seminarska finanskiski menadzment

Международный Славянский Институт г.Москва СЕМИНАРСКА РАБОТА ПО ПРЕДМЕТ :

ФИНАНСИСКИ МЕНАЏМЕНТ НА ТЕМА:

АКЦИИ

Ментор: Проф. Д-р Стевче Димески 8222/110

Студент,бр. на индекс: Sotiroski Aleksandar

Битола 2011-2012

Акции

2

POIM I VIDOVI AKCII Akcijata e sopstveni~ka hartija od vrednost, koja pretstavuva nedeliv i idealen del od osnovnata glavnina na akcionersko dru{tvo ili komanditno dru{tvo so akcii.1 Akcionerskoto dru{tvo e takvo dru{tvo koe celiot svoj imot go ima podeleno na ednakvi delovi - akcii koi gi poseduvaat nivnite sopstvenici. Pri definiraweto na akcijata treba da se napomene deka zborot akcija ima tri zna~ewa koi {to se odnesuvaat na trite svojstva na akciite i toa: 1. hartii od vrednost; 2. del od osnovnata glavnina na akcionerskoto dru{tvo; 3. zbir na prava i obvrski na akcionerite. Akciite imaat golemo zna~ewe za akcionerskoto dru{tvo koe gi izdava. Emituvaweto na akciite na akcionerskoto dru{tvo mu ovozmoùva : a) finansirawe so koe se osnova akcionerskoto dru{tvo ili se pro{iruva negovoto rabotewe; b) distribucija na sopstvenosta. Pokraj toa akcijata od makro aspekt odnosno od aspekt na nacionalnata ekonomija ovozmoùva pribirawe na slobodni pari~ni sredstva i nivno alocirawe vo sektorite kade {to imaat najproduktivna upotreba. Vo razvienite zemji akciite ovozmoùvaat podvi`nost na akumulacijata i toa ne samo vo ramkite na nacionalnata ekonomija tuku i vo me|unarodni ramki po pat na kupuvawe i prodavawe na akcii na pazarite na dolgoro~ni hartii od vrednost, posebno na efektnite berzi. Akcijata e sostavena od dva dela i toa op{t del ili obvivka i talon. Op{tiot del gi sodrì slednive bitni elementi: - oznaka deka e akcija; - firmata koja {to ja izdava; - vidot na akcijata; - nominalnata vrednost na akcijata; - prezime i ime dokolku akcijata glasi na ime; - brojot na serijata na akcijata; - data; - rokovi za isplata na dividendite; 1

Zakon za hartii od vrednost, slu`ben vesnik na Republika Makedonija 95/2005 str. 2

Александар Сотироски 8222/110

2

Акции

3

- potpis na ovlasteno lice. Vtoriot del od akcijata e talonot koj pretstavuva osnova za naplata na dividendata. Toj gi sodrì slednite bitni elementi: - reden broj na kuponot za naplata na dividenda; - broj na akcijata na koja se ispla}a dividenda; - firmata na izdava~ot na akcijata; - godinata vo koja se ispla}a dividendata; potpis na ovlastenite lica na izdava~ot na akcijata. Kaj akciite se razlikuvaat nekolku vrednosti i toa: - nominalna vrednost - taa se zapi{uva na samata akcija i sluì kako osnova za presmetka na dividenda, za utvrduvawe na glasa~kite prava na akcionerite, kako i za utvrduvawe na srazmernoto u~estvo vo likvidacionata i ste~ajnata masa; - emisiona vrednost - vrednost koja e ednakva na nominalnata vrednost zgolemena za premijata na emisijata; - matemati~ka vrednost - se utvrduva na toj na~in {to ~istata sktiva se podeli so brojot na akciite; - berzanska vrednost - se formira vrz osnova na ponudata i pobaruva~kata na akciite na berzata; - likvidaciona vrednost - e onaa vrednost na akcijata koja se dobiva otkako }e se podmirat tro{ocite na likvidacijata i obvrskite kon doveritelite. Postojat razli~ni vidovi na akcii, no kako op{to najpoznata e nivnata podelba spored sodrìnata na pravata vrz osnova na sopstvenosta na akcijata i toa na : obi~ni (redovni) i prioritetni (privilegirani) akcii, a voedno i tie se nazjastapeni akcii vo akcionerskite dru{tva. Obi~ni akcii - se sopstveni~ki hartii od vrednost koi{to na sopstvenikot ne mu garantiraat ostvaruvawe na dividenda, tuku toj ostvaruva dividenda dokolku akcionerskoto dru{tvo ostvari profit, pri {to, po pravilo, celiot neto profit ne im pripa|a na sopstvenicite na obi~ni akcii. Prioritet pri isplata na dividenda imaat sopstvenicite na privilegirani akcii, zatoa obi~nite akcii se mnogu rizi~ni. Obi~nite akcii gi nosat slednite prava:  pravo na glas vo akcionerskoto sobranie na dru{tvoto;  pravo na isplata na del od dobivkata (dividenda);  pravo na isplata na del od ostatokot na ste~ajnata, odnosno likvidacionata masa na dru{tvoto;


