Στρατιωτική Ιστορία 198 (Γνώμων) Stratiotiki Istoria

3 0 % ΕΚΠΤΙ1ΣΗ ΣΤΙΣ ΣΥΝΔΡΟΜΕΙ+2 ΒΙΒΛΙΑ ΔΟΡΟ!

ΙΟΥΛΙΟΣ

2013

· €4

Μ Η Ν Ι Α Ι Ο Π Ε Ρ Ι Ο Δ Ι Κ Ο ΓΙ Α Τ Η Ν Ε Λ Λ Η Ν Ι Κ Η Κ Α Ι Π Α Γ Κ Ο Σ Μ Ι

ΚΟΛΑΣΗ υΥΡΟΣ

............................ ■

A

P

I

I

I

I

Ο Yioc ίου αρχιτέκτονα me «τελικής üüonc» εξομολογείται στη

Σιραιιωπκή Ιαιορία

ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗ

«ARCHERΥ» Η πρώτη μεγάλη επιδρομή των κομμάντοΐ ( 1941)

ΣΕΛΕΥΚΟΣ Α’ «ΝΙΚΑΤΟΡ» Η απέλπιδα προσπάθεια για ενότητα της auTOKpaiopiac ίου Μεγάλου Αλεξάνδρου (358-281 πΧ)

ΜΕΡΚΟΥΡΙΟΣ ΜΠΟΥΑΣ - Ο Ελληναα πολέμαρχοι; ine Αναγέννησης

Τ γ]

Η «ΕΞΕΓΕΡΣΗ ΤΠΝ ΝΑΥΑΡΧΟΝ» - Η σάγκρουοη USAF-USN για την ατομική βόμβα (1949)

Ε

[

YUMMA ΧΑΡΙ (1953) - Σελίδες δόξας για το Ελληνικό Εκοιρατευτικό Σώμα στην Κορέα Ε' ΣΤΑΥΡΟΦΟΡΙΑ - Νέα αροοπάθεια oiouc Αγίους Τόπους σε αναζήτηση εξιλέωσης... (1217-1218)

n

Άρθρα

10

24

ΚΟΛΑΣΗ ΠΥΡΟΣ ΣΤΗΝ ΑΡΚΤΙΚΗ Τα Heinkel 111 m e Luftwaffe εναντίον των ο υ μ μαχ ι κών νηοπομπών (1942)

ΣΕΛΕΥΚΟΣ Α «ΝΙΚΑΤΠΡ» Η απέϋπιΟα ποοοπΰθεια via ενότητα m e α υ τ ο κ ρ α τ ο ρ ί α του ΜενάΠου Ä fl 8^ävöoou ( 3 58 - 2 8 1 π.Κ.)

34

Η «ΕΞΕΓΕΡΣΗ ΤΟΝ ΝΑΥΑΡΧΟΝ» Η ούνκρ ου ο η USAF και USN via m v ατομικά βόμβα ( 1 9 4 9 )

44

ΥΙΙΙΠΜΑ ΧΑΡΙ (1953) lerliöEC öo^ac via το ΕΠΠηνικό Εκοτρατευτικό Σώμα οτην Κοοέα

54

ΧΑΪΝΤΕΡ ΧΑΪΝΤΡΙΧ 0 vioc του αρχιτέκτονα m e «ιεΠικπΕ flüanc» εζ ο μ ο η ο ν ε ί τ α ι στη ϊιραιιωιική Ιοιορίπ

M b v iu e c o in A e c 4 106 108 111 112 113 114

ΕΙΔΗΣΕΙΣ ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΟΣ ΜΟΝΤΕΑΙΣΜΟΣ ΠΟΛΕΜΙΣΤΕΣ ΚΑΣΤΡΑ & ΟΧΥΡΑ ΤΟ ΓΝΩΡΙΖΑΤΕ; ΒΙΒΛΙΑ

H einkel 111Η-6 τη ς K G 2 6 ε π ιτίθ ε ν τα ι εν α ν τίο ν νηοπομπής εξα π ο λύ ο ν τα ς τις το ρ π ίλ ες το υ ς . Κ ατά τη δ ιά ρ κ εια τη ς δρ άσ η ς το υ ς και μ έχ ρ ι το τέ λ ο ς το υ π ολέμου, τα γερμ α νικά τορπ ιλοπ λάνα όλων τω ν τύπων β ύ θ ισ α ν συνολικά 80 πλοία, εκ το π ίσ μ α το ς 420.000 τόννω ν, και π ροκά λεσ α ν ζη μ ιές σε άλλα 3 7 (243.000 τόννω ν) (Revell).

62

Ml GARAND Το α μ ε ρ ι καν ι κ ό τ υ φ έ κ ι ο - Bpürfoc

72

Ε ΣΤΑΥΡΟΦΟΡΙΑ (1217-1218) Νέα προοπάΒεια o ioac Avi ouc Tonouc οε αναζήτηση ε^ιΠέωοηί...

80

ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗ ((ARCHERY)) Η πρώτη μενάΠη ε π ι δ ρο μή των κ ο μ μύ ν το ί οτη Ν ορβηνί αί 1941)

06

ΜΕΡΚΟΥΡΙΟΣ ΜΠΟΥΑΣ 0 E M n v a c π ο Πέμαρχοε m e Δ ν α ν έ ν ν η ο η ί

Lu

u

y i t u

m

Εκδότης Βασίλειος Στράτος

Αρχισυντάκτης Βασίλης Καμπάνης

Συνεργάτες-Σύμβουλοι Νικόλαος Κολόμβας, Αντιστράτηγος ε.a . Δ η μ ήτρη ς Γεδεών, Υποστράτηγος ε.α„ I. καθηγητής Στρατιωτικής Ιστορίας ΣΣΕ Β ασίλειος Παπαδόπουλος, Συνταγματάρχης (ΤΘ)ε.α. Κωνσταντίνος Κλάδης, Αντιαυνταγματάρχης (ΠΖ)ε.α. Ηλίας Παπαθανάσης « Α νάργυρος Φαγκρίδας Κ ατερίνα Β α ρ ε λ ά ·Δ η μ ή τρ η ς Χ ριστοδούλου Δ η μ ήτρ ιο ς Μ αρκαντω νάτος · Ηλίας Μ αγκλίνης Ιάκωβος Χ ονδροματίδης · Γεώργιος Ζουρίδης Λ υκούργος Α ρεταίος · Ε υάγγελος Χαρατσής Σω τήρης Βουρλιώ της · Ιάσων Χανδρινός Κωνσταντίνος Παπαδημητρίου »Λάμπρος Ψωμάς Δ η μ ήτρη ς Μ π ελέζος · Σ τα ύ ρο ς Καρκαλέτσης Γιάννης Β α ρ σ α μ ή ς· Γιώργος Κουφογιώ ργος Α γγελο ς Μανσόλας · Α9ανάσιος Κωνσταντίνου Γιάννης Π αγουλάτος · Σταύρος Βαλμάς Κυριάκος Γρηγορόπουλος · Φαίδων Κόχιλας Β αγγέλη ς Παππάς · Ε υά γγελος Τάρταρης

Καλλιτεχνική επιμέλεια Παρασκευή Ευγενικού Σταύρος Καπλανίδης

Επιμέλεια κειμένων Χρήστος Ζηκούλης

Γραφεία Λέσδου 14,17237, Δάφνη, Αθήνα Τηλεφ. Κέντρο: 210 9758090 Fax: 2109737070 Email: [email protected]

ΕΙΔ Η ΣΕΙΣ

fiow nc Bapoaunc, Κατερίνα ΒαρεΠά, ΠανιείΙικ Καρύκαπ

ΕΚΘΕΣΗ ΓΙΑ ΤΟΝ ΒΑΣΙΛΙΑ ΤΗΣ ΗΠΕΙΡΟΥ ΠΥΡΡ0 Μια νέα περιοδική έκθεση με τίτλο «Πύρρος Βασιλεύς Ηγήτωρ. Η Ηπειρος της Μεσογείου και της Οικουμένης», την οποία διοργανώνει η IB’ Εφορεία Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων, εγκαινιάστηκε στο Αρχαιολογικό Μουσείο Ιωαννίνων και θα παραμείνει ανοικτή μέχρι την 31η Δεκεμβρίου 2013. Ο Πύρρος, μέσα από το σύνολο των αφηγήσεων και το ανεκδοτολογικό υλικό για τη σύντομη ζωή του, εμφανίζεται ως το υπόδειγμα των Ελλήνων ηγετών των Ελληνιστικών χρόνων. Εχοντας αντιμετωπίσει τις επεκτατικές βλέψεις των Ρωμαίων και τους Καρχηδονίων, επιζητούσε με τολμηρές επιλογές μια ισορροπία των μεγάλων δυνάμεων της Μεσογείου. Υπό αυτό το πρίσμα, θεω ρείται πολιτικός οραματιστής με οικουμενική ακτινοβολία. Για την ιδιαίτερη πατρίδα του, την Ηπειρο, ο Πύρρος υπήρξε αναμορφωτής, οδηγώντας την στο απόγειο της δόξας της, ιδρύοντας πόλεις,

οχυρώνοντας την, αλλά και φροντίζοντας για την πολιτιστική αναβάθμιση των κατοίκων, όπως αποδεικνύειη ίδρυση του μεγάλου θεάτρου στη Δωδώνη. Δεν θα ήταν υπερβολικός, λοιπόν, ο ισχυρισμός ότι ο βασιλιάς ενέταξε την Ηπειρο στο πολιτικό γίγνεσθαι της Μεσογείου. Η εν λόγω έκθεση, μέσω αρχαιολογικών ευρημάτων και πλούσιου εποπτικού υλικού, σ υνθέτει μια νέα εικόνα για τον μεγάλο Ηπειρώτη βασιλιά, ο οποίος κέρδισε τον σεβασμό ακόμα και των Ρωμαίων εχθρών του. Στο πλαίσιο της έκθεσης θα προβάλλεται επίσης το ντοκιμαντέρ της Μαρίας Χατζημιχάλη Παπαλιού «Βασιλείς της Ηπείρου» από τη σειρά «Ηπειρος, Αρχέγονος Ελλάς», σε σενάριο του καθηγητή αρχαίας νικής φιλολογίας Φάνη Κακριδή.

Ο βασιλιάς Πύρρος σε προτομή των ρωμαϊκών χρόνων

www.gnomonpubiications.gr

Συνδρομές Εσωτερικού (Ετήσια -12 τεύχη): 33 Ευρώ (Εξάμηνη - 6 τεύχη): 16,50 Ευρώ Βιβλιοθήκες, Οργανισμοί, Τράπεζες: 115 Ευρώ Εξωτερικού (Ετήσια -12 τεύχη): 85 Ευρώ (Εξάμηνη - 6 τεύχη): 42,50 Ευρώ

Επιταγές (Ταχυδρομικές) ΓΝΩΜΩΝ Εκδοτική, Λέσβου 14,17237 Δάφνη Στην επιταγή να αναγράφονται απαραιτήτως ονοματεπώνυμο, πλήρης διεύθυνση, τηλέφωνο και η έν δ ειξη «Συνδρομή»

Υπεύθυνος σύμφωνα με τον νόμο Βασίλειος Στράτος

Ιδιοκτησία Γνώμων Εκδοτική Μ. ΕΠΕ ISSN: 1109-0510 Κωδικός: 013196 ΑΠΑΓΟΡΕΥΕΤΑΙ η αναδημοσίευση ή η αναπαραγωγή με οποιονδήποτε τρόπο, άρθρων ή τμημάτων άρθρων του περιοδικού, χωρίς την έγγραφη άδεια του εκδότη. Οι εκφραζόμενες στα ενυπόγραφα άρθρα απόψεις, δεν ταυτίζονται κατ’ ανάγκη με την άποψη του περιοδικού. Αόγω στενότητας χώρου, το περιοδικό διατηρεί το δικαίωμα περικοπής των επιστολών που στέλνουν οι αναγνώστες εφόσον δεν αλλοιώνεται το νόημά τους.

Εκπτωση

σε Βιβλία-περιοΟικά για ovopsc από τα γραιρεία iiac

Ε π ισ κεφ θείτε τα γρα φ εία μας (Λέσβου 14, πλησίον Μ ετρά Αγ. Ιωάννη, Δάφνη, τηλ. 210 9758090) Kat αγοράστε Βιβλία και π εριοδικά με έκπτωση 50% !

ΜΕΤΡΟ Αγ. Ιωάννη

,ΠαΜΨ°

Η προσφορά ισχύει για αγορές αρχικής αξίας άνω των 25 ευρώ και αφορά όλα τα έντυπα, πλην εκείνω ν που βρίσ κοντα ι ήδη σε κυκλοφ ορία στα περίπτερα. Ώρες λειτουργίας γραφείων: 9.00- 16.00 καθημερινώς, πλην Σαββάτου και Κυριακής

ΐν#ρ°°

ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ ΣΤΟ ΑΙΓΑΙΟ ΜΕΣΑ ΑΠΟ ΤΑ ΑΡΧΕΙΑ ΤΟΝ ΗΠΑ To Wikileaks, με τη νέα του εφαρμογή Τούρκου υπουργού Εξωτερικών με τον πρεσβευτή Μάκομπερ, για τη θέση των ΗΠΑ παρέχει πρόσβαση σε πολλά τηλεγραφήματα και έγγραφα των αμερικανικών υπηρεσιών όσον αφορά την έκδοση οδηγίας προς τις αμερικανικές εταιρίες ώστε να παύσουν τα πληροφοριών. Σε ό,τι αφορά την Ελλάδα και τη εξερευνητικά προγράμματα σε σχέση της με την Τουρκία, υπάρχει υλικό το οποίο παρουσιάζει Αμερικανούς διπλωμάτες αμφισβητούμενες περιοχές που έβλαπταν τα συμφέροντα της Τουρκίας, αφού η Ελλάδα έπειτα από συναντήσεις με Τούρκους είχε ήδη διεξαγάγει έρευνες. αξιωματούχους τον Ιούνιο του 1974 να Το «Χόρα» μετονομ άσ τηκε α ργότερ α σε διαδίδουν ότι οι Ελληνες ήθελαν να φοβίσουν Στις 6 Αυγούστου 1976, κατά τη διάρκεια «Σισμίκ» και 9 α πρωταγωνιστούσε σε επίσημου δείπνου όπου παρευρίσκονταν ο τις ξένες εταιρίες ώστε να μη προχωρήσουν σε νέα κρίση, το 1987. Ολλανδός υπουργός Εξωτερικών βαν ντερ έρευνες πετρελαίου στο Αιγαίο. Στούλ με τον ομόλογό του Δημήτριο Μπίτσιο και τον πρωθυπουργό Η Ελλάδα διαμαρτυρήθηκε για την ενδεχόμενη συνεργασία των Αμερικανών με την τουρκική κρατική εταιρία πετρελαίου, ενέργεια Κωνσταντίνο Καραμανλή, έφθασε η πληροφορία ότι το τουρκικό ερευνητικό σκάφος «Χόρα» έπλεε σε ελληνικά ύδατα. Η που τελικά χρησιμοποιήθηκε υπέρ της Τουρκίας, παρά το γεγονός ατμόσφαιρα στο τραπέζι φορτίστηκε, με τον Καραμανλή να δηλώνει ότι η ένταση είχε προκληθεί από έρευνες τουρκικού σκάφους. Στις ότι η Ελλάδα θα αναγκαστεί να «δράσει» εφόσον οι Τούρκοι 17 Ιουνίου 1974 ένα εμπιστευτικό πολυσέλιδο έγγραφο με αριθμό «εμμείνουν στις προκλήσεις τους». Ακολούθησε ένας μήνας 1974ANKARA04379 εστάλη από τον Αμερικανό πρεσβευτή στην διπλωματικών παρεμβάσεων, αλλά και ακραίας ρητορικής και Αγκυρα προς το Στέιτ Ντιπάρτμεντ και τον ΟΗΕ, τις πρεσβείες σε Αθήνα, Λευκωσία, Λονδίνο, τα προξενεία Σμύρνης, Θεσσαλονίκης, πρωτοσέλιδων εφημερίδων που έφεραν τις δύο χώρες στο χείλος Κωνσταντινούπολης, αλλά και προς πλήθος άλλων αποδεκτών, της σύρραξης. κυρίως από τις στρατιωτικές δυνάμεις των ΗΠΑ στο ΝΑΤΟ, στην Σύμφωνα με το τηλεγράφημα με αριθμό 1976STATE196852, ο Ευρώπη, στον 6ο Στόλο και στις μυστικές υπηρεσίες. διευθυντής του ολλανδικού Υπουργείου Εξωτερικών ντε Χούπ Σέφερ επικοινώνησε την επομένη με αξιωματούχο στην Στο έγγραφο αυτό περιγραφόταν η συνάντηση του γενικού Ουάσιγκτον. Η ολλανδική αντιπροσωπεία θεώρησε την ακύρωση διευθυντή του Υπουργείου Εξωτερικών της Τουρκίας Σοϊζάλ με στέλεχος της πρεσβείας στην Αγκυρα, κατά την οποία οι Αμερικανοί μιας κρουαζιέρας που είχε προγραμματιστεί για τον βαν ντερ Στούλ ως ένδειξη κλιμάκωσης της έντασης, και μετέφερε τόσο στις ΗΠΑ παρέλαβαν το διάβημα διαμαρτυρίας της Ελλάδας σχετικά τις όσο και στην ΕΟΚ το παρασκήνιο των συζητήσεων, ζητώντας την έρευνες του τουρκικού ωκεανογραφικού σκάφους «Τσανταρλί» στο παρέμβαση και των Αμερικανών για ειρηνικό συμβιβασμό ΤουρκίαςΑιγαίο. «Πιθανώς το ελληνικό διάβημα στόχευε στο να “τρομάξει" όποιες ξένες εταιρίες εξετάζουν το ενδεχόμενο να αναλάβουν Ελλάδας. Η αγωνία των Ολλανδών αποδεικνύεται επίσης από το γεγονός έρευνες για λογαριασμό της Τουρκίας», υποστήριξε στο ότι λίγες ημέρες αργότερα, η αγγλοολλανδική εταιρία Shell έλαβε τηλεγράφημα ο πρεσβευτής Μάκομπερ. Οι ΗΠΑ παρακολουθούσαν στενά την κατάσταση ήδη από τα άδεια από την Τουρκία για έρευνες εντοπισμού πετρελαίου σε μια περιοχή 1.000 χιλιομέτρων (από τη Σμύρνη έως το νότιο Αιγαίο). τέλη του προηγούμενου μήνα. Στα στοιχεία εμπιστευτικού Στις 3 Αυγούστου 1976, ο πρεσβευτής των ΗΠΑ στην Αγκυρα τηλεγραφήματος με αριθμό 1974ANKARA04216, φαίνεται ότι οι Γουίλιαμ Μάκομπερ συνάντησε τον Τούρκο υπουργό Εξωτερικών έρευνες για αποθέματα πετρελαίου στο Αιγαίο αντιμετωπίζονταν Ιχσάν Τσαγλαγιανγκίλ, σύμφωνα με το τηλεγράφημά του προς την από τις ΗΠΑ ως «αξιώσεις συνόρων και κυριαρχίας». Οταν αργότερα Ουάσιγκτον με αριθμό 1976ANKARA05940, και προσπάθησε να το «Τσανταρλί» έβγαινε από τα Στενά του Βοσπόρου για να κατευνάσει τον τελευταίο υποστηρίζοντας ότι «θα ήταν πιο λογικό εξερευνήσει τα πετρώματα της υφαλοκρηπίδας, πηγές του η Τουρκία, ως μεγαλύτερη και πιο ισχυρή χώρα απ’ ότι η Ελλάδα, να Τουρκικού Ναυτικού διέρρεαν στα ξένα μέσα ότι «το πρωί αναλάβει πρωτοβουλία διαλόγου». Ο Τσαγλαγιανγκίλ απάντησε ότι απέπλευσε από τον Ναύσταθμο του Μαρμαρά μικρός στόλος οι ΗΠΑ και οι άλλοι σύμμαχοι θα έπρεπε «να σταματήσουν να αντιτορπιλικών, τέσσερα υποβρύχια, εννέα ναρκαλιευτικά και συμπεριφέρονται στην Ελλάδα σαν να είναι κακομαθημένο παιδί», κανονιοφόροι». και τότε ο Μάκομπερ τον προειδοποίησε ότι οποιαδήποτε Το εμπιστευτικό τηλεγράφημα από το Στέιτ Ντιπάρτμεντ με σύγκρουση θα πάγωνε για πολλά χρόνια την έγκριση της αμυντικής αριθμό 1974STATE112403 αναφέρεται στα συμβόλαια της εταιρίας συνεργασίας Τουρκίας-ΗΠΑ από το αμερικανικό Κονγκρέσο. Geophysical Services Inc., θυγατρικής του αμερικανικού κολοσσού Καθ’ όλη τη διάρκεια του Αυγούστου του 1976 οι Αμερικανοί Texas Instruments, ο οποίος προμήθευε με εξοπλισμό την τουρκική παρακολουθούσαν στενά την πορεία του «Σισμίκ» στις θάλασσες. εταιρία πετρελαίου ΤΡΑΟ. Από τις αρχές του '70, άλλωστε, αμερικανικές εταιρίες Σε ερωτήσεις Αμερικανού διπλωμάτη σχετικά με το αν η πετρελαιοειδών όπως η Texaco, η Chevron και η Conoco διεξήγαν θυγατρική είχε υπογράψει συμβόλαιο για εξερεύνηση έρευνες και γεωτρήσεις. Μάλιστα, σε διαμαρτυρίες των Τούρκων αμφισβητούμενων περιοχών του Αιγαίου και αν γνώριζαν για τη για τις γεωτρήσεις στη Θάσο, ο Αμερικανός πρεσβευτής στην διαμάχη μεταξύ Ελλάδας-Τουρκίας, εκπρόσωπος της εταιρίας Αγκυρα Μάκομπερ σημείωσε σε τηλεγράφημά του ότι η απάντησε ότι η GSI δεν επιθυμούσε να βρεθεί ανάμεσα στα δύο αμερικανική εταιρία που ανέλαβε τις εργασίες κινείτο αυστηρά σε αντιμαχόμενα κράτη. Σύμφωνα με το σχετικό τηλεγράφημα, η GSI δεν θα συμμετείχε με δικό της πλοίο, αλλά θα παρείχε το τεχνικό ελληνικά χωρικά ύδατα. Πάντως, κατά τη διάρκεια της κρίσης με το «Χόρα», ο της προσωπικό σε εξερευνητικό τουρκικό σκάφος. Μάκομπερ ενημέρωνε την Ουάσιγκτον για τα τουρκικά Ηδη από τις 30 Μα'ίου 1974 ο γενικός γραμματέας του δημοσιεύματα και με τηλεγράφημά του στις 12 Αυγούστου 1976 ελληνικού Υπουργείου Εξωτερικών Βλάχος είχε ενημερώσει την εφιστούσε την προσοχή των ΗΠΑ στις τουρκικές κινήσεις και το αμερικανική πρεσβεία στην Αθήνα ότι εντοπίστηκαν δύο σκάφη, ταξίδι του διοικητή του τουρκικού στόλου, ναυάρχου Χίλμι Φιράτ, συνοδευόμενα από πλοία του Τουρκικού Ναυτικού, να από την Αγκυρα στη Σμύρνη, στο λιμάνι της οποίας κατέπλευσε κατευθύνονται προς τις αμφισβητούμενες περιοχές. Στις 4 Ιουνίου λίγες ημέρες αργότερα το «Χόρα». Παράλληλα, η Ελλάδα είχε ανακοινώθηκε ότι οι έρευνες του «Τσανταρλί» είχαν ολοκληρωθεί. προσφύγει στο Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ και στο Διεθνές Οπως αποκαλύπτεται σε άλλο τηλεγράφημα, η Τουρκία άσκησε Δικαστήριο της Χάγης ζητώντας τη λήψη ασφαλιστικών μέτρων. πιέσεις στους Αμερικανούς στις 12 Ιουνίου κατά τη συνάντηση του

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ UTOPIA I 5

ΕΙΔ Η ΣΕΙΣ ΕΠΙΤΥΧΗΣ ΑΝΕΛΚΥΣΗ ΕΝΟΣ Do 17

www.gpsmarine.co .uk

Το ειδικό σκάφος «Apollo» που πραγματοποιήσε την επιχείρηση ανέλκυσης του Do 17.

Στις 26 Αυγούστου 1940, το βομβαρδιστικό Do 17Ζ-2 με σειριακό αριθμό παραγωγής 1160 και κωδικό κλήσης 5K+AR απογειώθηκε από τη βάση του Σεν Τροντ για μια αποστολή βομβαρδισμού των βρετανικών βάσεων στο Ντέμπντεν και στο Χόρντσερτς. Το αεροσκάφος ανήκε στην 7η Μοίρα της 3ης Σμηναρχίας της Πτέρυγας Βομβαρδισμού KG 3 (7./KG 3), μεταφέροντας 16 βόμβες των 50 kg, και ήταν μέλος ενός ευρύτερου σχηματισμού στον οποίο συμμετείχαν και αεροσκάφη από την KG 2. Πετώντας μέσα σε νέφωση, το πλήρωμα αποπροσανατολίστηκε και δέχθηκε την επίθεση τριών Boulton Paul Defiant της 264 Μοίρας της RAF από τη βάση του Χόρντσερτς. Το βομβαρδιστικό επλήγη στους κινητήρες και ο πιλότος, ο 24χρονος σμηνίας Βίλι Εφμερτ εκτέλεσε αναγκαστική προσθαλάσσωση στην περιοχή του Γκούντγουϊν Σαντς, μια αμμώδη παραλιακή περιοχή στο Κεντ. Από το τετραμελές πλήρωμα, διασώθηκε ο πιλότος και ο 21χρονος πολυβολητής Χέρμαν Ρίτσελ, ενώ ο 21χρονος βομβαρδιστής Χάιντς Χούν και ο 27χρονος ασυρματιστής Χέλμουτ Ράινχαρντ έχασαν τη ζωή τους, Ο θύτης του Do 17 μετατράπηκε σε θύμα, όταν καταρρίφθηκε από τα συνοδά Bf 109 της JG 3, ενώ η ταυτότητά του παραμένει άγνωστη. Το αεροσκάφος ανελκύστηκε με επιτυχία στις 10 Ιουνίου 2013,

ωστόσο τα αποτελέσματα της διάβρωσης του θαλασσινού νερού στη δομή του Dornier Do 17Ζ είχαν προβληματίσει τους επιστήμονες. Οι υπεύθυνοι του Τεχνικού Μουσείου στο Βερολίνο είχαν εκφράσει τον προβληματισμό τους σχετικά με την αντοχή της αλουμινένιας δομής του Do 17Ζ μετά από τη μακροχρόνια παραμονή του στο νερό. Αντίθετα, Βρετανοί επιστήμονες εμφανίζονταν περισσότερο αισιόδοξοι. Η καθηγήτρια Μέρυ Ράιαν είχε προσληφθεί από το Μουσείο της RAF ώστε να επιλέξει τον τρόπο με τον οποίο θα μπορούσε να ανασταλεί η διαδικασία της διάβρωσης. Εξετάζοντας ένα μικρό θραύσμα από το σημείο της συντριβής, η καθηγήτρια κατέληξε στο συμπέρασμα ότι εμβαπτίζοντας το μεταλλικό τμήμα σε ένα μίγμα ύδατος και κιτρικού οξέος (πρακτικά σε χυμό από λεμόνι) κάτι τέτοιο είναι εφικτό. Το μουσείο έχει ήδη κατασκευάσει δύο ειδικές εξέδρες με ακροφύσια ψεκασμού στο κέντρο αποκατάστασης στο Κόσφορντ. Τα τμήματα του αεροσκάφους που ανελκύστηκαν θα παραμένουν βυθισμένα στο διάλυμα επί δέκα λεπτά κάθε μισή ώρα για τους επόμενους 18 μήνες. Για την επιχείρηση ανέλκυσης, το μουσείο απευθύνθηκε στην εξειδικευμένη εταιρία Seatech. Η τελευταία σχεδίασε έναν ειδικό σκελετό που προβλέπεται να κατασκευαστεί γύρω από την εύθραυστη δομή του αεροσκάφους με τη βοήθεια των δυτών, οι οποίοι εκτελούσαν καταδύσεις τέσσερις φορές ημερησίως συνολικής διάρκειας 180 λεπτών, εξαιτίας των ρευμάτων και της παλίρροιας. Η διαδικασία της ανέλκυσης αναμενόταν να διαρκέσει έως τέσσερις εβδομάδες, αλλά οι άσχημες καιρικές συνθήκες προκάλεσαν αναθεώρηση των σχεδίων. Στις αρχές Ιουνίου η ομάδα αποφάσισε την ανέλκυση του αεροσκάφους μέσω ειδικού εξοπλισμού που θα προσκολλάτο πάνω στα ισχυρότερα δομικά τμήματα του αεροσκάφους. To Dornier θα μεταφερθεί άμεσα με φορτηγίδα στο Τσάθαμ, όπου θα πραγματοποιηθούν εργασίες αποσυναρμολόγησης. Το τελικό στάδιο αφορά την οδική μεταφορά στο Κόσφορντ για τις εργασίες συντήρησης. Το σπάνιο αεροσκάφος προβλέπεται να αποτελέσει ένα πολύτιμο έκθεμα, ενώ θα παρουσιαστεί στην κατάσταση στην οποία εντοπίστηκε.

ΕΝΤ0ΠΙΣΜ0Σ ΑΡΜΑΤΟΣ ΣΕ ΠΟΛΩΝΙΚΟ ΠΟΤΑΜΟ

Το σπάνιο Valentine M k lX κατά την έξοδο από τη λασπωμένη κοίτη του ποταμού. Ο ποταμός Βάρτα στη δυτική Πολωνία έκρυβε ένα καλά φυλαγμένο μυστικό που αποκαλύφθηκε σχετικά πρόσφατα, με την ανέλκυση ενός βρετανικού άρματος Valentine Mk IX. Το άρμα ανήκε σε κάποια μονάδα του Ερυθρού Στρατού και πιστεύεται ότι κατέπεσε στον παγωμένο ποταμό τον Ιανουάριο του 1945 κατά τη διάρκεια των σκληρών μαχών στο Ανατολικό Μέτωπο.

6 I ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ

Ο Ερυθρός Στρατός παρέλαβε σημαντικό αριθμό βρετανικών αρμάτων στο αρχικό στάδιο του πολέμου, ενώ οι παραδόσεις συνεχίστηκαν μέχρι το 1944. Συνολικά απορρόφησε σχεδόν 3.000 άρματα Valentine και υπήρξε ο κύριος αποδέκτης της καναδικής γραμμής παραγωγής. Περίπου 290 Valentine Mk IX και X παραδόθηκαν το 1944. To Valentine Mk IX δ ιέθ ετε πυροβόλο QF Mk V των 6 pdr (57 mm) σε τροποποιημένο πύργο, χωρίς συζυγές πολυβόλο. Προωθείτο από έναν πετρελαιοκινητήρα GMC 6-71 των 165 hp. Το πυροβόλο των 6 pdr ήταν ανεπαρκές έναντι των γερμανικών αρμάτων νέας γενιάς, αλλά το Valentine παρέμεινε σε υπηρεσία πρώτης γραμμής στον Ερυθρό Στρατό μέχρι το 1944. Το άρμα εκτιμάται ότι βρίσκεται σε εξαιρετική κατάσταση και πιστεύεται ότι μπορεί να

επανέλθει σε πλήρη λειτουργική κατάσταση μέσα σε μία τριετία. Θα αποτελέσει σημαντικό έκθεμα, καθώς πρόκειται για το μοναδικό Valentine Mk IX με αποδεδειγμένη πολεμική δράση.

Κοντινή όψη του πλακιδίου που εντοπίστηκε στο άρμα μ ε τον σειριακό αριθμό παραγωγής Τ 122834, κατασκευής της Vickers.

ΓΙΝΕΤΕ ΣΥΝΕΡΓΑΤΗΣ ΤΗΣ ΣΤΡΑΤΜΙΚΗΣΙΣΤΟΡΙΑΣ Θ έ λ ε τ ε να σ υ μ μ ε τά σ χ ε τ ε σ τη σ υ ν τα κ τικ ή ο μ ά δ α το υ κ ο ρ υ φ α ίο υ ε λ λ η ν ικ ο ύ π ερ ιο δ ικ ο ύ σ τρ α τιω τικ ή ς ισ το ρ ία ς; Αν έχετε καλές γνώσεις και πλούσιο αρχείο/βιβλιοθήκη σε θέματα στρατιωτικής ιστορίας, ευχέρεια σύνταξης και επαρκή γνώση μιας ξένης γλώσσας (κατά προτίμηση της αγγλικής), μη διστάσετε να μας στείλετε το βιογραφικό οας σημείωμα μέσω e-mail στο in fo @ g n o m o n p u b lic a tio n s .g r ή μέσω fax στο 21 0 9737070.

ΓΙΓΑΝΤΙΟ ΠΥΡΟΒΟΛΟ ΣΤΗΝ ΟΑΑΑΝΛΙΑ Πρόσφατα έλα6ε χώρα μια τεράστια επιχείρηση μεταφοράς ενός σπάνιου οβιδοβόλου των 18 in από τη Βρετανία στην Ολλανδία. Το οβιδοβόλο μεταφέρθηκε από το κέντρο του Βασιλικού Πυροβολικού του Ουιλτσάιρ στο Ολλανδικό Μουσείο Η κάννη των 86 f σ το ειδικό φ ορτηγό μ ετα φ ορ ά ς. Το μ έγ εθ ο ς είναι προφανές, Σιδηροδρόμου (Het μ ε το μήκος της να φ θά νει τα 16 m. Spoorwegmuseum) της Ουτρέχτης. Το οβιδοβόλο L1 των 18 in κατασκευάστηκε από την εταιρία Vickers-Elswick στα τέλη του Α' ΠΠ, αλλά δεν πρόλαβε να συμμετάσχει σε αυτόν. Μεταπολεμικά, το L1 τοποθετήθηκε επί σιδηροδρομικού κιλίβαντα και χρησιμοποιήθηκε για διάφορες δοκιμές. Οταν ξέσπασε ο Β’ ΠΠ, αναπτύχθηκε στις ακτές του Κεντ όπου και παρέμεινε μέχρι το 1943, χωρίς να χρησιμοποιηθεί επιχειρησιακά. Το οβιδοβόλο των 18 in μπορούσε να εξαπολύσει εκρηκτικό βλήμα των 1.134 kg με αρχική ταχύτητα εξόδου από την κάννη 570 m/sec σε απόσταση περίπου 20.000 m. Στις αρχές της δεκαετίας του 1960, τα οβιδοβόλα των 18 in οδηγήθηκαν στο διαλυτήριο, με εξαίρεση το L1, που χρησιμοποιήθηκε σε προγράμματα δοκιμών για βόμβες διάτρησης καταφυγίων των 1.000 ib. Η μεταφορά του οβιδοβόλου στην Ολλανδία απαίτησε αρκετές εβδομάδες προσεκτικού σχεδιασμού. Το οβιδοβόλο χωρίστηκε σε δύο τμήματα και το συγκρότημα της κάννης του είχε βάρος 861. To L1 προβλέπεται να παραμείνει στην Ολλανδία μέχρι τον Σεπτέμβριο του 2013 και στη συνέχεια να επιστρέφει στη Βρετανία.

ΣΥΛΛΕΚΤΙΚΟΣ ΤΟΜΟΣ No 44 ΜΗ ΤΟΝ ΧΑΣΕΤΕ! Κυκλοφορεί στα περίπτερα ο τόμος No 44 με τα συλλεκτικά τεύχη 188 και 189 του περιοδικού Σ ΤΡ Α ΤΙΩ ΤΙΚ Η ΙΣ Τ Ο Ρ ΙΑ . Οσοι αναγνώστες δεν έχουν στη βιβλιοθήκη τους τα δύο αυτά τεύχη, μπορούν να τα προμηθευτούν στην ειδική τιμή των 5 ευρώ, αντί της κανονικής των 8 ευρώ.

Τώρα η Γ Ν Ω Μ Ω Ν Ε κ δ ο τικ ή και τα περιοδικά ΣΤΡΑ ΤΙΩ ΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ, Π Ε Ρ ΙΣ Κ Ο Π ΙΟ Τ Η Σ ΕΠ ΙΣ Τ Η Μ Η Σ και ΙΣΤΟ ΡΙΚΑ Θ Ε Μ Α Τ Α προσφέρουν τη δυνατότητα σε όλους τους αναγνώστες, όπου κι αν διαμένουν στην Ελλάδα, να παραγγέλλουν βιβλία και περιοδικά με αντικαταβολή μέσω ΕΛΤΑ, χωρίς χρέωση εξόδων αποστολής και με έκπτωση ίση με το ποσόν της δωροεπιταγής (6 € ). Η προσφορά αυτή ισχύει για αγορές αρχικής αξίας 2 5 € και άνω και αφορά αποκλειστικά τις εκδόσεις της Γ Ν Ω Μ Ω Ν . Οσοι αναγνώστες το επιθυμούν, μπορούν να επιλέξουν παραλαβή του δέματος με courier και με χρέωση μόνο 5 € ευρώ για έξοδα αποστολής, ανεξαρτήτως βάρους δέματος. • Αν μια παραγγελία είναι αρχικής αξίας ίσης ή μεγαλύτερης των 50, 75 ή Ι0 0 € (ακέραιο πολλαπλάσιο των 2 5 € ), μπορεί να συνοδεύεται από 2, 3 ή 4 πρωτότυπα δωροεπιταγών αντίστοιχα, οπότε η έκπτωση ισοδυναμεί με 12, 18 ή 24€. • Η δωροεπιταγή δεν συνδυάζεται με άλλες προσφορές της Γ Ν Ω Μ Ω Ν • Π Ρ Ο Σ Ο Χ Η : Οι αναγνώστες θα πρέπει να συμπληρώσουν και να ταχυδρομήσουν το πρωτότυπο της δωροεπιταγής μαζί με τη φόρμα παραγγελίας. Φωτοαντίγραφα ή αποστολή με fax και e-mail δεν γίνονται δεκτά. Ενημερωθείτε για όλες τις σειρές βιβλίων της Γ Ν Ω Μ Ω Ν και επιλέξτε αυτά που σας ενδιαφέρουν, με μια επίσκεψη στην ιστοσελίδα μας www.gnomonpublications.gr (ενότητα ΒΙΒΛΙΑ).

Κόφτε το ημισέλιδο, συμπληρώστε και ταχυδρομήστε τη δωροεπιταγή και τη φόρμα παραγγελίας που θα βρείτε στο πίσω μέρος της σελίδας στη διεύθυνση:

Γ Ν Ω Μ Ω Ν Εκδοτική, Λέσβου 14, Ι7 237 Δ άφνη

1

Δ Ο Ρ Ο Ε Π ΙΤ Α Γ Η

6

€

Η δωροεπιταγή δεν συνδυάζεται με άλλες προσφορές της ΓΝΩΜΩΝ Ισχύει για αγορές αρχικής αξίας 25-€ και άνω

Ο Ν Ο Μ /Μ Ο ................................................................ ΟΔΟΣ.....................................................ΑΡΙΘΜΟΣ. ΠΟΛΗ......................................................... Τ.Κ.......... ΤΗΛΕΦΩΝ Ο

(α π α ρ α ιτ ή τ ω ς )......................................................................

E-MAIL........................................................................ ΑΦΜ

(α ν ε π ιθ υ μ ε ίτε τ ιμ ο λ ό γ ιο ) ........................................................................

ΔΟΥ.............................................................................

S S S S S S S S S

S S S S S S

ΦΟΡΜΑ ΠΑΡΑΓΓΕΛΙΑΣ S I k l Λ I Παρακαλώ να μου αττοστείλετε με αντικαταβολή I τα βιβλία / τεύχη που σημειώνω παρακάτω. Δεν στέλνω χρήματα τώρα. Θα πληρώσω κατά την παραλαβή του δέματος. Από τη συνολική αξία της παραγγελίας, αφαιρέστε το ποσόν της δωροεπιταγής / δωροεπιταγών που εσωκλείω. Επιλεξτε τον τρόπο αποστολής του δέματος □

Αποστολή μέσω ΕΛΤΑ

I I Αποστολή με courier

(χ ω ρ ίς χ ρ έω σ η τ α χ υ δ ρ ο μ ικ ώ ν )

(π λ η ρ ώ ν ω μ ό ν ο

5€ για

έ ξο δ α α π ο σ το λ ή ς)

ΤΙΤΛΟΙ ΒΙΒΛΙΟΥ/ΤΕΥΧΟΣ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟΥ

ΤΙΜΗ

I 2 3 4 5 6 1 8 9 10 11 12 13 14

ΣΥ Ν Ο Λ Ο (ΑΡΧΙΚΗ ΑΞΙΑ ΠΑΡΑΓΓΕΛΙΑΣ)

ΕΞΟΔΑ Α Π Ο Σ Τ Ο Λ Η Σ ME COURIER (5 € )

S S S S S S S S S S S S S S S

%

ΕΚΠΤΩΣΗ Δ Ω ΡΟ ΕΠ ΙΤΑΓΩ Ν Δ Ω ΡΕΑ Ν

Τα Τρίκορφα, οι βουνοκορφές του ανατολικού Μαινάλου στην Αρκαδία, όπου σώζονται ακόμα τα ίχνη από τα ταμπούρια του Κολοκοτρώνη, του Υψηλάντη και των άλλων επαναστατών του 1821, κηρύσσονται ιστορικός τόπος με ομόφωνη γνωμοδότηση του Κεντρικού Αρχαιολογικού Συμβουλίου. Πολλές μάχες, που συνδέονται με τους απελευθερωτικούς αγώνες των Ελλήνων πριν, κατά τη διάρκεια και μετά την Επανάσταση του 1821, δόθηκαν στα Τρίκορφα, μια περιοχή που έχει αφήσει το στίγμα της στην ελληνική ιστορία, αλλά και στη λαϊκή παράδοση, η οποία τα εξύμνησε στα τραγούδια της. Από τις πιο σημαντικές ήταν οι συγκρούσεις επί Ορλωφικών, τον Μάρτιο του 1770, ενώ από τον Απρίλιο ως τον Σεπτέμβριο του 1821 η περιοχή έπαιξε σημαντικό ρόλο ως στρατηγείο των αγωνιστών κατά τη διάρκεια της πολιορκίας της Τριπολιτσάς. Επίσης, στις 24 Ιουνίου 1825 πραγματοποιήθηκε στην περιοχή των Τρίκορφων η ομώνυμη μάχη, μεταξύ των Ελλήνων υπό τον Θεόδωρο Κολοκοτρώνη και των Αιγυπτίων του Ιμπραήμ. Σήμερα, το τοπίο των Τρίκορφων παραμένει αλώβητο, όπως ήταν την εποχή του Κολοκοτρώνη και των υπόλοιπων αγωνιστών, και το μόνο που μαρτυρά την ανθρώπινη παρουσία είναι τα ταμπούρια, οι λίθινες κατασκευές, οι παλαιότερες εκ των οποίων χρονολογούνται περί τα τέλη του 18ου αιώνα, και ίσως επίσης άλλα ιστορικά κατάλοιπα, που ακόμα δεν έχουν αναγνωριστεί. Επίσης, στην ευρύτερη περιοχή σώζονται υπολείμματα οχυρών πύργων του 14ου και 15ου αιώνα.

S

S Ν

15

ΕΞΟΔΑ Α Π Ο ΣΤ Ο Λ Η Σ ΜΕΣΩ ΕΛΤΑ

S S S

ΑΗΑ&ΕΙΙΗ ΤΟΥ ΠΕΑΙΟΥ ΜΑΧΗΣ ΤΟΝ ΤΡΙΚΟΡΦΩΝ

S S

ΤΕΛΙΚΟ Π Ο ΣΟ Α Ν ΤΙΚΑΤΑΒ Ο Λ Η Σ

S

S

Ο Θ εό δ ω ρ ο ς Κολοκοτρώνης. Σ τα Τρίκορφα σώζονται τα ταμπούρια όπου α μύνθηκε εναντίον των θυελλω δώ ν επ ιθέσεω ν των Αιγυπτίων του διαβόητου Ιμπραήμ.

ΜΗΠΩΣ ΛΕΝ ΒΡΙΣΚΕΤΕ ΠΑΝΤΑ ΤΟ ΠΕΡΙΟΛΙΚΟ ΣΤΟ ΠΕΡΙΠΤΕΡΟ ΣΑΣ; Για την καλύτερη εξυπηρέτησή σας, ζητάτε πάντα το περιοδικό από το ίδιο περίπτερο ή κατάστημα και ενημερώστε τον ιδιοκτήτη του για την πρόθεσή σας να αγοράζετε και τα επόμενα τεύχη από εκεί. Μπορείτε επίσης να τηλεφωνείτε στα γραφεία της ΓΝΩΜΩΝ, στο 2109758090, επισημαίνοντας τα σημεία ή τις περιοχές όπου η διανομή μέσω του Πρακτορείου είναι προβληματική.

ΕΠΑΝΑΦΟΡΑ ΣΕ ΠΤΗΤΙΚΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΓΙΑ TO 1 22

* * 1

Το αποσυναρμολογημένο 22149 στις εγκα τα σ τά σ εις τη ς M em orial Flight. Το σουηδικό Μουσείο Αεροσκαφών και Αυτοκινήτων Svedino έχει θέσ ει σε εφαρμογή ένα φιλόδοξο πρόγραμμα επαναφοράς σε πτητική κατάσταση ενός J 22Α, σε συνεργασία με τον γαλλικό οργανισμό Memorial Right. To J 22A ήταν ένα σουηδικό μαχητικό που αναπτύχθηκε κατά τη διάρκεια του Β’ ΠΠ. Το φθινόπωρο του 1940, η Σουηδική Αεροπορία βρέθηκε αποκομμένη από τις βασικές πηγές προμήθειας αεροσκαφών και ξεκίνησε μια φιλόδοξη προσπάθεια για την ανάπτυξη ενός μαχητικού που θα προσέφερε παρόμοιες επιδόσεις με το Spitfire και το Bf 109. Το αεροσκάφος με σειριακό αριθμό 22149 υπήρξε το 49ο αεροσκάφος παραγωγής που παραδόθηκε στις 8

Αυγούστου 1944 στην πτέρυγα F16 στην Ουψάλα. Στις 26 Απριλίου του 1945 μεταφέρθηκε στην πτέρυγα F10, όπου ονομάστηκε αρχικά «Κίτρινο Ε» και στη συνέχεια «Κίτρινο Β». Παρέμεινε στην υπηρεσία της Σουηδικής Αεροπορίας μέχρι τις 7 Δεκεμβρίου του 1950, έχοντας υπηρετήσει με τις πτέρυγες F10 και F3. Οι ημέρες στον αέρα ήταν πλέον παρελθόν, αλλά το αεροσκάφος χρησιμοποιήθηκε για την εκπαίδευση των αλεξιπτωτιστών. Το 1972, ο ιδρυτής του μουσείου Svedino Λέναρτ Σβέντελτ απέκτησε το σπάνιο αεροσκάφος και προχώρησε σε αποκατάσταση κατάλληλη αποκλειστικά για στατική προβολή. Το 22149 ανήκε στην έκδοση J 22Α και ήταν εξοπλισμένο με δύο πολυβόλα των 7,92 mm και δύο των 13,2 mm στην πτέρυγα. Προωθείτο από τον αστεροειδή κινητήρα SFA STWC-3G των 1.065 hp που ήταν εγχώριο αντίγραφο του Pratt & Whitney R1830 Twin Wasp. To πρώτο αεροσκάφος πέταξε στις 20 Σεπτεμβρίου 1942 και άρχισε να εντάσσεται σε υπηρεσία από τον Οκτώβριο του 1943. Η δομή του ήταν εξαιρετικά απλή, με πλαίσιο από χαλυβδοσωλήνες και ξύλινη επικάλυψη. Το 22149 είναι το παλαιότερο από τα τρία διαθέσιμα αεροσκάφη. Συνολικά κατασκευάστηκαν 143 J 22Α και 55 J 22Β με τέσσερα πολυβόλα των 13,2 mm. Σε μια προσπάθεια επιτάχυνσης της παραγωγής, η

Σουηδία προμηθεύθηκε 115 κινητήρες Pratt & Whitney Twin Wasp R-1830-SC3G από τη Γαλλία του Βισύ. Οι γαλλικοί κινητήρες προέρχονταν από την προμήθεια των μαχητικών Η-75Α. Κατά τη διάρκεια της εξέτασης του 22149, διαπιστώθηκε ότι προωθείτο από έναν τέτοιο γαλλικό κινητήρα με σειριακό αριθμό 3637. Από τους 115 κινητήρες, οι 113 διατέθηκαν για την παραγωγή των J 22Α και οι υπόλοιποι δύο σε ένα εγχώριο βομβαρδιστικό Saab Β 18Α. Τα υπόλοιπα δύο αεροσκάφη, το 22185 «Κόκκινο Κ» και το 22280 «Κόκκινο L» βρίσκονται στο Αεροπορικό Μουσείο στο Ανγκελχολμ και στο Μουσείο της Σουηδικής Αεροπορίας στο Λινκόπινγκ αντίστοιχα. Το 22185 διατηρείται σε κατάσταση τροχοδρόμησης. Το σχέδιο για την αποκατάσταση του 22149 σε πτητική κατάσταση θα διαρκέσει αρκετά έτη.

Το 22149 στην υπηρεσία της π τέρυγας F10 της Σουηδικής Αεροπορίας.

0 ΣΠΙΛΜΠΕΡΓΚ ΚΑΙ Η 8η ΑΕΡΟΠΟΡΙΚΗ ΔΥΝΑΜΗ

Σχηματισμός Β -17 της 8ης Αεροπορικής Δύναμης πάνω από τη Γερμανία στο τελικό στάδιο του Β ’ ΠΠ.

Ο διάσημος σκηνοθέτης Στίβεν Σπίλμπεργκ και ο ηθοποιός Τομ Χανκς σχεδιάζουν τη δημιουργία μιας νέας πολεμικής σειράς που θα αφηγείται τη δράση της 8ης Αεροπορικής Δύναμης της

Βρετανίας. Οι δύο άνδρες έχουν συνεργαστεί στις γνωστές σειρές «Band of Brothers» και «The Pacific», και η νέα σειρά ίσως έχει την ονομασία «Masters of the Air», από το ομώνυμο βιβλίο του Ντόναλντ

Μίλερ, καθηγητή ιστορίας στην Πενσυλβάνια. Η τηλεοπτική σειρά διάρκειας δέκα ωρών προβλέπεται να αποτελέσει την ακριβότερη παραγωγή στην ιστορία της τηλεόρασης, με κόστος περίπου 500 εκατ. δολαρίων και να προβληθεί στους δέκτες το 2015 από το δίκτυο ΗΒΟ. Ο Ντόναλντ Μίλερ πραγματοποίησε μια εκτετα μένη έρευνα στα αρχεία του Εθνικού Μουσείου της 8ης Αεροπορικής Δύναμης στη Σαβάνα της Τζόρτζια. Πιθανώς το σενάριο της σειράς να βασιστεί στη δράση μιας σμηναρχίας, αλλά ακόμα δεν υπάρχουν σαφείς πληροφορίες. Τα γυρίσματα προβλέπεται να πραγματοποιηθούν στις ΗΠΑ, στη Βρετανία και στη Γερμανία και να ξεκινήσουν τον Οκτώβριο. Στη σειρά αναμένεται να χρησιμοποιηθούν εντυπωσιακά ειδικά εφ έ για την αληθοφανή αναπαράσταση της δράσης των βομβαρδιστικών, ενώ η αξιοποίηση πραγματικών αεροσκαφών δεν έχει ακόμα επιβεβαιωθεί.

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ I 9

H einkel 111H-6 τη ς KG 2 6 ε π ιτίθ ε ν τα ι εν α ν τίο ν νηοπομπής εξα π ο λ ύ ο ν τα ς τις το ρ π ίλες το υ ς . Κ ατά τη δ ιά ρ κ εια τη ς δρ άσ η ς το υ ς και μ έχ ρ ι το τέ λ ο ς του π ολέμου, τα γερμ α νικά τορπ ιλοπ λάνα όλων των τύπων β ύ θ ισ α ν συνολικά 80 πλοία, εκ το π ίσ μ α το ς 420.000 τόννω ν, κα ι π ροκά λεσ α ν ζη μ ιές σ ε ά λλα 37 (243.000 τό ν ν ο ι) (R e veil).

1 01 ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ UTOPIA

Λ

ijjjij m n ' Ä Τα Heinkel 111 me Luftwaffe ενανιίον ίων συμμαχικών νηοπομπών

Ul ^ j j M l S J ! ! UJ j JJUJJUJJJKUÖ JiJiJJJJj]JiJ!JiJlJ s ' / u v i l u v w M r n u j j i j j s i J u ü u u v u i u ujju

n jj M m Ä v i i p i : m

imjijjjxiuun^ z m u M t im Jjjü jju ü u ü yij üjcuuyj

jjijJüiüü

m i \ jjj ö j ü j j x y j i j j ü u jjijjlöiju ü : iu vu m i \ u s g u i f i i ü ujuU^jj/j j j j j j u j l I j i f i j u j ü y ijjiji; jjijv tu ujju iu k ljijü jü ,

üöüiju'/jiji: νας από το υ ς επ ιχ ειρ η σ ια κο ύ ς τ ο μ ε ίς κή Α ερο π ο ρία (Luftwaffe) κα θ υ σ τέρ η σ ε πολύ να α να π τύξει ή , J S b v ε κ ε ίν ο ς το υ α εροπ ορικού τορπ ιλισμού. Το 1940, τα μόνα ικανά α εροσ κά φ η να μ ετα φ έρ ο υ ν μία τορπ ίλη και να τη ν εξα ­ πολύσουν εν α ν τίο ν πλωτού στόχου ή τα ν τα δ ικ ιν η τή ρ ια υ­ δροπλάνα Heinkel 115, βαριά, δ υ σ κ ίν η τα και φ υσ ικά α κα τά λλη λα για το ν ρόλο αυτόν. Μ ε τη ν έναρξη το υ επ όμενου έτο υ ς , ο ι ε π ιτε λ ε ίς τη ς Luftwaffe, εντυπ ω σιασ μένοι από τ ις πρώ τες ε π ιτυ χ ίες των τορπιλισμών τη ς Ιτα λικής Β α σ ιλικής Α εροπ ορίας (Regia Aeronautica) στη Μ εσ ό γειο και αργότερα , σε μ εγα λύ τερ ο βαθμό, από ε κ ε ίν ε ς το υ Ια­ πωνικού Α υ το κρ α το ρ ικο ύ Ν α υτικού σ το Π ερλ Χάρμπορ και το ν Ει­ ρηνικό, σ κέφ θ η κα ν ό τι θ α έπρεπε να αναπ τύξουν ένα ν α ντίσ το ιχ ο κλάδο, εφ ό σ ο ν ο π όλεμος το υ ς υποχρέωνε να αυξήσ ουν τη ν πίεση εν α ν τίο ν το υ Β ρ ετα νικο ύ Β ασ ιλικού Ν α υτικού (Royal Navy) σ τον Α τλα ντικό, τη Β όρ εια θάλασσα και το ν Α ρ κτικό ωκεανό. Σ τις α ρχές το υ 1941, κάτω από τη ν πίεση το υ Ε π ιτελείο υ Επιχει­ ρήσεων το υ Γερμανικού Ν αυτικού, αλλά κα ι λόγω τη ς επ ιτυχ ία ς των άλλων εμπ όλεμω ν κρατώ ν σ τον το μ έα α υτόν, ιδ ρ ύ θ η κ ε η πρώτη μο­ νάδα Εκπ αίδευσης και Δοκιμώ ν Α εροπ ορικού Τορπιλισμού, με δ ιο ι­ κητή το ν σμήναρχο Καρλ Σ τόκμ α ν (Karl Stockmann) και α ρχα ιότερ ο εκπ α ιδ ευτή το ν σμηναγό Β έρ νερ Κλύμπερ (Werner Kluemper). Η μο­ νάδα ε γ κ α τα σ τά θ η κ ε στο Γκρόσσενμπόντε, σ την α κτή τη ς Β α λ τι­ κής, αλλά σ ύντο μ α διαπ ισ τώ θηκε ό τ ι ο ι α ν τίξο ε ς κ α ιρ ικ ές σ υ νθ ή κες

u m u j j j i mM\

vm u ö j i j j j p m jüuxjuüisj;

npoc ίο αεροοκάιροι:, ηιαν κάτι που απαιιούοε ακλόνητα νεύρα, χαΠύβΰινη ιμυχραιμία και αξιοΒαυμαοιη νενναιότητα. Οι Γερμανοί πιΠόιοι ίων Heinkel 111 βίωοαν νρήνορα αυτήν ιην εμπειρία οιον Αρκτικό ωκεανό, κάτω από οκΠηρέε και αντίξοει: o u v flita , οε μια ουναρπασνική και εΠάχιοτα γνωστή πϋευρά ίου ποΠέμου. ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ 111

------ ί ·>----------- ---------- ...........................*------- 740 μ:---------- 1

Φορτηγό (Μέση ταχύτητα 8 κόμβοι) - ..........- ■ · -

^ ______ . ' 1.500 μ.

«■=*■*·---------- -Φορτηγά

5

______ _

________

_ \

Πορείες τορπιλών “

I * Πορείες τορπιλών

Λ C“

; *!■

Λ

Τορπιλοαεροπλάνο

Σ υ μ β α τικ ό ς τορ π ιλισ μό ς. τη ς π ερ ιοχής κα θ υσ τερ ο ύσ α ν το πρό­ γραμμα εκπ αίδευσης. Ετσι, στα τέ λ η το υ ίδιου έτο υ ς, το ε π ιτε λ ε ίο αποφάσισε τη μ ετά θ εσ ή τη ς στο Γκροσσέτο τ η ς Ιταλίας, β ό ρ εια τη ς Ρώμης, όπου ο ι Γερμανοί πιλό­ το ι θ α είχα ν τη ν ευ κα ιρ ία να λά βουν τα φώτα των εμ π ειρ ό τερ ω ν Ιταλών πιλότων τη ς Regia Aeronautica, οι οπ οίοι έχαιραν ξεχω ριστής εκ τίμ η σ η ς και σεβασμού σ τις Ιτα λ ικ ές Ενοπλες Δ υνά μεις. Οι ε κ τε ν ε ίς δ ο κιμ ές είχαν α π ο δ είξει ό τ ι το Heinkel 111 ή τα ν το κα τα λλη λό τερ ο δ ια θ έσ ιμ ο α ερ ο ­ σ κάφ ος εκ ε ίν η τη σ τιγμή για επ ιχειρήσ εις α εροπ ορικού τορπ ιλισμού. Τα α εροσ κάφ η τη ς 26ης Π τέρ υγα ς Β ομβαρδισ τικώ ν (KG 26) «Vestigium Leonis» (Ιχνη το υ Δ έο ντο ς) α π ο τέλεσ α ν τα πρώτα που επ ελέγησ α ν για τη μετατροπ ή σε τορπιλοπλάνα, έκ α ­ στο ικανό να μ ε τ α φ έ ρ ε ι δύο το ρ π ίλες τ ύ ­ που LT F5. Σ τις α ρχές το υ 1942, ο ι ανα­ διορ γανω μ ένες Σ μηναρχίες I και III/KG 26, α ριθ μώ ντας α ντίσ το ιχ α 42 He 111 και 33 Ju 88 σ τις βάσ εις Μπανάκ και Μ π αρντούφος τη ς Ν ορβηγίας, ή τα ν έ το ιμ ε ς γ ια επ ιχει­ ρήσεις, εσ τιά ζο ντα ς τη ν προσοχή το υ ς σ τις ολοένα α υ ξα νό μ ενες β ρ ετα ν ικ ές ν η ­ οπομπές το υ Α ρκτικού, ο ι οπ οίες δ ιέ τρ ε χαν το δρομ ολό γιο Β ρ ετα νία - Μ ουρμάνσκ για τη ν παροχή σ τρ α τιω τική ς β ο ή θ ε ι­ ας προς τη Σ ο β ιετικ ή Ενωση. Από τ ις βά­ σ εις α υ τέ ς θ α σημείω νε τις πρώ τες τη ς ε ­ π ιτυχίες, α γγίζο ντα ς τη ν κορυφή τη ς επ ι­ θ ε τ ικ ή ς τη ς ισχύος το φθινόπωρο το υ ίδιου έ το υ ς (η Σμηναρχία II/KG 26 δρούσ ε στο μέτωπο τη ς Μ εσ ο γείου ήδη από το 1941).

Η τα κ τικ ή τη ς «Χ ρ υσ ής Σ άρω σης». π λευρά το υ στόχου και από τη σ κ ο τειν ό ­ τερ η π λευρά το υ ορίζοντα, ώστε τα πλοία να π αρουσιάζουν το ν μ εγα λύ τερ ο δυ νατό στόχο και οι π ιλότοι να δια κρ ίνο υν τα περιγράμματά το υ ς επάνω σ τον φ ω τε ιν ό τε­ ρο ορίζοντα. Α νεπτυγμένα σε ανοικτό, κα­ τά μέτωπο, σχηματισμό, με απόσταση 40100 μ. μ ετα ξύ το υς, έπρεπε να δ ια τη ρ ο ύ ν πολύ χαμηλό ύψος, μέση τα χ ύ τη τα και σ τα θ ερ ή ε υ θ ε ία πορεία. Η άφεση των τορπιλών π ρ α γμα τοπ οιείτο σε απόσταση 1.000-1.500 μ. μπροστά από το ν στόχο, σχεδόν τα υ τό χ ρ ο να από όλα τα α ερ ο σ κά ­ φη. Το ύψος ρίψ ης κυμ α ινότα ν μ ετα ξύ 15 και 45 μ., η τα χ ύ τη τα ρίψ ης μ ετα ξύ 150 και 250 χλμ/ω και η γω νία ρίψ ης περίπου 12 μοίρες. Οι π α ρ ά μ ετρ ο ι α υ τέ ς ή τα ν ζω τι­ κής σημασίας. Εάν η γωνία ρίψ ης ή τα ν μι­ κρό τερη , η τορπ ίλη θ α αναπ ηδούσε πάνω σ την επ ιφ ά νεια το υ νερού, π ροκαλώ ντας ζημιά σ τους ευ α ίσ θ η το υ ς μηχανισμούς τη ς, και θ α ε κτρ επ ό τα ν τη ς π ορείας της. Εάν η γωνία ή το ύψος ρίψ ης ή τα ν μεγά ­ λα, τ ό τ ε β υ θ ιζό τα ν απότομα, με τη ν κ ε ­ φαλή προς τα κάτω, κα τα λήγο ντα ς σ τον βυθό. Υπό ιδ α νικές σ υ νθ ή κες ρίψ εις η τορπ ίλη εισ ερ χ ό τα ν στο νερό, ο κ ιν η τή ­ ρας τη ς ενερ γο π ο ιείτο και με τα χ ύ τη τα 35 κόμβων κάλυπ τε τη ν απόσταση μ έχ ρ ι το ν στόχο εν τό ς τριώ ν λεπτών. Ε να ντίον ενός

Ο τορπ ιλισ μός από α έρ ο ς απ οτελούσε τέχ νη . Οι π ρ οϋπ οθέσ εις γ ια μια επ ιτυ ­ χή επ ίθεσ η ή τα ν π ολλές και οι σ υ νθ ή κες υπό τις οπ οίες έπρεπε να δ ιε ξ α χ θ ε ί η επ ί­

φ ο ρτη γού πλοίου που έπ λεε με μια σ υνή­ θ η τα χ ύ τη τα 8 κόμβων, το σ ημείο σκό­ πευσης έπρεπε να β ρ ίσ κετα ι 700 μ. μπρο­ στά από το ν στόχο. Φυσικά, σ την περίπτω­ ση ενός α ντιτο ρ π ιλικο ύ που έπ λεε με τ α ­ χ ύ τη τα τριπλάσια ενός φ ο ρτη γού, τα προ­ βλήματα σκόπευσης πολλαπλασιάζονταν. Μ ετά τη ν ρίψη τα α εροσ κά φ η απείχαν π ε­ ρίπου ένα χ ιλ ιό μ ε τρ ο από το υ ς στόχους το υ ς και ή τα ν μά τα ιο να επ ιχειρήσ ουν ά­ μεσ ους ε λ ιγ μ ο ύ ς δια φ υγής. Η ταν η σ τιγ ­ μή κα τά τη ν οποία ή τα ν π ερ ισ σ ό τερο ευ ά ­ λωτα, αφού η π ορεία το υ ς τα έ φ ε ρ ν ε α­ κριβώς πάνω από τα πλοία, με τις ευάλω ­

θ εσ η α υσ τηρές. Η προσέγγιση των α ε ρ ο ­ σκαφών π ρ α γμα τοπ οιείτο π ά ντο τε στα

τε ς «κοιλιές» το υ ς ε κ τ ε θ ε ιμ έ ν ε ς στα α­ ν τια ερ ο π ο ρ ικά πυρά, από «μ ηδενική» α­

ΤΑΚΤΙΚΕΣ Η Χρυοιί Σάρωοπ

1 2 I ΣΤΡΑΤΙίΙΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ

k.

πόσταση. Π ιλότοι όπως α υ το ί ενός Heinkel 111, ε κ τ ε θ ε ιμ έ ν ο ι σ τον γυά λινο θ ό λο του ρύγχους, χωρίς κανενός ε ίδ ο υ ς θω ράκιση μπροστά το υς, έπρεπε να δ ια θ έ το υ ν α­ τσ ά λινα νεύρα, α κλό νη το θ ά ρ ρ ο ς και σι­ δ ε ρ έν ια α υτο π ειθ α ρ χία για να παρακο­ λ ο υ θ ο ύ ν τα τρ ο χ ιο δ ε ικ τικ ά βλήματα να κ α τε υ θ ύ ν ο ν τα ι επάνω το υ ς και α υ το ί να π αραμένουν α μ ε τα κ ίν η το ι σ την πορεία το υς. Ο ποιαδήποτε σ τροφ ή θ α μείω νε ε­ π ικίνδυνα το ήδη μικρό ύψ ος το υ ς και με οπ οιαδήπ οτε κλίση κάποιο α κροπ τερύγιο μπορούσε να α γ γ ίξ ε ι το νερό. Η μόνη λύ­ ση ή τα ν να α υξήσ ουν τη ν τα χ ύ τη τα στο μέγιστο, δια τηρ ώ ντα ς το ύψος στο ελά χι­ στο, και μόνο αφού θ α είχα ν π ερ άσ ει πά­ νω και από το τε λ ε υ τ α ίο σκάφ ος τη ς νη ο ­ πομπής, να κερ δ ίσ ουν γρήγορα ύψος, αλ­ λά ζοντας πορεία. Αν τη ρ ο ύ ν το α υ το ί οι κανόνες, μία ν η ­ οπομπή 30-35 πλοίων είχ ε σ υνήθω ς να α­ ν τιμ ετω π ίσ ει μία δέσμη 60 περίπου τορπ ι­ λών (δύο ανά αεροσ κάφ ος), σε παράλλη­ λ ε ς π ο ρείες, κ α τε υ θ υ ν ό μ ε ν ε ς στα π λευ­ ρά των πλοίων. Ω ς μέσο αντιπερισπασμού και διάσπασης των αντια ερο π ο ρικώ ν πυ­ ρών, τη ς επ ίθεσ ης των τορπιλοπλάνων π ρ οη γείτο σ υνήθω ς ένα ς βομβαρδισμός κ ά θ ετη ς εφ ό ρ μ η σ η ς από Junkers 88, αν και ή τα ν σπάνιο να ε π ιτε υ χ θ ε ί ο σ υγχρ ο­ νισ μός αυτώ ν τω ν επιθέσεων. Οι σ χ εδ ια σ τές τω ν νηοπομπών σύ­ ν το μ α α νέπ τυ ξα ν ένα ν ελ ιγ μ ό απ οφ υγής τη ς δ έσ μ η ς τω ν τορπιλών. Μ όλις τα ε ­ χ θ ρ ικ ά α ερ ο σ κά φ η εξα π έλυ α ν τ ις το ρ π ί­ λ ε ς το υ ς, τα πλοία σ τρ έ φ ο ν τα ν όλα τα υ ­ τό χ ρ ο να κα τά 90 μο ίρ ες, π λέο ντα ς πλέον παράλληλα με τ ις π ο ρ είες τω ν τορπιλών, π α ρ ο υσ ιά ζο ντα ς έ τσ ι το ν μ ικ ρ ό τερ ο δ υ ­ να τό στόχο, δη λα δή τη ν πλώρη ή τη ν π ρύμνη το υ ς , κα ι μειώ νοντα ς σ το ελ ά χ ι­ στο τη ν π ιθ α ν ό τη τα ενό ς π λή γμα το ς και, ε ιδ ικ ό τε ρ α , ενό ς μ ο ιρ αίου π λήγματος. Α υτή η τα κ τικ ή ο νο μ ά σ τη κε «Σάρωση τω ν Ιχνών», επ ειδή τα σκάφ η θ ύ μ ιζα ν τα δ ό ν τια μιας κ τέ ν α ς που π ερ νούσ ε ανάμε-

φών. Ηταν σ χεδόν α δ ύ να το ν να α σ τοχή­ σουν όλες. Είναι α υ το νό η το ό τ ι η τα υ τό χ ρ ο νη ε ­ π ίθεσ η 30 αεροσ καφώ ν σε δύ ο σ χη μ α τι­ σμούς, τα οποία σ υνέκλινα ν από δ ια φ ο ρ ε­ τ ικ έ ς π ο ρ είες κα τά τω ν ίδιων στόχων, α­ π α ιτούσ ε ακόμη μ εγα λύτερ η α κρ ίβ εια και συγχρονισ μό από μία σ υμβατική. Τις ίδ ιες όμως δυ σ κο λίες, αν όχι π ερ ισ σ ό τερες, α­ ντιμ ετώ π ιζε και η αντίπ αλη πλευρά, σ την οποία ένας α ντίσ το ιχ ο ς α ρ ιθ μ ό ς φ ο ρ τη ­ γών πλοίων, επανδρω μένω ν από πληρώ­ ματα ανδρώ ν το υ Εμπορικού Ν αυτικού, έπρεπε, με τη ν ανακοίνωση τη ς δ ια τα γή ς το υ δ ιο ικ η τή τη ς νηοπομπής, να ε κ τε λ έ -

σουν μία τα υ τό χ ρ ο νη σ τροφ ή 90 μοιρών, δ ια τηρ ώ ντα ς τ ις θ έ σ ε ις το υς, σαν να επ ρ όκειτο για άσκηση α κρ ίβ εια ς τιμ η τικ ο ύ α γή μ α το ς π εζικού. Σ τις π λείσ τες τω ν πε­ ριπτώσεων τα πλοία εκ τελ ο ύ σ α ν κάποια α π λούστερη σ τροφή α ν τί τη ς προσχεδιασ μ ένη ς των 90 μοιρών, με τε λ ικ ό α π ο τέ­ λεσ μ α τη ν ακύρωση τω ν υπολογισμών σκόπευσης τω ν τορπιλοπλάνων. Συνυπο­ λ ο γίζο ντα ς όλους α υ το ύ ς το υ ς α σ τά θ μ η ­ το υ ς π αράγοντες, είνα ι ε υ νό η το ό τ ι η τα ­ κτική τη ς Χρυσής Σάρωσης, π αρότι ά ρ τια στη θεω ρία, λ ίγ ε ς φ ο ρ ές επ ετύγχα νε σ την πράξη. Παρόλα αυτά, ένα ς α ρ ιθ μ ό ς 60-80 δια σ τα υρο ύμενω ν τορπιλώ ν σε όλη τη ν έκτα σ η τη ς νηοπομπής δ εν έπ αυε να α π ο τελ εί ένα ν τε ρ ά σ τιο κίνδυνο, ο οποίος τ ις π ερ ισ σ ό τερ ες φ ο ρ ές ά φ ηνε τη ν επ ιλο­ γή το υ θ ύ μ α το ς π ερ ισ σ ό τερο στη θ ε ά Τύ­ χη και λ ιγ ό τερ ο σ τις ικ α ν ό τη τες σκόπ ευ­ σης τω ν Γερμανών βομβαρδιστών.

Οι μ ο ν α δ ικ ές γνω σ τές φ ω το γ ρ α φ ίες το υ αν9υπ οσ μ ηναγού Κ όνραντ Χ έν νεμ α ν (α )κ α ι δύο μελώ ν του π ληρ ώ μ α τος το υ : οι υπ οσ μηνίες Χ έρ μ π ερ τ Γκάμπ ριελ (β )κ α ι Α ρ το υ ρ Σ ο λ τς (γ). Το τ έ τ α ρ το μ έλ ο ς ήτα ν ο υπ οσμηνίας Γιόχαν Τσάπες.

01 ΠΡ0ΤΕΣ ΕΠΙΤΥΧΙΕΣ Καταδίωξη me Νηοπομπικ PQ17 Μ έχ ρ ι τη ν άνοιξη το υ 1942, οι σ υμμα­ χ ικ έ ς νηοπ ομπ ές από και προς τη ν ΕΣΣΔ α π ο τελο ύ ντο από μικρό α ρ ιθ μ ό πλοίων κα ι κα τα δ ιώ κο ντα ν κυρίω ς από γ ε ρ μ α ν ι­ κά υπ οβρύχια και σ υ μ β α τικά β ο μ β α ρ δ ι­ σ τικά. Οι απ ο σ το λές αεροπ ορικώ ν τορπιλισμώ ν α π ο τελούσ α ν μεμονω μένα π ερ ι­ G a b r i· ! H e r b e r t O .A . 8 .5 .2 1

V i*n U ff* .

Sowjetunion

7 .4 2

σ τα τικά , με τα Heinkel 115 να σημειώ νουν κάπ οιες σπάνιες επ ιτυ χ ίες. Σ τις 3 Μ αΐου 1942 όμως, τα Heinkel 111Η-6 τη ς I/KG 26 θ α επ ιχειρούσ α ν γ ια πρώτη φ ορά σ τον Α ρ κ τικ ό ωκεανό, σ η μ ειώ νοντα ς τη ν πρώ­ τη τη ς επ ιτυχ ία κα τά τη ς νηοπομπ ής PQ 11, α π ο τελο ύ μ ενη ς από 25 φ ο ρ τη γά σκά-

σα από τα ίχνη τω ν τορπιλών. Ως α ν τίμ ε τρ ο α υ τή ς τη ς τα κ τικ ή ς οι Γερμανοί επινόησαν τη ν ακόμη πολυπλοκό τερ η τα κ τικ ή τη ς «Χρυσής Σάρωσης» ή «Χρυσής Κτένας». Η επ ιτιθ έ μ ε ν η σμηναρ­ χία (30 περίπου αεροσ κάφη), χω ριζόταν σε δύο σχηματισ μούς. Ο πρώτος εκ τε λ ο ύ σε ένα ν σ υμβα τικό τορπιλισμό, όπως αυ­ τό ς που π ερ ιγρά φ η κε προηγουμένω ς. Ο δ ε ύ τ ε ρ ο ς π ρ οσ έγγιζε τα σκάφη σε πο­ ρεία κ ά θ ετη προς ε κ ε ίν η το υ πρώτου σχηματισμού. Κ α τ’ α υ τό ν το ν τρόπο, κα­ θώ ς τα πλοία θ α σάρωναν τα ίχνη τη ς πρώτης δέσ μη ς ε κ τελ ώ ν τα ς σ τροφή 90 μοιρών, α ναπ όφ ευ κτα θ α ε ξ έ θ ε τ α ν τα π λευρά το υ ς σ τις το ρ π ίλες το υ δ ε ύ τ ε ­ ρου. Μ ετά τ ις ρίψ εις, κάτω από τη ν επ ι­ φ ά νεια τ η ς θάλασσ ας θ α κινο ύ ντο τα υ τό ­ χρονα δύο δ ια σ τα υ ρ ο ύ μ ενες δέσ μ ες, 30 τορπιλών έκαστη, σε κ ά θ ε τε ς μ ετα ξύ το υ ς π ο ρείες, σι οπ οίες κάλυπταν όλη τη ν έκτα σ η τη ς νηοπομπής, π ερ ιο ρ ίζο ντα ς στο ελά χισ το το ν χώρο ελιγμ ώ ν τω ν σκα-

Ενα H ein kel οπ λισ μένο μ ε τις το ρ π ίλ ες το υ σ το Γ κ ρ ο σ σ έτο τη ς Ιτα λ ία ς , κ α τά τη δ ιά ρ κεια εκ π α ίδ ευ σ η ς τω ν Γερμανώ ν πιλότων.

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ UTOPIA 1 1 3

φη. Εξι He 111 από το α ερ ο δ ρ ό μ ιο το υ Μ π α ρντούφ ος, υπό τη ν η γεσ ία το υ σμη­ ναγού Μ π ερτ Α ϊκε (Bert Eicke), ε π ιτέ θ η ­ καν στη δ εξ ιά π λευρ ά τ η ς νηοπομπής, σε χαμηλό ύψος, α π ο φ εύ γο ντα ς να εν το π ι­ σ το ύν από τα ρ α ντά ρ τω ν πλοίων, ενώ το ημίφω ς και η ομ ίχλη κα τέσ τη σ α ν δύ σ κο ­ λη τη ν έγκα ιρ η αναγνώ ρισή το υ ς. Π α ρότι τα τρ ία κα τα ρ ρ ίφ θ η κα ν, τα υπόλοιπα βύ­ θ ισ α ν δύο φ ο ρ τη γά και π ροκά λεσ α ν ζη­ μ ιές σε ένα τρ ίτο . Κατά το διά σ τη μ α 25-30 Μ αΐου, η σμηναρχία δ ιεν ερ γ ο ύ σ ε σ υνε­ χ ε ίς εξό δ ο υ ς κα τά τη ς μ εγά λης νηοπ ο­ μπής PQ 16, α π ο τελο ύ μ ενη ς από 35 φ ο ρ ­ τη γά υπό ισχυρή προστασία α ντιτο ρ π ιλικών. Τα Heinkel σημείω σαν μόνο δύο β υ θ ί­ σ εις, αλλά τα σ υμμα χικά πλοία είχ α ν συ­ νειδ η το π ο ιή σ ει ό τ ι ε κ τό ς από τα υπ οβρύ­ χια και τα β ο μβα ρδ ισ τικά , θ α είχα ν πλέον να α ντιμ ετω π ίσ ο υν και ένα ν ακόμη νέο κίνδυνο. Σ τις α ρχές Ιουλίου ε ν το π ίσ τη κ ε η PQ 17, η μ εγα λύ τερ η νηοπομπή που είχ ε α­ π ο σ τα λεί μ έχ ρ ι τ ό τ ε προς τη Σ ο β ιετικ ή Ενωση. Είχε απ οπ λεύσ ει από τη ν Ισλαν­ δ ία σ τις 27 Ιουνίο υ 1942, με τ ε λ ικ ό π ροο­ ρισμό το Μ ούρμανσκ, α π ο τελο ύ μ ενη από 37 φ ο ρ τη γά το υ Β ρ ετα ν ικ ο ύ κα ι Α μ ερ ικ α ­ νικο ύ Ν α υτικού. Τα σκάφη, δ ια τετα γ μ έ ν α σε εν ν έα σ τή λ ε ς τω ν τεσ σάρω ν πλοίων, σ υ νο δ εύ ο ντα ν από μια δύναμη σ τε ν ή ς

π ροστασίας 19 αντιτορπ ιλικώ ν. Η νηοπ ο­ μπή υπέστη τη ν πρώτη τη ς απώ λεια το πρωί τη ς 4ης Ιουλίου, ό τα ν ένα και μονα­ δ ικό He 115 β ύ θ ισ ε το φ ο ρ τη γό «Christopher Newport». Η κ υ ρ ιό τε ρ η επ ί­ θ εσ η, όμως, θ α εκδη λω νότα ν αργά το α­ π όγευμα τη ς ίδ ια ς ημ έρα ς. Σ τις 20.15, τα 25 Heinkel 111 τη ς I/KG 26, υπό τη ν η γεσ ία το υ σμηναγού Μ περτ Αϊκε, είχ α ν εν το π ίσ ει το υ ς σ τόχους το υ ς και ε το ιμ ά ζο ν τα ν γ ια τη δ ια δ ικα σ ία τη ς ε ­ π ίθεσ ης. Ε κείνη τη ν εποχή το υ έ το υ ς , στο σ υ γ κ εκ ρ ιμ έν ο γεω γρα φ ικό πλάτος, ο μ εσ ο νύ κτιο ς ή λ ιο ς β ρ ισ κότα ν χαμηλά σ τον ορ ίζο ντα , θ υ μ ίζο ν τα ς έ ν το ν α ένα μ εσ ο γεια κό δ ε ιλ ιν ό που θ α δ ια ρ κούσ ε για το υ ς επ ό μ ενο υς τέ σ σ ε ρ ις μ ήνες, με τη δ ια φ ο ρ ά ό τ ι τ ο φως το υ ελά χισ τα θ έρ μαινε το π εριβάλλον: δ ια τη ρ ο ύ σ ε τη θ ε ρ ­ μοκρασία π έρ ιξ το υ μηδενός, αλλά η θ ερ μ ό τη τά το υ δ εν ά γ γ ιζε π ο τέ τα παγωμένα α ρ κτικά νερά. Τα τορπιλοπ λάνα μείω σαν σ τα δια κά το ύψ ος το υ ς από τα 40 σ τα 1520 μ. από τ η ν επ ιφ ά νεια τη ς θάλασσ ας. Τα 100 μέλη τω ν πληρω μάτω ν ατσάλω σαν τα νεύ ρ α το υ ς και ενδό μ υχα α π ο δέχθη κα ν τη ν ιδ έα το υ θ α νά το υ . Σ τα χ ειρ ισ τή ρ ια το υ α ερ ο σ κά φ ο υ ς το υ ο ανθυπ οσ μηναγός Χανς Φεν σ τα θ ερ ο π ο ίη σ ε τη ν τα χ ύ ­ τη τά το υ, καθώ ς το υπόλοιπο πλήρωμα ελάμβα νε τ ις θ έ σ ε ις του: ο ι π ο λυ β ο λη τές

όπλισαν τα όπλα το υ ς και ο βομβαρδισ τή ς Καρλ Β έγ κ ερ έσ κυψ ε πάνω από το σ κο π ευ τικό του. Μ προστά το υ δ ιέ κ ρ ιν ε μόνο φ ευ γ α λ έ ε ς ε ικ ό ν ες τη ς α π ερ α ντο ­ σ ύνης το υ ω κεανού, τ ις οπ οίες το υ επ έ­ τρ επ α ν να α ν τικ ρ ίσ ει τα μικρά α νοίγμ α τα που δ η μ ιο υ ρ γο ύ ντο πάνω σ το λεπ τό π έ­ πλο ο μ ίχ λη ς που απλω νόταν σ τη ν α τμ ό ­ σφαιρα. Τα σκάφη έπ λεα ν με τα χ ύ τη τα 7 κόμ­ βων, ό τα ν τα γερ μ α ν ικ ά τορπιλοπλάνα εμ φ α ν ίσ τη κ α ν στη δ ε ξ ιά π λευρ ά τη ς ν η ο ­ πομπής, από τη « σ κο τεινό τερ η » π λευρά το υ ορ ίζο ντα . Σε απόσταση 16 χλμ. από το υ ς σ τόχους το υ ς α ναπ τύχθη κα ν σε α­ νο ικτό , κα τά μέτωπο, σχηματισ μό, καθώς άρχισαν να δ έχ ο ν τα ι τα πρώτα α ν τια ε ρ ο ­ π ορικά πυρά. Τα Heinkel χω ρίστηκαν σε δύο σ χηματισ μούς. Ο δ ε ύ τ ε ρ ο ς σ χη μ α τι­ σμός, α π ο τελο ύ μ ενο ς από 12 α εροσ κά φ η υπό τη ν η γεσ ία το υ ανθυπ οσ μηναγού Κ όνραντ Χ έννεμ α ν (Konrad Hennemann), έ σ τρ ε ψ ε α ρ ισ τερ ά γ ια να ε π ιτ ε θ ε ί κατά το υ οπ ίσθιου δ εξιο ύ τε τ ά ρ τ ο υ τη ς ν η ο ­ πομπής, ενώ ο πρώτος, υπό τη διοίκησ η το υ Α ϊκε, σ υνέχισ ε τη ν αρχική το υ πορεία κα τά το υ δ εξ ιο ύ π λευρού. Η δ ρ α μ α τικ ό ­ τε ρ η επ ίθεσ η κα τά τη ς νηοπομπ ής είχε μό λις αρχίσ ει. Το α ερ ο σ κά φ ο ς το υ Φεν, σ τον δ ε ύ τ ε ­ ρο σχηματισ μό, απείχε τώ ρα π έν τε χιλιό -

Πλοίο διάσωσης

Αρχηγός νηοπομπής Πλοίο διάσωσης

Πετρελαιοφόρο

jj ^ «John W itherspoon»

Πλοίο διάσωσης

Δ ιά γ ρ α μ μ α φ ο ρ τη γώ ν πλοίων τη ς νηοπομπής PQ 17.

1 4 1ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ

4 Ιουλίου Επίθεση He 1111/KG 26 Απόγευμα 4ης Ιουλίου η PQ 17 διασκορπίζεται

ΓΡΟΙΛΑΝΔΙΑ

2 Ιουλίου Επίθεση He 115

ΘΑΛΑΣΣΑ μ

ΠΑΡΕΝΤΣ

Βόρειο Ακρωτήριο

Σχεδίαση χάρτη: ΓΝΩΜΩΝ

Εκδοτική 20 13

Μουρμάνσκ

•% ** * Αρχάγγελος

27 Ιουνίου Απόπλους PQ 17

,ν

/

ΕΣΣΔ

ΦΙΝΛΑΝΔΙΑ

ΥΠΟΜ ΝΗΜ Α Γερμανικά αεροσκάφη

Οριο πάγων

Βυθισμένα σκάφη

Π ο ρ εία τη ς Ρ Ο 1 7 μ ε τις κ α τά τόπ ους α ερ ο π ο ρ ικ ές επ ιδ έσ εις . Η π εριοχή τη ς Ν ήσ ου τω ν Α ρ κτω ν ή τα ν το σ η μ είο που εκ δ η λω νό τα ν ο κ ύριος ό γ κο ς τω ν γερμανικώ ν επ ιθ έσ εω ν Λ ό /ω τη ς μ ικ ρ ή ς α π όσ τασ ης από τα α ερ ο δ ρ ό μ ια τη ς Ν ο ρ β η γ ία ς . μ έτρ α από τα π λη σ ιέσ τερ α ο κά φ η τη ς ν η ­ οπομπής, βλέπ οντα ς το φ ρ άγμ α τω ν α­ ντιαερο π ο ρικώ ν να κ α τε υ θ ύ ν ε τα ι επάνω του, με τα τρ ο χ ιο δ ε ικ τικ ά να π ερνούν ξυ ­ στά από το π ιλοτήριο. Λ ίγα μ έτρ α κάτω από τη ν «κοιλιά» το υ Heinkel τα πυρά σή­ κωναν π ίδα κες νερού, π ροκαλώ ντας μι­ κρές α ν α τα ρ ά ξ εις που δια τά ρα σ σ αν τη σ τα θ ερ ό τη τα τ η ς πτήσης. Ο Β έ γ κ ε ρ ρ ύ θ ­ μιζε το σ κο π ευ τικό το υ με το α ρ ισ τερ ό χέρι, ενώ το δ ε ξ ιό το υ ακουμπ ούσε το ν μοχλό α π ελευθέρ ω σ η ς τω ν τορπιλών. Λ ί­ γο α ρ γό τερ α α κο ύ σ τη κε η φωνή το υ: «Π έντε μ ο ίρ ες δ εξιά ...» . Τα εχ θ ρ ικ ά πυρά αύξα ναν με κά θ ε δ ευ τε ρ ό λ ε π το που π ερ­ νούσε. Κάποια θ ρ α ύ σ μ α τα έπ λη ττα ν ήδη τη ν ά τρ α κ το ή τα φ τερ ά , χωρίς όμως να α γ γ ίξο υ ν ζω τικά όργανα το υ α ερ ο σ κά ­ φους. Ε κείνη τη σ τιγμ ή το α ν τιτο ρ π ιλ ικ ό USS «Wainwright» α ναπ τύσ σοντας τα χ ύ ­ τη τα κ α τε υ θ ύ ν θ η κ ε προς το δ ε ξ ιό π λευ ­ ρό τη ς νηοπομπής, προσπερνώ ντας όλα τα φ ο ρ τη γά από τα α ρ ισ τερ ά προς τα δ ε ­

ξιά, λα μ β ά νο ντα ς θ έσ η παράλληλη με ε ­ κ ε ίν η τω ν υπόλοιπων πλοίων κα ι ανοίγο-

ν τα ς πυρ με όλα τα α ντια ερ ο π ο ρ ικά τη ς δ ε ξ ιά ς π λευρ άς σ τα επ ερ χόμενα αερο-

0 «Η λιο ς το υ Μ εσ ο ν υ κ τίο υ φ ω το γ ρ α φ η μ έν ο ς από ένα νο ρβ ηγικό ψ ιόρδ. Σ ύμφ ω να μ ε τη γερ μ α νικ ή τα κ τικ ή , η η λ ιο φ ά νεια που επ ικ ρ α το ύ σ ε σ το ν α ρ κ τικ ό κύκλο κ α τά το υ ς θ ε ρ ιν ο ύ ς μ ή νες α π ο τελο ύ σ ε την ιδ α ν ικ ό τερ η π ερίοδο για ε π ιθ έ σ ε ις α ερ ο π ο ρ ικ ο ύ το ρ π ιλισ μο ύ. Τα α ερ ο σ κά φ η ε π ιτίθ ε ν το από τη σ κ ο τειν ό τερ η π λευρ ά το υ ο ρ ίζο ν τα , ώ σ τε να δια κρίνουν τα π ερ ιγ ρ ά μ μ α τα των πλοίων επ ί τη ς φ ω τειν ό τερ η ς π λευ ρ ά ς το υ ς , όπως σ τη φ ω το γ ρ α φ ία .

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ UTOPIA 1 1 5

σκάφη το υ πρώτου σ χηματισ μού. Η ταν η σ τιγμή κα τά τη ν οποία ο ά νεμ ο ς δ ιέ λ υ ε το πέπλο ο μ ίχ λη ς που μ έχρι τ ό τ ε προσέφ ε ρ ε κάποιου ε ίδ ο υ ς κάλυψη στη νηο π ο­ μπή. Το Heinkel «1Η+ΜΗ» το υ ανθυπ οσμηναγού Γ κέο ρ γκ Κ άουνμ αγερ (Georg Kaunmeyer) β ρ έ θ η κ ε σε απόσταση οκτώ χ ιλιο μ έτρ ω ν μπροστά από το α ντιτο ρ π ιλικό, ό τα ν μια αντα νάκλα σ η το υ ηλια κο ύ φ ω τός πάνω σ το ρύγχος το υ α ερ ο σ κά ­ φ ο υ ς το ν τύφ λω σ ε σ τιγμ ια ία . Ο π ιλότος α ιφ ν ιδ ιά σ τη κ ε, έχ ο ντα ς μό λις π ρολάβει να εξα π ο λύσ ει τη ν πρώτη τορπ ίλη το υ ό­ τα ν δ έ χ θ η κ ε τα πυρά το υ. Ενα από τα βλήμα τα έπ λη ξε το π ιλοτή ριο τρ α υ μ α τ ί­ ζο ντα ς το ν Κ άουνμ αγερ και το ν βομβαρδιστή. Ο α ρ ισ τερ ό ς κ ιν η τή ρ α ς α νεφ λέγη και το φ λεγό μ ενο καύσιμο άρχισ ε να ε ισ ­ ρ έ ε ι μέσα σ το π ιλοτή ρ ιο από τ ις τρ ύπ ες

που είχα ν α ν ο ίξ ε ι τα εχ θ ρ ικ ά βλήματα. Ο βο μ β α ρδ ισ τή ς α π ελευ θ έρ ω σ ε εσ π ευσ μ έ­ να τη δ ε ύ τε ρ η τορπ ίλη και ο Κ άουνμαγερ έσ τρ ε ψ ε προς τη ν κα τεύ θ υ νσ η τη ς Ν ορ­ βηγίας. Ενα δ ε ύ τ ε ρ ο βλήμα έπ λη ξε το πι­ λ ο τή ρ ιο και η π υρκαγιά ε ν τά θ η κ ε , α π ει­ λώ ντα ς π λέον να α ν α τιν ά ξε ι το α ερ ο σ κά ­ φ ο ς σ το ν αέρα. Το Heinkel ε κ τ έ λ ε σ ε ανα­ γκα σ τική προσθαλάσσωση 400 μ. μακρύτε ρ α από το «Wainwright» και το πλήρωμά το υ π ερ ισ υ νελέγη 15 λεπ τά α ρ γό τερ α . Το «1H+LK» το υ υποσμηναγού Σ ένερ π ρόλα­ βε να εξα π ο λύσ ει τ ις το ρ π ίλες το υ πριν π λη γεί και το ίδ ιο σ τον α ρ ισ τερ ό κ ιν η τή ­ ρα. Ο π ιλότο ς κ α τά φ ε ρ ε να σ υ γκρ ο τή σ ει το α ερ ο σ κά φ ο ς σ τον αέρα, π α ίρνοντας το ν δρ όμ ο τη ς επ ιστροφ ής. Η α π οφασιστική ε ν έ ρ γ ε ια το υ «Wainwright», το οποίο ο υ σ ια σ τικά είχ ε

διασπ άσει μόνο το υ το πρώτο κύμα επ ί­ θ εσ η ς, αλλά και η θ έ α το υ α ερ ο σ κά φ ο υ ς το υ Κ άουνμ αγερ να σ υ ν τρ ίβ ε τα ι στη θ ά ­ λασσα, φ ά ν η κ ε να α π ο θα ρ ρ ύνει το υ ς πι­ λ ό το υ ς το υ πρώτου σ χηματισ μού, κάποι­ ο ι από το υ ς οπ οίους α π έρριψ αν γρήγορα τ ις το ρ π ίλες το υ ς από μεγάλη απόσταση. Ο Α ϊκε, όμως, έδω σε το π α ρ άδ ειγμα συ­ ν εχ ίζο ν τα ς τη ν π ορεία το υ, περνώ ντας μέσα από τα πυρά τη ς ασπίδας τω ν αντιτο ρπ ιλικώ ν κα ι κ α τευ θ υ ν ό μ ε ν ο ς ενα ­ ν τίο ν το υ α μ ερ ικ α ν ικ ο ύ φ ο ρ τη γού «William Hooper». Τα π ρόσθια πολυβόλα τω ν 0,50 ιν. ά νοιξα ν πυρ κα τά το υ α ερ ο ­ σ κάφ ους, σ ημειώ νοντα ς πολλαπλά πλήγ­ ματα, ενώ ο α ρ ισ τερ ό ς κ ιν η τή ρ α ς το υ ά ρ­ χισ ε να β γά ζει καπνό. To Heinkel εξα π έλυ­ σε τ ις το ρ π ίλες το υ και πήρε ύψ ος για να α π ο μα κρυνθ εί. Μ ία τορπ ίλη β ρ ή κε το ν

Αρχηγός νηοπομπής

«Empire Baffin»

«Komiles» (ΕΣΣΔ)

(Βρετανία)

«Kentucky» (ΗΠΑ)

«Empire Snow»

«Empire Tristram»

«Temple

«Ocean

«Dan-y-Bryn»

«Empire

«Oregonian»

Arch»

Faith»

(Βρετανία)

Stevenson»

(ΗΠΑ)

(Βρετανία)

(Βρετανία)

(Βρετανία)

«Patrick

«Sahale»

«Lafayette»

«Nathaniel

«Virginia

«Wacosta»

«Macbeth»

Henry» (ΗΠΑ)

(ΗΠΑ)

(ΗΠΑ)

Green»

Dare» (ΗΠΑ)

(ΗΠΑ)

(Παναμάς)

«Stalingrad» (ΕΣΣΔ)

(Βρετανία)

«Petrovsky» (ΕΣΣΔ)

«St. Olaf» (ΗΠΑ)

(Βρετανία)

(ΗΠΑ)

«Charles R.

«White

«Exford»

«Esek

«Empire

«Campfire»

«Oliver

«William

«Mary

«Empire

McCormick»

Clover»

(ΗΠΑ)

Hopkins»

Morn »

(ΗΠΑ)

Ellsworth»

Moultrie»

Luckenbach»

Beaumont»

(ΗΠΑ)

(Παναμάς)

(ΗΠΑ)

(Βρετανία)

(ΗΠΑ)

(ΗΠΑ)

(ΗΠΑ)

(Βρετανία)

«Meanticut»

«Black Ranger»

«Schoharle»

«Goollstan»

«Alynbank»

«Afrikander»

«Sukhona»

(ΗΠΑ)

(πετρελαιοφόρο)

(ΗΠΑ)

(Βρετανία)

(πλοίο Α/Α

(Παναμάς)

(ΕΣΣΔ)

f t

f t «Andre Marti» (ΗΠΑ)

«Ulster Queen» «Hollywood» (πλοίο A/A

(ΗΠΑ)

f t

άμυνας)

άμυνας)

I

I «Copeland»

«Atheltemplar»

«Grey Ranger»

«Tbilisi»

«John Penn»

(πλοίο διάσωσης)

(πετρελαιοφόρο)

(πετρελαιοφόρο)

(ΕΣΣΔ)

(ΗΠΑ)

Δ ιά γ ρ α μ μ α φ ο ρ τη γ ώ ν πλοίων τη ς νηοπομπής PQ 18.

1 6 I ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ

στόχο τη ς, π λή ττο ντα ς το μηχανοστάσιο το υ φ ο ρ τη γο ύ και α να τινά ζο ντα ς το ν δ ε ­ ξιό λ έβ η τα σ τον αέρα. Το «William Hooper» ά ρχισ ε να π α ίρνει κλίση, τυ λ ιγ μ έ ­ νο σε ένα σ ύννεφ ο πυκνού καπνού και σ υντριμμιώ ν, και σ ύντομ α ε γ κ α τα λ είφ θ η κε. Το πλήρωμα το υ Α ϊκε χ ρ ε ιά σ τη κ ε να α π ορρίψ ει α ρ κ ε τά βαριά α ν τικ είμ εν α , π ρ οκειμ ένου να σ υ γκρ ο τή σ ει το τρ α υ μ α ­ τισ μ ένο α ερ ο σ κά φ ο ς το υ σ το ν αέρα, κα­ θώ ς έλ α β ε π ορεία και α υ τό ς προς τη Νορβηγία. Την ίδ ια ώρα, κάποια άλλη τ ο ρ ­ πίλη έ π λ η ττε το σ ο β ιετικ ό δ εξ α μ ε ν ό ­ πλοιο «Azerbaijan». Ε λά χισ τοι π α ρ ατήρη σ α ν τ ις δύο ε ­ κ ρ ή ξεις, α φ ού όλα τα μ ά τια ή τα ν τώ ρα σ τρ α μ μ ένα επάνω στο Heinkel το υ α νθυπ οσμηναγού Κ όνραντ Χ έννεμ α ν, το ο ­ ποίο κ α τε υ θ υ ν ό τα ν σ τη ν κα ρδ ιά τη ς ν η ­ οπομπής. Το α ερ ο σ κά φ ο ς το υ προπο­ ρ ε υ ό τα ν σ η μ α ντικά το υ υπόλοιπου σχη­ ματισμού το υ , σ υ γκεντρ ώ νο ντα ς επάνω το υ όλα τα δ ια σ τα υ ρ ο ύ μ εν α πυρά. Παραμ ένο ντα ς α κ λ ό ν η το σ τη ν π ο ρ εία το υ, φ α ινό τα ν απ οφ ασισμένο να π λή ξει κά­ ποιο μ εγά λο σ κάφ ος. Bofors, Browning, Oerlikon, Lewis και όπλα κ ά θ ε δ ια μ ε τρ ή ­ ματος είχα ν π λέον εσ τιά σ ε ι επάνω του, καθώς π ερ νούσ ε τη ν 6η, τη ν 5η και τη ν 4η σ τήλη τω ν φορτηγώ ν, π ετώ ντα ς χαμη­ λό τερ α από τ ις υ π ερ κα τα σ κευ ές το υς, κ α τευ θ υ ν ό μ εν ο προς τη γ έφ υ ρ α το υ «Bellingham». Τα π ολυβόλα τω ν 0,50 ιν. το υ πλοίου έ σ τ ε ιλ α ν ένα φ ο ν ικ ό χαλάζι βολίδω ν από απόσταση αναπνοής. Τα α­ ντια ερ ο π ο ρ ικ ά έβ α λλα ν π λέον σε τό σ ο χαμηλή γωνία, ώ σ τε μ ερ ικά από τα σκά­ φη υπ έσ τησαν ζη μ ιέ ς και απ ώ λειες από τα δ ια σ τα υ ρ ο ύ μ εν α φ ίλ ια πυρά. Το β ο μ ­ β α ρ δ ισ τικό σ υνέχ ισ ε τη ν π ο ρ εία του, δ ια κ α τεχ ό μ εν ο από μια α υ το κ το ν ικ ή μα­ νία να π λή ξει το ν στόχο το υ . Δ ε ν σ τα μ ά ­ τη σ ε ο ύ τ ε ακόμ η και ό τα ν μια μικρή έ ­ κρηξη φ ω τιά ς ε μ φ α ν ίσ τη κ ε σ τη ν ά τρ α ­ κτό το υ και μ εμ ιά ς ο λό κλη ρ ο το α ε ρ ο ­ σ κάφ ος φ ά ν η κ ε να α ν α φ λ έγ ετα ι. Εξα­ ν τλ η μ έν α τα α ν τια ερ ο π ο ρ ικ ά άρχισ αν ένα -ένα να σ ιγούν, καθώ ς ά δ εια ζα ν ο ι γ ε ­ μ ισ τή ρ ες το υ ς , υ π ερ θ ερ μ α ίν ο ν τα ν ή πάθ α ινα ν εμπ λοκή από το αδιάκοπ ο πυρ, α ­ φ ή ν ο ν τα ς το υ ς π ο λ υ β ο λ η τές άοπ λους να π α ρ α κο λο υ θ ο ύ ν σαν απλοί θ ε α τ έ ς το τα λ α ν τε υ ό μ εν ο , φ λ εγ ό μ εν ο Heinkel να α­ π ε λ ε υ θ ε ρ ώ ν ει τ ις το ρ π ίλ ες το υ . Η πρώτη κ ινο ύ μ ενη προς τη ν πλώρη το υ «Bellingham» α σ τό χ η σ ε γ ια τρ ία μέτρα . Η δ ε ύ τε ρ η σ υ νέχ ισ ε τη ν π ο ρ εία τη ς κ α τευ θ υ ν ό μ εν η προς το β ρ ετα ν ικ ό φ ο ρ τη γό «Navarino», μπροστά από το «Bellingham». Το έπ λη ξε κα τα μ εσ ή ς, α­ κριβώ ς κάτω από τη γέφ υ ρ α , ε κ τ ο ξ ε ύ ο ­ ν τα ς ένα ν τε ρ ά σ τιο πίδακα νερ ο ύ και με-

Αρχηγίδα αντιτορπιλικών |

Α/Τ I

Α/Τ I

Αρχηγίδα Α/Τ Α/Τ I I

Α/Τ I

Αρχηγίδα Α/Τ I

Κ ορβέτα I

I K/B I Α/Τ

Α/Τ I

Α/Τ I I Ν αρκαλιευτικό

I I I I

I Αρχηγίδα Α/Τ

I I I I

f

I I I I

I I I I

ί I I I

I I • Αεροπλανοφόρο HMS «Avenger»

I Α/Τ Εξοπλισμένο I αλιευτικό A/T

I A/T

Αρχηγός νηοπομπής

N/A I

f I I I I

I I Εξοπλισμένο α λιευ τικό

o 1000

I K/B

I I I I I I I I I I I I I I I

N/A I

Αρχηγίδα A/T I

I A/T

A/T I I

Εξοπλισμένο αλιευτικό

3000

6000 γ υ ά ρ δ ε ς

2700

5 40 0 "μ έτρ α

Δ ιά γ ρ α μ μ α σκαφώ ν σ υ νο δ εία ς τη ς νηοπομπής PQ 18. Π α ρ α τη ρ ή σ τε τη Θ έση το υ α ερ ο π λ α ν ο φ ό ρ ο υ H M S «Avenger». τα τρ έπ ο ν τα ς όλη τ η ν υπ ερ κα τα σ κευ ή σε σωρό άμορφ ω ν συντριμμιώ ν. Σ το α ερ ο σ κά φ ο ς το υ Φεν, μία έκρ η ξη στα α ρ ισ τερ ά το υ τρ ά β η ξε το βλέμ μα το υ ραχιαίου π ολυβολητή. «Ο Χ έννεμ α ν κτυπήθηκε!». Ο α ρ ισ τερ ό ς κ ιν η τή ρ α ς είχ ε ανα φ λεγεί, α φ ή νο ντα ς πίσω το υ μία λω ρί­ δα πυκνού μαύρου καπνού. Το α ερ ο σ κά ­ φ ο ς πλάγιασε και π ρ οσ έκρουσ ε στη θ ά ­ λασσα, α νάμεσα σ την πρώτη και δ ε ύ τε ρ η σ τήλη τω ν φορτηγών. Ο εγ κ έφ α λ ο ς το υ Φ εν κα τέγρ α ψ ε τη ν π ληροφ ορία, αλλά η προσοχή το υ ή τα ν σ τρ α μ μ ένη σ τον σ τό ­ χο το υ, το τ ε λ ε υ τ α ίο πλοίο σ την α ρ ισ τερ ή πλευρά. Α π έχοντας δύ ο χ ιλ ιό μ ε τρ α από το ν στόχο το υ, ά κ ο υ γ ε μόνο τ ις ο δ η γ ίες το υ Β έγκερ : «Δ εξιά ... λίγο α κό μ η ... Αυτό

είναι!». Κάποια μικρά π λήγματα στα φ τ ε ­ ρά κλυδώ νισαν ελά χισ τα το α εροσ κά φ ος, χωρίς όμως να το εκ τρ έ ψ ο υ ν από τη ν πο­ ρ εία το υ. Σε απόσταση ενό ς χ ιλ ιο μ έτρ ο υ , ο Β έ γ κ ε ρ π άτησε το ν μοχλό: «Ρίψη!», φώ­ ναξε, καθώ ς κάποια βλή μ α τα έπ λη ττα ν τη δ ε ξ ιά π τέρυγα. Ο ι δύ ο το ρ π ίλ ες έπ ε­ σαν σ το νερό, κ α τε υ θ υ ν ό μ ε ν ε ς προς το ν στόχο το υ ς, χωρίς όμως απ οτέλεσμα. Α νακουφ ισμ ένο από το βάρος 1.500 κ ι­ λών, το Heinkel α νυψ ώ θη κε από μόνο το υ, π ερνώ ντας μέσα από τα εχ θ ρ ικ ά πυρά και β γα ίνο ντα ς σ χετικά ά θ ικ τ ο από τη ν άλλη πλευρά, α φ ή νο ντα ς πίσω το υ τη ν η ­ οπομπή. Το κα τα δ ικα σ μ ένο «Navarino» έλ α β ε κλίση γρήγορα προς τα α ρισ τερά , καθώς

• * ' Β

Λ

*

’)«/

- T 's .·Γ

*■'· ^

jj.

7 ;-' ^ ^ ^ ^ _____________«,___________________ iüfcii*!«______ _ *ää_____ Ενα το ρ π ιλοφ όρ ο Junkers 88 τη ς III/KG 26 κ α τά τη δ ιά ρ κ εια τη ς επ ίθ εσ η ς κ α τά τη ς P Q 1 8 σ τις 14 Σ επ τεμ β ρ ίο υ .

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ 1 1 7

....

