Στρατιωτική Ιστορία 184 (Γνώμων) Stratiotiki Istoria

ΣΥΜ ΠΛΗΡίΙΣΤΕ ΤΟ ΕΡΟΤΗΜ ΑΤΟΑΟΓΙΟ ΤΗΣ ΣΤΡΑ ΤΙΟ ΤΙΚ Η Σ ΙΣΤ Ο Ρ ΙΑ Σ ΚΑΙ Κ Ε Ρ Δ ΙΣ Τ Ε !

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ

Μ Η Ν Ι Α Ι Ο Π Ε Ρ Ι Ο Δ Ι Κ Ο Γ Ι Α ΤΗΝ Ε Λ Λ Η Ν Ι Κ Η Κ Α Ι Π Α Γ Κ Ο Σ Μ Ι Α Σ Τ Ρ Α Τ Ι Ω Τ Ι Κ Η Ι Σ Τ Ο Ρ Ι Α

■ M im h & d i.

ΙΠΙΧΕΙΡίίΣΐΓ Το Βρετανικό υποβρύχιο Β-11 βυθίζει τουρκικό θωρηκτό TO ΙΣΡΑΗΑΙΝΟ ΣΟΜΑ ΤΕ8ΠΡΑΚΙΣΜΕΝ0Ν ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΔΟ 1956-1967 Ο ΑΕΡΟΠΟΡΙΚΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ ΠΑΝΟ ΑΠΟ ΤΗ ΑΙΕΠΠΗ (1942) ΤΑΑΑΒΕΡΑ- 0 ΟυεΠινγκτον ανατρέπει το σκηνικό στον Πόλεμο me Ιβηρικικ Η ΜΑΧΗ ΤΟΥ ΓΡΑΥΠΙΟΥ ΟΡΟΥΣ - Οι ρωμαϊκέ«: Αεγεώνεε otic εσχατιέε me Eupionnc (S3 ρ.Κ.)

^ υ ^ ΊίΠ Τ υ

' ί

‘Ί

Αρθρα 10

Α Μ ΕΡΙΚΑΝ ΟΙ Α Λ ΕΙΙΠ Τ Ο Τ ΙΣΤ ΕΣ ΣΤΗ ΝΟΡΜ ΑΝΔΙΑ 0 Kpioipoc porloc me 82nc Α ερορεταφ ερόρενηι: Μεραρχίας κατά ne nptiiTEc ηρέρετ: inc ouupnxiKnc anüßaonc

24

01 ΕΛ Λ Η Ν ΕΣ ΣΤΡΑΤΙΟ ΤΕΣ ΣΤΗ Μ ΑΧΗ ΤΟ Υ Φ ΟΡΝΟΟΟ (1495) Δόξα αε ξένη νη

32

Η Μ ΑΧΗ ΤΟΥ ΠΟΤΑΜ ΟΥ Κ Α ΣΟ ΥΛ ΙΝ Ο Βυζαντινοί νικούν i o u c Φρανκους οτην ΙταΠία (554 μ.Χ.) (1809) Ο ΟυέΠιννκτον ανατρέπει ίο σκηνικά οιον ΠόΠερο mc IßnpiKiic

52

Μ ΙΑ ΠΑΡΑΤΟΛΜ Η ΕΠ ΙΧΕΙΡΗ ΣΗ ΣΤΑ Α Α Ρ Λ Α Ν ΕΛ Λ ΙΑ Το βρετανικό υποβρύχιο Β-11 βυθίζει τουρκικό Βωρηκτό

60

Η KATAPPHUH ΤΟΥ Ν ΟΤΙΟΚ Ο ΡΕΑΤΙΚΟ Υ BOEING 74 7 Ο α ν ια ν ω ν ιο ρ ό ί των Υ η ερ δ υ νό ρ εω ν ρε Βύρατα 269 o B ujouc

70

Ο Α ΕΡ Ο Π Ο Ρ ΙΚ Ο Σ ΠΟΛΕΜ ΟΣ ΠΑΝΟ ΑΠΟ ΤΗ ΔΙΕΠΠΗ Η ένδοξη αποτυχία me ε π ι χ ε ί ρ η ο η ί ((lubilee»

Μονιμεε σιηΑεε 4Ε ΙΔ Η Σ Ε ΙΣ 104 ΚΙΝ ΗΜ ΑΤΟ ΓΡΑΦ ΟΣ 106 ΤΟ ΓΝ Ο Ρ ΙΖΑ ΤΕ; 117 Κ Α ΣΤ Ρ Α & Ο ΧΥΡ Α 108 Μ Ο Ν ΤΕΑ ΙΣΜ Ο Σ 110 Β ΙΒ Λ ΙΑ 112 ΕΡΠ ΤΗ Μ ΑΤΟΑΟΓΙΟ ΕΞΠΦΥΛΑΟ Ομάδα Αμερικανών αλεξιπτωτιστών στη Νορμανδία κατά τις πρώτες ώρες της επιχείρησης «Overlord» στις 6 Ιουνίου 1944. Ολοι φέρουν την ειδική στολή αλεξιπτωτιστών, ψηλές αρβύλες και στον δεξιό ώμο την αμερικανική σημαία ως σημείο αναγνώρισης (εικονογράφηση του Ron Volstad. Δημοσιεύεται με την άδεια τηςΟ^οη/ΡΙβΒΐίπιοάβΙΙίΒπιο, ww w .pla.gr- colour plate is courtesy of Dragon).

02 ΤΟ ΙΣΡΑ Η Λ ΙΝ Ο ΣΠΜ Α ΤΕΘΠΡΑΚΙΣΜ ΕΝΠΝ ΤΗΝ Π ΕΡΙΟ ΛΟ 1956-1967 Η κρίοιρη περίοδος ανόατυξηί

04

Η Μ ΑΧΗ ΤΟ Υ ΓΡΑ ΥΠ ΙΟ Υ Ο Ρ Ο ΥΣ Οι ρ ω ρ α ϊ κ έ ί τΙενεώνετ; otic εοχατιέτ: me Euparnnc (83 ρ.Χ.)

ΕΙΔ Η ΣΕΙΣ Μηνιαίο π εριοδικό

fiDvvnc Bapoaunc - Κατερίνα ΒαρεΠά

ΔΑΥΙΔ ΚΑΙ ΓΟΛΙΑΘ ΙΑΝΑΖΠΝΤΑΝΕΥΟΥΝ

Εκδότης Βασίλειος Στρατός

Αρχισυντάκτης Βασίλης Καμπάνης

Συνεργάτες-Σύμβουλοι Νικόλαος Κολόμβας, Αντιστράτηγος ε.α. Δημήτρης Γεδεών, Υποστράτηγος ε.α.. γ.

καθηγητής Στρατιωτικής Ιστορίας ΣΣΕ

Β α σίλειος Παπαδόπουλος, Συνταγματάρχης (ΙΘ)ε.α. Κωνσταντίνος Κλάδης, Αντ/συνταγματάρχης (ΠΖ) ε.α. Ηλίας Παπαθανάσης · Ανά ργυρος Φαγκρίδας Κατερίνα Βαρελά · Δημήτρης Χριστοδούλου Σωτήρης Αράθυμος · Ε υά γγελος Τάρταρης Ιάκωβος Χονδροματίδης · Γεώργιος Ζουρίδης Λυκούργος Αρεταίος · Ε υά γγελος Χαρατσής Σωτήρης Βουρλιώ της · Ιάσων Χανδρινός Κωνσταντίνος Παπαδη μητρίου «Λά μ π ρος Ψωμάς Δημήτρης Μ πελέζος · Ιωάννης Κακαβάς Σταύρος Καρκαλέτσης · Γιάννης Βαρσαμής Γιώργος Κουφογιώργος « Α γ γ ε λ ο ς Μανσόλας Αθανάσιος Κωνσταντίνου · Γιάννης Παγουλάτος Σταύρος Βαλμάς · Κυριάκος Γρηγορόπουλος Βα σίλειος Αναστασόπουλος «Δ η μ ή τρ η ς Καρανάτσιος

Καλλιτεχνική επιμέλεια Παρασκευή Ευγενικού Σταύρος Καπλανίδης

Επιμέλεια κειμένων Χρήστος Ζηκούλης Ευαγγελία Δάλκου

Γραφεία ΛέσΒου 14,17237, Δάφνη, Αθήνα Τηλεφ. Κέντρο: 210 9758090 Fax: 210 9737070 Email: [email protected] www.gnomonpublications.gr

Συνδρομές Εσωτερικού (Ετήσια -12 τεύχη): 60 Ευρώ (Εξάμηνη -6 τεύχη): 30 Ευρώ Βιβλιοθήκες, Οργανισμοί, Τράπεζες: 115 Ευρώ Εξωτερικού (Ετήσια -12 τεύχη): 100 Ευρώ (Εξάμηνη -6 τεύχη): 50 Ευρώ

Επιταγές (Ταχυδρομικές) ΓΝΩΜΩΝ Εκδοτική, ΛέσΒου 14,17237 Δάφνη Στην επιταγή να αναγράφονται απαραιτήτως ονοματεπώνυμο, πλήρης διεύθυνση, τηλέφωνο και η ένδειξη «Συνδρομή»

Υπεύθυνος σύμφωνα με τον νόμο

Η Αζεκάχ, πόλη του αρχαίου βασιλείου του Ιούδα που παρουσιάζεται στη Βίβλο ως μια σημαντική μεθοριακή και οχυρή πόλη που δεσπόζει πάνω από την κοιλάδα του Ελά, είναι η θέση της θρυλικής αναμέτρησης του Δαυίδ και του Γολιάθ. Ο Ασσύριος βασιλιάς Σεναχερίμπ περιέγραψε την Αζεκάχ σαν «αετοφωλιά με πύργους που ορθώνονται στον ουρανό σαν σπαθιά». Το οχυρό των Ιουδαίων βρισκόταν στα σύνορα της χώρας των Φιλισταίων σε μια στρατηγική θέση κατάλληλη τόσο για στρατιωτικές επιχειρήσεις όσο και για το εμπόριο. Αυτή η σημαντική πόλη ανασκάπτεται για πρώτη φορά, και οι επιστήμονες πιστεύουν ότι θα μπορούσε να δώσει απαντήσεις σε ιστορικά ερωτήματα σχετικά με την εξέλιξη του βασιλείου του Ιούδα, τη σχέση του με τους γείτονες του και τον πολιτισμό του. Η πρώτη ανασκαφική περίοδος θα διαρκέσει από τις 15 Ιουλίου έως τις 24 Αυγούστου 2012. Υπάρχει ανοικτή πρόσκληση _ , _ η , ο Ο Δα υίδ και ο Γολιά θ πριν συμμέτοχης για εθελοντες που επιθυμουν να παρουν μέρος σε , , r r „ . . . „ απο τπ uovouayia t o u c . αυτήν τη διεθνή ανασκαφή, στην οποία θα συμμετασχουν 'μ Μ Λ ' πανεπιστήμια από όλο τον κόσμο. «Θέτουμε ερωτήματα για την ιστορία της Ιουδαίας ερευνώντας το ακρότατο δυτικό της όριο», λέει ο υπεύθυνος των ανασκαφών, καθηγητής Λίπσιτς, σημειώνοντας ότι η Γκαθ των Φιλισταίων βρισκόταν λίγα μόλις χιλιόμετρα δυτικά της Αζεκάχ. Η θέση αυτή προφανώς προσφερόταν ως σκηνικό για την ιστορία του Δαυίδ και του Γολιάθ, καθώς η Αζεκάχ ήταν πραγματικά ένα «σημείο συνάντησης δύο διαφορετικών πολιτισμών», εξηγεί ο καθηγητής. Πέρα από την πολιτιστική της σημασία όμως, η Αζεκάχ ήταν και μια «πύλη» για το βασίλειο του Ιούδα, αφού βρισκόταν κατά μήκος της κυρίας οδού που οδηγούσε από τις ακτές στους λόφους της Ιουδαίας, στην καρδιά του βασιλείου. Παρόλο που η πόλη ανθούσε επί χιλιετίες, ο φυσικός της πλούτος και η στρατηγική της θέση την έκαναν στόχο πολλών εχθρικών δυνάμεων. Οι ερευνητές ελπίζουν να ανακαλύψουν σημαντικά ευρήματα κάτω από τα στρώματα καταστροφής της πόλης, που κατακτήθηκε το 701 π.Χ. από τους Ασσύριους και το 586 π.Χ. από τους Βαβυλώνιους. Οταν μια πόλη εγκαταλείπεται, οι κάτοικοί της συνήθως μαζεύουν τα υπάρχοντά τους και φεύγουν. Αυτό όμως δεν μπορούσε να γίνει στην περίπτωση ενός τόσο απρόσμενου και καταστροφικού γεγονότος, όπως ο πόλεμος. Οι ερευνητές ελπίζουν να βρουν κάτω από το στρώμα καταστροφής αντικείμενα που να σώζονται σε καλή κατάσταση.

Rn0/ ΜΕΓΑΛΗ Π Ρ Ο ΣΦ Ο Ρ Α ! Έκπνωοη ü U / o σε Bißüia-περιοθικά για αγορές από ra γραφεία m Επισκεφθείτε τα γραφεία μας (Λέσβου 14, πλησίον Μετρό Αγ. Ιωάννη, Δάφνη, τηλ. 210 9758090) και αγοράστε βιβλία και περιοδικά με έκπτωση 50%!

Βασίλειος Στράτος

Ιδιοκτησία Γνώμων Εκδοτική Μ. ΕΠΕ ISSN: 1109-0510 Κωδικός: 3196 ΑΠΑΓΟΡΕΥΕΤΑΙ η αναδημοσίευση ή η αναπαραγωγή με οποιονδήποτε τρόπο, άρθρων ή τμημάτων άρθρων του περιοδικού, χωρίς την έγγραφη άδεια του εκδότη. Οι εκφραζόμενες στα ενυπόγραφα άρ&ρα απόψεις, δεν ταυτίζονται κατ’ ανάγκη με την άποψη του περιοδικού. Λόγω στενότητας χώρου, το περιοδικό διατηρεί το δικαίωμα περικοπής των επιστολών που στέλνουν οι αναγνώστες εφόσον δεν αλλοιώνεται το νόημά τους.

Η προσφορά ισχύει για αγορές αρχικής αξίας άνω των 25 ευρώ και αφορά όλα τα έντυπα, πλην εκείνων που βρίσκονται ήδη σε κυκλοφορία στα περίπτερα. Ώρες λειτουργίας γραφείων: 9.00-16.00 καθημερινώς, πλην Σαββάτου και Κυριακής

«ΕΦΥΓΕ» ΣΕ ΗΛΙΚΙΑ 106 ETON Ο ΓΗΡΑΙΟΤΕΡΟΣ ΕΠΙΖΑΝ ΤΟΥ ΜΠΑΤΑΑΝ Ενας γιατρός που είχε εξετάσει τον Αλμπερτ Μπράουν είχε πει κάποτε ότι ο αυτός δεν θα έφτανε ούτε τα πενήντα, λόγω της κακομεταχείρισης που υπέστη στα ιαπωνικά στρατόπεδα καταναγκαστικών έργων και στη διαβόητη «πορεία θανάτου του Μπαταάν». Ο Μπράουν αποφάσισε να τον διαψεύσει, φεύγοντας από τη ζωή στα 106 του χρόνια. Ο Μπράουν γεννήθηκε το 1905 στη ΝεΘάδα και νονός του ήταν ο διάσημος «Μπούφαλο Μπιλ». Σπούδασε Οδοντιατρική και άσκησε την επιστήμη του μέχρι τη στιγμή που κλήθηκε στον στρατό το 1937 ως έφεδρος αξιωματικός, αφήνοντας πίσω του τη σύζυγό του και το παιδί του. Ο Μπράουν, γνωστός με το προσωνύμιο «ο γιατρός» (ήταν λοχαγός οδοντίατρος), ήταν 37 ετών το 1942, οπότε συνελήφθη αιχμάλωτος, μαζί με άλλους 78.000 Αμερικανούς στρατιώτες από το Μπαταάν σε μια πορεία θανάτου άνω των 100 χλμ. μέσα από τη ζούγκλα, η οποία στοίχισε τη ζωή σε 11.000 Αμερικανούς. Οι Ιάπωνες δεν παρείχαν φαγητό, νερό και φυσικά περίθαλψη στους αιχμαλώτους, ενώ σε πολλές περιπτώσεις οι αιχμάλωτοι εκτελούντο. Ο Μπράουν όμως επέζησε και μάλιστα κατέγραψε τα γεγονότα, με μια μύτη μολυβιού

στο εσωτερικό του στρατιωτικού του σακιδίου. Πάντοτε αναρωτιόταν γιατί ο ίδιος επέζησε, την ώρα που νεώτεροι και δυνατότεροι άνδρες πέθαιναν κατά δεκάδες καθημερινά. Ο Μπράουν παρέμεινε αιχμάλωτος των Ιαπώνων από τις αρχές του 1942 μέχρι τα μέσα Σεπτεμβρίου του 1945, τρεφόμενος αποκλειστικά με λίγο ρύζι. Οταν Ο Αλμπερτ Μπράουν μετά την κατάταξή απελευθερώθηκε είχε χάσει πενήντα του στον στρατό. κιλά, ήταν σχεδόν τυφλός και έπασχε από δεκάδες ασθένειες. Χρειάστηκαν δύο χρόνια για να συνέλθει. Παρά τις ταλαιπωρίες πάντως ο Μπράουν δεν έχασε ποτέ το θάρρος του. Ενθάρρυνε τους συγκρατούμενούς του. Κατάφερε να κλέψει υλικά και να κατασκευάσει ένα ραδιόφωνο, με το οποίο άκουγε τα νέα για την πορεία του πολέμου και τα μετέφερε στους άλλους αιχμαλώτους.

ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ INVADER ΣΤΗΝ ΤΑΪΒΑΝ Παρουσιάστηκε στα τέλη Φεβρουάριου, στο Μουσείο της Αεροπορίας της Δημοκρατίας της Κίνας (Ταϊβάν) στο Καοχσιούνγκ, στο νότιο τμήμα της χώρας, το Douglas A-26C Invader με σειριακό αριθμό 44-35444. Η κυβέρνηση της Ταϊβάν ήλθε σε συμφωνία με το μουσείο CAAM (Classic Aircraft Aviation Museum) στο Ορεγκον, παρέχοντας ως αντάλλαγμα δύο Northrop F-5. Το μουσείο CAAM απέκτησε το 44-35444, τον Μάιο του 2006, από την εταιρία αεροπυρόσβεσης Air Spray, η οποία εδρεύει στην Αλμπέρτα του Καναδά. Η τελευταία χρησιμοποίησε το 44-35444 ως αεροσκάφος πυρόσβεσης από το 1977 ως την απόσυρσή του από την ενεργό δράση, τον Αύγουστο του 2004. Μια ομάδα του μουσείου, σε συνεργασία με μια ομάδα από την Ταϊβάν, προχώρησε στην αποκατάσταση του Invader που πλέον αναπαριστά ένα αεροσκάφος της 34ης Μοίρας «Μαύρες Νυκτερίδες» της Αεροπορίας της Ταϊβάν. Η 34η Μοίρα χρησιμοποίησε τον τύπο κατά την περίοδο 1954-1963, πραγματοποιώντας αρκετές αποστολές συλλογής πληροφοριών, ρίψεις και περιπολίες στον ακήρυκτο πόλεμο με τη Λαϊκή Δημοκρατίας της Κίνας. Το 44-35444 κατασκευάστηκε ως A-26C-35DT (σειριακός αριθμός 28723) στο εργοστάσιο της Douglas στην Τάλσα της Οκλαχόμα. Η έκδοση προωθείτο από δύο Pratt & Whitney R-2800-71 των 2000 hp. Μπορούσε να μεταφέρει 1.814 kg βομβών και ο αμυντικός οπλισμός αποτελείτο από δύο πολυβόλα των 0,50 in στο

Το επ ιβ λη τικό μαύρο Invader κατά τη διάρκεια της τελετή ς παρουσίασης στο μ ουσείο ρύγχος και τέσσερα παρόμοια πολυβόλα σε δύο τηλεχειριζόμενους πυργίσκους στη ράχη και στην κοιλιά της ατράκτου. Το συγκεκριμένο αεροσκάφος ανήκε σε μια παρτίδα 200 αεροσκαφών η οποία παραδόθηκε την περίοδο Μαρτίου-Μάίου 1945. Η 34η Μοίρα ιδρύθηκε το 1953 και χρησιμοποίησε διάφορους τύπους αεροσκαφών μέχρι τον Μάιο του 1969, ενώ εξειδικεύθηκε στη διείσδυση από εξαιρετικά χαμηλό ύψος, ώστε να καθίσταται δυσχερής ο εντοπισμός από ραντάρ και η αναχαίτιση από μαχητικά. Κατά τη διάρκεια της τελετής παρουσίασης συμμετείχαν αρκετοί βετεράνοι της μοίρας, ενώ ο αρχηγός της Αεροπορίας δήλωσε ότι «η παρουσίαση του Invader αποτελεί μια σημαντική ευκαιρία για την αναγνώριση των θαρραλέων αεροπόρων που θυσίασαν τη ζωή τους για την προστασία της πατρίδας».

ΑΝΑΖΗΤΛΤΕ ΕΞΑΝΤΛΗΜΕΝΑ ΒΙΒΛΙΑ ΚΑΙ ΤΕΥΧΗ ΤΗΣ ΣΙ; Τώρα, μπορείτε να προμηθευθείτε όλα τα τεύχη της «Στρατιω τικής Ιστορίας» από τα γραφεία μας (Λέσβου 14, Δάφνη, πλησίον μετρό Ay. Ιωάννη) ή με αντικαταβολή μέσω ταχυδρομείου. Υστερα από αίτημα των αναγνωστών μας, η ΓΝΩΜ ΩΝ Εκδοτική διαθέτει πλέον σε περιορισμένο αριθμό αντιτύπων ακόμη και τα τεύχη του περιοδικού που είχαν εξαντληθεί, σε φωτοαντίγραφα εξαιρετικής ποιότητας

στην τιμή των 5,50 €. Στα γραφεία μας θα βρείτε επίσης σε φωτοαντίγραφα τα βιβλία «Ν Α Π Ο Λ Ε Ω Ν » (Σειρά Μονογραφίες της Στρατιωτικής Ιστορίας No 2) και «Η Α Ν Ο Δ Ο Σ ΚΑΙ Η ΠΤΩΣΗ ΤΗ Σ ΡΩΜ ΑΪΚΗΣ ΑΥΤΟ Κ ΡΑ ΤΟ Ρ ΙΑΣ» (Σειρά Παγκόσμια Ιστορία No 1) στην τιμή των 9,80 € !

Για πα ραγγελίες, καλέστε στο 210 9758095, καθημερινά από 09.00 έως 16.00.

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ UTOPIA I 5

ΕΙΔ Η ΣΕΙΣ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ DOLPHIN ΣΤΟ ΧΕΝΤΟΝ Το Μουσείο της RAF στο Χέντον απέκτησε το διπλάνο μαχητικό Sopwith 5F.1 Dolphin που αποτελεί το μοναδικό αυθεντικό μαχητικό του τύπου. Το πρωτότυπο του τύπου πέταξε στις 23 Μάί'ου 1917 και εντάχθηκε σε κανονική παραγωγή τον Οκτώβριο του 1917. Οι δύο πρώτες μοίρες που εξοπλίστηκαν με τον τύπο, κηρύχθηκαν επιχειρησιακές τον Φεβρουάριο του 1918. Η παραγωγή του Dolphin έφθασε τα 2.072 αεροσκάφη, αλλά κατά τη λήξη του Α’ ΠΠ περίπου 1.500 ολοκληρωμένα αεροσκάφη ανέμεναν τους κινητήρες Hispano Suiza 8Β των 200 hp, με αποτέλεσμα να οδηγηθούν απευθείας στο διαλυτήριο. Ο οπλισμός αποτελείτο από δύο πολυβόλα Vickers των 0,303 in, τα οποία έβαλλαν μέσα από τον κώνο της έλικας, και δύο παρόμοια πολυβόλα Lewis στο εμπρόσθιο τμήμα, τα οποία έβαλλαν υπό κλίση πάνω από την έλικα. Το πρόγραμμα για την αποκατάσταση του αεροσκάφους ξεκίνησε τον Ιούνιο του 1967 από την εταιρία Personal Plane Services που τοποθέτησε μια αγγελία για παλαιά τμήματα αεροσκαφών. Αποτέλεσμα ήταν η απόκτηση σημαντικού αριθμού εξαρτημάτων του Dolphin όπως η κύρια δεξαμενή καυσίμου, τμήματα από το κάλυμμα του ρύγχους, τροχοί και διάφορα άλλα μικρότερα τμήματα. Η συλλογή των εξαρτημάτων του Dolphin αποκτήθηκε σύντομα από το Μουσείο της RAF. Δύο χρόνια αργότερα, το μουσείο απέκτησε έναν αυθεντικό κινητήρα Hispano Suiza. Τον Απρίλιο του 1977, το μουσείο προμηθεύτηκε ένα τμήμα μήκους 1,82 μ. από την οπίσθια άτρακτο του αεροσκάφους, με σειριακό αριθμό C3988. Σχεδόν μετά από μια εικοσαετία, το Shuttleworth Trust δώρισε στο μουσείο τις οριζόντιες ουραίες επιφάνειες. Το 2001, το πρόγραμμα αποκατάστασης εισήλθε σε νέα φάση με τη μεταφορά των διαθέσιμων τμημάτων στο Κόσφορντ. Ο αντιπτέραρχος Πήτερ Ντάι, διευθυντής του μουσείου, εκφράζει με τον καλύτερο τρόπο την προσπάθεια αποκατάστασης του αεροσκάφους, η οποία έφθασε σε διάρκεια τα 45 έτη! «Η παρουσίαση του αεροσκάφους αποτελεί την κορύφωση μιας προσπάθειας 45 ετών για την αποκατάσταση ενός από σημαντικότερα βρετανικά μαχητικά του Α ’ ΠΠ. To Dolphin δεν απέκτησε τη φήμη του προκατόχου του (Sopwith Camel), ούτε παρέμεινε σε υπηρεσία για μεγάλο χρονικό διάστημα όπως ο αντικαταστάτης του (Sopwith Snipe), αλλά χωρίς αμφιβολία ήταν καλύτερο μαχητικό και από τα δύο. Δεν χρησιμοποιήθηκε σε μεγάλο αριθμό και υπέφερε από την αναξιοπιστία του κινητήρα, αλλά αναδείχθηκε σε έναν εξαιρετικά δύσκολο αντίπαλο στην κλειστή αερομαχία. Ξεκινώντας από ελάχιστα εξαρτήματα το 1967, καταφέραμε να ολοκληρώσουμε το αεροσκάφος αφιερώνοντας σημαντικούς πόρους. Είναι προφανές ότι οι ώρες που έχουν δαπανηθεί για το πρόγραμμα είναι πραγματικά αμέτρητες, αλλά το τελικό αποτέλεσμα αποτελεί την καλύτερη δικαίωση για τον κόπο και τον χρόνο που αφιερώθηκαν».

To Sopwith Dolphin C3988 στο Κόσφορντ.

6 I ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ UTOPIA

ΕΥΡΕΣΗ ΑΕΡ0ΠΑΑΝ0Υ ΤΟΥ Α ΠΠ ΣΤΗ ΘΑΣΟ Εδώ και πολύ καιρό υπήρχαν προφορικές μαρτυρίες για την πιθανή ύπαρξη συντριμμάτων αεροπλάνου, της περιόδου του Α’ ΠΠ, από αυτά που επιχειρούσαν από το συμμαχικό αεροδρόμιο Πρίνου (Καζαβητίου), στο οποίο, ως γνωστόν, Ενα από τα μεγα λύτερα μετα λλικά γεννήθηκε και επιχείρησε η τμήματα του αεροπλάνου Ελληνική Ναυτική (εκτιμάται το πρόσθιο), Βαμμένο Αεροπορική Υπηρεσία (ΝΑΥ). κάτω από την επιφάνεια του Ο Δήμος Θάσου εδάφους. προσκάλεσε ομάδα ειδικών ερευνητών της Ελληνικής Εταιρίας Ερεύνης και Συλλογής «Κηρύκειον», προκειμένου να διερευνήσει την ύπαρξη ή μη του αναφερομένου αεροπλάνου, αλλά και με Ισως το μ εγα λύ τερ ο τμήμα, εκ των σκοπό να συλλέξει λοιπά ορατών επ ί της επιφανείας στοιχεία που αφορούν το μη ευρημάτων μ ήκους 3,5 μέτρω ν υφιστάμενο σήμερα περίπου. Εκτιμάται ό τι πρόκειται αεροδρόμιο Πρίνου. για τον άξονα μετά δοσης κινήσεων Η παραπάνω ομάδα, στα πηδάλια. κινουμένη δραστήρια για ένα τετραήμερο επί της Νήσου Θάσου, κατόρθωσε, συνοδευομένη από έναν κάτοικο της νήσου, χειριστή αεροπλάνου, εκπρόσωπο του Δήμου Θάσου, και ένα ντόπιο ποιμένα, ως οδηγό να εντοπίσει και να προσεγγίσει, κατά το δεύτερο δεκαπενθήμερο του Φεβρουάριου του 2012 και περί τις 11.30 π.μ., επί του όρους Προφήτης Ηλίας, κοντά στο χωριό Καλλιράχη, στη θέση Πυργί ή Μπογιές, πληθώρα μεταλλικών συντριμμάτων, τα οποία όμως λόγω της πολυετούς παραμονής ήταν θαμμένα κατά μεγάλο μέρος εντός του εδάφους και καλυμμένα από χαμηλή βλάστηση. Οστά δεν εντοπίστηκαν. Δεν κατέστη δυνατή η ασφαλής αναγνώριση του τύπου αλλά και της εθνικότητας του αεροπλάνου. Η ομάδα προέβη μόνον σε φωτογράφηση όσων ευρίσκοντο διάσπαρτα στην επιφάνεια χωρίς να μετακινήσει τίποτε, προκειμένου να μην αλλοιωθεί το τοπίο, αλλά και για να διευκολυνθεί άμεση επικείμενη έρευνα περισσοτέρων ατόμων και εξειδικευμένων στη διερεύνηση αεροπορικών ατυχημάτων, αλλά και αρχαιολόγων που θα μπορούσαν να υποδείξουν τον τρόπο και τη μεθοδολογία εκσκαφής καθώς και της ασφαλούς μεταφοράς των ευρημάτων προς έκθεση. Η ίδια ομάδα, μετά από συλλογή προφορικών μαρτυριών, κατέληξε στην αρχική εκτίμηση: Στην τοποθεσία Αγία Θέκλα, πλησίον του μη υφισταμένου πλέον αεροδρομίου Πρίνου, ενταφιάζονταν Βρετανοί στρατιωτικοί, οι οποίοι υπηρετούσαν στο αεροδρόμιο, χωρίς να επιβεβαιώνεται από τους κατοίκους εάν έγινε ποτέ (και από ποιους) η ανακομιδή των οστών τους. Για τους φονευθέντες Ελληνες ναυτικούς αεροπόρους, υφίσταται ήδη μνημείο στην πόλη του Πρίνου από το 1957. Μετά την εθνικού ενδιαφέροντος εύρεση (η οποία είναι πιθανώς και η μοναδική παγκοσμίως),η οποία είδε και το φως της δημοσιότητας στην εκπομπή του ΥΕΘΑ, «Με Αρετή και Τόλμη», ο Δήμος Θάσου ενημέρωσε τις ελληνικές αρμόδιες αρχές, αλλά και τις πρεσβείες των χωρών που ήταν αντίπαλες στην περιοχή, κατά τον Α’ ΠΠ.

. ·< *■- «

Α Π Ο Σ Τ Ο Λ Ο Σ Π Α Π Α Γ ΙΑ Ν Ν Ο Π Ο Υ Λ Ο Σ

Η ΕΠ ΙΣ Τ Ρ Ο Φ Η

ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗ TRACKER ΣΕ ΠΤΗΤΙΚΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ Το μουσείο CWH (Canadian Warplane Heritage), στο Οντάριο του Καναδά, έχει ξεκινήσει ένα πρόγραμμα αποκατάστασης ενός Grumman CS2F-2 Tracker σε πτητική κατάσταση. Το αεροσκάφος, αρχικά, αποκαταστάθηκε ως στατικό έκθεμα. Τον Οκτώβριο του 2011, μια ομάδα εθελοντών ξεκίνησε το φιλόδοξο πρόγραμμα αποκατάστασης σε πτητική κατάσταση, με προοπτική ολοκλήρωσης το αργότερο ως τις To CS2F-2 Tracker (RCN 1577) στο μουσείο αρχές του 2014. Σύμφωνα με δηλώσεις CWH, στο Χ ά μιλτο ν του Οντάριο, με έναν εκπροσώπου του μουσείου «το ανακατασκευασμένο κινητήρα β·1820σε αεροσκάφος έχει συμπληρώσει μικρό ειδικό ικρίωμα. αριθμό ωρών πτήσης, βρίσκεται σε άριστη κατάσταση και διατηρεί σημαντικό αριθμό κρίσιμων υποσυστημάτων όπως το ραντάρ, ο ανιχνευτής μαγνητικών ανωμαλιών και ο προβολέας». Η εταιρία de Havilland Canada κατασκεύασε 99 CS2F σε δύο διαφορετικές εκδόσεις που αναπτύχθηκαν στο αεροπλανοφόρο HMCS «Bonaventure». Η παραγωγή ξεκίνησε με 42 CS2F-1, τα οποία εντάχθηκαν σε υπηρεσία τον Φεβρουάριο του 1957. Τον Ιανουάριο του 1959, η Μοίρα VS 880 αναπτύχθηκε για πρώτη φορά στο αεροπλανοφόρο, αναλαμβάνοντας αποστολές ανθυποβρυχιακής προστασίας. Η παραγωγή συνεχίστηκε με 57 CS2F-2, με βελτιώσεις στα ηλεκτρονικά συστήματα, τα οποία άρχισαν να εντάσσονται σε υπηρεσία από τον Ιανουάριο του 1960. Μετά την απόσυρση του αεροπλανοφόρου από την υπηρεσία, αφαιρέθηκε από τα αεροσκάφη ο ανθυποβρυχιακός εξοπλισμός και χρησιμοποιήθηκαν, μέχρι τον Μάρτιο του 1990, σε αποστολές ναυτικής συνεργασίας. Το αεροσκάφος φέρει τον κωδικό αριθμό RCN 1577 και παρέμεινε σε υπηρεσία την περίοδο 1959-1969. Μετά την απόσυρση του αεροπλανοφόρου, χρησιμοποιήθηκε ως εκπαιδευτικό βοήθημα. Το αεροσκάφος θα αποκτήσει χαρακτηριστική βαφή της δεκαετίας του 1960. Πρόσφατα, η εταιρία United Aeronautical Corp παρέδωσε δύο κινητήρες Wright R-1820-82 Cyclone των 1.525 hp, οι οποίοι είχαν πλήρως ανακατασκευαστεί. Σε επόμενο στάδιο, θα αξιολογηθεί το σύστημα αναδίπλωσης της πτέρυγας και το σύστημα προσγείωσης.

Η Α Λ Η Θ ΙΝ Η ΙΣΤΟΡΙΑ ■ Μιχαήλ Θ εοδόροβιτς Κυριόκοβ

&<

Το μεγάλο ταξίδι των Ελλήνων του Πόντου

1C

περεστρόικα έως και την κατάρρευση της

από την Οκτωβριανή Επανάσταση και την Σοβιετικής Ένωσης.

*

κ

■ .

3 >

y

Ο μέγας στρατηλάτης της ιστορίας. Το βι­ βλίο που έγινε σημείο αναφοράς σε όλες τις ξένες βιβλιογραφίες, ξετυλίγει βήμα-βήμα τη ζωή του Μεγάλου Αλεξάνδρου.

ΟΛΛΑΝΔΙΚΟ MUSTANG ΣΤΟΝ ΑΕΡΑ Ο ολλανδικός οργανισμός Early Birds ολοκλήρωσε με επιτυχία την αποκατάσταση του P-51D με σειριακό αριθμό 44-74293/PH-JAT σε πτητική κατάσταση. Μια δωδεκαμελής ομάδα εθελοντών εργάστηκε με επιμονή από τα τέλη του 2004. Οι προσπάθειές τους To P-51D PH -JAT κατά τη φάση της απογείω σης ευοδώθηκαν με την στο Λ έλισ τα ντ πραγματοποίηση της πρώτης πτήσης, στις 14 Μαρτίου, στο Λέλισταντ. Το αεροσκάφος αναπαριστά ένα Mustang της 364 Μοίρας της 357 Σμηναρχίας με πιλότο τον λοχαγό Ρόμπερτ Π. Ουίνκς. Στο ρύγχος το αεροσκάφος φέρει την επιγραφή «Trusty Rusty». Το αεροσκάφος κατασκευάστηκε ως P-51D-30-NA, μέρος μιας παρτίδας 800 αεροσκαφών η οποία εξήλθε από το εργοστάσιο παραγωγής της North American στο Ινγκλεγουντ. Τον Ιούλιο του 1969, αγοράστηκε από την Αεροπορία του Ελ Σαλβαδόρ, αποκτώντας τον κωδικό FAS-410. Την περίοδο 1984-1994, το αεροσκάφος χρησιμοποιήθηκε από τον πιλότο αγώνων Γκάρι Λέβιτζ, στο Ρίνο της Νεβάδα, ως «Miss Ashley». Το αεροσκάφος εισήχθη στην Ολλανδία την άνοιξη του 1995, αλλά η διαδικασία αποκατάστασης ξεκίνησε σχεδόν μετά από μια δεκαετία.

ι

ο Μια αντικειμενική και ενδιαφέρουσα ιστορι­

Μ

κή μελέτη του Κωνσταντίνου Παλαιολόγου και της Αλωσης της Κωνσταντινούπολης

Η Χ

I

·ί

O

από τον υπουργό Εξωτερικών ΣερβίαςΜαυροβουνίου στα τέλη του 19ου αιώνα.

l

L

A

T

! Π

Εκδόσεις Δ ιό π τρ α w w w .d io p tr a .g r

Αγ. Παρασκευής 40, Περιστέρι, Τηλ.: 210 3302828

J

w w w .facebook.com / ( dioptrapublishing

V .

ΕΙΔ Η ΣΕΙΣ

m sm

m

To μυστήριο της εξαφάνισης της διάσημης αεροπόρου Αμέλια Ερχαρτ και του πλοηγού της Φρεντ Νούναν, στις 2 Ιουλίου 1937, συνεχίζει να προσελκύει το ενδιαφέρον των μελετητών. Το αεροσκάφος τους, ένα ειδικά τροποποιημένο Lockheed Electra, χάθηκε κατά τη διάρκεια πτήσης γύρω από την υφήλιο, στο τμήμα της πτήσης από τη Νέα Γουινέα προς το νησί Χάολαντ. Η Ερχαρτ φιλοδοξούσε να αποτελέσει την πρώτη γυναίκα που θα πετούσε γύρω από την υφήλιο. Μια ομάδα ιστορικών και επιστημόνων του οργανισμού The International Group for Historic Aircraft Recovery εκτιμά ότι το αεροσκάφος εκτέλεσε αναγκαστική προσγείωση στο απομονωμένο νησί του Νικουμαρόρο, το οποίο ανήκει στο μικρό κρατίδιο Κιριμπάτι που βρίσκεται στον κεντρικό Ειρηνικό. Η ομάδα εκτιμά ότι θα ξεκινήσει, τον Ιούνιο του 2012, μια νέα αποστολή ανεύρεσης της θέσης όπου πιθανολογείται ότι συνετρίβη το αεροσκάφος, ενώ τα σχέδιά της έχουν προκαλέσει το ενδιαφέρον της Αμερικανίδας υπουργού Εξωτερικών Χίλαρυ Κλίντον. Η εξαφάνιση της Αμέλια Ερχαρτ αποτελεί αντικείμενο αρκετών θεωριών, ακόμα και ύστερα από 75 έτη. Μετά από μια ανάλυση φωτογραφιών υψηλής ευκρίνειας, σι ερευνητές

Η διάσημη αεροπόρος Αμέλια Ερχαρτ μπροστά από ένα Lockheed Electra 10Ε. πιστεύουν ότι ανακάλυψαν τμήματα αεροσκάφους κοντά στο νησί. Παλαιότερες αποστολές είχαν φέρει στο προσκήνιο τμήματα αεροσκαφών, τα οποία πιθανολογείται ότι ανήκαν στο Lockheed Electra 10Ε. Το μυστήριο της κατάληξης της Ερχαρτ δεν έχει 6ρει ακόμα τη λύση του.

ΑΚΟΥΣΤΗΚΕΙΑΝΑ Η ΦΠΝΗ ΤΟΥ ΦΟΝ ΜΠΙΣΜΑΡΚ! Μια μοναδική ηχογράφηση της φωνής του «Σιδηρού Καγκελαρίου» Οττο φον Μπίσμαρκ (1815-1898), που έγινε από έναν συνεργάτη του Εντισον πριν από περίπου 120 χρόνια, βρέθηκε και αναγνωρίστηκε από έναν επιστήμονα στο Βερολίνο. «Είναι μια συναρπαστική ιστορία», δήλωσε στο Γαλλικό Πρακτορείο ο Στέφαν Πούιλε της Ανώτατης Σχολής Τεχνολογίας και Οικονομίας του Βερολίνου, ένας από τους δύο ερευνητές , που έκαναν αυτήν την ανακάλυψη -ο δεύτερος είναι ο Πάτρικ Φίστερ του Πανεπιστημίου της Ιντιάνα (ΗΠΑ). Στη διάρκειας περίπου 1 λεπτού και 20 δευτερολέπτων ηχογράφηση, ακούγεται ο Μπίσμαρκ να απαγγέλλει στίχους ενός αμερικανικού τραγουδιού των αρχών του 19ου αιώνα που είχε τίτλο «Τον παλιό καλό καιρό των αποικιών» και στη συνέχεια να απαγγέλλει στίχους ενός τραγουδιού στα λατινικά. Με βαθιά φωνή, ο καγκελάριος απαγγέλλει επίσης στίχους μιας μπαλάντας του γερμανικού ρομαντικού ποιητή Λούντβιχ Ούχλαντ και δίνει συμβουλές στον γιο του. Ιδιαίτερη όμως εντύπωση προκαλεί ένα άλλο κομμάτι της ηχογράφησης: Ο νικητής του πολέμου του 1870 απαγγέλλει, στα γαλλικά και με έντονη γερμανική προφορά, τους στίχους της «Μασσαλιώτιδας». «Δεν μπορώ να το εξηγήσω», δήλωσε χαμογελώντας ο Πούιλε, προσθέτοντας: «Είναι Ο φον Μπίσμαρκ, ο σίδηρους καγκελά ριος της Πρω σίας-Γερμανίας.

8 I ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ UTOPIA

πιθανό ότι το έκανε ως ένα είδος αστείου, για να κοροϊδέψει τους Γάλλους, δεν ξέρω». Η αναζήτηση της τύχης που είχε αυτή η ηχογράφηση μας επιτρέπει να κάνουμε μια κατάδυση στην καρδιά της ιστορίας της τεχνολογίας. Το καλοκαίρι του 1889 ο Αμερικανός μηχανικός Τόμας Εντισον έστειλε τον συνεργάτη του Τέο Αντελμπερτ Βάνγκεμαν να παρουσιάσει τον φωνογράφο του στην Παγκόσμια Εκθεση του Παρισιού. Ο Βάνγκεμαν, στη συνέχεια, επιστρέφοντας στην πατρίδα του έκανε περιοδεία στην Ευρώπη, για την προώθηση της συσκευής αυτής. Δύο φορές συναντήθηκε με τον αυτοκράτορα Γουλιέλμο Β ’ αλλά δεν ηχογράφησε τη φωνή του. Στις 7 Οκτωβρίου είχε προσκληθεί από τον καγκελάριο Μπίσμαρκ στην κατοικία του στο Φρίντριχσραχ κοντά στο Αμβούργο. Ηταν εκεί όπου έγινε η ηχογράφηση σε έναν ειδικό κύλινδρο, αναφέρει ο Πούιλε. Στα αρχεία, το ταξίδι του Βάνγκεμαν, όπως και σι διαφορετικές ηχογραφήσεις που πραγματοποιήθηκαν με την ευκαιρία εκείνη, έχουν αφήσει πολλά ίχνη (αναφορές του Τύπου, ιδιωτική αλληλογραφία κλπ.), γεγονός που επέτρεψε στον Πούιλε και στον Αμερικανό συνάδελφό του να κάνουν τις αναγκαίες ομαδοποιήσεις για τον προσδιορισμό των ηχογραφήσεων. «Κατά τη γνώμη μου, και έχω κάποια εμπειρία, είναι πραγματικά τα πρωτότυπα», είπε δηλώνοντας βέβαιος ότι «έχει εντοπίσει τους κυλίνδρους που θεωρούντο χαμένοι». Οι τελευταίοι μάλιστα είχαν βρεθεί στις 11 Σεπτεμβρίου 1957, σε ένα κουτί αποθηκευμένο σε μια γωνιά του εργαστηρίου του Εντισον στο Νιου Τζέρσι, το οποίο σήμερα λειτουργεί ως μουσείο. Αλλά έως το 2005 κανείς δεν είχε ερευνήσει το περιεχόμενό του. «Αυτή είναι η μόνη υπάρχουσα καταγραφή της φωνής του Μπίσμαρκ, η οποία φυσικά έχει ανεκτίμητη ιστορική σημασία», σημειώνει ο Πούιλε, ενώ το Ιδρυμα Μπίσμαρκ, που στεγάζεται στην ίδια κατοικία του καγκελαρίου όπου πραγματοποιήθηκε η ηχογράφηση, εκφράζει την ευχαρίστησή του στην ιστοσελίδα του γι’ αυτή τη «συγκλονιστική» ανακάλυψη.

ΜΟΝΟΜΑΧΟΙ: ΝΕΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΣΤΟ ΦΠΣ Πρόσφατες μελέτες που έγιναν σε σκελετούς μονομάχων απέδειξαν ότι η εικόνα που έχουμε γΓ αυτούς είναι εσφαλμένη. Αποκαλύφθηκε ότι οι μονομάχοι ακολουθούσαν μια δίαιτα που τους προσέθετε λίπος, καθώς ένα παχύ στρώμα λίπους λειτουργούσε σαν μια πρόσθετη ασπίδα. Αυτή η ανακάλυψη έγινε από μια ομάδα Αυστριακών αρχαιολόγων. Στην Εφεσο της Μικράς Ασίας ανακάλυψαν έναν τάφο βάθους τριών μέτρων, στον οποίο υπήρχαν συνολικά 2.000 οστά και 50.000 θραύσματα οστών, τα οποία, όπως αποδείχτηκε, ήταν τα λείψανα περίπου 70 μονομάχων της ρωμαϊκής περιόδου. Οι ηλικίες τους ήταν από 20 έως 30 χρόνων. Το ύψος τους ήταν κατά μέσο όρο 168 εκατοστά - δεν ήταν ψηλοί για τα σημερινά πρότυπα, αλλά για την εποχή τους είχαν κανονικό ύψος. Η ανακάλυψη του πρώτου τάφου μονομάχων στον κόσμο ήταν κάτι που οι ερευνητές περίμεναν εδώ και χρόνια. Τώρα είχαν, επιτέλους, τη δυνατότητα να συλλέξουν πολύτιμα στοιχεία για το πώς ζούσαν, πώς αγωνίζονταν και, φυσικά, πώς πέθαιναν οι μονομάχοι. Πριν από την ανακάλυψη του τάφου των μονομάχων, ο περισσότερος κόσμος φανταζόταν ότι οι μονομάχοι έτρωγαν τροφές πλούσιες σε πρωτεΐνες, π.χ. μεγάλες ποσότητες κρέατος, προκειμένου να αυξήσουν τη μυϊκή τους μάζα. Αλλά από την ανάλυση των οστών, που έδειξε μεγάλες συγκεντρώσεις ασβεστίου, στροντίου και ψευδαργύρου, προέκυψε μια άλλη εικόνα: οι σκληροτράχηλοι αυτοί μαχητές, που αψηφούσαν τον θάνατο, ήταν χορτοφάγοι! Οι άνθρωποι που τρώνε περισσότερα λαχανικά παρά κρέας αποθηκεύουν μεγαλύτερες ποσότητες στροντίου στον σκελετό τους. Η περιεκτικότητα των οστών των μονομάχων σε στρόντιο ήταν διπλάσια από εκείνη που περιείχαν τα οστά των συγχρόνων τους, επομένως ήταν φανερό ότι οι μονομάχοι έτρωγαν κυρίως δημητριακά, όσπρια και αποξηραμένα φρούτα, δηλαδή ακολουθούσαν μια δίαιτα χορτοφαγική, που περιείχε συγχρόνως άφθονες ποσότητες υδατανθράκων, οι οποίοι τους πάχαιναν. Αυτός, εξάλλου, ήταν ο στόχος τους. Ενα παχύ στρώμα λίπους στο σώμα λειτουργούσε σαν φυσική ασπίδα κατά των επιθέσεων με τρίαινα και ξίφος στην αρένα. Εκτός αυτού, τα παραπανίσια κιλά εξασφάλιζαν κι ένα πιο εντυπωσιακό θέαμα. Οταν οι μονομάχοι τραυματίζονταν στο υποδόριο στρώμα του λίπους, δεν πονούσαν τόσο πολύ, και μπορούσαν να συνεχίσουν τον αγώνα, με το αίμα να τρέχει και

το πλήθος να παραληρεί. Ενα άλλο συμπέρασμα από τις έρευνες, που επίσης προκαλεί έκπληξη, είναι ότι οι μονομαχίες ήταν πολύ πιο οργανωμένες απ' ότι πιστεύαμε. Υπήρχαν τουλάχιστον 15 διαφορετικοί τύποι μονομάχων και στον κάθε τύπο αντιστοιχούσε ένας συγκεκριμένος εξοπλισμός και μια ιδιαίτερη τακτική. Επίσης, ο αγώνας ήταν έτσι οργανωμένος, ώστε ένας μονομάχος δίχως κράνος και ασπίδα, αλλά με μια θανάσιμη τρίαινα, να αγωνίζεται εναντίον ενός άλλου που είχε κράνος, ασπίδα και περικνημίδες, αλλά το όπλο του ήταν λιγότερο αποτελεσματικό. Από την εξέταση των οστών αποκαλύπτεται ότι το τελικό, θανάσιμο, κτύπημα μπορούσε να δοθεί με πολλούς και διάφορους τρόπους. Οταν ένας μονομάχος τραυματιζόταν σοβαρά, η ζωή του ήταν στα χέρια των θεατών. Οι χιλιάδες ξαναμμένοι θεατές μπορούσαν είτε να του χαρίσουν τη ζωή είτε να ζητήσουν τον θάνατό του. Αν οι θεατές φώναζαν συνεχώς «jugula» (=σφάξε τον), αυτό σήμαινε ότι ο ηττημένος έπρεπε να πεθάνει. Σε δέκα κρανία από τον ομαδικό τάφο της Εφέσου βρέθηκαν τετράγωνες τρύπες. Αυτό δείχνει ότι οι άνδρες σκοτώθηκαν με ένα βαρύ σφυρί, το οποίο δεν ήταν χαρακτηριστικό όπλο των μονομάχων. Οι ερευνητές υποστηρίζουν ότι επρόκειτο για βαριά τραυματισμένους μονομάχους, οι οποίοι, έχοντας αγωνιστεί γενναία, δεν καταδικάζονταν σε θάνατο από το κοινό, αλλά τα τραύματά τους ήταν τέτοια, ώστε δεν υπήρχε ελπίδα να επιζήσουν. Στις περιπτώσεις αυτές ένας βοηθός έμπαινε στην αρένα και έδινε στον μονομάχο το τελικό κτύπημα στο κεφάλι με ένα σφυρί. Οι μονομάχοι που απέφευγαν ένα θανάσιμο κτύπημα μπορούσαν να υπολογίζουν σε μια καλή ιατρική περίθαλψη. Αυτό τουλάχιστον δείχνουν τα ευρήματα. Μεγάλο μέρος των οστών φέρει σημάδια από τραύματα που είχαν επουλωθεί ιδιαίτερα ικανοποιητικά, ενώ ένας σκελετός φέρει ίχνη χειρουργικού ακρωτηριασμού. Η περιποίηση των τραυμάτων υποδηλώνει ότι οι μονομάχοι έχαιραν μεγάλης εκτίμησης ως αθλητές και τους παρεχόταν η καλύτερη περίθαλψη της εποχής, η οποία περιελάμβανε ακόμη και ασκήσεις αποκατάστασης. Ο λόγος γι’ αυτήν την ιδιαίτερη μεταχείριση είναι, καθώς φαίνεται, ότι οι μονομάχοι συνιστούσαν μια ιδιαίτερα δαπανηρή επένδυση _ οι ιδιοκτήτες τους ενδιαφέρονταν ιδιαίτερα να διατηρούνται οι μονομάχοι τους υγιείς και αξιόμαχοι και να ζουν όσο το δυνατόν περισσότερο.

Μ ονομάχος με ελλη νικ ό κράνος και gladius.

ΖΠΝΤΑΝΕΥΕΙ 0 «ΤΙΓΡΗΣ» ΜΕΤΑ ΑΠΟ 70 ΧΡΟΝΙΑ Το γερμανικό άρμα Tiger «131», με το πυροβόλο των 88 mm και τη σχεδόν αδιαπέραστη θωράκισή του, σκορπούσε τον τρόμο στη διάρκεια του Β ’ ΠΠ. Αλλά, παρότι κατασκευάστηκαν 1.300 τέτοια άρματα, εξακολουθεί να λειτουργεί μόνο ένα από τα έξι που διασώζονται! To Tiger «131» ανακαινίστηκε και επανέκτησε την όψη που είχε την εποχή του πολέμου, ενώ η διαδικασία ανακατασκευής του διήρκεσε δύο χρόνια και κόστισε 80.000 λίρες (96.000 ευρώ). Ο «Τίγρης» ζυγίζει 551, διαθέτει αυθεντικό κινητήρα Maybach του Β ’ ΠΠ και εκτίθεται στο Μουσείο Bovington Tank στο Ντόρσετ της Βρετανίας. Ο «Τίγρης» είχε θεωρηθεί ό,τι πιο εξελιγμένο είχαν να Το T ig e r« 131» εκ τίθ ετα ι δημόσια επιδείξουν οι Γερμανοί το 1942-43. Τίποτα δεν μπορούσε να διαπεράσει τη θωράκισή του, ενώ με στη Βρετανία το 1943. το 88 mm πυροβόλο του μπορούσε να προκαλέσει οποιοδήποτε συμμαχικό άρμα. Το άρμα έκανε την εμφάνισή του το 1942 και έγινε θρύλος. Το συγκεκριμένο «131 > >έπεσε στα χέρια των Βρετανών στην έρημο της Τυνησίας τον Απρίλιο του 1943. Το πενταμελές γερμανικό πλήρωμα το εγκατέλειψε και ο βασιλιάς της Αγγλίας Γεώργιος ΣΤ’ και ο Ουίνστον Τσώρτσιλ, οι οποίοι βρίσκονταν εκείνες τις ημέρες στην Τυνησία είχαν την ευκαιρία να το επιθεωρήσουν. Στη συνέχεια μεταφέρθηκε στη Βρετανία για να εξεταστεί από ειδικούς και να αναζητηθούν τυχόν αδυναμίες και αστοχίες στον σχεδίασμά. Στο μουσείο του Μπόβινγκτον παραδόθηκε το 1951. Παρότι το προσωπικό το κινούσε κατά καιρούς, ο κινητήρας διαρκώς ετίθετο εκτός λειτουργίας, έως ότου αποκαταστάθηκε πλήρως, και έτσι ο «Τίγρης» είναι πλέον έτοιμος για μια νέα σειρά παρουσιάσεων στον χώρο επιδείξεων του μουσείου.

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ I 9

Ο κρίσιμοι; pofloc me 82nc Λερομειαιρερόμενικ Μεραρχίαΐ κατά iiq πρωίες ημέρες me συμμαχικικ anoßaonc

Ομάδα Αμερικανών αλεξιπτωτιστών στη Νορμανδία κατά τις πρώτες ώρες της επιχείρησης «O verlord» στις 6 Ιουνίου 1944. Από αριστερά διακρίνονται ένας αλεξιπτωτιστής της 101ης ΑΜΜ με χαρακτηριστικό ινδιάνικο κούρεμα και τυφέκιο Μ1, ένας της 82ης ΑΜΜ με αντιαρματικό Bazooka Μ Ι, αραβίδα Μ1 και πιστόλι Μ1911, λοχίας της 82ης ΑΜΜ με αραβίδα Μ1Α1 και πιστόλι Μ 1911 ■ ' και αλεξιπτωτιστής της 82ης ΑΜΜ με αυτόματο Irf· — jm Thompson Μ1. Ολοι φέρουν την ειδική στολή J b αλεξιπτωτιστών, ψηλές αρβΰλες και στον _ δεξιό ωμο την αμερικανική σημαία ως σημείο αναγνώρισης (εικο νοΥΡα<ΡΠ°ι1 Γου Ron Volstad. , , i Δημοσιεύεται με την άδεια

ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ ΠΑΠΑΛ0Π0ΥΛ0Σ ZuviGVpaiopxnc (ΤΘ) s.o.

τηςDragon/Plastiιnodellismo, -

w w w .p la .g r-colour plate is courtesy of Dragon).

y u jjjp j

Azmnm m m M Μ M

u i

jjijjju ijijjijjijj ü jjfü jjiu u y jjj m i l ijjijjiji: WJ jü jj u m m m m i u z u m n i i U i j j p

i i u i i j j j M ü J in j/ Jü iJ r ' M

m '

m u u 'j h z m , u m u i u n i u m i -« Η f '. . . 5.·* ··**> g S E * •‘S- fjg i.

ITPATIOTIKH UTtfflA 11

τη μεγα λύτερη και π λέον παράτολμη αεραποβατική επιχεί­ ρηση μέχρι τότε. Το κύριο εδα φ ικό χαρακτηριστικό του τμήμα τος της χ ε ρ ­ σο νήσ ο υ Κοτα ντέν, όπου έδρα σ ε η 82η Α Μ Μ , ήταν ο ποτα­ μός Ν τούβ και ο βασικός του παραπόταμος Μ ερ ν τ ερ έ . Κα νέ­ νας εκ των δ ύ ο δ ε ν παρουσίαζε ό χ θ ε ς και πλάτος τέτοια που να το ν κα θιστούν σημαντικό κώλυμα για στρατιωτικές επιχει­ ρήσεις. Αυτό, όμως, που είχε ιδιαίτερη σημασία ήταν ότι κα­ τά το μεγα λύτερο μ έρ ος της δια δρομή ς το υ ς έρ ρ εα ν σε ανα­ πεπταμένα χαμηλά εδάφη, τα οποία βρίσκοντα ν κάτω από τη ν επιφάνεια της θάλασσας. Ετσι, κατά τις π ερ ιό δο υς της παλίρροιας, το νερ ό εισ έρ ρ ε ε στην ξηρά πλημμυρίζοντάς τη ν και δημιουργώ ντας π ολυάριθμες ρηχές λίμνες και βάλ­ τους. Η ύπαρξη ενός φ ράγματος στον Ν τούβ (βόρεια της Καρεντά ν) συνέβα λλε στον έλ εγχο του φ αινομένου και στην α­ ποστράγγιση της περιοχής. Οταν το φράγμα π α ρέμ ενε ανοι­ χτό, η πλημμύρα περιόριζε τις κινήσεις μόνο επί των κύριων δρομολογίω ν, π ροσδίδοντα ς ακόμα μεγα λύτερη αξία στον έ ­ λεγχο των υφιστάμενων γεφυρών. Η χ ε ρ σ ό ν η σ ο ς Κ ο τα ντέν α ν ή κ ε στον τομ έα ε υ θ ύ ν η ς της γερ μ α νική ς 7ης Στρατιάς (στρατηγός Φ ρ ή ντ ρ ιχ Ντόλμαν). Κατά την π ερίοδο της απόβασης, στην περιοχή βρίσκονταν τρεις μερα ρχίες και ένα σύνταγμα, υπό τη διοίκηση του L X X X IV Σ Σ (αντιστράτηγος Ε ρ ιχ Μ αρκς). Η «στατική» 709 ΜΠ (αντιστράτηγος Καρλ Β ίλ χ ελ μ φ ον Σλήμπ εν) είχε ως περιοχή ε υ θ ύ ν η ς τις ανατολικές ακτές της χ ερ σ ο ν ή σ ο υ , ενώ η «στα­ τική» 243 Μ Π (αντιστράτηγος Χάιντς Χ έλ μ ιχ) ευ θ υ ν ό τα ν για τις δ υ τικές ακτές. Σ τη ν καρδιά της χ ε ρ σ ο ν ή σ ο υ είχε αναπτυ­

διοικητής της 82ης AM Μεραρχίας, υποστρά τηγος Μάθιου Ρ ίτξγου εη (3.3.1895 - 26.7.1993). Υπήρξε διοικητής της μεραρχίας από τον Α ύγου σ το του 1942 μ έχρ ι τον Σ επτέμβ ρ ιο του 1944. Ο

χ θ ε ί η 91η Αεραποβατική ΜΠ (αντιστράτηγος Β ίλ χ ελ μ Φάλεϋ), ενώ νότια της Κα ρεντά ν βρισκόταν το 6ο Σύνταγμα Αλεξιπτωτιστών (ταγματάρχης φ ον ντερ Χάιντε). Κατά την ε ­ κτίμηση των Αμερικανώ ν, οι γειτο νικές, προς τη χ ερσ ό νη σ ο ,

κτερινή α ερομεταφ ορά δύο αμερικανικώ ν μεραρχιών στο ε ­

«στατικές» 716 και 352 Μ Π (νότια και ανατολικά) δ ε ν είχαν τη

σω τερικό της χερ σ ο νή σ ο υ. Οι 82η και 101η Α ερομετα φ ερόμε-

δυνατότητα να εμπ λακούν στον τομέα της Κοτα ντέν, ενώ

νες Μ ερα ρχίες (A M Μ), με χρή σ η αλεξιπτώτων και ανεμοπλά­

μηχα νοκίνητες και τεθω ρ α κισ μ ένες γερ μ α νικές ενισχύσεις

νων, θα επιχειρούσαν μερικά χιλιόμετρα δυτικά και νότια του

δ ε ν θα μπ ορούσαν να ε π έμ β ο υ ν στην περιοχή πριν την πα­

αιγιαλού «Γιούτα ». Ε κ ε ί όφ ειλαν να απ οκτήσουν τον έλεγχο

ρέλευσ η δ ύ ο τουλάχιστον ημερών.

των γεφ υρώ ν και των οδώ ν της χ ε ρ σ ο ν ή σ ο υ και να απαγο­ ρ ε ύ σ ο υ ν κά θε επέμβαση γερμα νικώ ν δυνάμεω ν στον τομέα του VII ΣΣ. Οι ρίψεις αυτές, μαζί με τη ρίψη της βρετα νικής 6ης Α Μ Μ , ανατολικότερα στην περιοχή της Καν, αποτέλεσαν

ΑΠ Ο ΣΤΟ ΛΗ - ΣΧ Ε Δ ΙΑ ΕΝ ΕΡ ΓΕΙΑ Σ Ηδη από το 1943, η 82η Α Μ Μ είχε πραγματοποιήσει άλμα­ τα, κατά τις επιχειρήσεις στη Σικελία (3) (9 Ιουλίου) και στο Σα λέρ νο (13 Σεπ τεμ βρ ίο υ) της Ιταλίας. Στη Νορμανδία δ ιέ θ ε ­ τε εμπ ειροπ όλεμο μόνο το 505 Σύντα γμα Αλεξιπτωτιστών (ΣΑλ), καθώς τα 507 και 508 Συντάγμα τα δ ε ν είχαν ανάλογη ε ­ μπειρία, ενώ το δ ε ύ τ ε ρ ο εμπ ειροπ όλεμο σύνταγμά της -το 504- είχε παραμείνει στο μέτωπο της Ιταλίας. Αποστολή της μεραρχίας, η οποία διοικείτο από τον υποστράτηγο Μ άθιου Ρίτζγουεη, ήταν να πραγματοποιήσει επιχειρησιακό ν υ κτ ε ρ ι­ νό άλμα με αλεξίπτωτο, ιππαστί του ποταμού Μ ερ ν τ ερ έ , με απώτερο σκοπό τη δημιουργία αεροπ ρογεφ υρώ μα τος. Αυτό θ α σ υντελείτο κυρίως με τη ν κατάληψη της πόλης Σαίν Μ ερ Εγκλίζ, η οποία απ οτελούσε σημαντικό συγκοινω νιακό κόμ βο δυτικά της ακτής απόβασης «Γιούτα», και τη ν κατάληψη των γεφ υρώ ν των ποταμών Μ ε ρ ν τ ε ρ έ (στις π εριοχές Λα Φ ιέρ και Σεφ Ντυ Π ον) και Ν το ύβ (στις π εριοχές Ετιε νβ ίλ και Μπεζεβίλ Λα Μπαστίλ). Η εξασφάλιση του αεροπ ρογεφ υρώ μα τος και η απαγόρευση των προσβάσεω ν από δυτικές και β ο ρ ε ιο ­

Αμερικανοί στρατιώ τες, με τον φόρτο τους «ε ν α π ο θ έσει», πριν την επιβίβασή τους σε ανεμοπλάνο A irspeed AS.51 Horsa. Είναι ευδιά κριτες οι αναγνω ριστικές ασπρόμαυρες λω ρίδες στα φτερά και στην άτρακτο του ανεμοπλάνου.

1 2 1ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ

δυτικές κα τευθύνσ εις θ α επιτυγχάνονταν με τη ν εγκατάστα­ ση α μυντικής γραμμής δυτικά του Μ ε ρ ν τ ε ρ έ (Γκιουρμπ εσ βίλ - Ρε ν ο ύ φ - Π ον Λ ’ Αμπ). Σ ε περίπτωση ευνο ϊκής εξέλιξης του αγώνα, η μεραρχία όφ ειλε να τη ρεί ετοιμότητα συνέχισης

%

της επίθεσης, με διαταγή του ΣΣ, προς δ ιεύρ υνσ η του α ερ ο ­ π ρογεφυρώ ματος. Για τη ν υλοποίηση της αποστολής του, ο α μερικα νικός σχηματισμός σ υ γ κ ρ ο τ ή θ η κ ε σε τρία επ ιμέρους τακτικά τμ ή ­ ματα, τα οποία μετα φ έρ θ η κα ν στην κα τεχόμ ενη Ευρώ πη με δ ιαφ ορετικό τρόπο και σε δια φ ορετικό χρ όνο. Το Τμήμα «Α» σχηματίστηκε από τις δυνά μεις που επιχείρησαν άλμα με α­ λεξίπτωτο, στη 01.50 της ημ έρα ς D (4) (επιχείρηση «Boston»), Σ ε αυτό σ υμπ εριελήφ θησ α ν τα τρία συντάγματα αλεξιπτωτι­ στών, στοιχεία του επιτελείου (τακτικό στρατηγείο) και πε­ ριορισμένα στοιχεία διαβιβάσεω ν και μηχανικού. Οι μονάδες που μετα φ έρ θ η κα ν στο πεδίο της μάχης με ανεμοπλάνα, κα­ τά τις επ ό μ ενες 30 ώρες, απ οτέλεσαν το Τμήμα « Β » . Η μετα­ φορά τους π ραγματοπ οιήθηκε με τις επιχειρήσεις «Detroit» (D/04.00),

«Elmira»

(D/21.00),

«G alveston»

(D+1/07.00)

και

«Hackensack» (D+1/09.00). Σ ε αυτό εν τά χ θ η κ α ν το 325 Σ ύ ­ νταγμα Πεζικού Ανεμοπτέρω ν (ΣΠ Α), σι μονά δες π υροβολι­ κού, στοιχεία του επιτελείου και του λόχου διοίκησης της μ ε ­

Αξιωματικός ιατρός της 82ης AM Μεραρχίας πρ οσφ έρει τσιγάρο σε τραυματισμένο στρατιώτη, πριν τη διακομιδή του.

ραρχίας, στοιχεία διαβιβάσεω ν και μηχανικού, και άλλα στοι­ χεία υποστήριξης. Το Τμήμα «C » που μ ε τ α κιν ή θ η κε στον χώ­ ρο των επιχειρήσεω ν διά θαλάσσης, μέσω της ακτής «Γιού-

ΕΠ ΙΧ ΕΙΡ Η ΣΗ ((BOSTON))

τα», π εριέλα βε τις εναπομείνασες μονά δες της μεραρχίας,

Η προετοιμασία κά θε ζώνης ρίψης α να τέθηκε σε ομά δες

το υπόλοιπο μονάδω ν υποστήριξης, μονά δες διοικητικής μέ­

ανιχνευτώ ν που αποτέλεσαν τον προπομπό της συμμαχικής α­

ριμνας και υπό διοίκηση μονά δες (τεθω ρα κισμένω ν κ.ά.).

πόβασης.

Τα συντάγματα αλεξιπτωτιστών πραγματοποίησαν τα άλ­

Μ ετα φ έρ θ η κα ν

με 20 αεροσκάφη

C-47 Skytrain

(Dakota) (5), τα οποία απογειώ θηκαν από το α ερ οδρόμιο του

ματά τους, ιππαστί του Μ ε ρ ν τ ε ρ έ , σε ξεχωριστή ζώνη ρίψης

Ν ο ρ θ Γουίθαμ της κεντρικής Βρετανίας, στις 21.30 της D-1.

(Ζ Ρ ) το καθένα. Μ εταξύ Μ ε ρ ν τ ε ρ έ και Σαίν Μ ερ Εγκλίζ, στη

Αποστολή τους ήταν η σήμανση των ζωνών ρίψης επί του ε δ ά ­

Ζ Ρ «Ο », π ροσεδα φ ίστηκε το 505 ΣΑλ. Α ντικειμενικοί του σκο-

φ ους και η κα θοδήγη ση, αρχικά των αεροσκαφώ ν και στη συ-

S Τα συντάγματα αλεξιπτωτιστών πραγματοποίησαν τα άλματά τους, ιππαστί του Μερντερέ, σε ξεχωριστή ζώνη ρίψης (ΖΡ) το καθένα. ® ποί ήταν το Σαίν Μ ερ Εγκλίζ και οι γ έ φ υ ρ ε ς του Μ ε ρ ν τ ε ρ έ

νέχεια των αλεξιπτωτιστών, με η λεκτρονικά μέσα (ραδιοφά-

στη Λα Φ ιέρ και στο Σεφ Ντυ Πον. Ε κ τ ό ς των παραπάνω, ό-

ρους) και φωτεινά σήματα. Οι α νιχνευτές της Ζ Ρ «Ο » κα τόρ­

φειλε να ασφαλίσει το αεροπ ρογεφ ύρω μα από βόρεια κα­

θω σαν να προσεδαφ ιστούν πλησίον της ζώνης ρίψης και να

τε ύ θ υ νσ η στο ύψ ος του χωριού Ν εβίλ Ο Πλεν, να αποκατα-

εκπληρώ σουν την αποστολή τους με ακρίβεια, περισσότερο

στήσει επαφή με τη ν 101η Α Μ Μ στα ανατολικά και νότια, και

από κά θε άλλη ομάδα. Οι α νιχνευτές για τη Ζ Ρ «Τ», ενώ κατά-

να οργανώ σει ζώνη προσγείωσης (ΖΠ ) για τα ανεμοπλάνα

φ εραν άλμα με μεγάλη ακρίβεια, δ ε ν μπόρεσαν να κάνουν

που θα ακολουθούσαν. Δ υτικά του Μ ε ρ ν τ ε ρ έ και βόρεια της

χρήσ η φωτεινών βοηθημάτω ν λόγω εγγύτητα ς γερμανικώ ν

Α μφ ρεβίλ, στη Ζ Ρ «Τ», π ροσ εδα φ ίσ τηκε το 507 ΣΑλ. Είχ ε α­

δυνάμεω ν και προσπάθησαν να κα τε υ θ ύ ν ο υ ν τα αεροπλάνα

ποστολή να ασφαλίσει το αεροπ ρογεφ ύρω μα από δυτική -

μόνο με ραδιοφάρους. Η άφεση των ανιχνευτώ ν της Ζ Ρ «Ν»

β ο ρ ειο δυ τικ ή κα τεύθ υ νσ η , εγκαθιστώ ντας γραμμή άμυνας

πραγματοποιήθηκε νοτιοανατολικά, αρκετά μακριά, σε περιο­

από το Γκιουρ μ π εσ βίλ μέχρ ι το Ρενο ύφ . Το 508 Σ Α λ χ ρ η σ ιμ ο ­

χή με έν το ν η ε χ θ ρική παρουσία και έτσι δ ε ν υλοπ οιήθηκε η

ποίησε τη Ζ Ρ «Ν », δυτικά του Μ ε ρ ν τ ε ρ έ και βόρεια του Πι-

σήμανση της ζώνης ρίψης έγκαιρα.

κοβίλ, με α ντικειμ ενικο ύ ς σκοπ ούς τις γ έ φ υ ρ ε ς του Ντούβ

Για να επ ιτευχθεί η αναγνώριση των μέσων που θα σ υ μ μ ε­

στο Μ πεζεβίλ Λα Μπαστίλ και στο Π ον Λ ’ Αμπ. Επιπρόσθετα,

τείχαν στην αεραπόβαση, όλα τα αεροσκάφη όλων των τύπων

είχε αποστολή να ασφαλίσει το α εροπ ρογεφ ύρω μα από δ υ τι­

σ ημ ά νθηκα ν με τρεις άσπρες και δύο μα ύρες εναλλα σσόμε­

κή - νο τιο δυ τική κα τεύ θ υ νσ η και να δια θ έσ ει άμεσα ένα τά γ­

νες λω ρίδες (ρίγες), πλάτους 60 εκ. η καθεμιά, στην εξωτερική

μα του στη μεραρχία ως εφ εδρεία , μέχρι τη ν άφιξη του 325

άκρη των φτερώ ν και στο πίσω μέρος της ατράκτου. Για λό­

ΣΠΑ. Για τη ν προσγείωση των ανεμοπλάνων σχεδιά σ τηκε η

γους ασφάλειας, η σήμανση υλοπ οιήθηκε μόλις τρεις η μ έρ ες

ΖΠ «W », νότια του Σαίν Μ ερ Εγκλίζ. Στο 325 ΣΠ Α α να τέθ η κε

πριν την απόβαση.

ο ρόλος της εφ εδρ εία ς της μεραρχίας. Ε κ τ ό ς από το να ε-

Η επιβίβαση των αλεξιπτωτιστών στα αεροσκάφ η άρχισε

πέμβει, όπου απαιτείτο, σε β ο ή θ εια των άλλων συντα γμά ­

με το τελευταίο φως της D-1. Παρά τη μεγάλη επικινδυνότητα

των, αποστολή του ήταν η εκκα θά ριση του κ υ ρ ιε υ θ έ ν τ ο ς ε ­

της αποστολής, το η θ ικό τους βρισκόταν σε πολύ υψηλό επί­

δά φ ους από ε χ θ ρ ικ έ ς αντιστάσεις και η ανάληψη επ ιθετικής

πεδο. Κά θε σύνταγμα αλεξιπτωτιστών (ΣΑλ), απ οτελούμενο

δράσης, κατόπιν διαταγής, προς διεύρ υνσ η του α ερ ο π ρ ο γε­

από τρία τάγματα αλεξιπτωτιστών (ΤΑλ), μ ε τα φ έρ θ η κε με

φυρώ ματος.

τρεις ή τέσσερις σειρές σχηματισμών (serials) αεροσκαφώ ν C-

ΣΤΡΑΤΙΠΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ 1 1 3

Η διάταξη των γερμανικών δυνάμεων στη χερσόνησο Κοταντέν-Νορμανδία, τον Ιούνιο του 1944.

729 ΣΠ

Σχεδίαση χάρτη: Σταύρος Καπλανίδης / ΓΝΩΜΩΝ

Εκδοτική 2012

920 ΣΠ

ΥΠΟΜ ΝΗΜ Α Γερμανοί

ΜΠ: Μεραρχία Πεζικού

ΣΠ: Σύνταγμα Πεζικού

ΑΜΠ: Αεραποβατική Μεραρχία Πεζικού

ΣΑλ: Σύνταγμα Αλεξιπτωτιστών

47 Skytrain (Dakota), οι οποίες περιελάμβαναν 36 ή 45 α ερο­

(150 μ.), επιδιώκοντας να απ οφ ύγουν τα γερμα νικά ραντάρ.

πλάνα. Κά θ ε σειρά αποτελείτο από επ ιμέρους σχηματισμούς

Μ όνο τρία μικρά μπλε φώτα ήταν αναμμένα στις π τέρυγες

των εννιά αεροσκαφώ ν, τα οποία σχημάτιζαν συνολικά και ανά

των αεροπλάνων. Οταν αφίχθησαν στο σημείο διασποράς

τριάδα το σχήμα «Λ». Συνολικά, χρησιμοπ οιήθηκα ν 378 α ερ ο ­

«Peoria», ο κά θε επ ιμέρους σχηματισμός κ α τ ε υ θ ύ ν θ η κ ε στη

σκάφη σε 10 σειρές σχηματισμών, οι οποίες α κολούθησ α ν η

δική του ζώνη ρίψης.

μία την άλλη. Η άφιξη των σειρών στις ζώνες ρίψεων είχε προ­

Η πτήση πάνω από τη χ ερσ ό ν η σ ο Κοτα ντέν δ ιεξήχθ η με

γραμματιστεί ανά έξι λεπτά και οι αλεξιπτωτιστές είχαν χωρι­

προβλήματα που επηρέασαν δυσμενώ ς την ακρίβεια των ρί­

στεί σε sticks (6) των 15 - 18 ανδρών. Η απογείωση των αεροσκαφώ ν άρχισε στις 22.30 από διά­

ψεων. Στο ύψ ος άφεσης μεγάλος αριθμός αεροσκαφώ ν συνά­ ν τησ ε νεφώσεις, ενώ και στο έδα φ ος σε πολλές π εριοχές επι­

φ ορα α ερ οδρ όμια της Βρετανία ς. Αρχικά, η πτήση του κά θε

κρα τούσε ελαφρά ομίχλη, καθιστώντας τον προσανατολισμό

σχηματισμού π ραγματοπ οιήθηκε ανεξάρτητα, προς το αρχι­

ορισ μένες φ ορ ές αδύνατο. Επιπλέον των καιρικών σ υ ν θ η ­

κό σημείο διέλευ σ η ς «Elko«, στο οποίο σ υ γ κ ρ ο τή θ η κ α ν οι

κών, τα περισσότερα αεροσκάφ η αντιμετώπισαν έντονα α­

π ρ ο κα θ ο ρ ισ μ ένες σειρές. Η τεράστια «ιπτάμενη φάλαγγα»

ντιαεροπορικά πυρά. Μ ετά το ν αρχικό αιφνιδιασμό των Γερ­

πάνω από τη Μ άγχη, δ ιε ρ χ ό μ ε ν η το σημείο «Fiatbush», κατευ-

μανών, αντιαεροπορικά όπλα από 20 έως 88 mm έβαλλαν

θ ύ ν θ η κ ε νοτιοδυτικά. Υστερα από 25 λεπτά πτήσης με αίθριο

προς τον ουρανό, προκαλώντας μεγάλη σύγχυση στα συμμα­

καιρό χωρίς προβλήματα, στο σημείο «Hoboken», στράφ ηκε

χικά αεροπλάνα. Α ρκετά από αυτά βλ ήθ ηκα ν και εξερράγη-

νοτιοανατολικά. Για να ε κ μ ετ α λ λ ε υ το ύ ν το στοιχείο του αιφ­

σαν στον αέρα ή κατέπεσαν μαζί με τους στρατιώτες που με­

νιδιασμού, τα αεροσκάφ η προσέγγισαν τη χ ε ρ σ ό ν η σ ο Κοτα­

τέφεραν. Πολλά αεροσκάφη μετέβαλλαν τη ν ταχύτητα και το

ν τ έ ν από δυτικά, πετώντας με συσκότιση σε χαμηλό ύψος

ύψ ος πτήσης τους, ωθώντας σε βεβια σ μένη ρίψη τους αλεξι­

1 4 I ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ

ä. M NCOM C

C-47 Dakota, "J7", (4)2-92879, της 303 Μοίρας Μεταφοράς Στρατευμάτων, 442 Σμηναρχία, USAAF. Αεροσκάφη αυτής της μονάδας μετέφεραν τους άνδρες του 507Συντάγματος Α λεξιπτω τιστώ ν της 82ης Αερομεταφ ερόμενης Μεραρχίας τη νύκτα της 5/6ης Ιουνίου 1944 (D-Day) για τη ρίψη τους προς κατάληψη και εξασφάλιση των περασμάτων του ποταμού Μ ερντερέ στη Νορμανδία (εικονογράφηση: Α γγε λο ς Μανσόλας για τη ΓΝΩΜ ΩΝ Εκδοτική). πτωτιστές. Οι καιρικές δυσ κολίες και τα εχθ ρικά πυρά, σε συνδυα σ μό με τις κατά περίπτωση ελλείψεις στη σήμανση των ζωνών ρίψης, προκάλεσαν μια ευρύτατη διασπορά, τέ σ ­ σερις φ ορ ές μεγαλύτερη σε έκταση από την π ροσχεδιασμένη. Οι ρίψεις της μεραρχίας άρχισαν στη 01.51, με τους άν­ δ ρ ες του 505 Σ Α λ να προσεδαφίζονται βορειοδυτικά του Σαίν Μ ερ Εγκλίζ. Το άλμα του 2/505 ΤΑλ π ρ ο η γή θ η κ ε και υπήρξε α­ κριβές, αν και πραγματοποιήθηκε από μεγα λύτερο ύψος. Α κ ο ­ λούθησ α ν οι ρίψεις των δ ύ ο άλλων ταγμάτων, με ανάλογη α­ κρίβεια. Τα άλματα του σ υ γκεκρ ιμ ένο υ συντάγματος παρου­ σίασαν τη μικρότερη διασπορά, επιβεβαιώνοντας την πολεμι­ κή του εμπειρία. Το 5 0 % των στρατιωτών του προσεδαφ ίστηκε εντός της ζώνης ρίψης, ενώ το 7 5 % σε ακτίνα τριών χιλιομέ­ τρων. Α ρ κ ετο ί στρατιώτες που π ροσεδαφίστηκαν πιο μακριά, α να συγκροτήθηκα ν γρήγορα και ενσω ματώθηκαν στις μονά­ δες τους σε πολύ μικρό χρ ο νικό διάστημα. Σε αυτό συνέβα λε και η σχετικά όχι σθεναρή αντίδραση των γερμανικώ ν δυνά ­

ί Πολλά από τα αεροσκάφη που μετέφεραν το 507 ΣΑλ με τη Βοήθεια μόνο ραδιοφάρων, αποπροσανατολίστηκαν και η ρίψη των αλεξιπτωτιστών τους πραγματοποιήθηκε προσεγγιστικά, σχεδόν στα τυφλά. 9

μεων στην περιοχή του. Για τα άλλα δ ύο συντάγματα η εξέλι­ ξη υπήρξε διαφορετική. Πολλά από τα αεροσκάφη που μετέφ ερα ν το

το υ ς σ υ νεχίσ τη κε χωρίς επίγεια β ο ή θ εια από

507 Σ Α λ με τη βοήθεια μόνο ραδιοφάρων, απο­

το υ ς α ν ιχν ευ τές και σι πιλότοι το υ ς προσπ άθη­

προσανατολίστηκαν και η ρίψη των αλεξιπτωτι­

σαν να κά νουν ό,τι κα λύτερ ο μπορούσαν. Το

στών τους πραγματοποιήθηκε προσεγγιστικά,

2 5 % των ανδρώ ν του σ υντά γμα τος π ροσεδα φ ί­

σχεδόν στα τυφλά. Ελάχιστα stick προσεδαφί­

στηκε σε ακτίνα ενό ς χιλιό μ ετρ ο υ από τη ζώνη

στηκαν εντός της ζώνης ρίψης τους. Τα περισ­

ρίψης, ενώ άλλο ένα 2 5 % σε ακτίνα τεσσάρω ν

σότερα κατέληξαν στις πλημμυρισμένες εκτά­

χιλιομέτρων. Το υπόλοιπο σύνταγμα διασκορπί­

σεις εκα τέρ ω θ εν του Μ ερ ν τ ερ έ και αδιευκρίνι­

στηκε έως και 15 χιλιόμετρα μακριά, προς διά­

στος αριθμός Αμερικανώ ν στρατιωτών β ρ ή κε ο ­

φ ο ρ ες κα τευθύνσ εις. Μ εμ ονω μ ένο ι στρατιώ­

δυ ν η ρ ό θάνατο από πνιγμό. Αρκετά, επίσης,

τες που β ρ έ θ η κ α ν κοντά σε φίλια τμήματα,

stick προσεδαφίστηκαν νοτιότερα, εντός της ζώ­

προσωρινά ενσω ματώ θηκαν σε αυτά, ασχέτως

νης ενεργείας της 101ης A M Μ και ενσωματώθη­

οργα νικής υπαγωγής. Αλλοι, συγκροτώ ντα ς μι­

καν προσωρινά σε μονάδες του δ εύ τε ρ ο υ αμερι­

κρές ή μεγά λες ομά δες, π εριπ λα νήθηκα ν επί

κανικού σχηματισμού. Υπήρξαν stick που β ρ έ θ η ­

η μ έ ρ ε ς αναζητώντας τα οργανικά τους τμ ή μ α ­

καν νοτιότερα ακόμα και από την Καρεντάν. Πα­ ράλληλα, χάθηκαν σημαντικές ποσότητες πολύ­ τιμου εξοπλισμού με αποτέλεσμα η ανα συγκρό­ τηση του συντάγματος να καταστεί ιδιαίτερα δύσκολη. Το 508 Σ Α λ αντιμετώπισε τις δυσ κολότερες σ υνθ ή κες, γεγο νό ς που ο δή γη σ ε στην πραγμα­ τοποίηση των χειρότερω ν αλμάτων. Τα αεροσκά­ φη που το μετέφ ερα ν συνάντησαν πυκνές νεφώ ­ σεις και έντονα αντιαεροπορικά πυρά. Η πτήση

Το έμβλημα της 82ης AM Μεραρχίας α ποτελείτα ι από δύο αντικριστά « Α » , τα οποία προέρχονται από τη φράση « A ll Am ericans». Το προσωνύμιο αυτό της δόθηκε όταν διαπιστώθηκε, κατά την ενεργοποίησή της στις 25 Α υγο ύ σ το υ 1917, ότι οι στρατιώ τες της προέρχονταν από όλες τις π ο λιτείες των ΗΠΑ.

τα.

Μια

τέτοια

ομάδα,

α π οτελούμ ενη

από

στρατιώτες του 3/508 ΤΑλ, κατά τις πρωινές ώ­ ρες της D ημ έρα ς, σ υ ν α ντ ή θ η κε τυχαία και έ ­ βαλε κατά ενός γερ μ α νικο ύ α υ το κινή το υ που κινείτο με μεγάλη ταχύτητα στην περιοχή Πικοβίλ. Μ ετά τη σ ύντομ η συμπλοκή διαπίστωσαν ότι σκότω σαν έναν Γερμανό στρατηγό. Α ρ γ ό τ ε ­ ρα, εξ α κριβώ θηκε ότι επ ρ όκειτο για το ν δ ιο ικη ­ τή της 91ης Αερα π οβα τικής ΜΠ, αντιστράτηγο Β ίλ χ ελ μ Φ ά λεϋ.

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ 1 1 5

πικοινωνιακό καλώδιο με το Χ ερ β ο ύ ρ γ ο . Η οργάνω ση αμυντικώ ν θ έ σ ε ω ν βόρεια του Σαίν Μ ερ Εγκλίζ, στη γραμμή Ν εβίλ Ο Π λεν - Μ παντιενβίλ, ήταν απο­ στολή του 2/505 ΤΑλ. Ο διο ικητής του, αντισυνταγματάρχης Μπέντζαμιν Β ά ν τ ε ρ β ο υ ρ τ , κ α τ ε υ θ ύ ν θ η κ ε προς το ν αντικει­ μενικό του σκοπό με α ν α σ υ γκρ ο τ η μ έν η τη μισή περίπου δ ύ ­ ναμη του τάγματος. Κατά τη ν κίνησή του δ ια τά χθ η κε από τον

διοικητή

του

συντάγματος, συνταγματά ρχη

Ουίλιαμ

Ε κ μ α ν να κ α τ ε υ θ υ ν θ ε ί στο Σαίν Μ ερ Εγκλίζ, προς ενίσχυση των ε κε ί αμερικανικώ ν δυνάμεω ν, οι οποίες στο μεταξύ δ έ ­ χοντα ν γερ μ α νική επ ίθεση από νότια κα τεύ θ υ νσ η . Οταν το 2/505 ΤΑλ έφ θ α σ ε στο Σαίν Μ ερ Εγκλίζ, οργάνω σε θ έ σ ε ις ά­ μυνας στα βόρεια και ανατολικά της πόλης. Οι δυνά μεις του 3/505 ΤΑλ, οι οποίες βρίσ κοντα ν στα βόρεια οδοφ ρά γμα τα, ενίσχυσαν το ν αγώνα στο νότιο τμήμα της πόλης, ενώ μ έρος

Νεκροί Αμερικανοί στρατιώ τες, μετά την πρόσκρουση του ανεμοπλάνου που τ ο υ ς μετέψ ερε.

από α υτές τ η ρ ή θ η κ ε ως ε φ εδ ρ εία στο κ έ ν τρ ο της. Οι τρ α υ­ ματισμένοι από το άλμα τους με το αλεξίπτωτο διοικητές των δ ύ ο ταγμάτων, ύστερα από σ ύντομη εκτίμηση της κατά­

Η ΚΑΤΑΛΗΨ Η ΤΟΥ ΣΑ ΙΝ Μ ΕΡ ΕΓΚΛΙΖ Α ντικειμενικό ς σκοπός του 3/505 ΤΑλ ήταν η κατάληψη

στασης, αποφάσισαν τη ν από κοινού δράση με επικεφαλής τον Κράουζε. Μ ετά τη ν α π όκρουση της πρώτης γερ μα νικής επ ίθεσης, ο Κράουζε διέταξε έναν λόχο να επ ιτεθεί π λευρι­

της πόλης Σαίν Μ ερ Εγκλίζ. Μ ε τη ν ολοκλήρω ση της ρίψης,

κά κατά των γερμα νικώ ν θ έσ εω ν, περίπου δ ύ ο χιλιόμετρα

ο διοικητής της μονάδας, α ντισυνταγματάρχης Ε ν τ ο υ α ρ ν τ

νοτιότερα της πόλης. Το τμήμα αυτό κατά τη ν κίνησή του α­

Κράουζε, σ υ γ κ ρ ό τη σ ε όσ ους στρατιώτες του είχε δ ια θ έσ ι­

ποπροσανατολίστηκε από το υ ς π ολυά ριθμ ους θα μ νο ειδ είς

μους -περίπου 300- σε δ ύο υπ οσ υγκροτήμα τα και κατευ-

φ ρά χτες της π εριοχής και β ρ έ θ η κ ε αλλού. Στο σημείο που

θ ύ ν θ η κ ε προς τη ν πόλη. Διέταξε τους ά νδ ρ ες του να την

κα τέληξα ν οι Αμερικανοί, σ υ να ντή θ η κα ν τυχαία με μια γ ε ρ ­

μαχαίρια, ξιφ ολόγχες

μανική φάλαγγα, την οποία και προσέβαλαν. Παρά το αρχικό

και χ ε ιρ ο β ο μ β ίδ ε ς , ώστε να είναι δ ύ σ κο λ ο ς ο εντοπ ισμός

λάθος, η ενέρ γεια αυτή τελικά επ έδρα σε ευ εργετικά , καθώς

κα ταλάβουν χρησιμοποιώ ντας μόνο

τους από το ν αντίπαλο. Οι αλεξιπτωτιστές εξουδ ετέρ ω σ α ν

είχε ως απ οτέλεσμα οι Γερμανοί να υ π ερ εκτιμ ή σ ο υ ν τη δ ύ ­

την αντίσταση των Γερμανών και έως το πρώτο φως α π έκτη­

ναμη των αλεξιπτωτιστών και να δια κό ψ ο υν τη ν επίθεσή

σαν το ν έ λ ε γ χ ό της, καθιστώ ντας το Σαίν Μ ερ Εγκλίζ την

τους κατά του Σαίν Μ ερ Εγκλίζ.