3

Акции

4

 prioritetno pravo na upis na akcionerite pri sekoja nova

emisija na obi~ni akcii; Privilegirani akcii - se smetaat za hibridni sopstveni~ki hartii od vrednost, zatoa {to vo sebe nosat karakteristiki na obi~ni akcii i obvrznici. Sli~ni se na obi~nite akcii zatoa {to nemaat fiksen rok na vtasuvawe , nepla}aweto na dividendata ne vlijae za likvidacija n akcionerskoto dru{tvo i izdatocite za dividenda vleguvaat vo dano~nata osnovica. Limitiranosta na nivnata dividenda im ja dava sli~nosta so obvrznicite. Tie imaat sopstveni~ki karakter, no se bez pravo na glas vo akcionerskoto sobranie. Privilegiranite (prioritetnite) akcii gi nosat slednite prava:  pravo na privilegirana dividenda, {to vsu{nost e fiksen procent od nominalnata vrednost na prioritetnata akcija;  prioritetno pravo na u~estvo pri raspredelbata na sredstvata od ste~ajnata, odnosno likvidacionata masa;  pravo na konvertibilnost (zamena za obi~ni akcii) i otpoviklivost (povlekuvawe od optek);  prioritetno pravo na upis na akcionerite pri sekoja nova emisija na akcii; Postojat razli~ni modaliteti na privilegirani akcii i toa:  Kumulativni akcii - na nivniot sopstvenik mu davaat pravo na naplata na kumuliranite za naredniot period, navreme neplateni, dividendi pred naplatuvaweto na kakvi i da bilo dividendi na sopstvenik na udelot na obi~ni akcii;  Participativni akcii - pokraj utvrdenata dividenda, davaat i pravo na isplata na dopolnitelna dividenda od ostvareniot profit, koja im pripa|a na sopstvenicite na obi~ni akcii;  Konvertibilni akcii - se prioritetni akcii koi moè da se zamenat za obi~ni akcii;  Za{titeni akcii - prioritetni akcii so garantirana dividenda i vo slu~aj kompanijata da ne ostvari profit (se isplatuva od specijalen izdvoen fond vo koj se deponirani sredstva pred kompanijata da emituva akcii). Koga stanuva zbor za odobreni akcii se misli na brojot na akcii koi {to moè edno dru{tvo da gi izdade vo soglasnost so statutot na dru{tvoto, a so terminot izdadeni akcii se ozna~uvaat realno prodadenite akcii. Akcionerite se sopstvenici na kapitalot na dru{tvoto i tie ne u~estvuvaat vo negovoto redovno rabotewe, za koe e zadolèn menaxerskiot tim i drugite vraboteni lica, pa zatoa tie


