Στρατιωτική Ιστορία 191 (Γνώμων/Περισκόπιο) Stratiotiki Istoria

3 0 % ΕΚΠΤΟΣΗ ΣΤΙΣ ΣΥΝΔΡΟΜΕΣ+2 ΒΙΒΛΙΑ ΔΟΡΟ!

Μ Η Ν Ι Α Ι Ο Π Ε Ρ Ι Ο Δ Ι Κ Ο ΓΙΑ ΤΗΝ Ε Λ Λ Η Ν Ι Κ Η ΚΑΙ Π Α Γ Κ Ο Σ Μ Ι Α Σ Τ Ρ Α Τ Ι Ω Τ Ι Κ Η Ι Σ Τ Ο Ρ Ι Α

Η ΝΑΥΤΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΤΟΥ ΘΕΜΙΣΤΟΚΛΗ Το παρασκήνιο m e ναυπήγησης των «Ξύλινων Τειχών»

« ΐ U I Β U ίί Ι » Ιταλοί αΠεξιπιωτιστέζ αμύνονται ηρωικά στο ΕΠ ΑΠαμειν (1942)

Η ΜΑΧΗ ΤΟΥ ΑΝΑΛΑΤΟΥ 0 Bavaioc ίου Καραϊσκάκη και η ήπα ιω ν Ελλήνων (1827) |

ΐιj j

a

m

μ

jjjjJ iJ i i i ) »

1

i U M J ü m i M I 5Λ Δ Λ Α Λ (IW W I) Η ΜΑΧΗ ΤΗΣ ΜΠΕΡΕΖΟΦΚΑ - Ελληνικός ηρωισμοί οιην Ουκρανία (1919) Η ΕΞΕΓΕΡΣΗ ΤΟΥ ΤΙΡ0Α0 - 0 στρατός ίου Ναπολέοντα δοκιμάζεται από ιον πιο ανίσχυρο υποτελή ίου (1809) Η ΑΝΟΔΟΣ ΚΑΙ Η ΠΤΟΣΗ ΤΟΝ ΙΑΠΠΝΙΚΟΝ ΣΤΟΥΚΑ - Οι εκπληκτικές επιτυχίες των Aichi 03Α Val Ο ΚΟΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΠΑΑΑΙΟΑΟΓΟΣ ΚΑΙ Η ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ ΠΡΟΣΠΑΘΕΙΑ ΑΝΑΣΥΝΤΑΞΗΣ ΤΟΥ ΜΕΣΑΙΠΝΙΚΟΥ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΥ (1427 1446)

Άρθρα 10 Η ΝΑΥΤΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ TOY ΘΕΜΙΣΤΟΚΛΗ To π α ρ α ο κ ή ν ι ο m e v a u n n v n o n c τ ω ν « ϊ ύ ί Ί ι ν ω ν Τ ε ι χ ώ ν »

M o v iu e c ovnAec 4 104 106 110 111 112 113 114

22

ΜΕΡΑΡΧΙΑ «FOLGORE» Οι Ιταλοί α ϋ ε ^ ι π τ ω τ ι α ι έ ί α μύνοντα ι η ρ ω ι κ ά οιο Εί) Δ Π α μ έ ι ν ( 1 9 4 2 )

36

Ο ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΠΑΛΑΙΟΛΟΓΟΣ ΚΑΙ Η ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ ΠΡΟΣΠΑΘΕΙΑ ΑΝΑΣΥΝΤΑϊΗΣ ΤΟΥ ΜΕΣΑΙΩΝΙΚΟΥ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΥ (1427-1446)

48

Η ΜΑΧΗ ΤΟΥ ΑΝΑΛΑΤΟΥ (24 ΑπριΠίου 1827) 0 θ ά ν α τ ο ί του Κ α ρ α ϊ ο κ ά κ ι ι και π ήττα τ ω ν Ε Α Π ή ν ω ν

62

Η ΛΡΑΣΗ ΤΟΥ ΦΡΙΤΣ ΣΟΥΜΠΕΡΤ ΚΑΙ ΤΗΣ IAGDKOMMANOO SCHOBERT ΣΤΗΝ ΚΑΤΟΧΙΚΗ ΕΛΛΑΔΑ (1941 44) Η δίκπ του οτο Ειδικό Δ ι κ α ο τ ή ρ ι ο και η Ν έ ρ ε ο η

72

Η ΕΙΕΓΕΡΣΗ ΤΟΥ ΤΙΡΟΛΟ 0 Ν α π ο λ έ ω ν και ο Γ α Π Π ικ ά ί Στρατόα δοκιμάζονται από τον πιο α ν ί σ χ υ ρ ο υ π ο τ ε λ ή t o u c ( 180 9 )

80

Η ΜΑΧΗ ΤΗΣ ΜΠΕΡΕΖΟΦΚΑ EflflriviKoc π ρ ω ι ο ρ ό ι ; οτην Ο υ κ ρ α ν ί α ( 1 9 1 9 )

90

ΤΑ ΙΑΠΠΝΙΚΑ ΣΤΟΥΚΑ ΚΥΡΙΑΡΧΟΥΝ ΣΤΟΝ ΕΙΡΗΝΙΚΟ Οι ε κ π λ η κ τ ι κ έ ς ε πιτυχίετ; τ ω ν A i c h i D 3 A Val

102

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΚΟΙΝΟΤΗΤΑ ΑΕΡΟΣΦΑΙΡΙΣΗΣ Β ΠΠ Μ ε ο ε β α ο ρ ό οτο π α ρ ε λ θ ό ν και α ν ά π η οτην Ιοτορία

Ε ΙΔ Η ΣΕ ΙΣ Κ ΙΝ Η Μ Α ΤΟ ΓΡ Α Φ Ο Σ Μ Ο Ν ΤΕΑ ΙΣΜ Ο Σ Φ Υ ΣΙΟ ΓΝ Ω Μ ΙΕΣ ΚΑΣΤΡΑ ΤΟ ΓΝΠΡΙΖΑΤΕ; ΠΟ ΛΕΜ ΙΣΤΕΣ Β ΙΒ Λ ΙΑ

ΕΙΠΦΥΛΛΟ Ιτα λ ο ί α λ ε ξιπ τω τισ τέ ς τη ς 185 Μ ε ρ α ρ χ ία ς «Folgore» μ ε α ν τια ρ μ α τικ ό π υροβόλο τω ν 4 7 χ λ σ τ. α ντιμ ετω π ίζο υ ν τα β ρ ετα ν ικ ά ά ρ μ α τα σ το Ελ Α λα μ έιν (δ η μ ο σ ιε ύ ετα ι μ ε τη ν ά δ εια τη ς W aterloo 1815/Καλψάκης, w w w .e _k alfa kis .g r - co lo r p la te is c o u rte s y o f W aterloo 1815).

Τ ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ

Ι σ τ ο ρ ία

ΕΙΔΗΣΕΙΣ

Γιάννικ Βαροαμικ, Καιερίνα ΒαρεΠά, ΠονιεΠικ Kdpükqc

Μηνιαίο περιοδικό

Εκδότης Βασίλειος Στράτος Αρχισυντάκτης Βασίλης Καμπάνης Συνεργάτες-Σύμβουλοι Νικόλαος Κολόμβας, Αντιστράτηγος ε.α. Δημήτρης Γεδεών, Υποστράτηγοί; ε.α., τ. καθηγητής Στρατιωτικής Ιστορίας ΣΣΕ

Βασίλειος Παπαδόπουλος, Συνταγματάρχης (Γβ)ε.α. Κωνσταντίνος Κλάδης, Αντισυνταγματάρχης (ΠΖ)ε.α. Ηλίας Παπαθανάσης · Ανάργυρος Φαγκρίδας Κατερίνα Βαρελά »Δημήτρης Χριστοδούλου Δημήτριος Μαρκαντωνάτος · Σωτήρης Αράθυμος Ιάκωβος Χονδροματίδης · Γεώργιος Ζουρίδης Λυκούργος Αρεταίος · Ευάγγελος Χαρατσής Σωτήρης Βουρλιώτης · Ιάσων Χανδρινός Κωνσταντίνος Παπαδημητρίου »Λάμπρος Ψωμάς Δημήτρης Μπελέζος · Ιωάννης Κακαβάς Σταύρος Καρκαλέτσης · Γιάννης Βαρσαμής Γιώργος Κουφογιώργος »Αγγελος Μανσόλας Αθανάσιος Κωνσταντίνου · Γιάννης Παγουλάτος Σταύρος Βαλμάς · Κυριάκος Γρηγορόπουλος

Καλλιτεχνική επιμέλεια Παρασκευή Ευγενικού Σταύρος Καπλανίδης Επιμέλεια κειμένων Χρηστός Ζηκούλης Γιώργος Παπαγεωργίου Γραφεία Λέσβου 14,17237, Δάφνη, Αθήνα Τηλεφ. Κέντρο: 210 9758090 Fax: 2109737070 Email: [email protected] www.gnomonpublications.gr Συνδρομές Εσωτερικού (Ετήσια -12 τεύχη): 60 Ευρώ (Εξάμηνη ■6 τεύχη): 30 Ευρώ Βιβλιοθήκες, Οργανισμοί, Τράπεζες: 115 Ευρώ Εξωτερικού (Ετήσια -12 τεύχη): 100 Ευρώ (Εξάμηνη - 6 τεύχη): 50 Ευρώ Επιταγές (Ταχυδρομικές) ΓΝΩΜΩΝ Εκδοτική, Λέσβου 14,17237 Δάφνη Στην επιταγή να αναγράφονται απαραιτήτως ονοματεπώνυμο, πλήρης διεύθυνση, τηλέφωνο και η ένδειξη «Συνδρομή»

Υπεύθυνος σύμφωνα με τον νόμο Βασίλειος Στράτος Ιδιοκτησία Γνώμων Εκδοτική Μ. ΕΠΕ ISSN: 1109-0510 Κωδικός: 3196________ ΑΠΑΓΟΡΕΥΕΤΑΙ η αναδημοσίευση ή η αναπαραγωγή με οποιονδήποτε τρόπο, άρ&ρων ή τμημάτων άρθρων του περιοδικού, χωρίς την έγγραφη άδεια του εκδότη. Οι εκφραζόμ ενες στα ενυπόγραφα άρθρα απόψεις, δεν ταυτίζονται κα τ’ ανάγκη με τη ν άποψη του περιοδικού. Αόγω στενότητας χώρου, το περιοδικό διατηρεί το δικαίωμα περικοπής των επιστολών που στέλνουν οι αναγνώστες εφόσον δεν αλλοιώ νεται το νόημά τους.

ΤΟ ΑΕΡΟΣΚΑΦΟΣ ΤΟΥ ΔΙΑΣΗΜΟΥ ΧΑΡΤΜΑΝ ΣΕ ΜΟΥΣΕΙΟ Ο Εριχ Χ άρτμαν (19 Απριλίου 1922 - 20 Σεπ τεμ β ρ ίο υ 1993) υπ ήρ ξε ο κορυφ αίος άσσος όλων τω ν εποχών, κα τα ρ ρίπ το ντα ς 352 αεροσ κά φ η σε 1.404 εξό δ ο υ ς και 825 α ερ ο μ α χίες. Μ ετά το τέ λ ο ς το υ Β ’ ΠΠ π α ρ έμ εινε α ιχμά λω τος στη Σ ο β ιετική Ενωση, όπου κα ιπ έρ α σ ε δ έκα χρόνια σε διάφορα στρατόπ εδα καταναγκα σ τικής εργασίας, μ έχρ ι τη ν επ ισ τροφ ή το υ στη Γερμανία το 1955. Το 1956 επ α ν ή λθ ε σ την υπηρεσία τ η ς Α εροπ ορίας τη ς Δ υ τική ς Γερμανίας και δ ιε τέ λ ε σ ε δ ιο ικη τή ς τη ς Π τέρ υ γα ς JG 71, τ η ς π ρώ της μονάδας τη ς Α εροπ ορίας που εξο π λίσ τη κε μ ε α ερ ιω θ ο ύ μ ενα Canadair Sabre Mk 6. Ο ταν ή τα ν δ ιο ικη τή ς τη ς JG 71, τα αεροσ κά φ η έφ ερ α ν τη χαρακτηρισ τική μαύρη τουλίπα από τη δράση το υ στο Α νατολικό Μ έτω πο. Π ρόσφατα, το αεροσ κά φ ος το υ Χ άρτμαν μ ε τη ν JG 71 μ ε τα φ έ ρ θ η κ ε στο α ερ ο δ ρ ό μ ιο

To JA-111 το υ διάσημου άσσου Εριχ Χάρτμαν στο Κότμπους.

Κ ό τμ π ο υ ς ,κ ο ν τά στα σύνορα με τη ν Πολωνία. Το έ κ θ ε μ α βρ ίσ κετα ι σε κατάσταση δανεισμού από το μουσείο Museum der Bundeswehr Flugplatz Berlin - Gatow στο Β ερολίνο. To Sabre JA-111 π α ρ α δ ό θ η κε σ την JG 71 το ν φ εβ ρ ο υ ά ρ ιο το υ 1959 και ή τα ν ένα από τα 225 CL-13B Sabre Mk 6 που ε ν τά χ θ η κ α ν σε υπηρεσία. To Mk 6 υπ ήρ ξε μια από τις κ α λ ύ τερ ες εκδ ό σ εις το υ Sabre, καθώ ς π ροερχόταν από τη ν καναδική γραμμή

παραγωγής και δ ιέ θ ε τ ε το ν κινη τή ρ α Orenda 14 ώσης 3.300 kg και το ν σ υνήθη οπλισμό τω ν έ ξ ι π ολυβόλω ν τω ν 0,50 in. Στις αρχές το υ 1960 τα Mk 6 τη ς JG 71 α ντικα τα σ τά θ η κα ν από F104G. Η είσ οδος το υ F-104 σε γερ μ α νική υπηρεσία π ρ οκάλεσ ε έ ν το ν ε ς επ ικρίσεις από το ν Χ άρτμαν, που το χα ρ α κτήρ ιζε ως ένα εξα ιρ ετικ ά επ ικίνδυνο αεροσ κά φ ος. Ο ίδιος θ εω ρ ο ύ σ ε το Sabre ως τη ν αγαπ ημένη το υ σχεδίαση μαχητικού.

ο ΜΕΓΑΑΗ ΠΡΟΣΦΟΡΑ! Εκπτωση ν υ /ο σε ΒιβίΙία-περιοΟικά για αγορέε από ία γραιρεία uac Ε π ισ κ ε φ θ ε ίτ ε τα γ ρ α φ ε ία μ α ς (Λ έσ β ο υ 14, π λ η σ ίο ν Μ ε τ ρ ό Αγ. Ιω ά ννη , Δ ά φ ν η , τ η λ . 210 9758090) κ α ι α γ ο ρ ά σ τε β ιβ λ ία κα ι π ε ρ ιο δ ικ ά μ ε έκ π τω σ η 5 0 % ! Η π ρ ο σ φ ο ρ ά ισ χ ύ ει

για αγορές αρχικής αξίας άνω των 25 ευρώ και α φ ο ρ ά ό λ α τα έ ν τυ π α , π λ η ν ε κ ε ίν ω ν π ου β ρ ίσ κ ο ν τα ι ή δ η σ ε κ υ κ λ ο φ ο ρ ία σ τα π ε ρ ίπ τε ρ α . Ώ ρ ε ς λ ε ιτο υ ρ γ ία ς γρ α φ είω ν : 9 .0 0 - 16.00 κα& ημ ερινώ ς, π λην Σ α β β ά το υ και Κ υ ρ ια κ ή ς

Λ' ΕΚΑΤΟ ΧΡΟΝΙΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΣΗ ΤΗΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ Σ τα β ή μ α τα τω ν ελ ε υ θ ε ρ ω τώ ν τη ς Θ εσ σ α λο νίκη ς βάδισαν ε κ α το ν τά δ ε ς ε θ ε λ ο ν τ έ ς , οι οπ οίοι ν τυ μ έ ν ο ι μ ε σ το λ ές επ ο χή ς, εισ ή λθ α ν σ την πόλη, όπως ακρ ιβώ ς είχ ε σ υ μ β εί π ριν από 100 χ ρ ό νια μ ε τη ν είσ ο δο το υ Ε λλη νικο ύ Σ τρ α το ύ . Η αναπαράσταση τη ς α π ελ ευ θ έρ ω σ ή ς τη ς ξε κ ίν η σ ε από τη δ υ τικ ή είσ ο δ ο τη ς π όλης και τα τμ ή μ α τα τω ν ευζώ νω ν και τω ν ιππέων α κο λ ο ύ θ η σ α ν τη ν ίδια ακρ ιβώ ς δια δρομή που έκα ν α ν τα ν ικ η φ ό ρ α ελ λ η ν ικ ά σ τρ α τεύ μ α τα , τ η ν 26η Ο κτω β ρ ίο υ το υ 1912, α ν ή μ ερ α τ η ς γ ιο ρ τή ς το υ π ολιούχου τη ς Αγίου Δ η μ η τρ ίο υ . Από τ η ν π λα τεία Ε λ ευ θ ερ ία ς έφ θ α σ α ν στο Δ ιο ικ η τή ρ ιο , όπου π ρ α γ μ α το π ο ιή θ η κε έπαρση τη ς ελ λ η ν ικ ή ς σημαίας, από το ν υπ ουργό Μ α κ εδ ο νία ςΘ ρ ά κη ς Θ όδω ρο Κ αρά ογλου. Το κ τή ρ ιο το υ Δ ιο ικ η τη ρ ίο υ ή τα ν ο χώ ρος όπου υπ ογρά φ ηκε το π ρ ω τό κο λλο π αράδοσ ης τω ν το υ ρ κ ικ ώ ν δ υ ν ά μ εω ν από το ν Το ύ ρ κο σ τρ α τη γ ό Ταχσίν πασά. Τα « α π ελ ευ θ ερ ω τικ ά » σ τρ α τιω τικά α γ ή μ α τα π έρασ αν έξω από τ η ν εκκ λη σ ία το υ Α γίου Μ ηνά, όπου και ε κ ε ί π ρ α γ μ α το π ο ιή θ η κε έπαρση τ η ς ελ λ η ν ικ ή ς σημαίας σ το ν εξώ σ τη το υ ναού, όπως είχ ε γ ίν ε ι και σ τις 27 Ο κτω β ρ ίου το υ 1912, από το υ ς Ιωνα Δ ρ α γο ύ μ η και Α θα νάσ ιο Ε ξα δ ά κτυ λ ο . Κ άτι ανάλογο έ γ ιν ε α ρ γ ό τερ α και στο κτίρ ιο το υ Μ ουσ είο υ Μ α κ εδ ο νικο ύ Αγώνα, στη σ υμβολή τω ν οδώ ν Α γίας Σ οφ ία ς και Π ρ ο ξένο υ Κ ορομηλά, όπου σ τεγ α ζό τα ν το ελ λ η ν ικ ό π ρ ο ξεν είο στη δ ιά ρ κ εια τη ς Τ ο υ ρ κο κρ α τία ς, ενώ οι εκδ η λ ώ σ εις για τη ν αναπαράσταση τη ς α π ελ ευ θ έρ ω σ η ς ο λ ο κλ η ρ ώ θ η κα ν στο Λ ευ κ ό Π ύργο, μ ε τη ν έπαρση τ η ς ε λ λ η ν ικ ή ς σημαίας, ενώ π ιον το υ π ρ ο έδ ρ ο υ τ η ς Δ η μ ο κ ρ α τία ς Κάρολου Παπούλια. Η εκδήλω σ η α υ τή π ρ α γ μ α το π ο ιή θ η κε για π ρώ τη φορά. Σ τρ α τιω τικά τμ ή μ α τα και φ ιλ α ρ μ ο ν ικ ές τω ν τρ ιώ ν Κλάδων π α ρ α τά χ θ η κα ν και α κο λ ο ύ θ η σ ε το π ρ ω τό κο λλο π αράδοσ ης τη ς ελ λ η ν ικ ή ς σημαίας από το ν π ρ ό εδ ρ ο τη ς Δ η μ ο κ ρ α τία ς σε τμ ή μ α Ευζώνων τη ς Π ρ ο εδ ρ ική ς Φ ρουράς. Οι εύζω νοι, μ ε τη σειρά το υ ς ,

Αναπαράσταση της τε λ ε τή ς υπογραφής παράδοσης της πόλης από την τουρκική και ελληνική στρατιω τική αντιπροσωπεία.

τη μ ε τ έ φ ε ρ α ν μ έχ ρ ι ένα σ η μ είο και, στη σ υνέχεια, οι α ρ χηγο ί τά ξε ω ν τω ν σ τρ α τιω τικώ ν σχολών τη ν α νέβα σ αν σ το ν Λ ευ κ ό Π ύργο. Σ υ μ β ο λικά μ ε τα φ έ ρ θ η κ ε και η σημαία που είχ ε υψ ω θ εί σ τις 28 Ο κτω β ρ ίο υ το υ 1912, η οπ οία φ υ λά σ σ ετα ι και ε κ τ ίθ ε τα ι, μαζί μ ε ά λλα κειμ ή λια , στο Υ π ο υ ρ γείο Μ α κ εδ ο νία ς-Θ ρ ά κη ς, ως π ροσ φ ορά τη ς π ροσω πικής σ υ λλο γή ς το υ β ο υ λ ε υ τή τ η ς ΝΔ Κώστα Γκιο υ λέκα . Η έπαρση τη ς ελ λ η ν ικ ή ς σημαίας σ υ ν ο δ ε ύ τη κ ε από κα νο νιο β ο λισ μ ο ύ ς π υ ρ ο β ολα ρ χία ς, ενώ ρ ίφ θ η κ α ν και χ α ιρ ε τισ τή ρ ιε ς β ο λ έ ς από π ο λ εμ ικά σκάφη. Η εκδήλω σ η π ερ α τώ θ η κ ε μ ε το ν ε θ ν ικ ό ύμνο.

ΣΥΝΕΔΡΙΟ ΓΙΑ ΤΗΣ ΕΛΑΗΝΟΒΡΕΤΑΝΙΚΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ

Η αρπαγή των μαρμάρων του Παρθενώ να από τον λόρδο Ελγιν, α π οτέλεσ ε σημείο αναφοράς στο συνέδριο.

Οι σχέσ εις Ε λλάδας και Β ρ ετα νία ς, από τα τέ λ η το υ 18ου έω ς και τ ο ν 20ό αιώνα, σε ζη τή μ α τα που κα λύπ τουν τη ν ο ικο νο μ ική , π ο λιτική , νομική ιστορία, καθώ ς και τη ν ισ τορία τω ν Γραμμάτω ν και τη ς Ε κπ αίδευσ ης, α π ο τελ ο ύ ν το θ έ μ α σ υνεδ ρ ίο υ που δ ιο ρ γ α ν ώ θ η κε από το Ιδρ υμα τ η ς Β ου λή ς τω ν Ε λλήνω ν για το ν Κ ο ιν ο β ο υ λ ευ τισ μ ό και τη Δ η μ ο κ ρ α τία και τ η ν π ρεσ βεία τ η ς Μ εγ ά λ η ς Β ρ ετα νία ς σ τη ν Ελλάδα. Το σ υνέδρια, μ ε θ έμ α : « Ε λ λ η νο -β ρ ετα νικές σχέσ εις: π τυ χ ές τη ς π ρ ό σ φ α τη ς ισ τορίας το υ ς » π ρ α γ μ α το π ο ιή θ η κε σ τις 2 και 3 Ν ο εμ β ρ ίο υ 2012 σ την αίθουσ α τη ς Γερουσίας, στο κτή ρ ιο τ η ς Β ου λή ς τω ν Ελλήνων. Το σ υνέδρ ιο ά νο ιξε, μ ε χ α ιρ ετισ μ ό το υ , ο π ρ έσ βης τη ς Β ρ ετα νία ς σ την Ελλάδα, Ν τέιβ ιν τ Λάντσμαν. Ε λαβαν μ έρ ο ς δ ε, μ ε εισ η γή σ εις το υ ς , δ ια κ εκ ρ ιμ έν ο ι Ε λλ η νες και ξέ ν ο ι ο μ ιλ η τές .

ΣΥΝΤΟΜΕΣ ΕΙΛΗΣΕΙΣ • Ενα ε ξα ιρ ε τικ ά εν δ ια φ έρ ο ν σ κηνικό έ χ ε ι δ η μ ιο υ ρ γ η θ ε ί στη Μ ιανμάρ (πρώην Βιρμανία) ανάμεσ α σ το ν Ν τέ ιβ ιν τ Κ ο ύ ν τα λ και τ ο ν επ ιχ ειρ η μ α τία Σ τη β Μ π ούλτμπ ι Μ π ρούκς. Οι δ ύ ο ά ν δ ρ ες ή λ θ α ν αρχικά σε σ υνεννόησ η για τη ν εκσ κα φ ή 20 Spitfire που εν το π ίσ τη κ α ν σε μια το π ο θ εσ ία στη Μ ιανμάρ. Τα 20 α ερ οσ κά φ η θ ά φ τη κ α ν από α μ ερ ικ α νικά σ τρ α τεύ μ α τα μ ε τά τ ο τέ λ ο ς το υ Β' ΠΠ, ενώ α κόμ α β ρ ίσ κο ντα ν απ ο σ υ να ρ μ ο λογη μ ένα στα κιβώ τια μ ετα φ ο ρ ά ς το υ ς . Ο τό π ο ς τα φ ή ς τω ν αερ οσ κα φ ώ ν έ χ ε ι ήδη ε π ιθ εω ρ η θ εί μ ε ενδοσκόπ ια. Οι τ ε λ ε υ τ α ίε ς π λ η ρ ο φ ο ρ ίες α ν α φ έρ ο υ ν ό τι ο ι δύο ά ν δ ρ ες έχ ο υ ν έ λ θ ε ι σε διαφ ω νία ε ξα ιτία ς

τη ς π ρ ό θ εσ η ς το υ επ ιχ ειρ η μ α τία να π ροχω ρήσει α υ τό ν ο μ α στο σχέδιο και ήδη έχ ε ι ξε κ ιν ή σ ε ι μια δικασ τική διαμάχη. • Το Μ ουσ είο τ η ς RAF στο Χ έ ν το ν π ρ ο β λέπ ετα ι να απ οκτήσ ει δ ύ ο πιστά α ντίγρ α φ α σπάνιων μα χη τικώ ν το υ Α ’ ΠΠ σε π τη τική κατάσταση, σ υ μπ ληρώ νοντα ς α κόμα π ερ ισ σ ό τερ ο τη σ υλλογή το υ . Η ετα ιρ ία The Vintage Aviator στη Ν έα Ζ ηλανδία κατα σ κεύ α σ ε τα δ ύ ο α ερ ο σ κά φ η RE.8 και Albatros D.Va χρη σ ιμοπ οιώ ντας α ρ κ ετά α υ θ ε ν τικ ά ε ξα ρ τή μ α τα το υ ς . Υπάρχουν μόνο δ ύ ο α υ θ εν τικ ά α ερ ο σ κά φ η από κ ά θ ε τύ π ο σε δ ιά φ ο ρ α μουσ εία παγκοσμίως.

ΣΤΡΑΤΙ ΩΤΙ ΚΗ U T O P I A I 5

ΕΙΔΗΣΕΙΣ ΑΠΕΒΙΩΣΕ Ο ΣΕΡ TZflN ΚΗΓΚΑΝ Ο Τζων Κήγκαν, ένα ς σ η μ α ντικό ς ισ τορικός και δημοσ ιογράφ ος, ε ξε ιδ ικ ε υ μ έ ν ο ς στη σ τρ α τιω τική ιστορία απεβίω σε σε ηλικία 78 ετών. Είχε γ ε ν ν η θ ε ί το ν Ο Κήγκαν στο γραφείο του. Μάιο το υ 1934 και μ ε τά τ η ν κή ρ υ ξη το υ Β' Π αγκοσμίου Π ολέμ ο υ μ ετα κό μ ισ ε σ την α γγλική ύπαιθρο, όπου ο Ιρλανδός π α τέρ α ς το υ , επ ιθ εω ρ η τή ς σχολείων στο ν ό τιο Λ ονδίνο, είχ ε υπό τη ν ε υ θ ύ ν η το υ 300 παιδιά, που τα είχαν π ροω θήσ ει από τη β ρ ετα νική π ρω τεύουσ α για λό γο υ ς ασφ αλείας. Ο Κ ήγκαν τα τε λ ε υ τα ία χ ρόνια μ ο ιρ α ζό τα ν τις γνώ σ εις και τις αναλύσεις το υ μ ε άρθρ α και σχόλια σ τη ν ε φ η μ ερ ίδ α «The Daily Telegraph», επ εξη γ ώ ν τα ς τα αίτια και τις επιπτώ σεις σ υγκρούσ εω ν σε όλον το ν κόσμο. Δίδασ κε στη Βασιλική Σ τρ α τιω τική Α καδημία το υ Σ ά ντχερ σ τ για 25 χρόνια, ως το 1986, ό τα ν α ν έλα β ε τη θ έσ η σ υ ντά κτη σ την εφ η μ ερ ίδ α «The Daily Telegraph». Α π ο τέλ εσ ε μεγάλο κεφ ά λα ιο το υ σ υ γκεκρ ιμ ένο υ εντύ π ο υ , σε μια επ οχή κατά τη ν οποία η Σ ο β ιετική Ενωση κ α τέρ ρ ευ σ ε και η κυ β έρ νη σ η απ αιτούσε «μερίδιο ειρ ή νη ς» , υπό τη μορφ ή π ερικοπώ ν στις έν ο π λες δυ νά μ εις, ενώ π αράλληλα μια σειρά σ τρατιω τικώ ν δράσεω ν ξεπ η δ ο ύ σ ε στη Μ έση Ανατολή και τα Βαλκάνια. Ο διάσημος ισ τορ ικό ς έγ ρ α φ ε μ ε πλήρη γνώση τω ν σ τρατιω τικώ ν τεχ νώ ν και μ ε βάση τις προσω πικές μ α ρ τυ ρ ίες πολλών αξιω ματούχω ν, οι οποίοι είχαν υπ ά ρ ξει μ α θ η τέ ς το υ . Πάνω από όλα

όμως, έ δ ε ιξ ε μια βαθιά γνώση τω ν ανθρώπινω ν πτυχώ ν το υ π ολέμου, που ή τα ν σ κλη ρ ές, τρ ο μ α κ τικ έ ς και κατά π ερ ιό δ ο υ ς έ ν δ ο ξε ς . Ο Κ ήγκαν δ εν υ π η ρ έτη σ ε π ο τέ σ το ν σ τρατό, επ ειδή από τα δ εκα τρ ία το υ υ π έφ ερ ε από φυματίω ση, κά τι που το ν ανάγκασε να π εράσ ει πολλά χ ρ ό νια στο νοσ οκομείο, όπου έ μ α θ ε λα τινικά και αρχαία ελ λ η ν ικ ά από έν α ν ιερ έα . Υ π ήρξε σ θ ενα ρ ό ς υ π ο σ τη ρ ικτή ς τη ς συμμαχίας ΗΠΑ-Ηνω μένου Βασιλείου και αυτοπ ρ ο σ δ ιο ριζότα ν ως «κατά 95% ειρ ηνισ τής». Σ ε μια σ υ ν έ ν τευ ξη που είχ ε δώ σει για το ν π ό λεμ ο το υ Β ιετνάμ, είχ ε πει: «Δ εν ή μ ο υ ν π ο τέ α ν τίθ ε το ς μ ε το ν π ό λεμ ο στο Β ιετνάμ. Είχαν δίκιο οι Α μερ ικα νο ί που το ν έκαναν. Απλά π ολέμησ αν με λά θος τρόπ ο», ενώ π ρ οσ δοκούσ ε για το μ έλ λο ν -μ ε α υ ξα ν ό μ εν ες χ ρ ό νο με το ν χρό νο α μ φ ιβ ο λίες- ένα ν κόσμο χωρίς π ο λέμ ου ς. Επιπλέον, ο Τζων Κ ήγκα ν έ τ ρ ε φ ε μ εγά λο σεβασμό για το ν Μ έγα Α λέξα ν δ ρ ο , για το ν οποίο π ίσ τευ ε πως « εξε υ γ έ ν ισ ε τη βαρ βα ρό τητα » . Τέλος, π ολλές φ ο ρ ές δ έ χ θ η κ ε πυρά για το γ εγ ο ν ό ς ό τι η π ροσέγγισή το υ ήτα ν εμ φ α νώ ς β ρ ετα ν ο κ εν τρ ικ ή , αφού, για π αράδειγμα, θ εω ρ ο ύ σ ε τη ν απόβαση τω ν Συμμάχω ν στη Ν ορμα νδία αποφασιστική για τη ν πτώση το υ ναζισμού, π α ρ α β λέπ ο ντα ς τη νίκη τω ν Σ ο β ιετικώ ν στο Σ τά λ ιν γ κρ α ν τ, το 1942, η οποία είχ ε ως συνέπ εια τη ν κατάρρευσ η το υ Α νατολικού Μ ετώ π ου. Π α ρ ό μ ο ιες ή τα ν και οι απ όψ εις το υ για πολλά άλλα θ έμ α τα , όπως η Ε λληνική Επανάσταση, για τη ν οποία δ εν εκ φ ρ ά σ τη κ ε μ ε κο λ α κ ευ τικ ό τρόπ ο, καθώ ς και η σ χεδόν μόνιμη δικαιολόγηση τω ν α γγλο α μ ερ ικα νικώ ν ενεργειώ ν.

ΕΝΑΡΙΗ ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ ΓΙΑ ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΑΕΡΟΣΚΑΦΟΣ ΤΗΣ ΟΝΔΟΥΡΑΣ Ο «π όλεμο ς τω ν 100 Ωρών», γνω σ τό ς και ως «π όλεμος το υ Π οδοσφαίρου» π ρ α γμ α το π ο ιή θ η κε κατά τη ν π ερ ίο δ ο 14-18 Ιουλίου 1969 ανάμεσ α στο Ελ Σ αλβαδόρ και τη ν Ο νδούρα. Στη σ ύ ντομη α υ τή σύγκρουση, οι α ερ ο π ο ρ ίες τω ν δύο χωρών δ ιέ θ ε τα ν π ενιχρά μέσα, αλλά είχαν εν ερ γ ό σ υ μ μ ετο χ ή . Για να δ ια τη ρ η θ εί στη μνήμ η τω ν ανθρώπω ν που ζουν σ ήμερα ο π ό λεμ ος α υ τό ς, το Α ερ οπ ο ρ ικό Μ ουσ είο τη ς Ο νδ ο ύ ρα ς έχ ε ι θ έ σ ε ι σε εφ α ρ μ ο γή ένα π ρόγραμμα απ οκατάστασ ης το υ ισ τορικού α ερ ο σ κά φ ο υ ς F4U-5NL Corsair μ ε κω δικό α ρ ιθ μ ό FAH 609. Κ ατά τη δ ιά ρ κ εια το υ π ο λέμ ο υ μ ε το Ελ Σ αλβαδόρ, η Α ερο π ορ ία τη ς Ο νδο ύ ρ α ς δ ιέ θ ε τ ε 19 F4U-4/F4U-5/F4U-5N/F4U5NL. Το α π όγευμ α τη ς 17ης Ιου λίο υ 1969 ο σ μηναγός Φ ερ νά ντο Σ ό το Ε νρ ίκ εθ (24 Ιουνίου 1939 - 25 Ιου νίο υ 2006) π ρ α γμ α το π ο ίη σ ε δύ ο ε ξό δ ο υ ς και κ α τέρ ρ ιψ ε ένα F-51D και δ ύ ο FG-1D τη ς Α ερ οπ ο ρ ία ς το υ Ελ Σα λβ α δόρ . Κ ατά τη δ ιά ρ κ εια τη ς π ρ ώ της α π οσ τολής, τρ ία Corsair τη ς Α ερ ο π ο ρ ία ς τ η ς Ο νδ ο ύ ρα ς α ντιμετώ π ισ α ν δύ ο Cavalier Mustang και ο Σ ό το κα τέρ ρ ιψ ε το α ερ ο σ κά φ ο ς «FAS 404» το υ σμηναγού Ο υ μ π έρ το Β α ρέλα . Το α π όγευμα, τρ ία Corsair α π ο γειώ θ η κα ν για μια απ οστολή β ομβα ρδισ μού και σ ύ ν το μ α εντό π ισ α ν δ ύ ο FG-1D τη ς Α ερ ο π ο ρ ία ς το υ Ελ Σ α λβ α δ ό ρ που ε κ τε λ ο ύ σ α ν π εριπ ολία. Ο Σ ό το αιφ νιδ ία σ ε το ν σμηναγό Σ α λβ α δ ό ρ Σ ε θ έ ν α Α μά για (FAS 204), που δ ε ν α ν τιλ ή φ θ η κ ε τ η ν επ ίθ εσ η παρά μόνο ό τα ν β λή μ α τα τω ν 20 mm έπ λ η ξα ν τη ν π τέρ υ γ ά το υ . Ο π α ρ α σ τά τη ς το υ Αμάγια, Γκιγ ιέρ γμ ο Κ ο ρ τέθ , π ροσπ άθησε να ε κ δ ικ η θ ε ί τη ν κατάρριψ η, αλλά το α ερ ο σ κά φ ο ς το υ (FAS 203) υ σ τερ ο ύ σ ε σε επ ιδόσ εις. Ετσι, τα πυρά το υ Σ ό το μ ε τέ τ ρ ε ψ α ν τ ο α ερ ο σ κά φ ο ς το υ Κ ο ρ τέ θ σε μια μπάλα φ ω τιά ς, δ ιό τι δ ε ν είχα ν α π οσ υμπ ιεσ τεί οι δ ε ξα μ ε ν έ ς καυσ ίμου, μ ε α π ο τέλ εσ μ α ο τ ε λ ε υ τ α ίο ς να β ρ ει α καριαίο θ ά ν α το . Οι κ α τα ρ ρ ίψ εις το υ Σ ό το ή τα ν σ η μ α ν τικ ές για

6 I Σ ΤΡΑΤΙ ΩΤΙ ΚΗ Ι ΣΤΟΡΙ Α

Το ιστορικό F4U-5NL Corsair FAH 609 με τις χαρα κτηρ ισ τικές φ ιγούρες των τριών αεροσκαφών κάτω από το πιλοτήριο, όπως βρισκόταν στο μουσείο στην Τεγκουσιγκάλπα λίγο πριν την έναρξη των εργασιών αποκατάστασης.

τη ν ε π ίτευ ξη α ερ ο π ο ρ ικ ή ς υ π ερ ο χή ς αλλά και ισ το ρ ικές, δ ιό τι α π ο τελο ύ σ α ν τις τ ε λ ε υ τ α ίε ς κα τα ρ ρ ίψ εις από εμ β ο λ ο φ ό ρ ο μ α χ η τικό . Το α ερ ο σ κά φ ο ς το υ Σ ό το , μ ε σ ειριακό α ρ ιθ μ ό 124715, α π ο κτή θ η κ ε το 1956 από τη ν Α εροπ ορία τη ς Ο νδούρα ς και π α ρ έμ ειν ε σε υπηρεσία μ έχρ ι το 1979. Από το 1981 α π ο τελ εί σ ημα ντικό έ κ θ ε μ α στο Α ερ ο π ο ρ ικό Μ ουσ είο (Museo del Aire de Honduras) σ την π ρω τεύουσ α Τεγκουσιγκάλπα. Μάλιστα, το μουσ είο σ υ νερ γά ζετα ι σ τενά μ ε το ν οργανισμό CASC (Connecticut Air and Space Center) που ε δ ρ ε ύ ε ι στο Σ τρ ά τφ ο ρ ν τ το υ Κ ο ν έκ τικ α τ και φ ιλ ο δ ο ξε ί μ έχ ρ ι τα τέ λ η το υ 2012 να έ χ ε ι επ α ν α φ έρ ει το «FAH 609» σε κατάσταση τροχο δ ρ ό μ η σ η ς.

ΜΗΠΠΣ ΛΕΝ ΒΡΙΣΚΕΤΕ ΠΑΝΤΑ ΤΟ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ ΣΤΟ ΠΕΡΙΠΤΕΡΟ ΣΑΣ; Για τη ν κα λύτερ η εξυ π ηρ έτησ ή σας, ζ η τά τε πάντα το π εριοδικό από το ίδιο π ερίπ τερο ή κατάσ τημα και εν η μ ερ ώ σ τε το ν ιδιο κτή τη το υ για τη ν π ρόθεσή σας να α γ ο ρ ά ζετε και τα επ όμενα τε ύ χ η από εκεί. Μ π ο ρ είτε επίσης να τη λ ε φ ω ν ε ίτε στα γρα φ εία τη ς ΓΝΩΜΩΝ, στο 2109758090, επ ισ ημαίνοντας τα σ ημεία ή τις π εριοχές όπου η διανομή μέσω το υ Π ρ ακτορ είου είναι π ροβληματική.

ΠΡΟΧΠΡΑ ΤΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ Β-26 Το π ρόγραμμα αποκατάστασης εν ό ς Martin Β-26 Marauder με σειριακό α ρ ιθμό 40-1459 εξελ ίσ σ ετα ι ομαλά στις εγκα τα σ τά σ εις το υ μουσείου MAPS (Military Aviation Preservation Society) στο Ν ορθ Κ άντον το υ Οχάιο. Το αεροσ κά φ ος α π ο τελ εί ένα από τα τρ ία Β-26 που εκ τέλ εσ α ν αναγκαστική προσγείωση στη Β ρετα νική Κ ολομβία στις 16 Ιανουαρίου 1942. Μια ομάδα τη ς USAAC α ν έκτη σ ε τα χρήσ ιμα τμ ή μ α τα τω ν αεροσκαφώ ν, αλλά τα υπόλοιπα εγ κ α τα λ είφ θ η κ α ν σ την περιοχή όπου είχαν καταπέσει. Τον Ν οέμβριο το υ 1971 τα απ ομεινάρια τω ν τριώ ν αεροσκαφώ ν α να κτή θ η κα ν και μ ετα φ έρ θ η κ α ν στο Τσίνο τη ς Καλιφόρνια. Για τα επ όμενα 19 έ τη το 40-1459 π α ρ έμ εινε σε κατάσταση α π οθήκευσ ης, μ έχρ ι τ ο 1991 και τη ν απόκτηση το υ κω δικού νηολο γίο υ Ν4299Κ. Τα φ ιλόδοξα προγράμματα απ οκατάστασ ης σε π τη τική κατάσταση δ εν υλοπ οιήθηκαν και το 1994 το αερ ο σ κά φ ο ς α π ο κτή θ η κ ε από το μουσ είο MAPS. Δύο χρόνια α ρ γ ό τερ α ξεκίνη σ α ν οι επίπονες ερ γα σ ίες αποκατάστασης. Π ρόσφατα, μια ομάδα ε θ ελ ο ν τώ ν το π ο θ έτη σ ε τη ν π τέρ υγα στο αεροσ κά φ ος και στις 5 Α υγούστου α κο λού θησ ε η τοπ ο θ έτη σ η το υ π ηδαλίου δ ιεύ θ υ νσ η ς. Σ ε ε ξέ λ ιξη βρ ίσ κετα ι και η αναζήτηση για α ρ κ ετά α υ θ εν τικ ά τμ ή μ α τα , όπως είναι ο ραχιαίος πυργίσκος, οι έλ ικ ες τω ν κινη τή ρ ω ν και το ορ ιζό ντιο ουραίο π τέρω μα. Το προσωπικό το υ μουσείου είναι αποφασισμένο να προχω ρήσει σ την κατασ κευή τω ν τμ η μ ά τω ν, τω ν οποίων δ εν είναι δυνατή η εξεύ ρ εσ η . Το 40-1459 α ν ή κει σ την πρώτη έκδοσ η παραγωγής Β-26 μ ε 201 αεροσ κά φ η με σ ειριακούς α ρ ιθ μ ο ύ ς 40-1361/1561.

Τ ώ ρα η Γ Ν Ω Μ Ω Ν Ε κ δ ο τ ικ ή και τα π ερ ιο δ ικ ά ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ, ΠΕΡΙΣΚΟΠΙΟ ΤΗ Σ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ και ΙΣΤΟΡΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ π ρ ο σ φ έρ ο υ ν τη δ υ ν α τό τη τα σε ό λ ο υ ς το υ ς α να γνώ σ τες, όπ ου κι αν δ ια μ ένο υ ν στην Ελλάδα, να π α ρ α γ γέλ λ ο υ ν βιβ λία και π ερ ιο δ ικ ά μ ε α ν τικ α τα β ο λή μέσω ΕΛΤΑ, χ ω ρ ίς χρέω σ η εξό δ ω ν α π ο σ το λή ς και μ ε έκπ τω σ η ίση με το π οσ όν τη ς δ ω ρ ο επ ιτα γ ή ς ( 6 € ) . Η π ρ ο σ φ ο ρ ά αυτή ισχύει για α γ ο ρ ές α ρ χ ικ ή ς α ξία ς 2 5 € και άνω και α φ ο ρ ά α π ο κλεισ τικά τις εκδ ό σ εις τη ς Γ Ν Ω Μ Ω Ν . Ο σ οι α να γνώ σ τες το επ ιθ υ μ ο ύ ν , μ π ο ρ ο ύ ν να επ ιλ έξο υ ν π α ρ α λα β ή το υ δ έ μ α το ς μ ε c o u rie r και μ ε χρέω σ η μ ό νο 5 € ευ ρ ώ για έ ξο δ α απ ο σ το λή ς, α νε£ α ρ τή τω ο ß ä p o u c δ έμ α το ς. • Α ν μια π α ρ α γ γελ ία είναι α ρ χ ικ ή ς α ξία ς ίσης ή μ εγ α λ ύ τερ η ς τω ν 50 , 75 ή Ι0 0 € (α κ έρ α ιο π ολλαπ λάσ ιο τω ν 2 5 € ) , μ π ο ρ εί να σ υ νο δ εύ ετα ι απ ό 2, 3 ή 4 π ρ ω τό τυ π α δ ω ρ ο επ ιτα γ ώ ν αντίσ τοιχα, ο π ό τε η έκπ τω σ η ισ ο δ υ να μ εί μ ε 12, 18 ή 2 4 € . • Η δ ω ρ ο επ ιτα γή δ εν σ υνδυάζεται μ ε ά λ λες π ρ ο σ φ ο ρ ές τη ς Γ Ν Ω Μ Ω Ν • Π Ρ Ο Σ Ο Χ Η : Ο ι α να γνώ σ τες θα π ρέπ ει να σ υ μ π λη ρ ώ σ ο υ ν και να τα χ υ δ ρ ο μ ή σ ο υ ν το π ρ ω τό τυ π ο τ η ς δ ω ρ ο επ ιτα γ ή ς μ α ζί με τη φ ό ρ μ α π α ρ α γγελία ς. Φ ω το α ντίγρ α φ α ή απ οσ τολή μ ε fa x και e -m a il δεν γ ίν ο ντα ι δ εκτά .

To M artin Β -26 (40-1459) στις εγκα τα σ τά σ εις του μουσείου MAPS μ ετά την τοπ οθέτησ η της π τέρυγας.

ΣΥΛΛΕΚΤΙΚΟΣ ΤΟΜΟΣ No 37

Ε νη μ ερ ω θ είτε για ό λ ες τις σ ειρ ές β ιβ λίω ν τη ς Γ Ν Ω Μ Ω Ν και επ ιλ έξτε αυτά π ου σας εν δ ια φ έρ ο υ ν , με μια επ ίσ κεψ η σ την ισ τοσ ελίδα μ α ς w w w .gnom onpublications.gr (εν ό τη τα Β ΙΒ Λ ΙΑ ).

ΤΗΣ ΣΤΡΑΤΜΤΙΚΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ - ΜΗ ΤΟΝ ΧΑΣΕΤΕ! Κ υκλοφ ορεί στα περίπτερα ο τό μ ο ς No 37 με τα συλλεκτικά τεύ χ η 173 και 174 του περιοδικού. Οσοι αναγνώ στες δ εν έχουν στη βιβλιοθήκη το υ ς τα δύο αυτά τεύ χη, μπορούν να τα π ρ ομηθευτούν στην ειδική τιμή τω ν 5 ευρώ, α ντί της κανονικής τω ν 8 ευρώ.

S S S S S

Κόψτε το ημισέλιδο, συμπληρώστε και ταχυδρομήστε τη δωροεπιταγή και τη φόρμα παραγγελίας που θα βρείτε στο πίσω μέρος της σελίδας στη διεύθυνση:

ΓΝ Ω Μ Ω Ν Εκδοτική, Λέσβου 14, Ι7 237 Δ άφνη

ΑΟΡΟΕΠΙΤΑΓΗ 6€ Η δωροεπιταγή δεν συνδυάζεται με άλλες προσφορές της

ΓΝΩΜΩΝ

Ισχύει για αγορές αρχικής αξίας 2 5 € και άνω

Ο Ν Ο Μ /Μ Ο ................................................................ ΟΔΟΣ.....................................................ΑΡΙΘΜΟΣ ΠΟΛΗ...................... ...................................Τ.Κ......... ΤΗΛΕΦΩΝΟ

(α π α ρ α ιτ ή τ ω ς ).....................................................................

e- m a il ............................. 1.....::.:.:......................... .....

ΑΦΜ

(α ν ε π ιθ υ μ ε ίτε τ ιμ ο λ ό γ ιο ) .......................................................................

ΔΟΥ.............................................................................

ΦΟΡΜΑ ΠΑΡΑΓΓΕΛΙΑΣ ΚΙ A I

Π α ρ α κα λ ώ να μου α ττοσ τείλετε μ ε α ντικ α τα β ο λή τα βιβ λία / τεύ χ η π ου σ η μ ειώ νω π α ρ α κά τω . Δ εν σ τέλνω χ ρ ή μ α τα τώ ρ α . Θ α π λη ρώ σ ω κα τά τη ν π α ρ α λα β ή το υ δ έμ α το ς. Α π ό τη σ υ νο λική α ξία τ η ς π α ρ α γγελία ς, α φ α ιρ έσ τε το π οσ ό ν τη ς δ ω ρ ο επ ιτα γ ή ς / δ ω ρ ο επ ιτα γώ ν π ου εσ ω κλείω .

I

Επιλέξτε το ν τρό π ο απ οσ τολής το υ δέματος

CU Α π οσ το λή μέσ ω ΕΛΤΑ I I Α π οσ το λή μ ε c o u rie r

(χ ω ρ ίς χ ρ έω σ η τ α χ υ δ ρ ο μ ικ ώ ν )

(π λ η ρ ώ ν ω μ ό ν ο 5 € γ ια έ ξο δ α α π ο σ το λ ή ς)

ΤΙΤΛΟΣ ΒΙΒΛΙΟ Υ/ΤΕΥΧΟ Σ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟΥ

ΤΙΜΗ

I 2 3 4 5 6 7 8 9 ΙΟ II 12 13 14 15

Η ΣΥΓΚΑΛΥΨΗ ΤΟΥ ΕΓΚΛΗΜΑΤΟΣ ΣΤΟ ΚΑΤΙΝ Σύμφ ω να μ ε τα ν τ ο κ ο υ μ έ ν τ α που δ ό θ η κ α ν στη δ η μ ο σ ιό τη τα από τα Ε θνικά Α ρ χ εία τω ν ΗΠΑ, ο Α μ ερ ικα ν ό ς π ρ ό εδ ρ ο ς, Φ ραγκλίνος Ρ ο ύ ζβ ελτ και ο Β ρ ετα ν ό ς π ρω θυπ ουργός, Ο υίνσ το ν Τσώρτσιλ γνώ ριζαν, αλλά σ υγκάλυψ α ν τις α π ο δ είξεις , σύμφω να μ ε τις ο π ο ίες η σ ο β ιετική μυσ τική ασ τυ νο μ ία είχ ε δ ο λ ο φ ο ν ή σ ει χ ιλ ιά δ ες Π ολω νούς σ τρ α τιώ τες στο δάσ ος το υ Κ ατίν, το 1940. Η αποσιώπηση α υ τή έγ ιν ε, επ ειδ ή υπ ήρχε φ ό β ο ς ό τι η απ οκάλυψ η θ α το υ ς φ έ ρ ε ι σε ρ ή ξη και θ α απ ομονώ σ ει τ ο ν σ ύμμαχό το υ ς σ το ν Β' Π αγκόσ μιο Π ό λεμ ο , Ιωσήφ Στάλιν. Π ερ ισ σ ό τερ ο ι από 22.000 Π ολω νοί α ξιω μ α τικο ί, ο ι οπ οίοι σ την π ο λιτική το υ ς ζωή ή τα ν γ ια τρ ο ί, δ ικ η γ ό ρ ο ι και εκ π α ιδ ευ τικ ο ί, έχασαν τη ζωή το υ ς στη σφαγή το υ Κ ατίν, στη δ υ τικ ή Ρωσία, κ α τ ’ ε ν το λ ή το υ Στάλιν. Π ο λλο ί από α υ το ύ ς μ ε τα φ έ ρ θ η κ α ν μ ε φ ο ρ τη γ ά από σ τρ α τό π εδ α σ υ γκέντρ ω σ η ς, π υ ρ ο β ο λ ή θ η κα ν στο πίσω μ έ ρ ο υ ς το υ κεφ α λιο ύ και ρ ίχ θ η κα ν σε ο μ α δ ικ ο ύ ς τά φ ο υ ς . Η σφαγή α υ τή α π ο τε λ ε ί ένα α κό μ α βα ρ ίδι σ τις σ χέσ εις μ ε τα ξύ Ρωσίας και Π ολω νίας, καθώ ς η απ οκάλυψ η από τα έγ γρ α φ α που β γή κ α ν στη δ η μ ο σ ιό τη τα εσ τιά ζει το ε ν δ ια φ έ ρ ο ν σ το γ εγ ο ν ό ς ότι, τό σ ο η Ο υ ά σ ιν γκ το ν όσο και τ ο Λ ονδ ίνο απ έφ υ γα ν να κα τη γο ρ ή σ ο υ ν τ ο Κ ρεμ λίνο . Α υ τό σ υ νέβ η παρά το ό τι γνώ ρ ιζα ν ό τι η δ ια τα γή είχ ε π ρ ο έ λ θ ε ι από ε κ ε ί. Α ν τίθ ετα , για χ ρ ό ν ια υπ οσ τήριζαν τη ν επίσημη ε κ δ ο χ ή τη ς Σ ο β ιε τικ ή ς Ενωσης, ό τι η Γερμανία ή τα ν υ π εύ θ υ νη για τη σφαγή σ το Κατίν. Ω στόσο, δ ε κ ά δ ε ς α ν α φ ο ρ ές τω ν μ υσ τικώ ν υπ ηρεσιώ ν και π λ η ρ ο φ ο ρ ίες από κ α τα θ έσ εις μα ρ τύρ ω ν, οι οπ οίες α φ ή ν ο ντα ν να δ ια ρ ρ εύ σ ο υ ν, α π ο δ είκνυ α ν τ ο α ν τίθ ε το . Το π ρ α κ το ρ είο «Associated Press» υ π ο σ τη ρ ίζει ό τι οι α μ ε ρ ικ α ν ικ ές σ τρ α τιω τικ ές μ υ σ τικ ές υ π η ρ εσ ίες α π αντούσ αν σε π λ η ρ ο φ ο ρ ιο δ ό τες, οι οπ οίοι ή θ ε λ α ν να π ροσ κομίσ ουν σ το ιχεία για τα γ ε γ ο ν ό τα στο Κατίν, ό τι ε ν δ ια φ έ ρ ο ν τα ι μόνο εά ν τα σ το ιχεία δ είχ ν ο υ ν τη ν ενο χή τω ν Γερμανών. Οι Π ολω νοί, π άντω ς, π ίεζαν από το 1940 το ν Τσώρτσιλ και το ν Ρ ο ύ ζβ ελτ, μέσω τ η ς ε ξό ρ ισ τη ς κ υ β έρ ν η σ ή ς το υ ς στο Λ ονδίνο, να δ ιεξα γ ά γ ο υ ν έ ρ ε υ ν ε ς π ρ ο κειμ έν ο υ να α π ο δ ειχ θ εί ό τι το έ γ κ λ η μ α είχε σ υ ν τε λ ε σ τε ί από τη ν π λευ ρ ά τω ν Σ οβιετικώ ν. Μ άλιστα, όπως α π ο κα λύ φ τη κ ε, ο Ρ ο ύ ζβ ελτ σε επ ισ τολή το υ π ρος τ ο ν Σ τά λιν υ π ο σ τή ρ ιζε ό τι ο Π ολω νός η γ έ τ η ς στο Λ ονδίνο, σ τρ α τη γ ό ς Σικόρσκι, « κά νει λ ά θ ο ς» που π ιέζει για έρ ευ να . Η Ρωσία π α ρ α δ έχ θ η κ ε τη σφαγή μ ό λ ις τ ο 1990, α φ ού επ ί π έ ν τε δ ε κ α ε τ ίε ς η Σ ο β ιετικ ή Ενωση τ η ν α π έδ ιδ ε σ το υ ς Γερμανούς, οι οπ οίοι όμω ς κ α τέλ α β α ν τη ν π ερ ιο χή τ ο 1941. Από τα 1.000 π ερίπ ου έγγρ α φ α , που δ ό θ η κ α ν στη δ η μ ο σ ιό τη τα , α π ο δ εικνύ ετα ι, όπως π ρ ο α ν α φ έρ θ η κε, ό τι η α μ ερ ικ α νική και η β ρ ετα ν ικ ή κυ β έρ νη σ η γνώ ριζαν πολύ καλά πως ο Σ τά λ ιν είχ ε δώ σ ει τη ν ε ν το λ ή , δ ε ν ή θ ε λ α ν όμω ς να δ ια τα ρ ά ξο υ ν τις σ χέσ εις τ ο υ ς μαζί το υ . Τα π ρώ τα χ ρ ό ν ια μ ε τά το ν π ό λεμ ο, η α ντίδρ ασ η κάποιων Α μερ ικα νώ ν α ξιω μ α τού χω ν α π έν α ντι στη συγκάλυψ η π ρ ο κά λ εσ ε τη δ η μ ιο υ ρ γ ία μιας ε ιδ ικ ή ς κ ο ιν ο β ο υ λ ε υ τικ ή ς επ ιτρ ο π ή ς σ τις ΗΠΑ, π ρ ο κειμ έν ο υ να δ ιε ρ ε υ ν η θ ε ί η θ η ρ ιω δ ία στο Κατίν. Σ το π όρισμά τη ς, τ ο 1952, η επ ιτροπ ή κ α τ έ λ η ξ ε ό τι δ ε ν υπ ήρχε α μ φ ιβ ολία για τη σ ο β ιετική ενο χή . Χ α ρ α κτή ρ ισ ε δ ε τη σφαγή ως «ένα από τα πιο βάρβα ρα δ ιε θ ν ή εγ κ λ ή μ α τα σ τη ν π αγκόσ μια ιστορία» και π ρ ό τειν ε οι υ π εύ θ υ νο ι να δ ικ α σ το ύ ν από δ ιε θ ν έ ς δικα σ τήρ ιο. Παρά τα σ υμπ εράσ μα τα αυτά , ο Λ ευ κ ό ς Ο ίκο ς κρ ά τη σ ε το θ έ μ α στο σ υρτάρι επί δ ε κ α ε τ ίε ς , δ ε ίχ ν ο ν τα ς α π ρ ο θ υ μ ία να θ ίξ ε ι ένα θ έ μ α που θ α είχ ε ως α π ο τέλ εσ μ α τη ν α ύξησ η τ η ς π ο λιτική C fb έν τα σ η ς μ ε το υ ς Σ ο β ιε τικ ο ύ ς , κα τά τη δ ιά ρ κ εια το υ Ψ υχρ ού Π ο λέμ ο υ

ΣΥΝΟΛΟ (ΑΡΧΙΚΗ ΑΞΙΑ ΠΑΡΑΓΓΕΛΙΑΣ) ΕΚΠΤΩΣΗ ΔΩΡΟΕΠΙΤΑΓΩΝ ΕΞΟΔΑ ΑΠΟΣΤΟΛΗΣ ΜΕΣΩ ΕΛΤΑ ΕΞΟΔΑ ΑΠΟΣΤΟΛΗΣ ΜΕ COURIER (5€) ΤΕΛΙΚΟ ΠΟΣΟ ΑΝΤΙΚΑΤΑΒΟΛΗΣ

ΔΩΡΕΑΝ

Οι τρ εις η γ έτες στη Συνδιάσκεψη της Τεχεράνης, το 1943.

ΓΕΟΡΓΙΟΣ ΘΕΟΛΟΡΙΑΗΣ

Η ΝΑΥΤΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ το ΘΕΜΙΣΤΟΚΛΗ Το παρασκήνιο me vauniivnonc ίων «ΙύίΙινων Τειχών»

Ο μοίω μα τη ς τρ ια ν τα κ ο ν τό ρ ο υ . Το πλοίο δ ιέ θ ε τ ε 15 κουπιά σ ε κ ά θ ε π λευρ ά και α π ο τελο ύ σ ε έναν από το υ ς π ρώ τους τύπ ους π ολεμικώ ν σκαφώ ν σ τη ν α ρ χ α ιό τη τα .

ψ

--

1 0 I ΣΤ Ρ ΑΤ Ι ΩΤ Ι Κ Η Ι ΣΤΟΡΙ Α

0 5ος αιώνα? π.Χ. αποιέΠεοε αημείο-σταθμό για ιην αρχαία ελληνική ιστορία και κυρίως για ιην πόλη inc Αθήνας, KaBaic κατά ιη διάρκεια του εξελίχθηκαν πολιτικά γεγονότα που άλλαξαν ριζικά τη μορφή της αθηναϊκής κοινωνίας. Η ανάδειξη της πόλης των Αθηνών σε πανίσχυρο στρατιωτικό, οικονομικό και πολιτιστικό κέντρο της Ελλάδας ήταν το αποτέλεσμα της στροφής του ενδιαφέροντος της προς τη θάλασσα, χάρη στην ισχυρή προσωπικότητα του Θεμιστοκλή. Συντελέστηκε ύστερα από έντονες αντιπαραθέσεις και τελικά οδήγησε στη ναυπήγηση του μεγαλύτερου στόλου της αρχαιότητας.

« ' ·ΨΊβ' ' W '

γ ε ω γ ρ α φ ικ ή θ έ σ η τ η ς Ε λ λ ά δ α ς α π ο τ ε λ ο ύ σ ε δ ια ­ χ ρ ο ν ικ ά τ ο σ τ α υ ρ ο δ ρ ό μ ι μ ε τ α ξ ύ Ε υ ρ ώ π η ς κ α ι Α σ ία ς .

Η

Ο σ υ ν δ ε τ ικ ό ς α υ τ ό ς κ ρ ίκ ο ς τω ν δ ύ ο η π ε ίρ ω ν ή τ α ν υψ ίσ τ η ς γ ε ω π ο λ ιτ ικ ή ς κ α ι γ ε ω σ τ ρ α τ η γ ικ ή ς σ η μ α σ ία ς , γ ε ­ γ ο ν ό ς π ο υ π ρ ο σ έ δ ιδ ε α ξ ιό λ ο γ α π λ ε ο ν ε κ τ ή μ α τ α σ τ ο ν ε λ λ α δ ικ ό χ ώ ρ ο . Η τα ν , λ ο ιπ ό ν , α ν α μ ε ν ό μ ε ν ο ν α ε ξ ε λ ι χ θ ε ί σ ε « μ ή λ ο τ η ς έ ρ ιδ ο ς » γ ια π ο λ λ ο ύ ς ισ χ υ ρ ο ύ ς λ α ο ύ ς , ο ι ο ­ π ο ίο ι ε ν δ ια φ έ ρ ο ν τ α ν ν α α π ο κ ο μ ίσ ο υ ν σ η μ α ν τ ικ ά ο ­ φ έ λ η α π ό τ ο ν έ λ ε γ χ ό τ ο υ . Ο ι λ α ο ί α υ τ ο ί ε π ιθ υ μ ο ύ / σ α ν δ ια κ α ώ ς ν α κ α τ α κ τ ή σ ο υ ν τ η ν Ε λ λ ά δ α , π ρ ο κ ε ι μ έ ν ο υ ν α ε ξ υ π η ρ ε τ ή σ ο υ ν τ α π ο λ ιτ ικ ά , ο ικ ο ­ ν ο μ ικ ά κ α ι σ τ ρ α τ ιω τ ικ ά σ υ μ φ έ ρ ο ν τ ά τ ο υ ς . Για τη Δΰσ η, ο έ λ ε γ χ ο ς τ η ς Α να το λ ή ς ή τα ν α έν α ­ ο ς π ό θ ο ς , α φ ο υ έ τσ ι θ α π ρ ο σ α ρ το ύ σ ε σ τη ν ε π ικ ρ ά τ ε ιά τ η ς τ ι ς τ ε ρ ά σ τ ι ε ς ε δ α φ ι κ έ ς ε ­ κ τ ά σ ε ις π ο υ α ν ή κ ο υ ν σ ή μ ε ρ α σ τ η ν Τ ο υ ρ ­ κ ία κ α ι σ τ ο υ ς ό μ ο ρ ο υ ς μ ε α υ τ ή ν λ α ο ύ ς . Α π ό τ η ν ά λ λ η π λ ευ ρ ά , η Α ν α το λ ή α ν έ κ α ­ θ ε ν ε υ ε λ π ισ τ ο ύ σ ε ό τ ι μ έ σ ω τ η ς Ε λ λ ά δ α ς θ α π ρ α γ μ α τ ο π ο ιο ύ σ ε τ ο φ ιλ ό δ ο ξ ο ό ρ α ­ μ ά τ η ς γ ια τ η ν υ π ο τ α γ ή τ ω ν δ υ τ ικ ώ ν κρ α τώ ν . ' Ο ι ε π ιθ ε τ ικ έ ς τά σ ε ις τω ν ξέ ν ω ν χω ­ ρώ ν ε ίχ α ν 'ω ς ά μ εσ η σ υ ν έ π ε ια τ ο ξ έ ­ σ π ασ μα π ο λ λώ ν σ τρ α τιω τικ ώ ν σ υ ­ γ κ ρ ο ύ σ ε ω ν σ τα ε λ λ η ν ικ ά ε δ ά φ η . Ο ι . α λ λ ε π ά λ λ η λ ε ς α υ τ έ ς σ υ ρ ρ ά ξ ε ις α ν έ -

Α ντίγρ α φ ο π ρο το μ ή ς το υ Θ εμ ισ το κ λ ή (Μ ο υ σ είο Ο σ τια ).

ΣΤ Ρ ΑΤ Ι Ω Τ Ι Κ Η U T O P I A I

μ ε τ ά τ ο 500 π.Χ., λό γω τω ν κ ρ ίσ ιμ ω ν π ο λ ιτ ι­ κώ ν κ α ι σ τρ α τιω τικ ώ ν j γ ε γ ο ν ό τ ω ν π ου ε κ τ υ ; λ ίσ σ ο ν τα ν τ η ν ε π ο χ ή ε κ ε ίν η . Η ε π ε κ τ α τ ικ ή π οI λ ιτ ικ ή τω ν Π ερ σ ώ ν ή ­ τ α ν η β α σ ικ ό τε ρ η α ι­ τ ία γ ια τ η ν α ν ά π τυ ξη τ ο υ ν α υ τ ικ ο ύ π ρ ο ­ γ ρ ά μ μ α το ς , τ ο ο π ο ίο α π ο σ κ ο π ο ύ σ ε σ τη ν α ­ ν τιμ ε τώ π ισ η τ ο υ π ο ­ λ υ ά ρ ιθ μ ο υ μ η δ ικ ο ύ σ τ ρ α τ ο ύ , α φ ο ύ ο β α σ ι­ λ ιά ς Δ α ρ ε ίο ς ε ίχ ε κ α τ α ­ σ τή σ ε ι σ α φ ε ίς κα ι ε μ φ α ν ε ίς τ ις π ρ ο θ έ σ ε ις τ ο υ απ ό Α νά γλυφ η ανα π α ρά σ τα σ η των ερ ετώ ν μ ια ς τρ ιή ρ ο υ ς . Η ά ρ τια ν ω ρ ίς. Ε ίχ ε π ρ ο η γ η θ ε ί εκ π α ίδ ευ σ ή το υ ς ο δ η γ ο ύ σ ε σ τη σ υ γχ ρ ο ν ισ μ ένη και εύ ρ υ θ μ η λ ε ιτο υ ρ γ ία το υ ς , η οπ οία ή τα ν υ ψ ίσ τη ς σ η μ α σ ίας για τη ν έκβα σ η η Ιω ν ική Ε π α νά σ τα σ η , σ τη ν ο π ο ία η β ο ή θ ε ια μ ια ς να υμ αχίας (Μ ο υ σ είο Α κρόπ ολης). π ου π ρ ο σ έφ ερ α ν οι

® Ο Θεμιστοκλής διαισθανόταν άμεσα τον εξωτερικό θανάσιμο κίνδυνο, αλλά επιπρόσθετα είχε αντιληφθεί και την εξάρτηση της πόλης του από τη θάλασσα. 5 δ ε ιξ α ν τ ο α π α ρ ά μ ιλ λ ο θ ά ρ ρ ο ς , τ ο ν π α­ τρ ιω τισ μ ό κ α ι τ η ν α υ τα π ά ρ ν η σ η τω ν Ε λλ ή νω ν, τω ν ο π ο ίω ν η π ο λ ε μ ικ ή μ η χ α ν ή κ α τ έ γ ρ α ψ ε χ ρ υ σ έ ς σ ε λ ίδ ε ς η ρ ω ισ μ ο ύ , σ τη ν π ρ ο σ π ά θ ειά τ ο υ ς να α ν α χ α ιτίσ ο υ ν τ ο υ ς ε χ θ ρ ο ύ ς π ου κ α τ ά κ α ιρ ο ύ ς τ ο υ ς α ­ π ειλο ύ σ α ν. Αν ό μ ω ς ε ν τ ρ υ φ ή σ ε ι κ ά π ο ιο ς σ τη σ τρ α τιω τικ ή ισ το ρ ία τ η ς Ε λ λ ά δ α ς , θ α δ ια π ισ τώ σ ει ό τ ι ο ι Ε λ λ η ν ε ς , ε κ τ ό ς απ ό α ­ ξιό μ α χ ο σ τ ρ ά τ ε υ μ α σ τη ν ξη ρ ά , δ ιέ θ ε τ α ν κα ι ισ χυ ρ ή ν α υ τικ ή δ ύ ν α μ η . Α π ό τ η ν α ρ ­ χ α ιό τ η τ α μ έ χ ρ ι τ ο ν 20ό αιώ να, τ ο ε λ λ η ν ι­ κ ό ν α υ τ ικ ό κ ρ ά τη σ ε ψ η λά τη σ η μ α ία τ η ς α ν τίσ τα σ η ς κ α ι π έ τ υ χ ε λ α μ π ρ έ ς ν ίκ ε ς σ ε π ο λ λ έ ς ν α υ μ α χ ίε ς . Α ν α μ φ ισ β ή τη τα , η μ η τ έ ρ α τ η ς π α ρ ά ­ δ ο σ η ς σ τη θ ά λ α σ σ α ή τ α ν η Α θ ή ν α . Η ε π ι­ κή ισ το ρ ία τ ο υ α θ η ν α ϊκ ο ύ σ τό λ ο υ α π ο τ ε ­ λ ε ί έ ν α απ ό τ α σ η μ α ν τ ικ ό τ ε ρ α π ο λ ε μ ικ ά γ ε γ ο ν ό τ α τ η ς α ρ χ α ιό τη τ α ς . Ο σ τ ό λ ο ς β ο ή ­ θ η σ ε σ το ν υ π έ ρ τ α τ ο β α θ μ ό γ ια τ η ν α ν ά ­ δ ε ιξ η τ η ς Α θ ή ν α ς ω ς μ ια ς απ ό τ ις ε ξ έ χ ο υ σ ες π ό λ ε ις τ η ς α ρ χ α ία ς Ε λ λ ά δ α ς , α λ λ ά κα ι σ τη ν κ α τα ξίω σ ή τ η ς ω ς μ ια ς απ ό τ ις ε π ι­ φ α ν έ σ τ ε ρ ε ς ν α υ τ ικ έ ς δ υ ν ά μ ε ις τ ο υ τ ό τ ε γ ν ω σ το ύ κό σ μ ο υ . Η σ τρ ο φ ή τ η ς Α θ ή ν α ς σ το υ ς ν α υ τ ικ ο ύ ς ε ξο π λ ισ μ ο ύ ς ξ ε κ ίν η σ ε

1 2 I Σ ΤΡΑΤΙ ΩΤΙ ΚΗ Ι ΣΤ ΟΡΙ Α

Α θ η ν α ίο ι σ τ ο υ ς Ιω ν ες ε ξ ό ρ γ ισ ε τ ο ν Π έρ ση α υ τ ο κ ρ ά τ ο ρ α κα ι α π ο τ έ λ ε σ ε α φ ο ρ μ ή γ ια τ η ν ε ξ ό ρ μ η σ ή τ ο υ σ τη ν Ε λλ ά δ α , γ ε γ ο ­ νό ς που σ υ γχρ όνω ς ε ξυ π η ρ ε το ύ σ ε τα μ εγ α λ ε π ή β ο λ α σ χ έδ ιά το υ . Μ ε τ ά τ η ν κ α τ α σ το λ ή τ η ς Ιω ν ικ ή ς Ε πα­ ν ά σ τα σ η ς , ο Δ α ρ ε ίο ς , τ ο 492 π.Χ. α ν έ θ ε σ ε σ το ν γ α μ π ρ ό τ ο υ , σ τρ α τη γ ό Μ α ρ δ ό ν ιο να κ α τ α κ τ ή σ ε ι τ η ν η π ε ιρ ω τικ ή Ε λ λ ά δ α π α ρ έ ­ χ ο ν τ α ς τ ο υ ισ χ υ ρ ό σ τρ α τ ό κ α ι σ τό λ ο . Η π ρ ώ τη α υ τή ε κ σ τ ρ α τ ε ία ή τ α ν α ν ε π ιτυ χ ή ς ε ξ α ιτ ία ς τ η ς κ α τ α σ τ ρ ο φ ή ς τ ο υ π ε ρ σ ικ ο ύ σ τό λ ο υ σ το ν Α θω , ό π ο υ ν α υ ά γ η σ α ν 300 π λο ία μ ε 20.000 ο π λ ίτε ς . Ο μ ω ς, ο σ τρ α τό ς τ ο υ Μ α ρ δ ό ν ιο υ ε ίχ ε υ π ο τ ά ξ ε ι τ η Μ α κ ε δ ο ­ ν ία κα ι τ η Θ ρ ά κ η , α ν κα ι δ έ χ θ η κ ε σ θ ε ν α ­ ρ ή α ν τίσ τα σ η απ ό τη θ ρ α κ ικ ή φ υ λ ή τω ν Β ρύγω ν. Σ υ ν επ ώ ς , η τ ρ ικ υ μ ία π ο υ β ύ θ ισ ε τ α π ερ σ ικ ά π λ ο ία α π λώ ς έ δ ω σ ε τ ο χ ρ ο ν ι­ κό π ε ρ ιθ ώ ρ ιο σ το υ ς Α θ η ν α ίο υ ς να π ρ ο ε ­ τ ο ιμ α σ τ ο ύ ν γ ια τ η ν α ν τιμ ε τώ π ισ η τ η ς π ε ρ σ ικ ή ς α π ε ιλ ή ς . Ο κ ίν δ υ ν ο ς ή τ α ν ο ρ α ­ τ ό ς κα ι ά μ ε σ ο ς . Ο ά ν θ ρ ω π ο ς π ου σ υ ν έ λ α β ε τ ο μ ε γ α ­ λ ο φ υ έ ς σ χ έ δ ιο τ η ς ν α υ τ ικ ή ς ά μ υ ν α ς ή τ α ν ο Θ ε μ ισ τ ο κ λ ή ς , ο ο π ο ίο ς ω ς π ο λ ιτικ ή ιδ ιο ­ φ υ ία ο δ η γ ή θ η κ ε σ το σ υ μ π έρ α σ μ α ό τ ι ο

Π έ ρ σ η ς η γ ε μ ό ν α ς δ ε ν θ α α ρ γ ο ύ σ ε να ε ξ α ­ π ο λ ύ σ ε ι ν έ α ε π ίθ ε σ η κ α τά τ η ς Ε λλ ά δ α ς , γ ε γ ο ν ό ς π ου π ρ α γ μ α το π ο ιή θ η κ ε τ ο 490 π.Χ. Η δ ε ύ τ ε ρ η α υ τή ε κ σ τ ρ α τ ε ία μ ε ε π ικ ε ­ φ α λ ή ς τ ο ν Δ ά τη κα ι τ ο ν Α ρ τ α φ έ ρ ν η ο λ ο ­ κ λ η ρ ώ θ η κ ε μ ε τ η μ ά χ η τ ο υ Μ α ρ α θ ώ να . Ε κ εί, γ ια π ρ ώ τη φ ο ρ ά ο ι ε λ λ η ν ικ έ ς δ υ ν ά ­ μ ε ις α ν α μ ε τ ρ ή θ η κ α ν μ ε τ ο υ ς Π έ ρ σ ε ς . Ο Θ ε μ ισ τ ο κ λ ή ς π ή ρ ε μ έ ρ ο ς σ τη μ ά χ η α υ τή ω ς σ τ ρ α τ η γ ό ς τ η ς φ υ λ ή ς τω ν Λ εο ν τιδ ώ ν . Η Λ ε ο ν τ ίδ α μ α ζί μ ε τ η ν Α ν τιο χ ίδ α φ υ λ ή απ ο τε λ ο ύ σ α ν τ ο α δ ύ ν α τ ο κ έ ν τ ρ ο τ η ς α θ η ­ ν α ϊκ ή ς π α ρ ά τα ξ η ς κ α ι ε ίχ α ν κρ ίσ ιμ η σ η μ α ­ σία γ ια τ η ν έ κ β α σ η τ η ς μ ά χ η ς . Ε π ρ επ ε να υ π ο χ ω ρ ή σ ο υ ν μ ε τ ά ξ η υπ ό τ ο β ά ρ ο ς τ ο υ μ η δ ικ ο ύ σ τ ρ α τ ο ύ , ώ σ τε να δ η μ ιο υ ρ γ ή ­ σ ο υ ν τ ις π ρ ο ϋ π ο θ έ σ ε ις π ου ή τ α ν α π α ρ α ί­ τ η τ ε ς γ ια τ η ν υ π ε ρ φ α λ ά γ γ ισ η τ ο υ α ν τιπ ά ­ λ ο υ . Μ ε τ η ν υ π ο χώ ρ η σ η τ ο υ κ έ ν τ ρ ο υ , τ α ε ν ισ χ υ μ έ ν α α θ η ν α ϊκ ά ά κ ρ α θ α μ π ο ρ ο ύ ­ σ αν να ε κ τ ε λ έ σ ο υ ν κ υ κ λ ω τικ ή κ ίν η σ η και να ν ικ ή σ ο υ ν τ ο ν ε χ θ ρ ό . Σ τ ρ α τ η γ ό ς τ η ς φ υ λ ή ς τω ν Α ν τιο χ ιδ ώ ν ή τ α ν ο Α ρ ισ τε ίδ η ς , ο ο π ο ίο ς α π ο τ ε λ ο ύ σ ε τ ο ν μ ε γ α λ ύ τ ε ρ ο π ο ­ λ ιτ ικ ό α ν τίπ α λ ο τ ο υ Θ ε μ ισ το κ λ ή . Ο Θ ε μ ισ τ ο κ λ ή ς δ ια ισ θ α ν ό τα ν ά μ εσ α τ ο ν ε ξ ω τ ε ρ ικ ό θ α ν ά σ ιμ ο κ ίν δ υ ν ο , α λ λά ε ­ π ιπ ρ ό σ θ ε τ α ε ίχ ε α ν τ ιλ η φ θ ε ί κ α ι τ η ν ε ξ ά ρ ­ τη σ η τ η ς π ό λ η ς τ ο υ απ ό τ η θ ά λ α σ σ α , τ ό ­ σο απ ό τ η ν ά π ο ψ η τ ο υ επ ισ ιτισ μ ο ύ όσ ο κα ι απ ό τ η ν π λ ε υ ρ ά τ η ς ε μ π ο ρ ικ ή ς α ν ά ­ π τ υ ξ η ς . Ο ε φ ο δ ια σ μ ό ς τ ο υ π λ η θ υ σ μ ο ύ σ ε σ ιτη ρ ά ή τ α ν δ υ ν α τ ό ς μ ό ν ο απ ό τ η θ ά λ α σ ­ σα. Ο ι π λ η σ ιέ σ τ ε ρ ε ς σ ιτο π α ρ α γ ω γ ικ έ ς π ε ­ ρ ιο χ έ ς σ τη ν Α τ τ ικ ή ή τ α ν τ α Μ έγ α ρ α , η Β ο ιω τία κα ι η Θ εσ σ α λία . Α υ τ έ ς ό μ ω ς δ ε ν ε π α ρ κ ο ύ σ α ν γ ια τ η ν κά λ υ ψ η τω ν αναγκώ ν. Ε π ιπ λ έο ν, η επ ικ ο ιν ω ν ία μ α ζί τ ο υ ς ε μ φ ά ­ ν ιζ ε δ υ σ χ έ ρ ε ιε ς , εν ώ σ τις ίδ ιε ς υ π ή ρ χα ν α ρ κ ε τ ο ί π ο λ ίτ ε ς π ου έ τ ρ ε φ α ν ε χ θ ρ ικ ά α ι­ σ θ ή μ α τα π ρ ο ς τ ο υ ς Α θ η ν α ίο υ ς . Ο ι πιο α ­ π ο μ α κ ρ υ σ μ έ ν ε ς απ ό τ η ν Α τ τ ικ ή α γ ο ρ έ ς σ ίτο υ , δ η λ α δ ή η Χ α λ κ ιδ ικ ή κα ι η Α ίγ υ ­ π το ς , ε ίχ α ν κ α τ α κ τ η θ ε ί ή ή τ α ν υ π ο τ ε λ ε ίς τω ν Π ερσ ώ ν. Α λ λ ω σ τ ε κα ι σ ε α υ τ έ ς τ ις π ε ­ ρ ιπ τώ σ εις η μ ε τ α φ ο ρ ά π ρ ο μ η θ ε ιώ ν θ α μ π ο ρ ο ύ σ ε να γ ίν ε ι π ά λ ι μ έσ ω θ ά λ α σ σ α ς . Π α ρ ά λ λ η λ α , ο Θ ε μ ισ τ ο κ λ ή ς ε ίχ ε α ν τιλ η φ θ ε ί ό τ ι η μ ό ν η α γ ο ρ ά σ ίτο υ π ου π α ρ έ ­ μ ε ν ε δ ια θ έ σ ιμ η γ ια τ η ν π ό λ η τ ο υ ή τ α ν η Σ ικ ε λ ία . Ο μ ω ς γ ια τ ο ε μ π ό ρ ιο ή τ α ν απ α­ ρ α ίτ η τ ο ς έ ν α ς μ ε γ ά λ ο ς ε μ π ο ρ ικ ό ς σ τό ­ λ ο ς , α λ λ ά κα ι ο ι φ ιλ ικ έ ς σ χ έ σ εις μ ε τ ο ν Ε λ λ η ν ισ μ ό τ η ς Δ ύ σ η ς. Ε π ο μ έν ω ς, τ α π ο λ ι­ τ ικ ά κα ι σ τρ α τιω τ ικ ά δ ρ ώ μ ε ν α σ ε σ υ ν δ υ α ­ σ μ ό μ ε τ ις υ π ά ρ χ ο υ σ ε ς ο ικ ο ν ο μ ικ έ ς , ε ­ μ π ο ρ ικ έ ς κ α ι κ ο ιν ω ν ικ έ ς σ υ ν θ ή κ ε ς , έ δ ε ι­ χ ν α ν σ α φ ή π ρ ο τ ε ρ α ιό τ η τ α σ τις θ α λ ά σ ­ σ ιε ς ε π ιχ ε ιρ ή σ ε ις σ ε σ χέσ η μ ε τ ις χ ερ σ α ί­ ε ς . Π ρ ο φ α ν ώ ς , η Α θ ή ν α ό φ ε ιλ ε να α κ ο ­ λ ο υ θ ή σ ε ι τ ο ν δ ρ ό μ ο τ ο υ ν α υ τικ ο ύ π ρ ο γρ ά μ μ α το ς.

01 ΑΝΑΣΤΑΛΤΙΚΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΣΤΑ ΣΧΕΑΙΑ ΤΟΥ ΘΕΜΙΣΤΟΚΛΗ

Η τρ ιή ρ η ς «Ο λυμπ ίά ς». Α π ο τε λ ε ί ομοίω μα α ρχα ία ς ελ λη νική ς τρ ιή ρ ο υ ς και να υπ ηγή& ηκε για το ελ λη νικό Π ο λ εμ ικ ό Ν α υ τικ ό .

μ έσ α από τ α σπ λάχνα τ η ς Ε κκλη σ ία ς τ ο υ Δ ή μ ο υ και ο ο π ο ίο ς ή τα ν π ρ ο ικ ισ μ έν ο ς από τ η φ ύσ η το υ , ώ σ τε να γ ν ω ρ ίζ ε ι πω ς να σ χη ­ μ α τίσ ει, να δ ια τη ρ ή σ ει και να εξυ ψ ώ σ ε ι μια π α ρ ά τα ξη , σ υ ν τρ ίβ ο ν τα ς τ α υ τό χ ρ ο ν α τις ά λ λ ες . Ο Θ ε μ ισ το κ λ ή ς ε ξ ε λ έ γ η γ ια π ρ ώ τη φ ο ­ ρά ά ρ χ ο ν τα ς τ η ς π ό λ η ς τ ο 493 π.Χ. και θ έ ­ λ η σ ε να α ν τικ α τα σ τή σ ε ι τ ο ν α κ α τά λ λ η λ ο ό ρ μ ο το υ Φ α λή ρο υ μ ε τ ο υ ς α σ φ α λ είς λ ιμ έ ­ ν ε ς τ ο υ Π ειρ α ιά και τ η ς Ζ έα ς . Σ υ γ χρ ό ν ω ς, π ρ ό τε ιν ε και π έ τυ χ ε τ η ν α π ο δ ο χ ή τω ν ο χ υ ­ ρ ω μ α τικώ ν έρ γω ν σ τη ν π ό λη . Ε τσ ι ξε κ ίν η σ ε η κ α τα σ κ ευ ή τω ν Μ α κρ ώ ν Τειχών π ου θ α μ ε τ έ τ ρ ε π α ν τ η ν Α θ ή ν α σ ε α π ό ρ θ η το φ ρ ο ύ ­ ριο. Η οχύρω σ η το υ Π ειρ α ιά άρ χισ ε από τη β ό ρ εια π λ ευ ρ ά τ ο υ . Ο μω ς τ α έ ρ γ α δ ια κό π η ­ καν, ε ξα ιτία ς τό σ ο τω ν εσ ω τε ρ ικ ώ ν π ο λ ιτι­ κώ ν κ α τα σ τά σ εω ν μ ε τ η ν εμ φ ά ν ισ η το υ Μ ιλ τιά δ η , όσ ο και τω ν ε ξω τε ρ ικ ώ ν γ ε γ ο ν ό ­ τω ν π ου ε κ τ υ λ ίχ θ η κ α ν μ ε τ η δ ε ύ τ ε ρ η ε κ ­ σ τρ α τε ία τω ν Π ερσ ώ ν κα ι τ η μ άχη σ το ν Μ α­ ραθώ να. Χ α ρ α κ τη ρ ισ τικ ό γ ε γ ο ν ό ς ή τα ν ό τι, κ α τά τη δ ιά ρ κ εια το υ έ τ ο υ ς π ου ο Θ ε μ ισ το κ λ ή ς ή τα ν ά ρ χ ο ν τα ς τ η ς π ό λ η ς , π ιθ α ν ό τα τα υπ ο­ σ τή ρ ιξε τ ο ν Μ ιλ τιά δ η σ τη δ ίκη τ ο υ και π έ ­ τ υ χ ε τ η ν αθώ ω σή το υ . Για τ ο ν Θ εμ ισ το κ λ ή κ ά θ ε ε χ θ ρ ό ς τω ν Π ερσ ώ ν ή τα ν σ ύ μ μ α χο ς. Ετσι, π α ρ α μ έρ ισ ε τ η ν π ο λ ιτικ ή α ν τιπ α ρ ά θ ε ­ ση π ου τ ο ν χώ ρ ιζε μ ε τ ο ν Μ ιλ τιά δ η , π α ρ ό λο π ου ή ξ ε ρ ε ό τ ι μ α κ ρ ο π ρ ό θ εσ μ α ο α ν τίπ α λ ό ς τ ο υ α υ τό ς θ α α ν τισ τρ α τ ε υ ό τα ν τ η ν π ο λ ιτι­ κή το υ , α φ ο ύ τ α σ υ μ φ έ ρ ο ν τά τ ο υ ς ή τα ν α ­ ν τ ίθ ε τ α . Μ ε τά τ ο π έρ α ς τ η ς μ ά χ η ς σ το Μ α ρ α θ ώ ­ να ο Θ ε μ ισ το κ λ ή ς έ θ ε σ ε μ ε μ ε γ α λ ύ τε ρ η ε ­ π ιμ ο ν ή τ η ν εφ α ρ μ ο γ ή τ ο υ μ εγ α λ επ ή β ο λ ο υ

1 4 1 Σ ΤΡΑΤΙ ΩΤΙ ΚΗ U T O P I A

Λ*

ο χ εδ ίο υ το υ π ου ή τα ν η να υ π ή γη σ η εν ό ς μ εγ ά λ ο υ σ τό λ ο υ .