Τα H ein kel 111Η-6 τη ς KG 2 6 έδ ρ α σ α ν μ ε μ ε γ ά λ η επ ιτυ χ ία ως τορπ ιλοπ λάνα και σ το Θ έα τρ ο Επ ιχειρήσεω ν τη ς Μ εσ ο γ είο υ . Σ τη ν εικό να σ υ ν ο δ εύ ο ν τα ι από B f 109F, ενώ τα υ τό χ ρ ο ν α κ α τα δ ιώ κο ντα ι από H urricane (Revell). τ ο πλήρωμά το υ το εγ κ α τέ λ ε ιπ ε, ενώ το «Bellingham» χ ρ ε ιά σ τη κ ε να σ τρ α φ εί δ ε ­ ξιά π ρ οκειμ ένου να α π ο φ ύγει το ν εμ β ο λ ι­ σμό. Το «1H+GH» το υ Χ έννεμ α ν είχ ε προσ κρ ούσ ει σ τα α ρ ισ τερ ά τη ς πλώρης το υ «Washington», το υ πρώτου φ ο ρ τη γο ύ τη ς 2ης στήλης. Καθώς τα πλοία προσπερ­ νούσαν το φ λεγό μ ενο , η μ ιβ υ θ ισ μ ένο ε ­ ρείπιο, ο ι ά ν δ ρ ες δ ιέκ ρ ιν α ν κα θα ρά το υ ς απ εγνω σ μένους π ιλότο υς σ το εσ ω τερ ικό το υ να προσπαθούν να απ εγκλω βισ τούν από τη ν κόλαση φ ω τιά ς που το υ ς τύ λ ιγ ε. Οι ν α ύ τε ς ζη τω κραύγαζαν για τη ν κατάρριψή του, ε κ το ξ ε ύ ο ν τα ς ύ β ρ εις και κατάρ ες στο ε το ιμ ο θ ά ν α το πλήρωμα. Σ τις 20.35 η επ ίθεσ η είχ ε λ ή ξει. Η I/KG 26 είχ ε α π ο λέσ ει τρ ία α εροσ κά φ η γ ια τη βύθισ η ισ άριθμω ν πλοίων. Το «1H+LK» το υ υποσμηναγού Σ ένερ κ α τά φ ερ ε να π λησιάσει το Τρόμσε με το ν α ρ ισ τερ ό κι­ νη τή ρ α φ λεγό μ ενο , ό τα ν υπέστη τη ν α-

Ο ,τι α π ό μ ειν ε από το H e in k e l« 1H+LK» (7147) τη ς I/KG 26, το υ υπ οσμηναγού Σ έν ερ , κ ε ίτα ι α κόμ η και σ ή μ ερ α σ το ν β υ θ ό το υ Τρόμσε σ τη Ν ο ρ β η γ ία , α π ο τελώ ντα ς πόλο έ λ ξη ς καταδύσεω ν.

1 8 I ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ

πώ λεια και το υ δ εξιο ύ . Το α ερ ο σ κά φ ο ς προσ θαλασσ ώ θηκε και το πλήρωμα περιο υ ν ελ έγ η από νορ β ηγικό α λ ιευ τικ ό . Ο Αϊκε και το πλήρωμά το υ π έρασαν α ρ κ ε τέ ς αγω νιώ δεις ώ ρες πτήσης πριν το Heinkel, με το ν α ρ ισ τερ ό κιν η τή ρ α φ λεγό μ ενο , π ρ οσ γειω θ εί ομαλά στο Μ π α ρντούφ ος. Λίγη ώρα α ρ γό τερ α , τ ε λ ε υ τ α ίο ι από ό ­ λους, ο Φ εν και το πλήρωμά το υ α ν τίκ ρ ι­ σαν με ανακούφ ισ η το ν διά δρ ο μ ο προ­ σγείω σης το υ α ερ ο δ ρ ο μ ίο υ , με το α ε ρ ο ­ σ κάφ ος το υ ς σώο. Η Κλωθώ, η π ρ εσ β ύτερη από τ ις Μ οίρες, ξ ε τύ λ ιγ ε ακόμη το ν ή ­ μα τη ς ζωής τω ν τεσ σάρω ν α υτώ ν ανδρών και η α δ ελφ ή τη ς, η Λάχεσις, σ υνέχισ ε να το τ υ λ ίγ ε ι σ το α δ ρ ά χ τι τη ς. Η Ατροπος, η νεώ τερ η και πιο δύστροπ η των τριώ ν Μοιρών, είχ ε απ οφ α σ ίσ ει να κό ψ ει πρόωρα το νή μ α τη ς ζωής το υ η ­ ρωικού α νθυπ οσ μηναγού Κ όνραντ Χ έν­ νεμαν, ο οπ οίος τιμ ή θ η κ ε μ ε τα θ α ν ά τια με τη ν απονομή το υ Σ τα υρού τω ν Ιππο­ τώ ν για τη ν α υ το θ υ σ ία και τη ν αυτα π ά ρ­ νησή του. Α ργό τερα , το απ όγευμα τη ς 4ης Ιου­ λίου, το Β ρ ε τα ν ικ ό Ν αυαρχείο, θ ο ρ υ β η ­ μένο από μία λα νθ α σ μ ένη π ληροφ ορ ία π ερί εξό δ ο υ το υ γερ μ α νικο ύ σ τόλου επιφ α νεία ς, έλ α β ε τη ν εγ κ λ η μ α τικ ή απ όφα­ ση να δ ια σ κο ρπ ίσ ει τη νηοπομπή, διατάσσ οντα ς τα φ ο ρ τη γά σκάφη να π ο ρ ευ θ ο ύ ν α υτόνο μ α προς το υ ς π λη σ ιέσ τερ ο υ ς σο­ β ιε τικ ο ύ ς λ ιμ έν ες . Κ α τ’ α υ τό ν το ν τρόπο α π ο τέλεσ α ν α π ρ ο σ τά τευ το υ ς , μεμονω ­ μένο υς σ τόχους τω ν γερ μ α νικώ ν υπο­ βρυχίω ν και βομβαρδιστικώ ν. Από τα 37 πλοία τη ς νηοπομπ ής, τα 24 β υθ ίσ τη κα ν,

α π ο τελώ ντα ς τη μ εγα λύ τερ η β ρ ετα νική να υ τική κα τα σ τρ οφ ή το υ π ολέμου. Η α­ πώ λεια για τ ις Σ ο β ιε τικ έ ς Ενοπλες Δυνά­ μ εις υπ ήρξε εξίσ ου τρ ο μ α κ τικ ή : 3.350 ο­ χ ήμ ατα, 430 άρματα, 210 α εροσ κά φ η και πάνω από 156.000 τό ν ν ο υ ς π οικίλου π ολε­ μικού υλικο ύ είχα ν κα τα λ ή ξει σ το ν βυθ ό τ η ς θάλασσας.

Η ΚΟΡΥΦΩΣΗ Καταδίωξη me PQ 18 Ο ι α νυπ ολόγισ τες απ ώ λειες τη ς P Q 17 υποχρέωσαν το Β ρ ετα νικό Ναυαρχείο να α να β ά λει τη ν αποστολή τη ς επ ό μ ενη ς ν η ­ οπομπής μ έχρι το ν Σεπ τέμβριο, παρά τις έ ν το ν ες δ ια μ α ρ τυ ρ ίες τω ν Σοβιετικών. Η PQ 18 απέπ λευσε από τη Σκω τία σ τις 2 Σ ε­ π τεμβρ ίου και α π ο τε λ ε ίτο από 40 εμπ ορι­ κά πλοία. Α υτή ν τη φ ορά τ ο Ναυαρχείο ε ί­ χε δώ σει ιδ ια ίτερ η β α ρ ύ τη τα σ την προ­ στασία τη ς νηοπομπής. Η PQ 18, εκ τό ς από τη σ τενή δύναμη προστασίας 18 α ντιτορπιλικώ ν, θ α ή τα ν η πρώτη α ρ κτική ν η ­ οπομπή που θ α είχ ε τη ν τύχ η να σ υ νο δ εύ ­ ε τα ι από ένα αεροπ λανοφόρο, το HMS «Avenger», με 12 Hurricane στο κατάστρω ­ μά του. Ο ταν η παρουσία τη ς έ γ ιν ε α ν τι­ ληπτή, η π ληροφ ορ ία μ ετα β ιβ ά σ τη κε σε ό λ ες τις μο νά δες τη ς Luftwaffe και τω ν υ­ ποβρυχίων στη Νορβηγία. Η γερμ ανική δύναμη τορπιλοπλάνω ν ε κ ε ίν η τη στιγμή α ρ ιθ μ ο ύ σ ε σ υνολικά 72 α εροσ κάφ η: 46 He 111 και 11 Ju 88 των I και III/KG 26 α ν τίσ το ι­ χα, τα οποία θ α έ φ ερ α ν το βάρος τω ν επι­ χειρήσεω ν, καθώς και 15 He 115. Σ τις 13 Σ επ τεμ βρίου 1942, στο αερο-

δρόμιο το υ Μ π αρντούφος, ο νέο ς δ ιο ικ η ­ τή ς τ η ς I/KG 26, επισμηναγός Β έρ νερ Κλύμπερ (Werner Kluemper), ενη μ έρ ω νε το υ ς ά νδ ρ ες το υ για τη ν επ ικείμ ενη επ ίθεσ η. Ο Κλύμπερ ή τα ν β ετερ ά νο ς τη ς Λεγεώ νος το υ Κ όνδορος κα τά το ν Ισπανικό Εμφ ύλιο Π όλεμο και ο εμ π ειρ ό τερ ο ς π ιλότος τη ς σμηναρχίας, έχ οντα ς δ ια τε λ έ σ ε ι αρχαιό­ τερ ο ς εκπ α ιδ ευ τή ς αεροπ ορικώ ν τορπ ιλισμών στο Γκροσ σ έτο τη ς Ιταλίας. Τα πλη­ ρώματα ενη μ ερ ώ θ η κα ν για τη σ ύνθεσ η τη ς νηοπομπής, τη ν τα χ ύ τη τα και τη ν πο­ ρεία τη ς. Η επ ίθεσ η θ α δ ιεξα γό τα ν τ ο ίδιο απόγευμα και κα τά τη ν πάγια πλέον τ α κ τ ι­ κή θ α ξεκινο ύ σ ε με έναν βομβαρδισμό α­ ντιπερισπ ασμού από 20 Junkers 88 τη ς III/KG 30. Κατόπιν θ α α κολο υθούσ α ν 26 He 111 και 17 Ju 88 των I και III/KG 26, σε δύο κύματα, εφ α ρ μ ό ζο ντα ς και πάλι τη ν τ α κ τ ι­ κή τη ς Χρυσής Σάρωσης. Ιδ ια ίτερ η έμ φ α ­ ση δ ό θ η κ ε σ την εξο υ δ ετέρ ω σ η το υ β ρ ε­ τα νικο ύ α εροπ λανοφόρου. Ωστόσο, ο σ υγχρονισ μός τω ν επ ιθέσ εω ν απέτυχε. Τα Ju 88 ε κ τέ λ ε σ α ν το ν βομβαρδισμό το υ ς πολύ πριν τη ν π ρ οκα θο ρισ μένη ώρα, π ρ οσ ελκύοντα ς επάνω το υ ς τα Hurricane το υ αεροπ λανοφ όρου. Α υτό θ α είχ ε αρ­ ν η τ ικ έ ς επιπτώ σεις για α μ φ ό τερ ες τις π λευρές. Πρώτον, τα τορπιλοπλάνα θ α ε ί­ χαν να α ντιμ ετω π ίσ ο υν τη ν πλήρη α ν τια ε ­ ροπορική ισχύ τη ς νηοπομπής και δ ε ύ τ ε ­ ρον, τα μα χητικά το υ «Avenger», α να χ α ιτί­ ζο ντα ς μια απλή επ ίθεσ η αντιπ ερισ π α­ σμού μεγάλου ύψους, θ α είχα ν ήδη κα τα ­ ναλώσει τα καύσιμα και τα πυρομαχικά το υ ς όταν, 30 λεπ τά αργότερα , θ α ε κ δ η ­ λω νόταν η κύρια γερ μ α νική επ ίθεσ η πάνω από τη ν επ ιφ ά νεια τη ς θάλασσας. Π ερί τις 15.00, τα τορπιλοπλάνα ε ν τ ό ­ πισαν τη νηοπομπή, χωρίς όμως να δ ια κ ρ ί­ νουν το εχ θ ρ ικ ό αεροπ λανοφόρο, ο ύ τε και εχ θ ρ ικ ά μαχητικά, γεγο νό ς που ο δ ή ­ γησ ε το υ ς π ιλότους στο να π ιστέψ ουν ό τι σι α να φ ορ ές τη ς υπηρεσίας π ληροφ ο­ ριών ή τα ν μάλλον λα νθ α σ μ ένες. Καθώς τα πρώτα α ντια ερ ο π ο ρ ικά πυρά άρχισαν να εκ ρ ή γ ν υ ν τα ι γύρω από τα αεροσκάφη, ο Κλύμπερ α νέβασε το ν σ χηματισ μό του σε ύψ ος 50 μ. γ ια να α π οφ ύγει το ν μεγα ­ λύ τερ ο όγκο τω ν πυρών. Σε μία μονή σ ει­ ρά α νεπ τυγμ ένη κατά μέτωπο και δ ια τη ­ ρώντας απ οστάσεις 100-150 μ. μεταξύ το υς, τα Heinkel κ α τε υ θ ύ ν θ η κ α ν κα τά το υ δεξιο ύ π λευρού τη ς νηοπομπής. Την ίδια στιγμή, τα Junkers 88 τη ς Σμηναρχίας III/KG 26 το υ σμηναγού Κλάους Ν όκκεν α­ ποσπάστηκαν από το ν σ χηματισ μό για να επ ιτεθ ο ύ ν από δ ια φ ο ρ ετικ ή κα τεύθυνσ η, κ ά θ ετη προς ε κ ε ίν η των Heinkel. Η ώρα ή ­ τα ν 15.27. Τα πληρώ ματα των πλοίων παρακο­ λουθ ούσ α ν με δ έο ς το θ έ α μ α το υ σ τα θε-

Δ ρ α μ α τικ ά σ τιγ μ ιό τυ π α από τη ν επ ίθ εσ η τη ς I/KG 26 κ α τά τη ς PQ 18 σ τις 13 Σ επ τεμ β ρ ίο υ . Επάνω: η φ ω το γ ρ α φ ία ελ ή φ θ η από Β ρ ετα ν ό α ξιω μ α τικ ό , μ έλ ο ς τη ς νηοπομπής. Δ ια κ ρ ίν ο ν τα ι κ α θ α ρ ά τα H ein kel τη ς I/KG 26, σ ε χα μ η λή π τήση τη ν ώρα τη ς επ ίθ εσ η ς εν μέσω α ντια ερ οπ ορικώ ν πυρών. Μ έ σ ο ν και κ ά τω : ο α κα ρ ια ίο ς θ ά ν α το ς εν ό ς π λοίου: το «Em pire Stevenson», κ α θώ ς α ν α τιν ά ζ ε τα ι μ α ζ ί μ ε το φ ο ρ τίο π υρομαχικώ ν το υ . Δ ια κ ρ ίν ε τα ι ένα Heinkel, ενώ α π ο μ α κ ρ ύ νετα ι μ ε τ ά τη ν επ ιτυ χ ία το υ .

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ 1 1 9

ρωσαν πρόωρα τ ις το ρ π ίλες το υς, αλλά τα π ερ ισ σ ότερα σ υνέχισαν σ τα θ ερ ά τη ν πο­ ρεία το υ ς, περνώ ντας πάνω από τη ν ασπί­ δα προστασίας τω ν α ντιτορπ ιλικώ ν και οδ εύ ο ν τα ς προς το κ έν τρ ο τη ς νηοπ ο­ μπής, καθώς το δ ε ξ ιό π λευρό τω ν φ ο ρ τη ­ γών εμ φ α νιζό τα ν τώ ρα ε κ τ ε θ ε ιμ έ ν ο μπροστά το υς. Σε απόσταση περίπου ε ­ νός χ ιλ ιο μ έ τρ ο υ από τα σκάφη, ο ι δύο σχημα τισ μοί α π ελευθέρ ω σ α ν τα υ τό χ ρ ο ­ να τ ις το ρ π ίλες το υς. Την επ όμενη σ τιγ­ μή, 70 το ρ π ίλες έσπ ευδαν προς το υ ς σ τό ­ χους το υ ς από δύο δ ια φ ο ρ ε τικ έ ς κ α τε υ ­

πλοία με β ρ ετα ν ικ ά πληρώματα, ναυτικώ ν «ψημένων» στη θάλασσα και έμπ ειρω ν σ τις τ α κ τικ έ ς τω ν νηοπομπών, ε κ τέλ εσ α ν αμέσως το ν ελιγμ ό. Ωστόσο, μεγάλο μ έ­ ρος των σκαφών α π ο τελο ύ ντο από πλη­ ρώματα διάφορω ν ε θ ν ικ ο τή τω ν (παναμαϊ­ κά, σ ο β ιετικά και α μ ερικα νικά ) και ή τα ν ε ­ πανδρω μένα από ά νδ ρ ες άπειρους, α δα ­

μενο «Wacosta», ά θ ικ το από το χαλάζι των βλημάτω ν που εκ το ξ ε ύ ο ν τα ν ενα ντίο ν το υ. Α υτή είν α ι και η μοναδική καταγεγρα μμ ένη περίπτωση το ρπ ίλης που έπλη­ ξε π ο τέ πλοίο έξω από το νερό! Το σ ο β ιετικ ό «Sukhona» και το «Afrikander» εγ κ α τα λ είφ θ η κ α ν από τα πληρώ ματά το υ ς αμέσως μ ετά τα πλήγμα­ τα που δέχθηκαν. Το α μ ερ ικα νικό «John Penn» δ έ χ θ η κ ε δύο το ρ π ίλες που έπληξαν τα υ τό χ ρ ο να τη δ εξιά π λευρά του. Το μ εγα λύ τερ ο μ έρ ος το υ π ληρώ ματος δια ­ σ ώ θηκε πριν το σ κάφ ος β υ θ ισ τε ί με τη ν πλώρη, π αρασύροντας σ τον β υ θ ό το πο­ λύ τιμ ο φ ο ρ τίο αρμάτω ν που μ ετέφ ερ ε. Το «Macbeth» δ έ χ θ η κ ε επ ίθεσ η από ένα Heinkel που πλησίαζε από τα δ εξιά σε ύ­ ψος 24 μ. Α π ελευθ έρω σ ε τ ις το ρ π ίλες του και πραγματοπ οιώ ντας αμέσως στροφή άρχισ ε να α π ομακρύνεται. Λίγα λεπ τά α ρ­ γότερ α , ο ι το ρ π ίλες έπ ληξαν το σκάφος σ τα ύφαλα. To «Oregonian», ως το πρώτο πλοίο τη ς δ εξιά ς στήλης, β ρ έθ η κ ε στο ε ­ π ίκεντρ ο τη ς επ ίθεσ ης και δ έ χ θ η κ ε τα υ ­

ε ίς ή και α π είθα ρχους σ τους να υ τικο ύ ς ε ­ λιγμ ούς, ο ι οπ οίοι έδ ινα ν ελά χισ τη σημα­ σία σ τις δ ια τα γ ές ή σ τη ν π ειθα ρχία π λεύσης ε ν τό ς τη ς νηοπομπής. Το απ ο­ τ έ λ ε σ μ α ή τ α ν ό τ ι η 9η κα ι 10η σ τή λη τω ν σ καφ ώ ν ε ίτ ε δ ε ν κα τα ν ό η σ α ν τη δ ια τα γ ή ή α ν τέ δ ρ α σ α ν πολύ κ α θ υ σ τ ε ­ ρ η μ ένα . Ω ς ε κ τ ο ύ τ ο υ , ο κ τώ φ ο ρ τ η γ ά β υ θ ίσ τ η κ α ν μ έ σ α σ ε ισ ά ρ ιθ μ α λ ε π τά : «Wacosta» (5.430 τ.), «Oregonian» (4.830 τ.), «Macbeth» (6.130 τ.), «Afrikander» (5.440 τ.), «Empire Stevenson» (6.120 τ.), «Empire Beaumont» (7.040 τ.), «Sukhona» (3.1201) και «John Penn» (7.200 τ.). Το φ ο ρ τίο πυρομαχικώ ν το υ άτυχου «Empire Stevenson» εξερ ρ ά γη με μία εκκωφ α ντική έκρ η ξη που κ υ ρ ιο λ ε κ τικ ά το ε ­

τό χρ ο να πλήγματα τριώ ν τορπιλώ ν που το β ύθ ισ α ν σε ελά χισ τα λεπτά. Παρά το γεγονό ς ό τ ι πολλά πλοία δεν είχα ν καν α ν τιλ η φ θ ε ί τη δια τα γή σ τρο φ ής τη ς νηοπομπής, ο ελ ιγ μ ό ς έσωσε και α ρ­ κ ετά σκάφη από βέβα ιο αφανισμό. Ο κυ­ β ερ ν ή τη ς το υ φ ο ρ τη γού «Dan-y-Bryn» α­ ν έ φ ε ρ ε ό τι δ ιέκ ρ ιν ε τα ίχνη έ ξ ι τορπιλών να π ερνούν π αράλληλα με το σ κάφ ος του, καθώς εκ ε ίν ο ς ολοκλήρω νε τη στροφή των 45 μοιρών. Μ ετά το πέρας τη ς μάχης, όλοι ό ο ο ι τη βίωσαν από τη συμμαχική πλευρά, π α ρ αδέχθηκα ν ό τι η γερμ ανική επ ίθεσ η είχ ε ε κ τ ε λ ε σ τ ε ί με α κα τά β λη το θά ρ ρ ος, α υ το θ υ σ ία και α κρίβ εια , ενό ψ ει ενός τρ ο μ α κ τικ ο ύ φ ρ ά γμ α το ς πυρός των πλοίων. Η ώρα ή τα ν 15.40, ό τα ν τα γερμα-

ξαΰλωσε, ε κ το ξ ε ύ ο ν τα ς μία ουρανομήκη σ τήλη φ ω τιάς και καπνού. Ε ξα φ α νίσ τηκε α ύτα νδρ ο, α φ ή νο ντα ς σ την επ ιφ ά νεια μό­ νο μία π ετρ ελα ιο κη λίδ α ως μοναδικό ί­ χνος τη ς π ρ ό τερ η ς ύπαρξης το υ ιδίου και το υ 60μελούς π ληρώ ματος του. Η β ια ιό ­ τη τα τη ς έκρ η ξη ς ή τα ν τέ το ια , ώστε το α­ μ ερ ικα νικό «Wacosta», το οποίο α κολο υ­ θ ο ύ σ ε ακριβώ ς πίσω του, δ έχ θ η κ ε όλο το ω στικό κύμα που κ α τέσ τρ εψ ε όργανα, βα λβ ίδ ες και σωληνώσεις. Οι κ ιν η τή ρ ε ς υ­ π έστησαν ρω γμές α κινητοπ οιώ ντα ς το σκάφος, ακριβώ ς τη σ τιγμή που το πλη­ σίαζε ένα Heinkel σε ύψος 30 μ. Από από­ σταση 10 μ. το α ερ ο σ κά φ ο ς α π ελευ θ έρ ω ­ σε μία και μοναδική τορπ ίλη που δ εν πρό­

Η εντυπ ω σ ια κή θ έ α που «α π ολά μβανε» το πλήρω μα εν ό ς H einkel από το ρ ύ γ χ ο ς του.

θύνσ εις. Ο δ ιο ικ η τή ς τη ς νηοπομπής, κρίνο­ ντα ς ό τι ο μ εγα λύ τερ ο ς κίνδ υνος π ροερ­ χ ότα ν από το ν μ εγα λύ τερ ο σ χηματισμό των 26 Heinkel τη ς δ ε ξ ιά ς π λευράς, έδω σε αμέσως δια τα γή σ τρο φ ής 45 μοιρών προς τα α ρισ τερά. Σ τιγμ ές σ ύγχυσης α κολο ύ­ θη σ α ν τη ν ανακοίνωση τη ς δ ια τα γή ς. Τα Επ ισμηναγός Β έρ ν ερ Κ λύμπ ερ, δ ια κ εκ ρ ιμ έν ο ς δ ιο ικ η τή ς τη ς I/K G 2 6 και έν α ς από το υ ς εμ π ειρ ό τερ ο υ ς π ιλότους σ τις τ α κ τικ έ ς το υ α ερ ο π ο ρ ικ ο ύ τορπ ιλισμού. Α ρ γ ό τερ α δ ιο ίκη σ ε τη ν K G 26 κ α τά το δ ιά σ τη μ α Μ α ρ τίο υ 1943 - Ν ο εμ β ρ ίο υ 1944. Τ ιμ ή θη κ ε μ ε το ν Σ τα υ ρ ό τω ν Ιπποτών σ τις 29 Α υ γ ο ύ σ το υ 1943. Ε π έζησ ε των τρ ο μ α κ τικ ό τερ ω ν επ ιθ έσ εω ν τη ς μ ονά δα ς το υ σ το ν Α ρ κ τικ ό ω κεανό και σ τη Μ ε σ ό γ ειο και μ ετα π ο λ εμ ικ ά υ π η ρ έτη σ ε σ τη ν Α ερ οπ ορ ία Ν α υ τικ ο ύ τη ς Δ υ τικ ή ς Γερμ ανίας, από τη ν οπ οία α π ο σ τρ α τε ύ θ η κ ε το 1969.

ρού, α τα λ ά ν τε υ το υ σ χηματισμού των β ο μβαρδισ τικώ ν καθώ ς πλησίαζε, θ υ μ ίζο ­ ν τα ς « ...ε φ ια λ τικ ό σ ύννεφ ο γιγά ντιω ν α­ κριδών», όπως το π εριέγρα ψ ε ο δ ιο ικ η τή ς τη ς νηοπομπής. Σε απόσταση π έντε χ ιλ ιο ­ μέτρων, όλα τα α ντια ερ ο π ο ρ ικά τω ν αντιτορπ ιλικώ ν τη ς δ εξιά ς εξω τερ ική ς π λευ­ ράς ά νοιξαν πυρ πρώτα, α κο λο υ θ ο ύ μ ενα από εκ είν α τω ν α ντιτορπ ιλικώ ν τη ς εσω­ τ ε ρ ικ ή ς π λευράς και τέλο ς, εκείνω ν των 40 φ ορτηγώ ν στο κέντρ ο . Μόνο τα τ ε λ ε υ ­ τα ία δ ιέ θ ε τ α ν μ ετα ξύ το υ ς ένα σύνολο 195 αντια ερο π ο ρικώ ν πυροβόλων, τα ο­ ποία τώρα έβ α λλα ν πλέον σύσσωμα. Τα πυρά σ χημάτισ αν ένα σχεδόν συμπαγές φράγμα που θ α έπρεπε να κά νει και το υ ς γ ε ν ν α ιό τερ ο υ ς π ιλότους να λιπ οψ υχή­ σουν. Κι όμως, τα α εροσ κά φ η σ υνέχιζαν τη ν α τα λ ά ν τευ τη π ορεία το υς, φ α ιν ο μ εν ι­ κά ατάραχα, καθώς μείω ναν σ τα δια κά το ύψος το υ ς και ο ι β ο μ β α ρ δ ισ τές επ έλεγα ν το υ ς σ τόχους το υς. Οι π υ ρ ο β ο λη τές των α ντιτορπ ιλικώ ν είχα ν χαμηλώ σει τα πυρο­ βόλα στη μ ικρ ό τερ η δυ νατή γω νία Θολής π ρ οκειμ ένου να δ ια τη ρ ή σ ο υν γραμμή πυ­ ράς προς το υ ς σ τόχους το υς. Κάποια από τα αεροσ κά φ η α π ε λ ε υ θ έ ­

2 0 I ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ

λα β ε καν να α γ γ ίξ ε ι το νερό. Εξερράγη σαν βόμβα στα π λευρά το υ σκάφους, ανο ίγοντα ς μία τε ρ ά σ τια τρύπ α από τη ν ο­ ποία άρχισαν να εισ ρ έο υ ν νερά. Το βομ­ β α ρ δ ισ τικό πέρασε πάνω από το β υ θ ιζό ­

Λ

H einkel 111Η-6 «1H+G H» (7098) το υ α νθυ π ο σ μ η ν α γ ο ύ Κ όνραντ Χ έννεμ α ν, δ ιο ικ η τή τη ς 2.I/K G 26 (Ν ο ρ β η γία , Ιο ύ λ ιο ς 1942). Η τα ν το α ερ ο σ κ ά φ ο ς μ ε το οποίο β ρ ή κ ε το ν θ ά ν α το ο ηρω ικός α νθυ π ο σ μ η ν α γ ό ς σ τις 4 Ιο υ λ ίο υ , κ α τά τη δ ιά ρ κ εια επ ίθ εσ η ς εν α ν τίο ν τη ς νηοπομπής P Q 1 7 .0 Χ έν νεμ α ν υπ ήρξε έν α ς δ ια κ εκ ρ ιμ έν ο ς π ιλό το ς, ο οπ οίος λ ίγ ε ς ε β δ ο μ ά δ ε ς πριν το ν θ ά ν α τό το υ ε ίχ ε λ ά β ει τη λ εγ ρ α φ ικ ά τα προσωπικά σ υ γχ α ρ η τή ρ ια το υ Γκαίρ ινγκ για τη β ύ θ ισ η συμμαχικώ ν πλοίων συνο λικού εκ το π ίσ μ α το ς 50.000 τόννων. Τ ιμ ή θη κ ε μ ε τα θ α ν ά τια μ ε τον Σ τα υ ρ ό τω ν Ιπποτών σ τις 3 Σ ε π τε μ β ρ ίο υ (εικ ο νο γρ ά φ η σ η : Α γγ ελο ς Μ α νσ ό λα ς για τη Γ Ν Ω Μ Ω Ν Ε κ δ ο τικ ή ). νικά α εροσ κάφ η άρχισαν να κα τευ θ ύ νο ντα ι προς τις βά σ εις το υς. Μ έσα σε 13 λ ε ­ πτά, δύο ολό κλη ρ ες σ τή λες πλοίων τη ς PQ 18 είχαν πάψει να υφ ίσ τα ντα ι, με μόνη εξα ίρεσ η το «Mary Luckenbach» τη ς 9ης στήλης. Η επ ίθεσ η τη ς 13 Σ επ τεμ βρίου κατά τη ς PQ 18 κα τεγρά φ η ως η μ εγα λύ τερ η ε ­ π ιτυχία τη ς τα κ τικ ή ς τη ς Χ ρυσής Σάρωσης στη δ ιά ρ κ εια το υ πολέμου, με τ ις μι­ κ ρ ό τε ρ ε ς απ ώ λειες από γερ μ α νική ς πλευράς. Η I/KG 26 έχασε τέσ σ ερ α He 111 και η III/KG 26 ένα Ju 88. Για τη σ υνολική α­ πώλεια π έντε αεροσκαφώ ν, οι Γερμανοί είχαν β υ θ ίσ ει οκτώ πλοία, π ροκαλώ ντας τις β α ρ ύ τερ ες απ ώ λειες που είχ ε δ ε χ θ ε ί ποτέ συμμαχική νηοπομπή από μία και μόνη επίθεση. Η Luftwaffe κτύπ ησε πάλι τη ν επ όμενη ημέρα, με α υ σ τη ρ ές δ ια τα γ ές το υ ίδιου το υ Γκα ίρινγκ γ ια το ν εντοπ ισ μό και τη βύθισ η το υ β ρ ετα νικο ύ α εροπ λα νοφ ό­ ρου. Α υτή ν τη φορά όμως, και μ ετά τις βα­ ριές απ ώ λειες τη ς π ρ οη γουμ ένη ς η μ έ ­ ρας, η β ρ ετα νική άμυνα θ α ή τα ν πολύ κα­ λύ τερ α π ρ οετο ιμ ασ μένη . Η γερ μ α νική ε ­

επ ιθ έσ εις. Π ερ ί τ ις 12.40 επ ιτέθ η κ α ν 20 Ju 88 τη ς III/KG 26 με α π ο κλεισ τικό το υ ς σ τό­ χο το «Avenger». Το αεροπ λανοφ όρο απονήω σε εγκα ίρω ς 10-12 Hurricane που δ ιέ ­ σπασαν γρήγορα τη γερ μ α νική επ ίθεση. Τα Junkers δ ε ν κα τά φ ερ α ν κα νένα πλήγμα κα τά τη ς νηοπομπής, χάνοντα ς οκτώ α ε ­ ροσκάφη. Τα Hurricane κα τέρ ρ ιψ α ν τρ ία εξ αυτώ ν γ ια ισ ά ρ ιθ μ ες δ ικ έ ς το υ ς απώλει­ ες. Π ερί τ ις 14.00, ο επισμηναγός Κλύμπερ η γ ή θ η κ ε τη ς δ ε ύ τ ε ρ η ς επ ίθεσης, με 22 Heinkel τη ς I/KG 26. Καθώς τα το ρπ ι­ λοπλάνα πλησίαζαν τη νήοπομπή, τα μά­ τια το υ ερ ευνο ύσ α ν π ρ οσ εκτικά τ ις σ τή­ λ ε ς των πλοίων για α νεύρεσ η το υ α ερ ο ­ πλανοφόρου. Οι Γερμανοί ή τα ν π λέον β έ ­ β α ιο ι για τη ν παρουσία του. Ο δ ιο ικ η τή ς τη ς νηοπομπής, έχοντα ς τη ν πικρή εμπει-

για α νεφ οδ ια σ μ ό και επανεξοπλισμό. Οι σ υ ν θ ή κ ες φ α ίνο ντα ν ε υ ν ο ϊκ ές για τη ν ε ­ π ικείμ ενη δ εύ τερ η επ ίθεσ η και πιθανώς τα π ράγματα να εξελίσ σ ο ντα ν έτσ ι, εά ν ε ­ κείνη τη σ τιγμή ο Κλύμπερ δ εν έπ εφ τε θ ύ μ α λ α νθ α σ μ ένη ς αναγνώ ρισης στόχου. Ν ομίζοντα ς ό τι δ ιέ κ ρ ιν ε το α εροπ λανοφ ό­ ρο σ την αιχμή τη ς νηοπομπής, κα τη ύθ υνε το ν σ χηματισμό το υ εκ εί. Σε απόσταση 6,5 χλμ. τα α εροσ κά φ η ξεκίνη σ α ν τη δ ια ­ δικα σ ία επ ίθεσ ης. Καθώς η απόσταση μ ει­ ω νόταν, ο Κλύμπερ σ υνειδη τοπ οίησ ε το σ φάλμα το υ και δ ιέ κ ρ ιν ε το π ραγματικό «Avenger» σ την τε λ ε υ τα ία σ ειρά τη ς ν η ο ­ πομπής, ανάμεσα στα φορτηγά. Π α ρότι ή ­ τα ν αργά για κ ά τι τέ το ιο , δ ιέ τα ξ ε αμέσως αλλαγή στόχου. Α ρ κ ετά από τα α εροσ κά ­ φη είχα ν ήδη ε π ιλ έξει το υ ς σ τόχους το υ ς και ή τα ν α δύνα το ν να σ υμμορφ ω θούν με τη νέα δια τα γή. Ηταν όμως προς τιμ ή ν τω ν περισ σοτέρω ν ό τ ι ακόμη και εκ ε ίν η

πίθεση ά νο ιξε με βομβαρδισμό κ ά θ ετη ς εφ ό ρμη σ η ς από τα Junkers 88 τη ς KG 3 0 .0 σ υγχρονισ μός τω ν γερμ ανικώ ν επ ιθ έσ ε­ ων απ έτυχε για δ ε ύ τε ρ η φορά, με α π ο τέ­ λεσμα ότα ν τα τορπιλοπλάνα θ α εμ φ α ν ί­ ζο ντα ν στη σκηνή, τα β ο μβα ρδ ισ τικά θ α αποχωρούσαν από αυτήν. Α υτή ν τη φ ορά ο ι δύο σ μηνα ρχίες τη ς KG 26 δ ιεξή γα γα ν δ ια φ ο ρ ετικ έ ς χ ρ ονικά

ρία τη ς π ρ οη γούμ ενη ς ημ έρα ς, αλλά και δ ια κρ ίνο ντα ς μόνο ένα ν εχ θ ρ ικ ό σ χη μ α τι­ σμό, αποφάσισε να μην ε λ ιχ θ ε ί. Ο ουρ α ­ νός ή τα ν κα θα ρό ς από εχ θ ρ ικ ά μαχητικά, α φ ού τα Hurricane είχα ν όλα π ροσνηω θεί

Η γερ μ α νικ ή τορ π ίλη LT F5b είχ ε κ α τα σ κ ε υ α σ τε ί για να φ έ ρ ε τα ι α π ο κ λεισ τικ ά από α ερ ο σ κ ά φ η , τα οποία εξό π λ ιζε από τα τέ λ η το υ 1941 έω ς τη λ ή ξη το υ π ολέμ ου μ ε ελ ά χ ισ τε ς τρ οπ οπ ο ιήσ εις. Είχε δ ια μ έτρ η μ α 4 5 εκ ., βά ρ ο ς 737 κιλά, μ ή κ ο ς 4,80 μ., τα χ ύ τη τα 33 κόμβω ν και ε μ β έ λ ε ια 2.000 μ.

τη ν τε λ ε υ τα ία σ τιγμή, α ντιμ ετω π ίζοντα ς το ν β έβ α ιο θά να το, υπάκουσαν, α κολο υ­ θώ ντα ς το ν δ ιο ικη τή το υς. Τα αεροσ κάφ η πέρασαν σε απόσταση αναπνοής πάνω από τη ν ασπίδα προστασίας τω ν α ντιτο ρ πιλικών και δ έχ θ η κ α ν ολόκληρη τη ν ισχύ πυρός τω ν α ντια εροπ ορικώ ν το υ ς, αλλά­ ζο ντα ς τα υ τό χ ρ ο να πορεία! Α ναπ όφευκτα τα Heinkel που κα τευ-

ΙΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ

121

θαρά, καθώς αγω νιζόταν απεγνω σμένα να το εγ κ α τα λ είψ ε ι και να β γ ει σ την π τέ­ ρυγα για να α π οφ ύγει το ν πνιγμό. Τα πυ­ ροβόλα των πλοίων που περνούσαν γύρω το υ όμως, σ τά θ η κα ν α νελέη τα . Οι μακρές γρα μμ ές των τρ ο χ ιο δ εικ τικ ώ ν κ α τευ θ ύ ν θ η κ α ν κα τά το υ α εροσ κά φ ους, γαζώνο­ ν τα ς τα πάντα. Κάποιος φώναξε: «Σταμα­ τή σ τε, γ ια όνομα το υ Θ εού! Δώ στε το υ ς μία ευκαιρία!». Αλλά τα βλήμα τα ε ξα κ ο ­ λο υθ ο ύσ α ν τη ν α μ ε ίλ ικ τη π ορεία το υς, Eva H urricane σ το κ α τά σ τρ ω μ α το υ α ερ ο π λ α ν ο φ ό ρ ο υ H M S «Avenger». Π αρ ά την εν θ α ρ ρ υ ν τικ ή π αρουσία το υ ς σ τη νηοπομπή PQ 18 και τη ν α υ το θ υ σ ία των π ιλότω ν το υ ς , οι οπ οίοι κ ατα δίω κα ν τα γερμ α νικά β ο μ β α ρ δ ισ τικ ά εν μέσ ω φίλιω ν πυρών, σημείω σαν ε λ ά χ ισ τες επ ιτυ χ ίε ς . θ ύ ν θ η κ α ν ε ν α ν τίο ν το υ «Avenger» β ρ έθ η ­ καν σε α κ α τά λ λ η λ ες θ έ σ ε ις ρίψ ης και τα π ερ ισ σ ότερα αποφάσισαν να μη σπαταλήσουν τα όπλα το υς. Μ όνο ο Κλύμπερ και το διπλανό το υ α εροσ κά φ ος κα τά φ ερ α ν να β ρ εθ ο ύ ν σε κα λές θ έ σ ε ις , αλλά και σ τις δύο περιπ τώ σεις ο ι γω νίες ρίψ ης ή ­ τα ν πολύ μ ικρ ές σε σχέση με το ν στόχο και έτσ ι το α εροπ λανοφ όρο α π έφ υγε ε ύ ­ κολα τις το ρπ ίλες. Οι π ερ ισ σ ό τερ ες από τ ις υπόλοιπες αστόχησ αν για το υ ς ίδ ιο υς λόγους, με μία και μοναδική εξα ίρεσ η: το «Mary Luckenbach», το μοναδικό επιζών φ ο ρ τη γό από τη σφαγή τη ς 9ης και 10ης σ τήλη ς τη ς π ρ οη γούμ ενη ς ημ έρα ς, είχε τη ν ίδια τρ α γική μοίρα με ε κ ε ίν η το υ

«Empire Stevenson»: μ ε τ έ φ ε ρ ε πυρομαχικά και α να τινά χθ η κε με μία βίαιη έκρηξη, το ω στικό κύμα τη ς οποίας δ ιέλυ σ ε το Heinkel που το είχ ε το ρ π ιλίσ ει και εκ ε ίν η τη σ τιγμή π ερνούσε από πάνω το υ! Παρά τη μ ειο ν εκ τικ ή το υ ς θ έσ η τα γερ μ α νικά α ­ εροσκά φ η επ έσ τρ εφ α ν ξανά και ξανά, π ρ οκειμ ένου να εξα σ φ αλίσ ο υν κ α λ ύ τε­ ρες γω νίες σκόπευσης, αλλά έχ ο ντα ς απ ο λέσ ει το π λεο νέκτη μ α το υ α ιφ ν ιδ ια ­ σμού, οι επ ιθ έσ εις το υ ς διασπ άζονταν γρήγορα από τα α ντια ερ ο π ο ρ ικά πυρά πριν καν πλησιάσουν. Ανάμεσα σ τις πρώ­ τε ς γρα μμ ές τω ν πλοίων τη ς νηοπομπής α ρ γο β υ θ ιζό τα ν ένα από εκ είν α τα άτυχα Heinkel. Το πλήρωμά το υ δια κρ ινό τα ν κα­

Δ ύο δ ια φ ο ρ ετικ ά σ τιγ μ ιό τυ π α από το ν α φ ανισμό το υ « M a ry Luckenbach» τη ς PQ 18 κ α τά την επ ίθ εσ η τη ς 14ης Σ επ τεμ β ρ ίο υ . Το φ ο ρ τη γ ό τω ν 4.135 τ. εξα φ α ν ίσ τη κ ε α ύ τα ν δ ρ ο μ έσ α σε μ ία εκ τυ φ λ ω τικ ή έκ ρ η ξη μ ε τ ά τη ν α να τίνα ξη τω ν 1.000 τόννω ν πυρομαχικώ ν που μ ε τ έ φ ε ρ ε .

έως ότου, μία-μία, ο ι σ ιλ ο υ έτε ς των α ερ ο ­ πόρων έπεσαν άψ υχες και α ιμ ό φ υ ρ τες στη θάλασσα. Δ εδ ομ ένω ν των συνθηκώ ν κάτω από τ ις οπ οίες δ ιεξή χ θ η η επ ίθεση, ο ι απώλει­ ες τη ς I/KG 26 ή τα ν α να μ ενόμ ενες. Η σμη­ ναρχία έχασε επτά He 111, επ ιτυγχάνο­ ντα ς μόνο μία βύθιση. Αλλα εν ν έα είχαν υπ οσ τεί β α ρ ύ τα τες ζη μ ιές και κάποια συνετρ ίβ η σ α ν σε α να γκα σ τικές προσγειώ­ σ εις, α νεβ ά ζοντα ς το σ υνολικό ποσοστό απωλειών των δύο σμηναρχιών σ το 50% τη ς ε π ιτιθ έ μ ε ν η ς δύναμης. To «Avenger», τ ο οποίο είχ ε β ρ ε θ ε ί στο επ ίκεντρ ο τω ν ε ­ πιθέσεω ν, δ ιέ φ υ γ ε ά θ ικ το από 17 π ερί­ που το ρ π ίλες που εξα π ο λύθη καν ενα ­ ν τίο ν του. Η I/KG 26 θ α εκ τελ ο ύ σ ε δύ ο ακόμη ε ­ ξό δ ο υ ς ε ν α ν τίο ν τη ς νηοπομπής σ τις 18 Σ επ τεμ βρίου με όλα τα ενα π ο μείνα ντα δ ια θ έσ ιμ α αεροσ κάφ η. Το πρώτο κύμα, απ ο τελο ύμ ενο από εννέα He 111, επ ιτέθ η ­ κε σ τις 10.20. Τα αεροσ κά φ η εξαπέλυσαν τ ις το ρ π ίλες το υ ς πρόωρα από αποστά­ σ εις 2.500-3.500 μ., καθώ ς τα πλοία ελίσ ­ σ οντα ν απεγνωσμένα. Παρόλα αυτά, μία τορπ ίλη β ύ θ ισ ε το φ ο ρ τη γό «Kentucky» (5.500 τ.). Η δ ε ύ τε ρ η επ ίθεσ η εκδ η λώ θ η ­ κε σ τις 11.30 με 15 Heinkel και απ έτυχε τ ε ­ λείω ς, μαζί με τη ν απώλεια τεσσάρω ν α ε ­ ροσκαφών. Ενα από τα α εροσ κάφ η που δ ε ν επ έσ τρεψ α ν ή τα ν και το «1H+GH» (7168) το υ ανθυπ οσμηναγού Χανς Φεν. Τα υπόλοιπα μέλη το υ π ληρώ ματος ή τα ν οι: σ μηνίας Καρλ Β έγκερ, σ μηνίας Γιόζεφ Σ μ ιτ και υπ οσμηνίας Χ έλμ ο υ τ Γκαίρτνερ. Η επ ίθεσ η κα τά τη ς PQ 18, και ιδ ια ίτε ­ ρα εκ ε ίν η τη ς 13ης Σ επ τεμ βρίου, σήμανε τη ν κορύφωση τη ς δράσης τω ν γερ μ α ν ι­ κών τορπιλοπλάνων σ τον Α ρ κτικό ω κεα­ νό. Η Luftwaffe δ εν θ α είχ ε π οτέ ξανά τη δ υ ν α τό τη τα να εξαπ ολύσει ανάλογη ισχυ­ ρή επ ίθεσ η ε ν α ν τίο ν μίας νηοπομπής. Από τα 13 πλοία που β υθ ίσ τηκα ν, τα ε ν ­ ν έα π ιστώ θηκαν στα Heinkel τη ς KG 26. Ωστόσο, ο ι επ ιθ έσ εις κα τά των PQ 17 και 18 είχαν κο σ τίσ ει στη Luftwaffe τη σ υνολι­ κή απώλεια 38 τορπιλοπλάνων όλων των τύπων. Η μονάδα που έ φ ε ρ ε σ χεδόν απο­ κ λ εισ τικ ά το βάρος εκείνω ν τω ν επ ιθ έσ ε­ ων, η KG 26, υπέστη τη ν απώλεια 64 αν­

2 2 I ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ

δρών. Σ τις α ρχές Ν οεμβρ ίου 1942, η μονά­ δα μ ετα κ ιν ή θ η κ ε στη Μ εσ ό γειο ενό ψ ει των αναμενόμενω ν συμμαχικώ ν αποβάσε­ ων στη β ό ρ εια Αφρική και α υ τό θ α παρέ­ μενε το κ υ ρ ιό τερ ο θ έ α τρ ο επ ιχειρήσεώ ν τη ς μ έχ ρ ι το ν Ο κτώ βριο το υ 1944, ότα ν θ α επ έσ τρ εφ ε στη Νορβηγία, όπου θ α τη ν έβ ρ ισ κε και το τέ λ ο ς το υ πολέμου. Οι πολύ ε υ ν ο ϊκ ό τε ρ ες σ υ νθ ή κες τη ς Μ εσ ο­ γείο υ σ υνέβ αλα ν τα μέγισ τα σ τις ε π ιτυ ­ χ ίε ς που σ ημειώ θη καν εκεί. Από τη ν άνοιξη το υ 1943, ο ι μονά δες τορπιλοπλάνω ν άρχισαν να εξοπ λίζο ντα ι κυρίως με Junkers 88, τα οποία ή τα ν τα χ ύ ­ τε ρ α και πιο ε υ έ λ ικ τα από τα Heinkel, κα­ θώ ς και με νεώ τερ ο υ ς τύπ ους α εροσ κα ­ φών, όπως Junkers 188 και Dornier 217, τα οποία μ ε τέφ ε ρ α ν τις πολύ α π ο τελεσ μ α τι­ κ ό τερ ες τη λ ε κ α τε υ θ υ ν ό μ ε ν ε ς βό μβες «Fritz X» και Henschel 293, εκτο π ίζο ντα ς έ ­ τσ ι σ τα δια κά τα γηρ α ιά Heinkel 111, τα ο ­ ποία π ερ ιορ ίσ τηκα ν σ τον ρόλο το υ σ υμ­ βα τικού βομβαρδισμού για το ν οπ οίον ε ί­ χαν σ χεδ ια σ τεί. Μ έχ ρ ι τη ν άνοιξη το υ 1944, η KG 26 α π ο τε λ ε ίτο α π ο κλεισ τικά από Ju 88Α-17. Π α ρότι τα γερ μ α νικά το ρ ­ πιλοπλάνα α π οτελούσ α ν π ά ντο τε μία δ υ ­ ν η τικ ή απειλή γ ια τα σ υμμαχικά πλοία στη Μ εσ ό γειο και σ τον Α ρ κτικό ω κεανό, μ ετά το 1943 ο ι επ ιχειρήσ εις το υ ς άρχισαν να π ερ ιο ρ ίζο ντα ι ε ξα ιτία ς τη ς τα κ τικ ή ς και υ­ λική ς υπ εροχής των Συμμάχων σ τον α έ­ ρα. Παρά τη ν α δ ια μ φ ισ β ή τη τη γ ε ν ν α ιό τη ­ τα των πιλότων το υς, αναγνω ρισ μένη α­ κόμη και από το υ ς α ντιπ άλους το υ ς, ο λό­ γος επιτυχιών/απωλειών ή τα ν τρ α γικά χα­ μηλός. Επί π α ραδείγμα τι, μόνο ενα ντίο ν τη ς PQ 18 είχα ν εξα π ο λυ θ εί σ υνολικά 220

Εντυπω σιακή φ ω το γ ρ α φ ία εν ό ς H ein kel η οποία α π οκαλύπ τει πόσο ε κ τ ε θ ε ιμ έ ν ο ή τα ν το πλήρω μα κ α τά τη δ ιά ρ κ εια επ ιθ έσ εω ν εν α ν τίο ν πλοίων, μ ε το α ερ ο σ κ ά φ ο ς να γ ίν ετα ι ο α π ο δ έκ τη ς μ ια ς κ όλα σ ης πυρός.

το ρπ ίλες, από τ ις οπ οίες υπ ολογίζετα ι ό τι μόνο 10 είχα ν β ρ ει το ν στόχο το υς. Οπως α ν α φ έρ θ η κ ε σ την αρχή, ε κ ε ίν η τη ν π ε­ ρίοδο ο ι Γερμανοί είχ α ν εντυπ ω σ ιασ τεί από τ ις α ν τίσ το ιχ ες ιαπ ω νικές επ ιτυ χ ίες των ετώ ν 1941-42, αλλά ε κ ε ίν ο που δ ιέ φ υ ­ γ ε τη ς προσοχής το υ ς ή τα ν ό τ ι οι α ν τί­ σ τοιχες ιαπωνικές το ρ π ίλες ή τα ν πολύ τα ­ χ ύ τε ρ ε ς , α π ο τελ ε σ μ α τικ ό τερ ε ς και μεγα­ λύ τερ η ς ε μ β έλ ε ια ς από τ ις γ ε ρ μ α ν ικ ές LT F5b. Ταυτόχρονα, τα α εροσ κά φ η το υς, τα π ερ ίφ η μα Β5Ν «Kate», ή τα ν τα π λέον ε ξ ε ­ λιγμ ένα τορπιλοπλάνα το υ κόσμου, ειδ ικά σ χεδιασμένα γ ια α υτού το υ είδ ο υ ς τις ε ­ π ιχειρήσ εις, ενώ οι π ιλότοι το υ ς ή τα ν ά ρ ι­ στα ε κ π α ιδ ευ μ ένο ι σ τις τα κ τ ικ έ ς α υ τές, έ ­ χοντα ς ξ ε κ ιν ή σ ε ι τη ν εκπ α ίδευσή το υ ς α ρ κ ετά χρ όνια πριν τη ν εμπ λοκή τη ς χώ­ ρας το υ ς σ τον πόλεμο. Στο μεταξύ, σ την αντίπ αλη πλευρά, μ ετά τις τρ α γ ικ ές απ ώ λειες των PQ 17 και 18 το Β ρ ετα νικό Ν αυαρχείο αποφάσισε να δ ια φ ορ οπ ο ιή σ ει ριζικά τη ν οργάνωση των αρκτικώ ν νηοπομπών: από το ν Δ εκ έμ β ρ ιο 1942 και για το υπόλοιπο το υ πολέμου, α υ τέ ς θ α δ ιεξά γ ο ν τα ν μόνο κα τά τη διά ρ­ κεια τω ν μηνών το υ σ κο τεινο ύ α ρ κτικού χειμώνα, ο οποίος μείω νε στο ελά χισ το το ενδ εχ ό μ ενο αεροπ ορικώ ν επιθέσεω ν, ενώ επιπλέον θ α α π ο τελο ύ ντο από μ ικρό­ τε ρ ο α ρ ιθ μ ό σκαφών, ισ χ υρ ότερ α προστατευμένω ν. Ε κτο τε, επίσης, υ ιο θ ε τή θ η καν ν έο ι κω δικοί για τ ις νηοπομπ ές προς και από τη Σ ο β ιετική Ενωση, επ ειδή οι «PQ» και «ΟΡ>> (βλ. σημ.) θ εω ρ ή θ η κα ν κα­ κότυχοι! Παρά το γεγονό ς ό τι η Luftwaffe

Ενα H ein kel 111 εξα π ο λ ύ ει τη ν τορ π ίλη το υ κ α τά τη δ ιά ρ κ εια δοκιμών.

δ εν θ α σ υνισ τούσ ε π οτέ ξανά σοβαρή α­ πειλή γ ια τ ις νηοπομπ ές α υ τές, ο ι Γερμα­ νοί ή τα ν β έβ α ιο ι ό τ ι το υ λά χ ισ το ν κα τά τη

δ ιά ρ κεια το υ χειμώ να το υ 1942-43, η πα­ ροχή β ο ή θ εια ς προς τη Σ ο β ιετική Ενωση είχ ε μ ειω θ εί σ το ελάχιστο. Ξ3

ΣΗΜΕΙΩΣΗ Ο υπεύθυνος αξιωματικός του Βρετανικού Ναυαρχείου για την οργάνωση των αρκτικών νηοπομπών ήταν ο αντιπλοίαρχος P.Q. Edwards, του οποίου τα δύο πρώτα αρχικά του ονόματος του χρηοιμοποιήθηκαν ως κω δικοί των νηοπομπών: PQ για όσες είχαν προορισμό την ΕΣΣΔ και το αντίστροφο για όσες επέστρεφαν.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ (1) H aro ld Thiele: LUFTW AFFE AERIAL TORPEDO A IR C R A FT A N D OPERATIONS, H iko ki Publications, Friars G ate Farm, England, 2004. (2) D avid Irving: THE D ESTRUCTION O F C O NVO Y PQ 17, G ranada Publishing, 8 G rafto n S treet, London, 1985. (3) P ete r S m ith: AR CTIC C O NVO Y - THE STO RY O F CONVO Y PQ 18, W illiam Kim ber, London SW1H 9AE, 1975. (4) M ike Spick: LUFTW AFFE B O M B ER A C E S -M E N , M ACHINES, METHO DS, G reen hill Books, R u ssell G ardens, London, 2001. (5) Chris G oss: SEA EA G LESLUFTW AFFE A N TI-S H IP P IN G UNITS 1942-45, τό μ . 2, Ian Allan Publishing, H ersh am , Surrey, England, 2006. (6) R on M ackay: HEINKEL 111 OPERATIONAL HISTO RY, C row ood A viation S eries, Ram sbury, M arlborough , England, 2003. (7) A llre d Price: LUFTWAFFE K A M P F F L IE G E R -JANUARY 1942SEPTEM BER 1943, τό μ . 3, Ia n Allan Publishing, H ersham , Surrey, England, 2004.

ITP ATIflTIKH U T O P IA I 2 3

ΣΕΛΕΥΚΟΣ Λ ■

ΒΑΓΓΕΛΗΣ ΠΑΠΠΑΣ

«ΝΙΚΑΤΩΡ» Η απέΠπιδα προοπάθειο νια ενόιητο me ίου Μεγάλου Αλεξάνδρου Π ρ ο το μ ή το υ Σ ε λ ε ύ κ ο υ Α ’Ν ικ ά το ρ α , το υ 1ου σι. π.Χ. από τη Σ υ ρ ία (Μ ο υ σ είο Λ ο ύ β ρ ο υ , Π αρίσι).

/ / . r , ·* 3

24 I ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ .

}r*

IlfOPIA

auiOKpaiopiac

358-281 π.Χ.

Βαβυλώνα, 11 Ιουνίου 323 π.Χ. 0 löpuinc me μεναΠύιερηι auioKpaiopiac που γνώρισε μέχρι ιόιε ο koouoq ιρυχορρανεί ανήμπορος σιην κΠίνη ίου. Γύρω ίου συνιειριμμένοι οι σύντροφοι και παιθικοί ίου φίλοι από ιη Μακεδονία, τους onoiouc οδήγησε στα πέραια me οικουμένης, σε μια ανεπανάίΙηπιη αία παγκόσμια σιραιιωιικά χρονικά εκοιραιεία. Εκεί, σιο κρεββάτι ίου πόνου, ο Αλέξανδρος, ο ανίκητος σιρσιηλόιης, είναι πια έιοιμος να διαβεί πρόωρα ίο καιώίρΠι ίου Αδη, καταβεβλημένος από τον πυρείο και τις κακουχίες αυιού ίου δεκαειούς ταξιδιού από ιη Μακεδονία αία έλη ίου Ινδού. Απομένει μόνο μια εκκρεμότητα: ο ορισμός του διαδόχου της αχανούς επικράτειας του. Ο Αλέξανδρο) ιμελίζει σιββυλικά «τω κραιίστω» (σιον καλύιερο), προιού ξεκινήσει ίο ταξίδι του νια την άλλη όχθη της Στυγός. Μοιραία, οι στρατηγοί του οικειοποιήθηκαν αυτόν τον χαρακτηρισμό και επιδόθηκαν σε αιματηρές συγκρούσεις νια την κυριαρχία. Εκείνος όμως που πλησίασε περισσότερο στη1 επίτευξη του στόχου του ήταν ο Σέλευκος ο Λ \ ο «Νικητής».

ην ά νοιξη το υ 323 π.Χ., ολό κληρ η η τά ξη π ραγμάτω ν από τη ν Α δ ρ ια τικ ή μ έχ ρ ι τα βουνά τη ς κ ε ν τρ ικ ή ς Ασίας κα ι τ ις σ κο νισ μ έ­ ν ες π ε δ ιά δ ες το υ Π αντζάμπ σ τη ν Ινδία κα θ ο ρ ιζό τα ν από μία και μο να δική σ ιδ ε ρ έν ια βούληση, εμ π ο τισ μ ένη με τ ις α ξ ίε ς και τα ι­ δα νικά τη ς ε λ λ η ν ικ ή ς σ κέψ ης. Π ο τέ ά λ λ ο τε μια τό σ ο σ ύντομ η χ ρ ο νική π ερ ίο δ ο ς - δ έ κ α μό λις ετώ ν- δ ε ν ε ίχ ε α φ ή σ ει τό σ ο έ ν το ν α το σ τίγμ α τη ς σ την ισ το ρ ία τη ς α νθρω π ότητα ς. Η απώ λεια το υ Α λ εξά νδ ρ ο υ ά φ ησ ε α κέφ α λο αλλά ε ν τε λ ώ ς ανέπ αφ ο το όργανο με το οπ οίο σ υ ν τε λ έσ τη κ ε η κ α τά κτη σ η το υ μισού τ ό τ ε γνω σ τού κόσμου: το ν π ανίσχυρο μα­ κ εδ ο ν ικ ό σ τρα τό . Η α νάληψ η τη ς δ ιο ίκ η σ ή ς το υ σ υνεπ α γότα ν α υ το μ ά ­ τω ς κα ι τη ν π ρ ω το κα θ εδ ρ ία σ το ο ικο δ ό μ η μ α το υ Α λεξά νδ ρ ο υ . Οι σ τρ α τη γ ο ί το υ Μ α κεδ ό να βασιλιά, μη έχ ο ντα ς ξεπ ερ ά σ ει ακόμα το ν χαμό το υ η γ ή το ρ ά το υ ς , αποφάσισαν να σ υ γκα λέσ ο υ ν σ υμβο ύλιο στη Βαβυλώνα γ ια να δώ σουν λύση σ το φ λ έγ ο ν ζή τη μ α τ η ς δ ια δ ο χ ή ς το υ ε κλιπ ό ντο ς. Το μόνο σ το οποίο σ υμφ ώ νησαν ή τα ν πως το πρόσωπο που θ α επ ιλ εγ ό τα ν θ α έπ ρεπ ε να π ρ ο έρ χ ετα ι από το ν β α σ ιλικό οίκο. Η ανα­ ζή τησ η, όμως, ικανών μελώ ν σε α υ τό ν ή τα ν μάλλον άκαρπη: από τη μία

Τ

Οι α ρ γ υ ρ ά σ π ιδ ες, οι β ετερ ά ν ο ι ο α ριοσ οψ όρ οι το υ Μ ε γ ά λ ο υ Α λεξά ν δ ρ ο υ , έπ α ιξα ν κ α θ ο ρ ισ τικ ό ρό λο σ τη διαμόρφ ω ση τω ν α π ο τελ εσ μ ά τω ν των πρώτων σ υγκρ ούσ εω ν τη ς Δ ια δ ο χ ή ς (δ η μ ο σ ιε ύ ετα ι μ ε τη ν ά δ εια τη ς Zvezda/Plastim odellism o, w w w .p la .g r- colour p la te is c o u rte s y o f Zvezda).

π λευρ ά υπήρχε ο ε τε ρ ο θ α λ ή ς α δ ελ φ ό ς το υ Α λεξά νδ ρ ο υ , Φίλιππος Αρριδ α ίος, γ ιο ς το υ Φίλιππου Β ’ και μιας Θ εσσαλής, π νευ­ μ α τικά α σ τα θ ή ς από τη γέν ν η σ ή το υ, και από τη ν άλλη ο α γ έ ν ν η το ς α κόμ α γ ιο ς το υ Α λεξά νδ ρ ο υ και τη ς Ρωξάνης, που ή ­ τα ν κα ι ο νό μ ιμ ο ς διά δοχο ς. Φ ατρια\ σ μοί κα ι έ ρ ιδ ε ς ξέσπ ασαν έ τσ ι \ σ το σ τρ ά τευ μ α , το οπ οίο πολώ­ θ η κ ε γύρω από το υ ς δύ ο υπο­ ψ ηφ ίους. Το ιππικό υπ οσ τήρ ι­ ζε το ν α γ έ ν ν η το γ ιο το υ Α λ ε ­ ξά νδρ ου, ενώ το π εζικό το ν Φίλιππο. Η διά σ τα σ η α υ τή μ ε­ τα ξύ τω ν δύ ο σωμάτων είχ ε κοινω νικό, κα τά βάση, χαρα­ κτήρα . Το ιππικό α π α ρ τιζό τα ν από τη ν α ρ ισ το κ ρ α τία τη ς ΜαΧρυσό νόμισμα το υ Σ ε λ ε ύ κ ο υ μ ε απ εικόνισ η το υ Β ο υ κ εφ ά λ α (Β ρ ετα ν ικ ό Μ ο υ σ είο , Λ ονδίνο).

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ U T O P IA I 2 5

κεδ ο νία ς, το υ ς λ ε γ ά μ εν ο υ ς ετα ίρ ο υ ς , ο ι οπ οίοι στα χ έ ρ ια το υ Α λεξά νδ ρ ο υ είχα ν α ν α δ ε ιχ θ ε ί σ τη ν πανίσχυρη «σφύρα» το υ σ τρ α το ύ το υ κα ι είχαν, σ τη ν π λειοψ ηφ ία το υ ς, γ α λ ο υ χ η θ ε ί με τα ο ρ ά μ α τα κα ι τ ις ιδ έ ε ς το υ μεγά λου σ τρ α τη λά τη , μ ο ιρ α ζό μ ενο ι μ ά λισ τα κα ι κο ινή π αιδεία. Από τη ν άλλη π λευρά, τ ο σαρισ σοφ όρο π εζικό, η «άκμων» το υ Α λεξά νδ ρ ο υ , αποτ ε λ ε ίτ ο από σ τρ α τιώ τε ς τα π ειν ή ς κ α τα ­ γω γής, για το υ ς οπ οίους ο Α ρ ρ ιδ α ίο ς ή ­ τα ν ο μόνος νό μ ιμ ο ς δ ιά δοχο ς με γ ν ή σ ιο μ α κ εδ ο ν ικ ό α ίμ α κα ι δ ε ν θ α α νέχο ντα ν στη θ έσ η το υ κάπ οιον άλλο. Τελικά, επ ι­ τ ε ύ χ θ η κ ε ένα ς σ υμβιβα σμ ός, με το ν ο ρ ι­ σμό και τω ν δύ ο προσώπων ως διαδόχω ν κα ι τη ν το π ο θ έτη σ η το υ Π ερ δίκκα , το υ α ρχηγού το υ ιππικού τω ν ετα ίρω ν, ως αντιβ α σ ιλιά . Ο δ ιο ρ ισ μ ό ς το υ Π ερ δ ίκκα στη θέσ η α υ τή επ έ φ ε ρ ε κα ι μια αναδια νομ ή των σατραπ ειώ ν το υ κ ρ ά το υ ς το υ Α λ ε ξά ν ­ δρ ου σ το υ ς σ τρ α τη γ ο ύ ς του, μια δ ια ν ο ­ μή που έ μ ε ιν ε γνω σ τή ως «η σ υμφω νία τη ς Βαβυλώ νας». Ο ιθύνω ν νους πίσω από α υ τή ν τη ν απόφαση, ο Π το λεμ α ίο ς, γ ιο ς το υ Λάγου, κα τό ρ θ ω σ ε να ε ξ α ­ σ φ α λίσ ει γ ια το ν ε α υ τό το υ τη ν Α ίγυπ το - ε π ρ ό κ ε ιτο γ ια μια κα­ λά μ ε λ ε τη μ έ ν η σ τρ α τη γική επ ιλογή, καθώ ς η π εριοχή ή τα ν π ρ ο σ τα τευ μ έν η από τ ις ερ ή μ ο υ ς που τη ν π ε­ ριέβ α λλα ν, δ ιέ θ ε τ ε μια τε ρ ά σ τια α κτογρ αμ μή κα ι συγχρόνω ς ένα από τα π λο υ σ ιό τερ α κα ι πιο π ροσ οδοφ όρα εδ ά φ η τη ς α υ το κ ρ α ­ το ρ ία ς . Οι υπ όλοιπες σ α τρ α π είες δ ε ν ά λλα ­ ξα ν κύριο, με τη ν ε ξ α ίρ ε ­ ση τη ν Καππαδοκία σ την οπ οία το π ο θ ε τή θ η κ ε ο Ευμ ένη ς, γρ α μ μ α τέα ς το υ Α λ ε ­ ξά νδρ ου, τη ς Μ η δ ία ς όπου τ ο ­ π ο θ ε τή θ η κ ε ο Π είθω ν και τη ς Θ ράκης τη ν οπ οία α ν έλα β ε σ ατράπ ης ο Λυσίμαχος.

Η ΠΡΩΙΜΗ ΔΙΑΔΡΟΜΗ ΤΟΥ ΣΕΛΕΥΚΟΥ A Ανάμεσα σ τις σ ημ α ίνο υσ ες π ρ οσ ω π ικότη τες το υ σ υμ β ο υλίο υ τη ς δ ια δ ο χ ή ς που έλ α β ε χώρα στη Βαβυλώ να τ ο ν Ιο ύ νιο το υ 323 π.Χ. ή ­ τα ν και ένα ς ρω μ α λέος ν εα ρ ό ς α­ ξιω μ α τικό ς, ε υ γ ε ν ο ύ ς μ α κε­ δ ο ν ικ ή ς κατα γω γής, ο ο ­ π οίος ή τα ν σ χεδόν

2 6 1ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ

σ υ νο μ ή λικο ς το υ Α λεξά νδ ρ ο υ και φ ιλ ο ­ δο ξο ύ σ ε να κ ερ δ ίσ ει φήμη και δ ό ξα υπό τ ις δ ια τα γ έ ς το υ , όπως ο π α τέρ α ς το υ Α ντίοχος υπό το ν Φίλιππο Β ’. Το όνομα α υ το ύ ή τα ν Σ έλ ευ κ ο ς . Ο Σ έ λ ευ κ ο ς ή τα ν παρών ό τα ν ο Α λέξα νδ ρ ο ς π ρω τοεισήλθ ε στη Μ ικρ ά Ασία το 334 π.Χ. Ο κτώ χ ρ ό ­ νια α ρ γό τερ α , σ τη ν ινδ ική ε κ σ τρ α τε ία το υ 326 π.Χ., είχ ε κα το ρ θ ώ σ ει να α νελιχ θ ε ί σ τα υψ ηλά αξιώ μ ατα τη ς μ α κ εδ ο ν ι­ κής σ τρ α τιω τικ ή ς ιερ α ρ χία ς, ως δ ιο ικ η ­ τή ς τω ν βασ ιλικώ ν υπασπιστών κα ι απο­ σπασμένος σ το σ υ μ β ο ύ λιο το υ βασιλιά. Κατά τη διάσχιση το υ Υδάσπη π οταμού, ένα από τα π λεο ύ μ ενα μ ε τ έ φ ε ρ ε τ α υ τ ό ­ χρονα τ ο ν Α λέξα νδ ρ ο , το ν Π ερ δίκκα , το ν Π το λεμ α ίο , το ν Λυσίμαχο κα ι το ν Σ έ λ ε υ ­ κο -τ έ σ σ ε ρ ις από το υ ς πρω ταγω νισ τές, δηλαδή, το υ κατοπ ινού δ ρ ά μ α το ς τη ς δ ια δ ο χ ή ς - κα ι κα τά τη μάχη που α κο λο ύ ­ θ η σ ε με το ν Ινδό β α σ ιλιά Πώρο, ο Σ έ λ ε υ ­ κος π ο λέμ η σ ε ε π ικεφ α λή ς τη ς επ ίλ εκ τη ς μονάδας του. Δ ύο χ ρ ό νια α ρ γό τερ α , το 324 π.Χ., στη γα μ ή λια δεξίω σ η το υ Α λ εξά νδ ρ ο υ

σ τα Σούσα, κα τά τη ν οπ οία ο β α σ ιλιά ς α­ νά γκα σ ε το υ ς σ τρ α τη γ ο ύ ς το υ να παν τ ε υ τ ο ύ ν Ιρανές π ριγκήπ ισσες, ο Σ έ λ ε υ ­ κος ν υ μ φ ε ύ θ η κ ε τη ν Απάμα, κόρη το υ Σ π ιτα μένη, και ο ίδ ιο ς ο Α λ έξα ν δ ρ ο ς τη Ρωξάνη, κόρη το υ Ο ξυά ρτη. Ο Ο ξυ ά ρ τη ς κα ι ο Σ π ιτα μ ένη ς ή τα ν ο ι κ ύ ρ ιο ι ενό ς ε κ τω ν ισ χ υρ ότερ ω ν φ ρ ουρίω ν σ την ιρανική ενδοχώ ρα, τη ς Σ ο γδ ια νή ς Π έτρ ας, η κα ­ τά ληψ η το υ οποίου ή τα ν μια από τ ις μ ε ­ γ α λ ύ τε ρ ε ς τ α κ τ ικ έ ς επ ιτυ χ ίε ς το υ Α λ ε ­ ξά νδρ ου. Η γα μ ή λια τ ε λ ε τ ή κ α τέ δ ε ιξ ε τη ν υψηλή θ έ σ η που κ α τε ίχ ε ο δ ιο ικ η τή ς τω ν υπασπιστών σ το ν κύκλο το υ βασιλιά, ενώ η Απάμα ή τα ν η μόνη από τ ις Ιρανές πρ ιγκήπ ισ σ ες που δ ια τή ρ η σ ε τη θέσ η τη ς μ ε τά το ν θ ά ν α το το υ Α λεξά νδ ρ ο υ . Η ταν η μ η τέρ α το υ δια δόχο υ το υ Σ ελεύ κου, Αντίοχου, και ο ίδ ιο ς ο Σ έλ ευ κ ο ς ί­ δ ρ υσ ε τ ρ ε ις π ό λεις με το όνομά τη ς. Από τη ν πρώτη σ τιγμ ή, λοιπόν, ο ι ρ ίζες τη ς δ υ ν α σ τεία ς τω ν Σ ελ ευ κ ιδ ώ ν εν το π ίζο ­ ντα ν τό σ ο στη Μ α κεδ ο νία όσο κα ι σ τις α ρ χ α ίες ο ικ ο γ έ ν ε ιε ς το υ α να το λικο ύ Ιράν.

01 ΔΙΑΔΟΧΟΙ ΣΕ ΤΡΟΧΙΑ ΣΥΓΚΡΟΥΣΗΣ Ο Σ έ λ ευ κ ο ς δ ε ν κα τα τά σ σ ετα ι σ το υ ς π ρω τα γω νισ τές τω ν σ υμβά­ ντω ν τ η ς τε λ ε υ τ α ία ς δ ε κ α ε τία ς τη ς ζωής το υ Α λεξά νδ ρ ο υ . Οι ε ­ ξ ε λ ίξ ε ις όμως γρή γορ α θ α το ν έφ ε ρ ν α ν σ το π ροσ κή­ νιο. Μ ε το ν θ ά ν α το το υ Μ α κεδ ό να βασιλιά, η εξιστόρησ η τω ν γεγο νό τω ν το υ τ ό τ ε γνω σ τού κό­ σμου έμ ο ια ζε π ερισ σό­ τε ρ ο με το η μ ερ ο λ ό γ ιο ε κ σ τ ρ α τε ία ς το υ μ α κ ε ­ δ ο νικο ύ σ τρ α το ύ και των η γ ετώ ν το υ. Το 323 π.Χ., όμως, δύ ο γ εγο νό τα κλόνισ α ν τη φ α ιν ο μ εν ικ ή σ τα θ ε ρ ό τη τ α που επ ι­ κρ α το ύ σ ε σε Δύση και Ανατολή. Σ τη ν ηπ ειρω τική Ελλάδα, η Α θή να κά λεσ ε το υ ς Ε λληνες στα όπλα π ρ ο κειμ ένο υ να α π ο τινά ξο υν το ν μ α κεδ ο νικό ζυγό, β ρ ή κε εύ κ ο λ α υ π ο σ τη ρ ικτές σ τις ά λ λ ε ς π ό λεις και έ τσ ι ξέσπασε ο Λ α μ ια κό ς π όλεμος. Σ τη ν Ανατολή, ε λ λ η ν ικ ο ί π λη θυσ μ ο ί που είχα ν μ ε ­ τ α φ ε ρ θ ε ί δ ια τη ς βίας από το ν Σ έ λ ε υ κ ο ς Α ’Ν ικάτω ρ . Ρ ω μαϊκό α ντίγ ρ α φ ο σε ο ρ είχα λκ ο (α ρχα ιολογικό μ ο υ σ είο Ν εάπ ολης, Ιτα λία ).

Α λέξα νδ ρ ο για το ν επ ο ικισ μό τη ς Βακτρ ία ς, αποφάσισαν να επ α να λά βουν το ε γ χ είρ η μ α το υ Ξ ενοφ ώ ντα και να επ ι­ σ τρ έ φ ο υ ν σ τα παράλια το υ Α ιγα ίο υ, κά ­ που 20.000 π εζοί και 3.000 ιππείς. Οι Μακε δ ό ν ε ς η γ έ τ ε ς ή τα ν σε θ έ σ η να κ α τα ­ π νίξουν κα ι τα δύ ο α υ τά κ ιν ή μ α τα α ν ε ­ ξα ρ τη σ ία ς, κα ι έ τσ ι η Α θή να και ο ι σύμ­ μαχοί τη ς σ υ νετρ ίβ η σ α ν το ν επ όμενο χρόνο (322 π.Χ.) από το ν Αντίπ ατρο και το ν Κ ρα τερ ό. Οι Ε λληνες τη ς Β α κτρ ία ς α ντιμ ετω π ίσ τη κα ν από το ν Πείθω να, σα­ τράπη τη ς Μ ηδία ς, και, κα τά δ ια τα γ ή το υ α ντιβ α σ ιλιά , ε ξο ν τώ θ η κ α ν μ έχ ρ ις ενός. Μόνο η Ρόδος κα τόρ θω σ ε να α π ο τιν ά ξει τη μ α κ εδ ο ν ικ ή φ ρ ουρά κα ι να α κ ο λ ο υ θ ή ­ σ ει μια σ χ ετικ ά α ν εξά ρ τη τη τρ ο χ ιά σ τον ρου τη ς μ ε τ έ π ε ιτα ισ το ρία ς. Η σ υγκέντρω σ η τω ν βασ ιλικώ ν α ρ μ ο ­ δ ιο τή τω ν σ το πρόσωπο το υ Π ερ δίκκα , ο οπ οίος είχ ε το ν ρόλο το υ α ντιβ α σ ιλιά -επιτρόπου το υ α ν ή λ ικ ο υ τέ κ ν ο υ το υ Α λ ε ­ ξά νδρ ου (που ο νο μ ά σ τη κε επίσης Α λ έ ­ ξα νδρος), μ ο ιρ α ία το ν έ φ ε ρ ε σε π ορεία σ ύγκρ ουσ ης με το υ ς υπ όλοιπους δ ια δ ό ­ χους που επ ο φ θ α λμ ιο ύ σ α ν τη ν απόλυτη ε ξο υ σ ία το υ. Ετσι, μό λις 18 μή νες μ ετά το ν θ ά ν α το το υ Α λεξά νδ ρ ο υ , είχ α ν ήδη δ ια μ ο ρ φ ω θ εί δύ ο α ντίπ α λα σ τρα τόπ εδα . Από τη μία ο Π ερ δ ίκκα ς, η Ο λυμπ ιάδα -η μ η τέρ α το υ Μ εγά λου Α λ εξά ν δ ρ ο υ - και ο σατράπης τη ς Καππαδοκίας Ε υμ ένη ς, και από τη ν άλλη ο Α ντίγονος, σατράπης τη ς Φ ρυγίας, ο Α ντίπ ατρος, ο π αλιός σ τρ α τη γό ς το υ Φιλίππου που κ υ β ερ ν ο ύ ­ σε τη Μ α κ εδ ο ν ία κα τά τη ν απουσία το υ Α λεξά νδ ρ ο υ , ο Κ ρ α τερ ό ς, ένα ς από το υ ς πιο δ η μ ο φ ιλ ε ίς α ξιω μ α τικο ύ ς το υ μ α κε­ δ ο νικο ύ σ τρ α το ύ και ο Π το λεμ α ίο ς, ο σα­ τράπ ης τη ς Αιγύπ του. Το 321 π.Χ. ο α ντα γω νισ μ ό ς μ ετα τρ ά πηκε σε απροκάλυπτη σ ύγκρουσ η. Α ιτία το υ π ολέμου, όσ ον α φ ορ ά το ν Αντίγονο, υπ ήρξε η άρνησ ή το υ να σ υ μ μ ο ρ φ ω θ εί με τ ις α π α ιτή σ εις το υ Π ερ δ ίκκα κα ι η φ υ ­ γή το υ στη Μ α κεδ ο νία , όπου σ υμμάχησ ε με το ν Αντίπ ατρο και το ν Κ ρα τερ ό. Οσον α φ ορ ά το ν Π τολεμ α ίο , ωστόσο, α ιτία το υ π ολέμου υπ ήρξε η αρπαγή το υ σώ ματος το υ νεκρ ο ύ Α λ εξά νδ ρ ο υ κα ι η μ ετα φ ο ρ ά το υ σ τη ν Α ίγυπ το. Ο Α ντίγονος, ο Αντίπα­ τρ ο ς κα ι ο Κ ρ α τερ ός, γρήγορ α α νέλα β α ν ε π ιθ ε τ ικ έ ς π ρ ω το β ο υ λίες και, κ ιν ο ύ μ ε ­ νοι από τα δ υ τικά , π έρασαν από τη Μ α­ κεδ ο ν ία στη Μ ικρ ά Ασία. Ο Π το λ εμ α ίο ς π α ρ έμ ειν ε σ τη ν οχυρή το υ Α ίγυπ το. Προκειμ έν ο υ να α ν τιμ ετω π ίσ ει α υ τή τη δ ιμ έτωπη απειλή, ο Π ερ δ ίκκα ς δ ια ίρ εσ ε τις δ υ ν ά μ εις το υ: ο Ε υ μ ένη ς κ λ ή θ η κ ε να απ ο κρ ο ύ σ ει το υ ς ε ισ β ο λ ε ίς στη Μ ικρά Ασία κα ι ο ίδ ιο ς ο α ν τιβ α σ ιλ ιά ς κ α τευ θ ύ ν θ η κ ε προς τη ν Αίγυπ το.

Ο Π ερ δ ίκ κ α ς, όπως α π εικ ο ν ίζετα ι σ τη λ ε γ ά μ εν η «σ α ρ κοφ άγο το υ Α λεξά ν δ ρ ο υ » (Α ρ χ αιολογικό Μ ο υ σ είο Κ ω νσ τα ντινούπ ολης, Τουρκία).

0 ΣΕΛΕΥΚΟΣ ΙΑΝΑ ΣΤΟ ΠΡΟΣΚΗΝΙΟ Ο Σ έλ ευ κ ο ς , το υ οπ οίου η λαμπρή σ τα δ ιο δ ρ ο μ ία έλ α β ε πρόωρα τέ λ ο ς με τ ο ν θ ά ν α το το υ Μ εγά λου Α λ εξά ν δ ρ ο υ , ε π έ λ ε ξ ε να κ ιν ε ίτ α ι π α ρ α σ κηνια κά τα πρώτα χ ρ ό νια , καθώ ς δ ε ν έ λ α β ε κάποια σ α τρ α π εία κα τά τη σ υμφ ω νία τη ς Β α β υ­ λώνας. Η επ ιλογή α υ τή σ υ ν ισ το ύ σ ε προ­ σωπική το υ σ τρ α τη γ ικ ή κα ι όχ ι μ ο νο μ ε­ ρή π α ρ α μ ερ ισ μ ό το υ από το υ ς υπ όλοι­ πους δια δ ό χ ο υ ς. Α ρ κ ετο ί, μάλισ τα , από τ ο υ ς ν ε ο δ ιο ρ ισ θ έ ν τ ε ς σ α τρ ά π ες ή τα ν ν ε ώ τε ρ ο ι σε η λ ικ ία και κ α τείχ α ν πιο χα­ μ η λ ό β α θ μ ες θ έ σ ε ις από α υ τό ν στη μα­ κ ε δ ο ν ικ ή σ τρ α τιω τικ ή ιερ α ρ χ ία - ένα πα­ ρ ά δ ειγ μ α ή τα ν ο Λ υσ ίμαχος, ο σ ατράπ ης τη ς Θ ράκης. Α ν τίθ ε τα , ο Σ έ λ ε υ κ ο ς επεδίω ξε τη ν α νά θ εσ η ενό ς υ ψ η λό τα το υ α ­ ξιώ μ α το ς δ ιο ίκ η σ η ς σ το ν μ α κ εδ ο ν ικ ό σ τρ α τό υπό το ν α ν τιβ α σ ιλ ιά Π ερ δίκκα , π ρ ο τίμ η σ ε με ά λλα λ ό για να η γ ε ίτ α ι τη ς

ε π ίλ ε κ τη ς μ α κ ε δ ο ν ικ ή ς π ο λ εμ ικ ή ς μηχα­ ν ή ς σ τα κρ ίσ ιμ α χ ρ ό ν ια που θ α α κ ο λ ο υ ­ θούσαν. Ο τα ν ο Π ερ δ ίκ κ α ς κ ιν ή θ η κ ε εν α ­ ν τ ίο ν το υ Π το λ εμ α ίο υ , ο Σ έ λ ε υ κ ο ς σ υνό­ δ ε υ ε το ν α ν τιβ α σ ιλ ιά ως υ π ο δ ιο ικη τή ς το υ σ τρ α τε ύ μ α το ς . Π ιθ α ν ό τα τα θ ε ω ρ ε ί­ τ ο απ ειλή από το ν α ν τιβ α σ ιλ ιά , ω στόσο η π αρουσ ία το υ κα ι ο ι α π ο δ ε δ ε ιγ μ έ ν ε ς ηγ η τ ικ έ ς το υ ικ α ν ό τ η τε ς το ν κ α θ ισ το ύ ­ σαν αναπόσπαστο σ τέλ εχ ο ς σ την προ­ σ π ά θ εια το υ Π ερ δ ίκ κ α γ ια κατά π νιξη τ η ς α ντα ρ σ ία ς. Ο Π είθω ν, σ ατράπ ης τη ς Μ ηδ ία ς, ή τα ν επ ίσης παρών, όπως κα ι ο Α ν τιγ έν η ς, ο δ ιο ικ η τή ς τω ν αργυράσπιδων, τω ν επ ίλ εκ τω ν σ αρ ισ σοφ όρω ν β ε ­ τερ ά νω ν το υ μ α κ εδ ο ν ικ ο ύ π εζικού. Τ ρεις φ ο ρ έ ς π ροσπ άθησε ο Π ερ δ ίκκα ς να δ ια β ε ί το ν Ν είλο, το τε ρ ά σ τιο α υ τό υ­ δ ά τιν ο τε ίχ ο ς που π ρ οφ ύλασ σ ε τη ν α ι­ γ υ π τια κή επ ικ ρ ά τε ια - κα ι τ ις τ ρ ε ις απωθ ή θ η κ ε , υ φ ισ τά μ εν ο ς β α ρ ύ τ α τ ε ς απώ­ λ ε ιε ς . Το η θ ικ ό το υ σ τρ α το ύ το υ γρήγο-

ΣΤΡΑΤΜΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ

I 27

■ M W• Ρώμη,Ι ΙΛ ΛΥ,ΙΛ ™.·· ' „

* /.Σαρδηνία

© ί

— ' -'-ΦΡΑΚΗ -ΜΑ ΚΕΔ0ΝΙΛ

♦Νεάπολη ΐΝεαποΛη

_ -

·ν

ΕΥ Ε Ι Ν Ο Σ ΠΟΝΤΟΣ

% α νίβ ςΚ ’ • Σ* Λ ? . · ν · Καρχηδόνα * '·

a

. '

Συρακουσες

■ '

ίψός

0.

* « « ''ν ° · -

Σχεδίαση χάρτη: ΓΝΩΜΩΝ Εκδοτική 2013

" - ·· -

ΜΕΣΟΓΕΙΟΣ ΘΑΛΑΣΣΑ

-

Μ&ς'

^

*,

κ

Ιαμσρκάνδη

ΧΟΡΑΣΜΙΑ

»ΣινώπηΘ'

■'

........... ._ : .· Τρσττεζούνιο -. 301 π.Χ: ΜΙΚΡΑ ΑΣΙΑ ~ 5 ~. ;

.

ΣΟΓΔΙΑΝΗ

• Αλεξάνδρεια Μαργιανή

^

<- Μ Λ'

/

• Ταξίλα / τ ΐ :

ΚΙΛΙΚΙΑ

V * Κύπρος.

"

,ΜΕΣΟΠΟΤΑΜΙΑ ρΛοσοικεία,

\

ΜΗΔΙΑ ΠΑΡΘΙΑ

y « ^ ... Μ εξό ν & ρ ,

\

• Αρτακόανά ■ (Χεράι) \ ϊ • ΑλεξάνδρειαΧ { Αραγωσίας ®

•X --'

· '

ΑΡΑΓΩΣΙΑ

ΠΕΡΣΙΑ ΑΙΓΥΠΤΟΣ

/

ΑΡΑΒΙΑ

ΙΝΔΙΕΣ Περσέπολις •Αρμοσία

ΕΡΥΘΡΑ ΘΑΛΑΣΣΑ ΥΠΟΜΝΗΜΑ

Διάδοχοι Βασίλειο Κασσάνδρου Βασίλειο Λυσιμάχου Βασίλειο Πτολεμαίου Βασίλειο Σελεύκου Ηπειρος

Αλλα κράτη Καρχηδόνα Ρωμαϊκή Δημοκρατία Διάφορες ελληνικές αποικίες

ρα κ α τα ρ ρ α κώ θ η κε. Οι σ χέσ εις το υ με το υ ς υπ όλοιπ ους Μ α κ ε δ ό ν ε ς σ τρ α τη ­ γ ο ύ ς έ γ ιν α ν α νυ π ό φ ο ρ ες, καθώ ς ο α ντιβ α σ ιλιά ς το υ ς κ α τη γ ό ρ η σ ε γ ια δ ε ιλ ία και α να π ο φ α σ ισ τικό τη τα . Η ταν η σ τα γόνα που ξ ε χ ε ίλ ισ ε το π ο τή ρι. Δ ια β λέπ ο ντα ς το χαμ ένο τ η ς υ π ό θ εσ η ς και α π α υδισμ έν ο ι από τη σ υ μ π ερ ιφ ο ρ ά το υ , ο ι Μ α κ ε δ ό ­ νες α ξιω μ α τικ ο ί απ οφάσισαν να π άρουν τη ν κα τά σ τα σ η σ τα χ έ ρ ια το υ ς . Ο Πείθω ν, σατράπ ης τη ς Μ ηδ ία ς, κα ι ε κ α τό κα ι π λέο ν α ξ ιω μ α τικ ο ί σ τα σ ία σ αν απρο­ κάλυπτα. Ο Σ έ λ ε υ κ ο ς ε π έ λ ε ξ ε τη ν ικ η ­ φ ό ρ α π λευρά: ε π ιδ ε ικ ν ύ ο ν τα ς α ν η λ ε ή ε ­ ν ε ρ γ η τικ ό τη τ α , ή τα ν ο ίδ ιο ς που ο δ ή γ η ­ σε το απόσπασμα το υ ιππικού στη σ κηνή το υ α ν τιβ α σ ιλ ιά . Οι σ ω μ α το φ ύ λ α κ ες το υ Π ερ δ ίκ κ α σ υ ν τά χ θ η κ α ν με το υ ς σ τα σ ια ­ σ τές, κα ι ο ίδ ιο ς ο α ρ χ η γό ς το υ ς κατά-

2 8 I ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ U T O P IA

k

Καύκασος

#φ (.

.

λ.

gs»

- . Μ <*ίιο'

J · Εφεσος *

|H O g B |

ν >

ΙΝΔΙΚΟΣ ΩΚΕΑΝΟΣ

Η γεω π ολιτική κ α τά σ τα σ η τη ς α ν α το λ ικ ή ς Μ ε σ ο γ είο υ αμέσ ω ς μ ε τ ά τη μάχη τη ς Ιψ ού. φ ε ρ ε σ το ν α ν τιβ α σ ιλ ιά το θ α ν α τη φ ό ρ ο πλήγμα. Οι α ξιω μ α τικ ο ί σ ύναψ α ν ε ιρ ή ν η με το ν Π το λ ε μ α ίο και κ ιν ή θ η κ α ν να συ­ ν α ντή σ ο υ ν τ ις δ υ ν ά μ ε ις το υ Α ντιπ ά τρου κα ι το υ Α ντιγόνου που π ρ ο ή λα υνα ν από τα β ό ρ εια . Ο Π είθω ν ο ρ ίσ τη κ ε δ ιο ικ η τή ς το υ σ τρ α τε ύ μ α το ς κα ι επ ίτρο π ο ς το υ α ­ ν ή λ ικ ο υ Α λεξά νδ ρ ο υ . Ο Κ ρ α τερ ό ς, ο δ η μ ο φ ιλ ή ς α ξιω μ α τι­ κός που ε ίχ ε ε κ σ τ ρ α τ ε ύ σ ε ι από τη Μ α­ κ ε δ ο ν ία μαζί με το ν Α ντίπ ατρο, δ ε ν ζούσε πια. Οι δ υ ν ά μ ε ις το υ είχ α ν υπ ο σ τεί βαριά ή τ τ α από το ν Ε υ μ ένη κα ι ο ίδ ιο ς ε ίχ ε σ κ ο τω θ ε ί το ν Μ ά ιο το υ 321 π.Χ. Α λλά η ν ίκ η α υ τή το υ Ε υμ ένη δ ε ν ισ χυ­ ροπ οίησ ε τη θ έ σ η το υ ο ύ τ ε έ ν α ν τι το υ Α ντιπ ά τρο υ που δ ιέσ χ ιζε τη Μ ικρ ά Ασία από τη ν ξηρά, ο ύ τ ε έ ν α ν τι το υ Α ντιγό ­ νου, που π α ρ έπ λεε τ ις μ ικ ρ α σ ια τικ έ ς α ­ κ τέ ς . Ο Α ντίπ α τρ ο ς σ υ νά ντη σ ε το σ τρ ά ­ τ ε υ μ α το υ οπ οίου κά π ο τε η γ ε ίτ ο ο Περδ ίκκα ς σ το ν Τ ριπ αράδεισ ο τ η ς β ό ρ εια ς Σ υρίας.

Η ((ΣΥΜΦΩΝΙΑ ΤΟΥ ΤΡΙΠΑΡΑΔΕΙΣΟΥ» 0 ΣΕΛΕΥΚΟΣ ΣΑΤΡΑΠΗΣ ΤΗΣ ΒΑΒΥΛΠΝΑΣ Ο σ τρ α τό ς που α ν ή κ ε κά π ο τε σ το ν Π ερ δ ίκ κ α εξα κ ο λ ο υ θ ο ύ σ ε να β ρ ίσ κ ετ α ι σε α να τα ρ α χ ή μ ε τ ά τη στάση τω ν αξιω ­ μα τικώ ν το υ . Τα π νεύ μ α τα ο ξ ύ ν θ η κ α ν α ­ κόμη π ερ ισ σ ό τερ ο ό τα ν η φ ιλό δ ο ξη σ ύ­ ζυγο ς το υ δ ια ν ο η τικ ά ανάπ ηρου Α ρριδα ίου, Ε υ ρ ιδ ίκη , κ α τη γ ό ρ η σ ε το ν Π είθω -

να ό τ ι σ φ ε τ ε ρ ίζ ε τ α ι τη νόμ ιμ η βα σ ιλική ε ξο υ σ ία το υ ε τε ρ ο θ α λ ο ύ ς α δ ελ φ ο ύ το υ Α λ εξά ν δ ρ ο υ . Ο ύ τε η π α ρ αίτησ η το υ Πείθω να από τ η ν η γ ε σ ία το υ σ τρ α τε ύ μ α το ς αλλά ο ύ τ ε κα ι η ά φ ιξη το υ Αντιπ άτρου, ενό ς από το υ ς τ ε λ ε υ τ α ίο υ ς εκπροσώ ­ π ους τω ν ένδ ο ξω ν ημ ερ ώ ν το υ Φιλίππου Β ’, κα τό ρ θ ω σ α ν να ε ξο μ α λ ύ ν ο υ ν τη ν κα­ τά σ τα σ η . Β α σ ικός λόγο ς τη ς α να τα ρ α ­ χ ή ς ή τα ν η ο ικ ο ν ο μ ικ ή αποζημίωση των β ετερ ά ν ω ν το υ π ο λέμο υ το υ Α λ ε ξ ά ν ­ δρου, έν α ζή τη μ α που ο Μ α κ εδ ό ν α ς βα ­ σ ιλιά ς δ ε ν είχ ε π ρ ολά β ει να δ ιε υ θ ε τ ή σ ε ι κα ι το οπ οίο ο Π ερ δ ίκκα ς ε ίχ ε α μ ελή σ ει. Ετσι, ό τα ν ο Α ντίπ α τρ ο ς επ ιχείρ η σ ε να δ ια π ρ α γ μ α τε υ τ εί με το υ ς ο ρ γ ισ μ έ ­ νους σ τρ α τιώ τες , ε κ ε ίν ο ι το ν υ π ο δ έχ θ η ­ καν με π έ τρ ε ς . Σ ώ θη κε χάρη σ τη ν έ γ κ α ι­ ρη επ έμβαση δ ύ ο ανδρώ ν: ο ένα ς ή τα ν ο Α ντίγονος, π α λα ιός α ξιω μ α τικ ό ς το υ Φι­ λίππου κα ι σ ατράπ ης τη ς Φ ρυγία ς, κα ι ο ά λλο ς ή τ α ν εκπρόσω πος τ η ς ν έα ς γ ε ­ νιά ς, ο Σ έ λ ε υ κ ο ς , ο δ ιο ικ η τή ς το υ ιππι­ κού τω ν εταίρω ν. Οι δυ ο ά ν δ ρ ες κ α τό ρ ­ θω σαν να εκτο νώ σ ο υ ν τη ν τ ε τ α μ έ ν η α­ τμ ό σ φ α ιρ α που επ ικ ρ α το ύ σ ε και, συντα σ σ ό μ ε ν ο ι με το ν Α ντίπ ατρο, κ α τ έ λ η ­ ξα ν σ τη σ υμφ ω νία το υ Τ ριπ αραδείσου. Σύμφω να με α υ τή ν , ο Α ντίπ α τρ ο ς α νέλαβε τη ν α ν τιβ α σ ιλ ε ία κα ι τη ν επ ιτρ ο π εία το υ β α σ ιλικο ύ ο ίκο υ το υ Α λεξά νδ ρ ο υ κα ι ο σ ατράπ ης τη ς Φ ρυγία ς Α ντίγονος ο ρ ίσ τη κ ε α νώ τα το ς δ ιο ικ η τή ς τω ν μ α κ ε ­ δ ο νικώ ν σ τρ α τευ μ ά τω ν σ τη ν Ασία με α­ ποστολή να ν ικ ή σ ε ι το ν Ε υμ ένη κα ι τα υ­ π ο λ είμ μ α τα υ π ο σ τή ρ ιξη ς το υ π ρ οη γού­ μενου α ν τιβ α σ ιλ ιά . Ο Π είθ ω ν επ έσ τρ εψ ε

Β ασ ιλικός υπ ασπ ιστής το υ Μ ε γ ά λ ο υ Α λεξά ν δ ρ ο υ . Φ έρ ει ασπίδα, δόρυ, ξίφ ο ς και κρά νος φ ρ υ γ ικ ο ύ τύπ ου, ενώ δ εν φ έ ρ ε ι 9 ώ ρ α κ α , για π ερ ισ σ ό τερ η ευκινησ ία και α ντο χ ή σ το 9 ε ρ μ ό κ λίμα τη ς Α να τολής (εικ ο νο γρ ά φ η σ η : Johnny Schum ate).

σε σ υνδυα σ μ ό με τη ν υπ οσ τήρ ιξη που π α ρ αδ οσ ια κά π α ρ είχε ο ν τό π ιο ς π λη θ υ σ μ ό ς τ η ς Μ η δ ία ς σ το ν η γεμ ό να που κυ β ερ νο ύ σ ε από τα Ε κβάτανα, αν έ δ ε ιξ α ν το ν Π είθω να σε βα σ ικό πρω­ τα γω νισ τή το υ δ ρ ά μ α το ς τη ς δ ια δ ο ­ χής. Μ ε τά τη δ ο λ ο φ ο ν ία το υ Π ερ δίκκα ,

σ τη Μ ηδ ία και ο Σ έ λ ε υ κ ο ς έ λ α β ε τη ν επ αρχία τη ς Βαβυλώ νας. Η επ ιλογή το υ να υ π ο σ τη ρ ίξει το ν Α ντίπ α τρο το ν έ φ ε ρ ε α υ τή τη φ ο ρ ά σε θ έ σ η ισ χύος σ το ν κ α τα μ ερ ισ μ ό τω ν σα­ τραπ ειώ ν, κα ι η π ρ ω τεύο υσ α τ η ς α υ τ ο ­ κρ α το ρ ία ς φ ά ν τα ζε ιδ α νική επ ιλογή για κάπ οιον που επ εδ ίω κε σ φ ό δ ρ α να μιμηθ ε ί τ η ν εμ π νευ σ μ ένη επ ιλογή το υ Π το ­ λ ε μ α ίο υ λίγα χ ρ ό ν ια πριν. Αφού π α ρ έ­ δω σε τη δ ιο ίκη σ η το υ ιππικού τω ν ε τ α ί­ ρων σ το ν Κάσσανδρο, το ν γ ιο το υ Α ντιπ ά τρου, ο Σ έ λ ευ κ ο ς μ ε τέ β η στη Βαβυλώνα, όπου δ ιο ικ η τή ς είχ ε τ ο π ο θ ε τ η θ ε ί κάπ οιος Αρχών από τη ν Π έλλα. Μ ε τη ν έλ ευ σ η το υ Σ ε λ εύ κ ο υ , η θ έ σ η το υ σατράπη τη ς Β α βυλω νίας ε ίχ ε α ν α β α θ ­ μ ισ τ εί σε αξίω μα μ εγά λου κύ ­ ρους, α φ ού δ ε ν επ ισ κια ζό τα ν π λέο ν από τη ν α υ το κ ρ α το ρ ικ ή αυλή. Οι δ ύ ο κ ύ ρ ιο ι α ν τα γ ω ν ι­ σ τέ ς το υ που είχ α ν δ ια δ ε χ θ ε ί το ν Π ερ δ ίκ κ α είχ α ν τ ις έ δ ρ ε ς το υ ς ο έ ­ νας στη Μ α κ εδ ο ν ία κα ι ο ά λλο ς σ τη ν Α ί­ γυπ το, πολύ μ α κρ ιά από τη ν εύ φ ο ρ η π ε­ διά δ α μ ε τα ξύ το υ Τίγρη κα ι το υ Ε υ φ ρ ά ­ τη. Ο Σ έ λ ε υ κ ο ς ή τα ν κ ύ ρ ιο ς τ η ς π ολυ­ π λη θ ο ύ ς π ρ ω τεύο υσ α ς το υ Μ εγά λου Α λεξά νδ ρ ο υ .

ο Π είθω ν α ν έ λ α β ε τη ν α ν τιβ α σ ιλ εία , και μ ε τά τη σ υμφ ω νία το υ Τ ριπ αραδείσ ου ε ­ π έσ τρ εψ ε με α υ ξη μ έν ο κύ ρ ο ς στη Μ η­ δία. Ο ά λλος σ η μ α ν τικ ό ς σ ατράπ ης τη ς Α να τολής ή τα ν ο Π ευ κ έ σ τα ς από τη Μ ιέζα τη ς Μ α κ εδ ο ν ία ς. Η ταν α υ τό ς που πα­ ρέδω σ ε σ το ν Α λ έξα ν δ ρ ο τη ν ιερ ή ασπί­ δα από το ν ναό τη ς Α θ η νά ς σ την Τροία, κα ι α υ τό ς που π ρ ο σ τά τευ σ ε με το σώμα το υ το ν Μ α κεδ ό να β α σ ιλιά κα ­ τ ά τη ν α ιμ α τη ρ ή έ φ ο δ ο σ την πόλη τω ν Μάλλων. Ω ς α ν τά λ λ α γ μ α για τις υ π η ρ εσ ίες το υ , π α ρ έλα β ε τη ν Π ερσί-

Η Β αβυλω νία, παρά τα πολλά κοινά χ α ρ α κ τη ρ ισ τικ ά τ η ς με τη ν Α ίγυπ το, ε ίχ ε κα ι μια ουσ ιώ δη δ ια φ ο ρ ά από α υ τή ν, η ο ­ ποία έ μ ε λ ε να α π ο δ ε ιχ θ ε ί ε ά ν σ υ νισ το ύ σε μ ε ιο ν έ κ τη μ α ή π λ εο ν έκ τη μ α : τ η ν κ ε ­ ν τρ ικ ή τη ς θ έσ η . Μ έσω το υ Ε υ φ ρ ά τη και τη ς β ό ρ ε ια ς Σ υ ρ ία ς επ ικοινω νούσ ε με τη Μ εσ ό γ ειο κα ι τη Δύση, ενώ ένα τ α ξ ίδ ι λ ί­ γων ημ ερ ώ ν χώ ριζε το ν ά λλο π οταμό, το ν Τίγρη σ τα α να το λικά , από τα βουνά, πίσω από τα οπ οία ε κ τ ε ίν ο ν τ α ν τα υ ψ ί­ π εδα το υ Ιράν. Εάν κάπ οιος επ ιθ υ μ ο ύ σ ε

τη ν ά λλη, ο η γ εμ ό ν α ς τη ς Βαβυλώ ­ να ς δ ε ν ή τα ν α ρ κ ε τά ισ χ υρ ός ώ σ τε να ε μ π ν εύ σ ει σ το υ ς υπ ηκόο υς το υ κ ά τι π ε­ ρ ισ σ ό τερ ο από α νεξα ρ τη σ ία , ελ λ ό χ ευ ε π ά ντα ο κίν δ υ ν ο ς να κ α τα σ τ ε ί έρ μ α ιο τω ν γ ε ιτό ν ω ν το υ, σε α ν τίθ ε σ η με τη ν Α ίγυπ το. Ο Σ έ λ ευ κ ο ς π α ρ α κο λο υ θ ο ύ σ ε με α νη σ υ χ ία τ ις ε ξ ε λ ίξ ε ις σ τις π ερ ιο χ ές που β ρ έχ ο ν τα ν από τη Μ εσ ό γ ειο , σ τις ο ­ π ο ίες ο Α ντίγονος α ν α δ ε ικ ν υ ό τα ν σε π ρω ταγω νισ τή, όσο κα ι σ το Ιράν, όπου δ ιά φ ο ρ ο ι Μ α κ εδ ό ν ες α ξιω μ α τικ ο ί με πο­ λ υ ά ρ ιθ μ ο υ ς σ τρ α το ύ ς σ υ ν έ θ ε τα ν ένα ε ­ κ ρ η κ τικ ό μίγμα. Οι α ν α τ ο λ ικ έ ς σ α τρ α π είες είχα ν σ το υ ς κόλπ ους το υ ς δ ύ ο Μ α κ ε δ ό ν ε ς α ­ ξιω μ α τικ ο ύ ς πρώ της β α θ μ ίδ α ς, το ν Π ε ί­ θω να κα ι το ν Π ευ κέσ τα , κα ι ο ι δ ύ ο μέλη τ η ς σ υ μ α το φ υ λ α κ ή ς το υ Α λεξά νδ ρ ο υ κα ι κ ύ ρ ιο ι το υ μ εγ α λ ύ τε ρ ο υ μ έρ ο υ ς το υ ιρ α ν ικ ο ύ ορ ο π εδ ίο υ. Ο Π είθω ν, από τη ν Ε ορ δα ία τ η ς Μ α κ εδ ο ν ία ς, ε ίχ ε παραλάβ ε ι τη σ α τρ α π εία τη ς Μ η δ ία ς μ ε τά τη σ υμφ ω νία τ η ς Β αβυλώ νας. Η επαρχία το υ , με έδ ρ α τα Ε κβάτανα, ή τα ν η σ ημα ­ ν τ ικ ό τ ε ρ η σ το Ιράν. Η σ τρ α τη γ ικ ή τη ς

να κ α τα σ τ ε ί κ ύ ρ ιο ς ο λό κλη ρ η ς τη ς α υ ­ το κ ρ α το ρ ία ς το υ Α λ εξά ν δ ρ ο υ , η Β α β υ ­ λώνα ή τ α ν κ α λ ύ τε ρ α τ ο π ο θ ε τη μ έ ν η από τη ν Α λ ε ξ ά ν δ ρ ε ια σ τη ν Α ίγυπ το. Εάν, από

θ έ σ η π ρ ο σ έφ ερ ε π ο λλές δ υ ν α τό τη τε ς σε ένα ν φ ιλ ό δ ο ξο ά νδ ρ α όπως ο Πείθων. Η σ υ ν εισ φ ο ρ ά το υ σ τη ν κα τά π νιξη τη ς α ν τα ρ σ ία ς τω ν Ελλήνω ν τη ς Β α κτρ ία ς,

ΓΕΓΟΝΟΤΑ ΣΤΗΝ ΑΝΑΤΟΛΗ, 321 - 316 π X.