4

Акции

5

se eksterni korisnici na finansiskite izve{tai na dru{tvoto, a akciite {to tie gi poseduvaat se poznati kako akcii vo sopstvenost na akcionerite. Treba da se napomene deka brojot na akcii vo sostvenost na akcionerite ne mora da bide ednakov na brojot na izdadenite akcii. Otkuplivi akcii se akcii koi kompanijata moè da gi otkupi po nominalna cena vo odreden vremenski period. Akciite koi dru{tvoto gi reotkupuva od akcionerite, na koi prethodno im gi prodalo se narekuvaat trezorirani (sopstveni) akcii. Edno akcionersko dru{tvo, na primer, koe e ovlasteno da izdade 20 000 akcii, prodava samo 12 000 akcii od koi pokasno otkupuva od akcionerite 3 000 akcii. Vo ovoj slu~aj imame imame 20 000 odobreni akcii, 12 000 izdadeni akcii, od koi samo 9 000 akcii vo sopstvenost na akcionerite, za{to dru{tvoto reotkupilo 3 000 akcii koi se sopstveni (trezorirani akcii). OSNOVNI PRAVA KOI PROIZLEGUVAAT OD PRAVOTO NA SOPSTVENOST NA AKCII Право на глас Акционерите учествуваат во управувањето со друштвото преку остварувањето на своето право на глас на собранието на акционери, за прашањата што се во надлежност на собранието. Правото на глас им овозможува на акционерите да одлучуваат за прашањата што се од најголемо и стратешко значење на друштвото, како на пример избор на органите на управување и одобрување на нивната работа, распределбата на добивката, издавање на хартии од вредност и др. Секоја обична акција дава право на глас во собранието, додека приоритетните акции, во согласност со одредбите на Законот за трговски друштва, можат да бидат издадени како акции со право на глас и како акции без право на глас. Правото на глас може да се остварува лично, преку присуство и гласање на собранието или преку назначување на полномошник кој дејствува во име и за сметка на давателот на полномошното, односно акционерот. Притоа, назначувањето на полномошник се врши со потпишување на писмено полномошно заверено кај нотар. Полномошното, по правило, се издава за едно собрание. Ако полномошното не содржи ограничувања или налог, полномошникот може да гласа по сопствена определба, но секогаш водејќи сметка за интересите на акционерот кој го дал полномошното. Полномошното може да се откаже еднострано, без наведување на причините, од акционерот или од полномошникот, со доставување писмено известување до другата страна. Ако акционерот лично го Александар Сотироски 8222/110

5

Акции

6

евидентира своето присуство на собранието се смета дека полномошното за тоа собрание на полномошникот му е откажано и акционерот може своето право на глас да го остварува без ограничувањеи лично. Во законот за трговски друштва изречно се наведува кои лица не може да бидат назначени како полномошници на акционерите при остварувањето на правото на учество и глас на собранието на друштвото: 1 член на органот на управување на друштвото, односно на . надзорниот одбор или член на неговото потесно семејство; 2 раководно лице во друштвото или член на неговото потесно . семејство; 3 член на органот на управување, односно на надзорниот одбор од . поврзани или зависни друштва со друштвото 4 застапник по закон или друго овластено физичко лице од . друштво или од друго правно лице што е во сопственост на друштвото Право на дивиденда Компаниите кои работат успешно остваруваат профит. Притоа, целиот или дел од остварениот профит може да биде задржан заради реинвестирање, односно зајакнување на ликвидноста на друштвото или може да биде распределен на акционерите, како сопственици на капиталот на друштвото, во вид на дивиденда. Оттаму, правото на дивиденда претставува право на акционерите на учество во добивката на друштвото. Дивиденда може да се исплати само од остварената нето добивка, односно најмногу во износ којшто не ја надминува вкупно остварената добивка искажана со годишната сметка и со финансиските извештаи, зголемена за пренесената нераспределена добивка од претходните години или со резервите кои можат да се распределуваат, односно кои ги надминуваат законските резерви и резервите определени со статутот. Правото на дивиденда се разликува во зависност од тоа дали се работи за обични или приоритетни акции. Имено, исплатата на дивиденда за обичните акции во целост зависи од волјата на собранието на друштвото, додека исплатата на дивиденда за приоритетните акции е задолжителна, на начин и под услови во зависност од класата на приоритетните акции и како што е наведено во актот за издавање. Имено, според класата приоритетните акции можат да бидат кумулативни и партиципативни. Кумулативната приоритетна акција му дава на сопственикот право на наплата на акумулираните неплатени дивиденди пред наплатувањето на какви било дивиденди на сопственикот на обични акции, додека партиципативната приоритетна акција му дава на сопственикот, покрај утврдената (фиксна) дивиденда, и право на исплата на дивиденда којашто им припаѓа на сопствениците на обични акции. Воедно, кај приоритетните акции