Η να υ π ή γη σ η τ ο υ μ ε γ α λ ύ τε ρ ο υ σ τό λ ο υ π ου υ π ή ρ ξε π ο τ έ σ ε ε λ λ η ν ικ ή π όλη δ ε ν ή ­ τ α ν έ ν α ε ύ κ ο λ ο σ τη ν ε φ α ρ μ ο γ ή τ ο υ σ χ έ­ διο. Η α ρ χ ική εισ ή γη σ η τ ο υ Θ ε μ ισ το κ λ ή ε ­ π ιζ η το ύ σ ε τ η ν κ α τα σ κ ε υ ή 200 ν έω ν τρ ιή ρων. Επίσης, ή τ α ν α ν α γ κα ία η χ ρ η σ ιμ ο π ο ίη ­ ση τω ν τρ ιώ ν φ υ σ ικώ ν λ ιμ α ν ιώ ν τ ο υ Π ει­ ραιά, ώ σ τε να ε λ λ ιμ ε ν ίζ ο ν τ α ι ε κ ε ί τ α πλοία. Τ α υ τό χ ρ ο να , θ α έ π ρ επ ε να δ ια μ ο ρ φ ω θ ο ύ ν ε ιδ ικ ο ί χ ώ ρ ο ι ε κ γ ύ μ ν α σ η ς π λ η ρ ω μ ά τω ν, κα ­ θ ώ ς κα ι χ ώ ρ ο ι γ ια τ η δ ια κίν η σ η τω ν εμ π ο ­ ρ ευ μ ά τω ν. Για τ η ν ε π ίτ ε υ ξ η τ ο υ π ο λ υ π ό θ η το υ α υ ­ τ ο ύ σ τό χ ο υ έ π ρ ε π ε να ε π ιλ υ θ ο ύ ν τρ ία πολύ βα σ ικά π ρ ο β λ ή μ α τα . Π ρ ώ τα απ ό όλα, ή τα ν α π α ρ α ίτη το ο μ έσ ο ς Α θ η ν α ίο ς π ο λ ίτη ς να κ α τα ν ο ή σ ει τη σ κ ο π ιμ ό τη τα ε ν ό ς τ έ τ ο ιο υ έ ρ γ ο υ . Α υ τό ό μ ω ς ή τα ν α ρ κ ε τ ά δ ύ σ κ ολ ο . Π ριν απ ό τη δ ε ύ τ ε ρ η ε κ σ τ ρ α τε ία τω ν Π ερ ­ σών, υπ ή ρ χα ν π ο λ λο ί Α θ η ν α ίο ι ο ι ο π ο ίο ι θ ε -

0 Κ ερ α μ εικ ό ς σ ή μ ερ α . Η τα ν το σ η μ είο όπ ου σ υ ν εδ ρ ία ζε η Εκκλησία το υ Δ ή μ ο υ σ τη ν α ρχαία Α 9ήνα.

ω ρ ο ύ σ α ν ό τ ι η α ν ε π ιτυ χ ή ς π ρ ο σ π ά θ εια το υ Μ α ρ δ ό ν ιο υ ή τα ν α ρ κ ε τή , ώ σ τε να α π ο γ ο η ­ τ ε ύ σ ε ι τ ο υ ς ε χ θ ρ ο ύ ς και να τ ο υ ς α π ο τρ έ ­ ψ ει από μια ν έ α επ ιχ είρ η σ η ε ν α ν τ ίο ν τ η ς Ε λλά δ α ς. Τ ην άπ οψ η α υ τή σ υ μ μ ε ρ ίζ ο ν τα ν και α ρ κ ε τ ο ί π ο λ ιτικ ο ί ά ν δ ρ ε ς , όπ ω ς ο Α ρ ι­ σ τε ίδ η ς , ο ο π ο ίο ς ε ν δ ε χ ο μ έ ν ω ς δ ε ν ε ίχ ε σ υ ν ειδ η το π ο ιή σ ει τ ο ν επ ε ρ χ ό μ ε ν ο π ερ σ ικό κ ίν δ υ ν ο κα ι θ ε ω ρ ο ύ σ ε ό τ ι τ ο ν α υ τικ ό α υ τό ε ξο π λ ισ τικ ό π ρ ό γρ α μ μ α θ α ή τ α ν μια δ υσ β ά σ τα χ τη ο ικ ο ν ο μ ικ ή επ ιβ ά ρ υ νσ η γ ια τ η ν π ό λη και τ ο υ ς κ α τ ο ίκ ο υ ς τη ς . Ε π ιπ ρ ό σ θ ε­ τα , έ ν α τό σ ο ρ η ξ ικ έ λ ε υ θ ο σ χ έδ ιο , τ ο οπ οίο θ α ά λ λ α ζε ρ ιζικά τη σ τρ α τιω τικ ή και ο ικ ο ­ νο μ ικ ή δ ο μ ή τ η ς π ό λ η ς ή τα ν α ν α μ ε ν ό μ ε ν ο να σ υ ν α ν τή σ ε ι π ο λ λ έ ς α ν τιρ ρ ή σ ε ις σ τη ν ε ­ φ α ρ μ ο γ ή το υ . Ε ίναι σ ίγο υ ρ ο ό τ ι η ν α υ π ή γ η ­ ση τω ν 200 ν έω ν τρ ιή ρ ω ν θ α ο δ η γ ο ύ σ ε σε μια α ν α κ α τά τα ξη τ η ς κ ο ιν ω ν ικ ή ς ιερ α ρ χ ία ς π ου υ π ή ρ χε μ έ χ ρ ι τ ό τ ε , α φ ο ύ έ ν α σ η μ α ν τι­ κό τμ ή μ α τ η ς π ο λ ιτικ ή ς δ ύ ν α μ η ς κάπ οιω ν ι­ σ χυρώ ν τ ά ξ ε ω ν θ α μ ε τ α φ ε ρ ό τ α ν σ ε ά λ λ ε ς . Ο δ ε ύ τ ε ρ ο ς α ν α σ τα λ τικ ό ς π α ρ ά γ ο ν τα ς π ου ό φ ε ιλ α ν οι Α θ η ν α ίο ι να ξεπ ε ρ ά σ ο υ ν , ώ­ σ τε να π ρ α γ μ α το π ο ιη θ ε ί τ ο σ χ έδ ιο τ ο υ Θ ε ­ μ ισ το κλ ή , ή τα ν η α ν α γ κ α ιό τη τα ε ξ ε ύ ρ ε σ η ς τω ν τε ρ ά σ τιω ν ο ικ ο ν ο μ ικ ώ ν π ό ρ ω ν που χ ρ ειά ζο ν τα ν . Ε νας σ τό λ ο ς , ο ο π ο ίο ς θ α α ­ π α ρ τιζό τα ν από 200 τρ ιή ρ ε ις , δ η λ α δ ή σ χ ε­ δ ό ν τε τρ α π λ ά σ ιο ς σ ε μ έ γ ε θ ο ς απ ό τ ο ν αιγ ιν ή τικ ο , θ α α π α ιτο ύ σ ε γ ια τ η ν κ α τα σ κ ε υ ή το υ έ ν α υ π έρ ο γ κ ο χ ρ η μ α τ ικ ό ποσό. Α υ τό δ ε ν μ π ο ρ ο ύ σ ε να κ α λ υ φ θ ε ί από τα σ υ ν η θ ι­ σ μ έν α τα μ ε ια κ ά έσ ο δ α . Ε π ιπ λέον, δ ε ν υ­ π ή ρ χ ε ε κ ε ίν η τ η ν π ερ ίο δ ο κα ν έν α ο ικ ο ν ο μ ι­ κό α π ό θ ε μ α π ου θ α μ π ο ρ ο ύ σ ε να εν ισ χ ύ σ ει μια τ έ τ ο ια επ ιχ είρ η σ η . Σ υ νεπ ώ ς, δ ε ν ή τα ν ε ύ κ ο λ η η π ρ ο σ π ά θ εια π ρ ο σ ετα ιρ ισ μ ο ύ τω ν π ο λ ιτώ ν, ιδ ια ίτε ρ α τω ν φ τω χ ό τε ρ ω ν από α υ το ύ ς , ώ σ τε να π ρ ο β ο ύ ν σ ε σ ο β α ρ έ ς και μ ε γ ά λ ε ς ο ικ ο ν ο μ ικ έ ς θ υ σ ίε ς , π ρ ο κ ε ιμ έ ν ο υ να σ τη ρ ίξο υ ν τ ο ν α υ τικ ό π ρ όγρ α μ μ α . Η τ ρ ίτ η π α ρ ά μ ε τρ ο ς π ου κ α θ ισ το ύ σ ε τ ο εξο π λ ισ τικ ό σ χ έδ ιο δ υ σ χ ε ρ έ ς ή τ α ν τ ο θ έ μ α τ η ς επ ά ν δ ρ ω σ η ς το υ ν έ ο υ σ τό λ ο υ , η οπ οία α π α ιτο ύ σ ε χ ιλ ιά δ ε ς κ ω π η λ ά τες. Αν λ η φ θ ε ί υπ όψ η ό τι κ ά θ ε τρ ιή ρ η ς χ ρ ε ια ζ ό ­ τα ν 170 κ ω π η λ ά τες, τ ό τ ε ο σ υ ν ο λ ικ ό ς τ ο υ ς α ρ ιθ μ ό ς θ α ή τα ν 34.000. Ο Θ ε μ ισ το κ λ ή ς θ ε ω ρ ο ύ σ ε ό τ ι α υ τό ς ή τα ν ο μ έ γ ισ τ ο ς α ρ ιθ ­ μ ό ς π ου ε ίχ ε τη δ υ ν α τ ό τ η τ α η π ό λη να κα ­ λ ύ ψ ε ι α π ο κ λ ε ισ τικ ά μ ε τ ο ν δ ικ ό τ η ς π λ η θ υ ­ σμό. Ε ίναι σ ίγο υ ρ ο ό τι δ ε ν θ α επ α ρ κο ύ σ α ν ο ι δ ο ύ λ ο ι γ ια τ ο ν σκοπ ό α υ τό . Π ρ ο φ α νώ ς, σ το υ ς κ ω π η λ ά τες α υ το ύ ς δ ε ν θ α σ υ μ μ ε τ ε ί­ χα ν ο ι π λο ύσ ιοι κ ά το ικ ο ι τω ν α ν ώ τερ ω ν κ ο ι­ νω νικώ ν τ ά ξ ε ω ν τ η ς α θ η ν α ϊκ ή ς ιερ α ρ χ ία ς , α λλά ο ι α σ θ ε ν έ σ τε ρ ο ι ο ικ ο ν ο μ ικ ά π ο λ ίτε ς , ο ι ο π ο ίο ι δ ε ν είχ α ν δ ικ ή τ ο υ ς π ερ ιο υ σ ία , ο ύ τ ε ή τ α ν γ α ιο κ τή μ ο ν ε ς . Ε ίναι ε π ο μ έν ω ς σ α φ ές, ό τι τ α ν α υ τικ ά π λ η ρ ώ μ α τα τω ν ν έω ν π λοίω ν θ α μ π ο ρ ο ύ -

Αποψη τη ς Α κρόπ ολης σ τη ν α ρχαία Α θήνα.

£ Οι περισσότεροι πολίτες, διαβλέποντας τον κίνδυνο που εγκυμονούσε η αναβάθμιση των Θητών, είχαν έντονες διαφωνίες στην ψήφιση του σχεδίου του Θεμιστοκλή. 9

σαν να π ρ ο έ ρ χ ο ν τα ι μ ό ν ο από τ η ν τ ά ξ η τω ν Θ η τώ ν , ο ι ο π ο ίο ι δ ε ν ή τα ν α ρ κ ε τά π λούσ ι­ οι, ώ σ τε να έ χ ο υ ν δ ικ ή τ ο υ ς π ανοπ λία και να π ο λ ε μ ο ύ ν ω ς ο π λ ίτε ς . Α σ φ α λώ ς ο ν έ ο ς σ τό λ ο ς θ α μ π ο ρ ο ύ σ ε να σ τη ρ ιχ θ ε ί επ άνω τ ο υ ς . Α υ τ ό ό μ ω ς θ α σ η μ α το δ ο το ύ σ ε τ ο γ ε ­ γ ο ν ό ς τ η ς α φ ύ π ν ισ η ς τω ν Θ η τώ ν , δ ε δ ο μ έ ­ νο υ ό τ ι η « ν α υ τικ ή » Α θ ή ν α θ α τ ο υ ς ε ίχ ε μ ε ­ γ ά λ η α ν ά γ κη , κ ά τι π ου δ ε ν θ α ία χ υ ε αν η π ό λη σ υ ν έ χ ιζε να ε μ π ισ τε ύ ε τα ι τ η ν ά μ υ νά τ η ς σ το ν σ τρ α τό . Α υ τ ό θ α σ ή μ α ιν ε επ ίσ ης ό τ ι ο ι Θ ή τ ε ς , έ χ ο ν τ α ς επ ίγνω σ η τ η ς π ρ ο ­ σ φ ο ρ ά ς τ ο υ ς σ τη ν π ό λη , θ α ζ η το ύ σ α ν να α ­ π ο κ τή σ ο υ ν π ο λ ιτικ ά δ ικ α ιώ μ α τα , τ α οπ οία

Ο ναός τη ς Α φ α ίας Α θη νά ς σ τη ν Α ίγινα. Α ν ε γ έ ρ θ η κ ε π ερίπου το 5 0 0 π.Χ. και α π ο δ εικ ν ύ ει τη ν οικονο μική άνοδο και ευ η μ ερ ία το υ νησιού εκ είν η τη ν π ερίοδο.

δ ε ν είχ α ν μ έ χ ρ ι τ ό τ ε . Κ α τά σ υ νέπ εια , μια π ο λ υ ά ρ ιθ μ η τ ά ξ η χω ρ ίς π ο λ ιτικ ά δ ικ α ιώ μ α τα θ α μ ε τ α τ ρ ε π ό ­ τα ν σε μια τ ά ξ η μ ε α υ ξη μ έ ν ο ρ ό λο σ τη ν ά ­ μ υ ν α τ η ς π ό λ η ς, α λλά και σ τα κο ινά θ έ μ α τ α και ζ η τή μ α τα . Α υ τ ό ή τ α ν έ ν α γ ε γ ο ν ό ς που δ ε ν θ α μ π ο ρ ο ύ σ ε να π ερ ά σ ει α π α ρ α τή ρ η το από τ ις ά λ λ ε ς τ ά ξ ε ις και κυ ρ ίω ς τ ις π λ ο υ ­ σ ιό τ ε ρ ε ς , ο ι ο π ο ίε ς θ α επ ιθ υ μ ο ύ σ α ν τη δ ια τή ρ η σ η τ ο υ π α λα ιο ύ κ α θ ε σ τώ το ς . Α ρ χ ι­ κά ο ι π ε ρ ισ σ ό τε ρ ο ι π ο λ ίτε ς , δ ια β λ έ π ο ν τα ς τ ο ν κ ίν δ υ ν ο που ε γ κ υ μ ο ν ο ύ σ ε η α ν α β ά θ μ ι­ ση τω ν Θ η τώ ν , είχ α ν έ ν τ ο ν ε ς δ ια φ ω ν ίες σ τη ν ψ ή φ ισ η τ ο υ σ χ εδ ίο υ τ ο υ Θ εμ ισ το κ λ ή . Ο ι Α θ η ν α ίο ι ε π η ρ ε ά ζ ο ν τα ν επ ίσ η ς από τ ο υ ς π ο λ ιτικ ο ύ ς α ν τιπ ά λ ο υ ς τ ο υ Θ ε μ ισ το ­ κλή, ο ι ο π ο ίο ι είχ α ν α ν τ ίθ ε τ α σ υ μ φ έ ρ ο ν τα και ο π ω σ δ ή π ο τε δ ε ν θ α ή θ ε λ α ν να δ ο υ ν τ ο ν η γ έ τ η τ η ς δ η μ ο κ ρ α τ ικ ή ς π α ρ ά τα ξη ς να α υ ξά ν ε ι τ η δ η μ ο τ ικ ό τ η τ α και τ η ν επ ιρ ρ ο ή τ ο υ σ το ν λα ό . Για τ ο ν λ ό γο α υ τό , η π λ ειο ψ η φ ία τω ν ισ χυρώ ν π ο λ ιτικώ ν α ν δ ρ ώ ν τ η ς π ό λ η ς δ ια φ ώ ν η σ ε ε ξ α ρ χ ή ς μ ε τη ν α υ π ή γ η ­ ση τ ο υ σ τό λ ο υ . Ο Θ ε μ ισ το κ λ ή ς γ ν ώ ρ ιζ ε ό τ ι θ α έ β ρ ισ κ ε α π έ ν α ν τι τ ο υ τ ο υ ς π ο λ έ μ ιο ύ ς τ ο υ και επ ί­ σ ης ε ίχ ε α ν τ ιλ η φ θ ε ί ό λ ε ς τ ις σ υ ν έ π ε ιε ς τ η ς π ο λ ιτικ ή ς δ ύ ν α μ η ς π ου θ α α π ο κ το ύ σ α ν οι Θ ή τ ε ς , α φ ο ύ θ α μ ε τα β ά λ λ ο ν τα ν σε α ν τίβ α -

ΣΤ Ρ ΑΤ Ι ΩΤ Ι Κ Η Ι ΣΤ ΟΡΙ Α 1 1 5

ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΤΗΣ ΚΑΤΑΣΚΕΥΗΣ ΤΟΝ ΠΟΛΕΜΙΚΩΝ

Ο μοίω μα α θ η ν α ϊκ ή ς τρ ιή ρ ο υ ς , σ το οποίο φ α ίν ο ντα ι οι δύο σ κ α λ ισ το ί ο φ θ α λ μ ο ί και οι χ ρ ω μ α τισ τέ ς ίρ ιδ ες που σ χεδ ιά ζο ντα ν σ ε α υ τέ ς .

Η μ ε λ έ τη τη ς ισ το ρ ία ς τ η ς αρχαίας Ε λλάδας έ χ ε ι α π ο δ ε ίξε ι ό τι η τρ ιή ρ η ς ή τα ν , α ν α μ φ ισ β ή τη τα , ο τύ π ο ς το υ π ο λ εμ ικο ύ π λο ί­ ου που κυ ρ ιά ρ χη σ ε σ τις ν α υ μ α χ ίες και σ τις υ π όλοιπ ες θα λά σ σ ιες α ν τιπ α ρ α θ έσ εις. Ω στόσο, τα πλοία που έκ α ν α ν π ρώ τα τη ν ε μ φ ά ­ νισή το υ ς σε ό λ ε ς τ ις π ό λ εις, μ ε τα ξύ τω ν οποίω ν και η Α θήνα, δ ε ν ή τα ν οι τρ ιή ρ ε ις . Κ ατά τη δ ιά ρ κ εια τω ν π ρώ τω ν αρχαϊκώ ν χρόνω ν, οι ισ το ρ ικο ί ε ρ ε υ ν η τ έ ς α ν α φ έρ ο υ ν ό τ ι οι πιο δ ια δ ε δ ο μ έ ­ νοι τύ π ο ι π λοίου ή τα ν οι τρ ια κ ό ν τ ο ρ ο ι και οι π ε ν τη κ ό ν το ρ ο ι. Σ ε κ α θ εμ ία από α υ τέ ς υπ ήρχαν α ντίσ το ιχ α 30 και 50 ά ν δ ρ ε ς , οι ο π οί­ οι ή τα ν σ υγχρ όνω ς κω π η λά τες και π ο λ εμ ισ τές . Α ρ γ ό τερ α , η ε ξ έ λ ιξ η τ η ς ν α υ τικ ή ς τ έ χ ν η ς ο δ ή γ η σ ε σ τη ν ε μ ­ φάνισ η τ η ς δ ιή ρ ο υ ς, ένα ε ίδ ο ς π λοίου το οπ οίο μ π ο ρ ο ύ σ ε να θ ε ­ ω ρ η θ εί ως β ελτίω σ η τη ς π ε ν τη κ ο ν τό ρ ο υ , α φ ο ύ δ ιέ θ ε τ ε μια α κ ό ­ μη σ ειρά κωπηλατών. Α π ο τελ ο ύ σ ε πιο γ ρ ή γ ο ρ η κ α τα σ κευ ή από τ η ν π ε ν τη κ ό ν το ρ ο και ή τα ν πιο α ξιό μ α χο όπλο. Ο μω ς και η διήρης π αρέδω σ ε μ ε τη σ ειρά τ η ς τη « σ κυ τά λη » σε μια α κό μ α κα λύ ­ τε ρ η π ο λ εμ ική κα τα σ κευ ή . Α υτή ή τα ν η τρ ιή ρ η ς . Π ρ έπ ει να τ ο ν ι­ σ τε ί ό τι το ν α υ τικ ό α υ τό όπλο α ν α δ ε ίχ θ η κ ε σ το υ ς Π ερ σ ικ ο ύ ς πο­ λ έμ ο υ ς . Α ρχικά, το ν α υ τικ ό τω ν Α θη να ίω ν α π α ρ τιζό τα ν από διήρ εις και π ε ν τη κ ό ν το ρ ο υ ς , αλλά η εισ ήγησ η το υ Θ εμ ισ το κ λ ή απαι­ το ύ σ ε τη ναυπ ήγησ η νέω ν πλοίω ν, τω ν τρ ιή ρ ω ν, γ ε γ ο ν ό ς που απ ο δ ε ικ ν ύ ε ι ό τι η Α θ ή ν α είχ ε α ν τ ιλ η φ θ ε ί τ η ν αξία α υ το ύ το υ τύ π ου π ο λ εμ ικο ύ πλοίου. Ο π ρ ώ τος λ α ό ς που κα τα σ κεύ α σ ε τ ρ ιή ρ ε ις ή τα ν οι Φ ο ίνικες, οι οπ οίοι έδω σ αν α ρ κ ε τό ύψ ος και χώ ρο σ το σ κά φ ο ς α υ τό , ώ σ τε να μπ ο ρού ν να το π ο θ ε τη θ ο ύ ν τρ ία επ ίπ εδ α κωπηλατών. Σ τη ν α ρ ­ χαία Ε λλάδα η τρ ιή ρ η ς ε μ φ α ν ίσ τη κ ε για π ρώ τη φ ο ρ ά σ τη ν πόλη τη ς Κ ορ ίνθ ο υ , η οπ οία α π ο τελ ο ύ σ ε έν α σ π ουδαίο εμ π ο ρ ικ ό κ έ ­ ν τρ ο και ή τα ν η α φ ε τη ρ ία απ οικισ τικώ ν απ οσ τολώ ν μ ε γ ά λ η ς κλ ί­ μακα ς. Οι Α θη να ίο ι, έ χ ο ν τα ς ως π α ρ ά δ ειγμ α το υ ς Κ ο ρ ίνθ ιο υ ς , α ­ ποφάσισαν να εισ ά γο υ ν και α υ το ί α υ τό το ε ίδ ο ς π λοίου σ το ν α υ ­ τικ ό το υ ς . Το π ο λ υ π λη θ ές π λήρω μα και τα τρ ία επ ίπ εδα το υ κύ ­ τ ο υ ς έκα ν α ν τη ν τρ ιή ρ η να μ ο ιά ζει μ ε π λω τό φ ρ ο ύ ρ ιο που μπ ο­ ρ ούσ ε να α ν τιμ ετω π ίσ ει ο π ο ια δ ή π ο τε επ ίθ εσ η στη θάλασσα. Η ναυπ ήγησ η εν ό ς μ εγ ά λο υ α ρ ιθ μ ο ύ τέ το ιω ν σκαφώ ν α π ο τελ ο ύ σ ε μια πολύ δ ύσ κολη υ π όθεσ η. Είναι σ η μ α ν τικό να α ν α φ ε ρ θ ε ί ό τι δ ε ν υπ ήρχαν σχέδια, π ρ ότυπ α ή χ ειρ ό γρ α φ α από π ρ ο γ ε ν έ σ τε ρ α τ έ τ ο ια πλοία, ώ σ τε να κ α τε υ θ ύ ν ο υ ν κ α τά λ λ η λ α το υ ς να υπ ηγούς. Επίσης, έν α ς τό σ ο μ εγ ά λο ς σ τό λ ο ς α π α ιτο ύ σ ε μια μ εγ ά λη σειρά

1 6 1Σ Τ ΡΑΤ Ι ΟΤΙ ΚΗ U T O P I A

από π ρ ώ τες ύ λ ε ς . Οι Α θ η ν α ίο ι π ρ ο μ η θ ε ύ ο ν τα ν τις π ερ ισ σ ό τερ ες από α υ τ έ ς από τα δάση, τα ο ρ υ χ εία και τα λ α το μ ε ία τ η ς Α ττικ ή ς . Η σ η μ α ν τικ ό τε ρ η π ρώ τη ύλη ή τα ν η ξυ λ ε ία . Ω ς επ ί το π λ είσ το ν, χ ρ η σ ιμ ο π ο ιή θ η κ α ν β ε λ α ν ιδ ιέ ς για δ ύ να μ η , έ λ α τα και π εύ κα για α ν το χ ή κα θώ ς και άλλα δ έν δ ρ α , τα οποία π ρ ο σ έδ ιδ α ν σ κ λ η ρ ό τη ­ τα και σ τε γ α ν ό τη τα σ τη ν τρ ιή ρ η . Πιο σ υ γ κ εκ ρ ιμ έν α , οι κ α τα σ κ ευ α σ τές σ τή ρ ιζα ν μέσ α σ τη ν ά μ ­ μο μια σ ειρά από ισ ο ϋ ψ είς ξύ λ ιν ε ς δ ο κ ο ύ ς πάνω σ τις ο π ο ίες τ ο ­ π ο θ ετο ύ σ α ν τη ν καρίνα το υ σ κά φ ο υ ς. Α υτή ή τα ν έν α τερ ά σ τιο δ ο κά ρ ι από β ελ α ν ιδ ιά ή από ο ξιά . Ε πρεπ ε να έ χ ε ι υψ ηλή α ν θ ε κ τικ ό τη τα , ώ σ τε να μ π ο ρ εί να α ν τ ε π ε ξ έ λ θ ε ι σε θ ύ ε λ λ ε ς , τρ ικ υ μ ίε ς και ν α υ μ α χ ίες. Επιπλέον, ή τα ν α π α ρ α ίτη το να α ν τέ χ ε ι σ το υ ς κρ α ­ δ α σ μ ο ύ ς από τ ις σ υ ν εχείς α ν ε λ κ ύ σ ε ις και κ α θ ε λ κ ύ σ ε ις το υ π λοί­ ου στη θάλασσα. Πάνω σ τη ν καρίνα, σ τις θ έ σ ε ις τη ς π λώ ρης και τ η ς π ρ ύ μ νη ς, σ τερ ε ώ ν ο ν τα ν δ ύ ο α κό μ η δ ο κ ο ί και έτσ ι ο λ ο κ λ η ­ ρ ω νό τα ν ο β ασ ικός σ κ ε λ ε τό ς . Μ π ροστά από τ η ν πλώρη υπ ήρχε ένα μ ικρ ό τμ ή μ α σ το οπ οίο οι ναυ π η γο ί π ρ ο σ έ θ ε τα ν τ ο ορ ειχά λκινο έμ β ο λ ο . Το ε ξω τε ρ ικ ό κ έ λ υ φ ο ς το υ σ κά φ ο υ ς ή τα ν δ ο μ η μ έ ν ο από ε ιδ ι­ κ έ ς σ α ν ίδ ες που εν ώ ν ο ν τα ν μ ε τα ξύ τ ο υ ς και κά λυ π τα ν το ν υπό­ λοιπ ο κο ρ μ ό . Α υ τέ ς ή τα ν οι ε π η γ κ ε ν ίδ ε ς . Σ τις σ τε ν έ ς επ ιφ ά ν ειες κ ά θ ε επ η γ κ ε ν ίδ α ς είχα ν α ν ο ιχ θ ε ί τρ ύ π ε ς , από τις ο π ο ίες κά π ο ιες ή τα ν μ ικ ρ ο σ κο π ικές και κά π ο ιες μ ε γ α λ ύ τε ρ ε ς . Μ έσω α υτώ ν π ρ α γ μ α το π ο ιείτο η σ υρραφ ή τω ν επ η γ κ εν ίδ ω ν και τ ό τ ε το κ ύ το ς το υ π λοίου ά ρ χ ιζε να π α ίρνει μ ο ρ φ ή . Α ξιο σ η μ είω το ή τα ν τ ο γ ε γ ο ­ νό ς ό τι οι τ ε χ ν ίτ ε ς δ ε ν χρη σ ιμ ο π ο ιο ύ σ α ν σ ιδ ερ έν ια κα ρ φ ιά σ την κ α τα σ κευ ή μιας τρ ιή ρ ο υ ς . Μ ε τά τη ν ολοκλήρ ω σ η τη ς τ ο π ο θ έ τ η ­ σης τω ν επ η γ κ εν ίδ ω ν ξε κ ιν ο ύ σ ε έν α ς ε ν δ ε λ ε χ ή ς έ λ ε γ χ ο ς το υ ε ­ σ ω τερ ικο ύ το υ κ ύ το υ ς , ώ σ τε να π ερ α σ το ύ ν λ ιν ο ί σπ άγκοι σ τις μικρ ο σ κ ο π ικές τρ ύ π ε ς και να δ ε θ ο ύ ν σ φ ιχτά. Το λινά ρ ι είχ ε ο ρ ι­ σ μ έ ν ε ς ιδ ιό τη τε ς πολύ χ ρ ή σ ιμ ες για τη ν α υ τικ ή χρήσ η. Δ ε ν μά­ ζ ε υ ε, ο ύ τ ε ξε χ ε ίλ ω ν ε κα τά τη δ ιά ρ κ εια τη ς π λ εύ σ η ς το υ π λοίου στη θάλασ σ α και επ ίσ ης ή τα ν πιο γ ε ρ ό β ρ ε γ μ έ ν ο παρά σ τεγ ν ό , ο ­ π ό τε μπ ορ ούσ ε να σ υ μ β ά λ ει σ τη ν ενίσ χυσ η τη ς α ν θ ε κ τ ικ ό τ η τ α ς το υ σ κά φ ο υ ς. Η δ ο μ ή που δ ια φ ο ρ ο π ο ίη σ ε τις ε λ λ η ν ικ έ ς τρ ιή ρ ε ις από τις φ ο ιν ικ ικ έ ς ή τα ν το ξύ λ ιν ο πλαίσιο σ τή ρ ιξη ς τω ν κουπ ιώ ν, γνω σ τό ως π α ρ εξειρ εσ ία . Α υ τή είχ ε π ολλαπ λή χ ρ η σ ιμ ό τη τα . Π ρώ τα από όλα, τα μ εγ ά λα τη ς α ν ο ίγ μ α τα ε π έτρ επ α ν τα κ υ κ λικά τρ α β ή γ μ α τα τω ν κουπ ιώ ν χ α ρ ίζο ντα ς ε υ ε λ ιξία σ το π λοίο, ενώ τα υ τό χ ρ ο ν α ο ρ ι­ σ μ έ ν ε ς π ρ ο σ τα τε υ τικ έ ς π ρ ο ε ξο χ έ ς που ε δ ρ ά ζο ν τα ν σε α υ τή ν κά­ λ υ π τα ν τ η ν π ρώ τη σειρά τω ν κω π ηλατώ ν από τα β έλ η τω ν ε ­ χθρώ ν. Επίσης, σ το πάνω μ έρ ο ς τ η ς π α ρ εξειρ εσ ία ς μπ ο ρ ού σ ε να ε φ α ρ μ ο σ τε ί έν α σ κέπ ασ τρο. Μ ε α υ τό , το π λήρω μα δ ε ν θ α ή τα ν ε ­ κ τ ε θ ε ιμ έ ν ο σ το ν κ α υ τό ή λ ιο κ α τά τη δ ιά ρ κ εια τη ς κω πηλασίας. Α κό μ η , σε β α ρ ιές τ ρ ιή ρ ε ις πάνω από τη ν π α ρ εξειρ εσ ία οι ναυπ η­ γ ο ί συχνά το π ο θ ε το ύ σ α ν ένα δ ε ύ τ ε ρ ο πάτω μα, τ ο οπ οίο λ ε ιτ ο υ ρ ­ γ ο ύ σ ε ως ν έο κα τά σ τρ ω μ α γ ια τ ο υ ς σ τρ α τιώ τε ς που ε ν δ ε χ ο μ έ ­ νως να επ έβ α ιν α ν σ τη ν τρ ιή ρ η ή για το ν εξο π λισ μ ό που έπ ρ επ ε να μ ε τ α φ ε ρ θ ε ί σε κάπ οιο σ η μ είο . Τέλος, οι εγκά ρ σ ιο ι δ ο κ ο ί που π ρ ο ε ξε ίχ α ν στα άκρ α τη ς π α ρ εξειρ εσ ία ς ε ξυ π η ρ ε το ύ σ α ν στη ρ υ ­ μ ο ύ λκη σ η σ καφώ ν που είχα ν υ π ο σ τεί ζη μ ιές . Η π ρω τα ρχική κ ιν η τή ρ ια δ ύ να μ η μια ς τρ ιή ρ ο υ ς ή τα ν οι 170 ε ­ ρ έ τ ε ς , δ η λ α δ ή οι κω π η λά τες, ενώ η σ υ νεισ φ ο ρ ά το υ μ εγ ά λο υ κ ε ­ ν τρ ικ ο ύ ισ τίου ή τα ν δ ε υ τε ρ ε ύ ο υ σ α ς σημασίας. Υπήρχαν τ ρ ε ις σ ειρ ές ερ ετώ ν. Σ τη ν π ρώ τη σ ειρά β ρ ίσ κ ο ντα ν οι 62 θ ρ α ν ίτε ς . Σ το εσ ω τερ ικ ό το υ κ ύ το υ ς και κάτω από α υ το ύ ς ή τα ν οι 54 ζύ γιο ι που α π ο τελ ο ύ σ α ν τη δ ε ύ τ ε ρ η σειρά. Σ τη ν τρ ίτη σειρά α κο λ ο υ θ ο ύ σ α ν οι 54 θ α λ ά μ ιο ι κω π η λά τες, οι οπ οίοι είχα ν π ά ρ ει το ό νο μά το υ ς από τ ο ν θ ά λ α μ ο , δ η λα δ ή το αμπ άρι το υ π λοίου. Ο λοι οι ε ρ έ τ ε ς κατά τη δ ιά ρ κ εια το υ πλου κο ιτο ύ σ α ν π ρος τ η ν π ρ ύ μ νη . Τα κ ο υ ­ πιά που χρησ ιμ ο π ο ιο ύ σ α ν ή τα ν κα τα σ κευ α σ μ ένα από ά ρ ισ της π ο ιό τη τα ς ξύ λ ο ε λ ά τη ς . Ε κ τό ς από τα 170 κουπ ιά τω ν κω π ηλατώ ν υπ ήρχαν επ ιπ λέο ν 30 εφ εδ ρ ικ ά , ο π ό τε ο σ υ νο λικό ς τ ο υ ς α ρ ιθ μ ό ς έ φ τα ν ε τα 200. Η σημασία τη ς ε ύ ρ υ θ μ η ς αλλά και σ υ γ χ ρ ο ν ισ μ έν η ς λ ε ιτ ο υ ρ ­ γία ς τω ν ε ρ ε τώ ν ή τα ν τερ ά σ τια . Η ε υ ε λ ιξία και η γ ρ ή γ ο ρ η κίνησ η

το υ π λοίου ή τα ν ά ρ ρ η κ τα σ υ ν δ ε δ ε μ έ ν η μ ε τη ν π ε ιθ α ρ χ η μ έ ν η κω πηλασία, η οπ οία μπο­ ρ ο ύ σ ε να ε π ιτ ε υ χ θ ε ί μόνο μέσ α από μ α κρ ο χ ρ ό νια και επ ίπ ονη εξά σ κη σ η . Σ ε μια ν α υ μ α ­ χία, η α ρ τιό τη τα και η εκπ α ίδευ σ η το υ π λ η ρ ώ μ α το ς έπ α ιζε σ η μ α ν τικ ό τε ρ ο ρ όλο από τη γ ε ν ν α ιό τη τα και το θ ά ρ ρ ο ς τω ν π ο λεμ ισ τώ ν, κα θ ώ ς από τ ο υ ς κ α τά λ λ η λ ο υ ς ε λ ιγ μ ο ύ ς τη ς τρ ιή ρ ο υ ς ή τα ν δ υ ν α τό ς ο εμ β ο λ ισ μ ό ς εν ό ς α ντιπ ά λο υ σ κά φ ο υ ς. Οι ναυπ ηγοί είχ α ν μ ερ ιμ ν ή σ ε ι ώ σ τε η κ α τα σ κευ ή μιας τρ ιή ρ ο υ ς να ο δ η γ ή σ ει σε ένα τα χ ύ π λο ο και ελ α φ ρ ύ σ κά φ ος. Π ρ ο κ ειμ έν ο υ να α υ ξη θ ε ί η α π α ιτο ύ μ εν η σ τιβ α ρ ό τη τα , ε ί­ χαν εισ α χ θ εί ο ρ ισ μ ένα χ ο ν τρ ά ο ρ ιζό ν τια σκοινιά, τα λ ε γ ά μ ε ν α υπ οζώ ματα, τα οπ οία περ ιέσ φ ιγγα ν το π λοίο κα θ ισ τώ ντα ς τ ο έτσ ι πιο α ν θ ε κ τ ικ ό σ τις κ α τα π ο νή σ εις από τ ο ν ερ ό τη ς θάλασ σ α ς σε μια τρ ικ υ μ ία . Τα σ κοινιά α υ τά ε κ τ ε ίν ο ν τ α ν π ε ρ ιμ ε τρ ικ ά το υ κ ύ το υ ς από τη μια ά κρ η ως τη ν άλλη κάτω από τη ν π α ρ εξειρ εσ ία . Επιπ λέον, υπ ήρχαν και ά λλα σ κοι­ νιά που σ υ γ κρ ο το ύ σ α ν τα ισ τία και τις δ ύ ο ά γ κ υ ρ ες . Το κ ε ν τρ ικ ό τε τρ ά γ ω ν ο ιστίο, τ ο ο­ π οίο είχ ε υψ ηλό κό σ το ς και μ εγ ά λο β ά ρ ο ς, έπ ρ επ ε να α φ α ιρ ε θ ε ί από το π λοίο π ριν από μια ναυμαχία. Κ άπ οιες τρ ιή ρ ε ις δ ιέ θ ε τ α ν και έν α δ ε ύ τ ε ρ ο μ ικ ρ ό τε ρ ο ισ τίο σε περίπτω ση ε κ τ ά κ το υ α νά γκης. Ιδ ια ίτερ η μ νεία π ρ έπ ει να γ ίν ε ι σ το γ ε γ ο ν ό ς ό τι μ ε τά τη ν το π ο θ έ τη σ η όλω ν τω ν ε ­ ξα ρ τη μ ά τω ν το υ κ ύ το υ ς , το π λοίο ή τα ν ανα γκα ίο να κ α λ υ φ θ ε ί μ ε ρ η τίν η , η οποία π ρ οέκ υ π τε από το υ ς κ ο ρ μ ο ύ ς τω ν κω νοφ όρω ν δέντρω ν. Η επ ά λειψ η τω ν τρ ιή ρ ω ν μ ε τ ο υλικό α υ τό απ οσ κοπ ούσ ε σ την π ροστασ ία το υ ξύ λ ο υ το υ σ κά φ ο υ ς από ο ρ ισ μ ένα μαλάκια τη ς θάλασ σ α ς. Α υ τά τρ υπ ού σ α ν μ ε τα κ ε λ ύ φ η τ ο υ ς τ ο ξύ λ ο και στη σ υ ν έχεια τ ο έ φ θ ε ιρ α ν , α λλο ιώ ν ο ν τα ς τη δ ο μ ή το υ . Συνεπ ώ ς, η ευ ρ ω σ τία και η α ν το χ ή το υ π λοίου μ ειώ ν ο ν τα ν αι­ σ θ η τά . Α υ τό θ α ο δ η γ ο ύ σ ε σ ε εμ φ ά νισ η σκαφώ ν β ρ α χεία ς δ ιά ρ κ εια ς ζω ής. Α ν τίθ ε τα , η σ χολα σ τική σ υντή ρ η σ η τω ν α θ η να ϊκώ ν π λοίω ν ε ίχ ε ως α π ο τέλ εσ μ α τ η ν π α ρ α μ ο νή το υ ς σε ε ν ε ρ γ ό δράση για περίπ ου 25 χρόνια . Το σ υ γ κ ρ ιτικ ό π λ ε ο ν έ κ τη μ α μια ς τρ ιή ρ ο υ ς σε σχέση μ ε τα π α λ α ιό τερ ο υ τύ π ο υ πλοία ή τα ν το ο ρ ειχ ά λ κιν ο έμ β ο λ ο , που ή τα ν π ρ ο σ α ρ μ ο σ μ ένο μ ε ε ιδ ικ έ ς σ τη ρ ίξε ις σ τη ν πλώρη το υ σ κά φ ους. Α υτό α π ο τελ ο ύ σ ε και το φ ο ν ικ ό όπ λο μια ς τρ ιή ρ ο υ ς , α φ ο ύ μ ε α υ τό π ραγ­ μ α το π ο ιείτο ο εμ β ο λ ισ μ ό ς και η κ α τα σ τρ ο φ ή τω ν α ντιπ άλω ν πλοίων. Η κα τα σ κευ ή το υ εμ β ό λ ο υ από τ ο υ ς σ ιδ η ρ ο υρ γ ο ύ ς ή τα ν μια επ ίπ ονη και δ ύ σ κο λη εργασ ία. Α υ τή α π α ιτο ύ ­ σε αρχικά το ν σ χη μα τισ μό εν ό ς π ήλινου καλουπ ιού σ το ε σ ω τερ ικ ό το υ οπ οίου, μέσω μιας ειδ ικ ή ς δια δικα σ ίας, εισ α γό τα ν χ υ τ ό ς ο ρ είχ α λ κο ς . Σ τη σ υ ν έχεια τ ο κρ ά μ α α υ τό α­ φ η ν ό τα ν να ψ υ χ θ εί, ώ σ τε να π ρ ο κύ ψ ει από α υ τό η τε λ ικ ή μ ο ρ φ ή το υ εμ β ό λ ο υ . Το π ανί­ σχυρο α υ τό ε ξά ρ τη μ α σε σ υνδ υ α σ μ ό μ ε τ η ν ε υ κ ιν η σ ία τ η ς τρ ιή ρ ο υ ς , χάρη σ τη ν ικανό­ τ η τ α και τ η ν ά ρ τια εκπ α ίδ ευ σ η τω ν κω π ηλατώ ν, α π ο τελ ο ύ σ α ν τ ο υ ς π α ρ ά γ ο ν τες που ε ί­ χαν π ρ ω τα ρχικό ρ όλο σ τη ν έκβ α σ η μια ς ναυμαχίας. Οι Α θ η ν α ίο ι γ λ ύ π τε ς σ κάλιζα ν δ ύ ο ο φ θ α λ μ ο ύ ς πάνω σ ε λ ε π τ έ ς π λ ά κες λ ε υ κ ο ύ μαρ­ μά ρ ου πολύ κα λής π ο ιό τη τα ς , το οπ οίο π ρ ο μ η θ ε ύ ο ν τα ν από το Π ε ν τε λ ικ ό ό ρ ο ς. Σ ε α υ ­ το ύ ς , έν α ς χ ρ ω μ α τισ τό ς κ ύ κ λ ο ς α ναπ αρισ τούσ ε τ η ν ίριδα. Οι Α θ η ν α ίο ι π ίσ τευ α ν ό τι α υ ­ το ί οι ο φ θ α λ μ ο ί επ έτρ επ α ν σ το π λοίο να β ρ ε ι ένα α σ φ α λές π έρασ μα μέσ α στη θάλασσα, ο π ό τε α π ο τελ ο ύ σ α ν εγ γύ η σ η για τη ν π ροστασ ία το υ σ κά φ ο υ ς και το υ π λ η ρ ώ μ α το ς από ο π ο ια δ ήπ ο τε κα κο τυ χία . Επίσης, το δ ια κ ρ ιτικ ό έ μ β λ η μ α μιας α θ η ν α ϊκ ή ς τρ ιή ρ ο υ ς ή τα ν το επ ιχρ υσ ω μ ένο ο μοίω μα τ η ς θ ε ά ς Α θ η ν ά ς, η οπ οία φ ο ρ ο ύ σ ε τ ο κρ ά νο ς και το ν θώ ρακά τη ς . Η θ ε ά τη ς σ οφ ίας ε ίχ ε π ερ ίο π τη θ έσ η σ το ν α υ τικ ό τ η ς αρχαίας Α θ ή ν α ς. Οι α ξιω μ α τικ ο ί μιας α θ η ν α ϊκ ή ς τρ ιή ρ ο υ ς ή τα ν επ τά. Ο τρ ιή ρ α ρ χ ο ς ή τα ν ο γ ε ν ικ ό ς δι­ ο ικ η τή ς το υ π λοίου και α ν ή κ ε σ τη ν τά ξη τω ν π εν τα κο σ ιο μ εδ ίμ νω ν. Είχε α να λ ά β ει τ η ν υ­ π οχρέω ση τ η ς κ α τα β ο λ ή ς το υ κό σ το υ ς κ α τα σ κ ευ ή ς και όλω ν τω ν ε ξό δ ω ν , όπως η μι­ σ θοδοσ ία το υ π λη ρ ώ μ α το ς, η σ υ ντή ρ η σ η , η τρ ο φ ο δ ο σ ία και ο εξο π λ ισ μ ό ς το υ σ κάφ ους. Το αξίω μ α το υ τρ ιη ρ ά ρ χ ο υ ή τα ν πολύ σ η μ α ν τικό ς τ ίτλ ο ς , α φ ο ύ α π ο τελ ο ύ σ ε το ν π ρ ο θ ά ­ λα μ ο για τα α ν ώ τερ α π ο λ ιτεια κ ά αξιώ μ α τα . Ο κ υ β ε ρ ν ή τ η ς ή τα ν ο υ π εύ θ υ ν ο ς για τ η ν α­ σφαλή π λοήγησ η το υ π λοίου και χ ειρ ιζ ό τα ν το π ηδάλιο. Α κο λο ύ θ ω ς, ο κ ε λ ε υ σ τή ς ή τα ν ο α ξιω μ α τικ ό ς που δ ιη ύ θ υ ν ε τ ο υ ς ε ρ έ τ ε ς . Ο πρωράτη ς ή τα ν ο π α ρ α τη ρ η τή ς το υ σ κά φ ο υ ς, ο οπ οίος β ρ ισ κ ό τα ν σ τη ν πλώρη και η α ρ μ ο δ ιό τη τ ά το υ ή τα ν να α ν α φ έ ρ ει σ το ν τρ ιή ρ α ρ χ ο και σ το ν κ υ β ε ρ ν ή τ η ο π ο ιο ν δ ή π ο τε κίνδ υ νο έ β λ ε π ε στη θάλασσα. Ο π εν τη κ ό ν τα ρ χ ο ς είχ ε κ α θ ή κ ο ν τα γ ρ α μ μ α τέα , τα μ ία και φ ρ ο ν τι­ σ τή τη ς τρ ιή ρ ο υ ς . Ο να υπ ηγός ή τα ν ο υ π εύ θ υ ν ο ς για τα τε χ ν ικ ά θ έ μ α τα , όπως η επ ι­ σ κευ ή, η επ ιδιόρ θω σ η και η σ υ ντή ρ η σ η . Τέλος, ο τρ ιη ρ α υ λ ίτη ς , ο οπ οίος χ ρ η σ ιμ ο π ο ιο ύ ­ σε αυλό, είχ ε ως α π οσ τολή να κρ α τά τ ο ν κ α τά λ λ η λ ο ρ υ θ μ ό κω πηλασίας. Σ τη ν τρ ιή ρ η επ έβ α ινα ν επ ίσ ης δ έ κ α επ ιβ ά τες που ή τα ν ο π λ ίτε ς κα θ ώ ς και τέσ σ ερ ις τ ο ξ ό τ ε ς . Οι επ ι­ β ά τε ς ή τα ν ζ ε υ γ ίτ ε ς και τυ π ικά έδ ιν α ν α να φ ο ρ ά μόνο σ το ν τρ ιή ρ α ρ χ ο , α φ ο ύ ο ι υπ όλοι­ ποι α ξιω μ α τικο ί, οι τ ο ξ ό τ ε ς και οι ε ρ έ τ ε ς α ν ή κ α ν σε κ α τ ώ τ ε ρ ε ς τ ά ξε ις . Μ ε βάση τ ο π ρόγρ α μ μα το υ Θ εμ ισ το κλ ή , ν α υ π η γή θ η κ α ν 100 κ α ιν ο ύ ρ γ ιες τρ ιή ρ ε ις . Το 480 π.Χ. η Α θή να είχ ε έ το ιμ α 147 π ο λ εμ ικά πλοία μαζί μ ε τις δ ιή ρ εις και τ ις π εν τη κ ό ν το ρ ο υ ς που προϋπ ήρχαν, κα θ ώ ς και 53 εφ ε δ ρ ικ ά . Ο σ υ ν ο λικό ς α ρ ιθ μ ό ς τη ς ν α υ τικ ή ς τη ς δ ύ ν α μ η ς α ν ερ χ ό τα ν π λ έο ν σε 200 πλοία. Σ το ε ξ ή ς , η π όλη τω ν Α θη νώ ν α π ο τελ ο ύ σ ε τη ν έα θα λα σ σ ο κ ρ ά τειρ α , η οπ οία θ α ε ίχ ε πολύ σ η μ α ν τικό ρ ό λο σ τη ν αναχα ίτισ η το υ π ερ σ ικού εισ β ο λ έα και σ τη ν ανα τρ οπ ή τω ν ε π ε κ τα τικ ώ ν σχεδίω ν το υ βασιλιά Ξ έρ ξη .

Σ χ η μ α τικ ή αναπ α ρά σ τα σ η τω ν τριώ ν σειρώ ν ε ρ ε τώ ν σ ε μ ια τρ ιή ρ η . Σ τη ν πάνω σ ειρ ά υπ ήρχαν οι γ ρ α ν ίτε ς , α κ ο λ ο υ θ ο ύ σ α ν οι ζ ύ γ ιο ι και σ τη ν τε λ ε υ τα ία σ ειρ ά βρ ίσ κονταν οι 9 α λ ά μ ιο ι ε ρ έ τ ε ς .

ρο τ η ς μ εσ α ία ς τ ά ξ η ς τω ν οπ λιτώ ν. Α υ τό ό ­ μω ς δ ε ν ή τ α ν α ρ κ ε τ ό γ ια να τ ο ν ε π η ρ ε ά σ ε ι α ρ ν η τικ ά και να τ ο ν ο δ η γ ή σ ε ι σ τη ν ε γ κ α τ ά ­ λ ειψ η τ ο υ σ τό χ ο υ το υ . Ε φ ό σ ο ν η ν α υ τικ ή δ ύ ν α μ η α π ο τε λ ο ύ σ ε τ η σ ω τη ρ ία τ η ς π α τρ ί­ δ α ς, κ ά θ ε ά λ λ η σ κ έψ η υ π ο χω ρ ο ύ σ ε. Ετσι, σ υ ν έχ ισ ε α κα τά π α υ σ τα να π ρ ο σ π α θ εί να π ρ ο σ ε τα ιρ ισ τε ί τ η ν τ ά ξ η τω ν Θ η τώ ν χ ρ η σ ι­ μ ο π ο ιώ ντα ς π ρ α κ τικ ά επ ιχ ε ιρ ή μ α τα , όπω ς τ α π λ ε ο ν ε κ τ ή μ α τ α π ου α υ τ ο ί θ α α π ο κό μ ι­ ζα ν απ ό τ η σ υ ν εχ ή απ ασ χόλησ ή τ ο υ ς σ το π ο λ ε μ ικ ό και ε μ π ο ρ ικ ό ν α υ τικ ό και τ ε λ ικ ά κ α τό ρ θ ω σ ε να τ ο υ ς π είσ ει να τ ο ν εμ π ισ τε υ θ ο ύ ν . Ο μω ς, ε ίχ ε σ υ ν ε ιδ η το π ο ιή σ ε ι ό τι α υ τό δ ε ν ή τα ν α ρ κ ε τ ό γ ια τ η ν ε π ίτ ε υ ξ η το υ σ κοπ ού το υ . Θ α έ π ρ επ ε, τα υ τό χ ρ ο ν α , να ε ­ π ιβ λ η θ ε ί σ το υ ς ε χ θ ρ ο ύ ς τ ο υ σ τη ν Ε κ κ λ η ­ σία τ ο υ Δ ή μ ο υ κα ι έ χ ο ν τ α ς ω ς έ ρ ε ισ μ α τ η ν α π ο δ ο χ ή το υ από τ ο ν λα ό , να π α τά ξ ε ι τ ις α ­ ν τιρ ρ ή σ ε ις το υ ς .

Η ΗΤΤΑ ΣΤΗ ΝΑΥΜΑΧΙΑ ΜΕ ΤΟΥΣ ΑΚΊΝΗΤΕΣ Σ τα κρίσ ιμα ε κ ε ίν α χ ρ ό ν ια γ ια τ η ν Ε λλά ­ δ α κα ι τ η ν Α θ ή ν α δ ια δ ρ α μ α τίσ τη κ α ν ο ρ ι­ σ μ έν α γ ε γ ο ν ό τα , τ α οπ οία ά λ λ α ξα ν τ ις ε ύ ­ θ ρ α υ σ τε ς π ο λ ιτικ έ ς ισ ο ρ ρ ο π ίες π ου υ π ή ρ ­ χα ν και π ρ ο κά λ εσ α ν α ν α κ α τα τά ξε ις σ τις μ έ ­ χ ρ ι τ ό τ ε σ υ μ μ α χ ίες . Ε να απ ό τα γ ε γ ο ν ό τα α υ τά ή τα ν ο θ ά ν α το ς τ ο υ βασ ιλιά τ η ς Σ π άρ­ τ η ς Κ λ ε ο μ έ ν η . Ο Κ λ ε ο μ έ ν η ς φ ο β ό τα ν τ η ν π ερ σ ική απ ειλή, όσ ο και ο Θ ε μ ισ το κ λ ή ς . Για τ ο ν λ ό γο α υ τό , π ρ ο σ π α θ ο ύ σ ε π ά ν το τ ε να δ ια τη ρ ε ί μια μ ε τρ ιο π α θ ή σ τάσ η α π έν α ντι σ τη ν Α θ ή ν α , π αρά τ ο γ ε γ ο ν ό ς ό τ ι ή τα ν ο α ­ ν τιπ ρ ό σ ω π ο ς τ η ς ο λ ιγ α ρ χ ικ ή ς Σ π ά ρ τη ς, η ο π οία έ β λ ε π ε μ ε κα χυπ οψ ία τ η δ η μ ο κ ρ α τι­ κή π ό λη τω ν Α θηναίω ν. Ο Κ λ ε ο μ έ ν η ς ε ίχ ε

ΣΤ Ρ ΑΤ Ι ΩΤ Ι Κ Η Ι ΣΤΟΡΙ Α 1 1 7

\ "<1;

t 1

Ο μοίω μα τη ς α θ η ν α ϊκ ή ς τρ ιή ρ ο υ ς . Το πλοίο δ ια θ έ τ ε ι ένα κ εν τρ ικ ό ισ τίο κα ι ένα δ ε ύ τε ρ ο β ο η θ η τικ ό ισ τίο για χ ρ ή σ η σε περίπτω ση ε κ τά κ το υ α νά γκ η ς.

κ α το ρ θ ώ σ ει να κ ρ α τά ε ν ω μ έ ν η τ η ν Π ελο π ο ν νη σ ια κή Σ υ μ μ α χ ία υπό τ η ν η γ ε μ ο ν ία τ η ς Σ π ά ρ τη ς. Ο λο ι ο ι σ ύ μ μ α χ ο ι α να γ νώ ρ ι­ ζαν τ ο υ ς Λ α κ ε δ α ιμ ό ν ιο υ ς ως α ρ χ η γ ο ύ ς και ε γ γ υ η τ έ ς τ η ς ε ν ό τ η τ α ς τ η ς σ υ μ μ α χία ς. Ε π ο μ ένω ς, ο ι α π ο φ ά σ εις τ ο υ Σ π α ρ τιά ­ τ η βα σ ιλιά ή τα ν σ ε β α σ τ έ ς κα ι α π ο δ ε κ τ έ ς από ό λ ο υ ς , α κ ό μ η και σ τη ν π ερ ίπ τω σ η π ου τ ο υ ς δ υ σ α ρ εσ το ύ σ α ν. Ο Κ λ ε ο μ έ ν η ς ε ίχ ε τ ε ρ μ α τ ίσ ε ι τ η δ ια μ ά χ η μ ε τ α ξ ύ Α θ ή ν α ς και Α ίγ ιν α ς π ου ε ίχ ε ξεσ π ά σ ει π ρ ιν απ ό τ η μ ά ­ χ η τ ο υ Μ α ρ α θ ώ να . Π ρ ο σ π α θ ώ ν τα ς ό μ ω ς να κ ε ρ δ ίσ ε ι τ η ν εύ ν ο ια τω ν Α θ η ν α ίω ν , συν έ λ α β ε δ έ κ α απ ό τ ο υ ς π λ ο υ σ ιό τε ρ ο υ ς και κ ο ινω νικά α ν ώ τε ρ ο υ ς Α ιγ ιν ή τ ε ς κα ι τ ο υ ς π α ρ έδ ω σ ε ω ς ο μ ή ρ ο υ ς σ τη ν Α θ ή ν α . Α νά­ μ εσ α σ ε α υ τ ο ύ ς ή τ α ν ο Κ ρ ίο ς, ο γ ιο ς τ ο υ Π ο λ υ κ ρ ίτο υ κα ι ο Κ ά σ α μ β ο ς, ο γ ιο ς τ ο υ Α ρ ισ το κ ρ ά τη . Η τα ν α ν α μ ε ν ό μ ε ν ο , η ε ν έ ρ ­ γ ε ια τ ο υ Κ λ ε ο μ έ ν η να δ υ σ α ρ ε σ τή σ ε ι έ ν τ ο ­ να τ ο υ ς Α ιγ ιν ή τ ε ς . Ω σ τό σ ο , π αρ ά τ η ν α π ο­ γ ο ή τε υ σ ή τ ο υ ς υ π ο τά χ θ η κ α ν σ τη θ έ λ η σ η τω ν Λ α κεδ α ιμ ο ν ίω ν . Οσο ζο ύ σ ε ο Κ λ ε ο μ έ ν η ς , η Σ π ά ρ τη α ν ε ­ χ ό τα ν τ η ν Α θ ή ν α . Μ ε τ ά τ ο ν θ ά ν α τό τ ο υ τ ο 489 π.Χ., η π ο λ ιτικ ή τω ν Λ α κ εδ α ιμ ο ν ίω ν αν τισ τρ ά φ η κ ε . Ο ν έ ο ς β ασ ιλιάς Λ εω τυ χ ίδ η ς απ οφ άσ ισ ε να σ τη ρ ίξε ι εμ π ρ ά κ τω ς τ η ν Α ίγι­ να σ τη ν έ ν τ ο ν η α ν τιπ α λ ό τη τα π ου ε ίχ ε μ ε τ η ν π όλη τω ν Α θηνώ ν. Ετσι, ε μ φ α ν ίσ τη κ ε μαζί μ ε μια α ιγ ιν ή τικ η αντιπ ροσ ω π ία σ τη ν Α θ ή ν α α π α ιτώ ν τα ς τ η ν ά μ εσ η α π ε λ ε υ θ έ ρ ω ­ ση τω ν ομήρω ν. Η π ρ ό τα σ η α υ τή απ ορρίφ θ η κ ε γ ια π ο λ λ ο ύ ς λ ό γ ο υ ς . Ο ι Α θ η ν α ίο ι θ ε ­ ώ ρησ αν, δ ικ α ιο λ ο γ η μ έν α , ό τι α ν υ π έκ υ π τα ν σε α υ τό ν τ ο ν εκ β ια σ μ ό θ α α π εμ π ο λο ύ σ α ν έν α σ η μ α ν τικ ό μ έ ρ ο ς τ η ς π ο λ ιτικ ή ς ισ χύος και α ίγ λ η ς π ου δ ιέ θ ε τα ν . Δ ε ν θ α ε π έ τρ ε π α ν σ τη Σ π ά ρ τη, η οπ οία α π ο τε λ ο ύ σ ε τ ο α ν τίπ α ­ λ ο δ έ ο ς , να επ ιβ ά λ ε ι τ α σ χέδ ιά τ η ς θ έ τ ο ν τά ς το υ ς σ ε π ο λ ιτικ ό π αροπ λισμό. Ο ρ ό λ ο ς τ ο υ Θ ε μ ισ το κ λ ή σ τη ν ά ρ ν η σ η τ η ς π ό λ η ς τ ο υ ή τ α ν κ α τ α λ υ τ ικ ό ς . Θ ε ω ρ ο ύ ­ σ ε ό τι τ ο ό ν ε ιρ ό τ ο υ θ α μ π ο ρ ο ύ σ ε ίσως να ε ξ υ π η ρ ε τ η θ ε ί από τ α ε ξ ε λ ισ σ ό μ ε ν α γ ε γ ο ­ ν ό τα . Ε ίναι π ιθ α νό να ε π ιζ η το ύ σ ε έ μ μ ε σ α τ η ν α ν α μ έ τρ η σ η μ ε τ η ν Α ίγινα , δ ε δ ο μ έ ν ο υ

1 8 I ΣΤ Ρ ΑΤ Ι ΩΤ Ι Κ Η Ι ΣΤ ΟΡΙ Α

ό τ ι α υ τή ή τ α ν μ ια α ξιό λ ο γ η κα ι υ π ο λ ο γίσ ι­ μη ν α υ τικ ή δ ύ ν α μ η . Π ρ ο φ α νώ ς, η Α θ ή ν α γ ια να φ έ ρ ε ι ε ις π έ ρ α ς τ ο ν ε ν δ ε χ ό μ ε ν ο α υ ­ τ ό ν π ό λ ε μ ο θ α έ π ρ ε π ε να α π ο κ τή σ ε ι και α υ τή έ ν α ν σ υ γ κρ ίσ ιμ ο σ τό λ ο . Αν η έκ β α σ η α υ τ ή ς τ η ς σ ύ γ κ ρ ο υ σ η ς έ δ ιν ε τ η νίκη σ το υ ς Α ιγ ιν ή τ ε ς , α υ τ ό θ α α π ο τε λ ο ύ σ ε έν α ε ξ α ιρ ε τ ικ ό ε π ιχ ε ίρ η μ α σ τη ν α έ ν α η π ρ ο ­ σ π ά θ εια τ ο υ Θ ε μ ισ το κ λ ή να π είσ ει τ ο υ ς σ υ μ π ο λ ίτε ς τ ο υ γ ια τ η ν ο ρ θ ό τ η τ α τω ν α ­ π ό ψ εω ν κα ι τω ν ε ισ η γ ή σ εώ ν το υ . Τα σ υ μ ­ β ά ν τα δ ε ν τ ο ν δ ιέψ ευ σ α ν . Η να υ μ α χία ή τα ν α μ φ ίρ ρ ο π η . Ο ι Α θ η ν α ί­ οι η τ τ ή θ η κ α ν , π αρά τ ο γ ε γ ο ν ό ς ό τ ι είχ α ν β ο ή θ ε ια από τ ο υ ς Κ ο ρ ίν θ ιο υ ς . Το α ιγ ιν ή τικο ν α υ τικ ό ή τα ν ε μ π ε ιρ ο π ό λ ε μ ο , μ ε μ α κ ρ ο ­ χ ρ ό ν ια π αρ άδοσ η και έ τσ ι μ π ό ρ εσ ε να επ ι­ β λ η θ ε ί το υ α ντιπ ά λο υ το υ . Ε π ιπ λέον, η τ α ­ κ τικ ή π ου χ ρ η σ ιμ ο π ο ίη σ α ν ο ι Α ιγ ιν ή τ ε ς ε ­ γ κλ ώ β ισ ε τ ο υ ς Α θ η ν α ίο υ ς και ο δ ή γ η σ ε στη ν ίκη . Για τ ο ν Θ ε μ ισ το κ λ ή , η ή τ τ α α υ τή απ ο­ δ ε ίχ τ η κ ε πιο χ ρ ή σ ιμ η και απ ό ν ίκη . Ε χ ο ν τα ς σ το β ά θ ο ς τ ο υ μ υ α λ ο ύ τ ο υ τ ο ν π ερ σ ικό ε ­ π εκ τα τισ μ ό , β ρ ή κ ε μια π ολύ κα λή ευ κ α ιρ ία ώ σ τε να θ έ σ ε ι ε κ ν έ ο υ σ τη ν Ε κκλη σ ία το υ Δ ή μ ο υ τ ο α ίτη μ ά τ ο υ γ ια τ η να υ π ή γη σ η σ τό ­ λο υ . Το βασ ικό ε π ιχ είρ η μ α τ ο υ Θ ε μ ισ το κ λ ή ή τα ν ό τι, εφ ό σ ο ν οι Α ιγ ιν ή τ ε ς εμ φ ά ν ισ α ν π ο ιο τικ ή α ν ω τε ρ ό τη τ α σ τη ν α ν α μ έτρ η σ η π λοίο π ρ ο ς π λοίο, γ ια να μ π ο ρ έσ ει η Α θ ή ν α να α ν τισ τ ρ έ φ ε ι τ η ν κα τά σ τα σ η ό φ ε ιλ ε να α ­ π ο κ τή σ ε ι α ρ ιθ μ η τικ ή υ π ερ ο χ ή , κ ά τ ι π ου μ ό ­ νο έ ν α ς μ ε γ ά λ ο ς σ τό λ ο ς θ α μ π ο ρ ο ύ σ ε να τ η ς χαρίσ ει.

ΤΑ ΟΡΥΧΕΙΑ ΤΟΥ ΛΑΥΡΙΟΥ ΣΠΖΟΥΝ ΤΟ ΣΧΕΛΙΟ ΤΟΥ ΘΕΜΙΣΤΟΚΛΗ Ο κ υ ρ ιό τ ε ρ ο ς α ν α σ τα λ τικ ό ς π α ρ ά γ ο ­ ν τ α ς σ τη ν ε φ α ρ μ ο γ ή τ ο υ ν α υ τικ ο ύ ε ξο π λ ισ τικ ο ύ π ρ ο γ ρ ά μ μ α τ ο ς ή τ α ν η έ λ λ ε ιψ η ο ι­ κ ο ν ο μ ικ ώ ν πόρων. Τα έ σ ο δ α τ η ς π ό λ η ς ή ­ τα ν α ν επ α ρ κ ή γ ια μια τό σ ο μ ε γ ά λ η ε π ιχ ε ί­ ρησ η. Α υ τά π ρ ο έ ρ χ ο ν τα ν κυ ρ ίω ς απ ό τ ο υ ς τ ε λ ω ν ε ια κ ο ύ ς φ ό ρ ο υ ς , τ α π ρ ό σ τιμ α π ου ε ­

π ιβ ά λ λ ο ν τα ν σ ε δ ιά φ ο ρ ε ς π α ρ α β ά σ εις π ο­ λ ιτώ ν , τ α κ έ ρ δ η απ ό τ η χ ρ ή σ η τω ν δ η μ ο ­ σίων κ τη μ ά τ ω ν και τ η ν π ώ λησ η τ η ς λ ε ία ς π ο λ έ μ ο υ . Α ξιο σ η μ ε ίω το ε ίν α ι τ ο γ ε γ ο ν ό ς ό τ ι απ ό τ η λ ε ία ε ν ό ς π ο λ έ μ ο υ τ ο έν α δ έ κ α ­ τ ο α φ ιε ρ ω ν ό τα ν σ το υ ς θ ε ο ύ ς κα ι π ρ ο σ φ ερ ό τα ν σ το υ ς Δ ε λ φ ο ύ ς . Α υ τή ή τ α ν η λ ε γ ά ­ μ ε ν η δ ε κ ά τ η . Τα χ ρ ή μ α τ α ό μ ω ς π ου μπ ο­ ρ ο ύ σ α ν να σ υ γ κ ε ν τ ρ ω θ ο ύ ν ή τ α ν λίγα, συγ κ ρ ιν ό μ ε ν α μ ε α υ τά π ου ή τ α ν α π α ρ α ίτη τα γ ια τ ις 200 τρ ιή ρ ε ις . Το 483 π.Χ. α ν α κ α λ ύ φ θ η κ ε μια ν έ α φ λ έ ­ βα α ρ γ ύ ρ ο υ σ τα ο ρ υ χ εία τ η ς Μ α ρ ώ νεια ς σ το Λ α ύ ρ ιο . Κ α τά τ ο υ ς α ρ χ α ίο υ ς ισ το ρ ι­ κ ο ύ ς μ ε λ ε τ η τ έ ς , η φ λ έ β α α υ τή ε ίχ ε τη δ υ ­ ν α τ ό τ η τ α να εν ισ χ ύ σ ει τ η ν π όλη μ ε έσ ο δ α τ η ς τ ά ξ η ς τω ν ε κ α τ ό τα λ ά ν τω ν , τα οποία ισ ο δ υ ν α μ ο ύ σ α ν μ ε 600.000 α τ τ ικ έ ς δ ρ α χ ­ μ ές . Είναι σ κόπ ιμο να τ ο ν ισ τ ε ί ό τι ο ι ίδ ιες π η γ έ ς ε κ τ ιμ ο ύ ν τ ο η μ ε ρ ο μ ίσ θ ιο ε ν ό ς μ έσ ο υ Α θ η ν α ίο υ π ο λ ίτη σ το π οσό τ η ς μια ς δ ρ α χ ­ μ ή ς. Ε π ο μ ένω ς, η ο ικ ο ν ο μ ικ ή α υ τή εν ίσ χ υ ­ ση θ α μ π ο ρ ο ύ σ ε να χ ρ η σ ιμ ο π ο ιη θ ε ί σ ε π ο λ ­ λά δ η μ ό σ ια έρ γα . Το έ ν α δ έ κ α το από τα χ ρ ή μ α τα α υ τά θ α α φ ιε ρ ω ν ό τα ν σ το υ ς θ ε ­ ο ύ ς ω ς ευ χ α ρ ισ τία γ ια τ η γ εν ν α ιο δ ω ρ ία το υ ς . Για τ α υπόλοιπα, ξέσ π α σ ε μ ια ο ξ ύ τ α τ η α ν τιδ ικ ία α νά μ εσ α σ το ν Θ ε μ ισ το κ λ ή και τ ο υ ς π ο λ έ μ ιο ύ ς τ ο υ , σ χ ετικ ά μ ε τ ο πως θ α έπ ρ επ ε να χρ η σ ιμ ο π ο ιη θ ο ύ ν. Ο Α ρ ισ τε ίδ η ς , ο ο π ο ίο ς ή τα ν και ο βασι­ κ ό ς π ο λ ιτικ ό ς α ν τίπ α λ ο ς τ ο υ Θ ε μ ισ το κ λ ή , π ίσ τε υ ε α κ ρ ά δ α ν τα ό τ ι δ ε ν ή τα ν α να γκα ία γ ια τ η ν π ό λη η να υ π ή γη σ η τω ν π λ ο ίω ν Θ ε ­ ω ρ ο ύ σ ε ό τι α υ τό θ α ή τα ν μια ε ξ α ιρ ε τ ικ ά υ ­ ψ η λή ο ικ ο ν ο μ ικ ή επ ιβ ά ρ υ νσ η , π ου π ιθ α ν ό ­ τ α τ α θ α ε ξα θ λ ίω ν ε τα κ α τώ τε ρ α λα ϊκά σ τρ ώ μ α τα . Α λ λ ω σ τε, η π ροσω π ική το υ άπ ο­ ψη σ ε ό ,τ ι α φ ο ρ ο ύ σ ε τ η δ ια μ ά χ η μ ε τ η ν Α ί­ γινα , ή τα ν ό τ ι α υ τή θ α μ π ο ρ ο ύ σ ε ίσως να δ ιε υ θ ε τ η θ ε ί μ ε σ υ μ β ιβ α σ μ ό και ό χ ι μ ε π ό­ λ ε μ ο . Για τ ο υ ς λ ό γ ο υ ς α υ το ύ ς , π ρ ό τε ιν ε τη δ ια ν ο μ ή τω ν εσ ό δ ω ν απ ό τ α ο ρ υ χ εία τ η ς Μ α ρ ώ νεια ς σ το υ ς π ο λ ίτε ς . Σ ε κ α θ έ ν α ν από α υ το ύ ς θ α α ν τισ το ιχ ο ύ σ ε τ ο ποσό τω ν δ έ ­ κα δ ρ α χμ ώ ν, τ ο οπ ο ίο απ ό τ ο υ ς α σ θ ε ν έ ­ σ τε ρ ο υ ς ο ικ ο ν ο μ ικ ά κ α τ ο ίκ ο υ ς θ α μ π ο ρ ο ύ ­ σ ε να α ξιο π ο ιη θ ε ί γ ια τ η ν α γ ο ρ ά μ ια ς ασπί­ δ α ς ή κά π ο ιο υ ά λ λο υ κ α λ ή ς π ο ιό τη τα ς σ τρ α τιω τικ ο ύ υ λ ικο ύ . Ο μω ς, γ ια τ ο υ ς πιο ε ύ ρ ω σ το υ ς ο ικ ο ν ο μ ικ ά π ο λ ίτε ς τ ο ποσό α υ τό ή τ α ν μ ικ ρ ή ς σ ημασ ίας, δ ε δ ο μ έ ν ο υ ό τι α υ το ί ξ ό δ ε υ α ν π ολύ π ε ρ ισ σ ό τερ α χ ρ ή μ α τα μ ε βάση τ ο ν τρ ό π ο ζω ή ς το υ ς . Ε ίναι ο λ ο φ ά ­ ν ε ρ η η δ ια μ ε τρ ικ ά α ν τ ίθ ε τ η ν ο ο τρ ο π ία σ κ έ ψ η ς π ου χ α ρ α κ τή ρ ιζ ε τ ο υ ς δ ύ ο η γ έ τ ε ς , η ο π οία β ε β α ίω ς α ν τικ α τ ό π τ ρ ιζ ε και τα δ ια ­ φ ο ρ ε τ ικ ά σ υ μ φ έ ρ ο ν τα π ου ε π ιθ υ μ ο ύ σ ε ο κ α θ έ ν α ς να ε ξυ π η ρ ε τ ή σ ε ι. Ο Θ ε μ ισ το κ λ ή ς π ρ ό τε ιν ε να χ ο ρ η γ η ­ θ ο ύ ν τ α έ σ ο δ α γ ια τ η ν ε π ίτ ε υ ξ η τ η ς α νά ­ π τ υ ξ η ς τ ο υ ν α υ τικ ο ύ σ χ εδ ίο υ . Σ υ γ κ ε κ ρ ιμ έ -

Λτ Ε Λ Λ Η Ν Ε Σ «ΕΠ ΙΒ Α ΤΕΣ» (ΠΕΖΟ ΝΑ ΥΤΕΣ) ΤΗΣ Ν Α ΥΜ Α ΧΙΑ Σ ΤΗ Σ Σ Α Λ Α Μ ΙΝ Α Σ (480 π.Χ.) Σ τη σ υ γ κ εκ ρ ιμ έν η εικ ο νο γρ ά φ η σ η α π εικ ο ν ίζο ν τα ι: • Ένας Κ ο ρ ίν θ ιο ς π εζο ν α ύ τη ς ο οπ οίος φορ ά επ ιχρ ω μ α τισ μ ένη π ερ ικ εφ α λ α ία και φ έ ρ ε ι ο π λιτική ασπίδα μ ε έμ β λ η μ α τον Π ήγα σ ο σ ε ε ρ υ θ ρ ό π εδίο (ο Π ή γα σ ο ς ή τα ν το ά λο γ ο το υ , κ ο ρ ινθ ια κ ή ς κ α τα γ ω γ ή ς , ήρωα Β ελ λ ερ ο φ ό ν τη ο οπ οίος κ α τετρ ό π ω σ ε τον α σ ια τικ ό δα ίμονα το υ θ α ν ά το υ , τη Χίμ α ιρ α, έν α ς σ υ μ βολισ μ ός ά μεσ α κ α τα ν ο η τό ς για τη ν ισ το ρ ική π ερίοδο που εξε τά ζ ο υ μ ε ). • Α ιγ ιν ίτη ς π εζο ν α ύ τη ς ο οπ οίος φ έ ρ ε ι λ ε υ κ ό χιτώ να μ ε δ ερ μ ά τιν ο επ εν δ ύ τη (σπ ολάδα) κά τω από το ν θ ώ ρ α κ α , ο π λιτικό ξίφ ο ς , κο ρ ινθ ια κή π ερ ικ εφ α λ α ία και οπ λιτική ασπίδα μ ε έμ β λ η μ α τη ν υδρόβια χελώ να σ ε λ ε υ κ ό π εδίο. Ο ι Α ιγ ιν ίτε ς α π ο τελο ύ σ α ν μια υπ ολογίσ ιμη δύναμη σ το ν μ εσ ο γ εια κ ό χώ ρο , τα εμ π ορικά πλοία το υ ς τα ξίδ ε υ α ν σ ε όλα τα λιμά νια τη ς Α να το λ ή ς, το νόμισμά το υ ς είχ ε μ εγ ά λ η α γ ο ρ α σ τικ ή α ξία και το α ξιό μ α χο να υ τικ ό το υ ς σύμφω να μ ε το ν Η ρ ό δ ο το έπ α ιξε π ρω τα γω νισ τικό ρ ό λο σ τη ναυμαχία τη ς Σ α λ α μ ίν α ς . Η υ δρ όβια χελώ να ως έμ β λ η μ α τη ς Α ίγινας σ τα νο μ ίσ μ α τά τη ς δηλώ νει την «α μ φ ίβ ια » υπ εροχή το υ νησιού σ ε ξη ρ ά και θ ά λ α σ σ α (έρ ευ ν α εικ ο νο γρ ά φ η σ η : Χ ρ ή σ το ς Γιαννόπουλος).

ΣΤ Ρ ΑΤ Ι ΩΤ Ι Κ Η Ι ΣΤΟΡΙ Α 1 1 9

Π ρ ο το μ ή το υ Α ρ ισ τείδ η , του επ ο νο μ α ζό μ εν ο υ Δ ίκ α ιο υ (Μ ο υ σ είο Κ απ ιτω λίου, Ρώ μη).

να, ζ ή τη σ ε να δ α ν είσ ε ι η π ό λη από έ ν α τ ά ­ λ α ν το σ ε ε κ α τ ό ε ύ π ο ρ ο υ ς Α θ η ν α ίο υ ς π ο λ ί­ τ ε ς , ώ σ τε ο κ α θ έ ν α ς απ ό α υ τ ο ύ ς να ν α υ π η ­ γ ή σ ε ι γ ια λ ο γα ρ ια σ μ ό τ η ς από μια τρ ιή ρ η . Σ το σ η μ είο α υ τό , κ ρ ίν ε τα ι σ κόπ ιμο να α να ­ φ ε ρ θ ε ί τ ο γ ε γ ο ν ό ς ό τι ο α ρ ιθ μ ό ς τω ν τρ ιή ρω ν π ου κ α τα σ κ ε υ ά σ τη κ α ν τ ε λ ικ ά από τ ο υ ς Α θ η ν α ίο υ ς ή τ α ν 100 και ό χ ι 200, όπω ς α ν α φ έ ρ ε ι ο Η ρ ό δ ο τ ο ς , ο ο π ο ίο ς φ α ίν ε τα ι σ το θ έ μ α α υ τό να έ ρ χ ε τ α ι σ ε α ν τίθ ε σ η μ ε ά λ λ ο υ ς έ γ κ ρ ιτ ο υ ς ισ το ρ ικ ο ύ ς μ ε λ ε τ η τ έ ς . Θ α π ρ έπ ει να δ ιε υ κ ρ ιν ισ τε ί ό τι, π ιθ α ν ό τα ­ τα , ο Η ρ ό δ ο το ς κ ά ν ε ι α ν α φ ο ρ ά σ το ν α ρ ιθ ­ μό τω ν π λοίω ν π ου ε ίχ ε σ υ μ π ε ρ ιλ η φ θ ε ί σ τη ν α ρ χ ική εισ ή γη σ η τ ο υ Θ ε μ ισ το κ λ ή . Κα­ τ ά τ η ν ο μ ιλ ία τ ο υ σ τη ν Ε κκλη σ ία τ ο υ Δ ή ­ μ ου, ο Θ ε μ ισ το κ λ ή ς π ρ ο σ π ά θ η σ ε να δ ιε γ ε ί­ ρ ε ι τ ο α ίσ θ η μ α τω ν Α θ η ν α ίω ν υ π έρ τ η ς πα­ τρ ίδ α ς . Η τα ν π ε π εισ μ έ ν ο ς ό τι η π ερ σ ική

λα ίλα π α δ ε ν θ α α ρ γ ο ύ σ ε να φ τά σ ε ι σ τα π ρ ό θ υ ρ α τ η ς π ό λ η ς το υ . Η κρ ίσ ιμ η ε κ ε ίν η π ε ρ ίο δ ο ς γ ια τ η ν Α θ ή ­ να σ υ ν ο δ ε ύ τη κ ε και από τ ο ν ο σ τρ α κ ισ μ ό τ ο υ Α ρ ισ τε ίδ η , μ ε α π ο τέ λ ε σ μ α να α π ε λ ε υ ­ θ ε ρ ω θ ε ί ο Θ ε μ ισ το κ λ ή ς απ ό τ ο ν ισ χ υ ρ ό τε ­ ρ ο τ ο υ α ντίπ α λ ο . Ο ι φ ή μ ε ς α ν έ φ ε ρ α ν ό τ ι ή ­ τ α ν τό σ ο σ φ ο δ ρ έ ς ο ι μ ε τ α ξ ύ τ ο υ ς α ν τιπ α ­ ρ α θ έ σ ε ις π ου μ ό ν ο μ ε τ ο ν ο σ τρ α κ ισ μ ό το υ ε ν ό ς από τ ο υ ς δ ύ ο θ α μ π ο ρ ο ύ σ ε η π ό λη να χ α ρ ά ξε ι και να α κ ο λ ο υ θ ή σ ε ι μια σ υ γ κ ε κ ρ ι­ μ έ ν η π ο λ ιτικ ή π ο ρ εία . Ο ο σ τρ α κ ισ μ ό ς ή ε ­ ξο σ τρ α κ ισ μ ό ς ή τ α ν έν α μ έ τ ρ ο π ου π ρ ο έβ λ ε π ε τ η ν α π ο μ ά κρ υ νσ η ε ν ό ς π ο λ ιτικ ο ύ ά νδ ρ α , α ν κ ρ ιν ό τα ν από τ ο ε κ λ ο γ ικ ό σώμα ό τ ι η π α ρ ο υ σ ία τ ο υ ε γ κ υ μ ο ν ο ύ σ ε κ ιν δ ύ ­ ν ο υ ς γ ια τ η ν α σ φ ά λεια τ η ς π ό λ η ς . Το γ ε γ ο ­ ν ό ς ό τ ι ο ο σ τρ α κ ισ μ ό ς τ ο υ Α ρ ισ τε ίδ η σ υ ν έ ­ π εσ ε χ ρ ο ν ικ ά μ ε τ η ν ψ ήφ ισ η τ ο υ εξο π λ ισ τικού π ρ ο γ ρ ά μ μ α το ς , α π ο δ ε ικ ν ύ ε ι ό τι ο π ο λ ιτικ ό ς α υ τό ς η γ έ τ η ς ε ίχ ε εν α ν τ ιω θ ε ί σ φ ο δ ρ ά σ το ε ν λό γω σ χ έδ ιο , ε π ιθ υ μ ώ ­ ν τ α ς δ ια κα ώ ς τη μ α ­ ταίω σ ή το υ . Ωστό-

Ο σ τρ α κ ο μ ε τη ν επ ιγρ α φ ή Θ εμ ισ το κ λ ή ς Ν εο κ λ έο υ ς .

σο, δ ε ν μ π ό ρ εσ ε να π είσ ει τ η ν Ε κ κ λ η ­ σία το υ Δ ή μ ο υ να απ ο­ δ ε χ θ ε ί τ η ν άπ οψ ή το υ και γ ια τ ο ν λ ό γ ο α υ τό κ α τα ­ δ ικ ά σ τη κ ε σ τη ν π ο ιν ή τ ο υ ε ξ ο ­ σ τρ α κ ισ μ ο ύ . Ε ίναι 6 έ 6 α ιο ό τ ι η Α θ ή ν α έ χ α ­ σ ε έ τσ ι έν α απ ό τ α κ α λ ύ τε ρ α σ τ ε λ έ χ η τη ς . Η π ρ ο σ ω π ικό τη τα το υ Α ρ ισ τε ίδ η ή τ α ν τ έ ­ τ ο ια π ου δ ε ν δ η μ ιο υ ρ γ ο ύ σ ε π ά θ η ε ν α ν τίο ν

Ρ ομαντική απεικόνιση τη ς ναυμαχίας τη ς Σ αλαμ ίνας (πιν. το υ Β ίλχ ελμ φον Κάουλμπαχ).