δα, το λίκνο το υ ο ίκο υ τω ν Α χα ιμενιδ ώ ν, με τ ις Π α σ αρ γάδ ες κα ι τη ν Π ερσέπ ολη, τη β α σ ιλική πόλη. Ο ίδ ιο ς ο Π ε υ κ έ σ τα ς ε ίχ ε υ ιο θ ε τ ή σ ε ι πλήρως τα ή θ η , τα έ θ ι­ μα κα ι τη γλώσσα το υ τό π ο υ που κ υ β ε ρ ­ νούσ ε, κα ι έ τσ ι ο θ ά ν α το ς το υ Α λ ε ξ ά ν ­ δρ ου το ν β ρ ή κε να δ ια θ έ τ ε ι μια καλά εγ κ α θ ιδ ρ υ μ έ ν η βάση σ τη ν Ανατολή. Ο Π είθ ω ν όμω ς ή τ α ν υ π έρ μ ετρ α φ ι­ λ ό δ ο ξο ς. Μ ια από τ ις ε ν έ ρ γ ε ιέ ς το υ ό ­ τ α ν ε π έ σ τρ εψ ε σ τη Μ η δ ία ή τ α ν να προσ α ρ τή σ ε ι τη γ ε ιτ ο ν ικ ή σ α τρ α π εία τη ς Π α ρ θ ία ς, ε κ δ ιώ κ ο ν τα ς τ ο ν το π ικ ό σα­ τράπ η Φίλιππο. Οι υπ όλοιπ οι σ α τρ ά π ες το υ Ιράν, θ ο ρ υ β η μ έ ν ο ι από τη ν επ εκ τα τ ικ ό τ η τ α το υ Π είθω να, σ υ γ κ ά λ εσ α ν πο­ λ ε μ ικ ό σ υ μ β ο ύ λ ιο κα ι α ν έ θ ε σ α ν ε θ ε λ ο ­ ν τ ικ ά σ το ν Π ευ κ έσ τα , κύ ρ ιο τη ς ιε ρ ή ς π ερ ιο χ ή ς τη ς Π ερ σ ίδ α ς, τη ν α ρ χ ηγία . Οι σ υ ν δ υ α σ μ έ ν ε ς δ υ ν ά μ ε ις το υ ς ε ισ έ β α ­ λα ν σ τη ν Π α ρ θ ία κα ι ε κ δ ίω ξα ν το ν Π ε ί­ θω να, ο οπ οίος κ α τέ φ υ γ ε στη Μ ηδία. Ω σ τόσ ο, νιώ θ ω ντα ς α να σ φ α λή ς κα ι ε ­ κεί, ε μ φ α ν ίσ τη κ ε ενώ π ιον το υ Σ ε λ εύ κ ο υ ζη τώ ν τα ς το υ τη ν υ π ο σ τή ρ ιξή το υ . Ο Σ έ λ ε υ κ ο ς ε ίχ ε σ υ μ φ έρ ο ν να α π ο φ ύ γει ο π ο ια δ ή π ο τε εμ π λοκή σ τη ν όλη α να ­ στάτω ση μ έ χ ρ ι να ε δ ρ α ιώ σ ε ι τ η ν κ υ ­ ρια ρ χία το υ σ τη Βαβυλώ να. Δ υσ τυχώ ς ό ­ μως γ ια α υ τό ν , δ υ σ ά ρ ε σ τε ς ε ξ ε λ ίξ ε ις σ τη Δύση θ α κ α θ ισ το ύ σ α ν τη ν ήδ η εύ-

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ 1 2 9

θ ρ α σ τη θ έ σ η το υ σ τη Β αβυλώ να ακόμ η πιο επ ισφ αλή. Ο θ ά ν α το ς το υ Π ερ δ ίκκα ε ίχ ε α φ ή σ ει το ν μ ο να δ ικό το υ υ π ο σ τη ρ ικτή , το ν Ευμ ένη στη Μ ικρ ά Ασία, να δ ιε ξ ά γ ε ι ένα ν μ ά τα ιο αγώνα ε ν α ν τίο ν τω ν δυ νάμ εω ν το υ Α ντιγόνου, ο οπ οίος κ α τό ρ θ ω σ ε να το ν α π ομονώ σει σε ένα ο ρ ειν ό φ ρ ο ύ ρ ιο τη ς Καππαδοκίας (320 π.Χ.). Το 319 π.Χ., όμως, ο α ν τιβ α σ ιλ ιά ς Α ντίπ α τρο ς απεβίωσε, π α ρ α δ ίδ ο ντα ς τη ν α ν τιθ α σ ιλ ε ία σ το ν Π ολυπ έρχοντα. Η σ υμφ ω νία το υ Τ ριπ αραδείσ ου δ ε ν είχ ε π λέο ν κα μ ία ι­ σχύ. Ο ίδ ιο ς ο Α ντίγο νο ς ά ρχισ ε να α κ ο ­ λ ο υ θ ε ί μια α υ τα ρ χ ικ ή π ο λιτική , η οποία σε πολλά σ η μ εία έ μ ο ια ζε με α υ τή ν το υ Π ερ δ ίκκα κα ι γρή γορ α συνάσπισε ε ν α ­ ν τίο ν το υ το υ ς σ α τρ ά π ες τη ς Μ ικρ ά ς Ασίας, ο ι ο π ο ίο ι έσ π ευσ α ν να τα χ θ ο ύ ν σ το π λευ ρ ό το υ Ε υμ ένη . Ο Κάσσανδρος, γ ιο ς το υ Α ντιπ ά τρο υ, β α θ ιά α π ο γ ο η τευ ­ μένο ς από τη ν απόφαση το υ π α τέρ α το υ , α ν τ ιτ ά χ θ η κ ε β ία ια σ το ν ν έο α ν τιβ α σ ιλιά. Ετσι, ο ι ε ξ ε λ ίξ ε ις μ ε τ έ τ ρ ε ψ α ν το ν Ε υμ ένη και το σ τρ α τό π εδ ό το υ από κ υ ­ ν η γ η μ έ ν ο υ ς σε κυ ρ ία ρ χο υ ς τη ς κ α τά ­ σ τα σ ης, ενώ ο ίδ ιο ς α ν α δ ε ίχ θ η κ ε α ρ χ ι­ σ τρ ά τη γ ο ς τω ν μ α κεδ ο νικώ ν δυνάμεω ν, σ υ μ π ερ ιλα μ β α νο μ ένω ν τω ν επ ίλεκτω ν αργυράσπιδων. Η έ λ λ ε ιψ η , όμως, ν α υ τι­ κών δυ νάμ εω ν ικανώ ν να α ν τιτ α χ θ ο ύ ν σ τη ν κυ ρ ια ρ χία το υ Α ντιγόνου σ τη θ ά ­ λασσα, ώ θησ ε το ν Ε υμ ένη προς τα α να ­ το λ ικ ά , όπου η σ υνομοσ π ονδία τω ν σα­ τραπώ ν το υ Ιράν ε ίχ ε α να γνω ρ ίσ ει τη ν έα τά ξη π ραγμάτω ν κα ι επ εδ ίω κε τη σ υνδ ρ ο μ ή το υ ε ν α ν τίο ν το υ Π είθω να. Τον χειμώ να το υ 318-317 π.Χ. ο Ε υ μ ένη ς δ ιέ σ χ ισ ε το ν Ε υφ ρ άτη κα ι ε ισ ή λ θ ε σ τη ν ε π ικ ρ ά τε ια το υ Σ ελ εύ κ ο υ . Η προσπά­ θ ε ια το υ Σ ε λ εύ κ ο υ γ ια ο υ δ ε τ ε ρ ό τ η τ α ε ί­ χ ε α π ο β εί άκαρπη. Δ ε ν υπήρχαν α ξιό μ α χ ες δ υ ν ά μ ε ις στη Βαβυλώνα, τ ις οπ ο ίες ο Σ έ λ ευ κ ο ς θ α μπ ορούσ ε να α ν τ ιτ ά ξ ε ι σ το ν Ε υμ ένη κα ι σ το υ ς β ε τε ρ ά ν ο υ ς α ρ γυ ρ ά σ π ιδ ές το υ . Ετσι, ο Ε υ μ έν η ς α π έ σ τε ιλ ε α γ γ ε λ ιο ­ φ ό ρ ο σ το ν Σ έ λ ευ κ ο κα ι σ το ν Πείθω να, ζη τώ ν τα ς το υ ς να το ν σ υ νδ ρ ά μ ο υ ν «εν ο νό μ α τι» τω ν βασιλέων. Οι τ ε λ ε υ τ α ίο ι α ρ ν ή θ η κ α ν κα ι ο Ε υ μ έν η ς π α ρ έμ ειν ε σ τρ α το π ε υ δ ε μ έ ν ο ς όλο το ν χειμώ να σ τις ό χ θ ε ς το υ Ε υφ ρ άτη. Την ά νοιξη το υ 317 π.Χ. ο Ε υ μ έν η ς π ρ ο σ έγγισ ε τη Β α β υ­ λώνα, φ θ ά ν ο ν τα ς σε απόσταση 55 χλμ. από αυτήν. Σ τόχ ο ς το υ ή τα ν να δ ια β ε ί τ ο ν Τίγρη π ο τα μό κα ι να ενώ σ ει τ ις δ υ ­ ν ά μ εις το υ με α υ τ έ ς το υ Π ε υ κ έ σ τα και τω ν υπόλοιπων σατραπώ ν το υ Ιράν στα Σούσα, όπου ο τα λα ιπ ω ρ η μ ένο ς αλλά σ υ ν τρ ιπ τικ ά α νώ τερ ο ς σ τρ α τό ς το υ θ α λά μ β α νε τ ις α ν α γ κ α ίε ς π ρ ο μ ή θ ειε ς . Ο

3 0 I ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ

Σ έ λ ε υ κ ο κα ι Π είθω να, κα ι κ α θ έν α ς α νέλ α β ε τη δ ιο ίκ η σ η εν ό ς αποσπ άσματος. Κ ατόπ ιν, ο ι σ υ ν δ υ α σ μ έ ν ε ς δ υ ν ά μ ε ις το υ ς π έρ ασ α ν το ν Τ ίγρη με κ α τε ύ θ υ ν σ η τα Σούσα, όπου και ε ισ ή λ θ α ν χω ρίς να σ υ ν α τή σ ο υ ν ιδ ια ίτε ρ η α ν τίσ τα σ η . Ο Α ντίγο νο ς, δ ρ ώ ντα ς ως α π ό λυ το ς κυ ­ ρίαρ χο ς, ε ξ ο υ σ ιο δ ό τη σ ε το ν Σ έ λ ευ κ ο να π ρ ο σ α ρ τή σ ει τη σ α τρ α π εία τ η ς Σουσ ια ν ή ς σε α υ τή ν τη ς Β α β υ λω νία ς και, αφ ή ν ο ν τά ς το υ μια μικρή δύ να μ η, εισ ήλθ ε σ τη Μ ηδία. Μ έσ α σε ένα ν χ ρ όνο από τη δ ιέ λ ε υ ­ ση το υ Τίγρη, ο ι ζ η λ ο φ θ ο ν ίε ς τω ν σ α τρ α ­ πών τη ς Α να τολής κα ι η π ροδοσ ία των αργυράσ π ιδω ν παρέδω σαν το ν Ε υμ ένη σ τα χ έ ρ ια το υ Α ντιγόνου. Ο τ ε λ ε υ τ α ίο ς ή τα ν τώ ρα ο α π ό λυτος κύ ρ ιο ς ό λ η ς σ χε­ δ ό ν τη ς α υ το κ ρ α το ρ ία ς το υ Α λ ε ξ ά ν ­ δρ ου και, π ρ ο κειμ ένο υ να εδ ρ α ιώ σ ει τη ν κυ ρ ια ρ χ ία το υ , β ά λ θ η κ ε να εξ ο ν τώ σ ε ι ό­ λο υ ς το υ ς π ιθα νούς ή μη α ντιπ ά λους το υ . Μ α ρ τυ ρ ικ ό θ ά ν α το β ρ ή κα ν ο Ε υμ έ­ ν η ς αλλά κα ι ο α ρ χ η γό ς τω ν αργυράσπιδων που το ν πρόδωσε, ενώ π έτυ χ ε επ ί­ σης τη ν εξόντω σ η το υ Π είθω να κα ι το υ Π ευ κ έσ τα κα ι λ ε η λ ά τη σ ε τα β α σ ιλικά α­ Το «Χρονικό τω ν Δ ιαδό χω ν», κ ερ α μ ικ ή σ τή λ η τη ς Ε λληνισ τικής π ερ ιόδου σ τα βαβυλω νιακά, που ε ξ ισ το ρ ε ί το ν π όλεμ ο μ ε τα ξ ύ Α ντιγόνου και Σ ε λ ε ύ κ ο υ (Β ρ ετα ν ικ ό Μ ο υ σ είο , Λονδίνο). Σ έ λ ε υ κ ο ς δ ε ν ε ίχ ε π ο λλές επ ιλογές. Π ροσπ άθησε α π εγνω σ μένα να π α ρ α κι­ ν ή σ ει τ ο υ ς α ρ γυ ρ ά σ π ιδ ές σε απ οστασία, π ροσ κα λώ ντα ς το υ ς να το ν σ υ ν α ν τή ­ σουν σ τα πλοία που ο ίδ ιο ς ο Α λ έ ξ α ν ­ δ ρ ος ε ίχ ε κ α τα σ κ ε υ ά σ ει στη Βαβυλώ να γ ια μια μ ε λ λ ο ν τικ ή ε κ σ τ ρ α τε ία σ την Α ρα βική χ ερ σ ό νη σ ο - αλλά μά τα ια . Ενα ά λλο μ έ τρ ο α π ο δ ε ίχ θ η κ ε προσω ρινά π ε­ ρισ σ ό τερ ο α π ο τε λ ε σ μ α τικ ό από τη δω­ ρ ο δο κία : ά νθρω π οι το υ Σ ε λ εύ κ ο υ κα ­ τό ρ θ ω σ α ν να δ ιο χ ε τε ύ σ ο υ ν νερ ό σε ένα αρχα ίο κανάλι, π λ η μ μ υ ρ ίζο ν τα ς έ τσ ι το σ τρ α τό π εδ ο το υ Ε υμ ένη . Και α υ τή η ε ­ ν έ ρ γ ε ια όμως α π ο δ είχ θ η κ ε απλώς ένα η ­ μ ίμ ετρ ο , ό τα ν έν α ς ντό π ιο ς υ π έδ ειξε σ το ν Ε υμ ένη πώς θ α μπ ορούσ ε να απο­ σ τρ α γ γ ίσ ε ι το κανάλι. Απ ελπ ισ μένος, δ ε ν είχ ε άλλη λύση από το να α π ο σ τε ίλ ε ι α γ γ ε λ ιο φ ό ρ ο υ ς σ το ν Α ντίγονο, ζη τώ ­ ν τα ς τη β ο ή θ ε ιά το υ. Ο Α ντίγο νο ς β ρ ισ κ ό τα ν ήδη σ τη Μ ε ­ σ οπ ο τα μία ό τ α ν τ ο ν σ υ νά ντη σ α ν ο ι α π ε­ σ τα λ μ έ ν ο ι το υ Σ ε λ εύ κ ο υ . Επιδίωξή το υ ή τ α ν να σ υ ν α ν τή σ ει το ν Ε υ μ ένη σ το π ε­ δ ίο τη ς μά χης πριν α υ τό ς ενώ σ ει τ ις δ υ ­ ν ά μ ε ις το υ με το υ ς σ α τρ ά π ες τη ς Ανα­ το λ ή ς. Το κ α λ ο κ α ίρ ι το υ 317 π.Χ. σ χεδ ία σε τ ις επ ιχ ε ιρ ή σ ε ις από κο ινο ύ μ ε το υ ς

νά κ το ρ α σ τα Ε κβάτανα. Ο σ τρ α τό ς του, ε π ισ τρ έ φ ο ν τα ς κ α τά φ ο ρ το ς με λά φ υρα , π ρ α γμ α τοπ οίησ ε μια στάση σ τη Βαβυλώ ­ να, όπου σε μια α κόμ α π ροσ π ά θεια ε ξ ό ­ ντω σ ης τω ν αντιπ ά λω ν το υ , ο Α ντίγονος κ α τη γ ό ρ η σ ε το ν Σ έ λ ε υ κ ο γ ια ανυπ ακοή με κάποια α σ ή μ α ντη α φ ορ μή. Ο Σ έ λ ε υ ­ κος δ ε ν έ μ ε ιν ε με σ τα υρω μένα χ έ ρ ια α­ ν α μ έ ν ο ν τα ς π α ρ όμο ιο τέ λ ο ς με α υ τό το υ Π είθω να: με μια ομ ά δα 50 περίπου ιππέων δ ιέ φ υ γ ε σ το μόνο α σ φ α λές μ έ ­ ρος, σ τη ν Α ίγυπ το το υ Π το λ εμ α ίο υ .

0 ΣΕΛΕΥΚΟΣ ΚΑΤΑΚΤΑ ΤΗΝ ΑΝΑΤΟΛΗ Επτά χ ρ ό ν ια είχ α ν π ερ ά σ ει από το ν θ ά ν α το το υ Μ εγά λου Α λεξά νδ ρ ο υ , κα ι ο Σ έ λ ευ κ ο ς σ το τέ λ ο ς α υ τή ς τη ς π ερ ιό ­ δου ε ίχ ε κ α τα λ ή ξ ε ι ένα ς ά π α τρ ις φυγάς. Η π ο λιτική κα τά σ τασ η σ τη ν α υ το κ ρ α τ ο ­ ρία το υ Α λ ε ξά ν δ ρ ο υ ε ίχ ε α π λο π ο ιη θ εί σ η μ α ντικά . Η επ ιρροή το υ β α σ ιλικο ύ ο ί­ κου το υ νεκρ ο ύ κο σ μ ο κρ ά το ρ α είχ ε π λέ­ ον ε ξ α σ θ ε ν ίσ ει, μ ο λ ο ν ό τι ο γ ιο ς το υ Α λ εξά ν δ ρ ο υ ζο ύ σ ε και έ φ ε ρ ε α κόμ α το ν τ ίτ λ ο το υ βα σ ιλιά. Η δ ιε τ ία 317-316 π.Χ. σ φ ρ ά γισ ε τ ις τύ χ ε ς τ η ς Μ α κ εδ ο ν ία ς και τ η ς υπ όλοιπ ης Ε λλάδας. Ο Κ άσσανδρος, ο γ ιο ς το υ Α ντιπ ά τρου, με τη σ υνδρο μή το υ Α ντιγόνου, κ α τά φ ε ρ ε να αποσπάσει τη ν κυ ρ ια ρ χ ία επ ί τη ς Ε λλάδας από το ν Π ολυπ έρχοντα. Μ ια σ κληρή δ ια μ ά χη ξ έ ­ σπασε επ ίσης μ ε τα ξύ τη ς Ο λυμπ ιάδας, τη ς γ ια γ ιά ς το υ νεα ρ ο ύ βα σ ιλιά, κα ι τη ς

C To

312

π.Χ. ήταν

to

κομβικό έτος για τη

μετέπειτα πορεία του Σελεύκου - το έτος αυτό μάλιστα καθιερώθηκε ως αφετηρία

δ υ ν α σ τεία τω ν Σ ελ ευ κ ιδ ώ ν ε φ ε ξή ς . Η ά­ νοιξη το υ ίδ ιο υ χρόνο υ 6 ρ ή κ ε το ν Α ντί­ γονο στη Μ ικρ ά Ασία, να π ρ ο ε το ιμ ά ζε τα ι γ ια τη ν τ ε λ ικ ή επ ίθ εσ η στη Μ α κεδ ο νία . Για να π ρ ο φ υ λά ξει τα νώ τα το υ από τη ν

π ο σ τήριξη που το υ πα­ ρ είχα ν σ το ν αγώνα το υ ε ν α ν τίο ν το υ Ε υμ ένη : δια μ ο ιρ α σ μ ό τω ν κα τα κ τη θ έ ν τω ν εδα φ ώ ν σ τη ν Ασία κα ι α π ο κατά ­ σταση το υ Σ ε λ εύ κ ο υ στη σ α τρ α π εία τη ς Βαβυλω ­ νία ς. Ο Α ντίγονος α ρ ν ή θ η κ ε

Α ίγυπ το, είχ ε δ ια θ έ σ ε ι σ το ν γ ιο το υ Δημ ή τρ ιο (μ ε τ έ π ε ιτα γνω σ τό ως «Π ολιο ρ ­ κητή») σ τρ α τε ύ μ α τα σ τη ν π ερ ιοχή τη ς Κ ιλικία ς κα ι τη ς Σ υρίας. Η Ν ό τια Σ υρία (Π α λα ισ τίνη ), όπως κα ι η Β ό ρ εια , β ρ ί­ σ κ ο ν τα ν υπό τη ν κα το χ ή τω ν δυνάμ εω ν το υ Α ντιγόνου, ο οπ οίος είχ ε εκ δ ιώ ξ ε ι τα π το λ εμ α ϊκ ά σ τρ α τε ύ μ α τα το 315 π.Χ. Ο Σ έ λ ε υ κ ο ς έ κ ρ ιν ε πως ή τα ν η κα τά λλη λη ώρα γ ια τη ν α νάλη ψ η μιας ε π ιθ ε τικ ή ς π ρ ω το βουλίας. Μ ια τ ε ρ ά σ τια δύναμ η, υπό το υ ς Σ έ λ ε υ κ ο κα ι Π το λεμ α ίο , κινή θ η κ ε κα τά μή κος τη ς Π α λα ισ τίνη ς. Στη Γάζα το υ ς π ερ ίμ εν ε ο Δ η μ ή τρ ιο ς , και, έ ­ π ειτα από μια από τ ις α π ο φ α σ ισ τικ ό τε ­ ρ ες μά χες τη ς επ οχής, ο Δ η μ ή τρ ιο ς ηττ ή θ η κ ε ο λο κλη ρ ω τικά . Ο Α ντίγονος απώλ ε σ ε τη Συρία. Η εισ β ο λή το υ στη Μ α κ ε ­ δ ο ν ία μ α τα ιώ θ η κ ε κα ι υ π ο χ ρ εώ θ η κε να α να δ ια μ ο ρ φ ώ σ ει τη σ τρ α τη γ ικ ή το υ . Το πλήγμα που δ έ χ θ η κ ε ή τα ν το ισ χ υ ρ ό τε ­ ρο μ έ χ ρ ι ε κ ε ίν η τη σ τιγμ ή. Ο Σ έ λ ε υ κ ο ς ά δ ρ α ξε τα χ ύ τα τα τη ν ευ κ α ιρ ία που το υ π α ρ ο υ σ ιά σ τη κε. Α μ έ ­ σως μ ε τά τη μάχη κα ι με τη β ο ή θ ε ια δ υ ­ νάμεω ν που το υ χ ο ρ ή γη σ ε ο Π το λ ε μ α ί­ ος, π ερίπ ου 800 π εζο ί κα ι 200 ιππείς, κιν ή θ η κ ε με σκοπό α ν α κ α τα λ ά β ει τη ν παλ α ιά το υ σ ατρα π εία , τη Β αβυλω νία. Το ο ­ λ ιγ ά ρ ιθ μ ο το υ σ τρ α τε ύ μ α το ς , σε σ υ ν­ δυασ μό με τη ν π ρ οοπ τική επ ίθ εσ η ς σε μια ισχυρή πόλη, ε π έ φ ε ρ ε δ ε ιλ ία και φ ό ­ βο σ το υ ς σ τρ α τιώ τε ς το υ . Ο Σ έ λ ευ κ ο ς ό ­ μως ή τ α ν σ ίγο υ ρ ο ς γ ια το πεπρω μένο το υ . Υ π ενθ ύμ ισ ε σ το υ ς σ τρ α τιώ τε ς το υ πως η υ π έρ τερ η π ερ σ ική δύναμη ε ί­ χ ε σ υ ν τρ ίβ ε ι λίγα χ ρ ό ν ια νω ρ ίτερ α από το ο λ ιγ ά ρ ιθ μ ο σ τρ ά τε υ μ α το υ Α λ εξά ν δ ρ ο υ κα ι το υ ς μ ίλ η ­ σε γ ια ένα όρ αμ α που ε ίχ ε νω­ ρ ίτερ α , το υ θ ρ υ λ ικ ο ύ π λέον βασιλιά. Η ταν ε κ ε ίν ε ς α κ ρ ι­ βώς τ ις σ τιγ μ έ ς που δ ια μ ο ρ ­ φ ώ θ η κε σ τις ψ υχές τω ν σ τρ α τιω τώ ν το υ ένα ς πα­ ρ α λλη λισ μ ό ς το υ ίδ ιο υ με το ν Α λ έξα νδ ρ ο , ο οπ οίος θ α το ν σ υ ν ό δ ευ ε σε όλη το υ τη ζωή. Οι δ υ ν ά μ ε ις το υ Σ ελ εύ κ ο υ διέσ χ ισ α ν το ν Ε υφ ρ ά τη στη Μ εσ ο π ο τα μ ία κα ι έφ θ α σ α ν σ τις

κ α τη γ ο ρ η μ α τικ ά κα ι ό λο ι ά ρ χ ι­ σαν να π ρ ο ε το ιμ ά ζο ν τα ι γ ια μια νέα π ο λεμ ική α να μ έτρ η σ η . Ο ρό λος το υ Σ ε λ εύ κ ο υ σ το ν πό­ λ εμ ο με το ν Α ντίγονο δ ια κ ρ ίν ε τ α ι σε δύο

Α ρ γυ ρ ό τετρ ά δ ρ α χ μ ο μ ε απ εικόνιση το υ Δ η μ ή τρ ιο υ το υ Π ο λ ιο ρ κ η τή (Β ρ ετα ν ικ ό Μ ο υ σ είο , Λονδίνο).

χρονολόγησης για ολόκληρη τη δυναστεία των Σελευκιδών εφεξής. ^ Ε υ ρ υ δ ίκη ς, τη ς σ υζύγου το υ Α ρ ρ ιδ α ίο υ. Ο Πολυπέρχω ν τ ά χ θ η κ ε σ το π λευ ρ ό τη ς πρώ της, με α π ο τέλ εσ μ α το 3 1 7 π .Χ . η Ευρ ιδ ίκ η και ο Α ρ ρ ιδ α ίο ς να θ α ν α τω θ ο ύ ν κ α τ’ ε ν το λ ή το υ α ντιβ α σ ιλιά . Η δ ο λ ο φ ο ­ νία α υ τή μ ε τ έ τ ρ ε ψ ε τη Μ α κ εδ ο ν ία σε α­ φ ιλ ό ξε ν η χώρα γ ια τη ν Ο λυμπ ιάδα και το ν Π ολυπ έρχοντα. Το 316 π.Χ., ο Κάσσ ανδ ρο ς ε ισ έ β α λ ε στη Μ α κεδ ο νία , κατα ν ίκ η σ ε τ ις δ υ ν ά μ ε ις το υ α ν τιβ α σ ιλ ιά και θ α νά τω σ ε τη μ η τέ ρ α το υ Μ εγά λου Α λ εξά νδ ρ ο υ . Η δ ιά δ ο χ η κα τά σ τα σ η σ τη ν αχανή ε ­ π ικ ρ ά τεια το υ Α λ εξά ν δ ρ ο υ ε ίχ ε πλέον α λλά ξει: ο Α ντίγονος ή τ α ν ο ισ χ υ ρ ό τε ­ ρος η γ εμ ό ν α ς, με τη ν επ ιρροή το υ να ε ­ κ τ ε ίν ε τ α ι από τη Μ εσ ό γ ειο έω ς τα βουνά τη ς κ ε ν τρ ικ ή ς Ασίας, ο Π το λ εμ α ίο ς κα­ τ ε ίχ ε τη ν Α ίγυπ το κα ι τη ν Κοίλη Συρία, ο Κ άσσ ανδρος δ ιέ θ ε τ ε μια ν εα π ο κ τη θ είσα και επ ισφ αλή βάση στη Μ α κ εδ ο ν ία και, τέ λ ο ς , ο Λ υσ ίμ αχος δ ια τη ρ ο ύ σ ε τη ν α ν εξα ρ τη σ ία το υ , ό ν τα ς κύ ρ ιο ς τη ς ημ ιβά ρβ αρ ης Θ ράκης. Από τη ν πρώτη σ τιγ ­ μή, με π ρ ω το βουλία το υ Σ ελ εύ κ ο υ , μια σ υμμα χία δ ια μ ο ρ φ ώ θ η κ ε μ ετα ξύ τω ν υ­ πόλοιπων δια δόχω ν γ ια να α ν τιμ ε τω ­ π ίσουν τη ν απ ειλή που π ρ έσ β ευ ε για τη ν α ν ε ξα ρ τη σ ία το υ ς ο Α ντί­ γονος. Οι α π εσ τα λ μ έν ο ι το υ ς σ υ νά ντη σ α ν το ν Α ντίγονο τη ν ά νοιξη το υ 315 π.Χ. στη β ό ρ εια Συρία, κα ι έθ ε σ α ν ενώ πιον το υ τα α ιτή μ α τά το υ ς , τα οπ οία ο υ σ ια σ τι­ κά α π έρ ρ εα ν από τη ν υ­

φ ά σ εις. Σ τη ν πρώτη, το δ ιά σ τη μ α 315SI 2 π.Χ., ο Σ έ λ ε υ κ ο ς ή τ α ν απλά ένα ς υ­ π ο τελή ς, ένα ς από το υ ς α ξιω μ α τικ ο ύ ς το υ Π το λ εμ α ίο υ , όπως χ α ρ α κ τη ρ ισ τικ ά α ν α φ έ ρ ο υ ν ο ι α ρ χ α ίες π ηγές. Το 315 π.Χ., ως δ ιο ικ η τή ς το υ π το λ ε μ α ϊκ ο ύ σ τό ­ λου, τρ ο μ ο κ ρ ά τη σ ε τ ις α κ τ έ ς τ ις Ιωνίας, π α ρ εμ π ο δ ίζο ντα ς α π ο φ α σ ισ τικά τ ις προ­ σ π ά θ ειες το υ Α ντιγόνου να α π ο κτή σ ει ν α υ τικ ή υπ εροχή σ το Α ιγα ίο, η οποία θ α ή τα ν κρίσιμη γ ια μια ε ν δ ε χ ό μ ε ν η ε π ίθ ε ­ ση στη Μ α κεδ ο νία . Λίγο α ρ γ ό τερ α , έχ ο ­ ν τα ς μ ε τ α β ε ί σ τη ν Κύπρο α ντιμ α χ ό τα ν μαζί με το ν α δ ελ φ ό το υ Π το λ ε μ α ίο υ Μ ε ­ ν έλ α ο το υ ς υ π ο σ τη ρ ικ τέ ς το υ Α ντιγόνου σ το νησ ί. Τον επ ό μ ενο χ ρ όνο σ υνέχ ισ ε με α μ είω τη έντα σ η τ ις επ ιχ ε ιρ ή σ ε ις σ το Α ιγα ίο , από κοινού με το ν σ τόλο το υ Κασσάνδρου. Το 312 π.Χ. ή τα ν το κο μ β ικό έ το ς γ ια τη μ ε τ έ π ε ιτα π ο ρ εία το υ Σ ε λ εύ κ ο υ - το έ το ς α υ τό μ ά λισ τα κ α θ ιε ρ ώ θ η κ ε ως α­ φ ε τη ρ ία χ ρ ο νο λό γη σ η ς γ ια ολό κληρ η τη

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ 131

Κ ά ρρες, μια παλιά πόλη μ ετα ξύ τη ς Σ υ­ ρία ς και τη ς Β α βυλω νίας, όπου υπήρχε ε γ κ α τε σ τ η μ έ ν η μια μ α κ εδ ο ν ικ ή σ τρ α ­ τιω τικ ή απ οικία. Οι π ερ ισ σ ό τερ ο ι από τ ο υ ς β ε τε ρ ά ν ο υ ς ενώ θ η κα ν με το σ τρ ά ­ τ ε υ μ α το υ Σ ε λ ε ύ κ ο υ και, με α υ τ έ ς τ ις ε ­ ν ισ χ ύ σ εις, ε ισ ή λ θ ε στη Β αβυλω νία. Οι π ρ ο σ δ ο κίες το υ γ ια υπ οσ τήρ ιξη από το ν ντό π ιο π λη θυσ μ ό δ ε ν δια ψ εύσ τη κα ν. Ο δ ιο ικ η τή ς τη ς π ό λης είχ ε σ κ ο τω θ ε ί στη μάχη τη ς Γάζας. Οι κ ά το ικ ο ι τ η ς π όλης ά ­ ν ο ιξα ν τ ις π ύ λες κα ι έσ π ευσ α ν να υπο­ δ ε χ θ ο ύ ν το ν π αλαιό κ υ β ε ρ ν ή τη το υ ς . Οι

Α λλά α ν τισ τα θ μ ίζ ο ν τα ς το α ρ ιθ μ η τικ ό το υ μ ε ιο ν έ κ τη μ α με τη ν ε υ ε λ ιξ ία , δ ιέ σ χ ι­ σε το ν Τίγρη πριν από το ν Ν ικάνορα, και ε π ιτέ θ η κ ε α ιφ ν ιδ ια σ τικ ά σ το σ τρ α τό π ε ­ δο το υ τε λ ε υ τ α ίο υ , ο οπ οίος η τ τ ή θ η κ ε κα τά κρ ά το ς. Το σ τρ ά τε υ μ α το υ η ττη μ έ νου γρ ή γορ α εν ώ θ η κ ε με τ ις δ υ ν ά μ εις το υ ν ικ η τή , κα ι ο Νικάνω ρ μ ό λις που π ρ όλα βε να δ ια φ ύ γ ε ι ε π ισ τρ έ φ ο ν τα ς με ελ ά χ ισ το υ ς ά ν δ ρ ε ς στη Μ ηδία. Το α π ο τέλ εσ μ α τ η ς μά χης α υ τή ς ή ­ τα ν η δ ιά νο ιξη το υ δρ ό μ ο υ προς τη ν Ανατολή γ ια το ν Σ έλ ευ κ ο . Οι μ α κ ε δ ο ν ι­

λ ίγ ο ι υ π ο σ τη ρ ικ τές το υ Α ντιγόνου γ ρ ή ­ γορ α εξο ντώ θ η κα ν. Ε κ είν η α κριβ ώ ς τη σ τιγμ ή θ εω ρ ο ύ σ α ν ως γ ε ν έ θ λ ια χ ρ ο ν ο ­ λ ο γία τη ς α υ το κ ρ α το ρ ία ς το υ ς ο ι Σ ε λ ευ κ ίδ ε ς μονάρχες. Ο Σ έ λ ε υ κ ο ς γ ια μία α κόμ η φ ο ρά ή τα ν κ ύ ρ ιο ς τη ς Β αβυλώ νας. Και πάλι, όμως, έπ ρεπ ε να κ ιν η θ ε ί γρ ή γορ α γ ια να ε δ ρ α ι­ ώ σ ει τη ν κ υ ρ ια ρ χ ία το υ τό σ ο σ το υ ς ν τ ό ­ π ιους όσο κα ι σ το υ ς Μ α κ ε δ ό ν ε ς αποίκους, και φ υ σ ικά να π ρ ο ε το ιμ α σ τε ί για τη ν α να μ έτρ η σ η με τ ις δ υ ν ά μ ε ις το υ Α ντιγόνου. Ο τ ε λ ε υ τ α ίο ς μπ ορ εί να ή τα ν α π α σ χολημ ένος στη Δύση, ε ίχ ε όμω ς α ­ ν α θ έ σ ε ι τη δ ιο ίκη σ η όλω ν τω ν α ν α τ ο λ ι­ κών επαρχιώ ν σ το ν σατράπη τ η ς Μ η­ δία ς, Ν ικάνορα. Ο Νικάνωρ γρή γορ α σ τρ ά φ η κ ε ε ν α ν τίο ν τη ς Βαβυλώ νας με μια εντυπ ω σ ιακή δύναμη, σ τρ α το λ ο γ η μ ένη από δ ιά φ ο ρ ε ς π ερ ιο χ ές το υ Ιράν, κα ι α π α ρ τιζό μ ενη από π ερ ισ σ ό τερ ο υ ς από 10.000 π εζο ύς κα ι 7.000 ιππείς. Σε ένα τ έ τ ο ιο σ τρ ά τευ μ α , ο Σ έ λ ευ κ ο ς δ εν μπ ορούσ ε να α ν τιπ α ρ α β ά λ ει π ε ρ ισ σ ό τε­ ρ ο υς από 3.000 π εζο ύς και 400 ιππείς.

κ έ ς φ ρ ο υ ρ έ ς στη Μ ηδία, τη ν Π ερ σ ίδα κα ι τη Σ ουσ ια νή, μέσω τω ν οποίων δ ια ­ σ φ ά λιζε ο Α ντίγο νο ς τη ν κυ ρ ια ρ χ ία το υ σ τη ν Ανατολή, ή τα ν έ τ ο ιμ ε ς να θ έ σ ο υ ν τ ις υ π η ρ εσ ίες το υ ς σ το ν Σ έ λ ε υ κ ο - με τα ανάλογα, φυσ ικά , ο ικ ο ν ο μ ικ ά α ν τα λ ­ λά γμ α τα . Ο Σ έ λ ε υ κ ο ς ε ισ ή λ θ ε σ τη Σουσ ιανή, τη ν οπ οία κα ι π ρ οσ ά ρ τη σ ε στη Β α βυλω νία κα ι λίγο α ρ γ ό τε ρ α σ τη ν Π ερ ­ σίδα. Σ τη σ υ νέχ εια , κ ιν ή θ η κ ε προς τη Μ ηδία, γ ια να ε π ιτ ε θ ε ί σ το ν Ν ικάνο ρα σ τη ν ίδ ια το υ τη ν επαρχία. Εν τω μ ε τα ξύ στη Δύση, ο Α ντίγονος, θ ο ρ υ β η μ έ ν ο ς από τη μάχη τη ς Γάζας, ή ­ τα ν α π ο φ α σ ισ μ ένο ς να σ υ ν τρ ίψ ε ι μια γ ια π ά ντα το ν Π το λεμ α ίο . Για το ν σκοπό α υ ­ τό ν α ν α κ α τέ λ α β ε τη ν Π α λα ισ τίνη , κα ι ως π ρ ο κ α τα ρ κ τικ ή επ ιχείρησ η ε ν α ν τίο ν τη ς Α ιγύπ το υ, ε π ιτ έ θ η κ ε σ το υ ς Ν α β α τα ίο υ ς Α ρ α β ες, ο ι οπ ο ίο ι ή λ εγ χ α ν τη ν οδ ό δ ια ­ μέσ ου τη ς ερ ή μ ο υ (311 π.Χ.). Είχε σ η μ ε ι­ ώ σ ει α ξιο σ η μ είω τη επ ιτυχ ία , ό τα ν ε μ φ α ­ ν ίσ τη κ ε ενώ π ιον το υ μια α ντιπ ροσω π εία το υ Ν ικάνορα, π λ η ρ ο φ ο ρ ό ν τα ς το ν για τ η ν α π ελπ ισ τική θ έσ η σ τη ν οπ οία ε ίχ ε

π ε ρ ιέ λ θ ε ι ο σ ύμμαχός το υ σ τη ν Α νατο­ λή. Ο Α ντίγο νο ς κ ιν ή θ η κ ε αστραπ ιαία. Δ ιέ θ ε σ ε σ το ν γιο το υ Δ η μ ή τρ ιο σώμα 15.000 πεζών κα ι 4.000 ιππέων με απο­ σ τολή να κ α τα λ ά β ει τη Βαβυλώνα, τη ν έ ­ δρα τη ς ε ξο υ σ ία ς το υ Σ ε λ εύ κ ο υ . Ο Σ έ λ ε υ κ ο ς είχ ε α ν α θ έ σ ε ι τη ν υπ ε­ ράσπιση τη ς πόλης σε ένα ν α ξιω μ α τικό ο ν ό μ α τι Π ά τρ ο κλο ς, ο οπ οίος α ρ γ ό τερ α υ π η ρ έτη σ ε το ν Σ έ λ ευ κ ο ως πρώ τος σ ύμ­ β ο υλός το υ . Ο Π ά τρ οκλος, έχ ο ν τα ς επ ί­ γνωση τω ν ελά χισ τω ν δ υ νά μ εώ ν το υ α­ π οφ ά σ ισ ε να ε κ κ ε ν ώ σ ει τη ν πόλη, σ τέ λ ­ νο ν τα ς το υ ς κ α το ίκ ο υ ς τη ς σ τις ε ρ η μ ι­ κ ές δ υ τ ικ έ ς π ερ ιο χ ές κα ι σ τις β α λτώ δ εις ε κ τά σ ε ις τη ς α κτο γρ α μ μ ή ς, ενώ ο ίδ ιο ς με μια μικρή δύναμ η επ ιτη ρ ο ύ σ ε το ν Δημ ή τρ ιο κα ι π α ρ άλλη λα κ ρ α το ύ σ ε ε ν ή μ ε ­ ρο το ν Σ έ λ ευ κ ο . Ο Δ η μ ή τ ρ ιο ς ε ισ ή λ θ ε σ τη ν έρ η μ η πόλη και, α φ ού λ εη λ ά τη σ ε τα β α σ ιλικά α νά κτο ρ α , αναχώ ρησε με σκοπό να σ υ ν α ν τή σ ει το ν Α ντίγονο, α φ ή ­ ν ο ν τα ς πίσω το υ το ένα τ έ τ α ρ τ ο τω ν δ υ ­ νά μεω ν το υ γ ια τη ν κα τά λη ψ η τη ς επ α ρ­ χία ς. Η ε κ σ τ ρ α τε ία α υ τή το υ Δ η μ ή τρ ιο υ α νη σ ύ χ η σ ε ε λ ά χ ισ τα το ν Σ έ λ ευ κ ο , ο ο ­ π οίος έ γ ιν ε κύ ρ ιο ς κα ι τη ς Μ ηδ ία ς, νικώ ­ ν τα ς το ν Ν ικάνο ρα σε μάχη. Το έ τ ο ς 311 π.Χ. ο Σ έ λ ε υ κ ο ς ε π έσ τρ εψ ε στη Β α βυ­ λώνα. Τα επ ό μ ενα ε ν ν έ α χ ρ ό ν ια (311-302 π.Χ.) εδρ α ίω σ ε τη ν π α ρουσ ία το υ σ τις ε ­ σ χ α τιές το υ Ιράν, φ θ ά ν ο ν τα ς μ έ χ ρ ι το ν Ια ξά ρ τη κα ι το ν Ινδό π οταμό. Η ταν πια κυ ρ ία ρ χο ς ο λό κλη ρ ο υ το υ α ν α το λ ικ ο ύ τμ ή μ α το ς τη ς α υ το κ ρ α το ρ ία ς το υ Α λ ε ­ ξά νδρ ου.

Η ΜΑΧΗ ΤΗΣ IW0Y Η κα τά σ τα σ η σ το ν ε λ λ η ν ισ τικ ό κό­ σμο το 302 π.Χ. ή τα ν π α ρ όμο ια με α υ τή ν που επ ικ ρ α το ύ σ ε δ έκ α χ ρ ό ν ια νω ρίτερα . Η πιο σ η μ α ν τικ ή α λλα γή ή τ α ν η ε ξό ν τω ­ ση όσων α ρ σ ενικώ ν γόνω ν τη ς ο ικ ο γ έ ­ ν ε ια ς το υ Α λ εξά ν δ ρ ο υ ζο ύσ α ν ακόμα. Το 311 π.Χ. δ ο λ ο φ ο ν ή θ η κ ε ο ν εα ρ ό ς Α λ έ­ ξα νδ ρ ο ς από το ν Κάσσανδρο, κα ι το 309 π.Χ. ο Η ρακλής, νόθ ο τ έ κ ν ο το υ Μ ακεδόνα βα σ ιλιά, από το ν Π ολυπ έρχοντα. Ο Κά σ σ α νδρος επ ίσης ν υ μ φ ε ύ θ η κ ε τη Θ εσ σ α λο νίκη , α δ ερ φ ή το υ Μ εγά λου Α λ εξά ν δ ρ ο υ . Το 306 π.Χ. ο Α ντίγονος αυτο α ν α κ η ρ ύ χ θ η κ ε β α σ ιλιά ς. Το π α ρ ά δ ειγ­ μά το υ α κ ο λ ο ύ θ η σ α ν το ν επ ό μ ενο χ ρ ό ­ νο κα ι ο ι υπ όλοιποι Δ ιά δ οχοι: Π το λ ε μ α ί­ ος, Κάσσ ανδρος, Λ υσ ίμ αχος και Σ έ λ ε υ ­ κος. Ο Α ντίγονος δ ια τη ρ ο ύ σ ε α κόμ α το ν

Τα ερ είπ ια τη ς Σ ε λ ε ύ κ ε ια ς επ ί το υ Τίγρη, μ ια ς από τις δ εκ ά δ ες ομ ώ νυμ ες π όλεις που ίδ ρ υ σ ε ο Σ έ λ ε υ κ ο ς .

3 2 I ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ

έλ εγ χ ο τη ς Μ ικρ ά ς Ασίας κα ι τ η ς Σ υρίας. Η επ ίθ εσ ή το υ σ τη ν Α ίγυπ το ε ίχ ε απ οτύχει, αλλά κ α τό ρ θ ω σ ε να αποσπ άσει τη ν Κύπρο από το ν Π το λεμ α ίο . Μ ετά τη ν α­ π ο τυ χ η μ έν η π ο λιο ρ κία τ η ς Ρόδου από το ν γ ιο το υ Δ η μ ή τρ ιο (305-304 π.Χ.), ο Α ντίγονος σ τρ ά φ η κ ε προς τ ις υ π ο θ έσ εις τη ς Ε λλάδας. Το 303 π.Χ. ο Δ η μ ή τρ ιο ς κ α τα ν ίκ η σ ε τ ις δ υ ν ά μ ε ις το υ Κασσάνδρου κα ι το υ συμμάχου το υ Π ολυπέρχον τα στη Θ εσ σ αλία κα ι ο ι ε λ λ η ν ικ έ ς πόλ ε ις -κ ρ ά τη σ υνενώ θ η κα ν σε μια ο μ ο ­ σπονδία υπό το ν Α ντίγονο. Το δ ρ α μ α τικ ό α π ο τέλεσ μ α α υτώ ν τω ν επ ιτυ χ ιώ ν το υ Α ντιγόνου ή τ α ν η α να ­ βίωση τη ς σ υμμα χία ς τω ν Λυσ ιμάχου, Κασσάνδρου, Σ ε λ εύ κ ο υ κα ι Π το λ εμ α ίο υ ε ν α ν τίο ν το υ . Την ά νοιξη το υ 302 π.Χ., ο Λ υσ ίμ αχος κα ι ο Κ άσσ ανδρος ε ισ έ β α λ α ν στη Μ ικρ ά Ασία, κα ι ο Α ντίγονος υπ οχρε­ ώ θ η κε να α ν α κ α λ έ σ ει το ν γ ιο το υ Δ η μήτρ ιο από τη ν Ελλάδα γ ια να το ν ενισ χ ύσει. Το κ α λ ο κ α ίρ ι το υ ίδ ιο υ έ το υ ς , ο Σ έ­ λ ε υ κ ο ς ε π έ σ τρ ε φ ε από το Παντζάμπ, σ τις π α ρ υ φ ές τ ις Ινδ ίες , έχ ο ν τα ς υπο­ γ ρ ά ψ ει σ υ νθ ή κη φ ιλ ία ς με το ν το π ικό μονάρχη (το επ ισ τέγα σ μ α τη ς οπ οίας ή ­ τα ν 500 π ο λ ε μ ικ ο ί ε λ έ φ α ν τ ε ς το υ ς οπ οί­ ο υ ς το υ παραχώ ρησε ο τ ε λ ε υ τ α ίο ς ) και έχ ο ν τα ς κ α τα σ τ ε ί έ τσ ι κ ύ ρ ιο ς ο λ ό κ λ η ­ ρης τ η ς α ν α το λ ικ ή ς α υ το κ ρ α το ρ ία ς . Τον χειμώ να το υ 302-301 π.Χ., ο ι δ υ ν ά μ εις το υ ε ισ ή λ θ α ν σ τη ν Καππαδοκία, α ρ ιθ ­ μώ ντας 20.000 π εζούς, 12.000 ιππείς και ιπ π ο το ξό τες από τη ν κ ε ν τρ ικ ή Ασία, 480 ε λ έ φ α ν τ ε ς από τη ν Ινδία κα ι 100 σ κυ θ ικά ά ρμα τα . Είχε επ ίσης σ το π λευ ρ ό το υ και το ν γ ιο το υ Αντίοχο, 22 ετώ ν τ ό τ ε . Την ά νοιξη το υ 301 π.Χ., ο ι δ υ ν ά μ ε ις το υ σ υ νενώ θ η κα ν με α υ τέ ς το υ Λυσ ιμάχου. Η α π ο φ α σ ισ τική μάχη δ ό θ η κ ε σ τη ν Ιψό, όπου ο Δ η μ ή τρ ιο ς κ α τα ν ίκ η σ ε το ιππικό τω ν α ντιπ ά λω ν κα ι το υ ς έ τ ρ ε ψ ε σε φ υ ­ γή, σ υ ν εχ ίζο ν τα ς τη ν κα τα δίω ξη. Α υτή ό ­ μως η απόφαση σ τά θ η κ ε μ ο ιρ α ία γ ια το π εζικό το υ π α τέρ α το υ : ο Σ έ λ ευ κ ο ς δ ιέ ­ τα ξ ε το υ ς ε λ έ φ α ν τ έ ς το υ να το π ερ ικυ κλώ σουν, κα ι σ ύ ντο μ α π α ρ α δ ό θ η κε. Ο ί­ δ ιο ς ο Α ντίγονος έπ εσ ε στη μάχη, ενώ ο γ ιο ς το υ κ α τό ρ θ ω σ ε να δ ια φ ύ γ ει.

ΑΠΟ ΤΗ ΜΑΧΗ ΤΗΣ ΙΦ0Υ ΠΣ ΤΟΝ ΘΑΝΑΤΟ ΤΟΥ ΣΕΛΕΥΚΟΥ Μ ε τά τη μάχη, ο Λ υσ ίμ αχος κ α τέ λ α ­ βε τη Μ ικρ ά Ασία, ο Σ έ λ ε υ κ ο ς κα τέσ τη κύ ρ ιο ς τη ς β ό ρ εια ς Σ υρία ς, ενώ ο Π το­ λ ε μ α ίο ς ε ίχ ε ήδη κ α τα λ ά β ε ι τη ν ό τια Σ υ ­ ρία κα ι τη ν Π α λα ισ τίνη . Η π ερ ιοχή α υ τή α π ο τέλ ε σ ε επί α ιώ νες το μ ή λον τ η ς έρ ιδος γ ια τα δ ύ ο ε λ λ η ν ισ τικ ά κρά τη , αλλά

δρ ου. Η ταν π λέο ν κυ ρ ία ρ χο ς όλων των

Το π εδίο τη ς μ ά χ η ς το υ Κ όρ ου π έδιον όπως είν α ι σ ή μ ερ α .

κα ι τη ν α ιτία να δ ια ρ ρ α γ ε ί η σ υμμαχία μ ετα ξύ Π το λ εμ α ίο υ κα ι Σ ε λ εύ κ ο υ . Το 299 π.Χ., ο Σ έ λ ε υ κ ο ς σ υμ μ ά χησ ε με το ν Δ η μ ή τρ ιο , ο σ τό λο ς το υ οπ οίου σ υ ν έτρ ιψε το ν π το λ εμ α ϊκ ό . Το 286 π.Χ. η σ υμμα ­ χία μ ετα ξύ Δ η μ ή τρ ιο υ κα ι Σ ελ εύ κ ο υ έ ­ λ α β ε τ έ λ ο ς ό τ α ν ο τ ε λ ε υ τ α ίο ς κ α τέ λ α β ε τη ν Κ ιλικία . Α π ο σ τερ η μ ένο ς από τ ις βά­ σ εις το υ , ο Δ η μ ή τρ ιο ς π α ρ α δ ό θ η κε σ τον Σ έ λ ευ κ ο κα ι απ εβίω σε λίγα χ ρ ό ν ια α ρ γό ­ τ ε ρ α σε αιχμαλω σία. Τα ο ικ ο γ ε ν ε ια κ ά π ρ οβ λήμ α τα το υ Λυσ ιμάχου π ρ οσ έφ εραν μια λαμπρή ε υ κ α ιρ ία σ το ν Σ έ λ ευ κ ο γ ια τη ν κ α τά κτη σ η τη ς Μ ικρ ά ς Ασίας.Ο Λ υσ ίμαχος, κ ύ ρ ιο ς τη ς Θ ρά κης κα ι τη ς Μ ικρ ά ς Ασίας, ε κ τ έ λ ε σ ε το ν γ ιο το υ Αγα­ θ ο κ λ ή με τη ν κα τη γ ο ρ ία τ η ς π ροδοσ ίας, κα ι η γ υ ν α ίκ α το υ τ ε λ ε υ τ α ίο υ κ α τέ φ υ γ ε σ τη ν α υλή το υ Σ ε λ εύ κ ο υ . Η πράξη α υτή ε ίχ ε κ α τα σ τή σ ει ε ξ α ιρ ε τ ικ ά α ν τιδ η μ ο φ ιλή το ν Λυσ ίμαχο, κα ι π α ρ άλληλα προσέφ ε ρ ε σ το ν Σ έ λ ε υ κ ο τη ν α φ ορ μ ή που ζη ­ το ύ σ ε γ ια να ε ξο ν τώ σ ε ι το ν μ εγά λο α ­ ντα γω νισ τή το υ . Το 281 π.Χ. ο Σ έλ ευ κ ο ς ε ισ έ β α λ ε στη Μ ικρ ά Ασία κα ι κ α τα ν ίκ η σ ε τ ο ν Λ υσ ίμαχο σ το Κ όρου π έδ ιο ν, με απο­ τ έ λ ε σ μ α ο Λ υσ ίμ αχος να σ κ ο τω θ ε ί στη μάχη. Εν τω μ ετα ξύ , με το ν θ ά ν α το το υ Π το λ εμ α ίο υ λίγα χ ρ ό ν ια νω ρ ίτερ α , ο Σ έ ­ λ ε υ κ ο ς α π έμ ειν ε ο μ ο να δ ικό ς επιζών ο οπ οίος ή τ α ν σ ύγχρ ο νο ς το υ Α λ ε ξ ά ν ­

κτή σ εω ν το υ Μ εγά λο υ Α λεξά νδ ρ ο υ π λην τη ς Α ιγύπ το υ κα ι κ ιν ή θ η κ ε ά μεσ α με σκοπό να κ α τα λ ά β ε ι τη Μ α κ εδ ο ν ία κα ι τη Θ ράκη. Σ τις π ρ ο θ έ σ ε ις το υ ή τα ν να π αραδώ σει τη ν εξο υ σ ία τω ν α σ ια τι­ κών κτή σ εω ν σ το ν γ ιο το υ Α ντίοχο κα ι να α π ο σ υ ρ θ εί από το π ροσ κήνιο, κυβ ερ νώ ­ ν τα ς το π α τρ ο γο νικό Β α σ ίλ ειο τη ς Μ α­ κ εδ ο ν ία ς . Μ ό λις όμω ς δ ιέβ η το ν Ε λλή­ σποντο, δ ο λ ο φ ο ν ή θ η κ ε από το ν Π τ ο λ ε ­ μαίο Κ ερα υνό, το ν μ ε γ α λ ύ τε ρ ο από το υ ς γ ιο υ ς το υ Π το λ εμ α ίο υ που είχ ε κα τα φ ύ γ ε ι σ τη ν αυλή το υ , ό ν τα ς π α ρ α μ ερ ισ μ έ­ νος σ το ζή τη μ α τη ς δ ια δ ο χ ή ς. Η ταν Σ ε ­ π τέμ β ρ ιο ς το υ 281 π.Χ., ό τα ν ο ιδ ρ υ τή ς τη ς α υ το κ ρ α το ρ ία ς τω ν Σ ελ ευ κ ιδ ώ ν έ ­ φ ε υ γ ε γ ια π ά ντα από τη ζωή.

ΕΠΙΛΟΓΟΣ Τα κ ίν η τρ α το υ δρ ά σ τη τη ς δ ο λ ο φ ο ­ ν ία ς δ ε ν έ γ ιν α ν π ο τέ γνω σ τά. Η ταν ίσως τρ α γ ικ ή ειρ ω ν εία τη ς μ ο ίρ α ς το γ εγ ο ν ό ς πως η δ ια δ ρ ο μ ή το υ Σ ε λ εύ κ ο υ σ τη ν ε ­ ξο υ σ ία ξ ε κ ίν η σ ε με τη δ ο λ ο φ ο ν ία το υ Π ερ δ ίκ κ α και έ κ λ ε ισ ε με τη ν ξα φ ν ικ ή δ ο ­ λ ο φ ο ν ία το υ ιδ ίο υ . Η π ερ ιπ ετειώ δ η ς δ ια ­ δρ ομ ή το υ σ τη ν ισ το ρ ία από α ξιω μ α τι­ κός το υ Μ εγά λου Α λεξά νδ ρ ο υ , κο σ μ ο ­ κρ ά το ρ α ς όλου σ χεδ όν το υ β α σ ιλείο υ το υ , σε σ υνδυα σ μ ό με τ ις λα μ π ρ ές σ τρ α ­ τ ιω τ ικ έ ς το υ ε π ιτυ χ ίε ς , το υ χάρ ισ αν το προσω νύμιο «Ν ικάτω ρ» (Ν ικητή ς). Το μεγα λεπ ή β ο λο όρ αμ α τη ς ενο π οίησ ης τη ς α υ το κ ρ α το ρ ία ς το υ Α λεξά νδ ρ ο υ θ α έ ­ σ βηνε μια για π ά ντα με τη δ ο λ ο φ ο ν ία το υ Σ ε λ εύ κ ο υ . Ο θ ά ν α τό ς το υ το 281 π.Χ. σ η μ α το δ ό τη σ ε κα ι επ ίσημα τη ν έ ­ να ρξη τη ς Ε λ λ η ν ισ τικ ή ς π ερ ιό δ ο υ και τη ς παγίω σης τη ς π ο λ ιτικ ή ς κα τά σ τα σ η ς σ τη ν α ν α το λ ικ ή Μ εσ ό γειο . Ο τα ν ο Σ έ­ λ ε υ κ ο ς π έθ α νε, μαζί το υ ε ξέ λ ιπ ε και η γ ε ν ιά τω ν κοσ μ ο κρ α τό ρ ω ν Ελλήνων, τω ν κ α τα κ τη τώ ν το υ τ ό τ ε γνω σ τού κόσμου η γ ε ν ιά το υ Α λεξά νδ ρ ο υ . ΞΙ

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ (1 )Σ π ύ ρ ο ς Σπ υ ρ ό π ο υ λο ς: ΤΑ ΜΕΤΑ ΤΟΝ Α Λ Ε Ξ Α Ν Δ Ρ Ο , εκ δ . Ιω λκός, Α&ήνα, 2005. (2) G. Shipley: THE GREEK W ORLD AFTER A LEXANDER (323-30 B.C .), Lond on & N ew York, 2000. (3) M . W ood: IN THE FO O TSTEPS O F ALEXANDER THE GREAT, U n iv ersity o f C alifornia Press, 1997. (4) J. S h ep ard : THE C A M B R ID G E HISTO RY O F THE BYZA NTIN E EMPIRE, C am bridge U n iv ersity Press, C am bridge, 2009. (5) A .B . B o sw o rth & E.J. B aynham : THE O XFO RD HISTO R Y O F THE CLASSICAL WORLD, O x fo rd U niversity Press, N ew York, 1986. (6 )Δ . Τσιμπουκίδης: ΙΣ Τ Ο Ρ ΙΑ TO Y Ε Λ Λ Η Ν ΙΣΤ ΙΚ Ο Υ Κ Ο Σ Μ Ο Υ , Ε κ δ ό σ εις Π απ αδήμα, Α 9ή ν α , 1989.

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ U T O P IA I 3 3

Η «ΕΙΕΓΕΡΣΗ ΤΟΝ Η ούγκρουση USAF και USN για ιην αιομική Βόμβα ΒΑΣΙΛΗΣ ΣΙΤΑΡΑΣ Δρ Σιραιηγικών Σπουδών

Ο αντινα ύ α ρ χο ς Α. Ρ ά ντψ ο ρ ντ, μ ε τέ π ε ιτα α ρ χ η γό ς του Μ ικ το ύ Ε π ιτελ είο υ Αρχηγώ ν Ε π ιτελείω ν, η γ ή & η κ ε τη ς ά τυ π η ς « ε ξέγ ε ρ σ η ς » .

1949

Σιην αυγή ίου Ψυχρού Πολέμου, η επιχειρησιακή χρήση nie αιομικής M a c προκάΠεοε ζηιήμαια apuoöiomiac one ΗΠΑ. Η νεοσύσιαιη μεν, πανίσχυρη δε, Αεροπορία διασιαύρωοε ιο ξίιρος nie με ίο Ναυιικό, Πόνω ine απόπειρας ίου τελευιαίου να αναπτύξει ία δικά ίου στραιηγικά βομβαρδιστικά πάνω σε μια νέα κλάση υπερ-αεροπλανοιρόρων. Η προσωρινή, όπως αποδείχθηκε, νίκη m USAF, ιην άνοιξη ίου 1949, πυροδόιηοε μια θύελλα αντιδράσεων από ιην πλευρά ιων ηπημένων, ιην περίφημη ((Εξέγερση ίων ναυάρχων».

Η βασική α το μ ικ ή βόμβ α τω ν Η Π Α σ ε π αραγω γή από το 1945 ω ς τις α ρ χ ές του 1949 (1 2 0 μ ο ν ά δ ε ς ) ή τα ν η εικ ο ν ιζό μ εν η M k 3 , π αρ α λλα γή τη ς «F a t M an» που ρ ίχ θ η κ ε σ το Ν α γ κα σ ά κι.

3 4 1ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ U T O P IA

• t

ον Α ύγο υσ το το υ 1945, δύ ο α μ ερ ικ α ν ικ ά β ο μ β α ρ δ ισ τικά Β-29 έ ρ ιξα ν ισ ά ρ ιθ μ ες α­ τ ο μ ικ έ ς β ό μ β ες σε Χ ιρ οσ ίμα και Ν αγκασάκι, ε γ κ α ιν ιά ζο ν τα ς τη ν π υρηνική εποχή. Κ α νείς δ ε ν α ν έ μ ε ν ε τ ό τ ε πως η α ρ μ ο δ ιό τη τα γ ια τη ν κα τοχ ή κα ι χρήση τη ς α το μ ι­ κής βόμβας θ α π ροκαλούσ ε, κα ι μ ά λισ τα πολύ σ ύντομ α, τρ ιγ μ ο ύ ς ε ν τό ς το υ Π ε­ νταγώ νου. Εξάλλου, σ τη ν αρχή και για α ρ κ ε τό καιρό, ο ι ΗΠΑ δ ε ν δ ιέ θ ε τ α ν παρά ε ­ λ ά χ ισ τες α το μ ικ έ ς β ό μ β ες που δ ιο χ ε τε ύ θ η κ α ν ό λ ε ς σ τα Β-29. Ηδη, λοιπόν, από το ν Μ άρ­ τιο το υ 1946, πριν ακόμ η ξ ε κ ιν ή σ ε ι να ε π ιχ ε ιρ ε ί ως α ν ε ξ ά ρ τη τ ο ς κλά δος η Α μ ερ ικα νική Α ερο π ο ρία (United States Air Force - USAF), τα Β-29 τω ν Α εροπ ορικώ ν Δυνάμεω ν το υ Α μ ε­ ρ ικ α ν ικ ο ύ Σ τρ α το ύ (United States Army Air Forces - USAAF) σ υ γκρ ό τη σ α ν τη ν π ερ ίφ ημη Σ τρ α τη γ ικ ή Α ερο π ο ρική Δ ιοίκη σ η (Strategie Air Command - SAC). Επί 45 ολό κληρ α χρόνια , μ έχ ρ ι δ η λα δή το 1991 κα ι το τέ λ ο ς το υ Ψ υχρού Π ολέμου, η SAC θ α α π ο τελο ύσ ε τη ν «αιχ­ μή το υ δ ό ρ α το ς» τη ς Α εροπ ορία ς. Οπως έ χ ε ι επ ισ η μ ά νει ο Α μ ερ ικα νό ς ισ το ρ ικ ό ς Τ ζέφ ρ υ Μ πάρλοου, το δ ό γμ α τη ς USAF-SAC β α σ ιζότα ν σε τρ ία βασ ικά «πιστεύω»: Πρώτον, η σ τρ α τιω τική ισχύς (military power) ενό ς έ θ ν ο υ ς σ ήμα ινε, πρω τίστω ς, επ αρκή α ερ οπ ορ ική ισχύ (air power). Δ ε ύ τε ρ ο ν , κ α τε ξο χ ή ν α ρ μ ό δ ια γ ια τη ν προβολή τη ς α ερ ο π ο ρ ική ς ισ χύος ή τα ν η USAF (δόγμα περί το υ α δ ια ιρ έτο υ τη ς α ερ ο π ο ρ ική ς ισχύος). Τρίτον, π εμ π τουσ ία τ η ς α ερ ο π ο ρ ική ς ισ χύος ή ­ τα ν ο σ τρ α τη γ ικ ό ς βομβα ρδισ μός, κα τά π ρ οτίμησ η π λέον με α το μ ικ ά όπλα. Ομοίως, ο διαπρεπ ής κ α θ η γ η τή ς δ ιεθ νώ ν σχέσεω ν Μ ό ρ το ν Χ άλπ εριν έ χ ε ι π α ρ α τη ρ ή σ ει ό τ ι η επο-

Τ

Ενα βα ρ ύ σ τρ α τη γ ικ ό β ο μ β α ρ δ ισ τικό C onvair Β -3 6 μ ε το έμ β λ η μ α τη ς SAC, όπως δ ια σ ώ ζετα ι σ ή μ ερ α σ το Ε&νικό Μ ο υ σ είο τη ς USAF, σ το Ο χάιο (φ ω τ. Β .Σ .)

'¥ . ν ν

it,

Κ α λ λ ιτεχ ν ικ ή απ εικόνισ η του γιγα ντια ίο υ α ερ ο π λα νο φ ό ρ ο υ USS «U n ite d S tates», μ ή κ ο υ ς 330 μ.

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ I 3 5

Το π ρω τότυπ ο XAJ-1 S avage ε ξ έ ρ χ ε τα ι από το υ π ό σ τεγ ο το ν Ιούνιο το υ 1948. Η τα ν, μ ε δ ια φ ο ρ ά , το μ ε γ α λ ύ τε ρ ο να υ τικ ό α ερ ο σ κ ά φ ο ς στον κόσμο, από α υ τά που είχα ν ειδ ικ ά σ χ εδ ια σ τε ί για α ερ ο π λα νο φ ό ρ α .

ν ο μ α ζό μ ενη «οργανω σιακή ουσία» (organizational essence) και το ε π ίκ ε ν τρ ο όλω ν τω ν σ χεδιασμώ ν τ η ς Α ερ ο π ο ρ ία ς από το 1945 μ έχ ρ ι το 1991 σ τό χ ε υ ε σ τη δ υ ν α τό τη τα π ρ α γμ α το π ο ίη ­ σης π ο λεμικώ ν απ οστολώ ν και κυρίω ς αποστολώ ν π υ ρ η νική ς κρο ύσ η ς β α θ ιά σ τη Σ ο β ιε τικ ή Ενωση. Τέλος, σύμφω να με το ν επ ίσημο σ τρ α τιω τικ ό ισ το ρ ικ ό τη ς επ οχής ε κ ε ίν η ς , το ν Σ τή6 ε ν Ρ ήα ρ ντεν, ο οπ οίος το 1984 δ η μ ο σ ίε υ σ ε μια κλα σ ική εξισ τόρησ η τη ς δ η μ ιο υ ρ γ ία ς κα ι τω ν πρώτων ετώ ν το υ α μ ε ρ ικ α ­ ν ικ ο ύ Υπ ουργείου Α μυνας, ο ι η γ έ τ ε ς τη ς Α ερο π ο ρία ς, «έχο­ ν τα ς θ ε μ ε λ ιώ σ ε ι σ α φ είς α ξιώ σ εις επ ί το υ σ τρ α τη γ ικ ο ύ β ο μ­ βα ρδ ισ μο ύ ήδη από τη ν εποχή το υ π ολέμου, δ ε ν είχ α ν τη δ ιά ­ θ ε σ η ο ύ τ ε να τη ν εκχω ρήσ ου ν ο ύ τ ε καν να τη μ ο ιρ α σ το ύ ν με ο π ο ιο νδ ή π ο τε άλλον». Οι πρώ τοι μ ετα π ο λεμ ικο ί π ροϋπ ολογισ μοί κ α τέ δ ε ιξ α ν ό τι σ τη ν Αεροπ ορία και ιδίω ς στη SAC θ α κ α τευ θ υ ν ό τα ν π λέον ο κύ ρ ιο ς ό γκο ς τη ς εξο π λισ τική ς π ροσπ άθειας τω ν ΗΠΑ, προς μεγάλη α π ογοήτευσ η των υπόλοιπων Κλάδων. Σ υ γκεκρ ιμ ένα , τα τρ ία επ ανδρω μένα οπ λοσ υσ τήματα που α ναπ τύχθη κα ν για τη SAC κα τά το δ ε ύ τ ε ρ ο ήμισυ τη ς δ ε κ α ε τία ς το υ 1940 ή τα ν το τ ε ­ τρ α κ ιν η τή ρ ιο Boeing Β-50, μία β ελ τιω μ έν η παραλλαγή το υ Β-29, το ε ξ α κ ιν η τή ρ ιο Boeing Β-47 Stratojet και το δ ε κ α κ ιν η τή ρ ιο (σ την τε λ ικ ή το υ μορφή) Convair Β-36 Peacemaker, το οποίο υ­ πήρξε το πρώτο επ ιχειρησ ια κό αεροπ λάνο σ τον κόσμο με πραγ­ μ α τικά διηπ ειρω τική α κτίνα δράσης. Το πρώτο υπ ηρέτησε, τ ε λ ι­ κά, κα τά τη ν π ερ ίοδ ο 1951-1966 κα ι το δ ε ύ τ ε ρ ο τη ν π ερίοδο 1949-1959. Ενώ, όμως, το α ερ ιω θ ο ύ μ ενο Β-47, το οποίο π ρ οο ρι­ ζό τα ν να επ ιχ ειρ εί από βά σ εις στη Δ υ τική Ευρώπη, α π ο τελούσ ε το τα χ ύ τε ρ ο τ ό τ ε β ο μ β α ρ δ ισ τικό σ τον κόσμο, το ελ ικ ο φ ό ρ ο Β36 υ σ τερ ο ύ σ ε σε επ ιδό σ εις και, επομένω ς, ή τα ν ευά λω το απέ­ να ν τι στα νέα α ερ ιω θ ο ύ μ ενα α ναχα ιτισ τικά , όπως το MiG-15. Α π ένα ντι σε α υ τέ ς τ ις ε ξ ε λ ίξ ε ις το Α μ ε ρ ικ α ν ικ ό Ν α υ τικό δ εν ή τα ν δ υ ν α τό να π α ρ α μ είνει α π α θές, κ ιν δ υ ν ε ύ ο ν τα ς , σ την α ν τ ίθ ε τ η περίπτωση, ε ίτ ε να κ α τα ρ γ η θ ε ί τε λ ε ίω ς ε ίτ ε , έστω, να

3 6 I ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ

υ π ο β α θ μ ισ τεί «σε μια ομ ά δα λ ο γ ισ τικ ή ς υπ οσ τήρ ιξης τη ς Α ε ­ ροπορίας», όπως σ ημείω σε πολύ σωστά κάπ οιος ναύαρχος. Πριν, όμως, α π α ντή σ ει σ τις μ ο μ φ ές ό τ ι ή τα ν πάρα πολύ μεγάλο γ ια τ ις α νά γ κ ες τη ς μ ετα π ο λ εμ ικ ή ς επ οχής, το USN έπρεπε να δ ια μ ο ρ φ ώ σ ει τη δική το υ «οργανω σιακή ουσία», δ ιό τι, σε α ν τ ί­ θ εσ η με τη USAF, κα τά τη δ ε κ α ε τία το υ 1940 π α ρ α τη ρ ή θ η κε μια κάποια διάστασ η απόψεω ν γύρω από τ ο ν λόγο ύπ αρξης το υ σ τόλου. Ε ιδ ικό τερ α , υπήρχαν ακόμη ο ι θ ια σ ώ τες τω ν π αραδο­ σ ιακώ ν πλοίων επ ιφ α νεία ς με π υροβ όλα (οι battleship admirals), ο ι οπ οίοι α π ο κα λο ύντο ανεπίσημα, λόγω τη ς σ τολή ς το υς, «black shoe Navy», αλλά η α νερ χ ό μ ενη δύναμη ή τα ν ο ι π ιλότο ι το υ Ν α υτικο ύ (ο ι carrier admirals), ο ι οπ οίοι είχ α ν π λέον α ν έ λ θ ε ι σ τη ν ιερ α ρ χ ία κα ι α π ο κα λο ύντο ανεπίσημα, λόγω τη ς δ ική ς το υ ς σ τολής, «brown shoe Navy». Οσο για το υ ς «υποβρυχιάδες», τη ν τρ ίτη μεγά λη ομ ά δα αξιω μ ατικώ ν το υ USN, β ρ ίσ κο ­ ν τα ν ακόμ η σ το π ερ ιθώ ριο και δ ε ν ε π ρ ό κ ειτο να κ α τα σ το ύ ν π ανίσ χυροι παρά μόνο μ ετά το 1960, με τη ν εισαγω γή σε υπη­ ρεσ ία το υ β α λλισ τικο ύ π υ ρηνικού β λή μ α το ς (SLBM) Polaris. Ηδη, λοιπόν, από τη ν τ ε λ ε υ τ α ία φάση το υ π ολέμου, η ανώ­ τα τη η γεσ ία το υ Α μ ερ ικ α ν ικ ο ύ Ν α υτικο ύ ε ίχ ε α ρ χ ίσ ει να απο­ δ έχ ετα ι, παρά τ ις α ν τιδ ρ ά σ εις τω ν νοσταλγών τη ς π αραδοσ ια­ κής ν α υ τικ ή ς ισ χύος (sea power), ό τ ι τα α ερ ο σ κά φ η τω ν α ε ρ ο ­ π λανοφόρω ν είχ α ν ε κ το π ίσ ε ι σε σημασία τα ισχυρά π υροβόλα τω ν θω ρηκτών. Επομένως, ο σ η μ α ν τικ ό τερ ο ς επ ιχειρησ ια κά τύπ ος πλοίου ή τα ν π λέον το α εροπ λα νοφ ό ρο, μια πεπ οίθηση που ε π ρ ό κ ειτο να σ η μ α δ έψ ει α ν εξίτη λ α το υ ς μ ετα π ο λ εμ ικ ο ύ ς σ χεδ ια σ μ ούς το υ USN. Π ρ άγματι, σε σ ειρ ά π ο λεμικώ ν επ ιχ ει­ ρήσεω ν σ το Θ έα τρ ο Ε π ιχειρήσεω ν το υ Ε ιρ ηνικο ύ (Pacific Theatre of Operation - PTO) από το 1942 και εξή ς, τα ε π ιθ ε τικ ά α ­ ερ ο σ κά φ η τω ν α μ ερ ικα νικώ ν αεροπ λανοφόρω ν, παρά το μικρό τ ο υ ς μ έ γ ε θ ο ς (ήταν όλα μ ο ν ο κ ιν η τή ρ ια ) κα ι τη ν α ν τίσ το ιχ η ε μ ­ β έλ εια , είχ α ν π ρ οσ βά λει με μ εγά λη επ ιτυ χ ία θ α λά σ σ ιο υ ς αλλά κα ι ε π ίγ ειο υ ς στόχους. Αν κα ι η παρουσίαση τω ν ανω τέρω πο­

λεμ ικώ ν επ ιχειρήσ εω ν ε κ φ ε ύ γ ε ι το υ π α ρ όντο ς ά ρ θρ ου, υπ εν­ θ υ μ ίζο υ μ ε ό τ ι σε μια το λμ η ρ ή αποστολή που ε ίχ ε λ ά β ε ι χώρα σ τις 18 Απ ριλίου 1942, 16 δ ικ ιν η τή ρ ια β ο μ β α ρ δ ισ τικά Β-25 Mitchell τη ς USAAF, α φ ού υπ έσ τησαν τ ις α π α ρ α ίτη τες τρ ο π ο ­ π οιήσ εις, π ροσ έβα λαν το Τόκυο με ο ρ μ η τή ρ ιο το α ερ οπ λα νο­ φ ό ρ ο USS «Hornet» (δύο κα ι π λέον χ ρ ό νια πριν φ θ ά σ ο υ ν ε κ ε ί από β ά σ εις ξη ρά ς τα τε ρ ά σ τια Β-29). Λ ίγους μή νες μ ετά , κα τά τη να υμα χία το υ Μ ίν τ γ ο υ ε ϊ (Ιο ύ νιο ς 1942), τα θ ρ υ λ ικ ά βο μ β α ρ ­ δ ισ τικ ά κ ά θ ε τη ς εφ ό ρ μ η σ η ς Douglas SBD Dauntless κ α τα β ύ θ ι­ σαν τα τέ σ σ ερ α από τα έ ξ ι α ερ οπ λα νοφ ό ρ α τη ς Ιαπωνίας τα ο ­ ποία είχ α ν ε π ιτ ε θ ε ί σ το Π ερλ Χάρμπορ, α λλά ζο ντα ς τη ροή το υ π ολέμου. Το κα λο κα ίρ ι το υ 1945 β ρ ή κ ε το USN να δ ια θ έ τ ε ι 105 μικρά και μ εγά λα α εροπ λα νοφ ό ρα όλω ν τω ν τύπων, τα π ερ ισ ­ σ ό τερ α που δ ιέ θ ε τ ε π οτέ μια να υ τικ ή δύναμη. Η πίστη, όμως, το υ USN σε μια ισχυρή να υ τική αεροπ ορ ία και, ακόμ η π ερ ισ σ ό τερο, σε μια ε π ιθ ε τικ ή να υ τική αεροπ ορ ία που θ α π ερ ιελά μ β α νε κα ι μ εγά λη ς ε μ β έ λ ε ια ς βομ β α ρδ ισ τικά , σ ήμαινε, πολύ απλά, κα ι τη μη αποδοχή το υ π ρ ο α ν α φ ε ρ θ έν το ς δ ό γ μ α το ς π ερ ί α δ ια ιρ έ το υ τη ς α ερ ο π ο ρ ική ς ισ χύος (το οποίο εκ π ο ρ ε υ ό τα ν από τη USAF). Η ταν μοιραίο, επ ομένω ς, ο ι δύο Κλάδοι αργά ή γρήγορ α να σ υ γ κ ρ ο υ σ το ύ ν ως προς το υ ς επιδιω κό μ ενο υ ς σ τόχους, έστω κι αν η α ντιπ α ρ ά θ εσ η δ ε ν κ α τ έ ­ στη μετω πική πριν το τέ λ ο ς ε κ ε ίν η ς τη ς δ ε κ α ε τία ς . Ο Τ ζέημ ς Φ όρεσ ταλ, ο οπ οίος δ ιε τ έ λ ε σ ε πρώ τος υπ ουργός Α μυνας των ΗΠΑ από το 1947 ως το 1949 και υπ ήρξε ο α ρ χ ιτέ κ το ν α ς τη ς ι­ σ το ρ ικ ή ς «Σ υμφω νίας το υ Κη Γουέστ (Key West)» (βλ. π αρακά­ τω), μά λλον υπ οτίμησ ε το μ έ γ ε θ ο ς το υ π ρ οβ λήμα τος, ό τα ν έ ­ κανε λόγο σ το η μ ερ ο λ ό γ ιό το υ γ ια « θ εμ ε λ ιώ δ ε ις ψυχώ σεις (fundamental psychoses) κα ι τω ν δύ ο γύρω από το ν ρόλο τη ς α ε ­ ροπ ορικής ισχύος» και, ε ιδ ικ ό τε ρ α , γ ια μια «β αθιά ριζω μένη

Η ΔΝΑΠΤΥΙΗ ΜΕΓΑΛΩΝ ΝΑΥΤΙΚΟΝ ΒΟΜΒΑΡΔΙΣΤΙΚΩΝ Γεγονός είν α ι ό τ ι σ τις 13 Α υγο ύσ το υ 1945 -λ ίγ ε ς μόνο η μ έ ­ ρ ε ς μ ε τά τη ρίψη από Β-29 τω ν δύ ο πρώτων α το μ ικώ ν βομβώ ν σ τη ν Ιαπ ω νία- το USN π ρ α γμ α τοπ οίησ ε ένα από τα πιο σ ημ α ­ ν τικ ά ε ξ ε λ ικ τ ικ ά ά λ μ α τα στη σ ύγχρ ο νη ισ το ρ ία το υ : εξέδ ω σ ε

πεπ οίθηση το υ USN ό τ ι η USAF ε π ιθ υ μ ε ί να θ έ σ ε ι υπό το ν έ ­ λεγχ ό τη ς όλη τη ν αεροπ ορία» κα ι γ ια « α ντίσ το ιχ η ψύχωση τη ς

μία π ρ οδ ια γρα φ ή που α φ ο ρ ο ύ σ ε ένα π ρ α γμ α τικά μ εγά λο ν α υ ­ τικ ό β ο μ β α ρ δ ισ τικό , ικα νό να μ ε τ α φ έ ρ ε ι εσ ω τε ρ ικ ά μία βόμβα τω ν 10.000 lb/4.536 kg (ίδ ιο υ α κριβ ώ ς μ ε γ έ θ ο υ ς με ε κ ε ίν ε ς που είχ α ν π έσ ει σε Χ ιρ οσ ίμ α και Ν αγκασάκι). Τον Ιο ύ νιο το υ 1946, α ν α τ έ θ η κ ε σ τη ν ε τ α ιρ ία North American ένα σ υ μ β ό λα ιο γ ια τη ν κα τα σ κ ευ ή τρ ιώ ν τρ ικ ιν η τή ρ ιω ν πρωτοτύπων, με το ν κω δικό AJ Savage. Μ ε βά ρος κενό 12,5 t κα ι π λή ρ ες β ά ρ ο ς πάνω από 24 t, π ρ οκα λούσ ε - γ ια τη ν ε π ο χ ή - δ έο ς . Το μή κο ς το υ ή τα ν 19,2 m, το εκπ έτα σ μ α 21,8 m κα ι το ύψ ος 6,5 m. Τεχνικά, επρόκ ε ιτ ο γ ια ένα «υβρίδιο», π ρ οω θ ούμ ενο κα ι από δ ύ ο εμβ ολοφ ό ρ ο υ ς κ ιν η τή ρ ε ς R-2800 τω ν 2.400 hp έ κ α σ το ς σ τις η μ ιπ τέρ υ γ ε ς κα ι ένα ν το υ ρ μ π ο τζ έ τ J33 τω ν 2.100 kg σ τη ν ουρά. Μ ε μ έ γ ισ τη τ α χ ύ τη τ α π τήσ ης 760 km/h σ τις 30.000 ft (9.100 m) και ο ρ ο φ ή π τήσ ης 45.000 ft (13.700 m), το AJ θ α ή τ α ν ο ρ ια κά ανώ­ τ ε ρ ο σε επ ιδ ό σ εις από το Β-36 τη ς USAF (όχι όμως και από το Β-47), ενώ η λ ία ν αξιο π ρεπ ής ε μ β έ λ ε ια τω ν 2.655 nm ή 4.920 km το υ επ έ τρ ε π ε τη ν π ροσβολή σ ο β ιετικ ώ ν στόχω ν από α π όσ τα ­ ση, χω ρίς τα α ερ ο π λ α ν ο φ ό ρ α -φ ο ρ είς να ε κ τ ίθ ε ν τ α ι σ το ε χ θ ρ ι­ κό πυρ. Δ ιό λο υ τυχ α ία , το ν ίδ ιο α κριβώ ς μήνα που υπ εγράφ η το σ υ μ β ό λα ιο α νάπ τυξη ς το υ Savage (Ιο ύ νιο ς 1946), ο υπ οναύ­ α ρχος Τζ. Ράιτ ο μ ο λο γο ύ σ ε σε ένα α π ό ρρη το έ γ γ ρ α φ ό το υ π ρος το Ε π ιτελ είο Ν α υ τικο ύ ό τ ι «τα α το μ ικ ά όπλα είν α ι η πιο λ ο γ ικ ή εξή γη σ η γ ια τη ν κ α τα σ κ ευ ή εν ό ς μ εγά λου α ερ ο π λα νο ­ φ ό ρ ο υ γ ια το έ το ς 1948 κα ι π ο λυ κινη τή ρ ιω ν αεροσ κα φ ώ ν». Η τ α χ ύ τη τ α α νά π τυ ξη ς το υ ε ν λόγω α ερ ο σ κ ά φ ο υ ς υπ ήρξε

USAF ό τ ι το USN ε π ιθ υ μ ε ί να π ρ οσ βά λει τα σ τρ α τη γ ικ ά π ρονό­ μιά τη ς». Σε τε λ ικ ή ανάλυση, το π ρόβλημα δ ε ν έ γ κ ε ιτ ο σ το πώς έβ λεπ ε ο ένα ς Κλάδος το ν άλλο, αλλά στο τ ι π ρ α γμ α τικά επ ι­ θ υ μ ο ύ σ ε. Οπως φ ά ν η κ ε από το τ ι επ α κο λο ύ θ η σ ε μ ε τά τη ν πα­ ρα ίτησ η κα ι το ν πρόωρο θ ά ν α το το υ Φ όρ εσ τα λ το 1949, ο ι επ ι­ δ ιώ ξεις τω ν σ υ γκεκρ ιμ ένω ν Κλάδων ή τα ν α σ υ μ β ίβ α σ τες ή, έ ­ στω, α λλη λο κα λυ π τό μ ενες.

π ρ ω το φ α νής, ίσως επ ειδ ή β α σ ίσ τη κε, σε μ εγά λο βα θμ ό, σ το τε τ ρ α κ ιν η τ ή ρ ιο Β-45 τη ς Α ερ ο π ο ρ ία ς (με πιο κο ντή ά τρ α κ το κα ι δ ια φ ο ρ ε τ ικ ό π ροω σ τικό σύστημα). Π ριν ακόμ η π ε τ ά ξ ε ι το α ρ χ ικό πρω τότυπο (κ ά τι που σ υνέβ η σ τις 3 Ιο υλίο υ 1948), είχα ν π α ρ α γ γ ε λ θ ε ί από τ ο Ν α υ τικ ό 40 α ρ χ ικ έ ς μ ο νά δ ες παραγωγής, γ ν ω σ τές ως AJ-1. Α υ τέ ς ξ ε κ ίν η σ α ν να ε ξ έ ρ χ ο ν τ α ι από τη γρ α μ ­ μή παραγω γής τ η ς ε τα ιρ ία ς σ το Κολόμπ ους το υ Ο χάιο το ν

Και πάλι το π ρω τότυπ ο XAJ-1 Savage, α υ τή ν τη φ ορ ά εν π τή σ ει. Οι « κ α θ α ρ ές » το υ γρ α μ μ ές και ο β ο η θ η τικ ό ς το υ ρ μ π ο τζ έ τ J33 το κα θ ισ το ύ σ α ν ελ ά χισ τα πιο α ργό από τα πρώ τα τ ζ ε τ .

Β -29: Το π ρώ το -κ α ι για α ρ κ ε τό καιρ ό το μ ο ν α δ ικ ό - μ έσ ο μ ε τα φ ο ρ ά ς τη ς α το μ ικ ή ς β ό μ β α ς σ τις ΗΠ Α. Σ τις α ρ χ ές το υ 1948, μ όνο 30 Β -2 9 μπ ορούσαν να μ ετα φ έ ρ ο υ ν τη βόμβα.

ITP A TIQ TIKH ΙΣΤΟΡΙΑ I 3 7

Eva λ ε υ κ ό A 3D -2 S kyw arrior, όπ ω ς σ ώ ζετα ι σ ή μ ερ α σ το μ ο υ σ είο τη ς Π ενσ α κό λα , σ τη Φλώ ριδα (φ ω τ. Β .Σ .)

Μ άιο το υ 1949 κα ι π α ρ α δ ό θ η κα ν σ το Ν α υ τ ικ ό -κ α τ α ρ χ ά ς γ ια ε ­ π ιχ ειρ ησ ια κή α ξ ιο λ ό γ η σ η - το ν Σ επ τέμ β ρ ιο το υ ίδ ιο υ έτο υ ς . Η πρώτη δ ο κ ιμ α σ τικ ή απο-προσνήωση εν ό ς AJ έ λ α β ε χώρα σ τις 31 Α υγο ύσ το υ 1950 σ το USS «Coral Sea». Η είσ ο δ ο ς σε υ π ηρ ε­ σία έ γ ιν ε με σ υ νο π τικές δ ια δ ικ α σ ίε ς , πριν ο λ ο κλη ρ ω θ ο ύ ν οι δ ο κ ιμ έ ς α π οδοχής, με α π ο τέλεσ μ α πολλά θ α ν α τη φ ό ρ α α τυ χ ή ­ ματα. Ο ταν, τε λ ικ ά , σ τις 27 Φ εβ ρ ο υ ά ρ ιο υ 1951 τρ ία α ερ ο σ κ ά ­ φη τη ς α ρ χ ική ς επ ιχ ειρ η σ ια κ ή ς μοίρας, τη ς VC-5 «Savage Sons», α π ο νηώ θ ηκα ν για πρώτη φ ο ρά με χρήσ η κα τα π έλτη από το α ερ ο π λα νο φ ό ρ ο USS «F.D.Roosevelt», στα α ν ο ικ τά τη ς β ό ρ εια ς Α φ ρ ικής, μια νέα εποχή ξ ε κ ίν η σ ε π αγκοσμίω ς γ ια τη να υ τικ ή ισχύ, καθώ ς σ υ ν δ υ ά σ τη κ ε με α το μ ικ ά όπλα. Κ α τα ­ σ κ ευ ά σ τη κ α ν 143 AJ όλω ν τω ν εκδ ό σ εω ν (μαζί με 30 φω τοαναγνω ρ ισ τικά ), τα οπ οία υπ η ρ έτη σ α ν σε οκτώ β α ρ ιές ε π ιθ ε τ ικ έ ς μ ο ίρ ες πρώ της γρ α μ μ ή ς ως το 1959. Σ το τέ λ ο ς το υ 1962, ό τα ν τα ελά χ ισ τα εν α π ο μ είν α ν τα σκάφ η χ ρ η σ ιμ ο π ο ιο ύ ντο π λέον μόνο ως ιπ τά μενα τά ν κ ε ρ , μ ετο ν ο μ ά σ τη κ α ν σε Α-2. Για τη ν α κ ρ ίβ ε ια , ή τα ν τό σ ο μ εγά λη η β ιασ ύνη το υ Ν α υ τι­ κού να α π ο κτή σ ει ένα α εροπ λάνο μ ε τα φ ο ρ ά ς τη ς «βόμβας», ώ σ τε δ εν π ερ ίμ εν ε καν τη ν έ λ ε υ σ η τω ν πρώτων AJ σ τη θ ά ­ λασσα: ως ε ν δ ιά μ ε σ η λύση α νά γκη ς, ήδη από τη ν ά νοιξη το υ 1948, είχ ε φ ρ ο ν τίσ ε ι να τρ ο π ο π ο ιή σ ει κα ι 12 α νθ υ π ο β ρ υ χια κά α ερ ο σ κά φ η τύπ ου Lockheed Neptune σε α το μ ικ ά β ο μ β α ρ δ ισ τι­ κά, με το ν π ερ ίερ γ ο κω δικό PV2-3C. Υπό φ υ σ ιο λ ο γ ικ έ ς σ υ ν θ ή ­ κες, τα Neptune επ ιχ ειρ ο ύ σ α ν μόνο από β ά σ εις ξηράς, καθώ ς, με ο λ ικ ό μή κο ς 23,7 m και εκπ έτα σ μ α 30,5 m, δ ε ν χω ρούσαν σ το υ ς α ν ε λ κ υ σ τή ρ ε ς τω ν αεροπ λανοφόρω ν. Τελικά, σε ένα ν π ιθανό π υ ρ η νικό π ό λεμ ο με τη ν ΕΣΣΔ, α υ τά θ α α π ο τελο ύ σ α ν α ερ ο σ κά φ η «μίας χρήσ ης», καθώ ς μπ ορούσαν μ εν να απονηω θ ούν (όπως α π έδ ειξα ν πάρα π ο λλές φ ο ρ έ ς δ ο κιμ α σ τικά ), όχι όμως και να π ρ οσ νηω θ ούν ακόμ η κα ι ο τα τρ ία μ ε γ α λ ύ τερ α α ε ­ ροπ λα νοφ όρα τη ς επ οχής, ε κ ε ίν α τη ς κλάσης «Midway». Α κ ό ­ μη και η απονήωση, όμως, π ρ α γ μ α το π ο ιείτο με β ο ή θ ε ια από το σ ύσ τη μ α πυραύλω ν JATO (jet assisted takeoff). Α ρ χ ικό ς χ ρ ή ­ σ τη ς το υ τύπ ου ή τα ν επ ίσης η VC-5, από τη σύστασή τη ς (σ τις 9 Σ επ τεμ β ρ ίο υ 1948) μ έχ ρ ι και το τέ λ ο ς το υ 1950, ο π ότε μ ε τ έ ­ π εσε σ το AJ. Ομως τα μ εσ ο μ α κρ ο π ρ ό θ εσ μ α σ χέδ ια το υ USN δ ε ν π ε ρ ιο ­ ρ ίζο ν τα ν σε μια σ υ μ β α τική σ χεδία ση όπως το AJ: το ν Ιανο υά ­ ριο το υ 1948, το Γρα φ είο Α ε ρ ο ν α υ τικ ή ς το υ Ν α υ τικο ύ (BuAer) εξέδ ω σ ε μια ακόμ η πιο φ ιλό δ ο ξη π ρ οδια γρα φ ή γ ια ένα αμιγώ ς

3 8 I ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ

α ε ρ ιω θ ο ύ μ ε ν ο ν α υ τικ ό β ο μ β α ρ δ ισ τικό , με τ α χ ύ τη τ α άνω των 1.000 km/h. Από α υ τή ν π ρ ο έκυ ψ ε το Douglas A3D (γνω στό α ρ ­ γ ό τ ε ρ α ως Α-3) Skywarrior, το οπ οίο π α ρ α γ γ έλ θ η κ ε το ν Σ ε­ π τέμ β ρ ιο το υ 1949, π ρ ω το π έτα ξε ως π ρω τότυπ ο το φ θινόπ ω ­ ρο το υ 1952 και, μ ε τά από α να γκα σ τική α λλα γή κινη τή ρ ω ν (P&W J57 στη θ έσ η τω ν α ναξιόπ ισ τω ν Westinghouse J40), εισ ή λ θ ε τ ε λ ικ ά σε υπ ηρεσ ία με το ν σ τόλο ε ν τ ό ς το υ 1956. Ως ε ­ ν α λ λ α κ τικ ή λύση για τη ν περίπτω ση α π ο τυ χ ία ς το υ Skywarrior, το ν Ο κτώ βρ ιο το υ 1948 π α ρ α γ γ έλ θ η κ α ν και δύ ο πρω τότυπα από το North American XA2J Super Savage, μία ρ ιζικά β ε λ τιω μ έ ­ νη έκδ ο σ η το υ AJ με κ ιν η τ ή ρ ε ς τουρμπ οπ ρόπ (Τ40 τω ν 5.850 hp έ κ α σ το ς) και ο π ισ θ ο κλινή κ ά θ ε τη ουρά. Παρά τη ν α φ α ίρ ε ­ ση το υ ο υ ρ α ίο υ το υ ρ μ π ο τζέ τ, η μ έγ ισ τη τ α χ ύ τη τ α π α ρ έμ ειν ε π ερίπ ου η ίδια, λόγω τω ν π ανίσχυρω ν Τ40. Τα A3D ή τα A2J θ α επ ιχειρ ο ύ σ α ν ιδίω ς από τα τε ρ ά σ τια (εκ το π ίσ μ α το ς 67 .0001, έ ­ ν α ν τι 45.000 t τη ς π ρ ο η γο ύ μ ενη ς κλάσης «Midway») α ερ ο π λα ­ νο φ ό ρ α κλά σ ης «United States», ίσως τα πιο εντυπ ω σ ιακά πο­ λ ε μ ικ ά πλοία σ το ν κόσμο τη ν εποχή ε κ ε ίν η . Η κ α τα σ κ ευ ή το υ ομώ νυμου πλοίου τη ς κλά σ ης (CVA-58) ε γ κ ρ ίθ η κ ε - ό χ ι χωρίς δ υ σ κ ο λ ία - από το ν Φ ό ρ εσ τα λ τ ο ν Ιο ύ λιο το υ 1948 κα ι ξε κ ίν η σ ε σ τις α ρ χ ές το υ 1949. Μ ε δ εδ ο μ έ ν ο ό τ ι το κ ά θ ε α ερ ο π λα νο φ ό ­ ρο τη ς κλά σης ε κ ε ίν η ς θ α μ ε τ έ φ ε ρ ε από 18 ως 24 AJ (κα ι α ρ ­ γ ό τε ρ α A3D ή A2J), το σ ύνολο τω ν οκτώ σκαφώ ν θ α δ ιέ θ ε τ ε τη ν άκρω ς α π ο τρ επ τική ισχύ τω ν 144 έω ς 192 σ τρ α τη γικώ ν βομβ α ρδ ισ τικώ ν! Σε θ ε ω ρ η τικ ό επ ίπ εδο, η π ρ ω το κ α θ εδ ρ ία τ η ς ν α υ τικ ή ς α ­ ερ ο π ο ρ ία ς ε ίχ ε μ εν σ χεδ ό ν ε δ ρ α ιω θ ε ί ε ν τ ό ς το υ USN, αλλά ο α κ ρ ιβ ή ς τη ς ρ ό λο ς π α ρ έμ εν ε υπό δια μόρ φ ω σ η. Ο μ ε γ α λ ύ τε ­ ρο ς ίσως υπ έρ μα χος τω ν ν α υ τικ ώ ν α το μ ικ ώ ν β ο μ β α ρ δ ισ τικώ ν υπ ήρξε ο π ο λλά κις π α ρ α σ η μ ο φ ο ρ η μ ένο ς σ το ν Β ’ ΠΠ υπ ονα ύ­ α ρχος Ν τ ά ν ιε λ Γ κά λερ υ (1901-1977). Τον Δ ε κ έ μ β ρ ιο το υ 1947, ο Γ κά λερ υ υπ έβ α λε προς τη σ τρ α τιω τικ ή κα ι π ο λ ιτικ ή η γεσ ία το υ USN το άκρω ς α π ό ρ ρ η το «Gallery Memorandum». Σε α υ τό δ ε ν π ε ρ ιο ρ ιζ ό τα ν απλώς σ το να θ ε μ ε λ ιώ σ ε ι το δ ικα ίω μ α το υ Ν α υ τικ ο ύ σ τη ν π υ ρ η νική κρο ύσ η , αλλά υ π ο σ τή ρ ιζε τη ν επ ι­ χ ε ιρ η σ ια κ ή α ν ω τε ρ ό τη τα τω ν ν α υ τικ ώ ν β ο μ β α ρ δ ισ τικ ώ ν έ ν α ­ ν τ ι τω ν χερσ αίω ν, α μ φ ισ β η τώ ν τα ς , επ ομένω ς, τη ν ίδ ια τη ν ου σ ία το υ δ ό γ μ α το ς τ η ς USAF. Β ασική α π οσ τολή τη ς ν α υ τ ι­ κή ς α ερ ο π ο ρ ία ς, σ ύμφ ω να με το ν Γ κά λερ υ , θ α έπ ρεπ ε να ε ί­ να ι η π ροσ βολή, με α το μ ικ ά όπλα, τό σ ο τω ν α σ τικώ ν όσο και τω ν β ιο μ η χ α νικώ ν κ έ ν τρ ω ν το υ ε χ θ ρ ο ύ κα ι δ ε υ τ ε ρ ε υ ό ν τ ω ς

Ν α υ τικ ό β ο μ β α ρ δ ισ τικό χω ρίς επ ισ τρ ο φ ή : Μ ό λ ις 12 PV2-3C π αρ ήχ9ησ αν το 1948, μ έχ ρ ι να κ α τα σ τε ί δ ια θ έσ ιμ ο το AJ-1. Εδώ, η αρχική έκδοσ η π αραγω γής το υ N eptune, όπως σ ώ ζετα ι σ ή μ ερ α σ τη ν Π ενσ α κό λα (φ ω τ. Β .Σ .)

μόνο ο έ λ ε γ χ ο ς τω ν θ α λά σ σ ιω ν οδών. Α ντίσ το ιχ α , βα σ ική απο­ σ τολή τη ς USAF θ α έπ ρεπ ε να ε ίν α ι η α ερ ά μ υ ν α πάνω από τη Β ό ρ εια Α μ ερ ικ ή κα ι δ ε υ τ ε ρ ε υ ό ν τ ω ς ο σ τρ α τη γ ικ ό ς β ο μ β α ρ ­ δ ισ μ ό ς (κα ι μ ά λ ισ τα μόνο από π ρ ο κ εχ ω ρ η μ έν ες β ά σ εις σ το ε ­ ξ ω τερ ικ ό κα ι ό χ ι από β ά σ εις ε υ ρ ισ κ ό μ ε ν ε ς σ τις ίδ ιε ς τ ις ΗΠΑ, όπως φ ιλ ο δ ο ξ ο ύ σ ε να π ρ α γ μ α το π ο ιή σ ει το γ ιγ α ν τια ίω ν δ ια ­ σ τά σ εω ν Β-36).

Η ΑΝΤΙΔΡΑΣΗ ΤΟΥ ΑΕΡΟΠΟΡΙΚΟΥ «ΑΟΜΠΥ» Αν κα ι ο ι π ρ ο τά σ εις το υ Γκάλερ υ δ ε ν είχ α ν τη ν π α ραμικρή ελπ ίδα να υ ιο θ ε τ η θ ο ύ ν ως επ ίσημη α μ υ ν τικ ή π ο λιτική των ΗΠΑ, από τη σ τιγμ ή που το μ ν η μ ό ν ιό το υ δ ιέ ρ ρ ε υ σ ε σ το ν Τύ­ πο, το ν Α π ρίλιο το υ 1948, μέσω εν ό ς καλά π λη ρ ο φ ο ρ η μ ένο υ δ η μ ο σ ιο γρ ά φ ο υ, η σ φ οδρή α ντίδ ρ α σ η τη ς USAF κα ι το υ ε υ ρ ύ ­ τε ρ ο υ φ ιλ ο α ερ ο π ο ρ ικ ο ύ «λόμπυ» σ τη ν Ο υ ά σ ιν γ κ το ν έπ ρεπ ε να θ ε ω ρ ε ίτ α ι δ ε δ ο μ έ ν η . Σε α υ τό ασφ αλώ ς σ υ ν τέ λ ε σ ε κα ι το α π ο χ α ιρ ετισ τή ρ ιο μήνυμα το υ α ρχηγο ύ το υ Ν α υ τικο ύ (Chief of Naval Operations - CNO), το υ θ ρ υ λ ικ ο ύ ναυάρχου Τ σ έσ τερ Νίμ ιτς, σ το τ έ λ ο ς το υ 1947. Μ ε τα ξύ άλλων, ο Ν ίμ ιτς υ π ο σ τή ρ ιξε ό τ ι «επί το υ π α ρ όντο ς, μ έ χ ρ ι δ η λα δ ή να α ν α π τυ χ θ ο ύ ν ικανά σ τρ α τη γ ικ ά β ο μ β α ρ δ ισ τικ ά ξηράς, η να υ τικ ή α ερ ο π ο ρ ική ι­ σχύς ε ίν α ι το μόνο π ρ α κτικό μέσ ο βομ β α ρδ ισ μ ο ύ τω ν ζω τικώ ν κέντρ ω ν το υ εχ θ ρ ο ύ σ τη ν αρχή εν ό ς π ολέμου». To USS «United States» α ν τιμ ε τω π ίσ τη κ ε ε φ ε ξ ή ς ως δ υ ν ά μ ε ι απειλή για τα ζω τικά σ υ μ φ έ ρ ο ν τα τω ν π ιλότω ν ξηράς, ά ρα το κ α λ ύ τε ­ ρο θ α ή τα ν να μην κ α τα σ κ ε υ α σ τε ί π οτέ. Ετσι, σε μια σ ειρ ά κα υσ τικώ ν ά ρθρ ω ν το υ σ το π ερ ιο δ ικ ό «Newsweek» κα ι αλλού, ο πρώ τος α ρ χ η γό ς τη ς α ν ε ξ ά ρ τη τ η ς USAF, π τέρ α ρ χ ο ς Καρλ Σπάατς, α μ φ ισ β ή τη σ ε τη ν α νάγκη ύπ αρξης το υ Ν α υ τικο ύ εν γ έ ν ε ι, επ ισ η μ α ίνο ντα ς ό τ ι η ΕΣΣΔ δ ε ν δ ιέ θ ε τ ε παρά υποτυπώ ­ δ ε ς να υ τικ ό . Το επ ιχείρ η μ α ή τα ν το εξή ς : από τα 7.000.000 t που α π ο τελο ύ σ α ν το π α γκόσμ ιο το ν ά ζ τω ν π ο λεμικώ ν σ τόλω ν το 1947, σ χεδ όν 4.000.0001 α νή κα ν σ τις ΗΠΑ κα ι λ ιγ ό τε ρ ο από 1.000.0001 σ τη ν ΕΣΣΔ. Προς τι, λοιπόν, η δ ια τή ρ η σ η εν ό ς τό σ ο μ εγά λου Ν α υ τικο ύ , τη σ τιγμ ή που ο υ σ ια σ τικ ά δ ε ν υπήρχε υ­ π ο λογίσ ιμ ος α ντίπ α λος; Μήπως η επ ένδ υσ η σε μ ε γ ά λ ε ς ν α υ τ ι­ κ ές μ ο νά δ ες ε π ιφ α ν εία ς α π ο τελο ύ σ ε, τε λ ικ ά , σπατάλη πόρων; Α κόμη κα ι ο «Τζίμυ» Ν το υ λή τλ, ο ίδ ιο ς άνθρω π ος που το ν

Α π ρίλιο το υ 1942 είχ ε η γ η θ ε ί τη ς π ρ ο α ν α φ ερ θ είσ α ς επ ίθ εσ η ς σ το Τόκυο από α ερ ο π λα νο φ ό ρ ο , δήλω σ ε πως τα δ ιη π ειρ ω τικά β ο μ β α ρ δ ισ τικ ά είχ α ν π λέο ν κ α τα σ τή σ ει τα α ερ ο π λα νο φ ό ρ α ε ­ ν τελώ ς ξεπ ερ ασ μένα ! Μ ια σ υμ β ιβ α σ τική απόφαση κ α τα νο μ ή ς ρόλω ν μ ετα ξύ USAF κα ι USN ε λ ή φ θ η από το ν Φ ό ρ εσ τα λ κα ι το υ ς α ρ χ η γο ύ ς τω ν δ ύ ο ε π ιτε λ ε ίω ν το ν Μ ά ρ τιο το υ 1948, τη ν οποία, λίγο α ρ ­ γ ό τε ρ α , υ ιο θ έ τη σ ε επ ίσημα με ε κ τ ε λ ε σ τ ικ ή δ ια τα γ ή ο ίδ ιο ς ο π ρ ό εδ ρ ο ς Τρούμαν, σ τις 21 Α π ριλίου 1948. Η ο δ η γία α υτή, γνω σ τή ως «Σ υμφω νία το υ Κη Γουέστ», π ρ ο έβ λεπ ε ό τ ι το USN μπ ορούσ ε μ εν να δ ιε ξ ά γ ε ι ε π ιθ ε τ ικ έ ς α ε ρ ο π ο ρ ικ ές ε π ιχ ειρ ή ­ σ εις, π α ρ άλλη λα με τη USAF, αλλά μόνο «σ τον β α θ μ ό που απ α ιτε ίτο γ ια τη ν επ ίτευ ξη τω ν στόχω ν μιας ν α υ τικ ή ς ε κ σ τρ α ­ τε ία ς » , δ η λα δή ο υ σ ια σ τικ ά μόνο α π ο σ το λές κα τά σ τρ α τιω τι­ κών στόχω ν (counter-force). Από τη ν άλλη, η Α ερο π ο ρία δ ια τ η ­ ρ ο ύσ ε τη ν «πρω ταρχική ε υ θ ύ ν η » σ το ν το μ έ α τω ν σ τρ α τη γ ι­ κών α εροπ ορ ικώ ν επ ιχειρήσ εω ν, παρόλο που δ ε ν τη ς α ναγνω ­ ρ ίσ τη κε, όπως θ α επ ιθ υ μ ο ύ σ ε, το μονοπώ λιο στη χρήσ η α το μ ικ ώ ν όπλων. Ε υ θ ύ ς μ ό λις επ έ σ τρ ε ψ ε από το Κη Γουέστ, ο Φ ό ρ εσ τα λ ενη μ έρ ω σ ε το ν π ρ ό εδ ρ ο πως «το Ν α υ τικό δ ε ν πρό­ κ ε ιτ α ι να σ τ ε ρ η θ ε ί τη χρήσ η τη ς βόμβας». Το δικα ίω μ α το υ USN να α π ο κ τή σ ει κα ι α υ τό τη βόμβα α να γνω ρ ίσ τη κε ρη τά από ο λό κλη ρ η τη ν η γεσ ία τω ν Ενόπλων Δ υνά μεω ν μ ετα ξύ 20 κα ι 22 Α υγο ύσ το υ 1948, σε μια δ ια κ λ α δ ικ ή διά σ κεψ η που έ λ α ­ βε χώρα στη Ν α υ τική Σχολή Π ο λέμ ου σ το Ν ιούπ ορτ. Ενα σ οβαρό π ρόβ λημα με το ν α υ τικ ό δ ό γμ α π ερ ί α το μ ικ ή ς κρ ο ύσ η ς ή τα ν πως το α ερ ο π λα νο φ ό ρ ο α π ο τελο ύ σ ε, επίσης, τ ο ν α κ ρ ιβ ό τε ρ ο τύπ ο π ο λεμ ικο ύ πλοίου (το κό σ το ς το υ «United States», χω ρίς τα α ερ ο σ κά φ η το υ , κυ μ α ιν ό τα ν σ τα 190 ε κ α το μ μ ύ ρ ια δο λάρια), με α π ο τέλ εσ μ α να μη δ ύ ν α τα ι να ε ξ α ­ σ φ α λ ίσ ει ε ύ κ ο λ α επ αρκή χ ρ η μ α το δ ό τη σ η σε μια εποχή α να ­ γκα ίω ν δ η μ ο σ ιο νο μ ικώ ν περικοπών. Π ρ ο κ ειμ έν ο υ , μάλισ τα, να ε ξ α σ φ α λ ίσ ε ι χ ρ η μ α το δ ό τη σ η γ ια το «United States», η φ ρ ά ξια το υ «brown shoe Navy» δ έ χ θ η κ ε να θ υ σ ιά σ ε ι πολλά υ φ ισ τά μ ε ­ να πλοία επ ιφ α νεία ς, τα οπ οία α π ο σ ύρ θ η κα ν μ έχ ρ ι το τέ λ ο ς τ η ς δ ε κ α ε τία ς , με α π ο τέλεσ μ α να σ υ ρ ρ ικ ν ω θ εί α ισ θ η τά ο α μ ε ­ ρ ικ α ν ικ ό ς σ τό λο ς ως προς τη ν α ρ ιθ μ η τικ ή το υ δύναμη. Σε κά­ θ ε περίπτω ση, από τα μέσα το υ 1948 το πρόγραμμα να υπ ή γη­ σης το υ «United States» είχ ε ήδη δ ρ ο μ ο λ ο γ η θ ε ί κα ι δ ε ν θ α μπ ορούσ ε να δ ια κ ο π εί ε ύ κ ο λ α όσο α κόμ η υπ ήρχε σ το προ-

ΣΤΡΑΤΙϋΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ I 3 9

κ

Το α π ο χ α ιρ ετισ τή ρ ιο μ ήνυμ α το υ α ρ χη γο ύ το υ Ν α υ τικ ο ύ (C N O ), του θ ρ υ λ ικ ο ύ ναυάρχου Ν ίμ ιτς , σ το τέ λ ο ς το υ 1947, εξα γρ ίω σ ε τη ν Α ερ οπ ορ ία .