6

Акции

7

исплатата на дивидендата може да се врши во однапред утврден паричен износ или во процент од номиналниот износ на акцијата. Кај обичните акции, сите прашања во врска со исплатата на дивиденда од аспект на висината, начинот и времето на исплаќање на истата во целост зависат од волјата на акционерите. Имено, акционерите на годишното собрание на друштвото одлучуваат за распоредување на добивката, при што во одлуката се прикажува секоја поединечна намена на добивката, вклучувајќи го и износот којшто се исплатува во вид на дивиденда, датумот на евиденција според којшто се определува листата на акционери кои имаат право да добијат дивиденда, планот за исплата на дивидендата и денот на којшто дивидендата се исплаќа (ден на исплата) и начинот на кој друштвото ги известува лицата кои имаат право на дивиденда според донесената одлука. Право на исплата на дел од остатокот од ликвидационата, односно стечајната маса Во случај на отворање на стечајна постапка или постапка за ликвидација на друштвото, имотот на друштвото што останува по намирување на обврските спрема доверителите се распределува меѓу акционерите во зависност од бројот на акции што ги поседуваат и повластените права кои произлегуваат од акциите. Право на еднаков третман Основно начело во корпоративното право и практиките на добро корпоративно управување е еднаквата положба на акционерите. Ваквото начело е во целост имплементирано во Законот за трговски друштва на Република Македонија каде изрично е наведено дека акционерите под еднакви услови имаат еднаква положба во друштвото. Притоа, секој склучен договор или преземена друга правна работа од некои од акционерите со којшто се повредуваат правата и интересите на други акционери е ништовна, освен ако со тој договор, односно со правната работа не се согласат сите акционери. Правото на еднаков третман директно се одразува и на останатитие права на акционерите, како на пример правото на глас каде важи правилото дека секоја акција која дава право на глас дава право на еден глас во собранието на друштвото, при што забрането е издавање акции од ист род кои за ист номинален износ даваат различно право на глас во собранието. Право на известување Акционерите имаат право да бидат навремено и точно информирани за состојбите и случувањата во друштвото, од страна на надлежните органи во друштвото и во постапка утврдена со статутот на друштвото. Александар Сотироски 8222/110

7

Акции

8

Ова право произлегува од положбата на акционерите, како сопственици на капиталот на друштвото, кои треба во секое време да бидат во можност да направат објективна проценка за финансиката состојба на друштвото и за успешноста на работењето на лицата на кои акционерите им го имаат пренесено правото на управување со друштвото (членовите на органите на управување). Друштвото може да бара од акционерот кој бара увид, претходно да го информира друштвото за увидот, во рок не подолг од три дена пред денот на бараниот увид, при што друштвото може да бара акционерот да ги плати трошоците за бараните копии, коишто не можат да бидат повисоки од стварните трошоци. Ако друштвото не му дозволи на акционерот да оствари увид и копирање на актите и документите, акционерот може да поднесе предлог до судот да му се овозможи увид во актите и документите. Понатаму, при одржување на собрание на друштвото, секој акционер има право да бара од собранието известување за состојбата на друштвото и за неговите односи со другите друштва, ако известувањето е поврзано со точките на дневниот ред на собранието. Акционерот на кој му е ускратено правото на известување може да побара во писмена форма, неговото прашање, барање и причините поради коишто му е ускратено правото на известување да бидат внесени во записникот од расправата. Доколку акционерот и понатаму не добие соодветно известување, истиот може да бара заштита на своето право од надлежниот суд. Право на увид во акционерската книга Акциите се запишуваат во книга на акции на друштвото (акционерска книга) којашто се води во овластен депозитар за хартии од вредност во електронска форма. Секој акционер има право, на негово барање, да му се овозможи увид во сите податоци запишани во акционерската книга на друштвото во коешто е акционер, независно од бројот на акции коишто ги поседува акционерот. Увидот го овозможува овластениот депозитар за хартии од вредност. Право на слободен пренос на акциите Акционерите имаат апсолутно и неприкосновено право непречено да ја пренесуваат сопственоста на своите акции на трети лица, преку трговски или нетрговски пренос, во секое време, без претходна согласност од друштвото или останатите акционери. Воедно, останатите акционери на друштвото, односно самото друштво, немаат право на првенство за купување на акциите што акционерот има намера да ги продаде. Ништовни се одредбите во статутот или во било кои други акти на друштвото со кои на било која начин се ограничува правото на акционерите за слободен пренос на акциите.