2 0 1 ΣΤ Ρ ΑΤ Ι ΩΤ Ι ΚΗ Ι ΣΤ ΟΡΙ Α

το υ . Α λ λ ω σ τε, έ χ ε ι μ ε ίν ε ι σ τη ν ισ το ρ ία ω ς ο δ ίκ α ιο ς Α ρ ισ τε ίδ η ς , γ ε γ ο ν ό ς π ου μ α ρ τυ ρ ά τ η ν α κ ε ρ α ιό τ η τα τ ο υ χ α ρ α κ τή ρ α το υ . Ο α π ο κ λ εισ μ ό ς τω ν βα σ ικώ ν τ ο υ α ν τι­ π ά λω ν έ δ ω σ ε σ το ν Θ ε μ ισ το κ λ ή τ η ν ε υ κ α ι­ ρία π ου χ ρ ό ν ια α ν α ζη το ύ σ ε. Ο λ α ό ς ε ν έ κ ρ ιν ε μ ε τ η ν ψ ή φ ο το υ τ α π ο λ ιτικ ά και π ο λ ε μ ι­ κά σ χ έδ ιά τ ο υ . Η να υ π ή γη σ η τω ν ν έω ν π λοί­ ω ν θ α μ π ο ρ ο ύ σ ε π λ έ ο ν να π ρ α γ μ α το π ο ιη ­ θ ε ί. Τ α υ τό χ ρ ο να , η επ ικ ρ ά τη σ η τ ο υ Θ ε μ ι­ σ το κ λ ή σ το ν π ο λ ιτικ ό σ τίβ ο δ η μ ιο ύ ρ γ η σ ε ν έ ε ς α ν α κ α τ α τ ά ξε ις κα ι σ υ σ χ ετισ μ ο ύ ς σ τις κ ο ιν ω ν ικ έ ς τ ά ξ ε ις τ η ς Α θ ή ν α ς .

0 ΠΟΛΙΤΙΚΟΣ ΠΑΡΟΠΛΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΤΟ Α Λ 0Ι0 ΤΕΛΟΣ ΤΟΥ ΘΕΜΙΣΤΟΚΛΗ Η ισ χυρή π ρ ο σ ω π ικό τη τα το υ Θ ε μ ισ το κ λ ή ή τ α ν α υ τή που ο δ ή γ η σ ε τ η ν Α θ ή ν α σ το ν α υ τικ ό π ρ ό γρ α μ μ α και α ρ γ ό τε ρ α σ τη ν α ν α ­ χ α ίτισ η τω ν Π ερσ ώ ν κ α τά τη να υ μ α χία τ η ς Σ α λ α μ ίν α ς. Η δ ό ξα π ου α π ο λά μ­ β α ν ε ο Θ ε μ ισ το ­ κ λ ή ς ε κ ε ίν η τ η ν π ε­ ρ ίο δ ο ή τα ν τ ε ρ ά ­ στια. Ω σ τόσ ο, η σ υ ν έ ­ χ εια τ η ς π ο λ ιτικ ή ς τ ο υ σ τα δ ιο δ ρ ο μ ία ς δ ε ν ή τα ν τ ο ίδ ιο ε π ιτ υ χ η μ έ ν η . Υ σ τερ α από τ η ν ο ρ ισ τικ ή α ­ π οχώ ρησ η τω ν π ερ σ ικώ ν σ τρ α τε υ μ ά ­ τω ν από τ η ν Ε λλάδα, η Α θ ή ν α μα ζί μ ε κάπ ο ιε ς ά λ λ ε ς π ό λ ε ις π ρ ο χώ ρ ησ α ν σ τη ν ί­ δρ υ σ η τ η ς δ η λ ια κ ή ς σ υ μ μ α χ ία ς. Οι Α θ η ν α ί­ ο ι δ ε ν ε μ π ισ τ ε ύ θ η κ α ν τ ο ν Θ ε μ ισ το κ λ ή ως εκπ ρ ό σ ω π ο τ η ς π ό λ η ς τ ο υ ς σ ε α υ τό ν τ ο ν ν έ ο σ χ η μ α τισ μ ό , λ ό γω τ ο υ φ ιλ ό δ ο ξο υ χ α ­ ρ α κ τή ρ α τ ο υ . Φ ο β ή θ η κ α ν ό τ ι ο δ ια κ α ή ς π ό­ θ ο ς τ ο υ γ ια ε ξο υ σ ία θ α δ η μ ιο υ ρ γ ο ύ σ ε δ ι­ χ ό ν ο ιε ς κα ι π ρ ο σ τρ ιβ έ ς μ ε τ α ξ ύ τ η ς π ό λ η ς τ ο υ ς και τω ν συμμάχω ν. Ε π ιπ λέον, η ε μ φ ά ­ νισ η ν έω ν ικα νώ ν π ο λ ιτικ ώ ν α ν δ ρ ώ ν όπω ς ο Κ ίμω νας, ο γ ιο ς τ ο υ Μ ιλ τιά δ η , ε ίχ ε ω ς ά μ ε ­ ση σ υ ν έπ εια τ ο ν π ερ ιο ρ ισ μ ό τ η ς δ ύ ν α μ η ς τ ο υ Θ ε μ ισ το κ λ ή , γ ε γ ο ν ό ς π ου τ ο ν δ υ σ α ρ έσ τη σ ε έ ν το ν α . Η ό ξυ ν σ η τω ν σ χέσ εω ν το υ Θ ε μ ισ το κ λ ή κα ι τω ν ν έω ν π ο λ ιτικ ώ ν α ν ­ δ ρ ώ ν ο δ ή γ η σ ε τ ε λ ικ ά σ τη ν ε φ α ρ μ ο γ ή το υ θ ε σ μ ο ύ τ ο υ ο σ τρ α κ ισ μ ο ύ . Το α π ο τέλ ε σ μ α τ η ς ψ η φ ο φ ο ρ ία ς π ου α κ ο λ ο ύ θ η σ ε ή τα ν α ρ ν η τικ ό γ ια τ ο ν Θ ε μ ισ το κ λ ή , α φ ο ύ η Ε κκλ η σ ία τ ο υ Δ ή μ ο υ θ ε ώ ρ η σ ε ό τι η δ η μ ό ­ σια ζωή θ α α π ο κ το ύ σ ε ε υ ρ υ θ μ ία μ ε τ η ν α ­ π οχώ ρησ ή το υ . Μ ε τά από ε ξ α ε τ ή π α ρ α μ ο ν ή σ τη ν π όλη

το υ Α ρ γ ο υ ς , ο Θ ε μ ισ το κ λ ή ς κ α τ η γ ο ρ ή θ η κ ε από τ ο υ ς Σ π α ρ τιά τε ς γ ια εσ χ ά τη π ροδοσ ία , α φ ο ύ α υ το ί δ ιέ θ ε τ α ν α π ο δ ε ίξε ις σ υ ν ερ γ α ­ σίας τ ο υ μ ε τ ο ν Π αυσανία. Ε τσ ι α ν α γ κ ά σ τη ­ κ ε να μ ε τ α β ε ί σ τη ν Κ έρ κ υ ρ α . Ε π ειτα από έν α σ ύ ν το μ ο χ ρ ο ν ικ ό δ ιά σ τη μ α ζ ή τη σ ε π ο ­ λ ιτικ ό ά σ υ λο σ τα Σο ύσ α απ ό τ ο ν Α ρ τα ξέ ρ ξη , γ ιο και δ ιά δ ο χ ο τ ο υ Ξ έ ρ ξη . Σ το σ η μ είο α υ τό ο ι ισ το ρ ικ έ ς έ ρ ε υ ν ε ς ε ίν α ι α ν τ ιφ α τ ι­ κ έ ς . Κ άπ οιοι μ ε λ ε τ η τ έ ς υ π ο σ τη ρ ίζο υ ν ό τ ι ο Θ ε μ ισ το κ λ ή ς π α ρ έδ ω σ ε σ το ν Α ρ τ α ξ έ ρ ξ η σ χ έδ ια γ ια τ η ν υπ οδούλω σ η τ η ς Ε λλά δ α ς, χω ρ ίς ό μ ω ς να τ α ε φ α ρ μ ό σ ε ι π ο τέ . Κάπ οιοι άλλοι, όπ ω ς ο Θ ο υ κ υ δ ίδ η ς , α ν α φ έ ρ ο υ ν ό τι π ρ ο τίμ η σ ε να α υ τ ο κ τ ο ν ή σ ε ι π ίν ο ν τα ς κώ­ ν ε ιο π αρά να π ρ ο δ ώ σ ει τ η ν π α τρ ίδ α το υ . Π έ θ α ν ε τ ο 459 π.Χ., έ χ ο ν τα ς α π ο τε λ έ σ ε ι α ­ ν α μ φ ισ β ή τη τα μια από τ ις σ η μ α ν τ ικ ό τ ε ρ ε ς π ρ ο σ ω π ικ ό τη τε ς τ η ς α ρ χα ία ς Ε λλά δ α ς.

Η ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΝΑΥΤΙΚΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΤΟΥ ΘΕΜΙΣΤΟΚΛΗ Η επ ικ ρ ά τη σ η τ ο υ Θ ε μ ισ το κ λ ή σ τη ν Ε κκλ η σ ία τ ο υ Δ ή μ ο υ ε ίχ ε ω ς α π ο τέ λ ε σ μ α τ η ν α ν ά π τυ ξη μ ια ς ν έ α ς π ο λ ιτικ ή ς σ τη ν Α θ ή ν α , η οπ ο ία π λ έ ο ν σ τη ρ ιζ ό τα ν σ το π α­ ν τ ο δ ύ ν α μ ο ν α υ τικ ό τη ς . Ο μω ς, ο ι φ ό β ο ι τ ο υ η γ έ τ η τ η ς δ η μ ο κ ρ α τικ ή ς π α ρ ά τα ξη ς γ ια τ η ν α σ φ ά λ εια τ η ς π ό λ η ς δ υ σ τυ χ ώ ς ε ­ π α λ η θ ε ύ τη κ α ν . Το 480 π.Χ. ο β α σ ιλιά ς τω ν Π ερ σ ώ ν Ξ έ ρ ξ η ς ε ξα π έ λ υ σ ε ν έ α ε π ίθ ε σ η ε ­ ν α ν τίο ν τ η ς Ε λλ ά δ α ς. Ε π ειτα απ ό τ η μά χη τω ν Θ ερ μ ο π υ λ ώ ν , όπ ου τ ο μ η δ ικ ό σ τρ ά ­ τ ε υ μ α κ α τ έγ ρ α ψ ε β α ρ ύ τ α τ ε ς α π ώ λ ειες , οι δ υ ν ά μ ε ις τ ο υ Ξ έ ρ ξη ε ισ έ β α λ α ν σ τη ν π ό λη τω ν Α θηνώ ν. Σ τη Σ α λ α μ ίν α τ ο ν α υ τικ ό τ ο υ ς α ν α μ ε τ ρ ή θ η κ ε μ ε τ ο ε λ λ η ν ικ ό σ ε μ ια από τ ις φ ο ν ικ ό τ ε ρ ε ς ν α υ μ α χ ίε ς τ η ς ισ το ρ ία ς . Η α ν τιπ α ρ ά θ εσ η α υ τή ε κ τ υ λ ίχ θ η κ ε σ ε έ ν α ν σ τε ν ό και π ε ρ ιο ρ ισ μ έ ν η ς έ κ τ α σ η ς θ α λ ά σ ­ σιο χώ ρ ο. Η κ α τα σ κ ευ ή μ ικρ ώ ν, ε λ α φ ρ ιώ ν και ε υ έ λ ικ τ ω ν τρ ιή ρ ω ν έ δ ιν ε έ ν α σ υ γ κ ρ ιτι­ κό π λ ε ο ν έ κ τ η μ α σ το υ ς Α θ η ν α ίο υ ς α π έν α ­ ν τ ι σ το ν π ερ σ ικ ό σ τό λ ο , ο ο π ο ίο ς π ε ρ ιε λ ά μ β α ν ε μ ε γ α λ ύ τε ρ α , β α ρ ύ τε ρ α κα ι πιο δ υ σ κ ίν η τα π ο λ ε μ ικ ά πλοία. Η ε π ιμ ο ν ή τ ο υ Θ ε μ ισ το κ λ ή να δ ιε ξ α χ θ ε ί η ν α υ μ α χ ία σ τη

Ο μοίω μα ελ λη νικ ή ς τρ ιή ρ ο υ ς ε ξε λ ιγ μ έ ν ο υ τύπ ου (Ν α υ τικ ό Μ ο υ σ είο Ε λλάδ ος, Π ειρ α ιά ς ).

Η θ ε ά τη ς σ οφ ίας Α θη νά , τη ς οπ οίας το επ ιχρ υσω μένο ομ οίω μα β ρ ισ κ ό τα ν σ ε κ ά θ ε α θ η ν α ϊκ ή τρ ιή ρ η , α π ο τελώ ντα ς το δ ια κ ρ ιτικ ό τη ς έμ β λ η μ α (ρω μαϊκό έρ γ ο το υ 1ου αι. μ .Χ., Μ ο υ σ είο Λ ο ύ β ρ ο υ , Π αρίσι).

Σ α λ α μ ίν α α π ο δ ε ίχ θ η κ ε ο ρ θ ή , α φ ο ύ ο ι ε λ ιγ ­ μ ο ί τ ο υ ε λ λ η ν ικ ο ύ σ τό λ ο υ , σ ε σ υ ν δ υ α σ μ ό μ ε τ η ν εκ π α ίδ ε υ σ η τω ν π λ η ρ ω μ ά τω ν , π ροκ ά λ εσ α ν σ ο β α ρ έ ς κ α τ α σ τ ρ ο φ έ ς σ ε π ο λλά ε χ θ ρ ικ ά π λο ία και τ ε λ ικ ά τ α έ τ ρ ε ψ α ν σε φ υ γ ή . Ε ίναι σ α φ ές ό τ ι η ν α υ τικ ή π ο λ ιτικ ή τ η ς Α θ ή ν α ς σ τα μ ά τη σ ε τ η ν επ έλ α σ η τω ν Π ερσ ώ ν, ο ι ο π ο ίο ι μ ε τ ά τ ο ισ χυ ρ ό π λ ή γμ α π ου δ έ χ θ η κ α ν σ τις Θ ε ρ μ ο π ύ λ ε ς , ε ίδ α ν και τ ο ν α υ τικ ό τ ο υ ς να σ υ ν τ ρ ίβ ε τα ι απ ό τ ο υ ς Ε λ λ η ν ε ς . Η ή τ τ α τ ο υ ς ο δ ή γ η σ ε σ ε ο ρ ισ τικ ή απ οχώ ρησ η απ ό τ η ν Ε λλά δ α . Ο κ ίν δ υ ν ο ς ξε π ε ρ ά σ τ η κ ε , α λλά η Α θ ή ν α π λή ρ ω σ ε πολύ α κ ρ ιβ ά τ ο τ ίμ η μ α τ η ς α ν τιπ α ρ ά θ ε σ η ς μ ε τ ο ν Ξ έ ρ ξη κα ι τ η σ τρ α τιά το υ , κ α θ ώ ς ο ι Π έ ρ σ ε ς λ ε η λ ά τη σ α ν τ η ν π ό λη . Μ ε τ ά τ η ν α υ μ α χ ία τ η ς Σ α λ α μ ίν α ς , η σ υ μ μ ε τ ο χ ή τ η ς Α θ ή ν α ς σ τα π ο λ ιτικ ά δ ρ ώ ­ μ ε ν α ή τα ν κρ ίσ ιμ η , α φ ο ύ μ α ζί μ ε ά λ λ ε ς π ό ­ λ ε ις π ρ ω το σ τά τη σ ε σ το ν σ χ η μ α τισ μ ό τ η ς Δ η λ ια κ ή ς ή Α ’ Α θ η ν α ϊκ ή ς Σ υ μ μ α χ ία ς . Π ολύ σ ύ ν το μ α ε ξ ε λ ίχ θ η κ ε σ ε η γ έ τ ιδ α π ό λη τ η ς σ υ μ μ α χ ία ς . Ε τσ ι α π έ κ τη σ ε τε ρ ά σ τ ια π ο λ ι­ τ ικ ή , σ τρ α τιω τικ ή κα ι ο ικ ο ν ο μ ικ ή δ ύ ν α μ η . Οι σ ύ μ μ α χ ο ι π ρ ο σ έ β λ ε π α ν σ ε α υ τή ν , έ χ ο ­ ν τ α ς τη β ε β α ιό τ η τ α ό τ ι θ α τ ο υ ς ε ξα σ φ ά λ ι­ ζ ε τ η ν ε λ ε υ θ ε ρ ία κα ι τ η ν α υ το ν ο μ ία το υ ς . Η σ τρ ο φ ή τ η ς π ό λ η ς τω ν Α θ η ν ώ ν σ το ν ν α υ τ ικ ό τ ο μ έ α π ρ ο χ ω ρ ο ύ σ ε μ ε α λ μ α τώ δ η ρ υ θ μ ό . Α υ τό α π ο τέ λ ε σ ε τ η ν απ α ρ χή μ ια ς ν έ α ς ν ο ο τρ ο π ία ς , η ο π ο ία α ρ γ ό τ ε ρ α μ ε τα τ ρ ά π η κ ε σ ε ε ιδ ο π ο ιό χ α ρ α κ τη ρ ισ τικ ό ό λω ν τω ν Ελλήνω ν. Ο ι ε π ό μ ε ν ε ς γ ε ν ιέ ς τω ν Α θ η ν α ίω ν γα-

λ ο υ χ ή θ η κ α ν μ ε τ ο π ρ ό τυ π ο τ η ς θ α λά σ σ ια ς π α ν το κ ρ α το ρ ία ς . Το γ ε γ ο ν ό ς α υ τό ε ίχ ε κα ­ τ α λ υ τ ικ ό ρ ό λ ο σ τη ν α ν ά π τυ ξη τ η ς ν α υ τι­ κ ή ς ε ξ ό ρ μ η σ η ς απ ό τ ο υ ς Ε λ λ η ν ε ς κα ι μ ε βάσ η α υ τ ό ά λ λ α ξε ο ρ ο υ ς τ η ς ισ το ρ ία ς, εν ώ δ ό θ η κ ε μ ια δ ια φ ο ρ ε τ ικ ή ώ θ η σ η σ το ν π ο λ ιτισ μ ό τ η ς α ρ χ α ία ς Ε λλ ά δ α ς. Ο ι Ε λ λ η ­ ν ε ς έ χ ο υ ν σ ή μ ε ρ α π α γ κο σ μ ίω ς α ν α γ ν ω ρ ι­ σ τ ε ί ω ς ο λ α ό ς ε κ ε ίν ο ς π ου έ δ ω σ ε τ α φ ώ τα τ ο υ σ το ν έω ς τ ό τ ε γ ν ω σ τό κό σ μ ο. Ο ι ν α υ ­ τ ικ έ ς ε π ιχ ε ιρ ή σ ε ις ο δ ή γ η σ α ν σ ε ν έ ε ς αποικ ισ τ ικ έ ς τά σ ε ις κα ι σ ε τ α υ τ ό χ ρ ο ν η επ α φ ή μ ε ά λ λ α μ α κρ ινά , ά γ νω σ τα μ έ χ ρ ι τ ό τ ε π ο λ ι­ τισ μ ικ ά σ το ιχ εία . Η θ α λ α σ σ ο κ ρ ά τε ιρ α Α θ ή ­ να ε μ φ ά ν ισ ε μια τ ε ρ ά σ τια π ο λ ιτισ τικ ή ά ν ­ θ ισ η , η ο π οία κ ο ρ υ φ ώ θ η κ ε σ τη δ ιά ρ κ εια τ ο υ χ ρ υ σ ο ύ αιώ να τ ο υ Π ερ ικ λ ή . Ο θ ε σ μ ό ς τ η ς δ η μ ο κ ρ α τ ία ς π ου γ ε ν ν ή θ η κ ε σ ε α υ τή ν τ η ν π ό λη , μ ε τ α λ α μ π α δ ε ύ τ η κ ε σ τη δ ιά ρ ­ κ ε ια τω ν ισ το ρ ικώ ν χ ρ ό ν ω ν σ ε ό λ ο τ ο ν κ ό ­ σ μο, α ν α β α θ μ ίζ ο ν τα ς τ η δ ο μ ή τω ν α ν θ ρ ώ ­ π ινω ν κοινω νιώ ν. Α ν α μ φ ισ β ή τη τα , η ε ξ έ λ ιξ η τ η ς ισ το ρ ία ς τ η ς α ρ χ α ία ς Α θ ή ν α ς , α λ λά κα ι τ η ς Ε λλ ά ­ δ α ς, θ α ή τ α ν π ολύ δ ια φ ο ρ ε τικ ή , α ν δ ε ν ε ί­ χ ε σ υ μ β ε ί η σ τρ ο φ ή σ τη ν α υ τικ ή π ο λ ιτικ ή . Π ο λ λ έ ς λ α μ π ρ έ ς σ ε λ ίδ ε ς τ η ς ισ το ρ ία ς δ ε ν θ α υ π ή ρ χα ν και, α σ φ α λώ ς, η ιδ ιο σ υ γ κ ρ α ­ σία τ ο υ ε λ λ η ν ικ ο ύ λ α ο ύ θ α ε ίχ ε σ τ ε ρ η θ ε ί π ο λ λά απ ό τ α χ α ρ α κ τη ρ ισ τικ ά π ου τ η ν έ κ α ­ να ν να δ ια κ ρ ίν ε τα ι π α γ κο σ μ ίω ς. Ξ

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ (1) Μ .Β . Σ α κ ελ λ α ρ ίο υ : Η Α Θ Η Ν Α ΪΚ Η ΔΗ Μ Ο Κ ΡΑ ΤΙΑ , Π α ν επ ισ τη μ ια κ ές Ε κ δ ό σ εις Κ ρ ή τη ς , Α θή να , 2004. (2) Π. Κ α νελλόπ ο υλος: Η ΙΣ Τ Ο Ρ ΙΑ ΤΗΣ Α Ρ Χ Α ΙΑ Σ Ε Λ Λ Α Δ Α Σ , ε κ δ ό σ εις Διον. Γ ια λέλ η ς, Α θή ν α , 1982. (3) Κ.Ν. Ρ ό δ ο ς : Η ΝΑΥΜ ΑΧΙΑ ΤΗΣ Σ Α Λ Α Μ ΙΝ Α Σ , εκ δ ό σ εις Ε νάλιος, Α θή ν α , 2004. (4) J.R. H ale: Ο Ι Α Ρ Χ Ο Ν ΤΕ Σ ΤΩ Ν Θ Α Λ Α Σ ΣΩ Ν , εκ δ ό σ εις Ψ υ χο γιό ς, Α θή ν α , 2010. (5) C. M o sse: Α Θ Η Ν Α . Η ΙΣ Τ Ο Ρ ΙΑ Μ ΙΑ Σ Δ Η Μ Ο Κ ΡΑ ΤΙΑ Σ, Μ ο ρ φ ω τικ ό Ιδρ υμ α Ε θ νικ ή ς Τραπέζης, Α θή ν α , 1983. (6) ΙΣ Τ Ο Ρ ΙΑ ΤΟΥ Ε Λ Λ Η Ν ΙΚ Ο Υ ΕΘ Ν Ο ΥΣ, τό μ ο ς Β - Α ρ χα ϊκ ό ς Ε λληνισμός, Ε κ δ ο τικ ή Αθηνών. (7) h ttp ://u sers .sc h .g r/c o sm ath an / salam is/them istokles.htm (8) w w w .agathe.gr/dem ocracy/the ath e n ia n n avy.htm l (9) hom e6.sw ipnet.se/~ w 63448/grekhist3.htm (10) w w w .u sers .g lo b a ln e t.co .u k/ ~loxias/trirem e.htm (11) w w w .w e b -b o o ks .co m /C la ssics/O N / Β1/Β1535/06ΜΒ1535.h tm l (12) w w w .b ritan n ica.co m /E B ch ecked / topic/590513/Them istokies

ΣΤ Ρ ΑΤ Ι ΩΤ Ι Κ Η Ι ΣΤΟΡΙ Α 1 2 1

Ιτα λ ο ί α λ ε ξιπ τω τισ τέ ς τη ς 185 Μ ε ρ α ρ χ ία ς « Folgore» μ ε α ν τια ρ μ α τικ ό π υροβόλο τω ν 4 7 χ λ σ τ. α ντιμ ετω π ίζο υ ν τα β ρ ετα ν ικ ά ά ρ μ α τα σ το Ελ Α λα μ έιν (δ η μ ο σ ιε ύ ετα ι μ ε τη ν ά δ εια τη ς W aterloo 1815/Κ αλφάκης, w w w .e k a lfa k is .g r- co lor p la te is co u rte s y o f W aterloo 1815).

Επ ιλοχίας α λ εξιπ τω τισ τή ς , ο οπ οίος ε το ιμ ά ζ ε τα ι να ρ ίξ ε ι χ ειρ ο β ο μ β ίδ α . Π ρ ο έ ρ χ ε τα ι από τη ν ταινία «D ivisione Folgore» το υ 1 9 5 5 ή από μ ια σ ειρ ά φ ω τογρα φ ιώ ν που δ η μ ιο υ ρ γ ή θ η κ α ν μ ε τά τη Μ ά χη το υ Ελ Α λ α μ έιν για να α ν α δ είξο υ ν το γεγονό ς ό τι, σύμφω να μ ε τη ν ιτα λ ικ ή προπ αγάνδα, οι α λ ε ξιπ τω τισ τέ ς τη ς «Folgore» κ α τά φ ερ α ν να κ α τα σ τρ έψ ο υ ν πάνω από 100 ά ρ μ α τα μ άχ ης και 150 τεθ ω ρ α κ ισ μ έν α ο χ ή μ α τα (ή 20 0 ά ρ μ α τα μ ά χ η ς κα ι 150 B ren carrier) χρ ησ ιμ οπ οιώ ντα ς χ ε ιρ ο β ο μ β ίδ ες .

2 2 I ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ UTOPIA

ΣΤ. ΜΕΧΤΙΑΗΣ

ανώτερες των αντίοιοιχων βρετανκ ^ -: ■:

' h ff iS * * M

i

*<■ l

ϋ ίιυ ν ,

-ή * ' ι ? * Α « 2 Ι » X i Γ ‘ ί * s * .* > '" Λ t fc*? , >. ’ l

# 4 ^ ' . ■-

£ $ # Μ § ΐ|

* ”“ · * v

f* jU >

-

*3Κ»ΙΓ-ν^ΕΓ^$

ÄS·-.

.sÄw't_.~w ä

Λ '· ^ 'ί ι Ιτ α λ ο ί π α ρ α κ ο λ ο υ θ ο ύ σ α ν μ ε ε ν δ ια φ έ ρ ο ν τ η ν ε ξ έ λ ι ξ η τω ν μ ε γ ά λ ω ν σ ο β ιε τ ικ ώ ν σ χ η μ α τιI σ μ ώ ν α λ ε ξ ιπ τ ω τ ισ τ ώ ν κ α θ ώ ς τ ις α σ κ ή σ ε ις τ ο υ ς κ α τ ά τ η δ ε κ α ­ ε τ ί α τ ο υ 1930, α λ λ ά μ ό λ ις τ ο 1936 ο Ιτ α λ ι­ κ ό ς Σ τ ρ α τ ό ς δ ο κ ίμ α σ ε να δ η μ ιο υ ρ γ ή σ ε ι μ ία μ ο ν ά δ α α λ ε ξιπ τ ω τ ισ τώ ν . Δ ε ν τ α κ α ­ τά φ ε ρ ε , όμ ω ς, και έτσ ι τη ν ε π ό μ ε ν η χ ρ ο ­ ν ιά η Α ε ρ ο π ο ρ ία α ν έ λ α β ε τ η δ η μ ιο υ ρ γ ία μ ια ς σ χ ο λ ή ς α λ ε ξ ιπ τ ω τ ισ τ ώ ν , ε ν ώ η π ρ ώ ­ τ η μ ο ν ά δ α Ιτ α λ ώ ν α λ ε ξ ιπ τ ω τ ισ τ ώ ν δ η μ ιο υ ρ γ ή θ η κ ε , τ ε λ ικ ά , σ τη Λ ιβ ύ η τ ο 1938. Το κ α λ ο κ α ίρ ι τ ο υ 1940 σ υ γ κ ρ ο τ ή θ η κ α ν τ α π ρ ώ τα τ ρ ία τ ά γ μ α τ α α λ ε ξ ιπ τ ω τ ι­ σ τώ ν σ ε ιτ α λ ικ ό έ δ α φ ο ς κ α ι τ ο ν Α π ρ ίλ ιο τ ο υ 1941 τ ο 1ο Σ ύ ν τ α γ μ α Α λ ε ξ ιπ τ ω τ ισ τ ώ ν μ ε τη ν οργά νω σ η ε ν ό ς τ έ τ α ρ τ ο υ τά γ μ α f l I

O '· · » ·

Η I

:Μ ί Ι έ β . τ ο ς , εν ώ τ ο 2 ο δ η μ ιο υ ρ γ ή θ η κ ε τ ο κ α λ ο ­ κ α ίρ ι τ ο υ 1941. Β α σ ικ ό ς σ κ ο π ό ς τ η ς σ υ ­ γ κ ρ ό τ η σ η ς τ η ς 1 η ς Μ ε ρ α ρ χ ία ς Α λ ε ξ ιπ τ ω ­ τισ κ α ιτώ ν , τ ο ν Σ ε π τ έ μ β ρ ιο τ ο υ 1941, ή τ α ν η ε π ιχ ε ίρ η σ η «C3» (κ α τ ά λ η ψ η τ η ς Μ ά λ τα ς ), γ ια τ η ν ο π ο ία ε κ π α ιδ ε υ ό τ α ν μ α ζί μ ε τ ο υ ς Γ ε ρ μ α ν ο ύ ς α λ ε ξ ιπ τ ω τ ισ τ έ ς τ η ς Τ α ξια ρ ­ χ ία ς «R am cke». Π α ρ ό λ α α υ τά , Ιτ α λ ο ί α λ ε ­ ξ ιπ τ ω τ ισ τ έ ς χ ρ η σ ιμ ο π ο ιή θ η κ α ν σ ε ε π ίπ ε ­ δ ο λ ό χ ο υ κ α ι τ ά γ μ α τ ο ς σ ε ά λ λ ε ς ε π ιχ ε ι­ ρ ή σ ε ις . Τ ο ν Α π ρ ίλ ιο τ ο υ 1941, ο 5 ο ς Λ ό ­ χ ο ς (2ο Τά γμα ) ρ ίφ θ η κ ε σ τ η ν Κ ε φ α λ ο ν ιά κ α ι α υ τ ή α π ο τ έ λ ε σ ε τ η μ ο ν α δ ικ ή ε π ιχ ε ι­ ρ η σ ια κ ή ρ ίψ η τω ν Ιτα λ ώ ν α λ ε ξ ιπ τ ω τ ισ τ ώ ν σ ε ό λ η τ η δ ιά ρ κ ε ια τ ο υ π ο λ έ μ ο υ , εν ώ τ ο 1ο Τ ά γμ α Α λ ε ξ ιπ τ ω τ ισ τ ώ ν Κ α ρ α μ π ιν ιέ ρ ω ν σ τ ά λ θ η κ ε σ τ η ν Α φ ρ ικ ή , τ ο ν Ιο ύ λ ιο τ ο υ 1941, α λ λ ά ε ίχ ε δ ια λ υ θ ε ί μ έ χ ρ ι τ ο ν Δ ε -

ΙΤΡΑΤΙίΙΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ! 2 3

Π ρ ο κ εχ ω ρ η μ έν ες θ έ σ ε ις το υ 5ου Λ όχου, ενώ δ έχ ο ν τα ι επ ιθ εώ ρ η σ η . Ο ι έ ξ ι ά νδ ρ ες το υ λόχου δ ε ξ ιά φ ο ρ ο ύ ν μόνο το σ ο ρ τς και τη ν τροπ ική ιτα λ ικ ή κάσκα ή δίκοχο. Οι θ έ σ ε ις τω ν α λεξιπ τω τισ τώ ν β ρ ίσ κονταν σ το ν ο τιό τε ρ ο μ έ ρ ο ς τη ς π α ρ ά τα ξη ς το υ Α ξονα, μ έσ α σ τη ν α π ό λ υ τη έρ η μ ο και μ ε τη θ ερ μ ο κ ρ α σ ία τη ν η μ έρ α να φ θ ά ν ε ι συχνά το υ ς 4 5 β α θ μ ο ύ ς Κ ελσ ίο υ.

χ ό τ α ν σ τα σ χ έ δ ια τω ν Ιτ α λ ώ ν ε π ιτελ ώ ν . Α λ λ α γ ή π ο υ θ α τ ο υ ς έ σ τ ε λ ν ε σ τ ο ν απ ώ ­ τ α τ ο ν ό τ ο τ η ς π α ρ ά τ α ξ η ς τ ο υ Α ξο ν α , σ το Ε λ Α λ α μ έ ιν , μ α ζ ί μ ε τ ο υ ς σ υ ν α δ έ λ φ ο υ ς τ ο υ ς Γ ε ρ μ α ν ο ύ ς . Η έ λ λ ε ιψ η ε ν ισ χ ύ σ ε ω ν γ ια τ ο Μ έ τω π ο τ η ς Α φ ρ ικ ή ς , ο ι δ υ σ κ ο ­ λ ίε ς τ η ς κ α τ ά λ η ψ η ς τ η ς Μ ά λ τ α ς κ α ι η π ρ ο τ ε ρ α ιό τ η τ α π ο υ α π έ κ τ η σ ε η ε π ιχ ε ί­ ρ η σ η «C4» (η κ α τ ά λ η ψ η τ η ς Τ υ ν η σ ία ς , η ο π ο ία β ρ ισ κ ό τ α ν σ τα χ έ ρ ια τ ω ν Γά λλω ν τ ο υ Β ισ ύ ) ο δ ή γ η σ α ν τ η ν ιτ α λ ικ ή α ν ώ τα τ η η γ ε σ ία σ τ η ν α π ό φ α σ η ν α α π ο σ τ ε ίλ ο υ ν τ η μ ε ρ α ρ χ ία σ τ η ν Α φ ρ ικ ή , μ ε τ ο ν ο μ ά ζ ο ν τ ά ς τ η ν , π ρ ο σ ω ρ ινά , « C a ccia to ri d ’A frica » (Κ υ -

ί Οι Ιταλοί αλεξιπτωτιστές βρέθηκαν απέναντι στους Νεοζηλανδούς, με αποτέλεσμα οι νυκτερινές επιθετικές τους αναγνωρίσεις καθώς και οι περίπολοί τους να έχουν ως λεία κάποια Bren carrier και πυροβόλα των 2 pdr. 9 κ έ μ β ρ ιο τ ο υ 1941 κ α τ ά τ η ν υ π ο χώ ρ η σ η τ ο υ Α ξο ν α . Τ ο ν Ιο ύ ν ιο τ ο υ 1942, ο ι α λ ε ξ ιπ τ ω τ ι­ σ τ έ ς ε ίχ α ν φ θ ά σ ε ι σ ε έ ν α π ο λ ύ κ α λ ό ε π ί­ π ε δ ο ε κ π α ίδ ε υ σ η ς κ α ι δ ε ν μ π ο ρ ο ύ σ α ν να φ α ν τα σ το ύ ν τη ν α λ λ α γ ή π ου θ α ε π ε ρ ­

ν η γ ο ί τ η ς Α φ ρ ικ ή ς ). Το 4 ο Τ ά γμ α ή τ α ν τ ο π ρ ώ το π ο υ έ φ θ α σ ε σ τη Φ ο ύ κ α , σ τις 18 Ιο υ λ ίο υ , εν ώ σ υ ν ο λ ικ ά 2.676 ά ν δ ρ ε ς μ ε τ α φ έ ρ θ η κ α ν τ ο ν Ιο ύ λ ιο σ το Μ έ τω π ο τ η ς Α ιγ ύ π τ ο υ . Ο ι τ ε λ ε υ τ α ί ε ς μ ο ν ά δ ε ς τω ν α λ ε ξ ιπ τ ω τ ισ τ ώ ν

έ φ θ α σ α ν σ τις 6 Α υ γ ο ύ σ το υ , ε ν ώ τ α τ ε ­ λ ε υ τ α ία ο χ ή μ α τ α κα ι ο ε ξ ο π λ ισ μ ό ς τ ο υ ς σ τα μ έ σ α Σ ε π τ ε μ β ρ ίο υ , π α ρ ά τ η ν π ρ ο τ ε ­ ρ α ιό τ η τ α π ο υ ε ίχ ε δ ο θ ε ί σ τη σ υ μ π λ ή ρ ω ­ ση τ η ς δ ύ ν α μ ή ς τ ο υ ς . Μ ά λ ισ τα , ο φ ε ιδ ω ­ λ ό ς σ ε θ ε τ ικ ά σ χ ό λια γ ια τ ο υ ς Ιτ α λ ο ύ ς Ρ ό μ μ ε λ , ο ο π ο ίο ς τ ο υ ς ε π ιθ ε ώ ρ η σ ε σ τις 21 Ιο υ λ ίο υ , α ν α φ έ ρ ε ι σ το η μ ε ρ ο λ ό γ ιό τ ο υ : « Ε φ θ α σ α ν σ το μ έ τ ω π ο κα ι κ ά π ο ιο ι λ ό χ ο ι Ιτα λ ώ ν α λ ε ξιπ τω τισ τώ ν . Μ ο υ έ κ α ­ ν α ν ε ξ α ιρ ε τ ικ ή εν τύ π ω σ η » . Ε κ ε ίν η τ η ν ε π ο χ ή ο ι δ υ ν ά μ ε ις το υ Α ξ ο ν α ε ίχ α ν φ θ ά σ ε ι σ το Ε λ Α λ α μ έ ιν κα ι π ρ ο ε τ ο ιμ ά ζ ο ν τ α ν γ ια τ η ν ε π ίθ ε σ η μ ε τ η ν ο π ο ία θ α κ α τ α λ ά μ β α ν α ν τ ο δ έ λ τ α τ ο υ Ν ε ίλ ο υ . Η 185 Μ ε ρ α ρ χ ία Α λ ε ξ ιπ τ ω τ ισ τ ώ ν «Folgore» (ο ν ο μ α σ ία π ο υ έ λ α β ε τ η ν 1η Α υ ­ γ ο ύ σ τ ο υ ) β ρ έ θ η κ ε σ τα τ έ λ η Α υ γ ο ύ σ το υ μ ε 3.500 ά ν δ ρ ε ς σ το μ έ σ ο τ η ς π α ρ ά τα ξ η ς τ ο υ Α ξ ο ν α (α ν α φ έ ρ ε τ α ι κ α ι α ρ ιθ μ ό ς 5.200 α ν δ ρ ώ ν , α λ λ ά α υ τ ό ς ε ίν α ι ο σ υ ν ο λ ικ ό ς α ­ ρ ιθ μ ό ς α ν δ ρ ώ ν σ το ν τ ο μ έ α τ η ς «Folgore» κ α ι π ε ρ ιλ α μ β ά ν ε ι π υ ρ ο β ο λ ικ ό ά λ λ ω ν μ ο ­ ν ά δ ω ν , π ε ζ ικ ό τ η ς Μ ε ρ α ρ χ ία ς «Pavia» κ.ά.). Τ η ν 1η Α υ γ ο ύ σ το υ ε ίχ ε τ η ν π α ρ α κ ά ­ τω σ ύ ν θ ε σ η : 2 ο Τ ά γμ α κ α ι 4 ο Τ άγμα/185 Σ ύ ν τ α γ μ α (τα 1ο κα ι 3ο Τ ά γ μ α τα κ α θ ώ ς κα ι η δ ιο ίκ η σ η τ ο υ 185 Σ υ ν τ ά γ μ α τ ο ς παρ έ μ ε ιν α ν σ τ η ν Ιτα λ ία γ ια ν α δ η μ ιο υ ρ γ ή ­ σ ο υ ν μ ία ν έ α μ ε ρ α ρ χ ία α λ ε ξιπ τ ω τισ τώ ν , τ η «N em bo», ο π ό τ ε τ α 2 ο κ α ι 4 ο Τ ά γ μ α τα π α ρ έ μ ε ιν α ν α ν ε ξ ά ρ τ η τ α σ το Μ έ τω π ο τ η ς β ό ρ ε ια ς Α φ ρ ικ ή ς ), 186 Σ ύ ν τ α γ μ α (5ο, 6ο, 7 ο Τ ά γ μ α τα ), 187 Σ ύ ν τ α γ μ α (9ο κα ι 10ο Τ ά γ μ α τα ), 185 Σ ύ ν τ α γ μ α Π υ ρ ο β ο λ ικ ο ύ (δ ύ ο μ ο ίρ ε ς ε ξ ο π λ ισ μ έ ν ε ς μ ε 16 π υ ρ ο β ό -

Τα μόνα π υροβ όλα που δ ιέ θ ε τ ε η μ ερ α ρ χ ία σ τη ν ορ γα νική τη ς σ ύ ν θ εσ η σ τη ν Α φ ρ ική ή τα ν α υ τά τω ν 4 7 m m (ca n o n e da 47/32). Ο α ξιω μ α τικό ς σ το σ υ γ κ εκ ρ ιμ έν ο είν α ι ο α νθυ π ο λο χα γό ς Τζιανπάολο.

2 4 1 Σ ΤΡΑΤΙ ΩΤΙ ΚΗ Ι ΣΤ ΟΡΙ Α

λ α σ υ ν ο δ ε ία ς , ό π ω ς ή τ α ν η ο ρ ο λ ο γ ία τ η ς ε π ο χ ή ς , τω ν 47 m m m od. 35), 8 ο Τά γμα Μ η χ α ν ικ ο ύ Μ ά χ η ς (G uastatori) κ α θ ώ ς και ά λ λ ε ς υ π ο μ ο ν ά δ ε ς . Δ ιο ικ η τ ή ς τ η ς ή τ α ν ο ικ α ν ό τ α τ ο ς υ π ο σ τρ ά τη γ ο ς Ε ν ρ ίκ ο Φ ρ α τίνι, ε ν ώ η μ ε ρ α ρ χ ία α ν ή κ ε σ το ιτ α λ ικ ό 10ο Σ ώ μ α Σ τ ρ α τ ο ύ (ΣΣ).

ΥΠΟΜΝΗΜΑ , Βρετανικες επιθεσεις r Ορια συμμαχικών ναρκοπεδίων Ναρκοπέδιο Αξονα

ΣΣ: Σώμα Στρατού ΜΠ ω - π 7 ΜΠ: Μεραρχία Πεζικού ΜΠα: Μεραρχία Πάνισερ ΜΚΜΠ: Μηχανοκίνητη Μεραρχία Πεζικού ΕΜ: Ελαφρά Μεραρχία ΤΘΜ: Τεθωρακισμένη Μεραρχία ΤΞΠ: Ταξιαρχία Πεζικού

Γερ: Γερμανική Ιτ: Ιταλική Βρ: Βρετανική ΝΖ: Νεοζηλανδικη ΝΑ: Νοτιοαφρικανική Αυσ: Αυστραλιανή Ιν: Ινδική ΕΓ: Ελεύθεροι Γάλλοι Ελ: Ελληνική

Η β ρ ετα ν ικ ή επ ίθ εσ η σ το Ελ Α λ α μ έιν

κ ό ς «February»), τ ο υ ο π ο ίο υ α γ ν ο ο ύ σ α ν τ η ν ύ π α ρ ξη , π ρ ά γ μ α π ο υ π ε ρ ιό ρ ισ ε κ α τ ά π ο λ ύ τ ις κ ιν ή σ ε ις τ ο υ ς , ε ν ώ ή δ η π ρ ο σ π α ­ θ ο ύ σ α ν ν α ε κ κ α θ α ρ ίσ ο υ ν έ ν α ά λ λ ο γ ν ω ­ σ τό ν α ρ κ ο π έ δ ιο («Ja n u a ry» ). Ε τσ ι, τ α πάν τ σ ε ρ α π ώ λ εσ α ν τ η ν ικ α ν ό τ η τ α ε λ ιγ μ ο ύ

τ ο υ ς κ α ι δ ε ν μ π ό ρ ε σ α ν να υ π ε ρ κ ε ρ ά σ ο υ ν τ η ν τ ο π ο θ ε σ ία Α λ ά μ ε λ Χ ά λ φ α . Τα 5ο, 9ο κα ι 10ο Τ ά γ μ α τα τ η ς «Folgore» (γ ύ ρ ω σ τ ο υ ς 1.500 ά ν δ ρ ε ς ), υ π ο σ τ η ρ ιζ ό μ ε ν α α π ό τ ις δ ύ ο μ ο ίρ ε ς τ ο υ μ ε ρ α ρ χ ια κ ο ύ π υ ­ ρ ο β ο λ ικ ο ύ κα ι α π ό τ α Τ ά γ μ α τα «H ubner»

Σ ΤΡΑΤΙ ΩΤΙ ΚΗ Ι ΣΤΟΡΙ Α I 2 5

Σχεδίαση χ ά ρ τη : ΓΝΩΜΩΝ

Σ τ α τ έ λ η Α υ γ ο ύ σ το υ , ο ι α λ ε ξ ιπ τ ω τ ι­ σ τ έ ς ε ν ίσ χ υ σ α ν τ ο ν τ ο μ έ α τ η ς Μ ε ρ α ρ ­ χ ία ς «B rescia» γ ια τ η ν ε π ικ ε ίμ ε ν η ε π ιχ ε ί­ ρ η σ η π ο υ θ α γ ιν ό τ α ν γ ν ω σ τή ω ς Μ ά χ η τ ο υ Α λ ά μ ε λ Χ ά λ φ α , σ υ ν δ έ ο ν τ α ς τ ις , ω ς επ ί τ ο π λ ε ίσ το ν , μ ο ν ά δ ε ς π ε ζ ικ ο ύ σ τα β ό ­ ρ ε ια μ ε τ ις τ α χ υ κ ίν η τ ε ς γ ε ρ μ α ν ικ έ ς μ ο ­ ν ά δ ε ς σ τ ο ν ν ό το . Τα τ ά γ μ α τ ά τ η ς ( ε κ τ ό ς α υ τώ ν τ ο υ 186 Σ υ ν τ ά γ μ α τ ο ς ) τ ά χ θ η κ α ν σ το ο ρ ο π έ δ ιο Ε λ Τάκα, εν ώ τ ο 4 ο Τά γμα κ ά λ υ π τε τ η ν π ε ρ ιο χ ή Ν α κ μ π Α μ π ο ύ Ν τ6 ά ις σ τα μ ε τό π ισ θ ε ν . Ο 6 α ρ ύ ς ο π λ ι­ σ μ ό ς τω ν α λ ε ξ ιπ τ ω τ ισ τ ώ ν τ η ν π ε ρ ίο δ ο α υ τ ή ν ή τ α ν 26 π ο λ υ β ό λ α , 242 ο π λ ο π ο λ υ ­ β ό λ α , έ ξ ι ό λ μ ο ι τω ν 45 mm , 30 ό λ μ ο ι τω ν 81 m m , 58 π υ ρ ο β ό λ α τω ν 47 mm , έ ξ ι α ­ ν τ ια ε ρ ο π ο ρ ικ ά π υ ρ ο β ό λ α τω ν 20 m m κα ι 12 φ λ ο γ ο β ό λ α . Κ α τά τ η ν π ρ ο ε το ιμ α σ ία τω ν ε π ιχ ε ιρ ή ­ σ εω ν, ο ι Ιτ α λ ο ί α λ ε ξ ιπ τ ω τ ισ τ έ ς β ρ έ θ η κ α ν α π ένα ντι σ το υ ς Ν εο ζη λ α ν δ ο ύ ς, μ ε απο­ τ έ λ ε σ μ α ο ι ν υ κ τ ε ρ ιν έ ς ε π ιθ ε τ ι κ έ ς τ ο υ ς α ­ ν α γ ν ω ρ ίσ ε ις κ α θ ώ ς κ α ι ο ι π ε ρ ίπ ο λ ο ί τ ο υ ς να έ χ ο υ ν ω ς λ ε ία κ ά π ο ια Bren c a rrie r κα ι π υ ρ ο β ό λ α τω ν 2 pdr, τ α ο π ο ία θ α χ ρ η σ ι­ μ ο π ο ιο ύ σ α ν α ρ γ ό τ ε ρ α . Η τ α κ τ ικ ή τ ο υ ς ή ­ τ α ν να σ τή ν ο υ ν ε ν έ δ ρ ε ς σ τις γ ρ α μ μ έ ς ε ­ π ικ ο ιν ω ν ία ς τω ν Σ υ μ μ ά χ ω ν κ α ι να χ ρ η σ ι­ μ ο π ο ιο ύ ν σ ε μ ε γ ά λ ο β α θ μ ό ρ ίψ η χ ε ιρ ο ­ β ο μ β ίδ ω ν γ ια να α π ο π ρ ο σ α ν α το λ ίσ ο υ ν κ α ι να ε ξ ο λ ο θ ρ ε ύ σ ο υ ν τ ο ν α ν τίπ α λ ο . Η ε ­ π ιτυ χ ία τω ν ε ν ε ρ γ ε ιώ ν α υ τ ώ ν α ν ά γ κ α σ ε τ ο υ ς Σ υ μ μ ά χ ο υ ς να κ υ κ λ ο φ ο ρ ή σ ο υ ν τη φ ή μ η ό τ ι ο ι Ιτ α λ ο ί α λ ε ξ ιπ τ ω τ ισ τ έ ς δ ε ν σ υ λ λ α μ β ά ν ο υ ν α ιχ μ α λ ώ το υ ς , κ α ι τ ο ν Ρ ό μ μ ε λ να δ ια τ ά ξ ε ι τ ο ν μ έ ρ α ρ χ ό τ ο υ ς να « π ε ρ ιο ρ ίσ ο υ ν ο ι ά ν δ ρ ε ς σ α ς τ ο ν ε ν θ ο υ ­ σ ια σ μ ό τ ο υ ς , ε π ε ιδ ή η ζω ή τ ο υ ς ε ίν α ι π ο ­ λ ύ τ ιμ η κα ι θ α χ ρ ε ια σ τ ε ί σ τη ν ε π ικ ε ίμ ε ν η μάχη». Η π ρ ώ τη ε π ιχ ε ίρ η σ η τ ο υ Α ξ ο ν α σ τη ν π ε ρ ιο χ ή ε ίχ ε τ η ν ο ν ο μ α σ ία «Brandung». Ξ ε κ ίν η σ ε σ τις 30 Α υ γ ο ύ σ το υ , α λ λ ά ο ι γ ε ρ ­ μ α ν ικ έ ς μ ε ρ α ρ χ ίε ς κ ιν ή θ η κ α ν π ο λύ α ρ γ ά κα ι ο ι Σ ύ μ μ α χ ο ι α μ ύ ν θ η κ α ν σ θ ε ν α ρ ά , έ ­ χ ο ν τ α ς σ υ ν ε χ ή υ π ο σ τή ρ ιξη α π ό α έ ρ ο ς , ε ν ώ γ ν ώ ρ ιζ α ν ή δ η τ ις π ρ ο θ έ σ ε ις τ ο υ Α ξ ο ­ να α π ό υ π ο κ λ ο π έ ς τω ν σ η μ ά τω ν τ ο υ . Οι Γερ μ α νο ί α να κά λυ ψ α ν, κ α τά τη φάση τη ς π ρ ο ώ θ η σ ή ς τ ο υ ς , έ ν α ν α ρ κ ο π έ δ ιο (κ ω δ ι­

Εκδοτική 2 0 1 2

ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ «BHANDUNG» KAI «BEBESFORD»

”üäK»

1. Ο υ π ο σ τρ ά τη γο ς Ενρίκο Φ ρατίνι, ικ α ν ό τα το ς δ ιο ικ η τή ς τη ς μ ερ α ρ χ ία ς από τη δ η μ ιο υ ρ γ ία τη ς . Από τις 18 έω ς τις 2 6 Ο κτω βρίου δ ια τέ λ ε σ ε προσω ρινός δ ιο ικ η τή ς το υ 10ου Σ Σ , ό τα ν ο δ ιο ικ η τή ς το υ έχ α σ ε τη ζωή το υ από νάρκη. 2. Α λ εξ ιπ τω τισ τές το υ 5ου Λ όχου σε χα ρ α κ ώ μ α τα τη ς γρ α μ μή ς α α φ α λ εία ς . Π ρ ο σ έ ξ τε τη σ ύγχρονη, για τη ν επ οχή εκ είνη , εξά ρ τυ σ η , η οποία έ χ ε ι π ολλές θ ή κ ε ς για χ ειρ ο β ο μ β ίδ ες κα ι γ ε μ ισ τή ρ ες . 3-4. Σ ύ γ χ ρ ο ν ε ς φ ω το γ ρ α φ ίες χα ρα κω μ ά τω ν τη ς «Folgore» σ το Ν τε ϊρ ελ Μ ουνασίμπ . Π ρ ό κ ε ιτα ι για π ρ ο κ εχω ρ η μ ένες θ έ σ ε ις σ τη ζώνη α σ φ α λ εία ς. 5. Η π εριοχή Μ ουνα σ ίμπ , όπως φ α ίν ετα ι από τις θ έ σ ε ις τη ς 131 Ταξιαρχίας Π εζικ ο ύ . Ο λό φ ο ς δ εξιά είν α ι το Κ α ρ έ τ ελ Χ ιμ ε ίτ ά τ. Η π εριοχή μ π ρ ο σ τά από α υ τό ή τα ν ν α ρ κ ο θ ε τη μ έ ν η .

κα ι « B u rkh a rd t» τ η ς γ ε ρ μ α ν ικ ή ς Τ α ξια ρ ­ χ ία ς Α λ ε ξ ιπ τ ω τ ισ τ ώ ν «R am cke», α ν τ ιμ ε ­ τώ π ισ α ν μ ε ε π ιτ υ χ ία τ ις α ν τ ε π ιθ έ σ ε ις τω ν Ν ε ο ζ η λ α ν δ ώ ν κα ι τ η ς β ρ ε τ α ν ικ ή ς 132 Τα­ ξ ια ρ χ ία ς σ τις 3 κα ι 4 Σ ε π τ ε μ β ρ ίο υ (μ έ ρ ο ς

£ Μέσα στη σύγχυση της μάχης, οι αλεξιπτωτιστές συνέλαβαν τις πρωινές ώρες της 4ης Σεπτεμβρίου και τον διοικητή της 6ης Νεοζηλανδικής Ταξιαρχίας, ταξίαρχο Κλίφτον. J

Ε κ α τό α λ ε ξιπ τω τισ τέ ς θ α μ μ έ ν ο ι σ το Ελ Αλαμέιν. Σ τη ν πινακίδα α ν α γ ρ ά φ ετα ι το ρ η τό τη ς μ ερ α ρ χ ία ς «Ex a lto fulgur» («σαν κ ερ α υ νό ς από το ν ουρανό»).

2 6 1 ΣΤ Ρ ΑΤ Ι ΩΤ Ι Κ Η Ι ΣΤΟΡΙ Α

τ η ς ε π ιχ ε ίρ η σ η ς «B e re sfo rd » , τ η ς σ υ μ μ α ­ χ ικ ή ς α ν τ ε π ίθ ε σ η ς ) , μ ε κ ό σ τ ο ς 38 ν ε ­ κ ρ ο ύ ς (α ν ά μ ε σ α τ ο υ ς κ α ι ο ι δ ιο ικ η τ έ ς τω ν 9 ο υ κ α ι 10 ο υ Τ α γ μ ά τω ν , τ α γ μ α τ ά ρ χ η ς Α ο υ ρ έ λ ιο Ρόσι κα ι λ ο χ α γ ό ς Α μ λ έ τ ο Καρ ο ύ ν ιο α ν τίσ το ιχ α ) κ α ι 45 τ ρ α υ μ α τ ίε ς . Για τ η ν ε π ιτ υ χ ία τ ο υ ς α υ τ ή ν ο ι Ιτ α λ ο ί α λ ε ξ ι­ π τ ω τ ισ τ έ ς α ν τ α μ ε ίφ θ η κ α ν μ ε τ η ν α π ο ν ο ­ μ ή 11 Σ ιδ η ρ ώ ν Σ τα υ ρ ώ ν α π ό τ η γ ε ρ μ α ν ι­ κή η γ ε σ ία (ο Ρ ό μ μ ε λ γ ν ώ ρ ιζ ε π ο λ ύ κ α λ ά ό τ ι τ ο η θ ικ ό τ ο υ σ τ ρ α τ ε ύ μ α τ ο ς α π ο τ ε λ ε ί έ ν α ν α π ό τ ο υ ς σ η μ α ν τ ικ ό τ ε ρ ο υ ς π α ρ ά γ ο ­ ν τ ε ς π ο υ σ υ μ β ά λ λ ο υ ν σ τη ν ε π ιτ υ χ ή δ ιε ­ ξα γ ω γ ή μ ια ς μ ά χ η ς κ α ι έ τ ε ιν ε να π ρ ο σ φ έ ­ ρ ε ι π α ρ ά σ η μ α σ χ ε τ ικ ά ε ύ κ ο λ α , ό π ω ς τ ο υ ­ λ ά χ ισ το ν υ π ο σ τη ρ ίζ ο υ ν ο ι ε π ικ ρ ιτ έ ς τ ο υ , εν ώ η ν ε ο ζ η λ α ν δ ικ ή ε π ίσ η μ η ισ το ρ ία α ν α ­ φ έ ρ ε ι γ ια τ ο υ ς Ιτ α λ ο ύ ς α λ ε ξ ιπ τ ω τ ισ τ έ ς μ ε τ ά τ ις ε μ π λ ο κ έ ς σ τη φ ά σ η α υ τ ή ν ό τ ι « ...θ α α π ο δ ε ικ ν υ ό τ α ν α ρ γ ό τ ε ρ α ό τ ι επ ρ ό κ ε ιτ ο γ ια τ α κ α λ ύ τ ε ρ α ιτ α λ ικ ά σ τ ρ α ­ τ ε ύ μ α τ α σ τ η ν έ ρ η μ ο » ). Μ έ σ α σ τη σ ύ γ χ υ σ η τ η ς μ ά χ η ς , ο ι α λ ε ­

ξ ιπ τ ω τ ισ τ έ ς σ υ ν έ λ α β α ν τ ις π ρ ω ιν ές ώ ρ ε ς τ η ς 4 η ς Σ ε π τ ε μ β ρ ίο υ κ α ι τ ο ν δ ιο ικ η τ ή τ η ς 6 η ς Ν ε ο ζ η λ α ν δ ικ ή ς Τ α ξια ρ χ ία ς , τ α ­ ξία ρ χ ο Κ λ ίφ τ ο ν , ο ο π ο ίο ς β ρ ισ κ ό τ α ν σ ε α ­ ν α γ ν ω ρ ισ τικ ή ε π ιχ ε ίρ η σ η μ ε τ ο ν Λ ό χ ο C τ ο υ 2 6 ο υ Τ ά γ μ α το ς . Ε δώ θ α π ρ έ π ε ι να σ η ­ μ ε ιώ σ ο υ μ ε ό τ ι ο Ρ ό μ μ ε λ ε ίχ ε σ χ εδ ιά σ ει τ η ν ε π ιχ ε ίρ η σ η α υ τ ή μ ε τ ο ν α ν τ ικ ε ιμ ε ν ι­ κ ό σ κ ο π ό τω ν τ α χ υ κ ίν η τ ω ν μ ο ν ά δ ω ν τ ο υ σ ε α π ό σ τα σ η 50 χ λ μ ., υ π ο λ ο γ ίζ ο ν τ α ς κ ά ­ θ ε σ τα γ ό ν α απ ό τ α ε λ ά χ ισ τα κ α ύ σ ιμ α π ου δ ιέ θ ε τ ε . Α υ τό δ ε ν σ υ νέβ η , μ ε α π ο τέ λ ε ­ σ μ α η ά σ κ ο π η κ α τα ν ά λ ω σ η κ α υ σ ίμ ω ν να α ρ χ ίσ ε ι να λ α μ β ά ν ε ι α ν η σ υ χ η τ ικ έ ς δ ια ­ σ τά σ ε ις , ο π ό τ ε δ ια κ ό π η κ ε η ε π ιχ ε ίρ η σ η κ α ι δ ό θ η κ α ν ν έ ε ς δ ια τ α γ έ ς , σ ύ μ φ ω ν α μ ε τ ις ο π ο ίε ς η «Folgore» κ α τ έ λ α β ε τ α Κ α ρ έ τ ε λ Χ ιμ ε ίτ ά τ κ α ι Ν τ ε ϊρ ε λ Μ ο υ ν α σ ίμ π γ ια ν α σ τ η ρ ίξ ε ι τ ο έ δ α φ ο ς π ο υ κ α τ έ κ τ η σ ε ο Α ξ ο ν α ς . Η α π ο τυ χ ία , ό μ ω ς , τω ν γ ε ρ μ α ν ο ϊτ α λ ικ ώ ν δ υ ν ά μ ε ω ν να κ α τ α λ ά β ο υ ν τ ο Α λ ά μ ε λ Χ ά λ φ α τ ό ν ω σ ε σ η μ α ν τ ικ ά τ ο η θ ι­ κ ό τ ω ν Σ υ μ μ ά χ ω ν κ α ι τ ο υ ς π ρ ο σ έδ ω σ ε ώ ­ θ η σ η γ ια να π ρ ο λ ά β ο υ ν τ ο ν Ρ ό μ μ ε λ μ ε δ ι­ κή τ ο υ ς ε π ίθ ε σ η .

ΠΡΟΚΑΤΑΡΚΤΙΚΗ ΕΠΙΘΕΣΗ ΤΟΝ ΣΥΜΜΑΧΟΝ Μ ε τ ά τ ο τ έ λ ο ς α υ τ ή ς τ η ς φ ά σ η ς, η «Folgore» π ρ ο ε τ ο ιμ ά σ τ η κ ε γ ια τ η ν α ν α μ ε ­ ν ό μ ε ν η ε π ίθ ε σ η τω ν Σ υ μ μ ά χ ω ν , ο ρ γ α ν ώ ­ ν ο ν τ α ς τ ις θ έ σ ε ις ά μ υ ν ά ς τ η ς . Κ ά θ ε λ ό ­ χ ο ς δ η μ ιο ύ ρ γ η σ ε μ ια ισ χυ ρ ή α μ υ ν τ ικ ή θ έ σ η , μ ε τ ο 9 ο Τ άγμα, τ ο ο π ο ίο θ α α ν τ ι­ μ ε τώ π ιζ ε τ ι ς π ρ ώ τ ε ς ε π ιθ έ σ ε ις , σ το ν β ο ρ ρ ά τ η ς π α ρ ά τα ξ η ς . Το σ υ γ κ ε κ ρ ιμ έ ν ο τ ά γ μ α δ ι έ θ ε τ ε 500 ά ν δ ρ ε ς , τ ρ ε ις ό λ μ ο υ ς τω ν 81 m m , τ έ σ σ ε ρ α π υ ρ ο β ό λ α τω ν 47 mm , ε ν ν έ α π ο λ υ β ό λ α κ α ι α π ό β ρ ε τ α ν ικ ά λ ά φ υ ρ α 11 ό λ μ ο υ ς τω ν 2 in κ α ι 3 in, 10 π υ ­ ρ ο β ό λ α 2 pdr, 20 ο π λ ο π ο λ υ β ό λ α Bren κα ι τ έ σ σ ε ρ α B ren carrier. Ο ι Β ρ ε τ α ν ο ί, ε ν τω μ ε τ α ξ ύ , π ρ ο ε τ ο ιμ ά ζ ο ν τ α ν γ ια μ ια ε π ιχ ε ί­ ρ η σ η σ τ ο ν τ ο μ έ α α υ τ ό ν , η ο π ο ία θ α τ ο υ ς έ δ ιν ε τ η δ υ ν α τ ό τ η τ α ν α α π ο κ τή σ ο υ ν χώ ­ ρ ο γ ια να τ ά ξ ο υ ν π υ ρ ο β ο λ ικ ό κ α ι γ ια να π α ρ α π λ α ν ή σ ο υ ν τ ις δ υ ν ά μ ε ις τ ο υ Α ξο ν α ω ς π ρ ο ς τ ο κ έ ν τ ρ ο β ά ρ ο υ ς τ η ς ε π ικ ε ίμ ε ­ ν η ς ε π ίθ ε σ ή ς τ ο υ ς . Η ε π ίθ ε σ η ξ ε κ ίν η σ ε

σ τις 04.15 τ η ς 3 0 ή ς Σ ε π τ ε μ β ρ ίο υ μ ε τη β ρ ε τ α ν ικ ή 131 Τ α ξια ρ χ ία , η ο π ο ία υ π ο σ τη ρ ίχ θ η κ ε α π ό έ ν α β α ρ ύ κα ι ε ν ν έ α μ έ σ α σ υ ­ ν τ ά γ μ α τ α π υ ρ ο β ο λ ικ ο ύ κ α θ ώ ς κ α ι απ ό κ α τ α δ ιω κ τικ ά -β ο μ β α ρ δ ισ τικ ά . Το 1/6 Τάγ­ μ α Q u e e n 's R oyal R egim ent κ α τ έ λ α β ε τ ο β ό ρ ε ιο ά κ ρ ο τ η ς ιτ α λ ικ ή ς π α ρ ά τ α ξ η ς , εν ώ τ ο 1/7 έ φ θ α σ ε δ υ τ ικ ό τ ε ρ α , έ χ ο ν τ α ς υ π ο σ τε ί λ ίγ ε ς α π ώ λ ε ιε ς α π ό τ α ν α ρ κ ο π έ ­ δια. Το 1/5, ό μ ω ς , σ υ ν ά ν τη σ ε ισ χυ ρ ή α ν τ ί­ σ τα σ η α π ό τ ο 9ο Τ άγμα, τ ο ο π ο ίο δ ε ν ε ίχ ε α π ώ λ ε ιε ς απ ό τ η ν π ρ ο π α ρ α σ κ ε υ ή τ ο υ ι­ σ χ υ ρ ο ύ β ρ ε τ α ν ικ ο ύ π υ ρ ο β ο λ ικ ο ύ . Η 3η Μ ο ίρ α τ ο υ μ ε ρ α ρ χ ια κ ο ύ π υ ρ ο β ο λ ικ ο ύ υ ­ π ο σ τ ή ρ ιξ ε τ ο 9 ο Τ άγμα, μ ε α π ο τ έ λ ε σ μ α τ ο 1/5 Q u e e n 's να α π ω θ η θ ε ί μ ε μ ε γ ά λ ε ς α π ώ λ ε ιε ς . Ε ν α ς λ ό χ ο ς τ ο υ ε ίχ ε σ ο β α ρ έ ς α π ώ λ ε ιε ς κ α ι ά λ λ ο ι δ ύ ο λ ό χ ο ι κ α τ α σ τρ ά φ η κ α ν σ χ ε δ ό ν ο λ ο κ λ η ρ ω τικ ά . Ο ι σ υ ν ο λ ικ έ ς α π ώ λ ε ιε ς τ η ς 131 Τα­ ξια ρ χ ία ς κ α τ ά τ η ν ε π ίθ ε σ η α υ τ ή ν ή τ α ν 23 α ξ ιω μ α τ ικ ο ί κ α ι 359 υ π α ξιω μ α τ ικ ο ί κα ι ο ­ π λ ίτ ε ς (150 α π ό α υ τ ο ύ ς σ υ ν ε λ ή φ θ η σ α ν α ιχ μ ά λ ω το ι). Ο ι α π ώ λ ε ιε ς τ ο υ 9 ο υ Τ ά γ μ α ­ τ ο ς ή τ α ν 20 ν ε κ ρ ο ί κα ι 25 τ ρ α υ μ α τ ίε ς (κ υ ­ ρ ίω ς α π ό τ ο ν 2 5 ο Λ όχ ο ). Ο δ ιο ικ η τ ή ς τ η ς τ α ξ ια ρ χ ία ς , τ α ξ ία ρ χ ο ς Φ ρ ιθ , σ τ α μ ά τ η σ ε τ η ν ε π ίθ ε σ η , έ χ ο ν τ α ς σ κ ο π ό να τ η ν επ α ν α λ ά β ε ι τ ο α π ό γ ε υ μ α , α λ λ ά ο δ ιο ικ η τ ή ς τ ο υ 13ου ΣΣ, σ τ ρ α τ η γ ό ς Χ ό ρ ο κ ς , τ ε λ ικ ά τ η ν α κ ύ ρ ω σ ε, α φ ο ύ ε ίχ ε χ α θ ε ί τ ο π λ ε ο ν έ ­ κ τ η μ α τ ο υ α ιφ ν ιδ ια σ μ ο ύ κ α ι ο ι Ιτ α λ ο ί α ­ μ ύ ν ο ν τ α ν π ε ισ μ α τικ ά . Ο ι Β ρ ε τ α ν ο ί ε π ιτ ε ­ λ ε ίς έ κ ρ ιν α ν ό τ ι η α π ο τυ χ ία α υ τ ή ο φ ε ιλ ό -

τ α ν σ ε μη σ ω σ τή α ν α γ ν ώ ρ ισ η τω ν θ έ σ ε ω ν τ ο υ α ν τιπ ά λ ο υ , σ ε ά σ κ ο π η σ π α τά λ η π υ ­ ρ ώ ν π υ ρ ο β ο λ ικ ο ύ , σ το έ δ α φ ο ς π ο υ ή τ α ν κ α κ ο τ ρ ά χ α λ ο κ α ι σ τη ν α π ε ιρ ία τ η ς 131 Τα­ ξια ρ χ ία ς .

ΠΡΟΕΤΟΙΜΑΣΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΤΗΣ ΣΥΜΜΑΧΙΚΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗΣ «IIGHTI00T» Ο λ ο τ ο ν Ο κ τ ώ β ρ ιο , ο ι δ υ ν ά μ ε ις τ ο υ Α ξ ο ν α β ε λ τ ίω ν α ν τ α υ π ά ρ χ ο ν τα ν α ρ κ ο π έ ­ δια , δ η μ ιο υ ρ γ ώ ν τ α ς μ ια ζ ώ ν η π λ ά το υ ς π έ ν τ ε έ ω ς ε π τά χ ιλ ιο μ έ τ ρ ω ν α π ό τ η θ ά ­ λ α σ σ α μ έ χ ρ ι τ ο β ύ θ ισ μ α Κ α τά ρ α σ το ν ν ό ­ τ ο μ ε 4 45.000 σ υ ν ο λ ικ ά ν ά ρ κ ε ς . Τα δ ύ ο κ ύ ρ ια ν α ρ κ ο π έ δ ια ή τ α ν π α ρ ά λ λ η λ α μ ε τ η ν π α ρ ά τα ξη τω ν δ υ ν ά μ εώ ν το υ ς , σε α ­ π ό σ τα σ η δ ύ ο έ ω ς τε σ σ ά ρ ω ν χ ιλ ιο μ έ τ ρ ω ν , ε ν ώ υ π ή ρ χ α ν κ ά θ ε τ α ν α ρ κ ο π έ δ ια σ ε α υ τά γ ια να π ε ρ ιο ρ ίζ ο υ ν τ η ν κ ίν η σ η τ ω ν δ υ ν ά ­ μ ε ω ν π ο υ θ α τ α δια σ π ο ύ σ α ν. Α νά μ εσ α σ το σ ύ μ π λ ε γ μ α α υ τ ό τω ν ν α ρ κ ο π ε δ ίω ν δ η μ ιο υ ρ γ ή θ η κ α ν κ έ ν τ ρ α α ν τίσ τα σ η ς ό ­ π ο υ κ α ι ε γ κ α τ α σ τ ά θ η κ α ν ο ι μ ά χ ιμ ε ς μ ο ­ ν ά δ ε ς . Η «Folgore» β ρ ισ κ ό τ α ν σ το ν ό τ ιο ά κ ρ ο τ η ς ιτ α λ ο γ ε ρ μ α ν ικ ή ς π α ρ ά τ α ξ η ς α π ό τ ο Ν τ ε ϊρ ε λ Μ ο υ ν α σ ίμ π (187 Σ ύ ν τ α γ ­ μα) μ έ χ ρ ι κ α ι τ ο Κ α ρ έ τ ε λ Χ ιμ ε ϊτ ά τ (186) μ ε τ ο 8ο Τ ά γμ α Μ η χ α ν ικ ο ύ Μ ά χ η ς σ τη μ έ ­ ση σ ε έ ν α μ έ τω π ο 15 π ε ρ ίπ ο υ χ λ μ . Σ ύ μ ­

φ ω να μ ε τ ο Δ ε λ τ ί ο Π λ η ρ ο φ ο ρ ιώ ν τ ο υ β ρ ε τ α ν ικ ο ύ 13ου Σ Σ τ η ς 2 2 η ς Ο κ τ ω β ρ ίο υ , η μ ε ρ α ρ χ ία δ ι έ θ ε τ ε 3.440 ά ν δ ρ ε ς , μ ε μ έ ­ ση δ ύ ν α μ η α ν ά τ ά γ μ α 400 ά ν δ ρ ε ς . Σ τα β ο ρ ε ιο δ υ τ ικ ά τ η ς υ π ή ρ χ ε η Τ α ξια ρ χ ία Α λ ε ξ ιπ τ ω τ ισ τ ώ ν «R am cke», πίσω η Μ ε ­ ρ α ρ χ ία «B rescia» (μ ε τ η ν Τ ε θ ω ρ α κ ισ μ έ ν η Μ ε ρ α ρ χ ία «Ariete» α κ ό μ α π ιο πίσω), ε ν ώ η Μ ε ρ α ρ χ ία «Pavia» μ α ζί μ ε τ η γ ε ρ μ α ν ικ ή Ο μ ά δ α Μ ά χ η ς (K a m p fsta ffe l, μ ά χ ιμ η μ ο ν ά ­ δ α 700 α ν δ ρ ώ ν π ο υ φ ρ ο υ ρ ο ύ σ ε τ ο α ρ χ η ­ γ ε ίο τ ο υ Ρ ό μ μ ε λ ) β ρ ισ κ ό τ α ν σ τα ν ό τια . Η ν ό τ ια π λ ε υ ρ ά τ η ς π α ρ ά τ α ξ η ς σ υ ν ό ρ ε υ ε μ ε τ ο β ύ θ ισ μ α Κ α τά ρ α , τ ο ο π ο ίο ή τ α ν α ­ π ρ ο σ π έ λ α σ το (σ ε δ ιά φ ο ρ α σ η μ ε ία τ ο υ φ θ ά ν ε ι μ έ χ ρ ι κα ι 135 μ. κ ά τω απ ό τ ο ε π ί­ π ε δ ο τ η ς θ ά λ α σ σ α ς ). Ε να μ ε γ ά λ ο π ρ ό ­ β λ η μ α σ το ν τ ο μ έ α τ η ς «Folgore» α π ο τέ λ ε σ ε η έ λ λ ε ιψ η π υ ρ ο β ο λ ικ ο ύ , α φ ο ύ ω ς μ ε ρ α ρ χ ία α λ ε ξ ιπ τ ω τ ισ τ ώ ν δ ε ν δ ι έ θ ε τ ε π α ρ ά 36 π υ ρ ο β ό λ α σ υ ν ο δ ε ία ς τω ν 47 mm, τ α ο π ο ία , ό μ ω ς , ε ν ισ χ ύ θ η κ α ν σ ε π ρ ώ τη φ ά σ η μ ε ά λ λ α 30 α π ό τ ις Μ ε ρ α ρ χ ίε ς «A riete» κ α ι «Littorio». Α υ τ ό δ ιε υ θ ε τ ή θ η κ ε μ ε τ η δ η μ ιο υ ρ γ ία τ ο υ Τ α κ τικ ο ύ Σ υ γ κ ρ ο ­ τή μ α το ς Π υ ρ ο β ο λ ικ ο ύ «Folgore» (raggruppam ento ta ttic o a rtig lieria ), μ ε δ ιο ι­ κ η τ ή τ ο ν α ν τ ισ υ ν τ α γ μ α τ ά ρ χ η Ε ρ ν έ σ το Μ π ό φ α . Το σ υ γ κ ρ ό τ η μ α α υ τ ό ή τ α ν μ ε γ έ ­ θ ο υ ς σ υ ν τ ά γ μ α τ ο ς κα ι α π ο τ ε λ ε ίτ ο απ ό π ε ρ ίπ ο υ 80 π υ ρ ο β ό λ α . Π α ρ ά τ η σ η μ α ν τικ ή ε ν ίσ χ υ σ η τ ο υ τ ο ­ μ έ α τ η ς ό μ ω ς , η μ ε ρ α ρ χ ία α ν τ ιμ ε τ ώ π ιζ ε μ ια σ ε ιρ ά π ρ ο β λ η μ ά τω ν . Ο ι σ υ ν θ ή κ ε ς δ ια -

Σ κα π α νέα ς το υ 31ου Τά γμ α τος Μ η χανικού Μ ά χης τα κ το π ο ιε ί α ν τια ρ μ α τικ ές νά ρ κες . Η έλ λ ειψ η ανδρώ ν το υ μηχα νικού σ το ν το μ έ α τη ς «Folgore» για τη δ η μ ιο υ ρ γ ία ναρκοπ εδίω ν και ημιμόνιμω ν έρ γω ν (υπήρχαν μόνο τα ο ρ γα νικά 8ο Τάγμα Μ ηχανικού Μ ά χη ς κα ι ο 185 Λόχος Μ η χα ν ικ ο ύ ) α ν ά γ κ α σ ε τη ν ιτα λ ικ ή η γ εσ ία να δ ια θ έ σ ε ι το 31ο Τάγμα Μ η χα νικ ο ύ Μ ά χ η ς σ τις 2 3 Ο κτω β ρ ίου σ το ν το μ έ α τω ν αλεξιπ τω τισ τώ ν.

ΣΤ Ρ ΑΤ Ι ΩΤ Ι Κ Η U T O P I A I 2 7

δ ή ο δ ιο ικ η τ ή ς τ ο υ , σ τ ρ α τ η γ ό ς Φ ε ν τ ε ρ ίκ ο Φ ερ ρ ά ρ ι-Ο ρ σ ι, έ χ α σ ε τ η ζω ή τ ο υ από νάρκη.

01 «ΠΟΝΤΙΚΟΙ ΤΗΣ ΕΡΗΜΟΥ» ΕΠΙΤΙΘΕΝΤΑΙ

Ενας α λ εξιπ τω τισ τή ς μ ε ένα λά φ υ ρ ο B ren carrier. Ο ι Ιτα λ ο ί κ α τά φ ερ α ν κα ι κυ ρ ίευ σ α ν α ρ κ ετά από α υ τά σ ε ν υ κ τερ ιν ές επ ιδ ρ ο μ ές. Μ ά λ ισ τα το 9ο Τάγμα χ ρ η σ ιμ ο π ο ίη σ ε τέσ σ ερ α από α υ τά .

® Οι αλεξιπτωτιστές με εξορμήσεις από τις αμυντικές τους θέσεις κατάφεραν να καταστρέφουν κάποια Bren carrier της δύναμης διάνοιξης ναρκοπεδίων. 9 β ίω σ η ς, ε ν α ν α μ ο ν ή τ η ς σ υ μ μ α χ ικ ή ς ε π ί­ θ ε σ η ς , ή τ α ν ε ξ α ιρ ε τ ικ ά α ν τ ίξ ο ε ς , μ ε τη θ ε ρ μ ο κ ρ α σ ία τ η ν η μ έ ρ α ν α φ θ ά ν ε ι σ υ χ νά τ ο υ ς 45 β α θ μ ο ύ ς Κ ελ σ ίο υ , εν ώ τ η ν ύ κ τ α έ κ α ν ε κ ρ ύ ο , α λ λ ά κ α ι ο α ν ε φ ο δ ια σ μ ό ς τ ο υ ς ή τ α ν α ν ε π α ρ κ έ σ τ α τ ο ς (ο ι α λ ε ξ ιπ τ ω ­ τ ισ τ έ ς δ ικ α ιο ύ ν τ ο μ ό ν ο μ ισ ό λ ίτ ρ ο ν ε ρ ο ύ τ η ν η μ έ ρ α ). Π α ρ ό λ α α υ τ ά , τ ο η θ ικ ό τω ν «Folgorini», ε ά ν κ ρ ίν ο υ μ ε α π ό τ α γ ρ ά μ μ α ­ τ ά τ ο υ ς , ή τ α ν ε ξ α ιρ ε τ ικ ό . Μ ά λ ισ τα , ο ι

π ρ ο σ π ά θ ε ιέ ς τ ο υ ς να ε ν ισ χ ύ σ ο υ ν μ ε έ ρ ­ γ α τ ο μ έ τω π ό τ ο υ ς σ χ ο λ ιά σ τη κ α ν μ ε κ ο ­ λ α κ ε υ τ ικ ά λ ό γ ια σ το Δ ε λ τ ίο τ η ς Α νω τά τ η ς Δ ιο ίκ η σ η ς (B o lle tin o del C om ando S uprem o) σ τις 3 κα ι 4 Ο κ τ ω β ρ ίο υ . Σ α ν να μ η ν έ φ θ α ν α ν ο ι α ν τ ιξ ο ό τ η τ ε ς π ο υ α ν τ ι­ μ ε τώ π ιζ ε , η μ ε ρ α ρ χ ία έ χ α σ ε τ ο ν δ ιο ικ η τ ή τ η ς α π ό τ ι ς 18 Ο κ τ ω β ρ ίο υ έ ω ς τ ις 26 Ο κ τ ω β ρ ίο υ , ό τ α ν ο υ π ο σ τρ ά τη γ ο ς Φ ρ α τίν ι α ν έ λ α β ε τ η δ ιο ίκ η σ η τ ο υ 10 ο υ ΣΣ, ε π ε ι­

Ιτα λ ικ ά ο β ιδ ο β ό λ α τω ν 100 mm (o b ice da 100/17 mod. 16) σ τη β ό ρ εια Α φ ρ ική. Οι α λ ε ξιπ τω τισ τέ ς ορ γα νικά δ ιέ θ ε τ α ν μόνο π υροβ όλα τω ν 4 7 mm, αλλά π α ρ α χω ρ ή θ η κε μία μ ο ίρ α (π ιθανώ ς κα ι ά λ λ ε ς δ ύ ο ) α υτώ ν τω ν οβιδοβόλω ν σ το ν το μ έ α που κ α τε ίχ ε.

2 8 1 Σ ΤΡΑΤΙ ΩΤΙ ΚΗ Ι ΣΤ ΟΡΙ Α

Α π έ ν α ν τ ι σ τη «Folgore» β ρ ισ κ ό τ α ν τ ο β ρ ε τ α ν ικ ό 13ο Σ Σ μ ε τ η ν 7 η Τ ε θ ω ρ α κ ι­ σ μ έ ν η Μ ε ρ α ρ χ ία (71 ά ρ μ α τ α μ ά χ η ς G rant, 5 7 C ru s a d e r κ α ι 86 S tu a rt), γ ια τ η ν ο π ο ία ο Μ ο ν τ γ κ ό μ ε ρ υ ε ίχ ε τ ο ν ίσ ε ι ε π α ­ ν ε ιλ η μ μ έ ν α κ α ι μ ε τ ’ ε π ιτ ά σ ε ω ς ό τ ι δ ε ν θ α έ π ρ ε π ε ν α ε κ τ ε θ ε ί σ ε « σ ο β α ρ έ ς απ ώ ­ λ ε ιε ς » , ε π ε ιδ ή τ η ν π ρ ο ό ρ ιζ ε γ ια π ε ρ ικ ύ ­ κλ ω σ η τω ν υ π ο λ ο ίπ ω ν δ υ ν ά μ ε ω ν τ ο υ Α ξ ο ν α , σ ε π ε ρ ίπ τω σ η δ ιά ρ ρ η ξ η ς τ ο υ μ ε ­ τώ π ο υ , ή γ ια κ α τ α δ ίω ξ ή τ ο υ ς , κ α θ ώ ς κα ι ο ι 4 4 η κ α ι 5 0 ή Μ ε ρ α ρ χ ίε ς . Ο ι Β ρ ε τ α ν ο ί γ ν ώ ρ ιζ α ν π ο λ ύ κ α λ ά τ ι ς θ έ σ ε ι ς κ α ι τ η δ ύ ­ ν α μ η τω ν Ιτ α λ ώ ν α λ ε ξιπ τ ω τ ισ τώ ν . Το σώ ­ μ α σ τ ρ α τ ο ύ ε ίχ ε α π ο σ τ ε ίλ ε ι λ ε π τ ο μ ε ­ ρ ε ίς χ ά ρ τ ε ς σ τις μ ο ν ά δ ε ς τ ο υ σ τις 22 Ο κ τ ω β ρ ίο υ κ α ι ε ίχ ε κ α τ α ν ε ίμ ε ι τ ι ς δ υ ν ά ­ μ ε ις τ ο υ α ν α λ ό γ ω ς . Η 22η Τ Θ Τ α ξια ρ χ ία ( ε ξ ο π λ ισ μ έ ν η μ ε 57 G rant, 50 C ru s a d e r κα ι 19 S tu a rt σ τ ις 23 Ο κ τ ω β ρ ίο υ ) θ α δ ια π ε ρ ­ ν ο ύ σ ε τ α ν α ρ κ ο π έ δ ια « Ja n uary» κα ι « F e b ru a ry» , ό π ω ς κ α ι τ α ε χ θ ρ ικ ά ν α ρ κ ο ­ π έ δ ια (α φ ο ύ μ ια ε ιδ ικ ή ε π ιχ ε ιρ η σ ια κ ή δ ύ ν α μ η α π ο τε λ ο ύ μ ε ν η από ά ρ μ α τα μ ά ­ χ η ς S tu a rt τ η ς Ε π ιλ α ρ χ ία ς R oyal S cots G reys, π ε ζ ικ ό σ ε Bren c a rrie r, ε ιδ ικ ά ά ρ μ α ­ τ α δ ιά ν ο ιξ η ς ν α ρ κ ο π ε δ ίω ν S co rp io n , σ κ α ­ π α ν ε ίς κ.ά . θ α ά ν ο ιγ ε τ έ σ σ ε ρ ις δ ια δ ρ ό ­ μ ο υ ς σ τα ν α ρ κ ο π έ δ ια ) μ ε τ η ν υ π ο σ τή ρ ι­ ξ η τε σ σ ά ρ ω ν σ υ ν τ α γ μ ά τ ω ν π ε δ ιν ο ύ π υ ­ ρ ο β ο λ ικ ο ύ . Ε τσ ι, η 4 η Ε λ α φ ρ ά Τ Θ Τα­ ξ ια ρ χ ία (14 G rant κ α ι 67 S tu a rt σ τις 23 Ο κ τ ω β ρ ίο υ ) θ α μ π ο ρ ο ύ σ ε ν α π ρ ο ω θ η θ ε ί π ίσ ω α π ό τ η ν Τ α ξια ρ χ ία «R am cke», ε ν ώ η ό λ η ε π ιχ ε ίρ η σ η θ α κ α λ υ π τ ό τ α ν σ το ν β ο ρ ρ ά α π ό τ η ν 131 Τ α ξια ρ χ ία Π ε ζ ικ ο ύ κα ι σ τ ο ν ν ό τ ο θ α δ η μ ιο υ ρ γ ε ίτ ο έ ν α ισ χ υ ρ ό π ρ ο π έ τ α σ μ α κα π ν ο ύ , ό π ο υ θ α ε π ιτ ίθ ε τ ο η 1η Τ α ξια ρ χ ία τω ν Ε λ ε υ θ έ ρ ω ν Γάλλω ν. Η ε π ίθ ε σ η ξ ε κ ίν η σ ε σ τις 21.00 (23 Ο κ τ ω β ρ ίο υ ) μ ε τ ο 1/7 Τ ά γ μ α Q u e e n ’s σ το κ έ ν τ ρ ο ε ν α ν τ ίο ν τ ο υ υ ψ ώ μ α τ ο ς 105, α λ ­ λά ο 6 ο ς Λ ό χ ο ς κ α ι ο 2 2 ο ς Λ ό χ ο ς Μ η χ α ­ ν ικ ο ύ Μ ά χ η ς α ν τ έ δ ρ α σ α ν α μ έ σ ω ς κ α ι μ ε τ η σ υ ν δ ρ ο μ ή τ ο υ π υ ρ ο β ο λ ικ ο ύ α π ώ θ η ­ σ α ν τ ο υ ς Β ρ ε τ α ν ο ύ ς , ο ι ο π ο ίο ι υ π έ σ τ η ­ σ α ν 180 α π ώ λ ε ιε ς . Ε ν τ ω μ ε τ α ξ ύ , η δ ύ ν α ­ μ η δ ιά ν ο ιξ η ς ν α ρ κ ο π ε δ ίω ν ε ίχ ε φ θ ά σ ε ι σ τις 2 3 .0 0 μ π ρ ο σ τά α π ό τ ο υ ς 6 ο κα ι 19ο Λ ό χ ο υ ς , ο ι ο π ο ίο ι μ ε τ ο υ ς 400 ά ν δ ρ ε ς τ ο υ ς έ β α λ λ α ν (α π ό τ ι ς 02.3 0 ) ε ν α ν τ ίο ν δ ύ ο λ ό χ ω ν τ ο υ 1 ο υ Τ ά γ μ α τ ο ς R ifle B rig a d e κ α ι τ ω ν S tu a rt. Ο ι α λ ε ξ ιπ τ ω τ ισ τ έ ς μ ε ε ξ ο ρ μ ή σ ε ις απ ό τ ι ς α μ υ ν τ ικ έ ς τ ο υ ς θ έ σ ε ι ς κ α τ ά φ ε ρ α ν ν α κ α τ α σ τ ρ έ ψ ο υ ν κά -

π ο ια B ren c a rrie r τ η ς δ ύ ν α μ η ς δ ιά ν ο ιξ η ς ν α ρ κ ο π ε δ ίω ν , χ ρ η σ ιμ ο π ο ιώ ν τ α ς β ό μ β ε ς μ ο λ ό τ ο φ κ α ι χ ε ιρ ο β ο μ β ίδ ε ς , α λ λ ά ο ι Β ρ ε τ α ν ο ί μ π ό ρ ε σ α ν ν α δ η μ ιο υ ρ γ ή σ ο υ ν έ ν α μ ικ ρ ό π ρ ο γ ε φ ύ ρ ω μ α σ τις γ ρ α μ μ έ ς τω ν Ιτα λ ώ ν , δ ια λ ύ ο ν τ α ς τ ο ν 6 ο Λ ό χ ο (λ ο ­ χ α γ ό ς Μ α ρ έ ν κ ο ). Α π ό τ ο υ ς 200 ά ν δ ρ ε ς τ ο υ λ ό χ ο υ , μ ό ν ο 20 κ α τ ά φ ε ρ α ν να α ν α δ ι­ π λ ω θ ο ύ ν σ τ η ν κ ύ ρ ια γ ρ α μ μ ή ά μ υ ν α ς . Ο ι μ ό ν ε ς ε ν ισ χ ύ σ ε ις π ου δ έ χ θ η κ ε ο τ ο μ έ α ς α υ τ ό ς ή τ α ν λ ίγ ε ς δ ιμ ο ιρ ίε ς β ε ρ σ α λ ιέ ρ ω ν, ο ι ο π ο ίο ι μ π ό ρ ε σ α ν α π λ ώ ς ν α κ α θ υ ­ σ τ ε ρ ή σ ο υ ν τ ο υ ς Β ρ ε τ α ν ο ύ ς . Β έ β α ια , ό λ α τ α S co rp io n τ έ θ η κ α ν ε κ τ ό ς δ ρ ά σ η ς , π ε ρ ισ σ ό τ ε ρ ο α π ό μ η χ α ν ικ έ ς β λ ά β ε ς κα ι α π ώ λ ε ιε ς τ ω ν π λ η ρ ω μ ά τω ν τ ο υ ς , α λ λ ά σ τις 04.0 0 (24 Ο κ τ ω β ρ ίο υ ) ε ίχ α ν α ν ο ίξ ε ι δ ύ ο μ ικ ρ ο ί δ ιά δ ρ ο μ ο ι γ ια ν α κ ι ν η θ ε ί η τ ε θ ω ρ α κ ισ μ έ ν η τ α ξ ια ρ χ ία , μ ε κ ό σ τ ο ς 200 α π ω λειώ ν . Ε τσ ι, ε π ιτ έ θ η κ ε η 5η Επιλ α ρ χ ία RTR, η ο π ο ία κ α τ ά φ ε ρ ε ν α β ρ ε θ ε ί πίσω α π ό τ ο ν 2 2 ο Λ ό χ ο , δ η μ ιο υ ρ γ ώ ν τ α ς έν α α κό μ η π ρ ο γ εφ ύ ρ ω μ α μαζί μ ε το υ ς δ ύ ο ά λ λ ο υ ς λ ό χ ο υ ς το υ 1ου Τ ά γ μ α το ς R ifle B rig a d e κ α ι τ η ν Ε π ιλ α ρ χ ία R oyal S co ts G reys. Ο ι ιτ α λ ικ έ ς α π ώ λ ε ιε ς κ α τ ά τ η ν ε μ π λ ο κ ή α υ τ ή ν ή τ α ν π ε ρ ίπ ο υ 300, σ υ μ π ε ρ ιλ α μ β α ν ο μ έ ν ω ν κ α ι τ ω ν β ε ρ σ α λ ιέ ρ ω ν , δ υ σ β ά σ τ α κ τ ε ς δ ε δ ο μ έ ν η ς τ η ς ε λ ά χ ισ τ η ς δ ύ ν α μ η ς τ η ς «Folgore», α π ώ ­ λ ε ι ε ς ο ι ο π ο ίε ς π ο τ έ δ ε ν θ α α ν τ ικ α θ ί­ σ τα ν το .