πρώτη α π ελευ θ ερ ω θείσ α πόλη της Γαλλίας. Μ έχ ρ ι τις 09.30,

Κατά το ίδιο χ ρ ο νικό διάστημα, μία διμοιρία του 2/505

οι Α μερ ικα νο ί εγκα τέσ τησ α ν φυλάκια, κωλύματα και ο δ ο ­

ΤΑλ, με διαταγή του αντισυνταγματάρχη Β ά ν τ ε ρ β ο υ ρ τ , κα­

φράγματα στις ε ισ ό δο υ ς της πόλης, και έκοψ α ν κά θε τ η λ ε ­

τ ε υ θ ύ ν θ η κ ε προς το Ν εβ ίλ Ο Πλεν, στο πλαίσιο της αρχικής

Ανεμοπλάνο A irspeed AS.51 Horsa, το οποίο δεν πραγματοποίησε ομαλή προσγείω ση. στρατιώ τες, με 240χ λμ . ταχύτητα ρυμούλκησης και 160χλμ . ταχύτητα ανεμοπλοΐας.

1 6 I ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ

Ο

τύπος αυτός μπορούσε να μετα φ έρει 25

αποστολής του τάγματος. Αυτή η απόφαση α π ο δ είχθ η κ ε σ ο ­ φή και σωτήρια, καθώς γ ερ μ α νικές δυνά μεις π ροσέγγισαν το Σαίν Μ ερ Εγκλίζ και από τον βορρά. Ο επικεφ αλής της δι­ μοιρίας, υπολοχαγός Τάρνερ Τάρνμπουλ, ανέπτυξε το υ ς 48 ά ν δ ρ ες του στα υψώματα βόρεια του Ν εβ ίλ Ο Πλεν. Στις 10.30, η διμοιρία συνεπλάκη με πολλαπλάσιες γερ μ α νικές δυνάμεις, αλλά συνέχισ ε το ν αγώνα της για π ερισ σ ότερες από τέσ σ ερ ις ώρες. Οι αλεξιπτωτιστές αντιμετώπισαν τους Γερμα νούς σθενα ρά και αποφασιστικά, αλλά τελικά, κάτω από τη ν ισχυρή πίεση, ανα γκάστηκα ν να συμπ τυχθούν. Παρά τις σημ α ντικές απώλειες - μ ό νο 16 ά ν δ ρ ες διασώ θηκαν- ο α­ γώνας το υ ς δ ε ν υπήρξε μάταιος, αφού απ αγόρευσαν τη σ υμ ­ μετοχή των γερμα νικώ ν δυνά μεω ν με τις οποίες συνεπ λάκη­ σαν, στην προσπάθεια ανακατάληψης του Σαίν Μ ερ Εγκλίζ.

Διακομιδή τραυματιών σε νοσοκομείο της Βρετανίας, με ειδικά διαμορφωμένο αεροσκάφος C-47. Δια κρίνοντα ι στο πίσω μέρος της ατράκτου οι ειδικές α να γνω ριστικές λω ρίδες που χρησιμοποιήθηκα ν κατά τη συμμαχική εισβολή.

τ ε υ θ ύ ν θ η κ ε προς τη γέφ υρ α Λα Φιέρ, υπό τη διοίκηση του ταγματάρχη Φ ρ έ ν τ ε ρ ικ Κ έλεμ . Λίγο πριν το πρώτο φως, π ρο­ σεγγίζοντας τη γέφ υρ α δ έ χ θ η κ ε πυρά π ολυβόλω ν και όλμων από αγροικίες που β ρ ίσ κοντα ν πλησίον της γέφ υρα ς, και α­ ν έ κ ο ψ ε τη ν κίνησή του. Κατά τη διάρκεια της νύκτας, η κατάσταση στις ό χ θ ε ς του Μ ε ρ ν τ ε ρ έ ήταν κρίσιμη και ασαφής. Η εικόνα των εκτ ά ­ σεω ν ε κα τέ ρ ω θ ε ν του ποταμού, όπως π ρ οέκυπ τε από τις α­ εροφ ω τογραφ ίες που είχαν π ρο ηγηθεί, ήταν επικίνδυνα πα­ ραπλανητική. Αυτά που φαίνονταν σαν απέραντα λιβάδια, στην πραγματικότητα ήταν εκ τ ετ α μ έ ν ε ς π λη μμυ ρισ μ ένες π εριοχές, στις οποίες τα χόρτα είχαν ανα π τυχθεί και εξείχαν

Αμερικανοί α λεξιπτω τιστές σε αναμνηστική φωτογράφηση με ναζιστική σημαία - λάφυρο, σε κάποιο γα λλικό χω ριό. Εντύπωση προκα λεί η μασέτα που κρατά ο τρίτος από δεξιά στρατιώτης.

πάνω από τη ν επιφάνεια του ν ερ ο ύ , κρ ύ β ο ντα ς το ν υγρό κίν­ δ υ ν ο από κάτω τους. Οι αλεξιπτωτιστές που π ροσεδα φ ίστη­ καν σε α υτές τις π εριοχές αντιμετώπισαν ιδιαίτερα αντίξοες σ υ ν θ ή κ ε ς . Αν και το βά θ ο ς του ν ε ρ ο ύ δ ε ν ήταν μεγάλο, ο βα ­ ρύς φ ό ρτο ς π α ρέσυρε α ρ κ ετο ύ ς σε πνιγμό. Η α να σ υ γκρ ό τη ­

Σ το μεταξύ, από τις 04.00 είχε αρχίσει η έλ ευ σ η του Τ μή­

ση των τμημάτω ν υπήρξε π ερισ σότερο περίπλοκη και χρονο-

ματος « Β » στη ζώνη ενεργεία ς της μεραρχίας. Τα αεροπ ορι­

βόρα, καθώς χά θ η κα ν άνθρω ποι και υλικά. Το μόνο που ξε­

κά μέσα της επιχείρησης «Detroit» αντιμετώπισαν π ροβλήμα ­

χώριζε ευδιάκριτα ανάμεσα στα έλη, ήταν το ανάχωμα της σι­

τα ανάλογα

δ η ρ ο δ ρ ο μ ικ ή ς γραμμής Βα λό ν - Κα ρεντάν, το οποίο χρησι-

με

αυτά των αεροπλάνων της

επιχείρησης

«Boston». Επιπρόσθετα, πολλά ατυχήματα σ υ νέβ η σ α ν κατά

μ ο π ο ιήθηκε ως μέσ ο προσανατολισμού. Η αξιοποίηση αυτού

το στάδιο της προσγείωσης των ανεμοπλάνων. Εξίσου σημα­

του στοιχείου ο δ ή γ η σ ε πολλούς στρατιώτες προς τη γέφ υρ α

ντική ήταν και η διασπορά τους, αφού από τα 52 ανεμοπλάνα

Λα Φιέρ, όπου σ υ να ντή θ η κα ν με τους σ υνα δέλφ ους τους

CG-4A W aco, το 6 0 % περίπου π ροσγειώ θηκε σε ακτίνα τ ε σ ­

του 1/505 ΤΑλ.

σάρων χιλιομέτρω ν από τη ΖΠ «W ». Παρόλα τα προβλήματα, με τη ν επιχείρηση αυτή μ ε τ α φ έ ρ θ η κ ε αξιόλογος α ριθμός α­ ντιαρματικώ ν όπλων, π υροβόλω ν, οχημά τω ν και στοιχείων διαβιβάσεω ν, προς υποστήριξη του αγώνα των αλεξιπτωτι­ στών.

0 Α ΓΠ Ν Α Σ ΓΙΑ ΤΙΣ ΓΕΦ ΥΡΕΣ Η κατάληψη των γεφ υρ ώ ν του Μ ε ρ ν τ ε ρ έ στη Λα Φ ιέρ και στο Σ εφ Ντυ Πον, είχε α να τεθεί στο 1/505 ΤΑλ. Ε κ τ ό ς από τις γ έ φ υ ρ ε ς της κυρίως κοίτης του ποταμού, εξίσου σημαντικές ήταν και οι σ υ νέχειες των δ ιερ χό μ ενω ν οδώ ν για 400 - 500 περίπου μέτρα δυτικά των γεφυρώ ν. Ε π ρ ό κειτο για σ τενούς δ ρ ό μ ο υ ς σε ε κ τ ε θ ε ιμ έ ν α αναχώματα, τα οποία υπ ερυψ ώ νο­ νταν ένα περίπου μέτρ ο από τη βαλτώδη έκταση γύρω τους τους. Αμέσω ς μετά την α να συγκρότησή του, το τάγμα κα-

Στρ α τιώ τες του 2/505 Τάγματος Α λεξιπτω τιστώ ν, κατά την περίοδο της προετοιμασίας τους για την επιχείρηση «B o sto n ».

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ 1 1 7

Η π ρ ο σ έλευ σ η των αλεξιπτωτιστών σ υ νεχίσ τηκε, φθάνο-

χή ε κείν η . Στη γέφ υ ρ α π α ρέμεινε το 1/505 ΤΑλ. Α κ ο λ ο ύ θ η σ ε

ντας το υ ς 500 περίπου ά ν δ ρ ες όλων των συνταγμάτω ν, μ ε ­

εχ θ ρ ικ ή αντεπ ίθεση και μετά μία ώρα, με τη ν υποστήριξη

ταξύ των οποίων και ο διοικητής του 508 ΣΑλ. Ο συντα γμ α ­

π υρ ο β ο λικο ύ, όλμω ν και τεθω ρακισμένω ν, γ ερ μ α νικές δ υ ­

τά ρχη ς Ρό υ Λ ίντκο υισ τ οργάνω σε το υ ς διά φ ορ ους α υτούς

νάμεις ανακατέλαβαν τη γέφ υρα . Η προώ θησή το υ ς όμως α-

στρατιώτες και προσπ άθησε να καταλάβει τη γέφ υρα . Οι α­

να τολικότερα , προς ανατροπή των αμερικανικώ ν θ έσ εω ν, α-

μερ ικα νικές επ ιθέσ εις αρχικά αναχαιτίστηκαν από το υ ς Γερ ­

νακόπ ηκε. Σ ε αυτό σ υ νέβα λε η απ οτελεσματική χρ ή σ η των

μανούς, όμως τελικά, κατά τις μ εσ η μ β ρ ινές ώρες, οι αλεξι­

αντιαρματικώ ν Bazooka (7) που δ ιέθ ετα ν οι αλεξιπτωτιστές.

πτωτιστές κα τά φερα ν να τη ν καταλάβουν. Μ έρ ο ς των Α μ ε ρ ι­

Κατά το ίδιο χ ρ ο ν ικ ό διάστημα, ανάλογη προσπάθεια κα­

κανών π ρ ο ω θ ή θ η κε στη δυτική ό χ θ η του ποταμού μεταβαί-

τ α β λ ή θ η κε στην περιοχή Σ εφ Ντυ Π ον για να κα τα ληφ θεί η

νοντας πλησίον της Α μφ ρεβίλ, όπου σ υ ν εν ώ θ η κε με άλλα

ε κ ε ί γέφ υρ α , από διάφορα αμερικανικά τμήματα, με επ ικε­

τμήματα αλεξιπτωτιστών που είχαν προσγειω θεί στην περιο-

φαλής

τον

διοικητή

του

1/507 ΤΑλ

Η επ ίθεση της 82ης Αερομεταψ ερόμενης Μεραρχίας στη Νορμανδία.

Ιοντεμπούργκ

Γκιουρμπεσβίλ 'N ‘~>s2/507TAÄ

γ- ^ ν

507

Σχεδίαση χάρτη: Σταύρος Καπλανίδης / ΓΝΩΜΩΝ

Εκδοτική 2012

Α μ φ ρ εβ ίλ

ί07 ΤΑ λ

,

.

Καρκιεμττό

ΥΠΟΜ ΝΗΜ Α I

I Αμερικανοί ]

Γερμανοί

1 8 I ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ

ΣΠ: Σύνταγμα Πεζικού

ΣΑλ: Σύνταγμα Αλεξιπτωτιστών

ΜΠ: Μεραρχία Πεζικού

ΤΑλ: Τάγμα Αλεξιπτωτιστών

ΣΠΑ: Σύνταγμα Πεζικού Ανεμοπτέρων

αντισυνταγματάρχη

Ε ν τγ ο υ ιν Ο στμπ εργκ. Η δύνα μη ίω ν Γερμανώ ν στην περιοχή, αν και μικρή, δ ε ν επ έτρ εψ ε στους αλεξιπτωτιστές να απο­ κτή σ ο υ ν το ν πλήρη έλ εγχο της γέφ υρα ς, διατηρώ ντας στα­ θ ε ρ ά τις θ έ σ ε ις της στη δυτική ό χ θ η του Μ ε ρ ν τ ε ρ έ . Τις α­ π ογευματινές ώρες, ο α ριθμός των Α μερικανώ ν μειώ θηκε, καθώς πολλοί αλεξιπτωτιστές δια τά χθηκα ν να ε νισ χύ σ ο υ ν τους σ υνα δέλφ ο υς το υ ς στη γ έφ υ ρ α Λα Φιέρ, η οποία στο μεταξύ είχε ανα καταληφ θεί από το υ ς Γερμα νούς. Η μείωση αυτή έγινε αντιληπτή από τον αντίπαλο με απ οτέλεσμα γ ε ρ ­ μανικά τμήματα να π ροσβά λουν τις α μ ερικα νικές θέσ εις. Παρά τις απώλειές τους, οι αλεξιπτωτιστές π ροέβα λαν ηρω ­ ική αντίσταση και δ ε ν επ έτρεψ α ν τη ν ανάκτηση του ελ έγχο υ και της ανατολικής πλευράς της γέφ υρ α ς από τους Γερμα ­ νούς. Η άμεση άφιξη αμερικανικώ ν ενισχύσ εω ν ισχυροποίη-

Φόρτωση υλικώ ν και εξοπλισ μού σε ανεμοπλάνο CG-4A Waco της επιχείρησης « Hackensack». θ έ σ η να ανα τρέψ ει το υ ς Γερμα νούς και να καταλάβει τη γ έ ­ φυρα. Ετσ ι σ υ μ π τ ύ χ θ η κε ανα τολικότερα και οργάνω σε α μ υ­ ντικές θ έ σ ε ις στο ύψωμα 30. Από αυτό μπ ορούσε να ελέγχει τον δ ρ ό μ ο Σεφ Ντυ Π ον - Π ον Λ ’ Αμπ, αλλά κυρίως να υπο­ β ο η θ ή σ ε ι το 1/507 ΤΑλ στη διατήρηση της γέφ υ ρ α ς Σεφ Ντυ Πον. Πράγματι, οι Γερμανοί προσπάθησαν να ανακαταλάβουν τη γέφ υρα , χωρίς όμως επιτυχία. Ετσι, με το τελευτα ίο φως της D ημέρα ς, η γ έφ υ ρ α Σ εφ Ντυ Π ον βρισ κότα ν σε α μ ερ ι­

Αεροπλάνα C-47 Skytrain (Dakota) κατά την επιχείρηση « Elmira», κατευΘυνόμενα προς τη ζώνη προσγείω σης « W», πριν την άφεση των ανεμοπλάνων που ρυμουλκούν.

κανικά χέρια. Στο μεταξύ, 50 περίπου ά ν δ ρ ες του 2/507 ΤΑλ με τον διοι­ κητή του, αντισυνταγματάρχη Τσαρλς Τάιμς, κα τέλαβαν θ έ ­ σεις ανατολικά της Α μ φ ρ ε β ίλ και συνεπλάκησαν με γ ερ μ α νι­

σε τις θ έ σ ε ις τους και έτσι η προσπάθεια των Γερμανώ ν απέ-

κές δυνάμεις. Το τμήμα αυτό π α ρέμεινε α π οκομμένο στις ί­

τυχε. Α κ ο λ ο ύ θ η σ ε νέα αποφασιστική επ ίθεση από τη μεριά

διες θ έ σ ε ις επί δ ύ ο η μ έρ ε ς . Κάτι ανάλογο σ υνέβη και με

των αλεξιπτωτιστών, η οποία ανάγκασε του ς Γερμα νούς να

πολλές άλλες διάσπαρτες μικρές και μεγά λες ο μά δες στρα­

σ υ μ π τ υ χ θ ο ύ ν δυτικότερ α , με απ οτέλεσμα η γέφ υρ α να πε-

τιωτών και των δ ύ ο συνταγμάτω ν, οι οποίες μάχονταν σε

ράσει στα χέρια των Αμερικανών.

διάφορα σημεία, α π οκομ μ ένες μεταξύ τους, μη γνωρίζοντας

Ενα μεγάλο μ έρ ο ς των α­ λεξιπτωτιστών του 508 Σ Α λ -περίπου

δύναμη

δύο

χων- π ροσεδα φ ίστηκε

λόπλη­

σίον του χωριού Πικοβίλ και α ν α σ υ γ κρ ο τ ή θ η κε διαταγές του

υπό

τις

διοικητή

του

2/508 ΤΑλ, αντισυνταγματάρχη Τόμας Σά νλεϋ. Αν και ο α­ ριθμός το υ ς δ ε ν ήταν μεγά ­ λος,

οι

Α μερ ικα νο ί

θύνθηκα ν

προς

της γέφ υ ρ α ς

του

κατευ-

κατάληψη ποταμού

Ν τούβ στην περιοχή του Π ον Λ' Αμπ. Κατά τη διάρκεια της π ροώ θησής τους, ενισχύθηκαν και με άλλες ο μά δες α­ λεξιπτωτιστών, οι οποίες περιπλανώντο δυτικά του Μ ε ρ ­ ντερ έ. Οταν πλησίασαν στο Πον Λ ’ Αμπ, δ έ χ θ η κ α ν πυρά και συνεπλάκησαν με ισχυ­ ρ ό τε ρ ε ς

γ ερ μ α νικές

δ υ νά ­

μεις. Ο Σά νλεϋ εκτίμ ησ ε ότι το τμήμα του δ ε ν ήταν σε

Από αριστερά πρός τα δεξιά: Ο διοικητής της γερμανικής « στα τικής» 709 Μεραρχίας, υποστράτηγος Καρλ Β ίλχελμ φον Σ λή μ π εν (30.10.1894- 18.6.1964). Ανέλαβε τη διοίκηση της μεραρχίας τον Δεκέμβριο του 1943. Σ τις 26 Ιουνίου 1944, μετά την πτώση του Χερβούργου, παραδόθηκε σ το υ ς Συμμάχους και παρέμεινε στην αιχμαλωσία μέχρι τον Οκτώβριο 1947(1). Ο διοικητής του γερμανικού L X X X IV Σώματος Στρα τού, α ντιστράτηγος Εριχ Μαρκς. Ιδιαίτερα φ ιλότιμος και οργανωτικός αξιωματικός, με υψηλή αίσθηση των καθηκόντων του. Σκοτώ θηκε στις 12 Ιουνίου 1944 από συμμαχικά αεροσκάφη (2). Ο διοικητής της γερμανικής «σ τα τική ς » 243 Μεραρχίας, υποστρά τηγος Χάιντς Χ έλμ ιχ (9.6.189017.6.1944). Ανέλαβε τη διοίκηση της μεραρχίας τον Ιανουάριο του 1944. Σκοτώ θηκε, λ ίγ ε ς ημέρες μετά την απόβαση, κατά τη μάχη του Χερβούργου (3). Ο διοικητής της γερμανικής « αεραποβατικής» 91ης Μεραρχίας, υποστρά τηγος Β ίλχελμ Φάλεϋ (25.9.1897 - 6.6.1944). Υπήρξε ο πρώτος Γερμανός στρατηγός που σκοτώθηκε κατά την απόβαση της Νορμανδίας (4).

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ 1 1 9

Ζ Ρ «Ο », π ραγματοπ οιήθηκαν με αρκετά ατυχήματα. Πολλά ανεμοπλάνα καταστράφηκαν στο έδα φ ος από γερ μα νικά πυ­ ρά π υρ ο β ο λικο ύ και όλμων. Παρόλα αυτά, μεγάλο μ έρ ο ς του μετ α φ ε ρ ό μ ε ν ο υ φ ορτίου π α ρέμεινε άθικτο και λειτουργικό, π ροσδίδοντα ς νέα ισχύ στις δυνά μεις της μεραρχίας.

01 ΑΜ ΕΡΙΚ ΑΝ Ο Ι Δ ΙΕΥ Ρ Υ Ν Ο Υ Ν ΤΟ ΠΡΟΓΕΦ ΥΡΩΜ Α Η προσπάθεια της μεραρχίας τη ν D+1 η μ έρ α επικεντρώ ­ θ η κ ε στη συνένω ση των διάφορω ν διάσπαρτων τμημάτω ν της και των ενισχύσεω ν, με απώτερο σκοπό τη δ ιεύρυνσ η του αεροπ ρογεφ υρώ μα τος. Στις

07.00

και

09.00

υλοπ οιήθηκα ν

οι

επιχειρήσεις

«G alveston» και «H ackensack», για τη μεταφ ορά του ε φ ε δ ρ ι­ κού 325 Συντά γμα τος. Σ τ η ν πρώτη σ υ μ μετείχα ν 82 α νεμ ο ­ πλάνα W aco και 18 Horsa, με τα οποία μ ετ α φ έρ θ η κα ν το

Ομάδα α νιχνευτώ ν του 505Συντά γμα τος Α λεξιπτω τιστώ ν, πριν την έναρξη της α ποστολής της, μ α ζί με το πλήρωμα του αεροπλάνου που τη μετέφ ερ ε.

1/325 Τ Π Α (Τάγμα Πεζικού Ανεμοπτέρω ν), 20 π υροβόλα και 41 οχήματα. Τα ανεμοπλάνα αντιμετώπισαν ελάχιστα α ντια ερο­ πορικά πυρά και πραγματοποίησαν ομα λές προσγειώσεις, πλην περιορισμένω ν ατυχημάτω ν

η μία τη ν ύπαρξη της άλλης. Η δράση το υ ς ήταν π ερισ σότε­

και τραυματισμών. Στη

δ ε ύ τ ε ρ η επιχείρηση, με 70 ανεμοπλάνα W aco και 30 Horsa,

ρο αγώνας επιβίωσης και λιγό τερ ο επιχείρηση ε ν τ ό ς πλαισί­

μ ε τ α φ έ ρ θ η κα ν τα Τ Π Α 2/325 και 2/401 (τρίτο τάγμα του σ υ ­

ου σ υ γ κ ε κ ρ ιμ έ ν η ς αποστολής. Παρά ταύτα, σ υνέθα λ α ν με

ντά γμα τος), στη ΖΠ «W ». Ο ρισμένα ανεμοπλάνα συνάντησαν

το ν δικό το υ ς τρόπο στη σ ύγχυσ η των Γερμανών ως προς το

ισ χυρότερα γερμα νικά πυρά και σ υνέβη σ α ν κα τα στροφ ές με

μ έ γ ε θ ο ς και τις επιδιώξεις των αμερικα νικώ ν δυνά μεω ν, ενώ

μικρό α ριθμό απωλειών.

η δράση το υ ς λ ε ιτ ο ύ ρ γ η σ ε καταλυτικά στην υλοποίηση της

Η α να συγκρότηση το υ 325 ΣΠ Α υπήρξε άμεση, με το 9 0 %

αποστολής της μεραρχίας. Μ έχ ρ ι εκ ε ίν η τη ν ώρα, η μ ερ α ρ ­

της δ ύνα μή ς του διαθέσιμο. Είχε αποστολή να κα τ ε υ θ υ ν θ ε ί

χία δ ε ν είχε κα τορθώ σει να δ ιε υ ρ ύ ν ε ι το α εροπ ρογεφ ύρω μα

στην π εριοχή του Σ εφ Ντυ Πον, ως ε φ εδ ρ εία του σχηματι­

στο μ έ γ ε θ ο ς που καθόριζαν τα σχέδια, καθώς οι απογοητευ-

σμού. Στις 10.00, μετά από διαταγή της μεραρχίας, ο διο ικη ­

τικές ρίψεις είχαν ε ξ ο υ δ ετ ερ ώ σ ει μεγάλο μ έρ ο ς της ισχύς

τή ς του συντάγματος, σ υντα γμα τά ρχης Χάρυ Λιούις, μ ετέβη

της. Η αδυναμία, όμως, των αμερικα νικώ ν δυνά μεω ν αντι­

με ένα τάγμα στο Καρκιεμπό. Η κατάληψη του χωριού και η εκκα θά ριση της π εριοχής πραγματοποιήθη-

στα θμ ίστηκε από τη ν έλλειψ η αποφασιστι­ κής αντίδρασης από τα γερ μα νικά τμήματα

καν χωρίς ιδιαίτερη αντίσταση. Ταυτόχρονα,

που τις αντιμετώπισαν. Γ ι’ α υτόν το ν λόγο,

το 2/325 Τ Π Α κ α τ ε υ θ ύ ν θ η κ ε στο Σαίν Μ ερ

δ η μ ιο υ ρ γ ή θ η κ α ν πολλαπλές εστίες εμπ λο­

Εγκλίζ, προς ενίσχυσ η του 505 ΣΑλ. Στο μεταξύ, το 8ο ΣΠ της αμερικανικής

κών και όχι ένα ενιαίο μέτωπο αντιμαχομέ-

4ης ΜΠ, που είχε αποβιβαστεί την π ρ ο η γο ύ ­

νων. Μ ε το τελευτα ίο φως, η κατάσταση έ δ ε ι­

μ εν η ημ έρα στην ακτή «Γιούτα », είχε προω­

χ ν ε να είναι πιο ευνο ϊκή για το υ ς Α μ ερ ικα ­

θ η θ ε ί στην περιοχή Λ ε Φορζ. Τις μεταπρωι-

νούς ανατολικά του Μ ερ ν τ ερ έ . Ε κ τ ό ς της

νές ώρες της D+1, κ ιν ή θ η κ ε βόρεια επιδιώ­

δυσκολίας μετα κίνησης έξω από το Σαίν Μ ερ

κοντας να συνενω θεί με το 505 ΣΑλ. Στη λο-

Εγκλίζ, η πόλη βρισκόταν σ τα θερά στα χέρια

φ οσειρά μεταξύ Φ ο βίλ και Τερκιουβίλ δ έ χ θ η ­

των αλεξιπτωτιστών, όπως και η γέφ υρ α Σεφ

κε ισχυρά πυρά και συνεπλάκη με ε χ θ ρ ικέ ς

Ντυ Πον. Μ ετά τις πρώτες επιθέσεις, οι Γερ­

δυνάμεις. Η σ ύ γκ ρ ο υ σ η που α κ ο λ ο ύ θ η σ ε ή ­

μανοί δ ε ν άσκησαν σοβαρή πίεση και κάποι-

ταν ιδιαίτερα σκληρή, όμως οι α μ ερ ικα νικές

ες προσπάθειες από τον βορρά αντιμετωπί­

δυνά μεις υπ ερίσχυσαν και συνέχισ α ν προς

στηκαν με επιτυχία. Ο μεγα λύτερος κίνδυνος

το Σαίν Μ ερ Εγκλίζ. Μ ετά τη ν αποκατάστα­

π ροερχότα ν από τις γερ μ α νικές δυνά μεις ν ό ­

ση επαφής μεταξύ των συνταγμάτω ν και τη ν

τια του Σαίν Μ ερ Εγκλίζ, οι οποίες κατείχαν

άφιξη των ενισχύσεω ν, οι Α μερικα νο ί επιτέ­

τη λοφ οσειρά μεταξύ Φ οβίλ και Τερκιουβίλ.

θ η κ α ν στα γερ μα νικά τμήματα που βρ ίσ κο ­

Στις 20.50 και 22.50 υλο π ο ιή θ η κε η επι­ χείρησ η

« Elmira», με 36 ανεμοπλάνα CG-4

W aco και 138 A S .51 Horsa. Αυτά μετέφ ερ α ν 24 π υροβόλα α ε ρ ο μ ετ α φ ε ρ ό μ ε ν ο υ π υ ρ ο β ο ­ λικού και στοιχεία μηχα νικού, διαβιβάσεω ν και υγειονομ ικού. Τα ρ υ μ ο υ λκά αεροπλάνα C-47 δ έ χ θ η κ α ν ισχυρά αντιαεροπορικά πυρά και πολλές αφ έσεις έγινα ν εσπ ευσμένα. Οι προσγειώσεις των ανεμοπλάνων στη ΖΠ «W » και σε μια δ ε ύ τ ε ρ η μικρ ότερ η ζώνη π ροσγεί­ ωσης, η οποία οργα νώ θηκε στην περιοχή της

2 0 I ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ

νταν βόρεια της πόλης. Η ενέρ γεια αποτέλε-

Παράθυρο βιτρό στον ναό του Σαίν Μερ Ε γκ λιζ, προς ανάμνηση της αμερικανικής αεραπόβασης. Α π εικο νίζει, σε κεντρική θέση, τον Α ρ χά γγελο Μιχαήλ με φόντο αλεξίπτω τα. Μεταξύ των εμβλημάτων που τον περιβά λλουν, διακρίνονται άνω αριστερά το έμβλημα της 82ης AM Μεραρχίας και άνω δεξιά αυτό του 505Συντά γματος Α λεξιπτω τιστώ ν.

σε συνεργασία του 2/505 ΤΑλ και του 2/8 ΤΠ, υπό τη ν υποστήριξη αρμάτων μάχης. Μ ε το τελευτα ίο φως, οι α μ ερικα νικές δυνά μεις α­ νάγκασαν το υ ς Γερμα νούς να σ υ μ π τ υ χ θ ο ύ ν και εισ ή λθα ν στο Ν εβίλ Ο Π λεν, συλλαμβάνοντας

μεγάλο αριθμό

αιχμαλώτων. Ωστόσο,

στις 21.00 το εγκα τέλειψ α ν και συμπτύχθηκαν σε α σ φ α λέστερες θ έ σ ε ις νοτιότερα, εξαιτίας έλλειψ ης πυρομαχικώ ν και επ αρκούς κάλυψης. Στο μεταξύ, αν και οι προσπ άθειες

των Γερμανώ ν να κα ταλάβουν τη γ έφ υ ρ α Λα Φ ιέρ αντιμετω·

προς το Χ ερ β ο ύ ρ γ ο .

πίοτηκαν με επιτυχία, οι Α μερικα νοί δ ε ν κα τά φερα ν να προ·

Παράλληλα με τις επιχειρήσεις στα βόρεια, σ υνεχίσ τηκε

ω θ η θ ο ύ ν δυτικά της γέφ υρα ς. Ετσι, τα τμήματα των αλεξι·

η προσπάθεια της μεραρχίας να δ ιε υ ρ ύ ν ε ι το π ρογεφύρω μα

πτωτιστών στη δυτική ό χ θ η ε ξ α κο λ ο υ θ ο ύ σ α ν να είναι απο

δυτικά του Μ ε ρ ν τ ε ρ έ . Τ ην D+2 κα τέφ θα σ α ν στη γέφ υρ α Λα

κομμένα.

Φ ιέρ το 1/325 ΤΠΑ, τεθω ρα κισμένα και π υρ οβολικό . Την επο­

Κατά τις απογευματινές ώρες, αφίχθη στην πε­ ριοχή επιχειρήσεων το Τμήμα «C » της μεραρχίας

μ έν η ημέρα , υπό τη διοίκηση του τα γμα τάρχη Τέντυ Σάνφ ορντ, το τάγμα π ροσπ άθησε να δ ιέ λ θ ε ι το ν Μ ε ρ ν τ ε ρ έ

από την ακτή «Γιούτα», αυξάνοντας ακόμη περισ­

και να συνενω θεί με τα απομονω μένα αμερικανικά

σότερο την ισχύ της ιδίως σε τεθωρακισμένα.

τμήματα στην Α μφ ρ εβίλ. Δ ιή λ θ ε το ν ποταμό δ ύ ο χι­

Τη νύκτα D+1/D+2, οι σχηματισμοί του VII ΣΣ,

λιόμετρα Β ο ρ ειό τερ α της γέφ υρα ς Λα Φ ιέρ και π ρο σ έ­

έχοντας πια έλθ ει σε επαφή μεταξύ τους, εί­

βαλε τις γερ μ α νικές δυνά μεις που ή λεγχα ν τη δυτική

χαν δ ημιουργήσει ένα προγεφύρω μα βά­

πλευρά της γέφ υ ρ α ς από βόρεια κα τεύθυνσ η . Ω σ τό ­

θ ο υ ς 13 χλμ. Το ανάπτυγμά του, αν και

σο, σ υνά ντησε σ θ ενα ρ ή αντίσταση και δ ε ν κα τά φερε

μικρότερο από τους αρχικούς αντι­

να ολοκληρώ σ ει το ν ελιγμό του. Α κολούθω ς, αποφα-

κειμενικούς σκοπούς, ήταν αρκε τά ικανοποιητικό. Υπήρχε, όμως σημαντικό

έργο

ακόμα

να

πραγματοποιηθεί, ιδιαίτερα Στις 8 Ιουνίου, η σ υ ­ επίθεση

2/401 ΤΠΑ, με υποστήριξη τμημάτω ν του 507 ΣΑ λ και πυρών από άρματα μάχης, από τη ν α­ νατολική ό χθ η . Ο ιπ ρ ο π ο ρ ε υ ό μ ε ν ο ι στρατιώ­ τες δ έ χ θ η κ α ν ιδιαίτερα ισχυρά πυρά π ολυ­

δυτικά του Μ ερ ντερ έ. ν το ν ισ μ έν η

σίστηκε η άμεση κατάληψη της γέφ υ ρ α ς από το

των

βόλω ν και προσπάθησαν να διασχίσουν τη γέφ υ ρ α και το τμήμα της οδ ο ύ στη δυτική

505 και 8ου Συντα γμά τω ν σ υ ­

πλευρά, τρέχο ντα ς με όση μεγα λύτερη τα­

νεχίσ τη κε προς βορρά. Οι γερ μ α νι­

χύτη τα μπορούσαν. Σ ύντομα , το ο δό σ τρ ω ­

κές δυνά μεις -τμήματα και από τις τρεις

μα

γερ μ α νικές μερ α ρχίες- δ ια θέτο ντα ς ι­

τρα υμα τισμένω ν

σχυρή υποστήριξη π υρ ο β ολικού, κατεί­

σοβαρές απώλειες, οι επιτιθέμενοι επέμει-

χαν θ έ σ ε ις κατά μή κο ς της σ ιδ η ρ ο δ ρ ο μ ι­

ναν και κατάφεραν να λά βουν θέσ εις στη

κής γρα μμής Λ ε Α μ - Μ ο ντεμ π ο ύ ργ κ. Οι

δυτική πλευρά, αυξάνοντας αργά, αλλά

μονά δες του 505 Σ Α λ στο α ριστερό της

σταθερά, τη δύναμή τους. Οι συμπλοκές

παράταξης αντιμετώπισαν μεγά λες δ υ ­

συνεχίστηκαν μέχρι τις απογευματινές ώ­

σκολίες εξαιτίας της μορφ ολογίας του

ρες, όταν πλέον οι γερμα νικές δυνάμεις

εδά φ ους. Παρά τις σ ημα ντικές απώλει­

απω θήθηκαν δυτικότερα . Η εχθ ρ ική α ντε­

ες, μέχρ ι τη ν D+5 κα τέλα βαν το υ ς αντι­

πίθεση που α κολούθησε, αντιμετωπίστη-

κα λ ύ φ θ η κε

με

σώματα

νεκρώ ν

Αμερικανών.

Παρά

και τις

κειμ εν ικ ο ύ ς τους σκοπ ούς και υ π ο χ ρ έ­ ωσαν τους Γερμα νούς να σ υ μ π τ υ χ θ ο ύ ν

Η γέφυρα Λα Φιέρ, αντικειμενικός σκοπός του 1/505 Τάγματος Α λεξιπτω τιστώ ν, την εποχή της συμμαχικής απόβασης και σήμερα.

Αμερικανός στρατηγός των αλεξιπτωτιστών. Ο εικο νιζόμενος υποστρά τηγος Τζέημς Γκάβιν ανέλαβε τη διοίκηση της 82ης Α ερομεταφ ερόμενης Μεραρχίας τον Α ύ γο υ σ το του 1944 από τον υποστρά τηγο Μάθιου Ρ ίτζγο υ εη . Ο Γκάβιν είχε εντα χθ εί από τους πρώτους στου ς α λεξιπτω τιστές το 1941 και είχε διοικήσει το 505 Σ Α λ κατά την απόβαση στη Σικελία . Σ τη ν απόβαση της Νορμανδίας ως ταξίαρχος υποδιοικητής της 82ης ΑΜΜ ήταν επικεφ α λής του τμήματος Α με τα τρία συντάγματα α λεξιπτω τιστώ ν τα οποία ρίφθηκαν στις 01.50 της D-Day. Η στολή του περιλαμβάνει χιτώ νιο Ike, τύπου battledress, στο οποίο φ έρ ει τα δύο αστέρια του υποστρα τήγου, Διαμνημόνευση Μονάδας στο δεξιό στή θος, τις π τέρ υ γε ς του α λεξιπτω τιστή στο α ριστερό, παράσημα, το Εμβλημα Μάχης Π εζικού (επάνω στην τσέπ η) και τα επιρράμματα των Αερομεταφ ερόμενω ν Μονάδων (Airborne) και της 82ης ΑΜΜ (ΑΑ) στο μανίκι. Σ το δίκοχο, στη δεξιά πλευρά φ έρεται το διακριτικό των Αερομεταφ ερομένω ν (με ανεμοπλάνα και α λεξίπτω τα ) Μονάδων και στο αριστερό τα δύο αστέρια του υποστρα τήγου, το δε παράρραμμα είναι χρ υσ ό για τους ανώτατους αξιωματικούς. Ενα ά λλο χαρακτηριστικό των α λεξιπτω τιστώ ν ήταν η τοποθέτη ση του πα ντελονιού της στολή ς εξόδου-υπηρεσίας μέσα από τις ψηλές αρβύλες, ώ στε αυτές να φαίνονται αμέσως (εικονογράφ ηση: Malcolm McGregor. Δ η μ οσ ιεύ ετα ι με την άδεια της De Agostini UK Ltd κατ’ α ποκλειστικότητα για την Ελλάδα Copyright: De A gostini UK Ltd).

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ I 21

Γερμανοί αιχμάλωτοι επιβιβάζονται σε αμερικανικό πλοίο προκειμένου να μετα φ ερθούν σε στρατόπεδο συγκέντρω σης αιχμαλώτων στις ΗΠΑ.

κε επιτυχώς. Η περεταίρω προώ θηση των αμερικανικώ ν τ μ η ­

διάστημα, δυνά μεις του 508 ΣΑ λ κιν ή θ η κα ν νότια καταλαμ­

μάτων ε π έφ ερ ε τελικά τη συνένω ση με τις δυνά μεις των α­

βά νοντας τη γέφ υρ α του Μ πεζεβίλ Λα Μπαστίλ και μέχρ ι τις

λεξιπτωτιστών στην Α μ φ ρ εβ ίλ και στον λόφ ο 30. Στις 10 Ιουνίου, τα 357 και 358 Συντάγμα τα της 90ης ΜΠ

12 Ιουνίου το ομώ νυμο χωριό. Η σταθεροπ οίηση του π ρ ογε­ φ υρώ ματος ήταν π λέον αδιαμφ ισβήτητη.

υπ ερ έβη σ α ν τις μονά δες της 82ης Α Μ Μ και επ ιτέθ ηκα ν δ υ ­

Στις 14 Ιουνίου, η 82η Α Μ Μ , με α να σ υγκρο τημένα τα συ-

τικά. Η επ ίθεση σ υνεχίσ τη κε επί τρεις η μ έ ρ ε ς και μετά από

ντάγματά της, σ υ μ μ ετείχε στη συνέχιση της επ ίθεσ ης του

μεγάλη προσπάθεια τα αμερικάνικά τμήματα α φ ίχθησαν στη

VII Σ Σ προς τα δυτικά. Δ ύο η μ έ ρ ε ς μετά, κα τέλα βε το Σαίν

γραμμή Γκιουρ μ π εσ βίλ - Π ον Λ ’ Αμπ. Κατά το ίδιο χ ρ ο νικό

Σω βέρ Λ ε Β ικό μ τ. Εκεί, οργάνω σε θ έ σ ε ις άμυνας, τις οποίες δια τήρ ησ ε μέχρ ι τις 19 Ιο υ νίου, όταν άρχισαν οι επιχειρή­ σεις κατάληψης του Χ ε ρ β ο ύ ρ γ ο υ .

ΕΠ ΙΛΟ ΓΟ Σ Η 82η Α ε ρ ο μ ε τ α φ ε ρ ό μ ε ν η Μ ερα ρχία α π οτέλεσε το βασι­ κ ό τ ε ρ ο εμπ όδιο που δ ε ν επ έτρ εψ ε στους Γερμα νούς να α­ να σ υ ντ α χ θ ο ύ ν στον τομ έα της Κ ο τα ν τέν και να απω θήσουν το υ ς Α μ ερ ικα νο ύ ς πίσω στη θάλασσα. Οι ά νδ ρ ες της σε πολ­ λές περιπτώσεις κα τέβαλαν ηρω ική προσπάθεια για να αντι­ μετωπίσουν τις αντίξοες σ υ ν θ ή κ ε ς που συνάντησαν. Το σ θ έ ­ νος και η αποφασιστικότητά το υ ς απέδειξε την ιδιαίτερη α­ ξία των α ερ ο μ ετ α φ ερ ό μ εν ω ν δυνάμεω ν, αν και το τίμημα υ ­ πήρξε ιδιαίτερα βαρύ. Οι απώλειές της, όπως υπ ολογίστη­ καν δ ύ ο μή νες αργότερα, για τη ν D η μ έρ α ήταν 1.259 ά νδ ρ ες (156 νεκροί, 374 τρα υμα τίες και 756 α γνο ούμ ενοι), ενώ μέχρι το τέλος Ιουνίου α νή λθ α ν σε 4.480 ά ν δ ρ ε ς (457, 1.440 και

Αεροπλάνα C-47 S kytrain (Dakota) και ανεμοπλάνα σε αεροδρόμιο της Βρετανίας, πριν την έναρξη της επιχείρησης « Hackensack».

2 2 I ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ

k

2.583 αντίστοιχα), περίπου το 4 0 % της δύνα μή ς της. Η α π οτελεσματικότητα της αεραπ οβατικής επιχείρησης που πραγματοποίησε η μεραρχία, επ ηρ εά σ τηκε από διάφο-

ήταν ε ν δ ο γ ε ν ή ς . Η ίδια η απόφαση να π ραγματοποιηθεί μια τέτοια μαζική επιχείρηση κατά τη διάρκεια της νύκτας, συνιστούσ ε το ν μεγα λύτερο κίνδυνο αποτυχίας. Ε κ τ ο τ ε και μέχρι το τέλος του π ολέμου, καμία άλλη ανάλογου μ ε γ έ θ ο υ ς επι­ χ είρησ η δ ε ν π ρα γμα τοπ οιήθηκε νύκτα, π ροσδίδοντα ς έτσι α­ κόμα πιο επικό χαρακτήρα σε αυτό που οι «All Am ericans» της 82ης Μ ερα ρχίας κα τόρθω σαν στα πρώτα 24ωρα της συμμα χι­ κής απόβασης. ΞΙ

ΣΗ Μ ΕΙΩ ΣΕΙΣ 1. Δ ιεξ ή χ θ η από 26 Ν ο ε μ β ρ ίο υ μ έ χ ρ ι 2 Δ ε κ ε μ β ρ ίο υ 1943, υπό το κω δικό όνομα «Eureka», μεταξύ των ηγετών των Συμμάχων. Κατά τη διάρκειά της, ο ηγέτης της Σο βιετική ς Ενω σης Ιωσήφ Στάλιν άσκησε ασφυκτική πίεση στον Βρετα νό πρω θυπουργό

Βαψή αναγνωριστικών ασπρόμαυρων λω ρίδω ν σ ε αεροπλάνο C-47 Skytrain (Dakota). Η διαταγή για τη σήμανση όλων των αεροπορικών μέσων της απόβασης δόθηκε, για λ ό / ο υ ς μυστικότητα ς, μ ό λις τρεις ημέρες πριν την έναρξη της επιχείρησης.

Ο υίνστον Τσώρτσιλ και στον Α μερικα νό π ρ όεδρο Φραγκλίνο Ρούζβελτ, προτρέποντάς τους για συμμα χική εισ βολή στην Ευρώπη. 2. Ο κω δικός τίτλος « Neptune» αναφέρεται στις αποβάσεις (διά Θαλάσσης και από α έρ ος) που πραγματοποιήθηκαν στις

ρους εξω γενείς παράγοντες: λάθη π λοήγησης των αεροπλά­

γαλλικές ακτές, εντό ς του ευ ρ ύ τ ερ ο υ πλαισίου της σ υμ μα χι­

νων που μ ε τ έ φ ερ α ν το υ ς αλεξιπτωτιστές και τα ανεμοπλάνα,

κής επ ιχείρησης εισ βολή ς στη γερ μα νοκρ α τούμενη Ευρώπη,

ύπαρξη νεφώ σεω ν στο ύψ ος άφ εσης και π ερ ιο ρισ μ ένη ορ α ­

η οποία έ φ ε ρ ε τον τίτλο «Overlord». Υ ιοθετήθ ηκε για λόγους

τότητα στις ζώνες ρίψεων, ανεπαρκής σήμανση και κ α θ ο δ ή ­

ασφαλείας μετά τον Σεπ τέμβριο του 1943.

γηση από τα επίγεια τμήματα ανιχνευτώ ν, άφεση των στρα­

3. Το άλμα του 5 05 ΣΑ λ στη Σικελία υπήρξε το πρώτο πολεμικό

τιωτών από μεγα λύτερ ο ή μ ικρ ό τερ ο ύψ ος από αυτό που έ ­

άλμα κλιμα κίου επιπέδου συντάγματος, το οποίο πραγματο­

πρεπε ή με μεγα λύτερη ταχύτητα, αδυναμία α π οτελεσματι­

ποίησαν αμερικα νικές δυνά μεις στον Β ’ ΠΠ.

κής κ α τεύ θ υ ν σ η ς των αλεξιπτώτων από το υ ς αλεξιπτωτι­

4. «D » ημ έρα : χαρακτηρισμός της ημέρα ς επ ίθεσ ης - απόβα­

στές κατά τη διάρκεια της κ α θ ό δ ο υ , ισχυρά εχ θ ρικά αντιαε­

σης των Συμμάχω ν (6 Ιο υ νίο υ 1944).

ροπορικά

5. Π ολεμ ικό μεταγωγικό αεροπλάνο, το οποίο ε ξ ε λ ίχ θ η κ ε από

πυρά,

ακαταλληλότητα

των

σημείω ν

π ροσεδάφ ισης και ιδιαίτερα των χώρων προσγείωσης των α­

το πολιτικό μοντέλο Douglas DC-3. Χ ρ ησ ιμ οπ οιήθ ηκε σε μ εγά ­

νεμοπλάνων καθώς και απώλειες ιδιαίτερα χρ ή σ ιμ ο υ ειδικού

λους α ρ ιθ μούς από τους Συμ μά χους, αλλά και από πολλές άλ­

εξοπλισμού. Ολα τα παραπάνω οδ ή γη σ α ν σε μια τεράστια

λες χώ ρες μεταπολεμικά, μεταξύ των οποίων και την Ελλάδα.

διασπορά καθώς και σε μια δ υ σ χ ε ρ ή α να σ υγκρ ότησ η των α­

Το όνομα Dakota του δ ό θ η κ ε από τους Βρετα νούς, από τα α ρ­

μερικανικώ ν δυνάμεω ν, θ έ το ν τ α ς σε μεγάλο κίν δυ ν ο τη ν ε ­

χικά «Dakota», των λέξεω ν «Douglas Aircraft Com pany Transport

πίτευξη της αποστολής τους.

Aircraft».

Ωστόσο, ο κ υ ρ ιό τερ ο ς παράγοντας που πολλαπλασίασε τη ν επίδραση των επ ιμέρους παραγόντων και έ θ ε σ ε σε μ ε ­ γάλη δοκιμασία τις π ιθανότητες επιτυχίας της επιχείρησης,

6. «Stick»: α ριθμός αφέσεω ν (ρίψεω ν) αλεξιπτωτιστών ανά διέλευ σ η αεροπλάνου πάνω από τη ζώνη ρίψης. 7. Ο όρο ς Bazooka αναφέρεται στο αμερικα νικό φορητό α ­ ντιαρματικό όπλο - εκτοξευτή ρουκέτα ς Μ1 των 2,36 in (60 mm). Η ρουκέτα ε ίχ ε κεφαλή εκρηκτική-αντιαρματική κοίλου γεμίσματος και μπ ορο ύσ ε να χρ η σ ιμ ο π ο ιη θ ε ί τόσο κατά τ ε ­ θω ρακισμένω ν στόχων, όσο και κατά ο χυρ ώ ν θέσεων. Η ο ν ο ­ μασία π ροήλθε από ομοιάζον μ ου σ ικό όργανο που χ ρ η σ ιμ ο ­ ποιούσε το 1930 ένας διάσημος Α μερ ικα νός κωμικός.

Β ΙΒ ΛΙΟΓΡΑΦ ΙΑ

Αεροφω τογραφία με προσγειω μένα ανεμοπλάνα του 325 Συντά γματος Π εζικού Ανεμοπτέρου, στην οποία καταδεικνύονται χαρακτηριστικά οι θαμνώδεις φ ράκτες - όρια μεταξύ των διαφόρων χωραφιών. Τα βέλη καταδεικνύουν κατεστραμμένα ανεμοπλάνα.

(1) John Man: ATLAS O F D-DAY AND THE NORMANDY CAMPAIGN, The Penguin, London, 1994. (2) Gordon A. Harrison: CROSS-CHANNEL ATTACK, Centre of M ilitary History/US Arm y, Washington, 1951. (3) Centre o f M ilitary H istory: UTAH BEACH TO CHERBOURG, Centre o f M ilitary History/US Arm y, Washington, 1947. (4) William Hammond: NORMANDY, Centre o f M ilitary History/US Arm y, Washington, 1994. (5) Mike Verier: 82nd AIRBORNE "ALL AM ERICAN", Ian Allan Publishing, Sittingbourne, 2001. (6) Stephen Badsey: NORMANDY 1944 - ALLIED LANDINGS AND BREAKOUT, O sprey Military, London, 1990.

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ I 2 3

I ΙΟ I

la m e z a n a

n z o *

Η μάχη του Φόρνοβο σε ζωγραφικό πίνακα του 16ου αιώνα.

Το 1494 ο γ αλλικός στρατός εισέβαλε οιην Ιταλία με σκοπό να ιην κατακτήσει. Οι ΓάΠΠοι πράγματι, χάρη στο ιοχσρό πυροβολικό το υ ς, t o u c ιππότες t o u c και τους περίφ ημους Ελβε τού ς οαριαο φ όρ ο υ ς τους σάρω σαν κάθε αντίσταση και κυρίευσαν ολόκληρη την Ιταλική χ ε ρ σ ό νη σ ο , από τη Σαβ οΤα μέχρι τη Ν εάπολη. Οι Ιταλοί ό μ ω ς ανασυνκροτήθηκαν, ενώ θηκαν και με τη βοήθεια Ελ λ ή ν ω ν ελαφ ρώ ν ιππέω ν, των περίφ ημω ν Στρατιω τώ ν, επιχείρησαν να π λ ή ξο υ ν τους Γά λ λ ο υ ς στο Φ όρ νοβο.

01 ΕΛΛΗΝΕΣ ΣΤΡΑΤΙΟΤΕΣ ΣΤΗ ΜΑΧΗ ΤΟΥ ΦΟΡΝΟΒΟ 1495 Λόϋαοεϋένηγη riDProz αθαναςιααης I oiopikoc

Π

οιοι ήταν οι Στρατιώτες; Το ερώτημα αυτό

μιτανέοι (από το λατινικό limes=opio), ένα είδος πο­

ταλανίζει χρόνια τώρα όλους τους ιστορι­

λιτοφυλακής δηλαδή, αντίστοιχο των Grenzer του αυ­

κούς ε ρ ε υ ν η τέ ς της περιόδου της Αναγέν­

στριακού στρατού. Οι συνοροφ ύλα κες Στρατιώτες

νησης. Σύμφωνα κυρίως με τους νεώ τερους

ήταν ελαφ ρύτερα εξοπλισμένοι των αντιστοίχων τα­

ιστορικούς, οι Στρατιώτες ήταν ελαφροί ιπ­

κτικών τμημάτων. Συνήθω ς δ εν έφ ερα ν θώρακα.

πείς, ελληνικής και αλβανικής καταγωγής. Οι περισ­

Ηταν οπλισμένοι με λόγχη, ασπίδα, σπάθη και κεφα-

σότεροι θεω ρ ο ύ ν ότι η συγκρότησή τους ξεκίνησε

λοθραύστη, το λεγόμ ενο απελατίκι. Π ολεμούσα ν σε

στις αρχές του 14ου αιώνα, κατά τη διάρκεια της

διάταξη ακροβολισμού, βασιζόμενοι στην ευκινησία

«αλβανικής μετανάστευσης» στην Πελοπόννησο. Η

και στον ελιγμό για να καταπονούν ισ χυρότερους α­

αλήθεια όμως είναι μάλλον διαφορετική. Στρατιώτης

ντιπάλους.

στρατού.

Μετά την ανάκτηση της Κωνσταντινούπολης από

Α ργότερα ο όρος υποδήλωνε τον προνοιάριο -τον

τους Φράγκους, το 1261, ο αυτοκράτορας Μιχαήλ

ονομαζόταν

ο

ιππέας

του

βυζαντινού

κάτοχο πρόνοιας, κρατικού κλήρου- ο οποίος έναντι

Παλαιολόγος επανέφ ερε τον θ εσ μ ό της πρόνοιας,

παραχώρησης γης παρέμενε σε έναν συγκεκριμ ένο

συγκροτώ ντας αξιόμαχα τμήματα γη γενούς ιππικού.

τόπο και π ολεμούσε όποτε χρειαζόταν. Οι Στρατιώ­

Μ ετά τον θάνατό του, οι διάδοχοί του Α νδρόνικος Β ’

τες λοιπόν προϋπήρχαν της έτσι και αλλιώς μη ιστο­

και Ανδρόνικος Γ ’ ενεπλάκησαν σε εμφ ύλιες διαμά­

ρικά μα ρ τυρημένης αλβανικής μετανάστευσης στην

χες, με αποτέλεσμα τα σώματα των Στρατιωτών να

Π ελοπ όννησο -αυτοί που κατέβηκαν ήταν ελληνι­

διαλυθούν. Ο Ιωάννης Καντακουζηνός επιχείρησε

κής καταγωγής Ηπειρώτες.

στα μέσα του 14ου αιώνα να ανασυγκροτήσει το «το

Ο όρος Στρατιώτης δήλωνε τον ιππέα, και συνα-

σύστημα το στρατιωτικόν». Το έργο του όμως ανα-

ντάταιγια πρώτη φορά στο «Στρατηγικόν» του αυτο-

τράπηκε από τον νέο εμφύλιο πόλεμο που ξέσπασε.

κράτορα Μαυρίκιου τον 6ο αιώνα μ.Χ., όταν οι Α λβα ­

Στην Πελοπόννησο, όμως, ο αδελφός του, Μ ανουήλ

νοί δ ε ν υπήρχαν ούτε στη φαντασία των Δυτικών και

Καντακουζηνός, κατάφερε να ανασυγκροτήσει το

κυρίως των Ιταλών. Στο ύστερο Βυζάντιο υποδήλωνε

«στρατιωτικόν», χάρη και στους Ηπειρώτες μετανά­

τον ελαφ ρύτερα εξοπλισμένο ιππέα, σε αντιδιαστο­

στες που αφίχθησαν στο Δεσποτάτο του Μορέως.

λή με τον βαριά οπλισμένο καβαλάριο. Τμήματα

Μ ε το ακατανίκητο ελληνικό ελαφρύ ιππικό του, ο

Στρατιωτών αποσπάσθηκαν από τότε και εγκαταστά­

δεσπότης Μ ανουήλ κατανίκησε τους Φ ράγκους, πε-

θ η κα ν σε «στρατιοτόπια» στα σύνορα της αυτοκρα­

ριορίζοντάς τους στη δυτική Πελοπόννησο, αλλά και

τορίας. Οι στρατιώτες εγκαθίσταντο εκεί με τις οι-

κατέστειλε την εξέγερσ η του άρχοντα Λαμπούδιου,

κογένειές τους, καλλιεργούσαν δημόσια γη, καρ-

ο οποίος εμφανιζόταν ως προστάτης των Αρβανιτών.

πούμενοι τις π ροσόδους της και παράλληλα φύλα­

Αργότερα και ο δεσπότης του Μ υστρά Θ εόδω ρος

γαν τα σύνορα. Αυτοί ήταν οι λεγόμενοι ακρίτες ή λι-

Παλαιολόγος χρησιμοποίησε τους νεοα φ ιχθέντες,

Φ ΟΡΝΟΒΟ Η Κ ΑΤΑΛΥΤΙΚ Η Μ ΑΧΗ Το 1494 ο βασιλιάς της Γαλλίας Κάρολος Η ’ απο­ φάσισε να κατακτήσει τη νότια Ιταλία. Πέραν της κατάκτησης χωρών που θ εω ρούσε ότι του ανήκαν, κλη­ ρονομικά) δικαίω, η σ υγκεκριμ ένη επιχείρηση θα του εξασφάλιζε μια πρώτης τάξης βάση επιχειρήσεων κατά των Οθωμανών, τους οποίους σκόπευε να πο­ λεμήσει, με σκοπό να ανακτήσει την Κωνσταντινού­ πολη. Φυσικά τα μεγαλεπήβολα σχέδια του Γάλλου μονάρχη ήταν ανέφικτα, σε ό,τι αφορούσε την υπο­ ταγή των Οθωμανών τουλάχιστον. Ο Κάρολος πά­ ντως, επικεφαλής ενός ισχυρότατου στρατού δύνα­ μης άνω των 30.000 ανδρών, εφοδιασμένου με πολλά πυροβόλα, εισέβαλε στην Ιταλία και έφτασε καίγο­ ντας και λεηλατώντας έως τη Νεάπολη. Μ όνο το Βρινδίσιο (σημ. Μπρίντιζι) δ εν κα τα κτήθηκε, γιατί οι Ελλη νες Στρατιώτες φ ρουροί του το υπεράσπισαν εστις αρχές του 15ου αιώνα, Ηπειρώτες και σ υγκρ ό τη ­ σε τμήματα Στρατιωτών. Ονομαστοί Στρατιώτες στην υπηρεσία των δεσποτών του Μ υστρά ήταν ο Θ εόδω ­ ρος Κλαδάς, πατέρας του διάσημου Κροκόνδειλου, και ο Θ εόδω ρος Μπουγάς ή Μπούας, πατέρας του

Ε λλη νες Στρα τιώ τες μάχονται ως εμπροσθοφ υλακή φ ίλιου βαρέος ιππικού.

πιτυχώς. Σύντομα όμως έγινε αντιληπτό ότι οι Γάλλοι δ εν μπορούσαν να σταθούν στην Ιταλία. Η τραγική συμπεριφορά τους και οι σφαγές που είχαν προκαλέσει οι Ε λ β ετο ί μισθοφ όροι τους είχαν ξεσηκώ σει εναντίον τους όλα τα ιταλικά κρατίδια.

Μ ερκούριου. Είναι αλήθεια ότι τμήματα Αλβανών

Το 1495 η κατάσταση για τον γαλλικό στρατό είχε

Στρατιωτών υπήρξαν κατά τη διάρκεια του 15ου αιώ­

καταστεί κρίσιμη. Η παρατακτέα δύναμή του είχε

να, αλλά στη σημερινή Αλβανία, οργανωμένα από τον

μειωθεί στο ήμισυ περίπου της αρχικής. Ο π λη θυ­

Ελληνα Γεώργιο Καστριώτη.

σμός ήταν ε χ θ ρ ικό ς και όχι μόνο δ εν παραχωρούσε

Στη μεγάλη εκστρατεία του, το 1448, ο τελευταίος

χωρίς αντίσταση τρόφιμα και εφόδια, αλλά προχω­

αυτοκράτορας, δεσπότης τότε του Μυστρά, Κωνστα­

ρούσε και σε ενερ γό αντίσταση κατά των κατακτη-

ντίνος Παλαιολόγος, στηρίχθηκε κυρίως στους Στρα­

τών. Υπό αυτές τις σ υ ν θ ή κ ε ς ο Κάρολος δ ε ν είχε άλ­

τιώτες και, συντρίβοντας Τούρκους και Φράγκους,

λη επιλογή από το να υποχωρήσει. Για να επιστρέφει

προήλασε από την Κ όρινθο έως την Πίνδο! Ε κεί όμως

όμως στη Γαλλία από τη Νεάπολη, θα έπρεπε να δια­

δ έ χ θ η κ ε την επίθεση συντριπτικά ανώτερων τουρκι­

σχίσει κατά μήκος ολόκληρη σ χεδ ό ν τη ν Ιταλική

κών δυνάμεω ν και αναγκάστηκε να επιστρέφει στην

χερσ όνησ ο. Τα ιταλικά κράτη, με πρώτη τη Βενετία,

Πελοπόννησο. Το καταπληκτικότερο της υπόθεσης ό ­

αντελήφ θησαν τη δύσκολη θ έσ η στην οποία είχε

μως είναι ότι και οι Τούρκοι χρησιμοποίησαν εξωμό­ τες Στρατιώτες, με τη βοήθεια των οποίων κατέκτησαν τη Μικρά Ασία. Ο αρχηγός τους, Μιχαήλ Σφηνοπώγων-Καϊζές, ήταν επικεφαλής του τουρκικού ελα­ φρού ιππικού, των Ακιντζί, και η οικογένειά του είχε α­ ποκλειστικά το προνόμιο πάντα οι αρχηγοί των Ακιντζί να προέρχονται από τους κόλπους της.

Ε λλη νες Στρα τιώ τες με τον κλασικό τους οπλισμό -λ ό γ χ η και α σπ ίδ α - και το σήμα κα τα τεθέν τους, τον πίλο.

περιέλθει ο στρατός του Καρόλου, και σχημάτισαν τη Λ έγκα της Βενετία ς, με σκοπό να πλήξουν τον γαλλικό στρατό κατά την υποχώρησή του. Για την ε ­ πίτευξη του σκοπού αυτού τα ιταλικά κράτη σ υ γ κ έ ­ ντρωσαν τις δυνάμεις τους. Οι Βενετοί, ήδη από τον χειμώνα του 1494, είχαν αρχίσει να στρατολογούν Ελληνες Στρατιώτες από την Πελοπ όννησο κυρίως, αλλά και από άλλες περιο­ χές (βόρεια Ηπειρος). Στις 22 Απριλίου 1495 αφίχθησαν στην Βενετία 107 Ελληνες Στρατιώτες από την Κορώ νη. Ο Ε νετός ιστορικός και αυτόπτης μάρτυρας Μαρίνο

Σανούτο

αναφέρει

χαρακτηριστικά:

«Οι

Στρατιώτες είναι Ελληνες και φ ορούν πλατείς επενδύτες και ψιλούς πίλους. Μ ερικοί φ έρ ο υν και θώ ρα­ κες. Κρατούν λόγχη και κεφαλοθραύστη και στο πλευρό τους κρέμεται σπάθη. Τρέχουν ως πουλιά και μένουν συνεχώς επάνω στα άλογά τους. Εθισ μένοι στις αρπαγές, συνεχώς λεηλα τούν την Πελοπ όννησο (εννο εί τους Τ ούρκους της Π ελοπ οννήσου). Αποτελούν άριστο προμαχώνα κατά των Τούρκων. Οργανώ­ νουν άριστα τις επιδρομές και τις λεηλασίες τους, ε ­ πιτίθενται αιφνιδιαστικά κατά του ε χ θ ρ ο ύ και είναι πιστοί στον κύριό (εργο δό τη) τους. Δ ε ν αιχμαλωτί­ ζουν, αλλά κό β ο υ ν τα κεφάλια των εχθρώ ν, για κα­ θένα από τα οποία αμείβονται με ένα δουκάτο. Τρώ­ γουν λίγο και φροντίζουν πολύ τα άλογά τους. Μ εγά­ λος αριθμός Στρατιωτών κατοικεί στις χώρες της Αυ­

26 I ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ m

κ

ΙΣΤΟΡΙΑ

θεντίας (Ενετίας), την οποία προθύμως υπηρετούν,

λων, εμμέσως έστω, βο η θ ο ύ σ ε τους Τούρκους. Αυ­

διότι αριστεύοντας στον πόλεμο ονομάζονται ιππό­

τός ήταν και ο λόγος που ο Αριανίτης έτρ εφ ε τέτοιο

τες και λαμβάνουν συντάξεις, που μεταβιβάζονται

μίσος για τους Ενετούς, οι οποίοι, για να καταστρέ­

και στα παιδιά τους».

ψουν τα γαλλικά σχέδια, δολοφ όνησα ν τον μητροπο­ λίτη Δυρραχίου

Λίγες η μ έρ ες αργότερα αφίχθη στη Βενετία και

και ενημέρω σαν τους Τούρκους.

άλλο ένα πλοίο με Ελλη νες Στρατιώτες, από το Ναύ­

Αργότερα δε, το 1508, δολοφ όνησα ν και τον ίδιον τον

πλιο αυτή τη φορά. Μεταξύ των τελευταίων βρίσκο­

Αριανίτη.

νταν και πολλοί βετεράνοι του Πολέμου της Φεράρα

Στο μεταξύ το σώμα των 625 Ελλήνω ν είχε αφι-

(1482), οι οποίοι, έχοντας ήδη πολεμήσει επί ιταλικού

χ θ ε ί στο Μιλάνο, όπου έγινε δ εκτό από τον ίδιο τον

εδάφους, είχαν και την εμπειρία του χώρου, αλλά και

δούκα. Οι Ελληνες εκτέλεσα ν στρατιωτικές επιδεί­

του δυτικοευρω παϊκού τρόπου μάχεσθαι της επο­ χής. Οι Ελλη νες συγκεντρώ θηκα ν στη Ραβέννα και τέθη κα ν υπό τις διαταγές του Εν ετο ύ Π έτρου Δουόδου. Στις 5 Μάίου αφίχθη ακόμα ένα σώμα Ελλήνων, το οποίο με τη σειρά του ενώ θηκε με τα π ροηγούμε­ να. Την άφιξη του τελευταίου σώματος παρακολού­ θ η σ ε και ένας Γάλλος ευγενής, ο Φίλιππος ντε Κομινέ, ο οποίος αντιμετώπισε τους Στρατιώτες στο Φ ό ρ ­ νοβο, και έγραψε στα απομνημονεύματά του: «Οι Estradiots είναι Ελληνες, ως οι λεγόμενοι genetaires (ι­ σπανικό ελαφρύ ιππικό), πεζοί και ιππείς. Είναι ενδεδυμένοι όπως και οι Τούρκοι πλην του τουρμπανιού.

Η μάχη του Φόρνοβο σε χαρακτικό των αρχών του 16ου αιώνα. Σ το κάτω μέρος της εικόνας διακρίνεται ο Μ ερκούριος Μπούας να επ ιτίθ ετα ι με τη σπάθη υψωμένη κατά του Γάλλου βασιλιά.

ξεις στην πλατεία της πόλης, καταπλήσσοντας και εμψυχώνοντας τους τρ ομ οκρ α τημένους Ιταλούς, οι οποίοι θεω ρούσαν τους Γάλλους αήττητους. Κύρια α­ ποστολή τους ήταν να περιορίσουν τις γαλλικές λ ε η ­ λασίες και να επιφέρουν τις μεγαλύτερες δυνατές ζημιές και απώλειες στους Γάλλους. Από το Μιλάνο οι Ελληνες στρατοπέδευσαν στη μικρή πόλη Βεζεβένε, πολύ κοντά στις θέσ εις των Γάλλων. Την επ όμενη η ­ μέρα ελληνικό απόσπασμα εκτέλ εσ ε περιπολία «διά να ίδωσιν αν οι ε χ θ ρο ί έχωσι καρδίαν διά να μετρηθώσιν». Οι Ελληνες κινήθηκα ν προς τις γαλλικές θ έ ­ σεις και σε απόσταση 1,5 χλμ. περίπου είδαν ένα γαλ­

Α νδρες καρτερικοί, κοιμούνται όλο το έτος στο ύπαι­ θ ρ ο με τα άλογά τους. Ολοι τους είναι Ελληνες στο γένος και ελήφ θησα ν από τα φρούρια τα οποία οι Ενετο ί κατέχουν, άλλοι από το Ναύπλιο της δυτικής Πελοπ οννήσου και άλλοι από το Δυρράχιο. Οι Ενετοί τους εμπιστεύονται. Τους είδα να αποβιβάζονται στο νησί (Λίντο). Ηταν 1.500 τον αριθμό. Οι Estradiots είναι γενναίοι και ενοχλούσαν πολύ τον στρατό όπου του επετίθεντο. Αυτοί μας κυνήγησαν μέχρι τα καταλύ­ ματα του στρατάρχη και, αφού σκότωσαν τους Γερ­ μανούς σωματοφύλακές του, τους έκοψ αν τα κεφά­ λια κατά τη συνήθειά τους». Μ ερ ικές η μ έρ ε ς αργότερα άλλοι 520 Ελληνες αφίχθησαν, υπό τον ιππότη Πέτρο Βουζύκη, βετερά νο και τον ίδιο του Πολέμου της Φεράρα. Α κολούθ η σ ε η άφιξη και άλλων, έτσι ώστε η συνολική δύναμη των Στρατιωτών να ανέρχεται στους 1.425 περίπου. Οι Στρατιώτες προέρχονταν

από διάφορα μέρη

της

Ελλά δα ς-Κορώ νη, Μ εθώ νη, Ναύπλιο, Ναύπακτο, β ό ­ ρεια Ηπειρο, Επτάνησα. Οι Ε λλη νες χωρίστηκαν σε δύο σώματα. Το μεγαλύτερο, 800 άνδρες, υπό τον Δ ο υόδο, εστάλη για τη διεξαγωγή επιδρομών κατά των Γάλλων. Οι άλλοι 625, υπό τον Β ερ νά ρ δ ο Κονταρίνι, εστάλησαν στο Μιλάνο, για να εντα χθ ο ύ ν στη συμ­ μαχική ιταλική στρατιά που συγκροτείτο εκεί, με σ κο­ πό να επιτεθεί στους υποχω ρούντες Γάλλους. Το σώ­ μα του Δ ο υ ό δ ο υ συγκρ ο ύσ τηκε πρώτο με τους Γάλ­ λους στη Νοβάρα. Τη Νοβάρα είχαν καταλάβει τα γαλλικά στρατεύματα, τα οποία προχωρούσαν σε συ­ στηματική λεηλασία της περιοχές, υπό τις οδηγίες και πάλι ενός Ελληνα(!), του Κωνσταντίνου Αριανίτη, γυναικαδέλφου του Γάλλου μαρκησίου του Μομφερρά. Ο Αριανίτης, ο πατέρας του οποίου ήταν διοικη­ τής των Σερβίω ν της Μ ακεδονίας, ήταν φανατικός ε ­ χ θ ρ ό ς της Βενετίας. Γ Γ αυτό τά χθη κε υπέρ των Γάλ­ λων αρχικά και υπέρ του Γερμανού αυτοκράτορα Μαξιμιλιανού Α ’ αργότερα. Ο Αριανίτης ήταν αυτός που είχε πείσει τον Γάλλο βασιλιά να επιχειρήσει την κατά των Τούρκω ν εκστρατεία, μαζί με τον μητροπολίτη Δυρραχίου. Η αντίδραση των Ενετώ ν κατά των Γάλ­

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ I 2 7

λικό απόσπασμα, αποτελού-

έστρεψ αν απότομα και επιτέθηκαν και πάλι κατά των

μενο από 40 πάνοπλους ιππό­

Γάλλων, αιφνιδιάζοντάς τους. Δύο Γάλλοι σκοτώ θη­

τες και 100 πεζούς να εξ έ ρ χ ε ­

καν και άλλοι δ ύ ο αιχμαλωτίστηκαν. Μέσα σε λίγες η μ έρ ες οι Στρατιώτες είχαν σπεί­

ται προς αναχαίτισή τους. Το απόσπασμα επιτέ­

ρει τον πανικό στις τάξεις των Γάλλων, με απώλεια ε­

αμέσως εναντίον των

νός μόνον ανδρός! Οι Ελληνες τις επ όμενες μέρες

ελληνικό θηκε

Γάλλων

ιπποτών,

των θεω ­

στρατοπέδευσαν ακόμα πιο κοντά στη Νοδάρα, απο­

ρουμένω ν ως των καλύτερων

κλείοντας εντελώ ς τη γαλλική φρουρά, εντός των

ιππέων του κόσμου, εκείνη

τειχών της πόλης και των τριών περιφερειακών της

την εποχή, και τους διέλυσε.

φρουρίων. Σύντομα όμως τα τρία φρούρια, αυτό της

Σκότω σε εννέα και αιχμαλώ­

Βίλανοδα, του Τσεράνο και του Τρακάνο, κατελήφθη-

τισε είκοσι από αυτούς, ενώ

σαν από ένα απόσπασμα 22 Ελλήνω ν και ενός Ιταλού

διασκόρπισε και το γαλλικό

που είχαν για οδηγό. Μ ετά την κατάληψη των τριών

πεζικό! Λίγη ώρα αργότερα

φρουρίων η πολιορκία της Νοβάρα έγινε ακόμα στε­ νότερη. Οι Γάλλοι επιχείρησαν να διασπάσουν τον α­

πενήντα Ελληνες κινήθηκα ν και πάλι προς το γαλλικό στρατόπεδο, για να δουν «οποίον είδος ανθρώπων ήσαν αυτοί οι Γάλλοι». Δύο Ελληνες, οι αδελφοί του επικεφαλής Π έτρου Βουζύκη, πλησίασαν ώς τους προμαχώνες του στρατοπέ­ δου. Αμέσως 17 Γάλλοι ιππείς επιτέθηκαν εναντίον

Ιτα λός ιππότης. Φέρει μ ιλα νέζικη πανοπλία και ανοικτό κράνος τύπου μπαρμπούτα.

ποκλεισμό. Η ττήθηκα ν όμως από τους Ελληνες και τράπηκαν σε φυγή εντός των τειχών, αφήνοντας πί­ σω τους 25 νεκρ ο ύς και αιχμαλώτους. Οι Στρατιώτες θ ρ ήνησ α ν μόνο έναν νεκρ ό. Σε μιαν άλλη απόπειρα των Γάλλων να στήσουν ενέδρα στους ακαταπόνη­

τους. Οι δύ ο Ε λλη νες τράπηκαν τότε σε φυγή. Οι Γάλ­

τους Ελληνες, οι Στρατιώτες αντελήφ θησαν τον κίν­

λοι σταμάτησαν την καταδίωξη, αλλά τότε οι Ελληνες

δυνο και περικύκλωσαν και εξόντωσαν το ε ν εδ ρ ε ύ ο ν

0ΡΓΑΝ0ΣΗ, ΟΠΛΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΟΝΟΜΑΣΙΕΣ ΤΟΝ ΣΤΡΑΤΜΤΠΝ Οι Στρατιώτες του 14ου και του 15ου αιώνα ήταν ελαφρά ο­ πλισμένοι, όπως και οι ακρίτες. Εφεραν ελαφρά λόγχη, κυρτή σπά­ θη, κεφαλοθραύστη και ενίοτε ασπίδα, αλυσιδωτό θώρακα, βαλλίστρα και κράνος. Συνήθως επίσης έφεραν ένα ψηλό καπέλο (πί­ λο). Τον 16ο αιώνα εισήχθησαν στο οπλοστάσιό τους και τα πυρο­ βόλα όπλα, όπως το αρκεβούζιο και αργότερα η πιστόλα και το μουσκέτο. Αναλόγως δε του οπλισμού τους, αλλά και του τόπου καταγωγής τους, έλαβαν από τους Ευρωπαίους τα ονόματα Argoulet, Carabins και Croats. Οι πρώτοι ήταν οπλισμένοι με κεφα­ λοθραύστη, σπάθη και βαλλίστρα και αργότερα αρκεβούζιο. Υπάρχουν δύο θεωρίες σχετικά με την προέλευση του ονόμα­ τος τους, Ο Κωνσταντίνος Σάθας θεωρεί ότι ονομάστηκαν Argoulet διότι κατάγονταν από την Αργολίδα. Ιδρυτής τους θεω­ ρείται ο Μερκούριος Μπούας, ο εξ Αργους. Στη «Διήγησιν των κα­ τορθωμάτων του Μερκούριού», που συνέγραψε το πρωτοπαλίκαρό του I. Κορωναίος, άλλωστε, για πρώτη φορά αναφέρεται χρήση πυροβόλων όπλων από τους Στρατιώτες. Αυτοί που εφοδιάστη­ καν με πυροβόλα όπλα ανέλαβαν τον ρόλο της υποστήριξης των λοιπών Στρατιωτών με πυρά. Μοιραία λοιπόν διαφοροποιήθηκαν σταδιακά από τους υπολοίπους Στρατιώτες «κρούσης» και, αφού άλλαξε ο ρόλος τους στο πεδίο της μάχης, άλλαξε και το όνομά τους. Η δεύτερη θεωρία αναφέρει ότι ονομάστηκαν έτσι γιατί έ­ φεραν τόξο. Οι Carabins, καραμπινιέροι, επί το ελληνικώτερον, ονομάστη­ καν έτσι διότι έφεραν εξαρχής αρκεβούζιο. Τα τμήματα των καραμπινιέρων, από τα μέσα του 16ου αιώνα, εντάχθηκαν στο βαρύ ιπ­ πικό, ως τμήματα υποστήριξης των θωρακοφόρων. Οι Croats, τέ­ λος, οι κροάτες δηλαδή, δεν διέφεραν από τους καραμπινιέρους. Στρατολογούντο στη Δαλματία, την Τρανσυλβανία και στη Βλαχία και γι’ αυτό ονομάστηκαν έτσι. Το όνομά τους σημαίνει τύπο ιππι­ κού και όχι καταγωγή, όπως συνέβαινε με τους ταραντίνους ιπ­ πείς της αρχαιότητας, τους πραγματικούς προγόνους των Στρα­ τιωτών, αλλά και του ευρωπαϊκού ελαφρού ιππικού στο σύνολό του. Αλλωστε, ακόμα και τα κροατικά τμήματα συγκροτήθηκαν αρχικά από Ελληνες αξιωματικούς που ήταν στην υπηρεσία των Αψβούργων. Οι Ενετοί επιχείρησαν να συγκροτήσουν δαλματικά σώματα ελαφρών ιππέων, στις αρχές του 16ου αιώνα, τα οποία ό­ μως διαλύθηκαν στην πρώτη τους σύγκρουση με τους Ελληνες. Οι Στρατιώτες και οι «απόγονοί» τους αργουλέτοι, καραμπινιέροι και κροάτες πολέμησαν σε όλους τους ευρωπαϊκούς στρατούς, από τον 15ο έως και τον 18ο αιώνα, οπότε και αντικαταστάθηκαν

από τακτικά τμήματα ελαφρού ιππικού. Οι Στρατιώτες συνοδεύονταν από τους πεζούς ακολούθους τους, τους ζαγραίους ή ζαγραδόρους. Ελαβαν το όνομά τους από τη ζάγρα ή τζάγρα, ένα ολομεταλλικό, κοντό και βαρύ δόρυ (παρό­ μοιο με το βυζαντινό μαρτζιβάβουλον) με τρίφυλλη αιχμή, το ο­ ποίο ήταν ικανό να κομματιάσει και την ισχυρότερη πανοπλία. Απο­ στολή τους ήταν να ακολουθούν τους Στρατιώτες και να αποτε­ λειώνουν τους ριγμένους από τα άλογά τους εχθρούς, περίπου ό­ πως οι άμιπποι των αρχαίων ελληνικών στρατών. Εως και τη μάχη του Φόρνοβο περιγράφονται ως ελαφρά οπλισμένοι πεζοί, διαθέτοντες μόνο δόρυ, ασπίδα και σπάθη. Αργότερα όμως εξοπλίστη­ καν και με τα γαλλικά λάφυρα. Τον 16ο αιώνα πάντως έφτασαν να είναι το πλέον βαριά οπλισμένο τμήμα ελαφρού πεζικού της ιστο­ ρίας, που έφερε αρκεβούζιο, βαλλίστρα, σπάθη και λόγχη. Οι ζαγραδόροι ήταν οι πρόγονοι των αρματολικών και κλέφτικων σωμά­ των που έδρασαν σε όλη την Ελλάδα, αλλά και στην Ευρώπη κατά τους χρόνους της τουρκοκρατίας. Οι Ευρωπαίοι, με τους οποίους συμπολέμησαν ή βρέθηκαν αντιμέτωποι, τους ονόμαζαν αρματο­ λούς ή μαρτόλους, δηλαδή άνδρες των όπλων. Η τακτική των Στρατιωτών και των ζαγραδόρων ήταν αυτή της συνεχούς παρενόχλησης και καταπόνησης του αντιπάλου, οι ενέδρες και οι αιφνιδιασμοί. Οταν δε απαιτείτο, πολεμούσαν και ως πεζοί, μαζί με τους ακολούθους τους. Οι Στρατιώτες εκτελούσαν συνεχείς εφόδους, απαγκιστρώνονταν και επανέρχονταν δριμύτεροι. Αν οι αντίπαλοι ήταν βαρύτερα θωρακισμένοι, όπως οι Γάλ­ λοι και οι Ιταλοί ιππότες, οι Στρατιώτες δεν εμπλέκονταν μαζί τους, αλλά προσπαθούσαν να τους παρασύρουν σε καταδίωξη, με προσποιητή τροπή σε φυγή, οδηγώντας τους συνήθως σε ενέδρα. Οι Στρατιώτες είχαν εθιστεί σε αυτόν τον πρωτόγνωρο για τους Ευρωπαίους τρόπο του μάχεσθαι, κατά τους αγώνες τους ενα­ ντίον των Αράβων, αρχικά, και εναντίον των Φράγκων και των Τούρκων αργότερα. Οι Δυτικοί θεωρούσαν «άτιμο» το πολεμικό έ­ θος των Βυζαντινών Ελλήνων, αντίθετο με τα «ιπποτικά» τους ι­ δεώδη, της «καθαρής» μάχης. Γι' αυτό και υπέστησαν τρομακτικό αιφνιδιασμό, όταν χρειάστηκε να αντιμετωπίσουν τους Ελληνες Στρατιώτες στις ίδιες τις χώρες τους! Οι Στρατιώτες δεν έφεραν κάποια συγκεκριμένη στολή. Ο Μερκούριος Μπούας, όμως, σύμφωνα με το πρωτοπαλίκαρο και βιογράφο του, Ιωάννη Κορωναίο, φορούσε κόκκινη φορεσιά, ό­ πως και οι άνδρες του, σε ανάμνηση του κόκκινου χιτώνα που φο­ ρούσαν οι αρχαίοι Σπαρτιάτες και οι Μύριοι του Ξενοφώντα.

εχθ ρικό τμήμα, δύναμης 40 ανδρών.

Στρατιώτες και Ιταλοί^ ελαφροί ιππείς

Στο μεταξύ ο γαλλικός στρατός, υπό τον βασιλιά Κάρολο, υποχωρούσε. Ετσι ο Κάρολος έστειλε επι­ στολή στον επικεφαλής της φρουράς στη Νοβάρα, ζητώντας του να εγκαταλείψει την πόλη και να σπεύσει να ενω θεί με τον κύριο όγκο του στρατού. Ακόμα όμως και ο τα χυδρόμος του φρουράρχου αιχμαλωτί­ στηκε από τους Ελληνες. Η απάντηση του Γάλλου φρουράρχου μ ετα φ έρ θ ηκε από το ν Ε ν ε τό ιστορικό Σανούτο και έχει ως εξής: «Χριστιανικότατε βασιλέα, με διατάσσεις να έλθω μετά του στρατού και να ενω­ θώ μαζί σου στην Πλακεντία. Σε διαβεβαιώνω όμως ότι στο στρατόπεδο του δούκα του Μιλάνου βρίσκο­ νται κάποιοι άνθρωποι, ονομαζόμενοι Στρατιώτες, α­ κακά μας έκαναν ώστε αδυνατούμε να εξέλ θ ο υ μ ε από τη Νοβάρα. Μας σκοτώ νουν και φ έρ ο υν τα κεφ ά­ λια επί των λογχών τους, καθημερινά δε φτάνουν μ έ ­ χρι των πυλών της πόλεως και ενώ εμείς π ροηγουμ έ­ νως λεηλατούσαμε μέχρι Βεζεβ ένε, τώρα είναι α δ ύ­ νατο να ε ξ έλ θ ο υ μ ε διότι οι η μ έτερ οι στρατιώτες φ ο ­ βούνται και δ εν θ έ λ ο υ ν να εξέλθουν. Και είναι αλή­ θεια πως αν εξ έλ θ ο υ μ ε θα τραπούμε σε φυγή και θα χα θ ο ύμ ε όλοι...». Είναι πράγματι απίθανο να διαβάζει κανείς αυτές τις γραμμές, η ανάγνωση των οποίων αποδεικνύει ότι μια χούφτα Ε λλη νες πολεμιστές μετέβαλαν εν μια νυκτί τη στρατιωτική κατάσταση, υπέρ των Ιταλών, έ ­ ναντι του θεω ρ ο ύ μενο υ ισχυρότερου στρατού της Ευρώπης, του νικητή του Εκα τοντα ετούς και των Φλαμανδικώ ν πολέμων, γαλλικού στρατού. Οι ταχύ­ τατες επιθέσεις τους, η ευκινησία, οι ελιγμοί τους εί­ χαν κατατρομάξει τους Γάλλους, οι οποίοι για πρώτη φορά αντιμετώπιζαν τους Ελλη νες ελαφ ρούς ιππείς

ΥΠΟΜ ΝΗΜ Α

και πεζούς. Αριστοι γνώστες των τακτικών του κλ ε­ φτοπολέμου, έμπειροι βετεράνοι των πολέμων ενα­ ντίων των «απίστων Αγαρηνών», οι νέοι Ελληνες α­ κρίτες κατακερμάτισαν το εξαίρετο βαρύ γαλλικό ιπ­ πικό, τους περίφημους Gens d’armes, με καταπληκτι­ κή ευκολία και με απώλεια δ ύ ο μόλις ανδρών. Το χει­ ρότερο όμως για τους Γάλλους δ ε ν είχε έ ρ θ ε ι ακόμα!

]

| Γάλλοι

Ιταλοί

I X ! Πεζ|κό

[/ ]

Πυροβολικό

Ιππικό

Η μάχη του Φόρνοβο. Οι Στρα τιώ τες τάχθηκαν απέναντι από το εκτεθειμ ένο γα λλικό αριστερό πλευρό.

Ο γαλλικός στρατός, στο μεταξύ, συνέχισε να βα­

ταμού Τάρο, αφού βρήκαν να τους περιμένει απένα­

δίζει αργά, με σκοπό να διασχίσει τη Λομβαρδία και

ντι η συμμαχική ιταλική στρατιά, συνολικής δύναμης

να εισ έλθει στη φιλική Σαβοΐα. Οι καταπονημένοι

12.000 περίπου ανδρών. Οσον αφορά τους Στρατιώ­

Γάλλοι πέρασαν ανενόχλητοι την ορεινή διάβαση της

τες, οι πηγές διαφωνούν μεταξύ τους σχετικά με τον αριθμό τους. Ο Κ. Σάθας αναφέρει 1.035 Στρατιώτες

Κίζα, αλλά ακινητοποιήθηκαν στη δεξιά ό χθ η του πο-

παρόντες στο Φ όρνοβ ο , υπό τους Δ ουόδο, δούκα της Μ άντουα και Ιωάννη Παλαιολόγο. Αλλοι ιστορικοί υ­ ποστηρίζουν ότι στη μάχη συμμετείχαν μόνο 600 Στρατιώτες υπό τον προνοητή Κονταρίνι. Αναφέρεται όμως και η σ υμμετοχή ενός τμήματος καταφράκτων (θωρακισμένων) Ελλήνω ν ιππέων, υπό τον Φίλιππο τον Μ ακεδόνα. Προφανώς επρόκειτο για τους καλύ­ τερα θω ρακισμένους Στρατιώτες, οι οποίοι σ υ γκ ε­ ντρώ θηκαν υπό ενιαία διοίκηση. Ο γαλλικός στρατός παρέτασσε περί τους 9.000 άνδρες. Από αυτούς όμως οι 2.500 ήταν οι αήττητοι

Ε λληνες Στρα τιώ τες στην υπηρεσία της Βενετία ς με τη σημαία του Αγ. Μάρκου.

Ελβετοί σαρισοφόροι, 1.000 πάνοπλοι Γάλλοι Gens d’armes, 1.200 Γερμανοί αρκεβουζιοφόροι, 600 περί­ που έφιπποι τοξότες και 200 Σκώτοι της βασιλικής φρουράς. Επιπλέον δ ιέθ ετε άλλους 3.000 περίπου π υροβολητές και υπηρέτες με 42 πυροβόλα. Απένα-

ΣΤΡΑΤΙϋΤΙΚΗ UTOPIA I 2 9

Σχεδίαση χάρτη: Παρασκευή Ευγενικού/ΓΝΩΜΩΝ

Εκδοτική 2012

γνοώ όμως αν είναι άνθρωποι ή διάβολοι, διότι τόσα

ρετούσαν διά χειραψίας τους Στρατιώτες κραυγάζο­ ντας με χαρά "ζήτω ο Αγιος Μάρκος!". Ο πρώτος Στρατιώτης που παρουσίασε εχθ ρική κεφαλή στον αρχιστράτηγο ανταμείφ θηκε με δέκα δουκάτα, και ασπασμούς», αναφέρει ο Σανούτος. Αν τότε ο αρχι­ στράτηγος των ιταλικών δυνάμεω ν, δούκας της Μάντουας, εκμετα λλευότα ν τη νίκη των Στρατιωτών και έσπ ευδε να επιτεθεί στην εμπ ροσθοφυλακή του γαλλικού στρατού, που διοικούσε ο Ιταλός Τριβούτσιο, ο γαλλικός στρατός στο σύνολό του θα είχε ηττη θεί και καταστραφεί. Οι Ιταλοί όμως παρέμειναν στις θέσεις τους, θεωρώντας ότι η καλύτερη τακτική

Αξιωματικός Στρατιώτης, οπλισμένος με κεψαλοθραύστη, « βαλκανικού » τύπου ασπίδα και σπάθη, φέρων τον χαρακτηριστικό πίλο.

ήταν να αφήσουν τους Γάλλους να δια λυθούν από την έλλειψη εφοδίων. Την 5η Ιουλίου ένα ισχυρό α­ πόσπασμα Γάλλων επιχείρησε να διεμβολήσει τις α­ μυντικές γραμμές των ιταλικών δυνάμεων. Αμέσως όμως δ έ χ θ η κ ε την επίθεση 24 Ελλήνων. Οι 80 Γάλλοι δ εν άντεξαν την ελληνική έφ οδο και αφού άφησαν πίσω τους 10 νεκρ ο ύς τράπηκαν σε φυγή. Ενας ιππό­ της τους που δ εν πρόλαβε να ξεφ ύγει αποκεφαλί­ στηκε από έναν Στρατιώτη.

ντι στην ποιοτική υπεροχή των Γάλλων, σε πεζικό, ό ­

Την επομένη ο γαλλικός στρατός κιν ή θ η κε κατά

που οι Ελβετο ί θεω ρ ού ντο οι καλύτεροι πεζοί της Ε υ ­

του συμμαχικού. Η μεγάλη μάχη του Φ ό ρ νο β ο άρχι­

ρώπης, αλλά και σε ιππικό, αφού η έφ οδος των Γάλ­

ζε. Τη γαλλική εμπ ροσθοφυλακή αποτελούσαν 3.000

λων Gens d’armes δ εν είχε ποτέ αποκρουστεί, οι Ιτα­

πεζοί, 300 αφιππευμένοι τοξότες και οι 200 Σκώτοι

λοί δ εν είχαν να αντιπαρατάξουν παρά μόνον τους

της βασιλικής φρουράς. Α κο λο υθούσ α ν οι τρομεροί

Στρατιώτες.

Ελβετοί, σε σχηματισμό βαθιάς φάλαγγας, οι Γερμα­

Την 1η Ιουλίου 1495 ο δ εύ τερ ο ς στην ιεραρχία

νοί σε διάταξη ακροβολισμού και το ελαφρύ πυρο­

του γαλλικού στρατού, στρατάρχης Ζιέ, τέ θ η κ ε επι­

βολικό -28 πυροβόλα- έτοιμο να καλύψει με τα πυρά

κεφαλής 40 ιπποτών και αρκετών Γερμανών μισθοφ ό­

του τα προελαύνοντα τμήματα. Πίσω από την εμπ ρο­

ρων αρκεβουζιοφόρω ν και επιχείρησε να διασχίσει

σθοφ υλακή βάδιζε ο ίδιος ο Γάλλος βασιλιάς, επικε­

τον ποταμό, σε μια προσπάθεια δημιουργία προγε­

φαλής 1.750 περίπου εφίππων πολεμιστών. Την οπι­

φυρώματος. Οι Στρατιώτες όμως ήταν εκεί και τους

σθοφ υλακή αποτελούσαν 300 ιππότες, 1.000 Γάλλοι

περίμεναν. Α κο λο ύ θ η σ ε σύντομη συμπλοκή κατά την οποία οι Γάλλοι είχαν 30 νεκρ ο ύ ς και 12 αιχμαλώτους, ανάμεσα στους οποίους ένας Γάλλος ιππότης, ο οποί­ ος εξαγοράστηκε έναντι 1.000 δουκάτω ν και ένας Ελ β ετό ς αξιωματικός, ο οποίος εξαγοράστηκε έναντι 500 δουκάτων. Οι Ελληνες έχασαν μόνο ένα άλογο. Μ ετά τη νίκη αυτή, οι Στρατιώτες αντεπ ιτέθηκαν και διέλυσαν ένα ακόμα γαλλικό απόσπασμα. «Ολοι χαι­

Κλασική παράσταση κατάψρακτσυ (θω ρακισμένου) Ελληνα Στρα τιώ τη. Φέρει κοντή λόγχη , ίσιο νυκτικό σπαθί και δυτικό κράνος.