8

Акции

9

Право на поднесување на тужба против одлуките на собранието на друштвото Еден од најзначајните механизми за заштита на правата и интересите на акционерите е правото на истите да поднесуваат тужби против одлуките донесени од страна на собранието на друштвото со цел истакнување на ништовност на одлуките. Тужбата за утврдување ништовност на одлука донесена на собрание на акционери се поднесува против друштвото. Тужбата може да биде поднесена од страна на секој акционер, органот на управување или член на органот на управување или надзорниот одбор, при што судската одлука по тужбата има правно дејство спрема сите акционери подеднакво. Тужбата се поднесува во рок од 30 дена од денот на донесувањето на одлуката на собранието. Одлуката за којашто е утврдено дека е ништовна нема правно дејство освен во случаите утврдени со закон. Согласно Законот за трговски друштва, се што е стекнато од друштвото врз основа на ништовна одлука мора да му се врати на друштвото и да му се надоместат трошоците во врска со тоа, со што до крај доаѓа до израз функцијата на овој законски механизам во насока на заштита на капиталот на друштвото. Механизми за заштита на правата и интересите на акционерите Во акционерските друштва со широко распространета акционерска структура постои сепарација на сопственоста од контролата, односно акционерите го делегираат управувањето со деловниот потфат на професионален орган, кој стручно и компетентно ќе раководи со капиталот на друштвото и ќе ги менаџира деловните процеси на истото. Ваквата состојба произлегува од широката дисперзираност на сопственоста, поради што големиот број на акционери немаат ниту доволно знаење, ниту доволно време, ниту доволно ресурси за дневно управување со друштвото. Оттаму, акционерите како сопственици на имотот на друштвото, ги ангажираат директорите и менаџерите да управуваат со тој имот во корист и за сметка на акционерите, почитувајќи ги принципите на општествена одговорност на друштвото. Поради наведеното, како и поради широките овластувања и надлежности на директорите за управување со деловниот потфат и имотот на друштвото, потребно е да се воспостават ефикасни законски механизми за контрола на истите, како и за заштита на акционерите во случај на било каква злоупотреба или несовесно работење.