Η ΕΠΙΘΕΣΗ ΤΩΝ ΛΕΓΕΩΝΑΡΙΟΝ Σ τ ο ν ν ό τ ο , σ κ ο π ό ς τ η ς ε π ίθ ε σ η ς τω ν Γά λλω ν ή τ α ν η κ α τ ά λ η ψ η τ ο υ Ν α κ μ π Ράλα , α φ ύ λ α κ τ ο υ σ η μ ε ίο υ ε π α φ ή ς τ η ς «Folgore» μ ε τ η ν «Pavia», κα ι μ ε τ ά τ ο υ Ε λ Τάκα, σ τα δ υ τ ικ ά τω ν α λ ε ξιπ τ ω τισ τ ώ ν . Ο σ τ ρ α τ η γ ό ς Κ ε ν ίγ κ , δ ιο ικ η τ ή ς τω ν Γάλ­ λω ν , ε ίχ ε ε κ φ ρ ά σ ε ι σ ο β α ρ έ ς α ν τ ιρ ρ ή σ ε ις γ ια τ η μ α κ ρ ά π ο ρ ε ία π ρ ο σ έ γ γ ισ η ς π ου θ α έ π ρ ε π ε να π ρ α γ μ α το π ο ιή σ ο υ ν γ ια να ξ ε κ ιν ή σ ο υ ν τ η ν ε π ίθ ε σ η , ε ξ η γ ώ ν τ α ς σ το ν σ τρ α τη γ ό Χ ό ρ ο κ ς ό τι θ α ή τα ν ήδ η κ ο υ ρ α σ μ έ ν ο ι π ρ ιν τ η μ ά χ η , α λ λ ά ο Β ρ ε ­ τ α ν ό ς φ λ ε γ μ α τ ικ ά τ ο υ α ν τ ιπ ρ ό τ ε ιν ε ό τ ι μ π ο ρ ε ί ν α τ ο υ ς α ν τ ικ α τ α σ τ ή σ ε ι μ ε μ ία β ρ ε τ α ν ικ ή τα ξ ια ρ χ ία , ο π ό τ ε ο ι Γ ά λ λο ι δ έ ­ χ θ η κ α ν τ ο β ρ ε τ α ν ικ ό σ χ έ δ ιο . Δ ύ ο τ ά γ μ α ­ τ α τ η ς Λ ε γ ε ώ ν α ς τω ν Ξ έ ν ω ν (1er-2e B ataillon de legion etrangere, π ε ρ ίπ ο υ 1.300 ά ν δ ρ ε ς ), υπ ό τ η δ ιο ίκ η σ η τ ο υ α ν τισ υ ν τ α γ μ α τ ά ρ χ η Ν τ ιμ ίτ ρ ι Α μ ιλ α κ β ά ρ ι, ε ν ισ χ υ μ ένα μ ε έν α ν ο υ λ α μ ό α ρ μ ά τω ν μ ά χ η ς μ ε τ ρ ία C ru s a d e r τ ο υ 1ο υ Σ υ ν τ ά γ μ α τ ο ς Σ π α χ ή δ ω ν τ ο υ Μ α ρ ό κ ο υ (R e g im e n t de spahis m a ro caines) κα ι τ ρ ία α υ τ ο κ ιν ο ύ μ ε ­ να π υ ρ ο β ό λ α τω ν 75 mm (auto -ca n o n de 75 mm Μ 1897-83 C onus) β ρ ίσ κ ο ν τ α ν σ τ η ν

ΥΠΟΜΝΗΜΑ I------- 1 Βρετανοί 1------- 1 Γάλλοι j

Ιταλοί

ΤΘΤ: Τεθωρακισμένη Ταξιαρχία ΤΞΠΖ: Ταξιαρχία Πεζικού ΣΑλ: Σύνταγμα Αλεξιπτωτιστών ΤΑλ: Τάγμα Αλεξιπτωτιστών

Γραμμή ασφαλείας Γραμμή άμυνας Ναρκοπέδια

ΛΑλ: Λόχος Αλεξιπτωτιστών ΤΠ: Τάγμα Πεζικού ΤΜΧ: Τάγμα Μηχανικού Η γρ α μ μή το υ μ ετώ π ο υ τη ς «Folgore», η δ ιά τα ξη τω ν λόχων που τη ν επάνδρω ναν και οι ε π ιθ έ σ ε ις που δ έ χ θ η κ ε . Η π εριοχή α νά μεσ α σ τη γρ α μ μή α σ φ α λ εία ς και σ τη γραμμή ά μυνας ή τα ν και α υ τή χω ρισ μένη σ ε ν α ρ κ ο θ ετη μ έ ν ο υ ς θ ύ λ α κ ε ς , οι οπ οίοι ο δ η γ ο ύ σ α ν το ν ε π ιτιθ έ μ ε ν ο σ ε σ η μ εία σ τη ρ ίγ μ α το ς ιδ ια ίτερ α εν ισ χυ μ ένα σ ε π υροβ ολικό.

π ρ ώ τη γ ρ α μ μ ή ε π ίθ ε σ η ς , υ π ο σ τ η ρ ιζ ό μ ε ν α α π ό τ ο ε ν ισ χ υ μ έ ν ο Τ ά γ μ α Π ε ζ ο ν α υ τ ώ ν τ ο υ Ε ιρ η ν ικ ο ύ (B a ta illo n d ’infanterie de m arine du P acifique), 44 π υ ρ ο β ό λ α τω ν 25 pdr, ο κ τ ώ τ ω ν 5,5 in, 12 α ν τ ια ε ρ ο π ο ρ ικ ά

B o fo rs τ ω ν 40 m m κ α ι 16 α ν τ ια ρ μ α τ ικ ά π υ ­ ρ ο β ό λ α . Μ ια ά λ λ η δ ύ ν α μ η ( τ ρ ε ις ο υ λ α μ ο ί C ru sa d e r, ίλη τ ε θ ω ρ α κ ισ μ έ ν ω ν α υ τ ο κ ιν ή ­ τω ν κ α ι ο υ λ α μ ό ς α υ τ ο κ ιν ο ύ μ ε ν ω ν π υ ρ ο ­ β ό λ ω ν τω ν 75 m m ) θ α ε π ιτ η ρ ο ύ σ ε τ ο ν

ΣΤ Ρ ΑΤ Ι ΩΤ Ι Κ Η Ι ΣΤΟΡΙ Α I 2 9

Σ το ιχ ε ίο ό λμο υ τω ν 81 mm. Η «Folgore» δ ιέ θ ε τ ε 30 ό λ μ ο υ ς το υ τύπ ου α υ το ύ , σ τα τέλ η Α υ γ ο ύ σ το υ το υ 1942, σ το ν 20ό Λ όχο Ολμων.

ί Οι Ιταλοί αλεξιπτωτιστές κατάφεραν να προκαλέσουν σύγχυση στους λεγεωνάριους μαχόμενοι σε διάφορες ομάδες, οι οποίες επιτίθεντο από διαφορετικές κατευθύνσεις. 9

Ο α νθ υ π ο λ ο χα γό ς Κ άρλο Μ α σ όνι, δ ιο ικ η τή ς τη ς 2ης Π υ ρ ο β ο λ α ρ χία ς/1η Μ ο ίρ α . Π α ρ α τη ρ ή σ τε το ιτα λ ικ ό κρά νος τω ν α λεξιπ τω τισ τώ ν και τη ν κάννη τη ς α υ τό μ α τη ς α ρ α β ίδ α ς B e re tta Μ38Α τω ν 9 mm . Οπλο ε ξ α ιρ ε τικ ό κα ι κ α λ ύ τερ ο από π αρ όμ οια σ υμ μ αχικά ή γερ μ α νικ ά , δ ό θ η κ ε σ ε λ ίγ ε ς μ ο ν ά δ ες όπως το π υροβ ολικό τω ν αλεξιπ τω τισ τώ ν.

3 0 I ΣΤ Ρ ΑΤ Ι ΩΤ Ι Κ Η Ι ΣΤ ΟΡΙ Α

δ υ τ ικ ό τ ο μ έ α τ ο υ γ α λ λ ικ ο ύ μ ε τώ π ο υ ε π ί­ θ ε σ η ς κ α ι θ α ε π ε ν έ β α ιν ε σ ε π ερ ίπ τω σ η π ο υ η γ ε ρ μ α ν ικ ή 33η Ε π ιλ α ρ χ ία Α να γ ν ώ ­ ρ ισ η ς (A u fklä ru n g s -A b te ilu n g ), η ο π ο ία σ υ ­ ν έ δ ε ε τ η «Folgore» μ ε τ η ν «P avia», ή τ ο K am p fs ta ffe l, κ ιν ο ύ ν τ ο π ρ ο ς τ ο μ έ τω π ο τ η ς ε π ίθ ε σ η ς . Ο ι 400 Ιτ α λ ο ί τ ο υ 5 ο υ Τ ά γ μ α το ς κ ά λ υ ­ π τ α ν έ ν α μ έ τ ω π ο μ ε γ α λ ύ τ ε ρ ο τω ν έ ξ ι χ ι­ λ ιο μ έ τ ρ ω ν μ ε 17 π υ ρ ο β ό λ α 47 m m (ανά μ ε σ ά τ ο υ ς κ α ι μ ε ρ ικ ά τ ο υ 5 ο υ Τ ά γμα τ ο ς /8 ο Σ ύ ν τ α γ μ α Β ε ρ σ α λ ιέ ρ ω ν ), ε ν ν έ α π ο λ υ β ό λ α κ α ι τ ρ ε ις ό λ μ ο υ ς τ ω ν 81 mm. Τ ο υ ς υ π ο σ τή ρ ιζ α ν μ ία μ ο ίρ α κ α ι μ ία π υ ­ ρ ο β ο λ α ρ χ ία τ ω ν 75 m m κ α ι δ ύ ο δ ιμ ο ιρ ίε ς τ ο υ μ ε ρ α ρ χ ια κ ο ύ 2 0 ο ύ Λ ό χ ο υ Ο λ μ ω ν τω ν 81, μ α ζ ί μ ε μ ια γ ε ρ μ α ν ικ ή π υ ρ ο β ο λ α ρ χ ία τω ν 88 mm , η ο π ο ία ό μ ω ς μ ε τ α κ ι ν ή θ η κ ε ό τ α ν ξ ε κ ίν η σ ε η ε π ίθ ε σ η , χ ω ρ ίς να ε ιδ ο ­ π ο ιη θ ο ύ ν ο ι Ιτ α λ ο ί π ο υ θ α υ π ο σ τή ρ ιζ ε , κ α τ α σ τ ρ έ φ ο ν τ α ς μ ά λ ισ τα έ ν α α π ό τ α π υ ­ ρ ο β ό λα τη ς. Σ τ ις 19.15 (23 Ο κ τ ω β ρ ίο υ ), ο ι Γ ά λλο ι ξ ε κ ίν η σ α ν τ η ν π ο ρ ε ία γ ια ν α π ρ ο σ ε γ γ ί­ σ ο υ ν τ ις θ έ σ ε ις ε ξ ό ρ μ η σ η ς , α λ λ ά σ τη 01.00, ό τ α ν β ρ ίσ κ ο ν τ α ν 700 μ. α π ό τ ις ι­ τ α λ ικ έ ς θ έ σ ε ις , 400 α π ό τ α ο π ο ία ή τ α ν α ­ ν η φ ο ρ ικ ά , έ ν α τ ε θ ω ρ α κ ισ μ έ ν ο α υ τ ο κ ίν η ­ τ ο κ α ι τ ρ ία B ren c a rrie r β ρ έ θ η κ α ν σ ε μη σ η μ α τ ο δ ο τ η μ έ ν ο ν α ρ κ ο π έ δ ιο κ α ι α ν α τιν ά χ θ η κ α ν , μ ε α π ο τ έ λ ε σ μ α να σ η μ ά ν ε ι σ υ ν α γ ε ρ μ ό ς σ τ ο υ ς Ιτ α λ ο ύ ς . Ο α ν τισ υ ν τ α γ μ α τ ά ρ χ η ς Α μ ιλ α κ β ά ρ ι ζ ή τ η σ ε α μ έ ­ σ ω ς β ο λ έ ς π υ ρ ο β ο λ ικ ο ύ , ε π ε ιδ ή ο α ιφ ν ι­ δ ια σ μ ό ς ε ίχ ε χ α θ ε ί, α λ λ ά τ α β ρ ε τ α ν ικ ά π υ ρ ο β ό λ α ά ρ χ ισ α ν τ ι ς β ο λ έ ς μ ό λ ις σ τις 02.00. Ο ι Γ ά λ λο ι α ν α κ ά λ υ ψ α ν , επ ίσ η ς , ό τ ι ο ι α σ ύ ρ μ α τ ο ι δ ε ν λ ε ιτ ο υ ρ γ ο ύ σ α ν κ α ι έ τ σ ι ο ι λ ό χ ο ι θ α μ ά χ ο ν τ α ν χ ω ρ ίς ν α έ χ ο υ ν ε ­ π α φ ή μ ε τ ι ς δ ιπ λ α ν έ ς μ ο ν ά δ ε ς . Η γ α λ λ ι­ κή ε π ίθ ε σ η τ ε λ ικ ά ξ ε κ ίν η σ ε σ τις 02.30 μ ε 1.300 ά ν δ ρ ε ς , κ α λ υ π τ ό μ ε ν η ε ν μ έ ρ ε ι απ ό τ ο π ρ ο π έ τ α σ μ α κ α π ν ο ύ π ο υ ε ίχ ε δ η μ ιο υ ρ γ η θ ε ί. Ο ι α μ υ ν ό μ ε ν ο ι π ρ ο σ π α θ ο ύ σ α ν ν α κ α ν ο ν ίσ ο υ ν τ ι ς β ο λ έ ς τω ν π υ ρ ο β ό λ ω ν τ ο υ ς , χ ω ρ ίς ό μ ω ς ν α τ ο κ α τ α φ έ ρ ο υ ν λ ό ­ γ ω τ ε χ ν ικ ώ ν π ρ ο β λ η μ ά τω ν . Ε υ τ υ χ ώ ς γ ια α υ τ ο ύ ς , ο ι Γ ά λ λο ι ή τ α ν α κ ρ ιβ ώ ς μ π ρ ο σ τά απ ό τ ι ς θ έ σ ε ις τ ω ν ό λ μ ω ν τ ο υ ς κ α ι έ τ σ ι κ α λ ύ φ θ η κ ε κά π ω ς η έ λ λ ε ιψ η τ ο υ π υ ρ ο ­ β ο λ ικ ο ύ . Σ τ ις 03.00, τ ο 1ο Τ ά γ μ α τ η ς Λ ε ­ γ ε ώ ν α ς σ υ γ κ ρ ο ύ σ τ η κ ε μ ε τ ο ν 13ο Λ ό χ ο , ο ο π ο ίο ς ή τ α ν π α ν έ τ ο ιμ ο ς γ ια ν α α ν τ ιμ ε ­ τω π ίσ ε ι τ ο υ ς λ ε γ ε ω ν ά ρ ιο υ ς . Η μ ά χ η π ου α κ ο λ ο ύ θ η σ ε δ ιή ρ κ ε σ ε μ ιά μ ισ η ώ ρ α κ α ι ή ­ τ α ν σ φ ο δ ρ ό τ α τ η . Ο ι Ιτ α λ ο ί α λ ε ξ ιπ τ ω τ ι­ σ τ έ ς κ α τ ά φ ε ρ α ν να π ρ ο κ α λ έ σ ο υ ν σ ύ γ χ υ ­ ση σ τ ο υ ς λ ε γ ε ω ν ά ρ ιο υ ς μ α χ ό μ ε ν ο ι σ ε δ ιά φ ο ρ ε ς ο μ ά δ ε ς , ο ι ο π ο ίε ς ε π ιτ ίθ ε ν τ ο α π ό δ ια φ ο ρ ε τ ικ έ ς κ α τ ε υ θ ύ ν σ ε ις . Ο ι α μ υ ­ ν ό μ ε ν ο ι χ ρ η σ ιμ ο π ο ίη σ α ν κ α τ ά κ ό ρ ο ν χ ε ι-

Α λ εξιπ τω τισ τές το υ 4ου Τά γμ α τος στο Κ α ρ έ τ ελ Χ ιμ ε ίτ ά τ. Ο ι δύο από α υ το ύ ς είν α ι οπ λισμένοι μ ε α υ τό μ α τη α ρα β ίδ α B t r t t t a Μ38Α τω ν 9 mm.

ρ ο β ο μ β ίδ ε ς , ε ν ώ υ π ά ρ χ ο υ ν κ α τ α γ ε γ ρ α μ μ έ ν ε ς μ α ρ τ υ ρ ίε ς γ ια χ ρ ή σ η μ έ χ ρ ι κ α ι 45 χ ε ιρ ο β ο μ β ίδ ω ν κ α τ ά τ η ς δ ιά ρ κ ε ια τ η ς ε ­ μ π λ ο κ ή ς α υ τ ή ς α π ό έ ν α ν σ υ γ κ ε κ ρ ιμ έ ν ο σ τ ρ α τ ιώ τ η , κ ά τ ι π ο υ α ν α φ έ ρ ο υ ν ό λ ε ς ο ι π λευρές. Μ ε τ ά απ ό α υ τά , ο α ν τ ισ υ ν τ α γ μ α τ ά ρ χ η ς Α μ ιλ α κ β ά ρ ι δ ιέ τ α ξ ε τ ο 1ο Τ ά γ μ α ν α α ­ ν α δ ιπ λ ω θ ε ί σ τις 05.00, τ ο 2 ο κ α ι τ α C ru sade r ν α ε π έ μ β ο υ ν , κ α ι τ ο π υ ρ ο β ο λ ικ ό να β ά λ ε ι κ α τ ά τω ν ιτ α λ ικ ώ ν θ έ σ ε ω ν . Ο ύ ­ τ ε , ό μ ω ς , κ α ι α υ τή η π ρ ο σ π ά θ ε ια κ α τ ά φ ε ρ ε να κ ά μ ψ ε ι τ ο υ ς α μ υ ν ο μ έ ν ο υ ς . Μ ε τ ο π ρ ώ το φ ω ς τ η ς η μ έ ρ α ς ε π ε ν έ β η κ α ι τ ο ι­ τ α λ ικ ό π υ ρ ο β ο λ ικ ό κα ι έ τ σ ι σ τις 07.00 δ ε ν υ π ή ρ χ ε ο ύ τ ε έ ν α ς Γ ά λ λο ς μ π ρ ο σ τά απ ό Γ ερμανικό τεθ ω ρ α κ ισ μ έν ο όχημα Sd.Kfz. 222. Η επ έμ β α σ η έ ξ ι τεθ ω ρ α κισ μ ένω ν α υ το ύ το υ τύπ ου το πρωί τη ς 24ης Ο κτω βρ ίου εν α ν τίο ν τω ν Γάλλων λεγεω νά ριω ν α π ο τέλ εσ ε τη μ όνη , ο υ σ ια σ τικ ά , γερμ α νική β ο ή θ εια σ το ν το μ έ α τη ς «Folgore». Σύμφ ω να μ ε το ο ρ γα νό γ ρ α μ μ α υπ ήρχαν 1 t τεθ ω ρ α κ ισ μ έν α α υ το ύ το υ τύπ ου σ το ν Ιο Λ όχο. Π αρ όλο που υπ ήρχαν κα ι τρ ε ις μ ο ίρ ες γερ μ α νικο ύ π υροβ ολικού σ το ν το μ έ α των α λεξιπ τω τισ τώ ν , το μ όνο που α ν α φ έρ ο υ ν οι Ιτα λ ο ί είν α ι ό τι η μ ία από α υ τέ ς ε γ κ α τέ λ ε ιψ ε τη θ έ σ η τη ς , ό τα ν ξεκ ίν η σ ε η γαλλική επ ίθ εσ η .

τ ις θ έ σ ε ις ά μ υ ν α ς τω ν Ιτα λώ ν. Σ τ ις 07.30 ε μ φ α ν ίσ τ η κ α ν κα ι έ ξ ι τ ε θ ω ρ α κ ισ μ έ ν α ο ­ χ ή μ α τ α τ η ς γ ε ρ μ α ν ικ ή ς 3 3 η ς Ε π ιλ α ρ χ ία ς Α ν α γ ν ώ ρ ισ η ς , τ α ο π ο ία ε π ιτ έ θ η κ α ν σ το 1ο Τ ά γμ α , π ε ρ ν ώ ν τ α ς μ έ σ α α π ό ιτ α λ ικ έ ς θ έ σ ε ις κ α ι τ ρ α υ μ α τ ίζ ο ν τ α ς κ ά π ο ιο υ ς α π ό τ ο υ ς Ιτ α λ ο ύ ς . Ε ν τω μ ε τ α ξ ύ τ ρ α υ μ α τ ίσ τ η κ ε α π ό ν ά ρ κ η ο τα γ μ α τά ρ χ η ς ν τε Μ π ολαρν τ ιέ , δ ιο ικ η τ ή ς τ ο υ 1ου Τ ά γ μ α το ς , κ ά τ ι π ο υ ε π έ τ ε ιν ε τη σ ύγχυσ η σ το υ ς Γάλλους που προσπα­ θ ο ύ σ α ν να α π α γ κ ι­ σ τ ρ ω θ ο ύ ν κ α ι να α ν τ ι­ μ ε τ ω π ίσ ο υ ν τ α γ ε ρ μ α ­ ν ικ ά τ ε θ ω ρ α κ ισ μ έ ν α . Τ ε­ λ ικ ά , τ α γ ε ρ μ α ν ικ ά τ ε θ ω ­ ρ α κ ισ μ έ ν α σ υ γ κ ρ α τ ή θ η κ α ν α π ό τ α γ α λ λ ικ ά π υ ρ ο β ό λ α τ ω ν 75 mm κ α θ ώ ς κα ι α π ό τ α α υ τ ο κ ιν ο ύ μ ε ν α π υ ­ ρ ο β ό λ α τω ν 75 mm τ α ο π ο ία ε ίχ α ν σ υ ­ γ κ ρ ο τή σ ει μια β ια σ τικ ή γ ρ α μ μ ή ά μ υ ν α ς . Ο ι Γά λλοι β ρ ίσ κ ο ν τ α ν σε δ ε ιν ή θ έ σ η , ο π ό ­ τ ε ο α ν τ ισ υ ν τ α γ μ α τ ά ρ χ η ς Α μ ιλ α κ β ά ρ ι δ ιέ τ α ξ ε ε ­ π ισ τρ ο φ ή σ τη β ά ­ ση τ ο υ ς σ τις 09.25, ε ν ώ κ α ι ο ίδ ιο ς τ ρ α υ μ α τ ίσ τ η κ ε θ α ­ ν ά σ ιμ α σ τις 10.00 α π ό θ ρ α ύ σ μ α τ α ι­ τ α λ ικ ή ς ο β ίδ α ς . Α π ό τ ο υ ς 130 α μ υ ­ νομένους τη ς δ εύ ­ τερ η ς φάσης τη ς ε ­ π ίθ ε σ η ς , σ κ ο τ ώ θ η κ α ν 24, τ ρ α υ μ α τ ίσ τ η κ α ν 38 (α ν ά μ ε σ ά τ ο υ ς κα ι ο α ν τισ υ ν τ α γ μ α τ ά ρ χ η ς Ιζο, δ ιο ικ η τ ή ς τ ο υ τ ά γ μ α τ ο ς ) , ε ν ώ υ π ή ρ ξα ν κ α ι 20 α γ ν ο ο ύ μ ε ν ο ι. Ο ι Γάλλοι ε ίχ α ν 23 ν ε κ ρ ο ύ ς κα ι 100 τ ρ α υ μ α τ ίε ς .

ΙΤΑΛΟ Σ Α Λ Ε Ξ ΙΠ Τ Ω Τ ΙΣ Τ Η Σ, β ό ρ εια Α φ ρ ική, 1942. Ο α κ ο ν ιζ ό μ ε ν ο ς λο χ α γ ό ς τη ς 195 Μ ερ α ρ χ ία ς Α λ εξιπ τω τισ τώ ν « F o lg e rt» φ έ ρ ε ι τη ν ειδ ικ ά σ χεδ ια σ μ ένη σ το λ ή των α ερ ο μ ε τα φ ερ ό μ εν ω ν μονάδω ν α π ο τελ ο ύ μ εν η από μ α κ ρ ύ χιτώ νιο π αρ α λλα γής χω ρίς για κ ά , φ α ρ δ ύ π αντελόνι μ ε επ ιγ ο ν α τίδ ες , α ρ β ύ λ ες και κράνος α λεξιπ τω τισ τώ ν. Ο οπ λισμός το υ α π ο τ ε λ ε ίτ α ι από π ισ τόλι B e r ttta και α υ τό μ α τη α ρ α β ίδ α B e r ttta Μ 38Α . Π ολλά από τα ειδ ικ ά υλικά των α λεξιπ τω τισ τώ ν ή τα ν γ ερ μ α νικ ή ς π ρ ο έλευ σ η ς (εικ ο νο γρ ά φ η σ η : P ie rrt Turntr. Δ η μ ο σ ιε ύ ε τα ι μ ε τη ν ά δ εια τη ς D t A g o stin i UK Ltd κ α τ’ α π ο κ λ εισ τικ ό τη τα για τη ν Ελλάδα - c o lo r im a g t copyright: D t A gostini UK Ltd).

Τ α γμ α τά ρ χη ς Α ο υ ρ έλ ιο Ρόσι, δ ιο ικ η τή ς το υ 9ου Τ ά γμ α τος. Υπ ήρξε ο π ρώ τος α ξιω μ α τικ ό ς που σ κ ο τώ θ η κ ε σ το Ελ Α λαμέιν. Από το υ ς 16 α ξιω μ α τικ ο ύ ς δ ιο ικ η τές τω ν λόχων και των τα γ μ α τω ν των α λ εξιπ τω τισ τώ ν οι 15 α π ο τέλ εσ α ν α π ώ λειες (10 ν ε κ ρ ο ί κα ι π έν τε τρ α υ μ α τίε ς ).

ΤΟ ΚΕΝΤΡΟ ΤΟΝ ΙΤΑΛΟΝ ΚΛΟΝΙΖΕΤΑΙ Π α ρ ά τ η ν α π ο τ υ χ ία τω ν Γ ά λλω ν, ό μ ω ς , τ ο κ έ ­ ν τ ρ ο τ η ς ιτ α λ ικ ή ς π α ρ ά τ α ­ ξ η ς δ ε ν μ π ο ρ ο ύ σ ε να α ν τέξει άλλο. Οι Β ρ ετα νο ί α να γκά ­ σ τ η κ α ν μ ε ν να α ν α ­ δ ιπ λ ω θ ο ύ ν α π ό τ α μ ικ ρ ά π ρ ο γ ε φ υ ρ ώ ­ μ α τ α π ο υ ε ίχ α ν δ η ­ μ ιο υ ρ γ ή σ ε ι σ τ η ν ι­ τ α λ ικ ή π α ρ ά τ α ξ η π ίσ ω α π ό τ ο ν α ρ κ ο π έ δ ι ο « J a n u a ry» , α λ λ ά ο ι α λ ε ξ ιπ τ ω τ ι­ σ τές που μά­ χ ο ν τ α ν σ το κ έ ­ ν τ ρ ο ε ίχ α ν ε ξ α ν τ λ η θ ε ί α ιτο ύ μ ε ν ο ι εν ισ χ ύ σ ε ω ν . Σ τ ά λ θ η κ ε τ ο 31ο Τάγμα Μ η χ α ν ικ ο ύ Μ ά χ η ς , τ ο 2ο Τ ά γ μ α /2 8 ο Σ ύ ν τ α γ μ α Π ε ζ ι­ κ ο ύ «P avia», τ ο 1ο Τ ά γ μ α /8 ο Σ ύ ν τα γ μ α Β ε ρ σ α λ ιέ ρ ω ν κ α ι π έ ν τ ε γ ε ρ μ α ν ικ ά α υ τ ο ­ κ ιν ο ύ μ ε ν α α ν τ ια ρ μ α τ ικ ά M a rd e r I ή III τ η ς 3 9 η ς Ε π ιλ α ρ χ ία ς Κυνηγώ ν Α ρ μ ά τω ν (P a n ze rjagerA b te ilu n g ) τ η ς 2 1 η ς Μ ε ­ ρ α ρ χ ία ς Π ά ντσ ερ (Μ Π α ). Ε τσ ι ο α ν τισ υ ντα γμ α τά ρ χ η ς Μ ά ρ ιο Ρ ο υ σ π ό λι, δ ιο ικ η τ ή ς τ ο υ τ ο μ έ α , α π ο φ ά σ ισ ε ν α αν τ ε π ιτ ε θ ε ί τ ο μ ε σ η μ έρ ι τ η ς 2 4 η ς Ο κ τ ω β ρ ίο υ , χ ω ρ ίς ό μ ω ς να π ε ρ ιμ έ ν ε ι ν α έ λ θ ο υ ν ό λ ε ς ο ι ε ν ισ χ ύ σ ε ις . Ε ν τ ω μ ε τ α ξ ύ ,

ΣΤ Ρ ΑΤ Ι ΩΤ Ι Κ Η U T O P I A 1 3 1

Σ η μ ε ίο σ τη ρ ίγ μ α το ς που χρ η σ ιμ ο π ο ιή & η κ ε σ τη ν π α ρ ά τα ξη τη ς « Folgore». Τ έτο ιες ο χ υ ρ ές και ν α ρ κ ο θ ε τη μ έ ν ε ς δ έ σ ε ις β ρ ίσ κονταν σ τη γραμμή α σ φ α λ εία ς κα ι επ ανδρώ νονταν από μία εν ισ χυ μ ένη ομ ά δ α τυ φ εκ ιο φ ό ρ ω ν γύρω από ένα π υροβόλο τω ν 4 7 mm . Α: Θ έση π υροβ όλου, Β : Θ έση οπ λοπ ολυβόλου, Γ: Δ ιο ίκ η σ η κ έν τρ ο υ π υρός κα ι ε φ ε δ ρ ε ίε ς , Δ : Ε ξο δ ο ς.

ο σ τ ρ α τ η γ ό ς Χ ά ρ ν τ ιν γ κ , δ ιο ικ η τ ή ς τ η ς 7 η ς Τ Θ Μ ε ρ α ρ χ ία ς , ε π ε δ ίω κ ε ν α δ η μ ι­ ο υ ρ γ ή σ ε ι π ρ ο γ ε φ ύ ρ ω μ α δ υ τ ικ ά τ ο υ ν α ρ ­ κ ο π ε δ ίο υ «F eb rua ry» μ ε τ η ν 131 Τ α ξια ρ ­ χ ία Π ε ζ ικ ο ύ , υ π ο σ τ η ρ ιζ ό μ ε ν ο ς α π ό κ ά λ υ ­ ψ η α ν τ ια ρ μ α τ ικ ώ ν π υ ρ ο β ό λ ω ν σ τα α ρ ι­ σ τ ε ρ ά τ ο υ κα ι μ ε τ η ν 4η Τ Θ Τ α ξια ρ χ ία σ τα δ ε ξ ιά τ ο υ . Ο μ ω ς κ α ι ο ι δ ύ ο π ρ ο σ π ά θ ε ιε ς ε κ α τ έ ­ ρ ω θ ε ν σ υ ν ά ν τη σ α ν δ υ σ κ ο λ ίε ς . Ο ι Ιτ α λ ο ί δ ε ν κ α τ ά φ ε ρ α ν να π ρ ο ω θ η θ ο ύ ν , ε ν ώ τ α γ ε ρ μ α ν ικ ά α ν τ ια ρ μ α τ ικ ά , κ ιν ο ύ μ ε ν α

Ε λα φ ρ ά ά ρ μ α τα μ άχ ης S tu a rt (α μερ ικα νικά Μ -3 H oney) τω ν R oyal S co ts Greys συνό δ ευ α ν τα M a tild a S co rp ion π αρ έχοντά ς το υ ς π ροσ τασ ία (IW M Ε13534).

3 2 I Σ ΤΡΑΤΙ ΩΤΙ ΚΗ Ι ΣΤ ΟΡΙ Α

π ρ ο ς τ ο υ ς Β ρ ε τ α ν ο ύ ς , π έ ρ α σ α ν α π ό τ ις θ έ σ ε ι ς τ ο υ μ ε ρ α ρ χ ια κ ο ύ 185 Λ ό χ ο υ Μ η ­ χ α ν ικ ο ύ , χ ω ρ ίς ν α τ ο υ ς έ χ ο υ ν ε ν η μ ε ρ ώ ­ σ ει, κ α ι τ ο ν κ α τ α π λ ά κ ω σ α ν τ ρ α υ μ α τ ίζ ο ­ ν τ α ς κα ι τ ο ν δ ιο ικ η τ ή τ ο υ ! Ο ι ε π ι τ ι θ έ μ ε ­ ν ο ι Ιτ α λ ο ί κ α ι Γ ε ρ μ α ν ο ί κ α τ ά φ ε ρ α ν να π ρ ο ω θ η θ ο ύ ν , α λ λ ά α ν α γ κ ά σ τ η κ α ν να α ­ ν α δ ιπ λ ω θ ο ύ ν λ ό γ ω τ η ς π ίε σ η ς π ο υ δ έ χ ο ­ ν τ α ν α π ό τ ο β ρ ε τ α ν ικ ό π υ ρ ο β ο λ ικ ό . Σ τ η ν ε π ίθ ε σ η α υ τ ή σ κ ο τ ώ θ η κ ε κ α ι ο αν τ ισ υ ν τ α γ μ α τ ά ρ χ η ς Ρ ο υ σ π ό λι. Τ ε λ ικ ά , ο ι Β ρ ε τ α ν ο ί κ α τ ά φ ε ρ α ν ν α ε π ιτ ε θ ο ύ ν α ρ ­ κ ε τ ά α ρ γ ά , σ τ ις 21.00. Τα 1/5 κ α ι 1/6 Τ ά γ μ α τα Q u e e n 's π έ ρ α ­ σ α ν α π ό τ ο ν α ρ κ ο π έ δ ιο , α λ λ ά η ιτ α λ ικ ή ά μ υ ν α τ ο υ ς κ α θ ή λ ω σ ε σ ε έ ν α μ ικ ρ ό π ρ ο ­ γ ε φ ύ ρ ω μ α . Ο ι Ιτ α λ ο ί, ε ν τ ω μ ε τ α ξ ύ , ε ίχ α ν δ η μ ιο υ ρ γ ή σ ε ι μ ια ν έ α γ ρ α μ μ ή ά μ υ ν α ς μ ε τ ο 8 ο Τ ά γ μ α Μ η χ α ν ικ ο ύ Μ ά χ η ς , τ ο 2 ο Τ ά γ μ α /2 8 ο Σ ύ ν τ α γ μ α Π ε ζ ικ ο ύ «P avia» κ α ι τ ο 7 ο Τ ά γ μ α τ η ς «Folgore». Η β ρ ε τ α ν ικ ή ε π ίθ ε σ η π ρ ο σ έ κ ρ ο υ σ ε σ τ ο υ ς 2 0 ό κ α ι 2 1 ο Λ ό χ ο υ ς , ο ι ο π ο ίο ι ε ίχ α ν α π ο μ ε ίν ε ι μ ε 250 ά ν δ ρ ε ς κ α ι υ π ο σ τ η ρ ίζ ο ν τ α ν α π ό π έ ­ ν τ ε π υ ρ ο β ό λ α τ ω ν 47 m m , έ ν α ν ό λ μ ο τω ν 81 m m κ α ι έ ν α ο β ιδ ο β ό λ ο τ ω ν 100 m m . Η ε ν έ ρ γ ε ια α υ τ ή κ ό σ τισ ε σ τα δ ύ ο β ρ ε τ α ν ι­ κά τ ά γ μ α τ α α π ώ λ ε ιε ς 350 α ν δ ρ ώ ν , εν ώ σ τ ο υ ς Ιτ α λ ο ύ ς 100. Ε ν τω μ ε τ α ξ ύ , η β ρ ε ­ τ α ν ικ ή 2 2 η Τ Θ Τ α ξια ρ χ ία ε τ ο ιμ α ζ ό τ α ν να π ε ρ ά σ ε ι α π ό δ ια δ ρ ό μ ο υ ς π ο υ θ α ε ίχ α ν

δ ια ν ο ίξ ε ι ο ι σ κ α π α ν ε ίς π ρ ο ς τ ο π ρ ο γ ε ­ φ ύ ρ ω μ α , α λλά οι τ ε λ ε υ τ α ίο ι α π οπ ροσ α­ ν α τ ο λ ίσ τ η κ α ν κ α ι ά ν ο ιξ α ν δ ια δ ρ ό μ ο υ ς π ρ ο ς έ ν α α ν ο ικ τ ό π ε δ ίο . Ε τσ ι, ό τ α ν ο ι ε π ιλ α ρ χ ίε ς 1 RTR κ α ι 4 C o u n ty of London Y eo m a n ry β ρ έ θ η κ α ν ε κ τ ε θ ε ι μ έ ν ε ς , δ έ ­ χ θ η κ α ν τ α σ υ γ κ ε ν τ ρ ω τ ικ ά π υ ρ ά τ η ς « F olgore», τ μ η μ ά τ ω ν τ η ς « A riete » κ α ι τ η ς 2 1 η ς Μ Π α π ο υ ε ίχ α ν σ π ε ύ σ ε ι σ τ η ν π ε ­ ρ ιο χ ή . Σ ύ ν τ ο μ α , τ ο π ε δ ίο μ ά χ η ς κ α ι ο ι δ ιά δ ρ ο μ ο ι σ το ν α ρ κ ο π έ δ ιο γ έ μ ισ α ν μ ε κ α τ ε σ τ ρ α μ μ έ ν α ά ρ μ α τα , ε ν ώ σ ε σ ύ ν τ ο ­ μο δ ιά σ τ η μ α κα τα σ τρ ά φ η κ α ν 31 C ru s a d e r κ α ι G rant. Το π ε ζ ικ ό π α ρ έ μ ε ιν ε σ το μ ικ ρ ό π ρ ο γ ε φ ύ ρ ω μ α κ α ι ο σ τ ρ α τ η ­ γ ό ς Χ ά ρ ν τ ιν γ κ α π ο φ ά σ ισ ε σ τις 04.00 (25 Ο κ τ ω β ρ ίο υ ) να α ν α σ τ ε ίλ ε ι τ η ν ε π ίθ ε σ η μ έ χ ρ ι τ η ν α υ γ ή , έ τ σ ι ώ σ τε ο ι σ κ α π α ν ε ίς ν α δ ια ν ο ίξ ο υ ν δ ια δ ρ ό μ ο υ ς π ρ ο ς τ ο π ρ ο ­ γ ε φ ύ ρ ω μ α . Μ ε τ ο π ρ ώ το φ ω ς τ η ς η μ έ ­ ρ α ς , ό μ ω ς , ο ι Β ρ ε τ α ν ο ί α ν τ ιλ ή φ θ η κ α ν ό τ ι δ ε ν μ π ο ρ ο ύ σ α ν να κ ά ν ο υ ν τ ίπ ο τ α λ ό ­ γ ω τ η ς λ υ σ σ ώ δ ο υ ς ά μ υ ν α ς τ ω ν Ιτα λώ ν. Η 4 C o u n ty of London Y eo m a n ry α ν α δ ιπ λ ώ ­ θ η κ ε , ο ι ε π ιλ α ρ χ ίε ς 1 κ α ι 5 RTR π α ρ έ μ ε ιν α ν σ τ η ν π ε ρ ιο χ ή α ν ά μ ε σ α σ τα ν α ρ κ ο π έ ­ δ ια « Ja n u a ry» κα ι « F e b ru a ry» , ε ν ώ ο ι ε ν α π ο μ ε ίν α ν τ ε ς σ τ ρ α τ ιώ τ ε ς τω ν Q u e e n ’s γ α ν τ ζ ω μ έ ν ο ι σ το π ρ ο γ ε φ ύ ρ ω μ ά τ ο υ ς . Ο σ τρ α τη γ ό ς Χ όρ ο κς π ροσ π άθησ ε ν α ε π ικ ο ιν ω ν ή σ ε ι μ ε τ ο ν Μ ο ν τ γ κ ό μ ε ρ υ γ ια να τ ο ν ε ν η μ ε ρ ώ σ ε ι γ ια τ η ν α δ υ ν α μ ία τ ο υ ν α δ ια ρ ρ ή ξ ε ι τ ο μ έ τω π ο τω ν Ιτα λ ώ ν , α λ λ ά δ ε ν τ α κ α τ ά φ ε ρ ε κ α ι μ ίλ η σ ε μ ε τ ο ν ε π ιτ ε λ ά ρ χ η τ ο υ , υ π ο σ τ ρ ά τ η γ ο Ν τ ε Γ κιν γ κ ά ν τ , λ έ γ ο ν τ ά ς τ ο υ ό τ ι « ...η "Folgore" δ ε ν έ χ ε ι σ κ ο π ό ν α ε γ κ α τ α λ ε ίψ ε ι τ ι ς θ έ ­ σ ε ις τ η ς , ο ύ τ ε να υ π ο χ ω ρ ή σ ει» . Ο ι λ ύ ­ σ ε ις ή τ α ν δ ύ ο : ν α χ ρ η σ ιμ ο π ο ιή σ ε ι ό ,τ ι ε ί ­ χ ε α π ο μ ε ίν ε ι α π ό τ η ν 4 4 η Μ ε ρ α ρ χ ία (132 Τ α ξια ρ χ ία ), κ ά τ ι τ ο ο π ο ίο α π ε ύ χ ε τ ο , ή να ε γ κ α τ α λ ε ίψ ε ι τ ι ς π ρ ο σ π ά θ ε ιε ς σ ε α υ τ ό ν τ ο ν τ ο μ έ α τ ο υ μ ε τώ π ο υ κ α ι ν α ε π ιτ ε θ ε ί μ ε τ η ν 5 0 ή Μ ε ρ α ρ χ ία σ τ ο Ν τ ε ϊρ ε λ Μ ο υ ν α σ ίμ π , σ το β ό ρ ε ιο τ μ ή μ α τ η ς π α ρ ά τα ­ ξ η ς τ ω ν Ιτ α λ ώ ν α λ ε ξιπ τ ω τ ισ τώ ν . Α π ό τ η ν άλλη, ο Μ ο ν τγ κό μ ερ υ δ εν ή τα ν κα θόλου ικ α ν ο π ο ιη μ έ ν ο ς μ ε τ ι ς ε ξ ε λ ί ξ ε ι ς σ το ν ό ­ τ ιο τ μ ή μ α τ ο υ μ ε τώ π ο υ , α λ λ ά τ ο 30 ό Σ Σ σ τ ο ν β ο ρ ρ ά ε ίχ ε κ α τ α φ έ ρ ε ι ν α α ν ο ίξ ε ι έ ν α ρ ή γ μ α π ε ρ ίπ ο υ 10 χ λ μ . σ το κ έ ν τ ρ ο τ η ς ε χ θ ρ ικ ή ς π α ρ ά τ α ξ η ς . Α υ τ ό γ ια να κ α λ υ φ θ ε ί θ α α π α ιτο ύ σ ε δ υ ν ά μ ε ις τ ο υ Α ξ ο ν α π ο υ β ρ ίσ κ ο ν τ α ν σ τ ο ν ν ό τ ο κ α ι σ τ ή ρ ιζ α ν τ η «Folgore», ο π ό τ ε ε ν έ κ ρ ιν ε τ η ν ε π ιχ ε ίρ η σ η τ η ς 5 0 ή ς Μ ε ρ α ρ χ ία ς . Η α μ υ ν τ ικ ή δ ιά τ α ξ η τ ω ν Ιτ α λ ώ ν σ το Ν τ ε ϊρ ε λ Μ ο υ ν α σ ίμ π π ε ρ ιε λ ά μ β α ν ε τ ο υ ς 4 ο κ α ι 5 ο Λ ό χ ο υ ς , κ α θ ώ ς κ α ι τ α 4 ο κ α ι 9ο Τ ά γ μ α τα . Η β ρ ε τ α ν ικ ή ε π ίθ ε σ η σ τ ο ν τ ο ­ μ έα α υ τό ν το μ εσ η μ έρ ι τη ς 25ης Ο κτω ­ β ρ ίο υ π ρ α γ μ α τ ο π ο ιή θ η κ ε α π ό τ η ν 4/8

Επ ίρραμμα για γιακά σ το λ ή ς α ξιω μ α τικ ο ύ το υ ιτα λ ικ ο ύ π υροβ ολικού σ ε μονάδα α λεξιπ τω τιστώ ν.

Ε π ιλ α ρ χ ία Ο υ σ ά ρ ω ν (4η Ε λ α φ ρ ά Τ Θ Τα­ ξια ρ χ ία ), ε ν ώ π ρ ο η γ ο ύ ν τ ο ο ι σ κ α π α ν ε ίς . Ε κ ε ί β ρ ίσ κ ο ν τ α ν ο 1 1 ο ς Λ ό χ ο ς (100 ά ν ­ δ ρ ε ς κ α ι τ ρ ία π υ ρ ο β ό λ α τ ω ν 4 7 m m ) κ α ι ο 1 2 ο ς Λ ό χ ο ς (120 ά ν δ ρ ε ς κ α ι τ ρ ία π υ ρ ο ­ β ό λ α τ ω ν 47 m m υ π ό τ ο ν λ ο χ α γ ό Κ ρ ισ τό φ ο ρ ι), ο ι ο π ο ίο ι έ χ ο ν τ α ς τ ο ν ή λ ιο πίσω τ ο υ ς δ ιέ λ υ σ α ν τ ο υ ς σ κ α π α ν ε ίς π ο υ δ ε ν κ α τ ά φ ε ρ α ν ν α ε κ κ α θ α ρ ίσ ο υ ν τ α ν α ρ κ ο ­ π έ δ ια . Ε τσ ι, τ α β ρ ε τ α ν ικ ά ά ρ μ α τ α β ρ έ ­ θ η κ α ν σ ε σ υ μ π α γ ε ίς σ χ η μ α τ ισ μ ο ύ ς σ ε δ ύ ο δ ια δ ρ ό μ ο υ ς , δ ίχ ω ς ν α μ π ο ρ ο ύ ν ν α ε λ ιχ θ ο ύ ν π λ ή ρ ω ς , μ ε α π ο τ έ λ ε σ μ α ν α π έ ­ σ ο υ ν θ ύ μ α τ α τ ο υ ιτ α λ ικ ο ύ π υ ρ ο β ο λ ικ ο ύ κ α ι τ ω ν α ν τια ρ μ α τ ικ ώ ν . Ο ι Β ρ ε τ α ν ο ί α ν α ­ δ ιπ λ ώ θ η κ α ν , γ ια μ ία α κ ό μ η φ ο ρ ά , ε γ κ α τ α λ ε ίπ ο ν τ α ς 20 α π ό τ α ά ρ μ α τ ά τ ο υ ς σ το π ε δ ίο τ η ς μ ά χ η ς . Μ ια δ ε ύ τ ε ρ η π ρ ο σ π ά θ ε ια π ρ α γ μ α τ ο π ο ιή θ η κ ε σ τις 21.00 μ ε δ ύ ο τ ά γ μ α τ α . Το 6 ο Τ ά γ μ α G reen H o w ards (69η Τ α ξια ρ χ ία Π ε ζ ικ ο ύ ) π λ η σ ία σ ε τ ις θ έ σ ε ι ς τ ο υ 11 ο υ Λ ό χ ο υ μ έ σ α σ ε έ ν α π ρ ο π έ τα σ μ α κ α π ν ο ύ κα ι ε π ιτ έ θ η κ ε σ το κ έ ν τ ρ ο τ ο υ λ ό χ ο υ , α λ ­ λά η λ υ σ σ α λ έ α α ν τίσ τα σ η τω ν α λ ε ξ ιπ τ ω ­ τισ τ ώ ν σ τ α μ ά τ η σ ε κ α ι α υ τ ή ν τ η ν ε π ίθ ε ­ ση σ τ ις 04.00 (26 Ο κ τ ω β ρ ίο υ ) μ π ρ ο σ τά

σ το α μ π ρ ί δ ιο ίκ η σ η ς τ ο υ λ ό χ ο υ , σ το ο ­ π ο ίο α μ ύ ν ο ν τ α ν ο κ τ ώ α λ ε ξ ιπ τ ω τ ισ τ έ ς κ α ι ο λ ο χ α γ ό ς Κ ο σ τ α ν τ ίν ο Ρ ο υ σ π ό λι, δ ι­ ο ικ η τ ή ς τ ο υ λ ό χ ο υ , ο ο π ο ίο ς σ κ ο τ ώ θ η κ ε σ τ η ν π ρ ο σ π ά θ ε ια α υ τή ν . Η τ α ν α δ ε λ φ ό ς τ ο υ α ν τ ισ υ ν τ α γ μ α τ ά ρ χ η Μ ά ρ ιο Ρ ο υ σ π ό ­ λ ι π ο υ ε ίχ ε σ κ ο τ ω θ ε ί κ α ι α υ τ ό ς . Τ ό τ ε ε ­ φ ε δ ρ ε ίε ς τ ο υ μ η χ α ν ικ ο ύ μ ά χ η ς ε π ε ν έ βησαν και απ ώ θησ αν τ ο υ ς G reen H o w a rd s. Ε κ ε ίν η τ η σ τ ιγ μ ή , τ ο 5ο Τ ά γμ α E ast Y orkshire ε π ιτ έ θ η κ ε ε ν α ν τ ίο ν τ ο υ 12ου Λ όχο υ , α λλά δ ε ν κ α τά φ ε ρ ε να ξε π ε ρ ά σ ε ι τ α π ρ ο ω θ η μ έ ν α φ υ λ ά κ ια τ ο υ λ ό χ ο υ κ α ι έ τ σ ι ε γ κ α τ έ λ ε ιψ ε τ η ν π ρ ο σ π ά ­ θ ε ια σ τη 01.00, α φ ο ύ ε ίχ ε υ π ο σ τ ε ί 150 α ­ π ώ λ ε ιε ς . Ε π ίσ η ς, τ ο σ ο ύ ρ ο υ π ο , τ α δ ύ ο τ ά γ μ α τ α Q u e e n ’s, τ α ο π ο ία ή τ α ν α γ κ ισ τ ρ ω μ έ ν α σ ε έ ν α ρ η χ ό κ α ι μ ικ ρ ό π ρ ο γ ε ­ φύρω μα , α π ο σ ύ ρ θ η κα ν και μ ο ν ά δ ες τη ς 4 4 η ς Μ ε ρ α ρ χ ία ς α ν έ λ α β α ν τ ο ν τ ο μ έ α . Ο ι Β ρ ε τ α ν ο ί θ α π ε ρ ίμ ε ν α ν τ η ν ε ξ έ λ ι ξ η τω ν ε π ιχ ε ιρ ή σ ε ω ν σ τ ο ν β ο ρ ρ ά κ α ι θ α ε ν ε ρ ­ γ ο ύ σ α ν α ν α λ ό γ ω ς . Το π ο λ ε μ ικ ό η μ ε ρ ο ­ λ ό γ ιο τ ο υ 1 0 ο υ Σ Σ κ α τ έ λ η γ ε γ ια τ η ν η μ έ ­ ρ α α υ τ ή ν α ν α φ ε ρ ό μ ε ν ο σ τ ο υ ς Ιτ α λ ο ύ ς α λ ε ξ ιπ τ ω τ ισ τ έ ς : « Ο λ ο ι έ χ ο υ ν β ά λ ε ι τ α δ υ ν α τ ά τ ο υ ς ε ν α ν τ ίο ν τω ν ε χ θ ρ ικ ώ ν ε π ι­ θ έ σ ε ω ν , ο ι ο π ο ίε ς ε ίν α ι β ία ιε ς μ ε σ υ ν τ ρ ι­ π τικ ή υ π ε ρ ο π λ ία σ ε ό π λ α κ α ι ε ξ ο π λ ι­ σ μ ό » . Η μ ό ν η σ υ μ μ α χ ικ ή ε ν έ ρ γ ε ια σ τις 26 Ο κ τ ω β ρ ίο υ σ το ν τ ο μ έ α α υ τ ό ν ή τ α ν μ ια ε π ίθ ε σ η τ ω ν G reen H o w a rd s σ τις 14.00, η ο π ο ία , ό μ ω ς , δ ε ν κ α τ ά φ ε ρ ε ν α κ ε ρ δ ίσ ε ι έ δ α φ ο ς . Η κα τά σ τα σ η το π ρω ί τ η ς 2 6 η ς Ο κ τω ­ β ρ ίο υ ή τ α ν σ τ α θ ε ρ ή σ το ν ό τ ιο μ έ τω π ο α λ λ ά ε ις β ά ρ ο ς τ η ς «Folgore», η ο π ο ία ε ί ­ χ ε α π ο λ έσ ει π έ ν τ ε λ ό χ ο υ ς τη ς , ενώ οι εν α π ο μ ε ίν α ν τ ε ς ε ίχ α ν δ ύ ν α μ η π ε ρ ίπ ο υ 120 α ν δ ρ ώ ν ο κ α θ έ ν α ς . Η τ α ν φ α ν ε ρ ό ό τ ι δ ε ν θ α ά ν τ ε χ ε ά λ λ ε ς ε π ιθ έ σ ε ις τ ω ν Σ υ μ ­ μ ά χ ω ν , π α ρ ό λ ο τ ο « .. .ε ξ α ιρ ε τ ι κ ό η θ ικ ό τ ω ν α λ ε ξ ιπ τ ω τ ισ τ ώ ν » , ό π ω ς α ν α φ έ ρ ε ι τ ο δ ε λ τ ίο τ η ς α ν ω τ ά τ η ς δ ιο ίκ η σ η ς . Ο Ρ όμμ ε λ , ο ο π ο ίο ς ε ίχ ε ε π ισ τ ρ έ φ ε ι σ το μ έ τ ω ­ π ο μ ε τ ά α π ό ο λ ιγ ο ή μ ε ρ η ά δ ε ια σ τη Γ ε ρ ­ μ α ν ία , α π ο φ ά σ ισ ε ό τ ι τ ο ρ ή γ μ α π ο υ ε ί ­ χ α ν δ η μ ιο υ ρ γ ή σ ε ι ο ι Σ ύ μ μ α χ ο ι σ τ ο ν β ο ρ ­ ρά θ α έ π ρ ε π ε ν α κ α λ υ φ θ ε ί κ α ι γ ι ’ α υ τ ό μ ε τ έ φ ε ρ ε ό σ ε ς δ υ ν ά μ ε ις μ π ο ρ ο ύ σ ε απ ό τ ο ν ό τ ιο μ έ τ ω π ο . Η «Folgore» κ α ι η « B re s cia » θ α έ π ρ ε π ε ν α α ν τ ιμ ε τ ω π ίσ ο υ ν τ ι ς ε π ό μ ε ν ε ς ε π ιθ έ σ ε ις μ ό ν ε ς τ ο υ ς χ ω ­ ρ ίς ε φ ε δ ρ ε ί ε ς . Α π έ ν α ν τ ι τ ο υ ς ε ίχ α ν τ η ν 4 4 η Μ ε ρ α ρ χ ία Π ε ζ ικ ο ύ (Μ Π ) (η ο π ο ία ε ί ­ χ ε χ ά σ ε ι 700 ά ν δ ρ ε ς μ ε τ ι ς ε π ιθ έ σ ε ις τ η ς σ το Ν τ ε ϊρ ε λ Μ ο υ ν α σ ίμ π ), τ η ν 8 η Τ Θ Μ ε ­ ρ α ρ χ ία , τ η ν 1η Τ α ξια ρ χ ία τ ω ν Ε λ ε ύ θ ε ρ ω ν Γ ά λ λω ν κ α ι τ η ν 4 η Ε λ α φ ρ ά Τ Θ Τ α ξια ρ χ ία . Η 7 η Τ Θ Μ ε ρ α ρ χ ία , η ο π ο ία ε ίχ ε α π ο μ ε ίν ε ι μ ε 70 G rant, 2 7 C ru s a d e r κ α ι 50 S tu a rt κ α ι δ ε ν ε π ρ ό κ ε ιτ ο ν α χ ρ η σ ιμ ο π ο ιη θ ε ί ε ­

κ ε ί χ ω ρ ίς « σ η μ α ν τικ ά ο φ έ λ η » , ό π ω ς ε ίχ ε τ ο ν ίσ ε ι ο Μ ο ν τ γ κ ό μ ε ρ υ , μ ε τ α φ έ ρ θ η κ ε σ τ ο ν β ο ρ ρ ά , ε ν ώ τ ο ν ό τ ιο μ έ τ ω π ο π α ρ έ ­ μ εν ε α δρα νές. Τ η ν ε π ο μ έ ν η (27 Ο κ τ ω β ρ ίο υ ), ο ι Ιτ α ­ λ ο ί π ρ α γ μ α το π ο ίη σ α ν τ η ν τ ε λ ε υ τ α ί α α ­ ν τ ε π ίθ ε σ ή τ ο υ ς υ π ό τ ο ν λ ο χ α γ ό Β α λ έ τ ι, δ ιο ικ η τ ή τ ο υ 4 ο υ Λ ό χ ο υ , π α ρ ό τι ε ίχ ε τ ρ α υ μ α τ ισ τ ε ί τ έ σ σ ε ρ ις φ ο ρ έ ς . Σ τ η ν α ­ ν τ ε π ίθ ε σ η α υ τ ή ν κ α τ α λ ή φ θ η κ α ν ε δ ά φ η μ π ρ ο σ τά α π ό τ ο ν λ ό χ ο , τ α ο π ο ία , ό μ ω ς , α ν α κα τα λή φ θ η κ α ν από το υ ς Β ρ ετα ν ο ύ ς. Ο τ ο μ έ α ς α υ τ ό ς ε π ρ ό κ ε ιτ ο ν α α ν τ ιμ ε τ ω ­ π ίσ ει τ ι ς τ ε λ ε υ τ α ί ε ς ε π ιθ έ σ ε ις τ ω ν Σ υ μ ­ μ ά χ ω ν σ τ ο ν τ ο μ έ α τ η ς «Folgore». Τ η ν ί­ δ ια η μ έ ρ α δ υ ν ά μ ε ις τ ω ν Ε λ ε υ θ έ ρ ω ν Γάλ­ λ ω ν κ α ι έ ν α τ ά γ μ α τω ν Q u e e n ’s ε π ιτ έ θ η ­ κ α ν ε ν α ν τ ίο ν τ ο υ 1 0 ο υ Λ ό χ ο υ , ο ο π ο ίο ς τ ο υ ς α π ώ θ η σ ε μ ε ν μ ε τ η β ο ή θ ε ια π υ ρ ο ­ β ο λ ικ ο ύ , α λ λ ά μ ε β α ρ ιέ ς α π ώ λ ε ιε ς κ α ι μ ε τ ο ν θ ά ν α τ ο τ ο υ δ ιο ικ η τ ή τ ο υ λ ό χ ο υ , υπ ο λ ο χ α γ ο ύ Γ κ α σ τ ό ν ε Σ ιμ ό ν ι. Μ ε τ ά τ η ν ε ­ π ίθ ε σ η α υ τ ή ν , ο ι Σ ύ μ μ α χ ο ι α π ο μ α κ ρ ύ ν ­ θ η κ α ν σ τα 600 μ. α π ό τ ις θ έ σ ε ι ς τ ω ν α ­ λ ε ξ ιπ τ ω τ ισ τ ώ ν κ α ι π ε ρ ίμ ε ν α ν τ η ν ε ξ έ λ ι ­ ξ η τ ω ν ε π ιχ ε ιρ ή σ ε ω ν σ τ ο ν β ό ρ ε ιο τ ο μ έ α το υ μ ετώ π ο υ .

ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗ «SUPERCHARGE)), ΑΝΑΔΙΠΛΩΣΗ ΤΠΝ ΑΛΕΞΙΠΤΩΤΙΣΤΩΝ ΚΑΙ ΑΙΧΜΑΛΩΣΙΑ ΤΟΥΣ Την επ ό μ ενη εβ δ ο μά δα , οι Σύμμαχοι π ρ ο ε τ ο ιμ ά ζ ο ν τ α ν γ ια τ η ν τ ε λ ικ ή α ν α μ έ ­ τρ η σ η , α ν α δ ια ν έ μ ο ν τ α ς τ ις δ υ ν ά μ ε ις τ ο υ ς γ ια τ η ν ε π ιχ ε ίρ η σ η « S u p e rch a rg e ». Ο Ρ ό μ μ ε λ α κ ο λ ο υ θ ο ύ σ ε τ α κ τ ικ ή ά μ ε σ ω ν α ν τ ε π ιθ έ σ ε ω ν μ έ χ ρ ι τ ό τ ε , α λ λ ά έ κ ρ ιν ε ό τι έπ ρ επ ε να α ν τ ε π ιτ ε θ ε ί σ το ν β ο ρ ρ ά μ ε τ ι ς τ έ σ σ ε ρ ις μ ε ρ α ρ χ ίε ς τ ο υ (15η

Α ρ μα δ ιά νο ιξη ς ναρκοπ εδίω ν M a tild a Scorpion. Οι π ερ ισ τρ εφ ό μ εν ες α λυ σ ίδ ες το υ α να τίνα ζα ν τις νά ρ κες κ ινο ύ μ εν ες από έναν β ο η θ η τικ ό κ ινη τή ρ α 3 0 ίππων. Χ ρ η σ ιμ ο π ο ιή θ η κ α ν α ρ κ ε τέ ς φ ο ρ ές εν α ν τίο ν τω ν α λεξιπ τω τισ τώ ν , α λλά τις π ερ ισ σ ό τερ ες κ α τα σ τρ έφ ο ν τα ν από τη ν έν το νη χρ ήσ η ή και από τα π υρά το υ π υ ροβ ολικού, μ ε α π ο τέλ εσ μ α το τε λ ικ ό έρ γ ο να το α να λα μβ άνουν οι σ καπ ανείς (IW M Ε19019)

ΣΤ Ρ ΑΤ Ι ΩΤ Ι Κ Η Ι ΣΤΟΡΙ Α I 3 3

Μ Π α , 21 η Μ Π α , 90ή Ε λ α φ ρ ά κ α ι 164 Μ Π ) σ τις 27 Ο κ τ ω β ρ ίο υ , γ ια ν α α ν α τ ρ έ ψ ε ι τ α σ χ έ δ ια τ ω ν Σ υ μ μ ά χ ω ν . Η α ν τ ε π ίθ ε σ η α υ ­ τ ή , ό μ ω ς , α π έ τ υ χ ε σ τ ο υ ς σ κ ο π ο ύ ς τ η ς απ ο τ ε λ ώ ν τ α ς τ η ν τ ε λ ε υ τ α ία ε π ιθ ε τ ικ ή π ρ ω τ ο β ο υ λ ία τ ο υ Α ξο ν α . Η κ α τ ά σ τα σ η σ τ ο ν τ ο μ έ α τω ν α λ ε ξ ι ­ π τω τισ τώ ν ε ίχ ε γ ίν ε ι π ο λ ύ δ ύ σ κ ο λ η . Ο ι π ε ρ ισ σ ό τ ε ρ ο ι λ ό χ ο ι ε ίχ α ν α π ο μ ε ίν ε ι μ ε 10 ά ν δ ρ ε ς κ α ι ο α ν ε φ ο δ ια σ μ ό ς τ ο υ ς ή ­ τ α ν σ χ ε δ ό ν α ν ύ π α ρ κ τ ο ς , ε ν ώ δ ια κ ό π η κ ε τ η ν 1η Ν ο ε μ β ρ ίο υ . Ο ι Σ ύ μ μ α χ ο ι, α π ό τ η ν ά λλη , π ροσ π α θούσ α ν να α π ασ χολούν δ ια ρ κ ώ ς τ ο ν ό τ ιο μ έ τω π ο μ ε ε π ιδ ρ ο μ έ ς και ε μ φ α ν ή σ υ γ κέν τρ ω σ η δ υ ν ά μ εω ν , ε ν ώ ό λ ο ι γ ν ώ ρ ιζ α ν ό τ ι η κ ύ ρ ια π ρ ο σ π ά ­ θ ε ια ή τ α ν σ τ ο ν β ο ρ ρ ά . Ε τσ ι, τ ο β ρ ά δ υ τ η ς 2 9 η ς Ο κ τ ω β ρ ίο υ , ο Λ ό χ ο ς «La T ortu e» τ η ς 1 η ς Τ α ξια ρ χ ία ς τ ω ν Ε λ ε υ θ έ ­ ρ ω ν Γά λ λω ν ε π έ δ ρ α μ ε σ τ ο ν τ ο μ έ α τ ο υ 1 0 ο υ Λ ό χ ο υ , ο ο π ο ίο ς , ε ν ισ χ υ μ έ ν ο ς απ ό ά ν δ ρ ε ς ά λλω ν λόχω ν, α π έκ ρ ο υ σ ε μ ε ε υ ­ κ ο λ ία τ η ν ε π ιδ ρ ο μ ή α υ τ ή ν , ό π ω ς κ α ι τ ο ε π ό μ ε ν ο β ρ ά δ υ . Ε ν τω μ ε τ α ξ ύ , η 2 η Τα­ ξ ια ρ χ ία τω ν Ε λ ε υ θ έ ρ ω ν Γά λλω ν, η ο π ο ία

ε ίχ ε μ ε τ α κ ι ν η θ ε ί σ τα β ο ρ ε ιο α ν α τ ο λ ικ ά τ ω ν α λ ε ξ ιπ τ ω τ ισ τ ώ ν , π ρ ο ε τ ο ίμ α ζ ε τ ο 11 ο Τ ά γ μ α τ η ς (B a ta illo n de m a rch e ) τ η ν ύ ­ κ τ α 31 Ο κ τ ω β ρ ίο υ π ρ ο ς 1 Ν ο ε μ β ρ ίο υ γ ια ε π ίθ ε σ η μ ε β ο λ έ ς π υ ρ ο β ο λ ικ ο ύ , μ ε τ α κ ι­ ν ή σ ε ις π ε ρ ιπ ό λ ω ν κ α ι B ren c a rrie r. Ο ι Ιτ α ­ λ ο ί δ ε ν α ν η σ ύ χ η σ α ν ιδ ια ίτ ε ρ α , ε ν ώ η ε ­ π ίθ ε σ η δ ε ν π ρ α γ μ α τ ο π ο ιή θ η κ ε . Ο Ρ ό μ ­ μ ε λ α π ο φ ά σ ισ ε τ ε λ ικ ά , σ τ ις 2 Ν ο ε μ β ρ ί­ ο υ , να α ν α δ ιπ λ ω θ ο ύ ν ο ι ιτ α λ ο γ ε ρ μ α ν ικ έ ς δ υ ν ά μ ε ις σ τη γ ρ α μ μ ή Φ ο ύ κ α , ε π ε ιδ ή η υ π ε ρ ο χ ή τ η ς 8 η ς Σ τ ρ α τ ιά ς ή τ α ν π ια α ­ δ ια μ φ ισ β ή τ η τ η , ε ν ώ ο Α ξ ο ν α ς ε ίχ ε μ ε ίν ε ι μ ε 35 π ά ν τ σ ε ρ κ α ι τ ο έ ν α τ ρ ίτ ο τ ω ν π υ ­ ρ ο β ό λ ω ν τω ν 88 m m , ε ν ώ τ ο π ε ζ ικ ό ε ίχ ε α π ο λ έ σ ε ι τ ο μ ισ ό τ η ς δ ύ ν α μ ή ς τ ο υ . Ε π ί­ σ η ς , ο ι ιτ α λ ο γ ε ρ μ α ν ικ έ ς δ υ ν ά μ ε ις σ φ υ ρ ο κ ο π ο ύ ν το α ν ε λ έ η τα από τ ο ν α έρ α , ό ­ τ α ν δ ε ν ε π ιτ ίθ ε ν τ ο ο ι Σ ύ μ μ α χ ο ι. Τ ο ιτ α λ ι­ κ ό 10ο Σ Σ δ ια τ ά χ θ η κ ε σ τις 4 Ν ο ε μ β ρ ίο υ (16.00) ν α α ν α δ ιπ λ ω θ ε ί σ ε τ ρ ε ι ς ν υ κ τ ε ρ ι­ ν έ ς φ ά σ ε ις τω ν 2 5 χ λ μ . π ε ρ ίπ ο υ , ε π ε ιδ ή δ ε ν δ ι έ θ ε τ ε μ ε τ α φ ο ρ ικ ά μ έ σ α , γ ια ν α κατ α λ ή ξ ε ι σ τη γ ρ α μ μ ή Φ ο ύ κ α σ τις 7 Ν ο ε μ ­ β ρ ίο υ .

Α λ εξιπ τω τισ τές τη ς «Folgore» α ιχμ άλω τοι των Β ρ ετα ν ώ ν μ ε τ ά τη Μ ά χη το υ Ελ Αλαμέιν. Σ τ ις 8 Ν ο εμ β ρ ίο υ , 27 0 ο π λ ίτες και υ π α ξιω μ α τικ ο ί κα ι 32 α ξιω μ α τικ ο ί α ιχ μ α λ ω τίσ τη κ α ν , κ α θώ ς υποχωρούσαν.

Ο ι μ ο ν ά δ ε ς κ α ι ο ι σ χ η μ α τ ισ μ ο ί σ τα β ό ρ ε ια τ η ς «Folgore» χ ρ η σ ιμ ο π ο ίη σ α ν τ α λ ιγ ο σ τ ά μ ε τ α φ ο ρ ικ ά μ έσ α , α λ λ ά ο ι α λ ε ξ ι ­ π τ ω τ ισ τ έ ς ε γ κ α τ έ λ ε ιψ α ν τ ι ς θ έ σ ε ις τ ο υ ς , σ υ ν ο δ ε υ ό μ ε ν ο ι α π ό μ ία π υ ρ ο β ο ­ λ α ρ χ ία τ ω ν 88 m m , κ α τ α σ τ ρ έ φ ο ν τ α ς ό ,τ ι δ ε ν μ π ο ρ ο ύ σ α ν να μ ε τ α φ έ ρ ο υ ν μ α ζί τ ο υ ς (κ ά π ο ια π υ ρ ο β ό λ α τω ν 47 m m τ α

4713127

Γαλλικό α υ το κ ιν ο ύ μ εν ο π υροβόλο τω ν 75 m m (auto-canon d e 75 m m Conus). Α π ο τε λ ε ί κ α τα σ κ ευ ή το υ 1ου Σ υ ν τά γ μ α το ς Σπαχήδω ν του Μ α ρ ό κ ο υ , το οποίο δ ιέ & ε τ ε 12 από α υ τά . Το γα λλικό π υροβόλο 75 m m Μ 1897-83 το π ο & ετή & η κ ε σ το σ ύ σ τη μ α π ερ ισ τρ ο φ ή ς π υργίσκου ιτα λ ικ ο ύ ά ρ μ α το ς Μ 13 και α υ τό σε φ ο ρ τη γ ό C M P (Ford F60L ή C h ev ro let 60 L). Το πρωί τη ς 24ης Ο κτω β ρ ίου κάπ οια από α υ τά κ α τά φ ερ α ν να α νακόψ ουν τη ν επ έλα σ η των γερμανικώ ν Sd.Kfz. 22 2 τη ς 33ης Ε π ιλαρχίας Α ναγνώ ρισης.

3 4 I ΣΤ Ρ ΑΤ Ι ΩΤ Ι Κ Η Ι ΣΤΟΡΙ Α

Σ τρ α τό π ε δ ο Ελ Τάχα, Α ίγ υ π το ς , 10 Α υ γ ο ύ σ το υ 1942, 1η Ταξιαρχία των Ε λ ε υ θ έρ ω ν Γάλλων. Ο τα ξία ρ χ ο ς Ν τ ε Γκωλ π α ρ α σ η μ ο φ ο ρ εί μ ε το ν Σ τα υ ρ ό τη ς Α π ελ ευ θ έρ ω σ η ς το υ ς (από α ρ ισ τερ ά ): σ τρ α τη γ ό Κ ενίγ κ, α ν τ/σ υ ν τα γ μ α τά ρ χ η Α μ ιλα κβ άρ ι, λο χαγό ν τε Σ ερ ίν, α νθυπ ολοχα γό Σ α ρ τέ ν (τη ς 13ης Η μ ιτα ξια ρ χ ία ς τη ς Λ εγ εώ ν α ς τω ν Ξένω ν D em i-brigad e d e leg io n etrangere-) και τον σ τρ α τιω τικ ό ιε ρ έ α Φινέ (το υ 1ου Τά γμ α τος Π εζο ν α υ τώ ν -B ataillon d ’in fa n te rie de m arine). Ο Α μ ιλα κβ ά ρ ι, Γεω ργια νός σ τη ν κ α τα γ ω γ ή , θ α τρ α υ μ α τιζ ό τα ν θ α ν ά σ ιμ α κ α τά τη ν επ ίθ εσ η των Γάλλων σ το ν νό τιο το μ έ α των Ιτα λώ ν αλεξιπ τω τισ τώ ν.

μ ε τ έ φ ε ρ α ν μ ε τ α τ ρ ία κ α ι μ ο ν α δ ικ ά φ ο ρ ­ τ η γ ά π ο υ τ ο υ ς δ ια τ έ θ η κ α ν ) . Ο ι Σ ύ μ μ α χ ο ι κ α τ ά φ ε ρ α ν , τ ε λ ικ ά , να κ α τ α λ ά β ο υ ν α ν α ί­ μ α κ τ α τ ο υ ς τ ο μ ε ί ς τ η ς «F olgore», ε ν ώ τ μ ή μ α τ α τ ο υ 1ο υ Σ υ ν τ ά γ μ α τ ο ς Σ π α χ ή δω ν το υ Μ α ρ όκου π α ρ α κο λο υ θ ο ύ σ α ν τ η ν κ ίν η σ ή τ ο υ ς . Το π ρ ω ί τ η ς 5 η ς Ν ο ε μ ­ β ρ ίο υ τ ο υ ς ε π ιτ έ θ η κ α ν τ ε θ ω ρ α κ ισ μ έ ν α ο χ ή μ α τ α κ α ι π ε ζ ικ ό (π ιθ α ν ώ ς ο ι Γ ά λ λο ι σ π α χ ή δ ε ς μ ε β ρ ε τ α ν ικ ά τ ε θ ω ρ α κ ισ μ έ ν α τ η ς 4 4 η ς Μ ε ρ α ρ χ ία ς ), κ α τ α σ τ ρ έ φ ο ν τ α ς έ ξ ι από τα π υ ρ ο β ό λ α τ ο υ ς κα θ ώ ς και ένα φ ο ρ τ η γ ό . Τ η ν ε π ο μ έ ν η , ο ι α λ ε ξ ιπ τ ω τ ι­ σ τ έ ς (270 ο π λ ίτ ε ς κα ι υ π α ξ ιω μ α τ ικ ο ί κ α ι 32 α ξ ιω μ α τ ικ ο ί) α ιχ μ α λ ω τ ίσ τ η κ α ν σ τις 15.30 α π ό τ μ ή μ α τ α τ η ς β ρ ε τ α ν ικ ή ς 4 4 η ς Μ ε ρ α ρ χ ία ς τ α ο π ο ία τ ο υ ς κ α τα δ ίω κ α ν . Ε ίν α ι α ξ ιο σ η μ ε ίω τ ο ό τ ι τ η σ τ ιγ μ ή τ η ς τ ε ­ λ ε υ τ α ία ς σ υ μ π λ ο κ ή ς μ ε τ ο υ ς Β ρ ε τ α ν ο ύ ς τ α λ ιγ ο σ τ ά π υ ρ ο β ό λ α τ ο υ ς δ ι έ θ ε τ α ν ε ­ π τά β λ ή μ α τ α τ ο κ α θ έ ν α . Ο σ ο ι κ α τ ά φ ε ­ ρ α ν ν α δ ια φ ύ γ ο υ ν , σ χ η μ ά τ ισ α ν τ ο 285 Τ ά γ μ α «F olgore», τ ο ο π ο ίο π ο λ έ μ η σ ε γ ια τ ε λ ε υ τ α ία φ ο ρ ά σ το Τ α κ ρ ο ύ ν α τ η ς Τ υ ν η ­ σ ία ς, τ ο 1943, ό π ο υ κ α ι ε ξ ο ν τ ώ θ η κ ε . Σ ε π έ ν τε η μ έ ρ ε ς σ κ λη ρ ώ ν μαχώ ν, ο ι α λ ε ξ ι­ π τ ω τ ισ τ έ ς ε ίχ α ν 39 α ξ ιω μ α τ ικ ο ύ ς , 560 υπ α ξ ιω μ α τ ικ ο ύ ς κα ι ο π λ ίτ ε ς τ ρ α υ μ α τ ί ε ς κ α ι ν ε κ ρ ο ύ ς , ε ν ώ α π ώ λ ε σ α ν 20 π υ ρ ο β ό ­ λ α τω ν 47 m m . Α π ό τ ο υ ς 16 α ξ ιω μ α τ ικ ο ύ ς δ ιο ι κ η τ έ ς τ ω ν λ ό χ ω ν κ α ι τ α γ μ ά τ ω ν υ ­ π ή ρ χ α ν 15 α π ώ λ ε ιε ς (10 ν ε κ ρ ο ί κ α ι π έ ν τ ε τ ρ α υ μ α τ ίε ς ) . Ο ι Ιτ α λ ο ί α λ ε ξ ιπ τ ω τ ισ τ έ ς α π έ δ ε ιξ α ν τ η ν α ξ ία τ ο υ ς σ τις δ ύ ο ε β δ ο μ ά δ ε ς τω ν μαχώ ν. Ο σ τ ρ α τ η γ ό ς Χ ιο ύ τ ζ ( δ ιο ικ η τ ή ς τ η ς 4 4 η ς Μ ε ρ α ρ χ ία ς ) ε ίπ ε γ ια α υ τ ο ύ ς : « Ω ς σ τ ρ α τ ιώ τ η ς σ τη μ α κ ρ ά μ ο υ ζω ή π ο ­ τ έ δ ε ν σ υ ν ά ν τη σ α σ τ ρ α τ ιώ τ ε ς σ α ν α υ ­ τ ο ύ ς τ η ς "F olgore"», ε ν ώ τ ο B B C α ν έ φ ε ρ ε σ ε ε κ π ο μ π ή τ ο υ τ η ς 1 1 η ς Ν ο ε μ β ρ ίο υ : « Ο ,τι ε ίχ ε α π ο μ ε ίν ε ι α π ό τ η Μ ε ρ α ρ χ ία "Folgore" α μ ύ ν θ η κ ε τω ν θ έ σ ε ώ ν τ ο υ ξ ε π ε ρ ν ώ ν τ α ς τ ι ς α ν θ ρ ώ π ιν ε ς δ υ ν α τ ό τ η τ ε ς τ ο υ » . EU

S )

I \

I

ί ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ (1) Μ ικ ρ ο φ ίλ μ NARA Τ78 R oll 406, KRIEG SGLIEDERUNG DES FELDHEERES, STAND: 15 OKTOBER 1942. (2) C o m itato p e r la «S to ria d e ll’A rtiglieria Ita lian a»: STORIA DELLA ARTIGLIERIA ITALIANA PARTE V (DAL 1920 AL 1945) VOL. X V I (L ’ARTIGLIERIA ITALIANA NELLE O P E R A ZIO N IB E LLIC H E : DAL 1920 AL 1945), B iblioteca d ’A rtig lie ria e Genio, Rom a, 1955. (3) A lex Fulgusto: LA D IV IS IO N E FO LG ORE DANS LES COMBATS D ’EL ALA M EIN , B a ta ille s 12, D ec em b re 2005. (4) H a rry H insley (et. al.): B R ITIS H INTELLIGENCE IN THE SEC O ND W ORLD WAR-VOLUME 2 ITS INFLUENCE O N STRATEGY A N D OPERATIONS, H M S O , London, 1981. (5) R enato M igliavacca: G LIA R TIG LIE R I DELLA « FO LG O R E» NEL COM BATTIM ENTO D l NA Q B RALA (A LA M EIN ) (24 O TTO BRE 1942), M e m o rie S toriche M ilitary , 1979. (6) M a rio M o n tan a ri: LE O P E R A ZIO N I IN AFRICA SETTEN TR IO N A LE VOL. Ill EL ALA M EIN (G EN N A IO -VO VEM B R E 1942), S ta to M aggio re d e ll’E sercito -U tficio Storico, Rom a, 1993. (7) M a rio M o n ta n a ri: THE THREE BATTLES O F EL A LA M EIN (JU N E-N O VEM B ER 1942), S tato M a g g io re d e ll’E sercito -U fficio Storico, Rom a, 2007. (8) M a jo r-G en e ral I.S.O. P la yfair-B rig a d ier C.J.C. M o lo n y (et. al.): H ISTO R Y O F THE SEC O N D W ORLD WAR-THE M ED ITERR A N EA N A N D M IDD LE EAST VOLUME III (SEPTEM BER 1941 TO SEPTEM BER 1942) B R IT IS H FO RTUNES REACH THEIR LOW EST E B B -V O L U M E IV THE D ESTR U CTIO N O F THE A X IS FORCES IN AFRICA, H M SO , London, 1960/1966. (9) S ilvio S accarelli: NO TE E C O N S ID E R A ZIO N I DELLA BATTAGLIA D I EL A LA M EIN , S tudi S torico-M U itari, 1985. (10) S ta to M aggio re d e ll’E sercito-U fficio Storico: D IA R IO STO R IC O DEL C O M A N D O SU PR EM O VOLUME VIII (1.9.1942-31.12.1942) ΤΟ Μ Ο I (D IA R IO )-TO M O II (ALLEGATI), S tato M a g g io re dell’E sercito-U fficio Storico, Rom a, 1999. (11) Filippo S tefa n i: LA STORIA DELLA DOTTRINA E DEGLI O RD IN A M E NT! D ELL’ESERCITO ITALIANO VOLUME II ΤΟ Μ Ο 2o LA 2 a GUERRA M O N D IA LE (1940-1943), S ta to M a g g io re dell’Esercito -U fficio Storico, Rom a, 1985. (12) J e a n -N o e l Vincent: LES FO RCES FRANC A ISES DANS LE LUTTE C O N TR E L A X E EN A FR IQ UE-LES FO RCES FRANC A ISES LIBRES EN A FR IQ U E 1940-1943, S e rv ic e H istorique d e I’A rm ee d e Terre, C h ateau de Vincennes, 1983. (13) R o n ald Walker: THE O FFICIAL HISTO R Y O F N EW ZEA LA N D IN THE SEC O N D WORLD WAR 1939-1945-A LA M HALFA A N D EL A LA M EIN , H isto rical Publications B ranch, W ellington, 1967 (α ν α κ τή θ η κ ε σ το h ttp ://w w w .n zetc.o rg /tm /s ch o larly /tei-W H 2A la m .h tm l σ τις 11-08-2006).