πεζοί και ένας λόχος Σκώτων φρουρών. Η οπισθοφυ­ λακή σ υνόδ ευε τα μεταγωγικά και το βαρύ π υροβο­ λικό του στρατού. Την ίδια ώρα στο ιταλικό στρατόπεδο επικρατού­ σε διχογνωμία. Ορισμένοι Ιταλοί αξιωματούχοι θα ή ­ ταν απολύτως ευχαριστημένοι με την αποχώρηση και μόνο των Γάλλων, χωρίς μάχη. Οι Ενετο ί όμως επέμειναν. Ωστόσο μέχρι να ληφ θεί η οριστική απόφαση, αν θα π ολεμήσουν ή θα α ρκεσ τούν να παρακολου­ θ ο ύ ν την αποχώρηση των Γάλλων, οι τελευταίοι εί­ χαν διασχίσει τον ποταμό Τάρο, στο Φ όρνοβο. Τότε μόνον οι Ιταλοί αποφάσισαν να δράσουν. Χώρισαν τις δυνάμεις τους σε εννέα διοικήσεις και ετοιμάστηκαν να επιτεθούν. Οι Ελλη νες Στρατιώτες, 600 περίπου τον αριθμό, μαζί με 200 Ιταλούς ιππείς και 600 Ιτα­ λούς έφιππους τοξότες, διατάχθηκαν να α κολου­ θ ο ύ ν τους Γάλλους κατά μήκος του ποταμού, με σκοπό να τους προσβάλουν από το αριστερό πλευ­ ρό, την ώρα που ο κύριος όγκος του ιταλικού στρα­ τού θα τους προσέβαλλε στο δεξιό. Οι Ιταλοί πράγ­ ματι επιτέθηκαν, ωστόσο όχι απλώς αναχαιτίστηκαν, αλλά σφαγιάστηκαν από τους Ε λ β ετ ο ύ ς, οι οποίοι εκτέλεσαν, κατά τη συνήθειά τους και 400 αιχμαλώ­ τους. Στο αριστερό πλευρό όμως η επίθεση των Ιτα­ λών και των Ελλήνω ν εξελίχθηκε διαφορετικά. Οι 1.400 ιππείς και έφιπποι πεζοί διέσπασαν αρχικά τη γαλλική διάταξη και έτρεψ α ν σε φυγή τους απέναντι τους εχθ ρο ύ ς. Τότε όμως οι Ιταλοί άφησαν τη μάχη και στράφηκαν κατά των γαλλικών μεταγωγικών, α-

3 0 I ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ

ψήνοντας τους Ελλη νες να μάχονται μόνοι. Οπως ή ­

Οταν η

ταν φυσικό, οι τελευταίοι απαγκιστρώθηκαν και όρ-

Ελληνες ήταν λίγοι, επιχείρησε

μησαν στα μεταγωγικά. Α κο λο ύ θ η σ ε

έξοδο. Οι 12 τότε τράπηκαν σε

σφαγή των

φρουρά

1.500 περίπου Γάλλων φρουρών, ενώ όλα τα μεταγω­

φυγή,

γικά περιήλθαν στα χέρια των Ελλήνων.

ένα σημείο

κα τευθυνόμ ενοι όπου

450 Ελλη νες

Τα λάφυρα που οι Γάλλοι είχαν αρπάξει, αξίας άνω των 200.000 χρυσώ ν δουκάτων, έπεσαν στα χέρια των

είδε

ότι οι

προς

ενέδ ρευα ν

Στρατιώτες

και

ζαγραδόροι. Οι ανυποψίαστοι

Ελλήνων. Ανάμεσα στα άλλα λάφυρα ξεχώριζαν η πε­

Γάλλοι έπεσαν στην παγίδα και

ρικεφαλαία και η σπάθη του ίδιου του Καρόλου Η ’. Ο

διαλύθηκαν. Αλλοι 15 σκοτώ­

υπόλοιπος γαλλικός στρατός όμως ξέφυγε, αφήνο­

θηκα ν και 17 αιχμαλωτίστηκαν,

ντας πίσω του περί τους 3.000 άνδρες του νεκρούς

μαζί με 32 άλογα.

και αιχμαλώτους (1.200 μάχιμους και 1.500 βοηθητι­

Στις 15 Ιουλίου οι Στρατιώ­

κούς). Οι απώλειες των Ιταλών έφτασαν τους 2.000

τες εκτέλεσα ν μεγάλης κλίμα­

άνδρες περίπου. Οι Ελληνες δ εν φαίνεται από τις πη­

κας επιδρομή κατά της Νοβά­

γές να υπέστησαν απώλειες στη μάχη. Ανάμεσα στους

ρα και κυρίευσαν την πόλη,

Στρατιώτες που διακρίθηκαν στη μάχη ήταν και ένας

πλην του φ ρουρίου της, κατα­

νεαρός, ονόματι Μ ερκούριος Μπουγάς ή Μπούας-Γρί-

τροπώνοντας τα γαλλικά στρα­

βας. Σύντομα το όνομά του θα γινόταν πασίγνωστο

τεύματα. Ο Ε ν ετό ς ιστορικός

σε όλη την Ευρώπη, μαζί με αυτά των υπολοίπων κε­

Σανούτος σε έκθ εσ ή του προς

φαλών των Στρατιωτών, του Δημητρίου Λασκάρεως

τις αρχές της Δημοκρατίας α­

εκ Ζα κύνθου, των Ιωάννη και Θεοδώ ρου Παλαιολό-

ναφέρει ότι οι Στρατιώτες μό­

γων εκ Πελοποννήσου, του Φιλίππου εκ Μακεδονίας, του Βουζύκη και Μπούα εκ Ναυπλίου και Αργους. Σ ύ μ ­ φωνα με μια άποψη, ο Μ ερκούριος Μπούας επιτέθηκε και κατά του ιδίου του Γάλλου βασιλιά Καρόλου, τον ο­

νοι, χωρίς τη βοήθεια πεζών,

Βαριά θω ρακισμένος, πρώιμος αρκεβουζιοφόρος.

κέρδισαν τη νίκη, έναντι ισχυρών γαλλικών δυνά μ ε­ ων. Μ ετά τη νίκη οι Στρατιώτες επέστρεψαν στο στρατόπεδο, επ ευφ ημούμενοι από όλον τον στρατό.

ποίο και τραυμάτισε στο πρόσωπο.

Α κόμα και ο Μ αρκήσιος του Μιλάνου έστειλε ευχαρι­

Μ ΕΤΑ ΤΗ Μ ΑΧΗ

ντας την για την αποστολή των Στρατιωτών «οι οποί­

στήριο επιστολή στην ενετική γερουσία, ευγνω μονώ ­ οι απέκλεισαν τον ε χ θ ρ ό και έσωσαν τη χώρα»! Τελι­ Μετά τη μάχη η συμμαχία των ιταλικών κρατών

κά, όταν αφίχθησαν στη Νοβάρα και τα υπόλοιπα

ουσιαστικά διαλύθηκε. Μ όνο οι Ενετοί επέμειναν

τμήματα Στρατιωτών, υπό τον Μ ερ κούρ ιο Μπούα, τα

στον κατά των Γάλλων πόλεμο, και έστειλαν μάλιστα

οποία καταδίωκαν τον υποχωρούντα γαλλικό στρατό,

τους Ελληνες να καταδιώξουν τον ηττημένο εχθρό ,

οι αποκλεισμένοι στη Νοβάρα Γάλλοι αναγκάστηκαν

μέχρι της εξόδου του από το ιταλικό έδαφος, προκα-

με τη σειρά τους να παραδοθούν. Επρόκειτο για τη

λώντας του και άλλες απώλειες. Παράλληλα εξακο­

μεγαλύτερη νίκη που είχε πετύχει τμήμα ιππικού σε

λούθησ α ν να ταλαιπωρούν τους αποκλεισμένους στη

πολιορκητική επιχείρηση! Στη μάχη αυτή οι Γάλλοι υ­

Νοβάρα Γάλλους. Την επ ομένη της μάχης του Φόρνο-

πέστησαν τουλάχιστον 800 απώλειες.

6ο 12 Στρατιώτες έστησαν ενέδ ρ α και σκότωσαν ε ν ­

Η μάχη του Φ ό ρ νο β ο σημα τοδότησε την έναρξη

νέα Γάλλους, αρπάζοντας και έξι πολεμικά άλογα.

των περίφημων Ιταλικών Πολέμων, οι οποίοι διήρκεσαν με διαλείμματα έως το 1554. Πέραν των Γάλλων

Παράσταση Στρατιωτών, από το Εθνικό Μ ουσείο της Νέας Υόρκης.

και των Ιταλών ενεπλάκησαν σε αυτούς και οι Ισπα­ νοί, αλλά και οι Γερμανοί, ακόμα και οι Αγγλοι. Φ υσι­ κά στους στρατούς όλων αυτών των ευρωπαϊκών κρατών πολεμούσα ν και Ελληνες, οι οποίοι δίδαξαν στους Ευρωπαίους την αξία των ελαφρών στρα τευ­ μάτων. Ξ

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦ ΙΑ (1) Κ. Σά θα ς: ΤΟΥΡΚΟΚΡΑΤΟΥΜ ΕΝΗ Ε ΛΛΑΣ, Αθήνα 1869, ανατύπωση, Β ιβλιοθήκη Ιστορικώ ν Μ ελετώ ν, Εκδόσεις Καραβία, Αθήνα, 1995. (2) Κ. Σά θα ς: ΕΛΛΗ ΝΕΣ ΣΤΡΑΤΙΩΤΕΣ ΕΝ ΤΗ ΔΥΣΕΙ, Αθήνα 1885, ανατύπωση Εκδόσεις Φιλόμυθος, Αθήνα, 1993. (3) Η. Ο ικονομόπ ουλος: Α ΡΜ Α ΤΟ ΛΟ Ι ΚΑΙ ΚΛΕΦΤΑΙ, επανέκδοση από το πρω τότυπο του 1902, Ελεύθερη Σκέψ ις, Αθήνα, 1998. (4) Τ. Arnold: THE RENAISSANCE AT WAR, Smithsonian Books/Collins, New York, 2006. (5) D. Nicolle: FORNOVO 1495. FR AN CE'S BLOODY FIGHTING RETREAT, O sprey Publishing, London, 1996.

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ UTOPIA I 31

·|*'1

Γ .» Ί* < > Β ιΛ '

·.

Ο Σ ΤΡ Ο ΓΟ Τ Θ Ο Σ ΗΓΕΜ ΟΝΑΣ ΤΗΣ ΙΤΑΛΙΑΣ (6ος αι. μ.Χ.) Η συγκεκριμένη αναπαράσταση επ ιχειρ εί να π ρ ο σ ε γγ ίσ ε ι οπτικά τις ισ τορικές πη γές που περιγράφουν την πλούσια αρματωσιά του Γότθου βασιλιά Τωτίλα: Η πανοπλία του α π ο τελεί συνδυασμό ελληνορωμαϊκών και ευρασιατικών απαρτίων (φ ολιδωτό περιλαίμιο, αλυσιδωτό θώρακα ρωμαϊκού τύπου, ημιθωράκιο και επωμίδες από συρραμένα πλακίδια, αρθρω τές περικνημίδες) κάτι αναμενόμενο για έναν βάρβαρο ηγεμόνα που προβά λλει τον εαυτό του ως διάδοχο των Ρωμαίων αυτοκρατόρων (έρευναεικονογράφ ηση: Χρήστος S / Γ ran/νόπουλος). ·ι§

32 I ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ

ΙΣΤΟΡΙΑ

Κ Μ ΙΙΑ Ν Τ ΙΝ Ο Σ 8 ΠΑΠΑ&ΗΜΗΤΡΙΟΙ

p N p i i a j i W

®

T O Ü ||

αναιοΠικού ρωμαϊκού KpQTOuc, που uoriic είχαν επικρατιίοει επί των Γότθων στην ΙταΠίά, κατανίκησαν και touc συμμάχους αυτών Φρύνκουι:, που είχαν οπεύοει να touc Οιαοώοουν Η εντυπωσιακή όιιως επιτυχία οε τακτικό επίπεδο επρόκειτο ποΠύ ούντομα να αποθειχθεί πύρρειοζ νίκη οε οτρατηνικό...

ΣΤΡΑΤΙΟΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ

133

Βουργουνδία ανατολικά. Σύμφωνα με νεώτερους υπολογισμούς, Κ«4 ί ι C \

-J—

■Λ

ί£ » C U J j

σε αυτή την έκταση ζούσαν μερικά εκατομ­

Λ 1 / dLM Q f*4 *' ο υ

μύρια Γαλατών-πρώην Ρωμαίων πολιτών (οι συγγραφείς μιλούν για 20-30 εκατομμύρια, ενώ κάποιοι κάνουν λόγο ακόμα και για 50 εκατομμύρια)

υπό

την

κυριαρχία

των

150.000 Φράγκων κατακτητών... Συνειδητο­ ποιώντας πλήρως την κατάσταση, ο Κλόβις, ο οποίος, εκτός από εμπνευσμένος και ο­ ξυδερκής πολεμικός ηγέτης, ανελέητος κατακτητής και πονηρός διπλωμάτης, ήταν και ηγεμόνας που έβλεπε μακριά, αναζήτη­ σε λύσεις που θα εδραίωναν την εξουσία του. Αν και ειδωλολάτρης ο ίδιος, κατανόη­ σε πολύ γρήγορα τα οφέλη που θα είχε το νέο καθεστώς αν συμμαχούσε με την κυ­ ρίαρχη στις περιοχές που κατέκτησε χρι­ στιανική εκκλησία. Και εξίσου σύντομα έ­ θεσε σε εφαρμογή την πολιτική του, ώστε να δώσει ισχυρή πνοή και εσωτερική συνο­ χή στο νεοσύστατο φραγκικό βασίλειο. Αρχικά νυμφεύθηκε μια χριστιανή πριγκίπισσα από τη Βουργουνδία (κράτος που είχαν συγκροτήσει οι Βουργουνδοί μεταξύ

l'c r h ~ p j e>
—

x

> S

* ' |/ ij j

i t a u

Lr\JL3 C ,

K

o j^ e S j]

T

"

\ ^ . ~ rrfr4 j μ r U j P f

>t- A - w · - 2 x | « / /

,

.... «V 1.. ... , / / Ü ,/ \ o

t f a u J L e

έχοντας συμφωνήσει πλήρως με τους τοπι­

, ^XX£ /

κούς χριστιανούς επισκόπους, σε μια λα­ μπρή τελετή που είχαν να δουν επί πολλά

J £ r u j A J - ä -*/ r i f f . ® « 2 u J U U .

■p'd-sO I O T ^ C j O ■Ύ Γ ^ -fJ τ χ ν ,μ

ανατολικής Γαλατίας και ποταμού Ρήνου), την Κλοτίλδη. Λίγα χρόνια αργότερα (496),

~ ~ & & y Ö~X*-C*->J vy )

O X j $l ^ f X X } μ Κ · ^ ^ 4

μ,

χρόνια οι κάτοικοι της περιοχής της πόλης Ρενς (Reims:, μεγάλη πόλη της βορειοανα­

‘

τολικής Γαλλίας), τόσο ο ίδιος ο βασιλιάς

Ανώτερος αξιωματούχος της χριστιανικής αυτοκρατορίας, φέροντας το χα ρακτηριστικό του αξιώματος του καπέλο, με την ακολουθία του (εικονογραφημένο χειρόγραφο).

όσο και πολλοί αξιωματούχοι του βαπτίστηκαν χριστιανοί από τον επίσκοπο Ρεμίγιο. Ακολούθησαν σύντομα όλοι οι Φράγκοι πο­

διοικητικές ικανότητες. Αφού ανέλαβε το α­

σία της ανατολικής χριστιανικής αυτοκρα­

ξίωμα με αίσθημα ευθύνης, συγκέντρωσε

τορίας σταδιακά αποκαθίστατο σε ολόκλη­

έως το τέλος του αιώνα, το νέο βασίλειο έγι-

και εφόδιασε τις διάφορες μονάδες του αρ­

ρη τη χώρα. Την ίδια εποχή όμως μια νέα α­

νε εξολοκλήρου χριστιανικό.

χικά στην Ιλλυρία και στη συνέχεια, διασχί­

πειλή διαγραφόταν στα βορειοδυτικά.

ζοντας τη Δαλματία (551/552), έφθασε στην Ιταλική χερσόνησο, χωρίς να αντιμετωπίσει σοβαρή αντίσταση. Την ίδια εποχή ο στόλος του αυτοκράτορα συνέτριβε το ναυτικό των

λεμιστές με τις οικογένειές τους και έτσι,

Πολύ γρήγορα οι νέοι προσήλυτοι, με τον φανατισμό του νεοφώτιστου αλλά και

Η ΔΗ Μ ΙΟ ΥΡΓΙΑ ΤΟΥ Φ ΡΑΓΚΙΚΟΥ Β Α ΣΙΛ ΕΙΟ Υ

με ενισχυμένες τις δυνάμεις τους, επιδόθηκαν στο έργο της επέκτασης της κυριαρχίας τους και ταυτόχρονα βέβαια της πίστης

Οστρογότθων και κυριαρχούσε στην Αδρια-

Οι Φράγκοι ήταν γερμανικό φύλο που

τους. Αρχικά προσέβαλαν τους ειδωλολά-

τική θάλασσα, ενισχύοντας και συντρέχο­

κατά τον 5ο αιώνα μ.Χ. είχε εισβάλει στη

τρες Αλαμανούς που κατοικούσαν στη ση­

ντας διαρκώς τον αυτοκρατορικό διοικητή.

Ρωμαϊκή

ακολουθώντας

μερινή Αλσατία, τους κατανίκησαν και ό­

0 τελευταίος έφθασε στη Ραβέννα, ενίσχυ-

άλλα φύλα που είχαν προηγηθεί και είχαν

σους δεν εκδιώχθηκαν πέραν του ποταμού

σε τις δυνάμεις του με τις τοπικές φρουρές

ανοίξει τον δρόμο (Βάνδαλοι, Βουργουν-

Ρήνου τους υπέταξαν (από τότε η Αλσατία

και σύντομα κατανίκησε τον Οστρογότθο

δοί, Σουηδοί, Αλανοί). Μετά από συγκρού­

είναι περιοχή με μεικτό πληθυσμό είτε φρα-

Αυτοκρατορία

βασιλιά Τωτίλα και τον στρατό του στην α­

σεις και βιαιοπραγίες μερικών ετών οι

γκικής-γαλλικής καταγωγής είτε αλαμανι-

ποφασιστική μάχη των Ταγινών (ή μάχη στα

Φράγκοι εγκαταστάθηκαν στις εύφορες

κής-γερμανικής). Στη συνέχεια, επιτέθηκαν

μνήματα των Ιαλατών, 552).

πεδινές περιοχές της κεντρικής Γαλατίας.

κατά των Βησιγότθων που είχαν εγκαταστα­

Μετά τη συντριβή και της τελευταίας

Συνεχίζοντας τη δυναστεία που ξεκίνησε

θεί νότια του ποταμού Λείγηρα. Οι τελευ­

προσπάθειας των Γότθων και τον θάνατο

ο παππούς του Μεροβαίος (γΓ αυτό ονο­

ταίοι είχαν γίνει ομοίως χριστιανοί αλλά εί­

του Τεία, διαδόχου του Τωτίλα, στη σκληρή

μάστηκε μεροβιγγιακή), ο νέος ηγεμόνας

χαν υιοθετήσει την εκδοχή του Αρείου που

μάχη παρά τον Βεζούβιο, ολόκληρο το βασί­

τους, ο Κλόβις (Χλωδοβίκος στα ελληνι­

από το 325 (σύνοδος της Νίκαιας) είχε κηρυ­

λειο που είχαν συγκροτήσει επί 60 περίπου

κά), από το 481 που ανέβηκε στον θρόνο

χθεί αιρετική.

χρόνια οι Γότθοι στην Ιταλική χερσόνησο

(σε ηλικία μόλις 15 ετών) μέχρι το 486, εί­

Γράφοντας πόσο τον θλίβει «...που οι α-

ουσιαστικά κατέρρευσε (παρά την απεγνω­

χε επεκταθεί σε ολόκληρη την έκταση βό­

ρειανιστές έχουν στην κατοχή τους ένα

σμένη αντίσταση ορισμένων αξιωματούχων-

ρεια του ποταμού Λείγηρα (ελληνικά Λεί-

τμήμα της Γαλατίας», ο Κλόβις με τον στρα­

διοικητών οχυρωμένων πόλεων) και η εξου­

γηρα) μέχρι τη Βρετάνη δυτικά και τη

τό του εξεστράτευσαν κατά των «αιρετι-

3 4 I ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ UTOPIA

κών» και τους κατανίκησαν σε μάχη κοντά στο Πουατιέ (507). Οι Βησιγότθοι αναγκά­ στηκαν να εγκαταλείψουν στους νικητές Φράγκους ολόκληρη την περιοχή έως τα Πυρηναία και οι ίδιοι εγκαταστάθηκαν πλέ­ ον στην Ιβηρική χερσόνησο. Εκείνη την ε­ ποχή ο διορατικός Κλόβις μετέφερε την πρωτεύουσα του κράτους του από το Σουασόν (σήμερα στο Βέλγιο) στο Παρίσι, μια κω­ μόπολη σε στρατηγικό σημείο του ποταμού Σέιν (Σηκουάνας στα ελληνικά). Οι φράγκοι εξακολουθούσαν να θριαμβεύουν και μετά τον θάνατο του Κλόβι (το 511). Οι γιοι και συ­ νεχιστές του επεξέτειναν το φραγκικό κρά­ τος προς νότο (στην Προβηγκία) και προς ανατολάς, ώστε η επικράτειά τους έφθασε μέχρι τις Αλπεις, αποκτώντας επαφή με το οστρογοτθικό βασίλειο της Ιταλίας. Από τη Βιέννη, ο επίσκοπος Αβιτος ενθουσιασμέ­ νος έγραφε προς τους νέους αδελφούς του: «Η πίστη σας είναι ο θρίαμβός μας... κάθε μάχη που δίνετε είναι νίκη για μας»... Καθ’ όλο αυτό το διάστημα που τους ανέδειξε ικανούς και επίφοβους πολεμιστές,

Αυτοκράτορας του ανατολικού χριστια νικού κράτους με την ακολουθία του, κατά τη διάρκεια επίσημης επίσκεψης.

οι Φράγκοι πολεμούσαν πεζή και σχετικά α­ προστάτευτοι. Πολύ σπάνια φορούσαν κρά­ νος ή θώρακα για να καλύψουν τα ευαίσθη­

Αλιτειζ

τα σημεία του σώματός τους. Κατά βάση φο­

ΛΙΓΟΥΡΙΑ

ΒΕΝΕΤΙΑ

ρούσαν πάνω από τη μακριά πουκαμίσα τους έναν κοντό επενδύτη που ήταν διακο­ σμημένος με ζωηρόχρωμες λουρίδες. Επι­ πλέον, κάλυπταν τα πόδια τους με εφαρμο­ στά παντελόνια που κατέληγαν σε μπότες,

Μεδιόλανο Ποτ·Πόδ\

____/—

Γένουα

Πάρμα ΔΑΛΜΑΤΙΑ

.Ραβέννα

οι οποίες δένονταν σταυρωτά με δερμάτινα λουριά έως το γόνατο. Το βασικό τους όπλο ήταν το κοντό ξίφος αλλά μερικές φορές έ­

• Αρίμινο

φεραν και ακόντιο που έμοιαζε πολύ με το αντίστοιχο ρωμαϊκό. Το αγαπημένο τους ό­ πλο πάντως ήταν η φονική φραντσίσκα (francisca), ένας πολεμικός πέλεκυς με μι­

οποίο μπορούσε να διαπερνά τη ρωμαϊκή

ΣΑΜΝΙΟΝ

πανοπλία και να κόβει στα δύο τη ρωμαϊκή α­ σπίδα. Σύμφωνα με κάποιες πηγές, από το χαρακτηριστικό αυτό όπλο, έλαβαν και την επωνυμία τους.

Εκδοτική 2012

I*

% Ρώμη*

ΤΥΡΡΗΝΙΚΟ Π ΕΛΑΓΟ Σ

Αυτή ήταν η δύναμη του φραγκικού βα­

ty/u

Κύμη Η Νεάπολη

σιλείου κατά τον χειμώνα 552/553, οπότε οι

%%

%

νικητές αυτοκρατορικοί επεξέτειναν την ε­ ξουσία τους σε ολόκληρη την επικράτεια του καταλυθέντος οστρογοτθικού βασιλεί­

ΒΡΕΤΙΟ

ου και έφθασαν στα δυτικά όριά του. Ο βα­ σιλιάς των Φράγκων Θευδίβαλδος, ο οποί­ ος δεν είχε θελήσει να βοηθήσει τους Γότ­ θους όταν πολεμούσαν εναντίον του Ναρ-

Μεσσήνη

σή, εκτιμώντας τη νέα κατάσταση που δια­ μορφωνόταν στα ανατολικά σύνορά του, έ­ δωσε άδεια στους υποτελείς του ηγεμόνες των Αλαμανών, Λεύθαρι και Βουτιλίνο, να αναλάβουν

αναγνωριστική

προς τη βόρεια Ιταλία.

εκστρατεία

Χάρτης της Ιταλίας του 6ου αιώνα με τις ση μα ντικότερες πόλεις της. Η περιοχή του ποταμού Κασουλίνο, όπου διεξή χθη η μάχη, βρίσκεται νότια της Ρώμης και βόρεια της Νεάπολης.

Σικελία

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ I 3 5

Σχεδίαση χάρτη: Σταύρος Καπλανίδης / ΓΝΩΜΩΝ

κρή αλλά κοφτερή λάμα που είτε το πετούσαν είτε το κράδαιναν και κτυπούσαν και το

2.000 πολεμιστές, προφανώς αναγνωριστι­ κό, βρέθηκε στο γειτονικό Αρίμινο (σημερι­ νό Ρίμινι), κατηύθυνε εναντίον τους ισχυ­ ρές δυνάμεις του, οι οποίες παγίδευσαν τους Φράγκους την ώρα που είχαν διασκορ­ πιστεί και λεηλατούσαν τα χωριά, τους προ­ σέβαλαν και τους κατέκοψαν ολοκληρωτι­ κά. Ομως η ταχύτατη και βαθιά διείσδυση των Φράγκων στην ιταλική ενδοχώρα ανά­ γκασε τον Ναρσή να μεταβάλει τα σχέδιά του. Διέταξε τις μονάδες του αφενός να ξε­ χειμωνιάσουν στις σημαντικές πόλεις που κατείχαν, ώστε να τις προστατεύουν και από τυχόν αιφνιδιαστική επιδρομή και αφε­ τέρου να συγκεντρωθούν την άνοιξη στη Ρώμη, δηλαδή στο κέντρο της Ιταλικής χερ­ σονήσου, για να ξεκινήσουν από εκεί τη νέα επιχείρηση, εναντίον των εισβολέων που υ­ πέθετε ότι θα βρίσκονταν πλέον εκεί. Ο Ναρσής έπεσε μέσα στους υπολογι­ σμούς του, γιατί οι Φράγκοι, την ίδια εποχή, συνέχισαν την πορεία τους και έφθασαν στην κεντρική χώρα, λεηλατώντας και καί­ γοντας τα πάντα στο διάβα τους. Στην πε­ ριοχή του Σαμνίου, όπου τα βουνά είναι ιδι­

Τμήμα χρ υσ όβ ου λο υ, δηλαδή περγαμηνής σφ ρα γισμένης με την επίσημη, χρ υσή, κρατική σφραγίδα που χρ η σ ιμ οπ ο ιείτο ως επίσημος τρόπος γνω στοποίησης των θ ελή σ εω ν του αυτοκράτορα. Τα χρ υσ όβ ου λα τα χρησιμοποιούσα ν μόνον οι αυτοκράτορες και γ ι’ αυτό ό,τι ήταν γραμμένο ε π ’ αυτών συ νισ τού σε στην ουσία εντολή προς όλους, λειτου ρ γώ ντα ς όπως το σημερινό Φύλλο Εφημερίδος της Κυβερνήσεως.

αίτερα δύσβατα, οι Φράγκοι διοικητές απο­ φάσισαν να χωρίσουν τους δρόμους τους. Ο μεν Λεύθαρις, του οποίου το ενδιαφέρον φαίνεται πως ήταν μόνο η αρπαγή, επέλεξε να συνεχίσει νότια, σε μια κυκλική πορεία διαμέσου της Απουλίας, της Καλαβρίας και

Η ΕΙΣΒ Ο ΛΗ ΤΠΝ Φ ΡΑΓΚΠΝ ΣΤΗΝ ΙΤΑΛ ΙΑ (553 -55 4)

δρες του ηττήθηκαν από τους πολυπληθέ­

στη συνέχεια στρεφόμενος προς τα βόρεια

στερους Φράγκους και το σώμα του διαλύ­

να επιστρέφει στα φραγκικά εδάφη. Ο δε

θηκε ενώ ο ίδιος φονεύθηκε. Με την ακα­

Βουτιλίνος συνέχισε και αυτός νότια προς

Οι δύο υποτελείς ηγεμόνες, αφού συ­

τάσχετη πλέον κάθοδο των εισβολέων και

την πλούσια Καμπανία, τη Λευκανία και το

γκέντρωσαν μεγάλο αριθμό πολεμιστών,

την απουσία ικανού τοπικού διοικητή, οι υ­

Βρέτιο, λεηλατώντας βέβαια ομοίως.

Αλαμανών και Φράγκων, την άνοιξη του 553

πόλοιπες αυτοκρατορικές μονάδες υπο­

Οι Φράγκοι αρχηγοί τράβηξαν ο καθέ­

διέβησαν τον ποταμό Πάδο και εισέβαλαν

χρεώθηκαν να αναδιπλωθούν στη Φαβεντία

νας τον δικό του δρόμο, καταστρέφοντας

στη βόρεια Ιταλία. Σύμφωνα με τις (ελάχι­

(σημερινή Φαέντσα). Ο ίδιος ο Ναρσής μό­

και αρπάζοντας καθ' όλη την άνοιξη και το

στες) πηγές της εποχής, οδηγούσαν 75.000

λις είχε ολοκληρώσει την εκπόρθηση της ι­

καλοκαίρι του 554. Πρώτος ο Λεύθαρις, έ­

άνδρες αλλά ο αριθμός αυτός μάλλον είναι

σχυρής Κύμης και με μεγάλη ικανοποίηση

χοντας συγκεντρώσει τεράστια λεία, πήρε

υπερβολικός. Οι εισβολείς πάντως, κατέλα­

είχε δεχθεί την προσχώρηση του Γότθου δι­

τον δρόμο της επιστροφής προς τον βορ­

βαν γρήγορα την κοντινή Πάρμα και προε-

οικητή της, του Αλίγερνου (αδελφού του

ρά. Η εύκολη λαφυραγώγηση και η απουσία

λαύνοντας διακήρυσσαν ότι έρχονταν σε υ­

τελευταίου Γότθου βασιλιά Τεία), στις δυνά­

αντίστασης μέχρι τότε είχαν κάνει τους

ποστήριξη των Οστρογότθων, κάτι που ό­

μεις του.

Φράγκους τόσο απρόσεκτους, ώστε δεν

μως δεν ήταν αληθές. Πραγματικοί στόχοι

Παρά τις επιτυχίες του, ο συνετός Ναρ­

της εκστρατείας πρέπει να θεωρηθούν α­

σής δεν βιάστηκε να πορευθεί εναντίον

την παρουσία αυτοκρατορικής

διέγνωσαν τον κίνδυνο που ελλόχευε από

φενός η απόκτηση λαφύρων μέσω της λεη­

των Φράγκων. Αντιθέτως, αποφάσισε να δια­

στην κοντινή πόλη Πεσσάρο. Ο διοικητής

λασίας λίγο-πολύ απροστάτευτων περιοχών

χειμάσει στην ισχυρά οχυρωμένη Ραβέννα,

της φρουράς αυτής, ονόματι Αρταβάνης, ε­

και αφετέρου η εξακρίβωση της ισχύος της

όπου θα συγκέντρωνε και θα ξεκούραζε ό­

νεργώντας έξυπνα, έστησε παγίδα στους α­

νέας εξουσίας στην Ιταλία.

λες στις δυνάμεις του, ώστε να είναι έτοι­

νυποψίαστους Φράγκους και τους κτύπησε

δύναμης

Οπως και αν είχαν τα πράγματα σχετικά

μος να ξεκινήσει επιχειρήσεις τον επόμενο

καίρια. Οι ηττημένοι, για να σωθούν, ανα­

με τις προθέσεις των εισβολέων, οι Γότθοι

χρόνο. Πράγματι, εκεί προσέρχονταν στα­

γκάστηκαν να εγκαταλείψουν επιτόπου τη

τους είδαν ως σωτήρες και συντάχθηκαν

διακά και εγκαθίσταντο σε στρατόπεδα οι

λεία που είχαν συγκεντρώσει επί μήνες. Και

μαζί τους, ενώ οι Ερουλοι (γερμανικό φύλο

διάφορες

αυτοκρατορικού

πάλι, όμως, από τις κακουχίες και τις στε­

στην υπηρεσία του αυτοκράτορα της Κων­

στρατεύματος που δεν απασχολούντο σε

ρήσεις του πολέμου (του προηγούμενου)

σταντινούπολης),

κάποια πολιορκία γοτθικής φρουράς.

στα μέρη της Ιταλίας είχε ενσκήψει λοιμός,

που

προσπάθησαν

να

μονάδες

του

τους σταματήσουν, ηττήθηκαν. Ο αρχηγός

Πάντως, η εγρήγορση του αυτοκρατορι-

των τελευταίων, Φούλκαρις, προσπάθησε

κού διοικητή δεν μειώθηκε καθόλου από

επιδημίας, ανάμεσά τους και ο διοικητής

να ανακαταλάβει την Πάρμα και να αποκα-

αυτήν την αναστολή των επιχειρήσεων και

τους Λεύθαρις. Ελάχιστοι κατόρθωσαν τε­

ταστήσει την αυτοκρατορική εξουσία αλλά

την ανάπαυση των ανδρών του. Μόλις έμα­

λικά να διαφύγουν προς τη φραγκοκρατού-

σε μάχη έξω από την πόλη αυτός και οι άν­

θε ότι τμήμα του φραγκικού στρατού από

μενη περιοχή της Βενετίας.

3 6 I ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ U T O PIA

οπότε πολλοί Φράγκοι έπεσαν θύματα της

Κατά το ίδιο διάστημα, ο Βουτιλίνος, έ­

κρά Ασία) και δυνάμεις Γερμανών υπόσπον­

κρατορικού στρατού, βλέπουμε ότι και σε

χοντας ενσωματώσει στη δύναμή του αρκε­

δων συμμάχων, ανάμεσα στους οποίους κυ­

αυτήν την περίπτωση, όπως είχε γίνει προη­

τούς Γότθους και βλέποντας τον φυσικό

ριαρχούσαν οι Ερουλοι υπό τον Σίνδουαλ.

γουμένως και στη μάχη των Ταγινών (552),

πλούτο και τις προοπτικές της Ιταλίας, απο­

Συνολικά ήταν 18.000 άνδρες που τάχθηκαν

υιοθετήθηκε ο συνήθης τρόπος τάξης του

φάσισε να μείνει στη χώρα διεκδικώντας

ως εξής: Στο κέντρο της όλης διάταξης και

βυζαντινού στρατού, που είχε προ καιρού

την στο όνομά του από τον αυτοκράτορα

ιππαστί επί του δρόμου έλαβαν θέση τα

εφαρμόσει με επιτυχία εναντίον των Περ-

της Κωνσταντινούπολης. Αυτό βέβαια σή-

τμήματα πεζικού. Το βαρύ, οπλισμένο με

σών (κυρίως) ο Βελισσάριος. Αυτό προφα­

μαινε ότι έπρεπε να αναμετρηθεί με τον

πανοπλίες, μεγάλες ασπίδες και δόρατα

νώς καταδεικνύει τη σοβαρότητα και τη σύ­

στρατό του Ναρσή. Για να το πετύχει αυτό,

μπροστά και οι πιο ελαφρά οπλισμένοι, με

νεση του αρχηγού του, ο οποίος, ενώ στην

από τη Μεσσήνη, όπου έφθασε λεηλατώ­

δόρατα, ακόντια και τόξα πιο πίσω. Στη δε­

αρχή δεν γνώριζε τα στρατιωτικά, είχε στη

ντας, πραγματοποίησε στροφή 180 μοιρών

ξιά πλευρά τάχθηκε ο ίδιος ο αρχηγός με

συνέχεια καταστεί γνώστης των πολεμικών

και προχώρησε προς τον βορρά για να διεκ-

μονάδες κατάφρακτων ιππέων (φορούσαν

δεδομένων της εποχής του είτε μελετώ­

δικήσει τα σκήπτρα της Ιταλίας. Οι δυνά­

πλήρεις πανοπλίες αυτοί και τα άλογά τους

ντας ο ίδιος είτε αξιοποιώντας τη γνώση

μεις του αυτοκράτορα, την ίδια εποχή, εί­

και κρατούσαν μακριά δόρατα) και άλλα

των έμπειρων υποδιοικητών του και μπο­

χαν συγκεντρωθεί στη Ρώμη και την είχαν

τμήματα ιππικού είτε βαριά είτε ελαφρά ο­

ρούσε έτσι άνετα να λαμβάνει τις απαιτού-

καταστήσει ορμητήριο για τις εκκαθαριστι­

πλισμένων. Στην αριστερή πτέρυγα, τάχθη­

μενες αποφάσεις τακτικής φύσεως.

κές επιχειρήσεις που σκόπευαν να αναπτύ­

καν άλλες μονάδες ιππικού, οι άνδρες των

Ο αντίπαλος στρατός, αποτελούμενος

ξουν. Ο Ναρσής αργούσε να εκστρατεύσει,

οποίων βρίσκονταν κρυμμένοι μέσα στις

από Φράγκους, Αλαμανούς (υποτελείς των

γιατί γνώριζε άριστα την περιορισμένη συ­

πυκνές φυλλωσιές της παρακείμενης ό­

Φράγκων) και Γότθους, συνολικά 30.000 άν­

νοχή και τον ετερόκλητο χαρακτήρα των

χθης και δεν ήταν ορατοί από τους ε­

δρες, πλησιάζοντας προς το ποτάμι και

δυνάμεών του.

χθρούς. Με την εκτίμηση εκ μέρους του

πληροφορούμενος από τους ανιχνευτές

Πρέπει να επισημανθεί εδώ, ότι ο αυτο-

Ναρσή ότι οι εχθροί θα εφορμούσαν προς

του την παρουσία των αυτοκρατορικών,

κρατορικός στρατός του Ναρσή, όπως και

τη γέφυρα του ποταμού, η πτέρυγα αυτή εί­

σταμάτησε την κίνησή του και δημιούργη­

κατά το παρελθόν υπό τον Βελισσάριο, δεν

χε ως αποστολή να προσβάλει τα πλάγια

σε γρήγορα πρόχειρο στρατόπεδο. Αυτό

ήταν ένα ομοιογενές στράτευμα. Τον συ­

της επιτιθέμενης δύναμης. Ηταν δηλαδή

πραγματοποιήθηκε σχετικά εύκολα, με κα­

γκροτούσαν διαφορετικής καταγωγής και

μια παγίδα που είχε προετοιμάσει ο ευφυής

τάλληλη, κυκλική διάταξη όλων των αμαξών

διαφορετικής ποιότητας τμήματα, Ελληνες

Ναρσής εκμεταλλευόμενος αριστοτεχνικά

που χρησιμοποιούσε για να κινείται ο φρα­

της Θράκης, Ιλλυριοί, Ερουλοι, Λομβαρδοί

τη διαμόρφωση του εδάφους.

γκικός στρατός. Το στρατόπεδο που στήθη­

ακόμα και Πέρσες, ενώ η συνολική πειθαρ­

Επισκοπώντας την παράταξη του αυτο-

κε κατ’ αυτόν τον τρόπο, με τις άμαξες πε-

χία και η συνεννόηση μεταξύ τους δεν βρι­ σκόταν σε αξιοζήλευτο επίπεδο. Ο οξυδερ­ κής αλλά ταυτόχρονα συνετός Ναρσής κα­ τέβαλε έντονες προσπάθειες για να εμπε­ δώσει την πειθαρχία και να αναβαθμίσει το επίπεδο συνεννόησης των ανδρών του και, όταν εκτίμησε ότι το είχε πετύχει σε βαθμό ικανοποιητικό, παρέλαβε το μέγιστο μέρος των μονάδων και πορεύθηκε σε συνάντηση των Φράγκων. Οι τελευταίοι δεν ήταν μα­ κριά, είχαν φτάσει έως την Καπύη (σημερι­ νή Κάπουα), οπότε οι δύο στρατοί βρέθη­ καν αντιμέτωποι στη νότια όχθη του ποτα­ μού Κασουλίνο (σήμερα γνωστού ως Βολτούρνο, στις όχθες του οποίου διεχήχθησαν σκληρές μάχες κατά την πορεία των Συμμάχων προς τη Ρώμη, κατά τον Β ’ Πα­ γκόσμιο Πόλεμο), που ρέει κάθετα στον δρόμο Καπύη-Ρώμη.

Η ΣΥ ΓΚ Ρ Ο Υ ΣΗ (Φ 0ΙΝ0ΠΠΡ0 554) Ο Ναρσής, έχοντας διαγνώσει ορθά τις

j

(*\ν

*

μονάδες του σε πλεονεκτικό χώρο, στη νό­ τια όχθη του ποταμού, όπου κυριαρχούσε πυκνή βλάστηση (κυρίως στην ανατολική

’ν \

< ·»

^

~^ί·.y

j f

»

* t

προθέσεις του αντιπάλου του, προετοιμά­ στηκε να τον αντιμετωπίσει, τάσσοντας τις

^

/ 7131 )o p ta o 5 ip ^ K tß ffifT iV X ' '

"*·' i Hs.fdc.si' j j ’ ■" r t V T j j y f "

ä s,

t

.

, i

,

P

/

!

«.5 -

K1!

' W r

h

t

»

f

/

C

,;.cu> τ*£·**ρ

πλευρά). Τον αυτοκρατορικό στρατό αποτελούσαν δυνάμεις από την ανατολή (βαριά ο­ πλισμένοι πεζοί από τα Βαλκάνια και τμήμα­ τα ελαφρού και βαρέος ιππικού από τη Μι­

Εικόνα της χριστια νικής αυλής της Κω νσταντινούπολης, κατά τις σ τιγμ έ ς φροντίδας κάποιου αυτοκράτορα. Πέραν των οικιών εμφ ανίζονται πάνοπλοι οι στρατιω τικοί, οι οποίοι φ έρουν φ ολιδω τούς θώρακες, ασπίδες, λογχοδρέπανα και σημαίες.

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ I 3 7

τη δική του διάταξη που διέφερε πολύ αυ­ τής των αντιπάλων του. Οι Φράγκοι και οι σύμμαχοί τους σχημάτισαν μια σφηνοειδή παράταξη, πολύ αγαπητή στους γερμανι­

Στρατόπεδο Βυζαντινών

κούς λαούς, την επονομαζόμενη από τους Βυζαντινούς ως «σφήνα» ή «κεφαλή κά­ πρου». Πρόκειται για δύο διακριτές διοική­ σεις σε φάλαγγες ικανού βάθους, μία αρι­ στερά και μία δεξιά, που όσο τάσσονταν οι άνδρες από πίσω προς τα εμπρός συνέκλιναν προς το κέντρο, έτσι ώστε σι πρώτες σειρές των δύο φαλάγγων να στέκονται η μία δίπλα στην άλλη, παρουσιάζοντας ενι­

Εκδοτική 2012

αία μεν γραμμή αλλά με μικρό μέτωπο. Εκεί, μπροστά είχαν ταχθεί οι πιο ρωμαλέοι και α­ γριωποί στην έκφραση πολεμιστές τους, ενώ στο τέλος των δύο φαλάγγων τάχθηκε ένα άλλο τμήμα με ακαθόριστο ρόλο. Οι πη­

Σχεδίαση χάρτη: Σταύρος Καπλανίδης / ΓΝΩΜΩΝ

γές δεν διευκρινίζουν κάτι σχετικά με αυτό, αν δηλαδή έπαιζε τον ρόλο εφεδρείας ή αν ετοιμαζόταν να εκμεταλλευθεί τυχόν ρήγ­ μα στο εχθρικό κέντρο, που ήταν το πιθα­ νότερο, γιατί οι φραγκικοί στρατοί (όπως ό­ λοι οι βάρβαροι γενικότερα) δεν συνήθιζαν να κρατούν εφεδρικές δυνάμεις. Και ένα άλλο σημείο της παράταξης των δύο αντιπάλων και της στρατηγικής που αυ­ τή υλοποιούσε παραμένει σχετικά σκοτει­ νό, αυτό της αντιμετώπισης των ιππέων. Σε αντίθεση με τους Βυζαντινούς που διέθε­ ταν αρκετές και καλά εκπαιδευμένες μονά­ δες ιππικού, αντίστοιχες δυνάμεις των Φρά­ γκων δεν κατέγραψαν οι πηγές. Αυτό ήταν κάτι συνηθισμένο γι’ αυτούς αλλά πολύ πε­ ρίεργο για τους Γότθους που είχαν εντα­ χθεί στο στράτευμά τους. Ισως η επιδημία

Η μάχη του Κασουλίνο

που έπληττε τους ανθρώπους να είχε πλήριμετρικά, στηρίχθηκε σε μια καμπή του πο­

και να διακόψει βιαίως αυτές τις μεταφο­

ταμού, και στο σημείο όπου υπήρχε μικρή

ρές. Πράγματι, οι ευέλικτοι ιπποτοξότες

υπήρχαν πράγματι ιππείς λόγω της κακής

γέφυρα κτίστηκε ταχύτατα ξύλινος πύργος,

του Αρμένιου ηγεμόνα δεν δυσκολεύτηκαν

οικονομικής κατάστασης της χώρας.

ξει και τα μεγάλα ζώα, ίσως όμως και να μην

προκειμένου να ελέγχεται η διάβαση και να

καθόλου είτε να φονεύσουν είτε να δια­

Το σχέδιο των Φράγκων, όπως γίνεται

αποτρέπεται

αιφνιδιασμός.

σκορπίσουν τις φραγκικές ομάδες. Επιπλέ­

φανερό από τη μορφή και την κατεύθυνση της διάταξής τους, εστιαζόταν αποκλειστι­

ενδεχόμενος

Με την τοποθέτηση του στρατοπέδου του

ον, λαφυραγώγησαν και τις άμαξες που αυ­

στο σημείο εκείνο, ο Βουτιλίνος αφενός δη­

τοί οδηγούσαν και ήταν έμφορτες με τρό­

κά στη μέγιστη άσκηση πίεσης στο κέντρο

μιούργησε μέτωπο με τον εχθρό του προς

φιμα και άλλα εφόδια. Ο Βυζαντινός διοικη­

των εχθρών, με απώτερο σκοπό τη διάρρη­

τον βορρά και αφετέρου εξασφάλιζε ελευ­

τής και οι άνδρες του είχαν την έμπνευση

ξή της στο κέντρο, τη διείσδυση από εκεί

θερία κινήσεων προς τον νότο, απ’ όπου α­

να βάλουν φωτιά σε μια τέτοια άμαξα που

(από το ρήγμα στο κέντρο της παράταξης),

ντλούσε τις προμήθειές του. Φαίνεται πως,

ήταν γεμάτη με σανό και να την ωθήσουν

τη διοχέτευση ανδρών στα νώτα των μαχο-

παρά την εμφανή αριθμητική υπεροχή του,

πάνω στον ξύλινο πύργο του φραγκικού

μένων και την περικύκλωση του εχθρικού

ο φραγκικός στρατός δεν βρισκόταν σε κα­

στρατοπέδου. Η κατάσταση που δημιουρ-

στρατού. Ενδεχομένως, γνωρίζοντας τον

λή κατάσταση λόγω των επιδημιών που τον

γήθηκε εντυπώσιασε εχθρούς και φίλους,

τρόπο παράταξης των Βυζαντινών (με το

ταλαιπωρούσαν (μάλλον λόγω δυσεντερίας

γιατί η φλεγόμενη άμαξα έπεσε πάνω στον

πεζικό στο κέντρο και το ιππικό στα πλάγια),

στην προκειμένη περίπτωση).

πύργο, του μετέδωσε τη φωτιά, η οποία σύ­

να είχαν λάβει κάποια μέτρα για να απο-

Μετά την εγκατάστασή τους εκεί, οι Φράγκοι ασχολήθηκαν με την ανάπαυση και

ντομα τον κατέστρεψε, ενώ οι φρουροί του

κρούσουν την (αναμενόμενη με βεβαιότη­

μόλις που πρόλαβαν να διαφύγουν.

τα) επίθεσή τους στα αριστερά της πτέρυ­

τη γενικότερη ενδυνάμωσή τους, πριν επι­

Υπό αυτές τις συνθήκες, ο Βουτιλίνος

χειρήσουν την επίθεσή τους. Ο Ναρσής ό­

επεδίωξε την αναμέτρηση και κινητοποίησε

γάς τους. Δεν γνωρίζουμε με σιγουριά αν το προέβλεψαν, καθότι η μοναδική μας πη­

μως δεν ήταν διατεθειμένος να τους αφή­

τους άνδρες του, όσους ήταν σε καλή κα­

γή (ο ιστορικός Αγαθίας) δεν αναφέρει τί­

σει αμέριμνους. Οταν είδε ότι διασκορπίζο­

τάσταση από πλευράς υγείας, και τους πα-

ποτα σχετικά, αλλά θα ήταν απαράδεκτη ο­

νταν για να βρίσκουν προμήθειες στα γύρω

ρέταξε για μάχη. Το σύνολο των φραγκικού

λιγωρία, αν δεν το είχαν προβλέψει. Σίγου­

μέρη, διέταξε τον διοικητή του ιππικού Χα-

στρατεύματος, που παρέμενε αριθμητικά

ρα πάντως, δεν προέβλεψαν, επειδή δεν εί­

ναράγκη να λάβει τμήμα ελαφρών ιππέων

ανώτερο του αυτοκρατορικού, σχημάτισε

χαν ορατότητα, πώς θα αντιμετώπιζαν τα

3 8 I ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ

τμήματα ιππικού της αριστερής βυζαντινής πτέρυγας που είχαν κρυφτεί στο παρακεί­ μενο δάσος. Απέναντι στους Φράγκους, οι αυτοκρατορικοί είχαν ήδη λάβει τις θέσεις που προείπαμε αλλά ένα έκτακτο γεγονός περιέ­ πλεξε κάπως την κατάσταση και απείλησε να διασπάσει ολόκληρη την αυτοκρατορική δύναμη. Κατά την προετοιμασία των ανδρών ένας εκ των Ερούλων διοικητών σκό­ τωσε τον υπηρέτη του, για κάποια ασήμα­ ντη αφορμή. Το θέμα τάραξε άλλους υπη­ ρέτες, στρατιώτες, αξιωματούχους και έφθασε μέχρι τον αρχιστράτηγο. Ο Ναρσής, όπως όλοι σι μεγάλοι ηγέτες, επιθυμούσε να αποδώσει δικαιοσύνη και να κατευνάσει τη δικαιολογημένη οργή των υφισταμένων του (που στη συντριπτική πλειονότητά τους εμπνέονταν από χριστιανικά ιδεώδη). Γ ι' αυ­ τό, απαίτησε από τον Ερουλο διοικητή αυτό που σήμερα θα χαρακτηρίζαμε αυτοκριτική και, προπάντων, μεταμέλεια. Εκείνος όμως στάθηκε πεισματικά αρνητικός και δεν δέ­ χθηκε τίποτα, οπότε ο Ναρσής, για να δώ­ σει τέλος στην εκκρεμότητα, διέταξε την παραδειγματική εκτέλεσή του. Μόλις αυτή πραγματοποιήθηκε όμως, πυροδότησε ά­ μεση αντίδραση των συμπατριωτών του την οποία απέτυχε καταρχήν να κατευνάσει ο γενικός αρχηγός τους Σίνδουαλ. Οι Ερουλοι πολεμιστές σχεδόν στασίασαν αλλά υπό την επιρροή του αρχηγού τους έμειναν στο αυτοκρατορικό στρατόπεδο και δέχτηκαν να συζητήσουν. Στο μεταξύ, όμως, ο Ναρσής είχε παρα­ τάξει όλα τα άλλα στρατιωτικά τμήματα και βάδιζε εναντίον των (επερχόμενων ούτως ή

Προσωπογραφία του αυτοκράτορα Ιουστινια νού Α ’ (527-565), του τελευ τα ίου Ρωμαίου αυτοκράτορα σύμφωνα με πο λλο ύ ς μ ελετη τές (ψηφιδωτό στον ναό του Α γίου Α πολλινά ριου της Ραβέννας).

άλλως) Φράγκων. Ενεργώντας αρκετά τολ­ μηρά, άφησε ένα κενό στη διάταξή του για

Οπως και αν έχουν τα πράγματα, ο Ναρσής

του να αφήσει κενό στο κέντρο της διάτα­

να το καταλάβουν οι Ερουλοι, τους οποίους

μπορούσε να είναι βέβαιος για την αναδί­

ξής του δεν παύει να χαρακτηρίζεται ως πα­

ανέμενε

προσέλθουν.

πλωση των Ερούλων έπειτα από πιο ψύ­

ρακινδυνευμένη.

Οπωσδήποτε η απόφασή του εκείνη, φαίνε­

χραιμες σκέψεις, αλλά και πάλι η απόφασή

βέβαιος

ότι

θα

Την ίδια ώρα οι Φράγκοι προήλαυναν

ται στα μάτια των μεταγενέστερων αναλυ­ τών παρακινδυνευμένη, γιατί δημιουργού­ σε σοβαρό κίνδυνο κακής εξέλιξης της μά­ χης, καθότι εκείνη τη στιγμή η συμμετοχή των Ερούλων ήταν κάτι αμφισβητούμενο. Ο Βυζαντινός αρχιστράτηγος ενεργώντας έ­ τσι, εξαρτούσε την έκβαση της σύγκρου­ σης από παράγοντα εντελώς αβέβαιο... Ισως, όμως, η οπτική των σύγχρονων ιστορι­ κών να μην είναι αντικειμενική, γιατί δεν γνωρίζουμε όλα τα δεδομένα της υπόθε­ σης (βασιζόμαστε σε μία μόνον ιστορική πη­ γή). Ο Ναρσής ήταν μάλλον βέβαιος για την αφοσίωση των μισθοφόρων στρατιωτών, καθώς επί των ημερών της διοίκησής του είχε εξασφαλιστεί σε τακτική βάση η κατα­ βολή των αμοιβών τους, κάτι σχετικά σπά­ νιο σε όλους τους μισθοφορικούς στρα­ τούς και κατ’ αυτόν τον τρόπο εξασφαλιζό­ ταν η μακροπρόθεσμη

αφοσίωσή τους.

Ψηφιδωτή παράσταση του ανακτόρου του Γότθου κατακτητή της Ιταλίας και βασιλιά της Θεοδώ ριχου (493-526).

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ U T O PIA 139

θυνση. Κατ' αυτόν τον τρόπο, σε συνεργα­

Χρυσό νόμισμα του Ιουστινια νού Α ’. Σ τη μία του όψη εικο νίζετα ι οα υτοκρά τορα ς ενώ στην ά λλη μια φτερω τή νίκη. Η τακτική καταβολή των χρημάτων που εξασφάλισε ο Ναρσής σ υ ν ετέλεσ ε κατά πολύ στη δ ετικ ή έκβαση του πολέμου.

σία με τα εκατέρωθεν μαχόμενα άλλα τμή­ ματα βυζαντινού πεζικού, ενέπλεξαν τους Φράγκους σε χρονίζοντα αγώνα μέχρι την άφιξη, στα νώτα των τελευταίων, των νικη­ τών ιππέων, οι οποίοι έσπευσαν να εκκαθα­ ρίσουν την κατάσταση. Αυτό ήταν και το τέ­ λος της φραγκικής δύναμης... Κυκλωμένοι σχεδόν από παντού, οι περισσότεροι έπε­ σαν κάτω από συνδυασμένα πλήγματα, πο­ λεμώντας με το πείσμα και το θάρρος της απελπισίας, κάποιοι λίγοι μπόρεσαν να δια­

και αναπτέρωναν το ηθικό τους με την άφι­

δεξιά, όπου η πίεση ήταν μικρότερη. Με αυ­

φύγουν προς το ποτάμι, ενώ αρκετοί, έχο­

ξη Ερούλων αυτόμολων, οι οποίοι τους

τήν την κίνηση όμως, οι Φράγκοι πέτυχαν

ντας χάσει κάθε

γνωστοποίησαν την αναταραχή στις τάξεις

πράγματι να διαρρήξουν το κέντρο του αυ-

στους νικητές.

ελπίδα,

παραδόθηκαν

του αυτοκρατορικού στρατού και το κενό

τοκρατορικού στρατού και να φτάσουν πο­

Με τους ιππείς του αυτοκράτορα να κα­

στη διάταξή του. Υπό αυτές τις συνθήκες,

λεμώντας στα νώτα του, δημιουργώντας έ­

ταδιώκουν ανελέητα όσους προσπαθούσαν να διαφύγουν και τους πεζούς να αποτελει­

άκρατου δηλαδή ενθουσιασμού των Φρά­

τσι τις προϋποθέσεις για περικύκλωση των

γκων που εκδηλωνόταν με άγριες κραυγές,

Βυζαντινών. Σε αυτήν τη φάση, μάλλον ενε-

ώνουν όσους μάχονταν ακόμα, ολοκληρώ­

σαλπίσματα, ήχους από πολεμικά βούκινα

πλάκησαν στη σύγκρουση και οι περιορι­

θηκε η σκληρή μάχη. Η νίκη έστεψε για τρί­

και επιτάχυνση του βηματισμού τους, η

σμένες εφεδρείες τους, προκειμένου να ε-

τη φορά (Ταγίνες, Βεζούβιος) μέσα σε δύο

κρούση των πρώτων γραμμών τους πάνω

νισχύσουν την ασκούμενη πίεση αλλά τις ί­

χρόνια τα βυζαντινά όπλα κάτω από την ά­

στις πρώτες γραμμές των θωρακισμένων

διες εκείνες κρίσιμες στιγμές κατέφθασαν

ξια διοίκηση του Ναρσή, ο οποίος σημειωτέ-

λογχοφόρων του αυτοκρατορικού στρατού,

στο πεδίο οι μετανιωμένοι Ερουλοι, οι οποί­

ον ήταν 73 ετών. Οι απώλειες των φράγκων

πρέπει να ήταν συγκλονιστική! Οι φωνές

οι έσπευσαν να προσβάλουν τους Φρά-

υπολογίζονται σε 20.000-25.000 νεκρούς και

των πρώτων τραυματιών σε συνδυασμό με

γκους, αφαιρώντας τους παράλληλα το τα­

αιχμάλωτους (κατά τον Αγαθία μόνο πέντε

την κλαγγή των όπλων και τις κραυγές των

κτικό πλεονέκτημα που εκείνοι είχαν πετύ-

διέφυγαν τη σφαγή...), ενώ τα στρατεύματα

συμπλεκόμενων ανδρών συμπλήρωσαν η­

χει.

του αυτοκράτορα θρήνησαν μόνο 80 νε­

χητικά τη χαοτική εικόνα, ενώ το αίμα έρεε ήδη στο έδαφος.

Τον ίδιο χρόνο όμως που οι Φράγκοι ε­

κρούς, αν πιστέψουμε τον μοναδικό συγ­

πικρατούσαν στο κέντρο και ενέπλεκαν και

γραφέα που την εξιστόρησε (τον Αγαθία). Η

Η ισχύς της επίθεσης των Φράγκων στο

τις εφεδρείες τους, οι δυνάμεις ιππικού

γενικότερη πορεία και η εξέλιξη της σύ­

κέντρο σύντομα αποδείχθηκε ακατάβλητη

των Βυζαντινών, με επικεφαλής τον ίδιο

γκρουσης δικαιολογούν τέτοιες διαφορές,

και τα αυτοκρατορικά τμήματα που βρίσκο­

τον Ναρσή (!), εφορμούσαν κατά των πτε­

ακόμα και αν δεχθούμε μια σκόπιμη μείωση

νταν εκεί, μη βλέποντας και τους Ερουλους

ρύγων της παράταξής τους. Και ναι μεν το

των απωλειών των αυτοκρατορικών (που

να λαμβάνουν τις θέσεις τους, άρχισαν να

πλήγμα από τα αριστερά ήταν αναμενόμενο

φαντάζει ως πιθανότερη εκδοχή). Το σίγου­

κάμπτονται και να συμπτύσσονται αυθόρ­

αλλά το πλήγμα από τις αυτοκρατορικές ί­

ρο πάντως ήταν πως η οποιαδήποτε φρα­

μητα είτε προς τα αριστερά είτε προς τα

λες που επιτέθηκαν από τα δεξιά τους,

γκική απειλή είχε πλέον εξαλειφθεί και ο

προβάλλοντας αιφνιδιαστικά μέσα από το

αυτοκράτορας μπορούσε να πανηγυρίζει

γειτονικό δάσος, δεν ήταν. Παρά τον εν­

για την επιτυχή ανάκτηση και ειρήνευση

θουσιασμό με τον οποίο προχωρούσαν, οι

της Ιταλίας.

Φράγκοι πολεμιστές εντυπωσιάστηκαν από την έφοδο του βυζαντινού ιππικού, για το ο­ ποίο δεν φαίνεται να διέθεταν κατάλληλα αντίμετρα...

Εξωτερική όψη του μα υσω λείου του Θ εοδώ ριχου στη Ραβέννα. Ο Ο σ τρ ογότθος ηγεμόνας δεν θ εμ ελίω σ ε μόνο το βασίλειό του στην Ιταλία (493), αλλά προσπάθησε να σ υ γκ ερ ό σ ει τον παλαιό π ολιτισμό των Ρωμαίων με τον δυναμισμό των Γότθων.

4 0 I ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ

ΣΥ Ν ΕΠ ΕΙΕΣ ΤΗΣ Μ ΑΧΗ Σ, ΚΡΙΤΙΚΗ

Σίγουρα δεν γνωρίζουμε όλες τις λε­

Το χαρακτηριστικό της μάχης παρά τον

πτομέρειες, γι' αυτό δεν μπορούμε να πού­

ποταμό Κασουλίνο ήταν η αντιπαράθεση

με με βεβαιότητα αν επρόκειτο για αδικαιο­

μεικτών δυνάμεων από τη μία πλευρά (ιπ­

λόγητη ανευθυνότητα (δεν έλαβαν κανένα

πέων και πεζών) με αποκλειστικά πεζικές

μέτρο αν και γνώριζαν) ή για ανεπάρκεια

δυνάμεις από την άλλη. Και μπορεί μεν οι

(δεν απέδωσαν τα μέτρα που είχαν λάβει).

πεζοί Φράγκοι να ήσαν περισσότεροι αριθ­

Το βέβαιο είναι ότι έπειτα από δραματική

μητικά, αλλά, αφού η μάχη δόθηκε σε σχε­

σύγκρουση κατάφρακτων ιππέων και απρο­

τικά πεδινό έδαφος, το τακτικό πλεονέκτη­

στάτευτων πεζών, οι τελευταίοι κατακόπη-

μα οπωσδήποτε ήταν με τον στρατό που

καν και οι ιππείς έφθασαν στο κέντρο της ε­

διέθετε ιππείς και γνώριζε να τους αξιοποι-

χθρικής παράταξης διαλύοντας τον σχημα­

εί με τον καλύτερο τρόπο. Εκτός αυτής της

τισμό της. Και στο μέτωπο του πεζικού ό­

βασικής παραμέτρου, η επιτυχής έκβαση

μως η εξέλιξη δεν ήταν θετική για τους

της σκληρής σύγκρουσης, υπέρ των αυτο­

Φράγκους, καθότι οι ξεκούραστοι Ερουλοι

κρατορικών, οφειλόταν στη διαρκή εγρή­

αντιμετώπισαν με επιτυχία τις επιθέσεις

γορση και ετοιμότητα του αρχηγού τους,

τους και, στη συνέχεια, τους περιόρισαν σε

του υπερδραστήριου και αποφασιστικού

συγκεκριμένο χώρο, εμποδίζοντάς τους να

Ναρσή. Χωρίς να αψηφήσει τον αντίπαλό

προχωρήσουν προς οποιαδήποτε κατεύ­

του, παρότι είχε διαγνώσει ορθά τις προθέ­

σεις του, χωρίς να αφήσει καθόλου από τον έλεγχό του την πορεία της σύγκρουσης, χωρίς να επηρεαστεί από τα απρόσμενα αλ­ λά εφαρμόζοντας το σχέδιό του σύμφωνα με τη ρέουσα τακτική κατάσταση, ο Ναρ­ σής στάθηκε στο ύψος των περιστάσεων και κατηύθυνε σωστά τις δυνάμεις του, μέ­ χρι την τελική επικράτηση. Ο αντίπαλός του αντίθετα, ο Φράγκος Βουτιλίνος, δεν αποδείχθηκε ιδιαίτερα άξιος στρατηγός. Η απόφασή του να αποδεχθεί τη μάχη σε έ­ δαφος σχετικά δυσμενές για τις μονάδες του που δεν διέθεταν κάλυψη ιππικού αφή­ νει να διαφανεί κάποια έπαρση, πολύ συνη­ θισμένη μεταξύ των Φράγκων εκείνη την ε­ ποχή. Η πορεία της σύγκρουσης, απέδειξε ότι δεν επρόκειτο μόνο για έπαρση αλλά για πίστη στις ικανότητες των υφισταμένων του και επίδειξη εμπιστοσύνης προς τη (μάλλον ελαφρά) αριθμητική τους υπερο­ χή. Ειδικά στο κέντρο, όπου φαίνεται ότι εί­

Αποψη της Ρώμης όπου φαίνεται το Μ αυσωλείο του Αδριανού, στην όχθη του ποταμού Τίβερη. Η πόλη α π οτέλεσ ε ορμητήριο του Ναρσή για την επιχείρησή του εναντίον των επιδρομέω ν Φράγκων.

χαν τοποθετηθεί οι πιο έμπειροι και γενναί­ οι άνδρες τους, οι Φράγκοι πίεσαν αφόρη­

της ήταν πολύ χειρότερη απ’ ό,τι πριν από

τα και ανάγκασαν γρήγορα τους αυτοκρα-

20 χρόνια. Η ολοκλήρωση του πολέμου έ­

τορικούς σε αναδίπλωση, παρότι αυτοί (οι

λυσε μεν το πολιτικό πρόβλημα (ποιος εί­

Φράγκοι) δεν ήταν καλύτερα οπλισμένοι.

ναι ο κυρίαρχος) αλλά άφησε άλυτα όλα τα

Πρέπει συνεπώς να τονίσουμε ότι, τόσο η

άλλα, που στο μεταξύ είχε δημιουργήσει:

πολεμική ικανότητα όσο και η προσωπική

τα τεράστια οικονομικά, κοινωνικά και πο­

παλικαριά των Φράγκων πολεμιστών ανα-

λιτιστικά προβλήματα. Η κατάρρευση της

δείχθηκαν έντονα κατά τη σύγκρουση, με

οικονομικής δραστηριότητας, η παραμέλη­

παράλληλη υστέρησή τους σε στρατηγική-

ση των αγρών, η απαξίωση της βιοτεχνίας και η εξαφάνιση του εμπορίου, σε συνδυα­

τακτική σκέψη. Σε γενικότερο πλαίσιο εξεταζόμενη, η

σμό με τη γενικευμένη φτώχεια και τη συ­

συγκεκριμένη μάχη παρουσιάζει ευρύτερο

νακόλουθη δυστυχία που κυριάρχησαν, ο­

ενδιαφέρον, καθότι, σύμφωνα με τον εμ­

δήγησαν βέβαια και στην απαξίωση όποιων

βριθή σχολιαστή των πολέμων του Βυζα­

πολιτιστικών δράσεων είχαν αναπτυχθεί

ντίου Τζων Χάλντον: «Η μάχη του Κασουλί-

τον καιρό της οστρογοτθικής εξουσίας.

νο επιβεβαιώνει ότι συντεταγμένο πεζικό,

Αυτή η συνολική υποβάθμιση της κοι­

σε κλασική παράταξη, και καλά υποστηρι-

νωνικής ζωής δεν φαίνεται να ωφέλησε μα­

ζόμενο από ιππικό, παρέμενε ένας σημαντι­

κροπρόθεσμα ούτε την αυτοκρατορία ού­

κός

παράγοντας

τε την Ευρώπη γενικότερα. Για τη σημασία

στους βυζαντινούς στρατούς της περιό­

της βυζαντινής επιτυχίας στην ιστορία της

δου. Επίσης αποδεικνύει ότι η πειθαρχία

τελευταίας,

παρέμενε το ουσιαστικότερο συστατικό

στρατηγικός αναλυτής Φούλερ πολύ εύ­

και

αποτελεσματικός

ο

διακεκριμένος

Βρετανός

και ότι η έλλειψή της ήταν αυτή που πραγ­

στοχα επισήμανε: «Αν οι Οστρογότθοι συ­

ματικά ευθυνόταν για τα όσα προβλήματα

νέχιζαν να εξουσιάζουν την Ιταλία, η μεσαι­

αντιμετώπιζαν οι Βυζαντινοί διοικητές της

ωνική ιστορία θα ήταν διαφορετική. Αντί να

περιόδου...».

έχει υποβιβαστεί σε μία καταστραμμένη,

Στο γενικότερο, πολιτικό επίπεδο, η

δεύτερης κατηγορίας πόλη, χωρίς καμία

μάχη, παρότι ενέπλεξε δυνάμεις του αυτο­

πολιτική σημασία, η Ρώμη θα είχε παραμεί-

κράτορα και Φράγκους που συνόρευαν με

νει το ενεργό κέντρο του δυτικού πολιτι­

την Ιταλία, δεν επεκτάθηκε σε γενικευμένο

σμού και η ανάμειξη του γοτθικού δυναμι­

και

σμού με τη λατινική κουλτούρα θα είχε συ-

φραγκικού βασιλείου. Τόσο ο Ιουστινιανός

ντελέσει πολύ στο να διαλυθεί το σκοτάδι

όσο και ο Φράγκος βασιλιάς Θευδίβαλδος

που μετά τη μάχη της Αδριανούπολης είχε

πόλεμο

μεταξύ

Κωνσταντινούπολης

δεν ήθελαν κάτι τέτοιο και αμφότεροι έ­

σταδιακά κατακλύσειτη Δύση...». Η άποψη

κριναν φρόνιμο να αγνοήσουν ήσυχα το γε­

αυτή μπορεί να αμφισβητείται έντονα αλλά

γονός αποδίδοντάς το σε άστοχες πρωτο­

η πραγματικότητα απέδειξε την προσωρι­

βουλίες κατώτερων ηγεμόνων. Η Ιταλία έ­

νότητα της ανάκτησης της Ιταλίας και την

μεινε έτσι ως βραβείο στην εξουσία της

αποτυχία της σχετικής πολιτικής του Ιου­

Κωνσταντινούπολης,

στινιανού... Ξ

αλλά η

κατάστασή

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ (1) Π α γκόσμιος Ιστορία Time Life: Ο Ι Β ΑΡ Β Α ΡΙΚ Ε Σ ΕΙΣΒ Ο Λ ΕΣ, Καπόπουλος, Αθήνα, 1997. (2) Γ. Καρδαράς: Β ΥΖ Α Ν ΤΙΝ Ο Π Ε ΡΣΙΚ Ο Ι ΠΟΛΕΜ ΟΙ, Η ΣΥ ΓΚ Ρ Ο Υ Σ Η ΔΥΟ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΩΝ, Π ερισκόπιο, Αθήνα, 2006. (3) J. Laffin: 3.500 Χ Ρ Ο Ν ΙΑ ΜΑΧΕΣ, Φλώρος, Αθήνα, 2003. (4) J. Haldon: Ο Ι Π Ο ΛΕ Μ Ο Ι ΤΟΥ Β ΥΖΑ Ν ΤΙΟ Υ, Τουρίκης, Αθήνα, 2004. (5) Ελ. Γλύ κα τζη -Α ρ β ελέρ : Η Π Ο ΛΙΤΙΚΗ ΙΔ Ε Ο Λ Ο ΓΙΑ ΤΗΣ Β ΥΖΑΝ ΤΙΝ Η Σ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑΣ, Ψ υχογιός, Αθήνα, 1988. (6) Γ. Χ ρονόπου λος: Β Ε Λ ΙΣ Α Ρ ΙΟ Σ , Π ερισκόπιο, Αθήνα, 2009. (7) Μ. Αναστασάκος: Β Α Ρ Β Α Ρ Ο Ι, Π ερισκόπιο, Αθήνα, 2009. (8) Α. Μ πάλλας: Ο Α ΡΗ Σ Ε ΙΣ ΤΗΝ ΓΗΝ, ΔΙΣ/ΓΕΣ, Αθήνα, 1965. (9) Δ . Μ π ελέζο ς: Ο Β ΥΖΑ Ν ΤΙΝ Ο Σ ΣΤΡΑΤΟΣ, Περισκόπιο, Αθήνα, 2006. (10) Γ. Χατζάκης: ΙΟ ΥΣΤΙΝ ΙΑ Ν Ο Σ, Ο ΚΟΡΥΦΑΙΟΣ Β ΥΖΑ Ν ΤΙΝ Ο Σ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΑΣ, Περισκόπιο, Αθήνα, 2005. (11) ΙΣ ΤΟ Ρ ΙΑ Ε ΛΛΗ Ν ΙΚ Ο Υ Ε ΘΝΟ ΥΣ, Εκδοτική Αθηνών, Αθήνα, 1987. (12) J. F. C. Fuller: Ο Ι Α Π Ο Φ ΑΣΙΣΤΙΚΕΣ Μ ΑΧΕΣ Π Ο Υ ΔΙΑΜ Ο ΡΦ Ω ΣΑΝ ΤΟΝ ΚΟΣΜ Ο, Π οιότητα, Αθήνα, 2008. (13) Er. M yraise: Ε ΙΣ Α ΓΩ ΓΗ Ε ΙΣ ΤΗΝ ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗΝ ΙΣΤΟ ΡΙΑ Ν , εκδ. ΓΕΣ, Αθήνα, 1966. (14) Κ. Π α πα ρρηγόπουλος: ΙΣΤΟ Ρ ΙΑ ΤΟ Υ Ε ΛΛΗ Ν ΙΚ Ο Υ ΕΘ Ν Ο ΥΣ, National Geographie, Αθήνα, 2009.

Σ Τ Ρ Α Τ Ι Ω Τ Ι Κ Η Ι Σ Τ Ο Ρ Ι Α 141

Ο ΟυέΠιννκιον ανατρέπει ίο σκηνικό οιον Πόλεμο mc IßnoiKiic χεραονησου ΕΥΑΓΓΕΛΟΣ ΤΑΡΤΑΡΗΣ [email protected]

Τον Νοέμβριο ίου 1806 ο Ν απ ολέω ν ανακοίνω σε από ίο Βερολίνο τον ηπειρωτικό αποκλειομό ίω ν λιμανιώ ν της Ευ ρ ώ π η ς από ne βρετανικές ε ξα γ ω γ έ ς, ω ς ύοιατη απόνιηοη οιην ακαιάβληιη έ ω ς τότε ισχύ του Βρετανικού Ναυτικού. Η μοναδική χώ ρα που απέμεινε να διαθέτει τα λιμάνια της στη Βρετανία ήταν η Πορτογαλία, παραδοσιακή σ ύ μ μ α χ ό ς της από το μακρινό 1 3 7 3 . Ενα ν χρόνο μετά (το 1 8 0 7 ) , ο Γά λ λ ο ς αυτοκράτορας αποφ άσισε να εκμηδενίσει αυτή την τελευταία εστία αντίστασης στα σχέδιά του. Εισέβαλε με τον στρατό ίου στην Ιβηρική χερσόνησο κι έτσι οδήγησε στον ομώ νυμο πόϋευο, ό π ω ς είναι γνω στός σττς α γγλό φ ω νε ς χ ώ ρ ε ς , ή στον πόλεμο της Ισπανικής Α ν ε ξα ρ τη σ ία ς, ό π ω ς είναι ε υ ρ έ ω ς γ νω σ τός.

Ναπολέων απέβλεπε σε μια γρήγορη επικρά­

δ ε δ ο μ έ ν ο υ ότι η γη ήταν α­

τηση και δ εν υπολόγιζε ιδιαίτερα τις πολεμι­

φιλόξενη

κές ικανότητες των Ιβήρων, παρότι νωρίτε­

διαρκώς νέα για τις ήττες

Ο

και

κατέφταναν

ρα στη σταδιοδρομία του είχε εκφράσει δ η ­

και την υποχώρηση του Γαλ­

μοσίως αντίθετες απόψεις. Εχοντας ως σύμ­

λικού

Στρα τού

από

την

μαχο τον πρωθυπουργό της Ισπανίας Μ ανουέλ δε Γο-

Πορτογαλία. Ο Βικτώ ρ επι­

δόι, σκόπευε να διαμοιράσει την Πορτογαλία με την

πλέον, όπως εξάλλου και οι

Ισπανία, διασπώντας την σε τρεις ξεχωριστές επι­

υπόλοιποι Γάλλοι επιτελείς

κράτειες. Ομως, η διαφυγή της πορτογαλικής Βασιλι­

στην Ισπανία, δ ε ν είχε πλη-

κής οικογένειας στη Βραζιλία καθώς και η έντο νη α­

ρ ο φ ο ρ η θ εί ακόμη την προ­

ντίδραση των Ιβήρων στην ωμή εισβολή και στις α­

έλαση των Βρετα νώ ν στο ι­ σπανικό έδα φος, και δη την

κρότητες του Γαλλικού Στρατού ανέτρεψαν ριζικά αυτόν τον σχεδίασμά. Προσέφ εραν επιπλέον την ε υ ­ καιρία στη Βρετανία, η οποία μέχρι τότε δ εν είχε α­ ξιόλογη συμμετοχή σε χερσαίες επιχειρήσεις, να απο­ βιβάσει τον Αύγουστο του 1808 στη χερσ όνησο ένα σώμα στρατού υπό τη διοίκηση του νεαρού αντιστρα-

Β ρετα νοί στρατιώ τες επ ιτίθ εντα ι εψ ’ όπλου λό γχη στη μάχη της Ταλαβέρα.

παρουσία τους τόσο πλησίον του. Οι Σύμμαχοι δ ιέθ ετα ν λοιπόν μια θαυμάσια ε υ ­ καιρία να εκμ ετ α λ λ ευ το ύ ν το αριθμητικό και ψυχο­ λογικό τους π λεονέκτημα και με μια σ υνδ υα σ μένη επίθεση να ανοίξουν το ν δ ρ ό μ ο προς τη ν ισπανική

τήγου Α ρ θ ο υ ρ Γουέλσλι, μετέπειτα δούκα του Ουέ-

πρωτεύουσα. Ομως, οι παλινωδίες και η αναξιοπι-

λινγκτον. Η μακρά πορεία προς το Βατερλώ είχε μόλις

στία του Κουέσ τα ακύρωσαν αυτήν τη δυνατότητα

ξεκινήσει.

με τρόπο σ χεδ ό ν κωμικοτραγικό. Αρχικά είχε συμ-

C Ο Γουέλσλι με τη Βοήθεια πορτογαλικών και ισπανικών δυνάμεων είχε καταφέρει να εκδιώξει τους Γάλλους από την Πορτογαλία. 3

φ ω νηθεί η επίθεση να πραγματοποιηθεί στις 23 Ιο υ ­

01 ΣΥΜ Μ ΑΧΟΙ Π Ρ Ο ΕΛ Α ΥΝ Ο ΥΝ

λίου. Οταν ο Γουέλσλι επ ισκέφ τηκε το ισπανικό στρατόπεδο το σούρουπ ο της π ρ ο η γο ύ μ ενη ς η μ έ ­

Τον Μάιο του 1809 ο Γουέλσλι με τη βοήθεια πορτογαλικώ ν και ισπανικών δυνάμεω ν είχε καταφέ­

ρας, για να δ ιε υ θ ε τή σ ε ι τις τελευτα ίες λεπ τομέρει­

ρει να εκδιώ ξει το υ ς Γάλλους από τη ν Πορτογαλία.

ες, ο Ισπανός στρατηγός κοιμόταν και ο υδ είς το λ­

Οι γρ ή γο ρ ες και εντυπω σιακές του επιτυχίες (όπως

μούσε να τον ξυπνήσει. Την αυγή, παρόλα αυτά, σι

στο Γκριζό και στο Πόρτο, στις 11 και 12 Μαΐου αντι-

Β ρετα νο ί ήταν στα όπλα, πανέτοιμοι για τη ν επ ίθε­

στοίχως) ε ν εθ ά ρ ρ υ ν α ν του ς Συμ μά χους, οι οποίοι α­

ση. Ο Κουέστα όμως δ ε ν σηκώ θηκε παρά στις επτά

ποφάσισαν να π εράσουν στην αντεπ ίθεση, στο ι­

το πρωί, όταν είχε χα θεί πλέον κά θε στοιχείο αιφνι­

σπανικό έδα φ ος. Στις 2 Ιουλίου ο Γουέλσλι είχε ήδη

διασμού. Ε ν τέλει, σε μια νέα συνάντηση ανάμεσα

διασχίσει τα πορτογαλικά σ ύνορα και α κ ο λ ο υ θ ο ύ σ ε

στις δ ύ ο

τον δ ρ ό μ ο προς τη Μ αδρίτη. Οι Βρετα νοί, παρότι

στους έκπ ληκτους Βρετα νο ύς πως οι ά νδ ρ ες του

δ ιέ θ ε τα ν ολιγάριθμες δυνά μεις (20.000 ά νδρ ες), α­

δ ε ν ήταν δυνα τόν πια να π ολεμήσουν, καθώς η επό­

διοικήσεις ο γηραιός

Ισπανός δήλωσε

στρατηγού

μ ενη ημ έρα ήταν Κυριακή. Οι παλινωδίες αυτές, σε

Γκρ εχό ρ ιο δ ε λα Κουέστα, ο οποίος, με 33.000 άν­

συνδυα σ μό με τη ν έλλειψ η τροφίμω ν και άλλων ε ­

πέβλεπαν

στη

βο ή θ εια

του

Ισπανού

δρ ες , υποτίθεται πως θα τους π ρ ο σ έφ ερ ε σημαντι­ κή ενίσχυση τόσο σε έμψ υχο όσο και σε υλικό επί­ πεδο. Γρά φ ουμε όμως «υποτίθεται», αφού και τα δ ύ ο τέ θ η κ α ν πολλές φ ο ρ ές στην πορεία της ε κ ­ στρατείας υπό αμφισβήτηση. Ο Γουέλσλι, αφού κ ιν ή θ η κε κατά μήκος του πο­ ταμού Τάγου, σ υνα ντή θ η κε με το ν Κουέστα, στις 21

Ο στρατάρχης Βικτώρ (χαρακτική των τελώ ν του 18ου αιώνα).

φοδίων, υποχρέωσαν τελικά τον Γουέλσλι να ανακό­ ψει τη ν προέλασή του και να στρατοπ εδεύσει στην αντίπερα ό χ θ η του Αλμπέρτσε. Ο Βικτώ ρ είχε πια αντιληφ θεί τη ν παρουσία των αντιπάλων του στην περιοχή και πολύ σοφά ξεκίνη σε την ο ­ πισθοχώρησή του με κα τεύθυνση προς τη Μ αδρίτη για να λάβει ενισχύσεις.

του μηνός, στην Οροπέσα, κοντά στην Ταλαβέρα. Οι

Ο Κουέσ τα τότε φαίνεται πως ξύ­

Γάλλοι δ ιέθ ετα ν στην περιοχή, τη σ υ γκ εκρ ιμ έν η χ ρ ο ­

π νησε από το ν λήθα ργο του και αποφά­

νική στιγμή, μόνο τα στρατεύματα του στρατάρχη

σισε να π ολεμήσει χωρίς τη βρετανική

Κλωντ Βικτώ ρ-Π ερέν (20.000 περίπου άνδρες), ο ο ­

βοήθεια. Δίχως άλλο, ο Ισπανός στρα­

ποίος είχε στρατοπ εδεύσει στις ανατολικές ό χ θ ε ς

τηγός π α ρερμ ήνευσε τις κινήσεις του

του παραποτάμου του Τάγου, Αλμπέρτσε, στα περί­

Βικτώ ρ ως ενδείξεις φυγής. Πολύ σύ­

χωρα της πόλης Ταλαβέρα, 120 χιλιόμετρα νοτιοδυτι­

ντομα, όμως, ο Γάλλος στρατάρχης συ­

κά της Μ αδρίτης. Οι ά νδρες του ζούσαν τον τ ε λ ε υ ­

νένω σε τις δυνάμεις του στην κοντινή

ταίο καιρό υπό εξαιρετικά αντίξοες σ υ ν θ ή κ ε ς λόγω

τοπ οθεσία Τορίχος με το 4ο Σώμα Στρα ­

έλλειψ ης εφοδίω ν, ενώ το η θ ικό τους ήταν χαμηλό,

τού του Κορσικανού διπλωμάτη, πολιτι­

4 4 I ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ

κού και στρατιωτικού, Οράτιου Σεμπαστιανί, καθώς και με δυνάμεις που κατέφ θασαν από τη Μ αδρίτη με επικεφαλής τον νέο Ισπανό βασιλιά Ιωσήφ Βοναπάρτη, αδελφ ό του Ναπολέοντα, και το ν στρατάρχη ΖανΜπατίστ Ζουρντά ν, οπότε ο συνολικός αριθμός των ανδρών ανερχόταν πλέον σε 50.000. Ο Κουέστα βά­ διζε προς τον βέβαιο ό λ εθ ρ ο , μολαταύτα συνέχιζε την κατ' ευφ ημισμ όν καταδίωξή του. Μ όλις ο Βικτώρ τον α ντιλήφ θηκε, άρχισε να π ροελαύνει προς το μ έ ­ ρος του, οδηγώ ντας τον σε άτακτη υποχώρηση προς τον Αλμπ έρτσε και το βρετα νικό στρατόπεδο, όπου κα τέφ θασε το απόγευμα της 26ης Ιουλίου. Η ρ α θ υ ­ μία των Γάλλων και η υποστήριξη δ ύ ο μεραρχιών (των Μακένζι και Σ έρ μ π ρ ο υ κ) που του παρείχε ο Γουέλσλι έσωσαν τον Κουέστα, ο οποίος κατάφερε με χαρακτηριστική κα θυστέρησ η και απροθυμία να δια­ σχίσει το ποτάμι το επ όμενο πρωινό. Ο Β ρετα νός στρατηγός, εν τω μεταξύ, είχε εργαστεί διεξοδικά. Αφιέρωσε το διάστημα μεταξύ 24ης και 25ης Ιουλίου στη μελέτη της ε υ ρ ύ τ ερ η ς περιοχής για να επιλέξει το πιο κατάλληλο έδα φ ος π ροκειμένου να εφ α ρ μ ό ­ σει τη στρατηγική του. Στις 26 του μηνός είχε καταρ­

Γάλλοι έφ ιπποι κ υ νη γοί δια σχίζουν έναν χείμαρρο στην Ισπανία.

κής αριστοκρατίας και παλαιός αξιωματικός της βα­ σιλικής φρουράς, του α να τέθηκε η αρχιστρατηγία των ισπανικών δυνάμεω ν σ χεδ ό ν βίαια από την Ισπα­ νική Χ ο ύντα (τη λαϊκή σ υνέλευσ η δηλαδή που α­ σκούσε τη ν εξουσία στη χώρα μετά την επανάστα­

τίσει τα σχέδιά του και διέταξε την υποχώρηση πίσω

ση), μια και ο ίδιος αρνείτο να τ ε θ ε ί υπό τις διαταγές

από το ν Αλμπέρτσε,

απλών πολιτών. Το γεγο νό ς αυτό, σε συνδυασ μό με το προχω ρημένο της ηλικίας του (ήταν ήδη 67 ετών)

Η ΖΠΗ ΚΑΙ Η ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ Δ Ρ Α ΣΗ ΤΟΥ ΣΤΡΑΤΗ ΓΟ Υ Κ Ο Υ ΕΣΤΑ

αλλά και τη ν κακή κατάσταση του Ισπανικού Στρα ­ τού, ήταν α ρκετό για να οδηγήσ ει στις τραγικές επι­ δόσεις τόσο του ιδίου όσο και του στρατού του στις

Ο Ισπανός στρατηγός υπήρξε το λιγότερο μια ιδι­

επ όμενες μάχες. Στο Κα μπ εθόν (Ιούνιος 1808) έχασε

αίτερα αμφ ιλεγόμενη προσωπικότητα του Ισπανικού Στρατού. Αν και είχε διακριθεί στο π α ρελθόν σε επι­ χειρήσεις εναντίον των Γάλλων στα Πυρηναία, στον Π όλεμ ο της Ιβηρικής αυτός και οι ά νδρες του β ρ έ ­ θη κα ν πολλές φ ορ ές στο χείλος της καταστροφής, θέτο ντα ς σε κίνδυνο, σε πολλές περιπτώσεις, τις τ ύ ­ χες τόσο της πατρίδας τους όσο και των συμμάχων της. Καθώς ήταν μέλος της π α ρηκμα σμένης ισπανι­

Π ορτογα λική πατριωτική απεικόνιση της Αλβιόνας η οποία α πελευθερ ώ νει το Π όρτο από τους Γάλλους κατακτητές.

τη Βαγιαδολίδ και η στρατιά της Παλαιάς Καστίλης ε ­ ξ ο λ ο θ ρ εύ τη κε, ενώ στη Μ εδίνα δε Ρίο Σ έ κ ο (Ιο ύ ­ λιος, 1808) έχασε τη Λ ε ό ν και ε κ μ η δ έ ν ισ ε ένα νέο στράτευμα, το ν στρατό της Γαλικίας. Η Χ ούντα ανα­ γκά σ τη κε να τον απαλλάξει από τα κα θή κοντά του, όμως οι ισπανικές δυνάμεις δ ε ν τα κατάφεραν κα­ λύτερα χωρίς αυτόν και σύντομα η Μ αδρίτη έπεσε στα χέρια των Γάλλων. Ο Κ ουέσ τα α να σ ύρ θη κε και πάλι από τη ν εφ εδρ εία και του α να τέθ η κε ο μονα δι­ κός

εναπομείνας

ισπανικός στρατός, αυτός

της

Ε σ τρ εμ α δ ούρ α . Και πάλι όμως τα αποτελέσματα ή ­ ταν δυσάρεστα. Ο Κουέσ τα υπέστη συντριπτική ή τ­ τα στο Μ ε δ ε γ ίν (Μ άρτιος, 1809), χάνοντας περί τους 10.000 ά νδρες. Πλέον, η μόνη λύση που απ έμενε ή ­ ταν η συνεργασία με τον Β ρ ετ α ν ικ ό Στρατό, ο οποί­ ος προήλα υνε νικηφ όρα από τη ν Πορτογαλία. Ο ύ τε όμως στο διπλωματικό επίπεδο οι επιδόσεις του στρατηγού α ξιολογήθηκα ν θετικά. Οι παραδοσια­ κές αντιπαλότητες με τη βρετα νική αριστοκρατία και ο τουλάχιστον ε κ κ εν τ ρ ικ ό ς χαρακτήρας του δυσχέραναν ιδιαίτερα τη συνεργασία με τον Γουέλσλι, ενώ είχαν κόσ τος τόσο σε επίπεδο στρατηγικής όσο και σε ανθρώ πινες ζωές. Λ έγετα ι πως στην Ταλαβέρα ο Γουέλσλι, αφού ή ξ ερ ε να απαντά «όχι» στα ι­ σπανικά, έδιωξε αμέσως τον δ ιερ μ ηνέα του από δί­ πλα του κατά τη διάρκεια των συζητήσεω ν για τον σχεδίασμά της μάχης. Α νήμπορος και ακατάλληλος να φ έρ ει εις πέρας τον ρόλο που του είχε ανατεθεί, ο στρατηγός ε ν έ ­ πνεε μάλλον οίκτο και περιφ ρόνηση εμφανιζόμενος πάνω στο άλογο με τους υπ ηρέτες του αριστερά και δεξιά να τον υποβαστάζουν, παρά ενθουσ ια σ μ ό και

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ U T O PIA I 4 5

Εκδοτική 2012 Σχεδίαση χάρτη: Παρασκευή Ευγενικού / ΓΝΩΜΩΝ

Γ Α Λ Λ ΙΑ

τη ζωή τους ή είχαν τραυματιστεί σοβαρά. Οι ν έες θ έσ εις που επέλεξε ο Γουέλσλι ήταν σε μια εδαφ ική ζώνη πέντε χιλιόμετρα βόρεια της πό­ λης, κατά μήκος ενός ρεύμα τος που πήγαζε από τον

ιΙΑ ΚΑΣΤΙΛΗ

ΚΑΤΑΛΩΝΙΑ

Τάγο, με την ονομασία Πορτίνια, με τελικό σημείο τον παρακείμενο λόφο Μ εδεγίν. Β ο ρ ειό τερ α του λό­ φου απλωνόταν μια στενή κοιλάδα και ακόμη πιο β ό ­ ρεια βρισκόταν μια οροσειρά γνωστή ως Σεγουρίγια.