Ο Τζ. Φ ό ρ εσ τα λ (στο κ έν τρ ο , χω ρίς γρ α β ά τα ) μ ε α ν ώ τα το υ ς α ξιω μ α τικ ο ύ ς το ν Α ύ γο υ σ το το υ 1948, κ α τά τη δια κλα δική διά σ κεψ η το υ Ν ιο ύ π ο ρ τ, όπου και ρ υ θ μ ίσ τη κ α ν οι ε π ιθ ε τικ έ ς α ρ μ ο δ ιό τη τε ς Α ερ οπ ορ ία ς και Ν α υ τικ ο ύ . Σ τα δ εξιά το υ , ο σ τρ α τη γ ό ς Μ π ρ ά ν τλεϊ.

σ κή νιο ο Φ όρεσ τα λ, ένα ς π α ρ α δ οσ ια κός φ ίλ ο ς κα ι σύμμαχος το υ USN (καθώ ς ε ίχ ε δ ια τ ε λ έ σ ε ι υφ υπ ουρ γός Ν α υτικώ ν το 1940-44 κα ι τ ε λ ε υ τ α ίο ς υπ ουργός πριν τη ν ενοπ οίησ η τη ς πο­ λ ιτ ικ ή ς η γ εσ ία ς τω ν Ενόπλων Δ υνά μεω ν το 1944-47). Ω ς υ­ π ουργός ακόμ η Ν αυτικώ ν, το ν Σ επ τέμ β ρ ιο το υ 1945, ο Φ ό ρ ε­ σ τα λ είχ ε δη λώ σ ει με π ερισσό ε ν θ ο υ σ ια σ μ ό ενώ πιον το υ Κο­ γ κ ρ έσ ο υ ό τ ι σ το μ έλλο ν τα α ερ ο π λα νο φ ό ρ α θ α ε ίν α ι σε θ έσ η να π ρ α γμ α το π ο ιο ύν κα ι α το μ ικ έ ς ε π ιθ έ σ εις , χωρίς, πάντω ς, να μ ν η μ ο ν ε ύ σ ε ι τη ν ανάπ τυξη το υ Savage. Ομως, σ τις α ρ χ ές το υ 1949, ο Φ ό ρ εσ τα λ ή τα ν π λέο ν σ οβ α ­ ρά α σ θ ε ν ή ς , λόγω τη ς υπερκόπω σης κα ι τω ν α υ ξη μ ένω ν ε υ ­ θυνών. Καθώς β ρ ισ κό τα ν π λέο ν σ τα π ρ όθ υρα τη ς κ α τά ρ ρ ε υ ­

μ ό λις η μ έ ρ ε ς α φ ό το υ ο π α ρ α ιτη θ ε ίς Φ ό ρ εσ τα λ α ν τικ α τα σ τά θ η κ ε από το ν Λ ο ύ ις Τζόνσον, η κα τα σ κευ ή το υ α ερ ο π λα νο φ ό ­

σης αλλά κα ι με δ ε δ ο μ έ ν ες κά π ο ιες δ υ σ α ρ έ σ κ ε ιε ς προς το πρόσωπό το υ , ο π ρ ό εδ ρ ο ς Τ ρούμαν με ά κομ ψ ο τρ όπ ο «του έ ­ δ ε ιξ ε τη ν π όρτα τη ς εξό δ ο υ » από τη ν κ υ β έρ νη σ η (28 Μ α ρ τίο υ 1949). Α κ ο λ ο ύ θ η σ ε η τρ α γ ικ ή α υ το κ τ ο ν ία το υ, π έ φ το ν τ α ς από ένα π α ρ άθ υρο το υ 16ου ο ρ ό φ ο υ σ το ν α υ τικ ό ν ο σ ο κ ο μ είο τη ς Μ π η θ έσ ντα (λίγο έξω από τη ν α μ ερ ικ α ν ικ ή π ρω τεύουσα), σ τις 22 Μ αΐου 1949, τη ν οποία, σ η μ ειω τέο ν, κά π ο ιοι ισ το ρ ικ ο ί ε ξ α ­ κ ο λ ο υ θ ο ύ ν να θ ε ω ρ ο ύ ν δ ο λο φ ο νία . Σ τις 23 Απ ριλίου 1949, 25

περίπτω ση δ ε ν ή τα ν σ ύ μ μ ε τρ ες : από το ν Ια νο υά ρ ιο το υ 1949 (π ροσχέδιο π ρ οϋπ ολογισ μού) μ έ χ ρ ι τη ν τ ε λ ικ ή έγκρ ισ η σ τις 30 Α υγο ύσ το υ 1949, ο ι π ιστώ σεις το υ Σ τρ α το ύ μ ειώ θ η κα ν από 4,50 σε 4,05 δις, το υ Ν α υ τικο ύ από 4,35 σε 3,85 δις, ενώ τη ς Α ε ­ ροπ ορίας ελά χισ τα , από 4,55 σε 4,40 δις. Σ ίγουρα, το «United States» α π ο τέλ ε σ ε ένα π α νά κριβο πρόγραμμα, καθώ ς σ το κό­ σ το ς τω ν 190 εκ α το μ μ υ ρ ίω ν γ ια το ίδ ιο το πλοίο θ α έπ ρεπ ε να π ρ ο σ τε θ ο ύ ν 78 αεροπ λά να όλω ν τω ν τύπων κα ι τα υπόλοιπα

ρου α κυ ρ ώ θ η κε, χωρίς να έ χ ε ι π ρ οη γουμ ένω ς ζ η τ η θ ε ί η γνώ ­ μη το υ υφ υπ ουρ γού Ν α υτικώ ν Τζων Σ ά λιβ α ν (Secretary of the Navy). Α ξ ίζ ε ι να σ η μ ε ιω θ ε ί πως σε ο λό κλη ρ η τη ν Ο υ ά σ ιν γ κ το ν ο Τ ζόνσ ον ή τα ν ίσως ο πιο σ τε ν ό ς γ ρ α φ ε ιο κ ρ α τικ ό ς υπ οστηρικ τή ς τω ν ιδεώ ν τη ς USAF π ερ ί σ τρ α τη γ ικ ο ύ βο μβα ρδ ισ μο ύ, καθώ ς υπ ήρξε πρώην σ τέ λ ε χ ο ς τη ς Convair, κ α τα σ κ ευ ά σ τρ ια ς ε τα ιρ ία ς το υ Β-36. Ο ν έ ο ς υπ ουργός π ρ ο φ α σ ίσ τη κε τη ν ε ν τ ο ­ λή το υ π ρ οέδ ρ ου Τρούμαν για π ερ ικο π ές ύψ ους 1,1 δ ις δ ο λ α ­ ρίων σ το ν α μ υ ν τικ ό π ρ οϋπ ολογισ μό το υ επ ό μενο υ δ η μ ο σ ιο ν ο ­ μικού έτο υ ς , μόνο που σ τη ν πράξη ο ι μ ειώ σ εις το υ σε καμιά

Α π ο τυ χ η μ ένο ς α ντα γω νισ τή ς το υ S k y w arrio r υ π ή ρ ξε το A 2J S u p e r Savage, μ ία ρ ιζικά β ελ τιω μ έν η έκ δ ο σ η το υ A J μ ε κ ιν η τή ρ ε ς τουρμπ οπρόπ .

4 0 1ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ

39 (!) π λοία τη ς task force. Μ αζί με α υτά , το σ υ νο λικό κό σ το ς π λησίαζε το 1,27 δ ις δο λά ρια . Π άντω ς, γ ια να «χρυσώ σει το χά­ πι» σ το USN, ο Τ ζόνσ ον α νακο ίνω σ ε τη ν α να β ά θ μ ισ η δύ ο α κ ό ­ μη α ερ οπ λα νοφ ό ρ ω ν κλάσης «Essex», κ ό σ το υ ς 80 ε κ α το μ μ υ ­ ρίων, ο ύτω ς ώ σ τε να μπ ορούν να μ ε τ α φ έ ρ ο υ ν τ α ν έα μ α χ η τικά τ ζ ε τ κα ι το β ο μ β α ρ δ ισ τικ ό AJ Savage.

01 ΝΑΥΑΡΧΟΙ ΑΝΤΕΠΙΤΙΘΕΝΤΑΙ ΑΛΛΑ ΗΤΤΟΝΤΑΙ Σ ε κ ά θ ε περίπτω ση, το γ εγ ο ν ό ς τ η ς ακύρω σ ης το υ «United States» α π ο τέ λ ε σ ε casus belli γ ια το USN, που θ ε ω ρ ο ύ σ ε το σ κά φ ος α κρ ο γω νια ίο λ ίθ ο τω ν μ ετα π ο λεμ ικώ ν σ χεδιασμώ ν το υ, κα ι π υ ρ ο δ ό τη σ ε μία από τ ις μ ε γ α λ ύ τε ρ ε ς δ ια κ λ α δ ικ έ ς δ ια μ ά χ ες σ τη ν Ισ τορία τω ν ΗΠΑ, γνω σ τή στη β ιβ λ ιο γ ρ α φ ία ως «Η εξέγ ερ σ η τω ν ναυάρχω ν» (The Revolt of the Admirals): τη ν π α ραίτησ η, σε έ ν δ ε ιξ η δ ια μ α ρ τυ ρ ία ς , το υ ο ρ γίλο υ υ φ υπ ο υρ ­ γού Α μυνας, υ π εύ θ υ νο υ γ ια το Ν α υ τικ ό (24 Μάί'ου 1949), α κ ο ­ λ ο ύ θ η σ ε η α ν τε π ίθ ε σ η σύσσω μης τη ς ν α υ τικ ή ς σ τρ α τιω τικ ή ς η γ εσ ία ς σ τις επ ιδ ό σ εις το υ Β-36. Α φού ο ι ίδ ιο ι δ ε ν μπ ορούσαν να έχ ο υ ν το α ερ ο π λα νο φ ό ρ ο το υ ς , ο ύ τ ε η Α ερ ο π ο ρ ία θ α ελά μβα νε το π ρ ο σ φ ιλές τη ς «π αιχνίδι»! Οπως έγρ α ψ ε πολύ γ λ α ­ φ υρ ά το π ερ ιο δ ικ ό «Time», «με όλη τη ν εντυπ ω σ ιακή ισχύ ε ­ νός π λή γμ α το ς από α εροπ λα νοφ ό ρα , το Ν α υ τικ ό δη μ ο σ ιο π ο ί­ η σ ε α ν ο ικ τά τη ν εξέ γ ε ρ σ ή το υ . Δ ια κ ιν δ υ ν ε ύ ο ν τ α ς τ ις κα ρ ιέρ ες το υ ς , ο ι π λέο ν υ ψ η λό β α θ μ ο ι α ξ ιω μ α τικ ο ί το υ π α ρ α τά χ θ η ­ καν α π ένα ντι από τ ις εκ π ε φ ρ α σ μ έν ε ς π ο λ ιτικ έ ς το υ Κ ο γ κ ρ έ­ σου, το υ υπ ουργού Α μυνας, το υ Μ ικτο ύ Ε π ιτελ είο υ Αρχηγώ ν Ε π ιτελείω ν κα ι το υ π ρ οέδ ρου» . Η ταν ένα π ρ ω το φ α νές γ ε γ ο ­ νός στη σ ύγχρ ο νη α μ ε ρ ικ α ν ικ ή Ιστορία. Ηδη από το ν Δ ε κ έ μ β ρ ιο το υ 1948, ο ι να ύα ρ χ οι είχ α ν συ­ σ τή σ ει τη ν άτυπη επ ιτροπ ή ΟΡ-23. Α υτή ε ίχ ε ως ρόλο να τρ ο ­ φ ο δ ο τ ε ί το υ ς να υά ρ χους τη ς πρώ της γρ α μ μ ής με σ το ιχ ε ία ε ­ ν α ν τίο ν τω ν επ ιδόσ εω ν και, γ ε ν ικ ά , τη ς α ξία ς το υ Β-36. Ε π ικε­ φ α λής τη ς δ ε ν ή τ α ν ά λλος από το ν α ρχιπ λοίαρχο - τ ό τ ε - Α ρλη Μπερκ, ένα ς από το υ ς πιο σ η μ α ν τικ ο ύ ς α ξιω μ α τικ ο ύ ς το υ USN με β α θ ιά σ τρ α τη γ ικ ή σ κέψ η. Α φ ορμή γ ια τη σύστασ η τη ς ΟΡ23 α π ο τέλ ε σ ε μια π τή σ η -επ ίδ ειξη εν ό ς Β-36Β σ τις 7 Δ ε κ ε μ β ρ ί­ ου 1948, έβ δ ο μ η ε π έ τε ιο τη ς επ ίθ ε σ η ς σ το Π ερ λ Χάρμπορ, κα ­ τά τη ν οπ οία το «τέρα ς» α π ο γειώ θ η κε από το Τέξας (Carswell Air Force Base), έ ρ ιξ ε μία ψ ε ύ τικ η βό μβα τω ν 4,5 t στη Χαβάη, χωρίς καν να το α ν τ ιλ η φ θ ε ί η α ερ ά μ υ ν α τη ς νήσ ου, κα ι επ έ­ σ τρ εψ ε α ν ε ν ό χ λ η το στη βάση το υ . Σε απάντηση, το Ν α υ τικό

Το α ρ γ ο κ ίν η το Β -36 (εδώ σ τη β ελ τιω μ ένη έκ δ ο σ η D) β ρ έ θ η κ ε σ το επ ίκ εν τρ ο τη ς κ ρ ιτικ ή ς το υ Ν α υ τικ ο ύ .

π ρ ο κά λεσ ε τη ν Α ερ ο π ο ρ ία να δ ε χ θ ε ί μια ε ικ ο ν ικ ή α ναχα ίτισ η το υ Β-36 από το τ ε λ ε υ τ α ίο το υ μ α χ η τικ ό τζ ε τ , το McDonnell F2H Banshee, το οποίο το 1949 έ φ θ α σ ε σε ύψ ος 52.000 ft/15.900 m, π ρ α γμ α τοπ οιώ ντα ς α νεπ ίσ ημ ο ρ εκ ό ρ ΗΠΑ. Η Α ερο π ο ρία α ρ ν ή θ η κ ε , με το α ιτιο λ ο γ ικ ό ό τ ι η ο ρ ο φ ή π τήσ ης ή τα ν λ ιγ ό τε ρο σ η μ α ν τικ ή από το ν β α θ μ ό ανόδου. Σε θ εω ρ η τικ ό επ ίπ εδο, κα ι πάλι ο α κ ο ύ ρ α σ το ς υπ οναύαρ­ χος Γ κάλερ υ δ η μ ο σ ίευ σ ε ένα πολύ σ η μ α ν τικ ό ά ρ θ ρ ο το ν Ιού­ ν ιο το υ 1949, σ το οπ οίο δ ε ν «κτυπ ούσε» το Β-36, αλλά σ τ ρ ε ­ φ ό τα ν ε ν α ν τίο ν τη ς «κα ρδιά ς» ο λό κλη ρ ο υ το υ α ερ ο π ο ρ ικο ύ δ ό γ μ α το ς τη ς USAF. Υπ οσ τήριζε, πρώτον, ό τ ι μια π υ ρηνική ε ­ π ίθεσ η δ εν α π ο τελο ύ σ ε σε κα μ ιά περίπτω ση τη ν ε ν δ ε δ ε ιγ μ έ νη μ έ θ ο δ ο α ντιμ ετώ π ισ η ς όλω ν τω ν σ υγκρ ούσ εω ν σ τις οπ οίες θ α ε μ π λ έκ ο ν τα ν ο ι ΗΠΑ, π ρ α γμ α τοπ οιώ ντα ς ο υ σ ια σ τικά τη ν πρώτη α να φ ο ρ ά σ τη ν κα τοπ ινή θ ε μ ε λ ιώ δ η δ ιά κρ ισ η α νάμ εσ α σε π α γκό σ μ ιους κα ι το π ικ ο ύ ς π ο λέμ ο υς, και, δ ε ύ τ ε ρ ο ν , ό τ ι οι ά κ ρ α το ι θ ια σ ώ τε ς το υ σ τρ α τη γ ικ ο ύ βο μ β α ρ δ ισ μ ο ύ π α ρ έβ λ ε­ παν το θ ε μ ε λ ιώ δ ε ς -α π ό τη ν εποχή το υ Κ λ α ο ύ ζ ε β ιτς - αξίω μα ό τ ι ο π ό λεμ ο ς δ ε ν ε ίν α ι παρά μέσο γ ια τη ν ε π ίτε υ ξη ενό ς πο­ λ ιτ ικ ο ύ σκοπού (« σ υνέχ εια τη ς π ο λ ιτικ ή ς με ά λλα μέσα»), ένα αξίω μα που δ εν φ α ιν ό τα ν να εξυ π η ρ ε το ύ σ ε η ολο κλη ρ ω τική κ α τα σ τρ ο φ ή τω ν κ α το ικ η μ έν ω ν περιοχών. Π α ρ α τη ρ ο ύ μ ε, λ ο ι­ πόν, ό τ ι ο υπ οναύαρχος είχ ε υπ αναχω ρήσει σε σχέση με το μ ν η μ ό ν ιο το υ 1947, σ το οπ οίο ε ίχ ε π ρ ο σ δ ιο ρ ίσ ει ως σ τόχ ους γ ια το Ν α υ τικό ακόμ η κα ι π ό λ εις (counter-value). Π ε ρ ιο ρ ιζό τα ν π λέο ν σ τη ν ανάγκη π ροσ βολής με α κ ρ ίβ ε ια , από χαμηλό ύψος, π αρ άκτιω ν να υ τικώ ν εγκα τα σ τά σ εω ν, βάσεω ν κλπ., ή τ ο ι σ τρ α ­ τιω τικώ ν στόχω ν (counter-force).

Δ ιά δ ο χ ο ς το υ Savage, από το 1956, υπ ήρξε το τα χ ύ τα το τ ζ ε τ A 3D S ky w arrio r, η κ α τα σ κ ευ ή το υ οπ οίου δ ρ ο μ ο λο γή & η κ ε ήδη από τις α ρ χ ές το υ 1948.

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ U T O P IA I 4 1

κ

Η α ν τεπ ίθ ε σ η τω ν ναυάρχω ν κο ρ υ φ ώ θ η κε με μια σ ειρ ά φ ο ρ τισ μ ένω ν α κροά σ εω ν ενώ π ιον το υ Κ ογκρ έσ ο υ το ν Ο κτώ ­

Απονήωση S avage από α ερ ο π λ α ν ο φ ό ρ ο κλάσης «M idw ay» (1955). Χ άρη σ το S avage, αλλά και σ το π ερ ιο ρ ισ μ ένη ς χρ ή σ η ς PV2-3C, έπ α υ σ ε το «α το μ ικ ό » μονοπώ λιο τη ς Α ερ ο π ο ρ ία ς.

Η α ν τίσ τρ ο φ η μ έτρ η σ η για το Ν α υ τικ ό ά ρ χισ ε σ τις 2 8 Μ α ρ τίο υ 1949, ό τα ν ο Λ ο ύ ις Τζόνσον (α ρ ισ τερ ά ) α ν τικ α τέ σ τη σ ε τον άρρω στο Τ ζέη μ ς Φ ό ρ εσ τα λ (κ έν τρ ο ) ως υπ ουργός Α μ υνα ς. Δ ε ξιά είν α ι ο π ρ ό εδ ρ ο ς το υ Α νω τά του Δ ικ α σ τη ρ ίο υ τω ν ΗΠ Α.

Ο α ρχιπ λοίαρχος Α. Μ π ερ κ, επ ικ εφ α λ ή ς (1948-9) τη ς ο μ ά δ α ς Ο Ρ-23

42

I ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ

βρ ιο το υ 1949, σ τις ο π οίες δ ρ ιμ ύ τε ρ ο ς ε π ικ ρ ιτή ς το υ Β-36 υ­ π ήρξε ο λα μπ ρός α ντινα ύ α ρ χ ο ς Α ρ θ ο υ ρ Ρ ά ντφ ο ρ ντ. Χ α ρ α κ τή ­ ρισ ε το Β-36 « α π αρ άδ εκτα ευά λω το» , υπ ονοώ ντας τη ν τρ ω τότ η τ α σ το ν α έρ α α π ένα ντι σ τα σ ο β ιε τικ ά α να χ α ιτισ τικά , κα ι το όλο πρόγραμμα α νάπ τυξή ς το υ «λά θος δ ισ εκ α το μ μ υ ρ ίω ν δ ο ­ λαρίω ν». «Ακόμη κι αν υπ οθ έσ ο υ μ ε» , τό ν ισ ε, «πως το α το μ ικ ό Blitz ε ίν α ι η σωστή σ τρ α τη γ ικ ή γ ια τ ις ΗΠΑ, υπ άρχει η δ υ ν α τό ­ τ η τ α α νά π τυ ξη ς ε π ιθ ε τικ ώ ν αεροπ λάνω ν πιο α π ο τε λ ε σ μ α τι­ κών κα ι α π ο δο τικώ ν από το α ρ γ ο κ ίν η το Β-36». Ε ννοούσ ε, προ­ φανώς, το υπό ανάπ τυξη τ ό τ ε α ε ρ ιω θ ο ύ μ ε ν ο Boeing Β-52, το οποίο, όμως, δ ε ν έφ θ α σ ε σ τις μ ο ίρ ες πριν από το 1955 (υπη­ ρ ε τ ε ί ακόμη!). Την ακόμ η μ ε γ α λ ύ τερ η τρ ω τό τη τα τω ν β ο μ β α ρ ­ δ ισ τικώ ν όσο β ρ ίσ κ ο ν τα ν ακόμ η σ το έδ α φ ο ς, η οπ οία επ ρ ό κειτ ο μ έχ ρ ι τ ις α ρ χ ές τη ς δ ε κ α ε τ ία ς το υ 1960 να α ν α δ ε ιχ θ ε ί σε θ ε μ ε λ ιώ δ ε ς ζή τη μ α τη ς α μ ε ρ ικ α ν ικ ή ς σ τρ α τη γ ικ ή ς σ κέψ ης, αν έ δ ε ιξ ε ο υπ οναύαρχος Τ ζω ρτζ Μ ίλερ. Α υ τό ς α ν έ φ ε ρ ε ό τ ι η μ ετα τό π ισ η τω ν σ τρ α τη γ ικ ώ ν π υρηνικώ ν δυ νά μ εω ν τω ν ΗΠΑ από σ τα θ ε ρ ά σ η μ εία σ τη ν ξη ρά σε διαρκώ ς μ ετα κ ιν ο ύ μ ε ν ε ς θ έ σ ε ις σ τη θά λα σ σ α τ ις κ α θ ισ το ύ σ ε λ ιγ ό τε ρ ο ε ν το π ίσ ιμ ε ς και, επ ιπ λέον, α π έτρ επ ε τη ν π αράπ λευρη ζη μία (εκ α το μ μ ύ ρ ια ν ε ­ κρ ο ί π ο λ ίτες ) που θ α π ρ ο κ α λ είτο σ τη ν ενδοχώ ρα από μια πι­ θ α ν ή π ρ ολη π τική επ ίθ εσ η το υ εχ θ ρ ο ύ . Ομως το USN δ εν έ θ ι­ ξε μόνο το θ έ μ α τη ς τρ ω τό τη τα ς : σ υμφω νώ ντας με το ά ρ θ ρ ο το υ Γ κάλερ υ , ο Ρ ά ντφ ο ρ ντ α π έρ ρ ιψ ε τη θ ε ω ρ ία π ερ ί α το μ ικ ή ς εξό ντω σ η ς, η οπ οία με τη σ ειρ ά τη ς β α σ ιζό τα ν σ το ν β ο μ β α ρ ­ δισ μ ό από μ εγά λο ύψ ος μιας ο λ ό κ λ η ρ η ς π ερ ιο χ ή ς. Α ντ’ α υ τή ς, ε ισ η γ ε ίτ ο μια σ τρ α τη γ ικ ή counter-force, ενώ το βα σ ικό το υ επ ι­ χ είρ η μ α ή τα ν το εξή ς : Α κόμη κι αν η α το μ ικ ή εξόντω σ η ο δ η ­ γ ο ύ σ ε στη νίκη , πράγμα α μ φ ίβ ολο , η μαζική εξόντω σ η ή τα ν «άνευ ν ο ή μ α το ς π ο λ ιτικ ά και ο ικο νο μ ικά , καθώ ς κα ι κ α τα δ ικ α ­ σ τέα η θ ικά » . Και πάλι η κλη ρ ο νο μ ιά τη ς α ν τίλ η ψ η ς το υ Κλαο ύ ζ εβ ιτς π ερ ί τη ς έ ν ν ο ια ς το υ π ολέμου ή τα ν εμ φ α νή ς... Τ ελικά, παρά τη δ υ να μ ική α ν τε π ίθ ε σ η τω ν ναυάρχω ν, το 1949 το Ν α υ τικ ό η τ τ ή θ η κ ε κα ι ο υπ ουργό ς Α μυ νας με τη ν Α ε ­ ροπ ορία κατίσχυσαν. Σύμφω να κα ι π άλι με το ν Ρ ή α ρ ντεν, τη ν π λά σ τιγγα φ α ίν ε τ α ι πως έ γ ε ιρ ε υπ έρ τη ς Α ερ ο π ο ρ ία ς ένα ς ο υ δ έ τ ε ρ ο ς τρ ίτο ς , ο π ρ ο ερ χ ό μ ενο ς από το ν Σ τρ α τό α ρχηγό ς το υ Μ ικ το ύ Ε π ιτελ είο υ Α ρχηγώ ν Ε π ιτελείω ν (Chairman of the Joint Chiefs of Staff - CJCS), ο σ τρ α τη γ ό ς -λ ίγ ο α ρ γ ό τε ρ α «πέ­ ν τ ε α σ τέρ ω ν » - Ομαρ Μ π ρ ά ντλεϊ. Α νέλα β ε τα κ α θ ή κ ο ν τά το υ τ ο ν Α ύ γο υ σ το το υ 1949 κα ι δ ε ν δ υ σ κ ο λ ε ύ τ η κ ε να λ ά β ε ι σαφή θ έ σ η στη δ ια μ ά χη . Αφού, λοιπ όν, υ π ερ α μ ύ ν θ η κ ε το υ Β-36, χ α ­ ρ α κ τή ρ ισ ε , ο ύ τ ε λίγο ο ύ τ ε πολύ, τη ν κίνη σ η το υ Ν α υ τικο ύ «μια α ν ο ικ τή επ ανάστασ η ε ν α ν τίο ν το υ π ο λ ιτικ ο ύ ελέγχο υ » τω ν Α μ ε ρ ικ α ν ικ ώ ν Ενόπλων Δυνάμεω ν. Μ ια τ έ τ ο ια δια π ίσ τω ­ ση γ ια τ ις ΗΠΑ, ο ι ο π ο ίες α π ο τε λ ο ύ ν ένα κ α τε ξ ο χ ή ν δ η μ ο κ ρ α ­ τ ικ ό κ ρ ά το ς μ ε τά το 1776, σ υ ν ισ τά πολύ μ εγά λη μο μφ ή. Επι­ π λέον, ο Μ π ρ ά ν τλ ε ϊ π ρ ο σ έθ εσ ε πως το Ν α υ τικό , με τη στάση το υ α υ τή ν , α π ο δ ε ίκ ν υ ε πως δ ε ν είχ ε α π ο δ ε χ θ ε ί α κόμ η τη θ ε ­ σ μική μ ετα ρ ρ ύ θ μ ισ η που έ φ ε ρ ε ο νό μ ο ς National Security Act το υ 1947 (ενοπ οίησ η τη ς Α μυνας). Τότε, ο ι να ύ α ρ χ ο ι είχ α ν π ρ οσ π α θή σ ει -α ν ε π ιτ υ χ ώ ς - να α π ο τρ έψ ο υ ν τη ν κα τά ρ γη σ η το υ Υ π ουργείου Ν α υτικώ ν κα ι τη δ η μ ιο υ ρ γ ία το υ Υ π ουργείου Α μυνας. Μ ια μ εγά λη ή τ τ α έ χ ε ι πάντα τα θ ύ μ α τά τη ς κα ι α υ τά δ εν π ε ρ ιο ρ ίσ τη κ α ν σ το ν π α ρ α ιτη θ έ ν τα υφ υπ ουργό Α μυνας, α ρ μ ό ­ διο γ ια το Ν α υτικό . Ο ίδ ιο ς ο CNO τη ς π ερ ιό δ ο υ ε κ ε ίν η ς , να ύ­ α ρχος Λ ο ύ ις Ν τένφ ελντ, ο οπ οίος ή τα ν ένα ς μ ε τρ ιο π α θ ή ς α­ ξιω μ α τικό ς - δ ε ν ε ίν α ι τυ χ α ίο το γεγ ο ν ό ς πως ε ίχ ε δ ια τη ρ ή σ ε ι τη θ έσ η το υ μ ε τά το ν Α π ρ ίλιο -, α π ο π έμ φ θ η κε χω ρίς ουσ ια σ τι-

κό λόγο από τ ο ν ν έ ο υφ υπ ουρ γό Ν αυτικώ ν, τη ν 1η Ν ο εμ β ρ ίο υ 1949. Π ρ οηγο υμένω ς είχ ε π ρ ο λά β ει να δη λώ σ ει το εξή ς : «Οι ν α υ τικ ο ί α ξιω μ α τικ ο ί ε ίν α ι π επ εισ μ ένο ι ό τ ι Ν α υ τικ ό α π εκδ υ μ ένο τω ν ε π ιθ ε τικ ώ ν το υ δ υ ν α το τή τω ν σ η μ α ίν ει έ θ ν ο ς α π εκδυμένο τω ν ε π ιθ ε τικ ώ ν το υ δ υ να το τή τω ν» . Ο Γ κάλερ υ δ ε ν προήχ θ η π ο τέ σ το ν επ ό μ ενο β α θ μ ό κα ι α π ο σ τρ α τε ύ θ η κ ε υπ οναύ­ αρχος. Ο αρχιπ λοία ρχος Μ περκ π α ρ έμ ειν ε γ ια ένα ν χρόνο σ τά σ ιμ ος, μ ε τ έ π ε ιτα όμως α π ο κα τα σ τά θ η κε, τ ο π ο θ ε τή θ η κ ε CNO - τ ο 1955-, ενώ π ρω τα γω νίσ τησε σ τη ν ανάπ τυξη το υ βλή­ μα το ς (SLBM) Polaris και τη ς θ ε ω ρ ία ς π ερ ί «π επ ερα σ μ ένης α­ ποτροπ ής». Ο Ρ ά ντφ ο ρντ, πάντω ς, δ ε ν ε ίχ ε σ υ ν έπ ε ιες κα ι μά­ λισ τα το 1953 δ ια δ έ χ θ η κ ε το ν Ομαρ Μ π ρ ά ντλεϊ ως CJCS. Η ΟΡ-23, τη ν οπ οία το «Newsweek» ε ίχ ε χ α ρ α κ τη ρ ίσ ε ι «υπ όγειο μηχανισμό π ροπ αγάνδας το υ USN», δ ια λ ύ θ η κ ε σ το τέ λ ο ς το υ 1949 από το ν ν έο CNO.

ΜΙΑ ΗΤΤΑ ΠΟΥ ΔΕΝ ΔΙΗΡΚΕΣΕ ΠΟΛΥ Σ υμπ ερα σ μ α τικά , το έ ν το ν α ψ υ χ ρ ο π ο λεμ ικό κλίμ α τη ς ε ­ ποχής, το οπ οίο χ α ρ α κ τη ρ ίσ τη κ ε από τη δ ο κιμ ή τη ς πρώ της σ ο β ιε τικ ή ς α το μ ικ ή ς βόμβα ς (29 Α υγο ύσ το υ 1949), φ α ίν ε τα ι πως β ά ρ υ νε π ερ ισ σ ό τερ ο σ τη ν κρίση το υ Κ ο γκρ έσ ο υ από τις τυ χ ό ν σ χ ε δ ια σ τικ έ ς α δ υ ν α μ ίες το υ Β-36, τ ις οπ ο ίες τό ν ισ ε το Ν α υτικό . Η α νάγκη απ οτροπ ής τω ν Σ ο β ιετικ ώ ν επ έ β α λ ε τη ν ά­ μεση ενίσ χ υσ η τη ς SAC με κ ά θ ε μέσ ο και σε βά ρος όλω ν των άλλω ν δυ να το τή τω ν. Υπό τη ν η γ εσ ία το υ θ ρ υ λ ικ ο ύ π τερά ρχου Κ έ ρ τις Λ ε Μ έη, κα τά τη ν π ερ ίο δ ο 1948-1957, η SAC θ α κ α θ ί­ σ τα το , με δ ια φ ο ρ ά , το πιο επ ίζηλο τμ ή μ α τω ν Α μ ερ ικα νικώ ν Ενόπλων Δυνάμεων. Η παραγωγή το υ α μ φ ιλ ε γ ό μ ε ν ο υ Β-36, η οπ οία ε ίχ ε ξ ε κ ιν ή σ ε ι από το 1948, προχώ ρησε κ α νο νικά μ έχ ρ ι το 1954, ο π ό τε ά ρχισ ε να π α ρ ά γ ετα ι σ τη θ έσ η το υ το α ερ ιω ­ θ ο ύ μ ε ν ο Β-52. Κ α τα σ κ ευ ά σ τη κ α ν τ ε λ ικ ά 382 α ερ ο σ κά φ η , με κό σ το ς μ ο νά δα ς περίπ ου 5.700.000 δο λά ρια , Η ή τ τ α το υ Ν αυ­ τικ ο ύ , πάντω ς, δ ε ν ή τα ν ο ύ τ ε απ όλυτη ο ύ τ ε ο ρ ισ τικ ή : ο π α νί­ σ χυρ ος Κ αρλ Βίνσον, π ρ ό εδ ρ ο ς τη ς Επ ιτροπής Α μ υ να ς τη ς Β ου λής τω ν Αντιπροσώπων, ο οπ οίος δ ια δ ρ α μ ά τισ ε σ η μ α ίνο ­ ντα ρόλο σ τις α κ ρ ο ά σ εις τη ς επ οχής ε κ ε ίν η ς , σ υμπ έρ ανε, μ ε­ τα ξύ άλλων, ό τ ι « δ εν ν ο ε ίτ α ι Ν α υ τικό χω ρίς α εροπ ορία». Κυρίως, όμως, ο Π ό λεμ ο ς τη ς Κ ορ έα ς (ο οπ οίος ξ ε κ ίν η σ ε τ ο αμέσω ς επ ό μ ενο κα λο κα ίρ ι, το ν Ιο ύ νιο το υ 1950) όχι μόνο π ρ ο κά λεσ ε τη ν αποπομπή ως α π ο τυ χ η μ ένο υ το υ υπ ουργού Τζόνσον, αλλά ε γ κ α ιν ία σ ε μια ν έα κούρσα εξοπ λισ μώ ν προς ό­ φ ελ ο ς όλω ν τω ν Κλάδων. Το ν έο εξο π λ ισ τικ ό π ρόγραμμα περ ιέ λ α β ε τέ σ σ ε ρ α τ ε ρ ά σ τια α ερ ο π λα νο φ ό ρ α κλάσης «Forrestal» (το γεγ ο ν ό ς πως το όνο μ α το υ πρώην υπ ουργού δ ό ­ θ η κ ε σ το πρώτο πλοίο τη ς κλάσης δ ε ν ή τα ν κ α θ ό λο υ τυχα ίο...) με σ α φ είς ε π ιθ ε τ ικ έ ς δ υ ν α τό τη τε ς . Ο τα ν το 1956 τα πρώτα ε ­ π ιχ ειρ η σ ια κά A3D Skywarrior π ρ οσ νηώ θ ηκα ν σ το κα τά σ τρω μα το υ USS «Forrestal», τα σ χέδ ια το υ USN για μια υ π ερ σ ύγχρο νη δύναμ η α το μ ικ ή ς κρο ύσ η ς υλοπ οιήθηκαν. Τέσσερα χ ρ ό ν ια α ρ ­ γό τερ α , α κ ο λ ο ύ θ η σ ε ένα α κόμ η ε ξ ε λ ικ τ ικ ό άλμα: Η ταν 15 Νο­ εμ β ρ ίο υ 1960, ό τα ν ξε κ ίν η σ α ν ο ι π ρ ώ τες π ερ ιπ ο λ ίες τω ν υπο­ βρυχίω ν που δ ιέ θ ε τ α ν το ν β α λ λ ισ τικ ό π υ ρ η νικό βλήμα (SLBM) Polaris. Μ έ χ ρ ι το 1967 είχ ε α ν α π τυ χ θ ε ί μια άκρω ς εντυπ ω σιακή α ρμά δα από 41 τ έ τ ο ια υπ οβρύχια με 656 σ υ νο λικά βλή μ α τα Polaris. Α π οτελο ύσ α ν, π λέον, ο υσ ιώ δ ες σ υ σ τα τικ ό σ το ιχ ε ίο τη ς α π ο τρ επ τική ς «τρ ιά δ α ς» τω ν ΗΠΑ κα ι ο ι δ ιά δ ο χ ο ί το υ ς (Poseidon κα ι Trident) π α ρ α μ ένουν το ίδ ιο έ κ τ ο τ ε . Το γεγο νό ς α υ τό α π ο τέλ ε σ ε τη ν πλήρη δικαίω σ η το υ Ν α υ τικο ύ , παρά τη ν α τυ χ ή «π α ρένθεσ η» το υ 1949. Ομως η ανάπ τυξη το υ Polaris κα ι η ν έα σ ύγκρ ουσ η αεροπ όρω ν-ναυάρχω ν τη ν οπ οία π υρο­ δ ό τη σ ε, ε ίν α ι μια άλλη -π ο λύ ε ν δ ια φ έ ρ ο υ σ α - ισ το ρία ... S3

Ο σ τρ α τη γ ό ς Μ π ρ ά ν τλ ε ϊ (δ ε ξ ιά ) ο ρ κ ίζ ε τα ι α ρ χη γός το υ Μ ικ το ύ Ε π ιτελ είο υ Α ρχηγώ ν Ε π ιτελείω ν ενώπιον το υ Τζόνσον (α ρ ισ τερ ά ) το 1949. Οι δύο συμμάχησαν μ ε τη ν Α ερ οπ ορ ία εν α ν τίο ν το υ Ν α υ τικο ύ .

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ (1) J. B arlow : THE REVOLT O F THE A D M IR A LS: THE FIG H T FOR NAVAL AVIATION 1945-50, N a v a l H isto rical C enter, 1994. (2) A. Lew is: THE REVOLT O F THE ADM IR A LS, A ir C om m and an d S ta ff College, A labam a, 1998. (3) J. M iller: NUCLEAR W EA PO NS AN D A IR C R A FT CARRIERS: H O W THE B O M B SAVED CARRIER AVIATION, Sm ithsonian In stitu tio n , 2001. (4) S. Call: SELLING A IR POW ER: M ILITARY AVIATION AN D AM ER IC A N PO PU LAR CULTURE AFTER W W II, Texas A & M Press, 2009. (5) P. H am m ond: SUPER-CARRIERS A N D B -36 BOM BERS: APPRO PR IA TIO N , STRATEGY, PO LITIC S σ το H .S tein (ed.) A M ER IC A N CIVIL-M ILITARY DECISIO NS, U n iv ersity o f A lab am a P ross 1963 (6) S. R earden: H ISTO R Y O F THE O FFICE O F THE SECRETARY O F DEFENSE, VOLUME 1 (1947-1950), Ε 9νικό Τυπ ογραφ είο ΗΠΑ, 1984 (η επ ίσ ημη ισ το ρ ία το υ Α μ ερ ικα νικ ο ύ Υ π ουρ γείου Α μυνας). (7) W. MiHis: THE FORRESTAL DIARIES, Viking Press, 1951. (8) M . H alp erin: BUREAUCRATIC PO LITIC S AN D FO REIG N POLICY, B rookings In s titu tio n Press, 1974. (9) S. G inter: N O R TH AM ER IC A N A J SAVAGE, έκ δ ο σ η του σ υ γ γ ρ α φ έα (N aval Fighters S eries), 1992. (10) Jim Sullivan: A -3 SKYW ARRIOR, Squadron-Signal, 1995. (11) Π ερ ιο δ ικ ό T IM E (1 7 Ο κτω β ρ ίο υ 1949). (12) Π ερ ιο δ ικ ό NEW SW EEK (14 Ν ο εμ β ρ ίο υ 1949). (13) Β. Σ ιτα ρ ά ς : AJ SAVAGE, π ερ ιο δ ικ ό « Π τή σ η & Δ ιά σ τη μ α » , τεύ χ ο ς 176 (Φ εβρ. 2000).

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ I 4 3

1

» J A

«:p;: ,

I

■

j

Z s fliö e c

ö o fo c

για ιο ΕϋΠηνικό Εκοιραιευιικό Σώμα σιην Κορέα ΛΑΜΠΡΟΣ ΤΑΓΚΑΣ

Τον Ιούνιο ιου 1953, μόλις Πίνες εβδομάδες πριν ιην κατάπαυση ίου πυράς μεταξύ ίων εμπόΠεμων πραγμαιοποιήθηκε μία από τις πλέον οιροδρε ίου Πολέμου της Κορέας. Οι αλλεπάλληλες προσπάθειες ίων κινεζικών δυνάμεων προς ίου στρατηγικής σημασίας υιμώμαιος Χάρι ιη σθεναρή ανιίσιαοη ίων λόχων ίων Ηνωμένων Εθνών: συνεχείς βολές πυροβολικού, αγώνες σ τρ α τιω τώ ν σ ε κάποιο φ υλάκιο Τμήμα . . σ τη ν Κ ο ρ έα , το 1952. χαρακωμάτων, συμπλοκές σώμα με σώμα, υπήρξαν ία κύρια στοιχείο που συνέθεταν ένα τοπίο όπου ο θάνατος ελλόχευε σε κάθε βήμα. Η αγωνία για my έκβαση της μάχης κορυιρώθηκε όταν, στην πλέον κρίσιμη τράση ιης, απέναντι στα τελευταία κύμαιαΜων κινεζικών εφόδων, στάθηκαν οι λόγχες των ανδρών του Ελληνικού Εκσιρατευττκού Σώματος. τ ις 25 Ιο υ νίο υ 1950, με τη ν εισ β ο λή το υ Β ο ρ ειο κ ο ρ εα τικ ο ύ Σ τρ α το ύ σ τη Ν ό τια Κορέα, ξ ε κ ίν η σ ε κα ι η δ ε ύ τ ε ­ ρη θ έ ρ μ η α να μ έτρ η σ η , μ ε τά το ν Ε λλη νικό Ε μ φ ύλιο , η οπ οία ε ν τά σ σ ε τα ι ισ το ρ ικ ά σ το π λαίσιο το υ Ψ υχρού Π ο λέμου. Ο ι Δ υ τ ικ έ ς χώ ρες α ρ χ ικά δ ε ν α ν τέ δ ρ α σ α ν σε α υ τή ν τη ν εισ β ο λή , όμως η ά τα κ τη υποχώρηση το υ δυνάμεω ν, τη ς Ν ό τια ς Κ ο ρ έα ς, α π έν α ν τι σ τη ν α π ό λυτη υπ ερ οχή τω ν Βορ ε ιο κ ο ρ ε α τώ ν σ ε οπ λισμό π ου α φ ειδ ώ ς π ρ ο σ έφ ερ ε α ρ χ ικά η. Σ ο β ιε τικ ή Ενωση κα ι α ρ γ ό τε ρ α η Κίνα, ο δ ή γ η σ ε σε ομόφ ω νη κ α τα δ ίκ η α υ τή ς, τη ς ε π ιθ ε τ ικ ή ς ε ν έ ρ γ ε ια ς από το ν ÖHE, κα. θώ ς κ α ι σ τη ν α νάλη ψ η σ τρ α τιω τικ ή ς δρ ά σ η ς από το ν Σ επ τέ μ ­

Σ

β ρ ιο το υ ίδ ιο υ έ το υ ς . Α κολο ύθω ς, η εμ π λοκή τω ν δ υ νά μ εω ν το υ ΟΗΕ π ρ ο κά λεσ ε κα ι τη ν εμπ λοκή τη ς Κίνας, rja m o ta σ υ ν έ­ δ ρ α μ ε με π ο λ υ ά ρ ιθ μ ες δ υ ν ά μ εις. Λ ;,;; Υ σ τερα από σ ε ιρ ά σ φ ο δ ρ ώ ν μαχών κα ι αΧΧεπ άλλήλω ν μ ε ­ τα β ο λ ώ ν τ η ς γ ρ α μ μ ή ς το υ μετώ π ου, μ&τά τ η ν ά ν ο ιξη το υ 1951 ο ι θ έ σ ε ις τω ν δ ύ ο π λευ ρ ώ ν φ α ίν ο ν τα ν ό τ ι θ α σ τ α θ ε ρ ο ­ π ο ιο ύ ν το σ το ν 38ο π α ρ ά λλη λο . Π αρόλα, α υ τά , κ α τά τ α 'δ ύ ο ε ­ π ό μ ενα έ τη , ο π ό λ εμ ο ς σ υ ν εχ ίσ τη κ ε , ενώ ο ι ,α ν τιμ α χ ό μ εν ες π λ ε υ ρ έ ς δ ια τή ρ η σ α ν σ ε γ ε ν ικ έ ς γ ρ α μ μ έ ς τ α ε δ ά φ η που κ α ­ τείχ α ν. Καθώ ς, τ ο ν Ιο ύ ν ιο .τ ο υ 1953, δ ια φ α ιν ό τ α ν ό τ ι ο ι δ ια ­ π ρ α γ μ α τε ύ σ ε ις θ α α π έ δ ιδ α ν κα ρ π ο ύ ς ι<αι θ α σ υ μ φ ω ν ε ίτο '

τ ό κα ι α ν α π ό φ ευ κ τα σ υ γ κ έν τρ ω σ ε το ε ν δ ια φ έ ρ ο ν το υ . Σ ε π ερίπ τω ση που κ α τα λ α μ β α ν ό τα ν , θ α α π ο τε-

Σχεδίαση χάρτη: Παρασκευή Ευγενικού / ΓΝΩΜΩΝ

Εκδοτική 2013

λ ο ύ σ ε σ η μ α ν τικ ό π α ρ α τη ρ η τή ρ ιο , π α ρ έχ ο ν τα ς τη δ υ ν α τ ό τ η τ α να ε λ έ γ ξ ο υ ν μέσω α υ το ύ μια ε κ τ ε τ α μ έ ­ νη π ερ ιο χ ή ν ο τ ιό τ ε ρ α κα ι ιδ ίω ς τ ο ο δ ικ ό δ ίκ τ υ ο που σ υ ν έ κ λ ιν ε σ το λ ιμ ά ν ι τ η ς Ιντσόν.

ΣΔ Τάγματος X

2ος Λόχος Αμ. Λόχος

]

Αμερικανοί - Ελληνες | Κινέζοι

Κ Ι Iος Λόχος

ΣΔ: Σταθμός Διοίκησης

ν τ ό ς εβ δ ο μ ά δ ω ν, η κα τά π α υσ η το υ π υρά ς, η κ ιν ε ζ ι­ κή π λ ευ ρ ά ε π ιθ υ μ ο ύ σ ε να ε ν ισ χ ύ σ ε ι τη δ ια π ρ α γμ α ­ τ ε υ τ ικ ή τ η ς θ έ σ η μ ε κ ά θ ε τρ όπ ο . Σ ε α υ τό το π λ α ί­ σιο, η κα τά λ η ψ η επ ιλ εγ μ έ ν ω ν σ τρ α τη γ ικ ώ ν σ ημ είω ν τ η ς μ ε θ ο ρ ια κ ή ς ζώ νης, α κό μ η κα ι τ η ν τ ε λ ε υ τ α ία σ τιγ μ ή , θ ε ω ρ ή θ η κ ε ζω τικ ή ς σ η μ α σ ία ς γ ια το υ ς Κ ιν έ ­ ζο υ ς π ριν τ η ν ε π ίτε υ ξ η τη ς τ ε λ ικ ή ς σ υμφ ω νίας. Η α ν α μ έ τρ η σ η ε ίχ ε ήδη ε ξ ε λ ιχ θ ε ί από τα τ έ λ η το υ 1951 σε έν α ν π ό λ εμ ο γ ια τη ν κ α τά λ η ψ η κ ά θ ε κ ο ­ ρ υ φ ή ς, ενώ ά τυπ α η τ ε λ ε υ τ α ία φ άσ η το υ μπ ορ ούσ ε να χ α ρ α κ τ η ρ ισ τ ε ί κα ι ως έν α ς « π ό λεμ ο ς τω ν υψ ω μά­ τω ν», κα τά τ ο ν οπ οίο κ ά θ ε π λ ευ ρ ά σ υ γ κ έ ν τρ ω ν ε π ο­ λ υ ά ρ ιθ μ ε ς δ υ ν ά μ ε ις γ ια τ ο ν έ λ ε γ χ ο σ υ γ κ εκ ρ ιμ έν ω ν το π ο θ εσ ιώ ν κα ι ιδ ια ίτ ε ρ α σ τ ρ α τ η γ ικ ή ς σ η μ α σ ία ς υ­ ψωμάτων. Ω ς α π ό ρ ρ ο ια α υ το ύ , η ο π ο ια δ ή π ο τε μ ε τ α ­ βολή σ τη γρ α μ μ ή το υ μετώ π ου σ υ ν επ α γ ό τα ν κα ι σ η­ μ α ν τικ ό α ν τίκ τυ π ο , α νά λο γα με τ η ν έκβ α σ η . Σε α υ τό τ ο π νεύμ α , σ τις α ρ χ έ ς το υ Ιο υ ν ίο υ το υ 1953, ε ν ό ψ ε ι τω ν δ ια π ρ α γ μ α τεύ σ εω ν , ο ι Κ ιν έ ζο ι επ εδ ίω κ α ν να κα ­ τα λ ά β ο υ ν τ ο ύψωμα Χ άρι, τ ο οπ οίο β ρ ισ κ ό τα ν σ το ν κ ε ν τ ρ ικ ό τ ο μ έ α το υ μετώ π ου. Η κα τά λ η ψ ή το υ ε ίχ ε θ ε ω ρ η θ ε ί υ ψ ίσ τη ς σ η μ α σ ία ς γ ια το ν Κ ιν εζικ ό Σ τρ α ­

CΗ

Η π εριοχή το υ υψ ώ μα τος Χάρι. Το τε λ ε υ τα ίο β ρ ισ κ ό τα ν σε α π όσταση αναπ νοής, 300 μ., από τις π ρ ο κ εχω ρ η μ ένες κ ιν εζ ικ ές θ έ σ ε ις , ενώ ή τα ν και ελαψ ρ ώ ς β ό ρ εια τη ς κ α θ ο ρ ισ μ έν η ς ως κ ύ ρ ια ς γρ α μμή ς α ν τίσ τα σ η ς . Οι ά ν δ ρ ες του Ελληνικού Ε κ σ τρ α τε υ τικ ο ύ Σ ώ μ α το ς κ α τά τις π ρ ώ τες η μ έ ρ ε ς τω ν κινεζικώ ν εφ ό δω ν είχα ν επ ιφ ο ρ τισ τε ί μ ε τη ν υπεράσπιση το υ γειτο ν ικο ύ φ υ λ α κ ίο υ Ν τικ .

Από τη ν ά λλη π λευρ ά , η υπ εράσπ ιση το υ Χ ά ρι χ α ρ α κ τη ρ ίσ τ η κ ε ως «υπ’ α ρ ιθ μ ό ν ένα » α ν τ ικ ε ιμ ε ν ι­ κό ς σ τό χ ο ς γ ια τ ο υ ς Σ υ μ μ ά χ ου ς. Σ ε π ερίπ τω ση απο­ τυ χ ία ς , ο ι δ υ ν ά μ ε ις τω ν Η νω μένω ν Ε θνώ ν θ α έπ ρεπε να υπ οχω ρήσουν π ερ ίπ ου 10 χλμ. ν ο τ ιό τ ε ρ α , π έ­ ραν β εβ α ίω ς το υ α ρ ν η τ ικ ο ύ α ν τίκ τυ π ο υ που θ α δ η ­ μ ιο υ ρ γ ο ύ σ ε α υ τή η έκβ α σ η σ το η θ ικ ό τω ν σ τ ρ α τ ε υ ­ μ άτω ν κα ι τ η ς κ ο ιν ή ς γνώ μ ης. Φ υσικά, μια τ έ τ ο ια ε ­ ξ έ λ ιξ η θ α ε π η ρ έ α ζε με β ε β α ιό τ η τ α κα ι τ ο υ ς ό ρ ο υ ς τ η ς α να κω χή ς υπ έρ τω ν Κινέζων. Το ύψωμα Χ ά ρ ι ό φ ε ιλ ε τ η ν ο νο μ α σ ία το υ σ το ο ­ μώ νυμο φ υ λ ά κ ιο που β ρ ισ κ ό τα ν πάνω σ ε α υ τό . Η το π ο θ ε σ ία β ρ ισ κ ό τα ν σε π ρ ο κεχ ω ρ η μ ένο σ η μ είο το υ μετώ π ου, α ν α τ ο λ ικ ά τη ς π ό λη ς Τσορβόν, σ τη ν α ν α το λ ικ ή π λ ευ ρ ά τ η ς ο μ ώ νυ μ η ς κ ο ιλ ά δ α ς κα ι κ ο ­ ν τά σ το ν 38ο π α ρ ά λλη λο. Α π είχε π ερ ίπ ου 100 χλμ. από τη ν π ρ ω τεύ ο υ σ α Σ εο ύ λ. Σ τη ν ο υ σ ία ή τ α ν έν α ς σ χ ε τικ ά α π ό το μ ο ς λ ό φ ο ς, σ υ ν ο λ ικ ο ύ ύ ψ ο υ ς 390 μ έ ­ τρων. Ε ξα ίρ εσ η α π ο τελ ο ύ σ ε η ν ό τ ια π λευ ρ ά , σ τη ν ο ­ π ο ία β ρ ισ κ ό τα ν κ α ι η μ ο να δ ική δ ίο δ ο ς επ ικ ο ιν ω ν ία ς με τα μ ετόπ ισ θ εν. Σ τη ν το π ο θ ε σ ία ε ίχ ε κ α τα σ κ ε υ α σ τ ε ί δ ίκ τ υ ο χ α ­ ρ α κω μ άτω ν κα ι ο χ υ ρ ω μ α τικώ ν θ έ σ ε ω ν , σ το οπ οίο ή τ α ν δ υ ν α τό να λ ά β ε ι θ έ σ ε ις μ ά χ η ς δ ύ να μ η π ε ρ ί­ που 150 ανδρών. Μ ά λ ισ τα το β ά θ ο ς τω ν χα ρ α κω μ ά ­ τω ν ή τ α ν τ έ τ ο ιο , ώ σ τε η δ ιέ λ ε υ σ η ε ν τ ό ς α υ το ύ να μη ν ε ίν α ι π α ρ α τη ρ ή σ ιμ η από τ ο υ ς Κ ιν έζο υ ς, τω ν ο ­ ποίω ν ο ι π ρ ο κ εχ ω ρ η μ έ ν ε ς θ έ σ ε ις α π είχ α ν μ ό λ ις 300 μ έτρ α . Σ τις π λ α γ ιές το υ υ ψ ώ μ α το ς ε ίχ α ν τ ο π ο θ ε τ η ­ θ ε ί τα α π α ρ α ίτη τα σ υ ρ μ α το π λ έ γ μ α τα , κα θώ ς κα ι π α γ ίδ ες, σ υ μ π ερ ιλ α μ β α ν ο μ έν ω ν κα ι α υ τώ ν που ε ­ νερ γ ο π ο ιο ύ σ α ν εμ π ρ η σ τικ ό μ ίγμ α ναπ άλμ, π ρ ο κειμ ένο υ να ε π ιβ ρ α δ υ ν θ ε ί η όπ οια απ ό π ειρ α το υ ε ­ χ θ ρ ικ ο ύ π εζικο ύ . Μ ε τα ξ ύ τω ν μ ε ιο ν ε κ τη μ ά τω ν συγ κ α τ α λ ε γ ό τ α ν το γ ε γ ο ν ό ς ό τ ι ο α ν ε φ ο δ ια σ μ ό ς το υ Χ ά ρ ι ή τ α ν ιδ ια ίτ ε ρ α δ υ σ χ ερ ή ς , λόγω τ η ς το π ο γρ α ­ φ ία ς , κα θώ ς ο ι σ χ ε τ ικ έ ς ο δ ο ί επ ικο ινω νιώ ν ή τ α ν α ­ κά λ υ π τες κα ι μπ ορ ούσ αν ε ύ κ ο λ α να π ρ ο σ β λ η θ ο ύ ν από τ ο υ ς Κ ινέζο υ ς. Ε π ιπ ρ ό σ θ ετο σ το ιχ ε ίο που δ υ σ χ έ ρ α ιν ε τη ν ά μ υ ­ να το υ Χ ά ρ ι ή τ α ν ό τ ι ο ι σ υ μ μ α χ ικ ο ί ό λ μ ο ι τω ν 60 mm α λλά κα ι τα β α ρ έα π ο λυ β ό λα δ ε ν δ ιέ θ ε τ α ν τη ν απ α ιτο ύ μ ε ν η α κ τίν α δ ρ ά σ η ς π ρ ο κ ε ιμ έ ν ο υ να το υπο­ σ τη ρ ίξ ο υ ν μ ε π υρά από π α ρ α κ ε ίμ ε ν ε ς θ έ σ ε ις . Ε τσ ι ο ι υ π ερ α σ π ισ τές το υ Χ ά ρ ι έπ ρ επ ε να α ρ κ ε σ τ ο ύ ν

υπεράσπιση του Χάρι χαρακτηρίστηκε ως «υπ’ αριθμόν ένα»

αντικειμενικός στόχος για τους Συμμάχους. Σε περίπτωση αποτυχίας, οι δυνάμεις των Ηνωμένων Εθνών θα έπρεπε να υποχωρήσουν περίπου 10 χλμ. νοτιότερα, 4 6 I ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ

j

α τη ν υ π ο σ τή ρ ιξη το υ φ ίλ ιο υ π υ ρ ο β ο λ ικ ο ύ κα θώ ς κα ι τω ν β α ρ έω ν όλμων.

ΠΑΡΑΜΟΝΕΣ ΤΗΣ ΕΠΙΘΕΣΗΣ Κ α τά τ η ν π ε ρ ίο δ ο από τ η ν 1η ως τ η ν 8η Ιο υ ν ίο υ 1953, α π ο σ το λ ές α να γνώ ρ ισ η ς τ η ς σ υ μ μ α χ ικ ή ς α ε ­ ρ ο π ο ρ ία ς α π ο κά λυψ α ν ό τ ι ο ι Κ ιν έ ζο ι σ υ γ κ έν τρ ω ν α ν σ η μ α ν τικ έ ς δ υ ν ά μ ε ις σ τη ν π ερ ιο χ ή , κα ι σ υ γ κ ε κ ρ ιμ έ ­ να τα 22ο κ α ι 221 Σ υ ν τά γ μ α τα τ η ς 74ης Κ ιν ε ζικ ή ς Μ ερ α ρ χ ία ς (ΚΜ), μ ε σκοπό να ε ξα π ο λ ύ σ ο υ ν σ φ ο δ ρ ή ε π ίθ εσ η γ ια τ η ν κα τά λ η ψ ή το υ . Π α ρ ά λλη λα , κα τά τ ις π α ρ α μ ο νές τ η ς ε π ίθ ε σ η ς , η α ντίπ α λη π λ ευ ρ ά επ ιδό θ η κ ε σε μ α ζικ ο ύ ς β ο μ β α ρ δ ισ μ ο ύ ς το υ υψ ώ μ ατο ς. Από τ ις 3 Ιο υ ν ίο υ α υ ξ ή θ η κ ε η η μ ε ρ ή σ ια σ υ χ ν ό τη τα τω ν βολώ ν το υ κ ιν ε ζ ικ ο ύ π υ ρ ο β ο λ ικ ο ύ κα ι τω ν ό λ ­ μων από 275 σ ε 670 β λ ή μ α τα κ α τά μ έσ ο ό ρ ο (υπ ο λο ­ γ ίζ ο ν τ α ς μόνο τ ις β ο λ έ ς που π ρ α γ μ α το π ο ιο ύ ν το υπό τ ο φω ς το υ ή λιο υ ). Από τ η ν ά λλη π λευρ ά , η α μ ε ρ ικ α ν ικ ή 3η Μ ε ρ α ρ ­ χ ία Π εζικ ο ύ (ΜΠ) τ η ς 8ης Σ τρ α τιά ς τω ν ΗΠΑ ε ίχ ε λ ά ­ β ε ι σ α φ ε ίς δ ια τ α γ έ ς να δ ια τ η ρ ή σ ε ι τ ο ν έ λ ε γ χ ο το υ Χάρι, πάση θ υ σ ία . Ο τ ο μ έ α ς που π ε ρ ιε λ ά μ β α ν ε το σ υ γ κ ε κ ρ ιμ έ ν ο φ υ λ ά κ ιο α λλά κα ι τα γ ε ιτ ο ν ικ ά , Ν τικ κα ι Τομ, α ν ή κ ε σ τη ζώνη ε υ θ ύ ν η ς τ η ς 3ης ΜΠ. Σ τις α ρ χ ές Ιο υ ν ίο υ , τ η ν ά μ υ να το υ Χ ά ρ ι κ α ι το υ Τομ τη ν ε ίχ ε α ν α λ ά β ε ι το 15ο Σ ύ ν τα γ μ α Π εζικ ο ύ (ΣΠ). Π α­ ρ ά λλη λα , ε λ λ η ν ικ έ ς δ υ ν ά μ εις , τμ ή μ α το υ Ε κσ τρα τ ε υ τ ικ ο ύ Σ ώ μ α το ς Ε λλά δ ο ς (ΕΚΣΕ) σ τη ν Κ ορ έα, β ρ ί­ σ κ ο ν τα ν σ το φ υ λ ά κ ιο Ν τικ, δ υ τ ικ ά το υ Χάρι.

Αποψη το υ υψ ώ μα τος Χάρι από τη νό τια π λευρ ά. Δ ια κ ρ ίν ε τα ι η μ ο να δ ικ ή δίοδ ος επ ικοινω νίας, επ ί τη ς οπ οίας είχ ε ε π ε κ τα & ε ί το τοπ ικό δ ίκ τυ ο χαρακω μάτω ν. Ο α π έναντι ακριβώ ς λό φ ο ς (στο β ά 9 ο ς α ρ ισ τερ ά ) β ρ ισ κ ό τα ν υπό κινεζική κ α το χή .

ΠΡΟΤΑ ΚΥΜΑΤΑ ΕΠΙΘΕΣΕΟΝ Το πρωί τ η ς 10ης Ιο υ ν ίο υ , ο ι ά ν δ ρ ες το υ Λ όχου Κ το υ 15ου ΣΠ, υπό τ ο ν λοχ α γό Μ ά ρ τιν Μ ά ρ κ λ εϋ , πληρ ο φ ο ρ ή θ η κ α ν γ ια τη ν ε π ικ ε ίμ ε ν η κ ιν ε ζ ικ ή επ ίθ εσ η κα ι π ρ ο έβ η σ α ν σ τις α π α ρ α ίτ η τε ς ε τ ο ιμ α σ ίε ς . Ηδη από τ ις 12.00 το μ εσ η μ έ ρ ι, η σ υ χ ν ό τη τ α βολώ ν το υ κ ιν ε ζ ικ ο ύ π υ ρ ο β ο λ ικ ο ύ ε ν τ ά θ η κ ε ιδ ια ίτ ε ρ α σ τη ν π ε­ ριο χ ή το υ Χάρι, κα θώ ς κα ι σ τα γ ε ιτ ο ν ικ ά υψ ώ ματα. Σ τ ις 18.50 π α ρ α τη ρ ή θ η κ α ν ο ι π ρ ώ τες κ ιν ή σ ε ις το υ κ ιν ε ζ ικ ο ύ π εζικο ύ , ενώ π ερ ίπ ου τ ρ ε ις ώ ρ ες α ρ ­ γ ό τ ε ρ α π ερ ίπ ο λο ς δ υ τ ικ ά το υ φ υ λ α κ ίο υ Ν τικ, στη ζώ νη ε υ θ ύ ν η ς τω ν ε λ λ η ν ικ ώ ν τμ η μ ά τω ν , α ν τιλ ή -

Ο λο χαγός Μ ά ρ τιν Μ ά ρ κ λ εϋ εν μέσω Ελλήνων στρατιω τώ ν. Ο Μ ά ρ κ λ εϋ οι/έ λ α β ε τη ν άμυνα το υ Χάρι κ α τά τη ν πρώ τη εφ ια λ τικ ή νύκτα τη ς επ ί9 εσ η ς .

από τ ο ν ε χ θ ρ ό , ο ι α μ υ ν ό μ ε ν ο ι α π ο τρ α β ή χ θ η κ α ν σ τα σ κέπ α σ τρ ά τ ο υ ς κα ι ζ η τ ή θ η κ ε επ ε ιγ ό ν τω ς από τ ο φ ίλ ιο π υ ρ ο β ο λ ικ ό φ ρ α γ μ ό ς ε γ κ α ιρ σ φ λ ε γ ώ ν β λ η ­ μ ά τω ν επ ί τω ν θ έ σ ε ω ν το υ λόχο υ. Ο τ ε λ ε υ τ α ίο ς π ρ α γ μ α το π ο ιή θ η κ ε με ε π ιτυ χ ία κ ο ν ιο ρ το π ο ιώ ν τα ς ο λ ό κ λ η ρ α τ μ ή μ α τ α μ ε τ α ξ ύ τω ν α κά λυ π τω ν Κινέζων. Ο ι μάχες σώμα με σώμα σ υ ν εχ ίσ τη κ α ν γ ια α ρ κ ε ­ τ έ ς ώ ρες κα τά τη δ ιά ρ κ ε ια τ η ς ν ύ κ τα ς , ενώ τα κ ιν ε ζ ι­ κά τμ ή μ α τα π ρ οσ π αθούσαν λυσ σ α λέα να επ ιβ λ η ­ θούν. Π α ρά λληλα, το σ υμ μ α χ ικό π υ ρ ο β ο λικό δ ε ν έ ­ π α υε να ε κ τ ε λ ε ί π υ κνές β ο λές, α π ο δ ε κ α τίζο ν τα ς τα κ ύ μ α τα τω ν ε π ιτιθ έ μ ε ν ω ν που π ροσ π αθούσαν επ ίμ ο ­ να να ε κ δ ιώ ξο υ ν τ ο υ ς ά ν δ ρ ε ς το υ Μ ά ρ κλεϋ . Μ έχ ρ ι τ ις 04.30, η π ίεση τω ν α ντίπ α λω ν δ υ νά μ εω ν υπ ήρξε σ υνεχή ς, εξα π ο λ ύ ο ν τα ς σ υ νο λικά τέ σ σ ε ρ α κ ύ μ α τα ε ­ πιθέσεω ν. Οι Κ ινέζο ι π ρ ο ω θ ή θ η κα ν α ρ κ ετά , μά λισ τα κ α τά φ ε ρ α ν να ε ξ ο υ δ ε τε ρ ώ σ ο υ ν τ ις θ έ σ ε ις σ τις οπ οί­ ε ς β ρ ισ κό τα ν κα ι ο ίδ ιο ς ο Μ ά ρ κλεϋ , τ ο ν οπ οίο τ ρ α υ ­ μ ά τισ α ν σοβαρά. Για καλή το υ τύ χ η , θ ε ω ρ ή θ η κ ε ν ε ­ κρ ό ς από το υ ς Κ ιν έζο υ ς κα ι π ροφ ανώ ς γ ι’ α υ τό ν το ν λόγο δ ε ν το υ δ ό θ η κ ε η χ α ρ ισ τική βολή. Π α ρ ά λλη λα , π ριν τ η ν α ν α το λ ή το υ η λ ίο υ , πραγμ α το π ο ιή θ η κ α ν κ α ι π α ρ α π λ α ν η τικ ές κ ιν ή σ ε ις σ τα α ­ ν α το λ ικ ά το υ υψ ώ μ α το ς, όπου μ ικ ρ ό ς α ρ ιθ μ ό ς α ρ ­ μάτω ν μ ά χ η ς κα ι έ ν α ς λόχο ς π εζικ ο ύ π ρ ο ω θ ή θ η κ α ν σ τη ν π ερ ιο χ ή . Η κ ίνη σ η α υ τή υπ ήρξε σ ω τήρ ια , δ ιό τ ι κ α θ ή λω σ ε τμ ή μ α τω ν ε π ιτιθ έ μ ε ν ω ν δ υ νά μ εω ν που π ρ ο ο ρ ίζο ν τα ν γ ια τ ις ε π ιχ ε ιρ ή σ ε ις κ α τά το υ Χάρι. Π άντω ς, ο ι ε π ιτυ χ ε ίς β ο λ έ ς το υ π υ ρ ο β ο λ ικ ο ύ , σε σ υ νδ υ α σ μ ό μ ε τη ν επ ίμ ο ν η ά μ υ να τω ν α νδρ ώ ν το υ 15ου ΣΠ, α ν έ τρ ε ψ α ν τ η ν κ ιν ε ζ ικ ή π ρ ο σ π ά θ εια κα ι

φ θ η κ ε τ η ν π α ρ ο υσ ία 250 Κ ινέζω ν που α ρ χ ικ ά κ α θ η ­ λ ώ θ η κα ν, ενώ σ τη σ υ ν έχ εια , ύ σ τε ρ α από έ ν τ ο ν η σ υ ­ μπ λοκή με π α ρ ά λλη λη υ π ο σ τή ρ ιξη το υ σ υ μ μ α χ ικο ύ π υ ρ ο β ο λ ικ ο ύ , α ν α γ κ ά σ τη κ α ν σ ε υποχώρηση. Σ τις 21.44, α φ ο ύ ε ίχ ε π έσ ε ι π λέο ν τ ο σ κ ο τά δ ι, εκ τ ε λ έ σ τ η κ ε η κ ύ ρ ια έ φ ο δ ο ς με τ η ν α ρ ιθ μ η τ ικ ή υ π ε­ ροχή τω ν Κ ινέζω ν να ε ίν α ι σ υ ν τρ ιπ τικ ή . Κ ιν ε ζ ικ έ ς δ υ ν ά μ ε ις δ ύ ο σ υ ν τα γ μ ά τω ν , που α ρ ιθ μ ο ύ σ α ν π ε ρ ί­ που 3.000 ά ν δ ρ ε ς , κ ιν ή θ η κ α ν π ρος κ α τά λ η ψ η τη ς το π ο θ ε σ ία ς τ η ν οπ οία υπ ερ άσ π ιζα ν π ερ ίπ ου 200 σ τρ α τιώ τε ς το υ Μ ά ρ κ λ εϋ . Τα πρώ τα δ ύ ο κ ύ μ α τα απ ο κ ρ ο ύ σ τη κ α ν κα τό π ιν ε π ίμ ο ν η ς ά μ υ να ς, π ερ ιλα μ β α ν σ μ έ ν η ς κα ι τ η ς χ ρ ή σ η ς εμ π ρ η σ τικ ώ ν βομβώ ν με μ ίγμ α ναπάλμ. Καθώ ς, όμω ς, π ερ ν ο ύ σ ε η ώρα, τα π υ ρ ο μ α χ ικά λ ιγ ό σ τ ε υ α ν , με α π ο τέ λ ε σ μ α ο ι Κ ιν έ ζο ι να κ α τα φ έ ρ ο υ ν να π ρ ο ω θ η θ ο ύ ν α ρ κ ε τ ά κα ι να διεισ δ ύ σ ο υ ν σ τα χα ρ α κώ μ α τα . Κ αθώ ς ή τ α ν ά μ εσ ο ς ο κ ίν δ υ ν ο ς η το π ο θ ε σ ία να κ α τ α λ η φ θ ε ί ε ξ ο λ ο κ λ ή ρ ο υ

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ I 4 7

£ Παρόλο που οι λόχοι των Συμμάχων κατάφερναν να απωθήσουν τις κατά πολύ αριθμητικά υπέρτερες- κινεζικές δυνάμεις, οι απώλειες που υφίσταντο ήταν τέτοιου βαθμού, ώστε η μαχητική τους ικανότητα να καθίσταται πλέον ανύπαρκτη, j Μ ε τη δύ σ η το υ η λ ίο υ ε κ δ η λ ώ θ η κ ε ε κ ν έ ο υ επ ί­ θ ε σ η το υ ε χ θ ρ ικ ο ύ π εζικο ύ , με δ ύ να μ η ε ν ισ χ υ μ έ νου σ υ ν τά γ μ α το ς . Τα ε φ ο δ ε ύ ο ν τ α τμ ή μ α τα έ φ ε ρ α ν α υ τό μ α τα όπ λα κα ι χ ε ιρ ο β ο μ β ίδ ε ς , ενώ υ π ο σ τη ρ ί­ ζο ν τα ν από το π υ ρ ο β ο λ ικ ό το υ ς , το οπ οίο ε κ ε ίν η τη ν ύ κ τα έ ρ ιξ ε π ερ ίπ ου 20.000 β λή μ α τα . Τ ελικά κα τά φ ε ρ α ν να δ ιε ισ δ ύ σ ο υ ν σ το δ ίκ τ υ ο τω ν χ α ρ α κω μ ά ­ τω ν, μ ε α π ο τέλ εσ μ α να α κ ο λ ο υ θ ή σ ο υ ν ιδ ια ίτ ε ρ α σ φ ο δ ρ έ ς μ ά χ ες σώμα με σώμα. Χ α ρ α κ τ η ρ ισ τ ικ έ ς ε ί­ ν α ι κα ι ο ι μ α ρ τ υ ρ ίε ς τω ν Α μ ερ ικ α ν ώ ν σ τρ α τιω τώ ν γ ια τα κ ύ μ α τα επ ιθ έσ εω ν που δ έ χ ο ν τα ν : « Π ε τυ χ α ί­ ν ε ις έ ν α ν κα ι α μέσ ω ς μ ε τ ά ξε π η δ ο ύ ν ά λ λ ο ι οκτώ

τ ε λ ικ ά έ τ ρ ε ψ α ν τα ε χ θ ρ ικ ά τμ ή μ α τα σε φ υ γή , με β α ­ ρ ύ τ α τ ε ς α π ώ λειες. Τ ελικά, η όπ οια δ ρ α σ τη ρ ιό τη τα σ τα μ ά τη σ ε τη ν α ν α το λ ή το υ η λίο υ . Ο α ρ ιθ μ ό ς τω ν νεκρ ώ ν κα ι σ οβα ρά τρ α υ μ α τ ισ μ έ ­ νων τη ς α μ ε ρ ικ α ν ικ ή ς π λευ ρ ά ς κ α τά τη δ ιά ρ κ ε ια ε ­ κ ε ίν η ς τη ς π ρ ω το φ α νο ύ ς π ρ ο σ π ά θ εια ς υπ ήρξε ε ξ α ι­ ρ ε τικ ά υψ ηλός. Ο ίδ ιο ς ο λοχ α γός Μ ά ρ κ λ εϋ κ α τά φ ε ρ ε να σ ω θ εί κα ι το υ π α ρ α σ χ έθ η κα ν ο ι π ρ ώ τες β ο ή ­ θ ε ιε ς . Χ α ρ α κ τη ρ ισ τικ ά , ο Λ ό χος Κ το πρωί τη ς 11ης Ιο υ νίο υ α ρ ιθ μ ο ύ σ ε π ερ ί τ ο υ ς 30 μόνο α ξιό μ α χ ο υ ς ά ν δ ρ ε ς κα ι έχ ρ η ζ ε ά μ εσ η ς α ν τικ α τά σ τα σ η ς , όπως κα ι έ γ ιν ε . Π έρ α ν το ύ το υ , το ύψωμα ε ν ισ χ ύ θ η κ ε και με ε π ιπ ρ ό σ θ ετε ς δ υ ν ά μ ε ις το υ ίδ ιο υ (3ου) τά γ μ α το ς . Από τ ις π ρ ω ινές ώ ρ ες τ η ς 11ης Ιο υ ν ίο υ , τ η ν υπ ε­ ράσπιση το υ Χ ά ρ ι α ν έ λ α β α ν ο ι Λ ό χο ι Β (Baker) τω ν 15ου κα ι το υ 5ου Σ υντα γμ ά τω ν. Η κ ιν ε ζ ικ ή π λευ ρ ά επ ιδ ό θ η κ ε σε σ φ ο δ ρ ο ύ ς β ο μ β α ρ δ ισ μ ο ύ ς π υ ρ ο β ο λ ι­ κού κα ι όλμω ν, ο ι ο π ο ίο ι σ υ ν ε χ ίσ τη κ α ν με α μ είω τη έ ­ ν τα σ η κα ι κα τά τη δ ιά ρ κ ε ια τ η ς ε π ό μ ε ν η ς ν ύ κ τα ς . Μ ά λισ τα , κ α τά τ η ν κλα σ ική κ ιν ε ζ ικ ή τ α κ τ ικ ή , πραγμ α το π ο ιή θ η κ ε κα ι π ρ ο σ π ά θ εια να κ λ ο ν ισ τ ε ί το η θ ι­ κό τω ν υπ ερ ασ π ισ τώ ν μ ε π ρ ο π α γ α ν δ ισ τικ έ ς ο μ ιλ ίε ς μέσω μεγαφ ώ νω ν, τ ο ν ίζ ο ν τ ά ς τ ο υ ς το ν μ ά τα ιο χα ρ α ­ κ τή ρ α τη ς α ν τίσ τα σ ή ς το υ ς .

4 8 I ΣΤΡΑΤΙΟΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ

Τμήμα των δυνάμ εω ν το υ Ο Η Ε κ α τά τη διά ρ κεια συμπλοκής σε κάποια πλαγιά σ τη ν Κ ορ έα.

σ τη θ έ σ η το υ ... Π υ ρ ο β ο λ ε ίς , π υ ρ ο β ο λ ε ίς , π υ ρ ο β ο ­ λ ε ίς , χ τυπ ά ς, χ τυ π ά ς, χ τυ π ά ς ... μα δ ε ν σ τα μ α το ύ ν να έ ρ χ ο ν τ α ι... Κ ύ μ α τα επ ί κυ μά τω ν, κ α τα κ λ ύ ζο υ ν τ η ν π ε ρ ίμ ε τ ρ ο κα ι π ροχω ρούν σ το ν λό φ ο κα ι μέσ α σ τα χα ρ α κώ μ α τά μας. Π ο λ ε μ ά μ ε με τ η ν ξιφ ο λ ό γ χ η σ το έ ν α χ έ ρ ι κα ι με τη χ ε ιρ ο β ο μ β ίδ α σ το ά λλο, αλλά απλά δ ε ν φ α ίν ε τ α ι να υπ ά ρ χει τ έ λ ο ς » . Κ α τά τη δ ιά ρ ­ κ ε ια τω ν μαχών, ο ι Κ ιν έ ζο ι π ρ οσ π ά θη σ α ν να εν ισ χ ύ σ ο υ ν το α ρ χ ικ ό κύ μ α τ η ς ε π ίθ ε σ η ς , το οπ οίο διαφ α ιν ό τα ν ό τ ι θ α επ ιτύ γ χ α ν ε να ε κ δ ιώ ξ ε ι τ α α μ ε ρ ικ α ­ ν ικ ά τμ ή μ α τα . Τ ελικά, κα τά τ ις 05.45, ο ι Κ ιν έ ζο ι υπ ο­ χώ ρησαν με β α ρ ύ τ α τ ε ς α π ώ λειες, α ν α σ τέ λ λ ο ν τα ς κ α ι π άλι τ ις ό π ο ιε ς ε π ιθ ε τ ικ έ ς ε π ιχ ε ιρ ή σ ε ις . Φ υσικά σε α υ τ ή ν τ η ν κα τά σ τα σ η δ ε ν ή τ α ν λ ίγ ε ς ο ι π ερ ιπ τώ σ εις ά κ ρ α το υ ηρ ω ισ μού. Σ ε μία π ερ ίπ τω ­ ση, ο 2 0 χρ ονο ς Α φ ρ ο α μ ε ρ ικ α ν ό ς σ τρ α τιώ τη ς Τσαρλς Τ ζόνσ ον κ α τ ά φ ε ρ ε μό νο ς το υ να σ υ γ κ ρ ο τ ή σ ε ι γ ια α ρ κ ε τή ώρα π ο λ υ ά ρ ιθ μ ε ς ε χ θ ρ ικ έ ς δ υ ν ά μ ε ις κ α ι τα υ τό χ ρ ο ν α να π ρ ο σ τα τε ύ σ ε ι τ ο υ λ ά χ ισ το ν ε ν ­ ν έ α τρ α υ μ α τ ισ μ έ ν ο υ ς σ υ ν τρ ό φ ο υ ς το υ . Για τη ν υ­ π έ ρ μ ε τρ η π ρ ο σ π ά θ εια που ε π έ δ ε ιξ ε τ ιμ ή θ η κ ε το 2010, μ ε τά θ ά ν α το ν , με το ν α μ ε ρ ικ α ν ικ ό Α ρ γυ ρ ό Α σ τέρ α . Ο ίδ ιο ς έπ εσ ε ν ε κ ρ ό ς , α ψ η φ ώ ν τα ς τα α λ λ ε ­ π ά λλη λα κ ύ μ α τα επ ιθέσ εω ν. Το πρωί τ η ς 12ης Ιο υ νίο υ , τ η ν ά μ υ να το υ Χ ά ρι α ­ ν έλ α β α ν ο ι Λ ό χο ι Α το υ 5ου κα ι L το υ 15ου ΣΠ, ενώ

υ π ο σ τη ρ ίχ θ η κ α ν κα ι από ένα απόσπασμα τά γ μ α το ς μ η χ α νικο ύ που ε γ κ λ ω β ίσ τη κ ε σ το ν χώρο κα τά τη δ ιά ρ κ ε ια α π ο σ το λή ς το π ο θ έ τη σ η ς ναρκών. Η ν έ α κ ι­ ν ε ζικ ή ε π ίθ ε σ η ε ξ α π ο λ ύ θ η κ ε σ τις 22.00 τη ν ύ κ τα , ύ ­ σ τε ρ α από π ρ ο π α ρ α σ κ ευ α σ τικ έ ς β ο λ έ ς π υ ρ ο β ο λ ι­ κού. Α κ ο λ ο ύ θ η σ α ν δ ιε ισ δ ύ σ ε ις σ τα χ α ρ α κώ μ α τα τω ν α μ ε ρ ικ α ν ικ ώ ν θ έ σ ε ω ν , όμω ς κ ά θ ε π ρ οσ π ά θεια α π ο κ ρ ο ύ σ τη κ ε σ χ ε τικ ά α μέσ ω ς, σ τις 22.47, από τ ις α μ υ ν ό μ ε ν ε ς δ υ ν ά μ ε ις . Ενώ φ α ιν ό τα ν ό τ ι η υπόλοιπη ν ύ κ τα θ α κ υ λ ο ύ σ ε ή ρ εμ α , ξ α φ ν ικ ά έ γ ιν ε α ν τιλ η π τό , λ ίγ ο μ ε τ ά τ ις 02.00, ό τ ι η κ ιν ε ζ ικ ή π λ ευ ρ ά ε ξα π έλ υ σ ε ε κ νέο υ επ ίθ εσ η που ε κ δ η λ ώ θ η κ ε τ α υ τό χ ρ ο ν α από τα β ό ρ εια , τα β ο ρ ε ιο δ υ τ ικ ά κα ι τα β ο ρ ε ιο α ν α το λ ικ ά το υ φ υ λ α κ ίο υ . Σ ύ ν το μ α , η ε π ίθ ε σ η κ α τ έ λ η ξ ε σε σ φ ο δ ρ έ ς μ ά χ ες σώμα με σώμα. Ο ι Κ ιν έ ζο ι ε π ιχ ε ίρ η ­ σαν κα ι π άλι να ε ισ έ λ θ ο υ ν σ τα χ α ρ α κώ μ α τα το υ Χ ά ­ ρι, όμω ς τ ε λ ικ ά α π ω θ ή θ η κα ν ύ σ τε ρ α από τ η ν ά φ ιξη α μ ε ρ ικ α ν ικ ώ ν ενισ χύσεω ν. Κ α τά τ ις 04.50, ο ι κ ιν ε ζ ικ έ ς δ υ ν ά μ ε ις αποχώ ρη­ σαν. Π α ρ ά λλη λα , γ ια λ ό γ ο υ ς α ντιπ ερ ισ π α σ μ ο ύ , ά ρ ­ μ α τα τ η ς 64ης Ε π ιλα ρχία ς κα θώ ς κα ι μία δ ιμ ο ιρ ία π εζικο ύ κ α τ ε υ θ ύ ν θ η κ α ν σ τη ν π ερ ιο χ ή α ν α τ ο λ ικ ά το υ υψ ώ μ α το ς, ε ν τ ό ς τ η ς κ ο ιλ ά δ α ς το υ Τσορβόν. Τε­ λικά , κ α τό π ιν τ η ς ν έ α ς α π ο τυ χ η μ έ ν η ς κ ιν ε ζ ικ ή ς α ­ π ό π ειρα ς, κ ά θ ε επ ιχ ε ιρ η σ ια κ ή π ρ ω το β ο υ λία έπ α υσ ε μ έ χ ρ ι τ η ν επ ό μ εν η ν ύ κ τα , π λην φ υ σ ικ ά τ η ς δρ ά σ η ς

Κ ά λ υ κες και κιβώ τια βλημάτω ν π υροβ ολικού τα οποία ερ ρ ίφ & ησ α ν σ τη ν π εριοχή το υ Χάρι (18 Ιο υ νίο υ 1953). Κ ατά τις η μ έ ρ ε ς τω ν μαχών, ο α ρ ιθ μ ό ς των β λημ άτω ν και από τις δύο π λ ευ ρ ές εν α ν τίο ν τη ς το π ο θ εσ ία ς ξεπ έρ α σ ε κ ά θ ε π ρ ο η γο ύ μ ενο για τα δ εδ ο μ έν α το υ Π ο λ έμ ο υ τη ς Κ ο ρ έα ς . Οι κ ιν εζικ ές δ υ ν ά μ εις εξα π έλυ σ α ν 88.810 β λ ή μ α τα π υροβ ολικού και όλμω ν άνω των 81 mm, ενώ οι σ υ μ μ α χ ικές 368.185, κ α τά το δ ιά σ τη μ α 10-18 Ιουνίου.

το υ π υ ρ ο β ο λ ικ ο ύ κ α ι τω ν όλμων.

ΕΚΑΤΟΜΒΕΣ ΝΕΚΡ0Ν Το ίδ ιο α κρ ιβ ώ ς σ κ η ν ικ ό επ α να λα μ β α νό τα ν κ α θ η ­ μερ ινά : τ ις ν υ κ τ ε ρ ιν έ ς ώ ρες, ο ι Κ ιν έζο ι εξα π έλ υ α ν μα ζικά κ ύ μ α τα επ ιθ έσ εω ν το υ π εζικο ύ το υ ς , ενώ ελά μ β α να ν χώρα τ ρ ο μ α κ τ ικ έ ς σ υμπ λοκές. Α ν τιθ έτω ς , υπό το φω ς τ η ς η μ έρ α ς, η δ ρ α σ τη ρ ιό τη τα π ε ρ ιο ρ ιζό ­ τα ν σ το π υ ρ ο β ο λ ικ ό κα ι σ το υ ς ό λ μ ο υ ς , ενώ φ υ σ ικ ά δ ε ν α π ο ύσ ιαζα ν κ α ι ο ι ε λ ε ύ θ ε ρ ο ι σ κ ο π ευ τές. Οι δ υ ­ ν ά μ ε ις το υ ΟΗΕ, α μέσ ω ς μ ε τά τ η ν α να το λή το υ ηλίου, ε ίχ α ν τη ν ε υ κ α ιρ ία να α ν α σ υ γ κ ρ ο τη θ ο ύ ν , κ α ι επ ι­ δ ίδ ο ν τα ν σ τη ν π ερ ίθ α λ ψ η τω ν τρ α υ μ α τιώ ν κα ι σ τη ν αναπλήρω ση τω ν απωλειών. Τ α υτό χ ρ ο να προσπα­ θ ο ύ σ α ν να υ π ο σ τη ρ ίξο υ ν με π ο λ ε μ ο φ ό δ ια τ ο υ ς α μ υ ­ ν ο μ έν ο υ ς κα ι να επ ιδ ιο ρ θ ώ σ ο υ ν τ ις ό π ο ιες φ θ ο ρ έ ς σ τα ο χ υ ρ ω μ α τικά έργα, π ρ ο κ ε ιμ έ ν ο υ να α ν τ έ ξ ο υ ν τ ις ε π ιθ έ σ ε ις τ η ς ε π ό μ ε ν η ς ν ύ κ τα ς. Α μ φ ό τ ε ρ ε ς π λ ε υ ρ έ ς χ ρ η σ ιμ ο π ο ιο ύ σ α ν, κ α θ ’ όλη τη δ ιά ρ κ ε ια τ η ς η μ έρ α ς, καπ νογόνα γ ια τη ν κάλυψ η τω ν σ τρ α τε υ μ ά τω ν το υ ς , σε τ έ τ ο ιο β α θ μ ό ώ σ τε η ο ­ ρ α τό τη τ α π ο λλές φ ο ρ έ ς π ε ρ ιο ρ ιζ ό τα ν σ η μ α ν τικ ά : οι μ εν Κ ιν έζο ι γ ια να κα λύ ψ ο υ ν τ α ε π α ν ειλ η μ μ έν α κ ύ ­ μ α τα ε φ ό δ ο υ , ενώ σι δ υ ν ά μ ε ις το υ ΟΗΕ, τ ις κ ιν ή σ ε ις τω ν δ ικώ ν τ ο υ ς δυνά μ εω ν, π ρος ενίσ χ υ σ η τ η ς το π ι­ κής ά μ υνα ς. Π α ρόλο που ο ι λόχο ι τω ν Συμμάχω ν κατ ά φ ε ρ ν α ν να α π ω θήσ ουν τ ις - κ α τ ά πολύ α ρ ιθ μ η τικ ά υ π έ ρ τ ε ρ ε ς - κ ιν ε ζ ικ έ ς δ υ ν ά μ ε ις , ο ι α π ώ λειες που υφ ίσ τα ν το ή τ α ν τ έ τ ο ιο υ β α θ μ ο ύ , ώ σ τε η μ α χ η τική

Ο α ν τισ τρ ά τη γ ο ς Θ ρ α σ ύβο υλος Τσακαλώ τος (α ρχη γός ΓΕΣ 1951-52), εν μέσω Ν ο τιο κ ο ρ εα τώ ν , κ α τά τη διά ρ κεια επ ίσ κεψ η ς σ την Κ ορ έα τη ν εποχή το υ π ολέμ ου.

τ ις π λ α γ ιές το υ υψ ώ μ ατο ς. Δ ε ν ή τ α ν λ ίγ ο ι ο ι τ ρ α υ μ α ­ τισ μ έ ν ο ι κα ι τω ν δ ύ ο π λευρ ώ ν που είχ α ν π α γ ιδ ε υ τε ί σ ε δ ιά φ ο ρ α σ η μ εία , ενώ δ ε ν σ τα μ α το ύ σ α ν με τ ις κ ρ α υ γ έ ς το υ ς να ζ η το ύ ν α π ελπ ισ μ ένα β ο ή θ εια . Η ν ύ κ τα τ η ς 13ης π ρος 14η Ιο υ ν ίο υ υπ ή ρ ξε δ ια ­ φ ο ρ ε τ ικ ή από τ ις π ρ ο η γ ο ύ μ εν ε ς . Σ τις 02.55 τα μεσάν υ κ τα , ύ σ τε ρ α από επ ίμ ο νη δρ ά σ η το υ α ντίπ α λο υ π υ ρ ο β ο λ ικ ο ύ , ε κ δ η λ ώ θ η κ α ν σ π ο ρ α δ ικ ές προσπά­ θ ε ιε ς μικρώ ν κ ιν ε ζικ ώ ν τμημάτω ν. Π α ρ ά λλη λα , π ρ ο­ σ π ά θη σ α ν να π ε ρ ισ υ λ λ έξ ο υ ν τ ο υ ς ν ε κ ρ ο ύ ς σ υμπ ο­ λ ε μ ισ τ έ ς το υ ς , ιδ ια ίτ ε ρ α σ τα α ν α τ ο λ ικ ά κα ι σ τα δ υ ­ τ ικ ά το υ υψ ώ μ α το ς. Α υ τ έ ς ο ι π ρ ω το β ο υ λ ίε ς σ ύ ν τ ο ­ μα α π έτυ χ α ν, ύ σ τε ρ α από τα έ ν τ ο ν α π υρά που δ έ ­ χ θ η κ α ν από τ ο υ ς υ π ερ α σ π ισ τές το υ Χ άρι. Κ α τά δ ιά ρ κ ε ια τ η ς υπ όλοιπ η ς ν ύ κ τα ς δ ε ν π α ρ α τη ρ ή θ η κ ε σ η μ α ν τικ ή δ ρ α σ τη ρ ιό τη τα , ενώ μ ε τ ά τ ις 04.40, τ ο κ ι­ ν ε ζ ικ ό π εζικ ό α π ο σ ύ ρ θ η κ ε πλήρως. Η ε ικ ό ν α τω ν πρώτων η μ ερ ώ ν επ α ν α λ ή φ θ η κ ε τ η ν αμέσ ω ς επ ό μ ε ν η ν ύ κ τα (14 π ρ ος 15 Ιο υ νίο υ ). Σ τη 01.25, τμ ή μ α κ ιν ε ζ ικ ο ύ π εζικο ύ , υπό τα πυρά το υ σ υ μ μ α χ ικ ο ύ π υ ρ ο β ο λ ικ ο ύ κα θώ ς κ α ι τω ν υπ ερ ασ π ι­ στώ ν το υ υψ ώ μ α το ς, π ρ ο ω θ ή θ η κ ε κ α ι κ α τά φ ε ρ ε κα ι π ά λι να δ ιε ισ δ ύ σ ε ι σ το δ ίκ τ υ ο χ α ρ α κω μ ά τω ν το υ Χ ά ­ ρι. Α κ ο λ ο ύ θ η σ α ν σ φ ο δ ρ έ ς σ υ γ κ ρ ο ύ σ ε ις σώμα με σώμα, ο ι ο π ο ίες σ υ ν ε χ ίσ τη κ α ν επ ί μ ία σ χ εδ ό ν ώρα. Π ρ ος εν ίσ χ υ σ η τ η ς ά μ υ να ς έ σ π ευ σ ε α μέσ ω ς ο Λ ό ­ χο ς Ε, ενώ π α ρ ά λλη λα έν α ς ο υ λ α μ ό ς α ρ μ ά τω ν π λη ­ σ ία σ ε τ ο ν τ ο μ έ α γ ια λ ό γ ο υ ς α ντιπ ερ ισ π α σ μ ο ύ . Σ τις

τ ο υ ς ικ α ν ό τ η τα να κ α θ ίσ τα τα ι π λέο ν α νύπ α ρκτη, με α π ο τέ λ ε σ μ α να χ ρ ή ζ ο υ ν ά μ ε σ η ς α ν τικ α τά σ τα σ η ς το αμέσ ω ς επ ό μ εν ο πρωί. Φ υσικά, αν από τη μία π λευ ρ ά γ ίν ε τ α ι λό γο ς γ ια δυ σ α να π λή ρ ω τες α π ώ λειες μ ε τα ξ ύ τω ν λόχων τω ν υπ ερασπ ιστώ ν, από τ η ν άλλη ο ι χ ιλ ιά ­ δ ε ς ν ε κ ρ ο ί τω ν κ ινεζικώ ν σ υ ν τα γ μ ά τω ν είχ α ν γ ε μ ίσ ε ι

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ ! 4 9

Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΠΑΡΟΥΣΙΑ ΣΤΗΝ ΚΟΡΕΑ Η απόφαση για την αποστολή ελληνικών δυνάμεων στην Κορέα υπήρ­ ξε απόρροια πολλών παραγόντων. Η μετεμφυλιακή Ελλάδα επεδίωκε να εκδηλώσει την υποστήριξή της σε μια στρατιωτική επιχείρηση που είχε ως σκοπό την κατοχύρωση της διεθνούς ασφάλειας και της ανεξαρτησίας ε­ νός κράτους-μέλους του ΟΗΕ. Η συμμετοχή της στον πόλεμο αποτελούσε έμπρακτη απόδειξη της ετοιμότητας της χώρας να επ ιδείξει αλληλεγγύη προς τον Δυτικό κόσμο, καθώς η ίδια είχε προσφάτως 6ιώσει έναν εμφύλιο πόλεμο - κομμάτι του ίδιου ψυχροπολεμικού σκηνικού. Το Εκστρατευτικό Σώμα Ελλάδος στην Κορέα (ΕΚΣΕ) περιελάμβανε χερσαίες και αεροπορικές δυνάμεις. Στις 3 Δεκεμβρίου, το 13ο Σμήνος ε ­ ντάχθηκε στην 21η Μοίρα Μεταφορών της Αμερικανικής Αεροπορίας, ενώ στις 9 Δεκεμβρίου 1950 αποβιβάστηκε το ελληνικό τάγμα στο λιμάνι Πουσάν και εντάχθηκε στο 7ο Σύνταγμα Ιππικού της 1ης Μεραρχίας Ιππικού του Στρατού των ΗΠΑ. Από τις 18 Δεκεμβρίου 1950 μέχρι τις 19 Δεκεμβρίου 1953, το ελληνικό τάγμα διεξήγαγε πλήθος αμυντικών και επιθετικών επιχειρήσεων, στο πλαίσιο του συμμαχικού σχεδιασμού. Οι συμπλοκές διεξάγονταν, κατά κα­ νόνα, υπό δυσμενείς κλιματολογικές συνθήκες και απέναντι σε πολυπλη­ θέστερο εχθρό. Οι κυριότερες μάχες στις οποίες ενεπλάκη το ελληνικό τάγμα δύναται να συνοψιστούν στις εξής: ύψωμα 381 (Ιανουάριος 1951), ύ­ ψωμα 326 (Μάρτιος 1951), ύψωμα Σκοτς (Οκτώβριος 1951), ύψωμα Νόρι (Σεπτέμβριος 1951) και, τέλος, ύψωμα Χάρι (Ιούνιος 1953). Η συμβολή των ελληνικών τμημάτων, με τις συνεχείς πολεμικές επιτυχίες στα πεδία των μαχών τις οποίες επέδειξαν, υπήρξε σημαντικότατη, απόρροια της εξαιρε­ τικής επιχειρησιακής ετοιμότητας, της άρτιας στρατιωτικής εκπαίδευσης και πείρας, καθώς και του υψηλού ηθικού των ανδρών που το στελέχωσαν. Στις επιχειρήσεις στην Κορέα έλαβαν συνολικά μέρος 10.225 Ελληνες, καθώς πραγματοποιείτο περιοδική ανανέωση του δυναμικού με τμήματα αντικατάστασης από την Ελλάδα. Τον φθινόπωρο του 1953, μετά την υπο­ γραφή της ανακωχής, δημιουργήθηκε το σύνταγμα του ΕΚΣΕ, το οποίο ε ­ ντάχθηκε στην αμερικανική 3η Μεραρχία, ενώ στις 10 Μαρτίου 1955 πε­ ριορίστηκε και πάλι σε τάγμα. Το ελληνικό 13ο Σμήνος εκτέλεσε, κατά κύριο λόγο, αποστολές μετα­ φοράς προσωπικού και υλικού, ρίψης εφοδίων και τροφίμων σε προκεχωρημένα και αποκομμένα φίλια τμήματα, ενώ πραγματοποιήθηκαν και νυ­ κτερινές αποστολές πάνω από το εχθρικό έδαφος για συλλογή πληροφο­ ριών. Από τις πλέον γνωστές αποστολές που ανέλαβε, υπήρξε η εκκένωση του αεροδρομίου Χανγκάρου ρι, στα τέλη του 1950, η οποία συνέβαλε στη διάσωση χιλιάδων τραυματιών. Εκτός από πολεμικό έργο, το ελληνικό στράτευμα προσέφερε και ση­ μαντικό φιλανθρωπικό έργο στην Κορέα. Πέραν της ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης προς τα θύματα των μαχών, πραγματοποιήθηκαν και διανο­ μές τροφίμων σε περιοχές κοντά στη ζώνη των επιχειρήσεων. Επιπρόσθε­ τα, με έρανο μεταξύ του προσωπικού, πραγματοποιήθηκε η ανέγερση του ιερού ναού του Αγίου Νικολάου στη Σεούλ. Οι συνολικές απώλειες των Ελλήνων στον πόλεμο ανήλθαν σε 186 νε­ κρούς και 577 τραυματίες. Η κυβέρνηση της Νότιας Κορέας, τιμώντας την προσφορά του ελληνικού σώματος, ανήγειρε στην «Κοιλάδα των ηρώων», πλησίον της Σεούλ, μεγαλοπρεπέστατο μνημείο για τους πεσόντες Ελλη­ νες στρατιώτες.

Ε ο ρ τα σ μ ό ς το υ ελ λη νικο ύ Πάσχα σ τη ν Κ ορ έα, κ α τά το ν π α τρ ο π α ρ ά δ ο το τρόπ ο.

5 0 I ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ

03.45, ο ι ε π ιτ ιθ έ μ ε ν ε ς δ υ ν ά μ ε ις απ ω θήθηκαν. Η ε π ό μ εν η ν ύ κ τα (15 προς 16 Ιο υ ν ίο υ ), παραδόξως κα ι σε α ν τ ίθ ε σ η με τ ις π ρ ο η γ ο ύ μ εν ες , υπ ήρξε ι­ δ ια ίτ ε ρ α ή ρ εμ η . Π ιθ α ν ό τα τα , η κ ιν ε ζ ικ ή π λ ευ ρ ά ε ­ το ιμ α ζ ό τα ν γ ια τ η ν κ α θ ο ρ ισ τικ ή ε π ίθ εσ η , σ υ γ κ ε ­ ν τρ ώ ν ο ν τα ς ό λ ε ς τ ις δ υ ν ά μ ε ις που τ ις ε ίχ α ν απομ ε ίν ει. Το α μ έσ ω ς επ ό μ εν ο πρωινό, κα θώ ς ό λ ο ι σι δ ια τ ιθ έ μ ε ν ο ι α μ ε ρ ικ α ν ικ ο ί λό χ ο ι το υ 15ου ΣΠ είχ α ν α π ο λ έσ ει τη μ α χ η τικ ή το υ ς ικ α ν ό τη τα , ζ η τ ή θ η κ ε η σ υ νδ ρ ο μ ή τω ν α νδρ ώ ν το υ ε λ λ η ν ικ ο ύ τά γ μ α το ς («Sparta Battalion»).