ΣΤ Ρ ΑΤ Ι ΩΤ Ι Κ Η U T O P I A I 3 5

ΠΑΑΑΙΟΛΟΓΟΣ ΚΑΙ Η ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ ΠΡΟΣΠΑΘΕΙΑ ΑΝΑΣΥΝΤΑΙΗΣ ΙΟΥ ΜΕΣΑΙϋΝΙΚΟΥ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΥ ΚΟΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ Β. ΠΑΠΑΑΗΜΗΤΡΙΟΥ

1427-1446

Στην παραδοοιακή, ύσιατη γραμμή άμυνας ίων Ελλήνων, οιον Ισθμό me Κορίνθου, παρά ίο αθένος που επέδειξαν οι υπερααπιοτές io u c υπό ιον δεοπόιη Κωνσταντίνο, ία ιυηλά τείχη του Εξαμιλίου δεν άντεξαν και υπέκυιμαν οια πυροβόλα ίων Οθωμανών. Μαζί τους χάθηκε και η τελευταία ευκαιρία αναζωογόνησης των εθνικών δυνάμεων και αποτρυγάς της κατάκιηοης.

k

3 6 1ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ

Λ-

Σ ύ γ χ ρ ο ν η άποψ η τω ν ερ ειπ ίω ν το υ Μ υ σ τρ ά .

ν η α ρ χ ή τ ο υ 11ο υ α ιώ ν α ή τ α ν η ε π ο χ ή κ α τ ά τ η ν ο π ο ία η Β υ ζ α ν τ ιν ή Α υ τ ο κ ρ α τ ο ρ ία (τ ο α ν α τ ο λ ικ ό χ ρ ισ τ ια ν ικ ό κ ρ ά τ ο ς ) έ φ τ α σ ε σ ε μ ε γ ά λ η α κ μ ή , η σ υ ν έ χ ε ια , τ ό σ ο κ α ­ τ ά τ ο ν ίδ ιο α ιώ ν α ό σ ο κ α ι κ α τ ά τ ο υ ς ε π ό μ ε ν ο υ ς (12ο κ α ι 13ο), ή τ α ν η ε π ο χ ή τ η ς π α ρ α κ μ ή ς κ α ι τ ο υ έ ν τ ο ν ο υ π ρ ο β λ η μ α τ ισ μ ο ύ . Ο ι σ υ ν θ ή κ ε ς , β έ β α ια , ε ίχ α ν α λ λ ά ξ ε ι σ η μ α ν τ ι­ κά, κ α θ ώ ς ο ι ε μ π ο ρ ικ έ ς δ ρ α σ τ η ρ ιό τ η τ ε ς τ ω ν ιτ α λ ικ ώ ν π ό λ ε ω ν σ τις α γ ο ρ έ ς , σ τις ο π ο ίε ς π ρ ιν κ υ ρ ια ρ χ ο ύ σ α ν ε ξ ο λ ο κ λ ή ρ ο υ ο ι Ε λ λ η ν ε ς , ε ίχ α ν π ε ρ ιο ρ ίσ ε ι κ α τ ά π ο λ ύ τ ο ν κ ύ κ λ ο τω ν ο ικ ο ν ο μ ι­ κώ ν σ υ ν α λ λ α γ ώ ν τ η ς α υ τ ο κ ρ α τ ο ρ ία ς . Μ ια α ν τ ίσ τ ο ιχ η π ο ρ ε ία ε ­ π ιδ ε ίν ω σ η ς α κ ο λ ο ύ θ η σ ε κ α ι ο τ ο μ έ α ς τ η ς γ ε ω ρ γ ικ ή ς ο ικ ο ν ο ­ μ ία ς , α φ ο ύ ο ι π ο λ λ ο ί ε λ ε ύ θ ε ρ ο ι μ ικ ρ ο κ α λ λ ιε ρ γ η τ έ ς , π ο υ απ οτ ε λ ο ύ σ α ν τ η ρ α χ ο κ ο κ α λ ιά τ ο υ κ ρ ά τ ο υ ς , έ χ α σ α ν τ η ν π ρ ο σ τα σ ία τω ν ε υ ν ο ϊκ ώ ν ν ό μ ω ν π ο υ ε ίχ α ν π α λ α ιό τ ε ρ α θ ε σ π ισ τ ε ί κα ι, μ ε τ η σ ε ιρ ά τ ο υ ς , σ υ μ π ιέ σ τ η κ α ν π ρ ο ς ό φ ε λ ο ς τ ω ν ισ χ υ ρ ώ ν π λ ο υ σ ίω ν

Α

ο ικ ο γ ε ν ε ιώ ν π ο υ κ α τ ε ίχ α ν σ η μ α ν τ ικ ά κ τ ή μ α τ α . Μ ε τ ά τ ο ν π ο λ ε ­ μ ισ τή - α υ τ ο κ ρ ά τ ο ρ α Β α σ ίλ ε ιο Β ’ (976-1025), π ο υ ε ίχ ε ξ ε χ ω ρ ίσ ε ι α π ό ό λ ο υ ς τ ο υ ς π ρ ο κ α τ ό χ ο υ ς τ ο υ γ ια τ η σ τ ή ρ ιξ η κ α ι τ η ν π ρ ο ­ σ τα σ ία π ο υ ε π έ δ ε ιξ ε π ρ ο ς τ η ν κ ο ιν ω ν ικ ή τ ά ξ η τ ω ν ε λ ε ύ θ ε ρ ω ν α γ ρ ο τ ώ ν - π ο λ ε μ ισ τώ ν , ό λ ο ι ο ι ε π ό μ ε ν ο ι α υ τ ο κ ρ ά τ ο ρ ε ς , μ ε κ ο ­ ν τ ό φ θ α λ μ η ο π τ ικ ή , β α σ ίσ τ η κ α ν μ ό ν ο σ τ η ν υ π ο σ τ ή ρ ιξ η τ η ς τ ά ­ ξ η ς τ ο υ ς , δ η λ α δ ή σ τ η ν α ρ ισ τ ο κ ρ α τ ία τ η ς Κ ω ν σ τα ν τ ιν ο ύ π ο λ η ς κ α ι α δ ια φ ό ρ η σ α ν γ ια τ η ν α π ο δ υ ν ά μ ω σ η τ ω ν α γ ρ ο τ ώ ν υ π η κ ό ω ν το υ ς , που επ ερ χ ό τα ν μ ε γ ο ρ γ ο ύ ς ρ υ θ μ ο ύ ς. Α υ τ ή η δ υ σ μ ε ν ή ς ε ξ έ λ ι ξ η σ η μ ε ιω ν ό τ α ν ε ξ α ιτ ία ς τ ω ν π α ρ α ­ γ ό ν τ ω ν π ο υ π ρ ο α ν α φ έ ρ θ η κ α ν κ α ι ο ι ο π ο ίο ι λ ε ιτ ο υ ρ γ ο ύ σ α ν π α ­ ρ ά λ λ η λ α κα ι σ ω ρ ε υ τικ ά . Τ α υ τό χ ρ ο ν α , η γ ε ν ι κ ό τ ε ρ η π τώ σ η τω ν ε μ π ο ρ ικ ώ ν σ υ ν α λ λ α γ ώ ν τ ο υ κ ρ ά τ ο υ ς , μ έ ρ ο ς τ ω ν ο π ο ίω ν α ν α ­ λ ά μ β α ν α ν έ μ π ο ρ ο ι α π ό τ ις ιτ α λ ικ έ ς π ό λ ε ις , ο δ η γ ο ύ σ ε σ τη μ ε ί­ ω σ η τ η ς ε ρ γ α σ ία ς τ ω ν β ιο τ ε χ ν ικ ώ ν ε ρ γ α σ τ η ρ ίω ν π ο λ λ ώ ν π ό λ ε -

ΣΤΡΑΤΙΒΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ I 3 7

Ο θω μ ανός σπαχής τη ν επ οχή τω ν κ α τα κ τή σ εω ν (Α θήνα, Γ ΐν ν ά δ ε ιο ς Β ιβ λ ιο θ ή κ η ).

ω ν τ η ς α υ τ ο κ ρ α τ ο ρ ία ς , σ τη δ ιε ύ ρ υ ν σ η τ η ς φ τ ώ χ ε ια ς κα ι, ε ν τ έ λ ε ι, σ τ η ν α π ο δ υ ν ά μ ω σ η τω ν ε λ ε ύ θ ε ρ ω ν μ ικ ρ ο κ α λ λ ιε ρ γ η τ ώ ν , π ο υ δ υ σ κ ο λ ε ύ ο ν τ α ν να π ο υ λ ή σ ο υ ν τ α π ρ ο ϊό ν τ α τ ο υ ς σ ε μια δ ια ρ κ ώ ς σ υ ρ ρ ικ ν ο ύ μ ε ν η α γ ο ρ ά . Ο ι τ ε λ ε υ τ α ίο ι , μ ά λ ισ τα , π λ ή τ ­ τ ο ν τ α ν κα ι α π ό τ η ν ά δ ικ η φ ο ρ ο λ ο γ ία (ιδ ίω ς μ ε τ ά τ ο 1028), ό π ω ς κ α ι α π ό τ ι ς λ η σ τ ρ ικ έ ς ε π ιδ ρ ο μ έ ς δ ια φ ό ρ ω ν ν έ ω ν ε χ θ ρ ώ ν (σ τη ν Α ν α το λ ή τ ω ν Σ ε λ τ ζ ο ύ κ ω ν Τ ο ύ ρ κ ω ν κ α ι σ τα Β α λ κ ά ν ια τ ω ν Σ έ ρ 6 ω ν κα ι, π ρ ο π ά ν τω ν , τ ω ν Ν ο ρ μ α ν δ ώ ν ). Ο ι π α ρ ά γ ο ν τ ε ς α υ τ ο ί, σ ε σ υ ν δ υ α σ μ ό μ ε τ η ν α δ ια φ ο ρ ία π ο υ ε π έ δ ε ιξ ε τ ο κ ε ν τ ρ ικ ό κ ρ ά τ ο ς γ ια τ ι ς π α ρ α γ ω γ ικ έ ς ο ικ ο ν ο μ ικ έ ς δ ρ α σ τ η ρ ιό τ η τ ε ς , ο δ ή ­ γ η σ α ν σ τ ο ν μ α ρ α σ μ ό τ ό σ ο τ ω ν ε μ π ό ρ ω ν τω ν π ό λ ε ω ν ό σ ο κ α ι τω ν μ ικ ρ ο κ α λ λ ιε ρ γ η τ ώ ν τ η ς υ π α ίθ ρ ο υ . Ο ι μ ε τ α β ο λ έ ς α υ τ έ ς π ο υ σ η μ ε ιώ θ η κ α ν σ τ η ν ο ικ ο ν ο μ ία τ η ς α υ τ ο κ ρ α τ ο ρ ία ς κ α τ ά τ ο υ ς δ ύ ο ε κ ε ί ν ο υ ς α ιώ ν ε ς (11 ο ς -1 3 ο ς ), ό ­ π ω ς ή τ α ν α ν α μ ε ν ό μ ε ν ο , ε π έ φ ε ρ α ν σ ύ ν τ ο μ α μ ια σ ε ιρ ά α π ό κ ο ι­ ν ω ν ικ έ ς α λ λ α γ έ ς . Π ιο σ υ γ κ ε κ ρ ιμ έ ν α , ο ι π λ ο ύ σ ιο ι έ γ ιν α ν π λ ο υ ­ σ ιό τ ε ρ ο ι κα ι ο ι φ τω χ ο ί φ τ ω χ ό τ ε ρ ο ι, μ ε σ υ ν έ π ε ια τ η δ ιά ρ ρ η ξ η τ η ς κ ο ιν ω ν ικ ή ς σ υ ν ο χ ή ς . Μ ά λ ισ τα , ο ι φ τ ω χ ο ί α γ ρ ό τ ε ς , π ο υ κ α ­ τ ά τ ο π α ρ ε λ θ ό ν ε π ά ν δ ρ ω ν α ν τ ι ς ε π α ρ χ ια κ έ ς φ ρ ο υ ρ έ ς κ α ι τ α τ ά γ μ α τ α τ ω ν θ ε μ ά τ ω ν , τ ώ ρ α π ο υ ε ίχ α ν χ ά σ ε ι τ α κ τ ή μ α τ ά τ ο υ ς κ α ι σ υ σ σ ω ρ ε ύ ο ν τα ν σ τ ις π ό λ ε ις , α π έ φ ε υ γ α ν τ η σ τ ρ α τ ιω τ ικ ή Ο ηρω ικός δ εσ π ό τη ς Κ ω νσ τα ντίνος Π α λ α ιο λό γ ο ς ως α ιιτο κ ρ ό το ρ α ς Κ ω νσταντίνος ΙΑ ’ (Μ ο δ ένα , Β ιβ λ ιο θ ή κ η Estense).

3 8 1ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ

θ η τ ε ία , α φ ο ύ δ ε ν ε ίχ α ν π λ έ ο ν τ ι ν α υ π ερ α σ π ισ το ύ ν . Ο α υ τ ο κ ρ ά τ ο ρ α ς , γ ια ν α α ν τ ιμ ε τ ω π ίσ ε ι α υ τ ό τ ο π ρ ό β λ η μ α , ο λ ο έ ν α κα ι π ε ρ ισ σ ό τ ε ρ ο α ν τ ικ α θ ισ τ ο ύ σ ε τ α ε θ ν ικ ά σ τ ρ α τ ε ύ μ α τ α μ ε μ ι­ σ θ ο φ ο ρ ικ ά , τ ω ν ο π ο ίω ν ό μ ω ς η π ίσ τη κ α ι η α π ό δ ο σ η ε ξ α ρ τ ά τ ο α π ό τ ι ς δ υ ν α τ ό τ η τ ε ς π λ η ρ ω μ ή ς , ο ι ο π ο ίε ς μ ε τ η σ ε ιρ ά τ ο υ ς ο ­ λ ο έ ν α κ α ι π ε ρ ιο ρ ίζ ο ν τ α ν , κ α θ ό σ ο ν π ε ρ ιο ρ ιζ ό τ α ν η κ α τ α β ο λ ή τ ω ν φ ό ρ ω ν , ά ρ α κ α ι τ α έ σ ο δ α τω ν κ ρ α τ ικ ώ ν τα μ ε ίω ν . Σ τ α μ έ σ α τ ο υ 1 1 ο υ α ιώ ν α μ ε τ α β λ ή θ η κ ε κ α ι η π ο λ ιτ ικ ή σ υ ­ γ κ ρ ό τ η σ η τ η ς α υ τ ο κ ρ α τ ο ρ ία ς . Σ τ η θ έ σ η τ ο υ α υ τ ο κ ρ ά τ ο ρ α α ­ ν ε ρ χ ό τ α ν ο ε κ λ ε κ τ ό ς τ ω ν μ ε γ ά λ ω ν ο ικ ο γ ε ν ε ιώ ν τ η ς π ρ ω τ ε ύ ο υ ­ σ α ς, ο ο π ο ίο ς , α ν ά λ ο γ α μ ε τ ις ικ α ν ό τ η τ ε ς κ α ι τ η ν ε π ιρ ρ ο ή τ ο υ , μ π ο ρ ο ύ σ ε να κ ιν η τ ο π ο ιε ί κ ά π ο ιε ς α π ό τ ι ς ο ικ ο γ έ ν ε ιε ς α υ τ έ ς κα ι να κ ρ α τ ά α δ ρ α ν ε ίς ό σ ε ς ή τ α ν ε χ θ ρ ικ ά π ρ ο σ κ ε ίμ ε ν ε ς π ρ ο ς α υ τ ό ν , ώ σ τ ε ν α α π ο φ ε ύ γ ε ι τ η δ ιά π ρ α ξη σ υ ν ω μ ο σ ιώ ν ε ν α ν τ ίο ν τ ο υ . Ε χ ο ν τ α ς , ε ξ ά λ λ ο υ , σ το π λ ε υ ρ ό τ ο υ τ ο υ ς ισ χ υ ρ ο ύ ς ά ρ χ ο ­ ν τ ε ς κ α ι ε ν ισ χ υ μ έ ν ο ς μ ε τ η χ ρ η μ α τ ο δ ό τ η σ ή τ ο υ ς , ε ξ ό π λ ιζ ε τ ο ­ π ικ ά σ τ ρ α τ ε ύ μ α τ α (α γ ύ μ ν α σ τα σ υ ν ή θ ω ς ) κ α ι μ ίσ θ ω ν ε μ ισ θ ο ­ φ ό ρ ο υ ς , σ τ ο υ ς ο π ο ίο υ ς κ α ι β α σ ιζ ό τ α ν γ ια τ η ν ε π ιτ υ χ ή έ κ β α σ η κ ά θ ε ε κ σ τ ρ α τ ε ία ς . Αν ο α υ τ ο κ ρ ά τ ο ρ α ς ή τ α ν ικ α ν ό ς κ α ι δ ρ α ­ σ τ ή ρ ιο ς (ό π ω ς ή τ α ν ο ι τ ρ ε ις π ρ ώ τ ο ι τ η ς ο ικ ο γ έ ν ε ια ς τω ν Κ ομ ν η ν ώ ν , ο Α λ έ ξ ιο ς Α ', ο Ιω ά ν ν η ς Β ' κ α ι ο Μ α ν ο υ ή λ Α ’), α υ τ έ ς ο ι ε ν έ ρ γ ε ιε ς γ ίν ο ν τ α ν μ ε σ χ ε τ ικ ή ε π ιτ υ χ ία κ α ι α π έ δ ιδ α ν θ ε τ ικ ά α ­ π ο τ ε λ έ σ μ α τ α . Ο τα ν , ό μ ω ς , ο α υ τ ο κ ρ ά τ ο ρ α ς δ ε ν ή τ α ν ιδ ια ίτ ε ρ α ικ α ν ό ς ή , α κ ό μ α χ ε ιρ ό τ ε ρ α , ό τ α ν ή τ α ν π ρ ό σ ω π ο μ έ τ ρ ιω ν δ υ ν α ­ τ ο τ ή τ ω ν , τ ό τ ε ο ι α π ο τ υ χ ίε ς δ ια δ έ χ ο ν τ α ν η μ ια τ η ν ά λ λ η . Σ τη χ ε ιρ ισ τ ή , μ ά λ ισ τ α , π ε ρ ίπ τω σ η π ο υ ο η γ έ τ η ς τ ο υ κ ρ ά τ ο υ ς π ρ ο ­ τ ιμ ο ύ σ ε ν α σ υ μ π ρ ά ξ ε ι μ ε ε χ θ ρ ο ύ ς , π ρ ο κ ε ιμ έ ν ο υ ν α δ ια σ φ α λ ί­ σ ε ι τ η ν π α ρ α μ ο ν ή τ ο υ σ τ ο ν θ ρ ό ν ο (π ερ ίπ τω σ η τ ο υ Α λ έ ξ ιο υ Δ ’ Α γ γ έ λ ο υ ), τ ό τ ε η κ α τ α σ τ ρ ο φ ή ή τ α ν α ν α π ό φ ε υ κ τ η . Π ρ ά γ μ α τι, σ τις 13 Α π ρ ιλ ίο υ 1204, ο ι Δ υ τ ικ ο ί τ υ χ ο δ ιώ κ τ ε ς , Β ε ν ε τ ο ί κ α ι Γάλ­ λ ο ι, κ α τ έ λ α β α ν τ η ν Κ ω ν σ τα ν τιν ο ύ π ο λ η κα ι, π έ ρ α ν τ ω ν φ ό ν ω ν κ α ι τω ν κ α κ ο π ο ιή σ ε ω ν π ο υ δ ιέ π ρ α ξ α ν ε π ί τ ο υ π λ η θ υ σ μ ο ύ , λ ε ­ η λ ά τ η σ α ν α ν ε π α ν ό ρ θ ω τ α ο λ ό κ λ η ρ ο τ ο ν π ο λ ιτ ισ μ ικ ό π λ ο ύ τ ο τη ς Π όλης. Το α ν α τ ο λ ικ ό χ ρ ισ τ ια ν ικ ό κ ρ ά τ ο ς , π ά ν τω ς , κ α τ ά φ ε ρ ε να δ ια σ ω θ ε ί κ α ι ν α α ν α σ υ ν τ α χ θ ε ί σ τη Μ ικ ρ ά Α σ ία, μ ε έ δ ρ α τ η ν π ό λ η τ η ς Ν ίκ α ια ς (σ ή μ ε ρ α Ισ ν ίκ δ ίπ λ α σ τη λ ίμ ν η Α σ κ α ν ία ). Χ ά-

ρη σ τ η ν ιδ ια ίτ ε ρ α σ ώ φ ρ ο ν α π ο λ ιτ ικ ή ο ρ ισ μ έ ν ω ν η γ ε τ ώ ν τ η ς ο ι­ κ ο γ έ ν ε ια ς τ ω ν Λ α σ κ ά ρ ε ω ν , ο ι ο π ο ίο ι σ τ ή ρ ιξ α ν κ α ι π ά λ ι τ ο υ ς ε ­ λ ε ύ θ ε ρ ο υ ς μ ικ ρ ο κ α λ λ ιε ρ γ η τ έ ς , η ο ικ ο ν ο μ ία α ν α π τ ύ χ θ η κ ε , ο κ ο ιν ω ν ικ ό ς ισ τό ς σ υ γ κ ο λ λ ή θ η κ ε , η π ο λ ιτ ικ ή ε ξ ο υ σ ία (τ ο υ α υ τ ο κ ρ ά τ ο ρ α ) ισ χ υ ρ ο π ο ιή θ η κ ε κ α ι ο σ τ ρ α τ ό ς ( ε θ ν ικ ό ς μ ε ν α λ λ ά μ α ζί μ ε δ ιά φ ο ρ α μ ισ θ ο φ ο ρ ικ ά τ μ ή μ α τ α ) α π έ κ τ η σ ε π ά λ ι η θ ικ ό κα ι α π ο τ ε λ ε σ μ α τ ικ ό τ η τ α . Σ τ η ν κ ο ρ ύ φ ω σ η τ η ς α ν α ν ε ω τ ικ ή ς α υ ­ τ ή ς δ ια δ ρ ο μ ή ς , τ ο έ τ ο ς 1261, έ χ ο ν τ α ς ε ν ισ χ υ θ ε ί κ α ι α υ τ ο ί απ ό τη γ ε ν ικ ή α ν ά τα σ η , ο ι ισ χ υ ρ ο ί γ α ιο κ τ ή μ ο ν ε ς ε π α ν ή λ θ α ν π ρ α ξι­ κ ο π η μ α τικ ά σ τ η ν ε ξο υ σ ία , σ τ έ φ ο ν τ α ς ω ς α υ τ ο κ ρ ά τ ο ρ α τ ο ν ε κ ­ π ρ ό σ ω π ό τ ο υ ς Μ ιχ α ή λ Π α λ α ιο λ ό γ ο , α ν τ ί τ ο υ α ν ή λ ικ ο υ ν ό μ ιμ ο υ δ ια δ ό χ ο υ τ η ς ο ικ ο γ έ ν ε ια ς Λ ά σ κ α ρ η . Η σ υ ν έ χ ε ια , μ ε τ ά τ η ν α ν α κ α τ ά λ η ψ η τ η ς Κ ω ν σ τα ν τιν ο ύ π ο ­ λ η ς (1261) κα ι τ η ν ε π α ν α φ ο ρ ά τ ο υ κ ρ ά τ ο υ ς σ τ η ν π α λ α ιά τ ο υ κ ο ιτίδ α , δ ε ν ή τ α ν π α ρ ά μ ια ισ το ρ ία α π ο σ ύ ν θ ε σ η ς , α φ ο ύ ο ι Π αλ α ιο λ ό γ ο ι, γ ν ή σ ιο ι εκ π ρ ό σ ω π ο ι τ η ς κ ο ιν ω ν ικ ή ς τ ά ξ η ς τ ο υ ς , σ τ η ρ ίζ ο ν τ α ν α φ ε ν ό ς σ τις ισ χ υ ρ έ ς ο ικ ο γ έ ν ε ιε ς κ α ι ό χ ι σ τις μ ά ­ ζ ε ς τω ν μ ικ ρ ο κ α λ λ ιε ρ γ η τ ώ ν , ο ι ο π ο ίο ι α φ έ θ η κ α ν γ ια μ ια α κ ό μ η φ ο ρ ά να α π ο δ υ ν α μ ω θ ο ύ ν και να κα τα σ τρ α φ ο ύ ν , ενώ π α ρ ά λ λη ­ λ α ε ν ε π λ ά κ η σ α ν σ ε α ν ο ύ σ ιε ς δ υ ν α σ τ ικ έ ς έ ρ ιδ ε ς π ο υ κ α τ έ λ η ­ ξ α ν σ ε α ν ό η τ ο υ ς κα ι ο λ έ θ ρ ιο υ ς ε μ φ υ λ ίο υ ς π ο λ έ μ ο υ ς . Κ α τά τ ο ν 15ο α ιώ ν α η Χ ρ ισ τια ν ικ ή Ρ ω μ α ϊκή Α υ τ ο κ ρ α τ ο ρ ία , ό π ω ς ή ­ τ α ν η επ ίσ η μ η ο ν ο μ α σ ία τ η ς , ε ίχ ε π λ ή ρ ω ς ξ ε π έ σ ε ι. Μ έ σ α σ τη γ ε ν ικ ή κ α τά π τω σ η κα ι π α ρ α κ μ ή , τ η ν ο π ο ία επ ι­ δ ε ίν ω ν ε η τ α χ ε ία ε ξά π λ ω σ η ε ν ό ς ν έ ο υ κ α ι σ φ ρ ιγ η λ ο ύ ε χ θ ρ ο ύ , τω ν Ο θ ω μ α ν ώ ν Τ ο ύ ρ κ ω ν , δ ε ν έ λ ε ιψ α ν ο ι φ ω ν έ ς κα ι ο ι π ρ ο σ π ά ­ θ ε ι ε ς γ ια α ν α δ ιο ρ γ ά ν ω σ η . Κ υ ρ ιό τ ε ρ ο ς κ α ι α π ο τ ε λ ε σ μ α τ ικ ό τ ε ­ ρ ο ς ε κ φ ρ α σ τ ή ς α υ τώ ν τ ω ν τ ά σ ε ω ν ή τ α ν ο α υ τ ο κ ρ ά τ ο ρ α ς Μ α ­ ν ο υ ή λ Β ’ Π α λ α ιο λ ό γ ο ς (1391-1425). Επί τω ν η μ ε ρ ώ ν τ ο υ , η α υ ­ τ ο κ ρ α τ ο ρ ία δ ια τ ή ρ η σ ε τ η ν ισ χ ν ή ε ξ ο υ σ ία τ η ς σ τ η ν α ν α τ ο λ ικ ή Θ ρ ά κ η , σ τη Θ ε σ σ α λ ο ν ίκ η κ α ι σ ε μ ε ρ ικ ά ν η σ ιά τ ο υ Α ιγ α ίο υ και, ε π ιπ λ έ ο ν , ε ν ίσ χ υ σ ε τ η θ έ σ η τ η ς σ τ η ν Π ε λ ο π ό ν ν η σ ο , ό π ο υ ε ίχ ε π α ρ ο υ σ ια σ τε ί μ ια τά σ η ο ικ ο ν ο μ ικ ή ς κ α ι π ν ε υ μ α τ ικ ή ς α ν α ν έ ω ­ σ η ς (ε π ί Θ ε ο δ ώ ρ ο υ Π α λ α ιο λ ό γ ο υ , α δ ε λ φ ο ύ τ ο υ Μ α ν ο υ ή λ ). Σ τ α α υ τ ο κ ρ α τ ο ρ ικ ά ε δ ά φ η τ η ς Π ε λ ο π ο ν ν ή σ ο υ , μ ε κ έ ν τ ρ ο τ η ν έ α π ό λ η τ ο υ Μ υ σ τρ ά ( δ υ τ ικ ά τ η ς α ρ χ α ία ς Σ π ά ρ τ η ς , σ τ ο υ ς π ρ ό π ο δ ε ς τ ο υ Τ α ΰ γ ε το υ ), ο γ ιο ς τ ο υ Μ α ν ο υ ή λ , Κ ω ν σ τ α ν τ ίν ο ς Π α λ α ιο λ ό γ ο ς -Δ ρ α γ ά τ σ η ς (α π ό τ ο ε π ίθ ε τ ο τ η ς Σ έ ρ β α ς μ η τ έ ρ α ς το υ ), α π ό τ ο 1427 π ου δ ια δ έ χ τ η κ ε τ ο ν θ ε ίο τ ο υ Θ ε ό δ ω ρ ο , ε κ ­ δ ή λ ω σ ε τ ι ς ικ α ν ό τ η τ ε ς κ α ι τ ι ς α ρ ε τ έ ς τ ο υ . Ω ς δ ε σ π ό τ η ς (δ η λ α ­ δ ή κ ύ ρ ιο ς , ε ξ ο υ σ ια σ τ ή ς τ η ς ε π α ρ χ ία ς , υ φ ισ τ ά μ ε ν ο ς τ ο υ α υ τ ο ­ κ ρ ά τ ο ρ α σ το ό ν ο μ α τ ο υ ο π ο ίο υ κ υ β ε ρ ν ο ύ σ ε ) τ η ς π ε ρ ιο χ ή ς , φ ρ ό ν τ ισ ε ν α ε ν ισ χ ύ σ ε ι τ ι ς ο ικ ο ν ο μ ικ έ ς δ ρ α σ τ η ρ ιό τ η τ ε ς τ ω ν υ ­ π η κ ό ω ν τ ο υ , ν α α ν α π τε ρ ώ σ ε ι τ ο η θ ικ ό τ ο υ ς κα ι ν α τ ο υ ς ο δ η γ ή ­ σ ε ι σ ε μ ια π ρ ο σ π ά θ ε ια σ υ λ λ ο γ ικ ή ς α ν ά τα σ η ς . Σ τ ις π ρ ά ξ ε ις τ ο υ α υ τ έ ς β ρ ή κ ε ιδ ια ίτ ε ρ α ισ χ υ ρ ή σ υ μ π α ρ ά σ τα σ η α π ό τ ο ν κ ό σ μ ο τ ω ν δ ια ν ο ο υ μ έ ν ω ν , μ ε τ α ξ ύ τ ω ν ο π ο ίω ν ξ ε χ ώ ρ ιζ ε γ ια τ ις κ α ιν ο τ ό μ ε ς ιδ έ ε ς τ ο υ ο Γ ε ώ ρ γ ιο ς Γ ε μ ισ τό ς , ο ε π ο ν ο μ α ζ ό μ ε ν ο ς Π λή θω ν. Ο τ ε λ ε υ τ α ίο ς , ε μ φ ο ρ ο ύ μ ε ν ο ς α π ό ε θ ν ικ ά ιδ ε ώ δ η , ε κ π ό ­ ν η σ ε κ α ι π ρ ό τ ε ιν ε , τ ό σ ο σ τ ο ν α υ τ ο κ ρ ά τ ο ρ α ό σ ο κ α ι σ τ ο ν δ ε ­ σ π ό τη , έ ν α ο λ ό κ λ η ρ ο π ρ ό γ ρ α μ μ α μ ε τ α ρ ρ υ θ μ ίσ ε ω ν π ο υ α φ ο ­ ρ ο ύ σ α ν « τη δ ια κ υ β έ ρ ν η σ η , τ η ν ο ικ ο ν ο μ ία , τ ις κ ο ιν ω ν ικ έ ς δ ο ­ μ έ ς , τ η γ ε ω ρ γ ία κ α ι τ η ν ά μ υ ν α τ η ς Π ε λ ο π ο ν ν ή σ ο υ » (Ν τ. Ν ικ ό λ ). Σ ύ μ φ ω ν α μ ε τ η β α σ ικ ή ιδ έ α τ ο υ , «η Π ε λ ο π ό ν ν η σ ο ς θ α γ ιν ό τ α ν ο π υ ρ ή ν α ς ε ν ό ς ν έ ο υ ε λ λ η ν ικ ο ύ κ ρ ά τ ο υ ς » , ε ν ώ ο ίδ ιο ς υ π ο ­ σ τ ή ρ ιζ ε κ α ι τ η δ η μ ιο υ ρ γ ία ε ν ό ς κ α λ ο ε κ π α ιδ ε υ μ έ ν ο υ σ τ ρ α τ ο ύ α π ό ν τό π ιο υ ς , π ο υ θ α π ρ ο έ ρ χ ο ν τ α ν κ α ι θ α υ π ο σ τ η ρ ίζ ο ν τ α ν α π ό τ ο υ ς ε λ ε ύ θ ε ρ ο υ ς χ ω ρ ικ ο ύ ς . Ε κ ε ίν η τ η ν ε π ο χ ή , μ ά λ λ ο ν γ ε ν ι κ ό τ ε ρ α μ ε τ α ξ ύ τ ω ν ε λ λ η ν ό ­ φ ω ν ω ν κ α τ ο ίκ ω ν τ η ς ν ό τ ια ς Β α λ κ α ν ικ ή ς , ε ίχ ε π α ρ ο υ σ ια σ τ ε ί σ η μ α ν τ ικ ή α ν α ν έω σ η τ ο υ ε θ ν ικ ο ύ , δ η λ α δ ή τ ο υ ε λ λ η ν ικ ο ύ , π ν ε ύ μ α τ ο ς σ ε μ ια π ρ ο σ π ά θ ε ια δ ιά κ ρ ισ η ς τ ω ν χ ρ ισ τ ια ν ώ ν ο ρ ­

θ ο δ ό ξ ω ν κ α ι ε λ λ η ν ό φ ω ν ω ν κ α τ ο ίκ ω ν α π ό τ ο υ ς δ ιά φ ο ρ ο υ ς ά λ ­ λ ο υ ς λ α ο ύ ς , ό π ω ς ή τ α ν ο ι Φ ρ ά γ κ ο ι (χ ρ ισ τια ν ο ί κ α θ ο λ ικ ο ί και, κ α τ α ρ χ ή ν , μ η ε λ λ η ν ό φ ω ν ο ι) ή ο ι Β ε ν ε τ ο ί (χ ρ ισ τια ν ο ί κ α θ ο λ ικ ο ί, π ο λ λ έ ς φ ο ρ έ ς ε λ λ η ν ό φ ω ν ο ι) ή ο ι Σ έ ρ β ο ι (χ ρ ισ τια ν ο ί ο ρ θ ό δ ο ­ ξο ι, α λ λ ά μ η ε λ λ η ν ό φ ω ν ο ι) π ο υ ε ί τ ε ε υ κ α ιρ ια κ ά ε ί τ ε μ ό ν ιμ α β ρ ί­ σ κ ο ν τ α ν σ τ ο ν χ ώ ρ ο . Μ έ σ α σ ε μ ια τ έ τ ο ι α π ε ρ ιρ ρ έ ο υ σ α α τ μ ό ­ σ φ α ιρ α , φ α ίν ε τ α ι π ω ς ε ίχ ε γ ίν ε ι σ υ ν ε ίδ η σ η σ τ ο υ ς ιθ ύ ν ο ν τ ε ς τ ο υ Μ υ σ τρ ά τ ο γ ε γ ο ν ό ς ό τ ι η επ ιβ ίω σ η τ η ς π ρ ο σ π ά θ ε ιά ς τ ο υ ς ν α α ν τ ισ τ α θ ο ύ ν σ τη δ ια ρ κ ώ ς ε ν τ ε ιν ό μ ε ν η τ ο υ ρ κ ικ ή ε π ε κ τ α τ ικ ό τ η τ α π ε ρ ν ο ύ σ ε α ν α γ κ α σ τ ικ ά α π ό τ η ν ε ν δ υ ν ά μ ω σ η τ η ς π ο λ ι­ τ ε ί α ς τ ο υ ς . Για ν α ε π ιτ ε υ χ θ ε ί α υ τ ή η ε ν δ υ ν ά μ ω σ η , έ π ρ ε π ε να γ ίν ο υ ν σ ύ ν τ ο ν ε ς π ρ ο σ π ά θ ε ιε ς σ ε δ ύ ο κ α τ ε υ θ ύ ν σ ε ις . Η π ρ ο σ π ά θ ε ια , λ ο ιπ ό ν , έ π ρ ε π ε ν α κ α τ ε υ θ υ ν θ ε ί α φ ε ν ό ς ε ­ σ ω τε ρ ικ ά , π ρ ο ς τ ο ν το π ικ ό π λ η θ υ σ μ ό , σ ε μ ια α π ό π ε ιρ α κ ι ν η τ ο ­ π ο ίη σ η ς κ α ι σ τ ρ ά τ ε υ σ ή ς τ ο υ , η θ ικ ή ς κ α ι π ρ α γ μ α τ ικ ή ς , α λ λ ά κ α ι α ν α β ά θ μ ισ η ς τ ω ν ιδ α ν ικ ώ ν τ ο υ κ α ι α ν α π τέ ρ ω σ η ς τ ο υ σ υ λ λ ο γ ι­ κ ο ύ η θ ικ ο ύ τ ο υ . Η π ρ ο σ π ά θ ε ια α υ τ ή μ π ο ρ ο ύ σ ε να σ τ η ρ ιχ τ ε ί π ά ν ω σ τη γ ν ω σ τή δ ια φ ο ρ ά τ η ς θ ρ η σ κ ε ία ς (μ ε τ ο υ ς Ο θ ω μ α ­ ν ο ύ ς ) α λ λ ά κα ι σ τ η ν ε π ίκ λ η σ η τ ω ν κ α τ ο ρ θ ω μ ά τ ω ν τω ν η ρ ω ικ ώ ν π ρ ο γ ό ν ω ν . Μ ια α ν τ ίσ τ ο ιχ η δ ια δ ικ α σ ία π ρ α γ μ α τ ο π ο ιή θ η κ ε κ α ι κ α τ ά τ α π ρ ο ε π α ν α σ τα τικ ά χ ρ ό ν ια (π ρ ιν τ ο 1821), ό τ α ν ο ι Ε λ λ η ­ ν ε ς τ η ς Π ε λ ο π ο ν ν ή σ ο υ α ν τ ιπ α ρ έ β α λ α ν τ ι ς δ ικ έ ς τ ο υ ς ε π ιτ υ ­ χ ίε ς μ ε τ ις α ν τ ίσ τ ο ιχ ε ς ε π ιτ υ χ ίε ς τ ω ν α ρ χ α ίω ν Ε λ λ ή ν ω ν εν α -

Ο α υ το κ ρ ά το ρ α ς Μ α νο υ ή λ Β ’ Π α λα ιο λό γ ο ς σ ε μ ικ ρ ο γρ α φ ία χ ειρ ο γ ρ ά φ ο υ (Παρίσι, Ε θνική Β ιβ λ ιο θ ή κ η ).

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ I 3 9

Η ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΠΟΡΕΙΑ ΚΑΤΑ ΤΟΝ 15ο ΑΙΟΝΑ Ηδη από τα αρχαία χρόνια , οι π ο λ ιτε ίε ς τ η ς μ η τρ ο π ο λ ιτικ ή ς Ελλάδας β α σ ίζο ντα ν κυρίω ς σ το εμπ όρ ιο, π ρ ο κειμ έν ο υ να σ υ ν τη ­ ρ ο ύ ν τα ι και να αναπ τύσ σ ονται. Ο κό σ μ ος το υ Α ιγαίου (οι ε λ λ η ν ι­ κ έ ς π ο λ ιτε ίε ς τω ν δύο π λευ ρώ ν το υ Α ιγαίου π έλα γο υ ς) α να π τύ ­ χ θ η κ ε ιδ ια ίτερα , δ ίν ο ν τα ς έμ φ α σ η στη να υ τικ ή -εμ π ο ρ ικ ή δ ρ α σ τη ­ ρ ιό τη τα που δ ιεξα γ ό τα ν μ ε τα ξύ τω ν ελ λη ν ικ ώ ν μ η τρ ο π ό λεω ν (Α θήνας, Σ ά μου, Χ ίου, Μ ιλή το υ , φ ώ καιας, Χ αλκίδα ς, Μ εγάρω ν κλπ.) και τω ν αποικιώ ν τ ο υ ς ε ίτ ε σε ο λ ό κλ η ρ η τη ν α κτή το υ Ε υ ξείνου π ό ντο υ ε ίτ ε στη Δύση. Μ ία από τις ελ ά χ ισ τες ε ξα ιρ έ σ ε ις ή τα ν η Λακω νία και η γ ε ιτ ο ­ ν ική τη ς Μ εσ σηνία, π ερ ιο χ ές που δ ε ν σ τή ρ ιζα ν τη ν ο ικ ο νο μ ική τ ο υ ς α νά π τυ ξη σ το να υ τιλ ια κό εμπ όρ ιο, αλλά βα σ ίζο ντα ν σ τη ν α ­ γ ρ ο τική παραγω γή και τ ο α ντίσ το ιχ ο (χερσαίο) εμ π ό ρ ιο που γ ιν ό ­ τα ν μ ε τα ξύ α υ τώ ν και τω ν γ ε ιτο ν ικ ώ ν το υ ς π εριοχώ ν σ τη ν Π ελ ο ­ π όννησ ο. Η π ερ ιο ρ ισ μ ένη α υ τή ο ικο νο μ ική δ ρ α σ τη ρ ιό τη τα , που μ ε τη σ ειρά τη ς π ρ οσ δ ιόρ ιζε μια κοινω νία κ λ εισ τή και εσ ω σ τρ εφ ή , α ν τικ α το π τρ ιζ ό τα ν σ τη ν π ο λ ιτική δ ρ α σ τη ρ ιό τη τα και τ η ν π ο λ ιτι­ σ τική δ η μιου ρ γία . Το πιο ε ν δ ια φ έ ρ ο ν σ το ιχείο ή τα ν ό τ ι κα τά το ν 12ο και 13ο αιώνα, μ ε το ν αντα γω νισ μ ό τω ν να υ τικώ ν ιτα λικώ ν πό­ λ εω ν και, α ρ γ ό τερ α , μ ε τη φ ρ α γκική κα τά κτη σ η (1204), ό λ ε ς οι πα­ ρ α λ ια κ ές ε λ λ η ν ικ έ ς π ερ ιο χ ές υπ έσ τησ α ν ο ικο νο μ ική καθίζησ η. Α ν τίθ ετα , π ερ ιο χ ές, όπως η νό τια Π ελο π ό ννη σ ο ς, που β α σ ίζο ντα ν σ την α γρ ο τική π αραγω γή, υπ έσ τησ α ν λ ιγ ό τε ρ ο τις σ υ ν έπ ειες και α ν τε π ε ξή λ θ α ν κ α λ ύ τερ α σ τη ν ο ικο νο μ ική κρίση. Ετσι ε ξη γ ε ίτ α ι και η π ροσ έλκυσ η μ ετα να σ τώ ν από τ ο ν β ο ρ ρά (Α ρ β α νιτώ ν ή Α λβ α ­ νών), οι οπ οίοι εγ κ α τα σ τά θ η κ α ν στη ν ό τια Ε λλάδα ε κ ε ίν η τ η ν π ε­ ρ ίοδο (12ος και 13ος αιώνας) και ε ν τά χ θ η κ α ν σ τη ν ο ικ ο νο μ ική δ ρ α σ τη ρ ιό τη τα ε ίτ ε ως γεω ρ γ ο ί ε ίτ ε ως κ τη ν ο τρ ό φ ο ι. Κ ατά το ν 15ο αιώνα η κα τά σ τα σ η α υ τή δ ε ν είχ ε μ ε τ α β λ η θ ε ί ι­ δ ια ίτερ α , π λην τω ν α υ ξη μ έ ν ω ν εμ π ο ρ ικώ ν σ υναλλαγώ ν μ ε το υ ς Β εν ε το ύ ς , οι οπ οίοι είχα ν κ α τα λ ά β ει μ ερ ικ ά φ ρ ο ύ ρ ια (Μ εθ ώ ν η , Κ ορώ νη, Ν αύπλιο κλπ.). Η σ τα θ ερ ή π αραγω γή (λόγω απ ουσίας σ υ γκρ ούσ εω ν) και η εμ π ο ρ ική τη ς ε κ μ ε τά λ λ ε υ σ η (χάρη σ τις συ­ ν α λ λ α γ ές μ ε τ ο υ ς Β ε ν ε το ύ ς ) είχα ν ως σ υ νέπ εια τη β ελτίω σ η τ η ς σ υ ν ο λική ς ο ικ ο ν ο μ ικ ή ς κα τά σ τα σ η ς. Β έβα ια , οι σ χέσ εις ιδ ιο κ τη ­ σίας και ε κ μ ε τά λ λ ε υ σ η ς τ η ς γ η ς δ ε ν μ ετα τρ ά π η κ α ν ουσ ιασ τικά, αλλά οπ ω σ δήπ οτε σ η μ ειώ θ η κ ε σ η μ α ν τική ο ικ ο νο μ ική ανάκαμψ η, η οποία, όμω ς, για να σ υ ν εχ ισ τεί και να δ ιε υ ρ υ ν θ ε ί, έπ ρ επ ε να επ ε κ τα θ ε ί χω ρικά και, γ ια να έ χ ε ι σ τ έ ρ ε ε ς βά σ εις, να δ ια χ υ θ ε ί π ε­ ρ α ιτέρ ω και να σ υ μ π ερ ιλ ά β ει μ ε γ α λ ύ τε ρ ο υ ς χώ ρ ο υ ς, π ερ ιο χ ές μ ε π ερ ισ σ ό τερ ο υ ς π ο λ ίτε ς - κ α τα ν α λ ω τές . Επιπ λέον, χ ρ ε ια ζ ό τ α ν να ε π ε κ τ α θ ε ί και π ο ιο τικά , να ξ ε φ ύ γ ε ι δ η λ α δ ή από το ν π ρ ω το γ εν ή χ α ρ α κτή ρ α (ενασ χόλησ η μ ε τη γ εω ρ γία , τη ν κ τη ν ο τρ ο φ ία , τη ν α ­ λ ιεία και τις β ο η θ η τικ έ ς β ιο τ ε χ ν ίε ς ) και να α ν α π τύ ξει τό σ ο τ ο ν δ ε υ τ ε ρ ο γ ε ν ή (μ ετα π ο ιη τικ ό ) όσο και το ν τ ρ ιτο γ ε ν ή τ ο μ έ α (εμ π ό ­ ριο) τη ς ο ικ ο ν ο μ ικ ή ς δ ρ α σ τη ρ ιό τη τα ς . Για να ε π ιτ ε υ χ θ ε ί α υ τό ς ο σ τό χος, κ ά τι που ή τα ν δ ύ σ κο λο να σ υ μ δ εί σ το ν π ερ ιο ρ ισ μ ένο χώ­ ρο τ η ς Π ελο π ο ννή σ ο υ , ο Κ ω νσ τα ντίνο ς ο ρ θ ά α π έβ λ εψ ε σ το ν π ρ ο σ ετα ιρ ισ μ ό τω ν μ εγά λω ν π ό λεω ν τ η ς Σ τ ε ρ ε ό ς Ε λλά δα ς που είχ α ν μ εγ ά λη π αράδοση σ τη ν ενασ χόλησ η μ ε τ ο εμ π ό ρ ιο και τις δ ρ α σ τη ρ ιό τη τε ς ε ξυ π η ρ έ τη σ ή ς το υ (Α θήνα, Θ ήβα, Αμφισσα, Ν α ύπ α κτος). Ε ίχε πολύ σωστά δ ια β λ έ ψ ε ι ό τ ι μόνο μ ε τη ν π λήρη α ­ ν ά π τυ ξη τη ς ο ικ ο νο μ ία ς τω ν π ερ ιο χώ ν α υ τώ ν, επ ’ ω φ ε λ ε ία όλω ν τω ν κοινω νικώ ν ομά δω ν, μ π ο ρ ο ύ σ ε να σ τη ρ ιχ θ ε ί η α π ο τελ εσ μ α ­ τικ ή κρ α τική δράση.

Κοινωνική εϋέίΐιξη tue ιον 15ο αιώνα Κ ατά τ ο υ ς π ρ ο η γ ο ύ μ εν ο υ ς χ ρ ό ν ο υ ς (13ο, 14ο αιώνα), ό τα ν οι π ερ ιο χ ές τη ς Π ελοπ ο ννή σ ο υ α ν ή κα ν σε φ ρ ά γ κ ο υ ς η γ ε μ ό ν ε ς , είχ ε επ ιβ λ η θ εί τ ο τιμ α ρ ιω τικό (φ εο υ δ α ρ χ ικό ) σύσ τημα, το υ οπ οίου ο έ ­ νας πυλώ νας ή τα ν οι ε υ γ ε ν ε ίς και ο ά λ λο ς οι δου λο π ά ρο ικο ι. Δ εν γ νω ρ ίζο υ μ ε μ ε α κρ ίβ εια πώς εφ α ρ μ ό σ τη κ ε τ ο σύσ τημα σ τη ν Ελλάδα, αλλά, ό τα ν επ α νέκα μ ψ α ν οι Ε λ λ η ν ες η γ ε μ ό ν ε ς (μ ε τά τη μάχη τη ς Π ελα γο νία ς το 1259), σ η μ α ντικό μ έρ ο ς τη ς γ η ς π ερ ιή λθ ε σε α υ το ύ ς. Οι τ ε λ ε υ τ α ίο ι δ ε ν φ α ίν ετα ι να κρά τησ α ν τις δ υ τικ έ ς μ ε θ ό δ ο υ ς , αλλά εφ ά ρ μ ο σ α ν κάποια ελ λ η ν ικ ή π αραλλα γή τ ο υ ς (μ ε

4 0 1ΣΤΡΑΤΙΟΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ

ισ χυρ ές τις σ χέσ εις γ α ιο κτη σ ία ς και χ α λ α ρ ό τε ρ ε ς τις σ χέσ εις αφ έν τη -δ ο υ λ ο π ά ρ ο ικ ο υ ). Κ άπ οιες π ερ ιο χ ές (Η λεία, Μ εσ σηνία) παρήγα γαν γ εω ρ γ ικά π ρ ο ϊό ντα , τα οποία δ ιο χ έ τε υ α ν σ τις εμ π ο ρ ικ ές π ό λ εις μ ε τ ις ο π ο ίες δ ια τη ρ ο ύ σ α ν σ υ ν εχείς ο ικ ο ν ο μ ικ ές σχέσ εις και από τις ο π ο ίες επ η ρ εά ζο ν τα ν σε μ εγ ά λο β α θ μ ό . Από τη ν άλλη, οι π ό λ εις τ η ς β ό ρ εια ς Π ελο π ο ννή σ ο υ (Π άτρα, Α ίγιο, Σικυώ να) δ ιέ ­ θ ε τ α ν α ν α π τυ γ μ έν η και σ χ ετικά ε υ η μ ερ ο ύ σ α μεσαία («αστική») τά ξη , δ η λα δ ή ο μ ά δ α ανθρώ π ω ν που ζο ύ σ ε από τη σ υ μ μ ετο χ ή τη ς στο εμ π ό ρ ιο και τις δ ρ α σ τη ρ ιό τη τε ς υ π ο σ τή ρ ιξή ς το υ (β ιο τεχ ν ία εμ π ο ρ εύ σ ιμ ω ν π ρ ο ϊό ντω ν, ν α υ τιλ ια κ έ ς επ ιχ ειρ ή σ εις, παραγωγή έρ γω ν τ έ χ ν η ς κλπ.). Οπως είδ α μ ε, εξά λ λ ο υ , κα τά τ ο ν 15ο αιώνα, λόγω τω ν μ ετα β ο λ ώ ν στη δ ιε θ ν ή ο ικο νο μ ία , η κοινω νική σ ύνθεσ η επ η ρ εα ζό τα ν σε μ εγά λο β α θ μ ό και η κ ιν η τικ ό τη τα ή τα ν μ εγά λη . Οι δ ο υ λ ο π ά ρ ο ικο ι μπ ορούσ αν σ χετικά ε ύ κ ο λ α να μ ε τα β λ η θ ο ύ ν σε μ ικ ρ ο ϊδ ιο κ τή τε ς , μικρ οπ αρ αγω γούς και μ ικ ρ εμ π ό ρ ο υ ς, σε ε λ ε ύ ­ θ ε ρ ο υ ς δ η λα δ ή π αραγω γούς, οι οπ οίοι είχα ν σ τη ρ ίξε ι επ ί χ ρ ό νια τη ν π ο ρ εία τη ς Β υ ζα ν τιν ή ς Α υ το κ ρ α το ρ ία ς . Μ ε π α ρ ό μ ο ιο υ ς ό ­ ρο υ ς κο ινω νική ς α ν ά π τυ ξη ς π αρ ουσ ιαζότα ν έ τσ ι μια νέα , σ τέρ εη βάση π ο λ ιτικ ή ς σ υ γκρ ό τη σ η ς. Η ν έα α υ τή κοινω νική σ ύ νθ εσ η τ η ς Π ελο π ο ννή σ ο υ , μ ε ενισ χυμ έν ο υ ς το υ ς μ ικ ρ ο ϊδ ιο κ τή τε ς γ η ς , π ροσ διόριζε μ ε τη σ ειρά τ η ς τα π ο λιτικά χ α ρ α κτη ρ ισ τικά το υ κ ρ ά το υ ς . Κ ατά σ υνέπ εια, ο δεσ π ό­ τη ς το υ Μ υσ τρά ή το υ Μ όριά, σ τη ν κα λ ύ τερ η π ερίπ τω ση υ π ο τα ­ κ τικ ό ς μ έ χ ρ ι τ ό τ ε το υ α υ το κ ρ ά το ρ α τ η ς Κ ω νσ τα ντινο ύ π ολης, κα­ τά τη ν π ιθ α ν ό τερ η ε κ δ ο χ ή έ ν ιω θ ε ό τι ο θ ε σ μ ό ς που υ π η ρ ετο ύ σ ε δ ε ν α ν τα π ο κρ ινό τα ν στη ν έα π ρ α γ μ α τικ ό τη τα . Ο η γ ε μ ό ν α ς τη ς Π ελο π ο ννή σ ο υ και τ η ς ν ό τια ς Ε λλάδας, σ τη ρ ιγ μ έν ο ς σε χ ιλ ιά δ ες ε λ ε ύ θ ε ρ ο υ ς μ ικροπ αραγω γούς και α ξιο π ο ιώ ντα ς τ ο υ ς φ ό ρ ο υ ς που α υ το ί κα τέβ α λ λ α ν , θ α α ν α ρ ω τιό τα ν αργά ή γρ ή γο ρ α γ ια τί να π α ρ α μ έν ει υ π ο δ ε έ σ τε ρ ο ς ά ρ χ ο ν τα ς μιας κ α τη σ χ υ μ έν η ς α υ το κ ρ α ­ το ρ ία ς. Πολύ π ερ ισ σ ό τερ ο , μάλισ τα, μ ε τά τη ν άλωση τη ς Π όλης, η α ν α κή ρ υ ξη τη ς α ν εξα ρ τη σ ία ς το υ κ ρ ά το υ ς θ α ή τα ν π ράξη ε π ιβ ε­ β λ η μ έ ν η . Η ύπ αρξη εν ό ς δ ιε κ δ ικ η τή το υ τίτλ ο υ το υ α υ το κ ρ ά το ρ α τω ν Ρωμαίων δ ε ν θ α γ ιν ό τα ν β έβα ια α ν ε κ τή από το ν Τ ο ύ ρ κο σ ουλ­ τά νο . Α ν τίθ ετα , η ύπ αρξη ε ν ό ς κρ α τιδ ίο υ Ε λλήνω ν (μ ε τα μ έ τρ α τ η ς Ο θ ω μ α νική ς Α υ το κ ρ α το ρ ία ς τη ς επ ο χή ς), σ το ά κρ ο τη ς Β α λ­ κα ν ική ς δ ε ν φ α ινό τα ν να ε ν ο χ λ ε ί ιδ ια ίτερ α . Συνεπ ώ ς, το κρίσιμο π ο λ ιτικό δ ια κ ύ β ευ μ α που φ α ίν ετα ι να π α ρ ο υ σ ιά σ τη κε τ ό τ ε ή τα ν αν θ α μ ε τέ β α λ λ α ν ο ι η γ ε μ ό ν ε ς τ η ς Π ελο π ο ννή σ ο υ το ν τρ ό π ο δια ­ κυ β έρ ν η σ η ς , ώ σ τε από ε ξα ρ τη μ έ ν ο ι δ εσ π ό τες να α ν α χ θ ο ύ ν σε α­ ν ε ξά ρ τ η το υ ς α ρ χ η γ ο ύ ς ε ν ό ς ν έο υ κ ρ ά το υ ς και, βέβα ια , το κα τά πόσο μπ ορούσ αν να π ρ ο σ τα τεύ σ ο υ ν τ ο κ ρ ά το ς α υ τό από τη συ­ ν τρ ιπ τική δ ύ να μ η τω ν Οθωμανών.

Η ποϋιιισιική ϋραοιηριόιηια ίου 15ου αιώνα Η καίρια απ άντηση το υ ε ρ ω τή μ α το ς επί το υ τρ ό π ο υ δ ια κυ ­ β έρ ν η σ η ς μπ ορούσ ε να δ ο θ ε ί μόνο μ ε τη ν ε ξέ τα σ η το υ β α θ μ ο ύ α­ ν ά π τυ ξη ς και κ α λ λ ιέρ γ εια ς νέω ν ιδεώ ν, π ρ ο τά σ εω ν και υ π ο δ ειγ ­ μάτω ν, ό χι μό νο σ το ν χώρο τ η ς π ο λ ιτικ ή ς αλλά, γ ε ν ικ ό τε ρ α , σ το υ ς χώ ρ ους τ η ς ο ικο νο μ ία ς, τ η ς κοινω νίας και το υ π ολιτισ μού, δ η λ α ­ δή, σ τη ν ουσία, σ το υ ς χώ ρ ους εμ φ ά ν ισ η ς νέω ν π ο λιτισ τικώ ν π ρο­ τύπων. Η ταν, λοιπ όν, π ρ όσ φ ορ ο τ ο σ κη νικό που δ η μ ιο υ ρ γ ή θ η κ ε σ την Π ελο π ό ννη σ ο κ α τά τα μέσ α το υ 15ου αιώνα, για να σ υ λ λη φ θ ο ύ ν, να γ ε ν ν η θ ο ύ ν αλλά και να εκ φ ρ α σ το ύ ν ν έ ε ς ιδ έ ε ς και π ρ ο τά σ εις τέ τ ο ια ς σημασίας; Η απ άντησ η θ α μπ ορούσ ε να είν α ι θ ε τικ ή , χω ρίς, όμω ς, να υι­ ο θ ε τ ε ίτ α ι κα θ ό λ ο υ η δ ο γ μ α τικ ή π ροσ έγγισ η και οι α π ό λ υ τες ε ρ ­ μ η ν ε ίε ς . Οι ιδ έ ε ς και οι π ρ ο τά σ εις για το ν άνθρω π ο και τη σ υλλο­ γική το υ ζωή π αρ ουσ ιάζονται μέσ α σε π ερ ιβ ά λ λο ν τα α φ ε ν ό ς σ το ­ χασμού και α φ ε τέ ρ ο υ ε λ ε υ θ ε ρ ία ς . Μ όνο άνθρω π οι που π ρ ο β λη ­ μ α τίζο ν τα ι (σ τοχά ζοντα ι) πάνω στη ζωή το υ ς και σ τις σ υ ν θ ή κ ες τη ς , άνθρω π οι που μπ ο ρ ο ύ ν ε λ ε ύ θ ε ρ α να δια τυπ ώ σ ουν γ ν ώ μ ες και να ω φ ε λ η θ ο ύ ν από τ ο ν δ η μ ιο υ ρ γ ικ ό δ ιά λογο μ ε ά λ λο υ ς, ά ν­ θρω π οι που έχ ο υ ν π α ρ ό μ ο ιες α ν η σ υ χίες, μπ ο ρ ο ύ ν να σ υ λλά βουν ιδ έ ε ς , να τις ε π ε ξε ρ γ α σ το ύ ν μ ε τ ο ν α π α ιτο ύ μ ενο ρ εα λισ μ ό και να

π ρ ο τείν ο υ ν τε λ ικ ά σ υ γ κ ρ ο τη μ έ ν ε ς π ρ ο τά σ εις για τη ν ε π ίτ ε υ ξ η σ υλλογικώ ν στόχων. Το εντυπ ω σ ια κό ε ί­ ναι πως κά τι τ έ τ ο ιο σ υνέβ η ε κ ε ίν η τη ν επ οχή σ τη ν Π ελοπ όννησ ο! Κ ύριος εκ φ ρ α σ τή ς σ υ γ κρ ο τη μ έν ω ν π ρο τά σ εω ν ο ικ ο νο μ ική ς , κο ινω νική ς και π ο λ ιτικ ή ς α­ να μόρ φ ω σ ης ή τα ν ο φ ιλό σ οφ ο ς Γεώ ργιος Γεμισ τός, το υ οπ οίου οι ιδ έ ε ς π ερ ί τό νω σ η ς τ η ς ε θ ν ικ ή ς σ υ ν εί­ δησ ης μ ε α να φ ο ρά σ τη ν α δ ιά λειπ τη σ υ νέχεια το υ Ε λληνισ μού είχα ν δ ια δ ο θ εί α ρ κ ε τά και « εύ ρ ισ κα ν ευ ή κο α ώτα» σε α νθρ ώ π ους που α να ζη το ύσ α ν ένα π ρό­ σ θ ε το σ το ιχείο τ α υ τό τη τα ς π έρ α ν τη ς θ ρ η σ κεία ς . Η τε λ ε υ τα ία , βέβα ια, το υ ς δια χώ ριζε από το υ ς α λ λό ­ θ ρ η σ κο υ ς, αλλά, για να δια χω ρισ τούν και από τ ο υ ς ο ­ μ ό θ ρ η σ κο υ ς Δ υ τικ ο ύ ς ή το υ ς (ακόμα πιο κο ν τιν ο ύ ς ) Ο ρ θ ό δ ο ξο υ ς Σ έρ β ο υ ς, χ ρ εια ζ ό τα ν κά τι εξίσ ο υ ισχυ­ ρό. Ε κ τό ς το υ Γεμισ τού, και ά λλο ι δ ια νο ο ύ μ εν ο ι (οι α ­ δ ελ φ ο ί Χ ρυσ ολω ρά δ ες, ο επ ίσ κοπ ος Βησσαρίω ν κ.ά.) σ υ ν έβ α λα ν μ ε τις ιδ έ ε ς τ ο υ ς σ τη ν εμπ έδω σ η εν ό ς έ ­ ν το ν ο υ κ λ ίμ α το ς θ ε τ ικ ή ς π ν ευ μ α τικ ή ς δ η μ ιο υ ρ γία ς.

ΗΒικέε öuvöueic και α ξ ίε ς : ο pofloc me Θρησκείας Ω ς π ρος το ν άλλο σπ ουδαίο π α ρ ά γο ντα δ ια μ ό ρ ­ φω σης τη ς π ρ α γ μ α τικ ό τη τα ς , τις επ ικ ρ α το ύ σ ες κατά τη σ υ γ κ εκ ρ ιμ έν η εποχή η θ ικ έ ς α ρ χ ές και α ξίες , είνα ι β έβ α ιο ό τι κα τά τα μέσ α το υ 15ου αιώνα στο θ ρ η ­ σ κ ευ τικ ό π εδ ίο επ ικ ρ α το ύ σ ε σε κο ρ υ φ α ίο β α θ μ ό η ο ρ θ ό δ ο ξη π ροσ έγγισ η, μ ε σ υ να κό λο υ θ α χ α ρ α κ τη ρ ι­ σ τικά τη ν α ν θ εν ω τικ ή δ ιά θ εσ η και τη ν επ ιδίω ξη τη ς επ ιτυχ ία ς χω ρίς σ υμβιβα σ μούς μ ε το υ ς , θ ε ω ρ ο ύ μ ε ­ νο υ ς ως α ιρ ετικ ο ύ ς , Δ υ τικ ο ύ ς (ρ ω μ α ιο κα θ ο λικο ύ ς). Αν η π ο ρ εία τω ν π ρ α γμά τω ν ε ξα κ ο λ ο υ θ ο ύ σ ε α­ πρόσκοπ τα, παρά τις ό π ο ιες δ ια φ ο ρ ές μ ε τα ξύ εν ω τι­ κώ ν και α νθ ενω τικ ώ ν , φ α ίν ετα ι πως η τάσ η ή τα ν να δ ια μ ο ρ φ ω θ εί μια ν έα π ρ α γ μ α τικ ό τη τα , σ τη ν οποία κα θ ο ρ ισ τικό ς φ ο ρ έα ς τη ς εξο υ σ ία ς (άρα και τω ν π ρονομίω ν σ τα οποία μ π ο ρ εί κάπ οιος να απ οβλέπ ει) θ α ή τα ν π λέο ν μόνο ο δ εσ π ό τη ς (κα τα ρ χ ή ν ο Κων­ σ τα ν τίν ο ς και, στη σ υνέχεια , οι διά δοχοί το υ ). Ηταν, λοιπόν, π ιθανό από ε κ ε ί και έπ ε ιτα να σ υ ντά σ σ ο ντα ν όλο ι μ ε το ν ικανό δεσ π ότη και να π ερ ιο ρ ιζό τα ν η ε ρ ι­ σ τική α τμόσ φ α ιρ α που έχ ο υ ν π ερ ιγ ρ ά φ ει ό λ ο ι οι συγ­ γ ρ α φ είς τη ς επ οχής, το υ λ ά χ ισ το ν γ ια τα θ ρ η σ κ ε υ τ ι­ κά θ έμ α τα . Κ ατά τη γνώ μη μας, επ ειδ ή ε κ ε ίν η τη ν επ ο χή ο θ ρ η σ κ ε υ τικ ό ς ζή λο ς και ο φ α να τισ μ ό ς, τό σ ο τω ν αρ ι­ σ το κρ α τώ ν όσο και τω ν λαϊκώ ν τά ξεω ν , εκδ η λ ω ν ό τα ν σε μ εγά λο β α θμό , η στάση στα θ έ μ α τα α υ τά θ α κα­ θ ό ρ ιζ ε σ η μ α ντικά τη ν ισ το ρ ική π ο ρ εία σ το ν σ υ γ κ ε­ κ ρ ιμ ένο χώρο και χρόνο. Αν οι Ε λ λ η ν ες η γ ε μ ό ν ε ς π ε­ τύ χα ινα ν να π ρ ο β λ η θ εί και (π ροπ άντω ν) να επ ικ ρ α τή ­ σει ένα κλίμα κ ο ινω νικό τη τα ς, π ο λ ιτικ ή ς ε ν ό τη τα ς , θ ρ η σ κ ε υ τικ ή ς ακα μψ ίας (σ την ο ρ θ ό δ ο ξη πίστη) και ε θ ν ικ ή ς αφ ύπ νισ ης, μ ε π ροβολή τό σ ο το υ ηρω ικού π α ρ ε λ θ ό ν το ς αλλά και μιας «νέα ς απ οσ τολής», τ ό τ ε θ α μπ ορούσ αν όχι μόνο να κυ ρ ια ρ χή σ ο υ ν σ τη ν Π ελο ­ π όννησ ο αλλά και, μ ε βάση α υ τή ν , να α λ λά ξο υ ν τη ν π ο ρ εία τω ν γεγονότω ν. Κ α τα λυ τικό σ το ιχείο σε μια τ έ τ ο ια π ορ εία θ α ή τα ν , βέβα ια , μια σ τρ α τιω τική επ ι­ τυχία , έν α ς ν ικ η φ ό ρ ο ς π ό λ εμ ο ς που θ α α να π τέρ ω νε το σ υ λλο γικό η θ ικ ό και θ α συσ πείρω νε τις δ υ ν ά μ εις. Η ευ κα ιρ ία δ ό θ η κ ε, αλλά πολύ σ υ ν το μ ό τε ρ α απ’ ό τι η π ρ ο ετο ιμ α σ ία και οι δ υ ν α τό τ η τ ε ς το υ δ εσ π ο τά το υ α­ παιτούσαν. Θ έλ ο ν τα ς και μη, η ν έα α ν α μ έτρ η σ η μ ε το υ ς Ο θω μ α νούς ξεκ ίν η σ ε τ ο 1444.

ν τ ίο ν τ ω ν ε ισ β ο λ έ ω ν Π ε ρ σ ώ ν τ η ς α ρ χ α ιό τ η τ α ς (ό π ω ς π ρ ά γ μ α τ ι γ ιν ό ­ τ α ν α π ό ο ρ ισ μ έ ν ο υ ς σ υ γ γ ρ α φ ε ίς , ο ι ο π ο ίο ι ο ν ό μ α ζ α ν τ ο υ ς Τ ο ύ ρ κ ο υ ς Π έ ρ σ ε ς ). Τα π α ρ α δ ε ίγ μ α τ α , ε ξ ά λ λ ο υ , η ρ ώ ω ν κ α ι η ρ ω ικ ώ ν π ρ ά ξε ω ν , σ τις ο π ο ίε ς θ α μ π ο ρ ο ύ σ α ν ν α α ν α τ ρ έ ξ ο υ ν , ή τ α ν α ν α μ φ ίβ ο λ α π ο λ λ ά . Κ α τ ά σ υ ν έ π ε ια , η ά ν ο δ ο ς τ ο υ β α θ μ ο ύ α υ τ ο ε κ τ ίμ η σ η ς , η π ίσ τη σ τις δ υ ν ά μ ε ις τ ο υ ς α λ λ ά κ α ι σ τ η ν ίδ ια τ η ν κ ο ιν ω ν ία τ ο υ ς θ α μ π ο ρ ο ύ σ ε να τ ο υ ς ο δ η γ ή σ ε ι σ ε υ π έ ρ β α σ η τ ω ν μ ο ιρ ο λ α τ ρ ικ ώ ν σ τά σ ε ω ν τ ο υ τ ύ ­ π ο υ : « ο ι Ο θ ω μ α ν ο ί ε ίν α ι η τ ιμ ω ρ ία γ ια τ ις α μ α ρ τ ίε ς μ α ς » , ό π ω ς σ η ­ μ ε ιώ ν ε ι χ α ρ α κ τ η ρ ισ τ ικ ά ο Α μ ε ρ ικ α ν ό ς σ υ γ γ ρ α φ έ α ς Κ ρ ό ο υ λ ι. Π α ρ ά λ λ η λ α , η π ρ ο σ π ά θ ε ια θ α έ π ρ ε π ε ν α σ υ ν ε χ ισ τ ε ί κ α ι ε ξ ω τ ε ρ ι­ κά , π ρ ο ς τ η ν κ α τ ε ύ θ υ ν σ η τ η ς ε π ίτ ε υ ξ η ς σ υ μ μ α χ ιώ ν μ ε ε ν δ ια φ ε ρ ό ­ μ ε ν ο κ ρ ά τ η (τη Β ε ν ε τ ία , τ η Γ έν ο β α , τ η ν ε π ικ ρ ά τ ε ια τ ο υ Κ α σ τρ ιώ τη κλπ .), ό π ω ς α κ ρ ιβ ώ ς ε ίχ α ν κ ά ν ε ι κ α ι κ α τ ά τ ο π α ρ ε λ θ ό ν (1 4 ο ς α ιώ ν α ς) ο ι π ρ ό γ ο ν ο ί τ ο υ ς . Α κ ο λ ο υ θ ώ ν τ α ς τ η ν έ ν τ ο ν η δ ρ α σ τ η ρ ιό τ η τ α π ο υ ε ί­ χ ε ε π ιδ ε ίξ ε ι κ α τ ά τ α π ρ ο η γ ο ύ μ ε ν α χ ρ ό ν ια , ο Κ ω ν σ τα ν τ ίν ο ς μ π ο ρ ο ύ ­ σ ε ν α γ ίν ε ι η γ ε μ ό ν α ς μ ια ς α ν α ν ε ω μ έ ν η ς σ υ μ μ α χ ία ς ε ν α ν τ ίο ν τ η ς τ ο υ ρ κ ικ ή ς ε π ε κ τ α τ ικ ό τ η τ α ς , ό π ω ς έ γ ιν ε κ α τ ά τ ο ίδ ιο δ ιά σ τ η μ α ο Ο ύ γ γ ρ ο ς Ιω ά ν ν η ς Ο υ ν υ ά δ η ς .

Ο ΔΙΕΘΝΗΣ ΠΕΡΙΓΥΡΟΣ Τ η ν ε π ο χ ή ε κ ε ίν η (μ έ σ α 1 5 ο υ α ιώ να ) τ α χ ρ ισ τια ν ικ ά κ ρ ά τ η , τ α ο ­ π ο ία δ ια δ ρ α μ ά τ ιζ α ν β α σ ικ ό ρ ό λ ο σ τ η ν π ε ρ ιο χ ή τ η ς α ν α τ ο λ ικ ή ς Μ ε ­ σ ο γ ε ίο υ , ο ι μ ε γ ά λ ε ς δ υ ν ά μ ε ις τ η ς ε π ο χ ή ς δ η λ α δ ή , ή τ α ν τέ σ σ ε ρ α : η Ο υ γ γ α ρ ία σ τα β ό ρ ε ια τ η ς Β α λ κ α ν ικ ή ς χ ε ρ σ ο ν ή σ ο υ , η Β λ α χ ία σ τα β ο ­ ρ ε ιο α ν α τ ο λ ικ ά , η Β ε ν ε τ ία σ τ ο ν μ υ χ ό τ η ς Α δ ρ ια τ ικ ή ς μ ε κ τ ή σ ε ις σ ε ο ­ λ ό κ λ η ρ η τ η Β α λ κ α ν ικ ή (τα Ιό ν ια ν η σ ιά , φ ρ ο ύ ρ ια σ τ η ν Π ε λ ο π ό ν ν η σ ο , τ η ν Ε ύ β ο ια , τ η ν Κ ρ ή τ η κλπ .) κ α ι η Γ έν ο β α , ο μ ο ίω ς μ ε κ τ ή σ ε ις σ τ ο ν ε λ λ α δ ικ ό χ ώ ρ ο (ν η σ ιά τ ο υ Α ιγ α ίο υ , τ η ν π ό λ η τ ο υ Γ α λ α τά σ τη β ο ρ ιν ή μ ε ­ ρ ιά τ ο υ Κ ε ρ α τ ίο υ κ ό λ π ο υ κλπ .). Ο π ω σ δ ή π ο τε , σ η μ α ν τ ικ ό ρ ό λ ο μ π ο ­ ρ ο ύ σ ε ν α π α ίξ ε ι κ α ι ο π ά π α ς τ η ς Ρ ώ μ η ς, ω ς υ π ο κ ιν η τ ή ς , ό μ ω ς , ά λ λ ω ν κ α ι ό χ ι ω ς η γ έ τ η ς κ ρ ά τ ο υ ς μ ε δ υ ν α τ ό τ η τ ε ς ε κ σ τ ρ α τ ε ία ς . Ε π ιπ λ έ ο ν α υ τώ ν , υ π ή ρ χ α ν μ ε ρ ικ έ ς σ ε ρ β ικ έ ς η γ ε μ ο ν ίε ς σ τ η ν π ε ­ ρ ιο χ ή ν ό τ ια τ ο υ π ο τ α μ ο ύ Δ ο ύ ν α β η , η η γ ε μ ο ν ία τ ο υ Γ ε ώ ρ γ ιο υ Κ α­ σ τρ ιώ τη σ τα ό ρ η τ η ς σ η μ ε ρ ιν ή ς Α λ β α ν ία ς (π ου δ ε ν σ υ ν ισ τά , ό μ ω ς , κ ρ ά τ ο ς ), τ ο Δ ο υ κ ά τ ο τ ω ν Α θ η ν ώ ν (ο ικ ο γ έ ν ε ια Α τζ α γ ιό λ ι) και, β έ β α ια , τ ο ε λ λ η ν ικ ό Δ ε σ π ο τ ά τ ο τ ο υ Μ υ σ τρ ά . Η α υ τ ο κ ρ α τ ο ρ ία τ η ς Κ ω ν σ τα ­ ν τ ιν ο ύ π ο λ η ς , η τ τ η μ έ ν η κ α τ ά τ η σ κ λ η ρ ή σ ύ γ κ ρ ο υ σ ή τ η ς μ ε τ η ν Ο θ ω ­ μ α ν ικ ή Α υ τ ο κ ρ α τ ο ρ ία ( τ η ς ο π ο ία ς ή τ α ν φ ό ρ ο υ υ π ο τ ε λ ή ς ) ε ίχ ε σ ε μ ε ­ γ ά λ ο β α θ μ ό ε κ π έ σ ε ι κ α ι ε ξ α κ ο λ ο υ θ ο ύ σ ε ν α κ υ ρ ια ρ χ ε ί μ ό ν ο σ τ η ν ίδ ια τ η ν Π ό λ η κ α ι τ α π ε ρ ίχ ω ρ ά τ η ς , σ ε μ ε ρ ικ έ ς π ό λ ε ις τ ο υ Ε υ ξ ε ίν ο υ π ό ­ ν τ ο υ (Σ η λ υ μ β ρ ία , Ρ α ιδ ε σ τό κ.ά .) κ α ι σ ε ο ρ ισ μ έ ν α ν η σ ιά τ ο υ Α ιγ α ίο υ . Κ ά τω α π ό α υ τ έ ς τ ις σ υ ν ­ θ ή κ ε ς , η π ρ ο σ έ γ γ ισ η τ ο υ Δ ε ­ σ π ο τά τ ο υ τ ο υ Μ υ σ τ ρ ά μ ε τ η Β ε ν ε τ ία ή τη Γένο βα ή τα ν η μ ό ν η ρ ε α λ ισ τ ικ ή ε π ιλ ο γ ή . Μ ά ­ λ ισ τα , ο ι Β ε ν ε τ ο ί ε π ε δ ίω κ α ν δ ια ρ κ ώ ς ν α δ η μ ιο υ ρ γ ο ύ ν ε ­ σ τ ίε ς π ρ ο β λ η μ ά τ ω ν σ τ ο υ ς α ­ ν τ α γ ω ν ισ τ έ ς τ ο υ ς (Γ ε ν ο β έ ­ ζ ο υ ς , Τ ο ύ ρ κ ο υ ς κλπ .) κα ι, σ υ ­ ν ε π ώ ς , θ α α ν τ ιμ ε τ ώ π ισ α ν ε υ ­ ν ο ϊκ ά τ η ν ά ν ο δ ο τ η ς ε λ λ η ν ι­ κ ή ς δ ύ ν α μ η ς (ω ς π ιθ α ν ο ύ συΟ σ ο υ λ τά ν ο ς Μ ο υ ρ ά τ Β ' (Β ιβ λ ιο θ ή κ η Ton Καπί, Κ ω νσταντινούπ ολη).

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ 1 4 1

ΒΑΣΙΛΕΙΟ

-

Χερσώ' ΟΥΓΓΑΡΙΑΣ

ΒΛΑΧΙΑ

Ν ικόπ ολις· Σ Ε Ρ Β ΙΑ iS ·· S

Μ εγά λη

v r‘ £ Κοσσυφοπέδιο*

,

•Β ά ρ ν α (Ο δ η σ σ ό ς )

Τ ύρναβος· • Μ ε σ η μ β ρ ία Β ο ύ λ γ α ρ ο ιΜαρκΔ^ λ λ α ' · ^ Α^ γ χ ία λ ο ς Δ ιά μ π ο λ ις · ^ ς· Σ ω ζό π ο λ ις _

Σ ε ρ δ ' Κη,

» Λ ιπ έ ν ιο ν

-

Ε λισ σ ός

* K P 0 %Π ο ίλIα S ß ° ^ ί · ' M Ä- α μ α μ α · π ος a 0 ^ ? Χ α ρ ίο ύ π ο λ ις ^ ^ π ΐΰ μ β ρ ία · ,* Δ υ ρ ρ ά χ .ο « Λ 'Α χ 0 ίς· * Σ τό β ο ι ^ .Μ ο σ υ ν ό π ο λ ι ς . # Ρ α ιδ ε σ τ ό ς * ''Η ρ ά κ λ ε ι α Δ ε ά β ο λ ις · ' ,Π ρ έ σ π α · π ρ ό σ α κ ° ς \ Σ έ ρ ρ α ι· τ ρ α ια ν ο ύ π ο λ ις Π ά ν ιο ν Β ελέγρ α δ α Π ε λ α γ ο ν ί0 . · 0 σ τ Ρ ° β ° ς Χ ρ .σ τ ο υ π ο λ ,ζ . Α ΐν ο ς (Β ε ρ ύ τ ιο ν φ

κ α σ τ ό ρ ια ·

'

„ .ϊ&

β Φ κ & Λ α'

Α ύ λ ώ ν · κ ά ν ,ν α Έ δεσ σ α · ν εν° Ιε ρ ιχ ώ ( Ω ρ ικ δ ν ) *. Β έ ρ ρ ο ια \ < *, *οβ Β ο υ θ ρ ω τό ή ^χ ^ τ , ° ' Τ ρ ίκ α λ α . .Λ ά ρ ισ α ^ ιω ά ν ν ιν α 's λ ,

ι.ρκ

Ά μ α σ τ ρ ις ·

Π έ ρ ν ικ ο ν * Φ ιλιπποΰπολις ; Β ερ ό η · Τ ζ έ π α ιν α * Σ τεν ή μ α χ ο ς . ν Β ε λ ε β ο ύ σ δ ιο ν · * Κ λ ο κ ο τ ιν ίτ ζ α .Β ιζ ύ η «(Σκουποι) *■·> Π ε τ ρ ιτ ζ ό ς · Τ ζ ε ρ ν ο μ ιά ν ιο ν * Α δρ ιανούπ ολις_ τ ε ιχ ο ν α οδιο '* , ^ ί ο η r* - ι« , .ι Δ ιδ υ μ ό τς · ,^Αρρκκα ιουυ π ο λις

^ • Δ « ό κ λ ε .α χΗ *1 ,Σ κό δ ο α 1 * Σ A v ttß a o ic • Αν

Π ρ εσ θ λά β α *

Κ α λ λ ίπ ο λ ,ς . Λ , , ^ / Κ ύ ί ι κ ο ς

Η ρ ά κ λ ε ια .Κ λ α υ δ ιο ύ π ο λ ις • Ν ικ ο μ ή δ ε ια •Ν ίκ α ια · «Π ρούσα

*

> fu

*

Μ ή * ι τ ώ · Α ρ υ δ ο ς ·Π ο ιμ α ν η ν ό ν .. Σ ο γ ^ · Δ ο Ρύ λ α ιο ν κ Η ,· · , .* ·> . '- 'Μ *3 ( *, · » Ν α κ ώ λ ε ια · — ν · A i>Mvo; ) Γ Α δ ο α υ ίιτ τ ,η υ Ο Θ Ω Μ Α Ν ΙΚ Ο Κ Ρ Α Τ Ο Σ % *> .Α δ ρ α μ υ τ τ ιο ν « Π έ ρ γ α μ ο ς . · .· * Α μ ό ρ ιο ν *

* * · · * * ’ ·Θ υ ά τ ε ιρ α ν. Λ έσ β ο ς Φ ιλ ο μ ή λ ιο ν , ’ S i. Έ ρ μ ο ι Μ υ ρ ισ κ έ φ α λ ο ν . Φ ω κ α ια · y .n. Λ Σ ά ρ δ ε ις . φ ι λ α δ έ λ φ ε ι α • Α ν τ ιό χ ε ια C 'Σ ω ίό π ο λ ις Κ λ α ίο υ ε ν α ί Ί κ ό ν ιο ν .Α ν τ ιό χ ε ια Λ . · Ν α ύ π α κ το ς Δ θ Υ ^ V. Χ η κ ; "Ε φ ε σ ο ς ν. Κ εο α λλ /.η ' ν. ν. Σ1 ά(ΐμ · 7Λ ο ο δ ικ ε ια 1 λ η ν ίδ | , ά τΡ % : ^ Κ 0 ρ » ν β θ ® - > Α β Λ Λ ϊ Γ ® Ä V μ οος; W Α ν δ ρ α β ιδ ο ^ ^ ο ; ΑΘΗΝΩΝ ν.-# ^ p o i ^ Σαμψώ ^ Η Ε Ξ Α Π Λ Ω Σ Η ΤΩΝ Ο ΘΩ Μ ΑΝ ΩΝ .. - Α κ ο β ( ^ Α Ρ Υ θ ^ % ξ ίο ΰ Η λ ιο ν # ^ ^ Ί κ α ρ ί* \ Μ ίλ η το ς Σ Τ Ο Ν Ε Λ Λ Η Ν ΙΚ Ο ΧΩΡΟ Ά ρ τα #

Φ ά ρ σ α λ σ ε·

.λ

ν

Λεοντύριον*

rlSffh

α.

Μ υ σ τρ ά ς · e r n AnTn

~ ΐ Η* νΛ

.° -

ί\αα Λλ α μυ άα τ α · Κ Μ ε θ ω ν | | Κ ο ρ ώ ν η ΒΓ ε ο ά κ ι

Μ όνη·

· · · · · ·

σ τά 1355

κ τ ή σ ε ις Β υ ζ α ν τ ίο υ

ν PoSoc

'Ο θ ω μ α ν ο ί Τ ο ύ ρ κ ο ι

ν. Κ ύθ ηρα

β

f l ν. Κ ρ ή τη Χάνδαξ· Ο

ό θ ω μ α ν ικ ό κ ρ ά τ ο ς γ ύ ρ ω

%

ν !^ ο ν ε μ β α σ ια ° ’ %

Ω Σ ΤΑ 1402.

w>

/■

i

Β εν ετσ ι Γ εν ο υ δ τες Τόκκοι

Ο

Ί ω α ν ν ϊτ ε ς Ιπ π ό τ ε ς *

Λ A X

Σέρβοι

ν-

’Α λ β α ν ο ί___________________

Η Β αλκα νική χ ερ σ ό ν η σ ο ς σ τις α ρ χές το υ 15ου αιώνα (Ισ το ρ ία Ε λληνικού Ε θ νο υ ς). μ π α ρ α σ τά τη σ τη ν ό τ ια Ε λ λ ά δ α κα ι, π ρ ο φ α ν ώ ς , ό χ ι ω ς ε π ίφ ο β ο υ α ν τα γ ω ν ισ τ ή , α φ ο ύ τ ο δ ε σ π ο τ ά τ ο δ ε ν ε ίχ ε ν α υ τ ικ έ ς δ υ ν ά μ ε ις ). Α υ τ ο ί θ α έ ρ χ ο ν τ α ν σ ε ε π ικ ο ιν ω ν ία μ ε τ ο ν Κ ω ν σ τα ν τίν ο , τ ο ν ο ­ π ο ίο θ α ε ν ίσ χ υ α ν μ ε ο ικ ο ν ο μ ικ ο ύ ς π ό ρ ο υ ς , π ρ ο κ ε ιμ έ ν ο υ ν α π ο ­ λ ε μ ά α υ τ ό ς α ν τ ί εκ ε ίν ω ν . Το σ η μ α ν τ ικ ό τ ε ρ ο σ τ ο ιχ ε ίο γ ια τ η ν ε λ λ η ν ικ ή π λ ε υ ρ ά ή τ α ν ό τ ι θ α π ρ ο μ η θ ε υ ό τ α ν απ ό τ η Δ ύ σ η σ ύ γ ­ χ ρ ο ν ο τ ε χ ν ο λ ο γ ικ ό ε ξο π λ ισ μ ό , κ υ ρ ίω ς π υ ρ ο β ό λ α , α λ λ ά κα ι τ η ν τε χ ν ο γ ν ω σ ία τ η ς κ α τ α σ κ ε υ ή ς τ ο υ . Ε ξ ά λ λ ο υ , ε π ε ιδ ή η ε π ικ ρ ά ­ τ ε ι α τ ο υ Μ υ σ τρ ά γ ε ω γ ρ α φ ικ ά π ε ρ ικ λ ε ιό τ α ν α π ό β ε ν ε τ ι κ έ ς κ τ ή ­

4 2 I ΣΤ Ρ ΑΤ Ι ΩΤ Ι Κ Η U T O P I A

σ ε ις (σ τα δ υ τ ικ ά τ α Ιό ν ια ν η σ ιά , σ τα α ν α τ ο λ ικ ά η Ε ύ β ο ια κ α ι ο ι Κ υ κ λ ά δ ε ς ), ή τ α ν π ρ ο φ α ν έ ς ό τ ι σ υ ν έ φ ε ρ ε α μ φ ό τ ε ρ ο υ ς η σ τ ε ν ή σ υ ν ε ρ γ α σ ία , ώ σ τ ε ν α κ ρ α τ η θ ο ύ ν μ α κ ρ ιά ο ι Ο θ ω μ α ν ο ί. Σ τ η ν π ε ­ ρ ίπ τω σ η π ο υ μ ια τ έ τ ο ι α σ υ μ φ ω ν ία ε π ιτ υ γ χ α ν ό τ α ν , τ ο δ ε σ π ο τ ά ­ τ ο θ α ε ν ισ χ υ ό τ α ν ιδ ια ίτ ε ρ α κα ι θ α μ π ο ρ ο ύ σ ε , μ ε σ χ ε τ ικ ά ε υ ­ ν ο ϊκ ο ύ ς ό ρ ο υ ς , ν α ε π ικ ε ν τ ρ ω θ ε ί σ τις ά λ λ ε ς π α ρ α μ έ τ ρ ο υ ς ε ν ί­ σ χ υ σ ή ς τ ο υ , α ν ά μ ε σ α σ τ ις ο π ο ίε ς ή τ α ν κ α ι η α ξιο π ο ίη σ η τ η ς σ ύ γ χ ρ ο ν η ς τ ε χ ν ο λ ο γ ία ς α λ λ ά κ α ι ο ι η θ ικ έ ς α ξ ίε ς π ο υ α υ τ ό θ α π ρ έ σ β ε υ ε κ α ι θ α ε π ε δ ίω κ ε ν α ε ν σ τ ε ρ ν ισ τ ε ί.