9

Акции

10

Постапување со внимание на уреден и совесен трговец Согласно Законот за трговски друштва, членот на органот на управувањето, односно на надзорниот одбор е должен овластувањата што му се дадени со законот и со статутот да ги врши во интерес на друштвото и во интерес на акционерите со внимание на уреден и совесен трговец. Притоа, ако членовите на органот на управување ги повредат своите обврски, му одговараат на друштвото за причинетата штета како солидарни должници ако не работеле и постапувале со внимание на уреден и совесен трговец. Важно е да се напомене дека акционерите имаат активна легитимација да бараат надомест на штета од членовите на органот на управување во име и за сметка на друштвото. Голема зделка и зделка со заинтересирана страна За голема зделка се смета зделка (вклучувајќи, без ограничување, заем, кредит, залог, гаранција) или меѓусебно поврзани зделки, доколку таквата зделка, односно зделки се однесуваат на стекнување или на отуѓување, или на можно отуѓување, директно или индиректно на имот на друштвото чијашто вредност изнесува над 20% од книговодствената вредност на имот на друштвото определена врз основа на последните финансиски извештаи на друштвото, со исклучок на зделки извршени (остварени) во текот на редовното работење на друштвото, зделки поврзани со стекнување преку запишување обични акции на друштвото, и зделки поврзани со стекнување на конвертабилни обврзници. Во статутот можат да бидат определени и други зделки на кои ќе се применува постапката на одобрување на големи зделки, на начинот определен со Законот за трговски друштва. Секоја зделка (вклучувајќи, без ограничување, заем, кредит, залог или гаранција) во која заинтересираната страна е член на орган на управување, односно надзорниот одбор, вклучувајќи ги и раководните лица, или акционер на друштвото кој заедно со поврзаните лица поседуваат 20% или повеќе проценти од акциите со право на глас на друштвото или лице кое има овластување да дава упатства на друштвото што се задолжителни, се смета за зделка со заинтересирана страна. Во член 457 од Законот за трговски друштва детално се наведени субјектите кои се сметаат за заинтересирана страна во зделка со друштвото. Обврска во случај на загуба, на презадолженост и на неспособност за плаќање Согласно Законот за трговски друштва, ако друштвото во текот на работењето, а особено ако според тримесечната или полугодишната пресметка, односно годишната сметка покажува нова загуба, поголема од 30% од вредноста на имотот на друштвото, односно 50% од основната главнина, извршните членови на одборот на директори, односно Александар Сотироски 8222/110

10

Акции

11

управниот одбор мораат веднаш да подготват извештај во писмена форма во којшто ќе ги објаснат причините за загубата и ќе предложат мерки со коишто загубата ќе биде покриена, при што во рок од 48 часа од сознавањето дека друштвото покажало загуба, органот на управување свикува собрание на кое ќе ги извести акционерите за состојбата и за преземените мерки. Понатаму, ако настапи околност којашто со закон е определена како услов за отворање на стечајна постапка, органот на управување, најдоцна во рок од 21 ден од денот на настанувањето на условот за отворање стечајна постапка, свикува собрание на коешто ги известува акционерите за состојбата и за преземените мерки, како и за мерките што треба да бидат преземени и одобрени од акционерите на собранието. Заради дополнителна заштита, законот предвидува дека по настапувањето неспособност за плаќање на друштвото или негова презадолженост, органот на управување не смее да предлага или да врши исплати, освен плаќања коишто се неопходни за редовно работење на друштвото и коишто се вршат со внимание на совесен и уреден трговец. Членовите на органот на управување солидарно им одговараат на доверителите и на акционерите за предизвиканата штета ако постапиле спротивно на случаите наведени погоре. ЕМИСИЈА И ПЛАСМАН НА АКЦИИТЕ Delovniot subjekt otkako }e donese odluka za emisija na akcii i otkako }e dobie dozvola za emisija od komisijata za hartii od vrednost moè da se odlu~i za eden od trite na~ini za emisija na hartii od vrednost i toa: 1. interna emisija na akcii; 2. direktna emisija na akcii; 3. indirektna emisija na akcii. Pri internata emisija na akcii, akciite se raspredeluvaat pome|u vrabotenite, menaxerite ili sopstvenicite vo akcionerskoto dru{tvo. Pri ovaa emisija ne se vr{i uplata na finansiski sredstva, tuku se vr{i samo raspredelba na dobivkata vo vid na akcii. Direktnata emisija na akcii se karakterizira so toa {to emitentot sam ja vr{i emisijata i direktno ja plasira na investitorite. Vakva emisija vr{at golemite i poznati firmi so dobar bonitet kako i nekoi mali semejni firmi koi gi prodavaat akciite na ~lenovi od semejstvoto. Ovoj metod na emisija e poevtin od indirektniot bidej}i ne se pla}aat tro{oci za provizija na posrednicite no e i so pogolem rizik za emitentot bidej}i toj sam treba da gi najde investitorite i postoi mo`nost emisijata da ne se prodade celosno. Александар Сотироски 8222/110