Η ΗΡΑ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΕΚΣΤΡΑΤΕΥΤΙΚΟΥ ΣΗΜΑΤΟΣ Σ ύ ν το μ α , τα ν έα τω ν σ φ οδ ρώ ν κα ι π ο λύνεκρ ω ν μαχών σ το Χ ά ρ ι α π ο τε λ ο ύ σ α ν πρώ τη είδ η σ η σ τις τ ά ξ ε ις το υ σ τ ρ α τ ε ύ μ α τ ο ς το υ ΟΗΕ. Ο ι ά ν δ ρ ε ς το υ ε λ λ η ν ικ ο ύ τά γ μ α το ς , υπό το ν α ν τισ υ ν τα γ μ α τά ρ χ η Γεώ ργιο Κ ο υ μ α νά κο , δ ε ν δ υ σ κ ο λ ε ύ τ η κ α ν να κά νο υ ν τ ο ν π α ρ α λλη λισ μ ό κα ι να μ ε το ν ο μ ά σ ο υ ν ά τυπ α το ύψ ω μα σε «Χάρο». Δ υ ν ά μ ε ις το υ Ε κ σ τρ α τε υ τικ ο ύ Σ ώ μ α το ς Ε λλά δ ο ς (ΕΚΣΕ), ο ι ο π ο ίες ή τ α ν ενσ ω μα ­ τω μ έ ν ε ς σ το 15ο ΣΠ τω ν ΗΠΑ, β ρ ίσ κ ο ν τα ν ήδ η σ τη ν π ερ ιο χ ή πριν τ η ν έ ν α ρ ξη τ η ς π ο λ ιο ρ κ ία ς το υ Χ άρι κα ι μ ά λ ισ τα τμ ή μ α α υ τώ ν ε ίχ ε ε π ιφ ο ρ τ ισ τ ε ί με τη ν ά μ υ να το υ ό μ ο ρ ο υ φ υ λ α κ ίο υ Ν τικ. Ο τα ν κ λ ή θ η κ α ν να υ π ερ α σ π ισ το ύ ν τ ο ύψωμα, γ νώ ρ ιζα ν ό τ ι η απο­ σ το λή το υ ς ή τ α ν κ ά θ ε ά λλο παρά ε ύ κ ο λ η . Οι Α μ ε ρ ικ α ν ο ί σ τρ α τιώ τε ς ε ίδ α ν με α ν α κ ο ύ φ ισ η τη ν ά φ ιξη τω ν Ε λλήνω ν σ υ μ π ο λεμ ισ τώ ν τ ο υ ς σ το ύ­ ψωμα, π α ρ α τη ρ ώ ν τα ς κα ι τ ις π α ρ ά ξε ν ες , γ ι ’ α υ το ύ ς , π ο λ ε μ ικ έ ς τ ο υ ς σ υ ν ή θ ε ιε ς : « Ε φ ερ α ν μαζί τ ο υ ς και τ α μ ο υ σ ικά τ ο υ ς ό ρ γανα , π α ίζο ν τα ς κα ι τρ α γ ο υ δ ώ ­ ν τα ς» . Α μέσ ω ς, ο ι ά ν δ ρ ες το υ ε λ λ η ν ικ ο ύ 3ου Λ ό ­ χου, υπό τ ο ν λοχα γό Κ ω νσ τα ντίνο Σ κα λτσ ά , π ρ α γ­ μ α το π ο ίη σ α ν α να γνώ ρ ισ η επ ί το υ υψ ώ μ α το ς. Η α ­ τ μ ό σ φ α ιρ α ή τ α ν α π ο π νικτική , κα θώ ς ο τό π ο ς ή τα ν γ ε μ ά τ ο ς από τ ο υ ς ν ε κ ρ ο ύ ς τω ν μαχών τω ν π ρ ο η ­ γ ο ύ μ εν ω ν ημερώ ν. Την κ α τά σ τα σ η κ α θ ισ το ύ σ α ν α ­ κόμ η πιο α φ ό ρ η τη ο ι υ ψ η λ έ ς θ ε ρ μ ο κ ρ α σ ίε ς που ε ­ π ικ ρ α το ύ σ α ν ε κ ε ίν ο τ ο δ ιά σ τη μ α . Οι ε ικ ό ν ε ς που α ­ ν τ ίκ ρ ιζ α ν ο ι σ τρ α τιώ τε ς χ α ρ ά χ θ η κ α ν β α θ ιά στη μ νή μ η το υ ς : α ίμ α έσ τα ζ ε σ τα χα ρ α κώ μ α τα , ενώ σ τις π λ α γ ιές κα ι ιδ ια ίτ ε ρ α σ τα σ υ ρ μ α το π λ έ γ μ α τα κ ε ίτο ν τα ν π ο λλο ί ν ε κ ρ ο ί Κ ινέζο ι. Η έ ν τ ο ν η δ ρ α σ τ η ρ ιό τ η ­ τα το υ π υ ρ ο β ο λ ικ ο ύ ε ίχ ε ο λ ο κ λ η ρ ώ σ ε ι τ η ν ε ικ ό ν α τ η ς φ ρ ίκ η ς , κα θώ ς π ολλά από τα ν ε κ ρ ά σ ώ ματα ε ί­ χ αν κ ο ν ιο ρ τ ο π ο ιη θ ε ί, ενώ η οσ μή το υ θ α ν ά το υ ή τα ν π α ντο ύ κ υ ρ ία ρ χ η κα ι α π ο π νικτική . Το μ ε γ α λ ύ τε ρ ο τμ ή μ α τω ν οχυρ ώ σ εω ν ε ίχ ε α ­ χ ρ η σ τ ε υ τ ε ί λόγω τ η ς π ρ ω το φ α νο ύ ς δ ρ α σ τ η ρ ιό τ η ­ τ α ς το υ κ ιν ε ζ ικ ο ύ π υ ρ ο β ο λ ικ ο ύ κα τά τ ις π ρ ο η γ ο ύ ­ μ ε ν ε ς η μ έ ρ ε ς . Ο Κ ο υ μ α ν ά κ ο ς έδ ω σ ε α μέσ ω ς ε ν τ ο ­ λή να ξ ε κ ιν ή σ ο υ ν ε ρ γ α σ ίε ς γ ια τ η ν επ ιδ ιό ρ θ ω σ η τω ν χαρ α κω μά τω ν, κα θώ ς κα ι γ ια τη δ η μ ιο υ ρ γ ία ε ­ π ιπ λέο ν ο χυρ ώ σ εω ν κα ι τη ν οργάνω ση το υ ε δ ά ­ φ ο υ ς. Σε υ π ο σ τή ρ ιξη το υ ε λ λ η ν ικ ο ύ λόχου ε ίχ ε π ρ ο σ τρ έ ξ ε ι κα ι ν ο τ ιο κ ο ρ ε α τ ικ ό προσωπικό, κα θώ ς κ α ι α μ ε ρ ικ α ν ικ ό ς λόχο ς το υ μ η χ α νικο ύ , ο ι ά ν δ ρ ες ό ­ μως το υ τ ε λ ε υ τ α ίο υ α π ο σ ύ ρ θ η κ α ν πριν τη δύση το υ η λ ίο υ . Π ά ντω ς το έρ γ ο το υ ς δ υ σ χ ε ρ α ιν ό τα ν ση-

μ α ν τικ ά , α φ ο ύ σε όπ οιο σ η μ είο κα ι αν ε π ικ ε ν τρ ώ ν ο ­ ν τα ν ο ι ε ρ γ α σ ίε ς , α ν α κ α λ ύ π το ν τα ν ν ε κ ρ ο ί Κ ιν έζο ι σ τρ α τιώ τε ς τω ν π ρ ο η γο υ μ ένω ν μαχών. Ενώ σ το ν ό τ ιο τμ ή μ α ο ι ε ρ γ α σ ίε ς ο λ ο κ λ η ρ ώ θ η ­ καν ε ν τ ό ς τ η ς η μ έ ρ α ς , κ ά τ ι τ έ τ ο ιο ή τ α ν α δ ύ ν α το σ το Β όρ ειο, κα θώ ς ο ι π ρ ο κ ε χ ω ρ η μ έ ν ε ς κ ιν ε ζ ικ έ ς γ ρ α μ μ έ ς δ ιέ θ ε τ α ν απ’ ε υ θ ε ία ς ο π τική επ αφ ή με α υ ­ τό . Η πρώ τη απ ό π ειρ α α π έτυ χ ε, δ ιό τ ι ο ι Κ ιν έζο ι α μ έ ­ σως εξα π έλ υ σ α ν σ φ ο δ ρ έ ς β ο λ έ ς όλμων. Μ ά λισ τα , ο ι π ρ ώ τες α π ώ λ ειες το υ ε λ λ η ν ικ ο ύ λόχο υ σ η μ ε ιώ θ η ­ κα ν κα τά τη δ ιά ρ κ ε ια α υ τή ς τ η ς π ρ ο σ π ά θ εια ς. Τ ελι­ κά π ρ α γ μ α το π ο ιή θ η κ α ν ο ι α π α ρ α ίτ η τε ς ε ρ γ α σ ίε ς κα ι σ τη ν ε κ τ ε θ ε ιμ έ ν η β ό ρ ε ια π λ ευ ρ ά μόνο μ ε τ ά τη δύση το υ η λ ίο υ . Β έβ α ια , ο φ ό β ο ς μ ια ς κ ιν ε ζ ικ ή ς επ ί­ θ ε σ η ς ή τ α ν π ά ντα ο ρ α τό ς κα τά τη δ ιά ρ κ ε ια τ η ς ν ύ ­ κ τα ς τ η ς 16ης Ιο υ νίο υ , όμω ς τ ε λ ικ ά δ ε ν ε κ δ η λ ώ θ η ­ κε κ α μ ία π ρ ω το β ο υλία . Ε τσ ι δ ό θ η κ ε η δ υ ν α τ ό τ η τ α σ το υ ς α μ υ ν ο μ έ ν ο υ ς να σ υ ν εχ ίσ ο υ ν τ ις α ν α γ κ α ίε ς ε ­ π ισ κ ε υ έ ς κα ι σ ε α υ τό το τμ ή μ α τω ν οχυρώσεων. Π λέο ν, μ ε το φω ς τ η ς ε π ό μ ε ν η ς η μ έ ρ α ς , ο ι ε ρ ­ γ α σ ίε ς ε ίχ α ν π ρ οχω ρή σ ει σε τ έ τ ο ιο σ η μ ε ίο ώ σ τε ο ρ ι­ σ μ ένα σ κέπ α σ τρ α να ε ίν α ι π λέο ν α σ φ α λή από τ ις β ο ­ λ έ ς τω ν κ ιν εζικ ώ ν όλμων. Ετσι, παρά τ ο υ ς κ ιν ε ζ ικ ο ύ ς β ο μ β α ρ δ ισ μ ο ύ ς, τα ε λ λ η ν ικ ά τμ ή μ α τα ε το ιμ ά ζ ο ν τ α ν να α ν τιμ ε τω π ίσ ο υ ν τη ν ε π ικ ε ίμ ε ν η επ ίθ εσ η το υ ε ­ χ θ ρ ικ ο ύ π εζικο ύ , έ χ ο ν τα ς λ ά β ε ι τ ις κ α λ ύ τε ρ ε ς , κα τά το δ υ ν α τό ν , θ έ σ ε ις μάχης.

Ε κ ρ η ξη β λ ή μ α το ς ο λμο υ, τη ν οποία π α ρ α κ ο λ ο υ θεί έκ π λ η κτο ς Α μ ερ ικα νό ς σ τρ α τιώ τη ς .

Η ΚΑΘΟΡΙΣΤΙΚΗ ΝΥΚΤΑ Σ τις 23.00 τ η ς 17ης Ιο υ ν ίο υ ε ξα π ο λ ύ θ η κ ε το πρώ το κύμα ε φ ό δ ο υ το υ κ ιν ε ζ ικ ο ύ π εζικ ο ύ κα τά τω ν Ελλήνω ν, π λέο ν, υπ ερ ασ π ισ τώ ν το υ Χ άρι, τ α υ τ ό χ ρ ο ­ να από δ ύ ο κ α τ ε υ θ ύ ν σ ε ις : β ο ρ ε ιο δ υ τ ικ ά κα ι β ο ρ ε ιο ­ α ν α το λ ικ ά . Ο ι α μ υ ν ό μ εν ο ι, α φ ο ύ έψ α λ α ν τ ο ν ε θ ν ικ ό ύμνο, έ λ α β α ν τ ις π ρ ο β λ επ ό μ εν ες θ έ σ ε ις μάχης. Η επ ίθ εσ η υπ ή ρ ξε ε φ ια λ τ ικ ή , ήδ η από τ ις πρώ­ τ ε ς σ τιγ μ έ ς κα τά τ ις ο π ο ίες ε κ δ η λ ώ θ η κ ε , κα θώ ς ο ι π ερ ίπ ου 110 ά ν δ ρ ες το υ ε λ λ η ν ικ ο ύ λόχου έπ ρ επ ε να α ν τιμ ετω π ίσ ο υ ν έ ν α ν α ντίπ α λο που εφ ο ρ μ ο ύ σ ε με δύ να μ η σ υ ν τά γ μ α το ς . Π α ρ ά λλη λα , ανά τ α κ τ ά χ ρ ο ν ι­ κά δ ια σ τή μ α τα , α ε ρ ο σ κ ά φ η τ η ς σ υ μ μ α χ ικ ή ς α ε ρ ο ­ π ο ρ ία ς ε κ τ ε λ ο ύ σ α ν π τή σ ε ις πάνω από τ η ν π ερ ιο χ ή κα ι έρ ιχ ν α ν φ ω τ ο β ο λ ίδ ε ς που δ ια ρ κ ο ύ σ α ν 15 λεπ τά , φ ω τ ίζ ο ν τα ς τ η ν π ερ ιο χ ή κα ι υ π ο σ τη ρ ίζο ν τα ς έ τ σ ι τ ο έ ρ γ ο τω ν υπ ερ ασ π ισ τώ ν το υ υψ ώ μ α το ς, α λλά και το υ φ ιλ ιο ύ π υ ρ ο β ο λ ικ ο ύ . Το τ ε λ ε υ τ α ίο π ρ α γ μ α το ­ π ο ιο ύ σ ε β ο λ έ ς α νά σ χ εσ η ς μπ ροστά από τ ις ε λ λ η ν ι­ κ έ ς θ έ σ ε ις με ιδ ια ίτ ε ρ η επ ιτυ χ ία . Μ ό λ ις ο ι ε π ιτ ιθ έ μ ε ν ο ι κ α τά φ ε ρ α ν να δια π ερ ά σ ουν τα σ υ ρ μ α το π λ έ γ μ α τα τ η ς ε ξ ω τ ε ρ ικ ή ς π ε ρ ιμ έ ­ τρ ο υ , ε ισ ή λ θ α ν σ το β ό ρ ε ιο τμ ή μ α τω ν χαρ α κω μ ά ­ των. Ο μως κα τά τα μ εσ ά ν υ κ τα , ύ σ τε ρ α από επ ίμ ο νη ά μυνα , ε κ δ ιώ χ θ η κ α ν π ροσω ρινά. Δ ε ν π έρ α σ ε, όμως, μισή ώρα κα ι εξα π ο λ ύ θ η κ ε δ ε ύ τ ε ρ ο ε π ιθ ε τ ικ ό κύμα,

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ 151

σ ο υ ν τ ις θ έ σ ε ις που μ ό λ ις κ α τέ λ α β α ν , δ ε ν σ τα μ ά ­ τη σ α ν π ο τέ να έ χ ο υ ν τ η ν υπ ο σ τή ρ ιξη το υ π υ ρ ο β ο ­ λ ικ ο ύ το υ ς .

κ α τα φ έ ρ ν ο ν τα ς να φ θ ά σ ο υ ν σ τα χα ρ α κώ μ α τα . Τ ελι­ κά α π ο κ ρ ο ύ σ τη κ α ν κα ι πάλι, κα θώ ς το ύψωμα σ ε ιό ­ τα ν από τα π υρά το υ π υ ρ ο β ο λ ικ ο ύ α μ φ ο τέρ ω ν τω ν πλευρών. Κ α τά τη δ ιά ρ κ ε ια τω ν α π έλπ ιδω ν π ρ οσ π α θειώ ν να α π ο κ ρ ο υ σ τε ί η π λ η μ μ υ ρ ίδ α τω ν κ ιν εζικ ώ ν δ υ ν ά ­ μεων, ο α ν τ ισ υ ν τα γ μ α τά ρ χ η ς Κ ο υ μ α ν ά κ ο ς π α ρ έμ ε ­ νε σ υ ν έχ εια σ το π λ ευ ρ ό τω ν σ τρ α τιω τώ ν το υ , με α ­ π ο τέ λ ε σ μ α σ υχνά να β ρ ίσ κ ε τ α ι ε κ τ ε θ ε ιμ έ ν ο ς σ τα κ ι­ ν ε ζ ικ ά πυρά. Η σ υ γ κ ε κ ρ ιμ έ ν η τ α κ τ ικ ή , π α ρ όλο που ε ίν α ι σ υ ν ή θ η ς κ α τά τ η ν ε λ λ η ν ικ ή σ τρ α τιω τικ ή π αρά­ δοση, π ρ ο ξ έ ν η σ ε μ εγ ά λ η εντύπ ω σ η σ το υ ς Α μ ε ρ ικ α ­ ν ο ύ ς σ τρ α τιώ τε ς , τω ν οπ οίω ν ο ι α ν τίσ το ιχ ο ι δ ιο ικ η ­ τ έ ς , όπως α ν α φ έ ρ ο υ ν π ο λ λ ές μ α ρ τυ ρ ίε ς , π ρ ο τιμ ο ύ ­ σαν τη σ ιγ ο υ ρ ιά τω ν μ ε τό π ισ θ ε ν κα ι τ η ν επ ικο ινω νία με τα π ρ ο κεχ ω ρ η μ ένα τμ ή μ α τά τ ο υ ς α π ο κ λ εισ τικ ά δ ι’ α σ υ ρ μ ά το υ .

Π ερ ισ υ λλ ο γή των τρ α υ μ α τιώ ν των π ρόσφ ατω ν μαχών μ ε τεθ ω ρ α κ ισ μ έν ο Μ 39. Κ ατά τη δ ιά ρ κ εια τη ς π ολιορκίας το υ Χάρι, οι τρ α υ μ α τίε ς των σφοδρώ ν συμπλοκών κά& ε νύ κ τα ς π αρ α λαμ β άνοντα ν τις π ρώ τες πρω ινές ώ ρες τη ς επ ό μ ενη ς η μ έρ α ς.

Σ ε κρ ίσ ιμ ο σ η μ ε ίο τ η ς μάχης, ο α ν τισ υ ν τα γ μ α τά ρ χ η ς Κ ο υ μ α νά κο ς α ιτ ή θ η κ ε εν ισ χ ύ σ εω ν κα ι π ρ ά γ μ α τι ρ ίχ θ η κ ε σ τη μάχη έν α ς α κό μ η ε λ λ η ν ικ ό ς λόχο ς (1ος), ενώ π α ρ ά λλη λα ά ρ μ α τα το υ Α μ ε ρ ικ α ν ι­ κού Σ τρ α το ύ , από κο ινο ύ με μ ία δ ιμ ο ιρ ία ε λ λ η ν ικ ο ύ π εζικο ύ , κ ιν ή θ η κ α ν α ν α τ ο λ ικ ά το υ Χάρι, π ρ ο κ ε ιμ ένου να υ π ο σ τη ρ ίξο υ ν τ ο υ ς υ π ερ α σ π ισ τές το υ υψώ­ μ α το ς κα ι να κα θ η λώ σ ο υ ν τμ ή μ α τω ν ε π ιτιθ έ μ ε ν ω ν δυνάμεω ν. Τ ελικά, η α ν τε π ίθ ε σ η που ε κ δ η λ ώ θ η κ ε κ α τά φ ε ρ ε να α ν α τ ρ έ ψ ε ι τη ν π ρ ό σ κα ιρ η κ ιν ε ζ ικ ή ε ­ π ιτυ χ ία , κυρ ίω ς χάρη σ τη ν ε π ιτ η δ ε ιό τ η τ α τω ν Ε λλή­ νων σ τρ α τιω τώ ν σ το ν αγώνα ε κ το υ σ υ σ τά δ η ν και κυρ ίω ς διά τ η ς λό γχ η ς, α λλά κα ι σ τη ν ε υ σ τ ο χ ία τω ν σ υμ μ α χ ικώ ν βολώ ν π υ ρ ο β ο λ ικ ο ύ . Α κ ο λ ο ύ θ η σ ε γ ε ν ι­ κή υποχώ ρηση τω ν α ντίπ α λω ν τμ η μ ά τω ν από τη ν π ερ ιο χ ή , ενώ ο ι ε κ τ ε θ ε ιμ έ ν ο ι κα ι υ π ο χ ω ρ ο ύ ντες Κ ι­ ν έ ζ ο ι μ ε τ έ φ ε ρ α ν τ ρ α υ μ α τ ίε ς κα ι ν ε κ ρ ο ύ ς σ υ μ π ο λε­ μ ισ τ έ ς σ το υ ς ώ μ ους το υ ς , π ροσ π α θώ ντα ς με α υ τό ν το ν τρόπ ο, π α ρ ά λλη λα , να έ χ ο υ ν κά π οια κάλυψ η από τα ε λ λ η ν ικ ά πυρά. Κ α τά τ ις π ρ ώ τες π ρ ω ινές ώ ρες, τα ε λ λ η ν ικ ά τμ ή μ α τ α ξ ε κ ίν η σ α ν τη μ α ρ τυ ρ ικ ή δ ια δ ικ α σ ία τη ς κ α τα μ έ τρ η σ η ς τω ν πεσόντω ν. Σ υ νο λικά , έ ξ ι Ε λ λ η ­ ν ε ς σ τρ α τιώ τε ς σ κ ο τώ θ η κ α ν κα τά τη δ ιά ρ κ ε ια τω ν σ υμπ λοκώ ν τη ν ύ κ τα ε κ ε ίν η επ ί το υ υψ ώ μ α το ς, ενώ ο ι τ ρ α υ μ α τ ίε ς α ν ή λ θ α ν σ ε 21. Οι α π ώ λ ειες τ ις α ν τ ί­ π α λη ς π λ ε υ ρ ά ς υπ ήρξα ν μ α κρ ά ν π ο λλα π λά σ ιες, ενώ η π ερ ιο χ ή π έ ρ ιξ το υ υ ψ ώ μ α το ς ή τ α ν κα τά σ π α ρ ­ τη από τα σ ώ μα τα τω ν Κ ινέζω ν σ τρατιω τώ ν. Τη σ υ γ κ ε κ ρ ιμ έ ν η ν ύ κ τα ε ρ ρ ίφ θ η σ α ν σ υ νο λικά πάνω από 90.000 α μ ε ρ ικ α ν ικ ά κα ι 30.000 κ ιν ε ζικ ά β λ ή μ α τα π υ ρ ο β ο λ ικ ο ύ . Μ ά λισ τα , η σ υ χ ν ό τη τα τω ν βολώ ν από τ ις 39η, 58η κα ι 92η Μ ο ίρ ε ς Π υ ρ ο β ο λ ι­ κού τω ν ΗΠΑ ή τ α ν τ έ τ ο ια , ώ σ τε ε ίχ α ν α ν α σ κ ά ψ ει τ η ν κο ρ υ φ ή κα ι τ ις π λ α γ ιές το υ υ ψ ώ μ α το ς σε βα θ-

£ Η κινεζική πλευρά, Βλέποντας ότι έπρεπε να Θυσιάσει κάθε διατιθέμενο μέσο, απέστειλε και επιπρόσθετες ενισχύσεις, προκειμένου να διασπάσει την εσωτερική περίμετρο του Χάρι. j

Σ τις 02.40 ε κ δ η λ ώ θ η κ ε ν έα επ ίθ εσ η από τα β ό ­ ρ εια , η οπ οία υ π ο σ τη ρ ιζό τα ν από μ ε γ α λ ύ τε ρ ο α ρ ιθ ­ μό δ υ νά μ εω ν π εζικο ύ , «με πιο π υκνά π υρά κα ι ουρλ ιά σ μ α τα , ε π ιτ ιθ έ μ ε ν ο ι σαν λ υ σ σ α σ μ ένα σ κ υ λ ιά γ ια να μας κα τα σ π α ρ ά ξο υ ν» , ενώ χ α ρ α κ τη ρ ισ τ ικ ά αναφ έ ρ ε τ α ι πως «όπου έβ λ ε π α ν σ κιά π υ ρ ο β ο λο ύ σ α ν (οι Κ ινέζο ι)» . Τ ελικά ε ισ ή λ θ α ν κ α ι π ά λι σ το δ ίκ τ υ ο τω ν χαρ α κω μά τω ν, ενώ κα τά τ ις ε π ό μ ε ν ε ς ώ ρ ες α κ ο λ ο ύ ­ θ η σ α ν σ υ μ π λο κές σώμα μ ε σώμα. Μ ά λισ τα , η κ ιν ε ζ ι­ κή π λευρ ά , β λ έ π ο ν τα ς ό τ ι έπ ρ επ ε να θ υ σ ιά σ ε ι κ ά θ ε δ ια τ ιθ έ μ ε ν ο μέσ ο, α π έ σ τε ιλ ε κα ι ε π ιπ ρ ό σ θ ε τε ς ε ν ι­ σ χύ σ εις, π ρ ο κ ε ιμ έ ν ο υ να δ ια σ π ά σ ει τ η ν ε σ ω τε ρ ικ ή π ε ρ ίμ ε τ ρ ο το υ Χάρι. Σ τη ν π ρ ο σ π ά θ εια να δ ια τη ρ ή -

5 2 I ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ

μό που α ρ γ ό τ ε ρ α α ν α κ α λ ύ π το ν τα ν σ ο ρ ο ί π εσ όντω ν Κ ινέζω ν α κό μ η κα ι σ ε β ά θ ο ς δ υ ό μ ισ ι μέτρων. Δ υ ­ σ τυχώ ς δ ε ν α π ο φ ε ύ χ θ η κ α ν κα ι π ερ ιπ τώ σ εις απώ­ λ ε ια ς Ελλήνω ν σ τρ α τιω τώ ν από β ο λ έ ς το υ φ ιλ ιο ύ π υ ρ ο β ο λικο ύ .

ΑΠΟΚΛΙΜΑΚΠΣΗ - ΑΠΟΛΟΓΙΣΜΟΣ Μ ε τά τ η ν ε π ιτυ χ ία σ τη ν οπ οία σ υ ν έβ α λ α ν απ ο­ φ α σ ισ τικ ά τα ε λ λ η ν ικ ά τμ ή μ α τα , τη ν ύ κ τα τ η ς 18ης Ιο υ ν ίο υ , η κ ιν ε ζ ικ ή π λευ ρ ά δ ε ν εκ δ ή λ ω σ ε κ α μ ία π ε­ ρ α ιτέρ ω ε π ιθ ε τ ικ ή ε ν έ ρ γ ε ια κ α τά τ η ς το π ο θ ε σ ία ς . Δ υ ν ά μ ε ις το υ ε λ λ η ν ικ ο ύ τά γ μ α το ς π α ρ έμ ειν α ν σ το

Χ ά ρ ι μ έ χ ρ ι τ η ν 21η Ιο υ νίο υ , ο π ό τε κα ι το π α ρ έδω σ αν σ το υ ς ά ν δ ρ ε ς το υ 15ου ΣΠ. Τ ελικά, σ τις 27 Ιο υ λίο υ , β ά σ ει τω ν όρω ν τ η ς α να κω χή ς που υ π εγρ άφ η, ο ι δ υ ­ ν ά μ ε ις τω ν Ηνω μένω ν Εθνώ ν α π ο σ ύ ρ θ η κ α ν από το ύψωμα. Η μάχη γ ια τη ν κ α τά λ η ψ η το υ υ ψ ώ μ α το ς Χ ά ρ ι απ ο τ ε λ ε ί χ α ρ α κ τη ρ ισ τ ικ ό τύπ ο α ν α μ έ τρ η σ η ς κα τά το τ ε λ ε υ τ α ίο σ τά δ ιο το υ Π ο λ έμ ο υ τ η ς Κ ο ρ έα ς : η κ ιν ε ζ ι­ κή π λ ευ ρ ά ε π ιτ ίθ ε τ ο σε σ υ γ κ ε κ ρ ιμ έ ν ε ς το π ο θ ε σ ίε ς , π ρ ο κ ειμ έ ν ο υ να α π ο κ τή σ ε ι σ η μ α ν τικ ά π λ ε ο ν ε κ τή μ α ­ τ α κα τά τ ις δ ια π ρ α γ μ α τε ύ σ ε ις που θ α π ρ α γ μ α το π ο ι­ ο ύ ν τ ο σε σ ύ ν το μ ο χ ρ ο ν ικ ό δ ιά σ τη μ α . Υ π ήρξε β έ ­ β α ια κα ι αγώ να ς χ αρ α κω μά τω ν, ενώ ο κ ά θ ε λόχο ς τω ν Η νω μένω ν Εθνώ ν ο ο π ο ίρ ς ε ίχ ε ε π ιφ ο ρ τ ισ τ ε ί με τ η ν υπ εράσ π ισή το υ , ό φ ε ιλ ε να ε ν ε ρ γ ή σ ε ι α σ τρ α π ι­ α ία κα ι να ε π ιβ λ η θ ε ί σ τις α τ έ ρ μ ο ν ε ς σώμα με σώμα σ υμ π λοκές. Ε χ ει υ π ο σ τη ρ ιχ θ ε ί από π ο λλο ύ ς μ ε λ ε τ η τ έ ς το υ σ υ γ κ εκ ρ ιμ έ ν ο υ π ο λέμ ο υ ό τ ι π ο τέ ά λ λ ο τε σ τη σ τρ α ­ τιω τικ ή Ισ το ρ ία δ ε ν έχ ο υ ν χ α θ ε ί τ ό σ ε ς α νθ ρ ώ π ινες ζω ές γ ια έν α ν βράχο. Μ ά λισ τα , α ρ κ ε τ ο ί επ ιζώ ν τες σ τρ α τιώ τε ς , δ ε κ α ε τ ίε ς μ ε τ ά τ ο π έρ α ς τω ν μαχών, υ­ π ο σ τή ρ ιξα ν τη μ α τ α ιό τ η τ α τ η ς σ υ γ κ ε κ ρ ιμ έ ν η ς α να ­ μ έ τρ η σ η ς , κα θώ ς χ ά θ η κ α ν α μ έ τ ρ η τ ε ς ζω ές -κ υ ρ ίω ς ν έ ο ι μ ο ρ φ ω μ έν ο ι ά ν θ ρ ω π ο ι- λόγω τω ν σ φ οδ ρώ ν β ο ­ λών το υ π υ ρ ο β ο λ ικ ο ύ α μ φ ό τε ρ ω ν τω ν π λευρώ ν, σε φάσ η μ ά λ ισ τα κα τά τ η ν οπ οία η ανακω χή ή τ α ν β έ ­ βαιη κα ι θ α υ π ο γρ α φ ό τα ν από η μ έ ρ α σε η μ έρ α . Οι α ­ π ώ λ ειες π ολλώ ν α μ ε ρ ικ α ν ικ ώ ν λόχων, σε ν ε κ ρ ο ύ ς κα ι τ ρ α υ μ α τ ίε ς , α ν έ ρ χ ο ν τα ν σ το 80% τ η ς σ υ ν ο λ ικ ή ς τ ο υ ς δ ύ ν α μ η ς. Α υ τό ο φ ε ιλ ό τ α ν κα ι σ τις σ α φ ε ίς δ ια ­ τ α γ έ ς που είχ α ν λ ά β ε ι να υ π ερ α σ π ισ το ύ ν το σ υ γ κ ε ­ κ ρ ιμ έν ο ύψ ω μα πάση θ υ σ ία , α π ο κ λ ε ίο ν τ α ς τ η ν ε π ι­ λο γή τ η ς υποχώ ρησης. Υ π ο λο γίζετα ι ό τ ι οι κ ιν ε ζ ικ έ ς δ υ ν ά μ εις κα τά τη δ ιά ρ κ ε ια τω ν επ ιθ έσ εω ν έβ α λ α ν σ υ νο λικά 88.810 β λή ­ μ α τα π υ ρ ο β ο λικο ύ και όλμω ν άνω τω ν 81 mm. Από τη ν ά λλη π λευρ ά, γ ια τη σ υμμα χική π λευρ ά, ο α ρ ιθ ­ μός τω ν ρ ιφ θ έ ν τω ν βλη μ ά τω ν έ φ θ α σ ε τ α 368.185, συ­ μ π ερ ιλα μ β α νο μ ένω ν και τω ν βολώ ν υ π ο σ τή ρ ιξη ς ο ι ο π ο ίες π ρ ο έρ χ ο ντα ν από τ ε θ ω ρ α κ ισ μ έ ν α ,. Σ ύμφ ω να με α μ ε ρ ικ α ν ικ έ ς ε κ τ ιμ ή σ ε ις , ο ι κ ιν ε ζ ι­ κ έ ς δ υ ν ά μ ε ις που χ ρ η σ ιμ ο π ο ιή θ η κ α ν κα τά το υ υψώ­ μ α το ς Χ ά ρι μ π ο ρ ο ύν να σ υ ν ο ψ ισ το ύ ν , ανά ε ικ ο σ ιτ ε ­ τρ ά ω ρ ο (θ εω ρ ώ ν τα ς ως σ τιγ μ ή α λ λ α γ ή ς τ η ς η μ έ ρ α ς τη ν έ κ α σ τη α ν α το λ ή το υ η λ ίο υ ), ως εξή ς : • 10-11 Ιουνίου: σ ύ ν τα γ μ α δ ύ ν α μ η ς π ερίπ ου 3.600 ανδρών. • • • • •

11-12 Ιουνίου: σ ύ ν τα γ μ α π ερ ίπ ου 2.850 ανδρών. 12-13 Ιουνίου: εν ισ χ υ μ έ ν ο σ ύ ντα γμ α . 13-14 Ιουνίου: π ερίπ ου 100. 14-15: π ερ ίπ ου 120. 17-18: έν α σ ύ ντα γμ α . Κ α θ ’ όλη τη δ ιά ρ κ ε ια τω ν μαχών επ ί το υ υψ ώ μα­ τ ο ς χ ρ η σ ιμ ο π ο ιή θ η κ ε τ ο σ ύ νο λο τ η ς δ ύ ν α μ η ς τη ς κ ιν ε ζ ικ ή ς 74ης ΜΠ, ενώ με τ ο π έρ α ς τ η ς α ν α μ έ τ ρ η ­ σης η μ α χ η τικ ή τ η ς ικ α ν ό τ η τα ο υ σ ια σ τικ ά εξέ λ ιπ ε . Ε κ τιμ ά τα ι ό τ ι από τ ο υ ς σ υ ν ο λ ικ ά 13.000 Κ ιν έζο υ ς που χ ρ η σ ιμ ο π ο ιή θ η κ α ν σ τις ε φ ό δ ο υ ς κα τά το υ υ­ ψ ώ μα το ς, έπ εσ α ν ν ε κ ρ ο ί π ερ ίπ ου ο ι 4.200. Ο ι α π ώ λ ειες τω ν δ υ νά μ εω ν τω ν Η νω μένω ν Εθνώ ν, κα τά τ ο δ ιά σ τη μ α 10-18 Ιο υ ν ίο υ , α ν ή λ θ α ν

Σ το ιχ ε ίο όλμο υ τω ν 4,2 in κ α τά τη σ τιγ μ ή τη ς βολής.

σ υ ν ο λ ικ ά σ ε 114 ν ε κ ρ ο ύ ς κα ι 419 τ ρ α υ μ α τ ίε ς . Αναλυ­ τ ικ ά , ανά σ ύ ν τα γ μ α /σ χ η μ α τισ μ ό , ο ι α π ώ λειες είχ α ν ως εξή ς : 15ο ΣΠ: 68 ν ε κ ρ ο ί, 343 τ ρ α υ μ α τ ίε ς , 35 α ­ γ ν ο ο ύ μ ε ν ο ι. 5ο ΣΠ: 13 ν ε κ ρ ο ί, 67 τ ρ α υ μ α τ ίε ς κα ι έ ­ να ς α γ ν ο ο ύ μ ε ν ο ς . 10ος Λ ό χος Μ η χ α νικο ύ : 5 ν ε κ ρ ο ί, 23 τ ρ α υ μ α τ ίε ς . 39η Μ ο ίρ α Π εδ ιν ο ύ Π υ ρ ο β ο λ ικ ο ύ : 5 ν ε κ ρ ο ί κα ι 13 τρ α υ μ α τ ίε ς . Ν ο τ ιο κ ο ρ ε α τ ικ έ ς δ υ ν ά ­ μ ε ις (KATUSA): 8 ν ε κ ρ ο ί, 51 τρ α υ μ α τ ίε ς , 7 α γ ν ο ο ύ μ ε ­ νοι. Οι α π ώ λειες τω ν ε λ λ η ν ικ ώ ν δ υ νά μ εω ν α ν ή λ θ α ν σ υ ν ο λ ικ ά σε 15 ν ε κ ρ ο ύ ς , 36 τ ρ α υ μ α τ ίε ς κα ι έν α ν α ­ γνοούμενο. Για πρώ τη φ ο ρ ά σ τη σ τρ α τιω τικ ή Ισ το ρ ία τω ν ΗΠΑ, από κο ινο ύ π έ ν τ ε λό χ ο ι τυ φ ε κ ιο φ ό ρ ω ν (τέ σ σ ε ­ ρ ις α μ ε ρ ικ α ν ικ ο ί κα ι έ ν α ς ε λ λ η ν ικ ό ς ), τ ιμ ή θ η κ α ν με τη ν « εύ φ η μ ο μ ν ε ία δ ια κ ε κ ρ ιμ έ ν η ς μο νά δα ς» (Distinguished Unit Citation), γ ια τ η ν α π ο φ α σ ισ τική σ υμ β ο λή τ ο υ ς σ το π ε δ ίο τ η ς μά χης. Ε π ιπ ρ όσ θετα , σ το σ ύνολο τω ν σ τρ α τιω τώ ν που π ο λέμ η σ α ν σ το Χ ά­ ρι, Ε λλήνω ν κα ι Α μ ερ ικά νω ν, α π ο ν ε μ ή θ η κ ε το π α ρ ά ­ σ ημο «Can Do» («Τολμώ»). E l

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ (1) Ε Μ Ε ΙΣ Ο Ι Ε Λ Λ Η Ν Ε Σ: Π Ο Λ Ε Μ ΙΚ Η ΙΣ Τ Ο Ρ ΙΑ ΤΗΣ Σ Υ Γ Χ Ρ Ο Ν Η Σ Ε Λ Λ Α Δ Α Σ , Τόμος Γ ’, Σ κ ά ι Β ιβ λ ίο , Α θή να , 2008. (2) Evans Jam es: A M O R N IN G IN JU N E: D EFENDING O U TPO ST HARRY, U n iv ersity o f A lab am a Press, A lab am a, 2010. (3) Nicholas Dick: THE N O T FO RGO TTEN WAR, E -reads/E -rights, 2002 (η λ εκ τρ ο ν ικ ή μ ο ρ φ ή ). (4) Villaherm osa G ilberto: H O N O R A N D FID ELITY: THE 65th INFANTRY IN KOREA, 1950-1953, G overnm ent P rintin g O ffice , Washington, D.C., 2009. (5) D an n en m aier William : WE WERE INN O C EN TS: A N INFANTRYM AN IN KOREA, U n iv ersity o f Illinois Press, Chicago, 2000. (6) Ισ τό το π ο ς : h ttp ://w w w .o p h s a .o rg /T H E O U TPO ST H A RR Y SUR VIVO RS ASSOCIATION. (7) Ισ τό το π ο ς : h ttp ://w w w .d in ifilm s .co m /h o ld atallco s ts/H O L D AT ALL COSTS: KOREA. THE STORY O F FO RGO TTEN WARRIORS, IN A FORGOTTEN BATTLE, O F A FO RGOTTEN WAR. (8) Ισ τό το π ο ς : h ttp ://w w w .m n im i.o rg THE M N IM I FOUNDATIO N O F M O D ER N HELLENIC HISTO R Y A N D CULTURE.

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ U T O P IA I 5 3

k

. ■. · · ··· 'Μ *

■ ιψ :/..,'

> ι.

.;· - U X

■

ΙΑΚΩΒΟΣ Π. ΧΟΗΔΡΟΜΑΤΙΑΗΣ Ιστορικός' ν .

των ορεινών Αλπεων, ο συνομιλητής μας, νιος του περιβόητου διοικητή της Πράγας κατά τον Β’ ΠΠ Ράινχαρντ Χάιντριχ, μας ,» -tm :

οε μια συναριΰτοτική συνομιλία:

Ο Χ ά ιν τερ Χάιντριχ.

ΧΑΙΝΤΕΡ

ΧΑΙΝΤΡΙΧ I

5 4 1ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ UTOPIA.

·»

^

μ ιλ η τή ς μας, ε γ κ ά ρ δ ιο ς και ε υ γ ε ν ικ ό ς , έσπασε αμέσω ς το ν πάγο π ρ ο σ φ έρ ο ντα ς ζεσ τό κα φ έ κα ι ένα π ο τή ρ ι ανθ ρ α κο ύ χ ο νερό. Η αρχική ε ικ ό ν α το υ σ κληρο ύ κα ι α μ ε ­ τα ν ό η το υ , δ ε ν έ χ ε ι κα μία σχέση πια με τη ν ε ικό να που

1 'Ι · ι ί · 'Λ ί ι \ Ί · Τ ·

α ν τικ ρ ίσ α μ ε. Ο Χ ά ιν τε ρ Χ ά ιντρ ιχ, γ ε ν ν η θ ε ίς το 1934, μ ε τά τη ν α π ο φ οίτησ ή το υ από το π ο λ υ τεχ ν είο το υ Α μβ ούρ γου ως α ερονα υπ ηγός, ε ρ γ ά σ τη κ ε σ τη ν ε τ α ι­ ρία Dornier σ το Ο μπ ερ π φ ά φ ενχό φ εν κο ντά στο Μ όνα ­ χο. Μ αζί με τη μ η τέ ρ α το υ Λ ίνα φ ο ν Ο στεν, ξε κ ίν η σ α ν μια νέα ζωή, α φ ή ν ο ν τα ς πίσω τα σ υ ν τρ ίμ μ ια το υ πα­ ρ ε λ θ ό ν το ς κα ι τη βαριά σκιά το υ ο νό μ α το ς Χ άιντριχ. Ε λά χισ τοι σ ήμ ερ α γνω ρίζουν ό τι, μ ετά τ ο τέ λ ο ς το υ Β' ΠΠ, τα π ερ ισ σ ό τερ α από α υ τά τα π α ιδιά είχα ν μια δύ σ κο λη κα ι π ρ ο β λη μ α τική ζωή. Κάποια από αυτά, ό­ πως η Εύα Μ πάρμπαρα Μ πράουν, α νιψ ιά τη ς Εύας

m

X A

'

ναχω ρώ ντας με το ν σ ιδ η ρ ό δ ρ ο μ ο από το Μ ό ­ ναχο γ ια το ν μ ικρό ο ικισ μ ό Στάινεμπ αχ, ε ίν α ι απ οτυπ ω μένα στη μνή μ η μας τα λόγια το υ Χάιν τε ρ Χ ά ιντρ ιχ , το υ 79χρονου γ ιο υ το υ σ τρ α τη ­ γού τω ν SS Ρ ά ινχαρντ Χ ά ιντρ ιχ , το υ επ ο νομ α ­ ζό μ ενου «χασάπη» τη ς Πράγας κα ι α ρ χ ιτέ κ το ν α τ η ς τ ε ­

Α

λ ικ ή ς λύσ ης το υ «εβ ρ α ϊκο ύ ζη τή μ α το ς» , κα τά τη ν τε - λ ε υ τα ία μας τη λ ε φ ω ν ικ ή σ υνομιλία : «Να ξ έ ρ ε τε , α γαπ ητέ μου, ό τ ι ως Γερμανός, α ισ θ ά νο μ α ι ντροπ ή σή­ μ ερ α για τη σ υμ π ερ ιφ ο ρ ά τη ς κ υ β έρ ν η σ ή ς μας α π ένα ­ ν τ ι σ τη ν Ελλάδα κα ι σ το υ ς Ε λληνες. Η Ελλάδα τω ν παι­ δικώ ν μου χρόνω ν ε ίν α ι η κ ο ιτίδ α το υ ευρω π αϊκού πο­ λιτισ μ ο ύ» . je - v '- · ' Η έπ αυλη τω ν Χ ά ιν τρ ιχ σ το Σ τά ινεμ π α χ α π ο τε λ ε ί το ησ υχ α σ τή ρ ιο ενό ς ανθρώ που ο π α τέρ α ς το υ οπ οίου ή ­ τα ν κάπ οτε ο δ ε ύ τ ε ρ ο ς σ την ιερ α ρ χ ία τω ν SS, και για π ολλούς ο π ιθ α ν ό τε ρ ο ς διά δ ο χ ο ς το υ Χ ίτλερ . Ο σ υνο­

Μ πράουν, α υ το κ τό ν η σ ε το 1975, ενώ η Μ π ετϊνα Γκαίρινγκ, α νιψ ιά το υ Χ έρμ α ν Γκα ίρινγκ, κα ι ο α δ ελφ ό ς τη ς υπ οβλήθηκα ν σε σ τείρω σ η π ρ ο κειμ ένο υ να μη περάσ ουν το «αίμα το υ κακού» σ τις επ ό μ ενες γ ε ν ιέ ς . Σ ή μ ε­ ρα ζο υν σ τις Η νω μένες Π ο λ ιτε ίε ς κα ι προσπ αθούν να σ βήσ ουν τ ο π α ρ ελθ ό ν που κλη ρ ο νό μ η σ α ν.Ή Κ ά τριν Χ ίμ λερ, α νιψ ιά το υ π ερ ιβ ό η το υ α ρχηγού τω ν SS, προ­ χώρησε ένα βήμα παραπέρα: π α ν τρ εύ τη κ ε το ν γ ιο ε ­ νός επ ιζήσ α ντα το υ Ο λο κα υτώ μ α το ς κα ι ε υ ε λ π ισ τε ί ό τ ι κάποια μ έρ α θ α μπ ορ έσ ει να α φ η γ η θ ε ί σ το ν γ ιο τη ς τη ν α λ η θ ιν ή ισ το ρ ία γ ια το «σ κοτεινό» π α ρ ελθ ό ν τη ς ο ικ ο γ έ ν ε ιά ς τη ς. Μ ια ά λλη χ α ρ α κ τη ρ ισ τικ ή περίπτωση τη ς σ υμμα χική ς απ ο ναζισ τικοπ οίησ ης (Umerziehung) σ τα π α ιδιά τω ν α ξιω ματούχω ν το υ ε θ ν ικ ο σ ο σ ια λ ισ τικού κα θ εσ τώ το ς, υπ ήρξε ο Α ντο λφ -Μ ά ρ τιν Μ πόρμαν, π ρ ω τό τοκο ς γ ιο ς το υ Μ ά ρ τιν Μ πόρμαν, γρ α μ μ α τέα το υ ε θ ν ικ ο σ ο σ ια λ ισ τικ ο ύ κό μ μ α το ς. Ο Α ντολφ ή τα ν μ ό λις 15 ετώ ν ότα ν, το ν Μ άιο το υ 1945, το Γ' Ράιχ κατέ ρ ρ ε υ σ ε . Μ ετά το ν θ ά ν α το τη ς μ η τέ ρ α ς το υ Γ κέρ ντα από κα ρκίνο σε ένα μ ο να σ τή ρ ι σ το Τιρόλο (1946), ο ν ε ­ α ρ ός Αντολφ π ρ ο σ η λυ τίσ τη κε σ το ν Ρ ω μ α ιο κα θ ο λικι­ σμό. Αφού χ ε ιρ ο τ ο ν ή θ η κ ε το 1953 ιε ρ έα ς , μ ε τέβ η σ το Β ελγικό Κογκό, όπου ε π ιτέ λ ε σ ε π ο λύτιμο ιερ α π ο σ το λ ι­ κό έρ γο χω ρίς να εμ π λα κεί σ το ν εμ φ ύ λ ιο π όλεμο τη ς χώρας. Στη δ ε κ α ε τία το υ 1970 επ ισ κ έ φ θ η κ ε το Ισραήλ κα ι σ υνομ ίλησ ε με επ ιζώ ντες το υ ε β ρ α ϊκ ο ύ Ο λοκα υτώ ­ μα τος. Α κόμ α κα ι μ ετά τη σ υ ν τα ξιο δ ό τη σ ή το υ (1992), επ ισ κεπ τό τα ν με κ υ β ε ρ ν η τικ ή εν το λ ή σ χο λεία σ την Α υσ τρία κα ι σ τη Γερμανία, μ ιλώ ντα ς γ ια τ ις φ ρ ικ α λ ε ό ­ τ η τ ε ς το υ Γ ’ Ράιχ κα ι γ ια το πόσο βαρέω ς έ φ ε ρ ε το γ ε ­ γονό ς ό τ ι ή τα ν β α π τισ τικό ς το υ Α δ όλφ ο υ Χ ίτλερ . Ο Ν ίκλας Φρανκ, γ ιο ς το υ Χανς Φρανκ, δ ιο ικ η τή τη ς κ α τεχ ό μ εν η ς Π ολω νίας κα τά το ν Β ’ ΠΠ, μ ισ εί σή­ μ ερ α το ν π α τέρ α το υ κα ι ν τρ έ π ε τα ι γ ια τ ις π ρ ά ξεις το υ. Ε χει π ερ ά σ ει το μ εγ α λ ύ τερ ο μ έρ ο ς τη ς ζωής το υ ερ ευ ν ώ ν τα ς κα ι γ ρ ά φ ο ν τα ς γ ι’ α υ τό ν, ενώ α μ ε ίβ ε τ α ι από τη γ ερ μ α ν ικ ή κυ β έρ νη σ η για να π ε ρ ιο δ ε ύ ε ι από π ερ ιοχή σ ε π ερ ιοχή κ α τα γ γ έ λ λ ο ν τα ς τη « χ ιτλ ερ ικ ή λ έ ­ πρα». Οπως δήλω σε κάπ οτε σε ένα ν Ισραηλινό δ η μ ο ­ σ ιογράφ ο, το π α ρ ελθ ό ν ε ίν α ι κ ά τι που δύ σ κο λα μπ ορεί να σ βήσ ει κα νείς. Ε ίναι π ρ οφ α νές ό τ ι σ τη ν κ α θ η μ α γ μ έν η μ ετα π ο λ ε­ μική Γερμανία, η γ ε ν ιά τω ν η ττη μ έ ν ω ν φ έ ρ ε ι μ έχ ρ ι σή­ μ ερ α το βά ρος τη ς ε υ θ ύ ν η ς κα ι το υ Ο λοκα υτώ μ ατος.

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ

I 55

Ο Ρ ά ινχα ρ ντ Χάιντριχ. Μ ε τα π ο λ εμ ικ ά , κάπ οιοι από το υ ς σ υ ν ε ρ γ ά τε ς του ισ χυ ρ ίσ τη κα ν πως αν ζο ύσ ε σ τις 20 Ιο υ λ ίο υ το υ 1944,9 α β ρ ισ κότα ν σ τη ν π λευρ ά των πραξικοπ ηματιώ ν. Ο γιος το υ Χ ά ιντερ σ ή μ ερ α το α ρ ν είτα ι κ α τη γ ο ρ η μ α τικ ά .

Α ναπαράσταση τη ς ε κ τέ λ ε σ η ς το υ Χ ά ιντρ ιχ το ν Μ ά ιο το υ 1942. Δ ε ξ ιά δ ια κ ρ ίν ετα ι ο Γ κά μπ τσ ικ μ ε το α υ τό μ α το όπλο και α ρ ισ τερ ά ο Γιάν Κούμπις μ ε τη χ ειρ ο β ο μ β ίδ α .

Οι π ερ ισ σ ό τερ ο ι το υ λά χ ισ το ν, α φ ού υ­ πάρχουν κα ι κάπ οιοι που σιωπούν, πι­ σ τε ύ ο ν τα ς ό τ ι η Γερμανία σ ήμ ερ α πλη­ ρώ νει επ ειδή απλώς έχασ ε το ν π όλεμο.

διαπ ισ τώ σ ει προσωπικά τη ν ε κ τέ λ ε σ η τω ν εντο λώ ν το υ . Σ το γ ρ α φ είο το υ σ τον πύργο Χ ρ ά ντσ ιν τη ς Πράγας δ εχ ό τα ν ε ­ π ιτροπ ές υπαλλήλω ν και εργα τώ ν γ ια να α κ ο ύ σ ει τα π ρ οβ λήμα τα που το υ ς απα­ σχολούσαν. Ε κτιμ ώ ντα ς πως δ ε ν κ ιν δ ύ ­ ν ε υ ε σ τη ν Πράγα, χωρίς ω στόσο να α γνο ­ ε ί το ν κίνδ υνο, α ν ά φ ερ ε κά π ο τε σ τον Γκέσκε, α ρχηγό τη ς το π ική ς Gestapo, ό τι αν π ρ α γμ α το π ο ιείτο κάποια απόπειρα ε ­ να ν τίο ν το υ, θ α π ρ οερχό τα ν από το Λ ο ν­ δίνο και όχι από το υ ς α ν τιφ ρ ο ν ο ύ ν τε ς τη ς τσ ε χ ικ ή ς Α ντίσ τα σ η ς. Σ το τ ε λ ε υ τ α ίο δ ε ν έπ εσ ε κα θό λου έξω. Κ ατά τη δ ιά ρ κ εια τη ς π αραμονής το υ στη Βοημία, ο Χ ά ιν τρ ιχ είχ ε κ α το ρ ­ θ ώ σ ει να ε ξα φ α ν ίσ ε ι τη ν όπ οια α ν τίσ τα ­ ση τη ς χώρας, σ υλλα μ β ά νο ντα ς τα πιο η ­ χηρά ο νό μ α τά τη ς. Οπως έγρα ψ ε ο ισ το ­ ρικό ς Χ ά ιντς Χ ένε στο β ιβ λίο το υ «Η Μ αύρη Τάξη», «(...) η σ χετική χαλάρωση που δ η μ ιο υ ρ γ ή θ η κ ε από το ν Χ ά ιν τρ ιχ σ τη ν Τσεχοσλοβακία, η επ ιφ α νεια κή υπο­ τα γή το υ λα ού σ το ν γ ερ μ α ν ικ ό ζυγό, ε ί­ να ι κ ά τι που δ εν σ υ μ β ιβ ά ζετα ι κα ι δ εν π ρ οω θ εί κα θ ό λο υ τα ζη τή μ α τα τη ς ε ξ ό ­ ρ ισ τη ς κ υ β έρ ν η σ η ς το υ Μ π ένες στο Λ ονδίνο. Η π α θ η τικ ό τη τα τω ν Τσέχων α ­ π ένα ντι σ τον Γερμανό κ α τα κ τη τή , εμπ ο­ δ ίζ ε ι π ρ α γμ α τικά τ ις δ ια π ρ α γμ α τεύ σ εις τω ν Συμμάχων κα ι α μ φ ισ β η τεί τη ν ύπαρ­

ερ γο σ τά σ ια το υ π ρ ο τεκ το ρ ά το υ γ ια να

0 ΜΥΘΟΣ ΤΟΥ ΡΑΙΝΧΑΡΝΤ ΧΑΙΝΤΡΙΧ Ανα λαμ βά νοντας τη θ έσ η το υ ε π ιτρ ό ­ που το υ Ράιχ στη Β οη μ ία -Μ ο ρ α β ία το 1940, ο Χ ά ιν τρ ιχ ή τα ν α π ο φ α σ ισ μ ένο ς να π ρ ο β εί σε δ ρ α σ τικά μ έτρ α γ ια να π ετύ χ ει τ ο ν π ρ ο σ ετα ιρ ισ μ ό κα ι τη σ υμ π ά θ εια τ η ς ε ρ γ α τικ ή ς τά ξ η ς το υ π ρ ο τεκ το ρ ά το υ . Α ρχικά, εξομ οίω σ ε τα δ ε λ τ ία τρ ο φ ίμ ω ν που δ ια ν έμ ο ν τα ν σ τη ν Τσεχία με τα α ν τ ί­ σ τοιχα το υ γ ερ μ α ν ικ ο ύ Ράιχ και, στη συ­ νέχ εια , προχώρησε στη διανομή επ ιπ λέ­ ον δ ελ τίω ν που α φ ορ ούσ α ν άλλου ε ί­ δ ο υ ς π αροχές σε ό σ ους α π ασ χολούντο σ τη ν π ο λεμική β ιομη χανία. Επιπλέον, εισ ήγα γε τη γ ερ μ α ν ικ ή ν ο μ ο θ εσ ία κα ι το ω ράριο ερ γα σ ία ς τω ν Γερμανών σ τους Τσέχους το υ π ρ ο τεκ το ρ ά το υ , ενώ ο ι ε ρ ­ γ α ζό μ ενο ι α π έκτη σ α ν το δικαίω μα να α ­ π ολα μβά νουν τ ις κ α λο κα ιρ ινές το υ ς δ ια ­ κοπ ές με τα έξο δ α πληρω μένα από τ ις ε ­ τ α ιρ ίε ς κα ι τα ερ γο σ τά σ ια που ερ γά ζο ­ νταν. Η τ ε λ ε υ τ α ία το υ εν το λ ή προς τις το π ικ έ ς α ρχές - ο ι οπ οίες π α ρ έμ εινα ν σ τα χ έρ ια τω ν Τσέχων- ή τα ν να δ ια θ έ ­ σουν σ το υ ς ε ρ γ ά τε ς δω ρεάν ρουχισμό και 150 χ ιλ ιά δ ε ς ζευ γά ρ ια υποδημάτων. Ο Χ ά ιν τρ ιχ επ ισ κεπ τό τα ν συχνά τα

■

h

56 I ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ

ΙΣΤΟΡΙΑ

ξη και α υ τή ς τη ς ίδ ια ς τη ς κυ β έρ νη σ η ς σ την εξο ρ ία , που έ χ ε ι ανάγκη, για να επ ι­ βιώσει, από τη ν υπ οσ τήριξη μιας δρ α ­

σ τή ρ ια ς α ντίσ τα σ η ς. Ομως α υ τή η α ν τ ί­ σταση δ εν θ α ε μ φ α ν ιζό τα ν όσο ο ι Γερμα­ νοί εξα κ ο λ ο υ θ ο ύ σ α ν να εφ α ρ μ ό ζο υ ν σ την Τσεχοσλοβακία τ η ν π ο λιτική τη ς χα­ λα ρ ή ς κα το χ ή ς, που ή τα ν έρ γο το υ Ράιν­ χ α ρ ν τ Χ ά ιντρ ιχ. Λ ο γική σ υνέπ εια: Π ρέπ ει να ε ξ ο υ δ ε τ ε ρ ω θ ε ί ο Χ ά ιν τρ ιχ γ ια να ξεπ η δή σ ει έ τσ ι ένα κύμα α ντιπ οίνω ν τόσο σκληρώ ν, ώ στε να δ ο θ ε ί ένα ν εύ ρ ο σ την τσ εχ ική Αντίσταση». Η σ υ νέχ εια ε ίν α ι λίγο-πολύ γνω στή: τ ρ ε ις Τσέχοι π α τρ ιώ τες, το υ ς οπ οίους έ ­ σ τ ε ιλ ε η κυ β έρ νη σ η Μ π ένες από το Λ ον­ δίνο, έσ τη σ α ν εν έ δ ρ α σ τη ν α νο ικτή μαύ­ ρη Mercedes το υ Χ ά ιν τρ ιχ στη συμβολή τω ν οδώ ν Α ρ μ ά ντι κα ι Χ ο λεζο β ίσ κα τς. Τα θ ρ α ύ σ μ α τα από τη ν έκ ρ η ξη μιας α ν τια ρ ­ μ α τικ ή ς χ ειρ ο β ο μ β ίδ α ς τρ α υ μ ά τισ α ν βα­ ρ ύ τα τα το ν Χ ά ιντρ ιχ, ο οπ οίος π έθ α νε λ ί­ γ ε ς η μ έ ρ ε ς α ρ γ ό τερ α από σηψαιμία. Σ τη ν Πράγα κα ι σ το Β ερ ο λίνο ορ γανώ θη­ κε μεγαλοπ ρεπ ής κ η δ εία κα ι τ ε λ ε τ έ ς πα­ ρουσία χιλιά δ ω ν Τσέχων και Γερμανών. Τον επ ικ ή δ ειο εκφ ώ νη σ ε ο Χ ίμ λερ, ενώ σ τη ν τ ε λ ε τ ή π α ρ α β ρ έθ η κα ν ο Χ ίτλερ , ο Γ κα ίρ ινγκ και ο π ρ όεδ ρος τη ς Β οημίαςΜ ορ αβ ία ς Ε μιλ Χάχα.

Η ΣΥΝΕΝΤΕΥΙΗ ΣΙ: Κύριε Χάιντριχ, υπάρχει μια χαρακτη­ ριστική σκηνή από τα γερμανικά επίκαι­ ρα της εποχής (εφημερίδα «D eutsche W ochenschau», Ιούνιος 1942), στην ο­ ποία, κατά τη διάρκεια της τελ ετή ς της

$

κηδείας του πατέρα σας, ο Χίτλερ πλη­ σιάζει, σας χαϊδεύει στοργικά τα μαλλιά και φαίνεται να σας λέει κάποια λόγια παρηγοριάς. Τι ακριβώς θυμάστε από ε­ κείνη τη σκηνή; XX: Θυμάμαι πως η τε λ ετή έγ ιν ε στη μ ε­ γάλη σάλα τη ς νέας Καγκελαρίας, πα­ ρουσία πλήθος κόσμου και στελεχών του Εθνικοσοσιαλιστικού κόμματος. Μπορεί να ήμουν μόλις οκτώ ετών, αλλά τα γεγο ­ νότα τα θυμάμαι σαν να ήταν χθ ες. Ο Χίμλερ εκφώ νησε έναν πολύ σ υγκινη τι­ κό λόγο για τον πατέρα μου, λέγοντας ό τι η ζωή και η δράση του στην Πράγα έ ­ δειξαν πώς πρέπει να είναι ένας πραγμα­ τικό ς άνδρας και εθνικοσοσιαλιστής. Οταν ο Χ ίτλερ πλησίασε για να συλλυπηθ ε ί εμ ένα και το ν αδελφό μου, αυθόρμη­ τα σήκωσα το δ εξί μου χέρι για να τον χαιρετήσω και αυτός με κοίτα ξε συμπο­ νετικά, λέγοντας κάτι που δεν συγκρότη­ σα στη μνήμη μου. Κάτι παρόμοιο έπραξε ύστερα από λίγο κι ο Χέρμαν Γκαίρινγκ, που π άντοτε ήταν ιδιαίτερα εκδηλω ­ τικό ς απέναντι μας.

ΣΙ: Τι θυμάστε από την τελευταία ημέρα που είδατε ζωντανό τον πατέρα σας; Φα­ ντάζομαι πως γνωρίζατε ότι θα αναχω­ ρούσε στις 27 Μαϊου για το Βερολίνο προκειμένου να συναντήσει προσωπικά τον Χίτλερ. XX: Το προηγούμενο απόγευμα ο π ατέ­ ρας ήταν μαζί μας στον κήπο τη ς έπαυ­ λης που μέναμε στο Γιούνγκφεν-Μπρεσάου (σημ. Πάνεσκε Μπρέζανυ). Επαιξε μαζί μας, και ιδια ίτερα με τη ν αδελφή μου Ζίλκε, που τη ς είχε αδυναμία. Ηταν μια ηλιόλουστη ανοιξιάτικη ημέρα και τ ί­ ποτα δεν προμήνυε ότι την επόμενη θα τον χάναμε. Το πρωί, αφού μας αποχαιρέτησε, μου είπε ότι θα έλειπ ε για μερικές ημ έρες και αναχώρησε για τη ν Πράγα κα­ τά τις 10.00. Τον συνόδευε ο οδηγός του, ο επιλοχίας των SS Γιοχάνες Κλάιν. Ηταν

Ο Χάιντριχ κατά τη διάρκεια παρέλασης στην Πράγα.

η τε λ ευ τα ία φορά που τον είδα ζωντανό. Υστερα, το μόνο που θυμάμαι ήταν το βουβό κλάμα της μητέρας μου.

ΣΙ: Σύμφωνα με τα γεγονότα της απόπει­ ρας, όταν έγινε η εμπλοκή του όπλου του Γκάμπτσικ, ο πατέρας σας είπε στον οδηγό του να σταματήσει τη μαύρη Mercedes και επιχείρησε με το πιστόλι του να ακολουθήσει τον εκτελεστή του. Αν εκείνη τη στιγμή επιτάχυνε το αυτοκί­ νητό του και διέφευγε, η ιστορία ίσως α­ κολουθούσε διαφορετική πορεία. XX: Πιθανόν. Ο πατέρας μου όμως, όπως γνω ρίζετε δεν ήταν ένας συνηθισμένος

Ο Βάλτερ Σέλενμπεργκ, τελευτα ίος αρχηγός της Abwehr και στενός φίλος του Χάιντριχ.

άνθρωπος. Ζούσε και επιζητούσε τον κίνδυνο και τη ν πρόκληση. Γι’ αυτόν α­ κριβώς το ν λόγο δεν είχε κανέναν φόβο και έκανε τις υπηρεσιακές του μ ετα κ ινή ­ σεις μόνο με τον οδηγό του.

ΣΙ: Οπως και να το δει κανείς, όμως, κύ­ ριε Χάιντριχ, ο πατέρας σας είναι μέρος της ιστορίας και θα είχε ενδιαφέρον να μάθουμε ποια ήταν η σχέση πατέρα και γιου, και αν οι αντιλήψεις της ζωής για ε­ σάς έχουν αλλάξει μετά τον πόλεμο. XX: Εχω την εικόνα ενός τρυφερού και στοργικού πατέρα. Υπήρξε άριστος α­ θλητής, ξιφομάχος, μουσικός και πιλό­ τος. Πολλές από αυτές τις ιδ ιό τη τες τις κληρονομήσαμε κι εμείς, γ ι’ αυτό απέ­ κτησα από πολύ μικρός την αγάπη για τα αεροπλάνα και έγινα αεροναυπηγός. Τα

ITP A T IfiTIK H U TO P IA 15 7

ΡΑΙΝΧΑΡΝΤ ΧΑΙΝΤΡΙΧ

ill Ο Ράινχαρντ Χάιντριχ γεννήθηκε στις 7 Μαρτίου 1904 στο Χάλε αν τερ Ζάαλε, κοντά στη Λειψία. Ο πατέρας του ή­ ταν μουσικοσυνθέτης και ιδρυτής του Μουσικού Ωδείου του Χάλε, ενώ η μητέ­ ρα του ήταν γνωστή πιανίστρια. Κληρο­ νομώντας την αγάπη για τη μουσική, και ιδιαίτερα το βιολί, ο νεαρός Ράινχαρντ διακρίθηκε για τις υψηλές επιδόσεις του στον αθλητισμό, κυρίως στην κολύμβη­ ση, και στην κλασσική μουσική. Μετά το τέλος του Α’ ΠΠ, κατατά­ χθηκε στη σχολή αξιωματικών του Ναυ­ τικού (Μάρτιος 1922), και ύστερα από την αποφοίτησή του ανέλαβε καθήκο­ ντα αξιωματικού διαβιβάσεων στην υπη­ ρεσία του ναυάρχου Βίλχελμ Κανάρις. Το 1931 έγινε μέλος του Εθνικοσοσιαλιστικού κόμματος και εντάχθηκε στα SS. Χάρη στις ικανότητές του, αλλά και στην προσωπική του φιλία με τον Χίμλερ, η άνοδος του Ράινχαρντ Χάιντριχ ήταν ραγδαία, και το 1936 ανέλαβε επικεφαλής της Υπηρεσίας Ασφαλείας του Ράιχ (RSHA), έχοντας υπό την ευθύ­ νη του ταυτόχρονα την SD (Υπηρεσία Ασφαλείας SS) και την Gestapo. Ευφυής, χαρισματικός αλλά και αμετανόητος διώ­ κτης των κομμουνιστών και των Εβραί­ ων, θεωρήθηκε, όχι άδικα, ως ο αρχιτέ­ κτονας των στρατοπέδων συγκέντρω­ σης. Κατά τη διάρκεια της θητείας του στην Πράγα, επέδειξε ιδιαίτερη μέριμνα προς την εργατική τάξη, προσφέροντας αμοιβές και προνόμια που τον κατέστη­ σαν δημοφιλή. Επιστέγασμα της επιτυ­ χίας του ήταν το γεγονός ότι ο Χίτλερ σχεδίαζε να τον διορίσει κυβερνήτη στη γαλλική πρωτεύουσα. Η προοπτική αυτή θορύβησε τον Τσώρτσιλ και τις βρετανι­ κές μυστικές υπηρεσίες, οι οποίες σχέ­ διασαν άμεσα τη δολοφονία του. Δύο Τσέχοι πράκτορες που εστάλησαν από το Λονδίνο τραυμάτισαν θανάσιμα σε ενέδρα τον Χάιντριχ στα περίχωρα της Πράγας. Με τον θάνατο του τελευταίου, τον Ιούνιο του 1942, χάθηκε ίσως ο πιο φιλόδοξος και αδιαφιλονίκητος διάδο­ χος του Χίτλερ.

5 8 I ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ

Η Λίνα φον Οστεν και ο Χάιντριχ κατά τη διάρκεια τελετής.

πρώτα μεταπολεμικά χρόνια ήταν πολύ δύσκολα για την οικογένειά μου και πολ­ λοί Γερμανοί αντιτάχθηκαν στις πεποιθή­ σεις των γονέων τους για να επιβιώσουν. Εμείς προτιμήσαμε να σιωπήσουμε και να φ ροντίσουμε τα προσωπικά μας δράμα­ τα. Η μητέρα μου Λίνα, ύστερα από έναν τρ ιετή δικαστικό αγώνα, κέρδισε μια δίκη σε ένα τοπικό δικαστήριο στο Σλέβιγκ και της αποδόθηκε σύνταξη χήρας στρατη­ γού, επειδή ο πατέρας μου έπεσε την ώρα του καθήκοντος κατά τη διάρκεια του πολέμου. Αργότερα μπόρεσα και σπούδασα αεροναυπηγική στο Αμβούργο και ακολούθησε μια πολύ επ ιτυχημένη σταδιοδρομία. Πολιτικά είχα εντα χθ εί στο αδελφό κόμμα των Χριστιανοδημο­ κρατών, τη CSU της Βαυαρίας. Ωστόσο, αποχώρησα πριν από λίγα χρόνια, όταν διαπίστωσα ό τι έπρατταν ελάχιστα για τους πτωχούς, αλλά κυρίως εξα ιτία ς της υποκρισίας το υς απέναντι στις χώρες του ευρωπαϊκού νότου και ιδιαίτερα απέναντι στην Ελλάδα. Πριν από μερικά χρόνια, ο Χάιντερ Χάιντριχ επισκέφθηκε την έπαυλη των παιδικών του χρόνων στο σημερινό Πάνεσκε Μπρέζανυ της Πράγας. Οταν προσφέρθηκε να βοηθήσει ο ίδιος οικονομι­ κά στην ανοικοδόμηση της ερειπωμένης κατοικίας, ξεσήκωσε θύελλα αντιδράσε­ ων από τις αντιστασιακές οργανώσεις των βετεράνων και των κομμουνιστών. Ο ίδιος αισθάνθηκε άβολα που προκάλεσε μια τέτο ια συζήτηση στην Τσεχία. Οπως μας αφηγείται, οι αντιδράσεις του τοπικού δη­ μάρχου Χόλικ ήταν υπερβολικές.

«Ηταν φυσικό να ενδιαφερ&ώ για την αποκατάσταση του πύργου των παιδικών μου αναμνήσεων. Αλλά ούτε γνωρίζω τους

σημερινούς ιδιοκτήτες του, ούτε έχω υπόψη μου κάποιο σχέδιο χρήσης του πύρ­ γου. Ηταν απλώς μια ιδιωτική επίσκεψη». Την ίδια τύχη, όμως, είχε και η προ­ σφορά που έκανε στους υπεύθυνους του νεκροταφείου Ινβαλίντεν στο Βερολίνο ό­ που είναι ενταφιασμένος ο πατέρας του. Εντρομοι οι υπεύθυνοι του νεκροταφ εί­ ου, αρνήθηκαν την οικονομική βοήθεια, όταν διαπίστωσαν ότι ο «χορηγός» τους ήταν ο γιος του «χασάπη» της Πράγας.

ΣΙ: Κύριε Χάιντριχ, θέλουμε να σας κά­ νουμε μια ερώτηση που ίσως είναι κάπως άβολη για εσάς, ωστόσο είναι αρκετά ση­ μαντική. Είχατε έναν συγγενή, τον πρώτο σας εξάδελφο Πέτερ Τόμας Χάιντριχ, ο ο­ ποίος ήταν γιος του νεώτερου αδελφού του πατέρα σας, του Χάιντς. Ο Πέτερ Χάιντριχ ισχυρίστηκε στον γερμανικό Τύπο ότι λίγο μετά την κηδεία του πατέρα σας, τον Ιούνιο του 1942, παραδόθηκε στον, αντισυνταγματάρχη τότε, των SS Χάιντς Χάιντριχ ένας ογκωδέστατος φάκελος με απόρρητα έγγραφα. Μπορεί κάποιος σή­ μερα να υποθέσει ότι ο φάκελος περιείχε στοιχεία ή έγγραφα που αφορούσαν τη διάσκεψη της «τελικής λύσης» του εβραϊ­ κού προβλήματος στο Βάνζεε; Ο συγγε­ νής σας υποστηρίζει ότι ο πατέρας του, αφού διάβασε το περιεχόμενο του φακέ­ λου, έκαψε όλα τα στοιχεία. Από εκείνη την ημέρα, ο αντισυνταγματάρχης Χάιντς Χάιντριχ φρόντισε να αποκτήσουν κάποι­ οι γνωστοί του Εβραίοι πλαστά ταξιδιωτι­ κά έγγραφα και να διαφύγουν από τη Γερ­ μανία. Τελικά ο θείος σας αυτοκτόνησε τον Δεκέμβριο του 1944, ίσως υπό το βά­ ρος της συνείδησής του. Εκτός αυτού, ο Πέτερ Χάιντριχ λίγο πριν από τον θάνατό του το 2003, δήλωσε ότι εσείς και η μητέ-

ΣΙ: Σχετικά με τη διάσκεψη της περίφη­ μης «τελικής λύσης» του εβραϊκού προ­ βλήματος στο Βάνζεε του Βερολίνου...

Ο Ράινχαρντ Χάιντριχ και η Λίνα ψον Οστεν λίγο πριν την καταιγίδα του πολέμου.

ρα σας ουσιαστικά αδιαφορήσατε ή δεν μιλήσατε ποτέ γΓ αυτό που συνέβη στο Λίντιτσε με τα αθώα θύματα. XX: Βλέπω ό τι γνω ρίζετε καλά τη ν ο ικο ­ γ ενεια κή μας ιστορία, αλλά ας τα πά­ ρουμε τα πράγματα από τη ν αρχή. Ο θ είο ς μου Χ άιντς Χ άιντριχ αυτο κτό νη σ ε το ν Δ εκέμ β ρ ιο του 1944 όχι επ ειδή είχε τύ ψ εις συνείδησης, αλλά επ ειδή είχε κα τη γο ρ η θ εί για κατάχρηση και δ ια φ θ ο ­ ρά και ένα δικαστήριο των SS είχ ε συ­ γ κ ρ ο τη θ εί για να το ν καταδικάσει. Ως εκ τούτου, ο νεαρός εξάδελφ ό ς μου μ ε­ γάλωσε σε ένα μεταπ ολεμικό π εριβάλ­ λον που το ν περιφρονούσε βαθύτατα, σε α ντίθεσ η με εμάς, που ο πατέρας μου δο λοφ ονήθηκε ή ε κ τε λ έσ τη κ ε κατά τη διάρκεια τη ς υπηρεσίας του. Η μ η τέ­ ρα του και θ ε ία μου δεν έλα β ε καμία τ ι ­ μητική σύνταξη, επειδή ο σύζυγός της α υτο κτό νη σ ε και προφανώς ο Π έτερ το έφ ερ ε βαρέως. Για πολλά χρόνια παρα­ κολουθούσε κάποια υπ οστηρικτικά σ ε­ μινάρια ψυχολογίας και σε ένα από αυ­ τά, με τίτλ ο «Ψυχικά επ ακόλουθα της δ ικτα τορία ς, ολοκαυτώ ματος και π ολέ­ μου», ξέσπασε κλαίγοντας και αποκάλυψε ό τι ή τα ν ανιψ ιός του Ράινχαρντ Χάιντριχ. Οσον αφορά εμένα, το 1945 ή ­ μουν μόλις 11 ετών. Δεν θα μπορούσα να λογοδοτήσω για τις όποιες πράξεις του π ατέρα μου και προσπάθησα μόνο να επιβιώσω, όπως έκαναν οι π ερισ σ ότε­ ροι νέο ι τη ς γενιά ς μου.

XX: Ακούστε. Κανένας σοβαρός ιστορικός δεν μπορεί σήμερα να αμφισβητήσει τις μαζικές δολοφονίες και εκτελ έσ εις που συνέβησαν κατά τον Β’ ΠΠ. Και η πατρίδα μου, η Γερμανία, φ έρει μεγάλη ευθύνη γ ι’ αυτό. Ωστόσο, η ιστορία της διάσκεψης στο Βάνζεε (1942) έχει τεράστια κενά, και θεωρώ πως είναι σε μεγάλο βαθμό σκηνοθ ετη μένη . Κατ’ αρχήν, δεν υπάρχουν τα αυθεντικά ντοκουμέντα τη ς διάσκεψης, αλλά μόνο δύο αντίγραφα. Από αυτά, ό­ μως, λείπουν όλα εκείνα τα στοιχεία μιας τυπικής γερμανικής κρατικής υπηρεσίας που θα μπορούσαν να αποδείξουν την αυ­ θ εν τικ ό τη τα των εγγράφων. Για παράδειγ­ μα, ο αριθμός του φακέλου, ο αριθμός πρωτοκόλλου, το όνομα της εκδοθείσης αρχής ή η ημερομηνία, το όνομα και η υ­ πογραφή του υπεύθυνου πρωτοκόλλου. Δεν υπάρχει επίσης κι ένα άλλο σημαντι­ κό στοιχείο: σε όλα τα απόρρητα έγγραφα του Γ' Ράιχ υπάρχει π άντοτε η ρήση «α­ πόρρητη μυστική υπόθεση του Ράιχ». Στα περίφημα πρωτόκολλα, δεν υπάρχει κάτι τέτο ιο , ενώ είναι εξακριβωμένο ό τι τα δύο αντίγραφα έχουν δακτυλογραφηθεί σε δύο διαφ ορετικές γραφομηχανές. Είναι προφανές, λοιπόν, ό τι είναι πλαστογραφημένα και είναι ευνόητο ποια πλευρά επεδίωξε κάτι τέτο ιο και επωφελήθηκε από αυτό. Υπεύθυνος αυτής της ιστορίας είναι κάποιος Δρ Ρόμπερτ Κέμπνερ, πρώην υ­ πάλληλος στο Υπουργείο Εσωτερικών της Πρωσίας. Ο Κέμπνερ, εξαιτίας της εβραϊ­ κής καταγωγής του, αφού απελάθηκε από την υπηρεσία του, μετανάστευσε πριν από τον πόλεμο στις ΗΠΑ. Πολύ αργότε­ ρα, εμφ ανίστηκε ως αναπληρωτής κύριος κατήγορος στη δίκη της Νυρεμβέργης, το 1945-46. Υπήρξε επίσης κατήγορος στις δίκες που ακολούθησαν κατά του γερμα-

Η κηδεία του Χάιντριχ στο Βερολίνο υπήρξε μεγαλοπρεπής.

Το μνημείο προς τιμήν του Χάιντριχ στην Πράγα. Καταστράφηκε από τους Τσέχους το 1945. Στη φωτογραφία διακρίνονται οι γιοι του Κλάους και Χάιντερ, καθώς και η Λίνα φον Οστεν.

νικού Υπουργείου Εξωτερικών (1947) για την υπ οτιθέμενη συνωμοσία πολέμου. Εκεί αποδείχθηκε ό τι ο Κέμπνερ είχε στη διάθεσή του όλα τα κατασχεθέντα από τους Αμερικανούς αρχεία του υπουργεί­ ου Εξωτερικών. Αν όμως σκεφ θεί κάποιος ότι όλος αυτός ο τεράστιος όγκος φ ακέ­ λων και αρχείων μήκους 16 χιλιομέτρω ν ερευνήθηκε και ταξινομήθηκε μέσα σε διάστημα μερικών μηνών, τό τε ο κύριος Κέμπνερ και οι συνεργάτες του πρέπει να ήταν εκπληκτικά τυχεροί που εντόπισαν μέσα σε αυτόν τον κυκεώνα τα δύο αντί­ γραφα με την ένδειξη: «Αφορά την τελική λύση του εβραϊκού προβλήματος». Το α­ στείο, βέβαια, είναι ότι ο ίδιος ο Κέμπνερ στα απομνημονεύματά του αναφέρει ότι τα «ντοκουμέντα» αυτά τα ανακάλυψε στα τέλη Μαρτίου 1947. Ωστόσο, σε μια εκπομπή στον γερμανικό τηλεοπτικό σταθμό WDR στις 20 Ιανουαρίου 1992, δή­ λωσε ό τι αυτό το σημαντικό εύρημα βρέ­ θη κε το φθινόπωρο του 1947. Η μεγαλύ­ τερη, όμως, απόδειξη για την πλαστότητα των συγκεκριμένων εγγράφων είναι το γεγονός ό τι η γλώσσα που χρησιμοποιήθ η κε για την αντιγραφή ή τη σύνταξη δεν είναι τα τυπικά υπηρεσιακά γερμανικά που χρησιμοποιούσαν τό τε, αλλά τα επο­ νομαζόμενα «αμερικανογερμανικά». Για παράδειγμα, υπάρχει η φράση «εργαζόμε­ νος του κράτους», όρος που δεν χρησιμοποιήθηκε ποτέ τό τε σε κανένα δημόσιο έγγραφο. Εντοπίζονται επίσης άλλα κενά και παραλείψεις, όπως η αναφορά ότι σκοπός της διάσκεψης είναι η εφαρμογή της τελική ς λύσης στους 11.000.000 Εβραίους της Ευρώπης, όταν είναι γνω­ στό ό τι την εποχή εκείνη (τον Ιανουάριο του 1942), το Γ’ Ράιχ θα μπορούσε να α­ σκήσει την πολιτική της εξόντωσης μόνο στους 6.000.000 Εβραίους που υπήρχαν στα κατεχόμενα από τη Wehrmacht εδάφη. Είναι προφανές, λοιπόν, ότι τα περίφημα «ντοκουμέντα» είναι χαλκευμένα από τις αμερικανικές μυστικές υπηρεσίες. Αυτό, βέβαια, δεν αναιρεί το γεγονός ό τι χιλιά­

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ UTOPIA I 5 9

δυστύχημα έξω από την έπαυλη μας στην Πράγα, αφοσιώθηκε ολοκληρωτικά στα παιδιά της. Οσο για το πανδοχείο στο Φέρμαν, τη δεκαετία του '60 οι μισοί Γερ­ μανοί ήταν βετεράνοι των SS και της Wehrmacht. Ηταν φυσικό, κάποιοι από αυ­ τούς να θέλουν να έχουν επαφή μαζί μας. Ο Χάιντερ Χάιντριχ, λόγω της επαγγελματικής του ιδιότητας ως αεροναυπηγού, ταξίδευε συχνά εκτός Γερμ ανίας.

δες πολίτες και Εδραίοι δολοφονήθηκαν μαζικά κατά τη διάρκεια του Β' ΠΠ.

ΣΙ: Φαντάζομαι όμως, κύριε Χάιντριχ, ότι δεν αμφισβητείτε το γεγονός πως ο πατέ­ ρας σας με την ιδιότητα του επικεφαλής της RSHA (Υπηρεσία Ασφαλείας του Ράιχ) οργάνωσε τη διάσκεψη στο Βάνζεε. Αλλωστε, στη διάσκεψη συμμετείχε και ένα μέρος της ελίτ του Γ Ράιχ. XX: Αυτό είναι αλήθεια. Ο πατέρας μου έ ­ νιωθε πως ήταν επιφορτισμένος με την ε ­ πίλυση του «εβραϊκού ζητήματος» και ε ί­ χε -είν α ι γνωστό αυτό- αρχηγικές φιλοδο­ ξίες. Ως εκ τούτου, λοιπόν, επιθυμούσε να είναι εκείνος που θα έδινε μια λύση, μια οριστική λύση του ζητήματος αυτού. Γι’ αυτόν τον λόγο λοιπόν ανέλαβε την πρωτοβουλία να συγκαλέσει κομματικά στελέχη, οικονομικούς παράγοντες και γραφειοκράτες στο Βάνζεε, τον Ιανουά­ ριο του 1942. Σχετικά με το τι πραγματικά ειπώθηκε όμως εκεί, μόνο υποθέσεις μπορούμε να κάνουμε. Σε κάθε περίπτω­ ση, σι μαζικές δολοφονίες Εβραίων άρχι­ σαν λίγους μήνες αργότερα, το καλοκαίρι του 1942, και ίσως όλα να ξεκίνησαν με μια απλή διαταγή του Χίμλερ. Μη ξεχνάτε, ωστόσο, ό τι ο πατέρας μου ήδη δεν ήταν στη ζωή και παρόλα αυτά έχει υποστεί την ίδια κριτική με τον Χ ίτλερ ή τον Αϊχμαν.

ΣΙ: Είναι γνωστό, κύριε Χάιντριχ, ότι το πρώτο θύμα ενός πολέμου είναι πάντοτε η αλήθεια. Ενδεχομένως υπάρχουν, λοι­ πόν, και πράγματα που δεν γνωρίζουμε για την προσωπικότητα του Ράινχαρντ Χάιντριχ.

Η έπαυλη των Χάιντριχ στα περίχωρα της

Πράγας σήμερα.

XX: Αναμφίβολα. Σας είπα, όσο σκληρός ήταν στα πολιτικά του καθήκοντα, τόσο υποδειγματικός πατέρας και σύζυγος υ­ πήρξε στην προσωπική του ζωή. Θα σας αποκαλύψω και κάτι ακόμα: ο πατέρας μου δεν δίσταζε και δεν φοβόταν να πει ανοι­ κτά τη γνώμη του για οποιοδήποτε ζήτη­ μα. Λίγο πριν τον θάνατό του είχε εκφράσει τις αντιρρήσεις του στον Βάλτερ Σέλενμπεργκ, τον μετέπ ειτα αρχηγό της Abwehr, για τον τρόπο που διεξαγόταν ο πόλεμος στο Ανατολικό Μέτωπο. «Σέλενμπεργκ», είπε, «ο φύρερ δεν μπορεί να α ντεπ εξέλθ ει στις δυσκολίες των καιρών. Ο πόλεμος με τη Ρωσία θα οδηγή­ σει στην καταστροφή, εκτό ς αν αλλάξουν κάποια πράγματα. Για παράδειγμα, να δο­ θ ε ί έμφαση στον εθνικοαπελευθερω τικό αγώνα των Ρώσων και των Ουκρανών από τον ζυγό του Στάλιν. Η προπαγάνδα των «υπανθρώπων» (unterme-nschen) θα οδη­ γήσει σε α ν τίθ ετα αποτελέσματα. Το κα­ λύτερο από όλα είναι ο φύρερ να αποσυρ­ θ εί στο Μ περχτεσγκάντεν και να αφήσει τη διεξαγωγή του πολέμου στα χέρια ικα­ νών στρατηγών, σαν τον Μανστάιν».

ΣΙ: Η μητέρα σας Λίνα φον Οστεν είχε α­ ριστοκρατική καταγωγή. Σε ένα βιβλίο που έγραψε με τον τίτλο «Η ζωή μου με τον Ράινχαρντ» ισχυρίζεται ότι δεν γνώρι­ ζε τίποτα για τις δραστηριότητες του συ­ ζύγου της και ασχολείτο μόνο με την οικογένειά της. Από την άλλη, όμως, γνωρί­ ζουμε ότι ήταν φανατική οπαδός του Χίτ­ λερ, τουλάχιστον στο πρώτο στάδιο, αλλά και μετά από τον πόλεμο διηύθυνε μια μι­ κρή πανσιόν στο νησί Φέρμαν της Βαλτι­ κής, όπου συχνά έκαναν τις διακοπές τους πρώην βετεράνοι των SS. XX: Η μητέρα μου το 1929, σε ηλικία 18 ε ­ τών, βρέθηκε σε μια ομιλία του Χίτλερ μαζί με τον αδελφό της Γιούργκεν. Από τό τε έγινε ένθερμη οπαδός του Εθνικοσοσιαλιστικού κόμματος και δεν το έκρυ­ ψε ποτέ. Μ ετά όμως τον θάνατο του μεγαλύτερού μου αδελφού Κλάους τον Οκτώβριο του 1943 σε αυτοκινητιστικό Οικογενειακή φωτογραφία των Χάιντριχ.

6 0 I ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ

Λέγοντας την τελευ τα ία φράση, ο συ­ νομιλητής μου έδ ειξε τις ευχάριστες ανα­ μνήσεις του από τα παιδικά του χρόνια, αλλά και μια επιμονή να κρατηθούν κάποια πράγματα μυστικά. Πιθανώς την ι­ διότητα αυτή να την κληρονόμησε από τον πατέρα του, την εποχή που εκείνος είχε υφάνει υπομονετικά έναν τεράστιο ι­ στό που κάλυπτε ολόκληρη τη Γερμανία. Κλείνοντας τη συνέντευξη, σκεφτήκαμε να ρωτήσουμε κάποια πράγματα για την Ελλάδα και αν συγκρότησε κάποια φράση ή γνώριζε κάτι για τη γερμανική κατοχή στη χώρα μας. «Αυτό που θυμάμαι, το γνωρίζω από

μια συνομιλία μου με τη μητέρα μου Λίνα. Ενα βράδυ, ο πατέρας μου βρέθηκε στο αρχηγείο του φύρερ - πρέπει να ήταν αρ­ χές του 1942. Ο Χίτλερ εκείνη την ώρα έ ­ παιρνε το δείπνο του τρώγοντας μια πε­ ρίεργη άνοστη μαύρη σούπα. Οταν ο Χίτ­ λερ είδε τον πατέρα μου, αφού σταμάτη­ σε να τρώει του είπε χαμογελώντας, «Τι λες Χάιντριχ, δεν μοιάζει η σούπα μου με τον μέλανα ζωμό των αρχαίων Σπαρτια­ τών;». Ο πατέρας μου συμφώνησε, επειδή κι αυτός υποστήριζε τη θεωρία ότι Γερμα­ νοί και Ελληνες είναι συγγενικά φύλα». ΣΙ: Κε Χάιντριχ, σας ευχαριστώ πολύ για τη συνέντευξη που μας δώσατε. XX: Κι εγώ. Να μ ετα φ έρ ετε στους συμπα­ τριώ τες σας ό τι η δική μου γενιά αλλά και πάρα πολλοί Γερμανοί έχουν ειλικρινή αι­ σθήματα φιλίας προς την Ελλάδα.Εϊ

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ - ΠΗΓΕΣ (1) Συνέντευξη με τον Χάιντερ Χάιντριχ στο Στάινεμπαχ του Μονάχου στις 18-5-2013. (2) IM FADENKREUZ DER ATTENTÄTER REINHARD HEYDRICH, PRAG 1942, Doku, Phoenix TV. (3) Ιάκωβος Χονδροματίδης: ΡΑΪΝΧΑΡΝΤ ΧΑΙΝΤΡΙΧ - ΤΟ ΑΛΛΟ ΠΡΟΣΩΠΟ ΤΟΥ «ΧΑΣΑΠΗ ΤΗΣ ΠΡΑΓΑΣ . Περιοδικό «Στρατιωτική Ιστορία». τ. 88. Δ εκέμβριος 2003. (4) Wilhelm Hottl: EINSATZ FUR DAS REICH VERLAG S. BUBLIES, Koblenz. 1997.

Με ιην έναρξη ίου Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, ο Αμερικανικός Στρατός άρχιοε να εξοπλίζεται εντατικά με το νέο τυφέκιο M l Garand, ίο πλέον πρόσιρατο αποτέλεσμα ίων σχεδίων του Τζων Γκάραντ έπειτα από χρονοβόρες δοκιμές. Παρά τις αρχικές επιφυλάξεις, το όπλο αποδείχθηκε ιδιαίτερα αξιόπιστο και σιιβαρό, προσφέροντας στους Αμερικανούς στρατιώτες - και σύντομα και στους συμμάχους τους - έναν πολύτιμο ((σύντροφο».

'WFwTdr W K

ίI

•

*

' vc. I I r r

Cü*M.Sfr«AKto'Mrtnt

Το «πρωτότυπο» του τυφεκίου που κατασκεύασε ο Γκάραντ, μ ε το οποίο συμμετείχε στον διαγωνισμό του 1920.

ριν ακόμη τη ν έναρξη του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου (Α’ ΠΠ), οι α ρ μό διες υπ ηρεσίες του Α μερικανικού Στρατού, που τη ν περίοδο εκ είν η ήταν ε ξ ο ­ πλισμένος με το επαναληπτικό τυ φ έκιο Springfield Μ1903, είχαν ξεκ ιν ή σ ει τη ν α­ ναζήτηση ενός νεώ τερου η μιαυτόματου τυ φ εκίο υ για τη ν αντικατάστασ η του Μ1903. Η γενικ ό τερ η , όμως, αμ φ ισ β ή τη ­ ση τη ς αξίας και τω ν χαρακτηριστικώ ν ε ­ νός νέου τυ φ εκ ίο υ με δ ια φ ο ρ ετικ ό σύ­ σ τημα λ ειτο υ ρ γ ία ς από τα καθ ιερω μέ­ να, όπως άλλω στε συνέβη σ τις περισσό­ τε ρ ε ς περιπτώ σεις υιο θ έτη σ η ς όπλων που ενσωμάτωναν νεω τερ ισ τικά χαρα­ κτηριστικά, αλλά κυρίως η εμμονή στην απαίτηση το νέο τυ φ έκ ιο να β άλλει το ί­ διο φ υσίγγιο με εκ είν ο του Μ1903 και να έχ ει το ίδιο βάρος με εκείνο, δεν είχαν επ ιτρ έψ ει μέχρ ι τη ν είσοδο τω ν ΗΠΑ στον Μεγάλο Π όλεμο τη ν υιο θ έτη σ η ε ­ νός νεώ τερου τυ φ εκίο υ , κ α ίτο ι υπήρχαν α ρ κετά αξιόλογα τυ φ έ κ ια σε προχωρη­

Π

μένο π ειραματικό στάδιο. Με σκοπό τη ν κάλυψη των υφ ισ τάμε­ νων αναγκών και αφού δεν είχε επ ιλεγεί κάποια άλλη λύση, από τ ις αρμόδιες υπη­ ρεσίες επιδιώ χθηκε η μετατροπή αρ ιθ­ μού τυφ εκίω ν Μ1903 σε ημιαυτόματα. Η χρήση του μηχανισμού που έγ ιν ε γνω­ στός ως «Pedersen Device», απ οτελεί την πλέον επ ιτυχημένη και αξιοπρόσεκτη προσπάθεια. Σύμφωνα με τα σχέδια της ανωτέρω μετατροπής, το κινητό ουραίο του όπλου αντικατασ τάθηκε από έναν η ­ μιαυτόματο μηχανισμό κλείστρου. Παρό­ λα αυτά είναι αμφίβολη ακόμη και η δο κι­ μαστική χρήση όπλων φερόντω ν τον π ροαναφερθέντα μηχανισμό πριν τη λή­ ξη του Α' ΠΠ. Μ ετά τη λήξη του Μεγάλου Πολέμου, οι ΗΠΑ συνέχισαν την αναζήτηση του α­ ντικατασ τάτη του πεπαλαιωμένου πλέον -μ ε τά και τα συμπεράσματα που προέκυψαν από τη μελέτη των πρόσφατων μα­ χών- Μ1903 και πάλι από ένα νέο ημιαυ­ τόματο τυφ έκιο. Ετσι, το ν Ιούλιο του

Αμερικανός πεζοναύτης ε κ τελ εί βολή μ ε τυφέκιο Μ1 στην Ιβο Τζίμα.

6 4 I ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ

1919, η αρμόδια επιτροπή Υλικού Πολέ­ μου του Αμερικανικού Στρατού εξέδωσε τις πρώτες επίσημες προδιαγραφές που έπρεπε να πληροί το μελλοντικό ημιαυ­ τόματο τυ φ έκιο του πεζικού και του ιππι­ κού, με κυριότερη ό τι το σύστημα λ ε ι­ τουργίας του έπρεπε να στηρίζεται στην επίδραση των αερίων (gas operated). Τον Μάιο του 1920 διεξήχθησαν οι πρώτες δοκιμές. Στα όπλα που εξετά σ τη ­ καν από τον Αμερικανικό Στρατό περι­ λαμβάνονταν το δανικής προέλευσης τυ ­ φ έκιο Bang, ένα τυφ έκιο κατασκευής του Τζων Γκάραντ (John Garand), ο οποίος ε ί­ χε ήδη αρχίσει να εργάζεται στο Springfield Armory από τον Μάρτιο του 1919, ένα γαλλικό τυφ έκιο Berthie και ένα τυ φ έκιο Thompson. Η λειτο υρ γία του τυ ­ φεκίου που παρουσίασε ο Γκάραντ, το ο­ ποίο μαζί με το τυφ έκιο Bang θεω ρήθη­ καν ως τα πλέον αξιόλογα με αποτέλεσμα να ζη τη θ εί η περαιτέρω εξέλιξή τους, βα­ σιζόταν σε ένα αρκετά ιδιόρρυθμο σύ­ στημα λειτουργίας, δικής του επινόησης. Σύμφωνα με τις αρχές του συστήματος αυτού, τα αέρια που παράγονταν μετά τη βολή ωθούσαν το καψύλλιο του φυσιγγί­ ου ελαφρώς προς τα πίσω, ενεργοποιώ­ ντας μια διάταξη που προκαλούσε την ο­ πισθοδρόμηση του περιστρεφόμενου κλείστρου. Τον Φεβρουάριο του 1921 δημοσιοποιήθηκαν οι νεώ τερες προδιαγραφές που έπρεπε να πληροί το νέο τυφ έκιο του Αμερικανικού Στρατού, καθώς και οι δοκιμές στις οποίες θα υποβαλλόταν. Το υποψήφιο για επιλογή ημιαυτόματο τυ ­ φ έκιο έπρεπε να βάλλει το φυσίγγιο .3006, να τρο φ ο δ ο τείτα ι με γεμισ τήρες ή συνδετήρες φυσιγγίων, να φ έρ ει διατά­ ξεις για την αποφυγή πυροδότησης από εσφαλμένο χειρισμό, να έχ ει υψηλή ακρί­ βεια βολής, καθώς και απλότητα κατα­ σκευής και συντήρησης. Μ ετά από μια σειρά δοκιμών που ακο­ λούθησαν, το τυφ έκιο του Γκάραντ (το κλείστρο του οποίου στο μεταξύ είχε τροποποιηθεί και είχε παύσει να είναι πε­ ριστροφικά) φέροντας πλέον «εσωτερι­ κή» φυσιγγιαποθήκη και έχοντας λάβει την κωδική ονομασία Μ1922, καθώς και το τυ φ έκιο Thompson (το οποίο είχε υπο­ βάλει για αξιολόγηση η Colt), παρόλο που τον Ιούνιο του 1925 κρίθηκαν ως «ακα­ τάλληλα για υπηρεσιακή χρήση», ζητήθηκε να εξελιχθούν περισσότερο, προκειμένου να συμμετέχουν σε μελλοντικές δοκιμές που θα διεξάγονταν. Τον Ιούνιο του 1926, οι δοκιμές επαναλήφθηκαν, με το ν Γκάραντ να παρουσιάζει το βελτιω μέ­ νο τυφ έκιο Μ1924, το οποίο είχε τροπο­ π οιηθεί ως προς το μήκος τη ς κάννης

του, τη θέση του οπίσθιου σκοπευτικού και το κοντάκιό του. Από τις δοκιμές προέκυψε ό τι το τυ φ έκιο του Γκάραντ υπερ­ τερούσε ένα ντι του Thompson και πάλι ό­ μως απ αιτείτο η περαιτέρω βελτίωση και των δύο όπλων. Ανάμεσα στις κυριότερ ες τροποποιή­ σεις που έπρεπε να πραγματοποιηθούν προτού τα όπλα υποβληθούν για νέα α­ ξιολόγηση, περιλαμβανόταν και η αλλαγή του διαμετρήματος τους, από 0,30 in σε 0,276 in (7 mm). Το αίτημα για αλλαγή του διαμετρήματος των όπλων οφειλόταν στο αποτέλεσμα εκτεταμένω ν δοκιμών που είχαν προηγηθεί στο πλαίσιο άλλου εξοπλιστικού προγράμματος. Σύμφωνα με αυτά, η ανασχετική ισχύς των φυσιγ­ γίων των 0,276 in ήταν ικανοποιητική, ενώ η μειωμένη ανάκρουση που προκαλούσαν διευκόλυνε τη χρήση των τυφεκίω ν από λιγότερο έμπειρους σκοπευτές. Πα­ ράλληλα, το μικρότερο διαμέτρημα και βάρος των νέων φυσιγγίων επέτρεπε την αύξηση του αριθμού των φυσιγγίων που μπορούσαν να συμπεριληφθούν στον φόρτο μάχης των στρατιωτών. Τόσο η ανωτέρω αλλαγή του δ ια μ ε­ τρήματος του όπλου, η οποία ήταν επι­ βεβλημένη από την επιτροπή Υλικού Πο­ λέμου, όσο όμως και η αλλαγή του ήδη χρησιμοποιούμενου τυποποιημένου φ υ­ σιγγίου των 0,30 in, το οποίο απέκτησε διαφ ορετική καμπύλη πίεσης, οδήγησαν τον Γκάραντ στην αλλαγή του συστήμα­ τος λειτο υρ γία ς του όπλου του. Ετσι, τα νεώ τερα υποδείγματά του, Μ1926 Τ1 και Μ1926 Τ3, λειτουργούσαν με την οπισθο­ δρόμηση εμβόλου που κινείτο εντό ς ε ι­ δικής θαλάμης αερίων, η οποία βρισκό­

ταν κατω απο την καννη Ανδρες του ΕΚΣΕ του τυφ εκίου. Κατά την παρελαύνουν, πυροδότηση, μέρος των φέροντας αερίων δ ιο χετευό τα ν από τυφέκια Μ1, το εμπρόσθιο μέρος της μπροστά από κάννης στη θαλάμη α ε­ τη Βουλή (πηγή: ρίων, προκαλώντας τη ν ο­ www.army.gr). πισθοδρόμηση του εμ β ό ­ λου και συνεπακόλουθα και του κλείστρου. Τον Οκτώβριο του 1928, το Υπουργείο Πολέμου των ΗΠΑ επισημοποί­ ησε την απαίτησή του για αλλαγή τόσο του τυφ εκίο υ όσο και του τυποποιημένου διαμετρήματος, ζητώ­ ντας τη ν υποβολή ημιαυτόματω ν τυ φ ε ­ κίων στο διαμέτρημα των 0,276 in, ικανά να βάλλουν το νέο φυσίγγιο με βολίδα πλήρους μεταλλικής επικάλυψης, βά­ ρους 125 grains (8,1 gr) με αρχική ταχύτη­ τα 2.700 ft/sec (823 m/sec), στο πλαίσιο διαγωνισμού για την ανάδειξη νέου τ υ ­ φεκίου για το ν Α μερικανικό Στρατό. Κα­ τά τα λοιπά, οι απαιτήσεις δεν διαφορο­ ποιούντο σημαντικά από εκ είν ες που ε ί­ χαν αρχικά δ η μ ο σ ιευθ εί κατά τον διαγω­ νισμό του 1921. Τον Αύγουστο του 1929, επτά τυ φ έ ­ κια υποβλήθηκαν προς αξιολόγηση στις αρμόδιες αμερικανικές υπηρεσίες, μ ετα ­ ξύ των οποίων και το τυ φ έκιο Τ3 του Γκά­ ραντ. Η επιτροπή αξιολόγησης κατέληξε ό τι δύο τυ φ έκια υπερείχαν σαφώς των υ­ πολοίπων, μεταξύ των οποίων και το Τ3. Παρόλα αυτά, και για τα δύο τυ φ έκια που προκρίθηκαν, η αναφορά της επιτροπής απαιτούσε και πάλι κάποιες ακόμη β ελ­ τιώ σεις. Ετσι, αποφασίστηκε η κατα­

Βιφολόγχη Μ5Α1.

σκευή 20 τυφ εκίω ν από κάθε τύπο, τα ο­ ποία θα υποβάλλονταν σε δοκιμές από μονάδες των πλέον «αρμόδιων» Οπλων, του πεζικού και του ιππικού. Παράλληλα, δόθηκε μία αρκετά παράξενη εντολή για επανεκκίνηση των δοκιμών που θα καθι­ στούσαν εφ ικτή τη ν υιοθέτησ η του νέου τυφ εκίο υ στο ήδη τυποποιημένο δ ια μ έ­ τρημα των 0,30 in, το οποίο πολύ πρό­ σφατα είχε αποφασιστεί να αντικατασταθ εί. Την άνοιξη του 1931, τα όπλα των δο­ κιμών ήταν έτο ιμ α (με το τυ φ έκιο του Γκάραντ να φ έρ ει τη ν ονομασία Τ3Ε2) και δ ια τέθ η κα ν στις μονάδες. Κατά την αξιο­ λόγησή το υς προέκυψε διαφωνία ανάμε­ σα στις αρμόδιες επιτροπές του πεζικού και του ιππικού ως προς την αναγκαιότη­ τα αλλαγής του τυποποιημένου δ ια μ ε­ τρήματος, οδηγώντας στην απόφαση για νέα αξιολόγηση των δύο τυφεκίων. Στις αρχές Ιανουαρίου του 1932, η επιτροπή δοκιμών π ρότεινε τη ν προμήθεια 125 τυ ­

Η θήκη κλείστρου τυφεκίου Μ1, με το κλείστρο ανοικτό (αγκιστρωμένο στην οπίσθια θέση του). Διακρίνεται ο μεταφορέας (follower), ο οποίος ω θεί τα φυσίγγια του κλιπ προς τα πάνω. Επίσης διακρίνεται το κλισιοσκόπιο και ο μοχλός όπλισης.

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ I 6 5

Τυφέκιο Μ 10, μ ε το κλείστρο ανοικτό. Διακρίνεται η κεφαλή του κλείστρου (με τον εξολκέα και τον επικρουστήρα), το έμβολο, ο μοχλός όπλισης και ο μεταφορέας (γνωστός στη στρατιωτική αργκό και ως «αεροπλανάκι»).

φεκίων Garand Τ3Ε2 για τη διενέργεια των τελικώ ν δοκιμών που θα οδηγούσαν στη λήψη τη ς οριστικής απόφασης για την υιοθέτηση του όπλου. Η πρόταση τη ς επιτροπής, όμως, απορρίφθηκε από τον στρατηγό Ντάγκλας ΜακΑρθρουρ, αρχηγό του Επιτελείου του Α μερικανι­ κού Στρατού (Chief of Staff of the Army CSA), ο οποίος διαφώνησε με τη ν αλλα­ γή του τυποποιημένου δ ιαμετρήματος από 0,30 in σε 0,276 in και ζήτησε τη ν ε ­ ντατικοποίηση των εργασιών που σ χετί­ ζονταν με την τελειοποίηση του τυ φ ε κ ί­ ου στο διαμέτρημα των 0,30 in. Μ ετά από τις απ αραίτητες τροπ ο­ ποιήσεις του τυ φ εκίο υ και αφού τη ν 21η και 22α Μ αρτίου 1932 ολοκληρώ θηκαν

επιτυχώς οι απ αραίτητες δ ο κιμ ές, δό­ θ η κ ε η εντο λή στο Springfield Armory για την κατασκευή 80 τυφ εκίω ν τύπου «US Semiautomatic Rifle, Caliber .30, T1E2». Η παραγωγή των τυφ εκίω ν διήρκεσε σχε­ δόν δύο χρόνια, δ ιό τι παράλληλα επιδιώχθηκε η ανάπτυξη των απαραίτητων τ ε ­ χνικών προκειμένου να κατασ τεί δυνα­ τό ς ο περιορισμός του κόστους παραγω­ γής των όπλων. Στο μεταξύ, τον Αύγου­ στο του 1933, η ονομασία του όπλου μ ε­ ταβλήθηκε σε «US Semiautomatic Rifle, Caliber .30, M1». Τον Μάιο του 1934, 75 όπλα ήταν έ ­ τοιμα και διατέθηκαν, 50 στο πεζικό και 25 στο ιππικό, για δοκιμές σε πραγματι­ κές συνθήκες. Το σ ημαντικότερο πρό­

Η θαλάμη τυφεκίου M1D. Είναι εμφανές ό τι η βάση της διόπτρας στηρίζεται στο ύψος της θαλάμης.

6 6 I ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ

βλημα που προέκυψε και εντοπίστηκε πολύ σύντομα ήταν ό τι ο φορέας του εμ ­ βόλου των τυφ εκίω ν ήταν, πιθανότατα εκ κατασκευής, στρεβλός και έτσ ι τον Αύγουστο του ίδιου έτο υ ς όλα τα όπλα ε ­ πέστρεψαν στο Springfield Armory για την επιδιόρθωση του προβλήματος, καθώς και κάποιων άλλων δυσλειτουργιώ ν μι­ κρότερης σημασίας, οι οποίες είχαν ε ­ ντοπιστεί. Σχετικά σύντομα, τον Μάιο του 1935, τα 75 τυ φ έκια επέστρεψαν στις μονάδες για τη συνέχιση των δοκιμών που ολοκληρώθηκαν τον Οκτώβριο του ίδιου έτους. Τα συμπεράσματα των δοκι­ μών συνόδευαν οι προτάσεις των αρμό­ διων αξιωματικών τόσο του πεζικού όσο και του ιππικού, για τη ν υιοθέτηση του όπλου και την αντικατάσταση από αυτό του τυφ εκίο υ Springfield Μ1903. Σ τις 9 Ιανουαρίου 1936, το τυ φ έκ ιο «US Semiautomatic Rifle, Caliber .30, M1» υιοθ ε τ ή θ η κ ε επισήμως ως το τυπ οπ οιημέ­ νο τυ φ έκ ιο του Α μερικανικού Στρατού, αποτελώ ντας ουσιαστικά το πρώτο ημ ι­ αυτόματο τυφ έκιο που επ ιλέχθηκε για ε ­ κτετα μ ένη υπηρεσιακή χρήση από στρα­ τιω τική δύναμη παγκοσμίως.

ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΚΑΙ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΟΥ ΟΠΛΟΥ Κύρια μέρη του τυφ εκίο υ Μ1 αποτελούν το κοντάκιο με το ν ξυστό, το σύ­ στημα κάννης-κλείστρου και ο μηχανι­ σμός τη ς σκανδάλης. Στη θήκη του κλεί­ στρου -πίσω από το κλισιοσκόπιο- υπάρ­ χουν χαραγμένες οι εν δ είξ εις «U.S. RIFLE .30 Μ1», το όνομα της εταιρ ίας κα­ τασ κευής του όπλου, καθώς και ο αριθ­ μός σειράς του. Π ροκειμένου το όπλο να βάλει, ο σκοπευτής π ιέζει τη σκανδάλη, απ ελευ­ θερώ νοντας τη σφύρα, η οποία προ­ σκρούει στον επικρουστήρα, προκαλώντας τη ν κίνησή του και τη ν πυροδότηση του καψυλλίου του φυσιγγίου το οποίο βρίσ κεται στη θαλάμη. Τα αέρια που παράγονται από την καύση της πυρίτιδας του φ υσιγγίου ωθούν τη βολίδα έξω από τη ν κάννη. Μόλις η βολίδα περάσει την οπή διαφυγής αερίων που βρίσ κεται στο κάτω μέρος τη ς κάννης, ποσότητα των αερίων εισ έρχετα ι στην οπή και προκαλ ε ίτ η ν οπισθοδρόμηση του εμβόλου α ε­ ρίων. Το τε λ ευ τα ίο προκαλεί με τη σειρά το υ τη ν οπισθοδρόμηση του κλείστρου και τη συσπείρωση του επανατατικού ε ­ λατηρίου. Κατά την οπισθοδρόμηση του κλείστρου, ο εξο λκέας αφ αιρεί τον κενό κάλυκα από τη θαλάμη του όπλου, ο ο­ ποίος προσκρούοντας στον εξωστήρα α­ πορρίπτεται από το όπλο. Φτάνοντας στο

κος λάμας 6,5 in και με πλαστικό κολεό Μ8 και Μ8Α1, οι οποίοι έφ εραν μόνιμα προσαρμοσμένη κανάβινη ξιφοκρεμάστρα. Το πλήθος των εταιριώ ν που κατα­ σκεύασαν ξιφολόγχες για το Μ1 είναι σ χετικά μεγάλο, οδηγώντας σε κάποιες μικρές διαφοροποιήσεις μεταξύ τους. Στον Ελληνικό Στρατό δ ια τίθ εν το όλες οι ανωτέρω ξιφολόγχες, επί των τυ φ ε ­ κίων Μ1 όμως χρησιμοποιήθηκαν κυρίως οι ξιφολόγχες Μ1, καθώς και οι βραχύτε­ ρες Μ5 και Μ5Α1.

Η ΕϊΕΛΙϊΗ ΤΟΥ ΤΥΦΕΚΙΟΥ ΣΕ ΑΜΕΡΙΚΑΝΙΚΗ ΥΠΗΡΕΣΙΑ

Εύελπις, στις αρχές της δεκαετίας του 1970, με τυφέκιο Μ1 Garand και ξιφολόγχη Μ1, στη θέση του για την πρωινή επιθεώρηση.

τέρ μα τη ς διαδρομής οπισθοδρόμησής του, το κλείστρο οπλίζει τη σφύρα του ό­ πλου, ενώ παράλληλα ένα νέο φυσίγγιο έχ ει το π ο θ ετη θ εί στη διαδρομή του, το οποίο παρασύρεται στη θαλάμη κατά την επαναφορά του κλείστρου στην εμπρό­ σθια θέση του, υπό την πίεση του επανατατικού ελατηρίου. Μ ετά τη βολή του τ ε ­ λευ ταίου φυσιγγίου, το κλιπ των φυσιγ­ γίων εκτινάσ σ εται έξω από το όπλο και το κλείστρο μ ένει ανοικτό.

01 ΪΙΦ0Α0ΓΧΕΣ ΤΟΥ ΜΙ Αρχικά, το τυ φ έκιο Μ1 έφ ερ ε τη ν ξ ι­ φολόγχη Μ1905, του τυφ εκίο υ Μ1903 Springfield, με ολικό μήκος 20,5 in, λάμα μήκους 16 in (40 cm) και πλαστικό κολεό M3. Από τα μέσα του 1943, όμως, ξεκ ίν η ­ σε η διάθεση των νεώτερων ξιφολογχών Μ1 με το ν κολεό Μ7. Οι τε λ ε υ τα ίε ς (με συνολικό μήκος 14,5 in και μήκος λάμας 10 in) κατασκευάστηκαν με σκοπό να δι­ ευκολύνουν, ως βραχύτερες, τις κινή­ σεις των στρατιωτών κατά τη μεταφορά τους, η οποία πλέον δ ιενερ γείτο με διά­ φορα μηχανοκίνητα μέσα. Η ξιφολόγχη Μ1 ήταν κατάλληλη τόσο για τα τυ φ έκια Μ1 όσο και για τα τυ φ έκια Μ1903. Την ί­ δια περίοδο (περί το 1943), α ρ κετές παλ α ιό τερ ες ξιφολόγχες Μ1905 τροποποιήθηκαν, με βράχυνση της λάμας τους, και δ ια τέθηκα ν εκ νέου στα στρατεύματα. Τέλος, μετά τη λήξη του Β' ΠΠ (περί το 1955) κατασκευάστηκαν και δ ια τέθ η ­ καν οι ξιφολόγχες Μ5 και Μ5Α1, με μή­

Τα πρώτα τυφ έκια Μ1 εξήλθαν από τη γραμμή παραγωγής τον Σεπτέμβριο του 1937. Στην πρώτη φάση της παραγωγής, το εργοστάσιο του Springfield κατασκεύα­ ζε 10 τυφ έκια ημερησίως, ενώ ο ρυθμός σταδιακά άρχισε να αυξάνει (φθάνοντας τα 200 τυφ έκια ημερησίως τον Ιανουάριο το 1940). Οπως σε κάθε νέα μηχανική κα­ τασκευή, έτσ ι και στην περίπτωση των τυ ­ φεκίων Μ1, στα πρώτα όπλα που παρήχθησαν παρουσιάστηκαν προβλήματα ελάσσονος σημασίας. Αυτά σχετίζονταν κυρίως με την τροφοδοσία του όπλου από το κλιπ φυσιγγίων και την απόρριψη του τελευταίο υ, καθώς και με την απασφάλιση του κλείστρου, και διορθώθηκαν πολύ σύντομα. Η σημαντικότερη αλλαγή που επήλθε στο τυφ έκιο αφορούσε την αντικα­ τάσταση εκείνου του τμήματος του ό­ πλου (γνωστού ως «gas trap») μέσω του ο­ ποίου τα αέρια της εκπυρσοκρότησης διοχετεύονταν στη θαλάμη αερίων, προ-

Σκηνή από ασκήσεις λογχομαχίας με τυφέκια Μ1, από άνδρες της ΕΛΔΥΚ (πηγή: www.army.gr).

καλώντας την οπισθοδρόμηση του εμβό­ λου και του κλείστρου. Το νέο «σύστημα» (γνωστό ως «spline type») εφαρμόστηκε σε όλα τα όπλα που παρήχθησαν μετά τα 50.000 πρώτα τυφ έκια. Οσα, δε, όπλα ε ί­ χαν ήδη παραχθεί, τροποποιήθηκαν κα­ τάλληλα με κάθε ευκαιρία (π.χ. κατά την επισκευή άλλων βλαβών, τη συντήρησή τους κλπ.). Ενόψει των εξελίξεω ν που προμηνύονταν, κατά το 1939 η ανάγκη για παραγω­ γή των τυφεκίω ν Μ1 αλλά και ο απαιτούμενος ρυθμός παραγωγής τους αυξήθη­ καν δραματικά, καθιστώντας την κάλυψη των αναγκών από τη Springfield ανέφικτη. Ετσι, το καλοκαίρι του 1939, τόσο η Winchester όσο και η Remington, κυρίως ό­

Στρατιω τικό τμήμα παρελαύνει στα μέσα της δεκαετίας το 1970. Οι στρατιώ τες φέρουν τυφέκια Μ1 Garand, μ ε ξιφολόγχη Μ1.

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ I 6 7

Κλιπ αδρανών φυσιγγίων τοποθετημένο στη θήκη του κλείστρου, έτοιμο για τη γέμιση του όπλου.

μως η πρώτη, ανέλαβαν την παραγωγή μι­ κρού αρχικά αριθμού τυφεκίων, ο οποίος όμως με την εξέλιξη των επιχειρήσεων αυξήθηκε σημαντικά. Σε όλη τη διάρκεια της παραγωγής και χρήσης των τυφεκίω ν Μ1 έγιναν αρκετές προσπάθειες για περαιτέρω βελτίωση του όπλου και κάλυψη διάφορων αναγκών που προέκυπταν, οδηγώντας στην παρα­ γωγή αρκετών πειραματικών υποδειγμά­ των (με ονομασίες που έφεραν την έν δ ει­ ξη «Ε» ή «Τ», όπως Μ1Ε5, Τ20Ε1 κλπ.). Μ εταξύ αυτών περιλαμβανόταν και η κα­ τασκευή ενός τυφ εκίου προοριζόμενου για ελεύθερ ους σκοπευτές. Κατά την έναρξη του Β’ ΠΠ, οι ελ εύ ­ θερ ο ι σκοπευτές του Αμερικανικού Στρα­ τού χρησιμοποιούσαν τα απαρχαιωμένα Μ1903 και Μ1903Α4, με τη διόπτρα Μ1903

(Warner & Swasey). Οι πρώτες προσπάθει­ ες για υιοθέτηση ενός τροποποιημένου Μ1 Garand ως τυφ εκίου ελεύθερου σκο­ πευτή ξεκίνησαν στα τέλη του 1943, οδη­ γώντας στην παραγωγή του πειραματικού Μ1Ε2 που έφ ερ ε διόπτρα όμοια με εκείνη του τυφ εκίου Springfield. Ακολούθησαν τα Μ1Ε7 και Μ1Ε8 και αρ κετές δοκιμές, ώ­ στε το καλοκαίρι του 1944 το τροποποιη­ μένο Μ1 Garand (με την ονομασία M1C) να υ ιο θ ετη θ εί ως το νέο τυφ έκιο ελεύθερου σκοπευτή του Αμερικανικού Στρατού. Τα όπλα αυτού του τύπου έφ εραν ειδική βά­ ση στήριξης της διόπτρας, η οποία τοπο­ θ ετο ύσ ε το σκοπευτικό όργανο αριστερά από τον φορέα του κλείστρου (ώστε να εί­ ναι δυνατή η γέμιση του όπλου) και διό­ πτρες Μ81 (Lyman Alaskan) ή Μ82 (Weaver 330). Επιπρόσθετα έφ εραν έναν ιδιαίτερα

αποτελεσματικό φλογοκρύπτη M2, καθώς και δερμάτινο κάλυμμα κοντακίου Τ4, το οποίο βοηθούσε τον σκοπευτή να προ­ σαρμόσει το πλάτος του κοντακίου ώστε να του παρέχει μεγαλύτερη άνεση κατά τη σκόπευση. Κατά τη διάρκεια του Β’ ΠΠ κατασκευάστηκαν περί τα 8.000 τυφ έκια M1C, τα οποία όμως χρησιμοποιήθηκαν κυρίως κατά τον Πόλεμο της Κορέας. Τον Σεπτέμβριο του 1944, με σκοπό την επιτάχυνση της παραγωγή τυφεκίων ελεύθερ ου σκοπευτή, υ ιο θ ετή θ ηκε η νεώτερη έκδοση του M1C, με την ονομασία M1D. Ουσιαστικά, ο τρόπος εγκατάστα­ σης της βάσης της διόπτρας αποτελούσε τη μόνη διαφορά μεταξύ των M1C και M1D. Στα τυ φ έκια M1D, η βάση το π ο θ ετεί­ το στη θαλάμη των όπλων (χωρίς να απαιτε ίτα ι η τροποποίηση της θήκης του κλεί­ στρου, όπως συνέβαινε στην περίπτωση του M1C). Πρακτικά, για την κατασκευή των M1D απαιτείτο απλώς η εγκατάσταση μίας νέας κάννης. Τον Απρίλιο του 1945 υιο θ ετή θ η κε η νεώτερου τύπου διόπτρα Μ84, για την αντιμετώπιση κυρίως προ­ βλημάτων απορρόφησης υγρασίας που είχαν παρατηρηθεί στις Μ81 και Μ82. Τα τυφ έκια M1D χρησιμοποιηθήκαν επιχει­ ρησιακά, κυρίως, κατά τη διάρκεια του Πολέμου του Βιετνάμ. Στα τέλη του 1945, η παραγωγή των τυφεκίω ν Μ1 διακόπηκε -όπως σύντομα απ οδείχθηκε- προσωρινά, με συνολική παραγωγή που ξεπερνούσε τα 4.000.000 όπλα. Μ ετά τη λήξη του Β' ΠΠ, περισσό­ τερα από 500.000 τυφ έκια Μ1 ανακατα­ σκευάστηκαν από τη Springfield στο πλαί­ σιο του προγράμματος «Clean and Repair», σε μια προσπάθεια αποκατάστασης των φθορών που είχαν προκληθεί κατά τις πο­ λεμ ικές επιχειρήσεις. Από τα μέσα του 1952, όμως, ξεκίνησε η παραγωγή νέων τυφεκίω ν Μ1, για την κάλυψη των ανα­ γκών που προέκυψαν από την εμπλοκή στον Πόλεμο της Κορέας. Η νέα παραγω­ γή ανατέθηκε τόσο στη Springfield Armory (η οποία κατασκεύασε περί τα 662.000 ό­ πλα), όσο και στην International Harvest (που παρήγαγε 338.000 τυφέκια), αλλά και στη Harrington & Richardson (με παραγωγή 429.000 τυφεκίων). Η κατασκευή των τυ ­ φεκίων Μ1 τερμα τίσ τη κε στα τέλη τη ς δε­ καετίας του 1950.

ΠΟΛΕΜΙΚΗ ΧΡΗΣΗ ΤΟΥ ΤΥΦΕΚΙΟΥ ΜΙ Οι πρώτες π ο λεμικές επ ιχειρήσεις σ τις οπ οίες οι Α μερικανοί σ τρα τιώ τες β ρέθ η καν εξοπ λισμένοι με τα τυ φ έκ ια Μ1 εξελ ίχ θ η κ α ν στο Θ έατρο Επιχειρή­ σεων το υ Ειρηνικού, λίγο μ ετά τη ν ιαπω­

6 8 1 ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ

νική επ ίθεση στο Περλ Χάρμπορ, το ν Δ εκέμ β ρ ιο του 1941. Στο Θ έατρο Επιχει­ ρήσεων τη ς Μ εσογείου, οι πρώτες ανα­ φ ορές για επ ιχειρησιακή χρήση των τ υ ­ φεκίω ν Μ1 π ροέρχονται από τη ν επ ιχεί­ ρηση «Torch» («Πυρσός»), κατά το ν Νο­ έμβριο του 1942, στη βόρειο Αφρική. Η εξα ιρ ετικ ή απόδοση των τυφ εκίω ν κατά τη μάχη, σύντομα έπ εισε και το υ ς πλέον δύσπιστους σ τρα τιώ τες για το μεγάλο τα κ τικ ό π λεονέκτη μ α που κρατούσαν στα χέρια τους. Από τη ν άλλη, χαρακτη­ ριστικό είνα ι το γεγονός ό τι η

ταχυβολία των Αμερικανώ ν στρατιω τώ ν είχ ε αρχίσει να δη μ ιουρ γεί στις τά ξε ις του εχθρού τη ν εντύπωση ό τι μάχονταν έναν στρατό πλήρως εξοπ λι­ σμένο με αυτόμ ατα όπλα! Η Κορέα απ οτέλεσε το ν επόμενο πό­ λεμ ο στον οποίο οι Α μερικανοί στρατιώ ­ τε ς αγω νίστηκαν εξοπ λισμένοι με το Μ1. Χ αρακτηριστικό τη ς απόδοσης του όπλου είνα ι το εξα ιρ ετικ ά χαμηλό ποσο­ στό εμπλοκών που παρουσιάστηκαν, το οποίο α νή λ θ ε στο 2-4% των βολών. Κατά τη διάρκεια του Πολέμου στο Β ιετνάμ (και ενώ από το 1957 ο Α μερικανικός Σ τρ ατό ς είχ ε υ ιο θ ετή σ ει επισήμως το τυ φ έκ ιο Μ14), οι Α μερικανοί ελ ε ύ θ ερ ο ι σκοπ ευτές έφ ερ α ν τυ φ έ κ ια M1D. Στη δ εκ α ετία του 1970, τα τυ φ έκ ια Μ1 απο­ σύρθηκαν σχεδόν ολοκληρω τικά από το ν Α μερικανικό Στρατό, π αραμένοντας σε χρήση -μ έ χ ρ ι τη δ ε κ α ε τία του 1980— μόνο σε μονάδες τη ς Ε θνικής Φρουράς (National Guard). Ε κτοτε, το Μ1 φ έρ ετα ι απ οκλειστικά από κάποιες δ ιμ ο ιρ ίες ε ­ π ιδείξεω ν, καθώς και ο ρισ μένες άλλες μονάδες απόδοσης τιμών. Α ξίζει να ανα­ φ ερ θούν μ α ρ τυρ ίες που κάνουν λόγο για π εριορισμένη επιχειρησιακή χρήση τυφ εκίω ν M1D, κατά τη διά ρκεια του «Πρώτου Πολέμου» στον Περσικό κόλ­ πο (το 1991). Μ ετά τα τέλ η του Β’ ΠΠ και κυρίως κατά τη διά ρκεια του Πολέμου τη ς Κο­ ρέας, οι Α μερικανοί δ ιέθ εσ α ν μεγάλο πλήθος τυφ εκίω ν Μ1 σε α ρ κετο ύ ς από το υ ς συμμάχους τους. Στη Νότιο Κορέα δια τέθ η κ α ν περί τα 300.000 τυφ έκια , ενώ κατά τη διά ρ κεια του Πολέμου στο Β ιετνάμ ο Σ τρ ατός του Ν οτίου Β ιετνάμ έλα βε περί τα 220.000 τυ φ έκια . Μ εταξύ των λοιπών χωρών που απ έκτησαν τ υ ­ φ έκια Μ1 Garand π εριλαμβάνονται η Γαλλία, η Ιταλία, η Τουρκία, το Πακιστάν, το Ιράν και φυσικά η Ελλάδα.

ΤΕΧΝΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΥΦΕΚΙΟΥ Μ1 ΜΗΚΟΣ ΜΗΚΟΣ ΚΑΝΝΗΣ ΒΑΡΟΣ(ΚΕΝΟ) ΤΡΟΦΟΔΟΣΙΑ ΡΑΒΔΩΣΕΙΣ ΦΥΣΙΓΓΙΑ

1.103 mm 610 mm 4,37 kg Γεμιστήρας 8 φυσιγγίων 4 δεξιόστροφες 0,30-06

Τυφέκιο M1D. Διακρίνεται η διόπτρα Μ84, καθώς και το Τ4 «cheek rest». To κομβίο στο πλάι της θήκης του κλείστρου είναι ο αναστολέας του κλιπ φυσιγγίων (με την πίεσή του επιτυγχάνεται η απογέμιση του όπλου).

ΤΟ ΤΥΦΕΚΙΟ ΜΙ ΣΤΟΝ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΣΤΡΑΤΟ Τα πρώτα τυφ έκια Μ1 έφθασαν στην Ελλάδα -σ το πλαίσιο τα αμερικανικής β ο ή θ εια ς- στα τέλη τη ς δ εκαετίας του 1940 και διατέθηκαν αμέσως στους Λό­ χους Ορεινών Καταδρομών (ΛΟΚ), οι ο­ ποίοι είχαν αναλάβει μεγάλο μέρος του βάρους των επιχειρήσεων της περιόδου 1946-1949, εναντίον των κομμουνιστών α­ νταρτών του ΔΣΕ. Η διάθεση των όπλων συνεχίστηκε με αργό ρυθμό κατά τη δ ε­ καετία του 1950 και στις υπόλοιπες μονά­ δες του Ελληνικού Στρατού, αποτελώ­ ντας το κύριο όπλο του μέχρι τα τέλη της δεκαετίας του 1970, οπότε και άρχισε να αντικαθίσ ταται από τα τυφ έκια FAL και

G3. Στα 30 περίπου χρόνια της υπηρεσίας το υς στον Ελληνικό Στρατό, τα τυφ έκια Μ1 χρησιμοποιήθηκαν περιορισμένα στις επιχειρήσεις της περιόδου 1946-1949, ενώ με αυτά ήταν εξοπλισμένο το Εκστρατευτικό Σώμα Ελλάδος (ΕΚΣΕ) κατά τη συμ­ μετοχή του στον Πόλεμο της Κορέας. Τέ­ λος, τυφ έκια Μ1 έφεραν οι στρατιώ τες της Ελληνικής Δύναμης Κύπρου (ΕΛΔΥΚ) κατά τον ηρωικό αγώνα τους εναντίον των Τούρκων εισβολέων το 1974. Τα Μ1 παρέμειναν σε υπηρεσία μ έ­ χρι τα τέλη της δ εκαετίας του 1990 σε ορισμένες μονάδες των

σωμάτων και του εσωτερικού, καθώς και των ταγμάτων εθνοφυλακής. Σήμερα, τυ ­ φέκια Μ1 συνεχίζει να φ έρ ει η Προεδρική Φρουρά, ενώ τους τελ ευ τα ίο υ ς μήνες οι ουλαμοί παρέλασης της Στρατιωτικής Σχολής Ευελπίδων (ΣΣΕ) και της Σχολής Μονίμων Υπαξιωματικών (ΣΜΥ), αποκλει­ στικά και μόνο στις συγκεκριμένες δρα­ σ τηριότητες (παρελάσεις κατά τις εθ ν ι­ κές επ ετείους στην Αθήνα και στη Θεσ-

ΣΤΡΑΤΙΑΤΙΚΗ UTOPIA I 6 9

θώς και ο τύπος του καψυλλίου του (Boxer ή Berdan), ποικίλλει αναλόγως της εταιρίας κατασκευής. Το 1926, η βολίδα του αντικαταστάθηκε από άλλη (γνωστή ως Μ1), νεώτερης σχεδίασης, με βάση τύπου «boat tail» και βάρος 11,2 gr, αυξάνοντας το βεληνεκές του φυσιγγίου. Το 1938, όμως, αποφασίστηκε ό τι το εξαιρ ετικά μεγάλο βεληνε­ κές του φυσιγγίου δυσχέραινε την εκπαί­ δευση του προσωπικού οδηγώντας στην αντικατάσταση της βολίδας του από τη M2. Η τελ ευ τα ία ήταν τύπου «flat base» και είχε βάρος 9,72 gr. Φυσίγγια του τύπου έχουν κατασκευαστεί από μεγάλο πλήθος χωρών, όπως οι ΗΠΑ, η Αυστρία, η Βραζι­ λία, η Τσεχία, η Γερμανία και η Ελλάδα.

ΕΠΙΛΟΓΟΣ Ο στρατηγός Τζωρτζ Πάττσν χαρα­ κτήρισε το τυφ έκιο Μ1 ως «το σπου-

Εύζωνοι της Προεδρικής Φρουράς με τυφέκια Μ Ι.

σαλονίκη), φέρουν επινικελωμένα τυ φ έ­ κια Μ1. Συνολικά, στον Ελληνικό Στρατό δια­ τέθηκαν περί τα 188.000 τυφ έκια Μ1, M1C και M1D, τα οποία έφεραν την επίσημη ονομασία «Ημιαυτόματο Τυφέκιο Μ1 των 0,30in».

ΤΟ ΦΥΣΙΓΓΙΟ .30-06 Το φυσίγγιο 0,30-06 (γνωστό και με τις ονομασίες 7,62x63 mm, ή 0,30 US Service, ή 0,30 Browning) εμφανίστηκε το 1906 (ό­ πως μαρτυρά το δεύτερ ο σ υνθετικό του τύπου του), αποτελώντας τροποποίηση του παλαιότερου 0,30-03. Εφερε «flat base», αιχμηρή βολίδα βάρους 9,72 gr. Ο κάλυκάς του είναι τύπου «φιάλης» (bottlenecked), έχει μήκος 63,2 mm και διά­ μετρο πυθμενίου 12 mm. Δεν φ έρ ει εξέχον πυθμένιο (rimless), ενώ το υλικό κατα­ σκευής του, κα-

Φυσίγγια 0.30-06. Από πάνω: κοινής βολίδας, τροχιοδεικτικό, τροχιοδεικτικό «σκοτεινής» πυροδότησης (dark ignition), διατρητικό, ασκήσεων, αβολίδοτο.

7 0 I ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ

δαιότερο πο­ λεμ ικό μηχάνημα που κατασκευά­ στηκε ποτέ» και δεν είχε άδικο. Το Μ1 α­ π οδείχθηκε ιδιαί­ τερ α αξιόπιστο, ακόμη και στις πλέον δύσκολες επ ιχειρησιακές συνθή­ κες. Με την υιοθέτησή του, ο Α μερικανι­ κός Στρατός απέκτησε σημαντικό τα κ τι­ κό π λεονέκτημα, αφού οι σ τρατιώ τες του μπορούσαν να βάλλουν με μεγαλύ­ τερη ταχύτητα, διατηρώ ντας συνεχώς τον στόχο στα σκοπευτικά του όπλου το υς για οκτώ συνεχόμενες βολές, αλλά και να επαναγεμίζουν το όπλο το υς σε ε ­ λάχιστο χρόνο. Ισως, με μια δόση υπερ­ βολής, να μπορούσαμε να υποστηρίξου­ με ό τι το Μ1 π εριλαμβάνεται -μ ετα ξύ πολλών άλλω ν- στις λεπ το μ έρ ειες που συνέβαλαν ώστε η Ιστορία να έχ ει τη ν ε ­ ξέλιξη που όλοι γνωρίζουμε. Στην πατρίδα μας, λόγω τη ς μακρό­ χρονης υπηρεσίας του στον Ελληνικό Στρατό, σε συνδυασμό με τα ανωτέρω χαρακτηριστικά του, το τυ φ έκιο Μ1 είναι ιδια ίτερα αγαπητό. Δυστυχώς, όμως, εξα ­ κολουθεί να αποτελεί, πρακτικά, «απα­

ΤΖΠΝ ΓΚΑΡΑΝΤ 0 Τζων Σ. Γκάραντ γεννήθηκε το 1888 σε μια μικρή φάρμα του Κεμπέκ. Σε ηλικία οκτώ ετών έχασε τη μητέρα του και στα 12 χρόνια του ξεκίνησε να δουλεύει ως καθαριστής σε κάποια υ­ φαντουργία στο Κονέκτικατ, όπου εί­ χε μετακομίσει η οικογένεια του, διακόπτοντας παράλληλα τη φοίτησή του στο σχολείο. Στον ελεύθερο χρό­ νο του περιφερόταν στις εγκαταστά­ σεις του εργοστασίου, γοητευμένος από τα μηχανήματα που χρησιμοποι­ ούντο, αλλά κυρίως από το τμήμα του εργοστασίου στο οποίο γινόταν η συ­ ντήρηση και η επισκευή των μηχανών. Ο αρχιμηχανικός του εργοστασίου σύντομα παρατήρησε το ενδιαφέρον του μικρού και του έδωσε την ευκαι­ ρία να απασχολείται σε διάφορες Ο Τζων Γκάραντ με το Μ 1 της τελικής Χαρακτηριστικά της ξιφολόγχης Μ5Α1. βοηθητικές εργασίες, κερδίζοντας έ­ διαμόρφωσης. τσι ένα επιπλέον εισόδημα. γορευμένο καρπό» για τους σ υλλέκτες Κάθε βράδυ ο μικρός Τζων με τον αδελφό του σχέδιαζαν την αγορά ενός τυφεκίου, και το υ ς σκοπευτές. Και αυτά συμβαί­ μόλις κατάφερναν να αποταμιεύσουν τα χρήματα που απαιτούντο. Μετά από αρκετούς νουν σε μια περίοδο κατά την οποία πλή­ μήνες αποταμιεύσεων κατάφεραν τελικά να αγοράσουν το πρώτο τους όπλο, ένα τυφέκιο θος αυτόματω ν τυφ εκίω ν διακινούνται Winchester .32-20, το οποίο έμελλε να αποτελέσει το έναυσμα για την ενασχόληση με την στα χέρια των κάθε λογής εγκληματιώ ν, οπλοτεχνική ενός από τους πλέον διάσημους σχεδιαστές όπλων. αποτελώ ντας το καθημερινό αξεσουάρ Μέχρι την ηλικία των 18 ετών ο Γκάραντ, ο οποίος όλα τα προηγούμενα χρόνια μα­ του «ευγενούς» έργου τους, αφού -προθήτευε δίπλα στους μηχανουργούς της υφαντουργίας, είχε καταφέρει να αποκτήσει φανώ ς- ο Νόμος γ ίν ετα ι σεβαστός μόνο την πολύτιμη εμπειρία που απαιτείτο. Ετσι, σύντομα ξεκίνησε να εργάζεται ως κατα­ από το υ ς νομοταγείς πολίτες, το υς οποί­ σκευαστής εργαλείων στην Brown and Sharpe, μετακομίζοντας στο Πρόβιντενς του Ρόους η Π ολιτεία δεν (θα έπρεπε να) έχει ουντ Αϊλαντ. Εκεί άρχισε να συμμετέχει και σε κάποιους μοτοσυκλετικούς αγώνες, επι­ λόγο να φοβάται... S3 τυγχάνοντας τη νίκη σε αρκετούς από αυτούς, χρησιμοποιώντας μάλιστα έναν κινητή­ ρα δικής του σχεδίασης. Λίγο μετά την έναρξη του Α' ΠΠ, ο Γκάραντ βρέθηκε να εργάζεται σε κάποιο εργο­ στάσιο στη Νέα Υόρκη, συνεχίζοντας να ασχολείται ερασιτεχνικά με τα όπλα και τη σκο­ ποβολή, επιτυγχάνοντας εξαίρετες επιδόσεις. Την περίοδο εκείνη ξεκίνησε να παρακο­ λουθεί μαθήματα, ώστε να ολοκληρώσει το σχολείο που είχε εγκαταλείψει στα 12 χρόνια (1) Jane’s: AMMUNITION HANDBOOKS, του. Κάποιο άρθρο που διάβασε στον Τύπο της εποχής, σχετικά με τα προβλήματα που 1997-1998. προέκυπταν στην ανάπτυξη και κατασκευή ενός πολυβόλου με ικανοποιητική λειτουργία, (2) Stackpole Books: HATCHER’S τον οδήγησε να αποστείλει, το 1916, στις αρμόδιες στρατιωτικές υπηρεσίες στην ΟυάσινNOTEBOOK, J. Hatcher, 1962. (3) R. Kolesar: THE H&R M1 GARAND, γκτον, ένα σχέδιο δικής του επινόησης. Σύντομα, μία επιστολή από το Naval Board (Ναυτι­ Surplus Firearms/Guns & Ammo, 2010. κό Συμβούλιο) τον καλούσε σε συνέντευξη, η οποία κατέληξε στην προσφορά μιας θέσης (4) Popular Science: DEADLIEST που θα του παρείχε τη δυνατότητα να μετασχηματίσει το σχέδιό του σε ένα λειτουργικό RIFLE, 1940. όπλο. Παρά το γεγονός ότι ο μισθός που του προσφέρθηκε ήταν σχεδόν ο μισός αυτού (5) P. Schreier: THE M1Cs AND M1Ds, που λάμβανε, ο Γκάραντ δεν έχασε την ευκαιρία και το 1919 ξεκίνησε να εργάζεται στο Surplus Firearms/Guns & Ammo, 2006. (6) L. Thompson: THE M1 GARAND, Springfield Armory. Μετά από 18 μήνες, το πρωτότυπο του όπλου ήταν έτοιμο, η λήξη του Osprey, 2012. Α' ΠΠ όμως είχε περιορίσει το αρχικό ενδιαφέρον, στερώντας τον Γκάραντ από μια σημα­ (7) J. Walter: DICTIONARY OF GUNS ντική επιτυχία. AND GUNMAKERS, Greenhill Σύντομα εξελίχθηκε σε έναν από τους κύριους σχεδιαστές του εργοστασίου και κα­ Books, 2001. (8) ΓΕΣ/ΔΙΣ: Ο ΟΠΛΙΣΜΟΣ TOY ταπιάστηκε με τη σχεδίαση ενός ημιαυτόματου τυφεκίου που θα αντικαθιστούσε το πε­ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΣΤΡΑΤΟΥ, 2007. παλαιωμένο Μ1903. Για τον σχεδίασμά του όπλου που πέρασε από αλλεπάλληλες δοκιμές (9) ΓΕΣ/ΔΠΖ: ΕΛΑΦΡΑ ΟΠΛΑ ΠΕΖΙΚΟΥ, των αρμόδιων στρατιωτικών επιτροπών, ο Γκάραντ δούλεψε με πάθος, νυχθημερόν για ΕΕ 7-200, 1988. μεγάλο χρονικό διάστημα, οδηγώντας στην παραγωγή ενός από τα πλέον αναγνωρίσιμα ό­ (10) X. Σαζανίδης: ΤΑ ΟΠΛΑ ΤΩΝ πλα παγκοσμίως, του Μ1 Garand. Χαρακτηριστικό είναι το γεγονός ότι ο Γκάραντ αρνήθηΕΛΛΗΝΩΝ, 1995. κε εξαιρετικά δελεαστικές προσφορές για την παραχώρηση των σχεδίων του όπλου σε συ­ γκεκριμένη εμπορική εταιρία (την οποία δεν κατονόμασε ποτέ), καθώς και σε κάποια ξένη κυβέρνηση. Μέχρι τη συνταξιοδότησή του, το 1953, συνέχισε να εργάζεται στο Springfield Armory, ενώ το 1974 απεβίωσε.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ 1 7 1

Στιγμιότυπο από τηναολι,ορκία^ης Ακρας μεταξύ μουσουλμάνων ι (LmLgepirtRrl-KpflffaUffcQKipaiy (αμυνόμενων στα τείχη). fC u n x g ig έλαβάχώρα, ρ ίφ ίχά χρ^νια αργότερα. αλλά ο ζωγράφος a n t t ä t j ά} τοσάκις εμφανίσεις yov μάχιμων οα%και το τφ βος τη^^ιμγκρΟί4σηι

72

I ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΊΑ

ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ 0 . ΠΑΠΑΑΗΜΗΤΡΙΟΥ

- : '. J P k > i3 o q άιώνας~ήταν μια "εξα φ έτικά ταραγμένη περίοδος, όχι τόσο για τη Δύση όσο για την Ανατολή Εκεί στη μ £ . ■; ■ Β Απω.ΑνάτολήΙόι Μογγόλοι. συνενώνονταν υπό το σκή1" πτρο Τ«ίο νέου ίο υ ς ηγέτη-, ΤζένγΚίς χαν στη δε Μέση

I

ΐιε οκοπό να ανακόιμουν ιη

να ανακτήσουν I0UC Aviouc Tonouc Ωοιόσο, εΕαρχικ έγινε φανερό όπ η καιάσταοπ δεν Θα εξεϋιοσόιαν σύμφωνα ιιε τα σχέδια των πρωταγωνιστών...

Α ν α τ ό λ ^ · ^ γ ε ^ ^ 3 ^ ^ ' εχθροπ ραξίες ανά- "μεοά'σε χριστιανούς .και μουσουλμάνους. Στην κύριάτερ η αμφ ι­ σβητούμενη περιοχή,’ την-Π αλαίστίνη. απο το τέλο ς του προη­ γούμενου αιώνα (4187); οι Αιγύπ τιοι μουσουλμάνοι, υπό την ηγεσίά τομ ϊκΡ νο τίΰο ίΐ',σ ο υλτάνο ο Σαλαντίν, είχαν άνακαταλά,βει την Ιερουσαλήμ και είχαν π εριορίσει το χριστιανικό Βασίλεϊο της Ιερουσαλήμ σε' μια σ τενή παραλιακή ζώνη με πρωτεύουσα την Ακρα. Έ κτότε^ επ ιχειρήθηκαν ά λ λ ες'δ ύ ο σ ταυροφ ορίες, η . -μία.κατά τα έ.τη 1147-1149 (Β: Σταυροφορία) και η άλλη κατά.τα έτη 1189-1192, χωρίς, ωστόσο, ουσιαστικό-απ οτέλεσμα. Η Δ' Σταυροφορία (1203) που ακρλούθηοε,όμώ ς. α ντί για το υς Αγί­ ους Τόπους πάυ ήταν ο προορισμός^τής, κα τέλη ξε στην κατάκτηση κ α ια τη ν άγρια-λεηλασία τή ς Κωνσταντινούπολης και εν τ έ λ ε ν στη δημιουργία λατινογενώ ν και ελληνικών κρατών στα εδάφη τη ς άδοξα κατάλυθείσας χρισ τιανικής Βυζαντινής Αυτο_ κρατορίας (1204). . Στον απόηχο της μεγάλης επιτυχίας, των χριστιανών τη ς Δύ­ σης επί των ομοθρήσκων το υς της Ανατολής, λίγα χρόνια αργό­ τερ α ο θ ρ ια μ β ευτή ς πάπας ίννο κέντιο ς !?’, με το κύρος πλέον του μοναδικο.ύ θρ η σ κευτικο ύ ηγέτη-(αφ ού ο πατριάρχης Κων­ σταντινουπόλεως είχε κάταργηθεί), επ άνέφερε το ζήτημα μιας σταυροφορίας προς την Παλαιστίνη. Ε ίτε επειδή επιθυμούσε να εξισορροπήσει .τη νίκη του ενα ντίον των ανταγωνιστών χ ρισ τια­ νών με μια επ ιτυχία κατά τω ν αλλοθρήσκων, ε ίτ ε απλά επ ειδή αι­ σθανόταν τοσο ισχυρός ώ στε να επ αναφ έρει το υ ς Αγίους Τό­ πους υπό "χριστιανική εξρυσία, ο -Ιννοκέντιος αφοσιώθηκε στην π ροετοιμασία τη ς εκστρατείας'. Ο φιλόδοξος πάπας παρακίνησε τομς Ευρωπαίους.ηγεμόνες σε μια νέα επιχείρηση, προκειμένου

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ

ΙΙΤ0ΡΙΑΊΪ3

Η σταυροφορία των παιδιών, έργο του G. Dore.

να ανακτηθεί η ιερή πόλη και να σωθούν τα σημαντικά κειμήλια που εξακολουθού­ σαν να βρίσκονται στην κατοχή των ε ­ χθρών της χριστιανικής πίστης (μεταξύ τους και το ιερότερο, ο Τίμιος Σταυρός). Μ ετά την υπόσχεση του πάπα σχετικά με

τη νέα σταυροφορία, ο Ιωάννης ντε Μπριέν, πρίγκιπας της Κομπανίας (στη βορειοανατολική Γαλλία), αφού αποδέ­ χθηκε το χέρι της βασίλισσας Μαρίας ντε Μομφερά της φραγκικής Παλαιστίνης (χώρας γνωστής στη Δύση ως Ουτρεμέρ), αναχώρησε για τη μακρινή του επικράτεια την άνοιξη του 1210. Στην Ουτρεμέρ, ο νέος βασιλιάς προ­ σαρμόστηκε αμέσως στο νέο περιβάλλον και επ έδειξε τέτο ια πολιτική και διπλωμα­ τική ικανότητα, ώστε σύντομα υπέγραψε μια νέα συνθήκη ειρηνικής συγκατοίκη­ σης με τον μουσουλμάνο ηγέτη αλ Αντίλ (Ιούλιος 1212), διάρκειας π έντε ετών (1212-1217). Κατά το ειρηνικό αυτό διά­ στημα, ο Ιωάννης δεν έπαυε να υπενθυμί­ ζει στους Ευρωπαίους ηγεμόνες και στον πάπα τις υποσχέσεις τους και να ζητά την οργάνωση μιας νέας σταυροφορίας. Περιέργως, αυτό που επεδίωκε ο βα­ σιλιάς της Ιερουσαλήμ πραγματοποιήθηκε, αλλά με πολύ διαφ ορετικό τρόπο από αυτόν που περίμενε. Το 1212, μερικές χι­ λιάδες παιδιών, ακολουθώ ντας τα κηρύγ­ ματα του νεαρού Στεφάνου στη Γαλλία και του ομοίως νεαρού Νικολάου στη Γερ­ μανία, επιχείρησαν να κατευθυνθούν στους Αγίους Τόπους για να επιτύχουν ε ­ κείνα που οι ενή λικες δεν είχαν καταφ έ­ ρει. Η κατάληξη μιας τέτο ια ς εξόφθαλμα ουτοπικής κίνησης ήταν δυστυχώς δρα­ ματική, με τα περισσότερα παιδιά να χά­ νονται ε ίτ ε κατά τις κοπιώδεις και μακρι­ νές πορείες, ε ίτε στις θαλάσσιες διαδρο­ μές, ε ίτε στα χέρια αδίστακτων ενηλίκων που δεν συγκινήθηκαν από τον ιδεαλι­ σμό των παιδιών αλλά βρήκαν σε αυτόν μια ευκαιρία πλουτισμού.

Η ΣΥΝΟΔΟΣ ΤΟΥ ΑΑΤΕΡΑΝΟΥ (1215) ΚΑΙ Η ΑΠΟΦΑΣΗ ΓΙΑ ΤΗΝ Ε ΣΤΑΥΡΟΦΟΡΙΑ

Ο βασιλιάς Ανδρέας Β ’ της Ουγγαρίας.

7 4 I ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ

Μέσα σε αυτό το κλίμα έντονης θρη­ σκευτικής έξαψης και φανατισμού, ο πά­ πας Ιννοκέντιος συγκάλεσε το 1213 μεγά­ λη σύνοδο της Εκκλησίας στη Ρώμη, προ­ κειμένου να συζητηθούν και να ρυθμι­ στούν όλα τα θ έμ α τα της Χριστιανοσύνης για το έτο ς 1215. Ενα ακόμη ζήτημα που τέθ η κε επί τάπητος ήταν, σύμφωνα με τον ιστορικό Στήβεν Ράνσιμαν, και η ενσωμάτωση της Ελληνικής Εκκλησίας. Οι απεσταλμένοι του πάπα, οι λεγάτοι, δ ιέτρ εξαν το 1213 ολόκληρη την Ευρώπη, με αρκετούς να διακρίνονται για τον ζήλο τους και την πληθώρα των υποσχέσεων για άφεση αμαρτιών όσων θα λάμβαναν τον σταυρό και θα κατευθύνονταν στους

Αγίους Τόπους. Ο κορυφαίος εξ αυτών, ο Ρομπέρ ν τε Κουρσόν ταξίδεψ ε σε ολό­ κληρη τη Γαλλία ξεπερνώντας κάθε προη­ γούμενο σε υπερβολές. Α ρκετοί Γάλλοι ευ γενείς έγραψαν στον βασιλιά τους, αναφέροντας ό τι ο παπικός λεγάτος απήλλασσε τους υποτελείς τους (βασάλους) από τον όρκο υποτέλειας που είχαν δώσει προς τους ευ γενείς φεουδάρχες (ή βιλάνους) προκειμένου να οδηγηθούν στην Παλαιστίνη, ενώ σημείωναν με έμφαση τη συγκέντρωση «σταυροφορικού στρατού» αποτελούμενου από ηλικιωμένους, παι­ διά, αρρώστους, κακόφημες γυναίκες και γενικά πρόσωπα αμφιλεγόμενα, υπό τον παπικό λεγάτο. Ο πάπας, πληροφορούμε­ νος τις δραστηριότητες του υφισταμένου του, αναγκάστηκε να τον περιορίσει, προ­ κειμένου να μη δυσφημιστεί η προσπάθ ειά του. Η μεγάλη σύνοδος ξεκίνησε τις εργα­ σίες της, όπως είχε προγραμματιστεί, στις 11 Νοεμβρίου του 1215, στην αίθουσα του Λατερανού, στην καρδιά τη ς Ρώμης. Σε αυτήν, πλην του πάπα, συμμετείχαν 71 πατριάρχες και καρδινάλιοι, 412 επίσκο­ ποι και 900 ιερείς. Κατά την πρώτη συνε­ δρίαση, ο ίδιος ο πάπας περιέγραψε με μελανά χρώματα την απώλεια της Ιερου­ σαλήμ και ο (καθολικός) πατριάρχης της τελευτα ία ς, που είχε μετα β εί εκ ε ί για να ενθαρρύνει μια νέα επιχείρηση, επιβεβαί­ ωσε τα λεγάμενα του ποντίφικα. Ολοι συμφώνησαν για τα προνόμια και τις α­ νταμοιβές που θα λάμβαναν όσοι θα συμ­ μετείχαν -συγχώρεση και άφεση αμαρ­ τιών- ωστόσο, μετά τις ομιλίες πολλών φανατικών ιερέων, κάποιοι λιγότερο έν­ θ ερ μοι κατέδειξαν την απροθυμία σημα­ ντικών ηγεμόνων και, προπάντων, την α­ νεπαρκή προετοιμασία για ένα τέτο ιο εγ­ χείρημα. Κατόπιν αυτών των συζητήσεων, αποφασίστηκε η υλοποίηση της σταυροφο­ ρίας αλλά δόθηκε παράταση, ώστε αυτή να π ροετοιμαστεί όσο το δυνατόν καλύτε­ ρα. Σύμφωνα με τον προγραμματισμό, μα­ χ η τές και εφόδια θα συγκεντρώνονταν στην Απουλία (νότια Ιταλία) και στη Σικε­ λία, την 1η Ιουνίου 1217, για να ξεκινή ­ σουν για την Ανατολή. Κατά τα έτη που ακολούθησαν τη σύ­ νοδο του Λατερανού (1216-1217), δρα­ σ τήριοι ιεροκήρυκες δ ιέτρ εξα ν εκ νέου ολόκληρη τη ν Ευρώπη, φθάνοντας μέχρι τις εσ χατιές της, στη Σκανδιναβία και στην Ιρλανδία, κηρύσσοντας το ιερό κα­ θήκον των χριστιανών και τη ν ανάγκη τή ­ ρησης των όρκων τους. Στην κινητοπ οίη­ ση συμμετείχαν ακόμη και άνθρωποι του πνεύματος. Οι καθηγητές του πανεπι­ στημίου του Παρισιού συνέβαλαν με τον

δικό τους τρόπο, διακηρύσσοντας το α­ μάρτημα που θα διέπ ραττε όποιος έ ­ παιρνε το ν σταυρό αλλά τελ ικ ά δεν τη ­ ρούσε τη ν υποχρέωσή του για σ υμ μετο ­ χή στην εκσ τρατεία. Ακόμη και άνθρωποι των λαϊκών τάξεων, υποστήριζαν ό τι έ ­ βλεπαν οράματα με σταυρούς να ανεμίζουν στον αέρα, τα οποία διαδίδονταν με χαρακτηριστική ταχύτητα. Ο πάπας, πληροφορούμενος τις εκ τι­ μήσεις των εκπροσώπων του, ήταν γεμά­ τος ενθουσιασμό και αισιοδοξία. Σύμφω­ να με τα γραφόμενα των χριστιανών θ ε ο ­ λόγων, τα χρόνια κυριαρχίας που είχαν δοθεί στον Μωάμεθ και στην πίστη του τελείωναν, και ερχόταν πλέον η ώρα της χριστιανικής επανάκαμψης. Σε αυτό το πλαίσιο, ο πάπας έγραψε στον μουσουλ­ μάνο ηγέτη αλ Αντίλ, προειδοποιώντας τον για τη θ εία οργή και ζητώντας του να παραδώσει οικειοθελώ ς την ιερή πόλη, ενημερώνοντάς τον ταυτόχρονα για τις προθέσεις των χριστιανών. Ο μουσουλμά­ νος ηγέτης, ωστόσο, δεν φάνηκε να συγκινείται, αφού όχι μόνο δεν επ έδ ειξε κα­ μία διάθεση αναδίπλωσης αλλά αντίθετα , γνωρίζοντας τις προθέσεις των εχθρών του, έθ εσ ε σε ετοιμ ότητα τις δυνάμεις του Ισλάμ κατά των αναμενόμενων, πλέ­ ον, επιθέσεων των απίστων. Εχοντας αφοσιωθεί στην υπόθεση της σταυροφορίας και θέλοντας να συμβάλει στην επιτυχία της όσο το δυνατόν περισσότερο (ίσως από τύψ εις για τη δρα­ ματική αποτυχία της Δ'), ο πάπας Ιννοκέντιος μ ετέβη τον Μάιο του 1216 στην Περούτζια (βόρεια Ιταλία). Εκεί, συγκάλεσε σύσκεψη ηγεμόνων και προσπάθησε να κατευνάσει τη ν παλαιά έχθρα μεταξύ των ισχυρών πόλεων της Πίζας και της Γένο­ βας, καθώς οι δύο ναυτικές πόλεις τού ή­ ταν απαραίτητες για τη μεταφορά των σταυροφόρων στην Ανατολή και οι διαφο­ ρές τους κατά τις παλαιότερες επιχειρή­ σεις παρεμπόδιζαν τα σχέδιά του. Στην προσπάθειά αυτή, όμως, αρρώστησε και τελικά πέθανε στις 16 Ιουλίου, ως ένας από τους σημαντικότερους ποντίφικες. Τον διαδέχθηκε ο γηραιός καρδινάλιος Σαβέλι, που ανέβηκε στον θρόνο με το ό­ νομα Ονώριος Γ’. Ο νέος θρησκευτικός η­ γέτη ς της Δυτικής χριστιανοσύνης απο­ δέχθηκε πρόθυμα τα σχέδια του προκατόχου του και συνέγραψε άμεσα παραινε­ τικές επιστολές προς τους βασιλείς της Ευρώπης. Επιπλέον, πληροφόρησε τον Ιωάννη ντε Μπριέν, τον βασιλιά της Ιε­ ρουσαλήμ, ο οποίος είχε αρχίσει να ανη­ συχεί, ό τι η εκστρατεία επρόκειτο να αρ­ χίσει σύντομα. Οι ελπίδες του νέου πάπα ωστόσο, ό­ πως εξάλλου και του προηγούμενου, δεν

Το τέμενος αλ Ακσά στην Ιερουσαλήμ, αρχηγείο του Τάγματος των Ναϊτών όσο οι χριστιανοί κατείχαν την πόλη.

φ αίνεται να είχαν στέρεη βάση. Από τους ηγεμόνες της Δύσης, λίγοι ήταν εκείνοι που του απάντησαν, και από αυτούς ελά­ χιστοι -κ α ι μάλλον οι λιγότερο σημαντι­ κοί· ήταν πρόθυμοι να ταχθούν στο πλευ­ ρό του. Ο πλέον πρόθυμος, ο βασιλιάς Ινγκι Β1της Νορβηγίας, ετοίμασε ένα μι­ κρό στράτευμα, αλλά πέθανε τον επόμε­ νο χρόνο και η προσπάθειά του δεν βρήκε συνεχιστές. Σε όμοια κατεύθυνση κινήθη κε και ο Ανδρέας Β1της Ουγγαρίας, αν και μάλλον με πιο ιδιοτελή κίνητρα. Ο Ανδρέας φ αίνεται πως εποφθαλμιούσε τον θρόνο της Κωνσταντινούπολης, όπου η σύζυγός του είχε κληρονομικά δικαιώ­ ματα. Παρότι σύντομα απογοητεύθηκε, α­ φού τον αποθανόντα Λατίνο βασιλιά Ερρίκο διαδέχθηκε ο Πέτρος ντε Κουρτεναί, ωστόσο συμφώνησε με τον πάπα να είναι έτο ιμ ο ς την άνοιξη του 1217. Καθ’ όλη τη διάρκεια του 1216 τα εν­ θαρρυντικά νέα διαδέχονταν τις απογοη­ τεύσ εις. Οι Φρείσιοι (κάτοικοι των εκβο­ λών του Ρήνου, στη σημερινή Ολλανδία) δεσμεύθηκαν να διαθέσουν πολεμιστές και πλοία το επόμενο έτος, τα οποία ήταν εντελώ ς απαραίτητα, αφού οι ιταλικές πό­ λ εις δεν έδειχναν διάθεση συνεργασίας. Σύντομα, όμως, κατέφθασαν τα άσχημα νέα από την Ανατολή. Ο νέος επίσκοπος της Ακρας Ιάκωβος ν τε Βιτρύ, που είχε σταλεί για να διαμορφώσει ένα κλίμα εν ­ θουσιασμού, πληροφορούσε τώρα για τα ακριβώς αντίθετα . Ο Ράνσιμαν δίνει ανά­ γλυφα την σχετική εικόνα: «Οι ντόπιοι χριστιανοί μισούσαν τους Λατίνους και θα προτιμούσαν μωαμεθανική κυριαρχία, ενώ οι ίδιοι οι Λατίνοι έκαναν μια ζωή πα­ χυλή, πολυτελή και ανήθικη και είχαν γ ί­ νει τέ λ ε ιο ι ανατολίτες. Ο Κλήρος των ή­ ταν διεφθαρμένος, φιλοχρήματος και ρα­ διούργος. Μόνο τα στρατιω τικά τάγματα ήσαν άξια επαίνου, ενώ οι Ιταλοί άποικοι, οι οποίοι ήσαν αρκετά συνετοί για να διά­ γουν λιτό βίο, διατηρούσαν κάποια ενερ­ γ η τικό τη τα και επιχειρηματικότητα. Αλλά η αμοιβαία ζηλοτυπία των μεγάλων ιταλι­

κών πόλεων, Β ενετίας, Γένοβας και Πίζας τους καθιστούσε ανίκανους να συνεργασθούν. Πραγματικά, όπως ανακάλυψε ο ε ­ πίσκοπος Ιάκωβος, οι Φράγκοι τη ς Ουτρεμέρ δεν επιθυμούσαν σταυροφορία. Δύο δ εκα ετίες ειρήνης είχαν προσθέσει στην υλική των ευημερία. Από τό τε που πέθα­ νε ο Σαλαντίν, οι μουσουλμάνοι δεν έ δ ει­ χναν επ ιθ ετικές τάσεις, γ ια τί κι αυτοί ε ί­ χαν ω φέλεια από το αυξανόμενο εμπόριο. Εμπορεύματα από το εσωτερικό (δηλαδή από περιοχές που ελέγχονταν από μου­ σουλμάνους) γέμιζαν τις αποβάθρες της Ακρας και της Τύρου (δηλαδή τα λιμάνια που κατείχαν οι χριστιανοί). Το παλάτι που είχε χ τίσ ει ο Ιωάννης ντ' Ιμπελέν στη Βη­ ρυτό μαρτυρούσε για την αναβίωση της ευημερίας. Υπήρχαν ιταλικές παροικίες που είχαν εγκατα σ ταθεί με επιτυχία στην Αίγυπτο. Με τη σταθερή αύξηση της αγο­ ραστικής δύναμης της δυτικής Ευρώπης υπήρχε λαμπρό μέλλον για το μεσογειακό εμπόριο...». Ολα τα προηγούμενα όμως εξαρτώντο από τη διατήρηση ή μη της ε ι­ ρήνης, και αυτή, σύμφωνα με τη ν υψηλή πολιτική του πάπα, κινδύνευε άμεσα. Οι έ-

0 γάμος του Ιωάννη ντε Μπριέν με τη Μαρία ντε Μομψερά, βασίλισσα της Ιερουσαλήμ.

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ I 7 5

μποροι όμως των ιταλικών πόλεων, που πλούτιζαν από τις σχέσεις τους με τις πό­ λ εις και τα ενδότερα της Μέσης Ανατο­ λής, δεν διακρίνονταν για τον θρη σ κευτι­ κό τους ενθουσιασμό και δεν ήθελαν να διακινδυνεύσουν τα κέρδη ούτε -πολύ πε­ ρισσότερο· τις μεγάλες προοπτικές ανά­ πτυξής τους.

01 ΜΟΥΣΟΥΛΜΑΝΟΙ ΤΗΣ ΑΝΑΤΟΛΗΣ Στα τέλη του 12ου αιώνα, μετά τις θριαμβευτικές επ ιτυχίες του Σαλαντίν, οι μουσουλμάνοι είχαν επαναφέρει την κυ­ ριαρχία τους στη Μεσοποταμία, στην Πα­ λαιστίνη (πλην του περιορισμένου βασι­ λείου των Φράγκων της Ο υτρεμέρ και μι­ κρών κοινοτήτων ορθοδόξων χριστια­ νών), στη Συρία (πλην μερικών μικρών φραγκικών κτήσεων στην Αντιόχεια και την Εδεσσα) και στην Αίγυπτο. Το σημα­ ντικότερο πολιτισμικό-θρησκευτικό τους κέντρο ήταν η Βαγδάτη, η έδρα του χαλί­ φη, του θρησκευτικού αρχηγού ολόκλη­ ρου του ισλαμικού κόσμου. Την πολιτική και στρατιωτική ηγεσία του μουσουλμανι­ κού κόσμου όμως, μετά το 1193, είχε αναλάβει η γειτονική Αίγυπτος, παρότι ο Σα­ λαντίν, για τις ανάγκες των επιχειρήσεών του κατά των χριστιανών της Ουτρεμέρ, είχε ορίσει ως πρωτεύουσά του τη Δαμα­ σκό. Η Αίγυπτος πάντως, με πρωτεύουσα το Κάιρο, ήταν μια πολύ ισχυρή και πλού­ σια χώρα, με εξαιρ ετικό κύρος έπ ειτα από τις επιτυχίες του σουλτάνου της, και β έ­ βαια, δ ιέθ ε τε σημαντική στρατιωτική δύ­ ναμη. Σε αυτήν, τα τελ ευ τα ία χρόνια ξε­ χώριζε το σώμα των Μαμελούκων πολεμι­ στών, οι οποίοι ήταν σκλάβοι που είχαν εκπ αιδευτεί από την παιδική τους ηλικία αποκλειστικά για να γίνουν στρατιώτες.

Ο δούκας Λεοπόλδος ΣΤ’ της Αυστρίας και Στυρίας (1176-1230) συμμετείχε και στην ανακατάκτηση της Ισπανίας.

7 6 I ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ

Στην πλειοψηφία τους ήταν παιδιά που προέρχονταν από την τουρκική φυλή των Κιπτσάκων, τα μέλη της ο­ ποίος ήταν εγκαταστημένα στις απέραντες στέπες της Κριμαίας και της Ουκρανίας. Πλην των Τούρκων, το σώμα περιελάμβανε σε μικρότε­ ρους αριθμούς Κιρκάσιους,

0 σταυρός, σύμβολο του χριστιανισμού.

Τσερκέζους, Αλανούς, ακό­ μα και Σλάβους, που όλοι τους κατοικούσαν γύρω από τον Καύκασο. Τα παιδιά των μουσουλμανικών αυτών λα­ ών -ιδίω ς των πτωχών οικο­ γενειώ ν· γίνονταν α ν τικ είμ ε­ νο εμπορίου προς τους πλούσιους Αραβες της Μ ε­ σοποταμίας και της Αιγύπτου, επειδή ο ισλαμικός νό­ μος επέτρεπε την υποδού­ λωση ακόμα και των μου­ σουλμανικών αλλά μη αραβι­ κών λαών. Ως δούλοι-στρατιώτες, οι Κιπτσάκοι Τούρκοι ήταν π εριζήτητοι μεταξύ των διαφόρων ηγεμόνων της Μέσης Ανα­ τολής, επειδή εκπαιδεύονταν να ιππεύ­ ουν και να τοξεύουν σχεδόν από παιδιά και επιπλέον, ήταν σκληραγωγημένοι στις α ντίξοες συνθήκες της αχανούς στέπας. Ετσι, μεγαλώνοντας αναδεικνύονταν σε δεινούς πολεμιστές, εξαιρ ετικά χρήσι­ μους σε οποιαδήποτε πολεμική (ή δυναστική-συνωμοτική) επιχείρηση. Οι Μαμελούκοι πολεμιστές έτυχαν ιδι­ αίτερης αναγνώρισης όταν 500 από αυ­ τούς αντικατέστησαν τους Φ ατιμίδες ιπ­ πείς στη σωματοφυλακή του Σαλαντίν. Ο σουλτάνος Σαλαντίν (1137-1193), πάντως, μετά τις λαμπρές επιτυχίες του, μπορού­ σε να στηρίζεται σε σημαντικές δυνάμεις από όλα τα μέρη του μουσουλμανικού κό­ σμου. Στον στρατό του, ιδιαίτερα μετά την ανακατάληψη της Ιερουσαλήμ, είχαν σπεύσει να ενταχθούν πολεμιστές ακόμα και από την απομακρυσμένη βόρεια Αφρι­ κή (Βεδουίνοι), προκειμένου να αποκτή­ σουν δόξα (οι φανατικοί πιστοί), κύρος (οι φιλόδοξοι αξιωματούχοι) και λάφυρα (οι

λιγότερο φανατικοί και περισ­ σότερο καιροσκόποι). Αυτή η εύκολη στρατολόγηση ανδρών εξασφάλισε στον Σαλα­ ντίν και στους διαδόχους του μεγάλο αριθμό στρατιωτών, αλλά τους επιβάρυνε με τη δι­ οίκηση ανομοιογενών μονά­ δων και προπάντων, με το δύ­ σκολο έργο της ηγεσίας επί ε-

νός ετερόκλητου στρατεύμα­ τος. Ο σουλτάνος αλ Αντίλ (το πλήρες όνομά του ήταν αλ Αντίλ Σαϋφ αλ Ντιν Αμπού Μπακρ ιμπν Αγιούμπ), που διαδέχθηκε τον Σαλαντίν, αρ­ χικά ως ηγεμόνας της Δαμα­ σκού και αργότερα και ως σουλτάνος της Αιγύπτου επι­ θυμούσε ειρήνη και το είχε α­ π οδείξει κατ' επανάληψη. Η διατήρηση ισχυρών και σε κά­ ποιον βαθμό ανεξέλεγκτω ν δυνάμεων, δεν συμβάδιζε με μια τέτο ια πολιτική, γι' αυτό ο σουλτάνος συρρίκνωσε τις στρατιω τικές μονάδες του απολύοντας πολλούς από τους απείθαρ­ χους άνδρες τους. Αυτό πρακτικά σήμαινε ό τι στην ευρύτερη περιοχή της Μέσης Ανατολής κυκλοφορούσαν πολλοί μεμο­ νωμένοι πολεμιστές, αντίστοιχοι με τους Δυτικούς ιππότες, αναζητώντας περιπέ­ τειες, πλούτη και δόξα.

Η ΕΝΑΡϊΗ ΤΗΣ ΣΤΑΥΡΟΦΟΡΙΑΣ ΚΑΙ 01 ΛΥΣΚ0ΛΙΕΣ ΤΗΣ Το καλοκαίρι του 1217, πολλές ομάδες Γάλλων, κυρίως, πολεμιστών του σταυ­ ρού, έφθασαν στις παραλιακές πόλεις της Σικελίας και της νότιας Ιταλίας. Παρό­ λα αυτά, οι ιταλικές πόλεις που κατείχαν πλοία δεν τα διέθεταν, προτιμώντας το ε ­ μπόριο από τις πολεμικές περιπέτειες. Πιο ευνοϊκές ήταν οι συνθήκες στην απέναντι όχθη της Αδριατικής, με τον Ούγγρο βασιλιά να φθάνει με τον στρατό του στο Σπαλάτο της Δαλματίας (σημ. Σπλιτ), όπου μετέβη και ο δούκας Λεοπόλδος της Αυστρίας και της Στυρίας με τους δικούς του άνδρες. Και εκεί, όμως,

-V- , ΰτ^Βς5

^Αντιόχεια νΓρίπολη

Δαμιέπη ^^Jfcpj,uoo\^

1£ ± J ! _ ΚΙΝΗΣΕΙΣ I

_J

Χριστιανικά κράτη Δύσης (καθολικοί) Χριστιανικά κράτη Ανατολής (ορθόδοξοι)

I j Χριστιανικά κράτη Αγίων Τόπων-Ουτρεμέρ '------' και αρμενικό Βασίλειο Κιλικίας j [

iB fj

Λεοπόλδος ΣΤ' της Αυστρίας Ανδρέας Β' της Ουγγαρίας

■j S-». Ούγος Α' της Κύπρου

Μουσουλμανικές χώρες

Χάρτης της Ευρώπης και της Μέσης Ανατολής κατά την Ε’ Σταυροφορία.

τειν ε στους βασιλείς που είχαν την ηγε­ σία της σταυροφορίας (Ανδρέα της Ουγ­ γαρίας και Ούγο της Κύπρου) την άμεση ανάληψη δράσης. Αυτοί, μη γνωρίζοντας ούτε τον τόπο ούτε τον εχθρό αλλά εν­ θουσιασμένοι από την άφιξή τους εκεί, έ ­ λαβαν γρήγορα τις αποφάσεις τους και στις 3 Νοεμβρίου, ολόκληρος ο χριστιανι­ κός στρατός ξεκίνησε από την Ακρα και

κατευθύνθηκε στην πεδιάδα του Εσδραλεών. Ο ακριβής αριθμός του δεν μας εί­ ναι γνωστός, αλλά οπωσδήποτε δεν υπερέβαινε τους 10.000 άνδρες. Ωστόσο, αποτελούσε τον μεγαλύτερο χριστιανικό στρατό που είχε εμφ ανισ τεί από την επο­ χή της Γ’ Σταυροφορίας, η δύναμη της οποίας αριθμούσε 14-15.000 πολεμιστές. Στο αντίπαλο στρατόπεδο, ο αλ Αντίλ

Η ΠΟΡΕΙΑ ΤΠΝ ΣΥΓΚΡΟΥΣΕΠΝ ΣΤΗΝ ΠΑΛΑΙΣΤΙΝΗ ΤΟ 1217 Στην Ο υτρεμέρ κανείς δεν ενθουσιά­ στηκε από την άφιξη μερικών εκα το ντά ­ δων στρατιωτών με ετερόκλητη προέλευ­ ση (Γάλλοι, Ιταλοί, Φλαμανδοί, Αυστριακοί, Ούγγροι κλπ.), πολλούς αρχηγούς και αμ­ φισβητούμενη πολεμική αξία. Η εποχή δεν ήταν κατάλληλη και οι πρώτοι σταυ­ ροφόροι που έφθασαν, θεωρούσαν ό τι έπρεπε να αναμένουν ενισχύσεις πριν αναλάβουν κάποια επιχείρηση. Ωστόσο, επ ει­ δή η συγκομιδή εκείνου του χρόνου δεν ήταν καλή, οι χριστιανοί κάτοικοι δεν μπο­ ρούσαν να συντηρήσουν ένα αργόσχολο στράτευμα για μεγάλο χρονικό διάστημα. Ο βασιλιάς της Ιερουσαλήμ Ιωάννης ντε Μπριέν, εκτιμώ ντας την κατάσταση, πρό-

Δ υτικοί ιππότες συγκρούονται με Αραβες πολεμιστές.

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ UTOPIA I 7 7

Σχεδίαση χάρτη:ΓΝΩΜΩΝ Εκδοτική 2013

τα διατιθέμενα πλοία ήταν ελάχιστα. Υστερα από αναμονή καθ’ όλη τη διάρ­ κεια του καλοκαιριού, τον Σεπτέμβριο ο δούκας επιβιβάστηκε σε ένα και μοναδικό πλοίο και, με λιγοστούς πολεμιστές, κατευ θ ύ νθ η κε στην Ακρα, όπου έφθασ ε με­ τά από τα ξίδ ι 16 ημερών. Δ εκαπ έντε η μ έ­ ρες αργότερα, έπ ειτα από επίπονες ανα­ ζητήσεις και διαπραγματεύσεις, ο βασι­ λιάς Ανδρέας κατάφερε να πείσει τους κατοίκους του Σπαλάτου να του ναυλώ­ σουν δύο πλοία, στα οποία επιβίβασε ό­ σους άνδρες μπορούσε και έπλευσε και ο ίδιος στην Ακρα. Εκεί, έφθασαν ακόμη οι άνδρες που είχε καταφ έρει να συγκε­ ντρώσει ο βασιλιάς τη ς Κύπρου Ούγος και ελάχιστοι Γάλλοι που είχαν βρει πλοία στις ιταλικές ακτές. Τα δυσάρεστα νέα συ­ μπληρώθηκαν όταν έγινε γνωστό ό τι ορι­ σμένοι από τους Φρείσιους, οι οποίοι από τη Βόρεια θάλασσα είχαν περιπλεύσει τη δυτική Ευρώπη και είχαν α φ ιχθ εί στην Πορτογαλία, εγκαταστάθηκαν εκεί, μη ε ­ πιθυμώντας να συνεχίσουν (όπως ακρι­ βώς είχε γίν ει και κατά την Γ' Σταυροφο­ ρία). Οι υπόλοιποι έφθασαν στη Γαέτα τη ς Ιταλίας, αλλά δεν διακινδύνευαν να ταξιδέψ ουν προς την Παλαιστίνη ενόψ ει του χειμώνα. Ελάχιστοι άλλοι μοναχικοί ιππότες και μικρές ομάδες μαχητών από όλη τη ν Ευρώπη, κατάφεραν να μεταβούν την ίδια εποχή στην Ανατολή. Η μη συνεργασία των ναυτικών ιταλικών πόλε­ ων, φάνηκε έντονα σε αυτήν τη ν πρώτη περίοδο και ανέδ ειξε την καθοριστική σημασία του στόλου σε τέτο ιο υ τύπου υ­ περπόντιες επιχειρήσεις. Η στενότητα των μεταφορικών μέσων στέρησε από τη σταυροφορία, εξαρχής, μεγάλο μέρος των πολύτιμων ανθρώπινων και υλικών πόρων της.

Χρυσό νόμισμα του βασιλιά Ούγου Α' Λουζινιάν της Κύπρου (1194-1218).

είχε πληροφορηθεί τα νέα της εχθρικής συγκέντρωσης και έσπευσε να υπερασπι­ στεί τα σύνορά του, με τη μικρή δύναμη που είχε ετοιμοπόλεμη. Το μέγεθος του χριστιανικού στρατού -ή σωστότερα, η ά­ γνοια σχετικά με την ποιότητά του- τον καταπτόησε και, όταν οι σταυροφόροι προχώρησαν προς την Μπεϊσάν, έσπευσε να υποχωρήσει, αφήνοντας μόνο τον γιο του αλ Μουαζάμ να καλύπτει τις προσβά­ σεις της Ιερουσαλήμ. Οι σταυροφόροι έφθασαν στη μικρή πόλη, την πολιόρκησαν με τις μηχανές τους, την κατέλαβαν και τη λεηλάτησαν. Επρόκειτο όμως για μια εύκολη επιχείρη­ ση, η οποία δεν αποκάλυψε τα πολλά προ­ βλήματα του χριστιανικού στρατού, με σοβαρότερο την απουσία ενιαίας ηγε­ σίας. Οι ντόπιοι Φράγκοι θεωρούσαν τον βασιλιά τους Ιωάννη ντε Μπριέν αυτονόη­ τα αρχηγό όλου του στρατού, κάτι που δεν δέχονταν οι Ούγγροι και Αυστριακοί

Ο πάπας Ονώριος Γ (1148-1227), εκτό ς από την £ ’ Σταυροφορία, είχε να αντιμετωπίσει και την αίρεση των Κα&αρών στη νότια Γαλλία.

7 8 I ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ

που αποτελούσαν τον κύριο όγκο των νεοφερμένων. Οι τελ ευ τα ίο ι υπάκουαν μόνο στον βασιλιά τους Ανδρέα, όπως και οι Κύπριοι στον Ούγο. Επιπλέον αυτών, ό­ πως ήταν γνωστό από παλαιότερα, οι άν­ δρες των στρατιωτικών-θρησκευτικών ταγμάτων (Ναϊτες, Τεύτονες και Ιωαννίτες-Οσπιταλιέροι) υπάκουαν αποκλειστι­ κά στους δικούς τους αρχηγούς. Υπό αυτές τις συνθήκες ηγεσίας, δεν είναι περίεργο ότι, μετά την πρόσκαιρη ε ­ πιτυχία στην Μπεϊσάν, δεν υπήρχε σχέδιο για κάποια επόμενη επιχείρηση. Οι σταυ­ ροφόροι, χωρίς καθορισμένο στόχο, περιπλανώντο πέρα από τον ποταμό Ιορδάνη, ύστερα κινήθηκαν βόρεια κατά μήκος της ανατολικής όχθης της λίμνης Γενησαρέτ, παρέκαμψαν την πόλη της Καπερνα­ ούμ και τελικά επέστρεψαν μέσω της Γα­ λιλαίος στην Ακρα. Τα μόνα κέρδη από αυ­ τήν τη μάλλον περιηγητικού χαρακτήρα περιοδεία, ήταν τα λάφυρα που αποσπά­ στηκαν από τους άτυχους μουσουλμά­ νους που βρέθηκαν στον δρόμο των σταυροφόρων και τα πολλά ιερά κειμήλια που συνέλεξαν οι χριστιανοί, πολλά από τα οποία προφανώς δεν ήταν αληθινά. Ο βασιλιάς Ανδρέας της Ουγγαρίας, μάλι­ στα, είχε καταφ έρει να αποκτήσει μία από τις υδρίες που είχαν χρησιμοποιηθεί κατά τον, γνωστό από τη Βίβλο, γάμο στην Κα­ νά της Γαλιλαίος και ένιω θε πολύ περήφα­ νος γι' αυτό. Κρίνοντας την τακτική κατάσταση και τα μηδαμινά επ ιτεύγματά τους, ο βασι­ λιάς Ιωάννης ν τε Μπριέν ήταν πολύ δυσαρεστημένος. Οσο οι καιρικές συνθή­ κες το επέτρεπαν, επεδίωξε οι σταυρο­ φόροι να κατευθυνθούν τουλάχιστον ε ­ ναντίον του φρουρίου που είχαν οικοδο­ μήσει σχετικά πρόσφατα οι μουσουλμά­ νοι στο όρος Οαβώρ. Μάταια, όμως, αφού οι υπόλοιποι βασιλείς δεν συμφώνησαν. Θυμωμένος αλλά αποφασισμένος να μη χάνει χρόνο, κα τευ θ ύνθ η κε με τα δικά του στρατεύματα κατά του φρουρίου. Στις 3 Δ εκεμβρίου, οι χριστιανοί τη ς Ου­ τρ εμ έρ πραγματοποίησαν την πρώτη τους έφοδο κατά των οχυρωμένων μου­ σουλμάνων. Η έφοδος, παρότι έγινε με ορμή και κλόνισε τους αμυνόμενους σε τέτο ιο βαθμό ώστε να σ κέφ το νται την παράδοση, τελ ικ ά συγκρατήθηκε. Μ ετά από δύο ημέρες, έφθασαν σε ενίσχυση των χριστιανών οι άνδρες των θρησκευ­ τικών ταγμάτων, τονώνοντας το ηθικό τους. Ωστόσο, και η δεύτερ η επίθεση που πραγματοποιήθηκε άμεσα δεν κα τέ­ ληξε σε επιτυχία, μάλλον επειδή οι μου­ σουλμάνοι οπλίστηκαν με τη δύναμη της απελπισίας και απέκρουσαν τους επ ιτι­ θέμενους. Ο χριστιανικός στρατός, μη

μπορώντας να παραμείνει εν μέσω του χειμώνα εκεί. επέστρεψ ε άπραγος στην Ακρα. Την άδοξη επιστροφή περιέγραψε ο επίσκοπος Ιάκωβος ν τε Βιτρύ σε σχετι­ κό κείμενό του. Το επ ιθ ετικό πνεύμα, πάντως, δεν ε ί­ χε εκ λ είψ ει από τους σταυροφόρους. Αυ­ τά που απούσιαζαν ήταν η ενιαία ηγεσία και το απαραίτητο στρατηγικό σχέδιο. Μέσα στην έξαψη των εορτών (Χριστού­ γεννα - Πρωτοχρονιά 1218), στην κατανά­ λωση οινοπνευματωδών ποτών και στην επιθυμία για διάκριση, μια ομάδα Ούγ­ γρων αποφάσισε να διενεργήσ ει μια το λ­ μηρή επιδρομή προς την κοιλάδα Μπεκάα για συλλογή τροφίμων και λαφύρων. Ακούγοντας την ιδέα, οι ντόπιοι τούς συμβούλευσαν αρνητικά, γνωρίζοντας τις αντίξο ες καιρικές συνθήκες, ενώ και ο βασιλιάς τους Ανδρέας Β’ δεν έδωσε την έγκρισή του. Παρά τη γενική άρνηση, οι Ούγγροι πορεύθηκαν στα ορεινά μονο­ πάτια του Λιβάνου, όπου μια ισχυρή χιο­ νοθύελλα τους εξόντω σε σχεδόν όλους. Μόλις ο καιρός το επέτρεψ ε, ο Ούγ­ γρος βασιλιάς, θ έλο ντας να δώσει διέξο ­ δο στην ενεργη τικό τη τα των στρατιωτών του, συνεννοήθηκε με τον Ούγο της Κύ­ πρου και κατευθύνθηκαν μαζί βόρεια, προς τη ν Τρίπολη. Εκεί, συνάντησαν τον Βοημούνδο Δ1, πρώην πρίγκιπα της Αντιό­ χειας, ο οποίος τελούσε το υς γάμους του με την ετεροθαλή αδελφή του Ούγου, Μελισσάνθη. Ο Ούγος, ωστόσο, πέθανε στις 10 Ιανουαρίου, αφήνοντας τον θρό­ νο της Κύπρου στον Ερρίκο, ο οποίος τό ­ τε ήταν ακόμα νήπιο, και στη χήρα του και αντιβασίλισσα, Αλίκη τη ς Ιερουσαλήμ. Επειτα από αυτές τις δραματικές εξελ ί­ ξεις και έχοντας προσθέσει στη συλλογή των ιερών λειψάνων την κάρα του αγίου Στεφάνου, ο Ούγγρος βασιλιάς Ανδρέας Β’, επέστρεψ ε με τους άνδρες του στην Ακρα, θεωρώντας πλέον ό τι η αποστολή του στην Ανατολή είχε εκπληρωθεί. Εκεί, ανακοίνωσε στον Ιωάννη την απόφασή του να επιστρέψ ει στη χώρα του και, πα­ ρά την αντίρρηση του πατριάρχη της Ιε­ ρουσαλήμ, ο οποίος μ ετή λ θ ε κάθε μέσου -ακόμη και απειλών- για να το ν μεταπ εί­ θει, συγκέντρωσε τους άνδρες του και κα τευ θ ύνθ η κε προς τον βορρά. Επειτα από πορεία στην παραλιακή ζώνη, και α­ φού πέρασαν από την Τρίπολη, την Αντιό­ χεια και την Αρμενία, οι Ούγγροι έφ θα­ σαν στα κράσπεδα τη ς Μικράς Ασίας. Εκεί, αφού ήλθαν σε συμφωνία με τους Σελτζούκους Τούρκους (I), διέσχισαν ε ι­ ρηνικά τη χώρα, πέρασαν από τη ν Κων­ σταντινούπολη και οδηγήθηκαν στη χώ­ ρα τους, πετυχαίνοντας τουλάχιστον έ ­ ναν ταξιδιω τικό άθλο!

ΑΡΧΙΚΕΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ ΤΟ 1218 - ΑΛΛΑΓΗ ΘΕΑΤΡΟΥ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ Στην Ακρα έμειναν, ωστόσο, οι Αυ­ στριακοί υπό τον δούκα Λεοπόλδο, ο ο­ ποίος είχε εξαντλήσει τα οικονομικά του μέσα και έτσι, από το να επ ισ τρέφ ει πάμπτωχος και χωρίς καμία επιτυχία, προτί­ μησε να μισθώσει τον εαυτό του και το στράτευμά του στον βασιλιά Ιωάννη. Ο τε λ ευ τα ίο ς χρησιμοποίησε το υ ς π ολεμι­ σ τές του Λεοπόλδου στο άχαρο έργο τη ς κατασκευής οχυρώσεων γύρω από τη ν Καισάρεια. Κάτι αντίστοιχο επ έλεξαν και άνδρες των θρησ κευτικώ ν τα γ ­ μάτων κατά τη ν ίδια εποχή, οι οποίοι άρ­ χισαν να κατασκευάζουν ένα οχυρό στην Α θλίτ, νοτίω ς του όρους Κάρμηλος -του Φρουρίου των Προσκυνητών, όπως ονομάστηκε- γεγονός που συνηγορεί υ­ πέρ τη ς άποψης ό τι η χρισ τιανική η γ ε­ σία είχ ε υ ιο θ ετή σ ει καθαρά αμυντική λογική, επ ηρεασμένη ίσως από πληρο­ φ ο ρίες σχετικά με τη συγκέντρωση ι­ σχυρών δυνάμεω ν μουσουλμάνων στα όρια τη ς επ ικρ ά τειά ς της. Στις αρχές τη ς άνοιξης, ένα ντι των χριστιανών, πάνω στα δασωμένα υψώμα­ τα των συνοριακών περιοχών, παρατάσ­ σονταν οι μουσουλμάνοι στρατιώ τες του αλ Αντίλ και του γιού και διαδόχου του, αλ Μουαζάμ. Ανάμεσά τους βρίσκονταν μελαμψοί Μ αμελούκοι της Αιγύπτου, με ιδι­ αίτερη εμπειρία και ικανότητες, που ξ ε ­ χώριζαν με τις εντυπωσιακές στολές τους και τη ν ποικιλία του βαρέος οπλι­ σμού τους. Μαζί τους παρατάσσονταν ιππ οτοξότες από τις περιοχές της Αραβίας, με ελαφρύ οπλισμό (μικρή ασπίδα και ξί­ φος πλην του τόξου) και γρήγορα λευκά άλογα. Ο πόλεμος κατά των χριστιανών συγκέντρωνε επίσης πολλούς φ ανατι­ κούς εμίρηδες από όλες τις περιοχές της Μεσοποταμίας, το υς ο­ ποίους φλόγιζε η διάθεση να γίνουν περήφανοι νικητές («γαζήδες») ή μάρτυρες στον α­ γώνα κατά των α­ πίστων. Επιπλέον, διαρκώς προσέρ­ χονταν σε μεγά­ λους αριθμούς πεζοί π ολεμιστές, με ετερ όκλητο ο­ πλισμό, συγκε­ ντρω μένοι από όλα τα μέρη του ι0 κόκκινος σταυρός, σύμβολο του θρησκευτικού Τάγματος των Ναϊτών.

f iN ün ce m ivs fps s«
σλαμικού κόσμου τη ς Μέσης Ανατολής και τη ς Αφρικής. Κατέφθαναν, τέλος, πολλοί β ο ηθητικοί στρατιώ τες, ακόλου­ θ ο ι ηγεμόνων, σαλπιγκτές, σημαιοφόροι, ιμάμηδες, λαβαροφόροι, δερβίσηδες κ.ά., ο ρόλος των οποίων ήταν να εξά ­ πτουν τον πολεμικό ζήλο και να παρακι­ νούν σε ηρωισμούς το υς μαχόμενους πο­ λεμισ τές. Υπό αυτές τις συνθήκες πολεμικής έ ­ γερσης βρίσκονταν οι δύο αντίπαλοι, χω­ ρίς ωστόσο κάποιος να λαμβάνει την πρω­ τοβουλία έναρξης επιχειρήσεων, όταν στις 26 Απριλίου μετέβη στην Ακρα το πρώτο μισό τμήμα του στόλου των Φρεισίων. Δ εκαπ έντε ημέρες αργότερα, έφθασε και η υπόλοιπη δύναμη, μεταφ έροντας επιπλέον πληροφορίες για την επ ικείμε­ νη άφιξη άλλων γαλλικών ενισχύσεων (αυτών που βρίσκονταν στις ιταλικές πό­ λεις). Η άφιξη των νέων δυνάμεων και η ελπίδα για πρόσθετα σ τρατεύματα μ ετέ­ βαλε άρδην το ηθικό των χριστιανών και κατ' επέ­ κταση και τα σχέδιά τους. Ο βασιλιάς Ιωάννης ντε Μπριέν συγκάλεσ ε αμέσως π ολεμικό συμ­ βούλιο, προκειμένου να επιλεγ ε ί ο καλύτερος τρόπος αξιοποί­ ησης τω ν δυνά­ μεων που πλέον διέθεταν. Σε αυτό, π ροτάθηκε η αποφυγή ανάληψης δράσης στην

Παλαιστίνη και η μ εταφ ορά του θ ε ά ­ τρου επιχειρήσεων στην Αίγυπτο. Η ίδια πρόταση είχε γ ίν ει και κατά τη Γ' Σταυ­ ροφορία από τον Ριχάρδο το ν Λ εο ν τό ­ καρδο, ενώ είχε υπ οδειχθεί ως επ ιθυμη­ τό ς α ν τικ ειμ εν ικ ό ς σκοπός για τη Σταυ­ ροφορία και κατά τη σύνοδο του Λατερανού. Οι λόγοι ήταν προφανείς: Αν ε κ ­ διώ κονταν οι μουσουλμάνοι από την πλουσιότατη περιοχή του Νείλου, όχι μόνο θα έχαναν μια σημαντική πηγή ε ­ φοδίων το υ ς αλλά και τη δ υ να τό τη τα να δ ια θ έτο υ ν στόλο στην ανατολική Μ εσό­ γειο. Υπό α υ τές τις σ υνθήκες, δύσκολα θ α μπορούσαν να α ντεπ εξέλθ ο υ ν σε συνδυασμένη επίθεση των χριστιανών, από νότο (Σουέζ) και από βορρά (Ακρα) κατά τη ς Ιερουσαλήμ. Ετσι, η απόφαση για τη ν ανάληψη δράσης προς την Αίγυπτο υιο θ ετή θ η κε πολύ εύκολα. Οπως χαρακτηριστικά γρά­ φ ει ο Στήβεν Ράνσιμαν, «με τα πλοία των Φρεισίων στη διάθεσή το υς οι σταυροφό­ ροι είχαν τώρα τα μέσα να εκδηλώσουν μια μεγάλη επίθεση κατά του Δέλτα. Χω­ ρίς δισταγμό, αποφασίστηκε ό τι ο πρώ­ το ς αντικειμενικό ς σκοπός έπρεπε να ε ί­ ναι ο λιμήν της Δ αμιέττης, το κλειδί του Νείλου». Η κρίσιμη μετατόπιση του θ εά ­ τρου επιχειρήσεων σ υντελέσ τηκε και η τύχη τη ς Ε’ Σταυροφορίας θα κρινόταν πλέον στην Αίγυπτο. Ξ3

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ (1) Παγκόσμιος Ιστορία TIME LIFE, Καπόπουλος, Αθήνα, 1997. (2) Στ. Ράνσιμαν: ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΩΝ ΣΤΑΥΡΟΦΟΡΙΩΝ III, ΔΕΚ/ΓΕΣ, Αθήνα, 1979. (3)Δ. Μπελέζος: ΙΠΠΟΤΕΣ, ΟΙ ΣΙΔΗΡΟΦΡΑΚΤΟΙ ΠΟΛΕΜΙΣΤΕΣ ΤΗΣ ΜΕΣΑΙΩΝΙΚΗΣ ΔΥΣΗΣ, Περισκόπιο, Αθήνα, 2008. (4) J.P Roux: ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΩΝ ΤΟΥΡΚΩΝ, Γκοβόστης, Αθήνα, 1998. (5) J. F. C. Fuller: ΟΙ ΑΠΟΦΑΣΙΣΤΙΚΕΣ ΜΑΧΕΣ ΠΟΥ ΔΙΑΜΟΡΦΩΣΑΝ ΤΟΝ ΚΟΣΜΟ, Ποιότητα, Αθήνα, 2008. (6) Μπάλλας: Ο ΑΡΗΣ ΕΙΣ ΤΗΝ ΓΗΝ, ΔΙΣ/ΓΕΣ, Αθήνα, 1965. (7) M.Angold: Η ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑ 1025-1204, Παπαδήμας, Αθήνα, 1997. (8) D.M Nicol: ΟΙ ΤΕΛΕΥΤΑΙΟΙ ΑΙΩΝΕΣ ΤΟΥ ΒΥΖΑΝΤΙΟΥ 1261-1453, Παπαδήμας, Αθήνα, 1996. (9)Συλλογικό: ΙΣΤΟΡΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΕΘΝΟΥΣ, Εκδοτική Αθηνών, 1977. (10) J. Me Donald: ΟΙ ΜΕΓΑΛΥΤΕΡΕΣ ΜΑΧΕΣ ΤΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ, Σαββάλας, Αθήνα, 2005.

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ I 7 9

Κομμάντος επιχειρούν να προψυλαχθούν από πυρά Γερμανών ακροβολιστών, στην προσπάθειά τους να αναπτυχθούν στο Νότιο Βαάγκσο.

jü is iJi] ju ü ' M i , uj ijD 'yiiusii ίων

jjfjjjjj ii jv jüjüjjsuu kw uijfjjjjjijjiij iuui:

mM'iiuL

s iiu u lu s u u ij,

mw] Vu

w k ιάΐΐυιι^υΐί m ziiiimnn: u iu u u j'/ji m υυυυυΐ υ^ ihz s llit e i, jiiJs u y , jj u jj'/u jj uj s iu m s i; ü u '/fju sji: vu ijjju ö g irü u i/ jjjv υ,ξίίΐ m t \\ zumm im: ü ü rjjjjis jiiijjj u j y - ü j i i ju u u y va iu i/j— k j j j p u u j j um yiju i iu u M 'im , uuj jlu jjjjjjy jt ], u u iju Iü liului^ Dü s U s is m s u jö s ln ü u y uü vü j< lijju j^ s jjjö u u u s i;

L Is jjs jJjü iu u u ^ s u jliu jju li itu y U ü iJjJü y ijjiü jy rju ijjiü ja iy s u jjis ju ijiis tu y -

80

I ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ

1941 ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗ

ΑΓΓΕΛΟΣ I. ΣΤΕΦΑΝΟΥ

«ARCHERY» Η πρώιη μεγάλη επιδρομή ίων Kouunvioc όλις ανέλαβε την πρωθυπουργία ο Ουίνατον Ταώρταιλ, προσπάθησε να αναπτε­ ρώσει το ηθικό του μέσου Βρετανού πολί­ τη. Για το ν λόγο αυτόν επιχείρησε να υλο­ ποιήσει ιδ έες που λίγο καιρό πριν δεν θα τίθ ε ν το καν προς συζήτηση. Μία από αυ τές τις ιδ έες (από τον αντισυνταγματάρχη Ν τάντλεη Κλαρκ) ήταν η δημιουργία ομάδας ανορθόδοξου πολέμου με κύ­ ρια αποστολή τις αμφ ίβιες καταδρομικές επ ιχειρή­ σεις στις γαλλικές α κτές του Α τλαντικού. Σημείο α­ ναφοράς απ οτέλεσαν οι kommandos, οι ομάδες α­ νταρτών των Μπόερς κατά τον πόλεμο στη Νότια Αφρική, τη ν περίοδο 1899-1902, οι οποίες είχαν φ έ­ ρει πολλές φ ορές σε δυσχερή θέση τα τα κτικά στρα­ τεύ μ α τα των Βρετανών. Η νέα μονάδα βρήκε γρήγο­ ρα εθ ελ ο ν τές από το υς Ανεξάρτητους Λόχους, οι άνδρες των οποίων είχαν λάβει ειδική εκπαίδευση σε μικρής κλίμακας επ ιχειρήσεις για τη Μάχη της Νορβηγίας. Η μονάδα μετονομάσ τηκε στο πιο αγγλι­ κό commandos και ξεκίνησ ε μια σειρά επιδρομών στις γαλλικές α κτές (δίπλα στη Βουλώνη) και στο βρετανικό νησί Γκέρνση τη ς Μάγχης (το μόνο βρε­ τανικό έδαφος που κατακτή θ η κε από το υ ς Γερμα­ νούς). Οι αποστολές αυτές δεν σημείωσαν επιτυχία τα ­ κτική ή στρατηγική, αλλά βοήθησαν πολύ στη σχε­ δίαση των μελλοντικώ ν επιδρομών. Μέχρι το φ θινό­ πωρο του 1941, δύο ακόμα επ ιδρομές έλαβαν χώρα, αυτήν τη φορά στις νορβηγικές ακτές. Η πρώτη πραγματοποιήθηκε στο νησί Σπίτσμπεργκεν στις α­ ποθήκες κάρβουνου, ενώ η δ εύτερ η και σ ημαντικό­ τερη στα νησιά Λοφότεν, στις εγκαταστάσ εις επ ε­ ξεργασίας ιχθυελαίου. Το ιχθυέλαιο π εριέχει γλυκε­ ρίνη, ένα από τα κύρια συστατικά τη ς νιτρο γλυκερ ί­

Μ

νης, η οποία με τη σειρά τη ς χρησιμοποιείτο για πα­ ραγωγή δυναμίτη, γελ ιγ ν ίτη και άκαπνης πυρίτιδας. Στις αρχές τη ς δεκα ετία ς του 1940, το ιχθυέλαιο αποτελούσε ένα από τα βασικά διατροφ ικά συμπλη­ ρώματα των πληρωμάτων των υποβρυχίων. Πλούσιο σε βιταμίνη Α, ήταν ιδια ίτερα ευ ερ γ ετικ ό για τους άνδρες που αναγκάζονταν να ζουν για μεγάλο χρο­ νικό διάστημα χωρίς το φως του ήλιου. Και στις δύο επ ιχειρήσεις δεν υπήρξε εμπλοκή με το ν εχθρό, ενώ κατά την επιστροφή μ ετα φ έρ θ η κε πίσω στη Β ρετα­ νία αριθμός Νορβηγών εθελοντώ ν (1). Στη συνέχεια, ο Τσώρτσιλ όρισε ως διοικητή του Αρχηγείου Συνδυασμένων Επιχειρήσεων (Combined Operation Headquarters - COHQ) το ν αντιναύαρχο λόρδο Λούις Μάουντμπατεν, απαιτώντας μια επ ιχεί­ ρηση που θα προσέλκυε την προσοχή των Γερμανών από το Βερολίνο. Δ ιερευνή θ η καν όλες οι α κτές του Α τλαντικού από τη Νορβηγία έως το Γιβραλτάρ, α­ ναζητώντας στόχους που απείχαν το πολύ ένα μίλι από τις ακτές, οι οποίες θα έπρεπε να ήταν αρκετά μεγάλες, χωρίς αμυντικά έργα και χωρίς ισχυρές ε ­ χθ ρ ικές μονάδες στις περιοχές γύρω από αυτές. Μία από τις εκα το ντά δ ες προτάσεις που ξεχώρισε για την προσβασιμότητά τη ς από τη θάλασσα και τη μικρή σε μέγεθ ο ς φρουρά τη ς ήταν το νησί Βαάγκσο (νορβηγικά Vagsoy ή Vaagso) στη Νορβηγία, το οποίο δ ιέ θ ε τ ε μονάδες παραγωγής ιχθυελαίου.

ΣΧΕΑΙΑΣΜΟΣ ΚΑΙ ΠΡΟΕΤΟΙΜΑΣΙΑ Το Βαάγκσο είνα ι ένα από τα χιλιά δες νησάκια δίπλα στα νορβηγικά φιόρδ, ευρισ κόμενο 330 χλμ. βορειοδυτικά του Οσλο, στο μέσο περίπου τη ς α­ κτογραμμής μεταξύ Τρόντχαϊμ και Μπέργκεν. Το θα-

Εκπαίδευση εξουδετέρωσης φρουρών με κάρφωμα στην αρτηρία της καρωτίδας μ ε το διάσημο μαχαίρι FS (Fairbairn-Sykes), σήμα κατα τεθ έν για τους Βρετανούς κομμάντος.

λάσσιο στενό μεταξύ του νησιού και της ενδοχώρας έχ ει το όνομα Ούλβεσουντ. Με πληθυσμό 2.500 κατοίκους, δ ιέ θ ε τε φρουρά που υπολογιζόταν σε 250 άν­ δρες, οι οποίοι ανήκαν στην 181 Μ εραρ­ χία Πεζικού υπό τη διοίκηση του υπο­ στράτηγου Κ ερτ Βόιτας. Κύριες πόλεις του νησιού είναι το Νότιο Βαάγκσο που δ ιέ θ ε τε τα περισσότερα εργοστάσια και το Βόρειο Βαάγκσο. Ακριβώς απέναντι, στο Μ όρτενες, βρισκόταν το μ εγαλύτε­ ρο εργοστάσιο επεξεργασίας ρέγγας. Ανατολικά του νησιού, σε απόσταση 150 μέτρων, υπήρχε το Μάαλοη, μια νησίδα στην οποία έδ ρ ευ ε μία παράκτια πυρο­ βολαρχία του Ναυτικού με τέσ σ ερα γ ερ ­ μανικά οβιδοβόλα των 10,5 cm (απομεινάρια του Α ’ Παγκοσμίου Πολέμου), η ο­ ποία φρουρούσε το στενό του Ούλβεσουντ και το ομώνυμο φιόρδ του Βαά­ γκσο. Η πρόσβαση στο Νότιο Βαάγκσο και στο Μάαλοη καλυπτόταν από την πυρο­ βολαρχία στο νησί Ρουγκσούντο, σε από­ σταση επτά χιλιομέτρω ν στα νο τιοανατο­ λικά, η οποία δ ιέ θ ε τε τρία πυροβόλα των

8 2 I ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ

13,5 cm, ρωσικά τρόπαια από το Ανατολι­ κό Μέτωπο. Μία ακόμη πυροβολαρχία ή­ ταν εγκα τεσ τη μ ένη στο Χαλσόερ, εννέα χ ιλιό μετρα δυτικά του Βαάγκσο, η οποία κάλυπτε μόνιμα τη βόρεια είσοδο του Ούλβεσουντ. Ευτυχώς για το υς Β ρετα­ νούς τα πυροβόλα τη ς τελ ευ τα ία ς δεν μπορούσαν να στραφούν νότια. Εχθρι­ κές δυνάμεις από τις π αρακείμενες πυ­ ροβολαρχίες και τα νησιά χρειάζονταν κάποιο χρόνο για να ενισχύσουν το νησί. Ηταν φανερό πως οι Γερμανοί έδιναν μ ε­ γάλη σημασία στη συγκεκριμένη περιο­ χή. Η Νορβηγία ήταν πλούσια σε πρώτες ύλες και η σ υγκεκριμένη ακτογραμμή αποτελούσε τη μοναδική οδό διέλευσης του σουηδικού σιδήρου που τροφ οδο­ τούσ ε τη γερμανική βαριά βιομηχανία. Από καιρό, το Βασιλικό Ναυτικό (Royal Navy) είχε π ροτείνει τη διεξαγωγή επιχείρησης κατάληψης ενός φυσικά προφυλαγμένου αγκυροβολίου, με σκο­ πό τη ν αποκοπή των θαλάσσιων οδών μ ε­ ταφοράς σιδήρου από το Νάρβικ. Το κα­ ταλληλότερο σημείο ήταν τα νησιά Λοφότεν. Χρειαζόταν, επίσης, να καταστεί

ξεκάθαρο στους Γερμανούς με τον πιο εμφ ατικό τρόπο το πόσο μακριά αλλά και απ οτελεσ ματικά μπορούσε να δράσει το Βασιλικό Ναυτικό. Το Γερμανικό Ναυτικό (Kriegsmarine), έχοντας απολέσει το θωρηκτό «Bismarck», ετο ίμ α ζε το αδελφό του πλοίο, το «Tirpitz», το οποίο και προ­ όριζε για εξορμήσ εις κατά μήκος των νορβηγικών ακτών. Από μόνο του αυτό αποτελούσε κύρια απειλή για τις νηοπο­ μπές που κατέληγαν σε σ οβιετικό έδα­ φος. Αν και, αρχικά, προβλεπόταν η πα­ ραμονή στρατευμάτω ν για τρ εις εβδο­ μάδες, αποφασίστηκε τελ ικ ά να διαρκέ­ σει αρ κετά μικρότερο χρονικό διάστημα. Οι να υτικές μονάδες αυτής τη ς δύνα­ μης θα ανεφοδιάζονταν από τα καύσιμα του ίδιου του αγκυροβολίου. Η Βασιλική Αεροπορία (Royal Air Force - RAF) αδυνα­ τούσ ε να καλύψει τη ν επιχείρηση τόσο βόρεια και γ ι’ αυτόν το ν λόγο επιβαλλό­ ταν η συνοδεία σκαφών με επαρκή αντια ­ εροπορική κάλυψη. Σε αυτό συνέβαλε και το γεγονός ό τι τη συγκεκριμένη επο­ χή του έτο υ ς επικρατούσε σχεδόν σκο­ τάδι στη βόρεια Νορβηγία. Η ευκαιρία δόθηκε κατά το ν σχεδίασμά τη ς επιδρο­ μής στο Βαάγκσο. Εάν και οι δύο επ ιχει­ ρήσεις πραγματοποιούντο την ίδια ακρι­ βώς στιγμή, τ ό τε η Luftwaffe θα αναγκα­ ζόταν να διαιρ έσ ει τις δυνάμεις της. Με αυτόν το ν τρόπο, η επιδρομή στο Βαά­ γκσο θα λειτουργούσ ε ως αντιπερισπα­ σμός για τη ν επιδρομή στα Λ οφ ότεν (αν και με τη ν πάροδο του χρόνου πολλοί ι­ σ τορικοί ισχυρίστηκαν το αντίθετο). Οι κωδικοί που δόθηκαν ήταν «Archery» (Το­ ξοβολία) για τη ν επιδρομή στο Βαάγκσο και «Anklet» (Βραχιόλι Αστραγάλου) για τη ν κατάληψη των νησιών Λοφότεν. Η ναυτική μοίρα που συγκροτήθηκε για τα Λ οφ ότεν ονομάσθηκε Δύναμη J και απ ο τελείτο από ένα καταδρομικό, τέσ σερα αντιτορπ ιλικά κλάσης «Tribal», τέσ σερα αντιτορπ ιλικά κλάσης «Hunt» (τα δύο από το Πολωνικό Ναυτικό), δύο κο ρ β έτες του Νορβηγικού Ναυτικού, τρ ία ναρκαλιευτικά, ένα υποβρύχιο, ένα πλοίο επισκευών, ένα ποντοπόρο ρυ­ μουλκό, δύο πετρελαιοφόρα, ένα μ ετα ­ γωγικό και ένα πλοίο μεταφ οράς πυρομαχικών του Δανικού Ναυτικού. Η χερ­ σαία δύναμη περιελάμβανε 300 άνδρες από το No. 12 Commando, υπό τη ν ηγεσία του αντισυνταγματάρχη Χάρισον, προ­ σωπικό των ειδικών επιχειρήσεων (Special Operations Executive - SOE) ως π αρατηρητές και άνδρες τη ς 1ης Ταξιαρ­ χίας των Ελεύθερω ν Νορβηγών. Η καταδρομική επιχείρηση στο Βαά­ γκσο θα π ραγματοποιείτο από τις εξής δυνάμεις:

Στρατιωτικές/Αμιρίβιες Δυνάμεις

Αεροπορικές δυνάμεις:

• To No.3 Commando μαζί με έναν άνδρα του Βασιλικού Υγειονομικού (Royal Army Medical Corp) αποσπασμένο από το Νο.4 Commando. • Απόσπασμα των Βασιλικών Μηχανι­ κών (Royal Engineers) από το No.6 Commando. • Δύο ομάδες Commando μεγέθ ο υ ς δι­ μοιρίας από τον 1ο Ανεξάρτητο Νορβηγι­ κό Λόχο υπό το ν λοχαγό Μ άρτιν Λ ίνγκε (Kompani Linge). Επρόκειτο για Νορβη­ γούς εθ ε λ ο ν τές που έφθασαν στη Βρε­ τανία μαζί με τις προηγούμενες αποστο­ λές, οι οποίοι κατατάχθηκαν στους κομμάντος και έλαβαν ακριβώς τη ν ίδια εκ ­ παίδευση. • Δύο δ ιμοιρίες από το No.2 Commando, οι οποίες θα αποτελούσαν εφ εδ ρ είες εν πλω. • Π αρατηρητές τη ς Διεύθυνσης Στρα­ τιω τικώ ν Πληροφοριών ΜΙ9. • Π ολεμικός ανταποκριτής με κινημα­ τογραφική κάμερα. Το επ ιτελ είο χρειαζό­ ταν επειγόντω ς μια νίκη τη ν οποία θα μπορούσε να αξιοποιήσει με τη ν κατάλ­ ληλη προπαγάνδα.

• Δέκα βομβαρδιστικά Hampden της 50ής Μοίρας. • Blenheim και Beaufighter των 235, 236, 248, 254 και 404 Μοιρών. • Δ εκαεννέα Blenheim τη ς 114 Μοίρας. • Εξι Stirling από τη Διοίκηση Βομβαρδι­ στικών (Bomber Command). Ο κύριος ρόλος τη ς αεροπορικής δύ­ ναμης ήταν η προστασία του στόλου υ­ ποστήριξης από τη Luftwaffe και τις πα­ ρ ά κτιες πυροβολαρχίες. Οι πλησιέστερες βάσεις στο Βαάγκσο ήταν το Σάμπρα στα νησιά Σέτλα ντ και το Γουήκ στη βο­ ρειοανατολική Σκωτία, απέχοντας 375 και 600 χλμ. αντίστοιχα. Δέκα Hampden τη ς 50ής Μοίρας θα βομβάρδιζαν τις πυ­ ροβολαρχίες δίπλα στο Βαάγκσο, ενώ έ ξ ι Stirling τη ς Διοίκησης Βομβαρδιστι­ κών θα κτυπούσαν από μεγάλο ύψος τα εχθρικά αεροδρόμια τη ς Χ έρντλα και του Σ ταβάνγκερ τις πρωινές ώρες πριν τη ν απόβαση. Επίσης, 19 Blenheim των 110 και 144 Μοιρών θα ξανακτυπούσαν τα αεροδρόμια αργότερα τη ν ίδια η μ έ­ ρα, έχοντας ως δ ευ τερ εύ ο ν τα στόχο τη βύθιση πιθανών ναυτικών μονάδων στην περιοχή. Η άδεια για την επιχείρηση «Anklet» δόθηκε μέσα στον Νοέμβριο, δ ιό τι το Ναυτικό ή θ ελ ε να συμπέσει με την «Archery» που είχε ήδη εγ κ ρ ιθ εί και βρι­ σκόταν στη φάση προχωρημένου σχεδιασμού. Αφού η καταδρομή στα Λ οφ ότεν αποτελούσε μια καθαρά ναυτική επ ιχεί­ ρηση, γενικό ς διοικητής και των δύο συνδυασμένων επιχειρήσεων ορίστηκε ο

Ναυτικές Δυνάμεις • Ενα καταδρομικό κλάσης «Fiji», το HMS «Kenya» (το οποίο θα αποτελούσε και το πλωτό αρχηγείο) με 12 πυροβόλα των 6 in. • Τρία αντιτορπιλικά κλάσης «Ο», (τα HMS «Onslow», HMS «Oribi» και HMS «Offa») με τέσσερα πυροβόλα των 4,7 in για επίγει­ ους βομβαρδισμούς και ένα τετραπλό των 2-pounders QF (αυτόματα πυροβόλα, τα γνωστά pom-pom, της 1,6 in) μαζί με ο­ κτώ πυροβόλα των 20 mm για αντιαεροπο­ ρική προστασία. • Ενα αντιτορπιλικά συνοδείας κλάσης «Hunt Type II», το HMS «Chiddingfold». Η συγκεκριμένη κλάση απ οτελείτο από νεό­ τευ κτα σκάφη με σχεδίαση που ενσωμά­ τωνε την εμπειρία των δύο πρώτων χρό­ νων του πολέμου. Δ ιέθετα ν έξι πυροβόλα των 4 in σε δίδυμους πύργους, ένα τετρ α ­ πλό αντιαεροπορικό 2-pdr pom-pom και δύο πυροβόλα των 20 mm. • Δύο μεταγωγικά πλοία (τα HMS «Prince Charles» και HMS «Prince Leopold»), • Ενα υποβρύχιο κλάσης «Τ», το HMS «Tuna». • Δύο από τα αντιτορπιλικά, πέρα από τους βομβαρδισμούς που θα πραγματο­ ποιούσαν και την αντιαεροπορική προ­ στασία που θα παρείχαν, θα περιπολούσαν στα στενά του Ούλβεσουντ για τον εντοπισμό και την καταστροφή πιθανών ναυτικών στόχων.