Ο σ ο ν α φ ο ρ ά τ ο ν ρ ό λ ο τ ω ν ν έ ω ν μ ε θ ό δ ω ν π ο υ θ α χ ρ η σ ιμ ο ­ π ο ιο ύ ν τ ο , α ξ ίζ ε ι ν α τ ο ν ισ τ ε ί ό τ ι η τ ε χ ν ο λ ο γ ία α ν έ κ α θ ε ν σ υ ν ισ το ύ σ ε (κ α ι ε ξ α κ ο λ ο υ θ ε ί ν α σ υ ν ισ τά ) έ ν α ν κ α θ ο ρ ισ τ ικ ό π α ρ ά ­ γ ο ν τ α δ ια μ ό ρ φ ω σ η ς τ η ς π ο ρ ε ία ς τω ν π ρ α γ μ ά τω ν . Κ α ι α υ τ ό γ ια ­ τ ί ε ξ α ιτ ία ς τ η ς μ π ο ρ ε ί ε ί τ ε ν α ε π ιβ ρ α δ υ ν θ ο ύ ν ε ξ ε λ ί ξ ε ι ς ε ί τ ε να ε π ιτ α χ υ ν θ ο ύ ν ρ α γ δ α ία . Ε π ιπ λ έ ο ν , π ά ν τ ο τ ε ε κ ε ί ν ο ς π ο υ κ α τ έ ­ χ ε ι τ η ν ε ώ τ ε ρ η κ α ι χ ρ η σ ιμ ό τ ε ρ η τ ε χ ν ο λ ο γ ία μ π ο ρ ε ί ν α κ ε ρ δ ίζ ε ι σ υ γ κ ρ ιτικ ά , ή κ α ι α π ό λ υ τα κ α μ ιά φ ο ρ ά , π λ ε ο ν ε κ τ ή μ α τ α . Ο τ ο μ έ α ς , ό π ο υ ε ν δ ε χ ό μ ε ν ε ς μ ε τ α β ο λ έ ς θ α ε ίχ α ν β α ρ ύ ν ο υ σ α σ η μ α σ ία , ή τ α ν π ρ ο φ α ν ώ ς η π ο λ ε μ ικ ή τ έ χ ν η . Ε ίνα ι, ε ξ ά λ ­ λ ο υ , γ ν ω σ τ ό ό τ ι ο ι Ο θ ω μ α ν ο ί φ ρ ό ν τ ιζ α ν ιδ ια ίτ ε ρ α τ ις σ τ ρ α τ ιω ­ τ ι κ έ ς τ ο υ ς δ υ ν ά μ ε ις , τ ι ς ο π ο ίε ς ε ίχ α ν π ρ ο ικ ίσ ε ι μ ε σ ε ιρ ά τ ε ­ χ ν ο λ ο γ ικ ώ ν επ ιν ο ή σ εω ν . Α υ τ ό ς ή τ α ν ο τ ο μ έ α ς , ό π ο υ θ α έ π ρ ε π ε να ε σ τ ια σ τ ο ύ ν ο ι π ρ ο σ π ά θ ε ιε ς τ ω ν σ τ ρ α τ ιω τ ικ ώ ν α ξ ιω μ α τ ο ύ χ ω ν τ ο υ ν έ ο υ κ ρ ά τ ο υ ς . Ε ίν α ι γ ν ω σ τ ό π ω ς ε κ ε ί ν η τ η ν ε π ο χ ή α ρ ­ κ ε τ ο ί ε ιδ ή μ ο ν ε ς τω ν ό π λ ω ν τ α ξ ί δ ε υ α ν κα ι π ο υ λ ο ύ σ α ν τ ις γ ν ώ ­ σ ε ις τ ο υ ς ή μ ίσ θ ω ν α ν τ ις υ π η ρ ε σ ίε ς τ ο υ ς . Μ ε ρ ικ ο ί τ έ τ ο ι ο ι, ό ­ π ω ς ο Ιω ά ν ν η ς Ιο υ σ τ ιν ιά ν η ς , β ρ έ θ η κ α ν σ τ η ν π ο λ ιο ρ κ η μ έ ν η Κ ω ν σ τα ν τιν ο ύ π ο λ η τ η ν ά ν ο ιξ η τ ο υ 1453. Ο π ω σ δ ή π ο τε , λ ο ιπ ό ν , η ε π έ ν δ υ σ η σ η μ α ν τ ικ ώ ν π ό ρ ω ν σ τ η ν κ α τ α σ κ ε υ ή κ α ι δ ιά θ ε σ η ν έ ω ν ό π λ ω ν (π υ ρ ο β ό λ ω ν , β α λ λ ισ τ ρ ώ ν , δ ια φ ό ρ ω ν μ η χ α ν η μ ά ­ τω ν κλπ .) σ τ ο ν σ τ ρ α τ ό , ώ σ τε α υ τ ό ς να κ α τ α σ τ ε ί α π ο τ ε λ ε σ μ α τ ι­ κ ό τ ε ρ ο ς , ή τ α ν β α σ ικ ό ς π α ρ ά γ ο ν τ α ς π ρ ο σ δ ιο ρ ισ μ ο ύ τω ν ε ξ ε λ ί ­ ξεω ν. Η κ α τ α λ υ τ ικ ή π α ρ ο υ σ ία τ ο υ Ο ύ γ γ ρ ο υ τ ε χ ν ί τ η Ο υ ρ β α ν ο ύ , ο ο π ο ίο ς , ε ν ώ α ρ χ ικ ά β ρ ισ κ ό τ α ν σ τ η ν υ π η ρ ε σ ία τ ω ν χ ρ ισ τ ια ­ νώ ν, α υ τ ο μ ό λ η σ ε π ρ ο ς τ ο ν σ ο υ λ τ ά ν ο κ α ι κ α τ α σ κ ε ύ α σ ε γ ια α υ ­ τ ό ν , έ ν α ν τ ι α δ ρ ο τ ά τ η ς α μ ο ιβ ή ς , μ ε ρ ικ ά ισ χ υ ρ ά π υ ρ ο β ό λ α , μ α ς ο δ η γ ε ί σ τ η ν ε π ιβ ε β α ίω σ η τ ο υ π α ρ α π ά ν ω σ υ μ π ε ρ ά σ μ α το ς . Α νά ­ λ ο γ η σ υ ν ε ισ φ ο ρ ά ε ίχ α ν κ α ι κ ά π ο ιο ι Σ έ ρ β ο ι α π ε σ τ α λ μ έ ν ο ι, ο ι ο ­ π ο ίο ι υ π έ δ ε ιξ α ν σ τ ο υ ς Τ ο ύ ρ κ ο υ ς π υ ρ ο β ο λ η τ έ ς π ώ ς ν α ε π ιφ έ ­ ρ ο υ ν σ η μ α ν τ ικ ό τ ε ρ α α π ο τ ε λ έ σ μ α τ α , ε σ τ ιά ζ ο ν τ α ς τ ρ ιγ ω ν ικ ά τ ις β ο λ έ ς τ ο υ ς π ά ν ω σ τα τ ε ίχ η τ η ς Π ό λ η ς . Α ν τί ν α ε ρ γ ά ζ ο ν τ α ι γ ια τ ο υ ς Ο θ ω μ α ν ο ύ ς , ο ρ ισ μ έ ν ο ι ε υ φ υ ­ ε ίς τ ε χ ν ί τ ε ς μ π ο ρ ο ύ σ α ν ε ν δ ε χ ο μ έ ν ω ς ν α π α ρ έ χ ο υ ν τ ι ς π ο λ ύ τ ι­ μ ε ς υ π η ρ ε σ ίε ς τ ο υ ς π ρ ο ς τ ο ν χ ρ ισ τ ια ν ό η γ ε μ ό ν α , ο ο π ο ίο ς , μ ε τ η σ ε ιρ ά τ ο υ , έ π ρ ε π ε ν α τ ις π λ η ρ ώ σ ε ι, α ν ό χ ι ισ ά ξια , τ ο υ λ ά χ ι­ σ τ ο ν ικ α ν ο π ο ιη τικ ά . Δ υ σ τυ χ ώ ς , φ α ίν ε τ α ι π ω ς κ ά τ ι τ έ τ ο ι ο δ ε ν έ γ ιν ε κ α τ α ν ο η τ ό σ τ ο υ ς Ε λ λ η ν ε ς κ υ β ε ρ ν ώ ν τ ε ς τ ο υ Μ υ σ τρ ά , μ ε σ υ ν έ π ε ια ν α μ η κ α τ α β λ η θ ο ύ ν ο ι υ π ε ρ π ρ ο σ π ά θ ε ιε ς π ο υ απ αιτο ύ ν τ α ν . Ε ν α ς φ ό ρ ο ς , β έ β α ια , π ο υ ε π ιβ λ ή θ η κ ε (φ λ ο ρ ίκ ιο ν ) γ ια τ η ν εν ίσ χ υ σ η τ ο υ σ τ ρ α τ ο ύ , φ α ίν ε τ α ι π ω ς α π έ δ ω σ ε σ χ ε τ ικ ά ικ α ­ ν ο π ο ιη τικ ά , μ ε α π ο τ έ λ ε σ μ α ο δ ε σ π ό τ η ς ν α ο ρ γ α ν ώ σ ε ι μ ια δ ύ ­ ν α μ η ά ξ ια λ ό γ ο υ α λ λ ά ό χ ι κ α ι ν α τ η ν ε ξ ο π λ ίσ ε ι μ ε ό π λ α σ ύ γ ­ χ ρ ο ν η ς τ ε χ ν ο λ ο γ ία ς . Το α π ο τ έ λ ε σ μ α ή τ α ν ο σ τ ρ α τ ό ς τ ο υ δ ε ­ σ π ο τά τ ο υ , π ο υ ή τ α ν ο ύ τ ω ς ή ά λ λ ω ς κ α τ ά π ο λ ύ μ ικ ρ ό τ ε ρ ο ς σ ε α ρ ιθ μ ό , ν α μη δ ια θ έ τ ε ι σ υ γ κ ρ ιτ ικ ά π λ ε ο ν ε κ τ ή μ α τ α έ ν α ν τ ι τω ν α ν τιπ ά λ ω ν τ ο υ .

Αποψη ο ικ ία ς ε υ γ εν ο ύ ς σ το ν Μ υ σ τρ ά .

ο π ο ίο ς α π α ιτ ο ύ σ ε π ρ ώ τα ν α ε π έ λ θ ε ι η ά ρ σ η τ ο υ σ χ ίσ μ α το ς (τ ο υ 1054) κα ι η « έν ω σ η » τ ω ν δ ύ ο ε κ κ λ η σ ιώ ν σ ύ μ φ ω ν α μ ε τ η δ ι­ κή τ ο υ ο π τ ικ ή , δ η λ α δ ή μ ε τ η ν υ π ο τα γ ή τ ω ν Α ν α τ ο λ ικ ώ ν σ τ ο υ ς Δ υ τ ικ ο ύ ς . Π α ρ ά τ η ν α ν τ ίδ ρ α σ η μ έ ρ ο υ ς τ η ς α ρ ισ τ ο κ ρ α τ ία ς κα ι σ ύ σ σ ω μ ο υ τ ο υ λ α ο ύ τ ο υ , ο α υ τ ο κ ρ ά τ ο ρ α ς Ιω ά ν ν η ς Η ’, π ο υ δ ια ­ δ έ χ τ η κ ε σ το ν θ ρ ό ν ο το ν σ ώ φ ρονα π α τέρ α το υ , το ν Μ α νο υ ή λ Β ', α κ ο λ ο ύ θ η σ ε ε ν ε ρ γ ά κ α ι α π ο φ α σ ισ τικ ά α υ τ ή τ η ν π ο λ ιτ ικ ή . Μ ε τ ά τ η σ υ μ φ ω ν ία γ ια τ η ν έν ω σ η τ ω ν δ ύ ο ε κ κ λ η σ ιώ ν σ τη σ ύ ν ο δ ο τ η ς Φ ε ρ ρ ά ρ α ς -Φ λ ω ρ ε ν τ ία ς (1437/38), ο π ά π α ς, τ η ρ ώ ­ ν τ α ς τ ι ς υ π ο σ χ έ σ ε ις τ ο υ π ρ ο ς τ ο ν α υ τ ο κ ρ ά τ ο ρ α Ιω ά ν ν η Η ’ ( μ ε ­ γ α λ ύ τ ε ρ ο α δ ε λ φ ό τ ο υ Κ ω ν σ τα ν τίν ο υ ), π α ρ α κ ίν η σ ε θ ε ρ μ ά τ ο υ ς Δ υ τ ικ ο ύ ς η γ ε μ ό ν ε ς κ α ι π έ τ υ χ ε ν α ο ρ γ α ν ω θ ε ί μ ια σ τ α υ ρ ο φ ο ρ ία κ α τ ά τ ω ν Ο θ ω μ α νώ ν. Σ ε α υ τ ή ν σ υ μ μ ε τ ε ίχ α ν η γ ε μ ό ν ε ς τ η ς α ν α ­ τ ο λ ικ ή ς Ε υ ρ ώ π η ς κ α ι τω ν Β α λ κ α ν ίω ν (Ο ύ γ γ ρ ο ι, Σ έ ρ β ο ι κα ι Β λ ά χ ο ι ε ν ισ χ υ μ έ ν ο ι μ ε τ μ ή μ α τ α Γά λ λω ν κ α ι Ιτα λ ώ ν ). Η κ ύ ρ ια π ρ ο σ π ά θ ε ια έ γ ιν ε α π ό τ η ν Ο υ γ γ α ρ ία μ ε κ α τ ε ύ θ υ ν σ η τ η Σ ε ρ β ία κ α ι τ η Β ο υ λ γ α ρ ία , ε ν ώ ε π ιθ ε τ ι κ έ ς ε π ιχ ε ιρ ή σ ε ις α ν έ λ α β α ν να π ρ α γ μ α τ ο π ο ιή σ ο υ ν κα ι ά λ λ ο ι χ ρ ισ τ ια ν ο ί η γ ε μ ό ν ε ς τ ω ν Β α λ κ α ­ ν ίω ν , ό π ω ς ή τ α ν ο Γ ε ώ ρ γ ιο ς Κ α σ τρ ιώ τη ς (ή Σ κ ε ν τ έ ρ μ π ε η ς )

0 ΠΟΛΕΜΟΣ ΜΕ ΤΟΥΣ 000ΜΑΝ0ΥΣ ΚΑΙ Η ΜΑΧΗ ΤΟΥ ΕΪΑΜΙΛΙΟΥ (1444 46) Τ η ν ε π ο χ ή π ο υ ο Μ υ σ τρ ά ς ά κ μ α ζ ε κα ι, σ τα δ ια κ ά , κ υ ρ ια ρ ­ χ ο ύ σ ε σ ε ο λ ό κ λ η ρ η τ η ν Π ε λ ο π ό ν ν η σ ο (π λ η ν ο ρ ισ μ έ ν ω ν κ τ ή σ ε ­ ω ν τ η ς Β ε ν ε τ ία ς ) , η α π ο δ υ ν α μ ω μ έ ν η κ ε ν τ ρ ικ ή ε ξ ο υ σ ία σ τ η ν Κ ω ν σ τα ν τιν ο ύ π ο λ η δ ε ν έ β λ ε π ε ά λ λ η δ ιέ ξ ο δ ο α π ό τ η ν α σ φ υ κ τ ι­ κή π ίεσ η τ ω ν Ο θ ω μ α ν ώ ν (π ο υ τ ο 1422 ε ίχ α ν π ο λ ιο ρ κ ή σ ε ι α ν επ ιτυ χ ώ ς τ η ν ίδ ια τ η ν Π ό λ η ), π α ρ ά μ ό ν ο σ τη β ο ή θ ε ια τ ω ν χ ρ ισ τ ια ­ ν ώ ν τ η ς Δ ύ σ η ς (τω ν "α ιρ ε τικ ώ ν "). Για να κ α τ α σ τ ε ί, ό μ ω ς , κ ά τ ι τ έ τ ο ι ο δ υ ν α τ ό , χ ρ ε ια ζ ό τ α ν η κ α τ α λ υ τ ικ ή ε π ιρ ρ ο ή τ ο υ π άπ α, ο Α ποψη το υ τε ίχ ο υ ς των Ε ξαμιλίω ν, το οποίο κ α τα σ κ ευ ά σ τη κ ε από το ν Ιο υ σ τινια νό .

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ I 4 3

Εντυπ ω σιακός σ ε ύψ ος π ύργος σ το φ ρ ο ύ ρ ιο το υ Π υ θ ίο υ , που β ρ ίσ κ ετα ι κ ο ντά σ το ν π ο τα μ ό Ε βρο, όπως σ υ ν τη ρ είτα ι σ ή μ ερ α .

σ τ η ν Α λ β α ν ία κ α ι ο Κ ω ν σ τα ν τ ίν ο ς Π α λ α ιο λ ό γ ο ς α π ό τ η ν Π ε λ ο ­ π ό ν ν η σ ο π ρ ο ς τ η β ό ρ ε ια Ε λ λ ά δ α . Η ε κ σ τ ρ α τ ε ία τ ω ν Δ υ τ ικ ώ ν σ η μ ε ίω σ ε α ρ χ ικ έ ς ε π ιτ υ χ ίε ς , α λ λ ά η κ α τ ά λ η ξ ή τ η ς ή τ α ν δ ρ α μ α ­ τ ικ ή , κ α θ ώ ς ο σ ο υ λ τ ά ν ο ς Μ ο υ ρ ά τ Β ’ μ ε τρ ιπ λ ά σ ιο σ τ ρ α τ ό συν έ τ ρ ιψ ε τ ο υ ς ε ν ω μ έ ν ο υ ς χ ρ ισ τ ια ν ο ύ ς η γ ε μ ό ν ε ς σ ε μ ια ιδ ια ίτ ε ­ ρ α σ κ λ η ρ ή μ ά χ η σ τη Β ά ρ ν α τ η ς Β ο υ λ γ α ρ ία ς (1444), ό π ο υ χ ά θ η ­ κ ε τ ο 50% τ ω ν χ ρ ισ τια ν ώ ν (8 -10.000 ά ν δ ρ ε ς ) κ α ι τ ο 30% τω ν Ο θ ω μ α ν ώ ν (15.000 μ α χ η τ έ ς ). Κ ιν ο ύ μ ε ν ο ς σ ε α υ τ ό τ ο π λ α ίσ ιο , τ η ν ε π ό μ ε ν η χ ρ ο ν ιά (1445), π α ρ ό τ ι η ή τ τ α ε ίχ ε π α γ ώ σ ει τ ι ς κ α ρ δ ιέ ς τ ω ν χ ρ ισ τ ια ν ώ ν τ η ς Β α λ κ α ν ικ ή ς , ο Κ ω ν σ τα ν τίν ο ς Π α λ α ιο λ ό γ ο ς μ ε τ ι ς μ ικ ρ έ ς δ υ ν ά ­ μ ε ις τ ο υ ( Ε λ λ η ν ε ς π ε ζ ο ύ ς , ο π λ ισ μ έ ν ο υ ς μ ε λ ό γ χ ε ς ή τ ό ξ α , Α λ β α ν ο ύ ς α τ ά κ τ ο υ ς μ ε κ ά θ ε ε ίδ ο υ ς ο π λ ισ μ ό , α λ λ ά κ α ι ξ έ ν ο υ ς μ ισ θ ο φ ό ρ ο υ ς , μ ε τ α ξ ύ τ ω ν ο π ο ίω ν ξ ε χ ώ ρ ιζ ε έ ν α σ ώ μ α 300 Β ο υ ρ γ ο υ ν δ ώ ν ) π ρ ο έ λ α σ ε β ο ρ ε ιο δ υ τ ικ ά (η Α θ ή ν α ή τ α ν ή δ η φ ό ­ ρ ο υ υ π ο τ ε λ ή ς τ ο υ ) κ α ι κ α τ έ λ α β ε δ ια δ ο χ ικ ά τ η Β ο ιω τ ία (μ ε σ η ­ μ α ν τ ικ ό τ ε ρ η π ό λ η τ η Θ ή β α ), τ η Φ ω κ ίδ α (μ ε σ η μ α ν τ ικ ό τ ε ρ η π ό ­ λ η τ α Σ ά λ ω ν α ), κ α ι τ η ν Α ιτω λ ία , φ τ ά ν ο ν τ α ς έ τ σ ι μ έ χ ρ ι τ ο υ ς π ρ ό π ο δ ε ς τ η ς Π ίν δ ο υ , ό π ο υ ο ι τ ο π ικ ο ί ά ρ χ ο ν τ ε ς τ ο ν α ν α γ ν ώ ρ ι­ σ α ν π ρ ό θ υ μ α ω ς η γ ε μ ό ν α τ ο υ ς . Κ α τ ά τ ο ίδ ιο δ ιά σ τη μ α , ό μ ω ς , ο Μ ο υ ρ ά τ δ ε ν ε ίχ ε ε π α ν α π α υ θ ε ί σ τ ις δ ά φ ν ε ς τ η ς Β ά ρ ν α ς , α λ λ ά β ε λ τ ίω ν ε τ ις π ο λ ε μ ικ έ ς τ ο υ δ υ ν α τ ό τ η τ ε ς , α ν α σ υ ν τ ά σ σ ο ν τα ς τ α σ τ ρ α τ ε ύ μ α τ ά τ ο υ κ α ι ε ξ ο π λ ίζ ο ν τ ά ς τ α μ ε τ α π λ έ ο ν σ ύ γ χ ρ ο ­ ν α μ η χ α ν ή μ α τ α . Ε τσ ι, ο ο θ ω μ α ν ικ ό ς σ τ ρ α τ ό ς β ρ ισ κ ό τ α ν ε κ ε ί ν η

4 4 I ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ

*·

τ η ν ε π ο χ ή σ ε π λ ή ρ η α ν ά π τ υ ξ η . Ε ιδ ικ ό τ ε ρ α , δ ι έ θ ε τ ε ε π ίλ ε κ τ ε ς μ ο ν ά δ ε ς β α ρ έ ο ς ιπ π ικο ύ ( α υ τ ο κ ρ α τ ο ρ ικ ο ύ ς σ π α χ ή δ ε ς ), ε λ α ­ φ ρ ο ύ ιπ π ικο ύ (α κ ιν τζ ί) α λ λ ά κ α ι σ η μ α ν τ ικ έ ς μ ο ν ά δ ε ς ό χ ι μ ό ν ο β α ρ ιά ( γ ε ν ίτ σ α ρ ο υ ς ) α λ λ ά κα ι ε λ α φ ρ ό τ ε ρ α ο π λ ισ μ έ ν ο υ π ε ζ ικ ο ύ (α ζ ά π η δ ε ς ). Ε π ιπ λ έο ν , δ ι έ θ ε τ ε κ α ι τ ε χ ν ικ ό σ ώ μ α , π ο υ χ ρ η σ ιμ ο ­ π ο ιο ύ σ ε π ο ικ ίλ ο τ ε χ ν ο λ ο γ ικ ό ε ξ ο π λ ισ μ ό ε ί τ ε γ ια π ο λ ιο ρ κ ίε ς ε ί­ τ ε γ ια σ τ ρ α τ ο π έ δ ε υ σ η (κ υ ρ ία ρ χ η θ έ σ η κ α τ ε ίχ α ν ο ι τ ο υ α λ έ τ ε ς κα ι, γ ε ν ικ ά , τ α σ υ σ τ ή μ α τ α κ α θ α ρ ιό τ η τ α ς ) . Π ρ ο π ά ν τω ν , ό μ ω ς , χ ρ η σ ιμ ο π ο ιο ύ σ ε δ ια φ ό ρ ω ν μ ε γ ε θ ώ ν π υ ρ ο β ό λ α , τ α ο π ο ία δ ε ν ε ίν α ι γ ν ω σ τ ό π ό τ ε κα ι μ ε π ο ιο τ ρ ό π ο τ α α π έ κ τ η σ α ν ο ι Ο θ ω μ α ­ ν ο ί γ ια π ρ ώ τη φ ο ρ ά . Α υ τ ό , π ά ν τω ς , έ γ ιν ε κ α τ ά τ α τ έ λ η τ η ς δ ε ­ κ α ε τ ία ς τ ο υ 1420, μ ε σ υ ν έ π ε ια 15 π ε ρ ίπ ο υ χ ρ ό ν ια μ ε τ ά (το 1445) ν α μ π ο ρ ο ύ ν ο ι Ο θ ω μ α ν ο ί ν α θ ε ω ρ η θ ο ύ ν α ρ κ ε τ ά έ μ π ε ιρ ο ι τό σ ο σ τ η ν κ α τ α σ κ ε υ ή ό σ ο κ α ι σ τη χ ρ ή σ η τω ν ό π λ ω ν α υ τώ ν . Ο ι Τ ο ύ ρ κ ο ι ιθ ύ ν ο ν τ ε ς , λ ο ιπ ό ν , ε π ιθ υ μ ώ ν τ α ς ν α ισ χ υ ρ ο π ο ιο ύ ν δ ια ρ κ ώ ς τ ι ς δ υ ν ά μ ε ις τ ο υ ς κ α ι δ ια θ έ τ ο ν τ α ς ά φ θ ο ν α χ ρ η μ α τ ικ ά μ έσ α , ε π ιδ ε ίκ ν υ α ν έ ν τ ο ν ο ε ν δ ια φ έ ρ ο ν γ ια τ ις τ ε χ ν ι κ έ ς κ α ιν ο ­ τ ο μ ί ε ς π ο υ ε ίχ α ν σ τ ρ α τ ιω τ ικ ή χ ρ ή σ η κ α ι π ρ ο σ π α θ ο ύ σ α ν ν α αξ ιο π ο ιο ύ ν ο π ο ια δ ή π ο τ ε ιδ έ α υ π ο σ χ ό τα ν κ ά π ο ιο σ τ ρ α τ η γ ικ ό π λεο νέκτη μ α . Μ ε έ ν α σ η μ α ν τ ικ ό μ έ ρ ο ς τ ω ν ισ χ υ ρ ώ ν δ υ ν ά μ ε ώ ν τ ο υ , τ η ν ε ­ π ό μ ε ν η χ ρ ο ν ιά (1446), ο σ ο υ λ τ ά ν ο ς , α π α λ λ α γ μ έ ν ο ς α π ό ά λ λ ε ς π ιέ σ ε ις , ε κ σ τ ρ ά τ ε υ σ ε ν ό τ ια ε ν α ν τ ίο ν τ η ς α υ ξ α ν ό μ ε ν η ς δ ύ ν α ­ μ η ς τ ω ν Ε λ λ ή ν ω ν τ ο υ Κ ω ν σ τα ν τίν ο υ . Ο ι λ ε π τ ο μ έ ρ ε ι ε ς τ ο υ π ο ­ λ έ μ ο υ δ ε ν μ α ς ε ίν α ι γ ν ω σ τ έ ς . Φ α ίν ε τ α ι π ω ς ο σ τ ρ α τ ό ς τ ο υ δ ε ­ σ π ό τη , π ο υ , σ ύ μ φ ω ν α μ ε τ ις π η γ έ ς , α ν ε ρ χ ό τ α ν σ υ ν ο λ ικ ά σ ε 2 0.000 μ α χ η τ έ ς (κ α τ ά π άσ α π ιθ α ν ό τ η τ α ο α ρ ιθ μ ό ς ε ίν α ι υ π ε ρ τ ι­ μ η μ έ ν ο ς ) , ε κ τ ιμ ώ ν τ α ς τ ο ν α ρ ν η τ ικ ό σ υ σ χ ε τισ μ ό τ ω ν δ υ ν ά μ ε ω ν κ α ι τ η ν (κ α τ ά π άσ α π ιθ α ν ό τ η τ α ) α π ο υ σ ία κ α λ ο ύ η θ ικ ο ύ , ο π ι­ σ θ ο χ ώ ρ η σ ε σ τ η ν κ ύ ρ ια γ ρ α μ μ ή ά μ υ ν α ς , σ τ η ν ε ίσ ο δ ο τ η ς Π ε λ ο π ο ν ν ή σ ο υ , σ τ ο ν Ισ θ μ ό δ η λ α δ ή τ η ς Κ ο ρ ίν θ ο υ . Ε κ ε ί, ο Κ ω ν σ τα ­ ν τ ίν ο ς , έ χ ο ν τ α ς ε π ισ κ ε υ ά σ ε ι τ α χ ύ τ α τ α ( ε ν τ ό ς 25 η μ ε ρ ώ ν ) τ ο π α λ α ιό μ α κ ρ ύ τ ε ίχ ο ς (σ υ ν ο λ ικ ο ύ μ ή κ ο υ ς 6 μ ιλ ίω ν , 10 δ η λ α δ ή π ε ρ ίπ ο υ χ λ μ ., μ ε 153 π ύ ρ γ ο υ ς κ α ι δ ύ ο κ ά σ τρ α σ τα ά κ ρ α το υ ), π α ρ έ τ α ξ ε κ α τ ά λ λ η λ α τ ι ς δ υ ν ά μ ε ις τ ο υ ε π ί α υ τ ο ύ κ α ι σ τ ά θ η κ ε , α π ο φ α σ ισ μ έ ν ο ς ν α σ τ α μ α τ ή σ ε ι τ ο υ ς ε ισ β ο λ ε ίς . Ο ο θ ω μ α ν ικ ό ς σ τ ρ α τ ό ς κ ιν ή θ η κ ε μ ά λ λ ο ν α ρ γ ά α λ λά , π ά­ ν τ ω ς , α π ο τ ε λ ε σ μ α τ ικ ά . Π α ρ ό τι δ ε ν υ π ά ρ χ ο υ ν σ α φ ε ίς π λ η ρ ο -

Εντυπω σιακή εικ ό να μ ε Ο θω μ ανό σ ο υ λ τά ν ο π ερ /σ το ιχ ιζό μ εν ο από γ ενίτσ α ρ ο υ ς (Μ ο υ σ είο Ton Καπί, Κ ω νσταντινούπ ολη).

Β Υ Ζ Α Ν Τ ΙΝ Ο Σ ΙΠ Π Ε Α Σ ΤΗΣ Δ Υ Ν Α ΣΤΕ ΙΑ Σ ΤΩ Ν Π Α Λ Α ΙΟ Α Ο Γ Ω Ν (1350 ■ 1400) Ο ι τ ε λ ε υ τ α ίε ς ρ ε α λ ισ τικ έ ς α π εικ ο ν ίσ εις βυζαντινώ ν μονάδω ν π ρ ο έρ χ ο ντα ι από τη ν «Ισ το ρ ία το υ Μ ε γ ά λ ο υ Α λ εξά ν δ ρ ο υ » (βυζαντινό χ ειρ ό γ ρ α φ ο το υ 14ου αιώ να) κα ι από ά γ ν ω σ τες σ χ ετικ ά α γ ιο γ ρ α φ ίες σ ε μ εσ α ιω ν ικές εκ κ λ η σ ίες τη ς Β α λ κα νική ς. Ο ιπ πέας τη ς εικ ό να ς φ έ ρ ε ι μ ικ τή θ ω ρ ά κισ η από π λακίδια (κλιβά νιον) κα ι α λυσ ιδω τό π λέγ μ α σύμφω να μ ε τη ν τρ έχ ο υ σ α ευ ρ α σ ια τικ ή νο οτρ οπ ία που κ υ ρ ια ρ χο ύ σ ε σ το υ ς βαλκανικούς σ τρ α το ύ ς . Φ έρ ει κρά νος μ ε π λα τύ γείσ ο που π ρ ο σ τα τε ύ ε ι από κ τυ π ή μ α τα σ π ά θη ς κα ι πλήρη αλυσ ιδω τή κο υ κο ύ λα που κ α λύ π τει όλο το πρόσωπο ε κ τό ς από τα μ ά τια . Ο ι ώ μοι και τα χ έρ ια το υ π ρ ο σ τα τεύ ο ν τα ι από μ ε τα λ λ ικ ά α π ά ρ τια . Χ ρ η σ ιμ ο π ο ιεί τριγω νική ασπίδα μ ε έν το ν α κ υ ρ τή επ ιφ ά νεια και δ ερ μ ά τιν η σ τεφ ά ν η . Τα κύρια ε π ιθ ε τικ ά όπλα που α π εικ ο ν ίζο ν τα ι εδώ είναι το το υ ρ κ ικ ό για τα γά νι, το ε υ θ ύ α μ φ ίσ το μ ο ξίφ ο ς δ υ τικο ευ ρ ω π α ϊκ ο ύ τύπ ου (δ ια κ ρ ίν ετα ι μόνο μ έρ ο ς τη ς θ ή κ η ς το υ ) κα ι το νυ κ τικ ό σ τιλ έ το τύπ ου «ευσπ λαχνία» (έρ ευ ν α -εικ ο ν ο γ ρ ά φ η σ η : Χ ρ ή σ το ς Γιαννόπουλος).

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ UTOPIA I 4 5

Σ τα ερ είπ ια το υ Μ υ σ τρ ά το αναπ αλαιω μένο α νά κτο ρ ο των δεσποτών.

φ ο ρ ίε ς α λ λ ά μ ό ν ο ε ικ α σ ίε ς γ ια τ α γ ε γ ο ν ό τ α , γ ε γ ο ν ό ς π ο υ ο φ ε ίλ ε τ α ι σ τ η ν π α ρ ά ξ ε ν η κ α θ υ σ τ έ ρ η σ η π ο υ σ η μ ε ιώ θ η κ ε κ α τ ά τ η ν π ρ ο έ λ α σ η τ ο υ σ ο υ λ τ ά ν ο υ κ α ι τ ω ν δ υ ν ά μ ε ώ ν τ ο υ , θ ε ω ρ ε ίτ α ι α ­ λ η θ έ ς ό τι, α φ ο ύ α υ τ ό ς κ α τ α ν ίκ η σ ε ο π ο ια δ ή π ο τ ε α ν τίσ τ α σ η σ υ ­ ν ά ν τ η σ ε σ τη Φ θ ιώ τιδ α , τ η Β ο ιω τ ία κ α ι τ η ν Α τ τ ικ ή , έ φ τ α σ ε τ ε λ ι ­ κά μ ε π ο λ υ π λ η θ ή δ ύ ν α μ η ά νω τ ω ν 5 0 .0 0 0 α ν δ ρ ώ ν (α ρ ιθ μ ό ς σ υ ­ ν η θ ισ μ έ ν ο ς γ ια ε κ σ τ ρ α τ ε ίε ς μ ε ε π ικ ε φ α λ ή ς τ ο ν ίδ ιο τ ο ν σ ο υ λ ­ τ ά ν ο ) κ α ι φ α ν τ α χ τ ε ρ ό ς , τ ο ν Ν ο έ μ β ρ ιο τ ο υ 1446, μ π ρ ο σ τά σ τ η ν ε λ λ η ν ικ ή α μ υ ν τ ικ ή γ ρ α μ μ ή . Ο Μ ο υ ρ ά τ δ ι έ τ α ξ ε α μ έ σ ω ς τ ις π ρ ώ ­ τ ε ς , α ν α γ ν ω ρ ισ τ ικ έ ς ε π ιθ έ σ ε ις , τ ι ς ο π ο ίε ς ο ι α μ υ ν ό μ ε ν ο ι α π έκ ρ ο υ σ α ν μ ε σ χ ε τ ικ ή ε υ κ ο λ ία . Ο ι Τ ο ύ ρ κ ο ι, ό μ ω ς , ε ίχ α ν μ α ζ ί τ ο υ ς κ α ι ό π λ α ν έ α ς τ ε χ ν ο λ ο γ ία ς , ιδ α ν ικ ά γ ια π ρ ο σ β ο λ ή ο χ υ ρ ώ σ ε ω ν , τ α π υ ρ ο β ό λ α ! Ε π ιπ λ έο ν , τ ο κ ρ ίσ ιμ ο δ ε δ ο μ έ ν ο ε κ ε ίν ο τ ο ν μ ο ι­ ρ α ίο Δ ε κ έ μ β ρ ιο τ ο υ 1446 ή τ α ν ό τ ι ο ι Τ ο ύ ρ κ ο ι, ό χ ι μ ό ν ο δ ι έ θ ε ­ τ α ν μ ικ ρ ά π υ ρ ο β ό λ α , τ α ο π ο ία έ φ ε ρ α ν μ α ζ ί τ ο υ ς , α λ λ ά , ε π ιπ λ έ ­ ον, ό τι μπ ο ρ ο ύ σ α ν να κ α τα σ κευ ά σ ο υ ν επ ί τό π ο υ νέα , α νά λο γα μ ε τ ις α ν ά γ κ ε ς τ ο υ ς . Και, π ρ ά γ μ α τι, α υ τ ό φ α ίν ε τ α ι π ω ς έ γ ιν ε . Ε τσ ι, ε ν ώ κ ά π ο ιε ς μ ο ν ά δ ε ς α π α σ χ ο λ ο ύ σ α ν τ ο υ ς α μ υ ν ό μ ε ν ο υ ς μ ε μ ικ ρ ο ε π ιθ έ σ ε ις κ α ι π ρ ο σ β ο λ έ ς , ά λ λ ε ς μ ο ν ά δ ε ς υ π ο σ τή ρ ι­ ξ η ς , σ ε κ α τ ά λ λ η λ α χ υ τ ή ρ ια , κ α τ α σ κ ε ύ α σ α ν ο ρ ισ μ έ ν α α ρ κ ε τ ά ι­ σ χ υ ρ ά π υ ρ ο β ό λ α , π ο υ μ π ο ρ ο ύ σ α ν ν α ε κ σ φ ε ν δ ο ν ίζ ο υ ν μ ε γ ά λ ε ς μ π ά λ ε ς . Ε π ε ιτα α π ό μ ικ ρ ό δ ιά σ τ η μ α π ρ ο ε τ ο ιμ α σ ία ς , ό λ α τ α π υ ­ ρ ο β ό λ α έ λ α β α ν τ ις θ έ σ ε ις τ ο υ ς α π έ ν α ν τ ι α π ό τ ο τ ε ίχ ο ς κ α ι ά ρ ­ χ ισ α ν τ ο ν σ υ σ τ η μ α τ ικ ό β ο μ β α ρ δ ισ μ ό τ ο υ . Α τυ χ ώ ς γ ια τ ο υ ς (α ­ ν έ τ ο ιμ ο υ ς γ ια τ έ τ ο ι ο ε ν δ ε χ ό μ ε ν ο ) α μ υ ν ό μ ε ν ο υ ς , τ ο τ ε ίχ ο ς , π ο υ α φ ε ν ό ς ή τ α ν κ α τ α σ κ ε υ α σ μ έ ν ο μ ε π α λ α ιέ ς π ρ ο δ ια γ ρ α φ έ ς (έ μ φ α σ η σ το ύ ψ ο ς κα ι σ τη σ υ ν ε χ ή δ ια δ ρ ο μ ή τ ο υ , ισ χ υ ρ ή μ ε ν β ά σ η σ τ ή ρ ιξ η ς ε ν τ ό ς τ ο υ ε δ ά φ ο υ ς α λ λ ά π ε ρ ιο ρ ισ μ έ ν ο π ά χ ο ς σ τις ε π ά λ ξ ε ις ) κ α ι α φ ε τ έ ρ ο υ ε ίχ ε α ν α κ α τ α σ κ ε υ α σ τ ε ί β ια σ τ ικ ά μ ε χ ρ ή σ η κ ά θ ε ε ίδ ο υ ς υ λ ικ ώ ν , δ ε ν ά ν τ ε ξ ε σ τ ο υ ς κ α ν ο ν ιο β ο λ ι­ σ μ ο ύ ς . Ο π ω ς α κ ρ ιβ ώ ς σ υ ν έ β α ιν ε τ η ν ίδ ια ε π ο χ ή κ α ι μ ε τ α α γ ­ γ λ ικ ά κ ά σ τρ α σ τη Γαλλία , τ α ο π ο ία β ο μ β ά ρ δ ιζ ε τ ο π υ ρ ο β ο λ ικ ό τω ν Γά λ λω ν ( Ε κ α τ ο ν τ α ε τ ή ς π ό λ ε μ ο ς 1337-1453), τ ο τ ε ίχ ο ς κα-

4 6 I ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ UTOPIA

τ έ ρ ρ ε ε ό λ ο κ α ι π ε ρ ισ σ ό τ ε ρ ο μ ε κ ά θ ε π λ ή γ μ α , ε ν ώ ο ι υ π ε ρ α ­ σ π ισ τέ ς τ ο υ , α ιφ ν ιδ ια σ μ έ ν ο ι κ α ι ά π ε ιρ ο ι, δ ε ν κ α τ ό ρ θ ω σ α ν να κ ά ν ο υ ν κ ά τ ι α π ο τ ρ ε π τ ικ ό . Ε π ε ιτ α α π ό π έ ν τ ε η μ έ ρ ε ς σ υ ν ε χ ό μ ε ­ ν ο υ β ο μ β α ρ δ ισ μ ο ύ , ο λ ό κ λ η ρ ο τ ο μ α κ ρ ύ τ ε ίχ ο ς ε ίχ ε π λ έ ο ν σω ­ ρ ια σ τ ε ί σ ε ε ρ ε ίπ ια . Ο ι Ο θ ω μ α ν ο ί τ ό τ ε , μ ε π ρ ώ τ ο υ ς τ ο υ ς γ ε ν ίτ σ α ρ ο υ ς , ε ξ ό ρ μ η σ α ν π λ έ ο ν ε ν α ν τ ίο ν τω ν τ ρ ο μ α γ μ έ ν ω ν α ν τ ιπ ά λ ω ν τ ο υ ς . Ο ι τ ε ­ λ ε υ τ α ίο ι, μ ε τ ο υ ς π ε ρ ισ σ ό τ ε ρ ο υ ς σ τ ρ α τ ιώ τ ε ς χ ω ρ ίς κ α τ ά λ λ η λ η ε κ π α ίδ ε υ σ η α λ λ ά κ α ι χ ω ρ ίς τ ο τ ε ί χ ο ς π ο υ τ ο υ ς έ δ ιν ε τ ο π λ ε ο ­ ν έ κ τ η μ α , μ ε ιο ν ε κ τ ώ ν τ α ς κ α τ ά π ο λ ύ α ρ ιθ μ η τ ικ ά α λ λ ά κ α ι μ ε τ ο η θ ικ ό τ ο υ ς κ α τ α ρ ρ α κ ω μ έ ν ο , δ ε ν μ π ό ρ ε σ α ν ν α α ν τ ιτ ά ξ ο υ ν σ π ο υ δ α ία ά μ υ ν α , π α ρ ά τ ις α π ε γ ν ω σ μ έ ν ε ς π ρ ο σ π ά θ ε ιε ς τ ο υ φ ι­ λ ό τ ιμ ο υ Κ ω ν σ τα ν τ ίν ο υ κ α ι τ ω ν ικ α ν ό τ α τ ω ν Β ο υ ρ γ ο υ ν δ ώ ν τ ο υ . Π ρ ώ τ ο ι α ν ά μ ε σ α σ τ ο υ ς ε π ιτ ιθ έ μ ε ν ο υ ς , ο ι γ ε ν ίτ σ α ρ ο ι ε π έ δ ε ιξ α ν ό χ ι μ ό ν ο τ ο ν φ α ν α τισ μ ό τ ο υ ς α λ λ ά κ α ι τ η μ ε γ ά λ η π ο λ ε μ ικ ή τ ο υ ς ικ α ν ό τ η τ α . Ο τα ν ο ε ξ α υ τώ ν ρ ω μ α λ έ ο ς ( σ ε ρ β ικ ή ς κ α τ α γ ω ­ γ ή ς ) Χ ά μ μ ε ρ Χ ισ ρ β ρ έ θ η κ ε α π ό τ η ν ά λ λ η μ ε ρ ιά τ ο υ π ε σ μ έ ν ο υ τ ε ίχ ο υ ς , α κ ο λ ο υ θ ο ύ μ ε ν ο ς α π ό μ ε ρ ικ έ ς ε κ α τ ο ν τ ά δ ε ς π ά ν ο ­ π λ ω ν σ υ μ π ο λ ε μ ισ τ ώ ν τ ο υ , ο λ ό κ λ η ρ η η χ ρ ισ τ ια ν ικ ή π α ρ ά τα ξ η κ λ ο ν ίσ τ η κ ε . Υ σ τε ρ α α π ό λ ίγ ο , μ ε τ ις μ ο υ σ ο υ λ μ α ν ικ έ ς ε π ιθ έ σ ε ις ν α δ ια δ έ χ ο ν τ α ι η μ ια τ η ν ά λ λ η , μ ε τ α κ τ υ π ή μ α τ α τ ω ν α γ χ έ μ α χ ω ν ό π λ ω ν κ α ι τ ις κ ρ α υ γ έ ς τ ω ν μ α χ ό μ ε ν ω ν ν α δ η μ ιο υ ρ γ ο ύ ν έ ν α π α ν δ α ιμ ό ν ιο , μ ε τ ο α ίμ α να ρ έ ε ι ά φ θ ο ν ο α ν ά μ ε σ α σ τα ε ­ ρ ε ίπ ια τ ο υ τ ε ίχ ο υ ς , η ή τ τ α τ ω ν ε λ λ η ν ικ ώ ν δ υ ν ά μ ε ω ν ή τ α ν ο λ ο ­ κ λ η ρ ω τ ικ ή , ε ν ώ κ ά π ο ιο ι κ α τ ά φ ε ρ α ν ν α σ ω θ ο ύ ν μ ό ν ο μ ε τ η φ υ ­ γ ή . Ε ν α ς ε ξ α υ τώ ν , α φ ο ύ π ο λ έ μ η σ ε σ τ η ν π ρ ώ τη γ ρ α μ μ ή μ έ χ ρ ι τ έ λ ο υ ς κ α ι κ ιν δ ύ ν ε υ σ ε να α ιχ μ α λ ω τ ισ τ ε ί, ή τ α ν κ α ι ο δ ε σ π ό τ η ς Κ ω ν σ τα ν τίν ο ς . Η σ υ ν έ χ ε ια ή τ α ν δ ρ α μ α τ ικ ή . Ο ι ε ισ β ο λ ε ίς π ρ ο έ λ α σ α ν ε ν τ ό ς τ η ς α ν υ π ε ρ ά σ π ισ τη ς Π ε λ ο π ο ν ν ή σ ο υ , κ α τ α σ τ ρ έ φ ο ν τ α ς π ό λ ε ις κ α ι χ ω ρ ιά α λ λ ά κ α ι α ιχ μ α λ ω τ ίζ ο ν τ α ς τ ο υ ς κ α τ ο ίκ ο υ ς . Η Σ ικ υ ώ να, τ ο Α ίγ ιο κ α ι ά λ λ ε ς π α ρ α λ ια κ έ ς π ό λ ε ις λ ε η λ α τ ή θ η κ α ν σ κ λ η ­ ρά. Μ ό ν ο μ π ρ ο σ τά σ τη Γ λ α ρ έ τ ζ α (ισ χ υ ρ ό φ ρ ο ύ ρ ιο π ο υ ή τ α ν

κ τ ισ μ έ ν ο δ ίπ λ α σ τη θ ά λ α σ σ α σ τ η ν Η λ ε ία , κ α ι τ ο ο π ο ίο β ρ ίσ κ ε ­ τ α ι σ ή μ ε ρ α β υ θ ισ μ έ ν ο σ το ν ε ρ ό κ ο ν τ ά σ τ η ν Κ υ λ λ ή ν η ) ο σ ο υ λ ­ τ ά ν ο ς , α ν α λ ο γ ιζ ό μ ε ν ο ς τ ο κ ό σ τ ο ς χ ρ ό ν ο υ π ο υ θ α ε ίχ ε , α ν π ο ­ λ ιο ρ κ ο ύ σ ε έ ν α π ρ ο ς έ ν α ό λ α τ α φ ρ ο ύ ρ ια τ η ς Π ε λ ο π ο ν ν ή σ ο υ , π ε ίσ τ η κ ε ν α σ υ μ φ ω ν ή σ ε ι μ ε τ ο ν δ ε σ π ό τ η σ ε υ π ο γ ρ α φ ή σ υ ν θ ή ­ κ η ς ε ιρ ή ν η ς . Ο ι Ο θ ω μ α ν ο ί α π ο χ ώ ρ η σ α ν μ ε τ ά τ η σ υ μ φ ω ν ία , π α ίρ ν ο ν τα ς , ό μ ω ς , μ α ζί τ ο υ ς 6 0.000 α ιχ μ α λ ώ τ ο υ ς , τ ο υ ς ο π ο ί­ ο υ ς π ο ύ λ η σ α ν σ τα σ κ λ α β ο π ά ζ α ρ α τ η ς Α δ ρ ια ν ο ύ π ο λ η ς . Οι Ε λ λ η ν ε ς , α ν τ ίθ ε τ α , ο ι ο π ο ίο ι θ ρ ή ν η σ α ν , σ ύ μ φ ω ν α μ ε τ ι ς π η γ έ ς , 2 2.000 ε π ιπ λ έ ο ν ν ε κ ρ ο ύ ς ( π ο λ ε μ ισ τ έ ς κα ι ά μ α χ ο υ ς ) έ μ ε ιν α ν α ­ ν α κ ο υ φ ισ μ έ ν ο ι, α λ λ ά ε ίδ α ν τ ι ς η θ ικ έ ς κ α ι υ λ ικ έ ς δ υ ν ά μ ε ις το υ ς να ε ξα ν τλ ο ύ ν τα ι π λ έο ν ο λοσ χερ ώ ς. Η σ η μ α σ ία τ η ς μ ά χ η ς α υ τ ή ς γ ια τ ο ν Ε λ λ η ν ισ μ ό έ γ ιν ε κ α τ α ­ ν ο η τ ή π ο λ ύ γ ρ ή γ ο ρ α . Χ ω ρ ίς η θ ικ ό , χ ω ρ ίς π ν ε ύ μ α α ν τίσ τα σ η ς , χ ω ρ ίς ικ α ν έ ς σ τ ρ α τ ιω τ ικ έ ς δ υ ν ά μ ε ις , ο ι ιθ ύ ν ο υ σ ε ς τ ά ξ ε ι ς κ α ι ο ι η γ έ τ ε ς τ η ς Β υ ζ α ν τ ιν ή ς Α υ τ ο κ ρ α τ ο ρ ία ς π ε ρ ιή λ θ α ν σ ε α δ ιέ ξ ο ­ δ ο . Το μ ό ν ο π ο υ σ κ έ φ τ η κ α ν ν α κ ά ν ο υ ν , ω ς μ ο ν α δ ικ ή ε λ π ίδ α σω ­ τ η ρ ία ς , ή τ α ν η α ν ε π ιφ ύ λ α κ τ η θ ρ η σ κ ε υ τ ικ ή υ π ο τ α γ ή σ τη Δ ύ σ η κ α ι η ε κ κ λ η σ ια σ τ ικ ή έν ω σ η υ π ό τ ο ν π άπ α. Α υ τ ό , ό μ ω ς , έ δ ω σ ε τ η χ α ρ ισ τικ ή β ο λ ή σ τ η ν ε ν ό τ η τ α τ ο υ λ α ο ύ , μ ε σ υ ν έ π ε ια τ η ν π ε ­ ρ α ιτ έ ρ ω α δ ια φ ο ρ ία α υ τ ο ύ γ ια τ α τ ε κ τ α ιν ό μ ε ν α . Σ ε λ ιγ ό τ ε ρ ο α π ό δ έ κ α χ ρ ό ν ια , η « β α σ ιλ ίς τω ν π ό λ ε ω ν » , η Κ ω ν σ τα ν τιν ο ύ π ο λ η , α ν τ ιμ ε τ ώ π ιζ ε , μ ε τ η σ ε ιρ ά τ η ς , τ α π υ ρ ο β ό ­ λ α τ ω ν π ο λ ιο ρ κ η τ ώ ν κα ι, μ ε τ ά α π ό δ ύ ο μ ή ν ε ς , έ π ε φ τ ε τ ε λ ικ ά σ τα χ έ ρ ια τ ω ν Ο θ ω μ α νώ ν. Τα π α ν ίσ χ υ ρ α χ ε ρ σ α ία τ ε ί χ η τ η ς μ ή ­ κ ο υ ς 7 χ λ μ . (τα ο π ο ία ή τ α ν δ ιπ λ ά κ α ι μ π ρ ο σ τά ε ίχ α ν μ ε γ ά λ η τ ά ­ φ ρ ο ) σ ε π ο λ λ ά μ έ ρ η ε ίχ α ν σ το μ ε τ α ξ ύ μ ε τ α β λ η θ ε ί σ ε ε ρ ε ίπ ια α π ό τ ο ν κ α ν ο ν ιο β ο λ ισ μ ό . Μ ε ρ ικ ά χ ρ ό ν ια α ρ γ ό τ ε ρ α , α φ ο ύ σ το μ ε τ α ξ ύ ο ι α ν ά ξ ιο ι δ ιά δ ο χ ο ι τ ο υ Κ ω ν σ τα ν τίν ο υ , δ ε σ π ό τ ε ς Δ η μ ή τ ρ ιο ς κ α ι Θ ω μ ά ς , δ ε ν έ κ α ν α ν α π ο λ ύ τω ς τ ίπ ο τ α γ ια ν α α ν ο ρ θ ώ ­ σ ο υ ν τ ο κ ρ ά τ ο ς τ ο υ ς , έ π ε σ ε κα ι η Π ε λ ο π ό ν ν η σ ο ς σ τα χ έ ρ ια τω ν Ο θ ω μ α ν ώ ν (1460), ε ν ώ ο ι δ ια ν ο ο ύ μ ε ν ο ι δ ιέ φ ε υ γ α ν σ τη Δ ύ ­ ση, α φ ή ν ο ν τ α ς τ ο ν α π λό λ α ό ν α β υ θ ισ τ ε ί σ τ ο σ κ ο τ ά δ ι τ η ς σ κ λ α β ιά ς . ΞΙ

Τα ερ είπ ια το υ β υ ζα ντινο ύ κ ά σ τρ ο υ σ τα Μ ο γ λ ε ν ά κ ο ντά σ τη Β έρ ο ια . Δ ε ίγ μ α τη ς ο χυ ρ ω μ α τικ ή ς το υ 15ου αιώνα που, λόγω τη ς χ ρ ή σ η ς τω ν πυροβόλω ν, ά ρ χ ισ ε να δ ίν ει έμ φ α σ η σ το πάχος τω ν τειχώ ν κα ι σ τη δ ια ρ ρ ύ θ μ ισ ή το υ ς (με γω νίες και π ρομ α χώ νες) και όχι σ το ύψ ος το υ ς .

Ο χυ ρ ω μ α τικ ό ς π ύργος από το κ ά σ τρ ο των Σ ερ β ίω ν (δ υ τική Μ α κ εδ ο ν ία , νό τια ό χ θ η Α λιά κμο να π οτα μο ύ).

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ (1) J. F. C. Fuller: Ο Ι Α Π Ο Φ Α Σ ΙΣΤ ΙΚ Ε Σ Μ Α ΧΕΣ Π Ο Υ Δ ΙΑ Μ Ο Ρ Φ Ω Σ Α Ν ΤΟ Ν Κ Ο Σ Μ Ο , εκ δ . Π ο ιό τη τα , Α θή ν α , 2008. (2) R. Μ . K ean: ΑΤΛΑΣ ΤΗ Σ Β Υ Ζ Α Ν Τ ΙΝ Η Σ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑΣ, εκ δ . Σ α β β ά λ α ς , Α θή να , 2006. (3) ΙΣ Τ Ο Ρ ΙΑ ΤΟ Υ Ε Λ Λ Η Ν ΙΚ Ο Υ Ε Θ Ν Ο Υ Σ Θ ’, Ε κ δ ο τικ ή Α θηνώ ν, Α θή να , 1989. (4) D. M . N icol: Ο Ι ΤΕΛΕΥΤΑΙΟΙ Α ΙΩ Ν Ε Σ ΤΟ Υ Β Υ ΖΑ Ν Τ ΙΟ Υ 11261-1453, εκ δ . Π απ α δ ή μ α ς, Α θή ν α , 1996. (5) A. Ε. Β ακα λόπ ουλος: ΙΣ Τ Ο Ρ ΙΑ ΤΟ Υ Ν Ε Ο Υ Ε Λ Λ Η Ν ΙΣ Μ Ο Υ , εκ δ . Β ανιά ς, Θ εσ σ αλονίκη, 1974. (6) Σ τ . Ρ όνσημαν: Μ ΥΣΤΡΑ Σ, Β Υ Ζ Α Ν Τ ΙΝ Η Π ΡΩ ΤΕΥΟ ΥΣΑ ΤΗΣ Π Ε Λ Ο Π Ο Ν Ν Η Σ Ο Υ , εκ δ . Κ α ρ δ α μ ίτσ α ς, Α θή να , 1986. (7) J. P . R oux: Η ΙΣ Τ Ο Ρ ΙΑ ΤΩ Ν ΤΟ ΥΡΚ Ω Ν, εκ δ . Γ κ ο β ό σ τη ς, Α θή να , 1998. (8) D. M . N icol: ΤΟ ΤΕΛΟ Σ ΤΗΣ Β Υ Ζ Α Ν Τ ΙΝ Η Σ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑΣ, εκ δ . Κ α ρ δ α μ ίτσ α ς, Α θή να , 1990. (9) M . A ngold: Η Β Υ Ζ Α Ν Τ ΙΝ Η ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑ 1025-1204, εκ δ . Π απ α δ ή μ α ς, Α θή να , 1997. (10) D. N ico l -A . M e B ride: Ο Ι ΣΤΡΑΤΟΙ ΤΩ Ν Ο Θ Ω Μ Α Ν Ω Ν ΤΟ ΥΡΚ Ω Ν 1300-1774, εκ δ . Α ψ ίδα , Α θή ν α , 1995. (11) D. N ico l -A . M e B ride: Η ΚΑΤΑΛΗ Ψ ΙΣ ΤΟ Υ Β Υ Ζ Α Ν Τ ΙΟ Υ ΚΑΙ ΤΗ Σ Α Ν Α ΤΟ ΛΙΚ Η Σ Ε Υ Ρ Ω Π Η Σ 1000-1568, εκ δ . Ε λ ε ύ θ ε ρ η Σ κ έψ ις , Α θή να , 1995. (12) Ρ Κ ρ ό ο υ λ ι: Κ Ω Ν ΣΤΑ Ν ΤΙΝ Ο Υ Π Ο Λ Η 1453, Η ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ Μ ΕΓΑ ΛΗ Π Ο Λ ΙΟ Ρ Κ ΙΑ , εκ δ . Ω κ εα ν ίδ α , Α θή ν α , 2005. (13) Γ .Χ η θ - Α . Μ α κ Μ π ρ ά ιτ: Ο Ι ΤΕΛΕΥΤΑΙΟΙ Β Υ Ζ Α Ν Τ ΙΝ Ο Ι ΣΤΡΑΤΟΙ 1118-14461, εκ δ . Ε λ ε ύ θ ε ρ η Σ κ έψ ις , Α θή ν α , 1996.

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ I 4 7

Η ΜΑΧΗ 24 Απριλίου 1827

4 8 1 ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ

'ώ .· -

Ο Κ αρ α ϊσ κά κης μ ε το υ ς Κ. Τ ζα β έλλα , Μ α κ ρ υ γ ιά ννη και ά λλο υ ς οπ λα ρχ ηγούς, π α ρ α τη ρ ο ύ ν από το ν λό φ ο τη ς Κ α σ τέλ λ α ς τις γρ α μ μ ές το υ Κ ιο υ τα χή (πίνακας Θ. Β ρ υ ζά κη , Α θή να , Ε θνικ ή Π ινα κ ο θή κη ).

Καιά ιη διάρκεια me Επανάστασης ίου 1821, οι ελληνικές δυνάμεις, όπως ήταν φυσικό, εκτός από τις επιτυχίες που σημείωσαν, υπέοιησαν και αρκετές ήττες: Η μεγαλύτερη από αυτές σε μεμονωμένη μάχη, έλαβε χώρα τον Απρίλιο του 1827 στην περιοχή του Δναλάτου, μεταξύ Αθηνών και Φαλήρου, και παραλίγο να αποβεί καταστροφική για την εξέλιξη του Αγώνα. Στις σελίδες που ακολουθούν θα επιχειρήσουμε την περιγραφή της και την ανάλυση των βασικότερων αιτιών που οδήγησαν στην καταστροφή και στον μαζικό αφανιαμό τόσο μεγάλου αριθμού αγωνιστών, στους οποίους ουμπεριλαμβάνονταν και μερικοί από τους σημαντικότερους της Επανάστασης.

ΑΝΑΡΓΥΡΟΣ ΦΑΓΚΡΙΛΑΣ τ ις 28 Φ ε β ρ ο υ ά ρ ιο υ 1827, ο Γ ε ώ ρ γ ιο ς Κ α ρ α ϊσ κ ά κ η ς ε π α ν ή λ θ ε σ το ε λ λ η ν ικ ό σ τ ρ α τ ό π ε δ ο π ο υ ε ίχ ε δ η μ ιο υ ρ γ η θ ε ί σ τ η ν Ε λ ευ σ ίν α , μ ε τ ά τ η ν ά κ ρ ω ς ε π ιτ υ ­ χ η μ έ ν η ε κ σ τ ρ α τ ε ία τ ο υ σ τ η ν κ ε ν τ ρ ικ ή Σ τ ε ρ ε ά Ε λλ ά δ α . Α μ έ σ ω ς ά ρ χ ισ ε τ ις π ρ ο σ π ά θ ε ιε ς γ ια α π α λ ­ λ α γ ή τ η ς Α κ ρ ό π ο λ η ς τ ω ν Α θ η ν ώ ν απ ό τ ο ν κ λ ο ιό τ ο ν ο ­ π ο ίο τ α ο θ ω μ α ν ικ ά σ τ ρ α τ ε ύ μ α τ α υπ ό τ ο ν Κ ιο υ τα χ ή (1) τ η ς ε ίχ α ν ε π ιβ ά λ ε ι α π ό τ ις α ρ χ έ ς Α υ γ ο ύ σ το υ τ ο υ ίδ ιο υ έ ­ τ ο υ ς . Ε τσ ι, σ τις 2 Μ α ρ τίο υ μ ε τ α κ ίν η σ ε τ ο σ τ ρ α τ ό π ε δ ο σ το Κ ερ α τ σ ίν ι. Σ τ η ν Α τ τ ικ ή τ ό τ ε σ υ ν έ ρ ε υ σ α ν γ ια να β ο η ­ θ ή σ ο υ ν τ ο υ ς α π ο κ λ ε ισ μ έ ν ο υ ς τ η ς Α κ ρ ό π ο λ η ς π ερ ίπ ο υ 10.000 Ε λ λ η ν ε ς ο π λ ο φ ό ρ ο ι, ο ι ο π ο ίο ι κ α τ έ λ α β α ν ε π ίκ α ι­ ρ ε ς θ έ σ ε ις α π ό τ ο Δ α φ ν ί έ ω ς τ ο Φ ά λ η ρ ο . Τ η ν ε π ο χ ή ε κ ε ίν η , η Ε π α ν α σ τα τικ ή Κ υ β έ ρ ν η σ η , έ χ ο ­ ν τ α ς ε ν α π ο θ έ σ ε ι τ ις ε λ π ίδ ε ς τ η ς γ ια ε θ ν ικ ή δ ικ α ίω σ η σ τη Β ρ ε τ α ν ία , ό ρ ισ ε ω ς α ρ χ ισ τ ρ ά τη γ ο τω ν χ ερ σ α ίω ν δ υ ν ά μ ε ­ ω ν κ α ι ω ς σ τό λ α ρ χ ο τ ω ν ν α υ τικ ώ ν δ υ ν ά μ ε ω ν τ ο υ ς Β ρ ε τ α ­ ν ο ύ ς Ρ ίτσ α ρ ν τ Τ σ ω ρ τς κ α ι λ ό ρ δ ο Κ ό χ ρ α ν α ν τίσ το ιχ α . Α υ ­ τ ο ί θ α ε ίχ α ν σ το ε ξ ή ς τ η ν ε υ θ ύ ν η γ ια τ η δ ιε ξ α γ ω γ ή τω ν π ο λ ε μ ικ ώ ν ε π ιχ ε ιρ ή σ ε ω ν σ ε ξ η ρ ά κ α ι θ ά λ α σ σ α , ε ν ώ ο Καρ α ϊσ κ ά κ η ς π α ρ έ μ ε ν ε γ ε ν ικ ό ς α ρ χ η γ ό ς τ η ς Σ τ ε ρ ε ό ς Ε λ λ ά ­ δ α ς υπ ό τ ις δ ια τ α γ έ ς τ ο υ Τ σ ω ρ τς. Τα σ χ έ δ ια τ ο υ « Γ ιο ύ τ η ς Κ α λ ο γ ρ ιά ς » , ό π ω ς α π ο κ α λ ο ύ σ α ν τ ο ν Κ α ρ α ϊσ κ ά κ η , γ ια τ η ν υ π ο σ τή ρ ιξη τ η ς Α κ ρ ό π ο λ η ς , ε ίχ α ν δ ύ ο σ τό χ ο υ ς . Ο π ρ ώ τ ο ς ή τ α ν ο α ν τιπ ε ρ ισ π α σ μ ό ς μ έσ ω τ η ς α π ο σ το λ ή ς σ τ ρ α τ ε υ μ ά τ ω ν απ ό τ η θ ά λ α σ σ α σ τα π α ρ ά λ ια τ η ς Α λ β α ν ία ς , ώ σ τε ν α α ν α γ κ α σ τε ί έ ν α μ ε γ ά λ ο μ έ ρ ο ς τω ν π ο λ ιο ρ κ η τ ώ ν ν α α ν α χ ω ρ ή σ ε ι γ ια τ η ν π α τρ ίδ α τ ο υ ς π ρ ο ς υ π ερ ά σ π ισ η τω ν ε δ α φ ώ ν τ ο υ ς . Ο δ ε ύ τ ε ρ ο ς α ­ π έ β λ ε π ε σ τη ν κ α τ ά λ η ψ η τω ν Θ ε ρ μ ο π υ λ ώ ν κ α ι τ ο υ Ω ρω π ο ύ , π ρ ο κ ε ιμ έ ν ο υ ν α α π ο κ ο π ε ί ο α ν ε φ ο δ ια σ μ ό ς τ ο υ ε -

Σ

ITPATIÜTIKH ΙΣΤΟΡΙΑ I 4 9

χ θ ρ ικ ο ύ σ τ ρ α τ ο π έ δ ο υ α π ό τ ις β ά σ ε ις τ ο υ σ τη Θ ε σ σ α ­ λ ία κα ι τ η ν Ε ύ β ο ια . Ο ι ο ρ θ έ ς α υ τ έ ς σ κ έ ψ ε ις α π α ιτο ύ ­ σ α ν κά π ο ιο χ ρ ο ν ικ ό δ ιά σ τη μ α γ ια να υ λ ο π ο ιη θ ο ύ ν , ό ­ μω ς ο ι σ υ ν ε χ ε ίς ε κ κ λ ή σ ε ις τ ω ν π ο λ ιο ρ κ η μ έ ν ω ν κ α ι η β ια σ ύ ν η τ ο υ Κ ό χ ρ α ν γ ια γ ρ ή γ ο ρ α α π ο τ ε λ έ σ μ α τ α , τ ις α ­ κύρω σ αν. Λ ίγ ο α ρ γ ό τ ε ρ α , σ τις 16 Α π ρ ιλ ίο υ , π α ρ α ­ δ ό θ η κ ε η τ ο υ ρ κ α λ β α ν ικ ή φ ρ ο υ ρ ά τ ο υ μ ο ν α σ τη ρ ιο ύ τ ο υ Α γ ίο υ Σ π υ ρ ίδ ω να σ τ ο ν Π ειρ α ιά , π ου α π ο τ ε λ ο ύ σ ε κα ι τ η ν τ ε λ ε υ τ α ία ε σ τία α ν τίσ τ α σ η ς τ ω ν δ υ ­ ν ά μ ε ω ν τ ο υ Κ ιο υ τα χ ή σ τη ν π ε ρ ιο χ ή . Δ υ σ τυ χ ώ ς , η μ ε γ ά λ η α υ τ ή ε π ιτ υ χ ία α ­ μ α υ ρ ώ θ η κ ε απ ό τ η ν , κ α τ ά π α ρ ά β α σ η τ η ς σ υ μ φ ω ν ία ς π α ρ ά δ ο σ η ς , ε π ίθ ε σ η απ ό ά τ α κ τ ο υ ς Ε λ λ η ν ε ς ο π λ ο φ ό ρ ο υ ς κ α τ ά τω ν α π ο χ ω ρ ο ύ ν τω ν Ο θ ω μ α ν ώ ν , 200 απ ό τ ο υ ς ο π ο ίο υ ς - ε π ί σ υ ν ό λ ο υ 300σ κ ο τώ θ η κ α ν . Ο σ ο ι δ ια σ ώ θ η κ α ν , τ ο ο φ ε ίλ ο υ ν σ το ν Κ α ρ α ϊσ κ ά κ η , σ το ν Κ ώ σ τα Μ π ό τσ α ρ η , τ ο ν Νικ η τ α ρ ά κα ι ά λ λ ο υ ς κ α π ε τ ά ν ιο υ ς , ο ι ο π ο ίο ι τ ο υ ς γ λ ίτ ω ­ σ α ν μ ε κ ίν δ υ ν ο τ η ς ζω ή ς τ ο υ ς .

ΤΕΛΙΚΑ ΣΧΕΔΙΑ Μ ε τ ά τ η ν π α ρ ά δ ο σ η τ ο υ μ ο ν α σ τ η ρ ιο ύ , ο Κ ό χ ρ α ν έ ­ κ ρ ιν ε ό τ ι ε ίχ ε φ θ ά σ ε ι η σ τιγ μ ή τ η ς ά μ ε σ η ς π ρ ο σ β ο λ ή ς τ ω ν α ντιπ ά λω ν. Π ίσ τ ε υ ε ό τ ι θ α τ ο υ ς δ ιε σ κ ό ρ π ιζ ε κα ι θ α έ λ υ ν ε τ η ν π ο λ ιο ρ κ ία . Α κ ό μ η ό μ ω ς κ α ι ε ά ν δ ε ν τ α κ α τά φ ε ρ ν ε , θ ε ω ρ ο ύ σ ε ό τ ι θ α α ν τ ικ α θ ισ τ ο ύ σ ε τ η φ ρ ο υ ρ ά μ ε ν έ α σ τ ρ α τ ε ύ μ α τ α , τ α ο π ο ία θ α ε ίχ α ν μ α ζί τ ο υ ς κ α ι ικ α ­ νά ε φ ό δ ια . Μ ά τα ια ο Κ α ρ α ϊσ κ ά κ η ς τ ο υ α ν τ έ τ α σ σ ε ό τ ι μια τ έ τ ο ι α ε π ιχ είρ η σ η ή τ α ν ά κ ρ ω ς ε π ικ ίν δ υ ν η κα ι μ π ο ­ ρ ο ύ σ ε να ο δ η γ ή σ ε ι σ τ η ν κ α τ α σ τ ρ ο φ ή . Τ ου ε π ε σ ή μ α ν ε ό τ ι η π ε ρ ιο χ ή σ τ η ν ο π ο ία θ α κ ιν ο ύ ν τ ο τ α σ τ ρ α τ ε ύ μ α τ α ,

Γεώ ργιος Κ αρ α ϊσ κά κης, ο « Γ ιός τη ς Κ α λ ο γρ ιά ς» , ο σ τρ α τη γ ικ ό τε ρ ο ς τω ν επ ανασ τατώ ν το υ 1821.

Ο οπ λαρχηγός Β άσσος Μ α υ ρ ο β ο υ ν ιώ τη ς.

5 0 I ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ

η ο π ο ία ε κ τ ε ιν ό τ α ν απ ό τ ο υ ς Τ ρ εις Π ύ ρ γ ο υ ς (2) μ έ χ ρ ι τ η ν Α κ ρ ό π ο λ η , ή τ α ν π ε δ ιν ή κ α ι ε ν τ ε λ ώ ς ά δ ε ν δ ρ η , και κ α τ ά σ υ ν έ π ε ια ε ξ α ιρ ε τ ικ ά ε υ ν ο ϊκ ή γ ια τ ο π ο λ υ ά ρ ιθ μ ο ε χ θ ρ ικ ό ιππι­ κό . Σ η μ ε ίω ν ε επ ίσ η ς ό τ ι τ ο ε λ ­ λ η ν ικ ό σ τ ρ ά τ ε υ μ α ε ίχ ε ε λ ά χ ι­ σ τ ε ς π ρ ο μ ή θ ε ιε ς , ε ν ώ κα ι τ α π υ ρ ο μ α χ ικ ά π ο υ δ ι έ θ ε τ ε και τ α ο π ο ία σ ε μ ε γ ά λ ο μ έ ρ ο ς π ρ ο έ ρ χ ο ν τ α ν α π ό ε χ θ ρ ικ ά λ ά φ υ ρ α , ή τ α ν κ ά κ ισ τη ς π ο ιό τ η τ α ς . Ο λ ο κ λ η ρ ώ ν ο ­ ν τ α ς τ η ν ε π ιχ ε ιρ η μ α τ ο λ ο ­ γ ία τ ο υ , υ π ο γ ρ ά μ μ ιζ ε ό τ ι σ τη ν π ερ ίπ τω σ η π ου ο ι επ ι­ τ ι θ έ μ ε ν ο ι Ε λ λ η ν ε ς δ ε ν κατ ά φ ε ρ ν α ν να φ θ ά σ ο υ ν μ ε ­ μ ιά ς σ τη ν Α κ ρ ό π ο λ η α λ λ ά α ­ ν α γ κ ά ζ ο ν τ α ν να ο χ υ ρ ω θ ο ύ ν σ κ ά ­ β ο ν τ α ς ο ρ ύ γ μ α τα , δ ε ν υ π ή ρ χ ε ε π α ρ ­ κ ή ς ε ξ ο π λ ισ μ ό ς γ ια κ ά τ ι τ έ τ ο ιο . Δ υ σ τυ χ ώ ς , τ α λ ο γ ικ ά α υ τ ά ε π ιχ ε ιρ ή μ α τ α δ ε ν εισ α κο ύ σ θ η κ α ν . Ο Κ ό χ ρ α ν ε ίχ ε λ η σ μ ο ν ή σ ε ι ό τ ι ή τ α ν η γ έ ­ τ η ς μ ό ν ο τω ν ν α υ τικ ώ ν δ υ ν ά μ εω ν . «Ο π ου ε γ ώ άρχω , π άσ α α ρ χ ή π α ύ ει» , έ λ ε γ ε . Κ αι δ υ σ τυ χ ώ ς , ε π ε ιδ ή τ ο ν α ­ κ ο λ ο υ θ ο ύ σ ε μ ια τ ε ρ ά σ τ ια φ ή μ η κα ι ο ι Ε λ λ η ν ε ς , ε ιδ ικ ά ο ι π ο λ ιτικ ο ί, ε ίχ α ν ε ν α π ο θ έ σ ε ι έ ν α μ ε γ ά λ ο μ έ ρ ο ς τω ν ε λ π ίδ ω ν τ ο υ ς σ ε α υ τ ό ν , ο ι α π ό ψ ε ις τ ο υ επ ικ ρ ά τη σ α ν . Θ α π ρ έ π ε ι β έ β α ια να σ η μ ε ιω θ ε ί ό τι, μ ε τ ά τ η ν κ α τ ά ­ λ η ψ η τ η ς μ ο ν ή ς τ ο υ Α γ ίο υ Σ π υ ρ ίδ ω να , σ τα επ α ν α σ τα ­ τ ικ ά σ τ ρ α τ ε ύ μ α τ α κ υ ρ ια ρ χ ο ύ σ ε ψ υ χ ικ ή ε υ φ ο ρ ία κα ι ε ν θ ο υ σ ια σ μ ό ς . Ο π ω ς α ν α φ έ ρ ε ι ο α υ τ ό π τ η ς Κ α σ ο μ ο ύ λ η ς , « Ε χ ο ν τ ε ς τ α δ ύ ο σ τρ α τό π ε δ α , τ η ν κ ο ιν ω ν ία ν ελ ε υ θ έ ρ α ν , έ β λ ε π ε ς π λ έ ο ν α π ό τ ο ν Φ α λ η ρ έ α ν έ ω ς ε ις τ ο Κ ε ρ α τ ζ ίν ι, κ α ι ε ις τ α ο χ υ ρ ώ μ α τα , τ η ν π ε δ ιά δ α γ ε μ ά τ η ν , ά λ λ ο ι τ ρ έ χ ο ν τ ε ς ε δ ώ θ ε ν κα ι ά λ λ ο ι ε κ ε ί θ ε ν χ ά ρ ιν π ε ρ ιη γ ή σ ε ω ς , ε ν ω θ έ ν τ α ή δ η τ α σ τ ρ α τ ό π ε δ α . Ο ύ τω ς εφ α ίν ε τ ο ω ς π ό λ ις , σ το λ ισ μ έ ν η μ ε ό λ α τ α κα λά » . Ε τσ ι, σ τις 17 Α π ρ ιλ ίο υ α π ο φ α σ ίσ τη κ ε η ά μ ε σ η ε ­ ν έ ρ γ ε ια ε ν α ν τ ίο ν τ η ς κ ύ ρ ια ς ο θ ω μ α ν ικ ή ς δ ύ ν α μ η ς π ο υ κ ρ α τ ο ύ σ ε τ ο ν λ ό φ ο τ ο υ Φ ιλο π ά π π ο υ (3). Η ε π ίθ ε ­ ση θ α π ρ α γ μ α τ ο π ο ιε ίτ ο απ ό δ ύ ο κ α τ ε υ θ ύ ν σ ε ις . Η π ρώ ­ τ η φ ά λ α γ γ α θ α ξ ε κ ιν ο ύ σ ε α π ό τ ο υ ς Τ ρ ε ις Π ύ ρ γ ο υ ς , μ ε ε π ικ ε φ α λ ή ς τ ο υ ς Κ ώ σ τα Μ π ό τσ α ρ η , Κ ίτσ ο Τ ζ α β έ λ α , Λ ά μ π ρ ο Β έ ικ ο , Γ εώ ρ γ ιο Δ ρ ά κ ο , Β ά σ ο Μ α υ ρ ο β ο υ ν ιώ τ η , Δ η μ ή τ ρ ιο Κ α λ λ έ ρ γ η , Ιω ά ν ν η κ α ι Π α ν α γ ιώ τη Ν ο τα ρ ά , κα ι θ α π ρ ο σ έ γ γ ιζ ε τ η ν Α κ ρ ό π ο λ η α π ό ν ό τια -ν ο τιο α ν α τ ο λ ικ ά (Ν /Ν Α). Η δ ε ύ τ ε ρ η φ ά λ α γ γ α , μ ε ε π ικ ε φ α λ ή ς τ ο ν Κ α ρ α ϊσ κ ά κ η , θ α ξ ε κ ιν ο ύ σ ε α π ό τ ο Κ ε ρ α τ σ ίν ι και, μ έσ ω τ ο υ π υ κ ν ο ύ ελ α ιώ ν α , θ α έ φ θ α ν ε σ τ η ν Α θ ή ν α (4) απ ό δ υ τ ικ ά - β ο ρ ε ιο δ υ τ ικ ά (Δ /Β Δ ). Ο π ω ς γ ρ ά φ ε ι ο Τ ρ ικ ο ύ π η ς , «η ά ν ο δ ο ς ε ις τ η ν Α κ ρ ό π ο λ ιν ε π ρ ό κ ε ιτ ο ν α γ έ ν η δ ια τ ο υ μ έ ρ ο υ ς τω ν Τριώ ν Π ύ ρ γω ν» . Α υ τ ό σ η μ α ίν ε ι ό τ ι απ ό τ ο σ η μ ε ίο α υ τ ό θ α ε κ ­ δ η λ ω ν ό τα ν η κ ύ ρ ια ε π ίθ ε σ η , ε ν ώ η κ ίν η σ η α π ό τ η ν π λ ε υ ρ ά τ ο υ Ε λα ιώ ν α θ α λ ε ιτ ο υ ρ γ ο ύ σ ε ω ς α ν τιπ ε ρ ι­ σ π α σ μ ό ς, π ρ ο κ ε ιμ έ ν ο υ να ε μ π ο δ ίσ ε ι τ ο υ ρ κ α λ β α ν ικ έ ς δ υ ν ά μ ε ις α π ό τ α Π α τή σ ια ν α σ π ε ύ σ ο υ ν σ ε β ο ή θ ε ια τ ω ν σ υ μ π α τρ ιω τώ ν τ ο υ ς . Ε π ίσ ης π ρ ο β λ ε π ό τ α ν κα ι έ ­ ξ ο δ ο ς τ η ς φ ρ ο υ ρ ά ς τ η ς Α κ ρ ό π ο λ η ς γ ια ν α κ τυ π ή σ ε ι τ α ν ώ τα τ ο υ ε χ θ ρ ο ύ . Ο Κ α σ ο μ ο ύ λ η ς σ χ ο λ ιά ζ ει χ α ρ α κ τ η ­ ρ ισ τικ ά : « Ε υ ρ έ θ η ε ύ λ ο γ ο ν ν α δ ιο ρ ισ θ ο ύ ν έ ξ ι ή ε π τά χι-

·*

λ ιά δ ε ς σ τ ρ ά τ ε υ μ α , τ ο μ ε ν ή μ ισ υ ν α α π ο β ή ε ις ε κ ε ίν η ν τ η ν θ έ σ ιν (σ.σ. τ ο υ Π. Φ α λ ή ρ ο υ ), τ ο δ ε ν α δ ιε υ θ υ ν θ ή α π ό τ ο μ έ ρ ο ς η μ ώ ν (σ.σ. τ ο υ Κ ε ρ α τ σ ιν ίο υ ) ν α τ ο π ο θ ε τ η θ ή ε ν τ ό ς τ ο υ Ε λα ιώ ν ο ς . Το ε π ίλ ο ιπ ο ν ο μ ο ύ μ ε τ ο ν Α ρ χ ισ τ ρ ά τ η γ ο ν (σ.σ. Τ σ ω ρ τς) ν α δ ια μ έ ν η ε ις τ α ο χ υ ρ ώ ­ μ α τα . Τα δ ύ ο τ α ύ τ α σ ώ μ α τα [...] ν α ο χ υ ρ ω θ ο ύ ν , ώ σ τε ε ά ν ο ε χ θ ρ ό ς κ ιν η θ ή ε ις τ ο δ ε ξ ιό ν τ ο υ Ε λ α ιώ ν ο ς (σ.σ. κ α τ ά τω ν ε κ Π. Φ α λ ή ρ ο υ ), ν α κ ιν ή σ η τ ο ε κ τ ο υ Ε λαιώ ν ο ς τ α ίσια δ ια τ α ς Α θ ή ν α ς , φ έ ρ ο ν α ν τιπ ερ ισ π α σ μ ό ν . Ε ά ν κ ιν η θ ή κ α τ ά τ ο υ Ε λ α ιώ ν ο ς να κ ιν η θ ο ύ ν ε κ ε ίν ο ι (σ.σ. α π ό Π. Φ ά λ η ρ ο ) δ ια τ α ς Α θ ή ν α ς , κ α ι σ υ γ χ ρ ό ν ω ς να ε ξ έ λ θ ο υ ν ο ι ε ν τ ω Φ ρ ο υ ρ ίω » . Ε ίνα ι φ α ν ε ρ ό ό τ ι έ ν α τ ρ ί­ τ ο ε π ικ ο υ ρ ικ ό σ ώ μα υπ ό τ ο ν Τ σ ω ρ τς, θ α ή τ α ν έ τ ο ιμ ο να π α ρ έ χ ε ι υ π ο σ τή ρ ιξη ε ά ν π α ρ ίσ τα το α ν ά γ κ η . Α υ τ ό ή τ α ν λ ο ιπ ό ν τ ο σ χ έδ ιο τ ο ο π ο ίο σ τη ν ο υ σ ία ε ­ π ιβ λ ή θ η κ ε α π ό τ ο ν Κ ό χ ρ α ν π α ρ ά τ η θ έ λ η σ η τω ν π ε ρ ισ ­ σ ό τ ε ρ ω ν Ε λ λ ή ν ω ν α ρ χ η γ ώ ν π λ η ν τ ο υ Μ α κ ρ υ γ ιά ν ν η . Για τ η ν ε π ιτ υ χ ία τ ο υ α π α ιτ ε ίτ ο π λ ή ρ η ς σ υ ν ε ρ γ α σ ία ό ­ λ ω ν τω ν δ υ ν ά μ ε ω ν π ο υ θ α λ ά μ β α ν α ν μ έ ρ ο ς σ τ η ν ε π ί­ θ ε σ η κα ι τ έ λ ε ι ο ς σ υ ν το ν ισ μ ό ς κ ιν ή σ ε ω ν , ε γ χ ε ίρ η μ α δ ύ σ κ ο λ ο α λ λ ά ό χ ι κα ι α κ α τ ό ρ θ ω τ ο . Π ρ ο κ ε ιμ έ ν ο υ να κ ε ­ ν τ ρ ίσ ε ι μ ά λ ισ τα κ α ι τ ο π ρ ο σ ω π ικό ε ν δ ια φ έ ρ ο ν τ ω ν α ­ γ ω ν ισ τώ ν , ο Β ρ ε τ α ν ό ς υ π ο σ χ έ θ η κ ε 100 τ ά λ ιρ α σ ε α υ ­ τ ό ν π ο υ θ α ε ισ ε ρ χ ό τ α ν π ρ ώ το ς σ τη ν Α κ ρ ό π ο λ η . Υ π ή ρ χ ε ό μ ω ς π ά ν τα τ ο τ ε ρ ά σ τ ιο π ρ ό β λ η μ α τ η ς γ υ ­ μ ν ό τ η τ α ς τ ο υ ε δ ά φ ο υ ς . Ε τσ ι, α π ο φ α σ ίσ τη κ ε η ε π ιχ ε ί­ ρ η σ η να ξ ε κ ιν ή σ ε ι τ ο β ρ ά δ υ τ η ς 2 2 α ς π ρ ο ς τ η ν 23η Α π ρ ιλίο υ . Μ ό λ ις σ κ ο τ ε ίν ια ζ ε , π λ ο ία θ α μ ε τ έ φ ε ρ α ν απ ό τ ο Τ ο υ ρ κ ο λ ίμ α ν ο 3.500 ά ν δ ρ ε ς σ τ ο υ ς Τ ρ εις Π ύ ρ γ ο υ ς . Μ ε τη ν κά λυψ η τ η ς ν ύ κ τα ς , το σώ μα α υ τό θ α π ροχω ­ ρ ούσ ε π ρ ος τη ν Α κρ ό π ο λη, κ α τα λα μ β ά ν ο ν τα ς κ α τά λ ­ λ η λ ε ς θ έ σ ε ις κ α ι σ κ ά β ο ν τα ς ο ρ ύ γ μ α τ α . Ε τσ ι, τ ο π ρ ώ το φ ω ς τ η ς η μ έ ρ α ς θ α έ β ρ ισ κ ε τ ο υ ς ά ν δ ρ ε ς π α ν έ τ ο ιμ ο υ ς κα ι ο χ υ ρ ω μ έ ν ο υ ς γ ια να α ν τιμ ε τω π ίσ ο υ ν π ιθ α ν ή ε χ θ ρ ι­ κ ή ε π ίθ ε σ η . Α φ ο ύ ο ρ ισ τ ικ ο π ο ιή θ η κ ε τ ο σ χ έδ ιο , έ γ ιν α ν επ ίσ η ς κ ιν ή σ ε ις σ τ η ν π λ ε υ ρ ά τ ο υ Ε λα ιώ ν α π ρ ο κ ε ιμ έ ν ο υ να β ε λ τ ιω θ ο ύ ν ο ι ε λ λ η ν ικ έ ς θ έ σ ε ις . Ε τσ ι, τ ι ς ν ύ κ τ ε ς τ η ς 1 8 η ς κα ι τ η ς 1 9 η ς Α π ρ ιλ ίο υ , κ α τ α σ κ ε υ ά σ τ η κ α ν τ ρ ία ο ­ χ υ ρ ώ μ α τα σ τη ν π ε δ ιά δ α μ ε τ α ξ ύ Α θ η ν ώ ν κ α ι Π ειρ α ιώ ς , τ α ο π ο ία ε ξ ο π λ ίσ τ η κ α ν κ α ι μ ε δ ύ ο π υ ρ ο β ό λ α . Μ ε τ ο ν τρ ό π ο α υ τό οι επ α ν α σ τά τες «απ ήλασαν το υ ς ε χ θ ρ ο ύ ς ε ξ ό λ η ς σ χ ε δ ό ν τ η ς μ ε τ α ξ ύ τ ο υ Ε λ α ιώ ν ο ς κα ι τ ο υ Π ε ι­ ρ α ιώ ς π ε δ ιά δ ο ς » , σ ύ μ φ ω ν α μ ε τ ο ν Τ ρ ικο ύ π η .