11

Акции

12

Najzastapen metod na emisija na akciite e indirektniot metod. Ovoj metod se karakterizira so toa {to celokupnata aktivnost okolu emisijata i plasmanot na akciite ja prezema specijalizirana posredni~ka institucija. Ovaa uloga na posrednici vo SAD ja prevzemaat investiciskite banki, a vo zapadnoevropskite zemji univerzalnite banki. Vo zavisnost od toa kakov odnos e vospostaven pome|u emituva~ot na akciite i investicionata banka se razlikuvaat pove}e vidovi na indirektna emisija i toa: - direktno (dogovorno) kupuvawe. Pri ovaa emisija emitentot i bankata se dogovaraat za uslovite na emisijata i bankata ja prezema celata emisija od emitentot; - kupuvawe po pat na naddavawe ( konkurentsko natprevaruvawe). Pri ovaa emisija pove}e banki konkuriraat za prevzemawe na emisijata, a ja dobiva onaa koja }e ponudi najdobri uslovi. Ovoj metod go koristat kompanii so golem ugled kako i kompanii od po{irok nacionalen interes; - preku komisionen aran`man. Vo ovoj slu~aj bankata se javuva kako komesioner, a krajniot rizik od plasmanot go prevzema emitentot. Ovoj metod go koristat pomalku poznati i ponerazvieni firmi, a isto taka e i poeftin poradi pomalite tro{oci za provizija; - emisija po pat na privilegirana pretplata. Akciite od ovaa emisija se naso~eni kon odnapred poznata privilegirana grupa na kupuva~i. naj~esto kako privilegirani kupuva~i se javuvaat postojnite akcioneri, vrabotenite vo firmata, doveriteli na emitentot ili negovi delovni prijateli. Procesot na emisijata, zapi{uvaweto i plasmanot na akciite e sloèn i bara izvr{uvawe na pogolem broj na aktivnosti i toa: 1. izbor na investiciona banka od strana na emitentot; 2. pregovori vo vrska so uslovite na plasman pome|u emitentot i bankata; 3. formirawe na konzorcium na banki. Dokolku se raboti za golema i rizi~na emisija se formira konzorcium od banki koi go delat rizikot; 4. registracija na emisijata na akciite kaj nadleèn organ; 5. formirawe na grupa na prodava~i- specijalizirani institucii za proda`ba so koi investicionata banka sklu~uva dogovori;


12

Акции

13

6. utvrduvawe na cenata po koja investicionata banka ili konzorciumot }e ja prezeme emisijata; 7. aktivnosti za stabilizacija na pazarot preku poddr{ka na utvrdena cena na sekundarniot pazar; 8. kone~na distribucija na emisijata, odnosno proda`ba na krajnite kupuva~i. Pri indirektnata emisija na hartii od vrednost najgolema uloga igraat investicionite banki. Tie vr{at pove}e funkcii me|u koi: - sovetodavna funkcija; - administracija i tehni~ko servirawe na emisijata; - barawe dozvola za registracija na emisijata; - utvrduvawe na cenata po koja }e se plasira emisijata; - prezemawe na rizikot; - stabilizacija na pazarot; - distribucija na emisijata. Najva`na funkcija na investicionata banka e sovetuvaweto na emitentot vo vrska so potrebata od kapital, ocenka na negoviot bonitet, sostojbite na pazarot idr. Druga zna~ajna funkcija na investicionata banka e stabilizacija na pazarot. Ovaa funkcija ja izvr{uva taka {to dokolku se javi potreba vr{i interventno kupuvawe ili prodavawe na hartii od vrednost na sekundarniot pazar so cel da go zadrì emisioniot kurs i da ja so~uva doverbata na investitorite. Posledna funkcija koja ja izvr{uva investicionata banka e kone~niot plasman na emisijata na krajnite kupuva~i. postojat pove}e vidovi na plasman na hartiite od vrednost i toa: 1. plasman po pat na javna proda`ba; 2. slobodna proda`ba; 3. plasman na emisijata na berzata za hartii od vrednost; 4. proda`ba preku {alter. Plasmanot po pat na javna proda`ba se odviva vo nekolku etapi. Najprvo se pribiraat podatoci i se objavuvaat vo stopanskiot pe~at ponudi za proda`ba na akcii i se reklamira proda`bata, potoa dokolku ima golem interes za akciite se vr{i raspredelba na zainteresiranite i na kraj vo tretata etapa se vr{i kone~na uplata i zapi{uvawe na akciite.