Σου λτ

ΙΣ Π Α Ν ΙΑ

Αρχικά οι γραμμές έφταναν ως τον Μ εδ ε γ ίν αλλά πολύ γρήγορα στην εξέλιξη της μάχης επ εκτάθηκαν μέχρι τη Σεγουρίγια και κατέλαβαν συνολικά μια έ ­

Βολέντσια

κταση τριών χιλιομέτρω ν περίπου. Η σ υγκεκρ ιμ ένη τοποθεσία π ροτιμήθηκε, αφού το έδα φ ος ήταν ιδι­ αίτερα ορεινό με πολλά φυσικά εμπόδια, ενώ υπήρ­

Β ενέγκα ς

χαν διάφορα απομεινάρια της μεσαιωνικής οχύρω ­ σης της πόλης, καθώς και διάσπαρτη π υκνή μεσ ο ­ γειακή βλάστηση από φ υτείες κυρίως ελαιόδεντρων. Το ρεύμα Πορτίνια, παρότι δ ε ν απ οτελούσε σημα­

ΑΝΔΑΛΟΥΣΙΑ

ντικό εμπόδιο, εντούτοις χρησ ιμ οπ οιήθ ηκε ως α κό­ μη μία γραμμή άμυνας. Το δεξιό άκρο των θέσεω ν, το οποίο ήταν και το πλέον απροσπέλαστο, για ε υ ­ νόητου ς λόγους α να τέθηκε στους Ισπανούς. Οι Γάλλοι πολύ γρήγορα αναγνώρισαν τις θέσ εις των Συμμάχω ν, και το σούρουπ ο της επ όμ ενης η μ έ ­

ναδική (ρωμαϊκής π ροέλευσης) γέφ υρα του Α λμπ έρ­

ρας (28 Ιουλίου, στις 19.00 περίπου) ο Βικτώ ρ με τη Χάρτης της Ιβηρικής στρατιά του εμφ α νίστηκε μπροστά από τις θέσ εις χερσονήσου. τους. Ξ εκίν η σ ε τη ν επίθεσή του βομβαρδίζοντας τις Απεικονίζοντα ι γραμμές τους και παράλληλα έστειλε ένα απόσπαοι θ έ σ ε ις των σμα ελαφ ρού ιππικού προς τους Ισπανούς, ώστε να κυρίων στρατιών των αντιμαχομένων εξακριβώσει τις θέσ εις τους. Εκείνοι, πολύ πριν οι κατά τη χρονική Γάλλοι ιππείς ε ισ έλ θ ο υ ν στο πεδίο βολής τους, εξα­ περίοδο της πέλυσαν μια ο μοβροντία και τα υτόχρονα τέσσερα εκστρατείας προς τάγματά τους, 2.000 ά νδρ ες περίπου, κραυγάζοντας την Ταλαβέρα.

τσε, ένα περίπου χιλιόμετρο ανατολικά της Ταλαβέ­

«προδοσία!» εγκα τέλειψ α ν τις θ έσ εις τους, και στα­

αφοσίωση όπως οι περιστάσεις απαιτούσαν. Τελικώς, προς ανακούφιση όλων, ο Κουέστα, ύστερα από ένα εγκεφ α λικό που υπέστη το 1810, παραιτήθηκε ορι­ στικά από τα στρατιωτικά του καθήκοντα.

01 ΠΡΩ ΤΕΣ Ε Χ Θ Ρ 0 Π Ρ Α ΙΙΕ Σ Οταν και οι τελευταίοι Ισπανοί διέσχισαν τη μο­

ρα, η μεραρχία του Μακένζι, η οποία δ ρ ο ύ σ ε ως οπι­

μάτησαν

σθοφ υλα κή, είχε στρατοπ εδεύσει σε ένα σ υ γκρ ό τη ­

στρατόπεδο, όπου και επ ιδόθηκαν στη λεηλασία. Ο

μόνο

όταν

προσέγγισαν

το

βρετανικό

μα εγκα ταλελειμμένω ν κατοικιών με τη ν ονομασία

Γουέλσλι προσπάθησε να εξηγήσει αργότερα αυτή

Κάσα δε Σαλίνας, μέσα σε έναν πυκνό ελαιώνα, πολύ

την παράλογη συμπεριφορά, λέγοντας ότι το πιθα­

κοντά στη γέφ υρα. Μ όλις η στρατιά του Βικτώ ρ κατέφ θα σε στην περιοχή, η εμπ ροσ θοφ υλα κή της υπό τον υποστράτηγο Λαπίς εντόπισε τις βρετα νικές δ υ ­ νάμεις, λόγω των ανεπαρκών μέτρω ν προφύλαξής τους αλλά και της απροσεξίας του ίδιου του Γουέλ­ σλι, ο οποίος χρησιμοπ οιούσε

Ο σερ Αρ&ουρ Γου έλσλι, δούκας του Ο υ έλινγκ το ν (πορτρέτο του σερ Γόμ ος Λόρενς).

νότερ ο ήταν πως οι Ισπανοί τρ ο μ ο κρ α τή θ η κα ν από τις ίδιες τις βολές τους. Ο Κουέστα βέβαια κατάφερε να επαναφέρει τους π ερισσότερους και α νέκοψ ε την προέλαση του γαλλικού ιππικού. Παρόλα αυτά, είχε γίνει ευρέω ς αντιληπτό πως η έκβαση της επι­ κείμ ενη ς μάχης θα κρινόταν αποκλειστικά από τους

την οροφ ή ενός σπιτιού υπο­

Βρετα νο ύς. Μ ε σύμμαχο το σκοτάδι, ο Βικτώρ έ θ ε ­

τίθεται ως παρατηρητήριο. Η

σε ως πρώτο στόχο τις βρετα νικές θ έσ εις στην κο ­

επίθεση του Λαπίς αιφνιδία-

ρυφή του Μ εδεγίν. Την επίθεση ανέλαβε να εκτελέ-

σε τους Β ρ ετ α ν ο ύ ς και κά-

σει η μεραρχία του υποστρατήγου Ρο υ φ έν, ο οποίος

ποια τάγματα πεζικού τράπη­

είχε στη διάθεσή του τρία συντάγματα. Οι Βρετα νοί

καν σε φυγή. Δ ύο όμως από

εκείνη τη στιγμή φαίνεται πως δ εν είχαν οργανώσει

αυτά κατάφεραν να διατηρή­

α κόμη την άμυνά τους. Κάποιοι ά νδρ ες βρίσκονταν

σουν τις θ έσ εις τους, ώσπου

ε κτ εθ ε ιμ έ ν ο ι χαμηλά στις πλαγιές του λόφου, ενώ ό ­

ο Γουέλσλι, κυριολεκτικά την

σοι ήταν επιφορτισμένοι με την υπεράσπιση της κο ­

τελευταία στιγμή, κατάφερε

ρυφ ής είχαν στρατοπ εδεύσει σ χεδ ό ν ένα χιλιόμε­

να διαφύγει και να ενω θεί

τρο μακριά. Οι δυνάμεις του Ρου φ έν, παρόλα αυτά,

υπό την κάλυψη πυρών με

απέτυχαν μέσα στη νύκτα να β ρ ο υ ν το ν στόχο τους,

τους υπόλοιπους ά νδρες του

όλες εκτός από το 9ο Σύνταγμα, το οποίο, αφού ε ­

που οπισθοχωρούσαν στο α­

ξουδετέρω σ ε του ς Β ρ ετα ν ο ύ ς στις πλαγιές, κατέ­

νοικτό πεδίο. Οι Β ρετα νοί μ ε ­

λαβε προσωρινά την κορυφ ή. Οι δυνάμεις τους ό ­

τρούσαν ήδη τις πρώτες ση­

μως δ εν ήταν α ρκετές για να την κρατήσουν. Α μ έ ­

μαντικές τους απώλειες. Π ε­

σως τυφ εκιο φ όρο ι από τα γύρω συντάγματα έτρε-

ρίπου 450 ά νδ ρ ες είχαν χάσει

ξαν στο σημείο και κάλυψαν την οπισθοχώρηση των

461 ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ

συντρόφ ω ν τους, ενώ οι δυνάμεις από τη μεραρχία

κές συσκέψ εις των επιτελών, ο Ιωσήφ και ο Ζουρ-

του υποστρατήγου Χιλ αντεπ ιτέθηκαν και κατάφε-

ντάν πρότειναν τη λύση της αναμονής, έχοντας ανα-

ραν έπειτα από ο κληρή μάχη σώμα με σώμα να τ ρ έ ­

γνώσει σωστά τις ισχυρές αμυντικές θ έσ εις που εί­

ψ ουν σε φ υγή τους αντιπάλους. Το υπόλοιπο βράδυ

χαν λάβει οι αντίπαλοι. Ο Βικτώ ρ όμως, ο οποίος μ έ ­

κύλησε αναίμακτα, οι επιθέσεις όμως των π ροηγου­

χρι τότε δ ε ν είχε αντιμετωπίσει τους Β ρετα ν ο ύ ς σε

μένων ωρών είχαν ήδη κοστίσει περίπου 800 ζωές και

μάχη και δ ε ν τους θ εω ρ ο ύ σ ε ιδιαίτερα σημαντική α­

στις δύο πλευρές.

πειλή, προέβα λε επιτακτικά το ζήτημα μιας νέας επί­ θ εσ ης. Οι δ υ ο πρώτοι, έστω και σιωπηρά, επικύρω­

Ο Ιωσήφ, εν τω μεταξύ, έλαβε τη ν πληροφορία

σαν την επιθυμία του.

πως οι δυνάμεις του στρατάρχη Σ ο ύ λ τ (2ο ΣΣ) προ­ σέγγιζαν τη ν περιοχή κινούμενοι από τον βορρά. Οι

Μ ε το πρώτο φως της αυγής, ο Βικτώρ, αφού

Γάλλοι έτσι θα μπορούσαν να κυκλώ σουν τους Β ρ ε ­

βομβά ρδισε τις θέσ εις των Βρετανώ ν, έστειλε στον

τανούς ή τουλάχιστον να τους εξαναγκάσουν να υ­

Μ εδ ε γ ίν τις δυνάμεις του Ρο υ φ έ ν (5.000 ά νδρες) σε

ποχω ρήσουν προς την Πορτογαλία υπό τον φ όβο

σχηματισμό τριών φαλάγγων. Οι αντίπαλοί τους ό ­

της αποκοπής από τη γραμμή ανεφοδιασμού τους.

μως αυτή τη φορά ήταν περισσότερο προετοιμα σμέ­

Εμπ ρός του ς εμφανίζονταν λοιπόν δ υ ο ενδεχόμενα .

νοι. Αφού τους επ έτρεψ αν να α νέβου ν ανενόχλητοι

Το πρώτο ήταν να υ ιο θ ετή σ ο υ ν μια αμυντική στάση

σ χεδ όν όλη τη ν πλαγιά, η μεραρχία του Χιλ (4.000 άν­

αναμένοντας τις δυνάμεις του Σούλτ. Το δ ε ύ τ ε ρ ο ή ­

δρες), ε υ ρ ισ κό μ εν η πίσω από τη ν κορυφ ή και εκτός

ταν να αντιμετωπίσουν τους Συμ μά χους ώστε να επι­

ορατότητας, εμφ α νίστηκε ξαφνικά σε απόσταση 90

τύχου ν μια αποφασιστική νίκη η οποία θα ανέκοπτε

μέτρων περίπου και εξαπέλυσε μια φονική ο μ ο β ρ ο ­

την ορμητικότητά τους και θα διασφάλιζε οριστικά

ντία, η οποία καθήλω σε τις γαλλικές φάλαγγες. Για

την ακεραιότητα της Μ αδρίτης. Επειτα από διαδοχι­

ένα διάστημα οι δ ύ ο αντίπαλοι αντάλλαξαν πυρά, ώ-

Ορος Σεγουρίγια

_____

ΙΖ Ι

ΤΞΙΠ X

ΤΞΙΠ Αλμττουκέρκε χ

Κ Ι

ΤΞΙΠ Ανσον

2η ΜΠ Χ ιλ

Λόφος Μεδεγίν χχχχ 3η Μ Π Μακένζι

Ιη ΜΠ Σέρμττρουκ

Κουέστα

ΥΠΟΜ ΝΗΜ Α της μάχης της Ταλαβέρα. Α π εικονίζοντα ι οι Θ έσεις επ ιτιθεμένω ν και αμυνομένων κα θώ ς και το γενικό γεωγραφικό πλαίσιο.

Χ ά ρ τη ς

Βρετανοί - Ισπανοί [

[

Γάλλοι

ΜΠ: Μεραρχία Πεζικού ΤΞΙΠ: Ταξιαρχία Ιππικού

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ 147

Σχεδίαση χάρτη: Παρασκευή Ευγενικού/ΓΝΩΜΩΝ

\

Εκδοτική 2012

χχ

Γουέλσλι

Β εν έ γ κ α ς είχε εμφανιστεί με το ν στρατό του έξω από τη ν πόλη, συνιστώντας άμεση απειλή για την ί­ δια τη Μαδρίτη. Επιπλέον, ε ν η μ ερ ώ θ η κα ν πως η τα­ χύτητα του Σ ο ύ λ τ δ εν ήταν η απαιτούμενη ώστε να παρέμβει στη μάχη σύντομα. Ο Ιωσήφ έπρεπε να διασφαλίσει τη ν πρω τεύουσά του και δ ε ν είχε τη δυνατότητα να θυσιάσει πολλές δυνάμεις στην Ταλαβέρα. Ο Βικτώρ του πρότεινε τη ν απαγκίστρωση από την περιοχή με μια αποφασιστική νίκη, οπότε με ασφαλή τα νώτα τους θα μπ ορούσαν να αντιμε­ τωπίσουν στη συνέχεια και τον Β ενέγκα ς. Η άποψή του υπερίσχυσε και πάλι. Η τελική μάχη επρόκειτο να πραγματοποιηθεί.

Η Κ Υ Ρ ΙΑ Μ ΑΧΗ Σύμφωνα με το σχέδιο του Βικτώρ, οι Γάλλοι θα εξαπέλυαν τέσσερις συντονισ μ ένες επιθέσεις σε ι­ σάριθμες φάλαγγες. Ο Ρο υ φ έ ν και οι μισές δυνά ­

του Ρουφέν. Οι Γάλλοι σύντομα άρχισαν να υποχω­

Σ ύ γχρ ο νη εικόνα του λόφου Μ εδεγίν από την πλευρά που τον αντίκριζαν οι γα λλικές

ρο ύν μαζικά, ώσπου βρήκα ν καταφύγιο πίσω από το

δυνάμεις.

σπου οι γαλλικές γραμμές άρχισαν να χά νουν τη συ­ νοχή τους. Παρατηρώντας τις εξελίξεις ο αντιστρά­ τηγος Σέρμπ ρουκ, ο οποίος δ ε ν σ υμ μετείχε έως τό ­ τε στη σ ύγκρουσ η, επ ιτέθηκε στο αριστερό άκρο

μεις του Βιγιάτ θα επ ετίθεντο στο αριστερό άκρο των Βρετανών. Η μεραρχία του Λαπίς επρόκειτο να επιτεθεί στον Μ εδεγίν, οι δυνάμεις του Σεμπαστιανί στο κέντρ ο της βρετανικής διάταξης, ενώ ο Λεβάλ θα επ ετίθετο στο δεξιό άκρο των Βρετα νώ ν και στους Ισπανούς.

Πορτίνια. Η σύγκρ ο υσ η αυτή είχε διαρκέσει τρεις

Παρότι ο τελευταίος επρόκειτο να επιτεθεί δ ε ύ ­

περίπου ώ ρες και οι δείκτες του ρολογιού έδειχνα ν

τ ερ ο ς κατά σειρά, η επίθεσή του ήταν αυτή που

πλέον 08.30. Α κό μη 1.300 άνδρες, νεκρ ο ί και τραυμα­

π ρ ο η γή θ η κ ε των άλλων. Στις 14.30 το μεσ ημέρι οι

τίες, κείτονταν στο πεδίο της μάχης.

ά νδρες του, κατά την προέλαση μέσα στους πυ­

Η αυξα νόμενη ζέστη του ισπανικού καλοκαιριού

κνούς ελαιώνες της περιοχής, έχασαν την αίσθηση

και η κόπωση από τις π ροηγούμ ενες προσπάθειες

της ώρας, όπως και τη ν οπτική επαφή με τον υπό­

προκάλεσαν γενική απροθυμία όσον αφορά το ε ν δ ε ­

λοιπο στρατό. Α υτό π ροκάλεσε σύγχυση στον διοι­

χό μενο μιας νέας επίθεσης. Τις επ όμενες δύο ώρες

κητή τους, ο οποίος διέταξε έ φ ο δ ο πιστεύοντας

κη ρ ύ χ θ η κ ε αμοιβαία παύση των εχθροπραξιώ ν και οι

πως είχε έ ρ θ ε ι η σειρά του. Για ένα διάστημα τα δυο

στρατιώτες των δ ύο πλευρώ ν απ οσύρθηκα ν στα

του άκρα κέρδισα ν μερικά μέτρα έναντι των αντιπά­

στρατόπεδα και τις σκηνές τους. Σ τη ν πλευρά των

λων, αλλά το κέ ν τρ ο του, που ήταν ε κ τ εθ ε ιμ έ ν ο στα

Βρετανώ ν, ο Γουέλσλι και οι αξιωματικοί του συσκέ-

ισπανικά πυροβόλα, υποχώρησε αμέσως, υπό την

φ θηκα ν, με σκοπό να επαναπροσδιορίσουν τις κινή­

πίεση των βομβαρδισμών.

σεις τους. Εξέτασαν το εν δ ε χ ό μ ε ν ο να περάσουν

βρετανικά συντάγματα επ ιτέθηκα ν συντονισμένα

Βλέπ οντας αυτό, τρία

αυτοί στην επίθεση, όμως πολύ σύντομα επέλεξαν

στο δεξιό του άκρο, κάτι που διέλυσ ε τις γραμμές

να δια τηρήσουν αμετάβλητη την τακτική τους. Στο

του και π ροκάλεσε τη ν οπισθοχώρησή του. Υπό τον

αντίπαλο στρατόπεδο όμως η διχογνωμία ήταν πιο έ ­

φ όβο της περικύκλωσης, το αριστερό του άκρο υπο­

ντονη. Οι δ ύο πλευρές, Ιωσήφ/Ζουρντάν και Βικτώρ,

χώ ρησε με τη σειρά του, κι έτσι ο Λ εβ ά λ διέταξε γ ε ­

επ έμεναν στις αρχικές τους θ έσ εις αλλά πλέον τα

νική υποχώρηση έχοντας απώλειες περίπου 700 αν-

δ εδ ο μ έν α είχαν αλλάξει. Ο κυ β ε ρ ν ή τη ς του Τολέδο

δρών. Ο Λεβά λ επ α νήλθε στη μάχη στις τέσσερις το

ειδοποίησε τον βασιλιά πως ο Ισπανός στρατηγός

απόγευμα, με σκοπό να υποστηρίξει τις κινήσεις των Γάλλων στο κέντρ ο της διάταξής τους. Και πάλι Σύγχρονο

μνημείο εις ανάμνησιν της μάχης της Ταλαβέρα.

όμως οι ενέρ γειες του απέτυχαν, και μετά από λίγο αναγκάστηκε να ολοκληρώ σει τη σ υ μ μετο χή του στη μάχη έχοντας χάσει συνολικά 1.000 στρατιώτες. Ο Σεμπαστιανί και ο Λαπίς, εν τω μεταξύ, επιτέ­ θη κα ν στη μεραρχία του Σέρμπ ρουκ, με 24 συνολικά τάγματα έναντι μόλις οκτώ των αντιπάλων. Οι Β ρ ε ­ τανοί όμως, χάρη στις καλά οργανω μένες θέσ εις τους, είχαν τη δυνατότητα σε κά θε επίθεση να περι­ μένο υ ν από απόσταση 50 περίπου μέτρων τους α­ ντιπάλους τους, οπότε εξαπέλυαν με όλες τις δυνά ­ μεις τους συνεχείς ομ οβ ρ οντίες οι οποίες ακινητοποίησαν τις γαλλικές δυνάμεις, προκαλώντας τους σημαντικές απώλειες. Πολλοί Γάλλοι από τις πρώτες γραμμές, αναπόφευκτα, εγκα τέλειψ αν το πεδίο της μάχης. Εν θ α ρ ρ υ μ έ ν α τότε μερικά βρετανικά συ­

4 8 I ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ U T O PI A

ντάγματα άρχισαν να καταδιώκουν τους Γάλλους. Οι

συγκρούσεις. Η παράπλευρη συνέπεια αυτής της τα­

υπόλοιπες γαλλικές γραμμές όμως, παρά τις απώλει­

κτικής ήταν αυτή που μόλις περιγράφηκε παραπάνω.

ες διατήρησαν το αξιοθαύμαστο σ θένος τους και α­

Η μάχη φύλαγε για το τέλος το πιο αποκρουστικό

νέκοψ α ν, με τη σειρά τους, τους υπέρ-ενθουσιώδεις

της πρόσωπο.

αντιπάλους. Τότε οι Γάλλοι προσπάθησαν να ε κ μ ε ­

Μ ΕΤΑ ΤΗ Μ ΑΧΗ

τα λλευτο ύν τη ν περίσταση για να διεισ δύσ ουν α κό­ μα περισσότερο στο κέντρ ο του αντιπάλου. Οταν δ υ ­ νάμεις από τα αριστερά των Βρετα νώ ν έσπευσαν να

Οι συνολικές απώλειες των δ ύ ο πλευρώ ν ήταν

καλύψ ουν το κενό που δ η μ ιο υ ρ γ ή θ η κε , ο Λαπίς επι­

μεγάλες. Οι Σύμμαχοι έχασαν περίπου 6.500 άνδρες,

χείρησε να κυκλώ σει το βρετα νικό κέντρο. Τότε ο

οι οποίοι είτε σκοτώ θηκα ν είτε τραυματίστηκαν, α­

Γουέλσλι, απέστειλε και άλλους ά νδρες από το ν λό­

νάμεσα τους δ ύο στρατηγούς και τρεις συνταγμα­

φο Μ εντεγίν μέχρι να σταθεροπ οιηθεί και πάλι το

τάρχες, ενώ οι αντίπαλοί τους περίπου 7.400 άνδρες,

μέτωπο. Τελικά, οι ά νδρ ες του Σεμπαστιανί, παρότι

με τους ν εκρ ο ύ ς στο ανώτερο επίπεδο να είναι επί­

προκάλεσαν σημαντικές απώλειες στη μεραρχία του

σης δύο στρατηγοί. Στην πλευρά των Συμμάχων, ό ­

Μακένζι σκοτώ νοντας και τον ίδιο, υποχώρησαν, α­

πως ήταν α να μενόμενο, οι απώλειες στη συντριπτική

φού είχαν ήδη χάσει 2.100 στρατιώτες.

πλειονότητά τους αφορούσαν το Β ρετα νικό Στρα τό­

Οι ά νδ ρ ες του Λαπίς με τη σειρά τους, βλέπ ο­

πεδο. Οι Ισπανοί, λόγω των ασφαλών θέσ εω ν που εί­

ντας τον Σεμπαστιανί να υποχωρεί, ανέκοψ α ν την

χαν λάβει κατά τη μάχη αλλά και λόγω της περιορι­

ορμητικότητά τους. Οταν όμως σ κοτώ θη κε ο διο ικη ­

σ μ ένης σ υμ μ ετο χή ς τους μέχρι την ολοκλήρωση της

τής τους, το η θ ικό τους κα τα βα ρα θρώ θηκε και άρ­

εκστρατείας της Ταλαβέρα, είχαν χάσει συνολικά πε­

χισαν να υποχω ρούν μαζικά. Η συνολική αποτυχία

ρίπου 1.200 άνδρες.

της γαλλικής επίθεσης στο κέ ν τ ρ ο και στα αριστερά

Οι Γάλλοι, τελικώς, το βράδυ της 31ης Ιουλίου α­

σήμαινε πως ο Ρο υ φ έ ν και ο Βιγιάτ στα δεξιά δ εν

ποχώρησαν σε πλήρη διάταξη από την Ταλαβέρα. Το

δ ιέθ ετα ν εξ αρχής τη δυνατότητα να επ ιτεθο ύν με

επόμενο διάστημα α κο λο ύθ η σ ε ένας διαφορετικός

βάση το σχέδιο. Η μάχη σε αυτό το σημείο περιορί­

πόλεμος, αυτός της τακτικής αλλά και της προπα­

σ τηκε στην ανταλλαγή κανονιοβολισμώ ν, με πενι­

γάνδας. Και οι δ υ ο π λευρές είχαν εμπ ρός τους ση­

χρά εκα τέρ ω θ εν αποτελέσματα. Ο τα ν ο Γουέλσλι ε-

μαντικές δυσκολίες. Οι Γάλλοι είχαν να αντιμετωπί­

νίσχυσε α κόμη π ερισ σότερο το αριστερό του άκρο

σ ουν στο υπόλοιπο κομμάτι του π ολέμου έναν νέο

με ιππικό και ισπανικές δυνάμεις, οι δυνά μεις του

και πιο δ ύσ κολ ο αντίπαλο απ’ όσους είχαν αντιμετω­

Ρο υ φ έ ν και του Βιγιάτ είχαν πλέον και αριθμητικό

πίσει έως τώρα στην κεντρική Ευρώπη. Το βρετανικό

μειο νέκτημ α και το σχέδιο της επίθεσης ναυάγησε

πεζικό, υπό τη ν ηγεσία του Α ρ θ ο υ ρ Γουέλσλι, αφού

οριστικά.

το υ ς είχε εκδιώ ξει από την Πορτογαλία, τώρα προήλαυνε αήττητο στην Ισπανία με ακμαίο ηθ ικό και πί­

Η μάχη ο λο κληρ ώ θ ηκε στις έξι το απόγευμα. Ο Ιωσήφ, αφού τα λα ντεύτηκε για λίγο, διέταξε τελικά

στη πως μπ ορούσε να κερδίσει τον πόλεμο. Οι Β ρ ε ­

γενική υποχώρηση πίσω από το ν ποταμό Αλμπέρτσε,

τανοί, από τη ν πλευρά τους, παρά τις συνεχείς επι­

παρά τις αντιρρήσεις του Βικτώρ, ο οποίος πίεζε για

τυχίες, είχαν να αντιμετωπίσουν τη ν έλλειψη ε φ ο ­ δίων, εισ ερχόμενοι όλο και βα θύτερα στην Ιβηρική

τη συνέχιση των επιθέσεω ν με τη χρήση των ε φ ε ­ δρειών. Ο Ιωσήφ και ο Ζ ο υρ ντά ν αυτή τη φορά όμως ήταν α νένδοτοι και επ ιβλήθηκαν στον παράτολμο και πεισματάρη στρατάρχη. Εξαλλος ο Βικτώρ αρνήθ η κ ε να εγκαταλείψει το πεδίο της μάχης και παρέμεινε εκεί μαζί με τους ά νδρες του μέχρι τις τρεις τα ξημερώματα. Α κόμα και α ρ κετές η μ έρ ε ς μετά τη μά­

Σ ύ γχρ ονη εικόνα του ποταμού Τάγου και τα απομεινάρια γέφυρας ρωμαϊκής προέλευσης.

χ ερ σ ό ν η σ ο μακριά από τη βάση τους στην Πορτογα­ λία, καθώς και έναν αναξιόπιστο και μη συνεργάσιμο σύμμαχο. Οι επ όμενες κινήσεις και των δ ύ ο πλευρών έπρεπε να είναι καλά υπολογισμένες. Ο Βικτώ ρ παρέμεινε για ένα διάστημα κοντά στον Β ρετα νικό Στρα τό με σκοπό να ελέγχει τις κι­

χη, συνέχιζε να υποστηρίζει πως ακόμη μία προσπά­ θεια θα έφ τα νε για να κάμψει τη βρετανική αντίστα­ ση. Οι δ ύ ο στρατοί πλέον βρίσκονταν στις αρχικές τους θέσεις, προ μάχης, μόνο που αυτή τη φορά ανάμεσά τους κείτοντα ν χιλιάδες νεκρ ο ί και τραυμα­ τίες, τα βογκητά των οποίων και οι κρα υγές αγωνίας π ροσέδιδαν στο καλοκαιρινό σούρουπ ο έναν δραμα­ τικό τόνο. Η κατάσταση ε ξ ελ ίχ θ η κε σε εφιάλτη όταν το ξερό χορτάρι στο πεδίο της μάχης, ξαφνικά, πήρε φωτιά από τις π εριοδικές ανταλλαγές πυρών του πυ­ ροβολικού. Σύντομα, με τη βο ήθεια του ανέμου εξε­ λίχθ η κε σε πυρκαγιά και πολλά πτώματα άρχισαν να καίγονται, μαζί τους και κάποιοι βαριά τραυματισμέ­ νοι που ήταν ανήμποροι να μετακινηθούν. Ως γνωστόν, η σ υ ν ή θ η ς στρατιωτική πρακτική της εποχής απαγόρευε στους υγιείς στρατιώτες να μετα φ έρουν τους τραυματίες εκτό ς μάχης για πρώτες β οήθειες. Και αυτό, για να μη ενισχύεται η μαζική και δικαιολο­ γ η μ έν η φ υγή από τη ν πρώτη γραμμή και τις φ ονικές

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ U T O P I A I 4 9

νήσεις του, ενώ οι Ιωσήφ και Ζ ο υ ρ ντά ν κα τευθύνθη-

μως, το 2ο Σ Σ του Σούλτ, το οποίο συνέχιζε να προ­

καν προς το Τ ο λέδο για να αντιμετωπίσουν τον Βε-

σεγγίζει τη ν Ταλαβέρα. Την 3η Α υγούστου, όταν το

νέγκας. Ο Γουέλσλι όλο αυτό το διάστημα παρέμεινε

π λη ροφ ο ρ ή θη κε, διέταξε αμέσως αλλαγή πορείας,

κυριολεκτικά ακινητοπ οιημένος στην Ταλαβέρα λό-

ώστε να αντιμετωπίσει τη νέα απειλή, αφήνοντας

γω σοβαρής έλλειψ ης εφοδίων. Εισ ερ χό μ ενο ς στο ι­

στη φροντίδα των Ισπανών τούς περίπου 1.600 τρα υ­

σπανικό έδα φ ος είχε πιστέψει πως θα αντιμετωπιζό­

ματίες του. Το απόγευμα όμως της ίδιας ημέρα ς ο

ταν ως σύμμαχος και επομένω ς ο ανεφοδιασμός του

Γουέλσλι ε ν η μ ε ρ ώ θ η κ ε για το μ έγεθ ο ς της δύναμης

θα ήταν ανάλογος σύμφωνα με τις ισχύουσες θ εω ­

του Σούλτ (30.000 με 35.000 περίπου ά νδρ ες) και υ­

ρίες του πολέμου. Σ τη ν τα ραγμένη Ισπανία όμως

π οχρεώ θηκε να αλλάξει και πάλι πορεία, αυτή τη φ ο ­

των αρχών του 19ου αιώνα τίποτα δ ε ν α κολουθούσ ε

ρά υποχωρώντας κατά μήκος του Τάγου προς την

τη ν πεπατημένη. Τα επόμενα χρόνια, έχοντας λάβει

Πορτογαλία. Ο κίνδυνος που αντιμετώπιζε, πέραν

το μάθημά του, πάντοτε τακτοποιούσε το θ έμ α των

των κατά πολύ υπέρτερω ν αριθμητικά αντιπάλων

εφοδίων, μετα φ έροντα ς με ειδικές άμαξες όλα τα α­

του, ήταν ο Σ ο ύ λ τ να κατάφερνε να το ν αποκόψει

παραίτητα. Πάντως, ο Βρετα νό ς στρατηγός πίστευε

από τις γρα μμές ανεφοδιασμού του.

ακόμα πως, παρά τις επικρατούσες σ υ ν θ ή κ ες, μπο­

Ο Γουέλσλι, παρόλα αυτά, δ ιέ θ ε τ ε ακόμη ένα ό ­

ρούσε να συνεχίσει προς τη Μαδρίτη. Α γνοούσε, ό ­

πλο. Τ ην επ όμ ενη ημ έρα της μάχης κα τέφ θασε στο

ΣΥΝΘΕΣΗ ΤΠΝ ΔΥΟ ΣΤΡΑΤΙΩΝ - ΕΞΟΠΛΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΑΜΦΙΕΣΗ ΠΟΛΕΜΙΣΤΩΝ 0 Γαλλικός Στρατός περιελάμβανε τοοποίος ήταν ο δεύτερος τη τάξει αξιωμα­ τικός μετά τον Γουέλσλι. Η 2η Μεραρχία, 1ο και το 4ο Σώμα Στρατού. Το 1ο Σώμα διδύναμης 3.900 ανδρών, βρισκόταν υπό τις οικείτο από τον Βικτώρ και περιελάμβανε διαταγές του Χιλ, η 3η (3.700 ανδρών) διοιμια μεραρχία πεζικού 5.300 ανδρών υπό κείτο από τον υποστράτηγο Μακένζι και η τον Ρουφέν, μια μεραρχία πεζικού 6.900 αν­ 4η από τον ταξίαρχο Κάμπελ (3.000 αν­ δρών υπό τον Λαπίς και μια μεραρχία πεζι­ δρών). Οι ταξιαρχίες του ιππικού με τη κού 6.100 ανδρών υπό τον υποστράτηγο Βισειρά τους διοικούντο από τον ταξίαρχο γιάτ, καθώς και 1.000 άνδρες ελαφρού ιππι­ Φέιν (1η Ταξιαρχία-1.100 άνδρες), τον τα­ κού υπό τον υποστράτηγο Μπομόν. Το 4ο ξίαρχο Κότον (2η Ταξιαρχία-1.000 άνδρες) Σώμα Στρατού διοικείτο από τον Σεμπακαι τον ταξίαρχο Ανσον (3η Ταξιαρχία-700 στιανί και περιελάμβανε μια μεραρχία πεζι­ άνδρες). Ο Φέιν ήταν ο μοναδικός που διέ­ κού 8.100 ανδρών υπό τις διαταγές του, μια θετε βαριά οπλισμένους ιππείς με θώρα­ μεραρχία πεζικού 1.600 Πολωνών υπό τον κες, σπάθες και λόγχες ενώ οι άλλες δύο υποστράτηγο ντε Βαλάνς και μια μεραρχία πεζικού 4.500 Γερμανών και Ολλανδών υπό ταξιαρχίες ήταν κυρίως ελαφρύ ιππικό. Υπήρχαν επίσης τρεις βρετανικές πυρο­ τον υποστράτηγο Λε6άλ. Το 4ο Σώμα περιελάμβανε επιπλέον δύο ταξιαρχίες δραγώβολαρχίες καθώς και δύο γερμανικές, μέ­ λη της περίφημης βασιλικής λεγεώνας νων 3.300 και 2.350 ανδρών, υπό τους τατου Ανόβερο, η οποία πολεμούσε στους ξίαρχους Μιλά και Λατούρ, αντίστοιχα, κα­ Ναπολεόντειους πολέμους υπό βρετανι­ θώς και μια ελαφρά ταξιαρχία ιππέων υπό τον ταξίαρχο Μερλέν. Πέραν των παραπά­ κές διαταγές. Το ισπανικό στράτευμα απο­ νω, υπήρχε ακόμη η βασιλική φρουρά της τελείτο από πέντε μεραρχίες πεζικού και δύο ιππικού καθώς και 30 πυροβόλα. Οι δι­ Μαδρίτης, δύναμης 5.100 Ισπανών πεζών καθώς και 700 ιππέων υπό τις διαταγές των οικητές του πεζικού ήταν κατά σειρά οι Ιωσήφ και Ζουρντάν. Ο Γαλλικός Στρατός α­ Τσακόν, Βανγκάρντ, Ιγκλέσιας, Πορτάγο, ριθμούσε συνολικά 37.700 πεζούς και πυ­ Μανγκλάνο και Μπρίας, ενώ αυτοί του ιπ­ πικού ήταν οι Χενεστρόσα και ο δούκας ροβολητές, 8.400 ιππείς, ενώ διέθετε και 80 πυροδόλα. Παρότι τυπικά ανώτατος στην του Αλμπουκέρκε. Η συνολική δύναμη των ιεραρχία ήταν ο βασιλιάς Ιωσήφ, ουσιαστι­ Συμμάχων αριθμούσε 55.000 περίπου άν­ κοί διοικητές του στρατού ήταν οι στρα­ δρες και 60 πυροβόλα. Οσον αφορά τις στολές των δύο στρα­ τάρχες Βικτώρ και Ζουρντάν, έμπειροι και τιών, το βρετανικό πεζικό φορούσε τα κλα­ ικανοί στρατιωτικοί και οι δύο, με συμμετο­ σικά κόκκινα χιτώνια με μήκος έως τη μέση, χές σε πάμπολλες επιχειρήσεις του Επανα­ άσπρα παντελόνια και κυλινδρικά πηλήκια. στατικού Στρατού (του Γαλλικού Στρατού Οι Βρετανοί δραγώνοι φορούσαν επίσης δηλαδή μετά τη Γαλλική Επανάσταση) τα κόκκινα χιτώνια με ρωμαϊκού τύπου κράνη, προηγούμενα χρόνια. Μεταξύ των δύο, ό­ ενώ οι πυροβολητές τους φορούσαν μπλε μως, η κύρια ευθύνη για τους γαλλικούς στολές. Πέραν αυτών, ξεχώριζαν τόσο οι σχεδιασμούς στη μάχη αποδίδεται στον ΒιΓερμανοί λεγεωνάριοι με τις ολόμαυρες κτώρ, η στρατηγική και η τακτική του οποί­ στολές τους όσο και οι Σκωτσέζοι Χαϊλάου υιοθετήθηκαν σχεδόν εξολοκλήρου. ντερς με τα παραδοσιακά τους κιλτ, τα Στην άλλη πλευρά, τον στρατό των Συμμάχων συνέθεταν ο Βρετανικός Στρα­ κόκκινα χιτώνια και τα μαύρα, ψηλά φτερω­ τός του Γουέλσλι καθώς και ο στρατός της τά τους πηλήκια. Το πιο ξεχωριστό τμήμα ό­ Εστρεμαδούρα υπό τον Κουέστα. Ο πρώ­ μως του Βρετανικού Στρατού ήταν το Σύ­ τος αποτελείτο από τέσσερις μεραρχίες νταγμα των Τυφεκιοφόρων. Η συγκεκριμέ­ νη μονάδα δημιουργήθηκε περί το 1800 με πεζικού, τρεις ταξιαρχίες ιππικού και 30 πυροβόλα. Η 1η Μεραρχία, δύναμης 6.000 σκοπό να συμπεριλάβει στις τάξεις σκο­ ανδρών, διοικείτο από τον Σέρμπρουκ, ο πευτές, ανιχνευτές και καταδρομείς, ό­

5 0 I ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ

λους εξαιρετικών ικανοτήτων. Ενώ το κύριο όπλο του πεζικού της εποχής ήταν το λειόκαννο μουσκέτο τύπου Brown-Bess, οι Βρε­ τανοί τυφεκιοφόροι ήταν εξοπλισμένοι με ραβδωτό τυφέκιο τύπου Baker, το οποίο, παρότι ήταν κατά δυο ή τρεις φορές βρα­ δύτερο και απαιτούσε ξεχωριστή βολίδα, ή­ ταν ακριβέστερο και πιο αποτελεσματικό απ' όλα τα υπόλοιπα, με βεληνεκές που έ­ φτανε έως τα 270 περίπου μέτρα. Επιπλέον διέθετε μακρύτερη ξιφολόγχη, μήκους 53 εκ., κάτι που έκανε τους τυφεκιοφόρους πιο αποτελεσματικούς και στη μάχη σώμα με σώμα. Οι στολές τους επεδείκνυαν αυ­ τήν ακριβώς τη διαφορετικότητα τους α­ φού είχαν σκούρο πράσινο χρώμα, καθι­ στώντας τους έτσι το πρώτο σύνταγμα πε­ ζικού στον Βρετανικό Στρατό που έσπασε την παράδοση του κόκκινου χρώματος. Οι Γάλλοι, στον αντίποδα, παρουσίαζαν ένα λιγότερο φορμαλιστικό θέαμα όσον α­ φορά το παρουσιαστικό τους. Οι περισσό­ τεροι πεζοί φορούσαν διάφορες αποχρώ­ σεις του μπλε, το ίδιο και οι πυροβολητές, ενώ οι δραγώνοι διέθεταν κυρίως πράσινες στολές. Σπουδαίο θέαμα αποτελούσαν οι ουσάροι με τις χαρακτηριστικές κοτσίδες στα πλαϊνά του προσώπου και τους εντυ­ πωσιακούς και έντονους χρωματισμούς στις στολές τους. Οι Γάλλοι ουσάροι διέθε­ ταν επιπλέον και εντυπωσιακό οπλοστάσιο, όπως την κυρτή σπάθα, ένα βραχύκαννο μουσκέτο, που αποκαλούσαν καραμπίνα, και ενίοτε πιστόλια, τα οποία τους καθι­ στούσαν το πιο επίφοβο σώμα στον στρατό τους. Στον Γαλλικό Στρατό υπηρετούσαν και πολλοί αλλοδαποί από τα διάφορα τμή­ ματα της αυτοκρατορίας, οι περισσότεροι γερμανικής και ολλανδικής καταγωγής. Ξε­ χώριζαν οι άνδρες του πεζικού από τη Βάδη, οι οποίοι φορούσαν βαυαρικού τύπου πηλήκια, μπλε σκούρα χιτώνια με μακριά ουρά και λευκά παντελόνια. Επίσης, οι Πο­ λωνοί ουλάνοι (ή ουλάνοι του Βιστούλα) οι οποίοι φορούσαν το παραδοσιακό τους τε­ τραγωνισμένο ψηλό πηλήκιο (το τσάπκα) με τον μαλτέζικο σταυρό μπροστά και ένα ά­ σπρο φτερό ως λοφίο.

Βρετα νοί υποστήριξαν πως οι γαλλικές φάλαγγες απέτυχαν να σπάσουν τις θ έσ εις τους, όπως έκαναν στο π α ρελθόν με άλλους αντιπάλους, ενώ επιπλέον τις εξανάγκασαν να εγκα ταλείψ ουν το πεδίο της μά­ χης. Οι Γάλλοι, αντιθέτως, υποστήριξαν πως η απο­ χώρησή τους ήταν απόφαση τακτικής και δ εν επεβλήθη από το αποτέλεσμα της σύγκρ ουσ ης αλλά από την ανάγκη υπεράσπισης της Μ αδρίτης. Οι «νι­ κητές» Βρετανοί, ακολούθω ς, αναγκάστηκαν να οπι­ σθοχω ρήσουν στην Πορτογαλία και να εγκαταλείψ ουν την εκστρατεία τους στην Ισπανία. Και οι «ηττημένοι» Γάλλοι, με τη σειρά τους, νίκησαν στις 11 Αυγούστου τον Β εν έ γ κ α ς στη μάχη του Αλμοναθίδ, διασφαλίζοντας την πρωτεύουσα, ενώ ο Βικτώ ρ λίγο αργότερα ανακατέλαβε την Ταλαβέρα. Ε ν τέλει, η σπουδαιότητα της μάχης πρέπει να αναζητηθεί περισσότερο στο ευρύ στρατιωτικό αλλά και το ψυχολογικό επίπεδο. Οι Σύμμαχοι, και ιδιαίτε­ ρα οι Βρετανοί, απέδειξαν περίτρανα πως οι γαλλι­ κές φάλαγγες δ ε ν ήταν ανίκητες, δίνοντας έτσι ε λ ­ στρατόπεδό του η Ελαφ ρά Ταξιαρχία πεζικού του τα­ ξιάρχου Κρώ φορντ, έπειτα από μια διαρκή πορεία 27 ωρών, έχοντας διανύσει απόσταση περίπου 68 χιλιο­ μέτρων. Τώρα, παρότι η ταξιαρχία αυτή δ ε ν του χρησίμευσε στη μάχη, αποφάσισε να εκμ ετα λλ ευτεί την

Σ ύ γχρ ο νη εικόνα της οικίας Κάσας δε Σαλίνας από την οπτική πλευρά των Βρετανών.

ικανότητά της για γοργή προέλαση και να την απο-

πίδες αντίστασης στην ολοκληρω τική κυριαρχία του Ναπολέοντα τόσο στην Ιβηρική χ ε ρ σ ό ν η σ ο όσο και στην υπόλοιπη Ευρώπη. Μ ε τη ν απαραίτητη βοήθεια της προπαγάνδας, η μάχη της Ταλαβέρα έγινε δεκτή με ενθουσ ια σ μ ό στη Βρετανία, ενώ απ οδόθηκα ν ση­ μαντικές τιμές τόσο στον Γουέλσλι όσο και στον

στείλει στα πορτογαλικά σύνορα, σ υγκεκριμ ένα στη

Κουέστα. Ο Γουέλσλι π ροήχθη αμέσως στον βα θμό

γέφ υρα Αλμαράζ, ώστε να τα διασφαλίσει. Ο Σούλτ

του στρατηγού και παράλληλα του α π ενεμήθη ο τίτ­

απέτυχε να προλάβει την Ελαφ ρά Ταξιαρχία και ο

λος του υποκόμη του Ο υ έ λ ιν γ κ το ν (και της Ταλαβέ­

Γουέλσλι, με τα νώτα του ασφαλή, κ α τ ε υ θ ύ ν θ η κ ε και

ρα). Ο τίτλος αυτός, ο οποίος π ροερχόταν από τις οι­

πάλι προς τη ν Ταλαβέρα, ώστε να επανενω θεί με τον

κογενεια κές εκτάσεις στο Σ όμ ερ σ ετ, εξελ ίχ θ η κε αρ­

Κουέστα. Ε κ ε ί συνειδητοπ οίησε πως ο σύμμαχός του

γότερα σε τίτλο δούκα , διαμορφώνοντας έτσι μια ο ­

είχε εγκαταλείψει τους τραυματίες στο έλεο ς των

νομασία με την οποία ο περίφημος στρατιωτικός πέ-

Γάλλων. Είχε επίσης παραβεί τη συμφωνία για επι­

ρασε στην αθανασία.

πλέον παροχή τροφίμων και άλλων εφοδίων. Οι πλη­

Συνοψίζοντας, την αναφορά στην Ταλαβέρα, αν

ροφ ορίες για άφιξη ενισχύσεω ν από τη Γαλλία υπο­

και η μάχη αυτή επ’ ο υ δ ε ν ί έκρινε τον πόλεμο, ε ν θ υ ­

χρέωσαν, τελικά, τον Γουέλσλι να εγκαταλείψει τα

μούμενοι το ν Τσώρτσιλ μπ ορούμε να τη χαρακτηρί­

σχέδια περαιτέρω προέλασης στην Ισπανία και να ε ­

σ ουμ ε ως «το τέλος της αρχής» στην πορεία των

πιστρέφει στην Πορτογαλία.

Συμμάχω ν προς τη ν τελική επικράτηση στον Π όλεμο της Ιβηρικής χ ερ σ ο νή σ ο υ . Ξ3

0 ΑΝ ΤΙΚ ΤΥΠ Ο Σ ΤΗ Σ Μ ΑΧΗ Σ Η μάχη της Ταλαβέρα, παρότι ήταν για πολλούς μια αναπάντεχη επιτυχία των Βρετανώ ν, σε στενό ε ­ πίπεδο τακτικής θα

μπορούσε να χαρακτηρισθεί

μάλλον ως ισόπαλη, και γι' αυτόν τον λόγο, άλλωστε, και οι δ ύ ο π λευρές διεκδίκησα ν δυναμικά τη νίκη. Οι

Ο ταξίαρχος Κρώφορντ επ ιθ εω ρ εί ένα τμήμα του 95ου Συντά γματος Τυφεκιοφόρω ν σε παλαιότερο επ εισόδιο του Π ολέμου της Ιβηρικής χερ σονή σου (πίνακας του Τζέιμς Π. Μ πίντλ).

Β ΙΒ ΛΙΟΓΡΑΦ ΙΑ (1) Charles Oman: A HISTORY O F THE PENINSULAR WAR, Greenhill Books, 1995. (2) Jac Weller: WELLINGTON IN THE PENINSULA 18081814, Greenhill Books, 1992. (3) Rickard, J (14 March 2008), BATTLE O F TALAVERA, 27-28 J u ly 1809, http://w iv w. his toryofwar. org/articles/battles_ talavera.html (4) David Chandler: DICTIO NAR Y O F THE NAPOLEONIC WARS, Macmillan, 1979. (5) Philip J. Haythornthwaite: THE NAPOLEONIC SOURCE BOOK, FACTS ON FILE, 1990.

Σ Τ Ρ Α Τ Ι Ω Τ Ι Κ Η Ι Σ Τ Ο Ρ Ι Α I 51

■ΗΗΗη Η Η Η Η Η Η Η Η Η ··

Μ οντέλο, σε σχεδόν φυσικό μ έγεθ ο ς, του Β-11 στην Αυστραλία. Τοπο&ετή&ηκε εκ ε ί για να τιμ η θεί το, με εξαίρεση τους αξιωματικούς, αυστραλιανό του πλήρωμα.

Η Ι

η ρλτιο τικη

! ■

ΠΑΡΑΤΟΛΜΗ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗ

ΑΙΑ

ΑΑΡΙ

ΙΣΙΑ Σ ΑΡ Ι Β ΑΣ

Το βρειανικό υποβρύχιο Β-ΊΊ βυθίζει τουρκικό Θωρηκτό (19 14) Στις 14 Οκτωβρίου 1939 ίο γερμανικό υποβρύχιο U - 4 7 , υπό ιον Γκύνιερ Πρίεν, κατάιρερε να ειαέλθει οιο κύριο ανκυροβόΠιο ιου Βρετανικού Μητροπολιτικού Στό λο υ, οιο Σκάπα Φ λόου m e Σ κ ω τ ία ς και να τορπιλίσει ιο βρειανικό θωρηκτό ((Royal O a k » . 0 Πρίεν ιιιιήθηκε τότε ω ς ο πλέον παράτολμος κυβερνήτης υ ποβρυχίου, ίίοτόοο, δεν υ π ή ρ ξε ο πρώ τος στην ιστορία των υποβρυχίω ν ο οποίος πέτυχε κάτι τέτοιο. Ανάλογο ήταν και το επίτευγμα του Βρετανού πλω τάρχη Νόρμαν Χ ό λμπ ρ ο υ κ, ο ο π ο ίο ς , 25 έτη νω ρίτερα, καιάιρερε να διειοδύοει ανάμεσα στα ναρκοπέδια οτα Ααρ δα νέλλια και να βυθίσει το τουρκικό θωρηκτό «M e s s u d ie h ». fl’i».*'■,Χ^·Α·»l4f»4^71■ *A.'·*·»'. J /».1-, ’, .,'^ ‘ίΛ./«·. ·ΐ£ί»·ί'*Λ f fr»">?yi'··t »/*«V.,?> * - -:'^ ■*, ■

I I ■ ί

' '*‘\ ■

ο υποβρύχιο όπλο δ εν έτυχε της αναγνώρι-

και η γερμα νική πρόοδος στον τομέα των υποβρυ­

σης που του άξιζε στη Βρετανία. Και αυτό

χίων, ανάγκασε το Βρετα νικό Ναυαρχείο να αλλά­

ήταν απολύτως λογικό, αν αναλογιστεί κα­ νείς ότι το Βασιλικό Ναυτικό, το ισχυρότε-

ξει, κάπως, τη θεώ ρησή του σχετικά με τα υποβρύ­ χια. Ετσι, αποφασίστηκε η αποστολή έξι υποβρυ­

pb τότε στον κόσμο, παρέτασσε, το 1914,

χίων κλάσης « Β » στη Μ εσόγειο, ενόψ ει της εισό­

πάνω' από 6&θω ρήκτά , παλαιά και νεότευκτα. Η ε ­

δου της Ο θω μανικής Αυτοκρατορίας στον πόλεμο

■

μπιστοσύνη του Βασιλικού Ναυτικού στη γραμμή

στο πλευρό των Κεντρικώ ν Δυνάμεων. Η είσοδος

μάχης των θω ρηκτώ ν του καθιστούσε αυτόματα τα

της Τουρκίας στον πόλεμο ξεκίνησε με το επεισό­

υποβρύχια φτωχούς συγγενείς, ειδικών μάλιστα

διο

καθηκόντων.

«Breslau», τα οποία, καταδιωκόμενα από βρετανικά

των

γερμανικώ ν

πολεμικών

«Goeben»

και

Τα πρώτα βρετανικά λειτουργικά υποβρύχια α­

και γαλλικά πολεμικά, ανεφοδιάστηκαν με καύσιμα

νήκα ν στην κλάση «Holland» και ναυπ ηγήθηκα ν μ ε ­

στη Μήλο, με εντολή του Ε λ ε υ θ έ ρ ιο υ Βενιζέλου,

ταξύ του 1901 και 1902. Α κο λ ο ύ θ η σ ε η κλάση «Α»

και κατέφυγαν κατόπιν στην Κωνσταντινούπολη.

με 13 σκάφη, ναυπηγημένα το 1902-1905, και η κλά­

Εκεί, ενώ θηκαν με τον τουρκικό στόλο και στις 29

ση « Β » , το 1904-1906. Ολα αυτά τα σκάφη ήταν ιδι­

Ο κτω βρίου βομβάρδισαν τη Σεβαστούπολη. Την ε ­

αίτερα περιορισμένων δυνατοτήτων, όσον αφορά

π ομένη, 30ή Οκτωβρίου, η οθω μανική κυ βέρνη σ η

την ταχύτητα, το βά θος κατάδυσης και τον οπλι­

κήρυξε το ν πόλεμο στις δυνάμεις της Αντάντ.

σμό τους. θ εω ρ ο ύ ντο , επίσης, κατάλληλα μόνο για

Οταν η Οθωμανική Αυτοκρατορία κήρυξε τον

την προστασία των βρετανικώ ν λιμανιών. Η έναρξη

πόλεμο στις 30 Οκτωβρίου, το Βρετα νικό και το

του Μ εγάλου Π ολέμου (Α ’ Παγκόσμιος Πόλεμος)

Γαλλικό Ναυτικό είχαν αναπτύξει στην ανατολική

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ U T O P I A 153

τρία γαλλικά υποβρύχια- και βομ βά ρδι­

τό το θ έμ α σε συνάντησή τους, χωρίς

σε τα τουρκικά οχυρά στα Δαρδανέλλια.

τους Γάλλους. Μ έχρι τότε, ένα γαλλικό

Παράλληλα, τα πλοία του απέκλεισαν τα

υποβρύχιο είχε εισ έλθει μερικές εκα το­

Δαρδανέλλια, αλλά και τα λιμάνια της

ντά δες μέτρα εντός των στενών και το

Σ μ ύ ρ νη ς και της Αλεξανδρούπ ολης. Ο

Β-11 είχε καταδιώξει ένα το υ ρ κικό το ρ ­

Κά ρντεν έ θ ε σ ε ως βασικό του σκοπό

πιλοβόλο σε βά θος 7,5 χλμ. εντό ς των

την αποτροπή εξόδου στη Μ εσ όγειο του

στενών, αν και το Β-11 ήταν ήδη ένα πα­

«Goeben» και του «Breslau», τα οποία α-

λαιός τεχνολογίας, για τα δ εδ ο μ ένα του

ποτελούσαν και τις πλέον αξιόμαχες μο­

1914, υποβρύχιο. Το να αποτολμήσει ένα

νάδες του το υ ρκικού στόλου, ο οποίος

συμμαχικό πλοίο, είτε υποβρύχιο είτε

πάντως μπορούσε να βασίζεται σε τέσ ­

σκάφος

σερα ακόμα παλιά θωρηκτά. Λίγο μετά

στενά των Δαρδανελλίων, αποτελούσε

επιφανείας,

να

εισ έλθει

στα

την έναρξη των επιχειρήσεων, οι δυνά ­

εκείνη την εποχή από μόνο του έναν ά­

μεις του Κά ρντεν ενισ χύθηκα ν με τρία

θλο. Τα παράκτια τουρκικά πυροβολεία,

ακόμα υποβρύχια από τη Μάλτα (Β-9, Β-

ενισχυμένα με πεδινές πυροβολαρχίες,

10 και Β-11), όλα κλάσης « Β » . Μαζί με τα

ήλεγχαν τα στενά και απαγόρευαν την

γαλλικά υποβρύχια, στα οποία π ροστέ­

προσέγγιση πλοίων επιφανείας. Κάτω δε

θ η κ ε σε λίγο άλλο ένα, σ υ γ κ ρ ο τή θ η κ ε έ ­

από την επιφάνεια της θάλασσας τα

νας στολίσκος υποβρυχίων, με επικεφα­

πράγματα ήταν χειρότερα. Οι Τούρκοι

λής τον πλωτάρχη Πόουναλ και βάση το

είχαν ποντίσει πέντε εκτεταμένα ναρκο­

λιμάνι του Μ ούδρ ου, στη Λήμνο. Εδρα

πέδια, κατά πλάτος των στενών, και ένα

του στολίσκου υποβρυχίων ήταν το β ο η ­

ακόμα πιο εκτετα μένο αμέσως μετά, κα­

θ ητικό πλοίο υποστήριξης υποβρυχίων

τά μήκος των στενών.

Το κατόρθωμα του Β-11 ενέπνευσε εκατοντάδες άρθρα στον βρετανικό και γενικότερα στον συμμαχικό Τύπο. Εδώ εικο νίζετα ι σελίδα βρετανικού περιοδικού της εποχής, το οποίο εξισ το ρ εί τον άθλο του Β-11 και του πληρώματος του. Μ εσ όγειο μερικά παλαιά πλοία, υπό την

επιφανείας. Ο Πόουναλ, όμως, είχε άλλη

σ έ λ θ ο υ ν στα στενά, θα είχαν να αντιμε­

ηγεσία ενός μάλλον μέτριου ναυάρχου,

άποψη, την οποία συμμερίζονταν και οι

τωπίσουν και τα φυσικά εμπόδια. Πρώτα

του αντιναυάρχου Σάκθιλ Χάμιλτον Κάρ-

κυ β ερ νή τες των υποβρυχίων που είχε

από όλα, το ισχυρό δυτικό θαλάσσιο

ντεν. Το Ναυαρχείο διέταξε τον ναύαρχο

υπό τις διαταγές του. Ολοι τους επιδίω­

ρεύμα που καθιστά τη ν πλεύση εντός

Κά ρντεν να αρχίσει τις εχθροπ ραξίες

καν περισσότερη ελευθ ερ ία δράσης, α­

των στενώ ν ιδιαίτερα επ ικίνδυνη κατά

κατά των Τούρκω ν αμέσως, αν και η επί­

ναζητώντας έναν πιο επιθετικό ρόλο.

τον ανάρρου, ειδικά για σκάφη με α δύ­

«Hindo Kush». Αποστολή του στολίσκου,

Π έρα από τα πυροβόλα, τους π ροβο­

βάσει των εντολώ ν του συντηρητικού

λείς και τα ναρκοπέδια τα συμμαχικά

Κάρντεν, ήταν η υποστήριξη των πλοίων

πολεμικά που θα επιχειρούσαν να ει-

ναμες μηχανές, όπως τα υποβρύχια. Για

σημη βρετανική κήρυξη πολέμου δ ε ν έ-

Τότε τ έ θ η κ ε για πρώτη φορά το ζήτη­

γινε παρά στις 3 Ν οεμβρίου. Ο Κάρντεν,

μα διείσδυσης στα στενά των Δαρδανελ-

σκάφη που σε κατάδυση μπορούσαν να

σ υμ μο ρ φ ο ύμ ενο ς με τη διαταγή, κίνησε

λίων και κτυπήματος των εχθρικώ ν πλοί­

αναπτύξουν μέγιστη ταχύτητα 6 κό μ ­ βων, ένα α ντίθετο ρεύμα ταχύτητας 4

τα πλοία που είχε υπό τις διαταγές του

ων στις βάσεις του. Ο Πάουναλ μαζί με

-τα καταδρομικά μάχης «Indefatigable»

τον κυ β ερ νή τη του Β-11, Νόρμαν Χόλ-

κόμβω ν απ οτελούσε σοβαρότατο εμπό­

και «Indomitable» και τα παλαιά γαλλικά

μπρουκ, και τους κ υ β ε ρ νή τε ς των Β-9

διο. Στη δυσκολία αυτή πρέπει να προ­

θω ρηκτά «Verite» και «Suffren», δ ύ ο ελα­

και Β-10, Τζέφρι Γσυόρμπαρτον και Σάμι-

σ τεθ εί και μια ακόμα λεπτομέρεια, ά­

φρά καταδρομικά, 12 αντιτορπιλικά και

ου ελ Γκρά βενερ, εξέτασαν ακριβώς αυ­

γνωστη τότε, η οποία όμως επηρέαζε α­

7ο

τουρκικό θω ρηκτό «M essudieh» στο α γκυροβολιό του.

5 4 I ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ

κόμα δ υσ μ ενέσ τερ α τη δράση των μι­

Νόρμαν Χόλμπ ρουκ, ο οποίος υπηρε­

κρών και αδύναμων εκείνω ν υπ οβρυ­

τούσε στο σκάφος από τον Δ εκέμ β ρ ιο

χίων στα στενά. Το ρεύμα προκαλούσε

του 1913 και είχε πλήρη γνώση του πλοί­

ανακίνηση των υδάτων με αποτέλεσμα

ου και, πάνω από όλα, του πληρώματος.

το νερ ό της Μ α ύρης θάλασσας, με τη

Σ ε ένα υποβρύχιο, ειδικά εκείνη ς της ε ­

μεγαλύτερη αλμυρότητα, να κα τα βυθί­

ποχής, όπου μια στιγμιαία απόφαση απο-

ζεται σε βά θος 19 μ. κάτω από την επι­

τελούσε τη διαφορά ανάμεσα στη ζωή

φάνεια της θάλασσας, σχηματίζοντας

και στον θάνατο, οι σχέσεις εμπιστοσύ­

μια ζώνη ύδατος με μεγαλύτερη π υκνό­

νης ανάμεσα στον κυ βερ νή τη και στο

τητα. Η πλεύση στη ζώνη αυτή επηρέα­

πλήρωμά του αποτελούσαν παράγοντα

Το Β-11 εν πλω στα Δα ρδα νέλλια . Σ το β ά θ ο ς διακρίνεται βρετανικό καταδρομικό μάχης.

ζε και τη ν ταχύτητα αλλά και τη σ τα θε­

καθοριστικής σημασίας. Ο κυ β ερ νή τη ς

ρότητα του υπ οβρυχίου που θα διέσχιζε

όφειλε να γνωρίζει επακριβώς τις δυνα­

μεγάλο βαρίδι. Το υποβρύχιο εκτέλ εσ ε

τη ζώνη αυτή.

τότητες και τις αδυναμίες του σκάφους

πολλές «κατά μέτωπο εφ ό δο υ ς» ενα­ ντίον του, για να δοκιμαστεί η αντοχή του συρματόσχοινου που προστάτευε

ί Ο Πάουναλ έτρεφε μεγάλη εμπιστοσύνη στις ικανότητες του 28 ετών κυβερνήτη του Β-11, πλωτάρχη Νόρμαν Χόλμπρουκ. ϊ

τον πυργίσκο και το περισκόπιο. Οι δ ο κι­ μές ολοκληρώ θηκαν με επιτυχία, έξω από την Τένεδο.

13 ΔΕΚ ΕΜ Β ΡΙΟ Υ Νωρίς το πρωί της Κυριακής 13ης Δ ε κε μ β ρ ίο υ 1914 όλα ήταν έτοιμα. Το Β11

και το

«Blenheim»

κινήθ ηκα ν

μαζί

προς τη ν είσ οδο των στενών, με το υπο­

Δ ΕΧ Ο Μ ΕΝ Ο Σ ΤΗΝ Π ΡΟ ΚΛΗΣΗ Στο σ υμ βούλιο με τον Πάουναλ όλα αυτά τα ζητήματα τέ θ η κ α ν προς συζή­

του, αλλά και τις αντίστοιχες του πληρώ­

βρύχιο «κο λλη μ ένο » στο δεξιό πλευρό

ματος του. Μ ε τον τρόπο αυτόν, οι 15

του

άνδρες του Β-11 έπρεπε να λειτουργούν

Ηταν ακόμα βαθύ

σαν γρανάζια μιας καλολαδω μένης μη­

πρωί- αλλά ο προνοητικός Χ όλμπ ρουκ

σκάφους, ώστε να είναι αθέατο. σκοτάδι -04.15 το

χανής, χωρίς κανένα περιθώριο σφάλμα­

δ ε ν ή θ ε λ ε να αφήσει τίποτα στην τύχη.

τος, αν ή θ ε λ α ν να επιβιώσουν.

Τα δ ύ ο πλοία έφ θασαν σε απόσταση 5,5

τηση. Οι δυσ κολίες φαίνονταν και ήταν,

Το παλαιό Β-11, όμως, δ εν μπορούσε

χλμ. από τη ν είσ οδο των στενών. Εκεί,

πράγματι, πολύ μεγάλες για να αξίζει

να επιχειρήσει στο επικίνδυνο περιβάλ­

το υπ οβρύχιο έμεινε μόνο του. Π λέο ­

τον κόπο μια τέτοια προσπάθεια, η ο ­

λον των στενών χωρίς κάποιες τροπο­

ντας αργά στην επιφάνεια, το υπ οβρύ­

ποία μάλλον θα ο δ ηγο ύσ ε στην απώλεια

ποιήσεις.

χιο έφ θασε, την αυγή, σε απόσταση 1,8

του υπ οβρυχίου και του πληρώματος

προστατευτικά -ένα είδος κιγκλιδώμα­

του που θ α επιχειρούσε τη διείσδυση.

τος- γύρω από τα πηδάλια βά θους του,

Το

υποβρύχιο

δ εν

δ ιέθ ετε

Παρόλα αυτά, όλοι οι κ υ β ε ρ ν ή τ ε ς σ υμ ­

κινδυνεύοντα ς να παγιδευτεί σε τυχόν

φώνησαν ότι τουλάχιστον μια κίνηση ε ­

ανθυπ οβρυχιακά δίχτυα ή ακόμα και σε

πίδειξης ήταν απαραίτητη εντό ς των

καλώδια ναρκών. Επίσης, τα νεώτερα υ­

στενών, για λόγους η θ ικο ύ. «Ηταν καλύ­

ποβρύχια διέθετα ν ένα χοντρό ελαστικό

τερο από το τίποτα», όπως α να φ έρθηκε

καλώδιο, για τον ίδιο λόγο, το οποίο ή ­

χαρακτηριστικά. Ο Πάουναλ, ο οποίος

ταν π ροσαρμοσμένο κατά μήκος του υ­

είχε και το ν τελευταίο λόγο, έδω σε τελι­

ποβρυχίου, από την πλώρη ως την πρύ­

κά τη ν έγκρισή του. Η επιχείρηση θα

μνη, λειτουργώ ντας ως προστατευτικό

πραγματοποιείτο στις αρχές Δ ε κ ε μ β ρ ί­

του περισκοπίου, του πυργίσκου και της

ου. Αυτό που απέμενε να ρυθμιστεί ή ­

πυξίδας που βρισκόταν σε αυτόν. Το ε ­

ταν ποιο από τα τρία υποβρύχια θα επι­

λαστικό καλώδιο εξυπ ηρετούσε και έναν

χειρ ο ύσ ε τη διείσδυση. Τα γαλλικά υπο­

ακόμα σκοπό: αν το υποβρύχιο μπ λεκό­

βρύχια ήταν εξοπλισμένα με εξω τερι­

ταν σε καλώδιο συγκράτησης νάρκης, το

κούς

ελαστικό καλώδιο θα λειτουργούσ ε ως

τορπ ιλοβλητικούς

σωλήνες

και

δ ε ν μπορούσαν να πλήξουν αντίπαλο

ελατήριο, απομακρύνοντάς το από το υ­

σκάφος, ευρ ισ κόμενα εν καταδύσει σε ι­

ποβρύχιο, μαζί με τη νάρκη. Αμέσως, το

κανοποιητικό βάθος. Ετσι απ οκλείστη­

πλήρωμα του υποβρυχίου αλλά και του

κε η χρ ήσ η τους.

βοηθη τικο ύ σκάφους «Blenheim» ρίχτη­

Από τα βρετανικά υποβρύχια το Β-11

καν στη δουλειά και σύντομα το υπο­

είχε μόλις εφοδιαστεί με ν έο υς συσσω­

βρύχιο είχε αποκτήσει «φ ρ ουρ ούς », ό ­

ρευτές στη Μάλτα και, επομένως, είχε

πως ονόμασε το πλήρωμα τα προστατευ­

αυξημένη

υποβρύχιου

τικά κιγκλιδώματα και το ελαστικό καλώ­

πλου. Επίσης, ο Πάουναλ έτρ εφ ε μεγάλη

διο. Μ ε τη βοήθεια του «Blenheim» τα

δυνατότητα

εμπιστοσύνη στις ικανότητες του 28 ε ­

προστατευτικά δοκιμάστηκαν. Από τον

τών

γερανό του «Blenheim» κρεμ ά στηκε ένα

κυ β ερ νή τη

του

Β-11,

πλωτάρχη

Γκραβούρα της εποχής που εικο νίζει το υποβρύχιο να απομακρύνεται από το τουρκικό Βωρηκτό που μόλις έχε ι τορπ ιλίσ ει, υπό τα πυρά των πυροβόλω ν του.

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ I 5 5

Ο Χόλμπρουκ στον πυργίσκο του υποβρυχίου κοιτά δύο παλαιό θωρηκτά, λίγες ημέρες πριν το εγχείρημά του.

2 Οι Τούρκοι είχαν αναπτύξει κατά μήκος

νερ ό και κατάφεραν, με αρκετό κόπο, να απ οκολλήσουν

των στενών, πέραν των πυροβολαρχιών τους, και σειρές ισχυρών προβολέων.

9

το

στρεβλω μένο

προ­

στατευτικό πλέγμα. Τώρα, φυσικά, υπήρ­ χε ο κίνδυνος στο ακάλυπτο πηδάλιο να μπλεχτεί το καλώδιο κάποιας τουρκικής νάρκης, αλλά τόσο ο Χόλμπ ρουκ, όσο και οι ά νδρες του, αποφάσισαν πως η α­ ποστολή έπρεπε να συνεχιστεί. Από την

χλμ. από το ακρωτήριο της Ελλης. Εκεί,

Χολμπ ρουκ, με χαρακτηριστική β ρ ετα ­

ξηρά δ εν φαινόταν κάποια κίνηση, αλλά

ο ύπαρχός του, ανθυποπλοίαρχος Σί-

νική ψυχραιμία, διέταξε πορεία προς τα

ο Χ όλμπ ρουκ ήταν βέβαιος ότι οι Τ ο ύρ ­

ντνεϊ Γουίν, έδω σε την εντολή για κατά­

στενά.

κοι παρατηρητές τους είχαν εντοπίσει.

δυση. Το υποβρύχιο γλίστρησε αργά κά­

Οι Τούρκοι είχαν αναπτύξει κατά μή­

τω από την επιφάνεια της θάλασσας, α­

κος των στενών, πέραν των π υροβολα ρ­

υποβρύχιο κα τα δύθηκε ξανά, στο μέγι­

φ ήνοντας τους

ά νδ ρ ες στις σκέψ εις

χιών τους, και σειρές ισχυρών π ροβολέ­

στο δυνατό βάθος. Το υποβρύχιο κατα­

τους. Ολοι τους γνώριζαν πόσο επικίν­

ων, με τους οποίους ερευνο ύσ α ν τα

δ ύ θ η κ ε σε βάθος 15 μ. και β ρ έ θ η κ ε στη

δυνο ήταν το εγχείρημά τους. Το προη­

βράδια τη θάλασσα, αλλά τους έσβηναν

ζώνη του πυκνού ύδατος, μειώνοντας

γο ύ μ ε νο βράδυ, είχαν όλοι τους γράψει

πάντα στις 05.00 το πρωί. Ο Χ όλμπ ρουκ

την ταχύτητα και καταναλώνοντας πολύ­

αποχαιρετιστήριες επιστολές στις οικο-

αποφάσισε να αναδυθεί. 0 α εκμ ετα λ­

τιμο ηλεκτρικό ρεύμα από τους συσσω­

γένειές τους, τις οποίες παρέλαβε το

λευόταν το μεσοδιάστημα από το σβήσι­

ρευτές. Το υποβρύχιο έπλεε με τα χύτη­

«Blenheim » και οι οποίες θ α παραδίδο­

μο των προβολέω ν μέχρι τη ν ανατολή

τα 4 κόμβων, αλλά λόγω του νερ ο ύ προ­

νταν, αν το υπ οβρύχιο δ εν επέστρεφε.

του ήλιου για να εντοπίσει το πρόβλημα

ω θείτο με ταχύτητα μόλις 2 κόμβων.

Από τον πυργίσκο ο Χ όλμπ ρου κ αντίκρι­

που είχε παρουσιαστεί. Το υποβρύχιο α­

Η αγωνία στο μικρό σιδερένιο κο υ­

σε το φως του λυκαυγούς, για τ ε λ ε υ ­

ν α δ ύ θ η κε και πρώτος ο Χ όλμπ ρουκ πή-

φάρι του Β-11 κορυφωνόταν. Η μυρωδιά

ταία ίσως φορά, πριν εισ έλ θ ει στο σκά­

δηξε στο στενό κατάστρωμα. Τότε είδε,

της βενζίνης και του λαδιού διαχεόταν

φος. Αμέσω ς ανέλαβε το περισκόπιο και

όχι χωρίς οργή, το προστατευτικό κι­

παντού. Οι ά νδρες κοιτούσαν με άδειο

με

γκλίδωμα του

εμπρόσθιου

το βλέμμα, καθώς το σκάφος τους κινεί­

«Αργά εμπ ρός», διέταξε. «Ταχύτητα 5

πηδαλίου να έχει απίστευτα στρεβλω θεί

το πολύ αργά. Ο Χ όλμπ ρουκ το αντιλή-

κόμβοι». Το υπ οβρύχιο υπάκουσε στη

και να έχει μετατραπεί σε μια άμορφη

φ θηκε

διαταγή του κυ β ερ νή τη , ο οποίος όμως

μάζα σιδερικών, ιδανική για την αγκί-

πρωινό στο πλήρωμα. Σ ε λίγο, μυρωδιές

ένιωσε έναν παράξενο κραδασμό. Π ρ ο ­

στρωση ναρκών! Αμέσως το πλήρωμα ρί­

από ζαμπόν, μαρμελάδα, τσάι και β ο ύ τυ ­

ερχόταν έξω από το σκάφος. Αδυνατώ ­

χ τη κ ε στη δουλειά. Δύο μηχανικοί, με

ρο, κάλυψαν για λίγο αυτές της βενζίνης

ντας, ούτως ή άλλως, να αντιδράσει, ο

όσα εργαλεία διέθετα ν, βούτηξαν στο

και του λαδιού, ηρεμώ ντας παράλληλα

αυτό

κα τη ύ θ υ νε

5 6 I ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ

το

υποβρύχιο.

αριστερού

Μόλις τελείωσε η πρόχειρη επισκευή, το

και αμέσως διέταξε να δ ο θ εί

ΤΟ ΘΟΡΗΚΤΟ «MESSUDIEH»

Το Β-11 στη Μάλτα. Στον πυργίσκο διακρίνεται ο ύπαρχος του σκάφους Σίντνεϊ Γουίν.

Το τουρκικό θωρηκτό «Messudieh» τέθηκε σε υπηρεσία το 1875. Ναυπηγήθηκε στη Βρετανία για λογαριασμό του Οθωμανικού Ναυτικού, στο πλαίσιο του προγράμματος εκ­ συγχρονισμού του ναυτικού του σουλτάνου. Το σκάφος υπέστη πλήρη εκσυγχρονισμό το 1903 στην Ιταλία. Μετά τον εκσυγχρονισμό, το πλοίο είχε εκτόπισμα 9.710 τόννους με πλήρες φόρτο. Είχε μήκος 101 μ., πλάτος 17,98 μ. και βύθισμα 7,9 μ. Η μεγίστη θωράκιση έφθανε τις 12 ιν. Μετά τον εκσυγχρονισμό του, στο πλοίο τοποθετήθηκαν νέες μηχανές που του έδιναν ταχύτητα 16 κόμβων. Ο αρχικός οπλισμός, επίσης, αφαιρέθηκε και στο πλοίο τοποθετήθηκαν 12 ταχυβόλα Vickers των 6 ιν., 14 ταχυ6όλα πυροβόλα των 3 ιν., 10 ταχυβόλα των 57 χλστ. και δύο ταχυβόλα των 47 χλστ. Προβλεπόταν αρχικά και η τοπο­ θέτηση δύο πυροβόλων των 9,2 ιν. (240 χλστ.) σε θωρακισμένο πρωραίο και πρυμναίο πύργο, αλλά τελικά τα πυροβόλα δεν τοποθετήθηκαν στο πλοίο. Συγκρότησαν μία βαριά πυροβολαρχία παράκτιου πυροβολικού και τάχθηκαν σε ένα ναυτικό οχυρό στα Δαρδανέλλια. Το πλοίο έλαβε μέρος στις ναυμαχίες της Ελλης και της Λήμνου, υφιστάμενο ζη­ μιές στη δεύτερη. Με την είσοδο της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας στον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο, στο πλευρό της Γερμανίας, το πλοίο στάλθηκε στα Δαρδανέλλια, ως πλωτή πυ­ ροβολαρχία, προστατευμένο από σειρές ναρκοπεδίων. Παρόλα αυτά, το υποβρύχιο Β-11 κατάφερε να διεισδύσει στα στενά, να το τορπιλίσει και να το βυθίσει.

τα τεντωμένα νεύρα των ανδρών. Ο Χ ό λ ­ μπρουκ απόλαυσε ένα ακόμα καλύτερο πρωινό μαζί με τον ύπαρχό του, δώρο από έναν Γάλλο κυ β ερ νή τη υποβρυχίου:

αργά. Ολοι από στιγμή σε στιγμή περίμε-

11. Ε κτό ς αυτού, άλλωστε, η γωνία του

έναν ο λόφ ρεσκο αστακό!

ναν να α κούσουν το μοιραίο τρίξιμο κα­

υποβρυχίου σε σχέση με το θω ρηκτό ή ­

λωδίου. Ευτυχώ ς για αυτούς δ εν το ά-

ταν μικρή για να εξασφαλίσει επιτυχές

κουσαν ποτέ.

πλήγμα. Εκείνη την εποχή το υποβρύχιο

Η ώρα πλησίαζε 08.30 και ήδη οι συσ­ σω ρευτές του υποβρυχίου είχαν αδειά­ σει κατά τα δύο τρίτα. Παρόλα αυτά, το

Στις 09.40 το υποβρύχιο εισ ήλθε στα

όπλο βρισκόταν ακόμα στη «φάση της ε ­

υποβρύχιο συνέχισε. Σε λίγο β ρ έ θ η κ ε ε ­

στενά. Βρισκότα ν κοντά στο μικρό λιμα-

φηβείας του», θα μπορούσαμε να πού­

νώπιον του πρώτου, γνωστού, ναρκοπ ε­

νάκι του Τσανάκ. Από το περισκόπιο ο

με. Ο ύτε τα υποβρύχια, τα οποία ήταν

δίου. Ο Χ όλμπ ρουκ διέταξε κατάδυση

Χ όλμπ ρουκ ερ ευνούσ ε. Δ ε ν υπήρχε τί­

στην πραγματικότητα απλά τορπιλοβό­

στα 24 μ. Το βά θος αυτό ήταν, θεω ρητι­

ποτα εκεί. Ξαφνικά, κοιτώντας στα δεξιά

λα με περιορισμένες ικανότητες κατά­

κά, πέρα των δυνατοτήτω ν του υποβρυ­

του, ανάμεσα στους λοφίσκους που κα­

δυσης, ούτε οι τορπίλες τους θα μπο­

χίου, αλλά το σκαρί άντεξε. Από το βά­

τέβαιναν ως τη θάλασσα και σχημάτιζαν

ρούσαν να λά βουν βρα βείο αξιοπιστίας.

θ ο ς αυτό το υποβρύχιο μπορούσε να

τον κολπίσκο του Σάρα Σιγκλάρ, διέκρι-

Ο Χόλμπ ρουκ, όμως, δ εν σκόπευε να εγκαταλείψει τη λεία που με τόσο κόπο

διέλθ ει με άνεση κάτω από τις νάρκες,

νε ένα πλοίο, ένα μεγάλο πλοίο. Ηταν το

χωρίς όμως να μπορεί να ε γ γ υ η θ ε ί κα­

«M essudieh». Το θω ρηκτό ήταν α γκυρ ο­

είχε ανακαλύψει. «Κ α τα δυθήκα με βα θ ύ ­

νείς ότι το ακάλυπτο πηδάλιο δ εν θα πα­

β ολ η μ ένο σε απόσταση περίπου 1.700 μ.

τερα από το περισκοπικό βά θος στο ο ­

ρέσ υρ ε κάποιο καλώδιο νάρκης, οδηγώ ­

από την πλώρη του υποβρυχίου, υπό γω­

ποίο βρισκόμασταν, αλλά το ρεύμα ήταν

ντας την πάνω στο υποβρύχιο. Οι 15 άν­

νία 45 μοιρών.

τόσο ισχυρό που μας περιέστρεψ ε και έ ­

δ ρες ήταν σιωπηλοί. Το σκάφος τους γλιστρούσε

ανάμεσα στο

ναρκοπέδιο

Το θω ρηκτό βρισκόταν εκτός της α­

τσι β ρ εθ ή κ α μ ε με την πρύμνη στραμμέ­

κτίνας ενεργείας των τορπιλών του Β-

νη προς το θω ρηκτό», έγραφε στην ανα-

ΠΛΠΤΑΡΧΗΣ ΝΟΡΜΑΝ ΝΤΑΓΚΑΑΣ ΧΟΛΜΠΡΟΥΚ

Ο κυβερνήτης του Β-11 Νόρμαν Χόλμπρουκ, ο πρώτος κυβερνήτης υποβρυχίου που τιμήθηκε με το ανώτατο βρετανικό παράσημο.

Ο Νόρμαν Ντάγκλας Χόλμπρουκ γεννήθηκε στις 9 Ιουλίου του 1888, στο Σάουθσι του Χάμσαϊρ της Αγγλίας. Κατατά­ χθηκε στο Βασιλικό Ναυτικό και σε ηλικία 26 ετών ήταν υποπλοίαρχος. Υπηρέτησε, αρχικά, στο παλαιό θωρηκτό «Britannia». Το 1914, με τον βαθμό του πλωτάρχη, τοποθετήθηκε κυβερνήτης του υποβρυχίου Β-11, του τελευταίου σκάφους της κλάσης υποβρυχίων «Β» και στάλθηκε στη Μεσό­ γειο. Στις 13 Δεκεμβρίου, εισήλθε με το παλαιό του σκάφος στα Δαρδανέλλια και βύθισε το τουρκικό θωρηκτό «Messudieh». Για αυτή του την πράξη τιμήθηκε με το α­ νώτατο βρετανικό παράσημο, τον Σταυρό των Βικτωρίας. Υπήρξε ο πρώτος κυβερνή­ της υποβρυχίου που τιμήθηκε με το παρά­ σημο αυτό. Ο Χόλμπρουκ πέθανε το 1976. Η σύζυγός του δώρισε το παράσημό του στο δημοτικό συμβούλιο της γενέτειράς

του, το οποίο τον τίμησε με ανδριάντα. Ο ύπαρχός του Γουίν τιμήθηκε με το Παρά­ σημο Εξαιρέτων Πράξεων (Distinguished Service Order) και το λοιπό πλήρωμα με το αντίστοιχο αυστραλιανό μετάλλιο (Distinguished Service Medal). Στις 24 Ιουλίου 1916, αποφασίστηκε να δοθεί ένα χρηματικό έπαθλο από τη Vickers για τη βύθιση του «Messudieh», ύ­ ψους 3.500 στερλινών. Από το ποσό αυτό, ο Χόλμπρουκ έλαβε 601 στερλίνες, ο ύ­ παρχος 481, δύο κελευστές από 240, ενώ οι δίοποι και οι ναύτες από 120 ο καθένας. Τα χρήματα αυτά αντιστοιχούσαν σε μι­ σθούς τριών ετών. Στις 2 Αυγούστου 1915, μια μικρή πόλη της Αυστραλίας, η Τζέρμανταουν, μετονομάστηκε σε Χολμπρουκτάουν προς τιμή του και στην κεντρική της πλατεία τοποθετήθηκε ένα μοντέλο του υποβρυχίου.

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ I 5 7

Χόλμπρουκ στο πλοίο υποστήριξης υποβρυχίων, ποζάρει δίπλα σε τορπίλες των 18ιντσών.

Ο

μας ταχύτητα για να ξεφύγω από το ρ ε ύ ­

λούς από τους 700 σ χεδ ό ν ά νδρ ες του

μα και να λάβω την κατάλληλη θέσ η. Δ ιέ­

πληρώματος του στο κύτος του και πα-

ταξα να β λ η θ εί μία τορπίλη και αμέσως

ρασύροντας αρκετούς από αυτούς στον

μετά να κόψ ο υμ ε ταχύτητα, γιατί άρχι­

υγρό του τάφο για πάντα.

σαν να σ β ήνουν τα φώτα μέσα στο υπο­

Το υπ οβρύχιο είχε γλυτώσει από την

βρύχιο, σημάδι ότι η μπαταρία μας είχε

άμεση απειλή των π υροβόλω ν του θω ­

αποφορτιστεί εντελώς. Κοίταξα από το

ρηκτού, αλλά όχι και από τα πυκνά πυρά

περισκόπιο και είδα το θω ρηκτό να αρχί­

των παράκτιων τουρκικώ ν πυροβόλων,

ζει να βουλιάζει από την πρύμνη, αλλά

που ζητούσαν τώρα την εκδίκη σ ή τους

διέκρινα και καπνούς από την ξηρά. Τα

από τον θρασύτατο εισβολέα. Ο Χ ό λ ­

παράκτια πυροβολεία έβαλλαν εναντίον

μπρουκ, από την πλευρά του, προσπα­

μας», έγραφε ο Χόλμπ ρουκ. Τ ην ώρα

θ ο ύ σ ε να οδ η γή σ ει το υποβρύχιο έξω

που η τορπίλη έπληξε το θω ρηκτό και

από τον κόλπο. «Κατάδυση. Πίσω ολοτα­

μαύροι καπνοί άρχισαν να το τυλίγουν,

χώς», διέταξε και το υποβρύχιο με τα

φορά του ο Χόλμπ ρουκ. Παρόλα αυτά

οι Τούρκοι π υροβολητές διέκριναν το

τελευταία αποθέματα ισχύος του η λ ε ­

συνέχισε. Μ ε κόπο το υποβρύχιο έφθα-

περισκόπιο του Β-11 και άρχισαν να βάλ­

κτρο κινητήρα

σε σε απόσταση 800 μ. από την πρύμνη

λουν εναντίον του με κά θε διαθέσιμο ό ­

των ενδείξεω ν της πυξίδας προσπαθού­

υπάκουσε

αργά.

Μέσω

του θω ρηκτού. Το ρεύμα άφηνε μικρά

πλο. Η θάλασσα άρχισε να βράζει από τα

σε να χαράξει την κατάλληλη πορεία ε ­

περιθώρια ώστε να χαραχτεί η κατάλλη­

βλήματα γύρω από το υποβρύχιο, το ο ­

πιστροφής. Ζ ήτησ ε να του δ ο θ ε ί στίγμα.

λη για επίθεση πορεία. Το Β-11 δ ιέθ ετε

ποίο φαινόταν να μην έχει καμία ελπίδα

Ομως

μόνο δύο πρωραίους τορπιλοβλητικούς

διαφυγής. Ξαφνικά, όμως, τα πυρά από

σκάφους, η οποία, για να μη μαγνητίζε­

σωλήνες και για να πλήξει τον στόχο του

την πλευρά του θ ω ρηκτού διακόπηκαν

ται, ήταν το π ο θ ετη μ ένη εξωτερικά, πί­

έπρεπε να στραφεί κα τευθεία ν προς αυ­

και ένας καταχθόνιος παφλασμός ακού-

σω από τον πυργίσκο, δ ε ν έδινε στίγμα.

τόν. «Πάλι περισκοπικό βάθος. Αλλαξα

στηκε. Το «Messudieh», βαριά πληγωμέ­

Οι ενδείξεις της πυξίδας ήταν ορατές

πορεία, αλλά χρειαζόμουν τη μέγιστή

νο, αναποδογύρισε, παγιδεύοντας πολ-

στο εσω τερικό του υπ οβρυχίου μέσω ε ­

α π ογοητεύτηκε.

Η πυξίδα

του

νός πρω τόγονου ηλεκτροπ τικού μηχανι­ σμού, ο οποίος είχε τ ε θ ε ί εκτό ς λει­

ΥΠΟΒΡΥΧΙΟ Β-11 Το υποβρύχιο Β-11 ήταν το τελευταίο από τα 11 υποβρύχια της κλάσης «Β» που κατασκεύασε η Vickers, μεταξύ 1904 και 1906. Καθελκύοτηκε στις 24 Φεβρουάριου 1906 και παραδόθηκε στις 11 Ιουλίου 1906. Ηταν ένα μικρό σκάφος με μήκος 43 μ., πλάτος 4,11 μ. και ύψος μόλις 3,7 μ. Το εκτόπισμά του σε ανάδυση ήταν 280 τόννοι και σε κατάδυση 310 τ. Το υποβρύχιο προωθούσε ένας κοινός 16κύλινδρος βενζινοκινητήρας Vickers 600 ίππων, ο ο­ ποίος κινούσε τη μοναδική έλικα. Το υπο­ βρύχιο διέθετε και ηλεκτροκινητήρα ι­ σχύος 290 ίππων, με συσσωρευτή με 166 κυψέλες. Η μεγίστη ταχύτητα, σε ανάδυ­ ση, έφθανε τους 13 κόμβους και σε κατά­ δυση τους 6 κόμβους. Αντίστοιχα, η ακτί­ να δράσης του έφθανε τα 2.300 χλμ. με ταχύτητα 9 κόμβων σε ανάδυση και 90 χλμ. σε κατάδυση με τον ηλεκτροκινητή­ ρα. Το πλήρωμα αποτελείτο από δύο Β ρε­ τανούς αξιωματικούς και 13 Αυστραλούς υπαξιωματικούς και ναύτες. Το υποβρύχιο ήταν οπλισμένο με δύο πρωραίους τορπι­ λοβλητικούς σωλήνες των 18 ιν. και μετέ­ φερε συνολικά τέσσερις μόλις τορπίλες. Το μέγιστο ασφαλές βάθος κατάδυσης δεν ξεπερνούσε τα 15 μ. Με την έναρξη του Α' Παγκοσμίου Πολέμου, τα υποβρύ­ χια της κλάσης χαρακτηρίστηκαν ως υπο­ βρύχια παράκτιας άμυνας, λόγω της παλαιότητας και των περιορισμένων δυνα­ τοτήτων τους. Το Β-11 αποσύρθηκε από την ενεργό δράση τον Οκτώβριο του 1915. Αρχικά, στάλθηκε στη Μάλτα και κατόπιν στη Βε-

5 8 1 ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ

νετία, όπου και ανέλαβε περιπολίες στην Αδριατική κατά των Αυστριακών. Εκεί, με κυβερνήτη τον υποπλοίαρχο Γκράβενερ, έδωσε μάχη με μια αυστριακή αεράκατο. Το αυστριακό αεροσκάφος που επιχείρη­ σε να το πλήξει, υποχρεώθηκε να προ­ σθαλασσωθεί, λόγω μηχανικής βλάβης. Ο Γκράβενερ, ταχύτατα, όρμησε στον πυρ­ γίσκο με ένα πολυβόλο και άρχισε να βάλ­ λει κατά του αεροσκάφους. Ομως το πο­ λυβόλο του, μετά από μια σύντομη ριπή, έπαθε εμπλοκή. Αμέσως τότε διέταξε τον εμβολισμού του αεροσκάφους με το υπο­ βρύχιό του. Ο Αυστριακός πιλότος μόλις την τελευταία στιγμή κατάφερε να θέσει σε λειτουργία τον κινητήρα του αεροσκά­ φους του και να αποθαλασσωθεί έντρο­ μος! Στις 17 Ιανουαρίου 1916, το πλήρωμα του Β-11 στάθηκε πιο τυχερό. Σε ένα πα­ ρόμοιο περιστατικό κατάφερε να αιχμα­ λωτίσει το διμελές πλήρωμα μιας άλλης αυστριακής αερακάτου. Στις 17 Μαρτίου, ήταν η σειρά του να αποτελέσει το θήρα­ μα. Μια αυστριακή τορπίλη πέρασε κυριο­ λεκτικά ξυστά από την πλώρη του, καθώς έπλεε σε ανάδυση. Το γέρικο πια Β-11 είχε αναλάβει ρόλο περιπολικού επιφανείας, δρώντας σαν τορπιλοβόλο. Για τον σκοπό αυτόν του είχε αφαιρεθεί ο ηλεκτροκινη­ τήρας και είχε υποστεί ορισμένες μετασκευές στο κατάστρωμά του. Ο γέρος πο­ λεμιστής επέζησε του πολέμου. Ωστόσο, το πάλαι ποτέ ένδοξο υποβρύχιο αφέθηκε να σαπίζει παρατημένο στη Βενετία, μέχρι το 1919, όταν και οδηγήθηκε στο διαλυτήριο.