Η Α κρ όπ ολις των Α θηνώ ν και οι γύρω τη ς α κά λυ π το ι χώ ρο ι κ α τά την Τουρ κοκρατία (Μ ο υ σ είο Μ π ενά κ η , Α θή να ).

ΘΑΝΑΤΟΣ ΚΑΡΑΪΣΚΑΚΗ ΑΠΟΦΑΣΗ ΕΚΤΕΛΕΣΗΣ ΤΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗΣ Ο λ α φ α ίν ο ν τ α ν λ ο ιπ ό ν να ε ξ ε λ ίσ σ ο ν τ α ι ο μ α λ ά γ ια τ η ν ε λ λ η ν ικ ή π λ ε υ ρ ά . Α λ λ ά ε ν ώ ο Κ α ρ α ϊσ κ ά κ η ς ε ίχ ε δώ σ ει ε ν το λ ή να α π ο φ ε υ χ θ ε ί κ ά θ ε σ υμπ λοκή μ ε το υ ς Ο θ ω μ α ν ο ύ ς ώ σ τε ν α ε ίν α ι έ τ ο ιμ ο τ ο σ τ ρ ά τ ε υ μ α γ ια τ η ν ε π ιχ ε ίρ η σ η , έ ν α τυ χ α ίο γ ε γ ο ν ό ς ε π ρ ό κ ε ιτ ο να α λ λ ά ξ ε ι ά ρ δ η ν τ η ν κ α τά σ τα σ η . Το μ ε σ η μ έ ρ ι τ η ς 2 2 α ς Α π ρ ιλίο υ , ξ ε κ ίν η σ ε α ν α ίτια , π ιθ α ν ώ ς ε ξ α ιτ ία ς κά π ο ιω ν επ α ν α σ τα ­ τ ώ ν π ο υ β ρ ίσ κ ο ν τ α ν υπ ό τ η ν ε π ή ρ ε ια μ έ θ η ς , σ υ μ π λ ο ­ κή τω ν α ν τ ιμ α χ ο μ έ ν ω ν σ τη ν π ε δ ιά δ α τ ο υ Ν έ ο υ Φ α λ ή ­ ρ ο υ , η ο π ο ία σ ύ ν τ ο μ α ε ξ ε λ ίχ θ η κ ε σ ε γ ε ν ικ ε υ μ έ ν η μ ά ­ χ η . Ο « Γ ιό ς τ η ς Κ α λ ο γ ρ ιά ς » , α π ό τ η ν Κ α σ τ έ λ λ α ό π ο υ β ρ ισ κ ό τα ν , « δ ια ν α μ η φ ο β η θ ή τ ο σ τ ρ ά τ ε υ μ α απ ό κ α μ μ ία ν ή τ τ α ν κ α ι τ ρ ο μ ά ξ η κα ι δ ε ν κ ιν η θ ή δ ια τ ο δ ιω ρ ισ μ έ ν ο ν σ χ έ δ ιο ν [...] ζ η τ ε ί τ ο ά λ ο γ ό ν τ ο υ [...] κα ι τ ρ έ χ ε ι να ιδ ή τ ι τ ρ έ χ ε ι» , γ ρ ά φ ε ι ο Κ α σ ο μ ο ύ λ η ς . Α λλ ά , ε ν ώ ε ίχ ε φ θ ά σ ει σ το ν χώ ρο τ η ς σ ύ γκρ ο υ σ η ς, κ τυ π ή θ η κ ε θ α ν ά ­ σ ιμ α απ ό σ φ α ίρ α σ τη β ο υ β ω ν ικ ή χώ ρ α . Μ ε τ α φ έ ρ θ η κ ε σ το π λ ο ίο π ο υ β ρ ισ κ ό τα ν ο Τ σ ω ρ τς, ό π ο υ κ α ι π έ θ α ν ε τ έ σ σ ε ρ ις ώ ρ ε ς μ ε τ ά τ α μ ε σ ά ν υ κ τ α τ η ς 2 2 α ς π ρ ο ς τ η ν 23η Α π ρ ιλ ίο υ . Η σ ω ρ ό ς τ ο υ μ ε τ α φ έ ρ θ η κ ε σ τη Σ α λ α μ ίν α ό π ο υ τ ά φ η κ ε (5). Ο τ ρ α υ μ α τ ισ μ ό ς κ α ι ο θ ά ν α τ ό ς τ ο υ π ρ ο κ ά λ ε σ α ν σ ο κ σ τα ε λ λ η ν ικ ά σ τ ρ α τ ε ύ μ α τ α . Ο Κ α σ ο μ ο ύ λ η ς α ν α φ έ ­ ρ ε ι σ χ ε τικ ά ό τ ι « Π ικ ρ ο τ έ ρ α ν σ τ ιγ μ ή ν κα ι φ α ρ μ α κ ε ρ ω τ έ ρ α ν ε ις κ α μ μ ία ν π ε ρ ίσ τα σ ιν δ ε ν είχ α δ ο κ ιμ ά σ ε ι. Ε μ είν α μ ε ν ε ις τ η ν μ έ σ η ν ικ α ν ή ν ώ ρ α ν , χ ω ρ ίς ν α κ ιν ο ύ μ ε θ α ο ύ τ ε ε δ ώ θ ε ν , ο ύ τ ε ε κ ε ίθ ε ν . Ε σ υ λ λ ο γ ίσ θ η μ ε ν ε ις π ο ιο ν

Η Α θή να και η Α κρόπ ολη από το ν Ιλισσό (Johann M ichael W ittm er, υ δ α το γ ρ α φ ία , 1833).

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ 1 5 1

έ π ρ ε π ε ν α υ π ά γ ω μ εν ν α μ α ς π α ρ η γ ο ρ ή σ η ; Π ο ιο ν ν α παρ η γ ο ρ ή σ ω μ ε ν ; Ε π ισ τρ έ ψ α μ ε ν οπίσω , ε ιδ ο π ο ιο ύ ν τ ε ς κα ι τ ο υ ς λ ο ιπ ο ύ ς ν α μ ε ίν ο υ ν ε ις τ η ν θ έ σ ιν , δ ιό τ ι ο Α ρ χ η γ ό ς α π έ θ α ν εν . "Α π έ θ α ν ε ν !", ε φ ώ ν α ξ α ν ό λ ο ι κ α ι σιγ α ν ά -σ ιγ α ν ά ά λ λ ο ς έ π ε σ ε ν ε δ ώ θ ε ν , ά λ λ ο ς έ π ε σ ε ν ε κ ε ίθ ε ν ε ις τ α ς π έ τ ρ α ς κα ι έ κ λ α ιγ α ν τ η ν υ σ τ έ ρ η σ ίν το υ » . Ο γ ρ ά φ ω ν θ ε ω ρ ε ί τ η ν π α ρ α π ά νω κ α τ α γ ρ α φ ή α ισ θ η ­ μ ά τω ν ω ς τ η χ α ρ α κ τ η ρ ισ τ ικ ό τ ε ρ η π ο υ έ χ ε ι δ ια β ά σ ε ι γ ια τ η ν α π ώ λ εια τ ο υ Κ α ρ α ϊσ κ ά κ η . Ε τσ ι α ισ θ α ν ό τα ν σ τη σ υ ­ ν τ ρ ιπ τ ικ ή τ ο υ π λ ε ιο ψ η φ ία τ ο ε λ λ η ν ικ ό σ τ ρ ά τ ε υ μ α ε κ ε ί ­ ν ο τ ο τ ρ α γ ικ ό β ρ ά δ υ . Κ αι θ α α ν έ μ ε ν ε κ α ν ε ίς τ ο δ ρ α μ α ­ τ ικ ό α υ τ ό γ ε γ ο ν ό ς ν α ο δ η γ ή σ ε ι σ ε ο λ ιγ ο ή μ ε ρ η , τ ο υ λ ά ­ χ ισ το ν , α ν α β ο λ ή τ η ς ε π ικ ίν δ υ ν η ς ε π ιχ ε ίρ η σ η ς . Δ υ σ τ υ ­ χ ώ ς ό μ ω ς , ο τ ρ α γ ικ ό ς Κ ό χ ρ α ν , α ν α μ φ ίβ ο λ α μ ε β ρ ε τ α ν ι­ κ ό φ λ έ γ μ α α λ λ ά κ α ι α σ υ γ κ ίν η τ ο ς ο ίδ ιο ς α π ό τ ο σ υ μ ­ β ά ν κ α ι π α ρ α γ ν ω ρ ίζ ο ν τα ς τ η ν επ ίπ τω σ η π ο υ ε ίχ ε η α π ώ λ εια σ το η θ ικ ό τω ν α ν δ ρ ώ ν ε π έ μ ε ν ε σ τη ν ε κ τ έ λ ε ­ σή τ η ς . Σ ε σ υ γ κ έ ν τρ ω σ η , μ ά λ ισ τα , π ο υ έ γ ιν ε τ ο α π ό ­ γ ε υ μ α τ η ς 2 2 α ς Α π ρ ιλ ίο υ , ε ν ώ α κ ό μ η ο Κ α ρ α ϊσ κ ά κ η ς ψ υ χ ο ρ ρ α γ ο ύ σ ε, ρ ώ τη σ ε τ ο υ ς ο π λ α ρ χ η γ ο ύ ς ε ά ν ή τ α ν έ τ ο ιμ ο ι γ ια τ η ν επ ιχ ε ίρ η σ η . Σ τ η ν π α ρ α τή ρ η σ η ό τ ι θ α ή ­ τ α ν φ ρ ό ν ιμ ο να α ν α β λ η θ ε ί γ ια λ ίγ ε ς η μ έ ρ ε ς π ρ ο κ ε ιμ έ ν ο υ ν α α ν α π τ ε ρ ω θ ε ί τ ο π ε σ μ έ ν ο η θ ικ ό τω ν α ν δ ρ ώ ν , α ­ π ά ν τη σ ε ε ξ α γ ρ ιω μ έ ν ο ς ό τ ι θ α ε γ κ α τ έ λ ε ιπ ε τ η ν Ε λ λ ά δ α α φ ο ύ δ ε ν ε ισ α κ ο ύ ο ν τ α ν ο ι ε ν τ ο λ έ ς τ ο υ . Μ ε τ η ν π α ρ έ μ ­ βα σ η κ υ ρ ίω ς τ ο υ Τ σ ω ρ τς, ο ο π ο ίο ς μ ίλ η σ ε κ α θ η σ υ χ α σ τικ ά π ρ ο ς τ ο υ ς σ υ γ κ ε ν τ ρ ω μ έ ν ο υ ς , α λ λ ά κ α ι ο ρ ισ μ έ ­ ν ω ν ά λ λ ω ν , τ ο « τρ α γ ικ ό » τ η ς α π ο χ ώ ρ η σ η ς α π ο φ ε ύ χ θ η ­ κ ε . Το μ ό ν ο π ο υ α π ο δ έ χ θ η κ ε ο Β ρ ε τ α ν ό ς ή τ α ν η α ν α ­ β ο λ ή τ ο υ ε γ χ ε ιρ ή μ α τ ο ς γ ια μ ία η μ έ ρ α . Α ντί, δ η λ α δ ή , τ η ς Π α ρ α σ κ ε υ ή ς 22 Α π ρ ιλ ίο υ , η ε π ίθ ε σ η θ α γ ιν ό τ α ν τ ο Σ ά β β α το , 23 τ ο υ μ η ν ό ς . Π ρ ο σ ω ρ ιν ό ς α ρ χ η γ ό ς ο ρ ίσ τ η κ ε ο Κ ίτσ ο ς Τ ζ α β έ λ λ α ς , σ το ν ο π ο ίο ό μ ω ς ή τ α ν α π ίθ α ν ο να υ π α κ ο ύ σ ο υ ν ο ι υ π ό λ ο ιπ ο ι ο π λ α ρ χ η γ ο ί.

5 2 1ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ

k

Ο θ ά ν α το ς το υ Κ αρ α ϊσ κά κη σ τις 2 3 Α π ρ ιλίου 1827 (πίνακας το υ Αλ. Η σ αϊα, Ε θνικό Ισ το ρ ικ ό Μ ο υ σ είο , Α θή να ).

Τ α υ τό χ ρ ο ν α σ υ μ φ ω ν ή θ η κ ε να ε κ τ ε λ ε σ τ ε ί τ ο σ χ έ­ δ ιο ό π ω ς α ρ χ ικ ά τ ο ε ίχ ε σ υ λ λ ά β ε ι ο Κ α ρ α ϊσ κ ά κ η ς , μ ε τ η μ ό ν η δ ια φ ο ρ ά ό τ ι α π ό τ η ν π λ ε υ ρ ά τ ο υ Ε λα ιώ να δ ε ν θ α δ ιε ν ε ρ γ ε ίτ ο ε π ίθ ε σ η , α φ ο ύ π λ έ ο ν ο η γ έ τ η ς ε ξ έ λ ιπ ε, α λ λ ά δ ιε ξ ά γ ο ν τ α ν κ ιν ή σ ε ις α ν τιπ ε ρ ισ π α σ μ ο ύ γ ια να ε μ π ο δ ισ τ ε ί η ε ν ίσ χ υ σ η τ ω ν Ο θ ω μ α ν ώ ν π ου θ α α ν τ ι­ μ ε τώ π ιζ α ν τ η ν κ ύ ρ ια δ ύ ν α μ η τ ω ν επ α ν α σ τα τώ ν .

Η ΑΠΟΒΑΣΗ - Η ΜΑΧΗ Η ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗ Η επ ιβ ίβ α σ η τ ω ν α ν δ ρ ώ ν σ τα π λ ο ία ά ρ χ ισ ε τ ο δ ε ι­ λ ιν ό τ η ς 2 3 η ς Α π ρ ιλ ίο υ . Δ υ σ τυ χ ώ ς , ό μ ω ς , ο μ ικ ρ ό ς α ­ ρ ιθ μ ό ς τω ν δ ια θ έ σ ιμ ω ν λ έ μ β ω ν γ ια τ η μ ε τ α φ ο ρ ά από τ η ν α κ τ ή σ τα π λο ία , κ α θ υ σ τ έ ρ η σ ε τ η ν ε π ιχ είρ η σ η , κα ι έ τ σ ι η επ ιβ ίβ α σ η ο λ ο κ λ η ρ ώ θ η κ ε μ ε τ ά τ α μ ε σ ά ν υ κ τα . Θ α π ρ έ π ε ι να σ η μ ε ιω θ ε ί ό τ ι τ ε λ ικ ά ο α ρ ιθ μ ό ς τω ν α ν ­ δ ρ ώ ν π ο υ σ υ μ μ ε τ ε ίχ α ν σ τ η ν ε π ιχ ε ίρ η σ η δ ε ν ξ ε π ε ρ ν ο ύ σ ε τ ις 2.500, α π έ χ ο ν τα ς σ η μ α ν τικ ά απ ό τ ις 3.500 τ ο υ α ρ χ ικ ο ύ σ χ ε δ ίο υ τ ο υ Κ α ρ α ϊσ κ ά κ η . Α λ λ ά κ α ι τ α π λ ο ία , ε ξ α ιτ ία ς τ η ς ε π ικ ρ α τ ο ύ σ α ς σ χ ε δ ό ν π λ ή ρ ο υ ς ά ­ π ν ο ια ς , έ φ θ α σ α ν σ τ ο υ ς Τ ρ εις Π ύ ρ γ ο υ ς δ ύ ο ώ ρ ε ς μ ε τ ά τ α μ ε σ ά ν υ κ τ α , κ α λ ύ π τ ο ν τ α ς τ η μ ικ ρ ή α π ό σ τα σ η μ ε τ α ­ ξ ύ Τ ο υ ρ κ ο λ ίμ α ν ο υ κα ι Π α λ α ιο ύ Φ α λ ή ρ ο υ σ ε δ υ σ α ν ά λ ο ­ γα μ εγά λο χρόνο. Ο ι α ρ χ η γ ο ί τω ν σ ω μ ά τω ν , β λ έ π ο ν τ α ς ό τ ι τ ο φ ω ς τ η ς η μ έ ρ α ς θ α τ ο υ ς έ β ρ ισ κ ε α ν έ τ ο ιμ ο υ ς κ α ι α ν ο χ ύ ρ ω ­ τ ο υ ς σ τη ν π ε δ ιά δ α , έ σ τ ε ιλ α ν τ ο ν Κ ώ σ τα Μ π ό τσ α ρ η κα ι ο ρ ισ μ έ ν ο υ ς ά λ λ ο υ ς να ζ η τ ή σ ο υ ν α π ό τ ο ν Κ ό χ ρ α ν κα ι τ ο ν Τ σ ω ρ τς τ η ν α ν α β ο λ ή τ η ς α π ο β ίβ α σ η ς γ ια τ η ν ε π ό ­ μ ε ν η ν ύ κ τα . Η τα ν ό μ ω ς α ρ γ ά . Ε ίτε ο Κ ό χ ρ α ν μ ίλ η σ ε σ τ ο υ ς Σ ο υ λ ιώ τ ε ς α π α ξιω τικ ά , ό π ω ς π α ρ α δ ίδ ει ο Π ερ ρ α ιβ ό ς , ε ίτ ε δ έ χ θ η κ ε α μ έ σ ω ς τ ις π α ρ α τ η ρ ή σ ε ις τ ο υ ς , ό π ω ς α ν α φ έ ρ ε ι ο Κ α σ ο μ ο ύ λ η ς , η α π ο β ίβ α σ η ε ίχ ε ή δ η

α ρ χ ίσ ει κ α ι σ υ ν εχ ιζό τα ν . Τα σ ώ μ α τα τ ω ν Κ ρ η τικ ώ ν υπ ό τ ο ν Κ α λ λ έ ρ γ η κ α ι τω ν Α θ η ν α ίω ν υπ ό τ ο ν Μ α κ ρ υ γ ιά ν ν η β ρ ίσ κ ο ν τα ν ή δ η σ τις λ έ μ β ο υ ς κ α ι π λ η σ ία ζα ν τ η ν α κ τ ή , α κ ο λ ο υ θ ο ύ μ ε ν α απ ό ά λ λα . Σ ύ μ φ ω ν α μ ά λ ισ τα μ ε τ ο ν Μ α κ ρ υ γ ιά ν ν η , ο ι π ρ ώ το ι π ου α π ο β ιβ ά σ τη κ α ν ή τ α ν ο Κ α λ λ έ ρ γ η ς κ α ι ο Β ά σ σ ο ς Μ α υ ρ ο β ο υ ν ιώ τ η ς . Τ ίπ ο τα δ ε ν μ π ο ρ ο ύ σ ε π λ έ ο ν να α ν α τ ρ έ ψ ε ι τ η ν ε ξ έ λ ιξ η τ ω ν γ ε γ ο ­ νότω ν. Η α π ο β ίβ α σ η σ υ ν ε χ ίσ τ η κ ε , ε ν ώ ά ρ χ ισ ε κ α ι η π ρ ο ώ ­ θ η σ η π ρ ο ς τ η ν Α κ ρ ό π ο λ η , μ ε ε μ φ α ν ή τ η ν α π ο υ σ ία κ ε ­ ν τ ρ ικ ο ύ η γ έ τ η . « Α τ ά κ τ ω ς κα ι α ν ά ρ χ ω ς α π ο β ά ν τ ε ς , ατ ά κ τ ω ς κ α ι α ν ά ρ χ ω ς ε σ τ ρ ά τ ε υ σ α ν » , σ χ ο λ ιά ζ ε ι ο Τρικούπ ης. Το α ρ χ ικ ό σ χ έ δ ιο τ ο υ Κ α ρ α ϊσ κ ά κ η π ρ ο έ β λ ε π ε π ρ ο ­ έλ α σ η μ έσ ω τ ω ν χ α μ η λ ώ ν λ ό φ ω ν , π ο υ έ φ θ α ν α ν σ χ ε δ ό ν μ έ χ ρ ι τ η ν Α κ ρ ό π ο λ η . Ο ι θ έ σ ε ις π ο υ θ α τ ο π ο θ ε τ ο ύ ν τ ο ο ι ε λ λ η ν ικ έ ς δ υ ν ά μ ε ις θ α ο χ υ ρ ώ ν ο ν τ α ν ισ χυ ρ ά σ ε τ ρ ι­ γ ω ν ικ ό σ χ ή μ α ώ σ τε να μ π ο ρ ο ύ ν ν α α μ υ ν θ ο ύ ν σ ε π ε ρ ί­ π τω σ η ε π ίθ ε σ η ς . Για τ η ν ο χ ύ ρ ω σ η , ό μ ω ς , π ο υ θ α γ ιν ό ­ τ α ν μ ε τ η ν ε κ σ κ α φ ή β α θ ιώ ν ο ρ υ γ μ ά τ ω ν , α π α ιτο ύ ν τ ο αξ ίν ε ς κ α ι φ τυ ά ρ ια , τ α ο π ο ία ή τ α ν ε λ ά χ ισ τα . Ο « Γ ιό ς τ η ς Κ α λ ο γ ρ ιά ς » ε ίχ ε ζ η τ ή σ ε ι π ερ ίπ ο υ χ ίλ ια , α λ λ ά η ε π ιμ ε ­ λ η τ ε ία τ ο υ σ τ ρ α τ ο ύ τ ο ύ ε ίχ ε α π ο σ τ ε ίλ ε ι μ ό λ ις 70 ( κ α τ ’ ά λ λ ο υ ς 120), όσ α δ η λ α δ ή ή τ α ν τ ό τ ε δ ια θ έ σ ιμ α . Ε ίνα ι α ν α μ φ ίβ ο λ ο ό τ ι κ α τ ά τ η ν π ρ ο ώ θ η σ η π ρ ο ς τ η ν Α κ ρ ό π ο λ η έ γ ιν α ν τ ρ α γ ικ ά σ φ ά λ μ α τα . Ο π ω ς π ρ ο κ ύ π τε ι, δ ε ν ε ίχ ε π ρ ο η γ η θ ε ί κ α μ ία α ν α γ ν ώ ρ ισ η τ η ς π ε ρ ιο χ ή ς , κ α ι ο δ η γ ό ς γ ια τ η ν κ α τ ά λ η ψ η τ ω ν θ έ σ ε ω ν ε ίχ ε ο ρ ισ τ ε ί ο Μ α κ ρ υ γ ιά ν ν η ς (6). Σ ύ μ φ ω ν α μ ε τ ο ν Κ α σ ο μ ο ύ λ η , «Ο ο δ η γ ό ς - ό λ ο ι τ ο λ έ γ ο υ ν κ α ι ο Κ α λ λ έ ρ γ η ς α κ ό μ η ό σ τις έ κ α μ ε τ η ν α ρ χ ή ν - ή τ ο ν ο Μ α κ ρ υ γ ιά ν ν η ς , ό σ τις μ ε τ ο υ ς ε ν τ ο π ίο υ ς τ ο υ ς δ ιε ύ θ υ ν ε ν ε ις τ α ς π ρ ο σ δ ιο ρ ισ θ ε ίσ α ς θ έ σ ε ις τ ο υ ς ο π λ α ρ χ η γ ο ύ ς » .

Ο Β ρ ετα ν ό ς σ τό λ α ρ χ ο ς λό ρ δ ο ς Κόχραν.

Ο Δ η μ ή τ ρ ιο ς Κ ο υ ρ μ ο ύ λη ς.

Ο π ω ς κα ι να έ χ ε ι, ο ι ά ν δ ρ ε ς τ ω ν σ ω μ ά τω ν π ρ ο χ ω ­ ρ ο ύ σ α ν π ε ζ ο ί ε ν ώ ή δ η ξ η μ έ ρ ω ν ε . Ε τσ ι, τ α π λ έ ο ν α ρ ο κ ε χ ω ρ η μ έ ν α τ μ ή μ α τ α έ φ θ α σ α ν σ το ν Α ν ά λ α το , μ ια σ ει­ ρ ά χ α μ η λ ώ ν γ η λ ό φ ω ν σ τη ν π ε ρ ιο χ ή π ο υ β ρ ίσ κ ε τ α ι σ ή ­ μ ε ρ α η ε κ κ λ η σ ία τ ο υ Α γ ίο υ Σ ώ σ τη (7) ε π ί τ η ς λ ε ω φ ό ρ ο υ Σ υ γ γ ρ ο ύ , κ ο ν τ ά σ ε α υ τ ή ν κ α ι ν ο τ ιο α ν α τ ο λ ικ ά τ η ς π ρ ο ς τη Ν έα Σ μ ύ ρ νη . Ο σ ο ν α φ ο ρ ά τ η δ ιά τ α ξ η τω ν ε λ λ η ν ικ ώ ν δ υ ν ά μ ε ω ν , σ τη ν α π ό σ τα σ η τ ω ν τε σ σ ά ρ ω ν π ε ρ ίπ ο υ χ ιλ ιο μ έ τ ρ ω ν μ ε τ α ξ ύ τ ο υ Α ν α λ ά το υ κ α ι τ η ς α κ τ ή ς , ο ι ε π α ν α σ τ ά τε ς δ η μ ιο ύ ρ γ η σ α ν - ή κ α λ ύ τ ε ρ α π ρ ο σ π ά θ η σ α ν ν α δ η μ ιο υ ρ ­ γ ή σ ο υ ν - 13 χ α ρ α κ ώ μ α τα . Το π ρ ώ το κ α ι π λ έ ο ν ε π ικ ίν δ υ ­ ν ο τ ο κ ρ α το ύ σ α ν ο ι Σ ο υ λ ιώ τ ε ς κ α ι ο ι Κ ρ η τικ ο ί. Δ υ σ τυ ­ χ ώ ς ό μ ω ς , τ ο ό ρ υ γ μ α α υ τ ό ε ίχ ε δ η μ ιο υ ρ γ η θ ε ί, ύ σ τε ρ α απ ό π α ρ α κ ίν η σ η τ ο υ Μ α κ ρ υ γ ιά ν ν η , σ ε α κ α τ ά λ λ η λ η θ έ ­ ση, α φ ο ύ β ρ ισ κ ό τα ν σ τ ο υ ς π ρ ό π ο δ ε ς κ α ι ό χ ι σ τη ν κ ο ­ ρ υ φ ή ο μ α λ ο ύ λ ό φ ο υ . Το γ ε γ ο ν ό ς α υ τ ό α π ο δ ε ίχ θ η κ ε ι­ δ ια ίτ ε ρ α κ ρ ίσ ιμ ο : μ ε τ ά τ η λ ή ξ η τ η ς σ υ ν ά ν τ η σ ή ς τ ο υ ς μ ε τ ο ν Κ ό χ ρ α ν , κ α τ ά τ η ν ο π ο ία ο Β ρ ε τ α ν ό ς ε ίχ ε π ιθ α ­ ν ό τ α τ α μ ιλ ή σ ε ι α π α ξιω τικ ά , σι Σ ο υ λ ιώ τ ε ς α ρ χ η γ ο ί μ ε τ ο υ ς σ υ μ π α τ ρ ιώ τε ς τ ο υ ς ξ ε κ ίν η σ α ν π ρ ο ς τ η ν Α κ ρ ό π ο ­ λ η . Υ σ τερ α α π ό π ο ρ ε ία μ ισ ή ς π ε ρ ίπ ο υ ώ ρ α ς , β ρ ή κ α ν έ ν α κ τ ή μ α μ ε ψ η λ ό π ε ρ ίβ ο λ ο , τ ο ο π ο ίο α π ο φ ά σ ισ α ν να ο χ υ ρ ώ σ ο υ ν κ α ι ν α π α ρ α μ ε ίν ο υ ν ε κ ε ί. Σ τ η σ υ ν έ χ ε ια , κ ά ­ π ο ιο ι απ ό α υ τ ο ύ ς (Γ ε ώ ρ γ ιο ς Δ ρ ά κ ο ς , Λ ά μ π ρ ο ς Β έ ικ ο ς κ.ά.) π ρ ο χ ώ ρ η σ α ν π ρ ο ς τ α ε μ π ρ ό ς , π α ρ α τη ρ ώ ν τ α ς τ α δ ιά φ ο ρ α ο χ υ ρ ώ μ α τα . Ε τσ ι, έ φ θ α σ α ν σ το π ιο α π ο μ α ­ κ ρ υ σ μ έ ν ο , σ το ο π ο ίο β ρ ίσ κ ο ν τα ν ο ι Κ ρ η τ ικ ο ί τ ο υ Κ α λ ­ λ έ ρ γ η π ο υ ε ίχ α ν α ρ χ ίσ ε ι ή δ η ν α σ κ ά β ο υ ν . Ο ι Σ ο υ λ ιώ τ ε ς α ν τ ιλ ή φ θ η κ α ν ά μ ε σ α τ η ν α κ α τ α λ λ η λ ό τ η τ α κα ι τ η ν επ ικ ιν δ υ ν ό τ η τ α τ η ς σ υ γ κ ε κ ρ ιμ έ ν η ς θ έ σ η ς , ε π ε ιδ ή ό μ ω ς ε ίχ ε ή δ η ξ η μ ε ρ ώ σ ε ι κ α ι ο ι κ ιν ή σ ε ις τ ο υ ς π α ρ α τ η ρ ο ύ ν τ ο α π ό τ ο υ ς υ π ό λ ο ιπ ο υ ς Ε λ λ η ν ε ς , δ ίσ τα σ α ν ν α α π ο ­ χ ω ρ ή σ ο υ ν π α ίρ ν ο ν τ α ς μ α ζί τ ο υ ς κ α ι τ ο υ ς Κ ρ η τ ικ ο ύ ς , γ ια ν α μη θ ε ω ρ η θ ε ί η κ ίν η σ ή τ ο υ ς ω ς υ π ο χώ ρ η σ η επ ιδ ρ ώ ν τ α ς α ρ ν η τ ικ ά σ το η θ ικ ό τ ο υ σ τ ρ α τ ε ύ μ α τ ο ς .

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ I 5 3

Ο Κ α σ ο μ ο ύ λ η ς α ν α φ έ ρ ε ι σ χ ε τικ ά : «Ο Γ Δ ρ ά κ ο ς , Λ. Β έ ικ ο ς , Γ Τ ζ ια β έ λ λ α ς κ α ι λ ο ιπ ο ί α ξιω μ α τ ικ ο ί ε ίδ ο ν τ η ν κ ιν δ υ ν ώ δ η θ έ σ ιν κ α ι τ η ν ο λ ιγ ό τ η τ α τ ω ν α ν θ ρ ώ π ω ν ω ς π ρ ο ς τ ο ο χ ύ ρ ω μ α τ ο ύ τ ο τ η ς ε μ π ρ ο σ θ ο φ υ λ α κ ή ς [...] ε π ρ ο τίμ η σ α ν τ ο ν τ ά φ ο ν τω ν , π α ρ ά ν α τ ρ α β η χ θ ο ύ ν » . Σ ύ μ φ ω ν α δ ε μ ε τ ο ν Σ π η λ ιά δ η , «Ο ι Σ ο υ λ ιώ τ ε ς ε γ ν ώ ρ ισ α ν τ η ν κ α κ ή ν θ έ σ ιν τω ν [...] δ ε ν η δ ύ ν α ν τ ο λ ο ιπ ό ν , όν τ ε ς κα ι σ χ ε δ ό ν α ν ό χ υ ρ ο ι, να α ν τικ ρ ο ύ σ ω σ ιν επ ί τ ο σ ο ύ τ ο ν α ν ω τέ ρ α ς δ υ ν ά μ ε ις τ ο υ ε χ θ ρ ο ύ . Α λ λ ' ό μ ω ς κα ι δ ε ν η θ έ λ η σ α ν να ο π ισ θ ο δ ρ ο μ ή σ ω σ ι δ ια τ ο ν φ ό 6 ο ν μη δώ σ ω σ ιν α φ ο ρ μ ή ν ν α τρ α π ώ σ ιν ε ις φ υ γ ή ν ο ι Ε λ λ η ν ε ς κα ι γ ίν ω σ ιν α ίτιο ι κ α τ α σ τ ρ ο φ ή ς » . Ο ίδ ιο ς ο Σ π η λ ιά δ η ς κ ά ν ε ι κα ι μ ια τ ρ α γ ικ ό τ α τ η α ν α φ ο ρ ά σ τ ο ν Σ ο υ λ ιώ τη κ α ­ π ε τ ά ν ιο Λ ά μ π ρ ο Β έ ικ ο : « Α υ τ ό ς (σ.σ. ο Β έ ικ ο ς ) π ρ ιν κιν η θ ώ σ ιν , ε ίπ ε τ ο ν Υ δ ρ α ίο ν Δ η μ . I. Κ ρ ιε ζ ή ν ό τ ι α π ή ρ χ ετ ο ε ις τ ο ν θ ά ν α τ ο ν , δ ιό τ ι ό λ ο ι ε μ ά ν τ ε υ σ α ν κ α κ ή ν τ ο υ κ ιν ή μ α τ ο ς τ ω ν έ κ β α σ ιν π ο λώ π ά ν τω ν δ ι’ έ λ λ ε ιψ ιν α ρ ­ χ η γ ο ύ . Α φ ή κ ε λ ο ιπ ό ν τ ο ν ζ ω σ τή ρ α τ ο υ μ ε τ α χ ρ ή μ α τ α κ α ι τ α η ρ γ υ ρ ω μ έ ν α π ισ τό λ ια τ ο υ ε ις π ισ τό ν ά ν θ ρ ω π ό ν τ ο υ να τ α π α ρ α δ ώ σ ει ε ις τ η ν ο ικ ο γ έ ν ε ιά ν τ ο υ κα ι ε κ ιν ή θ η μ ε ό π λ α απ λά». Ε τσ ι, ο ι α ρ χ η γ ο ί τω ν Σ ο υ λ ιω τώ ν α π ο φ ά σ ισ α ν ν α καλ έ σ ο υ ν τ ο υ ς σ υ ν τ ο π ίτ ε ς τ ο υ ς να τ ο υ ς ε ν ισ χ ύ σ ο υ ν , ό ­ π ω ς κ α ι έ γ ιν ε . Π ε ρ ίπ ο υ 350 Σ ο υ λ ιώ τ ε ς , τ ο ά ν θ ο ς τ ο υ ε ­ π α ν α σ τα τικ ο ύ σ τ ρ α τ ο ύ , σ υ ν έ ρ ε υ σ α ν σ το ο χ ύ ρ ω μ α κα ι ά ρ χ ισ α ν ν α α σ χ ο λ ο ύ ν τα ι μ ε τ η β ε λ τίω σ ή τ ο υ . Ε λ λ ε ίψ ε ι φ τυ α ρ ιώ ν , έ σ κ α β α ν μ ε τ α γ ια τα γ ά ν ια , τ α σ π α θιά , α κ ό μ α κα ι μ ε γ υ μ ν ά χ έ ρ ια μ α ζί μ ε τ ο υ ς Κ ρ η τ ικ ο ύ ς . Δ υ σ τυ χ ώ ς ,

5 4 1 ΣΤΡΑΤΙΠΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ

Ο Σ ο υ λ ιώ τη ς α γω νισ τή ς Γ εώ ργιος Δ ρ ά κ ο ς (Εδνικό Ισ το ρ ικ ό Μ ο υ σ είο , Α θή να ).

τ η ν ώ ρ α τ η ς ο θ ω μ α ν ικ ή ς ε π ίθ ε σ η ς τ ο χ α ρ ά κ ω μ α ε ίχ ε φ θ ά σ ε ι σ το ύ ψ ο ς τ ο υ γ ο ν ά τ ο υ , δ ε ν ή τ α ν ικ α ν ό δ η λ α δ ή ν α π ρ ο φ υ λ ά ξ ε ι ο ύ τ ε γ ο ν α τ ισ τ ό ο π λ ο φ ό ρ ο . Το χ ε ι ρ ό τ ε ­ ρ ο α π ό ό λ α , ό μ ω ς , ή τ α ν ό τ ι η π ε ρ ίμ ε τ ρ ό ς τ ο υ α π είχ ε μ ό λ ις 30 π ερ ίπ ο υ μ έ τ ρ α α π ό έ ν α ρ έ μ α σ το ο π ο ίο σ υ­ γ κ ε ν τ ρ ώ θ η κ α ν τ ε λ ικ ά ο ι τ ο υ ρ κ α λ β α ν ικ έ ς δ υ ν ά μ ε ις γ ια ν α ε ξ α π ο λ ύ σ ο υ ν τ η ν ε π ίθ ε σ ή τ ο υ ς . Το ρ έ μ α α υ τό , ε ξα ιτ ία ς τ η ς μ ο ρ φ ο λ ο γ ία ς τ ο υ ε δ ά φ ο υ ς ή τ α ν α θ έ α τ ο απ ό τ η ν ε λ λ η ν ικ ή π λ ε υ ρ ά . Κ ο ν τ ά σ το π ρ ώ το ε κ ε ίν ο ο χ ύ ρ ω μ α , τ ο π ο θ ε τ ή θ η κ ε τ ο σ ώ μ α τω ν Τ α κ τικ ώ ν τ ο υ Χ α ρ ά λ α μ π ο υ Ιγ γ λ έ σ η , π ου έ φ ε ρ ε κ α ι τ α δ ύ ο π υ ρ ο β ό λ α . Δ ε ξ ιά κ α ι α ρ ισ τε ρ ά το υ , ά ν ο ιξα ν τ α ο ρ ύ γ μ α τ ά τ ο υ ς ο ι ά ν δ ρ ε ς τ ο υ Ιω ά ν ν η κα ι τ ο υ Π α ν α γ ιώ τη Ν ο τα ρ ά κ α ι ο ι Α θ η ν α ίο ι τ ο υ Σ υ μ ε ώ ν Ζ α χ α ρ ίτσ α , κ α ι πίσω απ ό α υ τ ο ύ ς ο ι ά ν δ ρ ε ς τ ο υ Μ α υ ρ ο β ο υ ν ιώ τη . Σ ε μ ικ ρ ή α π ό σ τα σ η , σ το κ τ ή μ α ό π ο υ ε ί­ χ α ν α ρ χ ικ ά τ ο π ο θ ε τ η θ ε ί ό λ ο ι ο ι Σ ο υ λ ιώ τ ε ς , π α ρ έ μ ε ιν ε ο Κ ώ σ τα ς Μ π ό τσ α ρ η ς μ ε τ ο υ ς υ π ό λ ο ιπ ο υ ς σ υ ν τ ο π ίτ ε ς τ ο υ ς . Σ τ η σ υ ν έ χ ε ια , κ α ι μ έ χ ρ ι τ η ν π α ρ α λ ία , β ρ ίσ κ ο ν τα ν τ α λ ο ιπ ά ο χ υ ρ ώ μ α τα , « ό λ α ε ις σ χ ή μ α ω σ ά ν μ ία κ λ ίμ α ­ κα, έ ω ς τ ο ν α ιγ ια λ ό ν » , ό π ω ς γ ρ ά φ ε ι ο Κ α σ ο μ ο ύ λ η ς . Φ υ σ ικά , ό λ α τ α ο ρ ύ γ μ α τ α ή τ α ν α τ ε λ έ σ τ α τ α κ α τ α σ κ ε υ ­ α σ μ έ ν α κ α ι δ ε ν ε ίχ α ν κ α μ ία σ χέσ η μ ε α υ τ ά π ο υ π ρ ο έ β λ ε π ε τ ο σ χ έ δ ιο τ ο υ Κ α ρ α ϊσ κ ά κη . Ο ι Τ ο υ ρ κα λβ α νο ί π α ρ α κο λο υ θ ο ύ σ α ν από το ν λό φ ο τ ο υ Φ ιλοπ ά π π ου τ ις κ ιν ή σ ε ις τ ω ν ε π α ν α σ τα τώ ν , υπό τ ο φ ω ς τ η ς η μ έ ρ α ς π λ έ ο ν , κα ι έ σ π ε υ σ α ν να ε ιδ ο π ο ιή ­ σ ο υ ν τ ο ν Κ ιο υ τα χ ή , ο ο π ο ίο ς β ρ ισ κ ό τα ν σ τα Π α τή σ ια . Ο τ ε λ ε υ τ α ίο ς δ ιέ τ α ξ ε α μ έ σ ω ς 2.000 π ε ζ ο ύ ς κα ι 600 ιπ­ π ε ίς , τ ο υ ς π ε ρ ίφ η μ ο υ ς Ν τ ε λ ή δ ε ς (8) να κ ιν η θ ο ύ ν ε ν α ­ ν τ ίο ν τω ν α π ο β ιβ α σ θ έ ν τω ν Ε λλήνω ν. Ε π ίσ ης, τ ο π υ ρ ο ­ β ο λ ικ ό τ ο υ , π ο υ β ρ ισ κ ό τα ν τ ό σ ο σ το υ Φ ιλοπ ά π π ου ό σ ο κ α ι σ τη ν π ε ρ ιο χ ή τ ο υ ν α ο ύ τ ο υ Ο λ υ μ π ίο υ Δ ιό ς , ά ρ ­ χ ισ ε να κ α ν ο ν ιο β ο λ ε ί τ ις ε λ λ η ν ικ έ ς θ έ σ ε ις . Θ α π ε ρ ίμ ε ν ε κ α ν ε ίς ό τ ι ο ι ε π α ν α σ τ α τ ικ έ ς δ υ ν ά μ ε ις α π ό τ α σ τ ρ α τ ό π ε δ α τ ο υ Κ ε ρ α τ σ ιν ίο υ , τ ο υ Π ειρ α ιά , τ η ς Κ α σ τ έ λ λ α ς 'κ α ι απ ό π ε ρ ιο χ έ ς τ ο υ Ε λα ιώ να , β λ έ π ο ν τ α ς τ η σ υ σ σ ώ ρ ευ σ η τ ω ν ε χ θ ρ ικ ώ ν δ υ ν ά μ ε ω ν π ρ ο ς τ η ν Α κ ρ ό π ο λ η , θ α έ σ π ε υ δ α ν σ ε β ο ή θ ε ια τω ν σ υ μ π α τρ ιω ­ τώ ν τ ο υ ς . Μ ά τα ια ό μ ω ς . Ο Κ α σ ο μ ο ύ λ η ς , π ο υ β ρ ισ κ ό ­ τ α ν σ το σ τ ρ α τ ό π ε δ ο τ ο υ Κ ε ρ α τ σ ιν ίο υ , α ν α φ έ ρ ε ι: «Ενώ ο Κ ιο υ τ α χ ή ς , ε β λ έ π α μ ε ν ό τι, ό λ α τ α σ τ ρ α τ ε ύ μ α τ ά το υ , ιπ π ικό ν κ α ι π ε ζ ικ ό ν π α ν τ α χ ό θ ε ν , τ α δ ιε ύ θ υ ν ε ν κα ι τ α σ υ γ κ έ ν τ ρ ω ν ε ν υπ ό τ ο υ Φ ιλοπ άπ π α - π α ρ α κ ε ίθ ε ν - κα ι τ α σ υ σ σ ώ ρ ε υ ε ν ε ις ε ν ρ ε ύ μ α , κ α ρ τ ε ρ ο ύ μ ε ν να γ ίν η α π ό τ ο ν Φ α λ η ρ έ α ν (σ.σ. Κ α σ τέ λ λ α ) κ α ν έ ν α κ ίν η μ α , κα ι δ ε ν β λ έ π ο μ ε ν τ ίπ ο τ ε ς . Α λ λ ’ ο ύ τ ε κ α ι τ α λ ο ιπ ά ο χ υ ρ ώ ­ μ α τα τ α π ε ρ ί τ ο ν Π ε ιρ α ιά ν , κα ι τ ο υ Γ ε ν ν α ίο υ α π ό τ ο Μ ε τ ό χ ι (σ.σ. Κ ο ρ υ δ α λ λ ό ). Ο ύ τ ε απ ό τ ο Φ ρ ο ύ ρ ιο ν (σ.σ. Α κ ρ ό π ο λ η ) έ κ α μ α ν έ ξ ο δ ο ν , α φ ο ύ αι φ ω ν α ί α κ ο ύ γ ο ν τ ο π λ έ ο ν κ α ι ή τ ο ν μ ια ς β ο λ ή ς π υ ρ ο β ό λ ο υ κα ι ο λ ιγ ώ τε ρ ο ν , π α ρ ά π υ ρ ο β ο λ ο ύ σ α ν τ ο ιπ π ικόν, τ ο ο π ο ίο ε σ υ σ σ ω ρ εύ ε τ ο ε ις ε ν ρ ε ύ μ α , υπ ό τ ο ο χ ύ ρ ω μ α » . Μ ε ά λ λ α λ ό γ ια , δ ε ν έ γ ιν ε κ α μ ία κ ίν η σ η α ν τ ιπ ε ρ ι­ σ π α σ μ ο ύ , ό π ω ς π ρ ο έ β λ ε π ε τ ο σ χ έ δ ιο τ η ς ε π ιχ είρ η σ η ς . Κ αι ό χ ι μ ό ν ο α υ τό , α λ λ ά ό π ω ς σ υ ν ε χ ίζ ε ι ο Κ α σ ο μ ο ύ ­ λ η ς , « α φ ο ύ ο ι ε ις τ α α π έ ν α ν τ ι η μ ώ ν ο χ υ ρ ώ μ α τα ε χ θ ρ ο ί ε ίδ ο ν ό τ ι ε ίχ α ν α π ε ρ ά σ ε ι μ ία ή μ ισ η ώ ρ α σ χ ε δ ό ν , κ α ι κ α ­ ν έ ν α κ ίν η μ α ε δ ώ θ ε ν δ ε ν κ ά μ ν ο μ ε ν , ά ρ χ ισ α ν να ε ν θ α ρ ρ ύ ν ω ν τ α ι κ α ι να σ τέ λ ν ο υ ν β ο ή θ ε ια ε κ ε ίθ ε ν . Ε ξ ή λ θ ο ν λ ο ιπ ό ν π ε ζ ο ί - κ α ι ο ι κ α λ ύ τ ε ρ ο ι ίσ ω ς- α π ό τ α α π έ ν α ν τ ι δ έ κ α ο χ υ ρ ώ μ α τα τ ο υ Φ α λ η ρ έ ω ς κ α ι Π ε ιρ α ιώ ς κα ι Κ ε-

ρ α τζ ιν ίο υ κ α ι η μ ώ ν , π ερ ίπ ο υ τ ω ν 800 ε χ θ ρ ώ ν , α ν δ ρ ε ίω ν Α λ β α ν ώ ν κ α ι έ τ ρ ε χ ο ν ε ις β ο ή θ ε ια ν ε κ ε ίν ο υ τ ο υ μ έ ­ ρ ο υ ς , κα ι η μ ε ίς δ ε ν ε κ ιν ο ύ μ α σ θ α ν ... Τι μ ω ρ ία ή τ ο ν α ύ τη , μ έ χ ρ ι σ ή μ ε ρ ο ν απ ορώ . Π ε ζ ό ς ά ν δ ρ α ς κ α ι μ ε τα χ ύ β ή μ α , α π ό τ η ν θ έ σ ιν μ α ς έ ω ς ε ις υπ ό τ ο υ Φ ιλοπ άπ π α, ό ­ π ο υ σ υ γ κ ε ν τ ρ ώ ν ε τ ο τ ο σ ώ μα τω ν η μ ε τ έ ρ ω ν , χ ρ ε ιά ζ ε ­ τ α ι μ ία ώ ρ α κ α ι μισ ή ν α β α δ ίσ η κ α ι να φ θ ά σ η . Ο λ η ν α υ ­ τή ν τη ν ώ ραν τη ν εξο δ εύ σ α μ εν θ ε ω ρ ο ύ ν τε ς π ό τε θ α φ θ ά σ ο υ ν ε κ ε ίν ο ι (σ.σ. ο ι Α λ β α ν ο ί π ο υ έ σ π ε υ δ α ν σ ε β ο ή θ ε ια τω ν δ ικ ώ ν τ ο υ ς ) κ α ι π ό τ ε θ α α ρ χ ίσ η η σ κ η ν ή το υ π ολέμου». Π ρ ά γ μ α τι, π ε ρ ί τ ο μ ε σ η μ έ ρ ι, α φ ο ύ ο Κ ιο υ τα χ ή ς β ε ­ β α ιώ θ η κ ε ό τ ι ο ύ τ ε απ ό τ η ν Α κ ρ ό π ο λ η , ο ύ τ ε απ ό τ ις ά λ ­ λ ε ς ε λ λ η ν ικ έ ς θ έ σ ε ις φ α ιν ό τα ν κ ίν η σ η β ο ή θ ε ια ς , δ ιέ ­ τ α ξ ε τ ι ς δ υ ν ά μ ε ις τ ο υ ν α ε π ιτ ε θ ο ύ ν . Α μ έ σ ω ς ο ι Ν τ ε λ ή δ ε ς ξ ε χ ύ θ η κ α ν α λ α λ ά ζ ο ν τ ε ς α π ό τ ο ρ έ μ α ό π ο υ ε ίχ α ν σ υ γ κ ε ν τ ρ ω θ ε ί, κα ι τ ο ο π ο ίο δ ε ν α π είχ ε, ό π ω ς π ρ ο α ν α φ έ ρ θ η κ ε , π ε ρ ισ σ ό τε ρ ο απ ό 30 μ έ τ ρ α απ ό τ η ν π ε ρ ίμ ε ­ τ ρ ο τ ο υ π ρ ώ το υ ε λ λ η ν ικ ο ύ χ α ρ α κ ώ μ α το ς . Τ ο υ ς α κ ο ­ λ ο ύ θ η σ α ν κα ι ο ι π εζο ί, α λ λ ά α μ έ σ ω ς δ έ χ θ η κ α ν ο μ ο ­ β ρ ο ν τ ία α π ό τ α ε π α ν α σ τα τικ ά ό π λ α κ α ι η ο ρ μ ή τ ο υ ς αν α κ ό π η κ ε - ω σ τό σ ο μ ό ν ο π ρ ο σ ω ρ ινά . Ο ι α π ο σ τά σ ε ις ή ­ τ α ν μ ικ ρ έ ς , ο ι α μ υ ν ό μ ε ν ο ι δ ε ν π ρ ό λ α β α ν ν α ξ α ν α γ ε μ ί­ σ ο υ ν τ α τ υ φ έ κ ιά τ ο υ ς , τ ο ό ρ υ γ μ ά τ ο υ ς ή τ α ν α κ α τά λ λ η λ ο , κ α ι γ ε ν ικ ό τ ε ρ α τ α π ά ν τα ε ίχ α ν γ ίν ε ι β ια ­ σ τικ ά κα ι μ ε π ρ ο χ ε ιρ ό τ η τ α . Ε τσ ι, ο ι Ν τ ε λ ή δ ε ς ό ρ μ η σ α ν μ ε τ α ά λ ο γ ά τ ο υ ς σ τις ε λ λ η ν ικ έ ς θ έ σ ε ις , α κ ο λ ο υ θ ο ύ ­ μ ε ν ο ι α π ό τ ο υ ς π ε ζ ο ύ ς . Α κ ο λ ο ύ θ η σ ε μ ια μ ά χ η σ ώ μ α μ ε σώ μα, κ α τ ά τ η ν ο π ο ία ο ι ε π α ν α σ τ ά τ ε ς υ σ τ ε ρ ο ύ σ α ν σ η ­ μ α ν τικ ά α ρ ιθ μ η τ ικ ά , ε ν ώ ε ίχ α ν ε π ιπ λ έ ο ν να α ν τ ιμ ε τ ω π ί­ σ ο υ ν κ α ι τ ο υ ς ιπ π είς. Σ ύ ν τ ο μ α σ χ ε δ ό ν ό λ ο ι ε ίχ α ν π έ σ ε ι

Φ ιλ έλλ η νες μ ε τις σ τρ α τιω τικ ές εν δ υ μ α σ ίες των π ατρίδω ν το υ ς . Μ ε α υ τέ ς λά μβα να ν μ έ ρ ο ς σ τις μ ά χ ες, και φ υσ ικά και σ το ν Α νά λα το.

ν ε κ ρ ο ί, ε κ τ ό ς απ ό 50 π ε ρ ίπ ο υ , ο ι ο π ο ίο ι υπ ό τ η ν η γ ε σ ία τ ο υ Κ ώ σ τα Δ ια μ ά ν τ η Τ ζ α β έ λ λ α κ α τ έ φ υ γ α ν σ ε μ ια κ ά ­ π ω ς π ρ ο σ τ α τ ε υ μ έ ν η π ε ρ ιο χ ή . Ε κ ε ί α μ ύ ν θ η κ α ν γ ια λ ίγ ο α κ ό μ η , α λ λ ά τ ε λ ικ ά κ α ι α υ τ ο ί υ π έκυ ψ α ν . Σ ε α υ τ ό τ ο ο ­ χ ύ ρ ω μ α ε ξ ο ν τ ώ θ η κ ε τ ο μ ε γ α λ ύ τ ε ρ ο μ έ ρ ο ς τ ο υ σ ουλ ιώ τικ ο υ σ τρ α τ ο ύ , κ α ι ο ι Σ ο υ λ ιώ τ ε ς , ε ξ α ιτ ία ς κ α ι τ ο υ μ ι­ κ ρ ο ύ τ ο υ ς α ρ ιθ μ ο ύ , έπ α υ σ α ν σ τη ν ο υ σ ία να υ φ ίσ τα ν τ α ι ω ς υ π ο λ ο γ ίσ ιμ η μ ά χ ιμ η δ ύ ν α μ η . Σ ύ μ φ ω ν α μ ε α γ ό ­ ρ ε υ σ η τ ο υ Κ ίτσ ο υ Τ ζ α β έ λ λ α σ τ η ν Ε θ ν ο σ υ ν έ λ ε υ σ η τ η ς 3 η ς Φ ε β ρ ο υ ά ρ ιο υ 1844, σ τ ο ν Α ν ά λ α το σ κ ο τ ώ θ η κ α ν 350 σ υ μ π α τ ρ ιώ τε ς τ ο υ . Μ α ζί μ ε τ ο υ ς Σ ο υ λ ιώ τ ε ς ε ξ ο ν τ ώ θ η ­ κ α ν κα ι ό λ ο ι ο χ ε δ ό ν ο ι Κ ρ η τικ ο ί. Α ιχ μ ά λ ω το ι π ιά σ τη κ α ν ο Γ ε ώ ρ γ ιο ς Δ ρ ά κ ο ς μ ε σ π α σ μ ένο τ ο δ ε ξ ί τ ο υ χ έ ρ ι κ α ι ο Δ η μ ή τ ρ ιο ς Κ α λ λ έ ρ γ η ς μ ε σ π α σ μ ένο τ ο έ ν α τ ο υ π ό δι. Μ ε τ ά τ η σ υ ν τρ ιβ ή τ ο υ π ρ ώ το υ ο χ υ ρ ώ μ α το ς , ο ι ο ­ θ ω μ α ν ικ έ ς δ υ ν ά μ ε ις σ τ ρ ά φ η κ α ν σ τα τ ρ ία ε π ό μ ε ν α , ό ­ π ο υ β ρ ίσ κ ο ν τ α ν ο ι Τ α κ τικ ο ί, ο ι ά ν δ ρ ε ς τ ω ν Ν ο τα ρ α ίω ν κα ι ο ι Α θ η ν α ίο ι τ ο υ Ζ α χ α ρ ίτσ α . Ο Κ α σ ο μ ο ύ λ η ς π ε ρ ι­ γ ρ ά φ ε ι χ α ρ α κ τ η ρ ισ τ ικ ά : «Το Τ α κ τικ ό ν , ε υ ρ ισ κ ό μ ε ν ο ν α ­ ν α μ ε τ α ξ ύ δ ύ ο ά λ λ ω ν ο χ υ ρ ω μ ά τω ν , ε μ β ή κ ε ν α μ έ σ ω ς ε ις π α ρ ά τα ξιν , ε κ τ ό ς τ ο υ π ρ ο χ ώ μ α το ς . Ε φ θ α σ α ν αι κ α τ ’ α υ τ ο ύ κα ι τ ω ν λο ιπ ώ ν δ ύ ο ο χ υ ρ ω μ ά τω ν δ ύ ο ε ­ χ θ ρ ικ ο ί π τ έ ρ υ γ α ις μ ε τ η ν ιδ ία ν ο ρ μ ή ν ε κ ε ίν η ν . Α δ έ ια ­ σ α ν κα ι τ ο ύ τ ο ι α π ό δ ύ ο -τ ρ ία δ ο υ φ έ κ ια κα ι τ α π υ ρ ο β ό ­ λ α τ ρ ε ις φ ο ρ α ίς , κ α ι ε υ ρ ε θ έ ν τ ε ς ε ν τω μ έσ ω τω ν δ ύ ο π τ ε ρ υ γ ώ ν , ε μ β ή κ α ν κα ι τ ο ύ τ ο ι ε ις α τα ξία ν . Ε π εσ α ν ε ις σ υ μ π λ ο κ ή ν κ α τ ’ ά ν δ ρ α ν κ α ι ε σ ώ θ η σ α ν (σ.σ. σ κ ο τ ώ θ η ­ κα ν ) κα ι τ ο ύ τ ο ι μ ε τ α ις λ ό γ χ α ις ε ις τ α ς χ ε ίρ α ς » . Α πό τ ο υ ς 186 Τ α κ τικ ο ύ ς , σ κ ο τ ώ θ η κ α ν ο ι 156, α ν ά μ ε σ ά τ ο υ ς κα ι ο Ιγ γ λ έ σ η ς . Ο ι ά ν δ ρ ε ς τω ν δ ύ ο ά λ λ ω ν ο χ υ ρ ω μ ά τω ν , μ ε τ ο η θ ικ ό π λ έ ο ν κ α τ α ρ α κ ω μ έ ν ο , τ ο μ ό ν ο π ου έ κ α ν α ν

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ UTOPIA I 5 5

Ο Λά μπ ρ ος Β έικ ο ς (Εθνικό Ισ το ρ ικ ό Μ ο υ σ είο , Α θή να ). ή τ α ν ν α α δ ε ιά σ ο υ ν τ α τ υ φ έ κ ιά τ ο υ ς σ τ ο υ ς ε π ιτ ιθ έ μ ε ­ ν ο υ ς κα ι να π ρ ο σ π α θ ή σ ο υ ν να γ λ ιτ ώ σ ο υ ν τ ρ ε π ό μ ε ν ο ι σ ε φ υ γ ή . Ε κ ε ί έ π ε σ α ν ο Ζ α χ α ρ ίτσ α ς μ ε τ ο υ ς Α θ η ν α ίο υ ς τ ο υ κα ι ο Ιω ά ν ν η ς Ν ο τ α ρ ά ς μ ε τ ο υ ς π ε ρ ισ σ ό τ ε ρ ο υ ς Κ ο ρ ιν θ ίο υ ς . Π α ρ α κ ο λ ο υ θ ώ ν τ α ς τ ις ε ξ ε λ ίξ ε ι ς , ο ι ά ν δ ρ ε ς α π ό τ α υ π ό λ ο ιπ α ο χ υ ρ ώ μ α τα τ α ε γ κ α τ έ λ ε ιψ α ν κα ι ά ρ χ ισ α ν να τ ρ έ χ ο υ ν π ρ ο ς τ η θ ά λ α σ σ α , σ ε μ ια α π ε λ π ισ μ έ ν η π ρ ο ­ σ π ά θ εια να σ ω θ ο ύ ν , κ α τ α δ ιω κ ό μ ε ν ο ι α ν ε λ έ η τ α α π ό τ ο ε χ θ ρ ικ ό ιπ π ικό. Ο Τ ρ ικ ο ύ π η ς , α ν α φ έ ρ ε ι ό τ ι « Ε λ λ η ν ε ς κα ι Τ ο ύ ρ κ ο ι έ τ ρ ε χ α ν π ρ ο ς τ ο ν α ιγ ια λ ό ν , ο ι μ ε ν δ ιώ κο ν τ ε ς , ο ι δ ε δ ιω κ ό μ ε ν ο ι. Ο ι π ε ζ ο ί έ π ιπ τα ν υπ ό τ ο ξ ίφ ο ς τω ν ιπ π έω ν, κ α ι η π ε δ ιά ς ε σ τ ρ ώ θ η π τω μ ά τω ν . Σ τ ρ α τ η ­ γ ό ς ή σ τρ α τιώ τη ς , ο υ δ ε ίς ε φ ρ ό ν τ ιζ ε π λ έ ο ν π ώ ς ν ’ α ν τισ τα θ ή , α λ λ ά π ώ ς ν α φ ύ γ η . Π λ η ν κ α ι α υ τ ή η φ υ γ ή ή τ ο λ ία ν ε π ικ ίν δ υ ν ο ς δ ιό τ ι ο ι ιπ π είς ε π ρ ό φ θ α ν α ν τ ο υ ς π ε ­ ζ ο ύ ς φ ε ύ γ ο ν τ α ς . Φ ε ύ γ ο ν τ ε ς ο ι Ε λ λ η ν ε ς π ρ ο ς τ ο ν αιγ ια λ ό ν ή λ π ιζα ν ν α ε ύ ρ ω σ ιν ε κ ε ί έ τ ο ιμ ο υ ς τ α ς λ έ μ β ο υ ς ε ις επ ιβ ίβα σ ιν. Α λ λ ά δ ιά τ ο ν φ ό β ο ν τ ο υ π υ ρ ό ς τω ν ε ­ χ θ ρ ώ ν ίσ τα ν το α ύ τ α ι μ α κ ρ ά ν , κα ι ο ι Ε λ λ η ν ε ς επ εσ ω ρ ε ύ ο ν τ ο ε ις τ ο ν α ιγ ια λ ό ν τ ε ί ν ο ν τ ε ς ε ις μ ά τ η ν χ ε ίρ α ς π ρ ο ς α υ τά ς . Π ο λ λ ο ί δ ε ε ρ ρ ίπ τ ο ν τ ο ε ις τ η ν θ ά λ α σ ­ σαν, κ α ι ά λ λ ο ι μ ε ν δ ιε σ ώ ζ ο ν το ε ν α υ τα ίς , ά λ λ ο ι δ ε ε π ν ίγ ο ν το » . Ο ι α π ώ λ ε ιε ς θ α ή τ α ν α κ ό μ η μ ε γ α λ ύ τ ε ρ ε ς ε ά ν τ α ε λ λ η ν ικ ά π λ ο ία δ ε ν π ρ ο σ τ ά τ ε υ α ν τ ο υ ς σ τ ρ α τ ιώ τ ε ς π ο υ έ φ θ α ν α ν σ τ η ν π α ρ α λ ία μ ε τ α π υ ρ ά τ ο υ ς . Τ α υ τό χ ρ ο ν α σ χ η μ α τ ίσ τ η κ ε μ ια τ ε λ ε υ τ α ία ο μ ά δ α α ν τίσ τ α σ η ς υπ ό τ ο ν Ν ικ ό λ α ο Ζ έ ρ β α , ο ο π ο ίο ς , μ ε π α ρ α ι­ ν έ σ ε ις α λ λ ά κα ι μ ε τ ο π ρ ο σ ω π ικό τ ο υ π α ρ ά δ ε ιγ μ α , κ α τ ά φ ε ρ ε να σ υ γ κ ρ ο τ ή ­ σ ε ι π ερ ίπ ο υ 150 ά ν δ ρ ε ς α π ό ό σ ο υ ς τ ρ έ π ο ν τ α ν σ ε φ υ γ ή . Α υ τ ο ί, σ ύ μ φ ω ­ ν α μ ε τ ο ν Π ε ρ ρ α ιβ ό , « ά μ π ω σ α ν τ ο υ ε χ θ ρ ο ύ ς ε ις τ α οπίσω , έσ ω σ α ν π ο λ ­ λ ο ύ ς ο μ ο γ ε ν ε ίς ε κ τ ω ν χ ε ιρ ώ ν α υ ­ τώ ν , σι ο π ο ίο ι ε υ ρ ίσ κ ο ν τ ο α κ ό μ η κ α θ ’ ο δ ό ν α μ υ ν ό μ ε ν ο ι, ά λ λ η π λ η γ ω ­ μ έ ν ο ι κα ι έ τ ε ρ ο ι π ια σ μ έν ο ι» . Τα π λο ία , λ ο ιπ ό ν , κ α ι η τ ε λ ε υ τ α ία

k

5 6 1ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ

γ ρ α μ μ ή ά μ υ ν α ς σ τα μ ά τ η σ α ν τ ο υ ς Τ ο υ ρ κ α λ β α ν ο ύ ς , ο ι ο π ο ίο ι, σ ύ μ φ ω ν α μ ε τ ο ν Κ α σ ο μ ο ύ λ η « α γ α λ λ ό μ ε ν ο ι έ ρ ρ ιψ α ν τ η ν σ υ γ χ α ρ η τ ικ ή ν π α ρ α ρ γ ιά ν α π ό ε κ ε ίν ο τ ο μ έ ­ ρ ο ς τ η ς ν ίκ η ς , κ α ι α κ ο λ ο ύ θ ω ς ε δ ο υ φ έ κ η σ α ν τ ρ ις ό λ α τ α ο χ υ ρ ώ μ α τα (σ.σ. ε ν ν ο ε ίτ α ι τ α ο θ ω μ α ν ικ ά )» . Σ τ ο σ η μ ε ίο α υ τ ό σ υ ν έ β η έ ν α α ξ ιο μ ν η μ ό ν ε υ τ ο γ ε ­ γ ο ν ό ς : ο Α θ α ν ά σ ιο ς -Τ ο ύ σ α ς Μ π ό τσ α ρ η ς (9), έ ν α ς απ ό τ ο υ ς λ ίγ ο υ ς ε ν α π ο μ ε ίν α ν τ ε ς Μ π ο τσ α ρ α ίο υ ς μ ε τ ά τ η ν κ α τ α σ τ ρ ο φ ή τ ο υ Σ έ λ τ σ ο υ τ ο 1804, ε ίχ ε σ ω θ εί κα ι ε ίχ ε φ θ ά σ ε ι σ τ η ν π α ρ α λ ία . Ε κ ε ί, ό π ω ς μ α ς π λ η ρ ο φ ο ρ ε ί ο Κ α σ ο μ ο ύ λ η ς , α δ υ ν α τ ώ ν τ α ς ν α α ν τ έ ξ ε ι τ η ν ν τρ ο π ή τ η ς ή τ τ α ς , έ κ α ν ε μ ε τ α β ο λ ή κα ι κ α τ ε υ θ ύ ν θ η κ ε κ α ι π ά λι π ρ ο ς τ α πίσω, ό π ο υ φ ο ν ε ύ θ η κ ε , π α ρ ό τι θ α μ π ο ρ ο ύ σ ε ν α έ χ ε ι σ ω θ εί. Σ ύ μ φ ω ν α μ ε τ η ν ε κ δ ο χ ή τ ο υ Π ερ ρ α ιβ ο ύ , ο Μ π ό τσ α ρ η ς σ κ ό τω σ ε έ ν α ν Ο θ ω μ α ν ό ιπ π έα, π ή ­ ρ ε τ ο ά λ ο γ ό τ ο υ κ α ι έ φ θ α σ ε σ ώ ο ς σ τ η ν π α ρ α λ ία . Α ντιλ α μ β α ν ό μ ε ν ο ς τ ο ν ό λ ε θ ρ ο τω ν Σ ο υ λ ιω τώ ν κα ι μ η αν τ έ χ ο ν τ α ς να β λ έ π ε ι τ ο ν ε α υ τ ό τ ο υ α σ φ α λ ή τ η σ τιγ μ ή π ο υ ο ι σ υ ν α γ ω ν ισ τέ ς τ ο υ φ ο ν ε ύ ο ν τ α ν , α π ο χ α ιρ έ τη σ ε τ ο υ ς γ ύ ρ ω τ ο υ μ ε τ α ε ξ ή ς τ ρ α γ ικ ά λ ό για : « Δ ε ν θ έ λ ω να σ ω θ ώ μ α ζί σ ας, α λ λ ά ν α χ α θ ώ μ ε τ ο υ ς δ ικ ο ύ ς μ ο υ » . Σ τ η σ υ ν έ χ ε ια σ τ ρ ά φ η κ ε ε ν α ν τ ίο ν τ ω ν ε χ θ ρ ώ ν , σ ώ ζο­ ν τ α ς α ρ κ ε τ ο ύ ς σ υ μ π α τρ ιώ τε ς τ ο υ α λ λ ά τ ε λ ικ ά έ π ε σ ε ν ε κ ρ ό ς α π ό τ ο υ ς Ο θ ω μ α ν ο ύ ς , υ π ε ρ α σ π ιζ ό μ ε ν ο ς τ η ν π α τρ ίδ α . Ο ι δ ια σ ω θ έ ν τ ε ς Ε λ λ η ν ε ς π α ρ έ μ ε ιν α ν σ τη ν π α ρ α ­ λ ία μ έ χ ρ ι να ν υ κ τώ σ ε ι. Τ ό τε , κα ι μ ε τ η ν κ ά λ υ ψ η τ ο υ σ κ ο τ α δ ιο ύ , μ ε τ α φ έ ρ θ η κ α ν μ ε τ ις λ έ μ β ο υ ς σ τα π λοία, τ α ο π ο ία τ ο υ ς μ ε τ έ φ ε ρ α ν σ τη Μ ο υ ν υ χ ία κ α ι τ ο ν Π ει­ ρ α ιά . Η κ α τ α σ τ ρ ο φ ικ ό τ ε ρ η γ ια τ ο υ ς ε π α ν α σ τ ά τ ε ς μ ά ­ χ η τ ο υ Α γώ να ε ίχ ε λ ή ξ ε ι.

ΑΠΩΛΕΙΕΣ - ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΚΡΙΣΕΙΣ Ο Σ ο υ λ ιώ τη ς ο π λα ρχηγός Κ ίτσ ο ς Τ ζα β έλλα ς (Ε θνικό Ισ το ρ ικό Μ ο υ σ είο , Α θή να ).

Ο ι ε λ λ η ν ικ έ ς α π ώ λ ε ιε ς ή τ α ν τ ρ ο μ ε ρ έ ς κα ι π έρ α α π ό κ ά θ ε λ ο γ ικ ή . Ε ίνα ι χ α ρ α κ τ η ρ ισ τ ικ ό ό τ ι ο ύ τ ε κ α τά τ η ν έ ξ ο δ ο τ ο υ Μ ε σ ο λ ο γ γ ίο υ δ ε ν χ ά θ η κ α ν τό σ ο ι π ο λ ­ λ ο ί κα ι ικ α ν ο ί μ α χ η τ έ ς , « το ά ν θ ο ς τ ο υ ε λ λ η ν ικ ο ύ σ τρ α ­ τ ε ύ μ α τ ο ς » , ό π ω ς τ ο υ ς α π ο κ α λ ε ί ο Γ ε ν ν α ίο ς Κ ο λ ο κ ο τ ρ ώ ν η ς . Τα γ ε γ ο ν ό τ α γ ίν ο ν τ α ι α κ ό μ η π ιο δ ρ α μ α τικ ά , α ν α ν α λ ο γ ισ τε ί κ α ν ε ίς ό τ ι ο ι α π ώ λ ε ιε ς α υ τ έ ς σ υ ν έ β η σ α ν μ έ σ α σ ε ε λ ά χ ισ τ ο χ ρ ο ν ικ ό δ ιά σ τη μ α , ίσ ω ς μ ό λ ις σ ε 90 λ ε π τ ά . Α κ ό μ η κ α ι α π ό μ ια απ λή α ν ά γ ν ω σ η τω ν ο ν ο μ ά ­ τω ν τω ν π ο λ ε μ ισ τ ώ ν γ ίν ε τ α ι φ α ν ε ρ ό ό τ ι η ικ α ν ό τ η τ α κ α ι η φ ή μ η τω ν Ε λ λ ή ν ω ν α γ ω ν ισ τώ ν ή τ α ν α ν ώ τε ρ η α π ό ε κ ε ίν η τ ο υ α ν τιπ ά λ ο υ , ό π ω ς υ π ο σ τη ρ ίζ ε ι κα ι ο Π ε ρ ρ α ιβ ό ς , ο ο π ο ίο ς ε κ τ ιμ ά τ ις ε λ λ η ν ι­ κ έ ς α π ώ λ ε ιε ς σ ε 825 ν ε κ ρ ο ύ ς . Ο Κ α­ σ ο μ ο ύ λ η ς κ ά ν ε ι λ ό γ ο γ ια 700 ν ε ­ κ ρ ο ύ ς , ε ν ώ ο Τ ρ ικ ο ύ π η ς γ ια 1.000. Ο ν ό μ α τα σ ε β α σ τά σ ε φ ίλ ο υ ς κα ι ε χ θ ρ ο ύ ς έ γ ιν α ν π α ρ ε λ θ ό ν . Ο ι Σ ο υ λ ιώ τ ε ς Λάμπρος Β έ ικ ο ς , Α θ α ν ά σ ιο ς -Τ ο ύ σ α ς Μ π ό τσ α ρ η ς , Γ ε ώ ρ γ ιο ς Δ ρ ά κ ο ς , Γ ε ώ ρ γ ιο ς Τζαβ έ λ λ α ς , Κ ώ σ τα ς Δ ια μ ά ν τη Τζαβ έ λ λ α ς , Φ ω το ύ σ η ς Φ ω το μ ά ρ α ς , Φ ώ το ς Β έ ικ ο ς , Ν ο ύ σ ο ς Τ σ ά τσ ης, Ν ικ ο λ ή ς Ν ια ν ιο ύ ρ η ς , Π ά σ χ ο ς κ α ι Κίτσ ο ς Κ οσ μάς, Χ ρ ή σ το ς Μ π έκα ς. Οι Τ α κ τικ ο ί Χ α ρ ά λ α μ π ο ς Ιγ γ λ έ σ η ς , Ν. Α γο-

Λ -

ν α ρ ίδ η ς , Ν. Π ο τα μ ιά ν ο ς , Ζ ή ν ω ν Ισ α υ ρ ίδ η ς , Α ν θ ιμ ο ς Σ ιν α ϊτη ς . Ο ι Κ ρ η τ ικ ο ί Δ η μ ή τ ρ ιο ς Κ ο υ ρ μ ο ύ λ η ς , Ε μ μ α ν ο υ ή λ Ρ ο υ σ τικ ια ν ό ς , Ε μ μ α ν ο υ ή λ Β α λιά ν η ς , Ν ικ ό λ α ο ς Ζ ε ρ β ο υ δ ά κ η ς , Μ ιχ α ή λ Σ κ λ α β ο υ ν ά κη ς, Ε μ μ α νο υ ή λ Δ ερ α το ά ν ο ς , Γ Κ α λα μα ρά ς, Θ ε ό δ ω ρ ο ς Ν ικ η φ ο ρ ά κ η ς . Ο ι φ ιλ έ λ λ η ν ε ς Ν τε λ ο υ ρ ν το υ ί και Α εφ έβ ρ . Και α κό μ η , ο Σ υ μ εώ ν Ζ α χ α ρ ίτσ α ς , ο Ιω ά ν ν η ς Ν ο τα ρ ά ς κ α ι τ ό σ ο ι ά λ ­ λ ο ι. Ο ι α ιχ μ ά λ ω το ι π ρ έ π ε ι ν α έ φ θ α σ α ν τ ο υ ς 150-200. Χ ά θ η κ α ν επ ίσ η ς ε ν ν έ α π υ ρ ο δ ό λ α κα ι π ο λ λ έ ς σ η μ α ίε ς . Ο ι ο θ ω μ α ν ικ έ ς α π ώ λ ε ιε ς αν ή λ θ α ν σ τ ο υ ς 300 π ερ ίπ ο υ ά ν δ ρ ε ς , η σ υ ν τ ρ ι­ π τικ ή π λ ε ιο ψ η φ ία τω ν ο π ο ίω ν έ π ε σ ε σ το π ρ ώ το ο χ ύ ρ ω μ α τ ω ν Σ ο υ λ ιω τώ ν κ α ι τ ω ν Κ ρ η τικ ώ ν κα ι σ το δ ε ύ τ ε ρ ο τω ν Τακτικώ ν. Μ ε τ α ξ ύ τ ο υ ς ή τ α ν κ α ι ο α ρ χ η γ ό ς τ ο υ ιπ π ικού, εν ώ λ έ γ ε τ α ι ό τ ι τ ρ α υ μ α τ ίσ τ η κ ε ε λ α φ ρ ά κ α ι ο ίδ ιο ς ο Κ ιο υ τα χ ή ς , ο ο π ο ίο ς ε ίχ ε π λ η σ ιά ­ σ ε ι π ο λ ύ σ το σ η μ ε ίο τ η ς μ ά χ η ς . Τ η ν ε π ο μ έ ν η τ η ς μ ε γ ά λ η ς τ ο υ ν ίκ η ς , ο Κ ιο υ τ α χ ή ς ε υ χ α ρ ίσ τη σ ε τ ο σ τ ρ ά τ ε υ μ ά τ ο υ κ α ι έ δ ω σ ε μ ε γ ά λ α δ ώ ­ ρ α σ τ ο υ ς ε π ιτ ιθ έ ν τ ε ς σ το π ρ ώ το ε λ λ η ν ικ ό ο χ ύ ρ ω μ α . Τ ο υ ς α ιχ μ α λ ώ το υ ς π ε ρ ίμ ε ν ε η σ υ ν ή θ η ς γ ια τ ο υ ς α ιχ μ α ­ λ ώ τ ο υ ς τω ν σ τ ρ α τ ε υ μ ά τ ω ν τ η ς Υ ψ η λ ή ς Π ύ λ η ς τ ρ α γ ικ ή μ ο ίρ α . Μ ε τ ο π ρ ό σ χ η μ α τ η ς -π ρ α γ μ α τ ικ ά α π α ρ ά δ ε ­ κ τ η ς - κ α τ α π ά τη σ η ς τ η ς σ υ μ φ ω ν ία ς σ το μ ο ν α σ τή ρ ι τ ο υ Α γ ίο υ Σ π υ ρ ίδ ω ν α κ α ι τω ν γ ε γ ο ν ό τ ω ν π ο υ τ η ν α κ ο λ ο ύ ­ θ η σ α ν , π έ ν τ ε ιε ρ ε ίς π α λ ο υ κ ώ θ η κ α ν κ α ι π ο λ λ ο ί ά λ λ ο ι ε ­ π α ν α σ τά τε ς υ π έσ τη σ α ν φ ρ ικ τ ά μ α ρ τύ ρ ια . Ε να ς απ ό α υ τ ο ύ ς , μ ά λ ισ τα , ο α ν θ υ π ο λ ο χ α γ ό ς τ ο υ Τ α κ τικ ο ύ Α ν θ ι­ μ ο ς Σ ιν α ϊτη ς υ π έ φ ε ρ ε επ ί ε π τ ά η μ έ ρ ε ς τ α π ά θ η ν ε ο μ ά ρ τυ ρ α . Κ αι φ υ σ ικ ά , ο σ υ γ κ ε κ ρ ιμ έ ν ο ς α γ ω ν ισ τή ς δ ε ν ε ίχ ε κ α μ ία α ν ά μ ιξ η σ τα γ ε γ ο ν ό τ α τ ο υ Α γ ίο υ Σ π υ ρ ίδ ω να , α φ ο ύ τ ο Τ α κ τικ ό Σ ώ μ α δ ε ν ε ίχ ε ε μ π λ α κ ε ί σ τ η ν υ π ό θ ε ­ σ η. Ο ι υ π ό λ ο ιπ ο ι α π ο κ ε φ α λ ίσ τ η κ α ν κ α ι τ α κ ε φ ά λ ια τ ο υ ς γ δ ά ρ θ η κ α ν , ό π ω ς κα ι α υ τ ά τω ν π ε σ ό ν τω ν σ το π ε ­

Ο Κώ στας Μ π ό τσ α ρ η ς σε π ροχω ρημένη η λικία μ ε σ το λ ή σ τρ α τη γ ο ύ .

δ ίο τ η ς μ ά χ η ς , τ α δ έ ρ μ α τ ά τ ο υ ς γ ε μ ίσ τ η κ α ν μ ε α ­ λ ά τ ι κα ι σ τ ά λ θ η κ α ν σ τη ν Κ ω ν σ τα ν τιν ο ύ π ο λ η ω ς α π ό δ ε ιξ η τ η ς μ ε γ ά λ η ς ν ίκ η ς . Τ η ν τ ρ α γ ικ ή α υ τ ή τ ύ χ η α π έ φ υ γ α ν μ ό ν ο δ ύ ο ά ν δ ρ ε ς : ο Γ ε ώ ρ γ ιο ς Δ ρ ά κ ο ς κα ι ο Δ η μ ή τ ρ ιο ς Κ α λ λ έ ρ γ η ς - ο Δ ρ ά κ ο ς ό μ ω ς π ρ ο σ ω ρ ι­ νά, μ ό ν ο γ ια 40 η μ έ ρ ε ς . Χ ρ η σ ιμ ο π ο ιή θ η κ ε , μ ά λ ισ τα , α ν ε π ιτυ χ ώ ς , α π ό τ ο ν Κ ιο υ τα χ ή σ τη ν π ρ ο σ π ά θ ε ιά τ ο υ ν α π ε ίσ ε ι τ ο υ ς π ο λ ιο ρ κ η μ έ ν ο υ ς τη ς Α κρ ό π ο λη ς να π αραδοθούν. Ο Σ ο υ ­ λ ιώ τ η ς , π ο υ δ ε ν ε ίχ ε α μ φ ιβ ο λ ίε ς γ ια τ η ν τ ύ χ η τ ο υ , μ ιλ ώ ν τα ς χ α μ η λ ό φ ω ν α α π έ τ ρ ε ψ ε τ ο υ ς α ­ π ε σ τ α λ μ έ ν ο υ ς τω ν π ο λ ιο ρ κ η μ έ ν ω ν α π ό τ ο να εν δ ώ σ ο υ ν . Τ ελικά , π α ρ ά τ ις π ρ ο σ π ά θ ε ιε ς γ νω ^ σ τώ ν τ ο υ Τ ο υ ρ κ α λ β α ν ώ ν ν α τ ο ν γ λ ιτώ σ ο υ ν κ α ι τ η ν α π α τη λ ή υ π ό σ χ εσ η τ ο υ Κ ιο υ τα χ ή , α π ο κ ε φ α λ ίσ τ η κ ε λ ίγ ο έ ξ ω απ ό τ η Χ α λ κ ίδ α , ό π ο υ μ ε τ α φ ε ρ ό τ α ν μ ε τ ο π ρ ό σ χ η μ α τ η ς ν ο σ η λ ε ία ς (10). Ο Κ α λ λ έ ρ γ η ς α π ε λ ε υ θ ε ­ ρ ώ θ η κ ε μ ε τ η β ο ή θ ε ια τ ο υ α δ ε λ φ ο ύ τ ο υ , κα ι α φ ο ύ π ρ ώ τα κ α τ α β λ ή θ η κ α ν σ το ν Γ εω ρ γ ια ν ό 45.000 γ ρ ό σ ια κ α ι δ ιά φ ο ρ α δ ώ ρ α . Π α ρ ό λ α α υ τά , τ ο υ κ ό π η κ ε τ ο έ ν α α υ τ ί γ ια π α ρ α δ ε ιγ μ α τισ μ ό , σ τιγ μ α τ ισ μ ό κ α ι τιμ ω ρ ία , κα ι σ τ ά λ θ η κ ε κα ι α υ τ ό σ τ ο ν σ ο υ λ τά ν ο . Α π ό τ ο υ ς σ υ μ π α ­ τ ρ ιώ τ ε ς τ ο υ Κ ρ η τ ικ ο ύ ς , ό μ ω ς π ε ρ ισ σ ό τ ε ρ ο ι απ ό 200 ά ­ φ η σ α ν τ η ν τ ε λ ε υ τ α ία τ ο υ ς π ν ο ή σ το π ε δ ίο τ η ς μ ά χ η ς . Τα α ίτια τ η ς σ υ ν τ ρ ιβ ή ς δ ε ν π ρ έ π ε ι ν α α π ο δ ο θ ο ύ ν α ­ π λά κ α ι μ ό ν ο σ το ν θ ά ν α τ ο τ ο υ Κ α ρ α ϊσ κ ά κ η , σ τη ν α π α ­ ρ ά δ ε κ τ η ε π ιμ ο ν ή τ ο υ Κ ό χ ρ α ν κ α ι σ τ η ν α κ α τ α λ λ η λ ό τ η τ α τ η ς θ έ σ η ς π ο υ έ λ α β α ν ο ι Σ ο υ λ ιώ τ ε ς κα ι ο ι Κ ρ η τ ικ ο ί ε ξ α ιτ ία ς τ ο υ Μ α κ ρ υ γ ιά ν ν η . Α ς α ν α τ ρ έ ξ ο υ μ ε σ το ν Κασ ο μ ο ύ λ η , τ ο έ ρ γ ο τ ο υ ο π ο ίο υ θ ε ω ρ ε ίτ α ι ω ς μ ία α π ό τ ις κ α λ ύ τ ε ρ ε ς κ α ι α ν τ ικ ε ιμ ε ν ικ ό τ ε ρ ε ς π η γ έ ς σ χ ε τικ ά μ ε τ η ν Ε π α νά σ τα σ η : « Δ ε ν π ρ ο ή λ θ ε ν, κ α τ ’ ε μ ή ν γ ν ώ μ η ν , ο χ α λ α σ μ ό ς ο ύ τ ε α π ό τ η ν κ α κ ή ν ο δ η γ ία ν τ ο υ Μ α κ ρ υ γ ιά ν ν η , ο ύ τ ε α π ό τ α ς κ α κ ά ς θ έ σ ε ις ό π ο υ κ α τ έ λ α β ο ν ,

Ο Α&ανάσιοςΤούσας Μ π ότσ αρης (Ε&νικό Ισ το ρ ικ ό Μ ο υ σ είο , Α&ήνα).