13

Акции

14

Slobodnata proda`ba se odviva postepeno soglasno potrebite od kapital na emitentot. Ovaa proda`ba se odviva taka {to taa uspe{no se prilagoduva na pobaruva~kata na akciite. Plasmanot na hartiite od vrednost na berzata se odviva na toj na~in {to celata emisija se prodava na ~lenovite na berzata koi moàt da kupuvaat i prodavaat na istata. Tie moàt da ja otkupat emisijata za svoja smetka ili po nalog na komitentot. Za da moàt hartiite od vrednost da kotiraat na berzata potrebno e da dobijat dozvola od komisijata za kotacija na berzata. Ovaa komisija donesuva odluka za izdavawe ili ne izdavawe na dozvola vrz osnova na prospekt i drugi podatoci za emitentot koi investicionata banka gi dostavuva do komisijata. Plasmanot na hartiite od vrednost preku {alter se vr{i preku {alterite na bankite i menuva~nicite, kade zainteresiranite investitori moàt da gi kupat. Na vakov na~in se vr{i proda`ba na onie hartii od vrednost koi od bilo koi pri~ini ne moàt da se prodavaat na berzata. ЛИСТИНГ НА АКЦИИТЕ Zna~ajno za akcionerskite dru{tva e nivnite hartii od vrednost da kotiraat na berzata. Listingot na akciite na akcionerskoto dru{tvo na berzata go zgolemuva rejtingot na akcinerskoto dru{tvo i go zgolemuva interesot za negovite akcii. Akcionerskoto dru{tvo u~estvuva na berzata preku berzanski zastapnik, koj vo ime i za smetka na dru{tvoto kontaktira so berzata. Listingot na akciite na akcionerskoto dru{tvo na berzata zna~i i negovo celosno otvorawe za javnosta. Toa mora javno da gi objavuva godi{nite izve{tai kako i site informacii vo vrska so raboteweto na dru{tvoto nezavisno dali tie se povolni ili ne. Ova so cel investitorite navreme da bidat zapoznaeni so site slu~uvawa vo vrska so dru{tvoto za da moàt da donesat pravilna odluka za toa dali da kupuvaat odnosno prodavaat ili ne. Akciite na listingot na berzata mora da glasat na donositel i da bidat denominirani vo paketi so pomali iznosi za da moàt polesno da se prodavaat. Listingot povlekuva i tro{oci za posreduvawe za kotacija idr. U~esnicite na listingot moàt me|usebno da trguvaat bilateralno ili unilateralno. Transferot od eden sopstvenik na


14

Акции

15

drug na listing na berzata se vr{i od strana na berzanski agent koj go poni{tuva postojniot sertifikat i izdava nov na ime na noviot sopstvenik. Na izvr{enite transferi se pla}a berzanska provizija.

KORISTENA LITERATURA:  Rusevski Trajko, Finansisko smetkovodstvo II, Ekonomski

fakultet - Skopje, 2003 godina;  Vitanova Gordana, Finansiski pazari i institucii, Ekonomski fakultet - Prilep, 2003 godina;  Zakon za hartii od vrednost “ Slu`ben vesnik na RM ” br.

85/2003 godina;  www.finance .gov.mk/zakoni/;  www.ujp.gov.mk;  www.mse.org.mk;  www.sec.gov.mk.


15

seminarska finanskiski menadzment

Recommend Documents