τουργίας. Ο Χ όλμπ ρουκ δ εν είχε άλλη επιλογή. «Β ά θ ο ς περισκοπικό», διέταξε. Το υπο­ βρύχιο άφησε έρμα και ανασηκώ θηκε μερικά μέτρα μέσα στη θάλασσα. Αυτό, όμως, που είδε ο Χ όλμπ ρουκ από το πε­ ρισκόπιό του τον κατατρόμαξε. Το ρ ε ύ ­ μα δ ε ν τους επέτρεπε να ε ξ έ λ θ ο υ ν από τον κόλπο. Αντίθετα, τους έσπρωχνε βα­ θ ύ τερ α σε αυτόν, όλο και πιο κοντά στα τουρκικά παράκτια πυροβόλα, αλλά και σε τουρκικά περιπολικά και τορπιλοβό­ λα που έρχοντα ν καταπάνω τους με σ κο­ πό να τους εμβολίσουν. «Κατάδυση αμέ­ σως στα 50 πόδια (15 μ.)», διέταξε, ο υ ρ ­ λιάζοντας σχεδόν. Το υποβρύχιο τραντάχ θ η κ ε ολόκληρο, αλλά όταν η ένδειξη βά θους έδειξε 38 πόδια (περίπου 11 μ. και 60 εκ.) το υποβρύχιο «β ρ ή κε » στον βυ θό ! «Πρόσω πάση δυνάμει», ούρλιαξε

Ολο το πλήρωμα του Β-11. Στην άνω σειρά ο Χόλμπρουκ με τον Γουίν και τους κελευστές και διόπους τους, και κάτω οι ναύτες.

ί Οι Τούρκοι αδυνατούσαν να καταλάβουν πώς το Β-11 ξεπέρασε όλα τα εμπόδια και εισήλθε στα θεωρούμενα, έως τότε, απόρθητα στενά, ϊ και πάλι ο Χόλμπ ρουκ. Το υποβρύχιο ξε­

δεύσουν. Οταν ανοίχτηκε η μικρή θ υ ρ ί­

κόλλησε από τον λασπωμένο 6 υθό, μόνο

δα στον πυργίσκο του υποβρυχίου, οι

και μόνο όμως για να πρσσκρούσει σε λί­

ναύτες των αντιτορπιλικών, οι οποίοι εί­

γο και πάλι σε αβαθή. Μ ε τρ όμ ο ο Χ ό λ ­

χε ανέβει στο κατάστρωμά του, είδαν

Αναπαράσταση, από εφημερίδα της εποχής, της διέλευσης του Β-11 μέσω των τουρκικών ναρκοπεδίων.

μπρουκ διαπίστωσε πως ο πυργίσκος

πρασινοκίτρινους ατμούς να βγαίνουν

κάποιοι προσπάθησαν να το επαναλά-

του υποβρυχίου βρισκόταν ολόκληρος

από το εσω τερικό του! Ηταν ο δηλη τη ­

βουν. Το Β-9 επιχείρησε την επ όμενη α­

έξω από το νερό, σε πλήρη τουρκική

ριασμένος αέρας που για ώρα ανάσαιναν

κριβώς ημέρα (14 Δ ε κε μ β ρ ίο υ ) να εισέλ-

θέα! Τα πυρά γύρω τους πύκνωναν σ υ ν ε­

οι ά νδρες του υποβρυχίου. Υπήρχε δε

θ ε ι στα στενά, αλλά δ εν πρόλαβε να πά­

χώς και ο κίνδυνος των επερχόμενω ν

τόσο μεγάλη έλλειψη οξυγόνου εντός

ει μακριά, καθώς τα τουρκικά πυρά «ό ρ ­

προς εμβολισμό τορπιλοβόλων τους έ ­

του υποβρυχίου, ώστε χρειά σ τηκε να

γωναν» το νερό γύρω του. Α κόμα χ ειρ ό ­ τερη τύχη είχε το γαλλικό υποβρύχιο

κοβε την ανάσα. «Εστριψ α απότομα το

περάσει περισσότερη από μισή ώρα, ώ­

πηδάλιο και κινη θ ή κα με προς την έξο­

στε να τεθ εί σε λειτουργία ο βενζινοκι­

«Saphir», το οποίο επίσης «β ρ ή κε» στα

δο «πάση δυνάμει», κτυπώντας, ή για

νητήρα ς του σκάφους!

αβαθή και αποτέλεσε στόχο των τουρκι­

ΕΠΙΛΟΓΟΣ

το κομμάτιασαν.

την ακρίβεια συρόμενοι, στον β υ θ ό για πάνω από 10 λεπτά. Στις 10.20 β ρ ε θ ή κ α ­ με, επιτέλους, σε βα θύτερα νερά. Ο η λ ε ­

κών πυροβόλων, τα οποία κυριολεκτικά Σ ε κά θε περίπτωση, ο άθλος του Β-

κτροκινητήρας κυριολεκτικά έπνεε τα

Το υποβρύχιο έφ θασε τελικά στο λι­

11 υπήρξε κυρίως ψυχολογικός και δ εν

λοίσθια, αλλά μας οδηγο ύσ ε στη σωτη­

μάνι του Μ ο ύ δ ρ ο υ όπου έτυχε θ ε ρ μ ή ς

είχε τόσο να κάνει με τη βύθιση του πε­

ρία», α νέφ ερ ε ο Χόλμπ ρουκ.

υπ οδοχής από τον στόλο του ναυάρχου

ριορισμένων δυνατοτήτω ν «Messudieh»,

Από την ασφάλεια του περισκοπικού

Κάρντοκ. Ο ναύαρχος, το Ναυαρχείο, αλ­

αλλά με το γεγονός ότι απ οδείκνυε στον

βά θους ο Χ ό λμπ ρο υ κ έριξε μια τ ε λ ε υ ­

λά και ο Γάλλος επικεφαλής αξιωματικός

ε χ θ ρ ό ότι ήταν τρωτός ακόμα και στο α­

ταία ματιά πίσω του. Το «M essudieh» δ εν

συνεχάρησαν

τον

σφαλέστερο αγκυροβόλιο. Επιπλέον, ό ­

φαινόταν κα θόλου. Ευχα ρισ τημ ένος έ ­

πλήρωμά του

με θ ε ρ μ έ ς εκδηλώσεις.

μως, απ οδείκνυε στο Βρετα νικό Ναυαρ­

στρεψ ε το πηδάλιο αριστερά και άφησε

«Μ ετα φ έρ ετε σε όλους τους αξιωματι­

χείο πόσο είχε υποτιμήσει το υποβρύχιο

το ρεύμα να οδ η γή σ ει το μικρό του υπο­

κούς και τους ναύτες του Β-11 τη μεγά­

ως στρατηγικό όπλο. Αναγνωρίζοντας το

βρύχιο έξω από τα στενά, τα οποία ε ­

λη εκτίμηση του Ναυαρχείου για το θ ά ρ ­

σφάλμα του, το Ναυαρχείο ενέκρινε την

κτείνοντα ν μπροστά του για ακόμα 29

ρος και την επιδεξιότητά τους», α νέφ ε­

αποστολή στη Μ εσ όγειο νεότευκτω ν υ­

χλμ. Μ ε την πυξίδα εκτός λειτουργίας,

ρε το συγχαρητήριο τηλεγράφημα του

ποβρυχίων της κλάσης «Ε » , τα οποία έ ­

ο Χ ό λμπ ρο υ κ αποφάσισε να μη διακιν­

Βρετα νικο ύ Ναυαρχείου. Οι αξιωματικοί

δρασαν με τόση επιτυχία, ώστε να κερ δ ί­

δ υνεύ σ ει νέα διέλευση

κάτω από τα

του καταδρομικού μάχης «Indefatigable»

σουν επάξια τρεις ακόμα Στα υρούς της

ναρκοπέδια. Θα έπλεε σε περισκοπικό

είχαν μια πιο πρακτική ιδέα. Κάλεσαν

Βικτωρίας. S3

βά θος ανάμεσά τους. Απόλυτη ησυχία

τον Χ όλμπ ρουκ στο επίστεγο του μεγά­

επικρατούσε στο υποβρύχιο. Μ όνο οι

λου πολεμικού και του παρέδωσαν έναν

βαριές ανάσες από το ν πνιγηρό αέρα α-

χάρτινο, αλλά τεράστιο, γερμα νικό Σιδη-

Χ όλμπ ρουκ

και το

κούγονταν, μαζί με λίγες κοφ τές λέξεις-

ρο ύν Σταυρό, παρασημοφορώντας τον

διαταγές από το στόμα του Χόλμπ ρουκ.

οι ίδιοι πρώτα!

Μ ε επιδεξιότητα ο κ υ β ε ρ νή τη ς του Β-

Ο σον αφορά το παγιδευμένο πλήρω­

11 το ο δη γο ύσ ε, οπτικά, μέσα από τα

μα του «Messudieh», σι περισσότεροι άν­

ναρκοπέδια προς τη ν έξο δο των στενών.

δ ρ ες του απ ελευθερώ θηκα ν από το κ ύ ­

Διένυσαν 18 χλμ. αντιλαμβανόμενοι κά-

τος του πλοίου. Αυτό, όμως, δ εν μετρία-

που-κάπου τις το υ ρ κικές ο βίδες από τα

σε τον τρόμ ο που ένιωθαν οι ίδιοι αλλά

παράκτια π υροβόλα να σκάζουν κοντά

και ολόκληρο το Οθω μανικό Ναυτικό. Οι

τους, Ο Χ ό λμπ ρο υ κ σε απάντηση διέτα­

Τούρκοι αδυνατούσαν να καταλάβουν

ξε να σερβιριστεί το μεσημερια νό γ ε ύ ­

πώς το Β-11 ξεπέρασε όλα τα εμπόδια

μα! Ο ίδιος έφαγε με όρεξη ό,τι είχε α-

και εισ ήλθε στα θεω ρούμενα, έως τότε,

πομείνει από τον αστακό του και ήπιε

απόρθητα στενά. Ακόμα και ο Γερμανός

ένα μικρό ποτήρι ρούμι μαζί με τους άν­

ναυτικός

δρ ες του.

Ναυτικού, αντιναύαρχος Μ άρτεν, δ εν έ ­

Τελικά, στις 14.10 το υποβρύχιο ανα­ δ ύ θ η κε , 3,7 χλμ. δυτικά του ακρωτηρίου

σύμβουλος

του

Τουρκικού

κρυψ ε τον θαυμασμό του για το κατόρ­ θωμα του Β-11.

της Ελλη ς και είδε να το ανα μένουν δύο

Το επίτευγμα του Β-11 υπήρξε, πράγ­

βρετανικά αντιτορπιλικά για να το συνο­

ματι, μεγάλο. Αυτό α π οδείχθηκε όταν

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ (1) Jon Guttman: DEFIANCE AT SEA, Rigel Publication, London, 1995. (2) R. Comton Hall: SUBMARINES AT WAR 1914-18, Pen & Sword Books, London, 1970. (3) M Cocker: ROYAL NAVY SUBMARINES 1901 TO THE PRESENT DAY, Pen & Sword Books, London, 2008. (4) P. Akermann: ENCYCLOPEDIA OF BRITISH SUBMARINES 1901-1955, Periscope Publishing, London, 2002. (5) W. Jameson: THE MOST FORMIDABLE THING. THE STORY OF THE SUBMARINE FROM ITS EARLIEST DAYS TO THE END OF WORLD WAR I, Rupert Hart-Davis Ltd, London, 1965.

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ I 5 9

6 0 1ΣΤΡΑΤΙΟΤΙΚΗ

ΙΣΤΟΡΙΑ

Το περιοιαιικό me καιάρριιμικ ιου αεροσκάφος Boeing 747 me Korean Airlines mv αυγή me Inc Σεπτεμβρίου 1983 υπήρξε ένα από ία πιο Οραμαιικά επεισόδια me περιόδου ίου Ψυχρού Πολέμου. Ακόμα και σήμερα, υπάρχουν πολλά αναπάντητα ερωτήματα via ne npavpaiiKCc o u v B ta του περιστατικού, vεvovόe που έχει προκαλέσει

Μαχητικό Su-15 της Σοβιετικής Αεράμυνας.

n oili^e συζητήσει όχι μόνο via τα σκοτεινά σημεία, αλλά και via ne u80oöoue που χρησιμοποιούσαν σι

χρησιμοποιηθεί για στρατιωτικούς σκο­ πούς. Οι εμπορικές σχέσεις των δύο χω­

τους σταθμούς ελέγχου της Αλάσκας και

ρών περιορίστηκαν σημαντικά. Ταυτόχρο­

της Ιαπωνίας, δεν απαντούσε στις κλήσεις

να, οι ΗΠΑ υποχρέωσαν τους συμμάχους

των Σοβιετικών ελεγκτών εναέριας κυκλο­

τους να περιορίσουν τον όγκο των εμπορι­

φορίας και στις προειδοποιήσεις των αερο­

κών τους συναλλαγών με την Ε Σ Σ Δ και τις

σκαφών αεράμυνας, πέρασε πάνω από την

χώρες της Ανατολικής Ευρώπης.

Καμτσάτκα προς την πλευρά της Θάλασ­

Σε απάντηση της κλιμάκωσης των εξο­

σας Οχότσκ (σε διεθνή εναέριο χώρο) και

πλισμών από τις ΗΠΑ, η Ε Σ Σ Δ άρχισε να α­

βρέθηκε

εναέριο χώρο της

ναπτύσσει αντίστοιχα προγράμματα, όπως

ΕΣΣΔ, πάνω από τη Σαχαλίνη, συνεχίζοντας

οι πυρηνικοί πύραυλοι SS-20, νέα μαχητικά

πάλι στον

να πετά προς την κατεύθυνση της Ιαπωνι­

αεροσκάφη, νέα σύγχρονα ραντάρ. Μετά

κής θάλασσας.

τον θάνατο του Λεονίντ Μπρέζνιεφ το

Δευτερόλεπτα πριν το αεροσκάφος ε-

avIιμaxόμεvεe πλεupέe την περίοδο εκείνη.

Τ

Για περισσότερες από τρεις ώρες το α­ εροσκάφος δεν είχε καμία επικοινωνία με

1982, στη θέση του γενικού γραμματέα του

ξέλθει οριστικά από τον εναέριο χώρο της

ΚΚ (Κομμουνιστικού Κόμματος) της Σοβιε­

ΕΣΣΔ, στην περιοχή της νήσου Μονερόν

τικής Ενωσης, εξελέγη ο πρώην αρχηγός

(πετούσε σε ύψος 9.700 μέτρων) εβλήθη

της KGB Γιούρι Αντρόποφ. Η εκλογή του

από δύο πυραύλους R-98 ενός Su-15 της

Αντρόποφ χαρακτηρίστηκε στη Δύση ως νί­

Σοβιετικής Αεράμυνας και κατέπεσε σε

κη των «σκληροπυρηνικών» μέσα στο ΚΚ

διεθνή ύδατα. Τα 269 άτομα (246 επιβάτες

και ενέτεινε το κλίμα αμοιβαίας καχυπο­

η νύκτα προς την 1η Σεπτεμβρίου

και 23 μέλη πληρώματος) που επέβαιναν

ψίας και εχθρότητας ανάμεσα στις δύο

1983,

στο αεροσκάφος σκοτώθηκαν.

Υπερδυνάμεις. Οι τεταμένες σχέσεις είχαν

αεροσκάφος

Boeing

747-

230Β των Κορεατικών Αερογραμ­

Στις προεδρικές εκλογές των ΗΠΑ, το

οξυνθεί ακόμα περισσότερο μετά την ε­

μών (Korean Air Lines - KAL) που ε-

1980, νέος πρόεδρος εξελέγη ο Ρόναλντ

πέμβαση των Σοβιετικών στο Αφγανιστάν

κτελούσε την πτήση 007 (K A L 007)

Ρέιγκαν ο οποίος, σε αντίθεση με τον πιο

και τα γεγονότα στην Πολωνία.

Νέα Υόρκη - Σεούλ, με ενδιάμεσο σταθμό μετριοπαθή προκάτοχό του Τζίμι Κάρτερ,

Η αντιπαράθεση των δύο Υπερδυνάμε-

ανεφοδιασμού το Ανκορέιτζ της Αλάσκας

ακολούθησε πολιτική σκληρής αντιπαρά­

ων κλιμακώθηκε πολύ γρήγορα και σε τέ­

παρεξέκλινε της πορείας του από τον

θεσης με την ΕΣΣΔ, την οποία χαρακτήρι­

τοιο βαθμό, ώστε, σύμφωνα με αναλύσεις

διεθνή αεροδιάδρομο R-20 και παραβία­

ζε ως «αυτοκρατορία του

(evil

της περιόδου εκείνης, είχε ξεφύγει από τα

σε τον εναέριο χώρο της Ε Σ Σ Δ στην πε­

empire). Ο Ρέιγκαν πίστευε ότι οι ΗΠΑ θα

πλαίσια του Ψυχρού Πολέμου και πλησίαζε

ριοχή της χερσ ονήσου Καμτσάτκα και

μπορούσαν να εξουθενώσουν οικονομικά

τα όρια μιας πραγματικής πολεμικής σύ-

της νήσου Σαχαλίνης. Στις περιοχές αυ­

την Ε Σ Σ Δ μέσω της κλιμάκωσης των εξο­

τές υπήρχαν σημαντικές βάσεις πυρηνι­

πλισμών. Σημαντικά εξοπλιστικά προγράμ­

κακού»

κών όπλων και υποβρυχίων. Λόγω της με­

ματα, όπως η Πρωτοβουλία Στρατηγικής

γάλης

η

Αμυνας (SDI) γνωστή και ως «ο πόλεμος

Καμτσάτκα και η Σαχαλίνη είχαν χαρα­

των άστρων», οι πύραυλοι Pershing, το

κτηριστεί από την Ε Σ Σ Δ ως ζώνες απαγό­

στρατηγικό

ρευσης πτήσεων για αεροσκάφη ξένων

Β-1, άρχισαν να υλοποιούνται κατά τη

στρατηγικής

τους

σημασίας,

βομβαρδιστικό

αεροσκάφος

κρατών, ενώ και για τα πολιτικά αεροσκά­

διάρκεια της προεδρίας του. Παράλληλα,

φη της Aeroflot -αεροπορικής εταιρίας

οι ΗΠΑ προχώρησαν στην εφαρμογή αυ­

της ΕΣΣΔ- υπήρχαν αυστηροί περιορι­

στηρών ελέγχων στις εξαγωγές προς την

σμοί και επιτρεπόταν η πρόσβαση σε λίγα

ΕΣΣΔ , επικαλούμενες τον κίνδυνο μετα­

αεροδρόμια της περιοχής.

φοράς τεχνολογίας που θα μπορούσε να

ΙΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ

161

προσβολή σε ακατοίκητη, αλλά φυλασσό­ μενη από στρατιωτικό απόσπασμα, νήσο της περιοχής. Οι συνεχιζόμενες παραβιάσεις είχαν ως αποτέλεσμα τη λήψη αντίστοιχων μέτρων από τους Σοβιετικούς.

Οι αεροπορικές

τους δυνάμεις στην περιοχή αυξήθηκαν και αναβαθμίστηκαν. Εχει αναφερθεί ότι το 1983 μόνο για την προστασία της νήσου Σαχαλίνης είχε διατεθεί αεροπορική δύναμη επιπέδου μεραρχίας (με βάση την ονομα­ τολογία των Σοβιετικών) που αριθμούσε περισσότερα από 160 μαχητικά. Τα παρωχη­ μένα MiG-21, που δεν μπορούσαν να αντι­ μετωπίσουν τα F-14 του 7ου Αμερικανικού στόλου και τα F-4 και F-16 της USA F τα ο­ ποία επιχειρούσαν από βάσεις στην Ιαπω­ νία, αντικαταστάθηκαν από τα πιο σύγχρο­ να MiG-25 και MiG-31. Οι παραβιάσεις αυξήθηκαν τις τελευ­ ταίες ημέρες του Αυγούστου. Οι δυνάμεις αεράμυνας των Σοβιετικών στην περιοχή βρίσκονταν σε κατάσταση συνεχούς συνα­ γερμού. Την κατάσταση επιβάρυνε η συνε­ χής παρουσία πλοίων του Αμερικανικού Ναυτικού που περιπολούσαν μόνιμα στην Ιαπωνική θάλασσα και στον Ειρηνικό ωκεα­ νό, ανατολικότερα της Σαχαλίνης και της Καμτσάτκας.

διε&νής αεροδιάδρομος R-20 (διακεκομμένη γραμμή) και η πορεία του Boeing 747μέχρι τη στιγμή της κατάρριψής του. Ο

γκρουσης. Ενα από τα πλέον θερμά σημεία

τις θαλάσσιες οδούς

της αντιπαράθεσης αυτής ήταν η περιοχή

ΗΠΑ με αυτές.

01 ΕΠΙΣΗΜΕΣ ΕΡΕΥΝΕΣ ΚΑΙ ΑΝΑΦΟΡΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ KATAPPKUH

επικοινωνίας των Οπως και πολλά άλλα περιστατικά της

του Βόρειου Ειρηνικού ωκεανού. Στην πε­

Καθ' όλη τη διάρκεια του 1982 και 1983

ριοχή βρίσκονταν μερικές από τις πιο ση­

ήταν σχεδόν καθημερινές οι παραβιάσεις

ματικά γεγονότα αλλά και τα αίτια που ο­

μαντικές βάσεις πυρηνικών υποβρυχίων

του σοβιετικού εναέριου χώρου από μαχη­

δήγησαν στην κατάρριψη του νοτιοκορεα-

και

τικού Boeing 747 παραμένουν σε μεγάλο

στρατηγικών

βομβαρδιστικών

περιόδου του Ψυχρού Πολέμου, τα πραγ­

της

τικά αεροσκάφη του 7ου Αμερικανικού

ΕΣΣΔ. Επιπλέον, ο σοβιετικός Στόλος του

Στόλου, από αεροσκάφη ναυτικής συνερ­

βαθμό αναπάντητα. Ο Διεθνής Οργανι­

Ειρηνικού ωκεανού και οι ισχυρές δυνά­

γασίας Ρ-3 και αεροσκάφη ηλεκτρονικού

σμός Πολιτικής Αεροπορίας (ICAO) πραγ­

μεις της τακτικής αεροπορίας αποτελού-

πολέμου ΕΡ-3 του Αμερικανικού Ναυτικού,

ματοποίησε δύο έρευνες για το περιστατι­

σαν απειλή για τους συμμάχους των ΗΠΑ

όπως επίσης και από αεροσκάφη συλλογής

κό. Η πρώτη έρευνα που πραγματοποιήθη-

στην ανατολική Ασία -την Ιαπωνία και τη

πληροφοριών RC-135 της Αμερικανικής Α ε­

κε το 1983 βασίστηκε στα στοιχεία που ε­

Νότια Κορέα- και σε περίπτωση σύρραξης

ροπορίας. Συχνή ήταν η παρουσία πολεμι­

θελοντικά παρέδωσαν οι ενδιαφερόμενες

θα μπορούσαν εν δυνάμει να αποκόψουν

To Boeing 707 της Korean Air Lines στην παγωμένη επιφάνεια της λίμνης Κορπιγιάρβι.

6 2 I ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ

κών πλοίων των ΗΠΑ και της Ιαπωνίας στην

πλευρές. Η έρευνα δεν είχε πλήρη πρό­

περιοχή, ενώ τον Μάρτιο του 1982 δύο ο­

σβαση σε κρίσιμα στοιχεία, όπως τα δ εδ ο ­

μάδες μάχης αεροπλανοφόρων εισήλθαν

μένα των ραντάρ και των επίγειων σταθ­

στη Θάλασσα Οχότσκ και παρέμειναν εκεί

μών ελέγχου της Αλάσκας και της Ιαπω­

για αρκετές μέρες. Η ιδιομορφία της συ­

νίας, ο καταγραφέας δεδομένων πτήσης

γκεκριμένης θάλασσας έγκειται στο ότι αν

(Flight Data Recorder - FDR) και ο καταγρα-

και μεγάλο μέρος της αποτελείται από διε­

φέας συνομιλιών του πληρώματος (Cockpit

θνή ύδατα στα οποία επιτρέπεται η ελεύ­

Voice Recorder - CVR). Την έρευνα κατέ­

θερη ναυσιπλοΐα, ταυτόχρονα θεωρείτο

στησε ιδιαίτερα δυσχερή η ένταση στις

από τους Σοβιετικούς κλειστή θάλασσα, α­

σχέσεις ΗΠΑ-ΕΣΣΔ, οι αιτιάσεις των Σοβιε­

φού περιβαλλόταν από χερσαίες και νησιω­

τικών που μιλούσαν για προβοκάτσια, ακό­

τικές εκτάσεις που ανήκαν στην ΕΣΣΔ.

μα και η απουσία οποιωνδήποτε διαύλων

Αποκορύφωμα όλων αυτών των ενεργειών

επικοινωνίας μεταξύ Ε Σ Σ Δ και Νότιας Κο­

υπήρξε η παραβίαση του σοβιετικού εναέ­

ρέας (οι δύο χώρες δεν είχαν καν διπλωμα­

ριου χώρου από έξι αμερικανικά μαχητικά

τικές σχέσεις μέχρι το 1992).

Α-7. τα οποία πραγματοποίησαν εικονική

Ε κ των πραγμάτων, η πρώτη έρευνα

.V

βασίστηκε κυρίως σε προσομοιώσεις πτή­

Ο καταγραφέας των δεδομένω ν πτή­

σεων με τη βοήθεια της κατασκευάστριας

σης ήταν... κενός και χαρακτηρίστηκε ως

εταιρίας του αεροσκάφους -της Boeing-

μη αξιοποιήσιμος, ο δε καταγραφέας συ­

και της κατασκευάστριας εταιρίας των συ­

νομιλιών του πληρώματος χαρακτηρίστη­

στημάτων πλοήγησης -της Litton- και κατέ­

κε από τους ίδιους τους Κορεάτες ως μη

ληξε στο συμπέρασμα ότι η παραβίαση του

αξιόπιστο αντίγραφο, επειδή υπήρχαν ελά­

εναέριου χώρου της Ε Σ Σ Δ οφειλόταν σε

χιστα στοιχεία, που ουσιαστικά δεν αντα-

λάθος του πληρώματος και σε καμία περί­

ποκρίνονταν στα γεγονότα! Το μόνο πραγ­

πτωση δεν ήταν προμελετημένη ή προσχε-

ματικά νέο στοιχείο ήταν η επιβεβαίωση

διασμένη. Η εξήγηση που δόθηκε ήταν ότι

ότι οι Σοβιετικοί έπληξαν το αεροσκάφος.

ο αυτόματος πιλότος του αεροσκάφους εί­

Μετά και την παρουσίαση αυτών των στοι­

τε παρέμεινε στη θέση Hold (αναμονή) αντί

χείων, ο ICAO πραγματοποίησε και δεύτε­

To Boeing 747 της Korean Air Lines (KAL) στο αεροδρόμιο του Χονγκ Κονγκ.

για τη θέση INS (αδρανειακή πτήση) ή ότι η

ρη έρευνα, το πόρισμα της οποίας ήταν

οποίος παρέκαμπτε τη Σοβιετική Ενωση.

θέση INS δεν ενεργοποιήθηκε όταν επιλέ-

παρόμοιο με αυτό της έρευνας του 1983: η

Τα αεροσκάφη από την Αλάσκα προς την

χθηκε, επειδή το αεροσκάφος ήταν ήδη ε­

παραβίαση του σοβιετικού εναέριου χώ­

ανατολική Ασία πετούσαν πάνω από τον

κτός προσχεδιασμένης πορείας, ή, ακόμα,

ρου δεν ήταν προσχεδιασμένη και οφειλό­

Βόρειο Ειρηνικό ωκεανό σε διεθνή εναέ­

ότι υπήρξε εισαγωγή λανθασμένων στοι­

ταν σε αμέλεια ή κακή συνεννόηση του

ριο χώρο, έχοντας δεξιά τους σε μια από­

χείων στους υπολογιστές πτήσης. Στην έ­

πληρώματος της πτήσης 007.

σταση 200-300 χλμ. την Καμτσάτκα, τις

ρευνα αναφερόταν ότι το πλήρωμα δεν πα­ ρατήρησε το λάθος ή ότι δεν έγιναν οι α­ ναγκαίοι έλεγχοι λόγω αμέλειας ή κακής συνεννόησης. Σε ό,τι δε αφορά την αδυνα­ μία επικοινωνίας των ελεγκτών πτήσης με

Κουρίλες νήσους και τη Σαχαλίνη. Η θέση και η πορεία των αεροσκαφών ελεγχόταν

Η ΠΤΗΣΗ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΑΕΡΟΣΚΑΦΩΝ ΣΤΟΝ ΑΕΡΟΔΙΑΔΡΟΜΟ R -20

και επιβεβαιωνόταν με ίδια όργανα και με τη βοήθεια ραδιοφάρων. Τα αεροσκάφη Boeing 747 διέθεταν όργανα ναυτιλίας τα οποία εξασφάλιζαν τον προγραμματισμό

το αεροσκάφος, ως αιτία αναφέρεται ότι τα συστήματα επικοινωνίας του Boeing 747

Τα πολιτικά αεροσκάφη που πετούν

και τον έλεγχο της πορείας τους μέχρι και

παρουσίασαν βλάβη, με αποτέλεσμα η ό­

από τις ανατολικές ακτές των ΗΠΑ προς

τη στιγμή της προσγείωσης: μαγνητική

ποια επικοινωνία και επισήμανση της από­

την ανατολική Ασία (και ειδικότερα την Ια­

πυξίδα, VOR/LOC - το οποίο δείχνει την πο­

κλισης από την πορεία του αεροσκάφους

πωνία και την Κορέα) χρησιμοποιούν τη

ρεία του αεροσκάφους σε μοίρες από τον

να είναι αδύνατη.

συντομότερη διαδρομή που είναι αυτή μέ­

μαγνητικό βορρά, ILS - σύστημα προσγεί­

σω της Αλάσκας. Μέχρι τα τέλη της δεκα­

ωσης δια οργάνων, INS - σύστημα με το ο­

Στο κείμενο των συμπερασμάτων προ­ της

ετίας του 1980, όταν η εμβέλεια των πε­

ποίο κάθε στιγμή υπολογίζεται η θέση και

ΕΣΣΔ , ότι στα συντρίμμια του αεροσκά­

ρισσότερων αεροσκαφών ευρείας ατρά­

η κατεύθυνση του αεροσκάφους χωρίς τη

φους δεν βρέθηκαν οποιαδήποτε όργανα

κτου πρώτης γενιάς δεν ήταν τέτοια ώστε

βοήθεια επίγειων σταθμών. Για την εξα­

και καταγραφείς δεδομένων πτήσης και

να πραγματοποιούν διηπειρωτικές πτή­

σφάλιση της επικοινωνίας, τα Boeing 747

συνομιλιών. Η δήλωση αυτή αμφισβητήθη-

σεις χωρίς ανεφοδιασμό, χρησιμοποιού­

διέθεταν τέσσερις πηγές παροχής ενέρ ­

κε από τη ρωσική κυβέρνηση το 1991, α­

σαν για τον σκοπό αυτό το αεροδρόμιο

γειας και σε περίπτωση βλάβης τους μια α­ κόμα εφεδρική πηγή.

στέθηκε

δήλωση

της

κυβέρνησης

φού σύμφωνα με δηλώσεις του ίδιου του

Ted Stevens του Ανκορέιτζ. Ακόμα και σή­

προέδρου της Ρωσίας Μπορίς Γέλτσιν, λί­

μερα πολλά επιβατικά αεροσκάφη και σχε­

Επιπρόσθετα, στον αεροδιάδρομο R-

γες μέρες μετά το περιστατικό είχε σταλεί

δόν όλα τα αεροσκάφη cargo εξακολου­

20 υπήρχαν 10 υποχρεωτικά σημεία ελέγ­

αναφορά της KGB προς τον γενικό γραμ­

θο ύν να προσγειώνονται για ανεφοδιασμό

χου πορείας (waypoints), σε καθένα από τα

ματέα του ΚΚ της ΕΣ Σ Δ Γιούρι Αντρόποφ

στο αεροδρόμιο του Ανκορέιτζ. Σήμερα υ­

οποία ο κυβερνήτης επικοινωνούσε με τα

και τον υπουργό Αμυνας Ντμίτρι Ουστί-

πάρχουν

κέντρα έλεγχου, έδινε τη θέση και την πο­

νοφ, στην οποία αναφερόταν ότι τόσο ο

διέρχονται από την Αλάσκα προς την ανα­

ρεία του και ανέφερε τον εκτιμώμενο χρ ό ­

καταγραφέας δεδομένω ν πτήσης, όσο και

τολική Ασία (πολλοί πλέον και πάνω από

νο που απομένει μέχρι το επόμενο σημείο ελέγχου πορείας. Μόλις το αεροσκάφος

αρκετοί

αεροδιάδρομοι

που

ο καταγραφέας συνομιλιών του πληρώμα­

τον εναέριο χώρο της Ρωσίας), αλλά την

τος είχαν βρεθεί από το Σοβιετικό Ναυτικό

περίοδο του Ψ υχρού Πολέμου ο μόνος

έφθανε στο μισό της διαδρομής, το κέ­

και είχαν σταλεί στη Μόσχα για περαιτέρω

διαθέσιμος αεροδιάδρομος ήταν ο R-20, ο

ντρο ελέγχου του Ανκορέιτζ «περνούσε»

έρευνα και αξιολόγηση. Τον Νοέμβριο του 1992, εν όψει της πρώτης επίσκεψης Ρώσου προέδρου στη Νότια Κορέα και της πλήρους αποκατά­ στασης των διπλωματικών οχέσεων των δύο χωρών, η Ρωσία, σε ένδειξη καλής θ έ ­ λησης, παρέδωσε στη Νότια Κορέα αντί­ γραφα του καταγραφέα δεδομένων πτή­ σης και του καταγραφέα συνομιλιών του πληρώματος, στέλνοντας επίσης αντίγρα­ φα στον ICAO. Αργότερα, το 1993, η Ρωσία παρέδωσε τις συνομιλίες μεταξύ των πιλό­ των των μαχητικών της Αεράμυνας μέχρι και τη στιγμή που οι δύο πύραυλοι του Su15 έπληξαν το νοτιοκορεατικό Boeing.

Η νήσος Μονερόν, κοντά στην οποία κατέπεσε το Boeing 747.

ΙΤΡΑΤΙΟΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ I 6 3

k

Ασφαλώς, οι πιλότοι του νοτιοκορεατικού αεροσκάφους γνώριζαν ότι όλη η διαδρο­ μή έως την Ιαπωνία είναι πάνω από θάλασ­ σα, οπότε θα διαπίστωναν πολύ εύκολα ότι αφού πετούν πάνω από ξηρά, αυτό ση­ μαίνει ότι ακολουθούν λανθασμένη πο­ ρεία. Μεγάλο ενδιαφέρον παρουσιάζει το γεγονός ότι ενώ το αεροσκάφος δεν είχε επικοινωνία με τους επίγειους σταθμούς ελέγχου, δεν υπήρξε καμία ενημέρωση προειδοποίηση από το κέντρο ελέγχου του Ανκορέιτζ, ως όφειλε αυτό να πράξει, προς τα παρακείμενα κέντρα ελέγχου του

Πύραυλος αέρος-αέρος R-98, παρόμοιος με αυτόν που κατέρριψε το νοτιοκορεατικό Boeing 747.

Τόκυο και του Χαμπάροφσκ. Ουσιαστικά, ένα αεροσκάφος πετούσε επί ώρες σε μια ιδιαίτερα επικίνδυνη περιοχή, χωρίς να υ­ πάρχει καμία επικοινωνία με αυτό και χω­

την πτήση στο κέντρο ελέγχου του Τόκυο.

διες οι διαδικασίες εισαγωγής δεδομένω ν

Σε περίπτωση που υπήρχαν οποιαδήποτε

στους υπολογιστές πτήσης είναι τέτοιες,

ρίς να υπάρξει καμία απολύτως ενημέρω ­

προβλήματα, όπως λανθασμένη πορεία, α­

ώστε να ελαχιστοποιούν ή και να αποκλεί­

ση ότι πρόκειται για επιβατικό αεροσκά­ φος που για κάποιους λόγους έχει παρεκ­

δυναμία επικοινωνίας κλπ., το κέντρο ε­

ουν μια τέτοια πιθανότητα. Σύμφωνα με

λέγχου που είχε την ευθύνη του αεροσκά­

πιλότους της Japan Air Lines (JA L) που

κλίνει από την πορεία του. Ομως (και ίσως

φους έπρεπε να ενημερώσει όλα τα παρα­

πραγματοποιούσαν την ίδια διαδρομή με

αυτό είναι από τα πιο αξιοπερίεργα της υ­ πόθεσης) το αεροσκάφος είχε συνεχή επι­

κείμενα κέντρα ελέγχου, που για τη συ­

αεροσκάφη του ίδιου τύπου, η διαδικασία

γκεκριμένη περιοχή ήταν (εκτός από αυτά

εισαγωγής των στοιχείων στους υπολογι­

κοινωνία με άλλο Boeing 747 της ίδιας ε­

του Τόκυο και του Ανκορέιτζ), το Χαμπά-

στές πτήσης ήταν η εξής: Πριν την απο­

ταιρίας που εκτελούσε την πτήση KAL 015

ροφσκ στην Ε Σ Σ Δ και η Χονολουλού στη

γείωση από το Ανκορέιτζ ο πλοηγός εισά­

και είχε απογειωθεί από το αεροδρόμιο

Χαβάη.

γει ξεχωριστά τα στοιχεία σε κάθε έναν

του Ανκορέιτζ μισή ώρα πιο πριν, με προο­

από τους τρεις υπολογιστές πτήσης. Στη

ρισμό επίσης τη Σεούλ. Το συγκεκριμένο

20 περνούσε κοντά από τη χερσόνησο της

συνέχεια ο συγκυβερνήτης

ελέγχει τα

αεροσκάφος μετέδιδε στο κέντρο ελέγ­

Καμτσάτκα και τη νήσο Σαχαλίνη, στις ο­

στοιχεία, ενώ και ο κυβερνήτης επαναλαμ­

χου του Ανκορέιτζ ότι η πτήση 007 ακο­

ποίες

βάσεις

βάνει δυνατά τα στοιχεία αυτά. Κα θ’ όλη

λουθούσε κανονική πορεία, κάτι που φυ­

της ΕΣΣΔ , οι κανονισμοί πτήσης ήταν ε­

τη διάρκεια της διαδικασίας, ο πλοηγός ε­

σικά δεν ίσχυε.

ξαιρετικά αυστηροί. Στον χάρτη των αερο­

λέγχει για μια ακόμα φορά εάν τα στοιχεία

Στον αεροδιάδρομο R-20 τα αεροσκά­

διαδρόμων που εκδιδόταν την περίοδο ε­

έχουν εισαχθεί σωστά. Μετά από αυτό, τα

φη αρχικά κινούνται προς το σημείο ελέγ­

κείνη από την Jepessen, η χερσόνησος

στοιχεία παρουσιάζονται στις οθόνες του

χου BETEL, όπου επιβεβαιώνουν τις συ­

Καμτσάτκα και οι νήσοι Κουρίλες επιση-

πιλοτηρίου. Ολα τα παραπάνω επαναλαμ­

ντεταγμένες τους και αρχίζουν να πετούν

μαίνονταν με γραμμή και χαρακτηρίζο­

βάνονται ξεχωριστά σε καθένα από τους

πάνω από τον ωκεανό. Στο αμέσως επόμε­

νταν ως ζώνη απαγόρευσης πτήσεων. Η

τρεις υπολογιστές πτήσης. Εκτός αυτού,

νο σημείο ελέγχου Ν Α ΒΙΕ, το αεροσκάφος

περιοχή ανατολικά της νήσου Σαχαλίνης

τα στοιχεία ελέγχονται σε όλη της διάρ­

έπρεπε να δώσει τη θέση του, την πορεία

χαρακτηριζόταν ως ζώνη ιδιαίτερης προ­

κεια της πτήσης.

του και τον κατά προσέγγιση χρόνο άφι­

Επειδή ο διεθνής αεροδιάδρομος R-

βρίσκονταν

στρατιωτικές

σοχής κατά την πτήση. Αναφερόταν επί­

Ακόμα, όμως, κι αν γίνει δεκτή η εκδ ο ­

ξης στο επόμενο σημείο ελέγχου NUKKS.

σης ότι «οι πιλότοι των αεροσκαφών που

χή του ανθρώπινου λάθους στην εισαγω­

Σύμφωνα με ανακοίνωση της Ομοσπονδια­

εκτελούν πτήσεις μεταξύ Αμερικής και Ια­

γή των στοιχείων πτήσης, ή ακόμα και αν ο

κής Υπηρεσίας Πολιτικής Αεροπορίας των

πωνίας δεν πρέπει να πλησιάζουν στο έ­

αυτόματος πιλότος είχε «ξεχαστεί» σε λά­

ΗΠΑ, οι συνομιλίες ανάμεσα στο πλήρωμα

δαφος της Ε Σ Σ Δ και να πετούν πάνω από

θος θέση, υπήρχαν πολλά άλλα μέσα με

της πτήσης 007 και στο κέντρο ελέγχου του Ανκορέιτζ διακόπηκαν μόλις αυτό πέ-

αυτό». Συμπληρωματικά, αναφερόταν ότι

τα οποία ανά πάσα στιγμή μπορούσε να ε­

τα αεροσκάφη που πετούν στον αεροδιά­

πιβεβαιωθεί η πορεία του αεροσκάφους.

ρασε από το σημείο ελέγχου BETEL. Το κέ­

δρομο R-20 δεν πρέπει να πραγματοποι­

To Boeing 747 διέθετε ραντάρ που του ε­

ντρο ελέγχου καλούσε συνεχώς το Boeing

ούν ελιγμούς όταν βρίσκονται κοντά στον

πέτρεπε να ξεχωρίζει το περίγραμμα της

747. Μετά από συνεχείς κλήσεις, το κέ­

εναέριο χώρο της ΕΣΣΔ. Επίσης, στους

ξηράς και συνεπώς το πλήρωμά του να

ντρο ελέγχου έλαβε την απάντηση «περι­

χάρτες πτήσης που εξέδιδε η Ομοσπον­

γνωρίζει εάν πετούσε πάνω από ξηρά ή

μένετε λίγο, καλέστε λίγο αργότερα». Από

διακή

θάλασσα. Βάσει υπολογισμών, το αερο­

εκείνη τη στιγμή η σύνδεση με την πτήση

των ΗΠΑ υπήρχε, σε ό,τι αφορά τον συ­

σκάφος πετούσε για περισσότερα από 500

007 διακόπηκε.

γκεκριμένο αεροδιάδρομο, προειδοποίη­

χλμ. πάνω από την Καμτσάτκα και για πε­

Μετά από κάποιο χρονικό διάστημα ο

ση: «στα αεροσκάφη που εισέρχονται σε

ρισσότερα από 100 χλμ. πάνω από τη Σα­

πιλότος της πτήσης 015 επικοινώνησε με

ζώνη

χαλίνη, δηλαδή πάνω από ξηρά, κάτι που

το κέντρο ελέγχου, έδωσε τις συντεταγ­

Υπηρεσία

Πολιτικής

απαγόρευσης

Αεροπορίας

πτήσεων

ανοίγεται

δεν ήταν δυνατόν να διαφύγει της προσο­

μένες και την πορεία της πτήσης 007 και

λάθους

χής του πληρώματος, ακόμα και αν τα

ανέφερε ότι η εν λόγω πτήση πέρασε το

που οδήγησε στην παρέκκλιση του Boeing

στοιχεία πτήσης είχαν εισαχθεί λανθα­

Ν Α ΒΙΕ και κατευθύνεται προς το επόμενο

747 από την καθορισμένη πορεία του θα

σμένα στους υπολογιστές ή εάν ο αυτόμα­

σημείο ελέγχου, το NUKKS. Για μια ακόμα

μπορούσε να είναι μια εξήγηση, αλλά οι ί­

τος πιλότος είχε τεθεί σε λάθος θέση.

φορά η πτήση 015 έδωσε στο Ανκορέιτζ

πυρ χωρίς προειδοποίηση». Η

πιθανότητα

6 4 I ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ

ανθρώπινου

τις συντεταγμένες και την πορεία της

τε, αλλά τελικά δόθηκε η κρίσιμη εντολή.

ναν το αεροσκάφος.

πτήσης 007 όταν αυτή «πέρασε» από το

Αλλες πηγές αποδίδουν την εξήγηση

Σε ό,τι αφορά το περιστατικό της κα-

σημείο ελέγχου NUKKS και συνέχισε, κατά

της μη κατάρριψής του Boeing πάνω από

τάρριψης, ο πιλότος του Su-15, που τελικά

παράβαση οποιουδήποτε κανόνα, να δίνει

σοβιετικό έδαφος στο γεγονός ότι ο κυ­

έπληξε το Boeing, ανέφερε ότι, έχοντας

στοιχεία (φυσικά λανθασμένα) για την πο­

βερνήτης του αποδείχθηκε εξαιρετικά επι­

ήδη μικρό απόθεμα καυσίμων (το συγκε­

ρεία της πτήσης 007 τόσο στο κέντρο ε ­

δέξιος και καλός γνώστης των ιδιομορφιών

κριμένο μαχητικό δεν είχε εξωτερικές δ ε ­

λέγχου του Ανκορέιτζ, όσο και σε αυτό

της περιοχής. Οταν το αεροσκάφος άρχισε

ξαμενές), όταν πλησίασε το νοτιοκορεατι-

του Τόκυο!

να πετά πάνω από την Καμτσάτκα, απογει­

κό αεροσκάφος ελάχιστα λεπτά πριν αυτό

ώθηκαν δύο μαχητικά της Αεράμυνας για

εξέλθει οριστικά από τον σοβιετικό εναέ­

ΤΟ BOEING 747 ΣΤΟΝ ΣΟΒΙΕΤΙΚΟ ΕΝΑΕΡΙΟ ΧΠΡΟ

την αναγνώριση και αναχαίτισή του. Τότε,

ριο χώρο, ο κυβερνήτης του μείωσε την τα­

το Boeing κατέβηκε από τα 10.000 μέτρα

χύτητα από 810 σε 400 χλμ. To Su-15 ανα­

στα 3.000 μέτρα πετώντας προς την περιο­

γκάστηκε να εκτελέσει επιπλέον ελιγμούς

Η πορεία του Boeing 747 γεννά πολλά ε­

χή των ηφαιστείων (η Καμτσάτκα είναι πε­

και κινδυνεύοντας πλέον να μην έχει αρκε­

ρωτήματα και για τις ενέργειες των Σοβιε­

ριοχή με δεκάδες ενεργά και σβησμένα η­

τά καύσιμα για να επιστρέψει στη βάση του

τικών. Το πιο σημαντικό είναι γιατί δεν εξα­

φαίστεια), όπου ο εντοπισμός του από τα

αναγκάστηκε να εκτοξεύσει δύο πυραύ­

ναγκάστηκε σε προσγείωση ή δεν κατερρί-

ραντάρ ήταν αδύνατος. Τα δύο μαχητικά ε­

λους R-98 από «μη τυπική» θέση -από κάτω

φθη όταν ακόμα πετούσε πάνω από την

πέστρεψαν στη βάση τους έχοντας εξα­

προς τα πάνω και από απόσταση 5 χλμ. και

Καμτσάτκα ή τη Σαχαλίνη, δηλαδή στο έδα­

ντλήσει τα καύσιμά τους. Αργότερα, το

να πραγματοποιήσει στροφή προκειμένου

φος της ΕΣΣΔ . Οι απαντήσεις που δόθηκαν

Boeing εμφανίστηκε και πάλι στις οθόνες

να επιστρέψει στη βάση του.

είναι πολλές και συχνά αντιφατικές μεταξύ

των ραντάρ και δύο άλλα μαχητικά απογει­

τους. Ορισμένες πηγές ανέφεραν ότι μαχη­

ώθηκαν για να το αναχαιτίσουν, αλλά αυτό

τικά της

το

εκ νέου εισήλθε σε νεκρή ζώνη, όπου και

Boeing σε όλη τη διάρκεια της πτήσης του,

πάλι χάθηκε από τα ραντάρ, με αποτέλε­

αλλά δεν έλαβαν εντολή κατάρριψής του,

σμα να είναι αδύνατος ο εντοπισμός του.

αεράμυνας ακολουθούσαν

επειδή δεν ήταν σαφές εάν επρόκειτο περί

Οι παραπάνω ενέργειες (εάν φυσικά α­

πολιτικού ή στρατιωτικού αεροσκάφους.

ληθεύουν οι ισχυρισμοί των Σοβιετικών)

ΜΙΑ ΚΑΛΟΣΧΕΔΙΑΣΜΕΝΗ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗ; Η κατάρριψη του Boeing 747 είχε επι­ πτώσεις

στις

αμερικανοσοβιετικές

σχέ­

σεις, αλλά πάντως λιγότερο σοβαρές από

Επιπλέον, σύμφωνα πάντοτε με σοβιετικές

δείχνουν ότι το πλήρωμα του Boeing εκτε-

αυτές που αρχικά αναμένονταν. Η αμερικα­

πηγές, η ακριβής ταυτότητα του αεροσκά­

λούσε αποστολή που δεν θα μπορούσε καν

νική κυβέρνηση κατηγόρησε την ΕΣΣΔ για

φους δεν μπορούσε να προσδιοριστεί επει­

να χαρακτηριστεί ως πτήση πολιτικού αε­

βάρβαρη πράξη και έγκλημα κατά της αν­

δή αυτό πετούσε με σβησμένα φώτα πορεί­

ροσκάφους που έχει, έστω, παρεκκλίνει

θρωπότητας, απείλησε με επιπλέον κυρώ­

ας, ή επειδή η νύκτα ήταν ιδιαίτερα σκοτει­

της πορείας του. Ενας τέτοιος τρόπος πτή­

σεις, απαίτησε γενναίες αποζημιώσεις στις

νή, ή ακόμα επειδή η ακτινοβολία από το

σης προϋποθέτει ότι το πλήρωμα είχε αρ­

οικογένειες των θυμάτων, αλλά η μόνη ου­

Βόρειο Σέλας είχε εν μέρει αχρηστεύσει τα

κετά καλή γνώση των δυνατοτήτων και των

σιαστική κύρωση ήταν η διακοπή των πτή­

ραντάρ των Σοβιετικών. Αυτές οι εξηγήσεις

αδυναμιών των ραντάρ της σοβιετικής αε­

σεων των αεροσκαφών της Aeroflot προς τις ΗΠΑ για μικρό χρονικό διάστημα. Η

έρχονται σε απόλυτη αντίθεση με το γεγο­

ράμυνας, όπως και της γεωμορφολογίας

νός της κατάρριψής του αργότερα, όταν

της περιοχής, ή ότι είχε «καθοδήγηση»

Ε ΣΣΔ πρόβαλε βέτο στην έκδοση ψηφί­

δηλαδή εξερχόταν από τον σοβιετικό εναέ­

από άλλες πηγές που παρακολουθούσαν

σματος για την καταδίκη του περιστατικού

ριο χώρο: το ίδιο «δίλημμα» υπήρχε και τό­

τις ενέργειες των Σοβιετικών και κατηύθυ-

από τον ΟΗΕ, ενώ η Ε Ε (τότε ΕΟ Κ) εξέδω-

U.S.AIR FORCE

Αεροσκάφος RC-135 USAF. Ενα αεροσκάφος του ίδιου τύπου χρησιμοποιή&ηκε για να προκαλέσει σύγχυση στη σοβιετική αεράμυνα αλλά και για τη συλλογή πληροφοριών σχετικά με τις ενέργειες των Σοβιετικών.

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ I 6 5

πρώτος πρόεδρος της μετασοβιετικής Ρωσίας Μπορίς Γέλτσιν. Ο

των προκύπτει από το ενδιαφέρον που ε-

σοβιετικό εναέριο χώρο, το «Challenger»

πέδειξαν οι Σοβιετικοί για την αναπαραγω­

πραγματοποιούσε την 24η περιφορά του

γή και παραπομπή σε σειρά άρθρων του

και εμφανιζόταν και πάλι στην περιοχή νο­

περιοδικού «Defence Attache» της περιό­

τιότερα της Ιαπωνίας. Αυτή ήταν η δεύτε­

δου εκείνης. Το συγκεκριμένο περιοδικό α­

ρη φάση της επιχείρησης.

ναφέρθηκε στην εμπλοκή ενός ολόκληρου

Η τρίτη φάση άρχισε όταν το Boeing ει-

πλέγματος κατασκοπευτικών μέσων που

σήλθε και πάλι στον εναέριο χώρο της

στήθηκε στην περιοχή στις 31 Αυγούστου

Ε Σ Σ Δ στην περιοχή της Σαχαλίνης, στις

και 1 Σεπτεμβρίου 1983. Στο πλέγμα περι­

04.05 τοπική ώρα (υπάρχει διαφορά μιας

λαμβάνονταν αεροσκάφη

ώρας μεταξύ Καμτσάτκας και Σαχαλίνης),

RC-135, πλοία

συλλογής πληροφοριών του Αμερικανικού

όταν και πάλι ο Ferret-D υπερίπτατο της

Ναυτικού, ο κατασκοπευτικός δορυφόρος

περιοχής, και ολοκληρώθηκε στις 04.40, ό­

Ferret-D

λεωφορείο

ταν το αεροσκάφος κατερρίφθη από τους

«Challenger» το οποίο πραγματοποίησε την

και

το

διαστημικό

Σοβιετικούς. Στην τελευταία αυτή φάση

πρώτη νυκτερινή εκτόξευση στην ιστορία

το «Challenger» πραγματοποιούσε την 25η

του την 30ή Αυγούστου. Η τροχιά του

περιφορά του και εμφανιζόταν και πάλι

Ferret-D διερχόταν ακριβώς πάνω από την

στην περιοχή νοτιότερα της Ιαπωνίας.

περιοχή του περιστατικού, η δε τροχιά του

Επιχειρησιακά, τα οφέλη υπήρξαν τε­

«Challenger» διερχόταν περίπου 1.500 χλμ.

ράστια για τις ΗΠΑ. Εγινε δυνατό να «ανοί­

νοτιότερα, στη θαλάσσια περιοχή μεταξύ

ξουν» όλα τα σοβιετικά ραντάρ και να ε­

Ταϊβάν και Ιαπωνίας. Κατά το περιοδικό, η

νεργοποιηθούν όλα τα συστήματα επικοι­

ψήφισμα διαμαρτυρίας.

απόσταση αυτή ήταν επαρκής, προκειμέ-

νωνίας κατά μήκος μιας εξαιρετικής στρα­

Αντίθετα, τεράστια έκταση έδωσαν τα Μ έ­

νου το «Challenger» να παίξει τον ρόλο συ­

τηγικής σημασίας περιοχής για ικανό χρο­

σα Μαζικής Ενημέρωσης της Δύσης, τα ο­

ντονισμού, διεύθυνσης και επικοινωνίας

νικό διάστημα. Μόνο με αυτόν τον τρόπο

ποία εκμεταλλεύτηκαν το τραγικό αυτό γε­

μεταξύ όλων των μονάδων του πλέγματος

θα μπορούσε να γίνει δυνατός ο εντοπι-

γονός για να το εντάξουν στο γενικότερο

παρακολούθησης και συλλογής πληροφο­

σμός «τρυπών» και «νεκρών σημείων», γ ε­

πλαίσιο της σκληρής «ιδεολογικής» αντι­

ριών που είχε στηθεί.

γονός που θα ήταν δυνατό να αξιοποιηθεί

σε ένα χαλαρό

παράθεσης της περιόδου εκείνης. Το βασι­

Ενδιαφ έρον παρουσιάζει η ταύτιση

κό επιχείρημα των Σοβιετικών, ότι δηλαδή

των διαφόρων φάσεων του περιστατικού

(SAC) αλλά και τις τακτικές αεροπορικές

η πράξη αυτή ήταν «νόμιμη», εφόσον το

με τη χρονική στιγμή που ο δορυφ όρος

δυνάμεις

νοτιοκορεατικό

παραβίασε

και το διαστημικό λεωφορείο υπερίπτα-

γκρουσης. Οπως εκτιμήθηκε, η επιτυχία

τον εναέριο χώρο της ΕΣΣΔ, δεν μπορούσε

ντο της περιοχής. Στην πρώτη φάση, τη

της όλης επιχείρησης ήταν πολύ μεγαλύ­

να βρει ανταπόκριση στην κοινή γνώμη,

νύκτα της 31ης Αυγούστου, αεροσκάφος

τερη από αυτή που αρχικά είχε σχεδια­

την οποία ασφαλώς συγκινούσε η ηθική και

RC-135 πετά σε μικρή απόσταση από τον

στεί. Σύμφωνα με το περιοδικό, το όλο εγ­

όχι η καθαρά «νομική» πλευρά του ζητήμα­

εναέριο χώρο της Ε Σ Σ Δ στην περιοχή της

χείρημα είχε δύο στόχους: τον επιχειρη­

τος.

Καμτσάτκας χωρίς να προχωρήσει σε πα­

σιακό και τον πολιτικό. Ο επιχειρησιακός

αεροσκάφος

από τη Διοίκηση Στρατηγικής Αεροπορίας των

ΗΠΑ

σε

περίπτωση

σύ­

Η ΕΣ Σ Δ ποτέ δεν έδωσε μια ολοκληρω­

ραβίαση. Στις 02.00 τοπική ώρα της 1ης

στόχος ήταν τα προφανή οφέλη από την

μένη και πλήρη εξήγηση του περιστατικού,

Σεπτεμβρίου εντοπίστηκε από τα σοβιε­

πλήρη γνώση των δυνατοτήτων της σοβιε­

γεγονός που μπορεί να έχει πολλές ανα­

τικά ραντάρ αεροσκάφος με ίχνος ανάλο­

τικής αεράμυνας στην περιοχή, ο δε πολι­

γνώσεις. Οι Σοβιετικοί ποτέ δεν αποκάλυ-

γο με αυτό του RC-135 (επρόκειτο για το

τικός ήταν η εκμετάλλευση της κατάρρι-

ψαν επίσημα όλα όσα γνώριζαν, αλλά κατά

Boeing 747), το οποίο πλησίαζε χωρίς ακό­

ψης από τους Σοβιετικούς ενός επιβατι­

την προσφιλή τους τακτική αναπαρήγαγαν

μα να παραβιάσει τον σοβιετικό εναέριο

κού αεροσκάφους σε περίπτωση που οι

δυτικές πηγές, που θεωρούσαν ότι βρίσκο­

χώρο. To RC-135 είναι τετρακινητήριο αε­

τελευταίοι θα προχωρούσαν σε μια τέτοια ενέργεια - όπως τελικά συνέβη.

νται κοντά στη δική τους εκδοχή, προσθέ­

ροσκάφος - στρατιωτική παραλλαγή του

τοντας «λεπτομέρειες» που μπορούσαν να

Boeing 707 με μήκος 42 μ. και εκπέτασμα

Ας σημειωθεί, ότι η συμμετοχή στην ε­

αποδειχθούν πολύ διαφωτιστικές.

πτερύγων 40 μ., ενώ το Boeing 747 έχει

πιχείρηση του «Challenger» και του κατα­

Μια πολύ πιθανή εξήγηση των γεγονό-

μήκος 70 μ. και εκπέτασμα πτερύγων 60

σκοπευτικού δορυφόρου Ferret-D προκύ­

μ. To RC-135 άρχισε να πετά παράλληλα

πτει, όπως είναι εύλογο, από «ανώνυμες»

προς το Boeing 747, επί 9 λεπτά, σε τέτοια

πηγές στις ΗΠΑ και επιβεβαιώθηκε έμμε­

απόσταση ώστε τα ίχνη των δύο αερο­

σα από τους Σοβιετικούς. Αντίθετα, η συμ­

σκαφών περίπου συνέπεσαν. Την ίδια ε­

μετοχή του RC-135 επιβεβαιώθηκε από

κείνη στιγμή, το «Challenger» πραγματο­

διάφορες πηγές - κυρίως ραντάρ στην

ποιούσε την 23η περιφορά του γύρω από

Αλάσκα, την Ε Σ Σ Δ και την Ιαπωνία, όπως

τη Γη και εμφανιζόταν στην περιοχή νο­

επίσης και μαρτυρίες ελεγκτών εναέριας

τιότερα της Ιαπωνίας.

Οι σχετικά μικρές ζημιές που προκάλεσε ο πύραυλος R-98 στο Boeing 707 της Korean Airlines κατά την κατάρριψή του στις 20 Απριλίου 1978. 6 6 I ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ

κυκλοφορίας. Οταν, μετά την κατάρριψή

Στις 02.30 το RC-135 απομακρύνθηκε,

του νοτιοκορεατικού Boeing 747, η Ομο­

ενώ το Boeing εισήλθε στον εναέριο χώρο

σπονδιακή Υπηρεσία Πολιτικής Αεροπο­

της ΕΣΣΔ. Πλέον ο δορυφόρος Ferret-D υ-

ρίας των ΗΠΑ διέταξε έρευνα για το περι­

περίπτατο της περιοχής, υποκλέπτοντας

στατικό, απαγορεύτηκε οποιαδήποτε ανα­

τα σήματα και τις συχνότητες των σοβιετι­

φορά στην ύπαρξη και συμμετοχή του RC-

κών ραντάρ. Οταν, μετά από μία ώρα πτή­

135 στην επιχείρηση για λόγους εθνικής α-

σης, το Boeing εξήλθε προσωρινά από τον

σφαλείας.

ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ KAI ΝΕΟΤΕΡΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΑΠΟ ΡΗΣΟΥΣ ΚΑΙ ΔΥΤΙΚΟΥΣ ΕΡΕΥΝΗΤΕΣ

τα κέντρα ελέγχου της Αλάσκας έπρεπε να ειδοποιήσουν (όπως εξάλλου ήταν υποχρε­ ωμένα να το πράξουν σύμφωνα με τους διεθνείς κανονισμούς πτήσεων) τις σοβιε­ τικές αρχές. Εάν οι Σοβιετικοί είχαν ενημε­ ρωθεί ότι ένα πολιτικό αεροσκάφος, τα συ­

Το περιστατικό της κατάρριψής του νο-

στήματα επικοινωνίας του οποίου δεν λει­

τιοκορεατικού Boeing 747 δεν ήταν ένα α­

τουργούν, κατευθύνεται προς τον εναέριο

πλό επεισόδιο στην ιστορία του Ψυχρού

χώρο της ΕΣΣΔ, ασφαλώς δεν θα το κατέρ-

Πολέμου. Η χρησιμοποίηση, σύμφωνα με

ριπταν. Εάν το επιχειρούσαν, τότε αποδε­

τους ισχυρισμούς της μιας πλευράς, ή η

δειγμένα θα ήταν υπόλογοι στη διεθνή κοι­

κατάρριψη, σύμφωνα με τους ισχυρισμούς

νότητα. Τέτοια ενημέρωση όμως δεν υπήρ­

της άλλης, ενός επιβατικού αεροσκάφους

ξε. Ανεξάρτητα λοιπόν από την ενέργεια

αναδεικνύει πολλά ερωτήματα και ασφα­

των Σοβιετικών, οι ευθύνες των ΗΠΑ και

λώς όχι μόνο επιχειρησιακού χαρακτήρα.

της Ιαπωνίας ήταν τεράστιες, ακόμα και αν

Οπως ήταν αναμενόμενο, η κάθε πλευρά έ­

το Boeing 747 δεν εκτελούσε κάποιου εί­

δωσε ιδιαίτερη έμφαση στην πτυχή εκείνη

δους κατασκοπευτική αποστολή.

του περιστατικού που τη συνέφερε. Οι

Σχετικά με τις ενέργειες και τις ευθύ­

ΗΠΑ και η Νότια Κορέα προσπάθησαν να ε­

νες των Σοβιετικών, οι προσεγγίσεις είναι

πικεντρωθούν στο γεγονός της κατάρρι-

πολλές και έχουν τροφοδοτήσει πλήθος

ψης, προσδίδοντας ηθικές και πολιτικές

θεωριών που στη Δύση αναφανδόν χαρα­

προεκτάσεις, ενώ η Ε ΣΣ Δ επικεντρώθηκε

κτηρίστηκαν ως θεωρίες συνομωσίας. Πριν

στο γεγονός της παρατεταμένης παραβία­

το 1990 (δηλαδή πριν την κατάρρευση της

σης του σοβιετικού εναέριου χώρου και μά­

ΕΣΣΔ), υπήρχε η κλασική άποψη περί προ­

λιστα σε περιοχές με ιδιαίτερη στρατηγική

βοκάτσιας και της άσκησης του δικαιώμα­

σημασία.

τος κατάρριψής του αεροσκάφους, εφό-

Το

διαστημικό λεωφορείο « Challenger».

θος εισήλθε στον σοβιετικό εναέριο χώρο.

Είναι προφανές ότι η κάθε πλευρά προ­

σον αυτό είχε παραβιάσει τον εναέριο χώ­

σπάθησε να συσκοτίσει πολλές από τις

ρο της Σοβιετικής Ενωσης. Η άποψη αυτή

Στις 20 Απριλίου 1978, αεροσκάφος

πτυχές αυτής της υπόθεσης. Εάν γίνει α­

έχει, αντικειμενικά, δύο παραμέτρους: το

Boeing 707-321Β που με 97 επιβάτες και 12

ποδεκτή η εξήγηση του ανθρώπινου λά­

γράμμα και το πνεύμα της άσκησης του δι­

μέλη πληρώματος εκτελούσε την πτήση

θους και όχι η σκόπιμη παρέκκλιση της πο­

καιώματος κατάρριψής. Εάν οι Σοβιετικοί

Παρίσι - Σεούλ με ενδιάμεσο σταθμό το

ρείας του νοτιοκορεατικού αεροσκάφους,

γνώριζαν ότι επρόκειτο να καταρρίψουν ε­

Ανκορέιτζ, πετώντας πάνω από τη Γροιλαν­

7 1

κ.- ι ' . ΗΓ: rePWKirfiPMBSgBm

i

m

PUTTING Μ MOSCOW M ON THE

LS

DEFENSIVE

‘ The target is destroyed” To πρωτοσέλιδο του περιοδικού της 19ης Σεπτεμβρίου 1983 (επάνω): «Θέτοντας τη Μόσχα σε άμυνα». Ενας αξιοπερίεργος τίτλος που επισημαίνει τα πολιτικά οφέλη των ΗΠΑ από την κατάρριψη του νοτιοκορεατικού Boeing 747. Δεξιά το εξώφυλλο της 12ης Σεπτεμβρίου με την αναπαράσταση της κατάρριψής. « Time»

πιβατικό αεροσκάφος και το έπραξαν, τότε

δία, παρέκκλινε σχεδόν κατά 135 μοίρες

από ηθική άποψη προχώρησαν σε μια ε­

της πορείας του και κατευθύνθηκε νοτιο­

γκληματική ενέργεια, ωστόσο αυτή «δικαι­

ανατολικά προς την περιοχή του Μούρ-

ολογείτο» από το γεγονός ότι άσκησαν το

μανσκ - μεγάλης βάσης του σοβιετικού

δικαίωμα να προστατεύσουν τον εναέριο

Βόρειου Στόλου. Παρά τις συνεχείς προει­

χώρο τους. Δ εν θα πρέπει, βέβαια, να ξε­

δοποιήσεις των κέντρων εναέριας κυκλο­

χνάμε ότι την περίοδο του Ψυχρού Πολέ­

φορίας της βόρειας ΕΣΣΔ , αυτό συνέχισε

μου ο διαχωρισμός των εννοιών «γράμμα»

την πορεία του και τελικά επλήγη από πύ­

και «πνεύμα», ηθική και σκοπιμότητα ήταν

ραυλο αέρος - αέρος R-98 ενός Su-15 της

λεπτομέρειες μπροστά στον αντικειμενικό

Σοβιετικής Αεράμυνας, αλλά ο πιλότος του

σκοπό - την επικράτηση έναντι του αντιπά­

κατόρθωσε να το προσγειώσει στην παγω­ μένη λίμνη Κορπιγιάρβι με μικρές ζημιές.

λου με οποιονδήποτε τρόπο... Οι καταρρίψεις αεροσκαφών που παρα­

Υπήρξαν μόνο δύο νεκροί και πολλοί τραυ­

βίαζαν τον εναέριο χώρο του αντιπάλου

ματίες. Οι Σοβιετικοί περισυνέλεξαν τους

την περίοδο εκείνη δεν ήταν σπάνιο φαινό­

επιβάτες, περιέθαλψαν τους τραυματίες

μενο. Κατά το χρονικό διάστημα 1950-1983

και στη συνέχεια τους μετέφεραν στη γει­

είχαν αναφερθεί τουλάχιστον επτά καταρ-

τονική φινλανδία, στέλνοντας παράλληλα

ρίψεις αμερικανικών στρα­

τον... λογαριασμό (100 χιλιάδες δολάρια)

τιωτικών

στους Κορεάτες. Τα μέλη του πληρώματος

αεροσκαφών της

αφέθηκαν ελεύθερα μερικές ημέρες αρ­

Ε ΣΣΔ με πιο γνωστή αυτή

γότερα, αφού προηγουμένως ανέλαβαν

του κατασκοπευτικού αε­

εγγράφως την ευθύνη για το περιστατικό

στον

εναέριο

χώρο

ροσκάφους U-2 της CIA την

και ζήτησαν δημοσίως συγνώμη. Η KAL α­

Πρωτομαγιά

πέδωσε την παραβίαση σε βλάβη της γυ­

του

1960.

Ομως, υπήρξε και μια περί­

ροσκοπικής πυξίδας και στην αποτυχία

πτωση

του πληρώματος να χαράξει σωστά την πο­

κατάρριψής

από

πολιτι­

ρεία του αεροσκάφους σε σχέση με τον ή­

κού αεροσκάφους και πάλι

λιο. Είναι βέβαιο, πάντως, ότι για κάποιους

τους

Σοβιετικούς

της Korean Air Lines (KAL)

κύκλους στη Δύση, το περιστατικό αυτό α-

το οποίο επίσης από... λά-

ποτέλεσε ένα πολύ ενδιαφέρον προηγού-

ΙΤΡΑΤΙΟΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ I 6 7

τερα, αυτό δε κατερρίφθη από αμερικανι­

γενικός γραμματέας του ΚΚ Σοβιετικής Ενωσης, Γ ιούρι Αντρόποβ. Ο

τις δυτικές θέσεις σε διάφορα ζητήματα.

κά μαχητικά, ενώ προσπαθούσε να προ­

Οι ισχυρισμοί των Ρώσων ερευνητών

σεγγίσει κάποιο ιαπωνικό αεροδρόμιο! Ο

βασίστηκαν σε μια σειρά διαπιστώσεων

λόγος της κατάρριψης ήταν ότι οι επιβά­

που, αν και δεν μπορούν να αποτελέσουν

τες του θα ήταν σε θέση να εξιστορήσουν

ισχυρές αποδείξεις, εν τούτοις εγείρουν

αρκετά από τα πραγματικά περιστατικά, ό­

πολλά ερωτήματα. Μ ερικές από αυτές τις

πως π.χ. την περίεργη πτητική συμπεριφο­

διαπιστώσεις είναι οι εξής:

ρά του αεροσκάφους, με ό,τι συνέπειες

• Αμφισβητείται η δυνατότητα των πυραύ­

αυτό θα μπορούσε να έχει για το κύρος

λων R-98 (με εκρηκτική κεφαλή 40 κιλών) να

των ΗΠΑ και του προέδρου Ρέιγκαν. Η άπο­

καταρρίψουν ένα αεροσκάφος των διαστά­

ψη αυτή είναι ευρύτατα διαδεδομένη με­

σεων του Boeing 747. Ως παράδειγμα ανα-

ταξύ των Ρώσων ειδικών, μεταξύ των οποί­

φέρεται το γεγονός ότι ο ίδιος τύπος πυ­

ων και πιλότων οι οποίοι συμμετείχαν στη

ραύλων είχε χρησιμοποιηθεί εναντίον του

διαδικασία αναγνώρισης και αναχαίτισης

νοτιοκορεατικού Boeing 707, τον Απρίλιο

του νοτιοκορεατικού Boeing. Οι ισχυρισμοί

του 1978, προκαλώντας μικρές σχετικά ζη­

των Ρώσων ενισχύθηκαν και από μεγάλο α­

μιές στο σκάφος. Σύμφωνα με το πόρισμα

ριθμό βιβλίων και μελετών ειδικών από τη

του ICAO για το περιστατικό της 1ης Σε­

Δύση οι οποίοι ασχολήθηκαν με το θέμα,

πτεμβρίου, ο πρώτος πύραυλος εξερράγη

προσπαθώντας

απαντήσεις

50 μ. πίσω από το αεροσκάφος προκαλώ­

στα πολλά κενά που άφηναν οι επίσημες α­

ντας μικρές ζημιές στην ουρά του, ενώ ο

να δώσουν

νακοινώσεις και τα πορίσματα των ερευ­

δεύτερος έπληξε έναν από τους κινητήρες.

νών του ICAO, αλλά και οι μη αξιόπιστοι κα-

Τα πλήγματα αυτά δεν κρίνονται ικανά να

ταγραφείς στοιχείων της πτήσης και των

καταρρίψουν το αεροσκάφος.

συνομιλιών του πληρώματος.

• Σύμφωνα με το πόρισμα του ICAO, το αε­

Οι Ρώσοι ερευνητές έδωσαν ιδιαίτερη

ροσκάφος χάθηκε από τα ραντάρ και θεω­

έμφαση στον κακό επιχειρησιακό συντονι­

ρείται ότι έπεσε στη θάλασσα 12 λεπτά με­

σμό της Σοβιετικής Αεράμυνας, η οποία, αν

τά την προσβολή. Εκτός από το ότι ο χρό­

μενο για το ποια θα ήταν η αντίδραση των

και ήταν σε θέση να έχει πλήρη εικόνα, α­

νος των 12 λεπτών κρίνεται υπερβολικός,

Σοβιετικών απέναντι σε πολιτικά αεροσκά­

ποδείχθηκε «τρύπια» και ανέτοιμη να δια­

αποκλείει επίσης ότι αυτό είχε εκραγεί

φη όταν αυτά θα παραβίαζαν τον εναέριο

χειριστεί ένα μεμονωμένο περιστατικό, ε­

στον αέρα. Αντίθετα, το γεγονός ότι μεσο­

χώρο της ΕΣΣΔ. Ας σημειωθεί ότι η προ­

κτιμώντας ότι σε συνθήκες ακόμα περισ­

λάβησαν 12 λεπτά από την προσβολή του

σβολή του νοτιοκορεατικού Boeing 707 έγι-

σότερων απειλών ή κορεσμού απλά δεν θα

αεροσκάφους μέχρι τη στιγμή που αυτό έ­

νε κατά τη διάρκεια της ημέρας και υπό

μπορούσε να ανταποκριθεί στην αποστολή

πεσε στη θάλασσα, οδηγεί στην εκτίμηση

καλές καιρικές συνθήκες.

της. Ηδη, από τις αρχές τις δεκαετίας του

ότι οι πιλότοι πιθανώς είχαν τον μερικό έ­

Μετά το 1990, Ρώσοι ερευνητές προ­

1980, η κρίση και η σταδιακή αποσύνθεση

λεγχό του και ότι προσπάθησαν να πραγμα­

σέγγισαν εκ νέου το περιστατικό της κα-

του σοβιετικού συστήματος είχε αρχίσει να

τοποιήσουν αναγκαστική προσθαλάσσωση

τάρριψης του Boeing 747 της πτήσης 007.

επιδρά στην ετοιμότητα και το αξιόμαχο

ή να προσεγγίσουν το πλησιέστερο ιαπωνι­

Το εντυπωσιακό είναι ότι οι ίδιοι όχι μόνο

των Σοβιετικών Ενόπλων Δυνάμεων. Το πε­

κό αεροδρόμιο. Ποτέ δεν βρέθηκαν τμήμα­

επιβεβαίωσαν τη θέση των Σοβιετικών πε­

ριστατικό με το νοτιοκορεατικό Boeing 747

τα της ατράκτου ή μεγάλα τμήματα του αε­

ρί προβοκάτσιας, αλλά επιπρόσθετα ισχυ­

υπήρξε μια τεράστια ήττα της ΕΣΣΔ, τόσο

ροσκάφους

ρίστηκαν ότι το Boeing εβλήθη από πυραύ­

από επιχειρησιακή όσο και από πολιτική ά­

στον βυθό, παρά τις έρευνες που έγιναν

λους σοβιετικού μαχητικού αλλά δεν κα-

ποψη. Οι ΗΠΑ είχαν πλέον αποκτήσει ου­

στο σημείο που εκτιμήθηκε ότι αυτό κατέ­

τερρίφθη! Το πραγματικό σημείο της πτώ­

σιαστική τεχνολογική υπεροχή και το χά­

πεσε. Τα συντρίμμια που εντοπίστηκαν ή ­

σμα ισχύος μεταξύ των δύο Υπερδυνάμεων

ταν πολύ λίγα και παρέπεμπαν σε έκρηξη

διευρυνόταν σε βάρος της ΕΣΣΔ.

στον αέρα, η οποία όμως δεν μπορούσε να

σης του αεροσκάφους είναι αρκετά νοτιό-

Οσον αφορά το περιστατικό αυτό κα-

0 π ρ όεδρο ς των ΗΠΑ Ρόναλντ Ρέιγκαν. 6 8 I ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ

ούτε

στην

επιφάνεια ούτε

είχε συμβεί.

θεαυτό, οι Ρώσοι ερευνητές αμφισβήτη­

• Το σημείο πτώσης του αεροσκάφους έ-

σαν συνολικά τη γνησιότητα του υλικού

γινε γνωστό με έναν παράδοξο τρόπο. Οι

που παρέδωσε ο τότε πρόεδρος της Ρω­

Σοβιετικοί,

σίας Γέλτσιν (φυσικά μετά την αποχώρησή

θ ο ύ ν της οποιοσδήποτε ευθύνης, είχαν

προσπαθώντας

να αποποιη-

του από την προεδρία...) ισχυριζόμενοι ότι

δηλώσει αρχικά ότι άγνωστο αεροσκάφος

η επιθυμία του για αποκατάσταση των

παραβίασε τον εναέριο χώρο της Ε Σ Σ Δ και

σχέσεων με τη Νότια Κορέα τον οδήγησε

διέφυγε προς την Ιαπωνία, ενώ οι Δυτικοί

να αποκρύψει πολλά στοιχεία από το περι­

είχαν ανακοινώσει ότι σοβιετικά μαχητικά

στατικό ή ακόμα να παρουσιάσει παραποι­

το είχαν εξαναγκάσει σε προσγείωση στη

ημένους ή ψευδείς καταγραφείς στοιχεί­

Σαχαλίνη. Παρά το γεγονός ότι δεν ήταν

ων πτήσης και συνομιλιών του πληρώμα­

καν σαφής η τύχη

τος! Οι ενέργειες αυτές συνδέθηκαν με

πλοία του Αμερικανικού Ναυτικού, που πα­

του

αεροσκάφους,

τη συνολικότερη προσπάθεια «αποκαθή­

ρέπλεαν στο σημείο που εκτιμήθηκε ή

λωσης» του προηγούμενου σοβιετικού κα­

προσδιορίστηκε ότι αυτό είχε πέσει, έ-

θεστώτος και την παράθεση δειγμάτων

σπευσαν εκεί και άρχισαν έρευνες, το εί­

ότι το νέο καθεστώς ευθυγραμμίζεται με

δος των οποίων παρέμεινε μυστικό. Οι Σο-

βιετικοί διεξήγαγαν τις δικές τους έρευ­ νες στο σημείο αυτό αργότερα, ενώ οι καταγραφείς των στοιχείων πτήσης και των συνομιλιών του πληρώματος βρέθηκαν με­ τά από 50 ημέρες, όπως ανακοίνωσε μετά το 1991 η ρωσική κυβέρνηση. Παραμένει α­ ναπάντητο το ερώτημα για ποιον λόγο οι Δυτικοί αρχικά δήλωναν ότι το αεροσκά­ φος προσγειώθηκε στη Σαχαλίνη τη στιγ­ μή που γνώριζαν το σημείο της πτώσης και πραγματοποιούσαν έρευνες σε αυτό. • Είναι παράδοξο το γεγονός ότι δεν βρέ­ θηκε ποτέ ούτε ένα πτώμα ή, έστω, ένα μέλος από κάποιο πτώμα, κάτι που δεν έ­ χει συμβεί ποτέ σε παρόμοιου τύπου περι­ στατικά. Εφόσον η πιθανότητα της έκρη­ ξης στον αέρα είχε αποκλειστεί, η αδυνα­ μία ανεύρεσης, έστω κάποιων, ανθρώπι­ νων μελών δεν μπορεί να έχει λογική εξή­ γηση. Είναι χαρακτηριστικό το γεγονός ότι και ο ίδιος ο Γέλτσιν, κατά την επίσκεψή του στη Νότια Κορέα το 1992, είχε δηλώ­ σει σε συγγενείς των θυμάτων ότι ποτέ δ εν βρ έθη κε πτώμα ή μέλος οποιουδήποτε από τους επιβάτες. Εξίσου περίεργο εί­ ναι το γεγονός ότι ποτέ δεν βρέθηκαν προσωπικά αντικείμενα των θυμάτων, κάτι συνηθισμένο σε αεροπορικά δυστυχήμα­ τα, ακόμα και στις περιπτώσεις που τα αε­ ροσκάφη είχαν πέσει στη θάλασσα. Αντί­ θετα, βρ έθηκε μεγάλος αριθμός παπουτσιών που εκτιμήθηκε ότι ανήκαν σε 241 άτομα. Λέγεται ότι κάποιοι εκ των συγγε­ νών των θυμάτων αναγνώρισαν ότι ανή­ καν σε επιβάτες της πτήσης 007.

Μνημείο στη Σεούλ για τα θύματα της πτήσης 007.

ΘΑ ΥΠΑΡΧΟΥΝ ΠΟΤΕ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ;

ποτελούσε μόνο μέσο πίεσης προς τον α­

φάνεια πολλές λεπτομέρειες και γεγονότα

ντίπαλο αλλά, σε πολλές περιπτώσεις, το

άγνωστα μέχρι το 1990, ελάχιστα πράγματα

Η περίοδος του Ψυχρού Πολέμου έχει

κύριο όργανο επιβολής πολιτικής και κυ­

έχουν γίνει γνωστά για την KGB και τις ε-

ριαρχίας προς άλλα κράτη. Ιδιαίτερα στις

νέργειές της, ειδικά αε άλλες χώρες. S3

πολλά αναπάντητα ερωτήματα για τα οποία

ΗΠΑ, η CIA αποτελούσε μια ανεξάρτητη ορ­

δεν είναι βέβαιο ότι θα δοθούν απαντήσεις

γάνωση που λειτουργούσε ουσιαστικά ανε­

στο προσεχές μέλλον. Η αρχιτεκτονική του

ξέλεγκτα, παρήγαγε πολιτική και δεν λογο­

μεταψυχροπολεμικού κόσμου διαμορφώ­

δοτούσε παρά μόνο στον εκάστοτε πρόε­

θηκε εν πολλοίς από τις ουμμαχίες που κτί­

δρο (συχνά, ούτε καν σε αυτόν). Η αδιαφά­

στηκαν κατά την περίοδο αυτή και, ενδεχο­

νεια στη δράση των μυστικών υπηρεσιών

μένως, θα ήταν άκαιρο να έρχονται στην ε­

παρέκαμπτε τις όποιες «ηθικές» παραμέ­

πιφάνεια ζητήματα που θα μπορούσαν να

τρους στις διεθνείς σχέσεις και μπορούσε

πλήξουν αυτές τις συμμαχίες. Εάν γίνο­

να απαλλάξει το επίσημο κράτος από το κό­

νταν γνωστές όλες οι λεπτομέρειες που α­

στος που θα είχαν έκνομες ενέργειες στην

φορούν, για παράδειγμα, το περιστατικό

επίσημη πολιτική του.

νοτιοκορεατικού

Ολα αυτά δεν αναιρούν, φυσικά, την

Boeing 747, οι σχέσεις μεταξύ ΗΠΑ και Νό­

ευθύνη των κρατών (ως νομικών εποικοδο­

τιας Κορέας πιθανώς θα δοκιμάζονταν, κά­

μημάτων) για τη δραστηριότητα των μυστι­

της

κατάρριψης

του

τι που ασφαλώς δεν θα ήταν προς το συμ­

κών τους υπηρεσιών. ΓΓ αυτόν ακριβώς τον

φέρον των Αμερικανών στις ιδιαίτερα περί­

λόγο, ελάχιστα στοιχεία γίνονται γνωστά

πλοκες συνθήκες που επικρατούν σήμερα

για τη δράση τους, ακόμα και σε ικανό βά­

στην ανατολική Ασία.

θος χρόνου, και πολλά παραμένουν άγνω­

Μια εξαιρετικά κρίσιμη παράμετρος

στα προκειμένου να μη διαταράσσονται οι

της αντιπαράθεσης των δύο Υπερδυνάμε-

διακρατικές σχέσεις. Ακόμα και στη Ρωσία,

ων στον Ψ υχρό Πόλεμο ήταν η δραστηριό­

όπου η διάλυση της πρώην Ε Σ Σ Δ και της ε­

τητα των μυστικών υπηρεσιών που δεν α-

ξωτερικής της πολιτικής έφεραν στην επι­

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ (1) Brun Michel: INCIDENT AT SACHALIN: THE TRUE MISSION OFKAL FLIGHT 007, New York, FWEW, 1995. (2) Dalin Alexander: BLACK BOX: KAL 007 AND THE SUPERPOWERS, University of California Press, 1985. (3) REPORT OF THE COMPLETION OF THE FACT FINDING INVESTIGATION REGARDING THE SHOOTING DOWN OF KOREAN AIRLINES BOEING 747, ICAO, 1993. (4) Andrei lllesh: TO ΜΥΣΤΙΚΟ TOY ΚΟΡΕΑΤΙΚΟΥ BOEING 747, Σειρά άρθρων των ειδικών εκδόσεων της εφημερίδας « Ισβέστια», τεύχη 18-27, 1993 (ρωσικά). (5) Akio Takahasi: ΤΟ ΕΓΚΛΗΜΑ TOY ΠΡΟΕΔΡΟΥ, Νοβόστι, Μόσχα, 1984 (ρωσικά).

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ I 6 9

Η ένδοξη αποιυχία inc επιχείρησης «lubilee» Η επιχείρηση «lubilee» διαδραμαιίοιηκε one 19 Αυνούσιου 1942 οιο ναΠΠικό λιμάνι me Aisnnnq. Οι σκληρές μάχες οιο έδαφος και σι απώλειες νια ια καναδικά (κυρίως) στρατεύμαια που έλαβαν μέρος στην επιχείρηση, ουνανωνίζονιαν επάξια ιις αερομαχίες ανάμεσα om RAF και τη Luftwaffe, οτον αδυσώπητο αγώνα για την εξασφάλιση inc αεροπορικής υπεροχής. Η RAF απώλεσε μεναλύτερο αριθμό αεροσκαφών και πιλότων πάνω από τη Διέππη σε σχέση με τη Luftwaffe. Η τελευταία, όμως, διεξήγε έναν σκληρό διμέτωπο αγώνα και κάθε απώλεια έμπειρου πιλότου ήταν δυσαναπλήρωτη. Για πολλούς ιστορικούς η επιχείρηση-επιδρομή στη Διέππη αποτέλεσε μια γενική δοκιμή για m συμμαχική εισβολή στην Ευρώπη. Γιόζεφ Βουρμχέλερ, ως σμηναγός, έναν περίπου χρόνο μετά τη μάχη της Διέππης. Στο κά&ετο σταθερό διακρίνεται η απονομή του Σταυρού των Ιπποτών με Φύλλα Δρυός για την επίτευξη 60 καταρρίψεων, λίγο μετά τη μάχη της Διέππης. Ο Βουρμχέλερ σημείωσε 102 καταρρίψεις μέχρι τον θάνατό του, στις 22 Ιουνίου 1944, ως διοικητής της Σμηναρχίας III/JG 2. Ο

-«jSäBr\_£uSS Ur·.

·

ssν *

,:

. ·< ·'

: __ ·’ _ '~λ wi* : »-‘S a l i >. ψ - r- Jm e ß S m .

Spitfire Mk V, "Tomana", (GW-S/BM 324), της 340 Μοίρας Γάλλων ε&ελοντών, του αντισμήναρχου Μπερνάρ Ντυπεριέ, Αύγουστος 1942. Ο Ντυπεριέ ανέλαβε τη διοίκηση της μοίρας τον Απρίλιο του 1942, πετώντας το πλούσια διακοσμημένο αεροσκάφος του, το οποίο στο ρύγχος φέρει το προσωπικό του έμβλημα: ο Ντόναλντ σαν πιλότος και κρατώντας στα χέρια του το βρετανικό και γαλλικό εθνόσημο, «ξεριζώνει» τα «σκουλήκια» από τη γαλλική γη! Κάτω από το αλεξινέμιο φέρει το έμβλημα των «Ελεύθερων Γάλλων», ενώ οι λευκές λωρίδες αναγνώρισης στο ρύγχος και στα πίσω πτερύγια αποτελούσαν χαρακτηριστικό γνώρισμα πολλών μοιρών κατά τη διάρκεια της επιχείρησης «Ιωβηλαίο». Στις 19 Αυγούστου ο Ντυπεριέ μοιράστηκε την κατάρριψη ενός Dornier 17μαζί με έναν συνάδελφό του. Τελείωσε τον πόλεμο με έξι καταρρίψεις (εικονογράφηση: Αγγελος Μανσόλας για τη ΓΝΩΜΩΝ Εκδοτική).

τις 19 Αυγούστου 1942, οι Σύμμα­

χωριστούν σε πέντε διακριτές φάσεις: Η

λιμανιού. Επτά από τα αεροσκάφη υπέ-

χοι έθεσα ν σε εφαρμογή την επι­

πρώτη φάση ξεκίνησε στις 04.50 και διήρ-

στησαν σοβαρές ζημιές ή καταρρίφθη-

χείρηση

(«Ιωβηλαίο»)

κεσε μία ώρα. Προέβλεπ ε την προσβολή

καν από τα αντιαεροπορικά πυρά. Ο αν-

στη Διέππη. Στόχος της επιχείρη­

των κύριων σημείων άμυνας παράλληλα

θυποσμηναγός Τεντ Τρέντσαρντ-Σμιθ ή ­

σης ήταν η καταστροφή των εγκα ­

με τη χρήση αεροσκαφών Boston III για τη

ταν πιλότος της 43ης Μοίρας που σ υ μ μ ε­

ταστάσεων στο λιμάνι της Διέππης, δημιουργία κα­ προπετάσματος καπνού. Κα­

τείχε στην πρώτη αποστολή της ημέρας:

Σ

«Jubilee»

«Εκείνο το πρωινό ξυπνήσαμε στις 03.00

θώς και η λήψη πραγματικών δεδομένω ν

τά τη δεύ τερ η φάση (05.50-07.30), η R A F

από μια επιχείρηση απόβασης μικρής κλί­

πραγματοποίησε

περιπολίες

και περίπου μετά από 90 λεπτά απογειω­

μακας, τα οποία θα ήταν ιδιαίτερα χρήσι­

πάνω από τη Διέππη και προσέβαλε τις

θ ήκα με για τη Διέππη. Καθώς χάραζε η

μα για τον σχεδίασμά της μεγαλύτερης

θέσ εις άμυνας ανάλογα με τις ανάγκες.