ναύαρχος Τόβη. Για τη ναυτική δύναμη του Βαάγκσο επ ιλέχθηκε ο υποναύαρ­ χος Χάρολντ Μπάροου (διοικητής της 10ης Μοίρας Καταδρομικών), ενώ για τις αμφ ίβιες επ ιχειρήσεις στο Βαάγκσο, ο ταξίαρχος Χάυντον. Για τη δύναμη που θ α επιχειρούσε στα Λ οφ ότεν, διοικητής ορίστηκε ο υποναύαρχος Χάμιλτον. Οι ε ­ π ιχειρήσεις στο Βαάγκσο θα συντονίζο­ νταν από τη γέφυρα του HMS «Kenya», έ ­ τσ ι ώστε να επ ιτυγχάνεται όχι μόνο η κα­ λύτερη παρακολούθηση αλλά και η σ τε­ νή συνεργασία των δύο κλάδων. Ο Χάυ­ ντον επ έλεξε το No.3 Commando ως το πιο έμπειρο (ήταν η πρώτη μονάδα Commando). Δ ιοικητής τη ς ήταν ο αντισυνταγματάρχης Τζων Ν τάνφορντ Σλέητερ, βετεράνος των προηγούμενων επι­ δρομών στα Λ οφ ότεν και στο Γκέρνση. Μάλιστα, ο Σλέητερ είχε τη φήμη του πρώτου κομμάντο, αφού ήταν ο πρώτος εθ ελ ο ν τή ς που υπέγραψε την αίτηση κα­ τάτα ξή ς του! Αμέσως μετά τη ν ειδική εκ ­ παίδευση, ανέλαβε εξαρχής τη διοίκηση του No.3 Commando. Αφού καθορίστηκαν εκ νέου οι στό­ χοι, έπρεπε να σχεδιαστούν οι λεπ το μ έ­ ρ ειες σε διάστημα μικρότερο του μηνός. Για τα Λοφότεν, ο στόχος π αρέμείνε η διακοπή των εχθρικώ ν θαλάσσιων διό­ δων τη ς βόρειας Νορβηγίας και συγκε­ κριμένα του εμπορίου σιδηρομεταλλεύματος από το Νάρβικ. Για το Βαάγκσο, οι στόχοι ήταν οι εξής: • Η διακοπή παραγωγής ιχθυελαίου με τη ν καταστροφή όλων των μονάδων επ ε­ ξεργασίας και των χώρων όπου αποθη­ κευόταν αυτό.

Δεκανέας του No. 3 Commando φρουρεί αιχμάλωτο, ύποπτο για συνεργασία με τους Γερμανούς, επάνω στο HMS «Queen Emma» κατά τη διάρκεια της επιχείρησης «Claymore», τον Μ άρτιο του 1941, στα Λοφότεν.

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤ Ο Ρ ΙΑ ! 8 3

Ο λόρδος Μόουντμπατεν επιθεω ρεί άνδρες του No. 3 Commando επάνω στο HMS «Prince Leopold», πριν από την αναχώρησή τους από το Σκάπα Φλόου.

• Η καταστροφή τη ς παράκτιας ν α υ τι­ κής πυροβολαρχίας στο Μάαλοη πριν τη ν καταδρομή στα εργοστάσια. • Η καταστροφή δύο ακόμα πυροβο­ λαρχιών και μίας αποθήκης τορπιλών. • Η εξουδετέρω σ η όσο γινό ταν περισ­ σότερω ν Γερμανών για το ν πλήρη έ λ ε γ ­

χο τη ς κύριας πόλης του νησιού. • Η καταστροφή του τοπικού ραδιοφω ­ νικού σταθμού. • Η αιχμαλώτιση και μ εταφ ορά πίσω στη Β ρετανία (με τη β ο ή θ εια και του ντόπ ι­ ου πληθυσμού) όλων των συνεργατώ ν των Γερμανών για π αραδειγματισμό. Αυ­

Σειρά από αποβατικά LCA κατευθύνονται στις ακτές του Βαάγκσο.

84 I ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ

UTOPIA

το ί θα οδηγούντο σε δίκη κατόπιν προ­ σωπικής αίτησ ης των Ε λεύθερω ν Νορ­ βηγών. Με το ν τρόπο αυτόν θα αποθαρ­ ρύνονταν όποιοι άλλοι Νορβηγοί σκέ­ π τονταν να συνεργαστούν με το ν Αξο­ να, έχοντας κατά νου πως οι Βρετανοί, όποτε ή θελαν, θα μπορούσαν να τους συλλάβουν σε ανύποπτο χρόνο! Ετσι θα ένιω θαν πιο απρόθυμοι να καταταγούν στις μονάδες εθ ελο ντώ ν των Γερμανών. • Η συγκέντρωση πληροφοριών, εγγρά­ φων, κωδικών και κρυπτογραφικών συ­ σκευών. • Η μ εταφ ορά Νορβηγών εθ ελο ντώ ν πί­ σω στη Β ρετανία καθώς και των ο ικο γε­ νειώ ν το υ ς για αποφυγή αντιποίνων. Η δύναμη απόβασης χω ρίστηκε σε π έντε ομάδες, καθ εμ ία από τις οποίες είχ ε το υ ς δικούς τη ς α ν τικ ειμ εν ικ ο ύ ς σκοπούς. • Η Ομάδα 1, η οποία α π ο τελείτο από μία διμοιρία του No.3 Commando, θα α­ ποβιβαζόταν δίπλα στο Χ όλεβικ, το ν νο­ τιό τερ ο όρμο του νησιού, για να κατα­ λάβ ει και να εκκα θ α ρ ίσ ει από τις εχ θ ρ ι­ κές δυνάμεις την περιοχή του Χαλνόεσβικ. Επρεπε, επίσης, να ερ ευ ν ή σ ει έ ­ γκαιρα για τη ν ύπαρξη πυροβολαρχίας που π ιθανολογείτο ό τι βρισκόταν εκεί, βάσει κάποιων όχι τόσο ευκρινώ ν α ερο ­ φωτογραφιών. Αμέσως μετά, θα προω­ θ ε ίτο στο Νότιο Βαάγκσο ως εφ εδ ρ εία τη ς 2ης Ομάδας. • Η Ομάδα 2, η οποία ήταν και η κύρια δύναμη κρούσης απ οτελούμενη από τρ ε ις δ ιμ ο ιρ ίες του No.3 Commando, θα αποβιβαζόταν νο τιο ανατο λικά τη ς κύ­ ριας πόλης κοντά σε μια κονσερβοποιία. Θα π ροω θείτο προς τη ν πόλη από τη νό­ τια είσοδό της, με σκοπό τη ν κατασ τρο­ φή των εργοστασίων, τω ν αποθηκών και των υπόλοιπων στρατηγικώ ν γερ μ α νι­ κών στόχων. • Η Ομάδα 3, με δύο δ ιμ ο ιρ ίες του No.3 Commando και αυτή, θα επ ιτίθ ε το στα πυροβόλα του Μάαλοη καθώς και στους π αρακείμενους στρατώνες. Κατόπιν, θα κ α τέσ τρ εφ ε τα δύο μικρά εργοστάσια που βρίσ κονταν πάνω στο νησί. • Η Ομάδα 4, απ οτελούμενη από δύο δ ι­ μ ο ιρίες του No.2 Commando, ή ταν η ε φ ε ­ δρεία εν πλω υπό τις ά μεσ ες δ ιαταγές του Χάυντον, ώστε να π αρέμβει όπου υ­ πάρξει ανάγκη. • Τέλος, η Ομάδα 5 ή ταν η ομάδα που θα π ροσέγγιζε τις α κ τές ανάμεσα στο Νότιο και στο Β όρειο Βαάγκσο, θα διέκοπτε τις επ ικοινω νίες κατά μήκος της ακτής και θα εισερχόταν στην κύρια πό­ λη από το ν βορρά, αφού θα είχε εκκα ­ θ α ρ ίσ ει το Β όρειο Βαάγκσο από τυχόν εχθρική παρουσία.

Η ΕΠΙΔΡΟΜΗ Την παραμονή των Χριστουγέννων, λίγο μετά τις 21.00, ο υποναύαρχος Μπάροου δ ιέτα ξε το σύνολο τη ς ναυτικής δύναμης της επιχείρησης «Archery» να εξ έ λ θ ει από το Σκάπα Φλόου με αρχικό προορισμό το Σάλλομ Βόη, στα νησιά Σέτλαντ, για ανεφοδιασμό. Λόγω του πο­ λύ άσχημου καιρού, τα δύο μεταγω γικά (και τα δύο ήταν σκάφη που ανήκαν προ­ πολεμικά στη North Sea-Ferries και εκ τε-

Εκδοτική 20 13 Σχεδίαση χάρτη.ΓΝ Ω Μ Ω Ν

0 βαρύς οπλισμός των κομμάντος απ ο τελείτο από οπλοπολυβόλα Bren και όλμους των 3 in. Το σχέδιο περιελάμβανε την τα υ τό ­ χρονη δράση και των τριών κλάδων. Μα­ κ έτες ακρίβειας κατασκευάστηκαν από αεροφω τογραφίες και πληροφορίες των μυστικών υπηρεσιών, έτσ ι ώστε όλοι οι άνδρες να γνωρίζουν το ακριβές σχεδιά­ γραμμα των δρόμων. Μόλις η ναυτική δύ­ ναμη τη ς επιχείρησης «Archery» θα προ­ σ έγγιζε το Βαάγκσο σε σημείο εκτό ς βο­ λής των γερμανικών πυροβολαρχιών, οι κομμάντος θα εισέρχονταν στις αποβατικ έ ς ακάτους λίγο πριν την αυγή. Το «Kenya» μαζί με τα αντιτορπ ιλικά θα βομ­ βάρδιζαν τό τε όλες τις γνω στές γερ μα νι­ κές θέσ εις. Υπό την προστασία φιλιών πυρών, οι κομμάντος θα πλησίαζαν τις α­ κ τές στις οποίες θα δημιουργείτο προ­ πέτασμα καπνού από τα αεροσκάφη της RAF. Ο βομβαρδισμός θα σταματούσε κατόπιν ρίψης φωτοβολίδων από τους αρχηγούς των ομάδων. Προγραμματίστη­ καν δύο δοκιμαστικές αποβάσεις. Η πρώ­ τη άσκηση, με τη ν ονομασία L, πραγματοπ οιήθηκε στις 17 Δ εκεμβρίου 1941, σε ένα μικρό νησί στο Σκάπα Φλόου, το Χολμ οφ Χάουτον, το οποίο ήταν όμοιο σε μ έγεθος με το Μάαλοη. Στην άσκηση που κρίθηκε πλήρως επ ιτυχημένη, οι κομμάντος αποβιβάστηκαν στις α κτές κάτω από τον καπνό που είχαν δημιουρ­ γήσει τα Hampden, ενώ συγχρόνως βομ­ βαρδίζονταν προσημειω μένες θ έσ εις από τα πυροβόλα του «Kenya». Η δ ε ύ τε ­ ρη άσκηση, με την ονομασία L2, ακυρώ­ θ η κε λόγω καιρικών συνθηκών. Το Ν αυτι­ κό μαζί με αεροσκάφη τη ς RAF εξασκήθηκαν στον βομβαρδισμό εικονικώ ν στό­ χων στο νησί Στακ Σκέρι, βόρεια των σκωτικών ακτών. Υστερα από κάποιες κα­ θυσ τερήσεις, ως ημερομηνία πραγματο­ ποίησης τη ς επιχείρησης ορίστηκε η 26η του μηνός. Στις 22 θα ξεκινούσε η Δύνα­ μη J για τα νησιά Λοφότεν, τα οποία βρί­ σκονταν αρκετά βορειότερα, ενώ στις 24 θα απέπλεε η δύναμη για τη ν επιχείρηση «Archery».

Χ ά ρ τη ς με τους αντικειμενικούς σκοπούς της επιχείρησης «Archery» στο Βαάγκσο ,

και στα νησιά Λοφότεν.

λούσαν κρουαζιέρες στα νορβηγικά φιόρδ) υπέστησαν σοβαρές ζημιές στο κύτος και στην υπερκατασκευή τους, με αποτέλεσμα να μειώσουν σημαντικά τα ­ χύτητα και να φθάσουν στο σημείο ανε­ φοδιασμού το υς καθυστερημένα. Μάλι­ στα, στο «Prince Charles» είχαν εισχωρή­ σει 140 τόννοι νερού. Τόσο σοβαρές ήταν οι ζημιές των μεταγωγικών, ώστε ο Μπάροου με δική του ευθύνη ζήτησ ε την πρόχειρη επισκευή το υς και έτσ ι ξεκίν η ­ σε πάλι προς το ν προορισμό του, ανα­ βάλλοντας και τις δύο επιχειρήσεις μόνο για 24 ώρες. Αισίως, τα πλοία ξεκίνησαν

πάλι το μεσημέρι τη ς 26ης Δ εκεμβρίου και έφθασαν, το επόμενο πρωινό, έξι χ ι­ λιό μετρ α νοτίως της εισόδου του φιόρδ του Βαάγκσο με αίθριο καιρό. Εκεί συναντήθηκαν με το υποβρύχιο HMS «Tuna» που είχε φθάσει από την προηγούμενη ημέρα για παρακολούθηση και επισή­ μανση σημείων από όπου θα διερχόταν η νηοπομπή, καθώς και για προειδοποίηση πλεύσης εχθρικών σκαφών. Με Νορβηγό πιλότο στο τιμ ό ν ι του «Kenya», τα πλοία άρχισαν να εισέρχονται στο φιόρδ με χα­ μηλή ταχύτητα. Το αντιτορπ ιλικά «Oribi» έμ ειν ε πίσω για να καλύψει τη ν είσοδο

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ I 8 5

Διακομιδή τραυματιών σε αποβατικό σκάφος στο Νότιο Βαάγκσο.

του φΐόρδ από τα δυτικά. Ηταν η στιγμή που ακούστηκε ο βόμβος των Hampden τη ς 50ής Μοίρας, τα οποία κατευθύνονταν ανατολικά για να βομβαρδίσουν τα πυροβόλα του Ρουγκσούντο. Η τύχη χα­ μογέλασε στους επ ιτιθέμενους, όταν τα πλοία εντοπίστηκαν από το παρατηρητή­ ριο του νησιού Χουσενβάαγκ, νότια του

Βαάγκσο. Ο λιμενάρχης στο Νότιο Βαά­ γκσο ειδοπ οιήθηκε αμέσως, αλλά θ εώ ­ ρησε πως έφ θασ ε η καθυστερημένη νη­ οπομπή ανεφοδιασμού που ακολουθού­ σε πάντα την ίδια πορεία (μέσα από το φιόρδ), οπότε και δεν σήμανε συναγερ­ μό. Οταν όλα τα πλοία εισήλθαν στο φιόρδ, τα πολεμικά άρχισαν να λαμβά­ νουν τις προγραμματισμένες θ έσ εις βο­ λής, ενώ το αντιτορπ ιλικό «Chiddingfold» συνόδευσε τα δύο μεταγω γικά προς τον όρμο του Χόλεβικ. Υπό την κάλυψη των ψηλών βράχων από τα πυροβόλα του Μάαλοη, ξεφορτώ θηκαν τα αποβατικά LCA (Landing Craft Assault) και ξεκίνη σ ε η επιβίβαση των κομμάντος. Στις 08.42, κα­ τόπιν σήματος του Μπάροου από το «Kenya», μία ομάδα αποβατικών από το «Prince Charles» κ α τευ θ ύ νθ η κε βόρεια προς το Νότιο Βαάγκσο, ενώ μία δ ε ύ τε ­ ρη από το «Prince Leopold» έπλευσε προς

το Μάαλοη. Το σύνθημα του βομβαρδι­ σμού δόθηκε με βολές φωτιστικών βλη­ μάτων από το «Kenya» προς το Μάαλοη. Αμέσως, τα 12 πυροβόλα των 6 in, μαζί με τα πυροβόλα των «Onslow» και «Offa», ξεκίνησαν το ν καταιγισ τικό βομβαρδι­ σμό της πυροβολαρχίας και των ξύλινων καταφυγίων γύρω από αυτήν. Κατά τη διάρκεια του ναυτικού βομ­ βαρδισμού, η Ομάδα 1, με διοικητή τον υπολοχαγό Κ λέμεντς, αποβιβάστηκε για να ερ ευνή σ ει αμέσως για τη ν πυροβο­ λαρχία που πιθανολογείτο ό τι υπήρχε στο Χαλνόεσβικ. Υστερα από σύντομη συμπλοκή με δύο αιφνιδιασμένους Γερ­ μανούς που είχαν βρει κατάλυμα σε πα­ ρα κείμενη αγροικία και διέφυγαν, εν το ­ πίστηκε η πυροβολαρχία χωρίς προσωπι­ κό. Χωρίς καθυστέρηση, η Ομάδα 1 ξε κ ί­ νησε για να υποστηρίξει την Ομάδα 2 μ έ­ σα στην πόλη. Εντελώς ξαφνικά, οκτώ

® Στην άσκηση που κρίθηκε πλήρως επιτυχημένη, οι κομμάντος αποβιβάστηκαν στις ακτές κάτω από τον καπνό που είχαν δημιουργήσει τα Hampden, ενώ συγχρόνως βομβαρδίζονταν προσημειωμένες θέσεις από τα πυροβόλα του «Kenya». Ο ταγματάρχης «Τρελός Τζακ» Τσώρτσιλ επιθεωρεί κατεστραμμένο πυροβόλο των 10,5 cm στο νησί του Μάαλοη. Προσέξτε το σκωτικό broadsword που κρέμεται από τη ζώνη του.

8 6 I ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ

9

λεπτά μετά από την έναρξη του βομβαρ­ δισμού, ακούστηκε η πυροβολαρχία του Ρουγκοούντο, καθώς ένα από τα πυρο­ βόλα δεν καταστράφηκε από το ν βομ­ βαρδισμό των Hampden και το πλήρωμά του, αφού βγήκε από τη ν κάλυψή του, σημάδευε τώρα το καταδρομικό. Οι βο­ λές του γερμανικού πυροβόλου υπήρξαν σποραδικές και όχι ιδιαίτερα ακριβείς. Τα έξ ι πυροβόλα των πύργων Α και Β του «Kenya» αποτελείωσαν την απειλή με μια σειρά ομοβροντιών. Στο Μάαλοη, τα πληρώματα των πυ­ ροβόλων αιφ νιδιάστηκαν πλήρως, με τον βομβαρδισμό να το υς βρίσκει μέσα στους κοιτώ νες τους. Μέσα σε εννέα λ ε ­ πτά, τα 20 πυροβόλα και από τα τρία πο­ λεμ ικά έριξαν 400 βλήματα κάθε δια με­ τρήματος σε μια περιοχή μ εγέθους 300 τ.μ. Τόσο έντονος ήταν ο ναυτικός βομ­ βαρδισμός, ώστε ο αντισυνταγματάρχης Σλέητερ, ο οποίος η γείτο τη ς Ομάδας 2 καθ' οδόν προς το Νότιο Βαάγκσο, β λέ­ ποντας τις οβίδες να πλησιάζουν απειλη­ τικά τα αποβατικά, αναγκάστηκε να ρίξει 10 φω τοβολίδες για κατάπαυση του πυ­ ράς. Αυτό απ οτέλεσε και το σήμα ώστε τα εναπομείναντα επτά Hampden να ρί­ ξουν επιβραδυνόμενες με αλεξίπτω το χη μικές βόμβες φωσφόρου. Επρόκειτο για βόμβες που με την πρόσκρουσή τους απελευθέρωναν πυκνό καπνό κάλυψης ως αποτέλεσμα τη ς επαφής του χημικού περιεχομένου τους με τον αέρα. Σε αυτό το σημείο συνέβη και ένα θλιβ ερό δυ­ στύχημα, όταν μία από τις βόμβες έπεσε μέσα στο αποβατικό στο οποίο επέβαινε η 4η Διμοιρία! Αμέσως σκοτώθηκαν δύο άνδρες από καυστικό φώσφορο και όλοι οι υπόλοιποι τραυματίστηκαν, άλλοι θ α ­ νάσιμα κι άλλοι λιγότερο. Το χημικό ξεχυ­ νόταν πάνω στις στολές προκαλώντας ά­ μεσα εγκαύματα. Ο υπολοχαγός Κόμροουερ, βλέποντας τη βόμβα να κατευθύνεται προς το μέρος τους, πρόλαβε και πήδηξε στο νερό. Η φωτιά προκάλεσε έ ­ κρηξη στα πυρομαχικά, με απ οτέλεσμα να αυξηθούν οι απώλειες. Ευτυχώς, το α­ ποβατικό γρήγορα έφθασε στην ξηρά και οι εναπ ομείναντες άνδρες ξεχύθηκαν έξω για να γλυτώσουν από την πύρινη λαίλαπα. Ο Κόμροουερ, καθώς κρατιό­ ταν στο πλευρό του πλοιαρίου, συνέθλιψε τα πόδια του κάτω από την καρίνα του αποβατικού. Η κατάσταση ελέγχθ η κε με τη β οήθεια των πληρωμάτων και των ανδρών των υπόλοιπων αποβατικών αλλά και τη ν έγκαιρη επέμβαση ενός λοχαγού του υγειονομικού, ονόματι Κόρρυ. Ενα από τα Hampden, με αριθμό ΑΕ369, επλήγη από αντιαεροπορικό, έ ­ γειρ ε προς τα πλοία και κατέπεσε στη

ΟΔΗΓΙΕΣ ΓΙΑ ΑΡΠΑΓΗ ΑΠΟΡΡΗΤΟΝ ΕΓΓΡΑΦΟΝ ΚΑΙ ΣΥΣΚΕΥΠΝ Η επιδρομή αποτελούσε, επίσης, μια πολύ καλή ευκαιρία για αρπαγή απόρρητων εγ­ γράφων αλλά και κωδικών και κρυπτογραφικών συσκευών. Κανείς μέχρι τότε δεν γνώριζε για την προσπάθεια αποκρυπτογράφησης των γερμανικών κωδικοποιημένων μηνυμάτων από τους Βρετανούς μέσω του προγράμματος Ultra. Οποιεσδήποτε καινούργιες κρυπτο­ γραφικές συσκευές Enigma ήταν ευπρόσδεκτες στο Μπλέτσλεη Παρκ. Η παρακάτω οδη­ γία διανεμήθηκε πριν την αποστολή και αφορούσε την αιχμαλώτιση πλοίων: «Είναι σημαντικό στα εχθρικά πλοία συνοδείας και στα υπόλοιπα εξοπλισμένα ρυ­ μουλκά, πλοιάρια, κλπ. σκάφη, να μην καταστραφούν ή ριφθούν στη θάλασσα οτιδήποτε είδους έγγραφα, κλπ. Κατά την επιβίβαση στο πλοίο, πρέπει να πραγματοποιηθεί εκτε­ νής έρευνα για κάθε είδους έγγραφα, ειδικά γΓ αυτά που βρίσκονται στο δωμάτιο με τους χάρτες, στη γέφυρα ή στην καμπίνα του καπετάνιου. Ολα τα έγγραφα θα πρέπει να είναι σε καλή κατάσταση καθώς και οποιουδήποτε είδους γραφομηχανές (ή παρόμοια μηχανήματα) που μπορεί να βρίσκονται στους αναφερόμενους χώρους. Μεγάλη προσο­ χή στο να μη λείπουν πλήκτρα, να μην έχουν πατηθεί, μιας και οποιαδήποτε τέτοια ενέρ­ γεια θα υποβιβάσει κατά πολύ τη σημασία τους. Η όποια εύρεση τέτοιας φύσης υλικού να αναφερθεί αμέσως στον υποναύαρχο, διοικητή της 10ης Μοίρας Καταδρομικών. Είναι υψίστης σημασίας το συγκεκριμένο σήμα να ΜΗ αναφερθεί χωρίς κωδικοποίηση». Φαίνεται, λοιπόν, ξεκάθαρα η σημασία που δόθηκε στις γραφομηχανές (ή σε παρό­ μοια μηχανήματα), αναφερόμενη η οδηγία στα κρυπτογραφικά μηχανήματα Enigma. Μέ­ χρι τότε είχαν αποκωδικοποιηθεί μόνο μερικά σήματα μέσω του Ultra. Τα πλήκτρα των συ­ σκευών έπρεπε να είναι στην κυριολεξία άθικτα για τους ειδικούς του Μπλέτσλεη Παρκ. Η θέση τους (πατημένα ή όχι), τη συγκεκριμένη ημερομηνία της επίθεσης, μπορούσε να παράσχει σημαντικές πληροφορίες στους ερευνητές για την αποκωδικοποίηση των γερ­ μανικών μηνυμάτων. Μαζί με παλαιότερο κατασχεμένο υλικό (κυρίως αυτό από το υπο­ βρύχιο «U-110», όταν το τελευταίο κυριεύθηκε από το HMS «Bulldog» τον προηγούμενο Μάιο), θα παρείχε κάποια ένδειξη για το πώς λειτουργεί γενικότερα η συσκευή. Είναι ά­ ξιο προσοχής το γεγονός πως δεν δίνεται καμία διευκρίνιση για τον συγκεκριμένο εξο­ πλισμό, αλλά και η απαγόρευση οποιοσδήποτε αναφοράς αυτού εκτός αποστολής.

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ I 8 7

θάλασσα. Αμέσως έσπευσε το «Prince Leopold» για να π ερισυλλέξει τα τρία από τα τέσσερα μέλη του πληρώματος. Δυ­ στυχώς, μόνο ένα μέλος κατάφ ερε να επιζήσει χάρη στις προσπάθειες ανάνη­ ψης που του έγιναν. Η θερμοκρασ ία του νερού αυτήν τη ν εποχή του χρόνου επ έ­ τρεπ ε ένα ελάχιστο περιθώριο λίγων λ ε ­ πτών επιβίωσης. To Hampden με αριθμό ΑΕ428, το οποίο ήταν και το υπεύθυνο για το προαναφερόμενο λάθος, καταρρίφ θηκε από ένα από τα δύο Messerschmitt Bf 109Ε, τα οποία απογειώθηκαν από το αεροδρόμιο τη ς Χέρντλα. Ο μόνος επι­ ζών αυτού του αεροσκάφους, ο πιλότος του σμηνίας Σμιθ, σώθηκε επειδή το Hampden του έπεσε δίπλα στο «Kenya» από το οποίο και διασώθηκε. Η α ντια ερ ο ­ πορική ασπίδα των πλοίων ανάγκασε τα δύο καταδιω κτικά να απομακρυνθούν. Η προγραμματισμένη επίθεση στα αερο­

ί

κατάληψή τους. Οι Γερμανοί αρχικά αντιστάθηκαν, όταν όμως έχασαν τον υπολοχαγό το υς Μπρέμερ, παραδόθηκαν. Ο Σλέητερ εγκα τέσ τη σ ε σε εκείνο το ση­ μείο το αρχηγείο του και προσπάθησε να επικοινωνήσει με το «Kenya». Η προσπά­ θ εια αυτή απ οδείχθηκε εξα ιρ ετικά χρονοβόρα. Οι ασύρματοι τύπου No.18 οι ο­ ποίοι χρησιμοποιήθηκαν, μ ετέδ ιδ α ν τα σήματά τους διακοπτόμενα (2), με απο­ τέλεσ μα να σ ημειω θεί κάποια καθυσ τέ­ ρηση στην επιχείρηση. Την πόλη του Νό­ τιου Βαάγκσο διέσχιζε ένας κεντρικός δρόμος μικρότερος από ένα χιλιό μετρο σε μήκος. Ο δρόμος αυτός ήταν παράλ­ ληλος με τη ν ακτογραμμή και απείχε 50 περίπου μέτρα από αυτήν. Ολα τα εργο­ στάσια τη ς πόλης βρίσκονταν στα δεξιά του, πάνω στο νερό. Η γερμανική φρου­ ρά τη συγκεκριμένη ημέρα ήταν ενισχυμένη με 50 άνδρες από τα γύρω απομο-

μάκρυναν το ν τοπικό πληθυσμό προς τη νότια είσοδο της πόλης συγχρόνως με τη ν έρευνά το υς για συνεργάτες των κατακτητών. Αυτούς που συνέλαβαν στα πρώτα σπίτια, το υς χρησιμοποίησαν ως τρα υματιοφ ορείς. Οι άνδρες τη ς 4ης Δι­ μοιρίας ήταν αυτοί που έφθασαν πρώτοι στο αρχηγείο της πόλης, το οποίο στεγα­ ζόταν στο μοναδικό ξενοδοχείο «Ulvesund». Αναγκάστηκαν, όμως, να κα­ λυφ θούν εξα ιτία ς των πυκνών πυρών των αμυνομένων. Ο λιμενάρχης, υπολοχαγός Σέμπελιν, είχε οργανώσει άριστα τη φρουρά της πόλης, εμποδίζοντας κά­ θ ε απόπειρα ανάπτυξης των Βρετανών προς βορρά. Ο λοχαγός Φόρεστερ, έχοντας απολέσ ει και το υς δύο υπολοχαγούς του, η­ γ είτο ο ίδιος τη ς επίθεσης τη ς ομάδας του. Στην προσπάθειά του να εφορμήσει στην κεντρική είσοδο υπό την κάλυψη ε-

Τα αντιτορπιλικά αιφνιδίασαν τη γερμανική φρουρά της

πόλης, ωστόσο μέρος αυτής άρχισε να πυροβολεί προς αυτά τραυματίζοντας μέλη των πληρωμάτων τους. δρόμια της Χ έρντλα και του ΣταΒάνγκερ από τα Stirling τη ς Διοίκησης Βομβαρδι­ στικών, το πρωινό της 27ης, δεν πραγματοπ οιήθηκε ποτέ. Τα αεροδρόμια θα βομβαρδίζονταν το μεσημέρι της ίδιας ημέρας από τα Blenheim των 110 και 114 Μοιρών. Οι Γερμανοί τεχ ν ικο ί στη Χ έρ­ ντλα κατάφεραν μέχρι εκείνη την ώρα να απομακρύνουν το ν πάγο από δύο μόνο αεροσκάφη, τα ίδια που εμφανίστηκαν στο φιόρδ του Βαάγκσο. Για μία ακόμα φορά, οι Β ρετανοί στάθηκαν τυχεροί.

ΕΠΙΘΕΣΗ ΣΤΟ ΝΟΤΙΟ ΒΑΑΓΚΣΟ Β ορειότερα από το σημείο απόβασης τη ς Ομάδας 2, υπήρχαν μία οχυρωμένη θέση και ένα αντιαεροπορικό. Η 3η Δ ι­ μοιρία του λοχαγού Τζάιλς ανέλαβε την

νωμένα παρατηρητήρια, οι οποίοι είχαν λάβει ολιγοήμερη άδεια λόγω των Χρι­ στουγέννων και κατέληξαν στην πόλη μην έχοντας άλλη επιλογή. Ηταν όλοι το υς β ετερά νοι τη ς Μάχης τη ς Νορβη­ γίας και άριστοι στον πόλεμο μέσα σε πόλεις. Με το υς πρώτους πυροβολι­ σμούς αντέδρασαν αμέσως, τοπ οθετώ ­ ντας ακροβολιστές σε κτίρια αλλά και στους βράχους πάνω από την πόλη, γ ε ­ γονός που κατέσ τησ ε δυσχερή, σε μεγά­ λο Βαθμό, τον εντοπισμό τους. Οι επ ιδρομείς υποχρεώθηκαν να προχωρούν από κτίριο σε κτίριο, άλλοτε αντιμετω π ίζοντας αντίσταση από ανασυντασσόμενους Γερμανούς και άλλοτε α­ νακαλύπτοντας κατατρομαγμένους πο­ λ ίτες στα ίδια τους τα σπίτια. Στην περί­ πτωση αυτή σημαντική υπήρξε η συμβο­ λή των Νορβηγών κομμάντος που άπο­

Αποψη του Βαάγκσο σήμερα από τους βράχους ανατολικά της πόλης. Στο μέσο της φωτογραφίας διακρίνεται το Μ όρτενες στην απέναντι όχθη, ενώ στα δεξιά το Μάαλοη που ενώνεται πια με γέφυρα μ ε το Βαάγκσο αλλά και την ενδοχώρα.

8 8 I ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ

3 νος Bren, σκοτώθηκε τη στιγμή κατά την οποία είχε μόλις αφοπλίσει μία χειροβομ­ βίδα που εξερράγη κάτω από τη σορό του. Ο λοχαγός Λ ίνγκε που μόλις είχε φθάσ ει στο σημείο, ανέλαβε αμέσως τη διοίκηση, ανασυντάσσοντας τη διμοιρία για επίθεση από την πίσω πλευρά του κτιρίου. Και ο ίδιος, όμως, σωριάστηκε νεκρός από σφαίρα στο στήθος. Ο επό­ μενος βαθμοφόρος ήταν ο δεκανέας Ουάιτ, ο οποίος αμέσως α ιτή θ η κε πυρών υποστήριξης του όλμου τη ς 1ης Διμοι­ ρίας που έφ θασ ε κοντά του. Σταδιακά άρχισαν να καταφθάνουν όλο και περισ­ σ ότεροι κομμάντος για υποστήριξη. Οι βολές του όλμου προκάλεσαν μια πυρ­ καγιά στον τελ ευ τα ίο όροφο του ξενοδο­ χείου και ο Ουάιτ αντιλήφ θηκε πως αυτή ήταν η ευκαιρία που χρειαζόταν. Επιχειρήθηκε έφοδος με χειροβομβίδες, ανα­ γκάζοντας το υς αμυνομένους να βρουν καταφύγιο στο διπλανό κτίριο. Ο Σλέη­ τερ ενημερώ θηκε για την καθυστέρηση. Γνώριζε πως τα εκρηκτικά έπρεπε να τ ο ­ π οθετηθούν πριν την άφιξη περαιτέρω γερμανικών ενισχύσεων. Ζήτησε τ ό τε τη βοήθεια του ταγματάρχη Τσώρτσιλ από την Ομάδα 3 στο Μάαλοη, ενώ απ έστειλε σήμα στον Χάυντον να εμπ λέξει την Ομάδα 4.

Εκδοτική 20 13 Σχεδίαση χάρτη.ΓΝ Ω Μ Ω Ν Η επιδρομή των κομμάντος στο Μάαλοη και στο Βαάγκσο.

ΕΠΙΘΕΣΗ ΣΤΟ ΜΑΑΛΟΗ Η Ομάδα 3 του ταγματάρχη Τζακ Τοώρτσιλ (3), ο οποίος εκτελο ύσ ε και χρέη υποδιοικητή του No.3 Commando, ε ­ π ιτέθ ηκε στα τέσσερα πυροβόλα του Μάαλοη την ίδια στιγμή που η Ομάδα 2 καταλάμβανε τη ν οχυρωμένη θέση νότια τη ς πόλης. Ο Τσώρτσιλ όρισε δ ια φ ο ρ ετι­ κές αποστολές στις δύο διμοιρίες που ε ί­ χε μαζί του. Η πρώτη (5η Διμοιρία του No.3 Commando), του λοχαγού Ρόναλντ, θα καταλάμβανε το άκρο δεξιό πυροβό­ λο και θα «κτένιζε» την ανατολική πλευ­ ρά του νησιού, καταστρέφ οντας το ερ ­ γοστάσιο στη βόρεια ακτή μαζί με μία α­ ποθήκη πυρομαχικών. Καλυπτόμενη από το πυκνό προπέτασμα καπνού των Hampden, αιφνιδίασε και εξουδετέρω σ ε ένα πολυβολείο, φθάνοντας στο πυρο-

7ο Ρέινε όπως είναι σήμερα, στα νησιά Λοψότεν.

βόλο χωρίς να υπάρξει άλλη συμπλοκή με το ν εχθρό. Η δ εύτερ η (6η Διμοιρία του No.3 Commando), του λοχαγού Γιάνγκ, είχε ως στόχο τη ν καταστροφή των τριών υπόλοιπων πυροβόλων πάνω στο νησί και την επίθεση στους στρατώνες του νησιού. Παρόμοια με τη ν 5η Δ ιμοι­ ρία, οι άνδρες της 6ης έφθασαν στα πυ­ ροβόλα χωρίς να συναντήσουν κανέναν εχθρό. Ομως κατά τη στιγμή εκείνη που ο καπνός κάλυψης άρχισε να διαλύεται, έγιναν ορα τές μ ερικές καλύβες στα 200 μέτρα, από όπου και άρχισαν πυροβολι­ σμοί προς το μέρος τους. Υστερα από ρί­ ψη χειροβομβίδων, η απειλή εξ ο υ δ ε τε ­ ρώθηκε και οι δύο Γερμανοί που α ν τισ τέ­ κονταν μέσα στις καλύβες παραδόθηκαν. Η υπόλοιπη φρουρά του νησιού βρισκό­ ταν στους κοιτώ νες βο ρειό τερα από το σημείο της πυροβολαρχίας. Οι περισσό­ τερ ο ι είχαν υποστεί νευρικό κλονισμό από τη ν αγριότητα του βομβαρδισμού και αιφ νιδιαζόμενοι πλήρως από το υς άν­ δρες τη ς 6ης Διμοιρίας παραδόθηκαν α­ μέσως. Τη στιγμή εκείνη, ο Σλέη τερ ζή­ τησε ενισχύσεις από το αρχηγείο του και ο Τσώρτσιλ του έσ τειλ ε τη μία από τις δύο δ ιμο ιρίες του. Οι υπόλοιποι άνδρες τη ς Ομάδας 3 κατευθύνθηκα ν προς το

Μ όρτενες για την καταστροφή της μονά­ δας ιχθυελαίου ρέγγας.

ΕΠΙΘΕΣΗ ΣΤΟ ΒΟΡΕΙΟ ΒΑΑΓΚΣΟ Μόλις επιβεβαιώ θηκε η κατάληψη του Μάαλοη, τα αντιτορπ ιλικά «Onslow» και «Oribi» έπλευσαν βόρεια προς το Ούλβεσουντ. Πάνω στο «Oribi», η Ομάδα 5 του λοχαγού Μπάιρνυ ετο ιμ ά σ τη κε για απόβαση βόρεια του Νότιου Βαάγκσο. Τα αντιτορπ ιλικά αιφνιδίασαν τη γερμανική φρουρά τη ς πόλης, ωστόσο μέρος αυτής άρχισε να πυροβολεί προς αυτά τραυμα­ τίζοντας μέλη των πληρωμάτων τους. Ακολούθησε ένα πανδαιμόνιο, όταν ναύ­ τε ς από τις υπ ερκατασκευές των πλοίων άρχισαν να πολυβολούν προς τα παρά­ θυρα από όπου έβαλλαν ενα ντίον τους. Ξαφνικά, πίσω από το υς βράχους βόρεια τη ς πόλης, ξεπρόβαλαν τέσ σ ερα βοηθη­ τικά πλοία των Γερμανών. Ηταν το εξοπλι­ σμένο ρυμουλκό «Fohn», τα νορβηγικά α­ τμόπλοια «Normar» και «Remar Edzard Fritzen» και το ολλανδικό ατμόπλοιο «Eismeer». Επρόκειτο για επιταγμένα πλοία, επανδρωμένα με γερμανικά πλη­ ρώματα. Ολα τα σκάφη καταστράφηκαν,

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ I 8 9

Ωρα για αποχώρηση. Ο αξιωματικός κοιτάξει το ρολόι του. Αλλη μια σκηνή από το φιλμ που ελήφθη στο Βάαγκσο.

πριν προλάβουν να αντιδράσουν. Από το «Fohn», ο κυβερνήτης του, σημαιοφό­ ρος Λορ, δ ιέτα ξε πυρ προς το «Onslow» με το διπλό αντιαεροπορικό Oerlikon των 20 mm σε μια απεγνωσμένη προσπάθεια αντίστασης. Στη συνέχεια, ο Λορ έδωσε εντολή στα ατμόπλοια να προσαράξουν, ενώ και ο ίδιος, με μια απότομη στροφή,

προσάραξε στην ακτή που βρισκόταν στα αριστερά του. Το «Onslow», ανταπο­ δίδοντας τα πυρά, σκότωσε το ν Λορ και κάποιους από το υς άνδρες του. Το υπό­ λοιπο πλήρωμα συνέχισε να πυροβολεί προς το αντιτορπ ιλικά από την ακτή με τον ελαφρύ οπλισμό του. Τα τυ φ έκιά τους, όμως, σίγησαν με μία «χαριστική βολή» που δόθηκε από τα μικρά πυροβό­ λα του αντιτορπιλικού. Στις 10.20, η Ομάδα 5, μόλις αποβιβά­ στηκε βόρεια τη ς πόλης, έσ τησε οδό­ φραγμα και αιχμαλώτισε τα πληρώματα των πλοίων που είχαν προσαράξει. Μία περίπολος εστάλη να καταλάβει το Βό­ ρειο Βαάγκσο. Εκεί αιχμαλώτισε αριθμό ναυτικών από τα προσαραγμένα πλοία και κατέσ τρεψ ε το ν τηλέγραφο και την τηλεφω νική γραμμή. Οι υπόλοιποι άν­ δρες τη ς Ομάδας 5 διέκοψαν τις επ ικοι­ νωνίες με τη ν καταστροφή του τηλέγρα­ φου που σ υνέδεε το Β όρειο με το Νότιο Βαάγκσο. Στο σημείο του οδοφράγματος έφ θασ ε μία εμπροσθοφυλακή τη ς δ ιμο ι­ ρίας που σ τάθ μ ευε στην πυροβολαρχία του Χαλσόερ και η οποία είχε σ ταλεί να ερ ευνή σ ει το Νότιο Βαάγκσο. Με την εξουδετέρω σή της από το υ ς κομμάντος, η υπόλοιπη γερμανική διμοιρία επ έσ τρε­ ψε αποφασισμένη να ανακαταλάβει τις θ έσ εις των Βρετανών. Ο Μπάιρνυ τό τε θεώ ρησε πως ήταν καιρός να αναδιπλω-

ί Εχοντας επιτύχει όλους τους στόχους της και με μηδενικές απώλειες, η ομάδα των κομμάντος περισυνελέγη από το αντιτορπιλικό υπό την κάλυψη των πολυβόλων του.

9

ΒΡΕΤΑΝΙΚΗ ΥΠΕΡ ΕΥΑΙΣΘΗΣΙΑ Κατά τη διάρκεια συμβουλίου επιτελών, ο λόρδος Μάουντμπατεν πρότεινε την απο­ ζημίωση -μ ε χρήματα που θα μεταφέρονταν με την αποστολή- των ντόπιων ψαράδων για την απώλεια του κύριου μέσου εσόδων τους(Ι), αν και ο ίδιος παραδέχθηκε πως μια τέτοια ενέργεια θα δημιουργούσε κακό προηγούμενο. Κατατρομαγμένος, ο στρατηγός σερ Αλαν Μπρούκ απάντησε πως κάτι τέτοιο είναι αδύνατο να εγκριθεί γ ι’ αυτήν ή για ό­ ποια άλλη καταδρομική επιχείρηση, αφού θα δημιουργούσε μεγάλο πρόβλημα και θα προκαλούσε καταστρεπτικά αποτελέσματα στο τέλος του πολέμου. Φυσικά, η Βρετανία δεν ήταν σε θέση να αποζημιώσει τις περισσότερες χώρες της Ευρώπης για τις κατα­ στροφές που θα προκαλούντο στην προσπάθεια απελευθέρωσής τους. Συμφωνήθηκε τότε, ως μια πιο ευχάριστη -και λιγότερο δαπανηρή- λύση, η αποστολή χριστουγεννιά­ τικων δώρων για τα παιδιά, μιας και η αποστολή προγραμματίστηκε για το τέλος Δεκεμ­ βρίου!

9 0 1 ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ

Γερμανοί αιχμάλωτοι οδηγούνται προς τα αποβατικά.

θ ε ί και να επ ισ τρέφ ει στο «Oribi». Εχο­ ντας επ ιτύχει όλους το υ ς στόχους της και με μ η δ ενικές απώλειες, η ομάδα των κομμάντος περισυνελέγη από το αντιτορπιλικό υπό τη ν κάλυψη των πολυβό­ λων του, το οποίο έφ θασ ε π έντε μόλις λεπ τά μ ετά το σήμα του λοχαγού. Κατά τη διάρκεια των συμπλοκών βό­ ρεια τη ς πόλης, εμφ ανίστηκαν από το βόρειο πέρασμα του Ο ύλβεσουντ δύο α­ κόμα εχθρικά σκάφη που κατέφθασαν ακούγοντας το υ ς κανονιοβολισμούς δ ί­ πλα στο Βαάγκσο. Πρώτο εμφ ανίστηκε το εξοπλισμένο ρυμουλκό «Rechtenfleth», ακολουθούμενο από το φορτηγό «Anita L. M. Russ». Τα δύο σκάφη δεν πρόλαβαν ο ύ τε αυτά να αντιδράσουν μόλις τα αντιτορπιλικά άνοιξαν πυρ ενα ντίον τους. Αφού προσάραξαν και αυτά βίαια, οι κα­ νονιοβολισμοί των Βρετανών τα απ οτε­ λείωσαν. Το Βασιλικό Ναυτικό μέχρι ε κ ε ί­ νη τη στιγμή είχε εξο υδετερ ώ σ ει ή βυθί­ σει έ ξ ι εχθρικά πλοία συνολικού εκτοπ ί­ σματος 15.000 τόννων. Τα αντιτορπ ιλικά στράφηκαν πάλι προς νότο όπου η μάχη ακόμα μαινόταν. Ακόμα δύο εχθρικά πλοία εντοπίστηκαν, αυτήν τη φορά από το «Offa», όταν το τε λ ευ τα ίο κλήθηκε να καλύψει τη ν είσοδο του φιόρδ ν ο τιό τε­ ρα, τη στιγμή που τα άλλα δύο πλοία της ίδιας κλάσης υποστήριζαν τη ν απόβαση της Ομάδας 5. Αμέσως ειδοπ οιήθηκε το «Chiddingfold» να π λεύσει νότια, για απο­ τροπή διαφυγής των εχθρικών σκαφών. Τα εχθρικά σκάφη ήταν το εξοπλισμένο ρυμουλκό «Donner» και το εμπορικό α­ τμόπλοιο «Anhalt». Το τε λ ευ τα ίο προσά­ ραξε, μόλις αντιλήφ θηκε το αντιτορπ ιλικό. Το «Donner» κυριεύθ η κε από άγημα του «Offa». Ηταν μάλιστα προγραμματι­ σμένη η επιστροφή του στη Σκωτία ως λάφυρου, αλλά βυθίστηκε, όταν ανακα­ λύφ θηκε πως οι δεξα μενές του ήταν σχε­ δόν άδειες. Πίσω στο Νότιο Βαάγκσο, ο Σλέητερ

συντόνισε την επίθεση για την εκκαθ ά­ ριση τη ς πόλης μοιράζοντας τις ενισχύ­ σ εις (από το Μάαλοη, το Χόλεβικ και την Ομάδα 4) σε δύο ομάδες που ξεκίνησαν τη ν παράλληλη πορεία τους προς βορρά, η πρώτη από αριστερά και η δ εύτερ η κι­ νούμενη πάνω στην ακτή. Λόγω των Γερ­ μανών ακροβολιστών, η ομάδα που ανα­ πτυσσόταν από τη ν ακτή πήρε το προβά­ δισμα. Αργά αλλά σταθερά, οι κομμά­ ντος, με μεγαλύτερη πια ιοχύ πυρός, εκ ­ καθάρισαν όλα τα εργοστάσια και οι μη­ χανικοί ξεκίνησαν να τοπ ο θ ετο ύν τα εκρηκτικά τους. Συγχρόνως, οι ακροβο­ λισ τές αναγκάστηκαν να καλυφθούν εξαιτίας των πυκνών πυρών των κομμά­ ντος αλλά και των δύο αντιτορπιλικώ ν που είχαν επ ισ τρέφ ει και κανονιοβολού­ σαν τους βράχους κατόπιν συνεννόησης

με τις αμφ ίβιες μονάδες. Μ ερικά από τα σπίτια στα οποία ακόμα εκδηλω νόταν α­ ντίσταση, βομβαρδίστηκαν επίσης. Κάποια άλλα κτίρια, με τους Γερμανούς α­ κροβολιστές οχυρωμένους σε αυτά, πυρπολήθηκαν από το υς άνδρες της Ομάδας 2. Ενα ακόμα δυστύχημα επ ρόκειτο να συμβεί, όταν από κακό υπολογισμό μία ο­ λόκληρη μονάδα μηχανικών σκοτώθηκε ενεργοποιώ ντας το υς π υροκροτητές το υς πολύ πρόωρα. Τελικά, ο λοχαγός Γιάνγκ έφ θασ ε στο β ο ρειό τερο κτίριο τη ς πόλης και οχυρώθηκε σε περίπτωση εμφάνισης τη ς εχθρικής διμοιρίας από τον δρόμο που κατευθυνόταν προς το Β όρειο Βαάγκσο. Στις 12.30, ο Χάυντον έλα βε σήμα από τον Σλέη τερ πως η ε ­ χθρική αντίσταση είχε κατασταλεί και ότι

I

W f'

οι κατεδαφ ίσ εις ήταν σε εξέλιξη . Ολα τα εργοστάσια κατεδαφ ίστηκαν, ενώ κάποια από τα κτίρια που χρησιμοποιούντο από τους Γερμανούς πυρπολήθηκαν. Στις 13.10, ο Γιάνγκ με το υς άνδρες του διατάχθηκαν να εγκαταλείψ ουν το βόρειο άκρο τη ς πόλης και κατευθύνθηκα ν στην περιοχή επιβίβασης, αποτελώντας το υς τελ ευ τα ίο υ ς άνδρες που άφησαν το νησί. Μέχρι τις 14.35, όλη η δύναμη των ανδρών είχε επ ισ τρέφ ει στα πλοία, ενώ ο στολίσκος ήταν έτο ιμ ο ς για το τα ­ ξίδι τη ς επιστροφής. Στις 13.00, το πυροβόλο του Ρουγκσούντο άρχισε πάλι το υ ς σποραδικούς κανονιοβολισμούς με εύ στοχες βολές πάνω στο «Kenya» (μία από α υ τές κτύπησε το πλοίο τρία μέτρα πάνω από τη ν ίσαλο γραμμή του, στο ύψος τη ς γέφυ-

Φωτογραφία του αεροδρομίου της Χέρντλα λίγο πριν τον βομβαρδισμό των Blenheim.

ΣΤΡΑΤΙΟΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ 191

Την επομένη, πλήθος κόσμου α νέμ ε­ νε σε μία από τις προβλήτες του Σκάπα Φλόου, παρουσία εκπροσώπων του Τύ­ που, το ν στολίσκο επιφυλάσσοντας θ ερ ­ μή υποδοχή στους καταδρομείς.

ΜΑΧΕΣ ΠΑΝΙ) ΑΠΟ ΤΟ ΒΑΑΓΚΣΟ Η RAF κάλυψε την περιοχή των επιχει­ ρήσεων από τις 09.30 το πρωί έως τις 16.15 το απόγευμα. Στις 12.30, αριθμός γερμανικών βομβαρδιστικών Heinkel He 111 αποπειράθηκε να κτυπήσει τα πλοία στο φιόρδ του Βαάγκσο. Χάρη στα πυκνά αντιαεροπορικά των πλοίων, οι βόμβες έ ­ πεσαν μακριά από αυτά. Τα Blenheim της No 114 Μοίρας κτύπησαν το αεροδρόμιο της Χέρντλα, όπως ή ­ ταν προγραμματισμένο, δύο λεπτά μετά τις 12. Χρησιμοποιώντας βόμβες των 250 lb και εμπρηστικές των 4 lb από ύψος 80 μέτρων, κατέστρεψαν τον διάδρομο και τα περισσότερα κτίρια της βάσης. Ενα βομβαρδιστικό κτυπήθηκε από το αντιαε­ ροπορικό των 88 mm της βάσης και χάνο­ ντας τον έλεγχο συγκρούστηκε βίαια στον αέρα με ένα άλλο. Και τα δύο αερο­ σκάφη συνετρίβησαν στη θάλασσα. Στις 3 το μεσημέρι, η Luftwaffe πραγ­ ματοποίησε την τελ ευ τα ία της εμφάνιση με έναν σχηματισμό He 111, ο οποίος έριΧαρούμενοι κομμάντος μ ε Νορβηγούς πολίτες ποζάρουν για τον φακό του πολεμικού ανταποκριτή, δείχνοντας τον δρόμο προς τη Βρετανία και ένα πιο αισιόδοξο μέλλον.

και αυτ° ζ το φορτίο του μακρια απο τα πλοία λόγω των πυκνών αντιαεροπορικών.

ρας). Αυτήν τη φορά ανταπέδωσαν τα πυρά οι δύο οπίσθιοι τριπλοί πύργοι X και Υ μαζί με πυροβόλα των 4 in, επ ιτυγ­ χάνοντας τη ν καταστροφή του. Η επιχείρηση είχε σ τεφ θ εί με επ ιτυ­ χία, παρέχοντας -πάνω από ό λ α - την ευ ­ καιρία στους κομμάντος του Χάυντον να επ ιδείξουν τη ν αξία το υς ως μάχιμης μο­ νάδας. Το κόστος τη ς επιδρομής στο Βα­ άγκσο περιελάμβανε την απώλεια τριών αξιωματικών και 15 υπαξιωματικών και ο­ πλιτών κομμάντος. Το Ναυτικό είχε απώ­ λ ειες οκτώ ναυτών, ενώ η RAF κήρυξε α­ γνοούμενα οκτώ αεροσκάφη τη ς με τα πληρώματά τους. Πάνω στα μεταγω γικά νοσηλεύθηκαν 71 τρα υματίες. Οι απώ­ λ ειες των Γερμανών υπολογίστηκαν σε 150 νεκρούς. Είχαν συλληφ θεί αιχμάλω­ το ι 40 στρατιώ τες με έναν αξιωματικό τους, 15 ναύτες του Kriegsmarine και 40 Γερμανοί του Εμπορικού Ναυτικού. Μαζί τους συνελήφθησαν και επτά Νορβηγοί συνεργάτες των Γερμανών. Αυτήν τη φο­ ρά, οι εθ ελ ο ν τές Νορβηγοί που άφησαν τη χώρα τους για να συνεχίσουν τον αγώ­ να τους στο βρετανικό έδαφος, έφ θ α ­ σαν τους 77.

9 2 I ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ

0 / κομμάντος τάσσουν όλμο των 3 ίπ στο Βάαγκσο.

ρώθηκε για τη ν κίνηση αυτή σ τις 26 του μηνός, ο ναύαρχος Τόβη, αρχηγός του Μ ητροπολιτικού Στόλου, του παραχώρη­ σε το δικαίωμα επιλογής ώστε να προχω­ ρήσει ή να γυρίσ ει πίσω. Τελικά, ο Χάμιλ­ τον επ έλ εξε να π αραμείνει και να διακιν­ δυνεύσει. Η εμφάνιση εχθρικώ ν αερο­ πλάνων π εριορίστηκε μόνο στη ρίψη μίας βόμβας που έπεσε πολύ κοντά στο

πληρώματα («Kong Harald» και «Nordland»), τη βύθιση ενός περιπολικού (του «Geier» από το «Ashanti») και τη σύλ­ ληψη δύο Νορβηγών συνεργατών αλλά και 29 Γερμανών στρατιωτών. Η Δύναμη J έφ θασ ε στο Σκάπα Φλόου την Πρωτο­ χρονιά του 1942 μαζί με 299 Νορβηγούς πρόσφυγες και κάποια από τα μέλη των οικογενειώ ν τους.

Τρόπαιο από την επιχείρηση «Claymore» στα νησιά Λοφότεν.

ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗ «ANKLET» Στις 22 Δ εκεμβρίου, ξεκίν η σ ε η Δύ­ ναμη J από το Σκάπα Φλόου, υπό τη διο ί­ κηση του υποναυάρχου Λούις Χάμιλτον, για τα νησιά Λ οφ ότεν και το φιόρδ του Βεστ. Η δύναμη α π οτελείτο από τη ναυ­ αρχίδα, το ελαφρύ καταδρομικό HMS «Arethusa», τα αντιτορπ ιλικά HMS «Somali», «Ashanti», «Bedouin» και «Eskimo», το αντιτορπ ιλικά συνοδείας HMS «Lamerton» και τα πολωνικά «Krakowiak» και «Kujawiak», τις νορβηγι­ κές κο ρ β έτες «Eglantine» και «Acanthus», τα ναρ καλιευτικά HMS «Speedwell», «Harrier» και «Halcyon», το μεταγω γικό HMS «Prince Albert», τα π ετρελαιοφόρα «Black Ranger» και «Grey Ranger», τα διασωστικά πλοία HMS «Scott» και -τ ο δανι­ κ ό - «Gudrum Maersk», το ρυμουλκό ανοι­ κτής θαλάσσης HMS «Jaunty» και το υ­ ποβρύχιο HMS «Sealion». Το μεταγω γικό HMS «Princess Josephine Charlotte» και το αντιτορπ ιλικά συνοδείας HMS «Wheatland» ξεκίνησαν από τα νησιά Σ έτλ α ντ και συνάντησαν τον στολίσκο κα θ ’ οδόν. Τα πλοία δεν ανεφοδιάστηκαν όπως ο στολίσκος για το Βαάγκσο, γ ια τί είχαν μαζί το υ ς τα π ετρελαιοφόρα. Μ ε­ τά από τα ξίδ ι τριών ημερών, το «Arethusa» συνάντησε το υποβρύχιο HMS «Sealion», το οποίο και θα πραγμα­ τοποιούσε επισήμανση των σημείων απ' όπου θα διερχόταν ο στολίσκος μέσα από το κανάλι του φιόρδ. Σ τις 26 Δ εκεμβρίου, στις 6 το πρωί, οι άνδρες του Νο.12 Commando αποβιβά­ στηκαν στα προκαθορισμένα σημεία αιφ νιδιάζοντας τη φρουρά που, λόγω των Χριστουγέννων, ήταν πιο «χαλαρή». Κατελήφθησαν οι πόλεις του Ρέιν και του Μ όσκενες καθώς και ο τηλέγραφ ος στο Γκλόουπεν. Υπήρξε φόβος επ ίθεσης εκ μέρους τη ς Luftwaffe, καθώς εννέα Ju 87, 30 Ju 88 και εννέα He 111 κατέφ θασαν από βάσεις τη ς βόρειας Γαλλίας στα αεροδρόμια του Σταβάνγκερ και του Μπόντο. Παρόλο που ο Χ άμιλτον εν η μ ε­

Το ελαφρύ καταδρομικό HMS «Kenya», ναυαρχίδα της 10ης Μοίρας Καταδρομικών και πλωτό αρχηγείο της επιχείρησης «Archery». Αποτελούσε σκάφος κλάσης «Fiji» με 12πυροβόλα των 6 in σε τέσσερις τριπλούς πύργους, οκτώ πυροβόλα των 4 in σε τέσσερις διπλούς πύργους, τέσσερα διπλά αντιαεροπορικά Bofors των 40 mm, τρία τετραπλά QF των 2 pdr (pom-pom) και έξι διπλά αντιαεροπορικά των 20 mm.

«Arethusa» τη ν επομένη από υδροπλάνο Heinkel He 115. Αυτό το π εριστατικό ήταν α ρ κετό για να κάνει το ν Χ άμιλτον να α­ ναθεω ρήσει τη ν προηγούμενη απόφασή του σχετικά με τον κίνδυνο που δ ιέτρ εχαν τα πλοία του, και να τε ρ μ α τίσ ει την επιχείρηση μετά από δύο εικο σ ιτετρ ά ω ­ ρα παραμονής. Η απόφαση αυτή εξό ρ γι­ σε το ν Τσώρτσιλ, ο οποίος αργότερα εξέφρασε τη ν απογοήτευσή του για το συμβάν σε μήνυμα του προς το Γενικό Επιτελείο. Ο απολογισμός τη ς επιχείρησης περιελάμβανε τη ν καταστροφή δύο ραδιο­ φωνικών σταθμών, την αιχμαλώτιση δύο νορβηγικών φορτηγίδων με γερμανικά

Λήψη επαφής με ασύρματο No 18 στο Βάαγκσο, από την ομάδα διοίκησης των κομμάντος.

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Οι δύο επιχειρήσεις -κ α ι ιδιαίτερα η επιδρομή στο Βαάγκσο- επέτρεψ αν την εξαγωγή χρήσιμων συμπερασμάτων αλ­ λά και ανέδειξαν προβλήματα που έπ ρε­ πε να λυθούν αμέσως. Τα συμπεράσματα που εξήχθησαν είχαν μεγάλη επίδραση σε τα κ τικό και επιχειρησιακό επίπεδο, ενώ ελήφθησαν υπόψη σε μ ετα γ εν έσ τε­ ρες αποβάσεις. Μπορεί τα συμπεράσμα­ τα από τη Διέππη, το επόμενο καλοκαίρι, να βοήθησαν καλύτερα στην οργάνωση και στον προγραμματισμό για τη ν απόβα­ ση στη Νορμανδία, αλλά η ανάλυση του Βαάγκσο έθ εσ ε πρώτη τα θ εμ έλ ια σχεδιασμού αποβάσεων. Η βελτίωση των επι­ κοινωνιών μεταξύ των αμφίβιων δυνάμε­ ων και των πλωτών αρχηγείων, ο εξοπλι­ σμός των LCA με πολυβόλα, η συμβολή τη ς Αεροπορίας και τόσα άλλα θ έμ α τα βρέθηκαν ξαφνικά στο προσκήνιο. Η πρώτη συμμαχική απόβαση ήταν γεγο­ νός. Τώρα πια απ έμενε στο μέλλον να π ροηγείται η σωστή προετοιμασία. Η επιχείρηση υπήρξε η πρώτη επ ιτυ­ χημένη απόβαση ευ ρύτερη ς κλίμακας σε κατεχόμενο έδαφος και γ ι’ αυτόν τον λόγο έτυ χε μεγάλης προπαγάνδας κατά τη ν περίοδο στην οποία διεξήχθη. Ομως, οι συμμαχικές νίκες που ακολούθησαν (Μάχη του Ελ Αλαμέιν, αποβάσεις στη βόρεια Αφρική και στη Σικελία), επίσκια­ σαν τη σ ημαντικότητά της. Οσο για τους κομμάντος, απ έδειξαν επ ιτέλους πως η

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ U TOP IA I 9 3

Μέλη του Νο.3 Commando σε εκδήλωση που πραγματοποιήθηκε το 2005 προς τιμήν τους στο Βαάγκσο, επάνω στην κανονιοφόρο του Νορβηγικού Ναυτικού HNoMS «Hitra».

συνεχής και σωστά οργανωμένη εκπαί­ δευση εγγυάτο π ερισσότερες π ιθανότη­ τε ς επιβίωσης, ακόμα και στο πιο εχ θ ρ ι­ κό περιβάλλον. Δ εν αντιμετω π ίζονταν πια μόνο ως μικρές ομάδες δ ολιοφ θο­ ράς. Οι ειδ ικές δυνάμεις έγραφαν τη δ ι­ κή τους σελίδα στην έκβαση του πολέ­ μου. Από τη ν άλλη, οι Γερμανοί προσπάθη­ σαν να μειώσουν το μέγεθος και τη ση-

είδους σκληρά αντίποινα. Υπήρξαν μόνο κάποιες αλληλοκατηγορίες μεταξύ υψη­ λόβαθμων αξιωματικών για ευθύνες, αλ­ λά η Ανώτερα Διοίκηση των Ενόπλων Δυ­ νάμεων (Oberkommando der Wehrmacht OKW) δεν π είσθηκε ό τι η Νορβηγία αποτ ε λ ε ί απειλή. Ευτυχώς για τους Συμμά­ χους που οι επιχειρήσεις «Archery» και «Anklet» έπεισαν το κατάλληλο πρόσω­ πο. Ο Χ ίτλερ ήταν πεπεισμένος πια πως η Νορβηγία αποτελούσε τη ζώνη του πε­ πρωμένου στον πόλεμο. Παρά τις προ­ σπάθειες πολλών επιτελών του να τον πείσουν για την τεράσ τια δυσκολία του συγκεκριμένου εγχειρήματος από τον ε ­ χθρό (ακόμα και με αμερικανική συμμε­ τοχή), ο ίδιος έσ τειλ ε αμέσως 12.000 άν­ δρες ύστερα και από έκκληση του στρα­ τηγού Φάλκενχορστ. Ακολούθησαν 18.000 το υς επόμενους μήνες σε μια προσπάθεια οχύρωσης των νορβηγικών ακτών. Το Ναυτικό διατήρησε κύριες μο­ νάδες του μέσα στον λαβύρινθο των φιόρδ για προστασία των θαλάσσιων ο­ δών και των τοπικών ακτών. Το κυριότε-

Σπάνια ερασιτεχνική φωτογραφία του ελαφρού καταδρομικού HMS «Arethusa» κατά τον απόπλου με προορισμό τα νησιά Λοφότεν. Το πλοίο της ομώνυμης κλάσης δ ιέθ ετε έξι πυροβόλα των 6 in σε δύο τριπλούς πύργους, τέσσερα πυροβόλα των 4 in, δύο τετραπλά QF (pom-pom) και τέσσερα αντιαεροπορικά Oerlikon των 20 mm.

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ 1. Μέχρι το τέλος του πολέμου, 80.000 Νορβηγοί πρόσφυγες είχαν εγκαταλείψει τη χώρα τους με τους περισσότε-

® Η επιχείρηση υπήρξε η πρώτη επιτυχημένη απόβαση ευρύτερης κλίμακας σε κατεχόμενο έδαφος και γι’ αυτόν τον λόγο έτυχε μεγάλης προπαγάνδας. μασία αυτών των επιδρομών με την α ν τί­ στοιχη προπαγάνδα όσον αφορά τις ζη­ μιές και τις απώλειές τους. Σκλήρυναν τη συμπεριφορά τους απέναντι στους ντόπιους, αλλά δεν εφάρμοσαν κανενός

9

ρο, όμως, ήταν πως στα μέσα του 1944 πάνω από 350.000 σ τρατιώ τες βρίσκο­ νταν στη Νορβηγία και η πλειοψηφία αυ­ τών π ληροφορήθηκε εκ ε ί το τέλο ς του πολέμου. El

Μ ετά το πέρας της επιδρομής στη νήσο Μάαλοη, οι καταδρομείς συγκεντρώνονται για να αποχωρήσουν, κατευθυνόμενοι σε άλλους στόχους. Τρίτος από αριστερά, ο αντισυνταγματάρχης Τσώρτσιλ.

9 4 ! ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ

ρους να καταφεύγουν στη Βρετανία. Από αυτούς, 28.000 άνδρες και γυναίκες στρατολογήθηκαν σε όλα τα σώματα. Ο νορβηγικός εμπορικός στόλος των 1.000 και πλέον πλοίων επανδρωνόταν από 27.000 ναυτικούς. Το Βασιλικό Νορβηγι­ κό Ναυτικό διέθ ετε 118 σκάφη που ήταν είτε συνοδευτικά νηοπομπών είτε βοη­ θητικά στην πλειοψηφία τους. Ενας α­ ριθμός αεροπόρων επάνδρωσαν τέσσε­ ρις μοίρες εθελοντών στη RAF. Πολύ λιγότεροι ήταν οι εθελοντές στον Στρατό σε διάφορες βοηθητικές υπηρεσίες. Ως μάχιμη μονάδα ξεχώριζε ο λόχος Ανε­ ξάρτητων Νορβηγών στο No.10 Commando που ως κύριο αντικείμενο ε ί­ χε την εκπαίδευση Βρετανών στρατιω­ τών σε χειμερινό πόλεμο. 2. Το γενικό αυτό πρόβλημα λύθηκε μετά από μερικούς μήνες, όταν οι συγκεκρι­ μένοι ασύρματοι αντικαταστάθηκαν επι­ χειρησιακά από τους πιο αξιόπιστους N o.19 Mk II. Μέχρι τότε, οι επικοινωνίες μεταξύ πρώτης γραμμής και μετόπισθεν πραγματοποιούντο με αποστολή αγγε­ λιοφόρων. 3. Ο ταγματάρχης Τζακ Τσώρτσιλ (απλή

συνεπωνυμία με τον πρωθυπουργό), γνωστός και με το παρατσούκλι «Τρελός Τζακ», είχε τη φήμη του επιδεικτικού και άκρως εκκεντρικού αξιωματικού. Αν και Αγγλος στην καταγωγή, εφορμούσε στην πρώτη γραμμή φορώντας ένα κιλτ και κραδαίνοντας στο χέρι ένα σκωτικό

broadsword (άλλες φορές κρατούσε μία μεσαιωνική βαλλίστρα)! Ο ίδιος έλεγε πως «κάθε αξιωματικός που πάει στο μ έ ­ τωπο χωρίς το σπαθί του, δεν είναι σω­ στά εξοπλισμένος». Παρασημοφορημένος με τον Στρατιωτικό Σταυρό, εμψύχω­ νε πάντα τους άνδρες του ακόμα και με

τον πιο απρόβλεπτο τρόπο. Στο αποβατικό προς την ακτή του Μάαλοη, οδήγησε την Ομάδα 3 παίζοντας γκάιντα. Η εκκωφαντική μουσική του οργάνου ενθάρρυνε μεν τους Σκωτσέζους κομμάντος, αλ­ λά έκανε τους υπόλοιπους, Αγγλοσάξονες στην καταγωγή, να ξεχυθούν στην α ­ κτή με τρομερή ορμή για να ξεφύγουν από το «φρικιαστικό σκούξιμο», όπως το περιέγραψαν οι ίδιοι αστειευόμενοι αρ­ γότερα!

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ (1) Chris Mann & Christer Jörgensen: HITLER'S ARCTIC WAR: THE GERMAN CAMPAIGNS IN NORWAY, FINLAND AND THE USSR 1940-1945, Brown Partworks Limited, 2002. (2) Tim Moreman: BRITISH COMMANDOS 1940-46, Osprey Publishing Limited, 2006. (3) Ken Ford: OPERATION ARCHERY: THE COMMANDOS AND THE VAAGSO RAID 1941, Raids No 21, Osprey Publishing Limited, 2011. (4) Leroy Thomson: BRITISH COMMANDOS IN ACTION, Squadron/Signal Publications Inc., 1987. (5) http://www.lonesentry.com/ manuals/commandos/vaagso-norwayraid.html (6) http://www.combinedops.com/ vaagso.htm (7) http://www.britishpathe.com/ video/commandos-raid-norway

Η αποχώρηση των κομμάντος από το Βάαγκσο.

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ U TO PIA I 9 5

Ο Μερκούριος Μπούας σε πίνακα τ ο υ Ιταλού ζωγράφου Λορέντζο Λόττο.

Ο Μερκούριος δεν επέστρεψε ποτέ στην Ελλάδα. Νυμφεύ&ηκε και απέκτησε πολυμελή οικογένεια στην Ιταλία, όπου έζησε ως το τέλος της ζωής του.

0 M e p k o ü p i o c Mnoüoc υπήρξε u ia ιιεγάΠπ ιιοριρη του

Ελληνισμού κατά την περίοδο me Λνανέννηοικ. Ηταν ο nvsinc των Ελλήνων ελαιρρών ιππέων, γνωστών iüc «Στρατιωτών», οι οποίοι πολέμησαν και δοξάστηκαν στα ιταλικά πεδία μαχών κατά τη διάρκεια των Ιταλικών πολέμων. Μέσα από τα λινοοτά στοιχεία που ο xpovoc έχει διασώσει για την πορεία inc μενάληα auinc προσωπικότηταν θα επιχειρήσουμε να παρακολουθήσουμε την πολυσχιδή δράση του. 96 I ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ

ΙΣΤΟΡΙΑ

ΜΕΡΚΟΥΡΙΟΣ »U M

0 Ελληνας πολέμαρχος me Αναγέννησης ΠΑΝΤΕΛΗΣ Α. ΚΑΡΥΚΑΣ

οικογένέια των Μπούα αναφ έρ ετα ι για πρώτη Η ετυμολογία του όρου Αρβανίτης προέρχεται από φορά στις πηγές το ν 14ο αιώνα. Οι Μπούα είτη λέξη Αρβανίτ, σύμφωνα με το Μεγάλο Ετυμολογικό χαν συγγενικούς δεσμούς αίματος με το υ ς Λεξικό του Ιωάννη Σπ. Κουλάκη (εκδόσεις Μαλιάρης ΠαιΑ ριανίτες, το ν περίφημο βυζαντινό οίκο πολλά δεία). Σύμφωνα, δε, με τον Γεώργιο Μπαμπινιώτη, η λέξη από τα μέλη του οποίου έπαιξαν πρωταγωνιπροέρχεται από το τοπωνύμιο Αρβανα. Οι γλωσσολόγοι στικό ρόλο στην αυτοκρατορία, όπως ο Δαβίδ Αριανίυποστηρίζουν ό τι εντελώ ς λανθασμένα ο όρος Αλβανός της, στρατηγός του αυτοκράτορα Βασιλείου Β’ Βουλταυτίσ τηκε με το Αρβανίτης, καθώς οι δύο λ έξεις έχουν γαροκτόνου, ο Κωνσταντίνος Α ριανίτης, στρατηγός εντελώ ς διαφορετική ετυμολογική προέλευση, καθώς τα του αυτοκράτορα Μιχαήλ Θ’, ο Γεώργιος Α ριανίτης, πεΑρβανα είναι όρη που εκτείνο ντα ι δυτικά της λίμνης θ ερ ό ς του Γεώργιου Καστριώτη -το υ Σ κ εν τέρ μ π εη - και Αχρίδας, σχηματίζοντας την ομώνυμη οροσειρά, στα γεο γιος του τελ ευ τα ίο υ , Κωνσταντίνος Α ριανίτης, ένας ωγραφικά όρια της σημερινής Αλβανίας με την Πρώην Γιαπό το υ ς πρώτους Ελληνες Σ τρ ατιώ τες που μ ετέβ η ουγκοσλαβική Δημοκρατία της Μακεδονίας, στην Ιταλία υπηρετώντας ως μισθοφόρος. Ο ΚωνσταΣυμπερασματικά, οι Α ρβανίτες ήταν οι κάτοικοι της ντίνο ς Α ριανίτης, μάλιστα, τιμ ή θ η κ ε με το ν τίτλ ο του περιοχής από το ελληνικό, από αιώνων, Δυρράχιο και νομαρκησίου του Μ ονφεράτ. τίως αυτού, και αποτελούν ελληνικό βορειοηπειρω τικό Βασική πηγή πληροφοριών σχετικά με τον Μερκούφύλο. Ως Ελληνες αυτοχαρακτηρίζονταν και οι ίδιοι, με ριο Μπούα απ οτελεί το βιογραφικό επικό ποίημα «Μερτην καταγωγή τους να χάνεται, κυριολεκτικά, στα βάθη κούριου Ανδραγαθήματα», το οποίο συνέθεσε, περί το της ιστορίας. Ο ίδιος ο Μ ερκούριος Μπούας εμφανίζε1519, το πρωτοπαλίκαρό του Ιωάννης Κορωναίος τα ι από τον βιογράφο Κορωναίο να υπερηφααπό τη Ζάκυνθο. Οι Μπούες ήταν Αρβανίτες. Οι ν εύ ετα ι για την καταγωγή του από τη γενιά Α ρβανίτες πρωτοαναφέρονται στις βυζαντινές πητου βασιλιά Πύρρου της Ηπείρου, γές από τον Βυζαντινό ιστορικό Μιχαήλ Α τταλειάτη , 9Ά& Από τα μέσα περίπου του 14ου αιώνα, οι (11ος αι.) και αρ γό τερα -ω ς ΑρβανίΑρβανίτες, πιεζόμενοι από την τουρκική ετε ς από το Αρβανον- στην «ΑλεfJ 0 P p i8 ? πέκταση, εγκατέλειψ αν σταδιακά τις βορειξιάδα» της Αννας Κομνηνής, πάλι . &» ... οηπειρωτικές εσ τίες τους και άρχισαν να μετον 11ο αιώνα. Ο Μιχαήλ Αττα.m TW m , mk is S r ® ταναστεύουν αρχικά στη Θεσσαλία, και λειά τη ς ξεχώριζε σαφώς τους αργότερα στη Στερεά Ελλάδα και Αλβανούς από τους Αρβανί­ την Πελοπόννησο. Μία από τις τες, δηλαδή τους κατοίκους ο ικογένειες που εγκαταστάθηκε ίη ς περιοχής του Αρβανου, στην Πελοπόννησο και μάλιστα κοντά στην αρχαία ελληνική εντάχθηκε στην υπηρεσία των πόλη του Δυρραχίου. δεσποτών του Μυστρά, ήταν και αυτή των Μπούα. Ο Θεόδωρος Μπούας, αρχηγός της πάτριάς, Το οικόσημο του κόμη της Αγίας τον 15ο αιώνα, ήταν απόγονος Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας του Πέτρου Μπούα, ο οποίος υπη­ Μερκούριου Μπούα, πρίγκιπα της ρέτησε τους δεσπότες της ΗπείΠελοποννήσου, όπως αυτοαποκαλείτο

Η

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ I 97

0 ΜΕΡΚΟΥΡΙΟΣ

Σκηνή πολιορκίας πόλης κατά την περίοδο της Αναγέννησης. Οι Ελληνες Στρατιώ τες υπό τον Μερκούριο κατάψεραν να πολιορκήσουν μια ισχυρή γαλλική δύναμη στη Νοβάρα και να την υποχρεώσουν σε συνθηκολόγηση. Το γεγονός αυτό αποτελεί αξιοσημείωτο κατόρθωμα για ένα σώμα ελαφρών ιππέων.

ρου ως διοικητής της πόλης του Αγγελοκάοτρου. 0 Πέτρος Μπούας υποτάχθηκε για ένα διάστημα στους Σέρβους του Σ τε­ φάνου Ντουσάν, για να πολεμήσει κατά των Λατίνων που κυριαρ­ χούσαν στη δυτική Ελλάδα, αλλά αργότερα ήλθε σε σύγκρουση με τον Σέρβο ηγεμόνα των Ιωαννίνων Θωμά Πρελιούμποβιτς. Δύο ανιψιοί του Πέτρου Μπούα, επίσης, εντάχθηκαν στην υπη­ ρεσία του αυτοκράτορα Μανουήλ Παλαιολόγου, πολεμώντας μα­ ζί του κατά των Τούρκων. Ο Θεόδωρος Μπούας εντάχθηκε στην υπηρεσία των δεσπο­ τών του Μυστρά. Ενας από συγγενείς του, ο Πέτρος Μπούας, ο λεγόμενος Χωλός, συντάχθηκε, λίγο πριν την κατάληψη της Πελοποννήσου από τους Τούρκους, με τον άρχοντα της Μάνης Μα­ νουήλ Καντακουζηνό, ο οποίος επαναστάτησε κατά των δεσπο­ τών Δημητρίου και Θωμά Παλαιολόγου. Ο πατέρας του Μερκούριου, Θεόδωρος Μπούας, ήταν Στρα­ τιώτης. Πολέμησε εναντίον των Τούρκων στην Πελοπόννησο και, μετά την κατάρρευση του δεσποτάτου, το 1461, κατέφυγε με την οικογένειά του στο βενετοκρατούμενο Ναύπλιο, προσφέροντας τις υπηρεσίες του στους Βενετούς. Στον Λ’ Τουρκοβενετικό πό­ λεμο (1463-1479) ο Θεόδωρος πολέμησε γενναία στο πλευρό των Βενετών, συνοδευόμενος από τον έφηβο γιο του Μερκούριο. Οταν οι Β ενετοί συνθηκολόγησαν με τους Τούρκους, ο Θεόδω­ ρος δεν σταμάτησε τον πόλεμο. Εντάχθηκε στις δυνάμεις του περίφημου Κροκόνδειλου Κλαδά και συνέχισε την αντίσταση κα­ τά των Οθωμανών. Εγκατέλειψε κρυφά το Ναύπλιο, επικεφαλής 60 Στρατιωτών, και κινήθηκε προς τη Μάνη, για να ενω θεί με τον Κλαδά, και στην πορεία του επ ιτέθηκε σε τουρκικό απόσπασμα και το συνέτριψε. Το 1481 συμμετείχε με τον Κλαδά στη μεγάλη μάχη στο Οίτυλο της Μάνης, όπου σκοτώθηκαν περισσότεροι από 700 Τούρκοι. Λίγους μήνες αργότερα, οι δύο Ελληνες Στρα­ τιώ τες παγίδευσαν άλλο τουρκικό απόσπασμα 1.000 ανδρών στις στενωπούς της Μάνης, αφανίζοντάς το. Στις μάχες αυτές έλαβε μέρος και ο νεαρός γιος του Μερκούριος, ο οποίος ήταν τότε, σύμφωνα με κάποιες πηγές, μόλις 14 ετών. Οι Τούρκοι όμως επανήλθαν με συντριπτικά ανώτερες δυνά­ μεις και έτσ ι οι Μπούας και Κλαδάς φυγαδεύθηκαν από την Πε­ λοπόννησο με πλοία του βασιλιά της Νεάπολης Φερδινάνδου. Ο Θεόδωρος Μπούας στάλθηκε αργότερα στη Βόρειο Ηπειρο για να υποστηρίξει την επανάσταση των Χειμαριωτών μαζί με τον Κλαδά, με τον οποίο μάλλον σκοτώθηκε.

9 8 1ΣΤΡΑΤΙΟΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ

Ο Μερκούριος Μπούας γεννήθηκε περί το 1467, όπως εικά­ ζεται από πηγές που αναφέρουν ό τι κατά την αποχώρησή του από την Πελοπόννησο ήταν 14 ετών. Γεννήθηκε στο Ναύπλιο και, όπως όλοι οι μέλλοντες Στρατιώτες, έλαβε το όνομα ενός στρα­ τιωτικού αγίου. Δεν υπάρχουν πληροφορίες για τη ζωή του Μερκούριου στην Ιταλία μέχρι το 1495. Πιθανότατα θα είχε καταφύγει, μαζί με την οικογένεια του, στην προστασία του θείου του Κωνσταντί­ νου Αριανίτη, ο οποίος από το 1482 είχε συγκροτήσει το πρώτο α­ πόσπασμα Ελλήνων Στρατιωτών, το οποίο έδρασε στον Πόλεμο της Φεράρα (1482-84). Ο Αριανίτης είχε παντρέψει την κόρη του με τον μαρκήσιο του Μονφεράτ, και ανέλαβε τη διοίκηση της μαρκιωνίας μετά τον θάνατο του τελευταίου. Το εν λόγω κρατί­ διο παρέμεινε υπό ελληνικό έλεγχο μέχρι το 1531, με ηγεμόνες από τη δυναστεία των Παλαιολόγων. Ο Β ενετός Μαρίνο Σανούτο περιγράφει την πρώτη παρουσία των Ελλήνων Στρατιωτών στη Β ενετία ως εξής: «Στις 22 Απριλίου 1482 το πρώτο πλοίο με ιππείς έφθασε, μεταφέροντας και εφτά Στρατιώτες από την Κορώνη, οι οποίοι, όταν αποβιβάστηκαν στο Λίντο, παρέλασαν με τον συνήθη τους τρόπο, εμπρός από το μη συνηθισμένο πλήθος, το οποίο κατέπληξαν με την ταχύτητα των αλόγων τους και την ιππευτική τους δεινότητα [...]. Οι Στρατιώ­ τες είναι Ελληνες και φορούν φαρδείς επενδύτες και ψηλά κα­ πέλα, κάποιοι φέρουν θώρακα. Φέρουν λόγχες στα χέρια και κεφαλοθραύστη και κρεμούν το σπαθί τους στο πλάι. Κινούνται σαν τα πουλιά και παραμένουν συνεχώς στα άλογά τους. Είναι συνηθισμένοι στις επιδρομές και συχνά λεηλάτησαν τους Τούρ­ κους στην Πελοπόννησο. Αποτελούν αξιόμαχους αντιπάλους των Τούρκων και επιδράμουν εναντίον τους με τρόπο αιφνιδια­ στικό. Είναι δε πιστοί στον ηγέτη τους. Δεν συλλαμβάνουν αιχ­ μαλώτους, αλλά αντίθ ετα κόβουν τα κεφάλια των εχθρών και ει­ σπράττουν ένα δουκάτο για κάθε κεφάλι». Σύγχρονος Βρετανός ιστορικός εμμένει στην άποψη ότι ο Μερκούριος και γενικά οι Στρατιώ τες ήταν αποκλειστικά αλβανι­ κής καταγωγής. Ωστόσο, ο βιογράφος και πρωτοπαλίκαρο του Μερκούριου Ιωάννης (Τζάνες) Κορωναίος, τον οποίο ορισμένοι πολιτογραφούν ως Βενετό (στην πραγματικότητα ήταν Πελοποννήσιος που είχε καταφύγει στην Ζάκυνθο) αναφέρει χαρακτηρι­ στικά: «Και μαζωχθήκαν άρχοντες οι Λακεδαιμονίτες. Και άλλοι στρατιώ τιδες διαλεχτοί Μακεδονίταις». Ωστόσο το 1495, μετά τον σχηματισμό της συμμαχίας των ι­ ταλικών κρατών κατά των Γάλλων εισβολέων, ο Μερκούριος, με ενέργειες του θείου του Κωνσταντίνου Αριανίτη, βρέθηκε επικε­ φαλής αποσπάσματος Ελλήνων Στρατιωτών, στην υπηρεσία της Βενετίας. Ο Μ ερκούριος ανέλαβε για πρώτη φορά ανεξάρτητη διοίκη­ ση στην περίφημη μάχη του Φόρνοβο, όπου διακρίθηκε ιδ ια ίτε­ ρα, προσπαθώντας μάλιστα να σκοτώσει και τον ίδιο τον Γάλλο βασιλιά, σύμφωνα με μαρτυρία του Βενετού Σανούτο, και συλλαμβάνοντας αιχμάλωτο το ν Γάλλο δούκα ν τε Μπουρμπόν. Ο Κορωναίος περιγράφει τον Μερκούριο να συγκεντρώ νει τους άνδρες του πριν τη μάχη, να επιθεω ρεί τα άλογα και τα όπλα τους και να τους αναφ έρει ό τι όφειλαν απλά να νικήσουν ή να πεθάνουν. Σύμφωνα με τον Γάλλο ιστορικό Φιλίπ ντε Κομινέ, κατά τη μά­ χη στο Φόρνοβο, ο στρατάρχης ντε Ζιέ ειδοποίησε τον βασιλιά ότι ένα σώμα ιππικού που είχε σ τείλει για αναγνώριση, είχε δε­ χ θ εί επίθεση από τους Στρατιώ τες (Estradiots, όπως τους ονόμα­ ζαν τό τε οι Γάλλοι). Ενας από τους Γάλλους, ο Λε Μπεφ, είχε σκο­ τω θεί και οι Στρατιώ τες τον είχαν αποκεφαλίσει, καρφώνοντας

το κεφάλι του σε μια λόγχη και απαιτώντας το προβλεπόμενο δουκάτο από τον Βενετό προβλεπτή. Ο Ζιέ ανέφερε ό τι οι Στρα­ τιώ τες έμοιαζαν με τους Ισπανούς Ζ ινέτες και τους Τούρκους, τόσο έφιπποι, όσο και πεζοί, με τη μόνη διαφορά ό τι δεν έφεραν τουρμπάνια. Ηταν σκληροί άνδρες, Ελληνες στην καταγωγή, προερχόμενοι από βενετοκρατούμενες περιοχές, με εξαιρετικά τουρκικά άλογα. Ο Μερκούριος διακρίθηκε αργότερα και κατά την πολιορκία των Γάλλων στη Νοβάρα, όπου με τους Στρατιώτες του κατάφερε να εξαναγκάσει την ισχυρή γαλλική φρουρά σε συνθηκολόγη­ ση. Μια απόπειρα των Γάλλων να σπάσουν τον κλοιό των Στρα­ τιωτών γύρω από τη Νοβάρα, κατέληξε σε πανωλεθρία: από τους 800 Γάλλους που επιτέθηκαν, οι 500 σκοτώθηκαν και οι υπόλοιποι 300 αιχμαλωτίσθηκαν. Αν και οι Γάλλοι αποχώρησαν από τη Βόρεια Ιταλία, είχαν α­ φήσει δυνάμεις τους στον ιταλικό νότο, στο Βασίλειο της Νεά­ πολης (Βασίλειο Δύο Σικελιών), ο Βασιλιάς του οποίου Φερδινάνδος, διατηρούσε ανέκαθεν άριστες σχέσεις με τους Ελληνες Στρατιώτες, ενισχύοντας τον αγώνα τους στην Πελοπόννησο και τη Βόρεια Ηπειρο κατά των Τούρκων. Ετσι, αποτελούσε ζήτημα τιμής για τους Στρατιώτες να υπο­ στηρίξουν τον παλαιό τους ευεργέτη, όταν ο στρατός του διαλύ­ θηκε από τους Γάλλους στη μάχη της Σεμινάρα (1495), παρά το γεγονός ό τι διοικείτο από τον περίφημο Ισπανό στρατηγό ΓκονζάλΒο ντε Κόρντομπα. Ο Φερδινάνδος μετά την ήττα κατέφυγε στη Σικελία, αναμένοντας την κατάλληλη ευκαιρία να ανακτήσει τα εδάφη του στην ηπειρωτική Ιταλία. Οταν αποχώρησε ο Γάλλος Βασιλιάς Κάρολος Η’, ο Φερδινάνδος θεώρησε ό τι είχε έλ θ ει η στιγμή για να κινηθεί και, σχηματίζοντας έναν ισχυρό μισθοφο­ ρικό, κατά Βάση, στρατό, αποβιβάστηκε στην Ιταλική χερσόνησο, με σκοπό την ανάκτηση της πρωτεύουσάς του Νεάπολης. Στο στράτευμα αυτό Βρέθηκε και ο Μερκούριος, επικεφαλής λίγων δεκάδων Στρατιωτών. Ο βασιλιάς το ν κάλεσε στο τραπέζι του. Ομως, σύμφωνα με τον Κορωναίο, ο Μ ερκούριος όχι μόνο δεν κάθισε, αλλά επέκριl W . N i m i . ' W i Λ \ Α Χ ΪΜ \ «·Ε Τ · IN V IC T I«!M V J L t M f t ΛΝΑΧΙΛΜΙ I ANY.S Q V i CVNG'IOS 5V1 -TE.WPORU■REGE5' ET · FRJNCiPES· iV-STlC-iA PKVDiNC . A Y A O N A N m iT A T T UBERAllIATF. PRCCH’VE VERO & IÜ C A LAVOI ΛΝ1ΛΜ FuRT1DVDINE iVPERAN 11 · \AT\-S FAT-ANNO SAW riS HV.W \N ♦ A V C C c C l l X D I F AVARCli■I X Λ Ί Χ Π AKNOJ L IX MENSES IX DIF.S W V UECr.SiirVERO AX MO -A V D X IX A U .V S iS kNVAR II DIE X I I -'qyF M OF.v ΟΡΓ A W X IN N V AVERVAYVIVEN CIVW RF.RRRE VEI IT

Ο αυτοκράτορας της Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας Μαξιμιλιανός Α ’, σε πίνακα του Αλμπερτ Ντύρερ. Ο Μαξιμιλιανός στρατολόγησε τον Μ ερκούριο και τους Στρατιώ τε'ςτου στον αυτοκρατορικό στρατό, τιμώντας τον με τον τίτλο του κόμη και επιτρέποντάς του να φ έρ ει δική του σημαίρ και οικόσημο.

V k S k 3

<

1

\

Λ I

Πίνακας του 19ου αιώνα που απεικονίζει -μ η ρ εαλισ τικά- τη μάχη στον ποταμό Γκαριλιάνο, στην οποία συμμετείχαν με εξαιρετική επιτυχία οι Ελληνες Στρατιώ τες.

νε τον Βασιλιά, ο οποίος α ντί να προσπαθεί να ελευθερώ σ ει την πατρίδα του έχανε χρόνο σε συμπόσια! Στο μεταξύ, οι Γάλλοι ε ­ πιχείρησαν να αντισταθούν στον στρατό του Φερδινάνδου, αλ­ λά ο Μερκούριος, με κυκλωτικό ελιγμό, τους υποχρέωσε σε Βα­ ριά ήττα. Οσοι επέζησαν πολιορκήθηκαν σε κοντινές πόλεις και χωριά και υποχρεώθηκαν τελ ικ ά σε παράδοση. Ο Βασιλιάς Φερδινάνδος αναγνώρισε τη συμβολή του Μερκούριου και των αν­ δρών του στη νίκη και τους επιβράβευσε με δώρα. Ο Μ ερκού­ ριος μάλιστα χρίστηκε ιππότης και του παραχωρήθηκαν γαίες. Οι παραπάνω συγκρούσεις έλαβαν χώρα μάλλον μεταξύ του 1497 και του 1498.

ΜΑΧΕΣ ΣΤΗ ΦΑ0ΡΕΝΤΙΑ ΚΑΙ ΣΤΗΝ ΠΙΖΑ Στα τέλη του 15ου αιώνα, η πόλη της Πίζας είχε υποταχθεί στη γειτονική και ισχυρότερη Φλωρεντία. Οι Πιζάτες, εκμ ετα λ­ λευόμενοι τη γαλλική εισβολή του 1495, είχαν κατορθώσει να α­ νακτήσουν την ανεξαρτησία τους. Ωστόσο, μετά την αποχώρηση των Γάλλων, η θέση της Πίζας κατέστη κρίσιμη, καθώς δεν μπο­ ρούσε μόνη της να αντιμετωπίσει την ισχύ της Φλωρεντίας. Για τον λόγο αυτόν, οι Πιζάτες ζήτησαν τη συνδρομή της Βενετίας. Οι Β ενετοί δέχθηκαν να τους βοηθήσουν, εξασφαλίζοντας ε ­ μπορικά ανταλλάγματα στο επίνειο της Πίζας, το Λιβόρνο, και σχημάτισαν ένα μικρό εκστρατευτικό σώμα από μισθοφόρους, στο οποίο περιλαμβάνονταν και 300 Στρατιώ τες υπό τον Μερ­ κούριο. Αφού η βενετική δύναμη έφθασε κοντά στη Φλωρεντία, με ε ι­ σήγηση του Μερκούριου, παρέμεινε στρατοπεδευμένη, για να α­ ναπαυθούν οι άνδρες και τα άλογα. Την επομένη οι Ελληνες ανέλαβαν να ανιχνεύσουν την περιοχή. Ο Μερκούριος κινήθηκε με τους άνδρες του στο εχθρικό έδαφος, προσπαθώντας να παραμείνει όσο το δυνατόν αθέατος. Και το κατόρθωσε: το τμήμα των Ελλήνων πλησίασε την, ελεγχόμενη από τους Φλωρεντι­ νούς, μικρή πόλη του Πιομπίνο, χωρίς να γίνει αντιληπτό. Τότε ο Μερκούριος αποφάσισε να επ ιτεθ εί αιφνιδιαστικά κα­ τά της πόλης, πριν η φρουρά προλάβει να αντιδράσει. Οι Ελλη­ νες κινήθηκαν αστραπιαία και, πριν οι φρουροί προλάβουν να κλείσουν τις πύλες, βρέθηκαν εντός των τειχών. Αμέσως εξου­ δετέρωσαν όσους φρουρούς επιχείρησαν να αντιδράσουν και κυρίευσαν την πόλη χωρίς καμία δική τους απώλεια. Η επιτυχία αυτή εξύψωσε ιδιαίτερα τους Ελληνες Στρατιώ τες στα μάτια των Ιταλών συμπολεμιστών τους. Η απώλεια, όμως, του Πιομπίνο προκάλεσε την αντίδραση

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ I 9 9

Ο βασιλιάς της Γ 3/ / / α ς Φραγκίσκος Α' συνέχισε να δ ιεκδ ικεί την Ιταλία, συμμαχώντας ακόμα και με τους Τούρκους!

Ο βασιλιάς της Γαλλίας Κάρολος Η' Βαλουά. Η εισβολή του στην Ιταλία, το 1494-95, σηματοδότησε την έναρξη των Ιταλικών πολέμων, που αποδείχθηκαν λαμπρό πεδίο δόξας για τους Ελληνες Στρατιώτες.

των Φλωρεντινών, οι οποίοι συγκέντρωσαν ένα στράτευμα 3.000 α νδρ ώ ν-εκ των οποίων οι 1.000 περίπου ήταν βαριά θωρακισμέ­ νοι ιππότες - και κινήθηκαν εναντίον του βενετικού τμήματος, το οποίο δεν αριθμούσε περισσότερους από 2.000 άνδρες. Από αυτούς, όμως, οι 300 ήταν Στρατιώτες, και μάλιστα διοικούμενοι από τον Μερκούριο. Στη σύγκρουση που ακολούθησε, ο Μερκούριος και οι Στρα­ τιώ τες του βρίσκονταν και πάλι στην εμπροσθοφυλακή. Οταν α­ ντίκρισαν τους πολυάριθμους στρατιώ τες της Φλωρεντίας απέ­ ναντι τους, κατέφυγαν σε ένα τέχνασμα, παλιό όσο και ο πόλε­ μος, την προσποιητή φυγή. Ε κμεταλλευόμενοι την ευκινησία τους, οι Ελληνες ελαφροί ιππείς αρχικά επέλασαν κατά των αντι­ πάλων. Οταν όμως είδαν τους ιππότες της Φλωρεντίας να αντεπ ιτίθενται, έκαναν στροφή 180 μοιρών και άρχισαν να καλπάζουν αλλόφρονες προς την αντίθετη κατεύθυνση. Στην πραγματικό­ τητα, όμως, χωρίστηκαν σε δύο τμήματα και τάχθηκαν εκατέρω ­ θ εν της μοναδικής οδού, από την οποία υποχρεωτικά θα διέρχο­ νταν οι Φλωρεντινοί καταδιώκοντάς τους. Οι Φλωρεντινοί ακολούθησαν το υς Στρατιώ τες σε απόστα­ ση 3 χλμ. περίπου, όταν ξαφνικά δέχθηκαν και στα δύο πλευρά τους την αντεπίθεση των Ελλήνων! Εχοντας διαλύσει εξαρχής τους σχηματισμούς τους λόγω τη ς καταδίωξης, δεν ήταν ικανοί να αντιμετωπίσουν την ελληνική έφοδο. Σύντομα οι 3.000 Φλω­ ρεντινοί είχαν μετατραπ εί μια μάζα αλόγων και ανδρών, με τα πρώτα να καταπατούν τους δεύτερ ο υς και τους Ελληνες να καλπάζουν γύρω τους να τους λογχίζουν, να αναστρέφουν και κατόπιν να επ ιστρέφουν εκ νέου για το τελικό πλήγμα με τον βαρύ κεφαλοθραύστη, το πλήγμα του οποίου ούτε οι βαριές πανοπλίες άντεχαν. Σύντομα, η σύγκρουση εξελίχθηκε σε σφαγή. Πανικόβλητοι άνδρες αλληλοσκοτώνονταν προσπαθώντας να διαφύγουν. Δεν το κατόρθωσαν. Μόλις 14 άνδρες ξέφυγαν από τους 3.000. Οι υ­ πόλοιποι σκοτώθηκαν ή αιχμαλωτίσθηκαν.

1 0 0 I ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ UTOPIA

ΥΠΟ ΤΟΝ ΔΟΥΚΑ ΤΟΥ ΜΙΛΑΝΟΥ Αν και οι Γάλλοι αποχώρησαν από την Ιταλία, το 1495, μετά την αμυντική τους επιτυχία στο Φόρνοβο, εντούτοις δεν ξέχασαν πο­ τέ το σχέδιό τους για την κατάληψη μέρους ή και ολόκληρης, αν οι συνθήκες το ευνοούσαν, της Ιταλίας. Το 1497 επανήλθαν και συγκρούστηκαν με τους Βενετούς. Στις επιχειρήσεις της περιόδου διακρίθηκε ο Μερκούριος, υπη­ ρετώντας υπό τη σημαία του Αγίου Μάρκου. Ο Γάλλος βασιλιάς Κάρολος Η’ πέθανε το 1499, χωρίς να καταφέρει να εκπληρώσει αυτή του τη φιλοδοξία. Ο διάδοχός του, όμως, Λουδοβίκος IB’, α­ κολούθησε την πολιτική του προκατόχου του και αποφάσισε να επ ιτεθ εί και πάλι στην Ιταλία. Ενόψει της νέας εισβολής που σχεδίαζε στην Ιταλία, με βασι­ κό στόχο την κατάλυση του Δουκάτου του Μιλάνου, το οποίο κυ­ βερνούσε ο Λουδοβίκος Σφόρτσα, ο Γάλλος βασιλιάς προσπάθη­ σε να στρατολογήσει Ελληνες Στρατιώτες, λόγω της αδυναμίας του γαλλικού στρατού, ο οποίος, αν και παρέτασσε το εκλεκτό­ τερο βαρύ ιππικό της Ευρώπης, δεν δ ιέθ ετε αξιόλογα τμήματα ελαφρού ιππικού. Το 1499 αναφέρεται για πρώτη φορά η παρουσία Ελλήνων Στρατιωτών στον γαλλικό στρατό, 400 τον αριθμό, τους οποίους στρατολόγησε ο Κωνσταντίνος Αριανίτης μάλλον αναγκαστικά, λόγω της γειτνίασης του κρατιδίου του με τη Γαλλία. Αργότερα, ο αριθμός των Στρατιωτών στην υπηρεσία των Γάλλων αυξήθηκε, φθάνοντας τους 2.000 άνδρες. Οι Γάλλοι δε ονόμαζαν τους Στρα­ τιώ τες και αργουλέτους, προφανώς εξαιτίας της καταγωγής τους από το Αργος, σύμφωνα με τον Κ. Σάθα. Στην πραγματικό­ τητα, οι αργουλέτοι ήταν Στρατιώτες οπλισμένοι με εκηβόλα ό­ πλα - ελαφρές βαλλίστρες ή αρκεβούζια. Στο μεταξύ ο Λουδοβίκος IB' συμμάχησε, εκτός της Βενε­ τίας, με τον πάπα και με τον Ερρίκο Η’ της Αγγλίας και στράφηκε κατά του δούκα του Μιλάνου. Ο γαλλικός στρατός, ενισχυμένος

με τους περίφημους Ελθετούς σαρισσοφόρους, εισέβαλε στη βόρεια Ιταλία. Ο δούκας του Μιλάνου επιχείρησε να αντισταθεί, αλλά οι δυνάμεις του διαλύθηκαν. Οι Ελληνες, παρόλα αυτά, έ ­ μειναν πιστοί στον δούκα, πολεμώντας σκληρά κατά των Γάλλων. Σύμφωνα, μάλιστα, με τον Κορωναίο, ο ίδιος ο Μερκούριος σκό­ τωσε σε μονομαχία τον Γάλλο ιππότη ντε Κομεντάρ. Ο δούκας του Μιλάνου έχασε τον θρόνο του, αλλά οι Ελλη­ νες δεν εγκατέλειψ αν τον αγώνα. Ο Μερκούριος κατάφερε να ο­ δηγήσει τον δούκα από το Μιλάνο στα εδάφη του Γερμανού αυτοκράτορα Μαξιμιλιανού τον Σεπτέμβριο του 1499, όπου κατέ­ φυγε και ο ίδιος με τους άνδρες του. Ο Μαξιμιλιανός υποδέχθη­ κε με τιμές τον δούκα, σκοπεύοντας να αξιοποιήσει την παρου­ σία του για να πλήξει τους Γάλλους. Για τον σκοπό αυτό, του έ ­ δωσε αρκετά χρήματα, με τα οποία στρατολόγησε 9.000 πεζούς μισθοφόρους, κυρίως Ελβετούς, και τους 300 Στρατιώ τες του Μερκούριου. Η αντεπίθεση του δούκα του Μιλάνου τον Φεβρουάριο του 1500, κατέλαβε εξαπίνης τους Γάλλους, αφού ο στρατός του δεν κινήθηκε πεζή, μέσω των περασμάτων του Τυρόλο από τη Γερμα­ νία στην Ιταλία, αλλά με τη βοήθεια πλοιαρίων βρέθηκε στα νώ­ τα των Γάλλων, μέσω της λίμνης του Κόμο. Στις επιχειρήσεις αυτές, οι Στρατιώτες του Μερκούριου, διεδραμάτισαν καταλυτικό ρόλο. Διεξάγοντας ανιχνεύσεις, ανακά­ λυψαν έναν πόρο στον ποταμό Τικίνιο, από όπου πέρασαν έφιπ­ ποι, με το νερό να φθάνει στον λαιμό των αλόγων, ακρνιδιάζοντας τους Γάλλους και καταλαμβάνοντας την Παβία. Στη συνέ­ χεια, ο στρατός του Μιλάνου πολιόρκησε τη Νοβάρα, την οποία ήλεγχε γαλλική φρουρά. Οι Γάλλοι, ύστερα από πολιορκία εννέα ημερών, παραδόθηκαν με συνθήκη και αποχώρησαν. Ωστόσο, σύντομα κατέφθασαν ενισχύσεις από τη Γαλλία, απ οτελούμενες από 800 ιππότες και 10.000 πεζούς υπό τον στρα­ τηγό ντε λα Τρεμογί. Αντί να πολεμήσει, όμως, τον στρατό του δούκα, ο ν τε λα Τρεμογί δωροδόκησε τους μισθοφόρους του, οι οποίοι συνέλαβαν τον δούκα και τον παρέδωσαν σιδηροδέ­ σμιο στους Γάλλους. Ο Μ ερκούριος και οι άνδρες του δεν συμ­ μετείχαν στην προδοσία, αλλά δεν ήταν σε θέση να αντιδράσουν. Το μόνο που επιχείρησαν ήταν να σώσουν τη ζωή τους με μια ορμητική επέλαση-έξοδο. Η δραματική αυτή έξοδος των 300 ελαφρών ιππέων, διαμέσου των σαρισσών χιλιάδων Ελβε­ τών και Γάλλων πολεμιστών είχε ως αποτέλεσμα την καταστρο­ φή του ελληνικού τμήματος. Ο Μερκούριος γλίτωσε τον θάνα­ το, μαζί με π έντε μόλις άνδρες του, όλοι τους τραυματισμένοι, και κατέφ υγε στη Μάντουα. Ετσι οι Γάλλοι βρέθηκαν κύριοι του Μιλάνου. Οι δε Β ενετοί ανταμείφθηκαν με την παραχώρηση της Κρεμόνας.