νέα ημέρα,

αποβατικής επιχείρησης στην Ευρώπη. Η

Η τρίτη φάση (07.30-10.30), μπορεί να θ ε ­

γαλλικές ακτές, ενώ ήταν ορατές οι λάμ­

εναέριες

βρισκόμασταν

κοντά

στις

πλειοψηφία των ανδρών που συμμετεί­

ω ρηθεί ως η κορύφωση των περιπολιών

ψεις από τις βολές των πλοίων αλλά και

χαν στην επιδρομή προέρχονταν από τη

πάνω από τη Διέππη, καθώς υπήρχαν σε

των γερμανικών πυροβόλων. Από τη μια

2η Καναδική Μεραρχία. Στον αέρα, η R A F

σταθερή βάση 20-30 αεροσκάφη, δια θέ­

άκρη της Μ άγχης μέχρι την άλλη υπήρχε

συγκέντρω σε σημαντικές δυνάμεις σε

σιμα ανά πάσα στιγμή. Από τις 10.30 έως

μια συνεχής ροή πλοίων. Ετοιμαστήκαμε

μια προσπάθεια να επιφέρει ένα αποφα­

τις 14.10 ξεκίνησε η περίοδος αεροπορι­

για την επίθεση, καθώς τα πρώτα αποβα-

σιστικό πλήγμα στη Luftwaffe που θα ανα­

κής κάλυψης των δυνάμεω ν που υποχω­

τικά σκάφη προσέγγιζαν τις ακτές. Κα­

γκαζόταν να επιχειρήσει υπό την απόλυ­

ρούσαν, ενώ παράλληλα η Luftwaffe χ ρ η ­

θώς βρισκόμασταν σε βύθιση, ξαφνικά,

τη βρετανική αριθμητική υπεροχή. Η επι­

σιμοποιούσε

σχηματι­

σαν να πατήθηκε κάποιο κουμπί, κάθε

δρομή δ εν είχε τα προσδοκώ μενα αποτε­

σμούς μαχητικών και βομβαρδιστικών. Η

διαθέσιμο πυροβόλο στη Διέππη έβαλλε

λέσματα και περίπου το 6 0 % των ανδρών

πέμπτη και τελευταία φάση, η οποία κά­

εναντίον μας και εναντίον των πλοίων.

που συμμετείχαν στην επιχείρηση, φο-

λυψε το υπόλοιπο τμήμα της ημέρας μέ­

Η μουν ο No 4 και πετούσα αριστερά από

νεύθηκα ν,

χρι τις 22.45, αφορούσε την κάλυψη των

τον αρχηγό κατά τη διάρκεια της επίθε­

πλοίων που επέστρεφαν με τους επιζώ-

σης. Βάλλαμε με τα πυροβόλα των 20 mm

τραυματίστηκαν

ή

συνελή-

φθησαν αιχμάλωτοι.

μεγαλύτερους

Η R A F δ ιέθ εσ ε 70 μοίρες αεροσκα­

ντες από την επιδρομή. Ο σημαντικότε­

και κατά την έξοδο από τη βύθιση πετού-

φών τα οποία χρησιμοποίησε στην επι­

ρος όγκος των επιχειρησιακών εξόδων

σαμε πολύ χαμηλά και με τη μέγιστη δ υ ­

χείρηση επιδιώκοντας να αποκτήσει κα­

της R A F πραγματοποιήθηκε κατά τη φά­

νατή ταχύτητα, για να αποφύγουμε τα α­

ταλυτική αεροπορική υπεροχή πάνω από

ση εκκένω σης και απόσυρσης.

ντιαεροπορικά. Λίγο νωρίτερα, βομβα ρ­

Η ΑΕΡΟΠΟΡΙΚΗ ΜΑΧΗ

τασμα καπνού για να καλύψουν τη διαφυ­

διστικά είχαν δημιουργήσει ένα προπέ­

το πεδίο της μάχης και να φ θείρει τη Luftwaffe με μια μεγάλη επιχείρηση κατά την οποία, αναγκαστικά, θα έπρεπε η τε ­ λευταία να πολεμήσει με κάθε διαθέσιμο

Η αεροπορική

μάχη

πάνω από τη

γή μας μετά τη βύθιση και έτσι προσπα­ θο ύσ α με να βρ ε θ ο ύ μ ε μέσα στον καπνό.

αεροσκάφος. Ηταν η μεγαλύτερη εμπλο­

Διέππη

νωρίς το πρωί, στις

Παρά τους ελιγμούς, δ έχ θ η κ α πυρά στο

κή της R A F (μέχρι τότε) μετά τη Μάχη

04.50, όταν 12 Hurricane της 43ης Μοίρας

ουραίο πτέρωμα, τα οποία δημιούργησαν

της Αγγλίας. Οι επιχειρήσεις της R A F μπορούν να

ξεκίνησε

πυρά πυροβόλων τις

μια τεράστια οπή στις οριζόντιες ουραί­

γερμα νικές θέσεις άμυνας, δυτικά του

ες επιφάνειες και απέκοψαν σχεδόν το

προσέβαλαν

με

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ U T O P IA 1 7 1

μισό κάθετο σταθερό, αλλά στάθη­ κα ιδιαίτερα τυχερός. Μπροστά μου πετούσε ο σμηνίας Βικ ως No 2, ο ο ­ ποίος δ έχ θ η κ ε πυκνά πυρά και δεν τον ξαναείδα (συνελήφ θη αργότερα αιχμάλωτος). Ηταν μια τρομακτική περίοδος με αεροσκάφη να πέφτουν στο έδα­ φος ή στο νερό, αλεξίπτωτα και ένα φράγμα πυρός να μας ακολουθεί. Κατάφερα, τελικά, να εισέλθω μέσα στο προπέτασμα καπνού και αισθάνθηκα περίφημα, καθώς πετούσα προς τη θάλασσα. Παρά τα πλήγματα, διατηρούσα (ή τουλάχιστον νόμιζα) τον έλεγχο και α­ ποφάσισα να πραγματοποιήσω μια δ εύ τερ η διέλευση πάνω από τον στόχο. Ημουν κάθιδρος και ταραγμέ­ νος, αλλά ή μ ο υν πεπεισμένος ότι έπρεπε να επιτεθώ ξανά. Αυτήν τη φορά στόχος μου ήταν τα παρακείμε­ να κτίρια στην ακτή. Τα αποβατικά σκάφη είχαν φθάσει σχεδόν στην ακτή και πέταξα τόσο χαμηλά, ώστε μπορούσα να διακρίνω τους άνδρες που μετέφεραν. Αδέιασα τα πυρομαχικά μου πάνω στον στόχο, αλλά τώρα έπρεπε να ξαναπετάξω πάνω από την πόλη και την κόλαση των αντιαεροπορικών. Κατάφερα, όμως,

Πιλότοι της 266 Μοίρας, εξοπλισμένης με Typhoon, το καλοκαίρι του 1942. Στην πρώτη σειρά, καθιστάς στο κέντρο, απεικονίζεται ο σμηναγός Ντώσονπου καταρρίφθηκε στις 19 Αυγοίιστου από φίλια πυρά.

να ξεφύγω και προσγειώθηκα στη βάση μου. Το τεχνι­

Δραματική σειρά φωτογραφιών που απεικονίζουν την καταδίωξη ενός βομβαρδιστικού Do 217Ε από ένα Spitfire στη Διέππη. Το γερμανικό βομβαρδιστικό έχει υποστεί σημαντικά πλήγματα στον αριστερό κινητήρα που έχει τυλιχθεί στις φλόγες. Τα Do 217Ε αποδείχθηκαν σχετικά εύκολος αντίπαλος για τα μαχητικά της RAF. Ο επισμηνίας Χέλγκε Σόγκνες της 331 Μοίρας μοιράστηκε τη συγκεκριμένη κατάρριψη με τον πιλότο ενός άλλου Spitfire (απεικονίζεται στο πρώτο καρέ των φωτογραφιών).

κό προσωπικό επιθεώρησε το αεροσκάφος μου και τότε το ουραίο τμήμα απλά απ οκολλήθηκε από την υ-

πόλοιπη άτρακτο. Είχαμε χάσει δύο πιλότους και τα υπόλοιπα αεροσκάφη είχαν υποστεί ζημιές». Τα εναπομείναντα αεροσκάφη προσγειώθηκαν στη 6άση

Η ΓΕΡΜΑΝΙΚΗ ΔΙΑΤΑΞΗ ΣΤΗ ΜΑΧΗ ΤΗΣ ΔΙΕΠΠΗΣ

του Τανγκμέρ, μεταξύ 06.00 και 06.20. Στις 05.12, τα πρώτα πλοία έβαλαν εναντίον στό­ χων στο λιμάνι τις Διέππης, ενώ παράλληλα τα Boston

ΒΑΣΗ

ΤΥΠ Ο Σ

της 226 Μοίρας δημιούργησαν ένα προπέτασμα κα­

Μπομώ λε Ροζέ

Fw 190Α-3

πνού για τέσσερις μοίρες Hurricane Mk IIB/C, οι οποίες

I/JG 2

Τρικεβίλ

Fw 190Α-2, Fw 190Α-3

έπληξαν στόχους με πυρά πυροβόλων και βόμβες

II/JG 2

Μπομώ λε Ροζέ

Fw 190A-2, Fw 190A-3

των 250 Ib. Λίγα λεπτά αργότερα, η αεροπορική επί­

III/JG 2

θ εση εξελίχθηκε με ακόμα μεγαλύτερη σφοδρότητα,

ΜΟΝΑΔΑ Stab JG 2

Τεβίλ-Μοπερτώ

Fw 190A-2, Fw 190A-3

10.(Jabo)/JG 2

Καν-Καρπικέ

Fw 190A-2, Fw 190A-3/U1

καθώς Boston με τη συνοδεία Spitfire έπληξαν θέσεις

11.(Hohe)/JG 2

Τρικεβίλ

Bf 109G-1, Bf 109G-1/R2

πυροβόλων. Στις 05.23, τα πρώτα αποβατικά προσέγ­

Σαίν Ομέρ-Βιζερνέ

Fw 190A-3

γισαν τις ακτές της Διέππης, όπου δ έχ θ η κ α ν πυκνά

l/JG 26

Σαίν Ομέρ-Αρκέ

Fw 190A-2, Fw 190A-3, Fw 190A-4

πυρά από τους αμυνομένους. Η κατάσταση στο έδα­

II/JG 26

ΑμπεΘίλ-Ντρουκά

Fw 190A-1, Fw 190A-2, Fw 190A-3

φος είχε ήδη αρχίσει να εξελίσσεται εις βάρος των

III/JG 26

Βεβελγκέμ-Κουρτραί (Βέλγιο)

Fw 190A-1, Fw 190A-2, Fw 190A-3

Συμμάχων.

10.(Jabo)/JG 26

Σαίν Ομέρ-Βιζερνέ

Fw 190A-2, Fw 190A-3

11.(Hohe)/JG 26

Νορέ-Φοντέ

Bf 109G-1, Bf 109G-1/R2

τέλεσαν τα πρώτα γερμανικά αεροσκάφη που πέτα-

Stab/JG 26

Δύο αεροσκάφη Fw 190Α της Μοίρας 5./JG 26 απο-

l/KG 2

Γκίλζε Ρίζεν (Ολλανδία)

Do 217E-2, Do 217E-4

ξαν πάνω από τη δύναμη εισβολής. Οι δύο πιλότοι, ο

ll/KG 2

Αϊντχόβεν (Ολλανδία)

Do 217E-2, Do 217E-4

υποσμηναγός Χ ορστ Στέρνμπ εργκ (ήδη άσσος με 10

lll/KG 2

Αρνεμ-Ντήλεν (Ολλανδία)

Do 217E-2, Do 217E-4

καταρρίψεις) και ο σμηνίας Κρούμπ απογειώθηκαν

ll/KG 40

Σέστερμπεργκ(Ολλανδία)

Do 217E-2, Do 217E-4

νωρίς το πρωί (06.15-06.20) από την Αμπεβίλ για να

1(F)/123

Τουσού λε Μπούκ

Διάφοροι τύποι (Ju 88D, Bf 109F-4/R2, Bf 109F-4/R3, Fw 190A-3). Η μοίρα διεκδίκησε την κατάρριψη ενός Spitfire κατά τη διάρκεια της μάχης.

Επεξηγήσεις γερμανικής ορολογίας Stab: Διοίκηση -επιτελείο JG - Jagdgeschwader: Πτέρυγα μαχητικών δίωξης KG - Kampfgeschwader: Πτέρυγα βομβαρδισμού Jabo: Καταδιωκτικά - βομβαρδιστικά Hohe: Καταδιωκτικά μεγάλου ύψους

7 2 I ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ

διαπιστώσουν το μέγεθος της συμμαχικής δραστη­ ριότητας. Πίσω από τα δύο Fw 190 και σε διάστημα μόλις 10 λεπτών ακολούθησε η υπόλοιπη 5./JG 26. Σε πολύ μικρό χρονικό διάστημα τέ θ η κ ε σε εφαρ­ μογή το σχέδιο αντιμετώπισης της συμμαχικής ει­ σβολής και οι πτέρυγες JG 2 και JG 26 βρ έθη κα ν στον αέρα, πριν καν προσγειωθούν τα δύο Fw 190. Ο σμηv ia c Χάινριχ Μπίερβιρτ της 5./JG 26 σημείωσε την πρώτη

γερμανική

επιτυχία,

όταν

κατέρριψε

ένα

Spitfire από την 340 Μοίρα, βόρεια της Διέππης, μόλις στις 06.43. Λίγα λεπτά αργότερα, ο σμηνίας Κούρτ Επσίγκερ της 1./JG 2 κατέρριψε ένα βομβαρδιστικό Boston (Hampden σύμφωνα με τον πιλότο) στις 06.46

και ένα Spitfire δύο λεπτά αργότερα. Το αεροσκάφος του, όμως (Fw 190Α-3 με σειριακό αριθμό 0137015), συγκρ ο ύσ τηκε στον αέρα με ένα Hurricane και αμφότεροι οι πιλότοι βρήκαν τραγικό θάνατο. Πάνω από τη Διέππη, οι γερμανικοί σχηματισμοί κατέφθαναν σε σχετικά χαλαρούς σχηματισμούς για να εμπλακούν σε σκληρές αερομαχίες με τα Spitfire που είχαν σ υγκρ ο­ τήσει την αεροπορική ομπρέλα. Ο πρώτος γύρος των αερομαχιών ολοκληρώ θηκε γύρω στις 07.15 το πρωί και τα γερμανικά αεροσκάφη αποσύρθηκαν για ανε­ φοδιασμό, αφού ήδη είχαν διεκδικήσει την κατάρριψη τεσσάρων Spitfire, ενός Hampden (στην πραγματικότη­ τα ήταν Boston) και δύο αναγνωριστικών Mustang. Ο σμηνίας Ρούντι Ρόμπερς της 3./JG 2, πετώντας με το Fw 190Α-2 (0120208), εκτέλεσ ε αναγκαστική προσγείω­ ση, ύστερα από αερομαχία με Spitfire. Η Luftwaffe επανεμφανίστηκε πάνω από τη Διέππη μετά από περίπου 40 λεπτά και στις 08.05 ο σμηνίας Χ έρ μ α ν Στάαγκε της 11.(Hohe)/JG 2 κατέρριψε ένα Spitfire, 12 χλμ. ανατολικά της Διέππης. Λίγα λεπτά αρ­ γότερα, κατέφθασαν και ο σμηναρχίες II/JG 2 και II/JG 26, οι οποίες μέχρι τις 08.37 είχαν διεκδικήσει την κατάρριψη πέντε Spitfire. Ο επόμενος γύρο ς σκληρών α­ ερομαχιών σημειώ θηκε λίγο μετά τις 09.00 με την επι­

Κοντινή όψη ενός Spitfire Mk 1IB της 302 (Polish) Μοίρας της RAF. Το αεροσκάφος φέρει τέσσερις λ ε υ κ έ ς λωρίδες στο ρύγχος, χαρακτηριστικό γνώρισμα που χρησιμοποιήθηκε από αρκετές μοίρες Spitfire στη Διέππη. Οι Γερμανοί πιλότοι διεκδίκησαν την κατάρριψη 90 Spitfire στις αερομαχίες, αλλά διάφοροι ιστορικοί πιθανολογούν ότι στην πραγματικότητα οι πιλότοι των JG 2 και JG 26 δεν κατέρριψαν περισσότερα από 41 Spitfire.

στροφή της I/JG 2, η οποία μέσα σε 15 λεπτά διεκδίκησε την κατάρριψη έξι Spitfire και ενός Blenheim.

γνωριστικά αεροσκάφη σάρωναν τη Μάγχη για τον εντοπισμό των βρετανικών δυνάμεων. Στις 11.30, τα Fw 190Α επανήλθαν πάνω από το πεδίο της μάχης σε με­ γάλους σχηματισμούς και οι σκληρές αερομαχίες κορυφώ θηκαν μέχρι τις 12.45. Εκτός από τις αερομα­ χίες, την εμφάνιση στο πεδίο της μάχης πραγματο­ ποίησαν και τα πρώτα βομβαρδιστικά που έπλητταν το ασθενές προγεφύρωμα. Ηταν Do 217Ε της KG 2, τα οποία κα θ’ ο δ ό ν είχαν τη συνοδεία από Fw 190 της II/JG 26. Τα βομβαρδιστικά συνέχισαν τις επιδρομές μέχρι αργά το απόγευμα, πραγματοποιώντας περίπου το 15% των αποστολών της Luftwaffe. Ανάμεσα στους πιλότους που σημείωσαν επιτυ­ χίες ήταν ο ανθυποσμηναγός Ο ττο Στάμπ εργκερ της

Καθώς τα αεροσκάφη επέστρεψαν στις βάσεις

9./JG 26, ο οποίος μέσα στη σύγχυση της μάχης εν τό ­

τους, οι μηχανικοί εργάζονταν πυρετωδώς για τον α­

πισε δύο Spitfire που εκτελούσαν έναν ανοικτό ελιγμό.

νεφοδιασμό τους. Μ έχρι και τις 9.30 το πρωί, η J G 26

Ο Γερμανός πιλότος έλαβε την κατάλληλη θέση και έ-

είχε επωμιστεί το κύριο βάρος των επιχειρήσεων, με

πληξε το πρώτο Spitfire. Καθώς πλησίασε το θύμα του,

την πλειοψηφία των αεροσκαφών να έχει αναπτυχθεί

αντιλήφθηκε ότι το Spitfire είχε δ ε χ θ ε ί θανάσιμα

πάνω από το προγεφύρωμα, και είχε ήδη διεκδικήσει

πλήγματα, ενώ ένας τροχός από τα σκέλη προσγείω­

την κατάρριψη 27 Spitfire. Οι επ όμενες γερμανικές ε ­

σης κρεμόταν από την πτέρυγα. Λίγο αργότερα, το

πιθέσεις ήταν καλύτερα συντονισμένες και προετοι­

Spitfire κατέπεσε στο νερό, ενώ ο Στάμπ εργκερ σάρω­

μασμένες. Οι πιλότοι είχαν ελάχιστο χρόνο στη διάθε­

νε εναγωνίως τον ουρανό για άλλα Spitfire. Πέρασε

σή τους μεταξύ των αποστολών για να καπνίσουν ένα

πάνω από το κουφάρι του Spitfire και αναχώρησε για

τσιγάρο ή να απολαύσουν ένα πρόχειρο γεύμα.

τη βάση του, όπου π ληροφ ορήθηκε ότι ο παραστάτης

Μεταξύ 10.30 και 11.30 υπήρξε ένα διάστημα σχε­

του είχε φ ο νευθεί κατά τη διάρκεια της αερομαχίας

δόν μιας ώρας, κατά την οποία η Luftwaffe προετοιμά­

με τα Spitfire. Οι καταρρίψεις δ ε ν ήταν μονόπλευρες

στηκε για τις επόμενες αποστολές. Στο διάστημα αυ­

και λίγο μετά τις 11.00 ο αρχισμηνίας Πάουλ Σβιλίνσκι

τό, ένας πιλότος της αναγνωριστικής μοίρας 1.(F)/123

της Μοίρας 2./JG 26 και ο σμηνίας Χανς Ρίντερ της

διεκδίκησε την κατάρριψη ενός Spitfire, ενώ άλλα ανα­

5./JG 26 φ ονεύθ ηκα ν κατά τη διάρκεια αερομαχιών με Spitfire.

(Λ)Δραματική φωτογραφία ενός Boston κατά τη δημιουργία προπετάσματος καπνού πάνω από τη Διέππη. Από τα 52 Boston που ήταν διαθέσιμα κατά την έναρξη της επιχείρησης, μόνο τα 32παρέμειναν επιχειρησιακά στο τέλος της. Η συντριπτική πλειοψηφία, όμως, των αεροσκαφών υπέστη ελαφρές μόνο ζημιές. (Β) Κοντινή όψη ενός Boston Mk III (RH-K/Z2233) της 88ης Μοίρας της RAF πάνω από τη Διέππη. Τα αεροσκάφη χρησιμοποιήθηκαν αρχικά για την προσβολή των γερμανικών πυροβολαρχιών και στη συνέχεια για τη δημιουργία και τη διατήρηση ενός προπετάσματος καπνού που κάλυπτε την επιχείρηση εκκένωσης. Συνήθως τα αεροσκάφη μετέφεραν δύο βόμβες των 500 lb ή τέσσερις των 250 lb, ενώ το μέγιστο φορτίο έφθανε τις τέσσερις βόμβες των 500 Ib.

Στο περιθώριο της μάχης, 22 Β-17Ε (από τα 24 που απογειώθηκαν) της 97ης Σμηναρχίας Βομβα ρδισμού της 8ης Α εροπ ορικής Δύναμης πραγματοποίησαν μια επιδρομή στο αεροδρόμιο της II/JG 26, μεταξύ 10.3210.40 το πρωί. Η βάση της Αμπεβίλ βρισκόταν 60 χλμ. βορειοανατολικά της Διέππης και η επιδρομή είχε ως στόχο να κρατήσει απασχολημένα τα μαχητικά της Luftwaffe. Ηταν μόλις η δ εύ τερ η επιδρομή των Β-17 στην κατεχόμενη Ευρώπη. Τα αποτελέσματα της επι­ δ ρομής υπήρξαν πενιχρά και παρά τον λιγοστό χρόνο προειδοποίησης από τον εντοπισμό μέχρι τη ρίψη των πρώτων βομβών, οι ζημιές που π ροκλήθηκαν στη βάση ήταν μι­ κρές, χωρίς απώλειες για τα Fw 190 που βρίσκονταν σε φάση ανεφ ο­ διασμού. Η αμερικανική πλευρά α­ ν έφ ερ ε την καταστροφή ή την πρό­ κληση ζημιών σε 16 μαχητικά και

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ U T O P IA I 7 3

k

Focke Wulf 190 Α-4, «Κίτρινο 4+1», (746), του υποομηναγού Ζήγκφριντ Σνελ, της 9./JG 2, Αύγουστος 1942. Ο Σνελ είχε κερδίσει τον Σταυρό των Ιπποτών τον Νοέμβριο του 1940 για τις 20 νίκες του στη Μάχης της Αγγλίας και τα Φύλλα Δρυός τον Ιούλιο του επόμενου έ τ ο υ ς μετά την 40ή νίκη του. Ανέλαβε τη διοίκηση της 9ης Μοίρας και κατέστη ο μεγάλος άσσος της Διέππης, καταρρίπτοντας πέντε Spitfire με το συγκεκριμένο αεροσκάφος, αγγίζοντας έτσι τις 71 νίκες, οι οποίες απεικονίζονται στο πηδάλιό του. Βρήκε τον 9άνατο στις 25-2-1944 στην Εσ&ονία, έχοντας ψ9άσει τις 93 καταρρίψεις -οι 90 εξ αυτών στο Δυτικό Μέτωπο (εικονογράφηση: Αγγελος Μανσόλας για τη ΓΝΩΜΩΝ Εκδοτική). την παύση των δραστηριοτήτων της βάσης για δύο ώ­

R A F συνέχισε να πλήττει στόχους έως τις 13.45, ανά-

ρες, αλλά στην πραγματικότητα μόνο δύο Fw 190 εί­

μεσά τους και μερικούς άτυχους Καναδούς αιχμαλώ­

χαν υποστεί ελαφρές ζημιές, ενώ η βάση παρέμεινε

τους που φ ονεύθηκα ν από τα βρετανικά πυρά. Μόνο

πλήρως επιχειρησιακή.

κατά τη διάρκεια της επιχείρησης εκκένω σης τα Hurricane πραγματοποίησαν

Το μεσημέρι, η κατάσταση στη Διέππη ήταν απελ­

111 εξόδους, πλήττο-

πιστική για τους στρατιώτες των Συμμάχων. Οι ε κκ λ ή ­

ντας στόχους με τα πυροβόλα τους, ενώ σχεδόν οι μι-

σεις για αεροπορική υποστήριξη ήταν κάτι περισσό­

σές από τις επιχειρησιακές

τερο από δραματικές, διότι υπό τις σ υνθήκες αυτές

Spitfire που παρείχαν αεροπορική κάλυψη, πραγματο-

κύριο

όγκο

της

υποστήριξης

ανέλαβαν

τα

Hurricane, ενώ τα Boston συνέχισαν να καλύπτουν το προγεφύρωμα με καπνό. Εως τις 13.00, οι επιζώντες στις παραλίες της Διέππης, οι οποίοι δ εν κατάφεραν να απ ομακρυνθούν, είχαν πλέον παραδοθεί, αν και η

Φ έιρλοπ Ν όρθολτ ·

ΒΡΕΤΑΝΙΑ

Λονδίνο

(1.709) των

ποιήθηκαν στο κρίσιμο δίωρο 10.50-12.50.

δ εν μπορούσε να διεξαχθεί η επιχείρηση εκκένωσης. Τον

εξόδους

αεροπορικές βάσεις της RAF και Luftwaffe κατα τη διάρκεια της επιδρομής στη Διέππη. 0/

Ο Ερ ιχ Λέιε ήταν διοικητής της I/JG 2 και αναφέ­ ρει: «Κατά τη διάρκεια της νύκτας, η I/JG 2 αναπτύ­ χ θ η κ ε στα αεροδρόμια διασποράς, στο Ρουέν-Μπο και Ντρο. Το πρωί απογειωθήκαμε από την κύρια βά­ ση της Τρικεβίλ. Πάνω από τη Διέππη η R A F είχε ιδιαί-

· Ν τά ξφ ο ρ νι · Χ ό ρ νισ ερ ις Γκρέιβ

Η σιον ·

Θ ρ ά ξιο ν

Σαουθάμπ τον Κουρτραί

Σχεδίαση χάρτη: Παρασκευή Ευγενικού/ΓΝΩΜΩΝ

Εκδοτική 2012

ΒΕΛΓΙΟ

ΓΑΛΛΙΑ • Ρουέν • Τρικεβίλ Μ πομώ λε Ροζέ

7 4 I ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ U TO P IA

Η ΔΙΑΤΑΞΗ ΤΗΣ RAF ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗ «JUBILEE» ΒΑΣΗ

ΤΥΠ Ο Σ

ΜΟΙΡΑ

ΑΠΟΣΤΟΛΗ

Κένλεϊ

Spitfire Mk VB

111,308 (Eagle)

Αεροπορική κάλυψη

Κένλεϊ

Spitfire Mk IX

402,611

Αεροπορική κάλυψη

Ρέντχιλ

Spitfire Mk VB

310, 312,350,303 (Polish)

Αεροπορική κάλυψη

Νόρθολτ

Spitfire M k V B

306 (Polish), 317 (Polish)

Αεροπορική κάλυψη

Χέστον

Spitfire Mk VB

302 (Polish), 308 (Polish)

Αεροπορική κάλυψη

Μέρστον

Spitfire Mk VB

131,412

Αεροπορική κάλυψη

Ουέστθάμπνετ

Spitfire M k V B

309 (Eagle)

Αεροπορική κάλυψη

Οόρνυ Αί'λαντ

Spitfire Mk VB

129,130

Αεροπορική κάλυψη

Τανγκμέρ

Spitfire M k V B

41,66,118, 501

Αεροπορική κάλυψη

Τανγκμέρ

Hurricane Mk IIC

43,87

Εγγύς υποστήριξη

Σόρεχαμ

Hurricane Mk IIC

3,245

Εγγύς υποστήριξη

Φρίστον

Hurricane Mk IIC

32,253

Εγγύς υποστήριξη

Φορντ

Hurricane Mk IIB

174,175

Εγγύς υποστήριξη

Φορντ

Boston Mk III

88,107,605

Βομβαρδισμός

Θράξτον

Boston Mk III

226

Προπέτασμα καπνού

Θράξτον

Blenheim Mk IV

13, 614

Προπέτασμα καπνού

Boston Mk III

418

Βομβαρδισμός

Γκρέιβσεντ

Spitfire Mk VB

71,232

Αεροπορική κάλυψη Αεροπορική κάλυψη

Μττράντγουελ Μπέι

Γκρέιβσεντ

Spitfire Mk VI

124

Χώκιντζ

Spitfire Mk VI

616

Αεροπορική κάλυψη

Χώκιντζ

Spitfire Mk VB

91,416

Αεροπορική κάλυψη

Σάουθεντ

Spitfire M k V B

19,121

Αεροπορική κάλυψη

Μάνατον

Spitfire M kV B

242, 331,332, 403

Αεροπορική κάλυψη

Χόρντσερτς

Spitfire M k V B

122,340

Αεροπορική κάλυψη

Χόρντσερτς

Spitfire Mk IXc

64

Αεροπορική κάλυψη

Φέιρλοπ

Spitfire Mk VB

81,154

Αεροπορική κάλυψη

Ουέστ Μάλινγκ

Spitfire Mk VB

411,485,610

Αεροπορική κάλυψη

Μπίγκιν Χιλ

Spitfire Mk VB

222,307 (Eagle), 602

Αεροπορική κάλυψη

Λίμπνε

Spitfire Mk VB

133

Αεροπορική κάλυψη

Λίμπνε

Spitfire Mk IX

401

Αεροπορική κάλυψη

Ηστ Τσερτς

Spitfire M k V B

65,165

Αεροπορική κάλυψη

Γκάτγουικ

Mustang Mk I

26, 239, 400, 414

Τακτική αναγνώριση

Ντάξιρορντ

Typhoon Mk IB

56,266, 609

Αεροπορική κάλυψη

Στη διάταξη της RAF για την επιχείρηση πρέπει να προστεθεί η 97η Σμηναρχία Βομβαρδισμού της USAAFμε τέσσερις μοίρες αποτελούμενες από Β-17Ε (340, 341, 342 και 414).

Η 31η ΣΜΗΝΑΡΧΙΑ ΣΤΗ ΔΙΕΠΠΗ Η 31η Σμηναρχία Μαχητικών (FG) υπήρξε η μοναδική μονάδα μα­ χητικών της USAAF που έλαβε μέρος στην επιχείρηση «Jubilee». Η σμηναρχία αποτελείτο από τις μοίρες (Eagle) 307, 308 και 309. Η 308 Μοίρα υπήρξε η πρώτη που έλαβε μέρος στις αερομαχίες πάνω από τη Διέππη, ακολουθούμενη από την 309 Μοίρα. Οι άπειροι Αμερικα­ νοί πιλότοι αιφνιδιάστηκαν από τους έμπειρους Γερμανούς πιλό­ τους και σύντομα η 308 Μοίρα απώλεσε ένα Spitfire, ενώ ένα ακόμα υπέστη σοβαρές ζημιές. Λίγο αργότερα, ενισχύθηκε και από την 309 Μοίρα με τον υποσμηναγό Τζάνκιν να διεκδικεί την πρώτη κατάρριψη της USAAF στην Ευρώπη, καταρρίπτοντας ένα Fw 190Α. Στις 10.15, έφθασε πάνω από τη Διέππη η 307 Μοίρα, η οποία έσπευσε να αναχαιτίσει τα Fw 190 που επιτίθεντο στα συμμαχικά πλοία. Από αυ­ τήν την αερομαχία η μονάδα εξήλθε έχοντας ένα Spitfire με ζημιές, το οποίο κατάφερε να επιστρέψει στη βάση, και δύο πιλότους αγνο­ ούμενους. Τα Fw 190Α μπορούσαν εύκολα να ξεφύγουν από τους ε­ πίδοξους διώκτες τους με βύθιση. Η 308 Μοίρα ξεκίνησε τη δεύτερη αποστολή της ημέρας στις 10.02 με 12 Spitfire. Επέστρεψαν στις 11.32 με έναν πιλότο αγνοού­

μενο και τρία αεροσκάφη με ζημιές, χωρίς να έχουν να επιδείξουν κάποια επιτυχία. Στις 12.24, ξεκίνησε η τρίτη αποστολή για την 308 Μοίρα με κατάληξη έναν πιλότο αγνοούμενο, ο οποίος αργότερα εντοπίστηκε νεκρός από τις υπηρεσίες έρευνας και διάσωσης. Η τέταρτη αποστολή της μοίρας ολοκληρώθηκε στις 15.15 χωρίς α­ πώλειες. Η τελευταία αερομαχία για την 31η Σμηναρχία πραγματοποιήθηκε από την 307 Μοίρα με 12 Spitfire. Τα αεροσκάφη εντόπισαν πά­ νω από τη Μάγχη τέσσερα Fw 190, τα οποία πραγματοποιούσαν επι­ θέσεις στα πλοία που επέστρεφαν. Ενα ζεύγος Spitfire επιτέθηκε στο προπορευόμενο Fw 190Α που αναγκάστηκε να διακόψει την επί­ θεση και να επιστρέψει στη Γαλλία, αφήνοντας πίσω του ένα ίχνος μαύρου καπνού. Ενα άλλο ζεύγος Spitfire επιτέθηκε σε ένα Fw 190 και οι δύο πιλότοι πιστώθηκαν με μία πιθανή κατάρριψη. Συνολικά, η 31η Σμηναρχία είχε τέσσερις πιλότους αγνοούμενους, έναν νεκρό και έναν τραυματία, ενώ επτά Spitfire υπέστησαν ζημιές. Σε αντι­ στάθμισμα, διεκδίκησαν την κατάρριψη δύο Fw 190Α, την πιθανή κατάρριψη ακόμα τριών και την πρόκληση ζημιών σε άλλα δύο.

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ I 7 5

Δραματική φωτογραφία της Διέππης, όπως ελήφθη από ένα αεροσκάφος της RAF. Διακρίνεται ο καπνός από τη μάχη και μια στήλη φωτιάς. τερα ισχυρή παρουσία. Υπήρχαν σε μόνιμη Βάση 30-40 μαχητικά που παρείχαν εναέρια κάλυψη στα βομβα ρ­ διστικά, τα οποία έπλητταν τις παράκτιες θέσεις πυ­ ροβόλων. Κατά τη'διάρκεια των πρώτων αποστολών ε­ πιχειρούσαμε σε σχηματισμούς τετράδας, χωρίς ιδιαί­ τερη επιτυχία. Οι μοίρες των Spitfire κατάφεραν να διατηρήσουν τους σχηματισμούς τους και να προστα­ τεύσ ουν τα στρατεύματα στο έδαφος. Στις 11.50 το μεσημέρι, κατά τη διάρκεια της τρίτης μου εξόδου, κατάφερα να βρεθώ σε θέση βολής πίσω από ένα Spitfire σε απόσταση 5 χλμ. βόρεια της Διέππης. Το α­ εροσκάφος συνετρίβη ανάμεσα στις αποβατικές ακά­ τους. Κατά τη διάρκεια μιας ακόμα επίθεσης, δ έ χ θ η ­ κα πυρά στην άτρακτο και στην πτέρυγα από ένα αε­ ροσκάφος που πετούσε ελαφρά ψηλότερα. Ενστικτωδώς εκτέλεσα μια βύθιση και εντόπισα ένα Spitfire που εκτελούσε έναν ελιγμό ψηλότερα. Αποφάσισα να εκτελέσω αναγκαστική προσγείωση, αλλά αναγκάστη­

Η 6./JG 2 υπήρξε η πρώτη μοίρα της II/JG 2 που επανεξοπλίστηκε με το Fw 190Α-2 στη βάση του Μπομώ λε Ροζέ. Στο κέντρο της φωτογραφίας διακρίνεται το «Κίτρινο 2» με σειριακό αριθμό παραγωγής 0125216. Κατά τη διάρκεια των μαχών στη Διέππη, ο σμηνίας Γκύντερ Γκέγκουνς υπήρξε αγνοούμενος με το «Κίτρινο 2».

κα να κερδίσω και πάλι ύψος γιατί θα προσγειωνό­

θερμοκρασία είχαν αρχίσει οι εκρήξεις των πυρομαχικών. Εγκατέλειψα το αεροσκάφος σε ύψος 800 μ., αλλά υπέστην εγκαύματα στο πρόσωπο και στον δ ε ­ ξιό βραχίονα». Το αεροσκάφος του διοικητή της I/JG 2 ήταν το Fw 190Α-3, με σειριακό αριθμό 0130326. Ο επισμηναγός Πήτερ Μ πρόδερς, διοικητής της 602 Μοίρας θυμάται για την επιχείρηση πάνω από τη Διέππη: «Η μοίρα μου ήταν από τις πρώτες μονάδες που πραγματοποίησαν περιπολία πάνω από τη Διέπ­ πη, πετώντας σε ύψος 600 μ. χωρίς να συναντήσουμε εχθρική δραστηριότητα. Επιστρέψαμε για ανεφοδια­ σμό στη βάση μας και στη δ εύτερή μας αποστολή πά­ νω από τη Διέππη πετούσαμε πλέον στα 1.500 μ. για να εντοπίσουμε τα γερμανικά βομβαρδιστικά που εί­ χαν κάνει την εμφάνισή τους στο πεδίο της μάχης. Στην τέταρτη και τελευταία μας αποστολή, αργά το απόγευμα, πετούσαμε στα 6.000 μ., απόδειξη της ση­ μασίας διατήρησης της πτήσης σε μεγάλο ύψος που παρείχε πλεονέκτημα στην αερομαχία. Κατά τη διάρ­

μουν ανάμεσα στα βρετανικά στρατεύματα. Βρ ισ κό ­

κεια της δ εύ τερης αποστολής μας, αναχαιτίσαμε έ ­

μουν πλέον σε απόσταση 20 χλμ. από την Αμπεβίλ και

ναν σχηματισμό Ju 88 και Do 217, ο οποίος σ υ νο δ ευ ό ­

το αεροσκάφος μου είχε τυλιχθεί στις φλόγες. Απο­

ταν από Fw 190. Πραγματοποίησα μερικές διελεύσεις

φάσισα να απορρίψω την καλύπτρα και να εγκαταλεί-

εναντίον των βομβαρδιστικών, αλλά κάθε φορά έ ­

ψω το Fw 190, καθώς από τις φλόγες και την υψηλή

πρεπε να απεμπλακώ εξαιτίας της δράσης των Fw

ΟΙ ΑΠΩΛΕΙΕΣ ΤΗΣ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΜΑΧΗΤΙΚΩΝ ΠΑΝΩ ΑΠΟ ΤΗ ΔΙΕΠΠΗ ΑΠΟΣΤΟΛΗ

Spitfire

ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΕΣ ΕΞΟΔΟΙ

ΑΠΩΛΕΙΕΣ ΑΠΟ ΕΧΘΡΙΚΗ ΔΡΑΣΗ

ΑΠΩΛΕΙΕΣ ΑΠΟ ΑΛΛΕΣ ΑΙΤΙΕΣ

ΖΗΜΙΕΣ ΑΠΟ ΕΧΘΡΙΚΗ

1.709

53

3

17

259

7

0

1

14

1

0

0

194

17

1

3

24

0

0

0

62

6

0

0

σε περιπολία Spitfire σε συνοδεία άλλων αεροσκαφών Spitfire εναντίον χερσαίων στόχων Hurricane εναντίον χερσαίων στόχων (πυροβόλο) Hurricane εναντίον ναυτικών στόχων Hurricane εναντίον χερσαίων στόχων (βόμβες) Typhoon Σύνολο

7 6 I ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ

110

1

1

0

2.372

85

5

21

ΖΗΝ ΑΠΟ Λ

To 1942, οι σμηναρχίες JG 2 και JG 26 διέθεταν ικανό αρι&μό πεπειραμένων πιλότων και αεροσκάφη που διατηρούσαν το ποιοτικό προβάδισμα σε σχέση με τη RAF. Στη φωτογραφία, ο Εγκον Μάγιερ δίπλα από το Fw 190Α-3. Διοικητής της III/JG 2 ήταν ο σμηναγός Χανς «Ασι» Χαν (108καταρρίψεις μέχρι το τέλος του πολέμου, από τις οποίες οι 66 πραγματοποιήθηκαν στο Δυτικό Μέτωπο), ενώ διέθετε αρκετούς έμπειρους πιλότους όπως ο Μάγιερ με 102 καταρρίψεις (όλες στο Δυτικό Μέτωπο), ο Μπρούνο Στόλε (35καταρρίψεις), ο Σήγκφριντ Σνελ (90 καταρρίψεις) κ.ά.

190. Ο παραστάτης μου καταρρίφθηκε κατά τη διάρ­ κεια της αερομαχίας. Ηταν τέτοια η ένταση της α ερο­ μαχίας, ώστε ήταν αδύνατο να επικεντρωθείς σε έναν στόχο και έτσι απλώς έθαλλα εναντίον αεροσκαφών που εισέρχονταν στο πεδίο βολής μου». Εκτός από τη δράση των μαχητικών, σημαντική συνεισφορά είχαν οι δύο μοίρες μαχητικών βομβα ρδι­ στικών

(Jabo).

10.(Jabo)/JG

Στις

26

14.00,

δύο

επιτέθηκαν

Fw

στο

190

από

τη

αντιτορπιλικό

«Berkeley». Μια βόμβα των 500 κιλών έπληξε το αντιτορπιλικό

στην

πρύμνη,

προκαλώντας

θανάσιμο

πλήγμα. Το πλοίο εγκαταλείφ θηκε και η ρυμούλκησή του ήταν αδύνατη, με αποτέλεσμα άλλα πλοία του Β α ­ σιλικού Ναυτικού, τα οποία είχαν εμπλακεί στην επι­ χείρηση μεταφοράς των επιζώντων, να αναγκαστούν να το βυθίσουν. Αλλη εκδ ο χή αναφέρει ότι το αντιτορπιλικό επλήγη από ένα Do 217Ε δύο φορές στη δ ε ­

2 και έξι από τα πληρώματα των βομβαρδιστικών. Σ υ ­

ξιά πλευρά της πλώρης. Εξίσου επιτυχημένη ήταν και

νολικά, η γερμανική πλευρά διεκδίκησε την κατάρρι-

η δράση των Fw 190 της 10.(Jabo)/JG 2 που εκμεταλ-

ψη 141 αεροσκαφών, 103 σε αερομαχίες και τα υπό­

λεύθη κα ν με τον καλύτερο τρόπο το προπέτασμα κα­

λοιπα από αντιαεροπορικά πυρά.

πνού για να πλησιάζουν τους στόχους τους. Μ ετά τις

Η RA F, επίσης, υποστήριξε την κατάρριψή 34 Do

15.45, οι καιρικές σ υνθ ή κες ήταν πλέον άσχημες και

217, αλλά η Luftwaffe π α ραδέχθηκε την απώλεια μόνο

έτσι η Luftwaffe πραγματοποίησε επιθέσεις με μ εμ ο­

25 βομβαρδιστικών, από τα οποία τα 16 (12-14 σύμφω­

νωμένα αεροσκάφη για την προσβολή των πλοίων που

να με άλλη εκδ ο χ ή ) ήταν Do 217Ε της KG 2. Η πραγμα­

επέστρεφαν στη

τικότητα ήταν, φυσικά, κάπου στη μέση. Η KG 2 απώ-

Βρετανία

με τους επιζώντες.

Η

10.(Jabo)/JG 2 ανέλαβε κυρίως αυτές τις επιθέσεις και διεκδίκησε τη βύθιση δύο μεγάλων πλοίων και την πρόκληση ζημιών σε άλλο ένα. Παρά τους ισχυρι­ σμούς των πυροβολητώ ν του Βασιλικού Ναυτικού για την πρόκληση ζημιών σε 10 αεροσκάφη, μόνο ένα από αυτά επλήγη από βλήμα των 40 mm, αλλά κατάφερε να επιστρέφει στη βάση του. Το τελευταίο Fw 190, από τη μοίρα 6./JG 26, προ­ σγειώθηκε στις 21.32, τερματίζοντας και επίσημα τις επιχειρήσεις πάνω από τη Διέππη. Η J G 26 είχε σημει­ ώσει 377 εξόδους σε 36 αποστολές και είχε διεκδικήσει 38 (40 σύμφωνα με άλλη εκδ ο χή ) καταρρίψεις με

«Λευκό 7» ήταν το αεροσκάφος του υποσμηναγού Εγκον Μάγιερ, διοικητή της Μοίρας 7./JG 2. Πάνω από τη Διέππη, ο Μάγιερ κατέρριψε ένα Hurricane και ένα Spitfire σε διάστημα μόλις δύο λεπτών. Γο

λεσε 12 πληρώματα, σχεδόν το ένα τέταρτο της προβλεπ όμενης δύναμής της, και εκτός από τα 16 απολεσθέντα αεροσκάφη άλλα 12 αεροσκάφη επέστρεψαν στις βάσεις τους με σοβαρές ζημιές. Μετά το τέλος των σκληρών μαχών στη Διέππη, καθώς και τους ν υ ­ κτερινούς βομβαρδισμούς των βρετανικών πόλεων, η KG 2 είχε απομείνει με μόλις 12 επιχειρησιακά πληρώ­ ματα. Αρωγός της KG 2 υπήρξε η II/KG 40, η οποία ήταν επίσης εξοπλισμένη με Do 217Ε, επιχειρώντας από την ολλανδική βάση του Σόστερμπεργκ. Η σμηναρχία απώλεσε τρία αεροσκάφη, αλλά οι πολυβολητές διεκδίκησαν την κατάρριψή έξι Spitfire. Η συμβολή από άλ-

απώλειες έξι φ ο νευ θ έντες πιλότους.

0 ΑΠΟΛΟΓΙΣΜΟΣ Μετά το πέρας της επιδρομής, η R A F διεκδίκησε την κατάρριψή 96 αεροσκαφών (47 Fw 190Α, 34 Do 217, 3 Bf 109G, 7 Ju 88 και 5 He 111) και επιπλέον 174 (103 Fw 190, 55 Do 217, 2 Bf 109G και 14 Ju 88) πιθανά ή με ζημιές. Στην πραγματικότητα, όμως, οι απώλειες της Luftwaffe περιορίζονταν σε 48 αεροσκάφη, από τα ο ­ ποία μόνο τα 23 ήταν μαχητικά (16 από την J G 2 και ε­ πτά από την J G 26), ενώ υπήρξαν και 14 φ ονευθ έντες πιλότοι καθώς και επτά τραυματίες. Αλλα 24 α ερο ­ σκάφη υπέστησαν ζημιές. Συνολικά, η Lufwaffe πραγ­ ματοποίησε 945 εξόδους (377 από την J G 26, 423 από την J G 2 και 145 από τα βομβαρδιστικά) και δ ιεκδ ίκη­ σε 38-40 καταρρίψεις από την J G 26, 69-70 από την J G

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ I 7 7

P-51 Mustang Mk I (RU-M/AG470), του υποσμηναγού Χόλις Χιλς, 414 Μοίρα, Βασιλική Καναδική Αεροπορία (RCAF), Αύγουστος 1942. Στις 19 Αυγούστου, ο Αμερικανός υποσμηναγός (καναδικής υπηκοότητας), σημείωσε την πρώτη νίκη ενός Mustang στον Β ’ ΠΠ, καταρρίπτοντας ένα Fw 190. Το καναδικό εθνόσημο και η κεφαλή του αλόγου ("Mustang ") κάτω από το κόκπιτ, αποτελούν προσωπικά διακριτικά, ενώ από τα επιχειρησιακά διακριτικά ξεχωρίζουν οι ασυνήθιστα μακρού μήκους κίτρινες λωρίδες αναγνώρισης στα χείλη προσβολής, καθώς και εκείνες των πτερύγων, οι οποίες συνεχίζονταν και στις άνω επιφάνειες. Ο Χιλς συνέχισε την πολεμική του σταδιοδρομία στο Αμερικανικό Ναυτικό πετώντας το 1944 με Grumman Hellcat, σημειώνοντας άλλες τέσσερις νίκες (εικονογράφηση: Αγγελος Μανσόλας για τη ΓΝΩΜΩΝ Εκδοτική).

λες επιχειρησιακές μονάδες βομβαρδιστικών υπήρξε

Hurricane.

μηδαμινή, διότι η πλειοψηφία των μονάδων π ολεμού­

Hurricane, περιλαμβάνονταν ο Νεοζηλανδός επισμη-

Ανάμεσα

στις

απώλειες

των

πιλότων

σε στη Μ εσόγειο και στο Ανατολικό Μέτωπο.

ναγός Αλεξ Μπέρι, διοικητής της 3ης Μοίρας, και ο 25χρονος Γάλλος επισμηναγός Εμίλ φαγιόλ, διοικη­

Οι πραγματικές απώλειες των Συμμάχων ήταν 106

τής της 174 Μοίρας.

(97 σύμφωνα με άλλη εκδ ο χή ) αεροσκάφη και άλλα 54 με ζημιές, από τα οποία 64 (59 σύμφωνα με άλλη ε κ ­

Η Σμηναρχία I/JG 2, επιχειρώντας από το Τρικεβίλ,

δ οχή) Spitfire δ εν επέστρεψαν στις βάσεις και άλλα 27

υπέστη τις περισσότερες απώλειες με οκτώ Fw 190

(31 σύμφωνα με άλλη εκδ ο χή ) Spitfire υπέστησαν σο­

και πέντε φ ο ν ευ θ έντες πιλότους, ενώ αντίθετα η

βαρές ζημιές. Από τις 24 καταρρίψεις Hurricane πάνω

III/JG 2, από τη βάση του Μ οπερτού, είχε μόλις δύο πι­

από τη Διέππη, οι 23 προήλθαν από τη δράση των α­

λότους τραυματίες. Ανάμεσα στους πιλότους που ξε­

ντιαεροπορικών πυρών. Οι μοίρες 174 και 175 υπέστη­

χώρισαν για τις επιτυχίες τους ήταν ο σμηναγός Ζί-

σαν τον κύριο όγκο των απωλειών, διότι πραγματο­

γκφ ριντ Σνελ της 9./JG 2, ο οποίος κατέρριψε πέντε

ποίησαν

Spitfire, και ο αρχισμηνίας Γιόζεφ Ζεπ Β ο υρ μ χέλερ

μόλις

62

εξόδους,

αλλά

απώλεσαν

έξι

της 1./JG 2, με συνολικά οκτώ διεκδικούμενες καταρ-

ΟΙ ΕΠΙΤΥΧΙΕΣ ΤΗΣ JG 2 ΣΤΗ ΔΙΕΠΠΗ ΜΟΙΡΑ

ΔΙΕΚΔΙΚΟ ΥΜ ΕΝΕΣ ΚΑΤΑΡΡΙΨΕΙΣ

ΣΧΟΛΙΑ

Β ο υ ρ μ χ έλ ερ πολέμησε με σπασμένο πόδι, ενώ κατά την απογείωση για την πρώτη αποστολή της ημέρας

Stab/JG 2

0

εκτέλ εσ ε

Stab l/JG 2

2

στον κινητήρα και υπέστη διάσειση. Αναδείχθηκε, ό ­

1VJG 2

16(17 κατ' άλλη εκδοχή)

αναγκαστική

προσγείωση

λόγω

βλάβης

Γιόζεφ Ζεπ Βουρμχέλερ (7-8)

μως, σε άσσο της μάχης της Διέππης, διεκδικώντας

Κούρτ Επσίγκερ (2)

την κατάρριψη δύο Spitfire και ενός Blenheim το πρωί

2JJG2

1

3./JG 2

10

Γκύντερ Ζέεγκερ (3)

γευμα (τρία μεταξύ 15.16-15.22, ένα στις 17.32 και ένα

Γκύντερ Κάιλ (2)

στις 18.45). Οι επιτυχίες του Β ο υ ρ μ χ έλ ερ του απέφε-

Stab II/JG 2

2

Χέλμουτ Φέλιξ Μπολτς (2)

ραν την τιμητική διάκριση της διεμβολής των φ ύ λ ­

10 (8 κατ’ άλλη εκδοχή)

Κούρτ Μπούλιγκεν (4)

λων Δ ρυός στον Σταυρό των Ιπποτών και την προα­

4./JG 2 5./JG2

2 (3 κατ’ άλλη εκδοχή)

6./JG 2

12 (11 κατ’ άλλη εκδοχή)

Stab III/JG 2

(σε διάστημα οκτώ λεπτών) και πέντε Spitfire το από­

γωγή του σε ανθυποσμηναγό. Χέρμπερτ Μπέτχερ (3)

Η επιχείρηση «Jubilee» αποτέλεσε το πρώτο ση­ μαντικό πεδίο δράσης για το νεό τευκτο Typhoon.

0

7 7 JG 2

3 (2 κατ’ άλλη εκδοχή)

Εγκον Μάγιερ (2)

Στην επιχείρηση διατέθηκαν τρεις μοίρες (56, 266 και

8 7 JG 2

0

Η 8./JG 2 είχε αναπτυχθεί

609), με βάση στο Ντάξφορντ, οι οποίες σ υ γκρ ο το ύ­

στη Βρέστη και δεν

σαν την ομώνυμη πτέρυγα. Η πτέρυγα πραγματοποί­

συμμετείχε στη μάχη

ησε τρεις αποστολές με πλήρη σύνθεση, αλλά μόνο

9./JG 2

10

Ζήγκφριντ Σνελ (5) Λούντβιχ-Φρήντριχ Χάρτμαν (2)

10.(Jabo)/JG 2 11.(Hohe)/JG 2 Σύνολο

1 1 70 (67 κατ’ άλλη εκδοχή)

Σημείωση: Συνολικά οι πιλότοι της JG 2 διεκδίκησαν την κατάρριψη 65 Spitfire, δύο Mustang, ενός Blenheim, ενός Hurricane και ενός Hampden.

7 8 I ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ U TO P IA

k

ρίψεις (η πλειοψηφία των ιστορικών του αποδίδει ε ­ πτά καταρρίψεις, έξι Spitfire και ένα Blenheim). Ο

στη δεύτερη σημειώ θηκε εμπλοκή με γερμανικά αε­ ροσκάφη. Οι δύο μοίρες (56 και 609) ενεπλάκησαν με Fw 190 χωρίς ιδιαίτερη επιτυχία, ενώ τρία Typhoon της 266 Μοίρας επιτέθηκαν σε Do 217Ε. Ο Ροδεσιανός σμηναγός Ντώσον κατέρριψε ένα βομβαρδιστικό και ο ανθυποσμηναγός Ιαν Μ ονρό πιστώθηκε με μία πι­ θανή κατάρριψη. Οι επιτυχίες τους, όμως, είχαν ως α­ ντίτιμο την απώλεια ενός Typhoon. Κατά τη φάση της επιστροφής, δ έχ θ η κ α ν την επίθεση από Spitfire, εξαι-

ΟΙ ΕΠΙΤΥΧΙΕΣ ΤΗΣ JG 26 ΣΤΗ ΔΙΕΠΠΗ ΔΙΕΚΔΙΚΟ ΥΜ ΕΝΕΣ ΚΑΤΑΡΡΙΨΕΙΣ

ΣΧΟΛΙΑ

Stab/JG 26

2

Γκέρχαρντ Σέπφελ (2)

Stab l/JG 26

1

Γιοχάνες Ζάιφερτ (1)

1./JG 26

2

ΜΟΙΡΑ

2./JG 26

4

Φούλμπερτ Τσινκ (3)

Κοντινή όψη του Mustang I ΑΜ148 της 26ης Μοίρας. Το συγκεκριμένο αεροσκάφος υπέστη ζημιές πάνω από τη Διέππη και εκτέλεσε αναγκαστική προσγείωση στη βάση. To Mustang I ήταν εξοπλισμένο με δύο πολυβόλα των 0,50 in στο κάτω τμήμα του ρύγχους και δύο πολυβόλα των 0,50 in και τέσσερα των 0,303 in στην πτέρυγα. Η βΑΡπαρέλαβε 620 Mustang I και 93 Mustang ΙΑ, στα οποία τα οκτώ πολυβόλα είχαν αντικαταστα&εί από τέσσερα πυροβόλα των 20 mm.

3./JG 26

4

Ρολφ Χέρμιχεν (2)

4./JG 26

8

τίας της ομοιότητας με τα Fw 190, και ο Ντώσον β ρ ή ­ κε τραγικό θάνατο.

Σύνολο

Η αποστολή των Mustang I ήταν η τακτική αναγνώ­ ριση, τόσο πάνω από τη Διέππη όσο και στην ε υ ρ ύ τ ε ­ ρη περιοχή, για τον εντοπισμό τυχών ενισχύσεων. Οι τέσσερις μοίρες πραγματοποίησαν μόλις 72 επιχειρη­

Βίλχελμ Φίλιπ (3) Κούρτ Εμπερομπέργκερ(2)

5./JG 26

2 (3 κατ' άλλη εκδοχή)

6./JG 26

2 (3 κατ’ άλλη εκδοχή)

7./JG 26

2

8./JG 26

2

9./JG 26

5

Κούρτ Ρούπερτ(3)

11,(Hohe)/JG 26

5

Γιοχάνες Σμιτ (2)

Κλάους Μίετους (2)

38 (40)

Συνολικά οι πιλότοι της JG 26 διεκδίκησαν την κατάρριψη 35 Spitfire, δύο Mustang και ενός Bell Ρ-39. Το τελευταίο είχε αποσυρ&εί από την υπηρεσία της RAF τον Μάρτιο του 1942.

σιακές εξόδους αλλά με σημαντικό τίμημα. Εννέα αε­ ροσκάφη καταρρίφθηκαν από τα αντιαεροπορικά πυ­

«μη με ρωτάς για την εξέλιξη των εργασιών, απλώς

ρά ή τα μαχητικά της Luftwaffe και δύο υπέστησαν ζη­

δώσε μου το κλειδί No 18», ενώ ένα λερω μένο χέρι α­

μιές πέραν δυνατότητας επισκευής. Οι δύο από τις

πλώθηκε προς τον επισμηναγό. Εκπληκτος από την α­

τέσσερις μοίρες που έλαβαν μέρος στην επιχείρηση

πάντηση, ο επισμηναγός έδωσε το κλειδί στον μηχανι­

(400 και 414), πήραν το βάπτισμα του πυρός με τον τύ­

κό. Δ ευτερόλεπ τα αργότερα, έγινε αντιληπτός από

πο, με την τελευταία να διεκδικεί την κατάρριψη ενός

τον υπαξιωματικό υπηρεσίας που αμέσως στάθηκε

Fw 190Α, γεγονός που αποτέλεσε την πρώτη επιτυχία

προσοχή. Παγωμένος ο μηχανικός, σηκώ θηκε από το αεροσκάφος, στάθηκε προσοχή και δικαιολογήθηκε

για το Mustang. Μ ετά το πέρας των επιχειρήσεων, οι μηχανικοί

για το ατόπημά του. Ο Σέπφελ αρχικά θ έλη σ ε να τι­

της Luftwaffe εργάστηκαν με φ ρενή ρη ρυθμ ό για να α­

μωρήσει αυστηρά τον μηχανικό, αλλά άλλαξε γνώμη,

ποκαταστήσουν τις ζημιές και να επαναφέρουν τον

καθώς αναγνώρισε έναν σκληρά εργαζόμενο στρατιώ­

μέγιστο δυνατό αριθμό των αεροσκαφών σε επιχειρη­

τη. Κούνησ ε απλώς το κεφάλι του επιτιμητικά. Η ανα­

σιακή ετοιμότητα μέχρι το πρωί. Λίγο πριν τα μεσάνυ-

φορά ήταν πλήρως ικανοποιητική, καθώς μόλις τρία

κτα, ο επισμηναγός Σέπφελ, διοικητής της J G 26, ει-

αεροσκάφη θα παρέμεναν στο υπόστεγο για επισκευ­

σήλθε σε ένα από τα υπόστεγα. Η ημέρα υπήρξε ιδιαί­

ές το πρωί. Μετά τη σύντομη συνομιλία τους, ο Σέπ­

τερα απαιτητική, ενώ και ο ίδιος είχε καταρρίψει δύο

φελ έσπευσε να απομακρυνθεί, αλλά γύρισε και είπε

Spitfire το απόγευμα, σημειώνοντας την 41η και 42η

στον τρομαγμένο μηχανικό: «Σου έχει πέσει το κλει­

κατάρριψή του.

δί». Αμέσως ο σμηνίτης έσκυψ ε και έπιασε το κλειδί. Ο επισμηναγός γνώριζε ότι μπορούσε να βασίζεται

Καθώς περπατούσε, ρώτησε έναν από τους τεχνι­ κούς που ήταν χωμένος κάτω από τον κινητήρα ενός

στους άνδρες του. Οι δύο σμηναρχίες διέθετα ν 230 ε ­

αεροσκάφους, για την εξέλιξη των εργασιών. Αφοσιω-

πιχειρησιακά αεροσκάφη νωρίς το πρωί της 19ης Αυ-

μένος στη σκληρή εργασία του, έδωσε την απόκριση

γούστου και μέχρι το βράδυ η επιχειρησιακή τους δύ-

ΤΑ ΜΑΧΗΤΙΚΑ ΤΩΝ ΑΝΤΙΠΑΛΩΝ S p itfire M k IX

Bf 109G-1

Fw 190A-2

Fw 190A-3

T yphoon M k IB

S p itfire M k VB

Εκπέτασμα(m)

9,92

10,50

10,50

14,45

11,23

11,23

Βάρος απογείωσης (kg)

3.150

3.855

3.978

5.171

3.022

3.311

Κινητήρας

1x1.475 hp

1x1.600 hp BMW

1x1.700 hp BMW

1x2.260 hp Sabre IIC

1x1.470 hp Merlin 45

1x 1.565 hp Merlin 61

(κατά την απογείωση)

(κατά την απογείωση)

(κατά την απογείωση)

στα 2.820 m

στα 3.740 m

DB605A-1

801C-2

801D-2

(1.355 hp στα 5.700 m)

(1.310 hp στα 4.420 m)

(1.360 hp στα 5.182 m)

Μέγιστη ταχύτητα

623 km/h

663 km/h στα 6.400 m

673 km/h στα 6.400 m

662 km/h στα 5.485 m

602 km/h στα 3.962 m

658 km/h στα 8.534 m

Οπλισμός

2x7,92 mm MG 17

2x7,92 mm MG 17

2x7,92 mm MG 17

4x20 mm Hispano

2x20 mm Hispano

2x20 mm Hispano Mk

(500 φ.α.ό.) + 1x20 mm

(1.000 φ.α.ό.)

(1.000 φ.α.ό.)

Mk II (140 β.α.ό.)

Mk II (60 β.α.ό.)

II (120 β.α.ό.)

MG 151 (150 β.α.ό.)

+ 2x 20 mm MG/FF

+ 2x 20 mm MG/FF

+ 4x0,303 in Colt

+ 4x0,303 in Colt

(55 β.α.ό.) +2x20 mm

(55 β.α.ό.) +2x20 mm

Browning (350 φ.α.ό.)

Browning (350 φ.α.ό.)

MG 151 (200 β.α.ό.)

MG 151 (200 β.α.ό.)

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ I 7 9

ναμη είχε περιοριστεί στα 70. Μ έχρι όμως το επόμενο πρωινό, υπήρχαν 194 ετοιμοπόλεμα αεροσκάφη. Το κεφάλαιο της επιχείρησης «Jubilee» έκλεισε υπέρ της Luftwaffe. Ομως, ο αεροπορικός πόλεμος πάνω από τη δυτική Ευρώπη εισήλθε σε μια νέα φάση, κατά την ο ­ ποία η Luftwaffe δ εν διέθ ετε τα μέσα για να αντιμετω­ πίσει τη συμμαχική αεροπορική υπεροχή.

Fw 190 ΕΝΑΝΤΙΟΝ SPITFIRE IX

Ενας νεαρός επισμηνίας της RAF, ο οποίος καταρρίψθηκε πάνω από τη Διέππη, κατά τη φάση περισυλλογής από τα νερά του Ατλαντικού. Η αγωνία είναι έκδηλη στο πρόσωπό του. Η RAF είχε αναπτύξει ένα εκτεταμένο και αποτελεσματικό σύστημα έρευνας και διάσωσης. Κατά τη διάρκεια της μάχης, περισσότεροι από 20 πιλότοι εντοπίστηκαν και διασώθηκαν.

Τα αντιαεροπορικά πυροβόλα αποτέλεσαν έναν εξαιρετικά επικίνδυνο αντίπαλο για τα μαχητικά της RAF. Στη φωτογραφία, το πλήρωμα ενός πυροβόλου των 20 mm σε δράση, έχοντας αναπτυχθεί μέσα στην πόλη. θηκα ν προς τη Διέππη. Οι μοίρες 402 και 611 δ εν ήλ­ θα ν σε επαφή με τον αντίπαλο, αλλά τα αεροσκάφη της 401 Μοίρας αντιμετώπισαν τα Do 217Ε που συνο­ δεύοντα ν από Fw 190Α. Τα αεροσκάφη διεκδίκησαν την πρόκληση ζημιών σε δύο βομβαρδιστικά και σε ένα συνοδό μαχητικό.

Στις 23 Ιουνίου 1942, ο ανθυποσμηναγός Αρνιμ

Ο Καναδός ανθυποσμηναγός Ντον Μ όρισον ε ν τό ­

Φάμπερ αποπροσανατολίστηκε και προσγειώθηκε σε

πισε πάνω από τη Διέππη ένα Fw 190 που πετούσε

μια 6άση στη νότια Ουαλία, αφού είχε πραγματοποιή­

σχεδόν 500 μ. χαμηλότερα. «Υπήρχε τρομερή δρα­

σει ένα victory roll μετά την κατάρριψή ενός Spitfire. Το

στηριότητα στον αέρα αλλά και στο έδαφος. Αφού ε ­

Fw 190Α-3 υπήρξε ένα πολύτιμο δώρο για τη RA F, που

ντόπισα το Fw 190, εκτέλεσα έναν ελιγμό για να χάσω

έσπευσε να το αξιολογήσει. Σε σχέση με τις προηγού­

ύψος και βρέθηκα σχεδόν 100 μ. πίσω από την ουρά

μενες εκδόσεις, το Fw 190Α-3 διέθ ετε δύο επιπλέον

του και ελαφρά προς τα δεξιά. Ανοιξα πυρ και μείωσα

πυροβόλα MG F F των 20 mm στην πτέρυγα και κινητή­

την απόσταση μας στα 20 μ. Παρατήρησα πλήγματα

ρα B M W 801D-2 των 1.700 hp. Το αεροσκάφος δοκιμά­

κατά μήκος της δεξιάς πλευράς της ατράκτου, ενώ

στηκε εναντίον του Spitfire Mk V B, το οποίο αποτελού-

ένα μεγάλο κομμάτι αποκολλήθηκε από το κάλυμμα

σε εκείνην την περίοδο την πολυπληθέστερη έκδοση

του κινητήρα. Καθώς και τα δύο αεροσκάφη εισήλ-

σε υπηρεσία, και τα αποτελέσματα επιβεβαίωναν τις

θαν μέσα σε ένα σύννεφο, το Fw 190 ανατινάχθηκε

απώλειες που είχε υποστεί η RA F. To Fw 190 ήταν τα­

μέσα σε μια μπάλα φωτιάς και μαύρου καπνού. Πε-

χύτερ ο του V B κατά 32-56 km/h, ανάλογα με το ύψος,

τούσα σε ύψος 305 μ., όταν προφανώς από τα συ­

με καλύτερα χαρακτηριστικά ανόδου και επιτάχυν­

ντρίμμια ο κινητήρας μου άρχισε τις διακοπές. Ανήλ-

σης, μπορούσε εύκολα να το ξεπεράσει σε βύθιση,

θα σε ύψος 600 μ. και τότε σταμάτησε η λειτουργία

ενώ το V B διατηρούσε μόνο το πλεονέκτημα της μι­

του. Εγκατέλειψα το αεροσκάφος μου, το οποίο, κα­

κρότερη ς ακτίνας στροφής σε κλειστή αερομαχία. Το

θώς άνοιγε το αλεξίπτωτό μου, συνετρίβη στο νερό».

μόνο αεροσκάφος που είχε ελπίδες να αντιμετωπίσει

Ο Μ όρισον περισυνελέγη μετά από μόλις 15 λεπτά

το Fw 190 ήταν το Spitfire Mk IX. Σε οριζόντια ταχύτητα

σμηνίας Τόνυ από ένα βρετανικό σκάφος έρευνας και διάσωσης. Σνελ της 43ης Αργά το μεσημέρι, οι τέσσερις μοίρες επέστρε­ Μοίρας της RAF, ψαν πάνω από τη Διέππη για να καλύψουν την επιχεί­ εξοπλισμένης με Hurricane Mk IIC, ρηση απομάκρυνσης. Οι τρεις μοίρες αντιμετώπισαν σε μια χαρακτηριστική πόζα στην πτέρυγα ενός αεροσκάφους. Το αεροσκάφος του καταρρίφθηκε από αντιαεροπορικά πυρά πάνω από τη Διέππη, αλλά διασώθηκε από πλοία και το ίδιο απόγευμα επέστρεψε στη μοίρα του. Συνολικά, πάνω από τη Διέππη η 43η Μοίρα πραγματοποίησε 48 εξόδους.

και βαθμό ανόδου, τα δύο αεροσκάφη ήταν ισοδύνα­ μα μέχρι τα 6.700 μ., ενώ σε μεγαλύτερα ύψη το Spitfire πλεονεκτούσε. To Fw 190 υπερτερούσε στη βύ­ θιση και σε όλους τους τομείς της ευελιξίας, εκτός από τις κλειστές στροφές. Τα πρώτα Spitfire Mk IX παραδόθηκαν τον Ιούνιο του 1942 στην 64η Μοίρα της R A F και σύντομα ακο­ λούθησ ε ο εξοπλισμός ακόμα τριών μοιρών. Οι τέσ σε­ ρις μοίρες είχαν σημαντική συμμετοχή στην επιχείρη­ ση «Jubilee». Λίγο μετά την αυγή, οι μοίρες 402 και 611 ανέλαβαν την αεροπορική κάλυψη των αποβατικών σκαφών καθώς και των άλλων αεροσκαφών που προ­ σέβαλαν χερσαίους στόχους στην περιοχή. Τα α ερο­ σκάφη αντιμετώπισαν τα Fw 190, αλλά καμία πλευρά δ εν σημείωσε κάποια επιτυχία. Τα Mk IX επέστρεψαν αργότερα για για σ υνοδεύσ ουν τα Β-17Ε που βομβά ρ­ δισαν την Αμπεβίλ, επιχείρηση στην οποία συμμετεί­ χαν και οι τέσσερις διαθέσιμες μοίρες. Μετά το πέ­ ρας της επιδρομής, η 64η Μοίρα παρέμεινε ως συνο­ δεία των Β-17Ε, ενώ οι υπόλοιπες μοίρες κατευθύν-

8 0 I ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ

Ο

τα γερμανικά μαχητικά, ενώ τα αεροσκάφη της 64ης Μοίρας επιτέθηκαν σε βομβαρδιστικά Do 217Ε. Ο επισμηναγός

Ντάνκαν Σμιθ θυμάται:

«Πετώντας στα

6.400 μ., σε απόσταση 8 χλμ. νότια της Διέππης, εντο­ πίσαμε τα Do 217 που πετούσαν 1.500-1.800 μ. χαμηλό­ τερα. Τα αεροσκάφη της μοίρας εκτέλεσαν βύθιση, ενώ εγώ επιτέθηκα σε ένα ζεύγος βομβαρδιστικών. Από απόσταση 230 μ. άνοιξα πυρ εναντίον του αριστε­ ρού αεροσκάφους του ζεύγους και πλησίασα σε πολύ κοντινή

απόσταση, γαζώνοντας το βομβαρδιστικό

από αριστερά προς τα δεξιά. Παρατήρησα μεγάλα τμήματα που αποκολλήθηκαν από τον αριστερό κινη­ τήρα, τη ρίζα της πτέρυγας και το πιλοτήριο. Καθώς εκτελούσα έναν ελιγμό αποφυγής, το αεροσκάφος τυλίχθηκε στις φλόγες και εισήλθε σε κατακόρυφη βύ-

Ο σμηναγός Χόλις Χιλς της 414 Μοίρας (RCAF) ήταν ένας Αμερικανός εθελοντής πιλότος σε μοίρα της Καναδικής Βασιλικής Αεροπορίας που πολεμούσε στην Ευρώπη. Κατά τη διάρκεια της δεύτερης εξόδου του για την ημέρα, ο Χιλς ήταν παραστάτης του σμηναγού Φ. Κλαρκ, πετώντας με το Mustang IAG470. Το ζεύγος των Mustang εκτελούσε αναγνωριστική αποστολή, όταν δέχθηκε την επίθεση τριών Fw 190Α που προξένησαν σοβαρές ζημιές στο αεροσκάφος του αρχηγού. Ο Χιλς κατάφερε να καταρρίψει έναν από τους επιτιθέμενους, σημειώνοντας την πρώτη κατάρριψη για το Mustang.

Το καλοκαίρι του 1942, η Luftwaffe διέθετε την πολυτέλεια να έχει στις τάξεις της έμπειρους πιλότους όπως τους εξής (από αριστερά προς τα δεξιά): υποσμηναγός Εγκον Μάγιερ, επισμηναγός Γκέρχαρντ Σέπφελ, ανθυποσμηναγός Γκύντερ Ζέεγκερ, επισμηνίας Βίλχεμ Φίλιπ και υποσμηναγός Εριχ Λέιε.

θιση». Η αερομαχία είχε ως αποτέλεσμα την κατάρριψη τριών Do 217Ε και την πρόκληση ζημιών σε ένα Bf 109G, με απώλεια ένα Spitfire. Το απόγευμα οι μοίρες 64, 402 και 611 συμμετείχαν στην κάλυψη των πλοίων που βρίσκονταν καθ' οδόν πλέον προς τα βρετανικά λιμάνια. Ο Ντάνκαν Σμιθ κατέρριψε ένα ακόμα Do 217, αλλά αυτήν τη φορά έπεσε και ο ίδιος θύμα των αμυντικών πυρών του βομβαρδι­ στικού. Εγκα τέλειψ ε το αεροσκάφος με επιτυχία και περισυνελέγη από ένα πλοίο. Συνολικά, οι τέσσερις μοίρες με Spitfire Mk IX πραγματοποίησαν 150 εξόδους σε 14 αποστολές και διεκδίκησαν έξι επιτυχίες (τέσσε­ ρα Do 217Ε και δύο Fw 190Α), δύο ακόμα πιθανές (Fw 190Α) με απώλειες επτά αεροσκάφη. Η 402 Μοίρα δεν είχε απώλειες και διεκδίκησε μόνο την πρόκληση ζη­ μιών σε τρία Fw 190Α. Οι μοίρες 64 και 401 απώλεσαν από τρία αεροσκάφη η καθεμία, ενώ η 611 είχε μία α­ πώλεια. Στην πράξη, τα Spitfire Mk IX δ εν κατάφεραν να αποδείξουν την ανωτερότητά τους έναντι των αντιπά­ λων τους, πάνω από τη Διέππη. Ξ3

(1) David Wadman, Martin Pegg: JAGDWAFFE-HOLDING THE WEST, lan Allan, 2003. (2) Krzysztof Janowicz: JG 26 SCHLAGETER VOL.2, Air Miniature No 25, Kagero, Lublin, 2003. (3) John Weal: FOCKE WULF Fw 190 ACES OF THE WESTERN FRONT, Aircraft of the Aces No 9, Osprey Publishing, London, 1996. (4) Ken Ford: DIEPPE 1942-PRELUDE TO D-DAY, Campaign No 127, Osprey Publishing, London, 2003. (5) Leonard Bridgman: JANE’S FIGHTING AIRCRAFT OF WORLD WAR II, Crescent Books, New York, 1994. (6) Henry L. de Zeng IV, Douglas G.Stankey, Eddie J. Creek: BOMBER UNITS OF THE LUFTWAFFE 1933-1945, Vol.1, Midland Publishing, Hinckley, 2007. (8) Dr Alfred Price: SPITFIRE-THE COMPLETE FIGHTING HISTORY, Bookmart Limited, Leicester, 1991. (9) Ronald Atkin: DIEPPE 1942-THE JU BILEE DISASTER, Macmillan, London, 1980. (10) Norman Franks: THE GREATEST AIR BATTLE-DIEPPE 19th AUGUST 1942, Grub Street, London, 1997. (11) Tim Saunders: THE DIEPPE RAID, Pen & Sword Military, Barnsley, 2005. (12) Flint Whitlock: TRAGIC DRESS REHEARSAL, WWII Quarterly, No 25, Fall, 2009.

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ U T O P IA I 8 1

ΓΙΑΝΝΗΣ ΒΑΡΣΑΜΗΣ

1 0 ΙΣΡΑΗΑΙΝΟIQMA π ν περίοδο

1 9 5 6 -1 9 6 7

Η κρίσιμη nspioöoc ανάπτυξης Το χρονικό διάσιημα μεταξύ ίων αροβο-ισραηΠινών πολέμων ίου 1956 και του 1967, απστελεί μια σημαντική περίοδο ανάπτυξης νια ίο ΙοραηΠινό Σώμα Τεθωρακισμένων. Μέσα σε αυτήν ιην περίοδο, ίο ΙσραηΠ προχώρησε σε σημαντικά προγράμματα εκσυγχρονισμού των υφιστάμενων αρμάτων και, παράλληλα, σε απόκτηση νέων τύπων αρμάτων από τη Γαλλία, τη Βρετανία και nc ΗΠΑ. Σε μια περίοδο κατά την οποία ο Ψυχρός Πόλεμος ανάμεοα one υπερδυνάμεις διένυε μια από tic κρισιμότερες Φάσεις, η προμήθεια των νέων αρμάτων ήταν άμεσα συνδεδεμένη με λεπτούς διπλωματικούς χειρισμούς και ενέργειες. Το παρασκήνιο της προμήθειας αρμάτων από τη Βρετανία και τις ΗΠΑ είναι ιδιαίτερα ενδιαφέρον.

ΊΟΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ

Η Σοβιετική Ενωση είχε εξελιχθεί σε

μιερπυστριοφόρα και 60 αυτοκινούμενα

εμπλοκή

βασικό π ρομηθευτή των αραβικών κρα­

πυροβόλα των 105 mm βασισμένα στο

με

τών, υποσκελίζοντας τη Βρετανία. Η τε ­

σκάφος του ΑΜΧ-13. Η Αίγυπτος αποτέ­

ο Ισραηλινό Σώμα Τεθωρακισμέ­

Τ νων

στους

είχε δύο

σημαντική πολέμους

τους

Αραβες το 1956 και 1967. Η δράση

λευταία

διατηρήσει

λεσε «κόκκινο πανί» για τη Γαλλία εξαι-

των ισραηλινών τεθωρακισμένων

τους δεσ μούς με την Αίγυπτο (κατά κύ­

τίας της υποστήριξης που παρείχε στο

προσπαθούσε

να

έχει αποτελέσει αντικείμενο διαφόρων ριο λόγο) και με τη Συρία. Μετά τον πόλε­

αλγερινό κίνημα αυτονομίας. Τις παραμο­

βιβλίων και μελετών. Λιγότερο, όμως,

μο του 1948, η Βρετανία και η Γαλλία πα-

νές του πολέμου του 1956, η Γαλλία παρέ­

γνωστές είναι οι ενέργειες του Σώματος

ρέμειναν προμηθευτές οπλικών συστη­

δωσε στο λιμάνι της Χάιφα 100 άρματα

Τεθωρακισμένων για την ενίσχυση με ν έ ­

μάτων της Αιγύπτου και της Συρίας, αλλά

μάχης Sherman και 200 ημιερπυστριοφό-

ους τύπους καθώς και για την αναβάθμι­

η άνοδος του καθεστώτος του Νάσερ και

ρα μεταφοράς προσωπικού. Οι π ρομήθει­

ση και τον εκσυγχρονισμό παλαιότερων

η αποστροφή του για τα πρώην αποικιακά

ες από τη Γαλλία αποτέλεσαν μια ισχυρή

τύπων. Η προμήθεια νέων τύπων ενεπλά-

καθεστώτα έστρεψ ε την Αίγυπτο προς τη

τονωτική ένεση για το ισραηλινό αρματι-

κη στα γρανάζια των πολιτικών επιδιώξε­

Σοβιετική Ενωση. Το 1953 πραγματοποιή-

κό δυναμικό που βασιζόταν εξολοκλήρου

ων και του κλίματος εκείνης της περιό­

θ η κε η πρώτη μεγάλη προμήθεια από την

σε άρματα Sherman.

δου. Η Μ έση Ανατολή αποτέλεσε πεδίο

Τσεχοσλοβακία, υπό τις ευλογίες της Σο­

Η Βρετανία προσπάθησε να προσε­

έντονου

στις

βιετικής Ενωσης, με 230 άρματα, ανάμε-

ταιριστεί την Αίγυπτο και το 1950 η τε ­

ανταγωνισμού

ανάμεσα

ΗΠΑ και τη Σοβιετική Ενωση, ενώ σημα­

σά τους Τ-34-85, Τ-54Α και IS-3M. Σε αντι­

λευταία κατέβαλε προκαταβολή 510.000

ντικό ρόλο στις εξελίξεις διαδραμάτισε η

στάθμισμα,

στο

λιρών για την προμήθεια 64 αρμάτων

Βρετανία και η Γαλλία.

Ισραήλ 100 ΑΜΧ-13, 60 Sherman, 150 η-

Centurion. Λίγο πριν την παράδοση των

η

Γαλλία

παρέδωσε

Εκσυγχρονισμένο ισραηλινό Μ-51 Isherman με πυροβόλο των 105 mm κατά τον πόλεμο των Εξι Ημερών. Το Μ-51 προέρχεται από Μ4Α1με πύργο Τ-23 (δημοσιεύεται με την άδεια της Academy/Plastimodellismo, www. pla.gr- colour image is courtesy of Academy).

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ I 8 3

χοσλοβακική και πολωνική γραμμή παρα­ γωγής. Η Συρία υπήρξε ο πρώτος αποδέ­ κτης των Τ-54, όταν προχώρησε στην πρώτη παραγγελία 150 αρμάτων που πα­ ραδόθηκαν την περίοδο 1957-58. Στη δ ε ­ καετία του 1960, παραγγέλθηκαν 300 Τ-54 και 375 Τ-55, αρκετά από τα οποία παρα­ δόθηκα ν στις αρχές της δεκαετίας του 1970. Τα σημαντικά εξοπλιστικά αραβικά προγράμματα κατέστησαν επιτακτική την ανάγκη προμήθειας νέων αρμάτων για την ισραηλινή πλευρά. Μόνο η Ιορδανία αποφάσισε να στραφεί στις ΗΠΑ για προ­ μήθεια νέων αρμάτων και στις αρχές της δεκαετίας του 1960 παρέλαβε Μ-47 και Μ48 για τον εξοπλισμό δύο τεθωρακισμέ­ νων ταξιαρχιών, και Centurion από τη Β ρ ε ­ τανία για τον εξοπλισμό της τρίτης τεθω­ ρακισμένης ταξιαρχίας. Μετά από επίπονες διαπραγματεύ­ σεις, τον Δ εκέμβριο του 1958, η Βρετανία αποφάσισε την πώληση 60 Centurion προς το Ισραήλ και ενώ ήδη ο τύπος είχε απο­ κτηθεί από την Αίγυπτο, την Ιορδανία (την περίοδο 1954-1956 αποκτήθηκαν πε­

Αρματιστές σε Centurion Mk 5 με το πυροβόλο L7 των 105 mm κατά τη διάρκεια άσκησης ταχείας εγκατάλειψης. Τα άρματα πιθανότατα ανήκουν στην 82η Επιλαρχία Αρμάτων της 7ης Τεθωρακισμένης Ταξιαρχίας. Διακρίνεται το πολυβόλο Μ2ΗΒ των 0,50 in για τον αρχηγό πληρώματος. Ο πόλεμος του 1956 οδήγησε σε αλλαγή των ισραηλινών τακτικών μάχης, ενώ οι μάχες στο Σινά ανέδειξαν την ανάγκη άμεσου εκσυγχρονισμού του Σώματος των Τεθωρακισμένων. Επίσης, ξεκίνησε ο σχηματισμός μεγαλύτερων σχηματισμών, γνωστών και ως «ούγκντα» (μεραρχία), οι οποίοι αποτελούσαν συνδυασμό τεθωρακισμένων ταξιαρχιών με ταξιαρχίες πεζικού ή ταξιαρχίες μηχανοκίνητου πεζικού. Την περίοδο 1956-1967, οι τεθωρακισμένες ταξιαρχίες αυξήθηκαν από τρεις σε εννέα.

ρίπου 50 άρματα και μέχρι τα τέλη της δ ε ­ καετίας του 1960 είχαν ενταχθεί σε υπη­ ρεσία 293 άρματα) και το Ιράκ (26 άρματα αποκτήθηκαν το 1956). Ορισμένοι αναλυ­ τές αναφέρουν ότι καθοριστικό ρόλο στη συμφωνία διαδραμάτισε η εκδήλωση πρα­ ξικοπήματος στο Ιράκ που έστρεψε τη χώ­ ρα προς την πλευρά της Σοβιετικής Ενω­ σης. Η συμφωνία προέβλεπ ε την παρά­ δοση στο

Ισραήλ 16 μεταχειρισμένων

αρμάτων το 1952, επιβλήθηκε εμπάργκο

Αιγύπτου στη Βρετανία κατέθεσε ένα αί­

Centurion Mk 5 (κόστους 34.000 λιρών

όπλων και η συμφωνία πάγωσε. Στα τέλη

τημα για την προμήθεια 64 αρμάτων, της

ανά άρμα) και 14 Centurion Mk 8 νέας πα­

του 1954, η Βρετανία ενημέρω σε τη Γαλ­

βελτιωμένης έκδοσης Mk 7. Σύμφωνα με

ραγωγής (κόστους 49.000 λιρών ανά άρ­

λία και τις ΗΠΑ ότι επρόκειτο να παραδώ-

τα βρετανικά αρχεία της περιόδου, το αι­

μα) με πρόβλεψη για την παράδοση ακό­

σει 16 Centurion Mk 3 στην Αίγυπτο. Η Γαλ­

γυπτιακό αίτημα υλοποιήθηκε μερικώς,

μα 30 Centurion Mk 8.

λία δεν πραγματοποίησε κάποιο σχόλιο,

διότι παραδόθηκαν 32 Centurion, πιθανό­

To Mk 5 πρωτοπαρουσιάστηκε μετά

αλλά οι ΗΠΑ ενημέρω σαν τη Βρετανία ότι

τατα της έκδοσης Mk 3. Στις 26 Ιουνίου

τον πόλεμο της Κορέας και αποτελούσε

η αποστολή των αρμάτων, το συντομότε­

1956, το Υπουργείο Εξωτερικών ενημέρω ­

βελτιωμένη έκδοση του Mk 3. Τα πρώτα

ρο δυνατό, θα αύξανε την αιγυπτιακή ευ ­

σε τις βρετανικές πρεσβείες στη Μέση

άρματα προέρχονταν από τον εκσυγχρο­

αρέσκεια προς τη Δύση. Τον Δ εκέμβριο

Ανατολή ότι δεν ήταν δυνατή η αποστολή

νισμό Mk 3, ενώ η παραγωγή νέων αρμά­

του 1954, ο στρατιωτικός ακόλουθος της

νέου πολεμικού υλικού στην Αίγυπτο.

των ξεκίνησε το 1956. Σε γενικές γραμμές

0 πόλεμος του Σουέζ, τον Νοέμβριο

Αρματα M-48A2C της 79ης Επιλαρχίας της 7ης Τεθωρακισμένης Ταξιαρχίας στην έρημο Νεγκέβ, τις παραμονές του πολέμου των Εξι Ημερών. Η πλειοψηφία των Patton σε ισραηλινή υπηρεσία διατηρούσε το πυροβόλο των 90 mm το 1967 και δεν είχε ακόμα εξοπλιστεί με το πυροβόλο Μ-68 των 105 mm.

8 4 1ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ

το Mk 5 ήταν εξοπλισμένο με πυροβόλο

του 1956, διαφοροποίησε δραματικά το

QF

τοπίο στη Μέση Ανατολή. Σχεδό ν αμέσως

βλήματα (και χαρακτηριστικό εξολκέα αε­

tcüv

20 pdr (83,4 mm) με αναχορηγία 64

μετά τη λήξη του πολέμου, ξεκίνησαν οι

ρίων), συζυγές πολυβόλο Browning των

παραδόσεις μεγάλου αριθμού αρμάτων

0,30 in (7,62 mm), ενώ προωθείτο από 12-

στην Αίγυπτο. Εκτός από τα Τ-34-85 (με

κύλινδρο

πυροβόλο των 85 mm) στις παραδόσεις

Meteor Mk 4Β των 650 hp. Το πυροβόλο

περιλαμβάνονταν και τα νεώτερα σοβιετι­

των 20 pdr έβαλλε βλήματα A P D S (διατρη-

κά Τ-54Α. Ο αριθμός τους αυξήθηκε ση­

τικά θωράκισης απορριπτόμενου

μαντικά από το 1962. Εξοπλισμένα με πυ­

φους). To Mk 8 περιελάμβανε μικρές βελ­

ροβόλο D-10 των 100 mm, τα Τ-54Α κατέ­

τιώσεις, διατηρούσε το πυροβόλο των 20

στησαν

pdr και δ ιέθετε μια πρόσθετη πλάκα θω­

απαρχαιωμένα

τα

ισραηλινά

υγρόψυκτο

βενζινοκινητήρα

κελύ-

Sherman. Εκτιμάται ότι τη δεκαετία του

ράκισης πάχους 50 mm. Η βασική βελτίω­

1960 η Αίγυπτος παρέλαβε 350 Τ-54 και

ση ήταν η επιμήκυνση του σκάφους με α­

150 Τ-55 από τη Σοβιετική Ενωση, ενώ αρ­

ποτέλεσμα την αύξηση της μεταφερόμε-

κετά από αυτά προέρχονταν από την τσ ε­

νης ποσότητας καυσίμου από τα 550 It στα

1.036 It. Στα πρώτα Centurion παραγωγής η

θυστέρηση της έναρξης του προγράμμα­

σταση οχήματα και άρματα του Συριακού

θωράκιση στο εμπρόσθιο τμήμα του σκά­

τος σε μια προσπάθεια να ασκήσει πιέ­

Στρατού στα υψίπεδα του Γκολάν. Η αντι­

φους ήταν πάχους 76 mm με κλίση 57 μοι­

σεις στο Ισραήλ για το μυστικό πυρηνικό

μετώπιση απέναντι στα Centurion διαφο-

ρών. Με την προσθήκη της πλάκας των 50

πρόγραμμα που είχε θ έσει σε εφαρμογή.

ροποιήθηκε τόσο, ώστε αρκετοί γονείς

mm, η θωράκιση ήταν πλέον αδιαπέραστη

Στις 8 Φεβρουάριου 1962, το Υπουρ­

από το πυροβόλο των 100 mm των Τ-54/55

γείο Εξωτερικών ενέκρινε την προμήθεια

των γιων τους στα Centurion, θεωρώντας

μόλις 45 Mk 5, αλλά υπογράμμισε την αδυ­

ότι θα είχαν περισσότερες πιθανότητες

στη συνήθη απόσταση μάχης. To

Centurion

αποτέλεσε

το

στρατευμένων

ζητούσαν

τη

μετάθεση

πρώτο

ναμία του να δεσμευτεί για ολόκληρη την

επιβίωσης στο πεδίο της μάχης, εξαιτίας

πραγματικά σύγχρονο άρμα για το Ισραη-

παρτίδα των 90 αρμάτων. Το Ισραήλ, φυσι­

της θωράκισης.

λινό Σώμα Τεθωρακισμένων. Αν και για πο­

κά, απ οδέχθηκε την προσφορά των 45 αρ­

λιτικούς λόγους το Ισραήλ επεδίωκε την

μάτων με συνολικό κόστος 699.000 λιρών.

Η κατακόρυφη

εντατικοποίηση της

εκπαίδευσης συνοδεύτηκε και από αγο­

απόκτηση Μ-48 από τις ΗΠΑ, η προμήθεια

Η παρτίδα των 45 αρμάτων παραδόθηκε

ρές Centurion από άλλες πηγές. Το 1963, η

των Centurion εντασσόταν και στο ευρ ύτε­

την περίοδο 3 Σεπτεμβρίου-15 Οκτωβρί­

Ολλανδία πούλησε 70 Centurion Mk 7 (που

ρο σχέδιο ανταμοιβής του Ισραήλ για τη

ου 1962. Μ έχρι τα μέσα του 1963, το

είχε προμηθευτεί το 1957) σε μια μη κατο­

συμμετοχή του στον πόλεμο του 1956. Τα

Υπουργείο

το

νομαζόμενη χώρα της Μέσης Ανατολής, η

Mk 5 παραδόθηκαν τον Απρίλιο του 1959

Ισραήλ πλέον διέθετε 135 Centurion εξο­

οποία αποδείχθηκε φυσικά το Ισραήλ. Η

και τα Mk 8 την περίοδο Μαρτίου-Δεκεμ-

πλισμένα με το πυροβόλο των 105 mm.

ολλανδική απόφαση για την πώληση των

Πολέμου

ανέφερε

ότι

βρίου 1960. Η πρόβλεψη του συμβολαίου

Αρχικά, τα Centurion αντιμετωπίστη­

για την προμήθεια 30 Mk 8 δ εν υλοποιή-

καν με δυσπιστία από τα πληρώματά τους

βλήματα που αντιμετώπιζαν τα άρματα με

θ η κε εξαιτίας της υψηλής τιμής των αρ­

λόγω των συχνών βλαβών στο απαιτητικό

τις ερπύστριες. Πρόσθετες αγορές μετα­

αρμάτων βασίστηκε στα (υποθετικά) προ­

μάτων, με αποτέλεσμα οι Ισραηλινοί να

περιβάλλον της ερήμου αλλά και της ανε­

χειρισμένων Mk 3 από την Ολλανδία ακο­

στραφούν στη διεθνή αγορά για μεταχει­

παρκούς υποστήριξης και εκπαίδευσης.

λούθησαν το 1968 με την είσοδο σε υπη­

ρισμένα άρματα. Η Βρετανία αποφάσισε

Για την πλειοψηφία των αξιωματικών, η

ρεσία των Leopard 1.

να προμηθεύσει 60 Mk 5, αλλά την ίδια πε­

μετάθεση σε μονάδες εξοπλισμένες με

Τον Μάρτιο του 1964, η Βρετανία απο­

ρίοδο

Centurion ισοδυναμούσε με τιμωρία. Ο υ­

φάσισε να καλύψει και το υπόλοιπο τμήμα

Centurion με κόστος μόλις 20.000 λιρών

ποστράτηγος Ισραέλ Ταλίκ Ταλ, όταν ανέ-

του

ανά άρμα. Η εταιρία Levy & Levy ζήτησε ά­

λαβε τη διοίκηση των ισραηλινών Τεθωρα­

στου του 1960, πουλώντας 48 μεταχειρι­

η

Νότια

Αφρική

διέθεσε

220

ισραηλινού αιτήματος του Αυγού­

δεια εισαγωγής των 220 αρμάτων στη

κισμένων, εμφύσησε στα πληρώματα έ ­

σμένα Centurion με το πυροβόλο των 20

Βρετανία, αλλά το βρετανικό Υπουργείο

ναν νέο αέρα, εφαρμόζοντας εντατική ε κ ­

pdr, με προβλεπόμενο χρόνο παράδοσης

Εξωτερικών ήταν πεπεισμένο ότι τα άρ­

παίδευση και συντήρηση, μεταβάλλοντας

την περίοδο Απριλίου

ματα θα κατέληγαν στο Ισραήλ. Η Νότια

τη λανθασμένη

αντίληψη των αρματι-

1965. Η βρετανική προσφορά δεν έγινε α­

Αφρική επιθυμούσε την πώληση των αρ­

στών. Η αυτοπεποίθησή τους τονώ θηκε ό­

ποδεκτή και τον Σεπτέμβριο του 1964 η

μάτων σε μια παρτίδα, αλλά το Ισραήλ δεν

ταν κατέστρεψαν από πολύ μεγάλη από­

ισραηλινή πλευρά υπέβαλε μια νέα σειρά

1964-Οκτωβρίου

μπορούσε να καλύψει αυτήν την απαίτη­ ση. Η πλέον πιθανή εκδοχή αναφέρει ότι σημαντικός αριθμός από τα άρματα κατέ­ ληξαν στο Ισραήλ μέσω Ελβετίας. Τον Μάιο του 1960, οι Ισραηλινοί απο­ φάσισαν να αποδεχθούν τη βρετανική πρόταση για 60 Mk 5. Τα πρώτα 12 άρματα παραδόθηκαν τον Οκτώβριο του 1960 και τα τελευταία 12 τον Δ εκέμβριο του 1961. Τον Αύγουστο του 1960, τρεις μήνες μετά τη δεύτερη συμφωνία, το Ισραήλ ζήτησε την προμήθεια 90 πρόσθετων Mk 5. Η προμήθεια της τρίτης παρτίδας συνάντη­ σε την αντίδραση του Βρετανικού Στρα­ τού που δ εν επιθυμούσε την ταχεία απομείωση του αποθέματος των Centurion, ενώ ακόμα δεν είχε ενταχθεί σε παραγω­ γή το νέο άρμα Chieftain με πυροβόλο των 120 mm. Ο Βρετανικός Στρατός είχε ξεκι­ νήσει το πρόγραμμα αναβάθμισης των Centurion για να καλύψει τις επιχειρησια­ κές ανάγκες των δυνάμεων που στάθμευ­ αν στη Δυτική Γερμανία. Το Υπουργείο Πο­ λέμου (War Office) ενέκρινε, αρχικά, ένα πρόγραμμα αναβάθμισης των 90 ισραηλινών Centurion που είχαν ήδη παραδοθεί με το πυροβόλο των 105 mm, αλλά συνά­ ντησε την αντίδραση του Υπουργείου Εξωτερικών. Το τελευταίο ζήτησε την κα­

Κοντινή όψη Μ-51 Sherman με το πυροβόλο των 105 mm της 14ης Τεθωρακισμένης Ταξιαρχίας. Τα γηρασμένα Sherman με το πυροβόλο των 105 mm ήταν ένας επικίνδυνος αντίπαλος για τα μεταγενέστερα Τ-54 και Τ-55. Οι δύο δακτύλιοι στην κάννη του πυροβόλου υποδηλώνουν ότι το άρμα ανήκει στη 2η Ιλη της επιλαρχίας. Παρατηρήστε το τεράστιο χαλινωτήριο στομίου, το οποίο ήταν απαραίτητο για τη μείωση της οπισθοδρόμησης σε αποδεκτό επίπεδο.

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ I 8 5

στηκε με αμείωτο ρυθμό από κάθε διαθέ­ σιμη πηγή. Το 1967 αγοράστηκαν 90 άρ­ ματα, το 1968 ακολούθησαν άλλα 100, την περίοδο 1969-1971 360 άρματα και τα τελευταία 100 το 1972. Συνολικά, την πε­ ρίοδο 1967-1972, 650 Centurion εισήλθαν στο ισραηλινό οπλοστάσιο. Μ ε σταδιακές βελτιώσεις, τα αναβαθμισμένα Centurion παρέμειναν σε υπηρεσία μέχρι το καλο­ καίρι του 2002, ενώ εξειδικευμένες ε κ δ ό ­ σεις συνεχίζουν να παραμένουν σε υπη­ ρεσία. Εκτιμάται ότι το Ισραήλ απέκτησε σχεδόν το ένα τέταρτο της συνολικής πα­ ραγωγής των 4.423 Centurion όλων των ε κ ­ δόσεων.

Πλευρική όψη ενός ΑΜΧ-13 σε επιχειρησιακή δράση με το πυροβόλο των 75 mm. Το άρμα διέθετε αυτόματο σύστημα τροφοδοσίας με 12 βλήματα. Η θωράκιση του ήταν εξαιρετικά ελαφριά και στην πραγματικότητα μπορεί να θεωρηθεί κυνηγός αρμάτων.

Η ΕΞΕΛΙΞΗ TON SHERMAN Τα πρώτα ισραηλινά άρματα που ε ­ ντά χθη κα ν

σε

υπηρεσία ήταν τα Μ4

Centurion, ενώ βασιζόταν στη Γαλλία και

Sherman. Τα άρματα αυτά απ οκτήθηκαν

αίτημα για την προμήθεια 250 αρμάτων

στις ΗΠΑ ως κύριους προμηθευτές. Μια

από μια πανσπερμία πηγών και το βασι­

με τα πρώτα 65 (άλλη εκδοχή αναφέρει

άλλη πτυχή των σχέσεων Ισραήλ και Β ρ ε ­

κό χαρακτηριστικό τους ήταν ο εξοπλι­

100) να παραδίδονται μέσα σε 12 μήνες

τανίας αποτελούσε η υποσαχάρια Αφρική,

σμός με το πυροβόλο M3 των 75 mm. Σε

αιτημάτων. Σε αυτά περιλαμβανόταν το

(και τα υπόλοιπα μέχρι το τέλος του 1967),

με την οποία το Ισραήλ επιδίωκε την ανά­

υπηρεσία βρίσκονταν και Sherman εξο ­

20.000 βλήματα των 20 pdr για εκπαίδευ­

πτυξη διπλωματικών σχέσεων. Στις αρχές

πλισμένα με το οβιδοβόλο των 105 mm.

ση, 50.000 διατρητικά βλήματα θωράκισης

της δεκαετίας του 1960, σημαντικός αριθ­

Στις αρχές της δεκαετίας του 1950, τ έ ­

των 105 mm, συλλογές αναβάθμισης για

μός αφρικανικών κρατών απέκτησε την α­

θ η κ ε σε εφαρμογή το δ ιεθ ν ές εμπάρ­

την εγκατάσταση του πυροβόλου των 105

νεξαρτησία του από τις αποικιοκρατικές

γκο όπλων προς το Ισραήλ με απ οτέλε­

mm, άδεια παραγωγής του πυροβόλου L7,

δυνάμεις. Στόχος του Ισραήλ ήταν να δη­

σμα η Γαλλία να αποτελέσει τον μοναδι­

άδεια συναρμολόγησης πυρομαχικών για

μιουργήσει στενές σχέσεις με την Κένυα,

κό π ρ ομ ηθευτή αρμάτων. Η Γαλλία πα­

το πυροβόλο των 105 mm και δύο μελέτες

την Ουγκάντα, την Τανζανία και την Αιθιο­

ρείχε, επίσης, τεχνική υποστήριξη και

σκοπιμότητας που είχαν ειδική σημασία.

πία, διασφαλίζοντας πρόσβαση στις υπο­

εκπαίδευση. Εκτ ό ς από το Sherman, το

Η πρώτη ήταν για τη δυνατότητα εγκατά­

δομές τους και εξασφαλίζοντας την ελεύ­

Ισραήλ εξέτασε με προσοχή την π ρομή­

στασης του πυροβόλου των 120 mm του

θερη ναυσιπλοΐα στην Ερυθρά θάλασσα.

θεια των ΑΜΧ-13. Το κύριο, όμως, μέλη-

Chieftain στο Centurion και η δεύτερη για

Οι διαμορφούμενες σχέσεις του Ισραήλ

μα της ισραηλινής πλευράς ήταν η ανα­

την αξιολόγηση της εγκατάστασης πετρε-

και της Βρετανίας ως προς τις εξελίξεις

βάθμιση των Sherman με το πυροβόλο

λαιοκινητήρα στο Centurion.

στην υποσαχάρια Αφρική αποτελούσαν

του ΑΜΧ-13.

Μετά το 1957, το Ισραήλ π ρομηθευό­ ταν

από

τη

Βρετανία

μόνο

άρματα

ένα ακόμα κομμάτι του γρίφου για τις πωλήσεις των Centurion. Στις 9 Ιανουαρίου 1970, το πρωτοσέλι­ δο της

Ο υποστράτηγος Ταλ (13Σεπτεμβρίου 1924 -8 Σεπτεμβρίου 2010) δεξιά, μπροστά από ένα από τα Chieftain που χρησιμοποιήθηκαν για δοκιμές στο Ισραήλ, μαζί με τον αρχηγό του Γενικού Επιτελείου αντιστράτηγο Ράμπιν. Το Ισραήλ έφθασε κοντά στην απόκτηση των Chieftain, αλλά η Βρετανία ακολούθησε μια επαμφοτερίζουσα στάση και υπέκυψε στις αραβικές πιέσεις, ακυρώνοντας τη συμφωνία.

8 6 I ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ

Η

προσθήκη

του

πυροβόλου

του

ΑΜΧ-13 στο Sherman αποδείχθηκε μια πο­

βρετανικής εφημερίδας

λύπλοκη διαδικασία που υλοποιήθηκε μό­

«Daily

νο χάρη στη γαλλική παρέμβαση. Παράλ­

Mail» ανέφερε ότι «η Βρετανία αποστέλ­

ληλα με τον εξοπλισμό των αρμάτων, α-

λει 200 άρματα στο Ισραήλ» σε μια περίο­

ποφασίστηκε η τυποποίηση των βασικών

δο κατά την οποία βρισκόταν σε εξέλιξη

χαρακτηριστικών των αρμάτων. Αποφασί-

ο Πόλεμος της Φ θοράς με την Αίγυπτο.

στηκε ότι όλα τα άρματα θα έφεραν τον

Οι πληροφορίες από τη βρετανική κυ β έρ ­

αερόψυκτο

νηση ήταν χαρακτηριστικές και υποστή­

R-975C4 των 460 hp, σύστημα ανάρτησης

βενζινοκινητήρα

Continental

ριζαν ότι η συμφωνία πραγματοποιήθηκε

κάθετων ελατηρίων V V S S (Vertical Volute

αρχικά το 1965, επεκτάθηκε το 1967, ενώ

Spring Suspension) και πολυβόλο Μ2ΗΒ

ακολούθησε

των 0,50 in στον πύργο.

μια τρίτη παραγγελία το

Η Atelier de

1969. Η αρχική παραγγελία του 1965 για

Bourges παρουσίασε ένα πρωτότυπο βα­

250 άρματα είχε ήδη υλοποιηθεί. Τα 200

σισμένο στο σκάφος του Μ4Α4 με σημα­

άρματα που αναφέρθηκαν στον βρετανι­

ντικά τροποποιημένο πύργο και το πυρο­

κό Τύπο παραδόθηκαν σε τρεις παρτίδες.

βόλο CN-75-50 των 75 mm από το ΑΜΧ-13.

Η πρώτη αποτελείτο από 90 άρματα και

Το γαλλικό πυροβόλο βασιζόταν, στην

παραδόθηκε την περίοδο Μαρτίου-Σε-

πραγματικότητα, στο γερμανικό πυροβό­

πτεμβρίου 1969, η δεύτερη των 50 αρμά­

λο KwK 42 L/70 του Panther με αρκετές ό ­

των την περίοδο

Οκτωβρίου

1969-Φε-

μως

αλλαγές.

Από

τον

πύργο

του

βρουαρίου 1970 και η τελευταία παρτίδα

Sherman αφαιρέθηκε το οπίσθιο τμήμα

από 60 Mk 6 την περίοδο Μαρτίου-Αυγού-

και σ υγκολλήθηκε ένα νέο τμήμα με χα­

στου 1970. Η προμήθεια Centurion συνεχί­

ρακτηριστική

προέκταση

που

παρείχε

7 5 2 7 2 -ν

tato.

τον απαιτούμενο χώρο για την οπισθο­ δρόμηση του πυροβόλου. Το πυροβόλο CN-75-50 με κάννη 61,5 διαμετρημάτων χρησιμοποιούσε

βασικά το διατρητικό

βλήμα θωράκισης ΡΟΤ-51Ρ και το διατρητικό βλήμα βαλλιστικής κεφαλής ΡΟΤ51Α (APC), με ικανότητα διάτρησης κά θε­ τα τοπ οθετημ ένης πλάκας (στα 1.000 m) πάχους 176 mm και 110 mm αντίστοιχα. Η απόδοση των βλημάτων σε απόσταση 1.000 m και με θωράκιση υπό κλίση 60 μοιρών ήταν 40 mm και 60 mm αντίστοιχα. Για το πρόγραμμα ανάπτυξης των Μ50 Sherman κατασκευάστηκε, στα τέλη του 1954, ένα ξύλινο ομοίωμα στη Γαλλία, ενώ οι πρώτες δοκιμές του πρωτοτύπου ξεκίνησαν τον Αύγουστο του 1955. Οι δ ο ­

Centurion Mk 5, ισραηλινή 1η Επιλαρχία, 3η Ιλη, υψώματα του Γκολάν, 1967. Κατά τον πόλεμο του 1967, το Centurion αποτέλεσε τη «ραχοκοκαλιά» του Tzahal Heil Hashiron (το Οπλο των Τεθωρακισμένων στον Ισραηλινό Στρατό), το οποίο διέθετε 385 άρματα του τύπου αυτού. To Mk 5, που παρουσιάζουμε εδώ, όπως και όλα σχεδόν τα ισραηλινά άρματα και οχήματα της περιόδου, είναι εξολοκλήρου βαμμένο με το χαρακτηριστικό σκούρο χακί του IDF, το οποίο ασφαλώς φαινόταν πολύ πιο ανοικτό, λόγω ήλιου και σκόνης. Οι Ισραηλινοί είχαν αρχίσει να βάφουν το υλικό τους με το νέο αυτό χρώμα, αντικαθιστώντας το προγενέστερο, και πολύ σκουρότερο, olive drab, ήδη από τις αρχές της δεκαετίας του 1960. Σύμφωνα με αναφορές, όταν άρχισε να υιοθετείται η συγκεκριμένη απόχρωση, δεν είχε αντιστοιχία σε κάποιον ευρωπαϊκό ή αμερικανικό κωδικό. Προήλθε αρχικά από την ανάμειξη υπαρχόντων αποθεμάτων και σταδιακά καθιερώθηκε. Ο αριθμός των λωρίδων στην κάννη του πυροβόλου Vickers L7A1 των 105 mm υποδεικνύει τον αριθμό της ίλης (εδώ πρόκειται για ένα άρμα της 3ης Ιλης), ενώ η επιλαρχία υποδηλώνεται με την κατεύθυνση του β έ λ ο υ ς στο εμπρόσθιο ασπίδιο. Στην περίπτωσή μας, με την αιχμή του βέλους στραμμένη προς τα πάνω, πρόκειται για την 1η Επιλαρχία. Η αιχμή προς τα αριστερά, προς τα κάτω και προς τα δεξιά υποδεικνύει αντίστοιχα τη 2η, 3η ή σπανιότερα την 4η Επιλαρχία. Στο μέσο του πάνω μέρους του εμπρόσθιου θώρακα, βρισκόταν ο εξαψήφιος σειριακός αριθμός του άρματος, ακολουθούμενος από το εβραϊκό γράμμα «τζεν», το πρώτο γράμμα της λέξης Ζαχάλ. Το σύνολο των ψηφίων ήταν βαμμένο με λευκά γράμματα μέσα σε ένα παραλληλόγραμμο μαύρο φόντο (έρευνα-εικονογράφηση: Παναγιώτης Γκότσης για τη ΓΝΩΜΩΝ Εκδοτική).

κιμές αποκάλυψαν μια σειρά προβλημά­ των, τα οποία επιλύθηκαν σταδιακά μέ­ χρι τα τέλη του 1955. Εξαιτίας των κα θ υ­ στερήσεων

στο

πρόγραμμα,

αποφασί-

στηκε η προμήθεια 40 Μ4Α1 (Μ-1 Super Sherman σύμφωνα με την ισραηλινή ο ρ ο ­ λογία) εξοπλισμένων με το πυροβόλο των 76,2 mm, τα οποία αποτέλεσαν μια κα λοδεχούμενη προσθήκη σε σχέση με τα Sherman που διατηρούσαν το π υροβό­ λο των 75 mm. Η πρώτη ισραηλινή παραγγελία αφο­ ρούσε 50 συλλογές αναβάθμισης και πυ­ ροβόλα από τη Γαλλία. Το πρώτο Μ-50 πα­ ρα δόθηκε τον Μάρτιο του 1956 και αμέ­ σως ξεκίνησαν οι δοκιμές σε υπηρεσία που απ οδείχθηκαν χρ ονοβόρες. Μ έχρι τις παραμονές του πολέμου του 1956 εί­ χαν ολοκληρω θεί μόλις 25 Μ-50 στις ισραηλινές εγκαταστάσεις. Τα Μ-50 έλα­ βαν το βάπτισματου πυρός με την 1η Ιλη της 82ης Επιλαρχίας (13 άρματα). Η 277 Επιλαρχία παρέλαβε τα υπόλοιπα 12 άρ­ ματα, αλλά είχε ελάχιστο χρόνο στη διά­ θεσή της για να εξοικειωθεί με το νέο

Κοντινή όψη ΑΜΧ-13 κατά τη διάρκεια παρέλασης το 1957. Το ΑΜΧ-13 δεν διέθετε επαρκή θωράκιση και οπλισμό για να αντιμετωπίσει τα σοβιετικής προέλευσης άρματα νέας γενιάς, τα οποία εξόπλιζαν τους αραβικούς στρατούς. Αποτέλεσε, όμως, το πρώτο άρμα που αποκτήθηκε καινούργιο από τις ισραηλινές δυνάμεις.

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ U T O P IA I 8 7

ΤΟ ΘΡΙΛΕΡ TON M -4 8 PATTON Οι πρώτες προσπάθειες για την από­ κτηση αμερικανικών αρμάτων πραγματοποιήθηκαν στα τέλη της δεκαετίας του 1950. Το πρώτο αίτημα για την αγορά 60 Μ -47 υπ οβλήθηκε το 1955, ενώ το 1958 α­ κολούθησε το δ εύ τερ ο αίτημα για 100 Μ47, αλλά και τα δύο απορρίφθηκαν από την αμερικανική πλευρά. Σε αντίθεση με τη σημερινή κατάσταση, αρχικά οι σχέ­ σεις Ισραήλ και ΗΠΑ χαρακτηρίζονταν από μια έντονη ψυχρότητα. Από την ί­ δρυση του ισραηλινού κράτους, το 1948, η χώρα στράφηκε στις ΗΠΑ για την προ­ μήθεια οπλισμού, αλλά συνάντησε την άρνηση

Αρματα M-1 Super Sherman κατά τη διάρκεια παρέλασης. Τα Super Sherman ήταν στην πραγματικότητα Μ4Α1με το πυροβόλο των 76,2 mm.

των

κυβερνήσεω ν

των προέ­

δρων Τρούμαν και Αϊζενχάουερ. Η αμερι­ κανική ηγεσία επιδίωκε να διατηρήσει την πρόσβαση στο αραβικό πετρέλαιο

της απόκτημα. Τα πρώτα 25 Μ-50 βασίζο­

λι σε συνεργασία με τη γαλλική πλευρά. Η

νταν κατά κύριο λόγο στο σκάφος των

γαλλική βιομηχανία ανέπτυξε το πυρο­

κοπταν

Μ4Α1 και Μ4Α4. Τα Μ-50 απέδωσαν εξαι­

βόλο CN-105F1 των 105 mm για το ΑΜΧ-

στην περιοχή.

καθώς και πολύτιμες βάσεις που θα ανέτον

σοβιετικό

«επεκτατισμό»

ρετικά στις διάφορες επιχειρήσεις. Κατά

30. Μ ε μήκος 6 m το πυροβόλο εξαπέλυε

τη διάρκεια των μαχών, αρκετά αιγυπτια­

βλήματα HEAT με αρχική ταχύτητα εξό­

πραγματοποίησε

κά Μ4Α4 Sherman, τροποποιημένα με τον

δου από την κάννη 1.000 m/sec και δια-

1962, με την πώληση αντιαεροπορικών

πύργο FL10 από το ΑΜΧ-13, περιήλθαν σε

τρητική ικανότητα 390 mm θωράκισης.

πυραύλων HAWK, κίνηση που αποτέλεσε

ισραηλινή κατοχή. Τα άρματα επισκευά­

Αξιοποιώντας την εμπειρία από το πρό­

και την πρώτη προμήθεια βαρέος οπλι­

στηκαν και εντάχθηκαν σε ισραηλινή υ­

γραμμα του Μ-50, το Ισραήλ αποφάσισε

σμού. Τα ισραηλινά αιτήματα για την προ­

πηρεσία με νέους πύργους. η

Η κυβέρνη σ η του π ροέδρου Κένεντυ το

πρώτο

βήμα,

το

να τοποθετήσει το νέο πυροβόλο στο σκά­

μήθεια

Τις παραμονές του πολέμου του 1956,

φος του αξιόπιστου Sherman. Η βασική ε­

πιεστικά, αλλά η αμερικανική πλευρά κα­

ισραηλινή

πλευρά

γνώριζε

ότι

οπλισμού

έγιναν

περισσότερο

το

πέμβαση ήταν η μείωση του μήκους της

τέστησε σαφές ότι η πώληση των HAWK

Sherman ήταν ικανό να αντιμετωπίσει την

κάννης κατά 1,5 m και η προσαρμογή του

ήταν η εξαίρεση παρά ο κανόνας στις

πλειοψηφία των αραβικών αρμάτων, αλλά

πυροβόλου

Sherman ως D1504/I44.

σχέσεις των δύο χωρών. Τον Νοέμβριο

αντιμετώπιζε δυσκολίες απέναντι στα αι­

Αποτέλεσμα ήταν η μείωση της αρχικής

του 1963, οι Ισραηλινοί ζήτησαν την προ­

γυπτιακά μεγαθήρια IS-3M που ήταν εξο­

ταχύτητας εξόδου από την κάννη στα 800

μήθεια 500 αρμάτων μέσα σε διάστημα

πλισμένα με το πυροβόλο των 122 mm.

m/sec, με μικρή σχετικά επίπτωση στη

τριών ετών. Το αίτημα δ εν αντιμετωπί­

στο

Ηταν φανερό ότι απαιτείτο ένα άρμα με

διατρητική ικανότητα. Για το πρόγραμμα

στηκε αρνητικά εξαρχής, αλλά ξεκίνησε

αναβαθμισμένες ικανότητες. Η έλλειψη

ανάπτυξης των Μ-51 αποφασίστηκε η α­

μια περίοδος έντονω ν ζυμώσεων στους

επαρκών κονδυλίων καθιστούσε εξαιρε­

ξιοποίηση των Μ4Α1 με τον πύργο Τ23

κόλπους της αμερικανικής ηγεσίας. Τα

τικά απίθανη την άμεση προμήθεια νέων

που έφ ερε το πυροβόλο των 76,2 mm,

ισραηλινά προγράμματα ανάπτυξης πυ­

αρμάτων και έτσι η λύση προήλθε και πά-

διότι προσέφερε αυξημένες εσωτερικές

ραύλων εδάφους-εδάφους μεγάλου 6ε-

διαστάσεις. Το πυροβόλο απέκτησε χαλι-

ληνεκούς και το πυρηνικό πρόγραμμα ο­

νωτήριο στομίου και παράλληλα αποφα­

δήγησαν

σίστηκε

συνδέσει την πώληση των Μ-48 με τη

Το Ισραήλ πραγματοποίησε ένα σκληρό διπλωματικό πόκερ για την απόκτηση των Μ-48 Patton, με τις προσπάθειές του τελικά να ευοδώνονται. Στη φωτογραφία, άρματα M-48A2C της 7ης Τεθωρακισμένης Ταξιαρχίας κατά τη διάρκεια του πολέμου του 1967. Η Ιορδανία ήταν η μοναδική αραβική χώρα που διέθετε αμερικανικά άρματα Μ-47 και Μ-48 σε υπηρεσία.

8 8 I ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ

η

υιοθέτηση

της

ανάρτησης

την

αμερικανική

πλευρά

να

H V S S με οριζόντια τοποθετημένα ελατή­

διακοπή τους. Μια τέτοια προοπτική ή ­

ρια. Τα πρώτα Μ-51 διατηρούσαν τον κι­

ταν, φυσικά, αδύνατον να γίνει αποδεκτή

νητήρα R-975C4, αλλά σύντομα αποφασί­

από την ισραηλινή πλευρά, ενώ η αμερι­

στηκε η αντικατάστασή του από τον πε-

κανική πλευρά επιθυμούσε να αποφύγει

τρελαιοκινητήρα VT-8-460 Cummins των

μια κούρσα εξοπλισμών στην ευρύτερη

460 hp, ο οποίος προσέφερε αξιοπιστία

περιοχή, η οποία θα αύξανε τη σοβιετική

και μειωμένη κατανάλωση καυσίμου, επε-

διείσδυση και θα έβλαπτε τα αμερικανι­

κτείνοντας την εμβέλεια στα 240 km. Τα

κά συμφέροντα.

Μ-51 αποτέλεσαν μια ακόμα απόδειξη της

ισραηλινής

εφευρετικότητας

και

Την 1η Ιουνίου 1964, ο Αμερικανός πρόεδρος Λ ύ ντο ν Τζόνσον συνα ντήθηκε

πλήρους αξιοποίησης του υπάρχοντος υ­

με

λικού. Κατά τη διάρκεια σε υπηρεσία αρ­

Εσ κόλ για να συζητήσουν διάφορα θ έμ α ­

κετά Μ-50 τροποποιήθηκαν στο επίπεδο

τα, ανάμεσά τους και το θέμα της προ­

των

πετρελαιοκινητήρα

μήθειας αρμάτων. Μια από τις αμερικανι­

Cummins και την ανάρτηση H V SS, αλλά

κές προτάσεις ήταν η πώληση προς τη

διατήρησαν το πυροβόλο των 75 mm.

Βρετανία πολεμικού υλικού σε μειωμέ­

Μ-51

με

τον

τον

Ισραηλινά πρωθυπουργό

Λεβί

νες τιμές. Η μείωση στις τιμές θα αποτελούσε ουσιαστικά επιδότηση, ώστε να χ ρημα τοδοτηθεί έμμεσα η πώληση νέων αρμάτων Chieftain προς το Ισραήλ. Η δια­ φορά στο κόστος προμήθειας ενός μετα­ χειρισμένου

Centurion

και

ενός

νέου

Chieftain έφ θανε τα 150.000 δολάρια. Η υιοθέτηση της πρότασης ισοδυναμούσε με 30-40 εκατομμύρια δολάρια. Οι ΗΠΑ α ρ νήθηκα ν την απευθείας παράδοση Μ-48 στο Ισραήλ, αλλά συναίνεσαν στη μεταφορά αρμάτων από τη Δυτική Γερμανία. Η Δυτική Γερμανία υ­ πήρξε ο αποδέκτης 233 Μ-48Α1, καθώς και 1.463 Μ-48Α2 και M-48A2C, ενώ επι­ δίωκε την τυποποίηση σε μια έκδοση. Το αμερικανικό αίτημα επικεντρωνόταν στη διατήρηση απόλυτης μυστικότητας. Οι Ισραηλινοί

αξιωματούχοι

αποφάσισαν

Πλευρική όψη ενός Μ-50που βασιζόταν στο σκάφος του Μ4Α1 με χυτό σκάφος και πρόσθετη θωράκιση (ο πύργος έχει περιστραφεί 180μοίρες). Είναι εμφανής η χαρακτηριστική προέκταση στο οπίσθιο τμήμα του πύργου.

ότι η απόκτηση αμερικανικών αρμάτων μέσω της πλαγίας οδού θα μπορούσε να ανοίξει τον δρ ό μο για μελλοντικές προ­ μήθειες απευθείας από τις ΗΠΑ. Η Δυτι­ κή Γερμανία αποτελούσε π ρομηθευτή ό ­ πλων προς το Ισραήλ από τα τέλη της δεκαετίας του 1950, αλλά αρχικά εξέφρασε την αντίθεσή της στη μεταφορά αρμάτων. Η γερμανική πλευρά φοβόταν την αραβική κατακραυγή που θα μπο­ ρούσε να οδηγήσει σε υποβάθμιση των οικονομικώ ν σχέσεων μεταξύ των δύο πλευρών, με ο δ υ ν η ρ ές συνέπειες. Α κ ό ­ μα χειρότερα, η γερμανική πλευρά δ εν επιθυμούσε οι αραβικές χώρες ως αντί­ ποινα να αναγνωρίσουν διπλωματικά την Ανατολική Γερμανία.

Πλευρική όψη ενός Μ-50 που βασιζόταν στο σκάφος του Μ4Α4 με τη χαρακτηριστική κλίση στο εμπρόσθιο τμήμα του σκάφους.

Οι ΗΠΑ άσκησαν ισχυρή πίεση προς τη Δυτική Γερμανία που τελικά, τον Ιο ύ ­ λιο του 1964, ενέκρ ινε τη ν πώληση 150 Μ-48Α1. Το αρχικό σχέδιο προέβλεπ ε την παράδοσή τους στην Ιταλία για ε κ ­ συγχρονισ μό και αναβάθμιση με το πυ­ ροβόλο των 105 mm, αλλά τελικά τα άρ­ ματα

παραδόθηκαν

απευθείας

στο

Ισραήλ. Η βρετανική πλευρά αντιμετώ­ πισε με καχυποψία αυτήν την κίνηση, διότι θεω ρ ο ύ σ ε ότι αποτελούσε μια α­ μερικανική προσπάθεια εισόδου σε μια «δική» της περιοχή, ενώ στην πραγματι­ κότητα η αμερικανική π ρόθεση ήταν εκ διαμέτρου αντίθετη. Η πώληση των αρμάτων από τη Γερ­

Πλευρική όψη ενός Μ-50 το οποίο βασιζόταν στο σκάφος Μ4Α4/Α2 που είχε καταληφθεί από τον Αιγυπτιακό Στρατό. Χαρακτηριστικό γνώρισμα είναι οι τρεις πλάκες θωράκισης πλευρικά του σκάφους. Το Ισραήλ αξιοποιούσε κάθε πολεμικό υλικό που μπορούσε να τροποποιηθεί και να προσαρμοστεί στις ανάγκες του.

μανία ήταν ένα ακόμα βήμα προσέγγι­ τα στην αμερικανική πλευρά.

σης μεταξύ ΗΠΑ και Ισραήλ. Οι Α μερικα­

νορθώ σ ουν» τις ανισορροπίες στην πε­

νοί διπλωμάτες προσπάθησαν να μετα­

ριοχή και πως θα αντιδρούσαν στην από­

Τον Οκτώβριο του 1964, τα γερμα νι­

φ έρ ο υν την αμερικανική δυσαρέσκεια

κτηση σ ύγχρονου οπλισμού σε μεγάλες

κά και αμερικανικά μέσα ενημέρω σης

προς την αιγυπτιακή πλευρά (και αυτή

ποσότητες από την αραβική πλευρά. Τα

πληροφ ορήθηκα ν

με τη σειρά της να το μεταβιβάσει στη

μηνύματα, όμως, δ εν βρήκαν ευήκοα

πωλήσεις αρμάτων στο Ισραήλ και, όπως

σοβιετική πλευρά) για την προμήθεια

ώτα. Επίσης, η Ιορδανία επ ιθυμούσε την

ήταν αναμενόμενο, π ρ οκλήθηκε σάλος.

σύγχρονου οπλισμού από τη Σοβιετική

προμήθεια αμερικανικού οπλισμού και

Μια εκδ ο χ ή

Ενωση. Επίσης, ανέφεραν ότι βρίσκο­

τυχόν ικανοποίηση του αιτήματος της

προήλθε από δυσαρεστημένα στελέχη

νταν υπό ασφυκτική πίεση για να «επα­

θα δ ημιουργούσε σημαντικά προβλήμα­

της γερμα νικής κυ βέρ νη σ η ς τα οποία α-

για

τις

γερμα νικές

αναφέρει ότι η διαρροή

ΙΤΡΑΤΙΟΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ I 8 9

7 5 2 5 7 -ν

Ενα από τα 200 περίπου Sherman του IDF που αναβαθμίστηκαν σε M-51HV Isherman με την προσθήκη νέου πυροβόλου 105 mm, κινητήρα, ανάρτησης κλπ. Το εικονιζόμενο άρμα ανήκει στην ταξιαρχία του συνταγματάρχη Μ. Ζίπορι (όπως φαίνεται από το τακτικό σήμα στο πίσω μέρος του δεξιού φτερού και το οποίο παρατίθεται σε ξεχωριστό εικονίδιο) και παρουσιάζεται όπως έδρασε στο Σινά το 1967 (έρευναεικονογράφηση: Παναγιώτης Γκότσης για τη ΓΝΩΜΩΝ Εκδοτική).

M-48A2C της 79ης Επιλαρχίας της 71ης ΤΘ Ταξιαρχίας της Zahal, όπως επιχειρούσε στο Σινά κατά την αναμέτρηση του 1967. Τα Μ-48Α2 παρελήφθησαν από το IDF λίγο πριν την έναρξη των εχθροπραξιών. Ως εκ τούτου, τα περισσότερα άρματα δεν είχαν προλάβει να κατανεμηθούν οριστικά στις μονάδες τους, γι’ αυτό και ο τακτικός αριθμός αναγράφεται προσωρινά επί ενός καμβά, στο πλαϊνό τμήμα του πύργου. Σημειώνεται ότι το 1967 τα ισραηλινά Μ-48 έφεραν πυροβόλα 90 mm (όπως το εικονιζόμενο), με εξαίρεση μία μόνο ίλη, η οποία είχε αναβαθμιστεί με πυροβόλα 105 mm. Στην αναμέτρηση του 1973, όμως, τα ισραηλινά Μ-48 είχαν εξοπλιστεί σχεδόν στο σύνολό τους με το μεγαλύτερο διαμέτρημα (έρευνα-εικονογράφηση: Παναγιώτης Γκότσης για τη ΓΝΩΜΩΝ Εκδοτική).

9 0 I ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ

ντιτίθεντο στη συμφωνία. Τον Φ εβ ρ ο υ ά ­

εφαρμογή ένα σχέδιο κατανομής των υ-

ριο του 1965, ο Δυτικογερμανός πρω θυ­

δάτων του ποταμού Ιορδάνη ανάμεσα

πουργός ανακοίνωσε ότι η χώρα διακό­

στις δύο πλευρές. Μετά από αρκετά έτη

πτει αμέσως τις αποστολές πολεμικού υ­

διαπραγματεύσεων,

λικού στο Ισραήλ. Μ έχρι την περίοδο

προέδρου Τζόνσον είχε φθάσει πλέον σε

η

κυβέρνηση

του

της διακοπής, είχαν παραδοθεί μόλις 40

μια ανεπίσημη συμφωνία, η οποία προσέ-

Μ-48Α1, αριθμός εντελώς ανεπαρκής για

κρουσε σε δύο σκοπέλους: ο πρώτος ή ­

τις ισραηλινές ανάγκες. Οπως ήταν ανα­

ταν η άρνηση της αραβικής πλευράς να

μενόμενο, το Ισραήλ στράφηκε στις ΗΠΑ

συνυπογράψει ένα επίσημο σχέδιο, διότι

για την προμήθεια

αρμάτων,

εφ όσον

αυτό θα ισοδυναμούσε με έμμεση ανα­

πλέον δ εν μπορούσε να καλύψει τις ανά­

γνώριση του Ισραήλ, ενώ ο δ εύτερος ή ­

γκες του.

ταν το φιλόδοξο αρδευτικό πρόγραμμα

Οι ΗΠΑ, πέρα από τον σάλο που προ-

που έθ εσ ε σε εφαρμογή το Ισραήλ. Ο α­

κλήθηκε από την εμπλοκή της Δυτικής

ραβικός κόσμος αποφάσισε να υλοποιή­

Γερμανίας και τα ιορδανικά αιτήματα, εί­

σει ένα αντίστοιχο φιλόδοξο πρόγραμμα

χαν να αντιμετωπίσουν ένα σοβαρότερο

αλλαγής του ρου του ποταμού Ιορδάνη,

θέμα που ανέκυψε στις αραβο-ισραηλι-

ώστε να

νές σχέσεις. Ηδη από τη δεκαετία του

Ισραήλ. Στα τέλη του 1964, σημειώθηκαν

1950, η αμερικανική ηγεσία είχε θέσει σε

αρκετές αψιμαχίες στα υψίπεδα του Γκο-

μη

διέρχεται πλέον

από το

λάν με τα αυριακά στρατεύματα, ενώ η α­ μερικανική πλευρά πίστευε ότι αυτές σι

ΠΙΝΑΚΑΣ ΤΕΧΝΙΚΩΝ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΩΝ CENTURION Mk 5

συγκρούσεις θα μπορούσαν να οδ η γή ­

I

M -48A2C

σουν σε έναν πόλεμο με τους Αραβες. Η ΠΛΗΡΩΜΑ

4

4

ΜΗΚΟΣ (m)

9,83 (με το πυροβόλο εμπρός)

8,68 (με το πυροβόλο εμπρός)

επιχείρησε, β ρ έθ η κ ε αντιμέτωπη με πυ­

ΠΛΑΤΟΣ(m)

3,35

3,63

ρά των ισραηλινών αρμάτων που κατέ­

ΥΨΟΣ (m)

2,89

3,08

στρεφαν από μεγάλη απόσταση τα ο χή ­

ΒΑ ΡΟ Σ ΜΑΧΗΣ (kg)

50.728

47.628

76-126 mm 110 mm με κλίση

60 μοιρών στο άνω τμήμα και 61-

συριακή πλευρά προσπάθησε να κατα­ σκευάσει φράγματα, αλλά όσες φορές το

ματα και τον εξοπλισμό. Ο πρωθυπουρ­ γός

Εσκόλ

διαβεβαίωσε τον πρόεδρο

ΘΩΡΑΚΙΣΗ Εμπρόσθιο τμήμα σκάφους

Τζόνσον ότι το Ισραήλ θα επιδείκνυε αυ­

102 mm με κλίση 53 μοιρών στα

τοσυγκράτηση, αλλά α ρ νήθ ηκε να υποσχεθεί ότι δ εν θα κατέφευγε στη χρήση όπλων σε περίπτωση παραβίασης των δι­ καιωμάτων της χώρας στο νερό. Εξίσου σημαντική ήταν και η αντιμε­ τώπιση της Ιορδανίας, την οποία οι ΗΠΑ επιθυμούσαν να διατηρήσουν στην αμε­ ρικανική σφαίρα επιρροής, χωρίς όμως να διαταράξουν και τις σχέσεις με το

κάτω τμήμα 51 mm

76 mm

Οπίσθιο τμήμα σκάφους

17 mm

25-41 mm

Ανω τμήμα σκάφους

38 mm

57 mm

Κάτω τμήμα σκάφους

17 mm

25-38 mm

Ασπίδιο πυροβόλου

152 mm

114 mm

Εμπρόσθιο τμήμα πύργου

152 mm

178 mm

Πλευρικό τμήμα πύργου

133 mm

76 mm

Πλευρικό τμήμα σκάφους

Ισραήλ. Τα κύρια αιτήματα της ιορδανι­

Οπίσθιο τμήμα πύργου

κής πλευράς ήταν άρματα μάχης και αε­

ΚΙΝΗΤΗΡΑΣ

51 mm 1x650 hp (στις 2.550 rpm)

1x690 hp (στις 2.800 rpm)

ροσκάφη. Σε ανεπίσημες επαφές με Α μ ε­

βενζίνης, υδρόψυκτος,

βενζίνης, αερόψυκτος, AVI-1790-8

ρικανούς διπλωμάτες, αναφέρθηκαν οι έ­

Rolls Royce Meteor 4B

ντονες πιέσεις από την αιγυπτιακή πλευ­

ΣΥΣΤΗΜΑ ΜΕΤΑΔΟΣΗΣ

Merrit-Brown Z51R

CD-850-5 (με δύο σχέσεις για

ρά για την προμήθεια εξελιγμένων σοβιε­

ΤΗΣ ΚΙΝΗΣΗΣ

(με πέντε σχέσεις για την

την εμπρόσθια κίνηση και μία για

τικών όπλων. Οι ΗΠΑ επέλεξαν να ακο­

εμπρόσθια κίνηση και δύο για

την όπισθεν)

λουθήσουν, για μία ακόμη φορά, τη μέση

την όπισθεν)

οδό, ώστε να διατηρήσουν τις εύθρα υ­

ΠΟΣΟΤΗΤΑ ΚΑΥΣΙΜΟΥ

550 It σε δύο δεξαμενές

1.268 It

εκατέρωθεν του κινητήρα

στες ισορροπίες στην περιοχή και να μη διαταράξουν τα αμερικανικά πετρελαϊκά

Ε Μ Β ΕΛ ΕΙΑ ΣΕ ΟΔΟ (km)

100

258

συμφέροντα. Ο πρόεδρος Τζόνσον απο­

ΜΕΓΙΣΤΗ ΤΑΧΥΤΗΤΑ (km/h)

34,6

48

φάσισε την πώληση αρμάτων στην Ιορδα­

ΕΔΑΦΙΚΗ ΠΙΕΣΗ (kg/cm*)

0,9

0,84

νία, αλλά «ενθά ρ ρ υνε» τον Ιορδανό η γέ­

ΤΑΦΡΟΣ (m)

3,35

2,59

τη να προχωρήσει στην προμήθεια αερο­

ΥΔΑΤΙΝΟ ΚΩΛΥΜΑ (m)

1,45

1,01

σκαφών από ευρωπαϊκές πηγές. Η αμερι­

ΚΑΘΕΤΟ ΕΜΠΟΔΙΟ (m)

0,914

0,914

κανική

ΑΠΟΣΤΑΣΗ ΑΠΟ ΤΟ

0,50

0,42

πρόταση

επικεντρωνόταν

στην

προμήθεια Μ-48 σε ένα σχετικά μεγαλύ­

ΕΔΑΦΟΣ (m)

τερο χρονικό διάστημα από ό,τι επιθυ­

ΟΠΛΙΣΜΟΣ

1x20 p d rQ F Tk Mk 1

1x90 mm Μ41 + 1x0,50 in Μ2ΗΒ

μούσε η ιορδανική πλευρά. Μετά από

(65 βλήματα) + 2x0,30 in

(1.360 φ.α.ό.) στον πύργο

διαπραγματεύσεις, η ιορδανική πλευρά

Browning (ένα συζυγές και

και 1x0,30 in Μ37 συζυγές

α π οδέχθηκε την προμήθεια 100 Μ-48, με-

ένα για τον αρχηγό) με συνολική

(5.950 φ.α.ό.)

ταφέροντας σε μελλοντικό στάδιο αιτή­ ματα για την παροχή πρόσθετων αρμάτων-αεροσκαφών,

ενώ παράλληλα

αναχορηγία 3.600-4.250 φυσίγγια ΟΡΙΑ ΑΝΥΨΩΣΗΣ

+18 ως -10 μοίρες

+19 ως -9 μοίρες

δε-

ομ ε ύ θ η κε ότι δ εν θα ανέπτυσσε τα άρμα­ τα στη Δυτική Ο χθη.

Αρματα Centurion κατά τη διάρκεια άσκησης στη δεκαετία του 1960. Το Ισραήλ απέκτησε Centurion από διάφορες πηγές, με κύριο προμηθευτή τη Βρετανία. Η είσοδος των αρμάτων σε υπηρεσία συνοδεύτηκε από αρκετά προβλήματα που σύντομα ξεπεράστηκαν. Η αρχική γνωμάτευση ήταν ότι «τα άρματα ήταν κατάλληλα για τους εγγλέζικους κήπους παρά για την έρημο Νεγκέβ». Εκσυγχρονισμένα με πετρελαιοκινητήρα AVDS-1790-2A και σύστημα μετάδοσης της κίνησης Allison CD-850-6, στα πρότυπα των αναβαθμισμένων Μ-48 Patton, εξελίχθηκαν σε κορυφαία άρματα.

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ 1 9 1

Η ΠΑΡΑΜΕΤΡΟΣ ΤΠΝ CHIEFTAIN Το πρόγραμμα απόκτησης των Chieftain αποτέλεσε μια ενδιαφέρουσα πτυχή στις σχέσεις του Ισραήλ και της Βρετανίας. Στα μέσα της δεκαετίας του 1960, το Ισραήλ α­ ναζητούσε ένα νέο άρμα και εξέτασε το βρετανικό Chieftain και το γαλλικό ΑΜΧ-30. Η Γαλλία υπήρξε αξιόπιστος προμηθευτής, αλλά η σχεδίαση του ΑΜΧ-30 δεν ήταν συμβατή με τις ισραηλινές απαιτήσεις για θωράκιση και ισχύ πυρός. Το ΑΜΧ-30 είχε σχεδιαστεί με βασική παράμετρο την ευκι­ νησία. Η προκαταρκτική συμφωνία, με την έγκριση του βρετανικού Υπουργείου Εξω­ τερικών, ανάμεσα στις δύο χώρες προέβλεπε ότι το Ισραήλ θα αποκτούσε την ά­ δεια παραγωγής του Chieftain. Η αρχική φά­ ση θα προέβλεπε τη συναρμολόγηση των αρμάτων με συλλογές από τη Βρετανία. Η ισραηλινή πλευρά θα συμμετείχε στην ε­ ξέλιξη του άρματος, αναβαθμίζοντας τις δυνατότητες ανάπτυξης σε περιβάλλον ε­ ρήμου, και θα επωμιζόταν τμήμα του ανα­ πτυξιακού κόστους του προγράμματος. Στις αρχές του 1967, δύο Chieftain Mk 2 έφθασαν στο Ισραήλ για δοκιμές, αλλά τον Ιούνιο ξεκίνησε ο αραβο-ισραηλινός πόλε­ μος των Εξι Ημερών. Το βρετανικό Υπουρ­ γείο Εξωτερικών απαίτησε τη μεταφορά των δύο αρμάτων από την έρημο Νεγκέβ μακριά από τα σύνορα, ώστε να αποφύγει τις κατηγορίες των Αράβων για συνεργα­ σία με το Ισραήλ. Και έλαβε από το Ισραήλ μια εκπληκτική απάντηση: «Μην ανησυχεί­ τε, μετακινήσαμε τα σύνορα»! Οι Ισραηλινοί πραγματοποίησαν εκτεταμένες δοκι­ μές στην έρημο. Εκτιμάται ότι συνολικά τέσσερα άρματα συμμετείχαν στις δοκι­ μές. Στις 17 Οκτωβρίου 1968, πραγματο-

ποιήθηκε επίσημη πρόταση προς τη βρε­ τανική κυβέρνηση για την αγορά των Chieftain. Τον Απρίλιο του 1969, μια αντι­ προσωπεία επισκέφθηκε τις εγκαταστά­ σεις της ROF και της Vickers Armstrong για να μελετήσει τις μεθόδους παραγωγής. Στους κόλπους της βρετανικής κυβέρ­ νησης επήλθε διχογνωμία ανάμεσα στο Υπουργείο Αμύνης, το οποίο υποστήριζε την πώληση, και στο Υπουργείο Εξωτερι­ κών, το οποίο αντιτίθετο λόγω πολιτικών αιτιών. Τελικά, τον Δεκέμβριο του 1969, το Ισραήλ ενημερώθηκε ότι το αίτημά του για την αγορά των Chieftain είχε απορριφθεί και πως τα άρματα δοκιμών θα έπρεπε να επιστρέφουν στη Βρετανία. Οι δύο χώρες ενεπλάκησαν σε μια δι­ πλωματική διελκυστίνδα μετά τη βρετανι­ κή απόφαση για την άρνηση της πώλησης των Chieftain. Το Ισραήλ αρνήθηκε να πα­ ράσχει τα δεδομένα από τις δοκιμές των Chieftain σε θερμό περιβάλλον και η βρετα­ νική πλευρά, σε μια προσπάθεια να απο­ κτήσει τα σημαντικά δεδομένα, ανέφερε ότι η τελική απόφαση θα καθυστερούσε για ένα έτος. Επίσης, η Βρετανία άσκησε βέτο στην αμερικανική πλευρά, ώστε να α­ ποτρέψει την προμήθεια αμερικανικών αρμάτων και έτσι το Ισραήλ να παραμείνει δέσμιο των βρετανικών επιλογών. Η διαμά­ χη με τη Βρετανία έπληξε ανεπανόρθωτα τις σχέσεις των δύο χωρών. Υπήρξε η στα­ γόνα που ξεχείλισε το ποτήρι με αποτέλε­ σμα το Ισραήλ να στραφεί αποκλειστικά στις ΗΠΑ για την προμήθεια αρμάτων, ενώ παράλληλα έθεσε σε εφαρμογή το πρό­ γραμμα ανάπτυξης του εγχώριου άρματος Merkava.

Η

κυβέρνηση

του

πρωθυπουργού

Εσκόλ χειρίστηκε με λεπτότητα το θέμα της πώλησης των Μ-48 στην Ιορδανία, ε κ­ φράζοντας την πεποίθησή της ότι θα μπορούσε να διαχειριστεί μια τέτοια πώ­ ληση υπό δύο βασικές προϋποθέσεις: η πρώτη ήταν η διατήρηση των Μ-48 στην ανατολική όχθη του Ιορδάνη και η δ εύ τε ­ ρη η πώληση αρμάτων από τις ΗΠΑ, εφόσον πλέον είχε χαθεί το κανάλι π ρομήθει­ ας με τη Δυτική Ευρώπη. Τον Φ εβ ρ ο υ ά ­ ριο του 1965, δύο ειδικοί απεσταλμένοι του π ροέδρου Τζόνσον μετέβησαν στο Ισραήλ για διαπραγματεύσεις με την ισραηλινή ηγεσία. Οι απεσταλμένοι είχαν ε­ ξουσιοδοτηθεί για να αναφέρουν πως η αμερικανική πλευρά θα μπορούσε να ε­ ξετάσει μια σειρά απευθείας πωλήσεων προς το Ισραήλ υπό τον όρο η ισραηλινή πλευρά να προβεί σε μια σειρά ανταλλαγ­ μάτων. Σε αυτά περιλαμβάνονταν η σιω­ πηρή αποδοχή του Ισραήλ στην πώληση όπλων προς την Ιορδανία, η υποστήριξη της κυβέρνησης Τζόνσον στο εσωτερικό των ΗΠΑ και η δέσμευση της χώρας ότι δ εν θα ανέπτυσσε πυρηνικά όπλα και δεν θα προχωρούσε σε ένα προληπτικό πλήγ­ μα που να σχετίζεται με τα ύδατα του Ιορ­ δάνη

ποταμού.

Ο

π ρόεδρος

Τζόνσον

γνώριζε ότι ήταν μη ρεαλιστικό να περι­ μένουν ότι το Ισραήλ θα συμφωνούσε στα αμερικανικά αιτήματα. Η απάντηση της ισραηλινής πλευράς ήταν αναμενό­ μενη. Αποδεχόταν την αμερικανική προ­ μήθεια όπλων στην Ιορδανία με την προ­ ϋπόθεση της απευθείας πώλησης όπλων από τις ΗΠΑ. Προς τον παρόν, δ εν θα προχωρούσε στην παραγωγή πυρηνικών όπλων, αλλά δ εν θα εγκατέλειπε την ιδέα κατασκευής τους. Για το θέμα των νερών ανέφερε ότι θα εξαντλούσε τα ειρηνικά μέσα διευθέτησης, προτού προχωρήσει σε δραστικά μέσα. Το αποτέλεσμα των διαπραγματεύ­ σεων ήταν η υπογραφή ενός μνημονίου, στις 10 Μαρτίου 1965, ανάμεσα στις δύο χώρες με βάση κατά κύριο λόγο τις ισραηλινές θέσεις. Το Ισραήλ διαβεβαίωσε ότι δ εν θα αποτελέσει την πρώτη χώρα που θα αποκτήσει πυρηνικά όπλα στην περιοχή. Οι ΗΠΑ επιβεβαίωσαν την πώ­ ληση αρμάτων υπό ευνοϊκούς οικονομι­ κούς όρους, καθώς και την ολοκλήρωση του προγράμματος προμήθειας αρμά­ των το οποίο πάγωσε με την αποχώρηση της Δυτικής Γερμανίας. Παράλληλα, οι ΗΠΑ ενημέρω σαν τις κυ βερ νή σ εις της

Η απόκτηση των Patton από το Ισραήλ εξελίχθηκε σε μια τεράστια διπλωματική διελκυστίνδα ανάμεσα σε ΗΠΑ και Δυτική Γερμανία. Μέχρι την έναρξη του πολέμου του 1967, το Ισραήλ είχε εντάξει στο δυναμικό του 250 τέτοια άρματα και στη συνέχεια αύξησε δραματικά τον αριθμό τους σε υπηρεσία. Στη φωτογραφία, ένα M-48A2C με τον χαρακτηριστικό πυργίσκο για τον αρχηγό με το πολυβόλο των 0,50 in.

9 2 I ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ

Αιγύπτου και Ιορδανίας για το θ έμ α της συμφωνίας. Στις 29 Ιουλίου 1965, οι δύο πλευρές συμφώνησαν στην πώληση 210 Μ-48 (110 M-48A2C και 100 Μ-48Α1) στο Ισραήλ σε

συνδυασμό

με συλλογές αναβάθμισης

για πυροβόλα των 105 mm, συνολικής α­ ξίας 34 εκατομμυρίων δολαρίων, σηματο­ δοτώντας την έναρξη μιας σειράς προ­ γραμμάτων τα οποία μπορούσαν να χ ρ η ­ σιμοποιηθούν για επιθετικούς σκοπούς. Μετά το πρόγραμμα των Μ-48, ακολούθη­ σαν τα προγράμματα πώλησης των αερο­ σκαφών

Α-4

Skyhawk

(48)

και

F-4E

Phantom (50). Πίσω από αυτά τα προγράμ­ ματα, διαφαινόταν η αμερικανική π ρόθε­ ση να αποκτήσει επιρροή στην ισραηλινή κυβέρνηση και να αποτρέψει έναν νέο πόλεμο, καθιστώντας το Ισραήλ περισσό­ τερο μετριοπαθές. Τα μεταγενέστερα γ ε­ γονότα πιθανότατα δικαίωσαν την αμερι­ κανική θέση. Η κυβέρνη ση του πρωθυ­ πουργού Εσκόλ ξεκίνησε τον πόλεμο των Εξι Ημερών τον Ιούνιο του 1967, μόνο εφόσον είχε λάβει σιωπηρά το «πράσινο φως» από τις ΗΠΑ, οι οποίες είχαν αποτύχει να επιλύσουν διπλωματικά την κρίση μεταξύ των δύο πλευρών. Τον Μάιο του 1967, το Ισραήλ ήλθε σε συμφωνία με τις ΗΠΑ για την πώληση έως 400

πετρελαιοκινητήρων

Continental

AVDS-1790-2A των 750 hp (σε συνδυασμό με αυτόματο σύστημα μετάδοσης της κί­

Κοντινή όψη της γραμμής μετατροπής των Sherman στα αξιόμαχα Μ-51. Το σκάφος βασίζεται στα Μ4Α1, ενώ διακρίνονται τα οριζόντια συστήματα ανάρτησης HVSS. Εξαιτίας των αναγκών σε συστήματα HVSS, ειδικές ομάδες χτένιζαν τους ευρωπαϊκούς χώρους απόθεσης παλαιών αρμάτων για τον εντοπισμό Sherman με το σύστημα HVSS. Από τα παλαιά άρματα, οι ομάδες απέκοπταν τα συστήματα ανάρτησης, τα οποία στη συνέχεια αποστέλλονταν στο Ισραήλ για τη γραμμή μετατροπής. Σε σχέση με τα Sherman, το βάρος των Μ-51 αυξήθηκε κατά περίπου επτά τόννους.

νησης CD-850-6) για τον εκσυγχρονισμό των Centurion, ενώ τα πρώτα αναβαθμι­

ραηλινών Patton με το πυροβόλο των 105

σμένα άρματα ολοκληρώ θηκαν τον Μάιο

mm ξεκίνησε μόλις το 1966 και ο αριθμός

εδραίωση και ανάπτυξη του Σώματος των Τεθωρακισμένων. Εκμετα λλευόμενο την

του 1970. Τις παραμονές του πολέμου

τους ήταν σχετικά μικρός μέχρι την έ­

ταχέως αναπτυσσόμενη εγχώρια βιομη­

των Εξι Ημερών, τον Ιούνιο του 1967, το

ναρξη των εχθροπραξιών.

χανία, σε συνδυασμό με την προμήθεια

Ισραηλινό Σώμα Τεθωρακισμένων δ ιέ θ ε ­

αρμάτων από τη Γαλλία, τη Βρετανία και

τε 1.294 άρματα, κατανεμημένα σε 522

ΕΠΙΛΟΓΟΣ

τις ΗΠΑ, το Ισραήλ απέκτησε σημαντικό

Sherman (180 Μ-51), 184 ΑΜΧ-13, 250 Μ-48

ποιοτικό και ποσοτικό προβάδισμα έναντι

και 338 Centurion (άλλη εκδοχή αναφέρει

Κατά τη διάρκεια του πολέμου του

των αντιπάλων του. Το πλεονέκτημα αυ­

385). Η πλειοψηφία των Centurion προήλ­

1967, το Ισραήλ κατάφερε ένα συντριπτι­

τό διατηρήθηκε και ενισχύθηκε και κατά

θ ε από τη Βρετανία. Από τα 250 Μ-48 που

κό πλήγμα στην αραβική πλευρά, χωρίς

τη δεκαετία του 1970, αφού εκτός από

ήταν διαθέσιμα τις παραμονές του πολέ­

ωστόσο να καταφέρει να διασφαλίσει την

την προμήθεια αποκλειστικά πλέον αμε­

μου των Εξι Ημερών, 140 ήταν Μ-48Α1 και

ειρήνη στην περιοχή. Το χρονικό διάστη­

ρικανικών αρμάτων, αναπτύχθηκε και το

110 M-48A2C. Ο επανεξοπλισμός των ισ-

μα 1956-1967 υπήρξε καθοριστικό για την

εγχώριο άρμα Merkava. BO

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Ισραηλινός πρωθυπουργός Λεβί Εσκόλ (25 Οκτωβρίου 1895 -26 Φεβρουάριου 1969), δεξιά, υπήρξε ο πρώτος Ισραηλινός πολιτικός που προσεκλήθη στον Λευκό Οίκο το 1964. Κατείχε το πρωθυπουργικό αξίωμα την περίοδο Ιουνίου 1963-Φεβρουαρίου 1969. Ο

(1) Steven J. Zaloga: TANK BATTLES OF THE MID-EAST WARS-THE WARS OF 1948-1973, Armor At War No 7008, Concord Publications, Hong Kong, 1996. (2) Leland S. Ness: ISRAELI TANK ACQUISITION BETWEEN THE 1956 AND 1967 WARS, Journal of Military Ordnance, Vol.6 No.4, July 1996. (3) Bill Munro: THE CENTURION TANK, The Crowood Press, Wiltshire, 2005. (4) Steven J. Zaloga: ISRAELI TANKS AND COMBAT VEHICLES, Tanks Illustrated No.3, Arms and Armour Press, London, 1983. (5) Robert Manasherob: LIONESS & LION OF THE LINE Vol.1, SablngaMartin Publications, 2007. (6) Francois Verlinden, Willy Peeters, Michael Mass: ISRAELI M4 SHERMAN AND DERIVATIVES, Warmachines No 4, Military Photo File, Verlinden Publications, 1990. (7) Robert Manasherob: CENTURION TANKS OF THE IDF Vol.3, SablngaMartin Publications, 2009. (8) David Rodman: ARMORED BREAKTHROUGH-THE 1965 AMERICAN SALE OF TANKS TO ISRAEL, Middle East Review of International Affairs, Vol.8 No.2, June 2004. (9) Simon Dunstan: THE SIX DAY WAR 1967-SINAI, Campaign No 212, Osprey Publishing, Oxford, 2009. (10) Daniel Petz, Jan Mostek: ISRAELI ARMOUR IN DETAIL, Wings & Wheels Publications, Prague, May 1999.

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ I 9 3

Οι ρωμαϊκές λεγεώνες οπς εσχατιές ιης Ευρώπης Σύγχρονη αναπαράσταση επίκουρου Ρωμαίου ιππέα. Αν και το ιππικό υστερούσε σημαντικά σε ποιότητα αλλά και αριθμό έναντι του πανίσχυρου ρωμαϊκού πεζικού, έπαιξε σημαντικό ρόλο στη νίκη της Ρώμης έναντι των Καληδονίων, στη μάχη του Γοαυπίου όρους.

9 4 1Σ Τ Ρ Α Τ Ι Ο Τ Ι Κ Η Ι Σ Τ Ο Ρ Ι Α

ΑΗΜΗΤΡΗΣ ΚΑΡΑΝΑΤΣΙΟΣ

Η μάχη ίου Γραυπίου opouc, ίο 83 μ.Χ., είναι μια από τις σχετικά αγνωσίες μάχες me ρωμαϊκής ιστορίας. Η νίκη αυιιί ίων Ρωμαίων επί της τρυλής ίων Καληδονίων iouc κατέστησε προσωρινά κυρίαρχους της σημερινής Σκωτίας, ορίζοντας ταυτόχρονα τη μεγίστη επέκταση της ρωμαϊκής ισχύος προς βορρά. Πολύ γρήγορα, όμως, η προσοχή της αυτοκρατορίας οτράιρηκε οε άλλα, πιο σημαντικά πολεμικά μέτωπα, όπως αυτό του Ρήνου, όπου οι επιθέσεις των βαρβαρικών ιρυλών απστελούοαν πολύ μεγαλύτερο κίνδυνο. Οι ρωμαϊκές λεγεώ νες δεν επρόκειτο ποτέ ϋανά να προωθηθούν στις εσχατιές της Ευρώπης.

Τυπικό δείγμα κελτικού ξίφους που βρέθηκε σε ανασκαφή. Λόγω του μεγάλου μήκους τους, τα κελτικά ξίφη ήταν κατάλληλα για θλαστικά πλήγματα, αλλά όχι για νυκτικά, κάτι που τα καθιστούσε εξαιρετικά δύσχρηστα για μάχη σε πυκνό σχηματισμό.

ι πρώτες στρατιωτικές επιχειρήσεις των

Camulodunum,

Ρωμαίων στη Βρετανία πραγματοποιήθη-

Colchester), το σημαντικότερο διοικητικό και οικο­

καν από τον Ιούλιο Καίσαρα, τα έτη 55-54

νομικό κέντρο των Ρωμαίων, καταστράφηκε ολο-

π.Χ., κατά τη διάρκεια της εκστρατείας

σχερώς, ενώ το σύνολο του πληθυσμού σφαγιά­

του τελευταίου στη Γαλατία. Βέβαια, η ει­

στηκε από τους διψασμένους για εκδίκηση Β ρετα ­

σβολή αυτή δ εν απέβλεπε στην παγίωση της ρω­

νούς. Παρόμοια τύχη είχε και η δεύ τερ η σε σημα­

Ο

το

σημερινό

Κόλτσεστερ

μαϊκής κυριαρχίας στην περιοχή, αλλά στην τιμω­

σία ρωμαϊκή πόλη του Λονδινίου (λατ. Londinium -

ρία ορισμένων γηγενώ ν κελτικών φυλών, οι οποίες

το σημερινό Λονδίνο), αλλά και η πόλη του Ουρο-

παρείχαν σημαντική υλική βοήθεια στους Γαλάτες,

λανίου

που αντιστέκονταν σθεναρά στις δυνάμεις του

Ωλμπανζ - St. Albans). Τελικά, για μια ακόμη φορά,

Καίσαρα. Η πρώτη συστηματική και οργανωμένη

οι Ρωμαίοι κατάφεραν να αντιστρέφουν μια δ υσ χε­

(λατ.

Verulamium,

το

σημερινό

Σαιντ

προσπάθεια κατάκτησης της Βρετανίας επιχειρή-

ρέστατη για αυτούς κατάσταση και να βγουν νικη­

θ η κ ε αρκετά χρόνια αργότερα, το 43 μ.Χ., από τον

τές, χάρη στην άρτια στρατιωτική οργάνωση, την

αυτοκράτορα Κλαύδιο (1). Μ έχρι το 50 μ.Χ., οι Ρω­

πειθαρχία αλλά και τη σπάνια στρατηγική ικανότη­

μαίοι είχαν καταλάβει το νότιο και κεντρικό τμήμα

τα του

της Βρετανίας, δηλαδή τη σημερινή Αγγλία, και η

Γαΐου Σουητω νίου Παυλίνου.

στρατιωτικού

διοικητή

της

Βρετανίας,

επιβολή της Pax Romana στις περιοχές αυτές προ­

Παρόλα αυτά, η Βρετανία δ εν έπαυσε να απο-

χωρούσε με οτα θερό ρυθμό. Παρόλα αυτά, τα έτη

τελεί μια από τις πιο «απείθαρχες» επαρχίες της

60-61 μ.Χ., η μεγάλη εξέγερση των Βρετανών, υπό

Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, κάτι που αποδεικνύεται

την ηγεσία της βασίλισσας της φυλής των Σιμενών

από το ότι στην περιοχή συνέχισαν να σταθμεύουν

(λατ. Iceni) Βο υ δο ύ ικα ς (λατ. B u d ic ca - Μπουντίκα,

τέσσερις επίλεκτες λεγεώνες: η II Augusta, η XIV

και όχι η λα νθα σμένη απόδοση Βοαδίκεια) λίγο έ-

Gemina, η X X Valeria Victrix και η IX Hispana. Μετά το

λειψε να θ έσ ει τέρμα στη ρωμαϊκή κυριαρχία στην

63 μ.Χ., διαφάνηκε πως βασική επιδίωξη της Ρώμης

περιοχή.

στην περιοχή ήταν κυρίως η διατήρηση των ήδη

Η

πόλη

του

Κα μουνλοδούνου

(λατ.

κεκτημένω ν και όχι η περαιτέρω εξάπλωσή της στο βόρειο και ανατολικό τμήμα της Βρετανίας.

Ο

βασικότερος

παράγοντας

που συνέβαλε σε αυτό ήταν η ρευστή και ασταθής πολιτική και οικονομική κατά­ σταση στην οποία εισήλθε η αυτοκρατο­

0

Κάλγακος ομιλεί στους πολεμιστές του, λίγο πριν την αποφασιστική μάχη του Γοαυπίου όρους, προσπαθώντας να εξυψώσει το ηθικό τους. Κατά πάσα πιθανότητα, ο Κάλγακος δεν υπήρξε αληθινό ιστορικό πρόσωπο, αλλά αποτελεί αποτέλεσμα της φαντασίας του ιστορικού Τάκιτου.

ρία, κατά τα τελευταία χρόνια της η γεμ ο ­ νίας του Νέρωνα (63-68 μ,Χ.). Τα μεγαλεπήβολα και πολυδάπανα δημόσια έργα

παυσαν να μισθοτροφοδοτούνται, διότι ό ­

του, αλλά και η άκρως προκλητική και

λοι οι κρατικοί πόροι διοχετεύοντα ν πλέον

σπάταλη προσωπική του ζωή είχαν αδειάσει τα αυτοκρατορικά ταμεία, καθιστώντας αδύ νατη τη χρημα τοδότηση νέων στρατιωτικών ε πιχειρήσεων για την κατάκτηση νέων εδαφών. Επι πλέον, το 66 μ.Χ., στο άλλο άκρο της αυτοκρατορίας,

στην εμφύλια διαμάχη, και αποδυναμώθη­ καν. Το ίδιο έτος, ο διοικητής της X X Valeria Victrix Μ άρκος Ρώσκιος Καίλιος, δυσαρεστημένος από την κατάσταση που είχε διαμορφωθεί, στασίασε εναντίον του άβουλου Τρεβελλίου, με αποτέ­

στην Ιουδαία, ξέσπασε η μεγάλη εξέγερση των Ιουδαίων, η ο ­

λεσμα ο τελευταίος να εγκαταλείψει εσπευσμένα τη Βρετανία,

ποία διήρκεσε επτά ολόκληρα έτη και απασχόλησε ισχυρές

φ οβούμ ενος για την ίδια του τη ζωή.

στρατιωτικές δυνάμεις (τέσσερις λεγεώ νες) (2). Ενώ λοιπόν η

Τη θέσ η του ανέλαβε ο αρκετά ικανότερος Μ άρκος Βέτ-

προσοχή της Ρώμης ήταν στραμμένη στα ανατολικά της σύνο­

τιος Βολανός, ο οποίος αμέσως β ρ έ θ η κ ε αντιμέτωπος με τη

ρα, η διοίκηση της Βρετανίας α φ έθηκε στα χέρια ενός ανίκα­

δύσκολη κατάσταση που είχε αρχίσει να διαμορφώνεται για τα

νου διοικητή, του Μ άρκου Τρεβελλίου Μαξίμου. Ο γηραιός αυ­

ρωμαϊκά συμφ έροντα στο βόρειο τμήμα της επαρχίας της

τός ευγενής, αν και διέθετε πολύ μικρή στρατιωτική εμπειρία,

Βρετανίας, στα εδάφη της φυλής των Βριγάντων (σημερινά σύ­

είχε υπό τις άμεσες διαταγές του το σύνολο των ρωμαϊκών δ υ ­

νορα Αγγλίας-Σκωτίας), εξαιτίας του εμφυλίου πολέμου που εί­

νάμεων της επαρχίας. Το 69 μ.Χ., μετά την αυτοκτονία του Ν έ­

χε ξεσπάσει ανάμεσά τους. Η βασίλισσα των Βριγάντων, Καρτι-

ρωνα (68 μ.Χ.), οι συγκρούσεις μεταξύ των ανταπαιτητών του

μανδούα (λατ. Cartimandua), από τα πρώτα χρόνια της εισβολής

θ ρ όνου βρίσκονταν στην κορύφωσή τους, κάτι το οποίο, όπως

του Κλαυδίου, είχε συμμαχήσει με τους Ρωμαίους, καθιστώ­

ήταν φυσικό, είχε αρνητικές επιπτώσεις στην πειθαρχία και τη

ντας το βασίλειό της υποτελές στον Ρωμαίο αυτοκράτορα. Α υ­

συνοχή του ρωμαϊκού στρατού. Οι λεγεώ νες της Βρετανίας έ-

τή, μάλιστα, είχε παραδώσει στους Ρωμαίους τον αρχηγό της

Αποψη του λόφου Μπένακι, στη βορειανατολική Σκωτία. Σύμφωνα με την επικρατέστερη εκδοχή, αποτελεί τον τόπο όπου έλαβε χώρα η μάχη του Γοαυπίου όρους το 83 μ.Χ., μεταξύ των Ρωμαίων και του συνασπισμού των Καληδονίων.

9 6 1 ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ

φυλής των Κατουελλανών (λατ. Catuvellauni) Καράτακο (λατ. Caratacus), ο οποίος είχε αντισταθεί λυσσα­ λέα στους εισβολείς και είχε καταφύγει στο βασίλειό της ζητώντας άσυλο, μετά την οριστική ήττα του. Η

Προτομιj του αυτοκράτορα Τίτου Φλαβίου Βεσπασιανού. Η πλήρης κατάκτηση της Βρετανίας τέθηκε σε πρώτη προτεραιότητα από τον ίδιο αλλά και από τους γιους και διαδόχους του, Τίτο και Δομιτιανό (Μουσείο Πούσκιν, Μόσχα).

συμμαχία με τους Βρίγαντες, ήταν ύψιστης στρατη­ γικής σημασίας για τους Ρωμαίους, διότι με αυτόν

κητής Βέττιος, αλλά και ο διοικητής της X X Valeria

τον τρόπο εξασφάλιζαν τα, έως τότε, βόρεια σύνορα

Victrix Ρώσκιος Καίλιος, κατά τη διαμάχη για την αυτο-

της επαρχίας της Βρετανίας από τις επι­ δρομές των φυλών των Δουμνονίω ν και των

Καληδονίων,

που

κατοικούσαν

στην περιοχή της σημερινής Σκωτίας.

κρατορική διαδοχή, είχαν ταχθεί με το μέρος του Βιτελλίου, του αντιπάλου του Βεσπασιανού. Συνεπώς, ο Βέττιος, το 71 μ.Χ., αντικαταστάθηκε από τον Κόιντο Πετίλιο

Η Καρτιμανδούα, το 69 μ.Χ., ή λ θ ε σε

Κερεάλιο, ενώ νέος διοικητής της X X

ρήξη με τον έως τότε σύζυγό της

Valeria Victrix, ορίστηκε ο ικανότατος

Βενούτιο, οπότε και τον χώρισε για

Γναίος Ιούλιος Αγρικόλας. Οι δύο άν­

να παντρευτεί έναν υπηρέτη του,

δ ρ ες είχαν μεγάλη στρατιωτική πείρα

τον Βελλόκατο. Λόγω της ανάρμο­

και μάλιστα είχαν συμμετάσχει ε ν ε ρ ­

στης συμπεριφοράς της Καρτιμαν-

γά στην πάταξη της εξέγερσης της

δούας, η πλειονότητα της

Βουδούικα ς, το 60-61 μ.Χ., ο πρώτος

φυλής

των Βριγάντων τά χθηκε με το μέρος του Βενουτίου, ο οποίος κήρυξε τον πόλεμο στην Καρτιμανδούα και στους συμμάχους της Ρωμαίους και σε σύντομο χρονικό διάστημα ήλεγχε το μεγαλύτερο τμήμα του βασιλείου των Βριγάντων. Ο Βέττιος, το

ως διοικητής της IX Hispana και ο δ ε ύ ­ τερος ως μέλος του προσωπικού επιτελεί­ ου του Σουητωνίου. Ακόμη, η X IV Gemina αντικαταστάθηκε από την ισχυρότερη II Adiutrix, η οποία έως τότε στάθμευε στον Ρήνο. Εχοντας υπό τη διοίκησή του

ίδιο έτος, αποφάσισε να εισβάλει στα εδάφη των Βριγάντων,

δύο λεγεώ νες, την X X Valeria Victrix και την IX Hispana, ο Πετί-

με αντικειμενικό σκοπό τη διάσωση της ζωτικής, για τα ρωμαϊ­

λιος Κερεάλιος εισέβαλε στα εδάφη των Βριγάντων, ε ξο υ δ ετε­

κά συμφέροντα, βασίλισσας Καρτιμανδούας. Αλλωστε, η άσχη­

ρώνοντας αργά και μεθοδικά τις δυνάμεις τους. Ετσι, έως το

μη κατάσταση στην οποία είχαν περιέλθει οι ρωμαϊκές λεγεώ ­

73 μ.Χ., όταν ο Πετίλιος Κερεάλιος ολοκλήρωσε την τριετή θ η ­

νες της Βρετανίας, εξαιτίας της έλλειψης μισθοδοσίας αλλά

τεία του ως διοικητής (triennium), οι Ρωμαίοι είχαν επιβάλει, με

και του εμφυλίου πολέμου, δ εν επέτρεπαν παρατεταμένες

πολύ σκληρό τρόπο, την κυριαρχία τους στα εδάφη των Βριγά-

στρατιωτικές επιχειρήσεις στα εδάφη των εχθρικά διακείμε-

ντων, έως τα σημερινά σύνορα Αγγλίας-Σκωτίας. Με τα βόρεια

νων Βριγάντων. Ετσι, αν και η βασίλισσα Καρτιμανδούα διεσώ-

σύνορα της επαρχίας να είναι πλέον εξασφαλισμένα, ο αντικα­

θη, οι Ρωμαίοι είχαν να αντιμετωπίσουν μια νέα απειλή στα βό­

ταστάτης του Πετιλίου Κερεαλίου, Σέξτος Ιούλιος Φροντίνος,

ρεια σύνορα της επαρχίας της Βρετανίας.

επικεντρώ θηκε στην παγίωση της ρωμαϊκής κυριαρχίας στη

Στα τέλη του 69 μ.Χ., ο Βεσπασιανός κατάφερε να ανέλθει

δυτική Βρετανία, στις περιοχές της σημερινής Ουαλίας. Τα έτη

στον αυτοκρατορικό θρόνο, έπειτα από την οριστική του νίκη

60-61 μ.Χ., ο Σουητώνιος είχε ήδη καταλάβει την Ουαλία, κατα-

επί του έτερ ο υ διεκδικητή, του Βιτελλίου. Η ανάληψη της ε­

στρέφοντας το σημαντικότερο θρησ κευ τικό κέντρο των Κ ελ­

ξουσίας από τον Βεσπασιανό αποτέλεσε ένα ορόσημο για τη

τών, στη νήσο Μόνα (σημερινό Ανγκλση - Anglesey). Παρόλα

Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία. Ο τελευταίος, όντας άτομο με εξαιρε­

αυτά, οι φυλές των Σιλύρων (Silures) και των Ο ρδουίκω ν

τικές πολιτικές και στρατιωτικές ικανότητες, κατόρθω­ σε, πολύ σύντομα, να ανορθώσει την οικονομία και να επαναφέρει τη μαχητικότητα και την πειθαρχία στο ρωμαϊκό στράτευμα. Μ ε τα αυτοκρατορικά ταμεία να είναι πλέον γ ε ­

(Ordovices), δ εν απ οδέχθηκα ν ποτέ τη ρωμαϊκή κυριαρχία και με αιφνιδιαστικές επιθέσεις προκαλούσαν σημα­ ντικές απώλειες στις απομονωμένες ρωμαϊκές φ ρουρές της περιοχής. Με αστραπιαία ταχύτη­ τα, ο κύριος εκφραστής της ρωμαϊκής πει-

μάτα, κατέστη δυνατή η χρημα τοδότηση

θούς, δηλαδή η άρτια οργανωμένη πολεμική

νέων εκστρατειών και στρατιωτικών επι­

μηχανή της Ρώμης, φρόντισε να επιβάλει και

χειρήσεω ν με σκοπό την κατάληψη νέων

σε αυτήν την περιοχή την περίφημη Pax

εδαφών και την εξάπλωση της ρωμαϊκής

Romana. Οταν, το 77 μ.Χ., διοικητής της Β ρ ε ­

κυριαρχίας. Ιδιαίτερη σημασία για τον Βε-

τανίας ανέλαβε ο Γναίος Ιούλιος Αγρικόλας,

σπασιανό, είχε η πλήρης κατάκτηση της

όλα ήταν έτοιμα για την κατάληψη του βορ ειό­

Βρετανίας, διότι είχε ήδη συνδέσει το ό ­

τερου τμήματος της Βρετανίας, του μόνου που

νομά του με αυτή, λόγω της ενεργού συμ­

δ εν βρισκόταν υπό ρωμαϊκή κατοχή. Η περιοχή

μετοχής του στην εισβολή του αυτοκράτορα

αυτή ήταν η άγνωστη και εν πολλοίς α νεξερ εύ­

Κλαυδίου, το 43 μ.Χ. Αλλωστε, τόσο ο ίδιος,

νητη Καληδονία (σημερινή Σκωτία).

όσο και η μετέπειτα δυναστεία των Φλαβίων, της οποίας υπήρξε ιδρυτής, είχαν ανάγκη από μια εντυπωσιακή στρατιωτική επιτυχία, η οποία θα τους καθιστούσε ευρύτερα απ οδεκτούς και α­ γαπητούς στα λαϊκά στρώματα της Ρώμης. Η πρώτη κίνηση του νέου αυτοκράτορα ήταν η τοποθέτηση ικανών και έμπιστων ατόμων στις ανώτατες διοικητικές και στρατιωτικές θέσεις της επαρχίας της Βρετανίας. Ο έως τότε διοι-

Προτομή του Ρωμαίου αυτοκράτορα Δομιτιανού. Σύμφωνα με ορισμένες ιστορικές πηγές, κατόπιν διαταγής του, ο Αγρικόλας δηλητηριάστηκε και πέθανε, το 93μ.Χ. Ο Δομιτιανός, φοβόταν την αυξανόμενη δύναμη και το γόητρο που είχε αποκτήσει ο Αγρικόλας, λόγω των επιτυχημένων στρατιωτικών επιχειρήσεων στη Βρετανία (Μουσείο Καπιτωλίου, Ρώμη).

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ I 9 7

παυοαν να τους δημιουργούν σημαντικά προβλήματα με αιφνι­

Σχεδίαση χάρτη: Παρασκευή Ευγενικού/ΓΝΩΜΩΝ

Εκδοτική 2012

διαστικές επιδρομές, αλλά και με την παροχή υλικής βοήθειας

Κ

Κ Ι Κ

προς τις συγγενικές τους κελτικές φυλές της νότιας Β ρ ετα ­

2η γραμμή πεζικού

0 Ιππικό

νίας οι οποίες προσπάθησαν να αντισταθούν στον κατακτητή.

ΚΙ

Κ Ι Κ Ι ΚΙ

Εκείνη την εποχή, αρχηγός της φυλής των Καληδονίων ήταν ο

Ιππικό

Κάλγακος (Calgacus), υπό την ηγεσία του οποίου συνασπίστη­

1η γραμμή πεζικού

καν πολλές φυλές της βόρειας Βρετανίας, προκειμένου να α­ ντιμετωπίσουν από κοινού την επ ερχόμενη ρωμαϊκή εισβολή. Είναι πιθανότερο, όμως, το όνομα αυτό να μην αντιστοιχεί σε κάποιο πραγματικό ιστορικό πρόσωπο, αλλά στο στρατιωτικό

\

α

αξίωμα του ηγέτη που ορίστηκε επικεφαλής του συνασπισμού

1

των φυλών της Καληδονίας (το όνομα Κάλγακος προέρχεται από την κελτική λέξη calgach, που σημαίνει «άνθρωπος με σπα­

t 1^

Επικουρικό Υ~~ΖΛ ιππικό I

t

t Επικουρικό πεζικό κ κ κ

θί»), Εως τότε, η Καληδονία αποτελούσε έναν άγνωστο και α­ ν εξερεύνητο κόσμο για τους Ρωμαίους, οι οποίοι γνώριζαν ε ­

Γ ~ 7 1 Επικουρικό k £ _ l ιππικό

λάχιστα για τον πληθυσμό της περιοχής και τη μορφολογία του

ν~Ζ7\ Ιππικό

το γεγονός πως πολλοί γεωγράφοι της εποχής θεω ρούσαν πως

εδάφους. Χαρακτηριστικό της άγνοιας που επικρατούσε ήταν

Βαρύ πεζικό Ιππικό I / Ί εφεδρείας L ·— 1

Κ

ΚΙ Κ

εφεδρείας

η Βρετανία δ εν ήταν νησί! Η αλήθεια επιβεβαιώθηκε κατά την εκστρατεία του Αγρικόλα στην Καληδονία, όταν για πρώτη φ ο­ ρά πραγματοποιήθηκε ο περίπλους της σημερινής Σκωτίας

ΥΠΟΜ ΝΗΜ Α

από τον ρωμαϊκά στόλο.

]

Ρωμαίοι

Καληδόνιοι

ΐ

άρμσια

Κατά τα δύο πρώτα έτη της διοίκησής του (77-79 μ.Χ.), ο Αγρικόλας σχεδίασε με υποδειγματικό τρόπο τη μελλοντική ει­

Οι Καληδόνιοι έχουν παραταχθεί κατά μήκος του λόφου Γοαυπίου σύμφωνα με το σχήμα. Το πεζικό σχηματίζει διπλή γραμμή, ενώ στα άκρα τάσσεται το ιππικό. Μπροστά από το πεζικό τάσσονται τα δρεπανηφόρα άρματα. Οι Ρωμαίοι καταφθάνουν στην περιοχή και παρατάσσονται για μάχη. Η κύρια γραμμή μάχης αποτελείται από το επικουρικό πεζικό και το ιππικό, το οποίο λαμβάνει θέση στα άκρα της παράταξης. Σχηματίζεται εφεδρεία, η οποία αποτελείται από ολιγάριθμα διαθέσιμα τμήματα βαρέος πεζικού και ιππικού. (Α) Τα πολεμικά άρματα των Καληδονίων, εφορμούν στο ρωμαϊκό πεζικό.

ΕΙΣΒΟΛΗ ΤΟΥ ΑΓΡΙΚΟΛΑ ΣΤΗΝ ΚΑΛΗΔΟΝΙΑ Σήμερα, δυστυχώς, γνωρίζουμε πολύ λίγα πράγματα για τον πολιτισμό των αρχαίων Καληδονίων. Οι σημαντικότερες α­ ναφορές προέρχονται από Ρωμαίους ιστορικούς και συγγρα­ φείς, με κυριότερο τον ιστορικό Τάκιτο (3), κάτι που μας κάνει να είμαστε επιφυλακτικοί ως προς την ακρίβεια και την αντικειμενικότητά τους. Οπως οι περισσότερες φυλές της Β ρ ετα ­ νίας, έτσι και οι Καληδόνιοι είχαν κελτικές ρίζες, κάτι που φαί­ νεται και από το κελτικής προέλευσης όνομά τους (calet-donia σημαίνει «περιοχή των σκληρών ανθρώπων»). Κατοικούσαν, κυρίως, στις περιοχές της σημερινής κεντρικής Σκωτίας και αποτελούσαν την ισχυρότερη και πολυπληθέστερη φυλή της βόρειας Βρετανίας. Για τον λόγο αυτό, οι Ρωμαίοι χρησιμοποι­ ούσαν τον όρο Καληδόνιοι όταν ήθελα ν να ανα φερθούν και στις υπόλοιπες φυλές της συγκεκριμ ένης περιοχής, όπως οι Βοταδίνοι

(Votadini),

οι

Ταιξάλοι

(Taexali),

οι

Βακομάγοι

(Vacomagi), οι Κορναύιοι (Cornavii), οι Δουμνόνιοι (Dumnonii), οι Κρέωνες (Creones), οι Νοβάντες (Novantae) και οι Βενίκο νες (Venicones). Οι Καληδόνιοι, όντας εχθρικά διακείμενοι έναντι των Ρω­ μαίων από τα πρώτα στάδια της εισβολής στη Βρετανία, δ εν έ-

Σύγχρονη αναπαράσταση Ρωμαίου λεγεωνάριου. Ο συγκεκριμένος φέρει υσσό (pilum). αρθρωτό θώρακα (lorica segmentata), ορθογώνια κυρτή ασπίδα/θυρεό (scutum) και κράνος με παραγναθίδες και καταυχένιο.

9 8 I ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ U TO P IA

σβολή στην Καληδονία. Ιδιαίτερη έμφαση δ ό θ η κε στην άρτια οργάνωση της επιμελητείας και του ανεφοδιασμού των δυνά­ μεων που επρόκειτο να συμμετάσχουν στις στρατιωτικές επι­ χειρήσεις. Η Καληδονία απείχε πολύ από τις μεγάλες πόλεις και τα κέντρα ανεφοδιασμού των Ρωμαίων, τα οποία βρίσκο­ νταν στη νότια Βρετανία (σημερινή Αγγλία). Επιπλέον, λόγω των ελάχιστων πληροφοριών για το έδαφος και τον πληθυσμό

Η ΑΓΝΩΣΤΗ ΤΟΠΟΘΕΣΙΑ ΤΗΣ ΜΑΧΗΣ Η ακριβής τοποθεσία της μάχης του Γραυπίου όρους (Mons Graupius) παραμένει έως και σήμερα άγνωστη και αποτελεί αντικεί­ μενο διαμάχης μεταξύ πολλών ιστορικών. Αυτό συμβαίνει λόγω της γενικής και αόριστης περιγραφής του πεδίου της μάχης από τον Ρωμαίο ιστορικό Τάκιτο, κάτι που έχει ως αποτέλεσμα πολλές τοπο­ θεσίες να ταιριάζουν με αυτήν. Σύμφωνα με την επικρατέστερη εκ­ δοχή, η μάχη έλαβε χώρα στον λόφο Μπέννακι (Bennachie), στην πε­ ριοχή του Αμπερντηνσάιρ (Aberdeenshire) της βορειοανατολικής Σκωτίας. Εκτός από τη μεγάλη ομοιότητα που παρουσιάζει η τοπο­ θεσία με την περιγραφή του Τάκιτου, η λοφοσειρά Μπέννακι ήταν εύκολα προσβάσιμη από όλες τις φυλές της βόρειας Καληδονίας, διότι βρίσκεται σχεδόν στο κέντρο της. Επιπλέον, το πεδίο περιμε­ τρικά της λοφοσειράς είναι επίπεδο, κάτι που ευνοεί την ανάπτυξη και τη δράση πολεμικών αρμάτων, τα οποία αποτελούσαν το σημα­ ντικότερο επιθετικό όπλο των Καληδονίων. Λόγω αυτών των πλεο­ νεκτημάτων, θεωρείται πολύ πιθανό πως οι Καληδόνιοι επέλεξαν

τη συγκεκριμένη τοποθεσία για να αντιμετωπίσουν τον ρωμαϊκό στρατό. Ορισμένοι ιστορικοί πιστεύουν πως η μάχη έλαβε χώρα σε διάφορες άλλες τοποθεσίες, όπως το Κέμπστοουν Χιλ (Kempstone Hill), το Μίγκραιη Χιλ (Megray Hill) και το Γκασκ Ριντζ (Gask Ridge). Αγνωστη, επίσης, παραμένει η ακριβής ετυμολογία του ονόμα­ τος Mons Graupius. Η λέξη mons στα λατινικά σημαίνει «όρος-βουνό». Σύμφωνα με την επικρατέστερη εκδοχή, η λέξη graupius προ­ έρχεται από την αρχαία ουαλική λέξη crip, που σημαίνει «απότομη οροσειρά». Θεωρείται πολύ πιθανό πως ο Τάκιτος, θέλοντας να εκλατινίσει το όνομα της τοποθεσίας, το μετέτρεψε σε Mons Cripius και πως στη διάρκεια του Μεσαίωνα, λόγω κάποιου λάθους κατά την αντιγραφή των έργων του, μετατράπηκε σε Mons Graupius. Αλλοι γλωσσολόγοι πιστεύουν πως το όνομα προέρχεται από την αρχαία ουαλική λέξη crwb, που σημαίνει «καμπούρα» ή από τη γαελική (ένα από τα παρακλάδια της κελτικής γλώσσας) λέξη croib, που σημαίνει «καπούλι αλόγου».