γκρουση, επιδιώκοντας ο καθένας για λογαριασμό του τα περισ­ σότερα κέρδη. Ο Ισπανός βασιλιάς έσ τειλε τό τε στη Νεάπολη τον καλύτερο στρατηγό του, τον Γκονζάλβο ν τε Κόρδοβα. Στο μεταξύ, ο Μερκούριος είχε αναδιοργανώσει το τμήμα του στη Μάντουα, με τη βοήθεια του μαρκησίου της πόλης, ο οποίος ό­ μως είχε περάσει στην υπηρεσία των Γάλλων. Ο Μερκούριος δέ­ χθηκε να συμμετάσχει στην εκστρατεία του μαρκησίου κατά των Ισπανών, εντασσόμενος όμως στην υπηρεσία του τελευταίου και όχι του Γάλλου βασιλιά. Το 1502 ο Ισπανοί νίκησαν τους Γάλλους στη μάχη της Μπαρέτα και οι επιζήσαντες Γάλλοι κλείστηκαν στην οχυρή πόλη Γκαέτα. Ο μαρκήσιος της Μάντουα Φραντσέσκο ντε Γκονκάζα κινήθ η κε προς την Γκαέτα, όπου οι Ισπανοί πολιορκούσαν τους Γάλ­ λους και κατάφερε να ενισχύσει τη φρουρά της. Ακολούθησαν σφοδρές επιχειρήσεις μικροπολέμου στην περιοχή του ποταμού Γκαριλιάνο, με πρωταγωνιστές τους Στρατιώ τες του Μερκούρι­ ου. Σε μια περίπτωση, στις αρχές του 1503, ο Μερκούριος με τους άνδρες του διέσχισαν τον ποταμό και επιτέθηκαν αιφνιδια­ στικά στους Ισπανούς και τους Ιταλούς συμμάχους τους, προκαλώντας τους σοβαρές απώλειες. Τουλάχιστον 300 αντίπαλοι κατακόπηκαν από τους Ελληνες, οι οποίοι επίσης κυρίευσαν τρία πυροβόλα και 12 σημαίες. Μεγάλος αριθμός Ισπανών και Ιταλών τραυματίστηκε ή αιχμαλωτίσθηκε. Μεταξύ των τραυματιών ήταν ο δούκας ντε Τρεμίνο και ο Ιταλός στρατηγός Πρόσπερο Κολόνα, ο οποίος πληγώθηκε στο κεφάλι από τον ίδιο τον Μερκούριο με κεφαλοθραύστη και γλίτωσε τον θάνατο μόνο χάρη στο ισχυρό του κράνος, όπως αναφέρει ο Κορωναίος. Υστερα από το ατύχη­ μα αυτό, ο ντε Κόρδοβα αναγκάστηκε να άρει την πολιορκία της Γκαέτα και να οπισθοχωρήσει. Αξίζει να σημειωθεί ό τι ο διάσημος Ισπανός στρατηγός, ίσως ο καλύτερος στρατηγός της εποχής του, μόλις δύο φορές στη ζωή του άφησε το πεδίο της μάχης ηττημένος. Τη μία από τις ήτ­ τε ς του τη χρωστά στους Ελληνες Στρατιώτες και τον μεγάλο δι­ οικητή τους. Τα γεγονότα αυτά κατέπληξαν τον Γάλλο βασιλιά Λουδοβίκο, ο οποίος, αναθρεμμένος με τα νάματα της ιπποσύνης, δεν είχε ι­ διαίτερη εκτίμηση στα ελαφρά στρατεύματα. Παρόλα αυτά, από

ΣΤΗΝ ΥΠΗΡΕΣΙΑ ΤΗΣ ΓΑΛΛΙΑΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑΣ Κατόπιν της αρχικής του επιτυχίας, ο Λουδοβίκος της Γαλ­ λίας αποφάσισε να στραφεί κατά του Βασιλείου της Νεάπολης. Ο ανίσχυρος βασιλιάς της Νεάπολης Φρειδερίκος επιχείρησε να έλ θ ει σε συμφωνία με τον Γάλλο βασιλιά, δηλώνοντας υποτελής του. Ο Λουδοβίκος όμως δεν δέχθηκε, αλλά α ντίθ ετα συμφώνη­ σε με τον Ισπανό βασιλιά Φερδινάνδο να μοιράσουν μεταξύ τους το Βασίλειο της Νεάπολης. Κάπως έτσι, το Βασίλειο της Νεάπο­ λης εξαφανίστηκε από τον ευρωπαϊκό χάρτη. Σύντομα όμως οι σύμμαχοι -Γάλλοι και Ισπανοί- ήλθαν σε σύΞυλογραφία εποχής που απεικονίζει τη μάχη του Φόρνοβο, το 1495. Στο κάτω μέρος της εικόνας διακρίνονται Στρατιώ τες. Στη μάχη αυτή, ο Μερκούριος παραλίγο να σκοτώσει τον Γάλλο βασιλιά Κάρολο Η’.

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ 1 1 0 1

το 1499 είχε στρατολογήσει τους πρώτους Ελληνες Στρατιώτες, και ύστερα από τις τελ ευ τα ίες εξελ ίξεις αποφάσισε να εντάξει στον στρατό του και τον Μερκούριο με το σώμα του. Μάλιστα, τον τίμησε ιδιαίτερα, ονομάζοντάς τον στρατηγό του ελαφρού ιππικού, αλλά και κόμη του Ακουίνι και του Ρόκα Σέκα. Πολύ σύ­ ντομα, ωστόσο, ο μαρκήσιος της Μάντουα ασθένησε και αποχώ­ ρησε. Ετσι, οι Ελληνες του Μερκούριου εντάχθηκαν και τύποις στον γαλλικό στρατό. Εν τω μεταξύ, ο ν τε Κόρδοβα ενισχύθηκε και σύντομα αντεπιτέθηκε. Η επόμενη μάχη δόθηκε στην Τσερινιόλα το 1503, με τη συμμετοχή και 500 περίπου Ελλήνων Στρατιωτών. Ο ισπανικός στρατός, υπό τον ντε Κόρδοβα, είχε οχυρωθεί πίσω από χαράκω­ μα, επί του οποίου είχε τά ξει το πυροβολικό και τους αρκεβουζιοφόρους του. Το βαρύ ιππικό, οι σαρισσοφόροι και οι ασπιδοφόροι πεζοί, αποτελούσαν την εφεδρεία. Μπροστά από το μέτω­ πο του στρατού είχαν αναπτυχθεί 1.000 Ισπανοί ελαφροί ιππείς, οι περίφημοι Ζινέτες. Ο Γάλλος στρατηγός Λουδοβίκος του Αρμανιάκ, είχε αναπτύξει τον στρατό του απέναντι στα εχθρικά οχυρώματα. Στο αριστερό κέρας συγκέντρωσε όλο του πυροβο­ λικό, πίσω από το οποίο παρατάχθηκαν οι 4.000 Ελβετοί σαρισσοφόροι του και πίσω από αυτούς 5.000 Γάλλοι βαλλιστροφόροι, τα χειρότερα τμήματα του στρατού. Στο δεξιό κέρας τάχθηκε ο ίδιος επικεφαλής 600 βαρέων ιππέων (ιπποτών). Μπροστά από τους Γάλλους ιππότες τάχθηκαν οι 500 περίπου Ελληνες Στρα­ τιώ τες. Ο Λουδοβίκος του Αρμανιάκ ανήκε στην κατηγορία των εμποτισμένων με το «ιπποτικό» πνεύμα ευγενών-στρατηγών της εποχής, οι οποίοι θεωρούσαν ό τι η μόνη τακτική ήταν η άμεση ε ­ πίθεση κατά του εχθρού. Παρόλα αυτά, διέταξε σε πρώτη φάση τους Ελληνες να επι­ τεθ ο ύν κατά των διπλάσιων Ισπανών ελαφρών ιππέων και να επι^ χειρήσουν να τους διασπάσουν, ανοίγοντας τον δρόμο για την έ ­ φοδο των ιπποτών του. Οι Ελληνες Στρατιώ τες πράγματι επ ιτέ­

1 0 2 I ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ

θηκαν κατά των Ζινετών, τους οποίους υποστήριζε και το ισπανι­ κό πυροβολικό, και κατάφεραν να τους διασκορπίσουν. Τότε ο Γάλλος στρατηγός δ ιέταξε επίθεση του συνόλου των δυνάμεών του κατά των οχυρωμένων Ισπανών. Μοιραία, η επίθεση ήταν ασυντόνιστη, λόγω της διαφοράς ταχύτητας μεταξύ των ιπποτών και των πεζών. Οι πρώτοι, όταν έφθασαν ενώπιον των ισπανικών χαρακωμάτων σταμάτησαν, μη μπορώντας να τα περάσουν, με α­ ποτέλεσμα να δεχθούν μαζικές ομοβροντίες αρκεβουζίων και πυροβόλων. Οι Γάλλοι ιππότες σφαγιάστηκαν κυριολεκτικά μέσα σε ελάχιστα λεπτά. Τα υπολείμματά τους υποχώρησαν. Ετσι, οι Ισπανοί με όλη τους την άνεση συγκεντρώθηκαν κατά του πεζι­ κού, το οποίο τό τε έφθασε ενώπιον των χαρακωμάτων τους, και το κατακρεούργησαν με τον ίδιο τρόπο. Οι μόνοι που επέζησαν ήταν οι Ελληνες Στρατιώτες και ελάχιστοι Γάλλοι πεζοί. Οι Ελληνες, που είχαν γνώσεις στοιχειώδους τακτικής, κα­ τανοώντας ό τι η κατάληψη οχυρωμάτων είναι αδύνατον να πραγματοποιηθεί από ιππικό, και μάλιστα χωρίς υποστήριξη πυ­ ροβολικού, φ αίνεται ό τι αρνήθηκαν να επελάσουν κατά του χα­ ρακώματος. Τον Δεκέμβριο του ίδιου έτους, οι δύο αντίπαλοι συναντήθηκαν και πάλι τις όχθες του ποταμού Γκαριλιάνο. Αυτή τη φορά, Ελληνες Στρατιώ τες βρέθηκαν να πολεμούν και με τους δύο στρατούς. Η νίκη, μάλιστα, των Ισπανών κατακτήθηκε χάρη στους Στρατιώτες, οι οποίοι ανακάλυψαν ένα αφύλακτο σημείο του ποταμού, όπου οι Ισπανοί κατασκεύασαν πλωτή γέφυρα και επιτέθηκαν αιφνιδιαστικά κατά των διασκορπισμένων γαλλικών δυνάμεων. Οι Στρατιώτες διέσχισαν πρώτοι τον ποταμό και επι­ τέθηκαν σε 1.000 Γάλλους σαρισσοφόρους, οι οποίοι επιχείρησαν να αντεπιτεθούν, χωρίς, όμως, επιτυχία. Οι Ελληνες Στρατιώτες που βρίσκονταν στην υπηρεσία των Γάλλων υπό τον Μερκούριο Μπούα, βρίσκονταν πολύ μακριά από το σημείο διέλευσης και δεν μπόρεσαν να εμποδίσουν τις επ ιτι­ θέμ ενες δυνάμεις. Μέσα στον πανικό, όμως, που προκλήθηκε, ή­ ταν οι μόνοι που αντέδρασαν και πολέμησαν τους Ισπανούς. Η γενική υποχώρηση των Γάλλων, ωστόσο, ανάγκασε και τους ίδι­ ους να υποχωρήσουν. Μετά τη νέα ήττα, οι Γάλλοι υποχώρησαν και οι Ισπανοί κατέ­ λαβαν την Γκαέτα. Υστερα από την εξέλιξη αυτή, οι πρώτοι παρα­ δέχθηκαν την ή ττα τους και συνομολόγησαν συνθήκη ειρήνης με τους Ισπανούς (1η Ιανουαρίου 1504), με την οποία ολόκληρο το πάλαι ποτέ Βασίλειο της Νεάπολης παραχωρείτο στον βασιλιά της Ισπανίας. Ο Μερκούριος και οι άνδρες του, μετά τη λήξη του πολέμου, μετέβησαν αρχικά στη Ρώμη και κατόπιν στο Μιλάνο. Από εκεί, ο Μερκούριος ταξίδεψ ε μέχρι τη Γαλλία, προσκεκλημέ­ νος του Γάλλου βασιλιά, τιμώμενος ιδιαίτερα από αυτόν. Το 1506 ο άρχοντας Τζιοβάνι Μπεντιβόλιο κυρίευσε την Μπολόνια, η οποία αποτελούσε κτήση του κράτους του πάπα Ιουλίου, ενός από τους πλέον αμφιλεγόμενους πάπες όλων των εποχών. Ο Ιούλιος ζήτησε τη συνδρομή του συμμάχου, ακόμα, Γάλλου βα­ σιλιά Λουδοβίκου, ο οποίος απάντησε αποστέλλοντας στρατεύ­ ματα στον πάπα, μεταξύ των οποίων και 400 Στρατιώ τες με επι­ κεφαλής τον Μερκούριο. Στις επιχειρήσεις για την ανακατάληψη της Μπολόνια, ο Μερκούριος και οι άνδρες του διακρίθηκαν και πάλι. Ο ίδιος ο πάπας τον τίμησε για τη δράση του, δωρίζοντάς του ένα πολύτιμο περιδέραιο, αξίας 1.000 χρυσών νομισμάτων. Η επόμενη επιχείρηση στην οποία έλαβε μέρος ο Μ ερκού­ ριος και οι Στρατιώ τες του, κερδίζοντας δόξα αθάνατη, ήταν η πολιορκία της Γένουας (1507). Η Γένουα είχε υποταχθεί στους Γάλλους από το 1500 περίπου. Ωστόσο, οι αντιγαλλικές φωνές εντό ς της πόλης ήταν πολλές και τελικά κυριάρχησαν. Οι Γε­ νουάτες επαναστάτησαν κατά των Γάλλων, κατέσφαξαν τη γαλ­ λική φρουρά, εξέλεξα ν αρχηγό τους τον Πάολο ν τε Νόβι και συ­

γκρότησαν στρατό και στόλο. Αποτόλμησαν, μάλιστα, να επ ιτε­ στηκαν δύο εκρήξεις και τα γεμισμένα με κομμάτια αλυσίδας πυ­ θούν με το ν στόλο τους στο Μονακό. ροβόλα έβαλαν εναντίον τους, θερίζοντάς τους. Σε απάντηση, ο βασιλιάς Λουδοβίκος έσπευσε με ισχυρές Χωρίς να έχουν ακόμη συνέλθει από το πλήγμα των πυροβό­ δυνάμεις κατά της Γένουας. Οι δυνάμεις του Γάλλου βασιλιά α­ λων, ξεπετάχθηκαν μπροστά τους και οι υπόλοιποι Στρατιώτες και Γάλλοι πεζοί και τους αφάνισαν. Ενα δεύτερο γενουατικό τμή­ ριθμούσαν περί τους 50.000 άνδρες, πολλοί από τους οποίους ή­ ταν βοηθητικοί. Στις δυνάμεις αυτές ήταν ενταγμένο και ένα σώ­ μα που ακολουθούσε, τράπηκε σε φυγή χωρίς μάχη. Οι άνδρες μα 2.000 Ελλήνων Στρατιωτών και αργουλέτων, υπό τον Μερκού­ του πετούσαν τα όπλα και τους θώρακές τους, προσπαθώντας ριο Μπούα. Επρόκειτο για το πλέον πολυάριθμο ελληνικό σώμα να ξεφύγουν από την καταδίωξη των Στρατιωτών. Οι Ελβετοί, στο που έδρασε συγκεντρωτικά στην Ιταλία. μεταξύ, κατέλαβαν τον προμαχώνα. Η μάχη είχε κερδηθεί χάρη στους Ελληνες. Οι συνολικές απώλειες του γαλλικού στρατού σε Οι Γενουάτες, ενισχυμένοι και με άλλα ιταλικά τμήματα, α­ νεκρούς, έφθασαν τους 39 άνδρες. Οι Γενουάτες, αντίθετα, ά­ ντέτασσαν σθεναρή άμυνα, έχοντας οχυρώσει θ έσ εις μακριά από τα τείχη της πόλης τους και περιμετρικά αυτών, εκμ ετα λ­ φησαν πίσω τους 1.400 νεκρούς. Κατά τη διάρκεια της ίδιας πολιορκίας, ο Μερκούριος και οι λευόμενοι το έδαφος. Σε έναν χαμηλό γήλοφο, οι Γενουάτες εί­ Στρατιώ τες του πραγματοποίησαν ένα ακόμα μεγαλύτερο κα­ χαν κατασκευάσει ισχυρά προμαχώνα, ενισχυμένο και με πυρο­ τόρθωμα. Μόνοι αυτήν τη φορά, κινήθηκαν αφιππευμένοι κατά βόλα, από όπου αποδεκάτιζαν τους Γάλλους και τους απαγόρευ­ τη διάρκεια της νύκτας μέσω ενός ορεινού δρομολογίου, και με αν κάθε σκέψη περί προσέγγισης της πόλης. το πρώτο φως της επομένης επέπεσαν στους ανυποψίαστους Γε­ Ο προμαχώνας, όμως, έπρεπε να κυριευθεί. Ο Γάλλος βασι­ νουάτες. Οι αντίπαλοι δεν πρόλαβαν καν να λάβουν σχηματισμό λιάς είχε και προηγουμένως δ ια τά ξει τις δυνάμεις του να τον καταλάβουν, όμως όλες οι γαλλικές έφ οδοι απέτυχαν με μεγά­ μάχης δεχόμενοι την επίθεση των Στρατιωτών, υφιστάμενοι πα­ νωλεθρία. «Δύο χιλιάδας κόψασι και χίλιους ελαβώσαν, και πελες απώλειες. Τότε ο Λουδοβίκος κάλεσε τον Μερκούριο και, σύμφωνα με τον βιογράφο του, του είπε: «Σύ δέ σενιόρ Μερ­ ντακοσίους άρχοντες ευγενικούς σκλαβώσαν», αναφέρει ο Κο­ κούριε σύρ’ εκ το χαμαιβούνι να δ ίδεις έναν πόλεμο, κ' ημείς ε ­ ρωναίος. Μ ετά τη νέα ήττα, οι Γενουάτες παραδόθηκαν (29 Απρι­ λίου 1507), ενώ ο βασιλιάς Λουδοβίκος τίμησε ιδιαίτερα τον Μερ­ δώθε άλλον». Τα έμ μετρ α λόγια του Κορωναίου επιβεβαιώνει και ο Γάλλος ιστορικός και αυτόπτης μάρτυρας ν τε Ωτόν, ο ο­ κούριο και τον διόρισε διοικητή της Γένουας. Στο μεταξύ, σημαντικές εξελίξεις λάμβαναν χώρα σε πολιτι­ ποίος αναφ έρει ότι ο βασιλιάς δ ιέτα ξε τον Μερκούριο και 100 κό επίπεδο. Το 1508 η Β ενετία βρέθηκε αντιμέτωπη με τον αυτοΣτρατιώ τες του να ακροβολιστεί προ των δυνάμεων του ε ­ κράτορα Μαξιμιλιανό. Οι Β ενετοί επικράτησαν αρχικά, και τό τε ο χθρού που βρίσκονταν εγγύ τερ α του προμαχώνα και στη συνέ­ αυτοκράτορας δεν δίστασε να συμμαχήσει με τους Γάλλους, χεια να προσποιηθεί υποχώρηση. Πίσω από το βουνό θα είχε σ τη θ εί ενέδρα, και όταν οι αντίπαλοι, καταδιώκοντας τις δυνά­ τους Ισπανούς και τον πάπα, με στόχο τη συντριβή της Βενετίας μεις του Μερκούριου, θα έφθαναν σε αυτήν, οι Γάλλοι (3.000 (συνθήκη Καμπρέ, 10 Δεκεμβρίου 1508). Η κρίσιμη μάχη δόθηκε στις 14 Μάίου 1509 στο Αγκαντέλο. Ε λβετοί και 6.000 Γάλλοι πεζοί, ακολουθούμενοι από το βαρύ ιπ­ Στη μάχη αυτή συμμετείχαν Ελληνες και στους δύο αντιμαχόπικό) θα επ ιτίθ εντο εναντίον τους. μενους στρατούς. Οι Γάλλοι, υπό τον βασιλιά το υς Λουδοβίκο, Οι Γενουάτες υποδέχθηκαν το υς Ελληνες με βροχή βελών κινούντο προς το Αγκαντέλο όταν η εμπροσθοφυλακή τους και βλημάτων. Οι αργουλέτοι απάντησαν με αρκεβούζια και (600 ιππότες, 500 Στρατιώ τες υπό τον Μερκούριο, 3.000 Γάλλοι βαλλίστρες, κινούμενοι όμως συνεχώς, για να μη δίνουν στόχο. πεζοί ακροβολιστές και μερικά ελαφρά πυ­ Ολοι τό τε πίστεψαν ό τι ο Μ ερκούριος και ροβόλα) δέχθηκαν την επίθεση της εμπρο­ οι άνδρες του θα χάνονταν. Οι σωματοφύ­ σθοφυλακής των Ενετών [200 ιππότες, λακες του βασιλιά, μάλιστα, έπεσαν με το 3.000 επ ίλεκτο ι σαρισσοφόροι της Ρομάνα πρόσωπο στη γη και προσεύχονταν για τη (Ρώμης), 2.000 ακροβολιστές και μερικά σωτηρία τους. Οι Ελληνες, πάντως, όχι μό­ πυροβόλα]. νο επέζησαν όλοι πλην ενός, αλλά σκότω­ Οι Ενετοί δ ιέθ ετα ν επίσης 3.000 Ελλη­ σαν και έξ ι Γενουάτες. Παρόλα αυτά, έπρε­ νες Στρατιώ τες, οι οποίοι βάδιζαν σε δ εύ­ πε να αντέξουν ακόμα το εχθρικό σφυροτερ ο κλιμάκιο μαζί με τον Ενετό διοικητή κόπημα έως ότου ο όγκος του στρατού α­ Νικολό Ορσίνι ν τε Πιτιλιάνο, ο οποίος είχε νέβ ει τον γήλοφο. επιπλέον στη διάθεσή του 15.000 Ενετούς Τελικά, όταν ο Μερκούριος είδε το πεζι­ πεζούς και 1.500 ιππότες. Ο επικεφαλής κό να πλησιάζει στη θέση του, διέτα ξε τους τη ς εν ετική ς εμπροσθοφυλακής Μπαρτοάνδρες του να υποχωρήσουν, όσο το δυναλομέο ν τ ’ Αλβιάνο αποφάσισε, παρά τις τόν πιο «πανικόβλητοι». Στη φάση αυτή, διαταγές που είχε, να εμπλακεί με τον γαλ­ άλλοι δύο άνδρες του πληγώθηκαν. Οι Γε­ λικό στρατό. Ο Γάλλος βασιλιάς, στη θέα νουάτες, έχοντας επικεντρώσει την προσο­ των Ενετών δ ιέτα ξε την εμπροσθοφυλακή χή τους στους θρασείς Ελληνες, δεν πρό­ Η πολεμική σημαία του Μερκούριου του να επ ιτεθ εί και να αγκιστρώσει τους σεξαν τον όγκο των εχθρών που πλησίαζε Μπούα, που του επετράπη να Ιταλούς, έως ότου α φ ιχθ εί και το κύριο σώ­ από καλυμμένο δρομολόγιο. Οργισμένοι, χρησιμοποιήσει από τον αυτοκράτορα μα του στρατού - 8.000 Ε λβετοί σαρισσομάλιστα, από τις απώλειες που είχαν υποΜαξιμιλιανό Α ’. Φέρει τον σταυρό του φόροι και 300 ιππότες. στεί από τους Ελληνες, πολλοί από αυτούς Αγ. Ανδρέα (έμβλημα του Μαξιμιλιανού) με εστεμμένο Οι Ελληνες Στρατιώ τες και αργουλέτοι άφησαν τις θέσ εις τους και όρμησαν κατα­ δικέφαλο αετό (έμβλημα της του Μερκούριου εφόρμησαν πρώτοι κατά πάνω τους με την ιαχή «στο ψαχνό». Ξαφνι­ Γερμανικής Αυτοκρατορίας, αλλά και των Ενετών και τους αγκίστρωσαν. Οι Γάλλοι κά, όμως, βρέθηκαν προ εκπλήξεως: σε ένα της Βυζαντινής Α υτοκρατορίας) και ιππότες, όμως, προτίμησαν να επελάσουν ά­ ξέφωτο είδαν με τρόμο δύο πυροβόλα απέ­ τα τέσσερα, αντωπά, Β, των μεσα εναντίον των 3.000 επίλεκτων Ενετών ναντι τους, να τους σημαδεύουν απειλητι­ Παλαιολόγων - Βασιλείς, Βασιλέων, Βασιλεύοντες, Βασιλεύουσαν. κά. Πριν προλάβουν να αντιδράσουν, ακούσαρισσοφόρων, με αποτέλεσμα να ηττη-

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ 1 1 0 3

θούν. Ο ντ' Αλβιάνο τό τε αποφάσισε να εκμ ετα λλευθ εί την επι­ τυχία του, επ ιτιθέμενος στους Γάλλους. Και πάλι, όμως, την κα­ τάσταση έσωσαν οι Στρατιώ τες, οι οποίοι αγκίστρωσαν τους Ιταλούς σαρισσοφόρους, με αποτέλεσμα οι συμπαγείς μάζες τους να αποτελούν τώρα έναν ιδανικό στόχο για το γαλλικό πυροβολικό. Πράγματι, κομματιάστηκαν από τις γαλλικές οβίδες και τράπηκαν σε φυγή. Οι Στρατιώ τες τους καταδίωξαν και τους αφάνισαν. Ο ντε Πιτιλιάνο, βλέποντας τη συντριβή της εμπροσθοφυλακής του, υποχώρησε άμεσα και η μάχη έληξε, χωρίς οι Ελληνες Στρατιώ ­ τε ς του γαλλικού στρατού να εμπλακούν με τους Ελληνες του ενετικού. Λίγο αργότερα, ωστόσο, χύθηκε αδελφικό αίμα, όταν τμήματα Στρατιωτών συγκρούστηκαν μεταξύ τους. Οι δυνάμεις του Μ ερκούριου επικράτησαν, αλλά οι «αντίπαλοι» αιχμάλωτοι Στρατιώ τες αφέθηκαν ελ εύ θ ερ ο ι και τους επιτράπηκε να επι­ στρέφουν στην Ελλάδα. Υστερα από αυτό, ο αυτοκράτορας Μ αξιμιλιανός ζήτησε από τον σύμμαχό του Λουδοβίκο της Γαλλίας να του παραχωρή­ σει τον Μερκούριο και τους άνδρες του για να εκσ τρατεύσ ει κατά των αντιπάλων του στη Φλάνδρα. Εκεί, ο Μερκούριος πο­ λέμησε εναντίον του δούκα της Γκερντ, ο οποίος είχε επανα­ στατήσει κατά του Μαξιμιλιανού, και τον κατανίκησε με ευ κο ­ λία, τιμώ μενος για τη νίκη του με τον τίτλο του ιππότη τη ς αυ­ τοκρατορίας. Κατόπιν επέστρεψ ε στην Ιταλία, και από εκ εί στάλθηκε από τον Μαξιμιλιανό στη Βαυαρία προκειμένου να α­ ντιμετω π ίσει την επανάσταση του δούκα του Παλατινάτου, ο ο­ ποίος είχε στρατολογήσει Βοημούς μισθοφόρους. Ο Μερκούριος, με νυκτερινό εγχείρημα, συνέτριψε τους Βοημούς και χάρισε τη νίκη στον Μαξιμιλιανό, ο οποίος τον α­ ντάμειψ ε με τον βαθμό του στρατηγού και του χάρισε πολύτιμα δώρα. Το 1509 ο Μερκούριος επέστρεψ ε στην Ιταλία με 400 άν­ δρες, στο πλαίσιο μιας συμμαχικής στρατιάς αποτελούμενης από Γάλλους, Γερμανούς και Ιταλούς, η οποία είχε ως αποστολή την άλωση της Πάδουας, που είχε τα χ θ εί υπέρ της Β ενετίας. Η συμμαχική στρατιά άρχισε την πολιορκία της πόλης, αλλά ο πλήρης αποκλεισμός της ήταν αδύνατος, λόγω παρουσίας ι­ σχυρού βενετικού αποσπάσματος στα περίχωρα. Οι Β ενετο ί κα­ λύπτονταν από έναν ποταμό με βάθος το οποίο εμπόδιζε τη διέλευση πεζών στρατιωτών και καθιστούμε άκρως επικίνδυνο ένα τέτο ιο εγχείρημα για τους βαριά θωρακισμένους ιππότες. Ηταν μια ακόμα αποστολή για τους Στρατιώ τες. Ο Μερκούριος διέβη, επικεφαλής των ανδρών του, τον πο­ ταμό και επ ιτέθ ηκε αιφνιδιαστικά στο β ενετικό απόσπασμα διασκορπίζοντάς το. Οι Β ενετο ί ιππείς καταδιώχθηκαν και αφανί­ στηκαν. Εξίσου τραγική ήταν και η τύχη των Βενετών πεζών, οι οποίοι παγιδεύθηκαν ανάμεσα στον ποταμό και στους Στρατιώ ­ τες. Πανικόβλητοι, οι περισσότεροι πνίγηκαν προσπαθώντας

Σκηνή μάχης της Αναγέννησης. Αριστερά, διακρίνονται Στρατιώ τες να εφορμούν κατά εχθρικής φάλαγγας σαρισσοφόρων. Θα πρέπει να θεω ρείται βέβαιο ότι οι Ελληνες Στρατιώ τες ήταν αρκετά έμπειροι ώστε να αποφύγουν ένα τέτο ιο σφάλμα. Μάλλον πρόκειται για επίθεση μ ε σκοπό να αγκιστρώσει το αντίπαλο βαρύ πεζικό.

να διαφύγουν, βουτώντας στο ποτάμι με τους θώ ρακές τους. Παρά τη νίκη του Μερκούριου, πάντως, η κατάληψη της Πά­ δουας δεν επ ιτεύχθηκε, καθώς η συμμαχική στρατιά δεν δ ιέ­ θ ε τ ε επαρκές και ισχυρό πυροβολικό. Ετσι ο Μ αξιμιλιανός ήρε την πολιορκία και αποχώρησε, αφήνοντας τον Μερκούριο στη Βερόνα ως φρούραρχο. Λίγο αργότερα, ο αυτοκράτορας κάλεσε τον Μερκούριο στη Γερμανία, όπου τον τίμησ ε με τον τίτλο του κόμη τη ς Σουαβίας. Του επ έτρεψ ε τό τε να φ έρ ει και δική του πολεμική σημαία, με τον όρο να εικο νίζετα ι σε αυτήν και ο αυτοκρατορικός σταυρός του Αγίου Ανδρέα. Ο Μ ερκούριος επέστρεψ ε στη Βερόνα. Ε κείπληροφορήθηκε ό τι οι Β ενετο ί είχαν προσλάβει 300 Τούρκους ελαφρούς ιπ­ πείς, οι οποίοι δρούσαν στην περιοχή της Πάδουας. Από τη στιγμή εκείνη τον απασχολούσε μόνο η εξόντωσή τους. Κάποια στιγμή η ευκαιρία δόθηκε, και οι Ελληνες εφόρμησαν ασυγκρά­ τη το ι κατά των Τούρκων, σκοτώνοντας 160 από το υς 300 και τρέποντας το υ ς επιζώντες σε άτακτη φυγή. Ενα ζήτημα τιμής είχε επιλυθεί. Στο μεταξύ, η υποβόσκουσα διαμάχη μεταξύ Μαξιμιλιανού και Λουδοβίκου, αιτία της οποίας ήταν ο έλεγχος του Μιλάνου, εκδηλώ θηκε, με το υς Γάλλους να αποχωρούν από το Μιλάνο. Ο Μ αξιμιλιανός συνέχισε τον πόλεμο κατά τη ς Β ενετίας, και έ ­ σ τειλε τον Μερκούριο, επικεφαλής ισχυρής δύναμης Γερμανών και Ελλήνων, να επ ιτεθ εί στην βενετοκρατούμενη περιοχή της Ιστριας, στις δαλματικές ακτές. Ο Μ ερκούριος κυρίευσε το Φρίουλι και τα φρούρια τη ς περιοχής, ενώ κατόρθωσε επίσης να διαλύσει ένα β ενετικό επικουρικό σώμα που έσπευδε εκεί. Λίγο αργότερα, ο Λουδοβίκος της Γαλλίας ζήτησε από τον Μαξιμιλιανό να του παραχωρήσει τον Μερκούριο για να τον χρησιμοποιήσει εναντίον των Αγγλων του βασιλιά Ερρίκου Η'. Ο Μ ερκούριος όμως προτίμησε να εν τα χθ εί στην υπηρεσία της Β ενετίας, επικεφαλής τμήματος 600 Στρατιωτών, όπου συμμε­ τείχ ε στις μάχες γύρω από την Πάδουα κατά των ισπανικών και παπικών στρατευμάτων. Ο Μ ερκούριος και οι ακαταπόνητοι Στρατιώ τες του προκάλεσαν σοβαρές απώλειες στους αντιπά­ λους. Δεν μπορούσαν, όμως, μόνοι να αναχαιτίσουν τους πο­ λυάριθμους εχθρούς, και έτσ ι περιορίστηκαν σε επιχειρήσεις κλεφτοπολέμου. Χαρακτικό του Γιόρκ Βρέουτε του 16ου αιώνα, που απεικονίζει Ελληνες Στρατιώ τες με τον κλασικό πολεμικό τους εξοπλισμό, συγκείμενο από λόγχη, σπάθη και ασπίδα.

1 0 4 1 ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ

To 1512, εξάλλου, ένα σημαντικό γεγονός έμ ελ λ ε να ανα­ τρέψ ει εκ νέου τις εύθραυσ τες π ολιτικές ισορροπίες: ο θάνα­ τος του Γάλλου βασιλιά Λουδοβίκου και η ανάρρηση στον γαλ­ λικό θρόνο του Φραγκίσκου Α' ν τε Βαλουά. Ο νέος Γάλλος βα­ σιλιάς κατήγγειλε τη συνθήκη του Καμπρέ και συμμάχησε με τη Β ενετία κατά της αυτοκρατορίας, με στόχο να ανακαταλάβει το Μιλάνο, το οποίο ο Μ αξιμιλιανός είχε παραχωρήσει στον δούκα Μαξιμιλιανό Σφόρτσα. Το 1515 ο Φραγκίσκος πολέμησε στο Μαρινιάνο εναντίον του δούκα του Μιλάνου. Ο Μ ερκούριος πολέμησε στη μάχη αυ­ τή -Γάλλοι και Β ενετοί ήταν σύμμαχοι τ ό τ ε - όπου και πάλι διακρίθηκε. Με έναν επιδέξιο ελιγμό, έσωσε τον Γάλλο βασιλιά, ο οποίος είχε περικυκλω θεί από το υς εχθρούς και πλαγιοκόπησε τις αντίπαλες δυνάμεις, με αποτέλεσμα 4.000 εχθροί να πέσουν νεκροί. Μετά τη νίκη αυτή, Γάλλοι και Β ενετοί ανέλαβαν από κοινού εκσ τρ ατεία κατά των Γερμανών και των Ισπανών. Στις επιχειρή­ σεις αυτές ο Μερκούριος και οι άνδρες του έγραψαν ν έες σελί­ δες δόξας, συντρίβοντας δύο γερμανικά αποσπάσματα, με την προσφιλή του τακτική της προσποιητής φυγής. Η ή ττα αυτή α­ νάγκασε το ν αυτοκράτορα Μαξιμιλιανό να υποχωρήσει, αφήνο­ ντας φρουρές σε διάφορες ιταλικές πόλεις, μεταξύ των οποίων και το Λοντί, το οποίο ο Μ ερκούριος πολιόρκησε και κατέλαβε. Ακολούθως εκ τέλεσ ε επιδρομές κατά των αντιπάλων μέχρι το Μπέργκαμο, προκαλώντας σοβαρή αιμορραγία στον εχθρό - σε άνδρες, όπλα και λοιπό υλικό. Σε κάποια από τις συγκρούσεις αυτές, μάλιστα, ο Μερκού­ ριος βρέθηκε αντιμέτωπος με τους περίφημους Ελβετούς μι­ σθοφόρους του αυτοκράτορα, τους οποίους κατανίκησε. Από σεβασμό όμως στην πολεμική τους ικανότητα, άφησε ε λ ε ύ θ ε­ ρους τους επιζώντες. Υστερα από αυτό, οι Β ενετο ί έσ τειλαν ενισχύσεις στον Μ ερ­ κούριο -π εζικό και π υροβολικό- και τον διέταξαν να καταλάβει την Πεσκιέρα. Ο Μ ερκούριος πράγματι απέκλεισε την πόλη. Μια προσπάθεια εχθρικού αποσπάσματος 300 ιππέων να σπά­ σουν τον κλοιό, κατέληξε σε καταστροφή του. Ο Μερκούριος πολιόρκησε στενά την πόλη, την οποία και κυρίευσε τρ εις η μ έ­ ρες αργότερα. Αμέσως μετά, ο Μερκούριος βρέθηκε αντιμέτωπος με ένα απόσπασμα Ελλήνων Στρατιωτών στην υπηρεσία του αυτοκρά­ τορα, υπό τον Κωνσταντίνο Μπόχαλη. Στην εμφ ύλια μάχη που ακολούθησε ο Μ ερκούριος επικράτησε, αλλά και πάλι φέρθηκε ιπποτικά στους ομ οεθ νείς του. Στην περιοχή της Βερόνας πάλι, ο Μ ερκούριος με ενέδρα ε ­ ξουδετέρω σε ένα αυτοκρατορικό απόσπασμα 800 ανδρών. Ο Ελληνας πολέμαρχος, πολύπειρος πλέον ύστερα από τόσα χρό­ νια στα πεδία των μαχών, είχε κατασ τεί ο φόβος και ο τρόμος των εκάσ τοτε αντιπάλων. Σε νέα σύγκρουση κο­ ντά στη Βερόνα, ο Μ ερκού­ ριος β ρέθηκε αντιμέτωπος με 600 εμπειροπόλεμους Ισπανούς. Ακολούθησε άΠαράσταση Στρατιωτών σε γκραβούρα του 19ου αιώνα. Οι Στρατιώ τες παριστάνονται φέροντας, ο μεν εξ αριστερών, βαλκανικό πίλο, ασπίδα και κυρτό βαρύ θλαστικό σπαθί, ο δε εξ δεξιών κράνος και ελαφρά λόγχη (Βιβλιοθήκη Νέας Υόρκης).

γρια και αιματηρή συμπλοκή. Οι Ισπανοί πολέμησαν σαν λιο ντά ­ ρια, αλλά τελ ικ ά συνετρίβησαν. Από αυτούς, 235 έπεσαν στη μά­ χη και όλοι οι υπόλοιποι αιχμαλωτίστηκαν. Λίγο αργότερα, ο αυτοκράτορας Μ αξιμιλιανός και η Β ενετία σύναψαν συνθήκη ειρήνης. Ο Μερκούριος, κατόπιν τούτου, ε ­ πέστρεψε στη Βενετία, το 1519, όπου έγινε δεκτό ς με μεγάλες τιμές.

ΕΠΙΛΟΓΟΣ Με το επεισόδιο αυτό, ο Κορωναίος παύει την έμμετρη διή­ γησή του. Ωστόσο, ο Μ ερκούριος φ αίνεται πως έζησε αρκετά χρόνια ακόμα. Ο Γερμανός ιστορικός Καρλ Κούντς, κατόπιν ε ­ ρευνών του στα βενετικά αρχεία, αναφ έρει ό τι ο Μερκούριος παρέμεινε στην υπηρεσία της Γαληνοτάτης Δημοκρατίας από το 1519 έως το 1527 τουλάχιστον, χρονολογία που αναφ έρεται η δράση του στην Παβία. Ο ακριβής χρόνος του θανάτου του δεν είναι γνωστός. Ο Κούντς αναφέρει ό τι πέθανε μεταξύ του 1527 και του 1562, αν και η τελ ευ τα ία χρονολογία δεν είναι πιθανή, καθώς θα ήταν μάλλον παράδοξο εκείνη την εποχή, να προσεγγίσει κανείς την ηλικία των 100 ετών. Σύμφωνα με μια άλλη, ελεγχόμενη, πληρο­ φορία, ο Μερκούριος πολέμησε και στην καταληκτική μάχη των Ιταλικών πολέμων, αυτήν της Κερεσόλε ν τ ’ Αλμπα, το 1543. Και αυτό φ αίνεται απίθανο, αφού ο Μερκούριος, αν ζούσε, θα πλη­ σίαζε τό τε τα 70-75 έτη. Αυτό που είναι πάντως γνωστό είναι ό τι ετάφη στο Τρεβίζο. Το ταφ ικό του μνημείο που διασώζεται στην πόλη ολοκληρώθη­ κε το 1562 - πιθανότατα, λοιπόν, η χρονολογία του θανάτου του σ υγχέεται με τη χρονολογία ολοκλήρωσης του ταφικού μ νη μεί­ ου, το οποίο κατασκευάστηκε, μάλλον, από το υς γιούς του. Α ξίζει να μνημονευθεί το ταφ ικό επίγραμμα στο εν λόγω μνημείο, το οποίο απ οτελεί και την καλύτερη ετυμηγορία σχε­ τικά με τη ζωή και τη δράση του μεγάλου αυτού πολέμαρχου της Αναγέννησης, χαραγμένο το 1637: «Mercurio Bua Comiti Ε Princibus Peloponnesi Epirotarum Equitum Ductori...», δηλαδή: «Μερκούριος Μπούας κόμης και πρίγκιπας τη ς Πελοποννήσου, διοικητής του ιππικού των Ηπειρωτών...». Ξ

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ (1) Σαράντος Καργάκος: ΑΛΒΑΝΟΙ, ΑΡΒΑΝΙΤΕΣ, ΕΛΛΗΝΕΣ, εκδ. Σιδέρη, Αθήνα, 2000. (2) THE CAMBRIDGE MODERN HISTORY, vol 2 & 3, MacMillan & Co, London, 1918. (3) Αννα Κομνηνή: ΑΛΕΞΙΑΔΑ, εκδ. Αγρας, Αθήνα, 2000. (4) Sir Charles Oman: THE HISTORY OF THE ART OF WAR IN THE SIXTEENTH CENTURY, E.P. Dutton, New York, 1937. (5) F. L. Taylor: THE ART OF WAR IN ITALY, 1494-1529, Cambridge University Press, Cambridge, 1921. (6) Κ. Σάθας: ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΑΝΕΚΔΟΤΑ, τομ 1. Βιβλιοθήκη Ιστορικών Μελετών, εκδ. Καραβία, Αθήνα, 1982. (7) Κ. Σάθας: ΕΛΛΗΝΕΣ ΣΤΡΑΤΙΩΤΕΣ ΕΝ ΤΗ ΔΥΣΗ, Βιβλιοθήκη Ιστορικών Μελετών, εκδ. Καραβία, Αθήνα, 1986. (8) Κ. Σάθας: ΤΟΥΡΚΟΚΡΑΤΟΥΜΕΝΗ ΕΛΛΑΣ, Βιβλιοθήκη Ιστορικών Μελετών, εκδ. Καραβία, Β’ ανατύπωση, Αθήνα, 1990. (9) Η. Οικονομόπουλου: ΑΡΜΑΤΩΛΟΙ ΚΑΙ ΚΛΕΦΤΑΙ, εκδ. Ελεύθερη Σκέψις, Αθήνα, 1998. (10) A. Konstam: PAVIA 1525, Osprey, London, 1996. (11) D. Nicolle: FORNOVO 1495, Osprey, London, 1999.

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ 11 0 5

ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΟΣ

Τα

Avöpeoc ΔπύΠονΠου

Κανόνια ίου Ναβαρόνε

Στις 8 Σεπτεμβρίου του 1943, η Ιταλία παραδόθηκε στους Συμμάχους και έπαψε να υποστηρίζει τους Γερμανούς. Η εξέλιξη αυτή δημιούργησε μια ιδιάζουσα κατάσταση στον ελλαδικό χώρο, ιδιαίτερα στον νησιωτικό, αφού σε πολλά νησιά είχαν εγκατασταθεί ιταλικές φρουρές που εξασφάλιζαν τον έλεγχο της περιοχής από τις δυνάμεις του Αξονα. Αμέσως τέθηκε σε εφαρμογή ένα φιλόδοξο βρετανικό σχέδιο για την κατάληψη των ελληνικών νησιών και ιδιαίτερα αυτών της Δωδεκανήσου. Η βρετανική αυτή επιχείρηση δεν στέφθηκε με επιτυχία και ίσως αποτέλεσε το τελευταίο πεδίο μαχών στο οποίο οι Γερμανοί επιβλήθηκαν κατά τη διάρκεια του

1 0 6 I ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ

Β' Παγκοσμίου Πολέμου (Β’ ΠΠ). Η Μάχη της Λέρου (12-16 Νοεμβρίου 1943) αποτέλεσε την πλέον καθοριστική μάχη για τον έλεγχο των Δωδεκανήσων, η οποία και ανέδειξε την πρόσκαιρη υπεροχή των Γερμανών στον ελλαδικό χώρο, οδηγώντας χιλιάδες Ιταλών και Βρετανών στρατιωτών στην αιχμαλωσία και στη φυγή. Το σκηνικό των μαχών στα Δωδεκάνησα χρησιμοποίησε ο Βρετανός συγγραφέας και βετεράνος του Β’ ΠΠ Αλιστερ Στούαρτ Μακ Λιν για να εξελίξει τη μυθοπλασία του. Στο επίκεντρο της ιστορίας του βρίσκουμε το φανταστικό νησί Ναβαρόνε (όνομα νησιού που μας φέρνει στη μνήμη τη ναυμαχία του Ναβαρίνου). Σε μια απόκρημνη πλαγιά του νησιού

βρίσκεται μια γερμανική βαριά πυροβολαρχία που παρεμποδίζει τη διέλευση του συμμαχικού στόλου προς την Κέρο για την εκτέλεση αποστολής απεγκλωβισμού βρετανικών στρατευμάτων. Μια ομάδα κομμάντος, αποτελούμενη από Βρετανούς ειδικούς και Ελληνες, θα αναλάβει τη ριψοκίνδυνη αποστολή για την ανατίναξη των πυροβόλων. Της ομάδας ηγείται ένας Βρετανός ταγματάρχης (Αντονι Κουαίηλ), ενώ αποτελείται μεταξύ άλλων από τον Κιθ Μάλορυ, έναν Βρετανό λοχαγό και ορειβάτη (τον ενσαρκώνει ο Γκρέγκορυ Πεκ), ο οποίος είχε αποκομίσει σημαντική πολεμική εμπειρία στην Κρήτη, τον δεκανέα Τζων Μίλερ (Ντέιβιντ Νίβεν), ο οποίος ως χημικός ήταν ειδικός στα εκρηκτικά, αλλά και απόσπασμα της ελληνικής Αντίστασης αποτελούμενο μεταξύ άλλων από τον συνταγματάρχη Ανδρέα Σταύρου (Αντονι Κουίν) και την αδελφή του, την οποία ερμηνεύει η εμβληματική Ειρήνη Παπά. Γίνεται κατανοητό ότι η ιστορία κινείται σε ένα έντονο μυθοπλαστικό πλαίσιο, αλλά χωρίς να αποκλίνει σημαντικά του άξονα των πραγματικών γεγονότων. Τα «Κανόνια του Ναβαρόνε» αποτέλεσαν το πιο επιτυχημένο μυθιστόρημα του Βρετανού συγγραφέα Αλιστερ Στούαρτ Μακ Λιν, το οποίο και εξέδωσε το 1957. Η υπόθεση προσέλκυσε το ενδιαφέρον του παραγωγού Καρλ Φόρμαν, ο οποίος και ανέλαβε να μεταφέρει την ιστορία στη μεγάλη οθόνη. Η παραγωγή της ταινίας υπήρξε πολυδάπανη, περιελάμβανε ένα λαμπερό καστ και θα κινηματογραφείτο σε τρεις διαφορετικές χώρες. Το όλο εγχείρημα ήταν λογικό να αντιμετωπίσει πολυπλοκότητες και δυσκολίες. Από τις σημαντικότερες ήταν η εύρεση του προσώπου που θα ενσάρκωνε τον πρωταγωνιστικό ρόλο. Η επιλογή του Γρέγκορυ Πεκ δεν ήταν ούτε μονόδρομος ούτε και εύκολη. Περισσότερο οι παραγωγοί επιθυμούσαν τον Κάρυ Γκραντ για τον ρόλο αυτόν, αλλά λόγω ηλικίας τον απέρριψαν.

Ακολούθως, ο Βρετανός σκηνοθέτης Τζων Λι Τόμπσον δεν αποτέλεσε παρά μια επιλογή έκτακτης ανάγκης μετά τη σύγκρουση του Φόρμαν με τον σκηνοθέτη που αρχικά είχε επιλέξει. Ο Τόμπσον είχε συμμετάσχει στην παραγωγή και άλλων βρετανικών φιλμ, ήταν βετεράνος του Β’ ΠΠ, οπότε διέθετε εμπειρία από πολεμικά γεγονότα, ήταν γνωστός για τη διαλλακτικότητά του και την επικοινωνία που ανέπτυσσε με τους πρωταγωνιστές, αλλά είχε αποκτήσει, επίσης, τη φήμη του ανθρώπου που ολοκλήρωνε έγκαιρα και χωρίς υπερκοστολογήσεις τις ταινίες του. Οπότε για την πολύπαθη παραγωγή ο Τόμπσον αποτέλεσε ιδανική επιλογή. Και για τους τρεις σημαντικούς συντελεστές της ταινίας (τον μυθιστοριογράφο Μακ Λιν, τον παραγωγό Καρλ Φόρμαν και τον σκηνοθέτη Τζων Λι Τόμπσον) τα «Κανόνια του Ναβαρόνε» αποτέλεσαν την κορυφαία και πιο εμπορική εργασία της καριέρας τους. Το πρωταγωνιστικό καστ της ταινίας στελεχώθηκε με κορυφαία ονόματα της ηθοποιίας πέραν του Γκρέγκορυ Πεκ. Ανάμεσά τους βρίσκουμε τον εκπληκτικό Ντέιβιντ Νίβεν, τον Βρετανό Αντονι Κουέιλ που διέθετε σημαντική πολεμική εμπειρία και με άνεση ενσάρκωνε στρατιωτικούς στη μεγάλη οθόνη, τον Αντονι Κουίν, σε μία από τις πιο χαρακτηριστικές του ερμηνείες, αλλά και την Ειρήνη Παπά σε ρόλο­ κλειδί για την εξέλιξη του έργου. Τα εξωτερικά γυρίσματα της ταινίας πραγματοποιήθηκαν κυρίως στη Ρόδο, την οποία και ερωτεύτηκε ο Αντονι Κουίν. Η ταινία διαθέτει καλοδουλεμένους χαρακτήρες, ενώ η πλοκή ακολουθεί τη συνταγή επιτυχίας των μυθιστορημάτων του Μακ Λιν. Συγκεκριμένα, ο Σκωτζέζος συγγραφέας συνήθιζε να αναπτύσσει ιστορίες στις οποίες οι λιγομίλητοι και ακέραιοι χαρακτήρες του αντιμετώπιζαν καταστάσεις που τους έφερναν στα όρια των αντοχών τους, ενώ

σχεδόν πάντα βρίσκονταν μπροστά και σε μια προδοσία που ανέτρεπε την εξέλιξη της ιστορίας. Ολα αυτά τα στοιχεία συνταιριάζονται άριστα στα «Κανόνια του Ναβαρόνε». Κατ’ αυτόν τον τρόπο, η ιστορία διαθέτει ένα σαφές πλαίσιο εξέλιξης και μια καλοδουλεμένη πλοκή που, από τη μία πλευρά, ταίριαξε απόλυτα με τις ανάγκες του Χόλυγσυντ για δημιουργία ταινιών με σασπένς, ενώ, από την άλλη, δεν επέτρεψε σημαντικές σεναριακές παρεμβάσεις-

διαστρεβλώσεις προς χάριν της εμπορικότητας. Ετσι, όπως και σε άλλες ιστορίες του Μακ Λιν, δεν «χώρεσαν» στο σενάριο ερωτικές ιστορίες ή υπερβολές που θα αλλοίωναν τον χαρακτήρα της πολεμικής περιπέτειας. Η ταινία διέθετε και εντυπωσιακά εφέ που βραβεύθηκαν με Οσκαρ. Τους Γερμανούς υποδύονταν Ελληνες στρατιώτες, τα δε «γερμανικά» οχήματα ήταν ό,τι νεώτερο είχε τότε σε χρήση, από την αμερικανική βοήθεια, ο Ελληνικός

Τα Κανόνια ίου Ναβαρόνε The Guns of Navarone Columbia Pictures Π α ρ α γω γό ς: Καρλ Φόρμαν Σ κ η ν ο θ ε σ ία : Τζων Λι Τόμπσον Σ ε ν ά ρ ιο : Αλιστερ Στούαρτ Μακ Λιν, Καρλ Φόρμαν, Μ ο υ σ ικ ή : Ντιμίτρι Τιόμκιν Τ ίτ λ ο ς :

Ε τα ιρ ία π α ρ α γ ω γ ή ς:

Ε τ ο ς : 1959

Γκρέγκορυ Πεκ, Ντέιβιντ Νίθεν, Αντονι Κουέιλ, Αντονι Κουίν, Ειρήνη Παπά, Στάνλεϊ Μπέικερ, κ.ά. Δ ιά ρ κ ε ια : 156 λεπτά Β ρ α β εία : Οσκαρ Καλύτερων Οπτικών Εφέ (προτάθηκε για άλλα Π ρ ω τα γ ω ν ισ τές :

έξι Οσκαρ), Χρυσή Σφαίρα Καλύτερης Ταινίας και Μουσικής, κ.ά. «Η καλύτερη περιπέτεια που γυρίστηκε ποτέ» (The Greatest High Adventure Ever Filmed)

Σλόγκαν:

Β α σ ίσ τη κ ε : Στο ομότιτλο μυθιστόρημα του Αλιστερ Στούαρτ Μακ Λιν (1957)

Στρατός. Το έργο είναι εντυπωσιακό και ενδιαφέρον, ενώ παρακολουθείται ευχάριστα ακόμα και σήμερα. Αξίζει να αναφερθεί πως ο Βρετανός σκηνοθέτης της ταινίας Τζων Λι Τόμπσον υπήρξε ένας παθιασμένος οπαδός του κινηματογράφου, ο οποίος ασχολήθηκε με αυτόν μέχρι τον θάνατό του το 2002. Με τον Αντονυ Κουίν συνεργάστηκε ξανά το 1978 για τα γυρίσματα της ταινίας «Ο Ελληνας μεγιστάνας», η οποία αφορούσε (έμμεσα) τη ζωή του Αλέξανδρου Ωνάση. Η ταινία αποτέλεσε μεγάλη εμπορική επιτυχία το 1961, όποτε και προβλήθηκε στους κινηματογράφους. Παράλληλα διακρίθηκε και στο καλλιτεχνικό της μέρος κερδίζοντας σημαντικές υποψηφιότητες και διακρίσεις σε σημαντικούς διεθνείς διαγωνισμούς. Κατά συνέπεια, η επιτυχία του έργου δημιούργησε το ενδιαφέρον για τη δημιουργία και μιας συνέχειας που αποτέλεσε το φιλμ «Force 10 from Navarone», με διαφορετικούς ηθοποιούς και πεδίο δράσης τη Γιουγκοσλαβία, το οποίο προβλήθηκε το 1978. Η ταινία εννοιολογικά εντάσσεται σε μια σειρά μεγάλων βρετανικών και δευτερευόντως αμερικανικών κινηματογραφικών παραγωγών με θέμα τον Β' ΠΠ, οι οποίες δημιουργήθηκαν τις δεκαετίες του 1950-1960. Σε αυτές βρίσκουμε έργα όπως «Η Γέφυρα του Ποταμού Κβάι» (1957), «Η Πιο

Μεγάλη Ημέρα του Πολέμου» (1962) αλλά και «Η Μεγάλη Απόδραση» (1963). Σε αντίθεση με τις υπόλοιπες ταινίες της εποχής, οι υπερπαραγωγές αυτές διέθεταν εντυπωσιακή και επική κινηματογράφηση, χωρίς όμως να υπερβάλλουν ούτε και να χάνουν την ικανότητα για ολοκληρωμένη ανάπτυξη των χαρακτήρων. Πρόκειται για φιλμ που πρόβαλλαν πρότυπα, διέθεταν σωστή δομή και κλιμάκωση πλοκής, και αποτέλεσαν σημεία αναφοράς της παγκόσμιας κινηματογραφίας. Αξίζει να αναφερθεί ότι η πρώτη προβολή της ταινίας πραγματοποιήθηκε με λαμπρότητα στην Αθήνα και με την παρουσία του Καρλ Φόρμαν καθώς και μιας σειράς ξένων καλλιτεχνών όσο και της βασιλικής οικογένειας εκ μέρους της Ελλάδας. Το γεγονός έτυχε ιδιαίτερης προβολής στον ελληνικό Τύπο της εποχής, εκφράζοντας την ελπίδα για την προσέλκυση και άλλων μεγάλων κινηματογραφικών παραγωγών στη χώρα μας. Για τί α ξίζει να δ ε ις τη ν τα ινία :

• Για το λαμπερό καστ της και γιατί αποτέλεσε μία από τις καλύτερες κινηματογραφικές παραγωγές που γυρίστηκαν στη χώρα μας. • Γιατί διαθέτει πολύ καλή πλοκή που ακόμη και μετά από πέντε και πλέον δεκαετίες μπορεί να προσελκύσει το ενδιαφέρον του θεατή.

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ 1 1 0 7

ΜΟΝΤΕΛΙΣΜΟΣ

AflEüavöpoc Ν. Avsoinc

Eduard 1/48 (8281)

Spitfire Mk IXc late version Profipack S

p it f ir e

M

k .lX c

late version

ProfiPACK

Το εμπρόσθιο μέρος του κουτιού φιλοξενεί την καλλιτεχνική απεικόνιση ενός Spitfire Mk IXc της 302 Πολωνικής Μοίρας της RAF, το οποίο συμμετείχε σε αποστολές κατά τη διάρκεια της απόβασης στη Νορμανδία.

Αν και στο παρελθόν έχουν κάνει την εμφάνισή τους πολλά κιτ για τα Spitfire από πολλές εταιρίες, καμία δεν είχε καταφέρει να ικανοποιήσει τις προσδοκίες των μοντελιστών στην κλίμακα 1/48. Τώρα, η Eduard καταθέτει τη δική της πρόταση, παρουσιάζοντας ένα ολοκαίνουργιο κιτ, για ένα από τα δημοφιλέστερα αεροπλάνα που κατασκευάστηκαν ποτέ. Το κιτ αποτελείται από τέσσερα πλαίσια σκούρου γκρι χρώματος, το κλασικό πλέον ακτινωτό πλαίσιο με τα διαφανή και ένα πλαίσιο με

φωτοχαραγμενα μερη, τα οποία περιλαμβάνουν περίπου 230 κομμάτια. Οι μάσκες, τα δύο φύλλα χαλκομανιών και ο 20σέλιδος πολυτελής έγχρωμος οδηγός συναρμολόγησης και βαψίματος συμπληρώνουν τα περιεχόμενα του κιτ. Τα διαφανή και φωτοχαραγμενα μέρη καθώς και οι μάσκες περιέχονται σε ξεχωριστά σακουλάκια, ενώ το σύνολο των πλαισίων είναι τοποθετημένα ανά δύο σε επαναχρησιμοποιούμενες σακούλες για μεγαλύτερη ασφάλεια και καλύτερη προστασία. Κάποια από τα

περιεχόμενα του κιτ δεν θα χρησιμεύσουν στην κατασκευή του MK IXc, αφού αφορούν άλλες εκδόσεις, γεγονός που μαρτυρά τα σχέδια της Eduard για την κυκλοφορία επιπλέον εκδόσεων του αεροσκάφους. Εξετάζοντας τα επιμέρους πλαίσια, διαπιστώνουμε για μία ακόμη φορά την υψηλή ποιότητα και τη λεπτομέρεια που περιέχουν, όπως συμβαίνει άλλωστε με όλες τις τελευταίες κυκλοφορίες της τσεχικής εταιρίας. Ολα τα κομμάτια του κιτ είναι κατασκευασμένα με την τελευταία λέξη της τεχνολογίας, και έτσι είναι πεντακάθαρα και χωρίς ελαττώματα όπως περίσσεια πλαστικού (flash) ή ελλιπή χύτευση (sink marks). Οι επιφάνειες του μοντέλου διαθέτουν εξαιρετική εγχάρακτη γράμμωση, η εικόνα της οποίας συμπληρώνεται από τα τριών διαφορετικών διαστάσεων εγχάρακτα πριτσίνια, κυρίως σε περιοχές της ατράκτου και των πτερύγων. Είναι η πρώτη φορά που βλέπουμε σε μοντέλο πριτσίνια διαφορετικών διαστάσεων, που ομολογουμένως συνεισφέρουν σημαντικά στην αληθοφάνεια του ανάγλυφου στο τελειωμένο μοντέλο, ενώ θα περιμέναμε και μια ανάλογη με τα παραπάνω αναπαράσταση των

υφασματινων επιφανειών του αεροσκάφους. Η αναφορά στα βασικά επιμέρους σημεία του κιτ θα αρχίσει από το κόκπιτ, το οποίο είναι υπερπλήρες για την κλίμακα. Στο τεσσάρων κομματιών δάπεδο προσαρμόζονται τα εξαιρετικά και λεπτομερή στοιχεία του καθίσματος και των δομικών στοιχείων πίσω από αυτό, του χειριστηρίου, των ποδωστηρίων, του σκοπευτικού και του πίνακα οργάνων. Για τον τελευταίο παρέχονται δύο εναλλακτικές επιλογές: μπορεί να κατασκευαστεί είτε χρησιμοποιώντας τον πίνακα που διαθέτει ανάγλυφη λεπτομέρεια επενδύοντάς τον με την ανάλογη χαλκομανία, είτε χρησιμοποιώντας τον επίπεδο πίνακα (ξεχωριστό κομμάτι) επενδύοντάς τον με φιλμ και έγχρωμα φωτοχαραγμένα μέρη. Επιπλέον, τα ανάγλυφης λεπτομέρειας πλαϊνά τμήματα της ατράκτου, τα οποία αποτελούν ξεχωριστές ενότητες (οι λεπτομέρειες δεν αποτυπώνονται εσωτερικά της ατράκτου) συμπληρώνονται από πολλά λεπτοκαμωμένα στοιχεία, όπως οι μοχλοί ισχύος και ελέγχου των πτερυγίων καμπυλότητας, οι φιάλες οξυγόνου κλπ. Εκτός από τις ζώνες πρόσδεσης του

ύτθρ-

+

Δύο ενδεικτικές σελίδες από τον πολυτελή οδηγό συναρμολόγησης, ο οποίος, μεταξύ άλλων, περιέχει λεπτομερέστατα σχέδια τεσσάρων όψεων για τις παραλλαγές του αεροσκάφους.

1 0 8 I ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ UTOPIA

Το διπλό φύλλο χαλκομανιών, τα φωτοεκτυπωμένα μέρη, οι μάσκες και το ακτινωτό πλαίσιο με τα πολύ διαυγή διαφανή μέρη τα οποία περιλαμβάνονται στο κιτ.

Τα λεπτοκαμωμένα σκέλη, οι διάτρητες ζάντες, οι τροχοί, στοιχεία των φωλεών και οι θυρίδες του συστήματος προσγείωσης, καθώς και οι τρυπημένες εξατμίσεις και η έλικα με κάποια παρελκόμενα αποτελούν την πλειοψηφία των περιεχομένων του συγκεκριμένου πλαισίου.

Τα πολυάριθμα στοιχεία που συνθέτουν το κόκπιτ, τα ακροπτερύγια, τα ξεχωριστά πηδάλια διεύθυνσης, κλίσης και ανόδου-καθόδου και τα σταθερά μέρη των οριζόντιων πτερυγίων απαρτίζουν ένα από τα πλαίσια του κιτ.

>* 5' *>

Τα κύρια μέρη της ατράκτου, τα καλύμματα του κινητήρα και η εισαγωγή αέρος του καρμπιρατέρ.

Το συγκρότημα των πτερύγων καταλαμβάνει ένα ακόμη πλαίσιο.

iS

t j--------- - ' —'-1 % Ά I

\ .

~

Λεπτομέρειες από τις διάτρητες ζά ντες, τα διαφόρων μεγεθών πριτσίνια στις επιφάνειες της ατράκτου και των πτερύγων, των λεπτοκαμωμένων πλαστικών και μεταλλικών κομματιών του κόκπιτ και της διαύγειας των διαφανών μερών.

■ I καθίσματος και τον μεταλλικό πίνακα οργάνων, τα μεταλλικά στοιχεία της περιοχής είναι ελάχιστα, αφού η Eduard κατάφερε να αναπαραστήσει σωστά τα μικρά λεπτά κομμάτια από πλαστικό. Η ενότητα του θαλάμου χειριστού αποτελείται από 60 περίπου μέρη, τα οποία αποτελούν το 1/3 των χρησιμοποιούμενων κομματιών του κιτ, ενώ οι πτέρυγες αποτελούνται από τρία κομμάτια: το ενιαίο κάτω μέρος, το οποίο μας δοηθά στη συμμετρία και ευθυγράμμιση του αεροσκάφους, και τα δύο άνω μέρη. Από την ένωση των παραπάνω κομματιών και την προσθήκη των επιπλέον κομματιών του ενδιάμεσου χώρου σχηματίζονται και οι βαθιές φωλεές του κυρίως συστήματος προσγείωσης, ενώ στην παραπάνω ενότητα προσαρμόζονται τα ξεχωριστά ακροπτερύγια και πηδάλια κλίσης. Ξεχωριστά παρέχονται επίσης τα πηδάλια ανόδου-καθόδου και το πηδάλιο διεύθυνσης, σε αντίθεση με τα πτερύγια καμπυλότητας, για τα οποία η Eduard διαφημίζει στο οπισθόφυλλο του οδηγού συναρμολόγησης και βαψίματος

το επιπρόσθετο σετ φωτοχαραγμένων κομματιών το οποίο θα πρέπει κάποιος να προμηθευθεί ξεχωριστά αν επιθυμεί να τα τοποθετήσει σε εκτεταμένη θέση. Νομίζουμε ότι κάπως αλλιώς είχε ξεκινήσει η τσεχική εταιρία το εγχείρημα του «profipack», το οποίο μάλλον βαίνει προς εκφυλισμό. Τα σκέλη του συστήματος προσγείωσης είναι λεπτά και διαθέτουν ικανοποιητική λεπτομέρεια. Οι κύριοι τροχοί αποτελούνται από δύο κομμάτια ο καθένας, το ίδιο και οι πολύ καλές τρυπημένες ζάντες τους, ώστε να διευκολύνουν τον μοντελιστή στο βάψιμο. Ο οπίσθιος τροχός δίνεται ξεχωριστά, ενώ το σκέλος το οποίο τον υποστηρίζει εφαρμόζει στην αντίστοιχη υποδοχή της ατράκτου, η οποία του παρέχει σθεναρή στήριξη, ενώ η εσωτερική λεπτομέρεια των θυρίδων των σκελών είναι αρκετά καλή. Το πλέγμα στην είσοδο αέρα του καρμπυρατέρ σχηματίζεται από τον συνδυασμό δύο φωτοχαραγμένων μερών, ενώ τα αντίστοιχα εμπρόσθια και πίσω πλέγματα στα ψυγεία λαδιού είναι

πλαστικά αλλά εξίσου ικανοποιητικά. Από πλευράς εξωτερικών φορτίων, το κιτ περιλαμβάνει δύο βόμβες των 250 lbs, οι οποίες αναρτώνται σε φορείς στο κάτω μέρος των πτερύγων, ενώ εξαιρετικές είναι οι τρυπημένες εξατμίσεις του κινητήρα. Τα διαφανή μέρη είναι ιδιαίτερα διαυγή, ενώ το συγκρότημα καλύπτραςαλεξίνεμου είναι διαιρούμενο και, σε συνδυασμό με την ανοικτή θυρίδα πρόσβασης, επιτρέπει μια πολύ καλή θέα στον χώρο του κόκπιτ. Από τα δύο πολύ καλής ποιότητας φύλλα χαλκομανιών τα οποία περιέχονται στο κιτ, το ένα περιλαμβάνει αποκλειστικά προειδοποιητικά, ενώ το δεύτερο επιλογές για έξι εναλλακτικά βρετανικά αεροσκάφη, τα περισσότερα από τα οποία χειρίζονταν αεροπόροι από την Πολωνία, την Τσεχοσλοβακία, τη Γαλλία και τον Καναδά. Ολα τα αεροσκάφη πλην ενός μεταλλικού φέρουν τη γνωστή γκριζοπράσινη παραλλαγή για τις άνω και γκρι για τις κάτω επιφάνειες. Επίσης δίνονται πολλές και σημαντικές πληροφορίες για τα αεροσκάφη και τους χειριστές τους.

Το κιτ παρέχει τη δυνατότητα κατασκευής ελληνικών «εννιαριών», διότι εκτός των προτεινόμενων, στα μη χρησιμοποιούμενα μέρη περιλαμβάνονται και εναλλακτικά ακροπτερύγια τύπου «LF». Το μόνο στοιχείο που θα χρειαστεί επιπλέον ο μοντελιστής για να αναπαραστήσει ένα ελληνικό Spitfire Mk.lX είναι ένα νέο ποιοτικό φύλλο χαλκομανιών ανάλογου περιεχομένου. Από την παραπάνω περιγραφή μπορούμε να συμπεράνουμε ότι το νέο Spitfire της Eduard στην κλίμακα 1/48 έχει πετύχει τον στόχο του και, σε συνδυασμό με το γεγονός ότι το αεροσκάφος αποτέλεσε για πολλά χρόνια μια πολύ σημαντική μονάδα στην ΠΑ, θα βρει σίγουρα την ανταπόκριση που του αξίζει από την αεροπορική μοντελιστική κοινότητα και όχι μόνο.

Τα μοντέλα της Eduard εισάγονται από την G.E. Hobbies, Δωδεκανήσου 29, Αργυρούπολη, τηλ.:2109916178, www.gehobbies.gr

ΣΤΡΑΤΜΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ 1 1 0 9

ΜΟΝΤΕΑΙΣΜΟΣ

Douglas Α-4Β/Ρ Skyhawk Airfix 1/72 (A03029) To νέο 72άρι Skyhawk της Airfix δεν έχει καμία σχέση με το παλαιότερο κιτ του ίδιου τύπου. Οι επιφάνειες του νέου μοντέλου διαθέτουν εγχάρακτη γράμμωση, η οποία είναι ελαφρώς εντονότερη του κανονικού, ιδιαίτερα στην άτρακτο. Το νέο Α-4Β/Ρ περιλαμβάνει συνολικά 72 μέρη σε τέσσερα πλαίσια, εκ των οποίων τα τρία (70) είναι γκρι χρώματος και το τέταρτο (2) διαφανές. Το κόκπιτ συνθέτουν η μπανιέρα, το αποδεκτό κάθισμα, το καλό χειριστήριο και ο πίνακας οργάνων. Το κάθισμα διαθέτει υποτυπώδεις ζώνες, ενώ ο πίνακας οργάνων αναπαρίσταται με χαλκομανία. Η άτρακτος διαθέτει κάποιες μικρές ανακρίβειες για τα Α-4Β/Ρ, όπως είναι οι επιπρόσθετες ενισχύσεις και η, απούσα στο πραγματικό, θυρίδα προσιτότητας, η οποία βρίσκεται στο δεξιό μέρος του ρύγχους του αεροσκάφους. Ωστόσο, οι ατέλειες αυτές μπορούν πολύ εύκολα να διορθωθούν. Οι σωστοί αεραγωγοί των πρώιμων εκδόσεων παραγωγής του αεροσκάφους καθώς και ο θάλαμος εξαγωγής καυσαερίων του κινητήρα διαθέτουν πλήρες βάθος. Οι πτέρυγες διαθέτουν ξεχωριστά πτερύγια (slats), αλλά όχι και πτερύγια καμπυλότητας (flaps), τα οποία, για να τα αναπαραστήσουμε εκτεταμένα, θα πρέπει να κατασκευάσουμε μόνοι μας. Τα σκέλη του συστήματος προσγείωσης είναι καλοφτιαγμένα, ενώ οι τροχοί είναι μέτριοι. Οι φωλεές, οι θυρίδες του συστήματος προσγείωσης και τα

1 1 0 1 ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ UTOPIA

ξεχωριστά αερόφρενα διαθέτουν αξιόλογη εσωτερική λεπτομέρεια. Τα εξωτερικά φορτία συνθέτουν οι τρεις εξωτερικές δεξαμενές καυσίμου και οι βόμβες των 250 και 1000 lbs. Για το αργεντινό αεροσκάφος δίνεται το αεροδυναμικό κάλυμμα που βρισκόταν στο πάνω μέρος της ατράκτου, αλλά απουσιάζουν πολλές κεραίες επικοινωνιών. Το συγκρότημα αλεξήνεμουκαλύπτρας είναι διαιρούμενο, λεπτό και διαυγές. Το φύλλο χαλκομανιών είναι της ιταλικής Cartograph και περιλαμβάνει δύο επιλογές. Η πρώτη αφορά ένα Α-4Β της 95 Μοίρας του US Navy, ενώ η δεύτερη ένα αεροσκάφος Α-4Ρ της 5ης Μοίρας της Αργεντινής Αεροπορίας, το οποίο, μάλιστα, φέρει λανθασμένο pattern παραλλαγής (τα χρώματα είναι ανάποδα) σε σχέση με αυτό που χρησιμοποιήθηκε κατά τη διάρκεια του πολέμου. Παρά τις μικρές αδυναμίες που παρουσιάζει, το κιτ της Airfix, εξεταζόμενο στο σύνολό του, είναι ένα από τα καλύτερα μοντέλα αυτού του τύπου στην 1/72. Τα μοντέλα της Airfix εισάγονται από το Plastimodelismo, Ιπποκράτους 59, Αθήνα, www.plastimodellismo.com, τηλ. 210 3613011

iliippoc Art Girona, 54 mm Πολύ πρόσφατα, και προς μεγάλη μας έκπληξη, παραλάβαμε μια νέα φιγούρα στα 54 mm από την ισπανική εταιρία Art Girona. Πρόκειται για την Πύρρο, τον βασιλιά της Ηπείρου, τον παρ’ ολίγον καταστροφέα της Ρώμης

(306-297 π.Χ.). Η συγκεκριμένη φιγούρα έχει σκαλιστεί από τον διάσημο γλύπτη Αντριάνο Λαρούτσια και αναπαριστά τον Πύρρο να κρατά το δόρυ του σε αγέρωχη στάση. Το σκάλισμα είναι, όπως πάντα, εξαιρετικό, ενώ ιδιαίτερη έμφαση έχει δοθεί στο πρόσωπο, του οποίου η ομοιότητα με τη γνωστή σωζόμενη προτομή είναι εκπληκτική. Η φιγούρα αποτελείται από εννέα κομμάτια, σχεδόν χωρίς ραφές και σε άριστη ποιότητα μετάλλου. Τα δύο πόδια παρέχονται σε ένα κομμάτι, το τόρσο αναπαριστά τον θώρακα, ενώ το δεξί χέρι αναπαύεται στη μέση και το αριστερό κρατά το δόρυ. Ο κοντός μανδύας συμπληρώνει την όλη εμφάνιση ενώ ξεχωριστά κομμάτια αποτελούν το κεφάλι, το κράνος και το ξίφος στη θήκη του. Ολη η φιγούρα συνοδεύεται από μια λιτή αλλά κομψή βάση. Ο μοντελιστής που θα κατασκευάσει αυτή τη φιγούρα θα πρέπει πιθανότατα να προσθέσει περισσότερα στοιχεία στη βάση (κολώνες ή κιονόκρανα), τα οποία θα απογειώσουν το αισθητικό αποτέλεσμα. Η φιγούρα, παρόλα αυτά, συνιστάται ανεπιφύλακτα σε όλους τους μοντελιστές λάτρεις της ελληνικής ιστορίας. Επίσης από την εταιρία Bestsoldiers κυκλοφόρησαν στα 75 mm δύο νέα θέματα ελληνικού ενδιαφέροντος. Το πρώτο αφορά

μια παλαιότερη δημιουργία της εταιρίας που αναπαριστά Σπαρτιάτη αξιωματικό, όμως αντί να φορά το κράνος του, όπως συνέβαινε στην παλαιότερη εκδοχή του, στη νέα έκδοση κρατά το κράνος του στο χέρι και έχει προστεθεί κεφάλι με εξαιρετικό σκάλισμα. Το δεύτερο κομμάτι αναπαριστά Βυζαντινό στρατιώτη (κατάφρακτο) επίσης στα 75 mm. Το σκάλισμα είναι εξίσου καλό και παρέχονται εναλλακτικά δύο κεφάλια, ένα με κράνος και καταυχένιο και ένα χωρίς. Η φιγούρα διατίθεται από το κατάστημα Warlord, Ιπποκράτους 185-187, 11472, Αθήνα, τηλ.: 2106426556.

ΜπΠουζάκια Plastimodelismo Το κατάστημα Plastimodelismo κυκλοφόρησε πρόσφατα βαμβακερά μπλουζάκια εμπνευσμένα από πίνακες του ζωγράφου αεροπορικών θεμάτων Κώστα Καββαδία. Πιο συγκεκριμένα, οι αποτυπώσεις, οι οποίες αφορούν αεροσκάφη Mirage 2000-5 και F-4E AÜP Phantom, έχουν πραγματοποιηθεί σε T-shirt γκρι-μπλε χρώματος και διατίθενται σε όλα τα γνωστά μεγέθη.

Avibjvioc

lla n a ö ö K o c

I ΠΟΛΕΜΙΣΤΕΣ

ΠοΠεμιοιήο Οι Μαοάι είναι ένας από iouc atppiKaviKOiJC flaoüc που έχουν αφιίοει ίο oiivua iouc αιην ιοιορία me Μαύρης Ηπείρου. Επί αιώνες καιάιρεραν όχι μόνο να επιβιώοουν, αΠΠά και να επιβάλουν την κυριαρχία iouc one νειιονικές (ρυΠές, εκμειαΠΠευόμενοι ίο λαμπρό πολεμικό iouc έθος.

Οι Μασάι μεταναστέυσαν από τον 6ορρά στην περιοχή της σημερινής Κένυας και της Τανζανίας τον 18ο αιώνα. Πιθανότατα είχαν φυλετική συγγένεια με τους αρχαίους πληθυσμούς της περιοχής του Ανω Νείλου, κατοίκους του περίφημου βασιλείου της Μερόης. Οι Μασάι εξέτρεφαν κοπάδια βοοειδών, τα οποία αποτελούσαν και το μόνο σημαντικό περιουσιακό τους στοιχείο, σε ατομικό και φυλετικό επίπεδο.

Πολεμιστής Μασάι, του 19ου αιώνα.

Μέχρι, δε, την εμφάνιση των εξοπλισμένων με επαναληπτικά πυροβόλα όπλα Ευρωπαίων, ήταν σι αδιαμφισβήτητοι κυρίαρχοι στην αφρικανική σαβάνα, αντιμετωπίζοντας νικηφόρα ακόμα και τους οπλισμένους με μουσκέτα Αραβες. Οι Μασάι ήταν οργανωμένοι σε 16 κύριες φυλετικές ομάδες, οι οποίες συχνά συγκρούονταν μεταξύ τους, αλλά κυρίως πολεμούσαν τους γειτονικούς αφρικανικούς λαούς και πάνω απ’ όλα τους Αραβες δουλεμπόρους. Βασική αιτία προστριβών μεταξύ των φυλών ήταν η αρπαγή βοοειδών, ενώ με τους Αραβες οι λόγοι ήταν ακόμα πιο προφανείς, καθώς οι τελευταίοι εκτελούσαν επιδρομές στα χωριά των Μασάι αναζητώντας σκλάβους προς πώληση. Η στρατιωτική οργάνωση των Μασάι ήταν καθαρά φυλετική. Ο στρατός τους ήταν οργανωμένος σε μονάδες, ανά ηλικιακή ομάδα όπως περίπου και των Ζουλού. Ο νεαρός Μασάι, πριν ονομαστεί πολεμιστής και λάβει τον οπλισμό του, έπρεπε να περάσει από μια συγκεκριμένη τελετή μύησης. Μετά την τελετή, ονομαζόταν πολεμιστής και μπορούσε να φέρει με υπερηφάνεια τα όπλα του: την ευμεγέθη, με ξύλινο σκελετό και επιστρωμένη με δέρματα βοοειδών ασπίδα του και το δόρυ του, μήκους άνω των δύο μέτρων με τον ξύλινο στειλεό, το οποίο διέθετε μια φονική σιδηρά αιχμή, μήκους σχεδόν 45 εκ. και πλάτους 10 εκ. Η ασπίδα κάλυπτε τον πολεμιστή από τα πόδια έως και τον λαιμό, ενώ, σύμφωνα με μαρτυρίες, οι πολλαπλές στρώσεις δερμάτων που έφερε μπορούσαν να ανακόψουν ακόμα και την ορμή βολίδας μουσκέτου, από μέση και μακρινή απόσταση. Οι Μασάι διατηρούσαν μόνιμο στρατό υπό τα όπλα, καθώς, ζώντας από την κτηνοτροφία, άφηναν τις γυναίκες, τα παιδιά και τους γεροντότερους να ασχολούνται με τη φροντίδα των ζώων. Το μόνο καθήκον των ανδρών ήταν ο πόλεμος. Καλυμμένος πίσω από τη μεγάλη του ασπίδα, ο πολεμιστής Μασάι μπορούσε να πλησιάσει τον αντίπαλο, να επιπέσει κυριολεκτικά επάνω του, ως άλλος αρχαίος Ελληνας

οπλίτης, να τον κλονίσει και να τον λογχίσει. Απέναντι σε αντιπάλους οπλισμένους με πυροβόλα όπλα, οι πολεμιστές εκμεταλλεύονταν κάθε φυσική κάλυψη, πλησιάζοντας τον αντίπαλο με άλματα, πριν την εξαπόλυση της τελικής εφόδου. Αν το περιβάλλον δεν πρόσφερε κάλυψη, οι Μασάι είχαν μάθει να πέφτουν στο έδαφος όταν ο εχθρός έβαλλε εναντίον τους και να ορμούν σε αυτόν όταν γέμιζε το όπλο του. Εναντίον αντιπάλων οπλισμένων με μουσκέτα, οι τακτικές αυτές απέδιδαν ικανοποιητικά. Απέναντι, όμως, στους εφοδιασμένους με επαναληπτικά πυροβόλα όπλα Ευρωπαίους, με τους οποίους ήλθαν σε σύγκρουση στα τέλη του 19ου αιώνα, δεν είχαν αποτέλεσμα, πρώτον γιατί τα επαναληπτικά όπλα γέμιζαν πολύ πιο γρήγορα από τα μουσκέτα και, δεύτερον, επειδή είχαν τρομερή διατρητική ικανότητα. Οι Μασάι τάσσονταν προς μάχη σε έναν σχηματισμό ανθρώπινων σφηνών, τον οποίο οι ίδιοι ονόμαζαν «φτερό του αετού». Στον σχηματισμό αυτόν, οι πλέον αξιόμαχοι πολεμιστές τάσσονταν στο κέντρο, σε σχηματισμό σφήνας, με μέτωπο προς τον εχθρό, υποστηριζόμενοι, στα πλευρά και στα νώτα, από παρόμοιους σχηματισμούς ανδρών. Εφορμούσαν με μεγάλη ταχύτητα κατά των αντιπάλων και, παρότι πεζοί, υπάρχουν μαρτυρίες σύμφωνα με τις οποίες κινήθηκαν ταχύτερα από έφιππους σε καμήλες Αραβες. Εναντίον των γειτονικών τους φυλών, ο οπλισμός και η τακτική τους, τους καθιστούσε συνήθως νικητές. Αντιμετώπιζαν πρόβλημα μόνο σε περίπτωση που οι αντίπαλοι ήταν οχυρωμένοι. Εναντίον των Αράβων εφάρμοζαν την τακτική που περιγράφηκε προηγουμένως. Το 1877 οι Μασάι επιτέθηκαν σε ένα καραβάνι 2.000 Αράβων, τους οποίους εξόντωσαν μέχρις ενός, ενώ το 1887 εξόντωσαν ένα άλλο καραβάνι Αράβων το οποίο υπερασπίζονταν 2.000 άνδρες οπλισμένοι με μουσκέτα. Και σε αυτήν την περίπτωση, δεν υπήρξε ούτε ένας επιζών! Στους Ευρωπαίους οι Μασάι δεν επέδειξαν εχθρικές διαθέσεις. Το κλίμα αυτό μεταβλήθηκε όταν, εντελώς αναίτια, μια εξερευνητική ομάδα 108 Γερμανών εισήλθε στην περιοχή των Μασάι και αρνήθηκε να καταβάλει τον φόρο διοδίων που πάντοτε οι Μασάι εισέπρατταν -σε είδος- από όσους ήθελαν να διασχίσουν τα εδάφη τους. Οι εισβολείς, μάλιστα, δεν περιορίστηκαν σε αυτό, αλλά επιτέθηκαν σε ένα χωριό, με σκοπό να αρπάξουν τρόφιμα, σκοτώνοντας ακόμα και γυναικόπαιδα. Οι Μασάι πολεμιστές τους κατεδίωξαν, αλλά για πρώτη φορά οι τακτικές τους χρεοκόπησαν έναντι των επαναληπτικών τυφεκίων των αντιπάλων. Παρόλα αυτά, οι Γερμανοί και οι βαστάζσι τους μόλις γλίτωσαν τις ζωές τους, καταφεύγοντας σε έναν οχυρωμένο αραβικό καταυλισμό. Με τους Βρετανούς οι Μασάι διατηρούσαν, σε γενικές γραμμές, καλές σχέσεις, και μόνο το 1894 υπήρξε μια μικρής κλίμακας σύγκρουση μεταξύ τους. Μάλιστα, το 1895 οι Βρετανοί στρατολόγησαν μονάδες Μασάι στον στρατό τους που πολεμούσε με άλλες φυλές. Το κλίμα αυτό δεν άλλαξε καθ’ όλη τη διάρκεια της βρετανικής αποικιακής διοίκησης στην ανατολική Αφρική. Σήμερα οι Μασάι συνεχίζουν τον παραδοσιακό τους τρόπο ζωής, στο μέτρο του δυνατού, καθώς ο Δυτικός πολιτισμός έχει εισβάλει και στις περιοχές τους. Παραμένουν, ωστόσο, ο ίδιος υπερήφανος λαός, ο μόνος της σαβάνας που δεν υπέκυψε στον «λευκό άνθρωπο».

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ 1 1 1 1

ΚΑΣΤΡΑ ΚΑΙ ΟΧΥΡΑ

A n u n i p n c Σ . ΜπεΠέζ οε

ΕϊΑίαν Νιονάν Ενα κάαιρο ούμβοΟο νια ιη Σκωτία Το κάσιρο Εϊλίαν Νιονάν βρίσκεται σε ένα νηοί κονιά οιην ακτή ίου βορειοδυιικού ιμημαιος me Σκωτίας, στην καρδιά me ορεινικ περιοχής των Xüiflavie. Kam ιη χρήση ίου u e οχυρό αΰοποιήθηκε one ουγκρούοεκ μεταξύ ίων ισχυρών οικογενειών ine περιοχής αλλά και toe βάση νια ιην ανιίοιοοη ίων Σκώτων στην επιβολή me awi)iK0e Kupiapxiae. Στη σύγχρονη εποχή αποτεΠεί ένα από τα πλέον φημισμένα μνημεία me ΣκωIίae και θεωρείται ένα από τα εθνικά σύμβολα aume me πεpιoxήe.

Το όνομα του κάστρου Εϊλίαν Ντονάν (Eilean Donan) στα γαέλικα, την τοπική κελτική γλώσσα της Σκωτίας, σημαίνει «νησί του Ντονάν», από το όνομα του τοπικού αγίου Ντονάν, ενός ιεραποστόλου ιρλανδικής καταγωγής ο οποίος θανατώθηκε τον 7ο αιώνα ενώ προσπαθούσε να διαδώσει τη χριστιανική θρησκεία στους κατοίκους της Σκωτίας. Σύμφωνα με την παράδοση, ο άγιος Ντονάν είχε δημιουργήσει μια εκκλησία στο νησί, από την οποία όμως δεν έχει διασωθεί κανένα ίχνος. Οι πρώτες οχυρώσεις στη νήσο Ντονάν δημιουργήθηκαν κατά τον 13ο αιώνα. Αυτές αποτελούντο από έναν οχυρωματικό περίβολο ο οποίος ακολουθούσε το σχήμα της ακτής και περιέβαλλε το μεγαλύτερο μέρος της επιφάνειας του νησιού. Το ισχυρότερο σημείο αυτής της οχύρωσης ήταν ένας πύργος ύψους 12 μέτρων, στο βόρειο τμήμα του νησιού, ενώ η δημιουργία του οχυρού συνδέθηκε με την ανάγκη προστασίας της περιοχής από τις συχνές επιδρομές των Βίκινγκς. Η φύλαξη του κάστρου και της γύρω περιοχής ανατέθηκε στην οικογένεια Μακένζι, τα μέλη της οποίας υπερασπίστηκαν τη γη τους από αντίπαλες οικογένειες που επανειλημμένα προσπάθησαν να καταλάβουν το Εϊλίαν Ντονάν. Η κατοχή του κάστρου ήταν ιδιαίτερα σημαντική, γιατί προσέδιδε στην οικογένεια που το κατείχε σημαντικό κύρος και τη δυνατότητα άμεσης επαφής με τον βασιλιά της Σκωτίας, αφού αποτελούσε σημαντικό παράκτιο οχυρό του βασιλείου. Παράλληλα, η οικογένεια Μακένζι υπερασπίστηκε με ζήλο την αυτονομία από την κεντρική βασιλική εξουσία. Αργότερα, με το κάστρο συνδέθηκε και μια δεύτερη οικογένεια, οι Μακρέι, τα μέλη της οποίας μετακινήθηκαν κατά τον 14ο αιώνα στην περιοχή του Εϊλίαν Ντονάν και χρησιμοποιήθηκαν ως μισθοφόροι από τους Μακένζι. Μεταξύ του 14ου και του 15ου αιώνα η οχύρωση του κάστρου υπέστη σημαντική τροποποίηση. Ο μεγάλος οχυρωματικός περίβολος εγκαταλείφθηκε και αντικαταστάθηκε από έναν νέο, μικρότερης

1 1 2 1 ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ

έκτασης, στο δυτικό τμήμα του νησιού. Ο παλαιός πύργος που βρισκόταν στο βόρειο μέρος του νησιού εγκαταλείφθηκε και αντικαταστάθηκε από έναν ισχυρότερο πύργο με τείχος πάχους τριών μέτρων. Ο πύργος αυτός διέθετε τέσσερα επίπεδα και η κορυφή του ήταν διακοσμημένη με πυργίσκους -κοινό αρχιτεκτονικό στοιχείο πολλών πύργων της Σκωτίας- ενώ αποτέλεσε το ισχυρότερο σημείο της άμυνας του νησιού αλλά και κατοικία της οικογένειας των Μακένζι. Η είσοδος του νέου οχυρωματικού περιβόλου βρισκόταν στα ανατολικά, προς την πλευρά δηλαδή των ηπειρωτικών ακτών της Σκωτίας. Τον 16ο αιώνα, η είσοδος ενισχύθηκε με την κατασκευή ενός προμαχώνα, ο οποίος ήλεγχε τη γέφυρα που συνέδεε το κάστρο με την ακτή. Η γέφυρα αυτή ήταν ξύλινη, ώστε να μπορεί εύκολα να καταστραφεί σε περίπτωση ανάγκης, στη σύγχρονη εποχή, ωστόσο, έχει αντικατασταθεί από μία πέτρινη. Στις αρχές του 18ου αιώνα, το Εϊλίαν Ντονάν χρησιμοποιήθηκε από τους Σκώτους επαναστάτες που επιθυμούσαν να αποσπάσουν τη χώρα τους από την εξουσία του βασιλιά της Αγγλίας. Το 1715 το κάστρο καταλήφθηκε από μια μικρή δύναμη Ισπανών, η οποία προετοίμαζε το έδαφος για την απόβαση ισπανικού στρατού στη Σκωτία με σκοπό να προκληθεί εξέγερση του τοπικού πληθυσμού κατά της κυβέρνησης του Λονδίνου. Η απόβαση, ωστόσο, ματαιώθηκε και πλοία του Βρετανικού Ναυτικού έπλευσαν στην περιοχή και κατέλαβαν το κάστρο, το οποίο στη συνέχεια ανατίναξαν. Το κάστρο ανοικοδομήθηκε στο μεγαλύτερο μέρος του μετά τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο, στο πλαίσιο δημιουργίας ενός μνημείο προς τιμήν των ανδρών της περιοχής που είχαν σκοτωθεί πολεμώντας με τον Βρετανικό Στρατό. Στη σύγχρονη εποχή θεωρείται ένα από τα δημοφιλέστερα μνημεία της Σκωτίας και στον χώρο του έχουν πραγματοποιηθεί τα γυρίσματα πολλών κινηματογραφικών ταινιών.

riovvnc Bapoaunc

I TO ΓΝΩΡΙΖΑΤΕ;

ΤΙ ΣΥΝΕΒΗ ΣΤΟ HMS ((PATHFINDER)); To HMS « Pathfinder» υπήρξε το

πρώτο πλοίο που βυθίστηκε από τορπίλη κατά τον Α’ ΠΠ.

Το ελαφρύ βρετανικό καταδρομικό HMS «Pathfinder» υπήρξε το πρώτο πλοίο που βυθίστηκε από U-boot κατά τη διάρκεια του Α’ ΠΠ και το πρώτο πλοίο που βυθίστηκε από τορπίλη η οποία εξαπολύθηκε από υποβρύχιο. Στις 5 Σεπτεμβρίου 1914, το ελαφρύ καταδρομικό «Pathfinder» επέστρεφε στον ναύσταθμο του Ρόσιθ στο Φιρθ οφ Φορθ από μια περιπολία στα ανατολικά παράλια της Σκωτίας. Περίπου στις 15.45, οι οπτήρες του πλοίου εντόπισαν το αυλάκι από μια τορπίλη που κατευθυνόταν προς τη δεξιά

πλευρά της πλώρης σε απόσταση περίπου 1.800 μέτρων. Το πλοίο προσπάθησε να ελιχθεί προς τα δεξιά, αλλά η σχετική διαταγή δεν εκτελέστηκε έγκαιρα και η τορπίλη εξερράγη στα ύφαλα κάτω από το διαμέρισμα της γέφυρας. Πολύ σύντομα ακολούθησε μια δεύτερη μεγαλύτερη έκρηξη, καθώς εξερράγη η αποθήκη πυρομαχικών του πλοίου, διαλύοντας το διαμέρισμα της πλώρης και αφήνοντας ελάχιστα περιθώρια αντίδρασης στα μέλη του πληρώματος. Μέσα σε ελάχιστα λεπτά το πλοίο βυθίστηκε παρασύροντας στον

θάνατο 252 από τα 268 μέλη και δύο πολίτες που βρίσκονταν στο πλοίο κατά τον τορπιλισμό. Τα πλοία που έσπευσαν επιτόπου ήλθαν αντιμέτωπα με ένα φρικιαστικό θέαμα, καθώς ολόκληρη η περιοχή ήταν καλυμμένη με ανθρώπινα μέλη και θραύσματα από το πλοίο. Ο θύτης του ελαφρού καταδρομικού ήταν το U-21, με κυβερνήτη τον υποπλοίαρχο Οττο Χέρσινγκ. To U-21 ήταν ένα από τα τέσσερα υποβρύχια της κλάσης U-19 και καθελκύστηκε στις 8 Φεβρουάριου 1913. Ο οπλισμός του αποτελείτο από έξι τορπίλες για τέσσερις τορπιλοσωλήνες (δύο στην πλώρη και δύο στην πρύμνη). To «Pathfinder» ανήκε στην ομώνυμη κλάση ανιχνευτικών καταδρομικών και καθελκύστηκε στις 16 Ιουλίου 1904 με εκτόπισμα 2.900 t. Εντάχθηκε σε υπηρεσία στις 18 Ιουλίου 1905. Τις παραμονές του Α’ ΠΠ, ο οπλισμός του είχε βελτιωθεί και αποτελείτο από εννέα πυροβόλα των 4 in, έξι πυροβόλα των 6 pdr και δύο τορπιλοσωλήνες των 18 in. Δώδεκα λέβητες που τροδοφοτούντο με κάρβουνο προωθούσαν το πλοίο με μέγιστη ταχύτητα 25 kts. Η βύθιση του πλοίου, η πρώτη από τις εκατοντάδες που θα ακολουθούσαν, κατέδειξε τη σημασία του υποβρύχιου πολέμου.

ΤΙ ΗΤΑΝ TO BAZOOKA DAVY CROCKETT; Ο Αμερικανός ήρωας Ντέιβι Κρόκετ (17 Αυγούστου 1786 - 6 Μαρτίου 1836) που φονεύθηκε στη μάχη του Αλαμο κατά την εξέγερση του Τέξας εναντίον του Μεξικού, υπήρξε η έμπνευση για την ονομασία ενός πυρηνικού όπλου του Ψυχρού πολέμου. Στα τέλη της δεκαετίας του 1950 ξεκίνησε η ανάπτυξη μικρών τακτικών πυρηνικών όπλων που θα μπορούσαν να αξιοποιηθούν σε έναν δυνητικό πόλεμο στην Ευρώπη εναντίον των σοβιετικών τεθωρακισμένων και στρατιωτών. Πρακτικά, το Davy Crockett ήταν ένα πυροβόλο άνευ οπισθοδρομήσεως, που εξαπέλυε το βλήμα Μ-388 με μια έκδοση της πυρηνικής κεφαλής W54. Η τελευταία ήταν μια από τις μικρότερες πυρηνικές κεφαλές με βάρος περίπου 23 kg, διάμετρο 270 mm και μήκος 400 mm. Η απόδοσή της ήταν της τάξης των 10-201TNT, πολύ κοντά στο κατώτατο όριο για την έναρξη της αντίδρασης της πυρηνικής σχάσης. Το Μ-388 μπορούσε να εκτοξευθεί από δύο συστήματα, το Μ28 των

120 mm, με εμβέλεια περίπου 2 km που συνήθως τοποθετείτο σε Jeep, και το Μ29 των 155 mm με διπλάσια εμβέλεια. Συνήθως το τελευταίο μεταφερόταν από οχήματα μεταφοράς προσωπικού και ο τρίποδας εκτόξευσης αναπτυσσόταν λίγο μακρύτερα από το όχημα. To Μ28/Μ29 απαιτούσε μια ομάδα τριών ανδρών για τον χειρισμό του. Η πρώτη ατμοσφαιρική δοκιμή του Davy Crockett πραγματοποιήθηκε στις 17 Ιουλίου 1962 (Little Feller I) στη Νεβάδα, όπου εκτοξεύθηκε ένα βλήμα απόδοσης 18 t TNT σε απόσταση 2,72 km. Ο Αμερικανικός Στρατός ξεκίνησε να αναπτύσσει το σύστημα το 1961 και παρέμεινε σε υπηρεσία για λιγότερο από μια δεκαετία. Τα τακτικά πυρηνικά όπλα ήταν η απάντηση στη σοβιετική υπεροπλία σε άρματα και σε στρατιωτικό προσωπικό στο ευρωπαϊκό θέατρο επιχειρήσεων.

Το πυρηνικό όπλο Davy Crockett, τοποθετημένο σε τρίποδα στο κέντρο δοκιμών του Αμπερντήν τον Μάρτιο του 1961.

Σ Τ Ρ Α Τ ΙΩ Τ ΙΚ Η ΙΣ Τ Ο Ρ ΙΑ 1 1 1 3

ΒΙΒΛΙΑ

Ε ιρήνη ΠανέΠη

Hajo Herrmann

ΦΤΕΡΑ ΑΕΤΟΥ Πιϋόιοι; βομβαρδιστικών και καιαδιωκιικών (1935-1945) Εκδόσεις Eurobooks Αθήνα 2012. ΣεΠΙΟες 552 Η ιστορία μπορεί να γράφεται κατά κανόνα από τους νικητές, αλλά, αναμφίβολα, ήρωες υπάρχουν και στα δύο αντίπαλα στρατόπεδα κάθε πολεμικής αναμέτρησης. Ενας από αυτούς, ο πρωταγωνιστής του βομβαρδισμού του Πειραιά στις 6-7 Απριλίου 1941, Χάγιο Χέρμαν, αφηγείται στο παρόν έργο τη συναρπαστική ιστορία της ζωής του από τη στιγμή της κατάταξής του στην Αεροπορία το 1935 μέχρι τις τελευταίες επιχειρήσεις του Β' ΠΠ πάνω από το Βερολίνο. Το βιβλίο, το οποίο εκδόθηκε στην Ελλάδα το 2012, τη χρονιά που ο διάσημος πιλότος έφυγε από τη ζωή, θυμίζει μυθιστόρημα. Ξεκινώντας τη στρατιωτική του σταδιοδρομία στο πεζικό, κατατάχθηκε στη συνέχεια στη Luftwaffe ως αξιωματικός. Οι εντυπωσιακές του περιπέτειες με τη Λεγεώνα του Κόνδορα, αλλά και οι επιτυχίες του ως διοικητή της παράτολμης σμηναρχίας «Αγριόχοιρος» τον κατέστησαν διάσημο παγκοσμίως και υπόσχονται να κρατήσουν το ενδιαφέρον του αναγνώστη αμείωτο από την πρώτη μέχρι την τελευταία σελίδα του συγγραφικού του εγχειρήματος. Με 370 καταρρίψεις στο ενεργητικό του, και έχοντας ο ίδιος καταρριφθεί τέσσερις φορές, μάλλον δεν είναι τυχαία η φήμη που απέκτησε κατά τη διάρκεια της δεκαετούς του σταδιοδρομίας. Στο βιβλίο περιγράφεται επίσης η

1 1 4 1 ΣΤ Ρ Α Τ ΙΟ Τ ΙΚ Η ΙΣ Τ Ο Ρ ΙΑ

μακροχρόνια αιχμαλωσία του από τους Ρώσους, από το 1945 έως τις 12 Οκτωβρίου του 1955, οπότε επέστρεψε μεταξύ των τελευταίων αιχμαλώτων πολέμου στη χώρα του. Το βιβλίο διατίθεται από τις εκδόσεις Eurobooks, Ιπποκράτους 112,11472, Αθήνα, τηλ.: 2103614736, και από τα γραφεία της ΓΝΩΜΩΝ Εκδοτική, Λέσβου 14,17237, Δάφνη, τηλ.: 2109758090, www.gnomonpublications.gr.

Η ΤΙΤΟ ΙΚΗ ΓΙΟΥΓΚΟΣΛΑΒΙΑ

Έγγραφα από τα γιουγκοσλαβικά αρχεία

Σπυρίδω ν Σιρέιαε

Η ΤΙΤ0ΪΚΗ ΓΙΟΥΓΚΟΣΛΑΒΙΑ ΚΑΙ Η ΜΕΤΑΠΟΛΙΤΕΥΤΙΚΗ ΕΑΑΑΑΑΤ0Υ ΚΑΡΑΜΑΝΛΗ Εγγραφα από ία γιουγκοσλαβικά αρχεία (1974-1979) Εκδόσεις University Studio Press ΘεασαΠονίκη 2012. ΙεΠίδες 306 Μελετώντας τα άγνωστα έγγραφα των γιουγκοσλαβικών αρχείων, ο καθηγητής Νεώτερης και Σύγχρονης Ιστορίας των Βαλκανίων Σπυρίδων Σφέτας αποκαλύπτει τις διπλωματικές, πολιτικές και οικονομικές σχέσεις που αναπτύχθηκαν στον γεωπολιτικό χώρο Ελλάδας, Γιουγκοσλαβίας, Βουλγαρίας, Τουρκίας και Κύπρου την περίοδο 1974-1979. Ενα τέτοιο εγχείρημα αποτελεί σαφή πρόκληση, καθώς οι σύνθετες πολιτικές ισορροπίες της εποχής καθιστούν σχεδόν αδύνατη τη μονοσήμαντη ερμηνεία τους και η ανάλυσή τους προϋποθέτει την κατανόηση ενός ευρέος φάσματος παραμέτρων, όχι μόνο του πολιτικού σκηνικού, αλλά και των διπλωματικών, οικονομικών και κοινωνικών παραγόντων που διαμόρφωσαν την εύθραυστη κατάσταση στα Βαλκάνια, την Τουρκία και την Κύπρο. Μέσα από την ανάλυση του Σπυρίδωνα Σφέτα, ο αναγνώστης έχει τη δυνατότητα να παρακολουθήσει τις εξελίξεις στη χώρα μας, στην Τουρκία και στις βαλκανικές χώρες κατά την περίοδο της δικτατορίας και της μεταπολίτευσης, τις διεκδικήσεις τους εις βάρος της Ελλάδας -ιδίως εκείνες της Γιουγκοσλαβίας, με το Μακεδονικό ζήτημα-, και, φυσικά, τις αντιδράσεις της ελληνικής πλευράς. Ο συγγραφέας δεν αρκείται στην απλή αναπαραγωγή των συνομιλιών

μεταξύ των κορυφαίων πολιτικών προσωπικοτήτων των χωρών όπως αυτές καταγράφονται στα γιουγκοσλαβικά αρχεία, αλλά αξιολογεί με αντικειμενικότητα και οξυδέρκεια τις πληροφορίες, χωρίς να παραβλέπει τις παγκόσμιες εξελίξεις, οι οποίες αναμφίβολα επηρέασαν σημαντικά και τον βαλκανικό χώρο. Συντίθεται έτσι ένα δαιδαλώδες ψηφιδωτό, πολυδιάστατο και αποκαλυπτικό, που επιτρέπει στον αναγνώστη να σχηματίσει μια ολοκληρωμένη εικόνα της γεωπολιτικής κατάστασης της εποχής. Η κεντρική διάθεση του βιβλίου γίνεται από τις εκδόσεις University Studio Press, Αρμενοπούλου 32, 54635, Θεσσαλονίκη, τηλ.: 2310208731, www.universitystudiopress.gr, και από τη Στοά του Βιβλίου, Πεσμαζόγλου 5, Αθήνα, τηλ.: 2103211097.

Βααιϋικιί Α. ΠαπούΠια ΚΑΤΑΓΟΓΗ ΚΑΙ ΥΦΗ ΤΟΥ ΠΑΙΔΟΜΑΖΩΜΑΤΟΣ ΣΤΟ 00ΠΜΑΝΙΚ0 ΚΡΑΤΟΣ

Αυτοκρατορίας, τη γενική αστάθεια που τη χαρακτήριζε καθ'όλη τη διάρκεια της εξεταζόμενης περιόδου και της αυθαιρεσίας της σουλτανικής εξουσίας, η οποία παρεμπόδιζε την ομοιομορφία στην εφαρμογή του θεσμού, είναι λογικό πολλές φορές ο ερευνητής να αντιμετωπίζει αποσπάσματα ενός χαοτικού μωσαϊκού, τα οποία καλείται να συνδυάσει ώστε να εξάγει συμπεράσματα, ενώνοντας τα κομμάτια ενός δυσεπίλυτου παζλ. Μελετώντας κάθε διαθέσιμη πηγή από όλες τις χρονικές περιόδους κατά τις οποίες ίσχυσε ο θεσμός του παιδομαζώματος, η Βασιλική Παπούλια προβαίνει σε μια όσο το δυνατόν πιο ολοκληρωμένη ανάλυσή του. Δίνοντας έμφαση στην εξέταση του παιδωμαζώματος ως κοινωνικού φαινομένου, ο αναγνώστης έχει τη δυνατότητα να μελετήσει όλη την πορεία εφαρμογής του: τους τρόπους με τους οποίους τα παιδιά των χριστιανών αποσπώντο από τις οικογένειές τους, ασπάζονταν την ισλαμική πίστη, εκπαιδεύονταν, αποστέλλονταν στα διάφορα τμήματα εργασίας και τελικά κατατάσσονταν ως δόκιμοι σε κάποιο τμήμα του Τάγματος των Γενιτσάρων. Πρόκειται για μια αξιέπαινη συγγραφική προσπάθεια που αποκαλύπτει σημαντικές πληροφορίες όχι μόνο για τον εξαιρετικά ενδιαφέροντα θερμό του παιδομαζώματος, αλλά -μέσω αυτούκαι για την ίδια την οθωμανική κοινωνία και τις ιδιαιτερότητές της. Το βιβλίο διατίθεται από τις εκδόσεις Βάνιας, Αρμενοπούλου 26,54635, Θεσσαλονίκη, τηλ.: 2310219493, και από τη Στοά του Βιβλίου, Πεσμαζόγλου 5, Αθήνα, τηλ.: 2103211057.

Εκδόσεις Bovidc ΘεασαΠονίκη 2011. ΣεΠίδες 174 Το εξαιρετικό βιβλίο της Βασιλικής Παπούλια αποτελεί μια εμπεριστατωμένη μελέτη του φαινομένου του παιδομαζώματος στην Οθωμανική Αυτοκρατορία, παρουσιάζοντας ιδιαίτερο ενδιαφέρον όχι μόνο για το ελληνικό, αλλά και για το ευρύτερο χριστιανικό κοινό. Η συγγραφέας επιχειρεί να αναλύσει το φαινόμενο υπερπηδώντας την πληθώρα των εμποδίων που τίθενται σε ένα τέτοιο εγχείρημα, καθώς λόγω της ιδιαίτερης δομής της Οθωμανικής

ΒΑΣΙΛΙΚΗ Δ. ΠΑΠΟΥΛΙΑ

ΚΑΤΑΓΩΓΗ ΚΑΙ ΥΦΗ ΤΟΥ ΠΑΙΔΟΜΑΖΩΜΑΤΟΣ ΣΤΟ ΟΘΩΜΑΝΙΚΟ ΚΡΑΤΟΣ

Ε Κ Δ Ο Σ Ε Ι Ε Β Α Ν Ι Α Σ