της περιοχής, ήταν άγνωστο το κατά πόσο οι Ρωμαίοι μπορού­

ται στις διοικητικές αλλαγές που σημειώ θηκαν στη

σαν να βασίσουν τη συντήρηση των μεγάλων δυνάμεώ ν τους

Αυτοκρατορία τη συγκεκρ ιμ ένη διετία, λόγω διαδοχικών θανά­

στις παραγωγικές πηγές της ή ακόμη και στη λεηλασία, η οποία

των: του αυτοκράτορα Βεσπασιανού (79 μ.Χ.), αλλά και του δια­

φυσικά αποτελούσε προσφιλή τους τακτική κατά τη διάρκεια

δόχου του Τίτου (81 μ.Χ.). Τελικά την εξουσία ανέλαβε ο δ ε υ τ ε ­

μιας εκστρατείας. Ενας ακόμη λόγος που καθιστούσε επιτακτι­

ρότοκος γιος του Βεσπασιανού, Τίτος Φλάβιος

κή την πολύ προσεκτική και εν δ ελ εχ ή οργάνωση της εκστρα­

Εκμ ετα λλευόμενος την παύση των επιχειρήσεων, ο Αγρικόλας

τείας ήταν το γεγονός πως όλες οι γραμμές εφοδιασμού και ε­

ολοκλήρωσε την κατασκευή πολυάριθμων φρουρίων, ειδικά

πικοινωνιών των Ρωμαίων περνούσαν μέσα από την περιοχή

στην περιοχή του σημερινού ισθμού Φορθ-Κλάιντ (Forth and

των πάντοτε επίφοβων Βριγάντων, τους οποίους η Ρώμη είχε

Clyde). Η συγκεκριμ ένη περιοχή ήταν ύψιστης στρατηγικής ση­

Ρωμαϊκή

Δομιτιανός.

υποτάξει λίγα χρόνια νωρίτερα. Η λύση στο πρόβλημα αυτό δ ό ­

μασίας, διότι αποτελούσε το μοναδικό πέρασμα προς την κε­

θ η κ ε με την κατασκευή ενός μεγάλου φρουρίου στην περιοχή

ντρική και βόρεια Καληδονία. Μ ε τον τρόπο αυτό, παγιώθηκε ο

του σημερινού Καρλάιλ (Carlisle), το οποίο βρίσκεται πολύ κο­

έλεγχος της νοτιοδυτικής Καληδονίας από τους Ρωμαίους, κά­

ντά στα σύνορα Σκωτίας και Αγγλίας. Μ ε τον τρόπο αυτό έγινε

τι το οποίο ήταν απαραίτητο για την επιτυχή έκβαση των μελ­

δυνατός ο αποτελεσματικός έλεγχος της φυλής των Βριγά-

λοντικών στρατιωτικών επιχειρήσεων. Την άνοιξη του 81 μ.Χ., οι

ντων, ενώ εξασφαλίστηκε επίσης ο απρόσκοπτος εφοδιασμός

Ρωμαίοι εισέβαλαν και κατέλαβαν τη σημερινή περιοχή του

και οι επικοινωνίες του ρωμαϊκού στρατού.

Γκάλογουαιυ (Galloway - νοτιοδυτική Σκωτία), όπου κατοικούσε

Την άνοιξη του 79 μ.Χ., οι Ρωμαίοι εισέβαλαν στη νότια Καληδονία, όπου κατοικούσαν οι φυλές των Δουμνονίων, των

τιας Καληδονίας.

συ­

αρτιότερη πολεμική μηχανή εκείνης της εποχής, δ εν προέβαλαν ιδιαίτερη αντίσταση και δήλωσαν υποταγή στον αυτοκρά-

Ν

τορα της Ρώμης. Ετσι, η προέλαση συνεχίστηκε απρόσκοπτα προς βορρά και έως το φθινόπωρο του ίδιου έτους, όταν οι

έως τον σημερινό ποταμό Ταίυ (Tay), καταλαμβάνοντας τις πε­ ριοχές της σημερινής νοτιοδυτικής Σκωτίας. Παρά την έως τό­

Ν

ι

Γ t

Επικουρικό Γ~/1 ιππικό ’

τε επιτυχημένη έκβαση της εισβολής, ο Αγρικόλας ανέστειλε τις επιχειρήσεις, έως το 81 μ.Χ. Το γεγονός αυτό ίσως οφείλε-

Το ρωμαϊκό πεζικό εξουδετερώνει τα πολεμικά άρματα των Καληδονίων τα οποία τρέπονται σε άτακτη φυγή. Επειτα επιτίθεται στην πρώτη γραμμή του πεζικού των Καληδονίων, το οποίο έχει κατέλθει στις παρυφές του Γραυπίου λόφου. Το ρωμαϊκό πεζικό πιέζει αφόρητα την πρώτη γραμμή του πεζικού των Καληδονίων, το οποίο αρχίζει να υποχωρεί (Β). Ταυτόχρονα, το ρωμαϊκό ιππικό, συντρίβει το αντίστοιχο καληδονιακό (Γ) -δεξιά και αριστερή πτέρυγα, το οποίο εγκαταλείπει το πεδίο της μάχης. Η δεύτερη γραμμή του πεζικού των Καληδονίων παραμένει στην κορυφή του λόφου. Η δεύτερη γραμμή του πεζικού των Καληδονίων επιχειρεί κυκλωτική κίνηση (Δ). Η εφεδρεία του ρωμαϊκού ιππικού επεμβαίνει, αποτρέποντας την κυκλωτική κίνηση της δεύτερης γραμμής του πεζικού των Καληδονίων (Ε). Στις τάξεις των τελευταίων επικρατεί πανικός. Το ρωμαϊκό ιππικό καταδιώκει τους ατάκτως υποχωρούντες Καληδονίους.

\

Ιππικό \ / \

στρατιωτικές επιχειρήσεις έπρεπε να παύσουν αναγκαστικά λόγω του επερχόμενου χειμώνα, οι Ρωμαίοι είχαν προω θηθεί

2η γραμμή πεζικού \

/ / ' ^ 1 ·

/

1X1 1X1 D*CI \ Δ \ 1η γραμμή πεζικού

/*

s r

✓■Ι |ΤΤΤΤΙΚ0

ι 1

[χΗ ίΧ Ί ΙΧ Ι j t Γ * V~P*\ Επικουρικό y 1^-—1ιππικό Βί 4 / \ £>3 C>3 [X ] / \ / \ Επικουρικό πεζικό / Ε Λ1 /1 Ε > >

1

Ιππικό r-—yi εφεδρείας L ·— 1

Υ~ΖΛ Ιππικό

L ·—

1εφεδρείας

Βαρύ πεζικό

^

]

Ρωμαίοι

IS I Κ Ι

]

Καληδόνιοι

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ I 9 9

Εκδοτική 2012

νειδητοποιώντας την αδυναμία τους να αντιπαρατεθούν στην

Σχεδίαση χάρτη: Παρασκευή Ευγενικού/ΓΝΩΜΩΝ

Σελγοβών (Selgovae) και των Βοταδίνων. Οι φυλές αυτές,

η φυλή των Νοβάντων, ολοκληρώνοντας την κατάληψη της νό­

Τ/-~ι.^ KOÖJSIAYIOI

/

ΒΑΚΟΜΑΓΟΙ

1

Γραύπιο όρος Λόφος MrriwaKi

ΤΑΙΞΑΛΟΙ,

(Α) Τα ερείπια ενός ρωμαϊκού οχυρού στην περιοχή του Περθ (Perth) της Σκωτίας. Με την κατασκευή ενός καλά μελετημένου δικτύου οχυρών, οι Ρωμαίοι διασφάλιζαν τον αποτελεσματικό έλεγχο μεγάλων περιοχών, καθώς και τον απρόσκοπτο ανεφοδιασμό και τις επικοινωνίες των στρατιωτικών τους δυνάμεων.

Β Ο ΤΑΔΙΝ Ο ί άλογοι^

ΣΕΛΓΟΒΕΣ

(Β) Ανακατασκευή ξύλινης κατοικίας της φυλής των Καληδονίων (crannog). Οι σημαντικότεροι οικισμοί των Καληδονίων βρίσκονταν στα παράλια της θάλασσας ή στις όχθες των πολυάριθμων λιμνών της σημερινής Σκωτίας.

Στις αρχές του 83 μ.Χ., ήταν πλέον εμφανές πως η ιδιότυπη αντίσταση των Καληδονίων απαιτούσε άμεση αλλαγή στρατη­ γικής από τον Αγρικόλα. Η κατάκτηση της Καληδονίας έπρεπε να γίνει όσο το δυνατόν γρηγορότερα, διότι ο πόλεμος φθοράς δρ ούσ ε σε βάρος των Ρωμαίων. Ετσι, οι χερσαίες δυνάμεις άρ­ :ιμ ε ν ο ι

χισαν να προωθούνται ταχύτατα προς βορρά, κατά μήκος των ανατολικών ακτών της Καληδονίας. Μ ε τον τρόπο αυτό, ο Αγρι-

Ιυρολάνιον ΜΥΡΕΣ

κόλας απ οδέχθηκε τον κίνδυνο της μεγάλης επιμήκυνσης των γραμμών ανεφοδιασμού, τον οποίο ανέλαβε να φ έρει σε πέρας

ΙΛΛΑΝί

το ρωμαϊκό ναυτικό, ακολουθώ ντας δια θαλάσσης την προώ­ Λονδίνϊσν

θηση των χερσαίων δυνάμεων. Επιπλέον, ο στόλος άρχισε να πραγματοποιεί αιφνιδιαστικές επιδρομές στους παράλιους οι­ κισμούς της ανατολικής και βόρειας Καληδονίας, προκαλώ­ ντας μεγάλες καταστροφές. Πολύ σημαντικότερος, όμως, ή ­ ταν ο ψυχολογικός αντίκτυπος των επιδρομών αυτών στους

Η Βρετανία την εποχή της ρωμαϊκής κατάκτησης. Το πιθανό σημείο της μάχης του Γοαυπίου όρους είναι στη γενικότερη περιοχή του λόφου Μπένακι.

Καληδονίους, οι οποίοι αντιμετώπιζαν, πλέον, έναν ολοκληρω ­ τικό πόλεμο από ξηρά και θάλασσα. Παρόλα αυτά, οι τελευταί­ οι εξακολούθησαν να αποφεύγουν την εκ του συστάδην μάχη με το ρωμαϊκό πεζικό. Η κατάσταση, όμως, για αυτούς είχε αρ­

Την άνοιξη του 82 μ.Χ., οι ρωμαϊκές δυνάμεις άρχισαν να

χίσει να γίνεται εξαιρετικά κρίσιμη, καθώς η προέλαση των ρω­

προωθούνται βόρεια του ποταμού Ταίυ, στην καρδιά της χώ­

μαϊκών χερσαίων δυνάμεω ν προς βορρά συνεχιζόταν α κάθε­

ρας των Καληδονίων. Πολύ σύντομα, βρέθ ηκα ν αντιμέτωποι με

κτη. Η βόρεια Καληδονία αποτελούσε το βασικό κέντρο παρα­

έναν ιδιότυπο ανταρτοπόλεμο από πλευράς Καληδονίων, αντί­

γωγής σίτου και η διαφαινόμενη κατάληψή του από τους ει­

στοιχο του οποίου δ εν είχαν συναντήσει από καμιά άλλη β ρ ε ­

σβολείς θα ήταν καταστροφική. Οι Καληδόνιοι έπρεπε να αντι­

τανική φυλή. Κρίνοντας ορθά, οι Καληδόνιοι απέφευγαν συ­

μετωπίσουν τους Ρωμαίους σε μια αποφασιστική σύγκρουση,

στηματικά να έλ θ ο υ ν σε κατά μέτωπο σύγκρουση με την τ ε ­

διαφορετικά αντιμετώπιζαν το ενδεχόμ ενο της λιμοκτονίας,

λειότερη πολεμική μηχανή του αρχαίου κόσμου, τον άρτια ο ρ ­

κατά τον επερχόμενο χειμώνα. Η «στρατηγική της μέγγενης»,

γανωμένο και εξοπλισμένο ρωμαϊκό στρατό. Οντας γνώστες

από ξηρά και θάλασσα, είχε επιφέρει το επιθυμητό αποτέλε­

της περιοχής τους και εκμετα λλευόμενοι το, κατά κύριο λόγο,

σμα για τον Αγρικόλα, ο οποίος μπορούσε να δώσει τη μάχη

δασώδες και βαλτώδες έδαφος της κεντρικής Καληδονίας, έ ­

που τόσο καιρό επιζητούσε.

στηναν ενέδ ρ ες και κτυπούσαν αιφνιδιαστικά απομονωμένες ρωμαϊκές φ ρουρές και περιπόλους, προκαλώντας α ρκετές α­ πώλειες. Μια ακόμη προσφιλής τακτική των Καληδονίων, ήταν οι νυκτερινές επιθέσεις στους καταυλισμούς που έστηναν οι

Η ΜΑΧΗ ΤΟΥ ΓΡΑΥΠΙΟΥ ΟΡΟΥΣ (8 3 U-X-)

Ρωμαίοι για να διανυκτερεύσουν. Μάλιστα, σε μια τέτοια επί­

Η κρισιμότητα της κατάστασης είχε ως αποτέλεσμα πολλές

θεση, λίγο έλειψε να καταστραφεί η IX Hispana, η οποία γλίτω­

φυλές της κεντρικής και βόρειας Καληδονίας, όπως οι Βενίκο-

σε την τελευταία στιγμή, χάρη στην έγκαιρη επέμβαση του ρω­

νες, οι Ταιξάλοι, οι Βακομάγοι, οι Κορναύιοι και οι Κρέωνες, να

μαϊκού ιππικού. Ολα αυτά επιδρούσαν αρνητικά στην ψυχολο­

τα χθο ύν στο πλευρό των Καληδονίων, προκειμένου να αντιμε­

γία και το φ ρόνημα των Ρωμαίων στρατιωτών, οι οποίοι βρί­

τωπιστεί από κοινού ο ρωμαϊκός κίνδυνος. Συνεπώς, στη μάχη

σκονταν σε μια άγνωστη και α νεξερεύνητη χώρα, αντιμετωπί­

του Γραυπίου όρους (Mons Graupius), οι Ρωμαίοι δ εν αντιμετώ­

ζοντας έναν αόρατο ε χ θ ρ ό που μπορούσε να αιφνιδιάσει και

πισαν μόνο τη φυλή των Καληδονίων, αλλά τον ενιαίο συνασπι­

να κτυπήσει ανά πάσα ώρα και στιγμή.

σμό των ισχυρότερων φυλών της Καληδονίας. Η άποψη αυτή ε-

1 0 0 IΣΤΡΑΤΙΟΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ

ASeSSSPi Ο

ρωμαϊκός στρατός στο πεδίο της μάχης. Η συνεχής και επίπονη εκπαίδευση καθώς και οι άριστες τακτικές στο πεδίο της μάχης τον καθιστούσαν μια ακατάβλητη πολεμική μηχανή.

Σύγχρονη αναπαράσταση κελτικού πολεμικού άρματος. Το άρμα αποτέλεσε βασικό επιθετικό όπλο των Καληδονίων κατά τη μάχη του Γοαυπίου όρους (83 μ.Χ.).

νισχύεται από τον ιστορικό Τάκιτο, ο οποίος αναφέρει πως η

επιθετικό τους όπλο, τις άρτια οργανωμένες και εξοπλισμένες

συνολική δύναμη του συνασπισμού αυτού ανερχόταν σε 30.000

ρωμαϊκές λεγεώνες.

άνδρες. Σήμερα, ο αριθμός αυτός θεωρείται υπερβολικός, κα­

Το ρωμαϊκό επικουρικό πεζικό παρατάχθηκε έναντι του πε­

θώς νεώτερα στοιχεία δείχνουν πως κυμαινόταν μεταξύ 15.000

ζικού των Καληδονίων, με αντίστοιχο σε μήκος μέτωπο. Αυτό

και 25.000 ανδρών. Η συνήθ ης τακτική των Καληδονίων, στην

καθιστούσε τις ρωμαϊκές γραμμές εξαιρετικά αραιές, κάτι που

κατά μέτωπο μάχη, ήταν παρόμοια με αυτή των υπόλοιπων

ερχόταν σε αντίθεση με τον σ υνήθη πυκνό σχηματισμό των

κελτικών φυλών της νότιας Βρετανίας και απείχε πολύ από την

ρωμαϊκών λεγεώνων. Βέβαια, στη συγκεκριμένη περίπτωση,

τυποποιημένη και π ειθαρχημένη ρωμαϊκή προσέγγιση του πο­

αυτός ήταν ο ενδεδ ειγμ ένο ς τρόπος παράταξης, διότι επ έτρε­

λέμου. Παρόλα αυτά, η επιλογή του πεδίου της μάχης αλλά και

πε την ευκολότερη και αποτελεσματικότερη αντιμετώπιση του

η παράταξη των δυνάμεω ν των Καληδονίων δ είχνουν πως υ­

πιο επίφοβου όπλου των Καληδονίων, που ήταν τα δρεπανη-

πήρχε ένα καλά οργανωμένο σχέδιο και από την πλευρά τους.

φόρα πολεμικά άρματα. Το επικουρικό πεζικό, λόγω της μεγα­

Το πεζικό, το οποίο αποτελούσε το μεγαλύτερο τμήμα των δυ-

λύτερης ευκινησίας του αλλά και της αραιής παράταξης, μπο­

νάμεών τους, παρατάχθηκε σε διπλή γραμμή, στο ανώτερο

ρούσε να τα εγκλωβίσει σε απομονωμένους θύλα κες και να τα

τμήμα του Γραυπίου λόφου, ο οποίος δέσποζε σε όλη τη γύρω

εξουδετερώ σει. Το ολιγάριθμο βαρύ πεζικό παρατάχθηκε πίσω

περιοχή. Μ ε τον τρόπο αυτό, οι Καληδόνιοι μπορούσαν να ε­

από το επικουρικό πεζικό, αποτελώντας την εφ εδρεία του. Τέ­

λέγχουν όλες τις κινήσεις των Ρωμαίων, εξασφαλίζοντας ταυ­

λος, το ρωμαϊκό επικουρικό ιππικό, το οποίο υπ ερτερούσε έ-

τόχρονα ένα σημαντικό αμυντικό πλεονέκτημα. Το Βασικό επι­ θετικό όπλο των Καληδονίων, τα πολεμικά άρματα, παρατά­ χθηκα ν στο κατώτερο τμήμα του λόφου, κάτι που τους επέ­ τρεπε να δράσουν με ευκολία στην παρακείμενη πεδιάδα. Τα πολεμικά άρματα αποτελούσαν ένα εξαιρετικά φονικό όπλο και ήταν σε θέση, με την ταχύτητα και την ορμητικότητά τους, να διασπάσουν τις πυκνές γραμμές του αντίπαλου πεζικού. Αν και δ εν συνηθιζόταν από τις κελτικές φυλές, οι Καληδόνιοι το­ ποθέτησαν στους τροχούς πολλών αρμάτων μεγάλες λεπίδες, καθιστώντας τα ακόμη πιο φονικά και αποτελεσματικά. Τέλος, το ολιγάριθμο καληδονιακό ιππικό τοπ οθ ετήθηκε στα άκρα του πεζικού, για να αποτρέψει ε ν δ εχ ό μ εν η περικύκλωσή του. Ενώ οι Καληδόνιοι είχαν καταφέρει να συγκεντρώ σουν το σύνολο των δυνάμεώ ν τους στον τόπο της επικείμενης μάχης, δ εν συνέβη το ίδιο με τους Ρωμαίους. Ο Αγρικόλας, θέλοντας να προελάσει με τη μέγιστη δυνατή ταχύτητα, είχε συγκρ οτή­ σει μια ισχυρή δύναμη αναγνώρισης, αποτελούμενη κυρίως από επικουρικό πεζικό (auxilia), ιππικό και ελάχιστα τμήματα βαρέος πεζικού. Ο κύριος όγκος του ρωμαϊκού στρατού, οι βα­ ριά οπλισμένες λεγεώνες, βρίσκονταν σε απόσταση δεκάδω ν χιλιομέτρων, λόγω της μικρότερης ταχύτητάς τους. Ο συνολι­ κός αριθμός των διαθέσιμων για μάχη δυνάμεω ν εκτιμάται σε 11.000-15.000 άνδρες, εκ των οποίων το πεζικό ανερχόταν σε 8.000-10.000 άνδρες, ενώ η δύναμη του ιππικού σε 3.000-5.000 άνδρες. Συνεπώς, οι Ρωμαίοι ήταν αναγκασμένοι να δώσουν την αποφασιστικότερη μάχη της εκστρατείας χωρίς το βασικό

(Α)Σύγχρονη αναπαράσταση Καληδόνιου πολεμιστή. (Β) Ρωμαίος λεγεωνάριος ο οποίος φέρει δόρυ (hasta). Κατά την αυτοκρατορική περίοδο, το hasta χρησιμοποιείτο αποκλειστικά από το επικουρικό πεζικό (auxilia), ενώ οι λεγεωνάριοι χρησιμοποιούσαν τον υσσό (pilum). Κατά την περίοδο, όμως, των βαρβαρικών επιδρομών του 3ου και 4ου αιώνα μ.Χ., αντικατέστησε πλήρως το pilum, λόγω της μεγαλύτερης αποτελεσματικότητάς του έναντι του ευκίνητου βαρβαρικού ιππικού.

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ 11 0 1

ναντι του καληδονιακού σε ποιότητα και αριθμό, τά χθη κε στα

σε σύγκρουση και με τη δ εύ τερη γραμμή του καληδονιακού

άκρα του πεζικού, έχοντας ως αποστολή την αποτροπή περι­

πεζικού. Λόγω όμως της βαθιάς προέλασής του εντός των ε­

κύκλωσης του ρωμαϊκού πεζικού, αλλά και την προσβολή του

χθρικώ ν γραμμών, είχε απολέσει την πλευρική κάλυψη του ιπ­

ιππικού της αντίπαλης παράταξης. Είναι εμφανές πως ο Αγρι­

πικού, κάτι το οποίο προσπάθησαν να εκμ ετα λλευτούν οι Κα-

κόλας παρέταξε τις δυνάμεις του με τέτοιον τρόπο, ώστε να

ληδόνιοι. Η δεύτερη γραμμή του καληδονιακού πεζικού επιχεί­

είναι εύκολη η γρήγορη μετάβαση από αμυντικό σε επιθετικό

ρησε μια ευρεία κυκλωτική κίνηση, με σκοπό να εγκλωβίσει το

σχηματισμό. Πρωταρχική σημασία είχε η επιτυχής αντιμετώπι­

αντίστοιχο ρωμαϊκό. Ο Αγρικόλας, κατανοώντας την κρισιμότη­

ση της ανα μενόμενης επίθεσης των εχθρικώ ν δρεπανηφόρω ν

τα της κατάστασης, διέταξε την άμεση επέμβαση του εφ εδρ ι­

αρμάτων. Οταν αυτός ο σημαντικός κίνδυνος θα είχε πια εξα-

κού ιππικού, προκειμένου να αποτραπεί η πολύ επικίνδυνη κυ­

λειφθεί, οι ρωμαϊκές δυνάμεις, λόγω της ανώτερης εκπαίδευ­

κλωτική κίνηση των Καληδονίων. Το εφ εδρικό ιππικό εφ όρμησε

σης και του καλύτερου οπλισμού τους, θα μπορούσαν να πε-

στις πτέρυγες του καληδονιακού πεζικού, οι οποίες ήταν πλέ­

ράσουν στην επίθεση, έχοντας πολύ μεγάλες πιθανότητες ε ­

ον ακάλυπτες, λόγω της άτακτης φυγής του φίλιου ιππικού, κα­

πιτυχίας.

τά την προηγούμενη φάση της σύγκρουσης. Η επίθεση του ε ­

Η μάχη ξεκίνησε με τη σφ οδρή επίθεση των πολεμικών αρ­

φεδρικού ρωμαϊκού ιππικού είχε διαλυτικές συνέπειες για την

μάτων των Καληδονίων, τα οποία εφ όρμησαν με μεγάλη ταχύ­

παράταξη των Καληδονίων, οι οποίοι δέχονταν αφόρητη πίεση

τητα στις γραμμές του ρωμαϊκού πεζικού, προσπαθώντας να

από τα πλάγια (ρωμαϊκό ιππικό), αλλά και κατά μέτωπο (ρωμαϊ­

τις διασπάσουν. Ομως, η συγκεκρ ιμ ένη κίνηση είχε προβλε-

κό πεζικό). Ηταν πλέον εμφανές πως οποιαδήποτε αντίσταση

φ θεί από τον Αγρικόλα, με αποτέλεσμα το ρωμαϊκό πεζικό να

απέναντι στην καλύτερη πολεμική μηχανή της εποχής ήταν

είναι πανέτοιμο για την αναμενόμενη επίθεσή τους. Η μ έ θ ο ­

μάταιη. Οι Καληδόνιοι άρχισαν να εγκαταλείπουν πανικόβλη­

δος που χρησιμοπ οιήθηκε για την αντιμετώπισή τους ήταν πα­

τοι το πεδίο της μάχης, αναζητώντας προστασία στα παρακεί­

ρόμοια με αυτήν που χρησιμοποίησαν οι Μ α κεδόνες στη μάχη

μενα δάση της περιοχής. Το ρωμαϊκό ιππικό συνέχισε την ανη-

των Γαυγαμήλων (331 π.Χ.), εναντίον των πολεμικών αρμάτων

λεή καταδίωξη των ηττημένω ν κα θ ’ όλη τη διάρκεια της η μ έ ­

των Περσών. Οι γραμμές του πεζικού άνοιγαν, σχηματίζοντας

ρας, μέχρι και τον ερχομό της νύκτας.

ειδικούς θύλα κες στους οποίους εισέρχονταν τα πολεμικά άρ­

Η νίκη στη μάχη του Γραυπίου όρους υπήρξε μια σημαντική

ματα. Εκεί, ήταν εύκολη η εξουδετέρω σή τους, με την ε κτ ό ­

επιτυχία για τους Ρωμαίους, οι οποίοι πέτυχαν ένα αποφασι­

ξευση ακοντίων εναντίον των αναβατών ή των πολεμικών ίπ­

στικό πλήγμα στους Καληδονίους, χωρίς μάλιστα να χρησιμο­

πων. Μετά την επιτυχή αντιμετώπιση του σημαντικού αυτού

ποιήσουν το βασικό επιθετικό τους όπλο, τις άρτια οργανωμέ­

κινδύνου, οι Ρωμαίοι πέρασαν στην επίθεση. Το ρωμαϊκό επι­

νες και εξοπλισμένες λεγεώνες. Σύμφωνα με τον ιστορικό Τά-

κουρικό πεζικό επ ιτέθηκε κατά της πρώτης γραμμής του πε­

κιτο, οι απώλειες των Ρωμαίων ανήλθαν σε 360 νεκρούς,

ζικού των Καληδονίων, το οποίο είχε κατέλθει στις παρυφές

ενώ αυτές των Καληδονίων σε 10.000 νεκρούς. Ο σ υγκε­

του Γραυπίου λόφου. Πολύ σύντομα, ξεκίνησε μια λυσσαλέα

κριμένος αριθμός θεωρείται υπερβολικός, αλλά είναι

μάχη σώμα με σώμα, στην οποία οι Ρωμαίοι είχαν σαφέστα­

ενδεικτικός των μεγάλων απωλειών που υπέστησαν οι

το πλεονέκτημα, λόγω της ανώτερης εκπαίδευσης, της πει­

Καληδόνιοι. Αλλωστε, το γεγονός πως α κολούθησε α­

θαρχίας και του καταλληλότερου οπλισμού τους. Το ρωμαϊ­

πηνής καταδίωξη των ηττημένω ν, ενισχύει αυτήν την ά­

κό επικουρικό πεζικό έφ ερε το βραχύ ξίφος gladius,

ποψη, διότι στις μάχες της αρχαιότητας οι σημαντι­ κότερες απώλειες συνέβαιναν κατά τη φάση της

το οποίο ήταν κατάλληλο για νύξεις, και μεγάλη α­ σπίδα, ενώ πολύ καλής ποιότητας ήταν και η θω-

άτακτης υποχώρησης και φυγής και όχι κατά τη

ράκισή του (όχι βέβαια τόσο βαριά όσο η αντί­

μάχη εκ του συστάδην. Παρόλα αυτά, το μεγα­

στοιχη θωράκιση που έφεραν οι λεγεωνάριοι).

λύτερο μέρος των δυνάμεω ν των Καληδονίων

Αντίθετα, η πλειονότητα των Καληδονίων έφ ερε

κατάφερε να διαφύγει, κάτι που σήμαινε πως η

μακρά ξίφη, κελτικού τύπου, τα οποία ήταν κα­

αντίστασή τους δ εν είχε καμφ θεί οριστικά. Αν

τάλληλα για σπαθισμούς, και πολύ μικρές ασπί­

και οι στρατιωτικές επιχειρήσεις για το έτος 83

δες, ενώ παντελής ήταν η απουσία θωράκισης.

μ.Χ. έπρεπε να σταματήσουν, λόγω του επερ-

Κάτω από την αφόρητη πίεση των Ρωμαίων, η

χόμενου χειμώνα, η σχετική ευκολία με την ο ­

πρώτη γραμμή του καληδονιακού πεζικού άρχι­

ποία είχε επέλθει η ρωμαϊκή νίκη στη μάχη

σε να υποχωρεί προς το ανώτερο τμήμα του

του

Γραυπίου λόφου, έχοντας υποστεί σημαντικές α­ πώλειες.

Γραυπίου όρους

καθιστούσε σίγουρη

την κατάκτηση ολόκληρης της Καληδονίας,

ψ

κατά το επόμενο έτος.

Ταυτόχρονα, το ρωμαϊκό ιππικό επιτέθηκε

Δυστυχώς για τους Ρωμαίους, οι συγκυρίες

στις πτέρυγες της αντίπαλης παράταξης, όπου

και τα γεγονότα που ακολούθησαν, είχαν ως α­

βρισκόταν το ολιγάριθμο καληδονιακό ιππικό.

ποτέλεσμα η συγκεκρ ιμ ένη κατάκτηση να μην ο ­

Πολύ σύντομα, το τελευταίο, λόγω της κατώτε­

λοκληρω θεί ποτέ, διότι η προσοχή της Ρώμης

ρης ποιότητας και του μικρότερου αριθμού του,

στράφηκε σε άλλα, πολύ πιο επικίνδυνα και ση­

άρχισε να υποχωρεί ατάκτως, χωρίς να προβάλλει

μαντικά πολεμικά μέτωπα, όπως αυτό του Ρ ή ­

ιδιαίτερη αντίσταση. Η φυγή του ιππικού είχε ως

νου και της Γερμανίας. Η αντιμετώπιση των πο­

αποτέλεσμα τα άκρα της παράταξης του καληδο-

λυάριθμων γερμανικώ ν φυλών απαιτούσε την α­

νιακού πεζικού να μείνουν τελείως απροστάτευτα

ποστολή στρατιωτικών δυνάμεω ν από τα υπό-

απέναντι σε μια εν δεχ ό μ εν η κυκλωτική κίνηση. Σημαντική πρόοδο όμως, είχε σημειώσει και το ρωμαϊκό πεζικό το οποίο, συνεχίζοντας την ακατάπαυστη προέλασή του, είχε ανέλθει στο α­ νώτερο τμήμα του Γραυπίου όρους, ερχόμενο

1 0 2 1 ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ

Ανδριάντας του Γναίου Ιούλιου Αγρικόλα στην πόλη ΜπαΘ της Αγγλίας. Οι στρατιωτικές του επιτυχίες τον κατατάσσουν ανάμεσα σ το υ ς σ η μ α ν τ ικό τ ερ ο υ ς στρατιωτικούς ηγέτες της ρωμαϊκής ιστορίας.

ΓΝΑΙΟΣ ΙΟΥΛΙΟΣ ΑΓΡΙΚΟΛΑΣ Ο Γναίος Ιούλιος Αγρικόλας, γεννήθηκε στη σημερινή νότια Γαλλία (στη ρωμαϊκή επαρχία της Γαλατίας Ναρβωνησίας), το 40 μ.Χ. Ηταν γόνος αριστοκρατικής οικογένειας της Ρώμης, πολλά μέλη της οποίας είχαν υπάρξει συγκλητικοί. Ο πατέρας του, Ιούλιος Γραικίνος, συγκλητικός και αυτός, θανατώθηκε από τον αυτοκράτορα Καλιγούλα, λόγω της έντονης αντίθεσής του στην αλλοπρόσαλλη πολιτική του, κατά πολλούς ιστορικούς, σχιζο­ φρενούς αυτοκράτορα. Αρχή της λαμπρής στρατιωτικής σταδιοδρομίας του Αγρικόλα, αποτέλεσε η θητεία του ως αξιωματικού, κατά τα έτη 58-62 μ.Χ., στη λεγεώνα II Augusta, η οποία στάθμευε στη σημερινή νό­ τια Αγγλία. Λόγω των ηγετικών και στρατιωτικών του ικανοτή­ των, ο στρατιωτικός διοικητής της Βρετανίας Γάιος Σουητώνιος Παυλίνος, τον μετέθεσε στο επιτελείο του. Ετσι, είναι βέβαιο πως ο Αγρικόλας έλαβε μέρος στη μάχη της οδού Γουότλινγκ, αλλά και στη γενικότερη πάταξη της εξέγερσης των βρετανικών φυλών, υπό τη βασίλισσα Βουδούικα, κατά τα έτη 60-61 μ.Χ. Με την ενεργό συμμετοχή του σε όλες τις στρατιωτικές επιχειρή­ σεις, ο Αγρικόλας αποκόμισε πολύτιμες γνώσεις και εμπειρία για την κοινωνική και στρατιωτική οργάνωση των βρετανικών φυ­ λών, οι οποίες αποδείχθηκαν πολύτιμες κατά τις επόμενες θη­ τείες του στη συγκεκριμένη επαρχία. Το 64 μ.Χ., ανερχόμενος τα διοικητικά αξιώματα, ορίστηκε θησαυροφύλακας/κοιαίστωρ (quaestor), στην επαρχία της φρυ­ γίας, στη Μικρά Ασία. Στην ίδια θέση παρέμεινε έως και το έτος 68 μ.Χ., το οποίο έμεινε γνωστό στην ιστορία ως «έτος των τεσ­ σάρων αυτοκρατόρων». Κατά το έτος αυτό, ο αυτοκράτορας Νέρων αυτοκτόνησε, με αποτέλεσμα να επικρατήσει πολιτικό και στρατιωτικό χάος σε ολόκληρη την επικράτεια της ΡωμαϊκήςΑυτοκρατορίας. Διάφοροι στρατιωτικοί διοικητές, με τη στή­ ριξη των λεγεώνων τους, αυτοανακηρύχθηκαν αυτοκράτορες προσπαθώντας να σφετεριστούν τον θρόνο. Ο ρωμαϊκός κό­ σμος βυθίστηκε σε έναν αιματηρό εμφύλιο πόλεμο, ο οποίος α­ πείλησε την αυτοκρατορία με ολοσχερή καταστροφή. Αρχικά, στον θρόνο ανήλθε ο Σέρβιος Σουλπίκιος Γάλβας, ο οποίος δολοφονήθηκε από τον Μάρκο Σάλβιο Οθωνα, στις αρχές του 69 μ.Χ. Το ίδιο έτος, άνδρες του Οθωνα, δολοφόνησαν τη μητέρα του Αγρικόλα, Ιουλία Πρόκιλλα , ενώ αυτή βρισκόταν στο κτήμα της, στη Λιγουρία της σημερινής Ιταλίας. Τρίτος κατά σειρά αυ­ τοκράτορας ανακηρύχθηκε ο διοικητής των λεγεώνων της Γερ­ μανίας, Αύλος Βιτέλλιος Γερμανικός, μετά τη νίκη του επί των δυνάμεων του Οθωνα, στη μάχη του Βεδριακού. Τελικά, οριστι­ κός και αδιαμφισβήτητος νικητής του εμφυλίου αναδείχθηκε ο διοικητής των λεγεώνων της ανατολής Τίτος φλάβιος Βεσπασιανός, με το μέρος του οποίου είχε ταχθεί φανατικά και ο Αγρικόλας, μετά τη δολοφονία της μητέρας του από τον Οθωνα. Εχοντας την εύνοια και υποστήριξη του αυτοκράτορα Βεσπασιανού, ο Αγρικόλας επέστρεψε πάλι στη Βρετανία, αυτήν τη φορά ως διοικητής της λεγεώνας XX Valeria Victrix, η οποία εί­ χε επαναστατήσει εναντίον του διοικητή της επαρχίας Μάρκου Βεττίου Βολανού. Πολύ σύντομα, με πολύ σκληρά μέτρα, απο­ κατέστησε την πειθαρχία και τη συνοχή της συγκεκριμένης λε­ γεώνας. Το 77 μ.Χ. ορίστηκε γενικός διοικητής της επαρχίας της Βρετανίας, επιβάλλοντας με ήπιο και συνετό τρόπο την Pax Romana οτις έως τότε κατακτημένες περιοχές. Ταυτόχρονα, με συνεχείς στρατιωτικές επιχειρήσεις, εξάπλωσε τη ρωμαϊκή κυ­ ριαρχία στις περιοχές της σημερινής Ουαλίας και βόρειας Αγγλίας, ενώ το 83 μ.Χ. με τη νίκη του στη μάχη του Γραυπίου ό­ ρους επί των Καληδονίων, ο αετός της Ρώμης πάτησε και στη σημερινή Σκωτία. Χαρακτηριστικό της άκρως επιτυχημένης σταδιοδρομίας του είναι το γεγονός πως παρέμεινε διοικητής της Βρετανίας για οκτώ έτη, ξεπερνώντας κατά πολύ τη συνη­ θισμένη τριετή θητεία (triennium). Ο Αγρικόλας πέθανε το 93 μ.Χ., σε ηλικία 53 ετών. Πιθανολο­ γείται πως δηλητηριάστηκε από ανθρώπους του αυτοκράτορα Δομιτιανού, ο οποίος φοβόταν την ανερχόμενη ισχύ και φήμη που απέφεραν στον Αγρικόλα οι επιτυχείς στρατιωτικές του επι­ χειρήσεις στη Βρετανία.

Αναπαράσταση ρωμαϊκού επικουρικού πεζικού (auxilia). Αν και ελαφρύτερα οπλισμένες σε σχέση με τις λεγεώνες, οι μονάδες αυτές έπαιξαν αποφασιστικό ρόλο κατά τη μάχη του Γραυπίου όρους. Χαρακτηριστικό είναι το γεγονός πως η πλειοψηφία των μονάδων πεζικού που έλαβαν μέρος στη συγκεκριμένη μάχη αποτελούντο αμιγώς από άνδρες που είχαν στρατολογήσει από τις περιοχές της Βαταβίας και της Τούνγκρια (σημερινή Ολλανδία και Βέλγιο).

λσιπα, δευτερεύσυσ α ς σημασίας, μέτωπα, όπως ήταν αυτό της Καληδονίας. Επιπλέον, το 85 μ.Χ., ο ικανότατος Αγρικόλας ανακλήθηκε στη Ρώμη, έχοντας ολοκληρώσει μια οκταετή θητεία ως διοικητής της Βρετανίας. Η κατάκτηση της Καληδονίας δ εν ολοκληρώ θηκε, κάτι που είχε πολύ σημαντικές συνέπειες κα θ ’ όλη τη διάρκεια της ρωμαϊκής κατοχής της Βρετανίας. Η Ρώμη, σταδιακά, περιορίστηκε σε μια καθαρά αμυντική στάση στην περιοχή, αποκορύφωμα της οποίας υπήρξε η κατασκευή των τειχών του Αδριανού και του Αντωνίνου κατά τον 2ο αιώνα μ.Χ. , με σκοπό την αναχαίτιση των επιδρομών των Καληδονίων και των Πικτών. Φυσικά, οι Ρωμαίοι εισέβαλαν ορισμένες ακόμη φορές στην περιοχή της Καληδονίας (4), αλλά ποτέ δ εν προωθ ή θ η κ α ν τόσο βόρεια, όσο κατά την εισβολή του Αγρικόλα. Οπως πολύ σωστά αναφέρει ο Τάκιτος: «Η Βρετανία κατακτήθ η κ ε πολύ γρήγορα, αλλά ακόμη πιο γρήγορα παραμελήθηκε».

Ευχαριστούμε τον Δημήτρη Χριστοδούλου για τη βοήθεια του.

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ 1-2. Στις στρατιωτικές επιχειρήσεις συμμετείχε ενεργά ο μετέπειτα αυτοκράτορας Βεσπασιανός. 3. Ο ιστορικός Τάκιτος ήταν γαμπρός του Γναίσυ Ιουλίου Αγρικόλα. 4. Σημαντικότερη υπήρξε η εισβολή του αυτοκράτορα Σεπτιμίου Σεβήρσυ (208-211 μ.Χ.)

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ (1) Duncan Β. Campbell: MONS GRAUPIUS AD 83- ROME’S BATTLE AT THE EDGE OF THE WORLD, Osprey Publishing, Oxford, 2010. (2) Antony Kamm: THE LAST FRONTIER- THE ROMAN INVASIONS OF SCOTLAND, Neil Wilson Publishing, Glasgow, 2009. (3) Lawrence Keppie: THE LEGACY OF ROME - SCOTLAND’S ROMAN REMAINS, John Donald Publishers, Edinburgh, 1986. (4) Stephen Dando Collins: LEGIONS OF ROME - THE DEFINITIVE HISTORY OF EVERY IMPERIAL ROMAN LEGION, Quercus, London, 2010.

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ 11 0 3

1

ΑΤ0 ΓΡΑΦ0 Σ I Λ νδ ρ έα ΐ ΑιιάλονίΙου

Hurt Locker ACADEMY AWARDS — -------------- IN C L U D IN G ------------------—

BEST PICTURE

To Hurt Locker αποτέλεσε την ταινία-έκπληξη του 2008. Υπήρξε μια ταινία χαμηλού προϋπολογισμού (σε σχέση πάντα με τα φιλμ του Χόλυγουντ), η οποία κατηγοριοποιήθηκε ως έργο του ανεξάρτητου κινηματογράφου, με συνέπεια να προβληθεί σε ελάχιστες αίθουσες στις ΗΠΑ. Η φήμη της εξαπλώθηκε από τις ιδιωτικές προβολές που πραγματοποιούντο από σπίτι σε σπίτι, καθώς και από τα σχόλια των θαυμαστών της, οι οποίοι διέδωσαν τη φήμη ότι μια εκπληκτική πολεμική ταινία έχει κινηματογραφηθεί με θέμα τον πόλεμο στο Ιράκ. Ας δούμε, λοιπόν, τα κύρια χαρακτηριστικά αυτού του φιλμ. Η ταινία βασίστηκε στο σενάριο του αρθρογράφου-δημοσιογράφου Μαρκ Μπόαλ, ο οποίος είχε πραγματοποιήσει την πρώτη κινηματογραφική του εμφάνιση μόλις το 2007, όταν και επιμελήθηκε μαζί με τον Μαρκ Χάγκις το σενάριο στο φιλμ «Στην κοιλάδα του Ελα». Ο Μπόαλ, το 2004, είχε ακολουθήσει μια ομάδα εξουδετέρωσης εκρηκτικών μηχανισμών του Αμερικανικού Στρατού στο Ιράκ. Από τις εμπειρίες του αυτές προέκυψε το σενάριο του έργου Hurt Locker. Η ιδέα του άρεσε στη σκηνοθέτιδα Κάθριν Μπίγκελοου που δέχθηκε να

1 0 4 I ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ

συνεργαστεί μαζί του. Η Μπίγκελοου έχει απασχολήσει τον κινηματογραφικό κόσμο για δύο λόγους: Πρώτον, για τις ταινίες δράσης που αρέσκεται να κινηματογραφεί και, δεύτερον, για τον σύντομης διάρκειας γάμο της με τον βραβευμένο με Οσκαρ σκηνοθέτη Τζέιμς Κάμερον, στα τέλη της δεκαετίας του 1980. Οι ταινίες της διανθίζονται με καλογυρισμένα πλάνα δράσης, τα οποία ξεχειλίζουν από αδρεναλίνη, με γρήγορη κίνηση της κάμερας και με υποκειμενικά πλάνα πρώτου προσώπου, τα οποία επιδιώκουν να προσφέρουν στον θεατή την αίσθηση της «άμεσης» συμμετοχής στη δράση. Τα έργα της, παρόλο που δεν ξεχωρίζουν για το σεναριακό τους βάθος, ανταμείβουν τους θεατές με την ενεργητική σκηνοθεσία της. Η Καλιφορνέζα σκηνοθέτιδα, το 2007, καταπιάστηκε με ένα αντικείμενο που αποτελούσε μέχρι σήμερα αποκλειστικό προνόμιο ανδρών σκηνοθετών: την κινηματογράφηση ενός πολεμικού έργου. Η Μπίγκελοου ανέλαβε το δύσκολο έργο μετά και από παρότρυνση του πρώην συζύγου της Τζέιμς Κάμερον. Εντέλει, όχι μόνο το έφερε εις πέρας, παραδίδοντας ένα υψηλής αισθητικής έργο, αλλά και κονταροχτυπήθηκε στα Οσκαρ με τον πρώην σύζυγό της, ο οποίος

σκηνοθέτησε και επέβλεψε την παραγωγή της επικής ταινίας επιστημονικής φαντασίας Avatar, δημιουργώντας έτσι ένα παράδοξο συμβάν που απασχόλησε αρκετά τις κοσμικές στήλες της περιόδου. Η ταινία Hurt Locker ασχολείται με το κύριο χαρακτηριστικό του σύγχρονου πολέμου στο Ιράκ, το οποίο δεν είναι άλλο από τις τυφλές τρομοκρατικές βομβιστικές επιθέσεις. Παρακολουθούμε το έργο μιας τριμελούς ομάδας που καλείται κάθε φορά να εξουδετερώσει εκρηκτικούς μηχανισμούς στις γειτονιές του Ιράκ. Με κοφτό μοντάζ, ο θεατής παρακολουθεί το φιλμ να εξελίσσεται από περιστατικό σε περιστατικό, χωρίς πραγματικά η ένταση να μειώνεται καθόλου. Σε δεύτερο βαθμό εξελίσσονται οι χαρακτήρες των πρωταγωνιστών μέσα από τις αντιδράσεις τους στα περιστατικά. Στο επίκεντρο της ιστορίας βρίσκεται ο υπεύθυνος της τριμελούς ομάδας, ο οποίος αντιδρά με έναν ριψοκίνδυνο τρόπο κάθε φορά, δείχνοντας να απολαμβάνει την αδρεναλίνη της επικίνδυνης εργασίας του και σχεδόν αδιαφορώντας για τον κίνδυνο στον οποίο θέτει τόσο τον εαυτό του όσο και την ομάδα του. Στον αντίποδα βρίσκονται οι δύο βοηθοί του, ένας ορθολογιστής αλλά πολύ

αποτελεσματικός στρατιώτης που δεν εγκρίνει τις μεθόδους του ανωτέρου του, και ένας τρομοκρατημένος στρατιώτης που μετράει τις ημέρες της επιστροφής του στην πατρίδα. Τι κατάφερε, λοιπόν, η Μπίγκελοου με αυτό το έργο; Πρώτον, πέτυχε να ανατρέψει τα δεδομένα της κλασικής πολεμικής ταινίας. Δεν επιδόθηκε ούτε σε αντιπολεμικές ρητορικές ούτε και χρησιμοποίησε το φόντο του πολέμου για να γεμίσει τον αφηγηματικό χρόνο με σκηνές βίαιης δράσης. Η ταινία διαθέτει ειρμό και σχεδόν ντοκυμαντερίστικη διάθεση. Αποκαλύπτει μια πραγματικότητα και ακολουθεί τους πρωταγωνιστές της στα πεδία των μαχών. Οι όποιες απόψεις της σκηνοθέτιδας εκτίθενται με διακριτικότητα και όχι με κραυγαλέο τρόπο. Ποια είναι, τελικά, η κεντρική ιδέα της Μπίγκελοου για τον πόλεμο: Η άποψή της είναι ότι υπάρχουν άνθρωποι που έλκονται από την αδρεναλίνη των μαχών και, έχοντας ζήσει την ένταση του πολέμου, αδυνατούν να ενταχθούν στην

πραγματική κοινωνία. Ο πρωταγωνιστής της (προσεκτικά επιλεγμένος, ώστε να μη διαθέτει κανένα χαρακτηριστικό του προτύπου του κλασικού ήρωα, όπως π.χ. δυναμικό πηγούνι κλπ.) κάνει το πιο επικίνδυνο επάγγελμα στο Ιράκ και όχι μόνο δεν επιθυμεί να αποφύγει τον κίνδυνο, αλλά τον κυνηγά. Κατά τα άλλα, η Μπίγκελοου κατάφερε να αποδώσει τέλεια το εχθρικό περιβάλλον που αντιμετωπίζουν οι Αμερικανοί στο Ιράκ. Ο κίνδυνος βρίσκεται πραγματικά πίσω από κάθε γωνία, ενώ δεν υπάρχει δυνατότητα χαλάρωσης ούτε ακόμα και μέσα στα στρατόπεδα, αφού ο φόβος ενός βλήματος όλμου που μπορεί να εκτοξευθεί προς τη βάση, στοιχειώνει την καθημερινότητα των στρατιωτών. Ο ρόλος τους είναι άχαρος, αφού ως μέλη μιας κατοχικής δύναμης αντιμετωπίζονται εχθρικά από τους κατοίκους, αλλά παράλληλα πρέπει να επεμβαίνουν σε κάθε περιστατικό, προκειμένου να σώσουν και τους ντόπιους. Η απόδοση της σκληρής πραγματικότητας είναι εκπληκτική. Η σκόνη, η ζέστη, ο ιδρώτας, το απρόσωπο του κινδύνου των εκρηκτικών μηχανισμών ή των ελεύθερων σκοπευτών περνάνε ατόφια στον θεατή. Εν μέρει, η αυθεντικότητα της αίσθησης αυτής οφείλεται και στις δυσχερείς συνθήκες κινηματογράφησης. Η ταινία κινηματογραφήθηκε στην Ιορδανία και μάλιστα σε περιοχές που γειτνιάζουν με τα σύνορα του Ιράκ. Η Μπίγκελοου δεν δέχθηκε

τίποτα λιγότερο ως θεατρική σκηνή του έργου της από την αυθεντικότητα που θα μπορούσε να της προσδώσει το καλοκαιρινό και αφιλόξενο περιβάλλον των επαρχιών της Ιορδανίας. Οι δυσκολίες των γυρισμάτων ήταν πάμπολλες και οι κακουχίες των πρωταγωνιστών και του συνεργείου σημαντικές. Σε αυτό το σημείο, το δημιούργημα της Μπίγκελοου μοιάζει με αυτό του «Πλατούν» (Η Διμοιρία), της αριστουργηματικής ταινίας του Ολιβερ Στόουν που δεν δίστασε και αυτός να υποβάλει τους πρωταγωνιστές του και το συνεργείο σε αντίστοιχες αντίξοες συνθήκες γυρισμάτων. Βέβαια, οι δύο ταινίες

lurt Locker Τίτλος ταινίας: Hurt Locker Εταιρία παραγωγής: Voltage Pictures, Grosvenor Park Media, Film Capital Europe Funds (FCEF) Σενάριο: Κάθριν Μπίγκελοου Παραγωγή: Κάθριν Μπίγκελοου, Μαρκ Μπόαλ, Νίκολας Τσάρτιερ Σκηνο θ έτης: Μαρκ Μπόαλ Πρωταγωνιστές: Τζέρεμι Ρένερ, Αντονι Μακί, Μπράιαν Γκέραρτι,

Ραλφ Φάινς, Γκάι Πιρς, ΝτέιΘιντ Μορς Διάρκεια:131 λεπτά Ετος παραγωγής: 2008 Σλόγκαν: Ο πόλεμος είναι ένα ναρκωτικό (War is a drug) Βραβεία: Οσκαρ στις κατηγορίες: Σκηνοθεσία, Πρωτότυπο σενάριο,

Καλύτερη ταινία, Μίξη ήχου, Μοντάζ, Μοντάζ ήχου

έχουν και ένα ακόμη κοινό σημείο που δεν είναι άλλο από τη θριαμβευτική βράβευση τους στα Οσκαρ. Με πιο κριτική διάθεση αξίζει να δούμε τρία θέματα στην ταινία. Πρώτον, αν και ο ρεαλισμός της σκηνοθεσίας είναι εκπληκτικός, η πιστότητα των πολεμικών γεγονότων που περιγράφονται, αφήνει τον υποψιασμένο θεατή με μια περίεργη αίσθηση ασυμβατότητας μεταξύ πραγματικότητας και μυθιστορήματος. Σε κάθε περίπτωση, το περιστατικό με τους ελεύθερους σκοπευτές και ο τρόπος που κλιμακώνεται ή ο τρόπος με τον οποίο ο αρχηγός της ομάδας αποφασίζει να γίνει «Ράμπο», κυνηγώντας κακούς Ιρακινούς στη μέση της νύκτας, δημιουργούν αντιστάσεις στη λογική. Από την άλλη, βέβαια, ακόμα και αυτές οι σκηνές είναι καλογυρισμένες και διαθέτουν άψογη αισθητική. Δεύτερον, η διάθεση της Μπίγκελοου μπορεί να κινείται προς την προσπάθεια αντικειμενικής προβολής των γεγονότων, αλλά σε κάθε περίπτωση η ταινία αποτελεί ένα υπέροχο όχημα προβολής του πατριωτισμού των Αμερικανών. Αν και η ίδια θεωρεί τον πόλεμο μια «βρώμικη» δουλειά, δεν εισέρχεται σε λεπτομέρειες γεγονότων και αποφεύγει να τονίσει

το αυτονόητο, το οποίο προβάλλεται, όμως, μέσα από όλη την ταινία: ότι, δηλαδή, οι Αμερικανοί λειτουργούν ως κατοχική δύναμη σε μια ξένη χώρα. Η ίδια λαμβάνει αποστάσεις (και ίσως και πολύ ορθά) από τα γεγονότα και εστιάζει στους πρωταγωνιστές της. Δεν διστάζει, όμως, να δείξει μισθοφόρους να εκτελούν Ιρακινούς για λύτρα, Ιρακινούς να ανατινάζουν συνανθρώπους τους για εκφοβισμό και γενικά την αδιαφορία των πάντων για μία ακόμα ανθρώπινη απώλεια. Η ζωή κυλά στο Ιράκ μέσα στη βία και στον φόβο, τόσο για τους Ιρακινούς όσο και για τους Αμερικανούς. Ωστόσο, ο ήρωας της, αν και αποζητά τον κίνδυνο, σε καμία περίπτωση δεν έχει ως στόχο να σκοτώσει, αλλά να σώσει ανθρώπινες ζωές, γεγονός που συνιστά το οξύμωρο της υπόθεσης. Τέλος, το γεγονός ότι η ταινία έλαβε έξι Οσκαρ, δημιούργησε έναν ευρύτερο προβληματισμό, καθώς δεν διαθέτει τη στόφα ενός φιλμ που θα αφήσει το σημάδι του στην κινηματογραφική ιστορία. Είναι μια ταινία καλά κινηματογραφημένη, η οποία σίγουρα κέρδισε το αμερικανικό κοινό και τους κριτικούς, γιατί αποτελεί ένα ουδέτερης πολιτικής άποψης φιλμ που δείχνει τις δυσκολίες των Αμερικανών στρατιωτών στο Ιράκ.

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ 1 1 0 5

ΤΟ ΓΝΩΡΙΖΑΤΕ 9 I Γ ιά ν ν ικ Β α ρ ο α μ ικ ΗΤΑΝ TO ΠΡΠΤΟ ΑΕΡΟΣΚΑΦΟΣ ΤΗΣ DASSAULT;

<33.

Χαρακτηριστική όψη ενός MD 312 σε αεροπορική έκθεση.

Η Dassault είναι η κατασκευάστρια εταιρία της οικογένειας αεροσκαφών Mirage και Rafale. Το πρώτο της αεροσκάφος ήταν το δικινητήριο Flamant που σχεδιάστηκε για μια σειρά αποστολών. Το πρωτότυπο MD 303 πέταξε στις 26 Φεβρουάριου 1947, υλοποιώνταςτις απαιτήσεις της Γαλλικής Αεροπορίας για ένα ελαφρύ μεταφορικό αεροσκάφος. To MD 303 βασιζόταν στο παλαιότερο Bloch ΜΒ-30 με αρκετές αλλαγές. Η έκδοση παραγωγής

ήταν ένα διμελές χαμηλοπτέρυγο αεροσκάφος με δύο κινητήρες Renault 12S 02-201 των 580 hp και τρίκυκλο σύστημα προσγείωσης. Η εταιρία ανέπτυξε τρεις κύριες εκδόσεις με τη γενική ονομασία Flamant. To MD 315 πρωτοπέταξε στις 6 Ιουλίου 1947 και ήταν ένα δεκαθέσιο αεροσκάφος για αποστολές συνδέσμου. Ακολούθησε, στις 27 Απριλίου 1950, η πρώτη πτήση του MD 312 (εξαθέσιο μεταφορικό αεροσκάφος). Η τελευταία έκδοση ήταν το MD 311 με χαρακτηριστικό διάφανο ρύγχος για εκπαίδευση σε αποστολές ναυτιλίας και βομβαρδισμού, το οποίο πρωτοπέταξε στις 23 Μαρτίου 1948. Οι παραδόσεις προς τη Γαλλική Αεροπορία ξεκίνησαν το 1949 και ολοκληρώθηκαν το 1953. Κατά τη διάρκεια του πολέμου στην Αλγερία, τα αεροσκάφη MD 311 τροποποιήθηκαν για τη μεταφορά αντιαρματικών πυραύλων SS.11 και τον βομβαρδισμό θέσεων ανταρτών με ρουκέτες, βόμβες ή πυρά πολυβόλων με σημαντική επιτυχία. Τα αεροσκάφη συγκροτούσαν μοίρες κρούσης με την ονομασία EALA (Escadrilles d'Aviation Legere d'Appui). H Dassault κατασκεύασε στις εγκαταστάσεις του ΜπορντώΜερινιάκ 39 MD 311, 142 MD 312 και 137 MD 315. Το αεροσκάφος αποκτήθηκε από την Καμπότζη (MD 315), το Καμερούν (MD 315), τη Μαδαγασκάρη (MD 312 και MD 315), το Νότιο Βιετνάμ (MD 312 και MD 315) και την Τυνησία (MD 312). To Flamant αποσύρθηκε από τη γαλλική υπηρεσία το 1981.

ΤΙ ΗΤΑΝ ΤΟ GR0SSTRAKT0R; Μετά τη λήξη του Α' ΠΠ, η Γερμανία υπέστη βαριές κυρώσεις, μεταξύ των οποίων ήταν και η απαγόρευση σχεδίασης αρμάτων μάχης. Υπό την κάλυψη σχεδίασης πολιτικών οχημάτων, η γερμανική βιομηχανία κατάφερε να παρουσιάσει αρκετά σχέδια αρμάτων που αποτέλεσαν τον πρόγονο των πάντσερ του Β' ΠΠ. Στα τέλη της δεκαετίας του 1920, είχαν σχηματοποιηθεί οι προδιαγραφές για ένα βαρύ άρμα μάχης βάρους 15 t, εξοπλισμένο με πλήρως περιστρεφόμενο πύργο καθώς και με ένα πυροβόλο των 75 mm μήκους 6 m. Ηταν η απαρχή του προγράμματος Grosstraktor και τρεις εταιρίες (Krupp, Daimler-Benz και Rheinmetall) ανέλαβαν συμβόλαια για την κατασκευή έξι πρωτοτύπων (δύο ανά εταιρία) από μαλακό χάλυβα, Η κατασκευή των πρωτοτύπων ξεκίνησε τον Αύγουστο του 1928 και ολοκληρώθηκε υπό συνθήκες άκρας μυστικότητας τον Ιούνιο του 1929. Τα έξι πρωτότυπα μεταφέρθηκαν σε ένα μυστικό κέντρο δοκιμών στο Καζάν, στη Σοβιετική Ενωση, για δοκιμές. Ολα τα πρωτότυπα ήταν εξοπλισμένα με πύργο, με ένα πυροβόλο των 75 mm καθώς και με ένα πολυβόλο των 7,92 mm, ενώ το πλήρωμά τους ήταν εξαμελές. Πρόσθετα, διέθεταν ένα πολυβόλο στο σκάφος και ένα πολυβόλο σε βοηθητικό πύργο, στο οπίσθιο τμήμα του σκάφους. Ολες οι σχεδιάσεις προσέφεραν αυτονομία 150 km και ταχύτητα 25 km/h. Τα πρωτότυπα της Daimler-Benz (No 41 και No 42) συνδύαζαν το σκάφος της εταιρίας με τον πύργο της Rheinmetall και βενζινοκινητήρα D IVb των 260 hp. Τα πρωτότυπα της Krupp (No 43 και No 44) ήταν τα βαρύτερα με βάρος 16.400 kg. Τα πρωτότυπα της Rheinmetall (No 45 και No 46) διέθεταν τον βενζινοκινητήρα BMWVa των 250 hp όπως και τα πρωτότυπα της Krupp. Η πρόταση της Daimler-Benz υπήρξε η λιγότερο επιτυχημένη, διότι αντιμετώπισε προβλήματα με το σύστημα μετάδοσης της κίνησης. Τα πρωτότυπα της Krupp διένυσαν σχεδόν 300 km και τροποποιήθηκαν με νέο

1 0 6 I ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ

Η πρόταση της Rheinmetall για το Grosstraktor.

σύστημα μετάδοσης της κίνησης και ανάρτησης. Τα πρωτότυπα της Rheinmetall κάλυψαν 1.264 km μέχρι τα τέλη του 1932 και αποδείχθηκαν τα πιο αξιόπιστα. Τον Σεπτέμβριο του 1933, τα έξι πρωτότυπα επέστρεψαν στη Γερμανία, όπου οι βελτιώσεις και οι επεμβάσεις συνεχίστηκαν στα πρωτότυπα της Krupp και της Rheinmetall. Τα τέσσερα πρωτότυπα συμμετείχαν σε ασκήσεις τον Αύγουστο του 1935 με τη νεοσυσταθείσα 1η Μεραρχία Πάντσερ. Τα πρωτότυπα της Daimler Benz κατέληξαν ως στατικά εκθέματα με το 1ο και 5ο Σύνταγμα Αρμάτων. Την ίδια τύχη είχαν δύο από τα υπόλοιπα πρωτότυπα (ένα από κάθε εταιρία), τα οποία κατέληξαν στο 5ο Σύνταγμα Αρμάτων στο Βούνσντορφ. Η κατάληξη των δύο τελευταίων πρωτοτύπων δεν είναι γνωστή - είτε οδηγήθηκαν στο διαλυτήριο είτε χρησιμοποιήθηκαν ως στόχοι.

A nunipnc l. Μ π εΑ έζοε

I ΚΑΣΤΡΑ ΚΑΙ ΟΧΥΡΑ

Το κάσιρο ίου Μ ονοεγκίρ Η στροιιωιική Βάση me αίρεσης ίων Καθαρών Το κάοιρο ίου Μονοεγκίρ (chateau de Montsegur) βρίοκειαι στη νοιιοαναιοΠική ΓαΠΠία, κονιά οιη βόρεια πλευρά ίων Πυρηναίων. Είναι ιδιαίτερα ννωοιό, καθώς καιά τον 13ο αιώνα χρηοιμοποιήθηκε ως βάση από ιην αίρεση ίων Καθαρών, η οποία αμιριοβηιηοε ιο ΰόνιια ιης Καθολικής Εκκληοίας. Πς αποτέΠεομα, ο πάπας κήρυξε μια σταυροφορία καιά ίων Καθαρών, η οποία κατέλπϋε οιην πολιορκία και οιην πιώοη ιου Μονοεγκίρ. Γενική άποψη του κάστρου στην κορυφή του υψώματος όπου βρίσκεται.

Το κάστρο κατασκευάστηκε το 1206 και αποτελεί εξέλιξη ενός οχυρωμένου οικισμού που Βρισκόταν στην ίδια θέση. Σύμφωνα με τα αρχαιολογικά δεδομένα το οχυρό στην αρχική του μορφή χωριζόταν σε δύο τομείς. Ο ένας ήταν η οχυρωμένη κατοικία του άρχοντα και ο άλλος αποτελούσε έναν οχυρωμένο περίβολο, ο οποίος προστάτευε τους κατοίκους του οικισμού. Ενα από τα ισχυρότερα σημεία της οχύρωσης ήταν η πύλη του κάστρου, η οποία προστατευόταν από έναν πύργο. Ενας, ακόμα, πύργος βρισκόταν στην άλλη πλευρά του οχυρωμένου χώρου, σε ύψος 800 μέτρων. Ο πύργος αυτός δέσποζε στην κορυφή του υψώματος του κάστρου και χρησιμοποιείτο για την προστασία του άρχοντα και της οικογένειάς του. Λόγω του ανώμαλου εδάφους που υπήρχε μέσα στον οχυρωμένο χώρο, οι κατοικίες του χωριού ήταν κτισμένες σε διαφορετικά επίπεδα, ενισχύοντας έτσι την οχύρωση και δημιουργώντας εσωτερικές γραμμές άμυνας σε περίπτωση που ο εχθρός εισέβαλλε στο εσωτερικό του οχυρού. Μεταξύ των κατοικιών η αρχαιολογική έρευνα ανακάλυψε θεμέλια από πέτρινες σκάλες για την επικοινωνία μεταξύ των διαφόρων επιπέδων, μία αποθήκη τροφίμων και μία δεξαμενή. Η δημιουργία και η ανάπτυξη του κάστρου στις αρχές του 13ου αιώνα ταυτίστηκαν με την περίοδο ανάπτυξης της αίρεσης των Καθαρών. Ηδη το 1215, εννέα χρόνια μετά την κατασκευή του κάστρου, το Μονοεγκίρ αποκλήθηκε από την Καθολική Εκκλησία «άντρο αιρετικών». Εκτός από τους κατοίκους του οικισμού, οι οποίοι ήταν στη συντριπτική πλειονότητά τους φανατικοί οπαδοί της αίρεσης, στην περιοχή είχαν καταφύγει και πολλοί ομόδοξοι τους από άλλες περιοχές, αλλά και αρκετοί ιππότες χωρίς γη. Οι αρχές της Εκκλησίας και του Βασιλείου της Γαλλίας θεωρούσαν ότι το Μονσεγκίρ είχε μεταβληθεί σε βάση ομάδων που συνιστούσαν κίνδυνο για την πολιτική και την κοινωνική σταθερότητα. Η αντίδραση της κεντρικής εξουσίας δεν άργησε να οργανωθεί. Το κάστρο δέχθηκε κάποιες επιθέσεις ήδη από το 1012. Οι επιθέσεις αυτές οργανώθηκαν από ισχυρούς ευγενείς της νότιας Γαλλίας, σι οποίοι ενεργούσαν υπό τις ευλογίες της Καθολικής Εκκλησίας. Η ένταση με τους ευγενείς συνεχίστηκε και τις επόμενες δεκαετίες, το 1243 όμως, με αφορμή τη σφαγή μιας ομάδας ιεροεξεταστών στην περιοχή, αποφασίστηκε η οριστική καταστροφή του κάστρου. Συγκεντρώθηκε μια δύναμη 6.000 στρατιωτών, οι οποίοι απέκλεισαν το ύψωμα του κάστρου και τα Χριστούγεννα της ίδιας χρονιάς μια ομάδα ορεσίβιων από τους πολιορκητές κατόρθωσε να ανέβει στο ύψωμα και να εγκαταστήσει έναν καταπέλτη. Τις εβδομάδες που ακολούθησαν το οχυρό δέχθηκε καταιγισμό από πέτρινα βλήματα και μετά από έναν μήνα καταλήφθηκε η οχύρωση της πύλης, ίσως με τη βοήθεια

Αποψη της εσωτερικής αυλής με έναν οχυρωματικό πύργο.

κάποιου προδότη. Οι υπερασπιστές του Μονσεγκίρ συνέχισαν την αντίσταση, σύντομα όμως αναγκάστηκαν να συνθηκολογήσουν. Οι πολιορκητές δέχθηκαν να χαρίσουν τη ζωή σε όσους αποκήρυσσαν την αίρεση και αρκετοί ενέδωσαν. Ωστόσο, 220 από τους Καθαρούς αρνήθηκαν, και όταν το κάστρο παραδόθηκε προτίμησαν να οδηγηθούν στην πυρά παρά να εγκαταλείψουν την πίστη τους. Μετά την εκδίωξη των Καθαρών το Μονσεγκίρ παραχωρήθηκε σε μια τοπική οικογένεια ευγενών. Οι νέοι άρχοντες του κάστρου πραγματοποίησαν εκτεταμένες μετατροπές και βελτιώσεις στην οχύρωση. Το Μονσεγκίρ εξελίχθηκε έτσι σ' ένα από τα σημαντικότερα οχυρά στα όρια μεταξύ των βασιλείων της Γαλλίας και της Αραγωνίας και σε σημαντική βάση για τον έλεγχο τον περασμάτων των Πυρηναίων. Αν και η σημασία του περιορίστηκε σταδιακά, φαίνεται ότι έως τα μέσα περίπου του 17ου αιώνα βρισκόταν σε αυτό μια μικρή φρουρά. Στη συνέχεια εγκαταλείφθηκε έως τα τέλη του 19ου αιώνα, οπότε το ρομαντικό πνεύμα της εποχής αντιμετώπισε το Μονσεγκίρ ως ένα από τα γοητευτικά κατάλοιπα του Μεσαίωνα. Η ανακάλυψή του από τους ιστοριοδίφες της εποχής συνδέθηκε και με τη διάδοση διαφόρων μύθων σχετικά με τους Καθαρούς και τον ρόλο του κάστρου ως θησαυροφυλακίου της αίρεσης. Οι διαδόσεις αυτές περιβάλλουν το κάστρο ακόμα και κατά τη σύγχρονη εποχή, εντείνοντας έτσι το ενδιαφέρον των πολλών επισκεπτών του. Το Μονσεγκίρ ωστόσο παραμένει ένα από τα πιο σημαντικά κατάλοιπα της μεσαιωνικής στρατιωτικής αρχιτεκτονικής στο έδαφος της Γαλλίας.

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ 1 1 0 7

ΜΟΝΤΕΛΙΣΝΟΣ

NiKOflOOC Β. Ae i B döüc

Iveida 1/35 (No. 3573)

T-90 Russian Main Bailie Tank αποδίδεται από συνολικά έξι κομμάτια, στα οποία περιλαμβάνονται η οροφή, η βάση και τα τέσσερα πλευρικά. Οι θυρίδες του αρχηγού πληρώματος και του γεμιστή δίνονται σε ξεχωριστά κομμάτια και μπορούν να τοποθετηθούν και σε ανοικτή θέση. Η κάθε θυρίδα αποτελείται από δύο

MACLUTA6/SCALE

Η εικονογράφηση του κουτιού του κιτ απεικονίζει το άρμα στην τρίχρωμη ρωσική παραλλαγή. Το πρόσφατο κιτ της Zvezda αναπαριστά το σύγχρονο ρωσικό άρμα μάχης Τ-90Α, μοντέλο 1999, με συγκολλημένο πύργο. Η παρούσα κριτική περιορίζεται σε μια, όσο το δυνατόν, πιο ρεαλιστική περιγραφή του κιτ μέσα από το κουτί και δεν περιλαμβάνει κατασκευαστικές παρατηρήσεις ή μέτρηση ακρίβειας των διαστάσεών του. Η ανάπτυξη του Τ-90 ξεκίνησε το 1989 στο εργοστάσιο ÜVZ (Uralvagonzavod) ως μία ακόμη τροποποίηση του Τ-72. Από την έναρξη της παραγωγής του και μέχρι σήμερα έχει κατασκευαστεί σε έξι εκδόσεις. Η πρώτη, το 1992, ήταν το Τ-90, σε χρήση από τον Ρωσικό Στρατό, η δεύτερη ήταν μια εξαγωγική έκδοση με την ονομασία T-90S. Το έτος 1999 έφερε την εισαγωγή ενός νέου συγκολλημένου πύργου και το άρμα έλαβε την ονομασία Τ-90Α, έκδοση 1999, ενώ η αντίστοιχη εξαγωγική έκδοση είχε την ονομασία Τ90SA. Μετά το 2004, εμφανίστηκε η έκδοση Τ-90Μ (ή T-90MS), η οποία όμως δεν τέθηκε σε παραγωγή. Οι τελευταίες τροποποιήσεις είχαν ως αποτέλεσμα την παρουσίαση, το 2010, μιας νέας έκδοσης, του Τ90ΑΜ. Αλλοι χρήστες, εκτός της Ρωσίας, είναι η Αλγερία (T-90SA),

1 0 8 1ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ

το Αζερμπαϊτζάν (T-90S), η Ινδία (T-90S, Τ-90Μ Bhishma) και το Τουρκμενιστάν (T-90S). Ο πιο πρόσφατος πελάτης, σύμφωνα με κάποιες πηγές, είναι η Ταϊλάνδη. Πρέπει να ομολογήσουμε ότι ανοίξαμε το κουτί με ανάμικτα συναισθήματα, περιμένοντας να αντικρίσουμε την παλιά γνώριμη «ποιότητα» της εταιρίας. Ομως, προς μεγάλη μας έκπληξη, διακρίναμε κάτι πολύ καλύτερο: τα έξι χορταστικά πλαίσια σε γκρι πλαστικό ήταν τοποθετημένα σε νάιλον σακουλάκια, ενώ η καρτέλα του φύλλου χαλκομανιών μαζί με ένα πλαίσιο με διαφανή κομμάτια (για χρήση σε περισκόπια, σκοπευτικά, φώτα, κλπ.), δύο διαφορετικά κομμάτια νάιλον πλέγματος για τις γρίλιες του κινητήρα και ένα μήκος νάιλον κορδονιού για την απεικόνιση του συρματόσχοινου ρυμούλκησης ήταν, επίσης, συσκευασμένα σε ξεχωριστό επαναχρησιμοποιούμενο σακουλάκι. Τα 451(1) κομμάτια του κιτ συνοδεύονται από ένα 12σέλιδο φυλλάδιο οδηγιών σε μέγεθος A4. Η συναρμολόγηση ολοκληρώνεται σε 35 στάδια. Στα στάδια 1-18 ολοκληρώνεται η συναρμολόγηση του πύργου. Το βασικό σχήμα του συγκολλημένου πύργου

κομμάτια και έτσι αποδίδεται λεπτομερώς τόσο η εξωτερική όσο και η εσωτερική πλευρά της. Οι μάνδαλοι ασφάλισης των θυρίδων, καθώς και οι χειρολαβές τους δίνονται σε ξεχωριστά κομμάτια. Επίσης, δίνονται σε ξεχωριστά διαφανή κομμάτια τα δύο περισκόπια που βρίσκονται στη θυρίδα του αρχηγού πληρώματος. Μια έξυπνη κίνηση της Zvezda είναι η προσθήκη λιγοστών εσωτερικών λεπτομερειών στο εσωτερικό του πύργου έτσι ώστε, εφόσον ο μοντελιστής επιλέξει να τοποθετήσει τις θυρίδες ανοικτές, να διακρίνεται το εσωτερικό, έστω και ελάχιστα. Ειδικότερα, παρέχονται το κύριο σκοπευτικό καθώς και το σκοπευτικό αντιαεροπορικής βολής του αρχηγού πληρώματος και τα αντίστοιχα του πυροβολητή-γεμιστή. Ο πυργίσκος 1EhTs29 του αρχηγού πληρώματος είναι εξαιρετικά λεπτομερής. Απαρτίζεται συνολικά από 41 κομμάτια (συμπεριλαμβανομένης της θυρίδας). Εχει τη δυνατότητα περιστροφής μέσω ενός δακτυλιδιού (κομ. F58) που τοποθετείται εσωτερικά του πύργου. Περιλαμβάνει το κυτίο ηλεκτρονικών (στάδιο 18-d) του πολυβόλου, το κυτίο πυρομαχικών (στάδια 18-e, 18-f), τον σάκο περισυλλογής καλύκων (στάδιο 18-a), το τηλεχειριζόμενο πολυβόλο 12,7 mm 6Ρ49 Kord (στάδιο 18-b) και τη βάση προσαρμογής του πολυβόλου (στάδια 14,15), επί της οποίας

βρίσκεται το σκοπευτικό αντιαεροπορικής βολής PZU-7 (κομ. F35, Ε9). Παρέχεται, επίσης, και ένα μικρό τμήμα ταινίας πυρομαχικών για το πολυβόλο (κομ. C15). Τη συναρμολόγηση συμπληρώνει η τοποθέτηση του σκοπευτικού ημέρας/νύκτας TNK-4S/SR AGAT (στάδια 2a, 2b). Η οροφή και οι πλευρικές επιφάνειες του πύργου παρουσιάζουν εξαιρετική ανάγλυφη λεπτομέρεια. Απεικονίζεται η χαρακτηριστική πρόσθετη σύνθετη θωράκιση (προστασία έναντι ατομικής ακτινοβολίας και θραυσμάτων), καθώς και τα διάφορα εξωτερικά προστατευτικά κανάλια των καλωδιώσεων. Η συναρμολόγηση των παραπάνω τμημάτων ολοκληρώνεται στο στάδιο β-a. Στο στάδιο 6-b κατασκευάζεται το θερμικό σκοπευτικό του πυροβολητή Sosna-U. Παρέχεται η δυνατότητα επιλογής τοποθέτησης στο εμπρόσθιο τμήμα του είτε της διαφανούς επιφάνειας είτε του θωρακισμένου προστατευτικού καλύμματος. Στο στάδιο 6-c κατασκευάζεται το ασπίδιο του πυροβόλου, το οποίο απεικονίζεται με το νάιλον προστατευτικό του περίβλημα σε

H C C H H M DCN0BMH SOCBON ΤΑΝΚ

Τ-90

Γ: Ι~~—

— = - p s s ;- · ~

£=— =it S S s ss*—

H äS S E S5SSH.-

sas-s

sshkh

!S s = § Ά ~ £ 1=5=5 E K S B i S S ä p

Το

φυλλάδιο οδηγιών του κιτ.

;

Στο

πλαίσιο D δίνονται τα μήκη της ερπύστριας και οι τροχοί.

τρία κομμάτια. Στη συνέχεια, σειρά έχει η κατασκευή του συστήματος αυτοπροστασίας TShU-1 Shtora. Το σύστημα αυτό παρέχει προστασία έναντι απειλών που προέρχονται από κατευθυνόμενα Α/Τ βλήματα. Περιλαμβάνει δύο ηλεκτροοπτικούς παρεμβολείς, οι οποίοι βρίσκονται τοποθετημένοι εκατέρωθεν του πυροβόλου. Η συναρμολόγησή τους ολοκληρώνεται στα στάδια 8, 8a και 9. Οι βάσεις στήριξής τους κατασκευάζονται στα στάδια 7a και 7b, ενώ η τοποθέτηση των παρεμβολέων στο εμπρόσθιο μέρος του πύργου ολοκληρώνεται στο στάδιο 10. Ο κορμός του κάθε παρεμβολέα αποτελείται από επτά κομμάτια (ένα είναι διαφανές) και χαρακτηρίζεται από εξαιρετική λεπτομέρεια. Ακολουθεί η κατασκευή των τεσσάρων ανιχνευτών λέιζερ TShU-1 -11, η οποία ολοκληρώνεται στα στάδια 6, 7c, 7d και 13a. Και εδώ παρέχονται διαφανή κομμάτια, ενώ τα προστατευτικά καλύμματά τους δίνονται σε ξεχωριστά κομμάτια και παρέχεται η δυνατότητα στον μοντελιστή να επιλέξει αυτά που αντιστοιχούν στην ανοικτή ή κλειστή θέση. Το σύστημα ολοκληρώνεται με την τοποθέτηση των εκτοξευτών

Στο πλαίσιο F διακρίνονται, μεταξύ άλλων, τα κομμάτια για τη συναρμολόγηση του πυργίσκου του αρχηγού πληρώματος.

καπνογόνων, από έξι στη δεξιά και αριστερή πλευρά του πύργου. Στα στάδια 10-b, 11 και 12 κατασκευάζονται τα τρία εξωτερικά καλάθια αποθήκευσης παρελκομένων του πύργου. Στα στάδια 7, 10, 13, 13-b, 17b, 18 ολοκληρώνεται η τοποθέτηση των πλακιδίων του συστήματος ενεργητικής θωράκισης Kontakt-5 του πύργου. Επειτα, σειρά έχει το πυροβόλο των 125 mm 2Α46Μ-5, το οποίο δίνεται σε δύο κομμάτια. Εδώ ίσως χρειαστεί η βοήθεια στόκου και στη συνέχεια ντουκόχαρτου. Οι δέστρες του θερμοαπαγωγικού περιβλήματος του πυροβόλου απεικονίζονται με αληθοφάνεια. Ενα τμήμα της άνω άκρης του στομίου του πυροβόλου έχει αναπαρασταθεί, σωστά, επίπεδο. Το εμπρόσθιο θερμοαπαγωγικό περίβλημα φθάνει σχεδόν μέχρι το στόμιο του πυροβόλου, ενώ στην πραγματικότητα είναι λίγο κοντύτερο, προκειμένου να δώσει χώρο για την τοποθέτηση του κατευθυντήρα (collimator) της συσκευής σύγκλισης πεδίου (δεν παρέχεται στο κιτ) μεταξύ περιβλήματος και στομίου του πυροβόλου. Επίσης, από μελέτη φωτογραφιών του πραγματικού προκύπτει ότι στο κάτω μέρος του θερμοαπαγωγικού περιβλήματος υπάρχουν οκτώ

Στο πλαίσιο Β δεσπόζουν το άνω και κάτω τμήμα του πύργου, οι δύο πλευρές του σκάφους και ο σωλήνας του πυροβόλου.

Στο πλαίσιο C δίνονται τμήματα της ερπύστριας κα9ώς και τα πλευρικά τμήματα του πύργου. οπές, κατανεμημένες ανά τέσσερις στο εμπρόσθιο και οπίσθιο τμήμα του περιβλήματος, κάτι που δεν απεικονίζεται στο κιτ. Η συναρμολόγηση του πύργου ολοκληρώνεται με την τοποθέτηση του αισθητήρα ανέμου, στο στάδιο 17. Η συναρμολόγηση του σκάφους ξεκινά από το στάδιο 19 και ολοκληρώνεται στο στάδιο 35. Τα παρεχόμενα νάιλον πλέγματα που καλύπτουν τις γρίλιες του κινητήρα ίσως είναι καλύτερο να αντικατασταθούν από αντίστοιχες φωτοχαραγμένες. Η τοποθέτησή τους, σύμφωνα με το φυλλάδιο οδηγιών, πραγματοποιείται εσωτερικά της γρίλιας του κινητήρα, ενώ στην πραγματικότητα πρέπει να τοποθετηθούν εξωτερικά της γρίλιας. Στο στάδιο 19, τοποθετείται η εξάτμιση, η κατασκευή της οποίας ολοκληρώνεται στα στάδια 19-a, b, c. Το κάτω μέρος του σκάφους απαρτίζεται από τέσσερα κομμάτια. Η παρεχόμενη λεπτομέρεια είναι και εδώ εξαιρετική. Στα δύο πλαϊνά κομμάτια του σκάφους υπάρχουν μερικά, ευτυχώς υπερυψωμένα, σημάδια χύτευσης που μπορούν να απομακρυνθούν εύκολα με χρήση ντουκόχαρτου, αν και με την τοποθέτηση των προστατευτικών ποδιών (κομ. Α-5 και Α-6) ελάχιστα θα διακρίνονται. Εξαιρετική είναι και η απεικόνιση του πτύου (κομ. Α1) που με μικρή επέμβαση μπορεί να τοποθετηθεί κατεβασμένο. Οι βραχίονες του συστήματος ανάρτησης παρέχονται σε ξεχωριστά κομμάτια. Οι ερπύστριες τύπου UMSh είναι από πλαστικό και δίνονται σε

Το πλαίσιο Α περιλαμβάνει τα μεγαλύτερα κομμάτια του κιτ, το άνω και το κάτω μέρος του σκάφους, τις δύο προστατευτικές ποδιές των ερπυστρίων και το πτύο.

μήκη. Στο άνω τμήμα τους αποδίδεται το ανεπαίσθητο χαρακτηριστικό «κρέμασμα», ενώ τα δόντια της ερπύστριας παρέχονται και αυτά σε ξεχωριστά κομμάτια, κάτι που αυξάνει κατά πολύ την παρεχόμενη λεπτομέρεια. Η συναρμολόγηση του κιτ ολοκληρώνεται με την τοποθέτηση των εξωτερικών βαρελών καυσίμου και των πλευρικών πλακών ενεργητικής θωράκισης στις ποδιές. Τα σήματα που συνοδεύουν το κιτ αφορούν δύο ρωσικά οχήματα, ένα μονόχρωμο πράσινο και ένα με την πρόσφατη τρίχρωμη παραλλαγή. Τα χρώματα αναγράφονται σε κωδικούς Zvezda και Testor Model Master. Η τελική εντύπωση είναι ότι η ποιότητα του κιτ κρίνεται εξαιρετική. Φαίνεται ότι η Zvezda έχει εισέλθει σε νέα τροχιά και ευχόμαστε να υπάρξει και συνέχεια.

Τα μοντέλα της Zvezda εισάγονται από το Plastimodellismo, Ιπποκράτους 59. Περισσότερες πληροφορίες στο www.plastimodellismo.com και στο τηλ. 2103613011.

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ 11 0 9

ΒΙΒΛΙΑ

Ειρήνη ΠανέΠη

Η ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ ΤΟΥ 1912 Ημερολόγιο 2012 Μουσείο Μακεδονικού Αγώνα θεσσαΠονίκη 2012. lerliöec 168 Με τη συμπλήρωση εκατό χρόνων από την απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης, το Μουσείο Μακεδονικού Αγώνα κυκλοφορεί ένα ημερολόγιο - φόρο τιμής στην ιστορική πόλη. Ξεφυλλίζοντας το ημερολόγιο, ο αναγνώστης θα εντυπωσιαστεί από τον πλούτο της εικονογράφησης, την καλαισθησία και την πολυτέλεια που το χαρακτηρίζουν. Η αξία του ημερολογίου, όμως, δεν είναι μόνο καλλιτεχνική. Μέσα από την πλούσια εικονογράφησή του, το ίδρυμα του μουσείου επιχειρεί να διαφυλάξει την ιστορική μνήμη, παρακολουθώντας την πορεία της πόλης από την απελευθέρωσή της το 1912 μέχρι τη σύγχρονη εποχή. Οι σημαντικές αλλαγές που έλαβαν χώρα στη Θεσσαλονίκη τον τελευταίο αιώνα άφησαν ανεξίτηλα τα σημάδια τους στη μακεδονική πρωτεύουσα: η δημογραφική και εθνολογική μεταμόρφωση μετά την ανταλλαγή των πληθυσμών ανάμεσα στην Ελλάδα, τη Βουλγαρία και την Τουρκία, η κατάργηση των αναχρονιστικών δομών της οθωμανικής περιόδου, η αναδιαμόρφωση του πολιτιστικού τοπίου της πόλης με την ίδρυση του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου και η έντονη εξαγωγική δραστηριότητα στο λιμάνι της ύστερα από την κατάρρευση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, οδήγησαν σε ριζικές τομές σε κάθε επίπεδο της καθημερινής ζωής, τομές που αναδεικνύονται μέσα από τις εικόνες του ημερολογίου,

1 1 0 1 ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ

συνοδευόμενες από επεξηγηματικά κείμενα. Ολα τα κείμενα παρατίθενται και στην αγγλική γλώσσα, ενώ στην αρχή του ημερολογίου ο αναγνώστης έχει την ευκαιρία να παρακολουθήσει έναν πλήρη κατάλογο με τις δραστηριότητες του Μουσείου Μακεδονικού Αγώνα από την ίδρυσή του, το 1982, μέχρι σήμερα. Το ημερολόγιο διατίθεται από το Ιδρυμα Μουσείου Μακεδονικού Αγώνα, Προξένου Κορομηλά 23, Θεσσαλονίκη, τηλ.: 2310229778.

Βόϋφνκαννκ Λυι, Kflöouc Κορι ΤΟ ΥΠΟΒΡΥΧΙΟ ΕΠΙΤΙΘΕΤΑΙ ΙΑΝΑ ΠαρασηροιρορηΘένιεα με ιον Σταυρό των Ιπποτών διηγούνται ΕκΟόαείϋ Eurobooks Αθήνα 2011. ΣεΠίβεε 346 Ενα σπάνιο βιβλίο, το οποίο εκδόθηκε το 1944 εν μέσω πολέμου και δεν μεταφράστηκε ή επανεκδόθηκε ποτέ στο παρελθόν, κυκλοφόρησε πρόσφατα από τις εκδόσεις Eurobooks. Πρόκειται για μια καταγραφή της δράσης των γερμανικών υποβρυχίων κατά τη διάρκεια του Β ’ ΠΠ, από δύο κυβερνήτες που σημείωσαν αξιόλογη δράση και σημαντικές επιτυχίες στις τάξεις του Γερμανικού Ναυτικού. Η αφήγηση ξεκινά από τις προετοιμασίες πριν από το ξέσπασμα του πολέμου, και συνεχίζεται μέχρι το 1944, διατηρώντας αμείωτο το ενδιαφέρον του αναγνώστη μέχρι την τελευταία σελίδα. Γραμμένο σε μορφή που θυμίζει ημερολόγιο, το βιβλίο χαρακτηρίζεται από εξαιρετική αμεσότητα και καταιγιστική δράση. Βυθίζοντας συνολικά περίπου 2.800 εμπορικά πλοία των Συμμάχων στα πέντε σχεδόν έτη της δράσης τους, τα γερμανικά υποβρύχια αποτέλεσαν αναμφίβολα ένα από τα πιο επιτυχημένα όπλα των Γερμανών. Οι κυβερνήτες τους αγωνίστηκαν με ζήλο και αυτοθυσία, θέτοντας

ΤΟ ΥΠΟΒΡΥΧΙΟ ΕΠΙΤΙΘΕΤΑΙ ΚΑΝΑ ΙΙ«(Μθΐ1Μοφοβιιβένκς μέ «Sv Σταυρό

καθημερινό τη ζωή τους σε κίνδυνο, και αυτές ακριβώς οι περιπέτειες παρουσιάζονται στο παρόν βιβλίο. Ο Βόλφγκανγκ Λυτ (πλωτάρχης) και ο Κλάους Κορτ (υποπλοίαρχος) αφηγούνται με κάθε λεπτομέρεια τον τρόπο ζωής στα γερμανικά υποβρύχια και μοιράζονται με τον αναγνώστη τις αγωνίες, τα συναισθήματα και τα κατορθώματά τους. Η κεντρική διάθεση του βιβλίου γίνεται από τις εκδόσεις Eurobooks, Ιπποκράτους 112, 11472, Αθήνα, τηλ.: 2103614736.

retiipvioc Τοουμικ ΕΝΘΥΜΗΤΑΤΑ & ΤΕΚΜΗΡΙΑ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΩΝ ΤΗΣ ΚΥΠ Για Κύπρο και Εγγύε Ανατολή Δούρειοΐ Innoc Αθήνα 2011. ΣεΠίΟεα 354 Ekööoeic

Το βιβλίο των εκδόσεων Δούρειος Ιππος αποτελεί μια από τις ρεαλιστικότερες και αντικειμενικότερες αναλύσεις όσον αφορά τα γεγονότα του 1974 στην Κύπρο, από έναν άνθρωπο που παρακολούθησε τις εξελίξεις εκ των έσω. Ο αντιστράτηγος ε.α. Γεώργιος Τσούμης την κρίσιμη περίοδο του πραξικοπήματος και της

εισβολής στην Κύπρο υπηρετούσε αρχικά ως επιτελής αξιωματικός και ύστερα ως διοικητής της 5551 Μονάδας Πληροφοριών, θέση που του επέτρεπε την πρόσβαση σε απόρρητες πληροφορίες και τον σχηματισμό πλήρους εικόνας όσον αφορά τα γεγονότα και το παρασκήνιο του 1974. Στην πραγματεία του ο συγγραφέας αναφέρεται στις εμπειρίες του από την πρώτη μετάβασή του στην Κύπρο, το 1964, αναλύοντας ταυτόχρονα την πολιτικο-οικονομική κατάσταση της εποχής, στις συνθήκες κατά την περίοδο 1973-1974, στην απομάκρυνση του Κλιμακίου από την ελληνική πρεσβεία στη Λευκωσία, αποκαλύπτοντας άγνωστα μέχρι σήμερα στοιχεία και ενδιαφέρουσες πληροφορίες σχετικά με το πολιτικό και διπλωματικό παρασκήνιο της περιόδου. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν τα παραρτήματα του βιβλίου, που περιλαμβάνουν πρωτότυπες επιστολές, δημοσιεύματα του κυπριακού Τύπου, απόρρητα έγγραφα και χάρτες. Το βιβλίο διατίθεται από τις εκδόσεις Δούρειος Ιππος, Πριγκιποννήσων 17, Νέα Ιωνία, τηλ.: 6937937539, [email protected].

ΕΝΘΥΜΗΜΑΤΑ & ΤΕΚΜΗΡΙΑ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΩΝ ΤΗΣ ΚΥΠ