Ο Β ρ ετα ν ό ς σ τρ α τη γ ό ς Ρ ιχά ρ δος Τσωρτς δ ιε τ έ λ ε σ ε α ρ χη γό ς τω ν ελληνικώ ν επ α να σ τα τικώ ν δυνάμεων. ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ I 5 7

θεαταί της σφαγής των, χωρίς να το εννοήσωμεν. Το ήΟ οπλαρχηγός

ξευρα, με έτυπτεν το συνειδός κι εμένα και όλους...». Το ίδιο υποστηρίζει και ο Τρικούπης, επισημαίνοντας

Μακρυγιάννης. Η εμπλοκή του στη μάχη δεν ήταν αντάξια της φήμης του.

μάλιστα καίρια την αιτία της μη κίνησης των επανα­ στατικών στρατευμάτων: « Ε ν ω δε το σχέδιον ήτον ε­ πικίνδυνον αυτό κα θ’ εαυτό ως προκειμένου να πολεμήσωσι πεζοί προς ιππείς επί τόπου πεδινού, δ εν εξετελέσθη ο υ δ ’ ως προεσχεδιάσθη. Διότι, ούτε οι εν τη Ακροπόλει εξωρμήσαν, ως ηλπίζετο, ούτε οι εν Πειραιεί και εν Κερατσηνίω πεζοί και ιππείς (σ.σ. υπήρχαν στον Πειραιά δύο ίλες ιππικού υπό τον Πορτογάλο φι­ λέλληνα συνταγματάρχη Αλμέιδα και τον Χατζή Μιχάλη, οι οποίες δ εν έλαβαν μέρος στην επιχείρηση, ενώ κάτι τέτοιο προβλεπόταν) διόλου εκινήθησαν, ως προδιετάχθησαν. Η μόνη ικανή χειρ να τους κινήση, ακίνη­ τος έκειτο εν τω κατά την Σαλαμίνα ναώ του Αγίου Δημητρίου». Πράγματι λοιπόν, όλα τα παραπάνω έχουν το μερί­ διό τους στη συντριβή, καθένα στον βαθμό που του α­ ναλογεί. Τόσο ο θάνατος του Καραϊσκάκη και η επιμο­ νή του Κόχραν, όσο και οι ακατάλληλες θέσεις που υ­ π οδείχθηκαν από τον Μακρυγιάννη και η μη κίνηση των υπόλοιπων στρατευμάτων. Σε περίπτωση που τα στρατεύματα κινούντο όπως προέβλεπε το σχέδιο (α­ ντιπερισπασμός από Ελαιώνα, έξοδος φρουράς Α κρό­ πολης), παρά την απουσία του ηγέτη, το προβληματι­ κό σχέδιο και τις ακατάλληλες θέσεις, σε καμία περί­ πτωση δ εν θα συνέβαινε τέτοια συντριβή. Η ήττα του Αναλάτου είχε καταστροφικά αποτελέ­ σματα για την Επανάσταση στη Στερεά Ελλάδα. Περί τα μέσα Μαϊου τα ελληνικά στρατεύματα εγκατέλειψαν την Αττική και πέρασαν στη Σαλαμίνα και την Πε­ λοπόννησο. Το χειρότερο, όμως, ήταν ότι η συντριβή επέδρασε αρνητικά στην ψυχολογία των υπερασπι­ στών της Ακρόπολης. Ετσι, στις 24 Μαϊου την εγκατέλειψαν υπογράφοντας συνθήκη -πρόωρα, όπως απο-

αλλά π ροήλθεν α) από τον άτακτον και βιασμένον απο-

δείχθηκε, αφού διέθετα ν προμήθειες για τρεις ακόμη

βιβασμόν και β) από την ακινησίαν των εν Φαληρεί

μήνες (11)- και μεταφέρθηκαν με πλοία στα ελεύθερα

στρατευμάτων και των λοιπών οχυρωμάτων έως εις η­

ελληνικά εδάφη.

μάς. Εάν ημείς κινούσαμεν τον πόλεμον απ’ εδώθεν,

Η ελ εύ θ ερ η Ελλάδα, που είχε περιοριστεί στα

ποτές ο Κιουταχής δ εν θα τολμούσε να συνάξει τας

βουνά της Ναυπάκτου, στο Λεσίνι της Ακαρνανίας,

δυνάμεις του όλας εκεί. Α λλ’ ούτε οι 800 περίπου

στην Αργολιδοκορινθία, στη Μονεμβασία, στην Υδρα,

Αλβανοί ή θ ελο ν τρέξει εις βοήθειαν, οι μόνοι οίτινες

στις Σπέτσες και σε ελάχιστες ακόμη μικρές περιο­

ώρμησαν πρώτοι και προσέβαλαν το πρώτον οχύρωμα.

χές, φαινόταν να περνά τις τελευταίες επιθανάτιες ώ­

Ο θεν, ούτε ο Μακρυγιάννης έπταισεν, ούτε οι σφαγέντες, μόλον οπού και ατάκτως έκαμαν την απόβασιν και ατάκτως διευθύνθησα ν εις την θέσιν. Το επανα­ λαμβάνω: Εσφάλαμεν ημείς οι Αξιωματικοί, ανώτεροι και κατώτεροι, του στρατού, οίτινες υπό την διοίκησίν μας είχαμεν οκτώ χιλιάδες στράτευμα, και εμείναμεν

Το εσωτερικό της Ακρόπολης κατά την Τουρκοκρατία. Αριστερά διακρίνεται ο Λυκαβηττός.

ρες της. Και τότε, στο κρίσιμο αυτό σημείο, η Επανά­ σταση σώ θηκε πράγματι από την επέμβαση των τριών ευρωπαϊκών δυνάμεων. Είχαν π ροηγηθεί όμως επτά χρόνια σκληρότατου αγώνα, ενός αγώνα τον οποίο διεξήγαγαν οι Ελληνες μόνοι, και από τον οποίο είχαν ποτίσει με ποταμούς αίματος ώστε να ριζώσει, να βλαστήσει και να ανθίσει μέσα από αυτόν το δ έν δ ρ ο της ελευθερίας. Ας ολοκληρώσουμε την περιγραφή μας εδώ, φ έρ­ νοντας στον νου μας τη μεγάλη πεδιάδα από τον Αγιο Σώστη μέχρι την παραλία του Παλαιού Φαλήρου, που σήμερα καλύπτεται από πολυκατοικίες και δρόμους και στην οποία ζουν χιλιάδες Ελληνες. Ολοι μας χρω­ στάμε την ύπαρξη και την ελευθερία μας στη θυσία των γενναίων εκείνων ανδρών που, σχεδόν πριν από δύο αιώνες, έδωσαν τη ζωή τους για μια αδούλωτη και υπερήφανη πατρίδα. Ανάμεσα σε αυτούς είναι και οι νεκροί του Αναλάτου, οι περίφημες «Σκιές του Φαλή-

5 8 I ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ

ρου» του ομώνυμου ποιήματος του Γεωργίου Ζαλοκώστα, οι οποίες το απόγευμα της τραγικής εκείνης 24ης Απριλίου του 1827 είχαν σκεπάσει με τα νεκρά τους σώ­ ματα το ά δενδρο τοπίο. Ας μη τους ξεχνάμε π ο τ έ .Ξ

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ 1. Μεχμέτ-Ρεσήτ πασάς (1780-1839). Γεννήθηκε στη Γεωργία. Το 1809 διορίστηκε βαλής της Κιουτάχειας, απ' όπου έλαβε το προσωνύμιο Κιουταχής. Από το 1823 καί μετά. ανέλαβε σταδιακά την ηγεσία των τουρκικών δυνάμεων για την κατάπνιξη της Ελληνικής Επανάστασης. Θεωρείται από τους καλύτερους στρατηγούς της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, ενώ διακρίθηκε και για τη διπλωματική του ικανότητα. 2. Ως Τρεις Πύργοι ήταν γνωστή κατά την Τουρκοκρατία η σημερινή περιοχή Ξηροταγάρου, στην ακτή του Παλαιού Φαλήρου, νότια του Τροκαντερό, προς το παλαιό αεροδρόμιο του Ελληνικού, επειδή εκεί είχαν κτιστεί τρεις μικροί τουρκικοί πύργοι. Τα στρατεύματα που θα ξεκινούσαν από εκεί, θα κινούντο μέσω των σημερινών συνοικιών του Παλαιού Φαλήρου και της Νέας Σμύρνης για να πλησιάσουν στην Ακρόπολη. 3. Λόφος του Φιλοπάππου ή Λόφος του Μουσείου ή των Μουσών. Ανέκαθεν ήταν άγονος και άδενδρος, αλλά δενδροφυτεύθηκε στις αρχές του 20ού αιώνα. Αν και χαμηλότερος από την Ακρόπολη, είχε στρατηγική σημασία, αφού βρισκόταν νοτιοδυτικά της, μπορούσε να οχυρωθεί και προσέφερε απεριόριστη Θέα του λεκανοπεδίου των Αθηνών, καθώς και της Σαλαμίνας και της Αίγινας όταν ο ουρανός ήταν καθαρός. Η κίνηση, λοιπόν, του Κιουταχή να τον καταλάβει ήταν εξαιρετικά ορθή. 4. Ο περίφημος Ελαιώνας των Αθηνών εκτεινόταν από το Μενίδι ως το Μοσχάτο (150.000 ελαιόδενδρα). Κατά την Τουρκοκρατία αποκαλείτο από τους Αθηναίους Λόγγος. Μετά την απελευθέρωση και μέχρι σήμερα, αποψιλώθηκε σε ποσοστό 99% από τις συνεχείς επεκτάσεις της Αθήνας. Ενα ελάχιστο τμήμα του διατηρείται στη συμβολή των οδών Θηβών και Πέτρου Ράλλη, κοντά στα ΤΕΙ Πειραιά και αυτό όμως το ελληνικό κράτος «φροντίζει» σταδιακά να το εξαφανίζει με τη συνεχή τσιμεντοποίηση. Εάν η καταστροφή των εναπομείναντων ελαιοδένδρων συνεχιστεί με τους σημερινούς ρυθμούς, με διάφορες προφάσεις, ο ιστορικός Ελαιώνας θα αποτελεί παρελθόν σε λίγα χρόνια. Η φάλαγγα των Ελλήνων θα περνούσε από τις σημερινές περιοχές της Νίκαιας, του Ρουφ και του Μεταξουργείου, θα διέσχιζε κάθετα τον Ελαιώνα και θα

Σε αυτή τη φωτογραφία του 1872 διακρίνονται τα Προπύλαια και ο φραγκικός πύργος της Ακρόπολης, το Αστεροσκοπείο και -στο βάθος-η επίπεδη έκταση στα δυτικά της Αθήνας προς τον Ελαιώνα, το όρος Αιγάλεω και το Χαϊδάρι. Είναι εμφανής η δυνατότητα παρατήρησης από την Ακρόπολη όλων των κινήσεων γύρω από αυτήν.

έφθανε τελικά στην Αθήνα. 5. Στις 22.4.1835, ανήμερα του θανάσιμου τραυματισμού του, πραγματοποιήθηκε, μετά από βασιλικό διάταγμα, η πάνδημη ανακομιδή των λειψάνων του Καραϊσκάκη από τη Σαλαμίνα στο Νέο Φάληρο, όπου και εναποτέθηκαν στο μνημείο του. Σε μικρή απόσταση, σε κοινό τάφο, τοποθετήθηκαν και τα λείψανα Ελλήνων και Φιλελλήνων που είχαν πέσει σε διάφορες μάχες, αγωνιζόμενοι για την απελευθέρωση των Αθηνών. Σε αυτά φυσικά περιλαμβάνονταν και τα λείψανα των νεκρών του Αναλάτου. Το γήπεδο «Γεώργιος Καραϊσκάκης» φέρει το όνομά του επειδή ο ήρωας της Επανάστασης σκοτώθηκε σε εκείνη την περιοχή. 6. Γενικά οι διάφορες πηγές κατακρίνουν τις επιλογές και τις κινήσεις του Μακρυγιάννη. Σε μια παράγραφο, μάλιστα, του έργου του -την οποία ωστόσο έχει διαγράψει εκ των υστέρων- ο Κασομούλης αναφέρει: «Αύτη η κατηγορία και αγανάκτησις κατά τούτου έμεινε ν από όλους τους συγγενείς των και από τον Καλλέργην ακόμη, και ίσως έως ότου ζουν τα πρόσωπα, ενθυμούμενοι τον χαμόν, θα αγανακτούν. Οσαις φοραίς και αν έπεσα εις ομιλίαν με τους παθόντας, όλοι εις τούτον αγανακτούν, ότι τους έθαψεν». Ο ίδιος ο Μακρυγιάννης υποστηρίζει στα απομνημονεύματά του ότι, μετά τον θάνατο του Καραϊσκάκη, ήταν εναντίον του σχεδίου επίθεσης, ακριβώς επειδή εκείνος είχε σκοτωθεί. Σε επιστολή του, μάλιστα, προς την εφημερίδα «Ο φίλος του λαού» της 7ης Απριλίου 1840, ισχυρίζεται ότι δ εν ευθύνεται αυτός για τη διάταξη των ελληνικών στρατευμάτων, καθώς οι διάφοροι οπλαρχηγοί δεν άκουσαν τη γνώμη του και ενήργησαν κατά το δοκούν. Ταυτόχρονα, επιτίθεται σφοδρά εναντίον του Περραιβού, θεωρώντας ότι τον αδικεί καταλογίζοντάς του

Τα Προπύλαια της Ακρόπολης, όπως ήταν μετασκευασμένα σε προμαχώνα επί τουρκοκρατίας (S. Pomardi, « Viaggio nella Grecia», Ρώμη, 1820).

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ UTOPIA I 5 9

ευθύνες για την έκβαση της συγκεκριμένης μάχης. Η ημερομηνία πάντως της επιστολής δείχνει ότι η σχετική διαμάχη και οι κατηγορίες συνεχίζονταν. Ανεξάρτητα από τα παραπάνω, και όπως προκύπτει από τη μελέτη των πηγών, φαίνεται ότι ο Μακρυγιάννης, βασιζόμενος σε πληροφορίες ντόπιων και χωρίς ο ίδιος να γνωρίζει καλά την περιοχή, ίσως και με την επιθυμία να φθάσει πρώτος με τους Αθηναίους στην Ακρόπολη, « τράβηξε» την ελληνική γραμμή σε πολύ μεγαλύτερη απόσταση από τη θάλασσα απ’ ότι θα έπρεπε, υποδεικνύοντας μάλιστα και ακατάλληλες θέσεις για οχύρωση. 7. Η μικρή, κομψή, βυζαντινού ρυθμού εκκλησία, κτίστηκε σε ανάμνηση της σωτηρίας του βασιλιά Γεωργίου Α ’ και της κόρης της Μαρίας, από τη δολοφονική απόπειρα του Γεωργίου Καρδίτση και του Ιωάννου Γεωργίου ή Κυριάκού τις απογευματινές ώρες της 14ης Φεβρουάριου 1898 στο σημείο εκείνο. 8. Ντελλής, τουρκική λέξη που σημαίνει παράφρων, τρελός. Στον πληθυντικό έτσι αποκαλούντο οι άτακτοι Οθωμανοί ιππείς, που ήταν ονομαστοί για την επιθετικότητα, την τόλμη και την αγριότητά τους. Αποτελούσαν τον φόβο και τον τρόμο κάθε πεζικού στρατεύματος που θα βρισκόταν ανοχύρωτο σε πεδιάδα. 9. Επρόκειτο για εξαιρετικό άνδρα. Ηταν γιος του πρωτότοκου γιου του Γεωργίου Μπότσαρη, ΔημητρίουΤούσα Μπότσαρη. Πήρε το όνομά του από τον πατέρα του (το «Τούσας» είναι υποκοριστικό του Δημήτριος Δημητρούσης - Τούσης ■Τούσας), τον οποίο δεν γνώρισε, αφού τον δολοφόνησε ο Αλή πασάς το 1796. Ξανθός, όπως οι περισσότεροι Μποτσαραίοι, και εξαιρετικά μεγαλόσωμος, ήταν αυτός που εισήλθε πρώτος στο Μεσολόγγι, προηγούμενος των υπόλοιπων Σουλιωτών. Στις πλάτες του μετέφερε τον νεκρό πρώτο εξάδελφο Μάρκο Μπότσαρη, που είχε σκοτωθεί στο Κεφαλόβρυσο του Καρπενησιού στις 9 Αυγούστου του 1823. 10. Υπάρχει η φήμη ότι ο Δράκος αυτοκτόνησε. Ωστόσο, κάτι τέτοιο δεν ισχύει, αφού υπάρχει σχετική μαρτυρία του

6 0 I ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ *·

Πίνακας του Π. Ζωγράφου όπου αναπαριστόται η μάχη του Φαλήρου ή Αναλάτου (Εθνικό Ιστορικό Μουσείο).

συνδεσμώτη του Ιωάννη Σταυριανού, αλλά και η αντίστοιχη του Περραιβού, οι οποίες αποκλείουν το ενδεχόμενο αυτοκτονίας. 11. Οι Ελληνες νεκροί της μάχης του Αναλάτου αφέθηκαν άταφοι. Ετσι, όταν οι υπερασπιστές της Ακρόπολης κατευθύνονταν μετά τη συνθηκολόγηση προς το Φάληρο με σκοπό να επιβιβαστούν στα πλοία, αντίκριζαν σμήνη όρνεων να τρέφονται με τα νεκρά τους σώματα. Οταν η περιοχή περιήλθε οριστικά στην Ελλάδα, στα γυμνά τους οστά διακρίνονταν καθαρά τα σημάδια από τις σφαίρες και τα σπαθιά των Τουρκαλβανών.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ (1) Παύλος Δρανδάκης: ΜΕΓΑΛΗ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΓΚΥΚΛΟΠΑΙΔΕΙΑ. (2) Χριστόφορος Περραιβός: ΠΟΛΕΜΙΚΑ ΑΠΟΜΝΗΜΟΝΕΥΜΑΤΑ, εκδ. Βεργίνα, Αθήνα, Φεβρουάριος 1997. (3) Νικόλαος Κ. Κασομούλης: ΑΠΟΜΝΗΜΟΝΕΥΜΑΤΑ ΤΗΣ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΕΩΣ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ 1821-33, εκδ. X. Κοσμαδάκη & ΣΙΑ, Αθήνα. (4) Σπυρίδων Τρικούπης: ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΕΩΣ, εκδ. Χρήστου Γιοβάνη, Αθήνα, 1974. (5) Διονύσιος Α. Κόκκινος: Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΙΣ, εκδ. Μέλισσα, 6η έκδοση, Αθήνα, 1974. (6) ΑΠΑΝΤΑ ΜΑΚΡΥΓΙΑΝΝΗ, Ελληνική Εκδοτική Σχολή 1821, Αθήνα, 1977. (7) Απόστολος Ε. Βακαλόπουλος: ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΝΕΟΥ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΥ, Τόμος Τ , Θεσσαλονίκη, 1986. (8) Νικόλαος Σπηλιάδης: ΑΠΟΜΝΗΜΟΝΕΥΜΑΤΑ ΔΙΑ ΝΑ ΧΡΗΣΙΜ ΕΥΣΩΣΙΝ Ε ΙΣ ΤΗΝ ΝΕΑΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑΝ, επανέκδοση-επιμέλεια Παναγιώτη Φ. Χριστόπουλου, Αθήνα, 1975. (9) Γρηγόρης Τσούνης: ΓΥ ΡΩ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΚΡΟΠΟΛΗ, εκδ. Explorer, Αθήνα, 2004. (10) Christopher Mee, Antony Spawforth: ΑΡΧΑΙΟΛΟ ΓΙΚΟ Σ ΟΔΗΓΟΣ ΤΗΣ ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ, εκδ. Leadercom Α.Ε., Αθήνα, 2001. (11) Κώστας Η. Μπίρης: AI ΑΘΗΝΑI ΑΠΟ ΤΟΥ 19ου ΕΙΣ ΤΟΝ 20όν ΑΙΩΝΑ, εκδ. Μέλισσα, Δ ’ έκδοση, Αθήνα, 1999.

Η δίκη ίου οιο Αιιέοως μετά ιον τερματισμό ίου Β’ ΠΠ, οι o o iu v o u ik e c και ö ik o o iik b c υπηρεοίεα me Ελλάδας κινηθηκαν για να ενιοαίοουν όσους από τους κατακτητές θεωρήθηκαν ότι εγκλημάτησαν οε βάρος του άμαχου πληθυομού. Το υλικό που προέκυιμε από tic ανακρίσεις ήταν σημαντικό, λόνω όμως του εμιρυλιοπολεμικού κλίματος της εποχής, δεν αξιοποιήθηκε σχεδόν καθόλου. Από τους ελάχιστους εγκληματίες που λογοδότησαν ενώπιον της ελληνικής δικαιοσύνης, ξεχώρισε η περίπτωση του επιλοχία της GFP (Μυστικής Στρατιωτικής Αστυνομίας), Φριτς Σούμπερτ. 6 2 1ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ

ΙΑΚϋΒΟΣ Π. ΧΟΝΑΡΟΜΑΤΙΔΗΣ loiopiKöc

Α

πό το καλοκαίρι του 1941, ο ­

γούστο του 1922 έλαβε

πότε ο Σούμπ ερτ πρωτοεμφα-

στρατιωτικές επιχειρήσεις κατά των

μέρος στις

νίστηκε στην Κρήτη, κυ κλο ­

Ελλήνων, επιδεικνύοντας υπέρμετρο

φόρησαν φ ήμες που αμφισβη­

ζήλο και φανατισμό. Ο διοικητής του

τούσαν την εθνικότητά του.

τον παρασημοφόρησε και ο Σούμπ ερτ

Κάποιες νεώ τερες έρ ε υ ν ες τον χαρα­

μετά το τέλος του Ελληνο το υρκικο ύ

κτηρίζουν ως Γερμανό ο οποίος είχε

πολέμου μετανάστευσε στην Α λεξάν­

γ ε ν ν η θ ε ί στο Ν τόρτμ ουντ το 1897 και

δρεια της Αιγύπτου. Λέγετα ι ότι το πα­

ή λ θ ε στην Ελλάδα το 1941 σ υμ μετέχο­

ράσημο αυτό σε σχήμα ημισελήνου το

ντας στις πολεμικές επιχειρήσεις της

έ φ ερ ε πάντοτε επάνω του με υπερη­

Wehrmacht με τον βα θμό του δεκανέα.

φάνεια.

Αλλοι υποστηρίζουν ότι είχε ελληνική

Η άνοδος του Χίτλερ στην εξουσία

καταγωγή από τη Μ ικρά Ασία και, με-

(Ιανουάριος 1933) επηρέασε τον α νή­

ταβαίνοντας στη Γερμανία, άλλαξε το

συχο χαρακτήρα του Σούμπερτ, ο ο ­

όνομά του π ροκειμένου να καταταχθεί

ποίος εγκα τέλειψ ε

στον Γερμανικό Στρατό.

1934 έγινε το υπ' αριθμόν 3.397.778 μέ­

την Αίγυπτο. Το

Σύμφωνα όμως με την επικρατέ­

λος του Εθνικοσοσιαλιστικού Κόμμα­

στερη ε κδ ο χή , ο Φριτς Σούμπ ερτ γεν-

τος (N SD A P) και κατατάχθηκε εκ νέου

ν ή θ η κ ε στη Σ μ ύ ρ νη το 1900. Πατέρας

στον Γερμανικό Στρατό.

του ήταν ο Πόντιος Φαίδων Κωνσταντινίδης, συνέταιρος σε κάποιο καπνερ­ γοστάσιο στην Τραπεζούντα. Το 1865 χώρισε με τον συνέταιρό του και μετα­ κόμισε στη Σ μ ύ ρ νη , όπου ξεκίνησε δι­

Λίγο μετά την κατάληψη της Κ ρ ή ­

κή του επιχείρηση. Σε μεγάλη ηλικία ε ­

της από τους Γερμανούς, εμφανίστηκε

ρω τεύτηκε την εικοσά χρονη Γκουζλέρ

ο Φριτς Σούμπ ερτ στο Ρ έ θ υ μ ν ο (καλο­

από την Τουρκία, με την οποία πα­

καίρι 1941). Α δύνατος, ξερακιανός, με

ντρ εύτη κα ν το 1899 στον ιερό ναό της

χοντρά γυαλιά μυωπίας, με τον βαθμό

Αγίας Φωτεινής. Ενα ν χ ρ ό νο αργότερα

του δεκανέα, το π ο θ ετή θ η κ ε επικεφα­

γ ε ν ν ή θ η κ ε ο μικρός Π έτρος Κωνστα-

λής μιας ομάδας Γερμανών και Ε λ λ ή ­

ντινίδης, ο μελλοντικός δήμιος της

νων της Μ υστικής Στρατιωτικής Α στυ­

Κρήτης και της Μ ακεδονίας.

νομίας (G FP, Geheime Feldpolizei), της

Ο Φαίδων Κωνσταντινίδης πέθανε

οποίας η βάση βρισκόταν στο χωριό

όταν ο Π έτρος ήταν 14 ετών, και η μη­

Α υγενική (σήμερα α νήκει στον νομό

τέρα του ασπάστηκε και πάλι τη μ ου­

Ηρακλείου). Πολύ γρήγορα κυ κλοφ ό ­

σουλμανική θρησκεία. Μ ερικά χρόνια

ρησαν οι πρώτες φ ήμες σχετικά με την

αργότερα, το 1918, η Γκουζλέρ έγινε ε ­

καταγωγή του σκληροτράχηλου μελα­

ρω μένη του Γερμανού προξένου της

χρινού νεο φ ερ μ ένο υ άνδρα. Ο Σ ο ύ ­

Σμ ύρ νη ς, ο οποίος υιοθέτησε τον νεα ­

μπερτ ήταν γλω σσομαθής και μιλούσε

ρό Πέτρο. Η απόβαση των ελληνικώ ν

τα ελληνικά με βαριά σμυρνέικη προ­

στρατευμάτων Ο εγκληματίας Φριτς Σούμπερτ κατά τη διάρκεια της δίκης του (δεύτερος από αριστερά, με τα γυαλιά).

0 ΣΟΥΜΠΕΡΤ ΣΤΗΝ ΚΡΗΤΗ

στη

Σ μ ύ ρ νη

(Μάιος

φορά, ενώ τα τουρκικά που μιλούσε με

1919) ενίσχυσε το μίσος του Π έτρου

ηλικιωμένους

για τη ν πατρίδα του βιολογικού του

σαν στο Ρέθ υ μ ν ο και η φυσιογνωμία

Μικρασιάτες που ζού-

πατέρα, και έτσι προτίμησε να φύγει

του θύμιζαν Ανατολίτη. Σύντομα απέ­

για τη Γερμανία με τις καλύτερες συ­

κτησε το προσωνύμιο ο «Τούρκος»,

στατικές επιστολές. Αφού κατατάχθη­

ενώ ακόμα συντομότερα ο ίδιος και η

κε στον Γερμανικό Στρατό, άλλαξε το

ομάδα του έγιναν γνωστοί για τις ε κ τ ε ­

όνομά του σε Φριτς Σούμπερτ. Την ά­

λέσεις, τα βασανιστήρια και τις λεηλα ­

νοιξη του 1922 επέστρεψ ε στην Τουρ­

σίες στην ευ ρ ύ τερ η περιοχή.

κία και κατατάχθηκε στον στρατό του Κεμάλ,

έχοντας

απαρνηθεί

πλήρως

την ελληνική του καταγωγή. Τον Αύ-

Οι

περισσότεροι

Jagdkommando

άνδρες

Schubert

της

(Διοίκηση

Ομάδων Καταδίωξης) είχαν στρατολο-

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ I 6 3

ση του στρατιωτικού διοικητή Κρήτης, στρατηγού Μ προύνο Μπρόγιερ, και ενώ είχε παραμείνει στη φυλακή μόλις έναν μήνα. Ο Σούμπ ερτ και οι τυχοδιώ κτες της Jagdkommando του, ανυπομονούσαν να σ υνεχίσ ουν τη δράση τους στην Κ ρ ή ­ τη. Μ έχρ ι τις αρχές του 1944 οι άνδρες της Διοίκησης Ομάδων Καταδίωξης εί­ χαν εκτελ έσ ει περισσότερους από 200 πολίτες σε διάφορα χωριά του νησιού: στην Καλή Συκιά, στο Ροδάκινο, στον Καλλικράτη, στο Μ ουρί κ.ά. Στο ν Καλλικράτη εκτέλ εσ α ν 27 χωρι­ κούς, ενώ πυρπόλησαν τα περισσότερα σπίτια του χωριού. Την Πρω τοχρονιά ό ­ μως του 1944 η ομάδα του Σούμπ ερτ δ έ ­ χ θ η κ ε ένα ισχυρό πλήγμα. Κατά τη διάρ­ κεια μιας συμπλοκής με αντάρτες του Ε Λ Α Σ στο χωριό Μεσκλά, σκοτώ θηκαν ο ­ κτώ ά νδρες του Σούμπερτ. Μ ερ ικές ε ­ βδομά δες αργότερα, η γερμα νική διοί­ κηση αποφάσισε τη διάλυση της ομάδας και ο Σούμπ ερτ μαζί με 35 περίπου άν­ δ ρ ες της Jagdkommando του μεταφ έρ­ Οι Γερμανοί στην Αθήνα. Πολύ σύντομα η αρχαιολατρεία και οι επαινετικοί λόγοι του Χίτλερ αντικαταστάθηκαν από τα αντίποινα και τις εκτελέσεις.

θ η κα ν στην Αθήνα. Οι υπόλοιποι ε θ ε λ ο ­ ντές της ομάδας παρέμειναν στην Κ ρ ή ­ τη, όπου αντιμετώπισαν την εκδίκηση

γη θ ε ί από τις φ υλα κές της Κρήτης και ή ­

Φαίνεται ότι τα εγκλήματα και η δρα ­

των ανταρτών. Ετσι, για παράδειγμα, οι

ταν έ ν θ ερ μ ο ι πολέμιοι του κομ μ ουνι­

στηριότητα του Σούμπ ερτ προκάλεσαν

αδελφοί Μ ακρυδάκη από τον Κρουσώνα,

σμού. Υπήρχαν όμως και άνεργοι και και-

τις διαμαρτυρίες των κατοίκων προς τις

οι οποίοι είχαν καταταγεί στη μονάδα

ροσκόποι σι οποίοι απλά αναζητούσαν

γερμα νικές αρχές του Ηρακλείου, με α­

του Σούμπερτ, δ ο λο φ ο νή θ η κα ν από α­

την περιπέτεια και τη «δόξα» του Γ ’

ποτέλεσμα

στρατηγός

ντάρτες του Σοκαρά τον Φ εβρουά ριο

Ράιχ. Μαζί τους υπηρετούσαν και ορι­

Φ ρήντριχ-Βίλχελμ Μ ύλερ να διατάξει τη

του 1944. Μ έχρ ι το τέλος της Κατοχής,

σμένοι Γερμανοί του κοινού ποινικού δι­

σύλληψή του. Ωστόσο, λίγο αργότερα

οι περισσότεροι «Σουμπεραίοι» (όπως

καίου και των ταγμάτων φρουρίων που

(φθινόπωρο 1943), ο Σούμπ ερτ αποφυ­

τους αποκαλούσαν οι Κρητικοί) που εί­

διακρίνονταν για τη σκληρότητά τους.

λακίστηκε, πιθανώς ύστερα από επέμβα­

χαν απομείνει στο νησί είχαν εξοντω θεί

ο

φ ρούραρχος

από τους αντάρτες. Επιπλέον, οι περισ­ σότεροι Γερμανοί της κεντρικής διοίκη­ σης τούς αντιπαθούσαν, αφού θ εω ρ ο ύ ­ σαν την παρουσία τους επιζήμια.

0 ΣΟΥΜΠΕΡΤ ΣΤΗ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ Περί τα τέλη Φ εβρ ουά ρ ιο υ 1944, ο Σούμπ ερτ με τους ά νδρες του -στους ο ­ ποίους είχαν π ροστεθεί μερικοί ε θ ε λ ο ­ ντές από την Αθήνα, φθάνοντας σε α­ ριθμό τους 50- αναχώρησαν για τη Μα­ κεδονία. Στις 13 Απριλίου, ύστερα από την α­ παγωγή και την εκτέλεση ενός Γερμανού στρατιώτη από αντάρτες του Ε Λ Α Σ , η ο ­ μάδα των πραιτωριανών του β ρ έ θ η κ ε στα Γιαννιτσά. Μαζί με την ομάδα του Σούμπ ερτ είχαν συνταχθεί και οι «γερμανοντυμένοι»

του

συνταγματάρχη

Γ

Πούλου. Για τους «Π ουλικούς» και τους

Παιδιά και ηλικιωμένοι πολίτες που πέθαναν από λιμό στους δρόμους της Αθήνας τον χειμώνα του 1941-42.

6 4 I ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ

* *

Ο Βάλτερ Μπλούμε, διοικητής της Ειδικής Αστυνομίας (SiPo) και της SD, σε φωτογραφία λίγο μετά τον πόλεμο.

Οι πρώτες εκτελέσεις των Γερμανών άρχισαν στο Κοντομαρί Χανιών (Ιούνιος 1941).

**

ά νδρες του Σ ούμπ ερτ που είχαν ε κ τ εθ ε ί

Επί δύο περίπου ώρες πολλοί από

προπηλακισμούς και βάναυσα κτυπήμα­

στα μάτια του κόσμου εξαιτίας της σ υ­

τους σ υγκεντρω μένους στον προαύλιο

τα με σίδερα και ξύλα, έως ότου καταλή­

νεργασίας τους με τους Γερμανούς, οι ε ­

χώρο ξυλοκοπ ήθηκα ν άγρια με λοστούς

ξουν στον λάκκο. Ε κ ε ί π υροβολήθηκα ν

κτελέσεις και οι βιαιοπραγίες αποτελού-

και ξύλα, ενώ α κολούθησε μια αντικομ-

από άλλους «Π ουλικούς» και «Σουμπε-

σαν κα θημερινή ρουτίνα. Μ έχρι το τ έ ­

μουνιστική ομιλία του ιερέα του τμήμα­

ραίους». Οι Γερμανοί αξιωματικοί που ή­

λος της ημέρας είχαν δο λοφ ονήσ ει 75

τος του Σούμπερτ, Παπαγρηγορίου, αρ­

ταν παρόντες απλώς φωτογράφιζαν τα

χωρικούς. Ο σο διαδραματίζονταν τα γ ε ­

χιερατικού επιτρόπου

γεγονότα. Μ έχρι το τέλος της ημέρας οι

γονότα αυτά, οι Γερμανοί της τοπικής

Μ ητρόπολης Κασσανδρείας. Στη σ υνέ­

νεκροί ξεπέρασαν τους εκατό, ενώ τρεις

φρουράς στέκοντα ν λίγο πιο πέρα και

χεια, τον λόγο έλαβε ο ίδιος ο Σούμπερτ,

γυναίκες βιάστηκαν και εκτελέστηκα ν

π α ρακολουθούσαν αδιάφορα ή έβγαζαν

ο οποίος στη σύντομη ομιλία του ε κτ ό ­

στην είσοδο του πάρκου από τους εξα­

φωτογραφίες.

ξευσε ύβρεις και απειλές εναντίον των

γριω μένους συνεργάτες των Γερμανών.

Π ολυγύρου της

Μ ερ ικο ύς μήνες αργότερα, τον Σ ε ­

συλληφθέντω ν. Στο τέλος διέταξε τους

Την επ όμενη ημέρα, ολόκληρος σχε­

πτέμβριο του 1944, ο Σούμπ ερτ σ υ μ μ ε ­

υπαρχηγούς του Γερμανάκη και Καπετα­

δ ό ν ο π ληθυσμός εγκα τέλειψ ε την πό­

τείχε στη δ εύ τερ η επιχείρησή του στα

νάκη να εκτ ελ έσ ο υ ν τον υπάλληλο της

λη, αναζητώντας καταφύγιο στα γειτονι­

Γιαννιτσά. Στις 9 Σεπ τεμβρίου, μαζί με

Δημαρχίας Γιαννιτσών, Γεώργιο Παπαϊω-

κά χωριά της περιοχής. Ε κ μ ε τα λ λ ε υ ό μ ε ­

τους υπαρχηγούς του Καπετανάκη και

άννου. Μ έσα σε λίγα λεπτά εκτελέστη-

νοι την ευκαιρία, οι ά νδρες του Πούλου

Γερμανάκη, το ν διερμηνέα Κ ύρο Γραμ-

καν άλλα έξι άτομα, μεταξύ των οποίων

και του Σούμπ ερτ παρέμειναν στην πόλη

ματικόπουλο, τον Πούλο και άλλους συ­

υπάλληλοι του δήμου και άλλων υπηρε­

και λεηλάτησαν τα σπίτια και τα κατα­

νεργάτες των Γερμανών, συμμετείχαν σε

σιών. Οταν ο Σούμπ ερτ α π ευ θύνθηκε

στήματα των κατοίκων.

σύσκεψη

στο

γραφείο

του

Γερμανού

στρατιωτικού διοικητή Μαξ Ρέσκο. Σ ύ μ ­

στον δήμα ρχο

της πόλης

Θωμά

Μα-

γκριώτη, ο τελευταίος α ρ ν ή θ η κ ε να του

Πολύ αργότερα,

κατά τη διάρκεια

της δίκης του (Ιούλιος 1947), ο Σ ο ύ ­

φωνα με τον ιστορικό Στρ. Δορδανά, το

υποδείξει τους κομμουνιστές συνδημό-

μπερτ, όταν ερω τήθηκε για τα γεγονότα

αντικείμενο της συζήτησης ήταν τα μέ­

τες του. Η άρνηση του δημά ρχου εξα­

των Γιαννιτσών, ομολόγησε τη σ υμ μ ετο ­

τρα που θα έπρεπε να λη φ θ ο ύ ν ενα­

γρίωσε τον Σούμπερτ, ωστόσο η εμφάνι­

χή του καταθέτοντας: «[...] Μόλις μπή­

ντίον των κατοίκων ώστε η πόλη των

ση του Πούλου, ο οποίος μίλησε ε κ νέου

καμε στα Γιαννιτσά [...] οι Πουλικοί μάζε­

Γιαννιτσών να παραμείνει δια της τρ ο μ ο ­

στους σ υγκεντρω μένους για την τελική

ψαν το ν κόσμο στην πλατεία και άρχισαν

κρατίας υπό τον γερμα νικό έλεγχο.

νίκη της Γερμανίας, παρέτεινε για μερι­

να τους χωρίζουν. Αυτοί τους διάλεγαν.

Το μεσ η μέρ ι της 13ης Σεπ τεμβρίου, ο Γερμανός διοικητής και φ ρούραρχος απαγόρευσε την κυκλοφ ορία των κατοί­

κές ώρες την εκτέλεσ η του Θωμά Μα-

Εγώ δ ε ν μπορούσα να ξέρω ποιοι ήταν

γκριώτη.

κομμουνιστές.

Οταν

ξεχώρισαν α ρ κε­

Το μεσ ημέρι επ ιλέχθηκαν εννέα άτο­

τούς, τους πήραν και του ς βασάνισαν. Πρώτο εκτέλεσα ν τον Γ Παπαϊωάννου

κων μέσα στην πόλη μέχρι τις 06.00 το

μα, μεταξύ των οποίων και ο δήμαρχος,

πρωί της 14ης Σεπ τεμβρίου. Υστερα από

ο δ η γή θ η κα ν σε μια ερειπω μένη καπνα­

με ρόπαλα. Τις αδελφές του Παπαϊωάν-

την ανακοίνωση, ανέλαβαν δράση οι άν­

π οθήκη στο κέντρ ο των Γιαννιτσών, και

νου τις σκότωσαν κι αυτές με ρόπαλα,

δ ρ ες του Σο ύμ π ερ τ και του

Πούλου.

εκτελέστηκαν. Την ίδια στιγμή, στο προ­

μέσα σε δ ύ ο λεπτά. Σκότω σαν κι άλλους

Αφού περικύκλωσαν την πόλη, σ υ γ κ έ ­

αύλιο του σχολείου οι ά νδρες του Σ ο ύ ­

πολλούς εκεί μπροστά στην πλατεία.

ντρωσαν όλους τους ά νδρες και τα παι­

μπερτ και του Πούλου σχημάτιζαν έναν

Ολη αυτή τη σφαγή που έγινε στην πλα­

διά άνω των δ έκα ετών -περίπου 3.000-

διάδρομο, ο οποίος κατέληγε σε έναν

τεία του χωριού την παρακολουθούσαν

στο προαύλιο του 1ου Δ η μ ο τικο ύ σχο­

μεγάλο λάκκο που είχε δη μ ιουρ γη θεί

από

λείου, ο περιβάλλων χώρος του οποίου

από το πρωί σε ένα γειτονικό οικόπεδο.

Πούλος και ο Σκαπέρδας. Εδιναν τις δια­

ήταν ν α ρ κο θ ετ η μ έν ο ς και απ οκλεισμέ­

Αφού επέλεξαν ορισ μένους από τους

ταγές και επέβλεπαν από εκεί [...]».

νος με συρματοπλέγματα και χαρακώ­

σ υγκεντρω μένους, τους υποχρέωσαν να

Μετά το τέλος των επιχειρήσεων, ε-

ματα.

προχω ρήσουν στον διάδρομο δεχόμ ενοι

π ισκέφθηκαν τα Γιαννιτσά εκπρόσωποι

το

μπαλκόνι

ο

συνταγματάρχης

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ UTOPIA I 6 5

Τα Καλάβρυτα λίγο μετά το Ολοκαύτωμα. Παρόμοιες εικόνες υπήρχαν σε δεκάδες χωριά και οικισμούς της βόρειας Ελλάδας. ένα τάγμα αντιποίνων υπό την διοίκησίν του. Ολοι αυτοί γενόμενοι αποδεκτοί εκ μέρους των Γερμανικών Αρχώ ν Κατοχής, δ ρ ο υ ν υπό γερμα νικήν στολήν. Τ ο υτ’ αυ­ τό συμβαίνει και με το απόσπασμα του συνταγματάρχου Πούλου». Για πρώτη φορά ο Σούμπ ερτ και οι ά νδρες του, μετά την έλευσή τους στη βόρεια Ελλάδα, π ροσέφεραν τις υπηρε­ σίες τους ως μάχιμο τμήμα σ υμ μετέχο ­ ντας

στην

επιχείρηση

«Pfingstrose».

Ε κ τ ο τε ο Σούμπ ερτ ανέλαβε να συνδρά ­ μει αποφασιστικότερα τις μονάδες της Wehrmacht στην εφαρμογή των μέτρων αντιποίνων, όπως είχε πράξει πρωτύτε­ ρα στην Κρήτη.

Η ΣΦΑΓΗ ΤΟΥ ΧΟΡΤΙΑΤΗ Στο

μεταξύ,

η επανεμφάνιση

του

Ε Λ Α Σ στην περιοχή του Χορτιάτη, έξω από τη Θεσσαλονίκη, κινητοποίησε τους Γερμανούς και το απόσπασμα του Σ ο ύ ­ μπερτ. του Δ ιεθ νο ύς Ε ρ υ θ ρ ο ύ Σταυρού. Εκτός

ναίκες και τα παιδιά».

Την αυγή της 2ας Σεπ τέμβριου 1944,

Για τον Σούμπερτ, ο εκπρόσωπος

μια διμοιρία του Ε Λ Α Σ με επικεφαλής

π ληγέντες, η αντιπροσωπεία ήταν ανα­

του Δ ιεθνούς Ε ρ υ θ ρ ο ύ Σταυρού Βέν-

τον Βάιο Ρικούδη, η οποία α νή κε στον

γκα σμένη εκ των πραγμάτων να παραμέ­

γκε ρ δ εν είχε την καλύτερη γνώμη. Σε

λόχο του τέως δασκάλου του Αναμορφω­

νει απλός θ εα τής των γεγονότω ν και ανί­

μια έ κ θ ε σ ή

τικού Ιδρύματος Θ εσσαλονίκης, Αντώνη

σχυρη να αποτρέψει άλλες επιθέσεις

1944, σημείωνε τα ακόλουθα: «Αξιόν πα-

των παραστρατιωτικών αποσπασμάτων.

ρατηρήσεως είναι ότι ο Σούμπ ερτ είναι

ρος Χορτιάτης και έστησε ενέδ ρ α έξω

Οπως έγραψε στο πόρισμά της η αντι­

Λεβαντίνος, γ ε ν ν η θ είς κάπου εις την

από το ομώ νυμο χωριό.

από τη μικρή υλική βοήθεια προς τους

του

τον Σεπ τέμβριο του

Καζάκου (Φλωριάς), κα τέβηκε από το ό ­

προσωπεία, «Το πρόσχημα της καταπο-

Εγ γ ύ ς Ανατολήν. Ευ ρ ισ κό μ ενο ς εις Κ ρ ή ­

Οπως αναφέρει σχετικά ο Δορδανάς,

λεμήσεω ς των κομμουνιστώ ν δ εν αρκεί

την εστρα τολόγησεν όλους τους εγκα ­

«[...] οι ε ν εδ ρ ε ύ ο ν τ ε ς γνώριζαν ότι δύο φ ορές την εβδομά δα μετέβαιναν αυτο­

ινα ιδιοποιηθή τις το δικαίωμα να επιτε-

θ είρ κ το υ ς εις τας φυλακάς της νήσου

θ ή ούτω κατά των πολιτών, οίτινες ου-

αυτής, ως και τους ληστάς άλλων περιο­

κίνητα του Ο ργανισμού Υ δ ρ ευ σ η ς για

δ έν δύνανται να πράξουν και ιδίως αι γ υ ­

χών, από τους οποίους σ υνεκρ ότη σ εν

την απολύμανση της δεξα μενή ς του βυ ­ ζαντινού υδραγωγείου, το οποίο τρ ο φ ο ­ δο τούσ ε ένα μεγάλο μέρος της Θ εσσα­ λονίκης. Αναφέρεται ότι οι αντάρτες προσπάθησαν με τη ν πράξη τους αυτή να απ οτρέψουν την επίταξη των ζώων του χωριού από τους Γερμανούς. Ομως, η σ υ γκεκρ ιμ ένη εκδ ο χή υποστηρίχθηκε π ερισσότερο για να δικαιολογήσει τη σκοπιμότητα της ενέδρας, καθώς ήταν γνω στός στους αντάρτες ο λόγος της μετάβασης των Γερμανών του Υγειονο­ μικού από το Ασβεστοχώρι και των Ελλή ­ νων υπαλλήλων του Οργανισμού Υ δ ρ ε υ ­ σης. Επομένως, η ενέδ ρ α στρεφ όταν ε ­ ξαρχής εναντίον των Ελλήνω ν υπαλλή­ λων και των Γερμανών και αποτελούσε ένα κτύπημα που δ εν δ ιέφ ερ ε σε τίποτα

Καθημερινή σκηνή στην κατοχική Θεσσαλονίκη στην προκυμαία, με πλανόδιους φωτογράφους και Γερμανούς στρατιώτες.

6 6 I ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ

k

Ο συνταγματάρχης του Μηχανικού Γεώργιος Πούλος συνέδραμε τις περισσότερες φορές το τμήμα Σούμπερτ κατά τις αντιανταρτικές επιχειρήσεις.

Ανδρες της Poulos Verband εισέρχονται στην κωμόπολη της Κρύας Βρύσης Γιαννιτσών το καλοκαίρι του 1944. Διακρίνονται ο Πούλος, ο ιερέας της μονάδας και ο Γΐρμανός σύνδεσμος, επίσης έφιπποι.

από αυτά που είχε πραγματοποιήσει ο

το αυτοκίνητο κατ’ εντολή του Καζάκου.

Ε Λ Α Σ και σε άλλες περιοχές της Μ α κε­

Οσοι κάτοικοι βρίσκονταν εκείνη την

κά, οι υπ εύθυνοι του Ε Λ Α Σ έπεισαν τους

δονίας. Τελικά, τα σκληρά αντίποινα ενα­

ώρα στον Χορτιάτη ζήτησαν τη σ υμ βου­

κατοίκους του Χορτιάτη να παραμείνουν στα σπίτια τους με το επιχείρημα ότι ο

Οπως συνέβη και σε ανάλογα περιστατι­

ντίον των αμάχων ήταν αυτά που ανά­

λή του διοικητή των ανταρτών, γνωρίζο­

γκασαν, όπως και στην περίπτωση της

ντας ότι τα αναμενόμενα αντίποινα των

«ηρωικός Ε Λ Α Σ » θα τους προστάτευε

Κλεισούρας, τους πρωταγωνιστές να αι­

Γερμανών θα ήταν ιδιαίτερα σκληρά. Τό­

από τους Γερμανούς. Ετσι, εκτός από

τιολογήσουν

τους περισσότερους άνδρες, που είχαν

τρόπο

τε ο Καζάκος (γνωστός και ως καπετάν

την πράξη τους, έχοντας αργότερα να α­

με

οποιονδήποτε

Φλωριάς) απάντησε: «Δ ε ν πρέπει να φ ο­

φύγει από νωρίς για τις δουλειές τους, η

ντιμετωπίσουν την εχθρότητα εκείνων

βάστε πια. Εδώ τώρα είναι Ε λ ε ύ θ ε ρ η

πλειοψηφία των γυναικών και των παι­

που τελικά είχαν υποστεί τις συνέπειές

Ελλάδα, και κανένας Γερμανός δ εν πρό­

διών παρέμεινε στο χωριό. Επειτα οι α­

της» (6λ. Στρ. Δορδανάς, «Το αίμα των

κειται να βάλει το πόδι του ποτέ. Θα έλ­

ντάρτες έφυγαν προς το Λιβάδι και την

Αθώων», σελ. 533).

θ ε ι μάλιστα από ώρα σε ώρα και δώδεκα

Περτροκέρασα, παίρνοντας

χιλιάδες στρατός» (βλ. εφ ημερίδα «Νέα

και τους αιχμαλώτους.

Οταν το αυτοκίνητο του Οργανισμού έφ θασε λίγο αργότερα στην τοποθεσία

μαζί τους

Υστερα από λίγο, έφ θασε στον Χ ο ρ ­

Αλήθεια», 3.9.1945).

Καμάρα, δ έ χ θ η κ ε τα πυρά των ανταρ­

Εξίσου καθησυχαστικός ήταν και λί­

τών, με αποτέλεσμα να τραυματιστούν ο

γη ώρα αργότερα, όταν δ ύο γερμανικά

αυτοκινήτω ν,

οδηγός του αυτοκινήτου και ο ε ρ γ ο δ η ­

αυτοκίνητα έφθασαν στον τόπο της ενέ-

νούς στρατιώτες και ά νδρες του απο-

γός Γεώργιος Σιδερίδης. Ο εργοδηγός ε ­

δρας και, αφού επαλήθευσαν την πλη­

σπάσματος Σούμπ ερτ από το γειτονικό

ξέπνευσε λίγο αργότερα, αφού

ροφορία βλέποντας το αυτοκίνητο να

Ασβεστοχώρι.

φλέγεται,

στηκε από τη Wehrmacht και είχε ως στό-

μετα­

φ έ ρ θ η κ ε στο χωριό από τους αντάρτες.

αναχώρησαν

εσπευσμένα.

τιάτη μια φάλαγγα 20 περίπου φορτηγών που

Η

μετέφ ερα ν

επιχείρηση

Γερμα­

αποφασί-

Υστερα από μισή ώρα περίπου, ένα δ ε ύ ­ τερο αυτοκίνητο, στο οποίο επέβαιναν τρεις Γερμανοί, ένας Ελληνα ς ε ρ γ ο δ η ­ γός και ένας υπάλληλος του Οργανι­

DEUTSCHE .NACHRICHTEN in , Q r ie c h e n B a p t U

σμού, πλησίασαν την ίδια περιοχή. Οι α­ ντάρτες του Ρικούδη επιτέθηκαν ε κ ν έ ­

Alhen, Miitwoch. 20. Septembe» 1944 / IV. Jahrgang Ni. 223

ου, ωστόσο αυτή τη φορά οι επιβαίνο-

Enlscheidender Wettlauf kommende Schlachten

ντες απάντησαν στα πυρά τους. Στη συ­ μπλοκή που α κολούθησε, δ ύο Γερμανοί τραυματίστηκαν, εκ των οποίων ο ένας βαρύτερα. Ο άλλος τραυματίας, μαζί με

Generalleutnant Dillmar fiber die deutschen Gegenmassnahmen im W esten - W achsende Kraft im Osten - Oie neue Balkanfront

τον τρίτο Γερμανό, αποβιβάστηκαν από το αυτοκίνητο και πεζή διέφ υγαν προς το Ασβεστοχώρι.

'l''"" r An““ “ «"weren Sor«en bexeugteloyale ! ■ ■ ■ ■-ilium autiure- , ix dl' Schrecken und c Verwüstungen des Kriege. tu

fm^uraiMra ga-

Kenden oder verfolgenden unbestreitbar eine hohe sc

Οι αντάρτες αιχμαλώτισαν και μετέ­ φεραν στο χωριό τον τραυματία Γερμανό

Vaterstadt zu fürchten. General der Flieger i

και τους δύο Ε λλη νες υπαλλήλους. Στη συνέχεια, ο κομματικός υπ εύθυνος του χωριού Γιάννης Ρουτζούδης πυρπόλησε Η γερμανική εφημερίδα «Deutche Nachrichten in Griechenland» της 20ής Σεπτεμβρίου 1944. Είναι χαρακτηριστικό ότι δεν αναφέρονται πουθενά τα αντίποινα και οι εκτελέσεις αμάχων

der Genfer,e S Ä Ä Ä Ä l Ä d i i S ? « Ä " K ^ Ä ff Prikten de. Bukarest Mbrt lief- rynde-Mündung. wi._l» ίρι b ^ lcto. S K Ä Ä J t f te lieh, ίϊ, "n nlcLISze* M Ϊ' dcutrehtn Verbinde gegenüber Marken. Abmiichuneen von Qudvc Waffenstillstand von Kampflelstung *n sich opl * * Ajtt ' **■" Finnland nnierzeichnel h~bCiu!U w "ie n ?K « “ ™« Dle^deutscher^Massnahmen aufllogUnd TitSjchc

U E B E R W IN D U N G DER NO T Von Eugen Rolh

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ I 6 7

Οι στρατηγοί Μύλερ και Μπρόγιερ στην αίθουσα του Ειδικού Δικαστηρίου Εγκληματιών Πολέμου. Ο δεύτερος είχε προστατευόμενο τον Σούμπερτ.

νεκρώ ν και των τραυματιών και, με ένα πιστόλι φωτοβολίδας, τα πυρπόλησαν. Ο σες γυναίκες επιχείρησαν να διαφύ­ γουν, μαχαιρώθηκαν και ρίφ θηκαν πάλι

γισμένο Σούμπερτ. Αν και τραυματισμέ­

μέσα στο ζυμωτήριο του αρτοποιείου.

νος, προσπάθησε για μια ακόμη φορά να

Τελικά, μόνο δύο ενήλικες κατάφεραν

εξηγήσει ότι οι συγχωριανοί του είχαν

να σωθούν. Ηταν ο Παναγιώτης Σαρβά-

προσφέρει μέχρι τότε κά θε βοήθεια, τό ­

νης, 70 ετών και η Μαρία Αγγελινούδη,

σο στους Γερμανούς όσο και στους ταγ­

38 ετών.

ματασφαλίτες. Η προσπάθειά του όμως

Στην τραγωδία του Χορτιάτη, εκτός

έ φ ερε τα αντίθετα αποτελέσματα, και οι

από την Αγγελινούδη, τυ χερ ές στάθη­

ά νδρες του Σούμπ ερτ τον έβρισαν χ υ ­

καν μερικές ακόμη γυναίκες μεταξύ των

δαία.

οποίων ήταν η Ε λ έ ν η Κου κα ρ ο ύδη, η ο ­

χο την παραδειγματική τιμωρία των κα­

Στη συνέχεια οι «Σουμπεραίοι» άρχι­

ποία είχε κρυφ τεί λίγο πριν την κύκλωση

τοίκων του Χορτιάτη. Αλλωστε, οι άν­

σαν τη λεηλασία και τον εμπ ρησμό των

του χωριού σε έναν παρακείμενο χείμμα-

δρ ες του Jagdkommando Schubert είχαν

σπιτιών του Χορτιάτη. Τους χωρικούς

ρο. Στην κατάθεσή της περιγράφει τα ε ­

εξασκηθεί όλο το π ροηγούμενο διάστη­

που είχαν σ υγκεντρω θεί μπροστά στο

ξής: «Κ ρύφ τηκα μαζί με άλλες γυναίκες

μα στην εκτέλεσ η αμάχων και ελάχιστα

καφενεία,

σε έναν χείμαρρο κοντά στο χωριό. Ενας

στον ανταρτοπόλεμο.

π ροέδρου και της οικογένειάς του, τους

Γερμανός μας ανακάλυψε και μας είπε

Μ ετά την περικύκλωση του Χορτιά­

οδήγησαν συνοδεία μουσικής ενός βιο­

να σηκώ σουμε τα χέρια μας ψηλά και να

τη, οι ά νδρες του Σούμπ ερτ προέβησαν

λιού που έπαιζε ένας άνδρας του Σ ο ύ ­

τον α κολουθ ήσ ου με στο χωριό. Αριστε­

σε θηριω δίες εις βάρος αθώων γυνα ικό­

μπερτ, στο αρτοποιείο του Στέφ ανου

ρά και δεξιά βλέπαμε ν εκρ ο ύ ς και τα

παιδων. Αρχικά,

Γκουραμάνη.

σπίτια

συγκέντρω σαν

όλους

συμπεριλαμβανομένου

του

τους κατοίκους στην κεντρική πλατεία

Εκεί, οι ά νδρ ες του Σούμπ ερτ έσ τη­

τυλιγμένα

στις

φλόγες.

Οταν

φθάσαμε στην πλατεία, μας ανάγκασαν

και στον αύλιο χώρο του εκεί καφενείου.

σαν ένα πολυβόλο και μέσα από ένα μι­

να γονατίσουμε και στη συνέχεια να στα­

Οταν ο π ρόεδρος Χρήσ τος Μπατάτσιος

κρό παράθυρο άρχισαν να π υροβολούν

θ ο ύ μ ε όρθιες, απειλώντας μας με πολυ­

επιχείρησε να κατευνάσει τους Γερμα­

εναντίον των θυμάτω ν τους. Κατόπιν, έ ­

βόλα. Μπροστά μας στέκοντα ν μερικοί

νούς, μαχαιρώθηκε στο χέρι από τον ορ-

ριξαν ξερά χόρτα πάνω στα σώματα των

Γερμανοί και ολόγυρά μας οι ά νδρες των Ταγμάτων Ασφαλείας. Στη συνέχεια, μας έκλεισαν μέσα σε ένα σπίτι, το οποίο σύ­

fWOAITAPKN Ο Λ Ω Μ Τ Ο Η XOKU4 fMOMTl I Θ ΕΧΣΑ Λ Ο Ν ιΚ Η Τ Ρ ΙΤ Η Γραψ ιί'ΜΆγ. Zo»a<21W ΠΛάιο* 4,.0β ™π | *-* Τ η λ Ι *»«.Ι ό ν τ α « ,

Λ Α ΪΚ Η

Β

Φ Ω Ν Η

12

Τ Ο Υ Δ ΕΚ ΕΜ ΒΡΗ 1944

__________Ο Ρ Γ Α HO TOT Γ Ρ Α · 1 Ι Ο ΤΓ Η Ρ Ι Ο Χ Η Ι MAKIAOHIAI Τ Η Ι Κ Ο Μ Μ Α Τ Ι Κ Η !OffΑ Η Ο Χ Η Ι TOY K.K.t.

ΕΝΑ ΕΚΑΤΟΜΜΥΡΙΟ ΑΘΗΝΑΙΟΙ ΣΕ ΚΙΝΔΥΝΟ ΙΙΙΙΙΙίΙΙΙίΤΙΙΙ συμμαχία IWUU uiiuHiu m m LniAatr, ie»

ντομα άρχισε να φλέγεται. Μας είπαν να στα θούμε στη σειρά δυο-δυο και όταν η σκεπή άρχισε να καίγεται, βάλαμε τις φωνές. Τότε, μας ανάγκασαν να βγούμε

Ό Ε.Α.Α.Σ. κρατά σταθερά ΤΗ ΠΡΩΤΟΒΟΥΛΙΑ ΤΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ

έξω, ενώ ένας από τους ά νδρ ες πήγε να

“Αγριες μάχες μαίνονται στήν 'Αθήνα

βρει τον διοικητή για να μάθει αν έπρε-

II’ IUÖΙΙΙΜΕΙ! Τ1Ϊ Μ

πε να μας σκοτώ σουν ή να μας κάψουν.

μπήκαν οτήν ΆΘήνα

Μας οδήγησα ν στην πλατεία και μας α­ νάγκασαν να γονατίσουμε. Τότε, είχα μια ιδέα και, μαζί με τέσσερις-πέντε άλλες γυναίκες,

πέσαμε

στην

αγκαλιά

των

Ελλήνω ν, λέγοντας ότι είχαμε αδελφούς και γονείς στα Τάγματα και ότι έπρεπε να μας σώσουν. Ετσι κατορθώ σαμε να ξεφ ύγουμε. Οι άλλες γυναίκες που ήταν μαζί μας, 50-60 συνολικά, κάηκαν στον φ ούρνο. Δύο ά νδρες που βρίσκονταν μεταξύ

μας τους

σκότωσαν

μπροστά

στα μάτια μας». Συνολικά, εκείνη την ημ έρ α ε κ τ ελ έ ­ στηκαν 146 κάτοικοι του Χορτιάτη, ανάμεσά τους 109 γυναίκες και νεαρά κορί­ τσια, ενώ πυρπολήθηκαν 300 περίπου σπίτια.

Οι

Σταυρού

εκπρόσωποι του

π λη ροφ ορήθηκα ν

Ερυθρού τη

σφαγή

του Χορτιάτη στις 5 Σεπ τεμβρίου, αλλά κατάφεραν να εξασφαλίσουν άδεια και να φ θάσουν στο χωριό μόλις στις 7 Σ ε ­ πτεμβρίου 1944. Η τραγωδία του Χορτιάτη (εφημερίδα «Λαϊκή Φωνή» της Θεσσαλονίκης, 12.12.1944).

6 8 I ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ

Το θέαμα που αντίκρυσε ο Β έ ν γ κ ε ρ

ση και τα εγκλήματά τους. Ωστόσο, οι α­

ήταν τραγικό: «[...] Φθάσαμε στο χωριό

διευκρίνιστες σ υ ν θ ή κ ες υπό τις οποίες

γύρω στις 11.00 π.μ. Ολα σχεδ όν τα σπί­

επ έστρεψ ε στην Ελλάδα και ο τρόπος με

τια έχο υν καεί και λεηλα τηθεί. Σιγά-σιγά

τον οποίο έφ θα σε στα χέρια της δικαιο­

κάποιοι κατεβαίνουν

σύνης αποτελούν μια ιστορία με ροή α­

και μας πλησιά­

ζουν. Είναι απελπισμένοι. Πολλοί έχουν

στυνομικού μυθιστορήματος.

χάσει τη γυναίκα ή τις κόρες τους. Μας

Το πρωί της 4ης Σεπ τεμβρίου 1945, έ ­

ο δ η γο ύ ν σε έναν φούρνο, όπου βλέπ ου­

ναν μόλις χρ όνο μετά την απ ελευθέρω ­

με τις σωρούς πολλών πτωμάτων. Στον

ση της Ελλάδας, ο υπαρχιφύλακας Ανα-

κήπο υπάρχουν μερικοί τάφοι, όπου οι

στασιάδης, μαζί με πέντε αστυφύλακες

νεκροί τάφηκαν κατά ομά δες 5-10 ατό­

και ένα αυτοκίνητο της Αστυνομίας έ-

μων. Μ ακρύτερα υπάρχει ένα σπίτι, στο

φθασαν για εκτέλεσ η υπηρεσίας στο αε­

οποίο αντικρίζουμε δ ύ ο απανθρακωμέ­

ρ οδρόμιο της Ελευσίνας. Αφού έλαβαν

να πτώματα μικρών παιδιών. Θ έλο υμ ε να

τις θέσ εις τους, ο Αναστασιάδης πήγε

μας δείξουν κι άλλους φ ούρνους. Ο λό­

στον έλεγχο επιβατών.

κληρο το χωριό μυρίζει πυρκαγιά και θ ά ­ νατο [...]».

Λίγη ώρα αργότερα, προσγειώθηκε ένα αεροπλάνο με ομή ρου ς από τη Γερ­

Είναι αξιοσημείωτο πάντως ότι το γ ε ­

μανία. Ο επικεφαλής υπαστυνόμος παρέλαβε από τον πιλότο έναν φάκελο της

έχει

καταγραφεί

στα

γερμανικά

Επιτροπής Παλιννόστησης Ο μήρω ν και

στρατιωτικά έγγραφα της εποχής, κάτι

την κατάσταση των επιβατών, την οποία

που προκαλεί ερωτηματικά μέχρι και σή­

παρέδωσε στον Αναστασιάδη για τον α­

μερα.

παραίτητο έλεγχο. Μ ετά την εκφώ νηση του ονόματος τους, ένας-ένας οι πρώην

0 ΔΟΛΟΦΟΝΟΣ ΕΠΙΣΤΡΕΦΕΙ ΣΤΟΝ ΤΟΠΟ ΤΟΥ ΕΓΚΛΗΜΑΤΟΣ

όμηροι απαντούσαν με το τυπικό «πα­ ρών», και ένας αστυφύλακας τους ο δ η ­ γούσε στο διπλανό γραφείο. Οι περισσό­ τεροι είχαν περάσει από το ν έλεγχο, ό ­ ταν ο υπαρχιφύλακας διάβασε το όνομα

Προς τα τέλη

1944, ο

κάποιου Τάκη (Κωνσταντίνου) Κωνστα-

Σούμπ ερτ και τα υπολείμματα του τμ ή ­

ντινίδη. Α κο ύσ τη κε ένα «παρών» κάπως

ματός του α κολούθησα ν τα γερμανικά

βαρύ και κακόηχο, το οποίο παραξένεψε

στρατεύματα

τον έμπειρο αστυνομικό. Προσπ οιούμε­

που

Οκτωβρίου

αποχωρούσαν

από

την Ελλάδα με κα τεύθυνση τα σύνορα

νος τον αδιάφορο, κοίταξε τον όμηρο

του Ράιχ.

που στεκότα ν μπροστά του. Ηταν ένας

Λίγο πριν την οριστική κατάρρευση,

αδύνατος σαραντάρης, ωχρός και μέτρι­

τα ίχνη του Σούμπ ερτ εντοπίζονται στη

ου αναστήματος,

Β ιέν ν η , όπου είχε καταφύγει με τους

γυαλιά από σκελετό ταρτατούγας και

Ελλη νες δοσιλόγους της Ε θ ν ικ ή ς Επι­

φαλάκρα με γκρίζους κροτάφους.

με χονδρά

Σ Ε Λ ΙΔ Ε Σ ΕΘΝΙΚΟΥ ΑΙΣΧΟ ΥΣ

ΤΑ ΤΑ ΓΜ Α Τί ΠΟΥΛΟΥ ΕΙΣ ΤΗΝ Β ΕΡΡΟ ΙΑ Ν ... ► ΞΑΠΕΛΥΣΑΝ Α Γ Ρ ΙΑ Ν Τ Ρ Ο Μ Ο Κ Ρ Α Τ ΙΑ Ν . ΣΥ ΝΕΛΑ3ΑΝ Κ ΑΙ Ε β Α Σ Α Ν ΙΣ Α Ν Π Α Τ Ρ ΙΠ Τ Α Σ Κ Α Ι Κ Α Τ Ε Σ Φ Α Ξ Α Ν 1 4 0 ΑΘΩΟΥΣ Π Ο Λ ΙΤ Α Σ

«ΣΚΟ ΤΩ ΣΤΕ ΟΣΟ ΥΣ Μ Π Ο ΡΕΙΤ Ε

»

Προχθές, ή ϋπηοεσία δοσιλόγων όιχίΧυσι τούς &νδρας τού συντάγμαιος ΠούΧου. ο! όποιοι άφοϋ έδρασαν etc Tnv ΕΧΧαδσ ώς πρά­ κτορες τών Γερμανών. τούς ήκολούθησαν φεύγοντας, έλπίζοντες μέχρ> τής τελευταίας στιγμής εις την νίκην των καί εις την ανταμοιβήν τά έγκληματα πού διέπραξαν πρός„γάριν των. Τήν συμμοοίαν ακτήν τών 'Ταγματασφαλιτών». συλληΦβε'σαν εις Γερμανίαν μπς τήν είχον τταοαδώσει c l σύμμαχοι διά νά δοκτη λόγον διά τάς πράξεις τι·.ς. Ιδού μία σκιαγραφία τής δράσεύ<: των: Ε ΙΣ Τ Η Ν Ο Υ Γ Γ Α Ρ ΙΑ Ν

γονός της καταστροφής του Χορτιάτη δ εν

Ε Λ Ε Υ Θ Ε Ρ ΙΑ

μυωπικά

τροπής στο Κίτσμπιελ (Φ εβρ ουά ριο ς -

Διακριτικά, ο Αναστασιάδης το ν ρώ­

Μάρτιος 1945). Στις 4 Μαϊου 1945 παρα­

τησε: «Από πού κατάγεστε, κύριε Κων-

δ ό θ η κ ε στους Αμερικανούς στο Σβατς,

σταντινίδη;». «Ελληνα ς είμαι, από τη Β έ ­

. 8.ά ■οΧήν γί.'ν καί Ό ΧαμποκοπύΟν Αγ'υλωτί» σταυρόν. tvO'M'ipuv Αδτ;ν τής ττόλεως, ψάΧλο\Λες στρατοτικά f?cCpto ' " Πο·οί; ΟΙ ίνδρες τί Ο συν­ τάγματος τού Πούλου. " '..φάνισίς ίων iirpoKÖXeae ιτο>ικ*ν· 3teoi ττερίτρομο· Semrucrört, vu κλει '.ς τά ςπτίτια wv. Kai öiv ήσύ· ταρά μόνον όταν i ΓίρμΟνΛί· *(»0 ροτρχος τούς δΐϊδεβαίΜο©', ύ·τό »V _Ι8·6τά του ώς ά ωτepvj στρατιωτικοί δί­ κη icO τής ττόλεως. δτι ή «ίΧληνικι- βύμον-ις είχιν άγαθάί προθέσεις ϊναντι ύ wX,;9ujyoü».

Ή*οΧ;νβτισαν δο^μοπ ικαΙ

6‘Λ

ν ττη>ν"τβή Βίρροιαν 01 τανμττ.ντΜ■α· τ"0 Πί-ΰλου ίξ·χ π ί\·χ η υ ττο'.'τ.-ς*. ιη τρομοκρίττίβι, ίίς d-ΧίκΧηρον τόν ττό— *ε>άμ6ίΡΤ>/ άδ'.α^Λϊτως ψά·^Ί , δήμο Τόν ώδήγοίΛ.· ... ------- -----------τού Πούλου καί i*.·' τόν >τέ6σΧ; «ρικώδη βασ^νστήοια, 'ς τά ε'δικΰς εΤχον <«τταιδίυθή εις την 1 1 ‘ις Ä Soar τού Χ' μ

--

'·»6

Xfp Δ?«άδίς_ ' σβ>ν>ά,· έκΐϊ 6ψ Ο Γερμανός

πρώτο. Ιβασα·<ί·τ9ιιτον. φρούραρχος ίτο 'Ι"Ό ; ρω.·. δ.α\'α«ι·κΐ; κ.ι! νά Ιλθ^ iic -i“ττΧηθ <Τιΐόν τής tröXfJjιύτόν ήΊέΧητκ. -ϊς β«ι· η ύ” ίο τών K
xac-K-’r.fcc. oC

«ι*τ’ηυα»ικώς i μέ τόν &·ίι τ I’ ' { · Ί Ι , έηίτ

, i-rvcceoXWn “’-’b Μ· τά κσθάρμΊτ,χ &'ώτσ;. Τέτ?! ί ί,ν 'Ολίγον ΑργΛτερον οΙ κΛ*

A Ö P 0 0 I ΘΑΝΑΤΟΙ Λ0ΓΩ ΣΤΕΡΗΣΕΩΝ

Λ Ο Ν Δ ΙΝ Ο Ν . 15. < Ί δ . * » .) Α γγίίλβ τα ' έκ Βουδαπέστης ο τι 6 νέος δημαργος α ύ τή ; Γιόζε^. Κορβάγκο άπηύθυνε onuppen· dvi τού ροδιοιίαΛ'ΐκοϋ οταθμού Που δαπεοτηα έκκλησιν προς τόν κ ό ­ σμον. λεγο)ν οτι τι Βο\'δαπ?στη

0

OWTOMMC ’ d.ioftn A μίγα/.t'TgpOi όμαδικόϊ τ ά « ο ; που έγν<·> ρ ισε ποτέ ή Ιστορία. «Τ ά ,τολι τιοιιένα κράτη τ ή ; Γ ή ς . ίίπ ε , δέν θά δΰνανται, β-ίίαίοις νά ιταρα-,ιένουν ά π α θ εΐ; θεατοί καί νά βλέπουν γυναίκας κα ί παιδιά νά αποθνήσκουν τή ς πείνας, e lc u i , αν πόλιν ή ό.τοία titι π ερ ισσό τυρούς το ύ ένός έκκτομιινρίου κατοίκους. Χ ω ρ ίς βοήΒριαν. πρέ ν.·άποθάν<ι>μεν». προσέθίιιρν, έ.Τίξηγών ότι τά εισοδήματα τής ουγγρικής πρωτευουσης _ καλύ πτουν μόλις τά 20 % τών έξοδα>ν της. Συνεγίίίον την εκκλησίν _ τον, ό ftnuaoyoc τή ς Β ουδαπ έσίης προς τάς μενάλα: δυνάιιε'ς. καδ,τι εΐ^αι δυ.αιόν διά την καλλι-έρευσιν τής καταστάσεοις π(?ο τού άπο(?ή αΰτη ςτελ.τιστ'κή.

; Α άμ’ Ίος ίττίμδασις τ

,j

la i

-npenτοίμαζί

«Τα Τάγματα Πούλου εις την Βέροιαν» (εφημερίδα «Ελευθερία», Δεκέμβριος 1945).

ισχυριζόμενος ότι το όνομά του ήταν

ροια», απάντησε ο Κωνσταντινίδης κο ­

Κωνσταντίνος Κωνσταντινίδης, και χα­

φτά. Η απάντηση του νεο φ ερ μ ένο υ από

ρακτηρίστηκε

την

τη Γερμανία ενίσχυσε ακόμη περισσότε­

πραγματικότητα

Ελλάδα. Μ έχρ ι τις αρχές Σεπ τεμβρίου

ρο την καχυποψία του Ελληνα αστυνομι­

αυτή ήταν η Αυστριακή Αννα Πίντερ, μια

1945

εκτοπισμένος

κρ α τήθ η κε

σε

ένα

από

στρατόπεδο

προσφύγων.

Γερμανός.

Η γυναίκα

κού. Η προφορά του υπόπτου τού έλεγε

εικοσά χρονη

ότι κάτι δ ε ν πήγαινε καλά. «Καθίστε πα­

κρατικού μπαλέτου από τη Β ιέ ν ν η . Η Πί­

καλλονή, χορεύτρια του

ντερ ομολόγησε στους Ε λλη νες αστυνο­

Ο Σούμπ ερτ ήταν ένας από εκείνους

ρακαλώ στον πάγκο», του είπε, κάνο­

που είχαν κάθε λόγο να φ οβούνται πως

ντας νόημα σε έναν αστυφύλακα να τον

μικούς ότι π α ντρεύτηκε κάποιον Ελληνα

πολύ σύντομα θα πλήρωναν για τη δρά­

παρακολουθεί με προσοχή.

στη Β ιέ ν ν η για να γλιτώσει από τους Σ ο ­

Οταν ολοκληρώ θηκε ο έλεγχος των

βιετικούς που κατέλαβαν τη χώρα της.

υπόλοιπων επιβατών, ο Αναστασιάδης α-

Στην Ελλάδα ερχόταν για να εγκαταστα­

νέκρινε έναν-έναν τους ομή ρου ς για τα

θ εί οριστικά.

πραγματικά στοιχεία του Κωνσταντινίδη.

Το ίδιο απόγευμα, οι αστυνομικοί μα­

Κανένας από τους παριστάμενους δεν

ζί με τους ομή ρο υ ς έφθασαν στον Πει­

γνώριζε το παραμικρό γ ι’ αυτόν. Μ όνο

ραιά. Ο Αναστασιάδης φρόντισε με τη

μία από τις γυναίκες του καταλόγου ανέ­

σειρά του να ενημερώ σει αμέσως την υ­

φ ερε ότι ο Κωνσταντινίδης ήταν στην

πηρεσία του, και συγκεκριμένα τον α­

Ελληνες συνεργάτες των Γερμανών με γερμανικές στολές.

πλέον να ανακρίνει εντατικά τον γερμα-

στυνόμο Βαλσάμη. Ο τελευταίος άρχισε νοπρεπή Κωνσταντινίδη. Ο «εργάτης» ό-

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ UTOPIA I 6 9

μως από τη Βέροια κρατούσε το στόμα

σαν ελατήριο. Συνέχισ ε να τον παρατη­

κατά καιρούς συγκέντρω νε και δ εν κα-

του ερμητικά κλειστό. Ο αδύνατος άν-

ρεί επίμονα και ερευνητικά. Ο Δ ο υ κά ­

τά φ ερε να πάρει μαζί του. Αναμφίβολα

δρας με τα μυωπικά γυαλιά, ως στρατιώ­

κης, που αντιλήφ θηκε το γεγονός, τον

θα είχε κάποιο μυστικό σημείο ή κάποι­

της και παλαιός κατάσκοπος, γνώριζε

κάλεσε στο διπλανό γραφείο, όπου έ κ ­

ον συνεργάτη που θα τον π ερίμενε. Κάτι

την τακτική των ανακρίσεων. Στις ερω τή­

πληκτος άκουσε από τον

Κ ουρκούτη

ανάλογο άλλωστε συνέβη τα πρώτα χ ρ ό ­

σεις του Βαλσάμη απαντούσε σ τ ερ εό τ υ ­

πως ο άνδρας που κάπνιζε δίπλα του α­

νια μετά την απελευθέρω ση με πολλούς

πα ότι καταγόταν από τη Βέροια και πως

νήσυχος ήταν ο Γερμανός λοχίας Φριτς

αξιωματικούς και άνδρες της Wehrmacht,

τον πήραν οι Γερμανοί ως εργάτη μαζί

Σούμπερτ.

οι οποίοι παρίσταναν ότι παραθέριζαν

τους π ροκειμένου να εργαστεί σε ένα

«Τον γνώρισα στα Χανία», είπε. « Ε ί­

στρατόπεδο στη Βαυαρία. Διαμαρτυρή-

ναι σίγουρα ο Σούμπερτ. Πώς β ρ έ θ η κ ε

στην

θ η κ ε μάλιστα έντονα για τη συμπεριφ ο­

στα χέρια σας αυτό το θηρ ίο;». «Ωστε

κρυμ μ ένους θησα υρούς.

στην Ελλάδα ως απλοί περιηγητές, ενώ πραγματικότητα

αναζητούσαν

ρά των αστυνομικών, οι οποίοι τον «τα­

αυτός είναι ο φ ο βερό ς Σούμπ ερτ;», ρώ­

Ας μη λησ μονούμε επίσης, ότι πολ­

λαιπωρούσαν» άδικα αντί να του επιτρέ­

τησε ο Δ ο υκά κης μη πιστεύοντας στα

λοί από τους άνδρες της Jagdkommando

ψουν να φύγει ύστερα από την τραγική

αυτιά του. «Αυτός είναι... Τον γνωρίζει

Schubert ήταν γηγενείς Κρητικοί που εί­

γι’ αυτόν «ομηρία».

ολόκληρη η Κρήτη. Εκα ψ ε χωριά, τουφέ-

χαν σ τρα τευθεί υπό τον Σούμπ ερτ και,

Οι διαμαρτυρίες του όμως ενίσχυ-

κισε α θώ ους...», απάντησε ο Κ ο υ ρ κ ο ύ ­

εκμ ετα λλ ευό μενοι

σαν τις υποψίες του Βαλσάμη ακόμα πε­

της. Τα σκούρα γαλάζια μάτια του Σ ο ύ ­

κλίμα εκείνη ς της εποχής παρέμειναν ε­

ρισσότερο. Ηταν φ ανερό ότι ο άνθρω ­

μπερτ και το παγωμένο βλέμμα του εί­

λ ε ύ θ ε ρ ο ι και ατιμώρητοι. Μ ετά την ανα­

πος αυτός έ κ ρ υ β ε κάποιο φ οβερ ό μυ­

χαν αποτυπωθεί καλά στη μνήμη του.

γνώριση του Σούμπερτ, η ανάκριση έκαι άλλων μαρτύρων, και προπάντων με

δύο ημ έρ ες. Αυτή τη φορά, στη διαδικα­ Δ ουκάκης, παλαιός και έμπειρος αστυ­ νομικός ο οποίος είχε ασχοληθεί στο πα­ ρ ελ θ ό ν με παρόμοιες υποθέσεις. Τότε ο Κωνσταντινίδης προσποιήθηκε ότι «λύγισε» και «ομ ολόγησε» ότι ή ­

προεμφυλιακό

πρεπε να ολοκληρω θεί με καταθέσεις

στικό. Η ανάκριση συνεχίστηκε μετά από σία β ο η θ ο ύ σ ε και ο ανθυπαστυνόμος

το

Η ΔΙΚΗ ΚΑΙ Η ΝΕΜΕΣΗ

επίσημα έγγραφα και μαρτυρίες. Τη συλ­ λογή αυτών των πληροφοριών ανέλαβαν

Η ομολογία του Σούμπ ερτ ήταν πια

δύο ικανότατοι αστυνομικοί, ο υπαστυ-

θ έμ α χρόνου. Β ρ έ θ η κ ε ακόμα ένας μάρ­

νόμος Κανακάκης, ο οποίος μ ετέβη στην

τυρας που γνώριζε τη δράση του πολύ

Κρήτη, και ο υπαρχιφύλακας Φακής, στη

καλά:

Θεσσαλονίκη.

ο

συνταγματάρχης

Ο ικονόμου.

ταν Γερμανός από το Ν τόρντμουντ. Στην

Οταν και εκείνος επιβεβαίωσε ότι ο κρα­

Μ ετά από δέκα ημ έρες, επέστρεψαν

Ελλάδα είχε επιστρέφει για να παντρευ­

τούμενος ήταν ο Σούμπερτ, ο αστυνό­

στην Α θήνα με τις καταθέσεις των συγ­

τεί μια Ελληνίδα που γνώρισε στη Θ εσ ­

μος Βαλσάμης συνέχισε την ανάκριση

γενώ ν των θυμάτω ν του Σούμπ ερτ και έ ­

σαλονίκη την περίοδο της Κατοχής. Το

στο γραφείο του.

χοντας μαζί τους πληθώρα εγγράφων

επιχείρημά του φ ά νηκε αρκετά πειστι­

«Τώρα που απ οκαλύφθηκες και υ­

και στοιχείων των τοπικών αρχών, τα ο ­

κό, και θα μπορούσε να είχε α φ εθεί ε ­

πάρχουν μάρτυρες που σε αναγνώρισαν,

ποία πιστοποιούσαν την ενοχή του « θ η ­

λ ε ύ θ ε ρ ο ς , αν δ εν είχε υπερισχύσει και

Φριτς Σούμπερτ, είναι καιρός να ομολο­

ρίου» της Κρήτης. Εξα ντλημένος από

πάλι η δυσπιστία των αστυνομικών που

γήσεις». Ο Σούμπ ερτ χλώμιασε. Μ ε φα­

τις συνεχείς ανακρίσεις, ο Σούμπ ερτ κά-

τον

νερή ταραχή προσπάθησε να κρυφτεί:

ποια στιγμή κα τέρ ρευσ ε και επέρριψε

«Δ ε ν είμαι εγώ αυτός που ζητάτε», είπε.

την ε υ θ ύ ν η στους προϊσταμένους του,

ανέκριναν. Ο Δ ουκά κης

συνέχισε

την ανάκριση, σαν να π ερίμενε κάτι. Οπως συμβαίνει συχνά σε τέτοιες

«Κάνετε λάθος. Πώς είναι δυνατόν να

στρατηγούς Μπρόγιερ και Μ ύλερ. Επει­

περιπτώσεις, ένα αναπάντεχο γεγονός

έλθω πίσω στην Ελλάδα, αφού, όπως ι­

τα, με φανερή την αγωνία και την α βε­ βαιότητα που ένιω θε, ψιθύρισε: «Εχω

αποκάλυψε τη ν αλήθεια και την πραγμα­

σχυρίζεστε κατηγορούμαι για έναν σωρό

τική ταυτότητα του υπόπτου. Κατά τη

εγκλήματα;». Η αλήθεια είναι ότι αυτό

μια ψυχή. Πάρτε τη γρήγορα να τελειώ­

διάρκεια της ανάκρισης, ένας βασικός

το ερώτημα έμεινε αναπάντητο. Οι ε κ ­

νουμε».

μάρτυρας για την υπόθεση ενός δοσιλό-

δοχές που υποστηρίχθηκαν είναι πολ­

Αυτά ήταν τα τελευταία λόγια που εί­

γου από τα Χανιά, ο ναυτικός πράκτορας

λές. Πιο πιθανή είναι αυτή ορισμένων

πε στους ανακριτές του. Αμέσως μετά οδ η γ ή θ η κ ε στις φ υλακές και κρα τήθηκε

Κουρκούτη ς, έκα νε την εμφάνισή του

μαρτύρων, οι οποίοι ισχυρίστηκαν ότι ο

στο αστυνομικό γραφείο. Μόλις αντί-

Σούμπ ερτ επέστρεψ ε για να παραλάβει

εκεί μέχρι να δικαστεί ως εγκληματίας

κρυσε

μέρος των κλοπιμαίων και της λείας που

πολέμου. Στις 28 Ιουλίου 1947 ξεκίνησε

τον

Κωνσταντινίδη,

τινάχθηκε

στο Ειδικό Στρα τοδικείο

Εγκληματιώ ν

Πολέμου η δίκη του, η οποία ολοκληρώ ­ θ η κ ε με την καταδίκη του 27 φ ορές σε θάνατο και μία φορά σε ισόβια. Μ έρ ο ς του κα τηγορητηρίου του είχε ως εξής: «[...] διότι εν ή ρ γη σ εν άνευ λό­ γου στρατιωτικής ανάγκης τας πράξεις ταύτας, αίτινες δ εν εξυπ ηρέτουν πολε­ μικούς σκοπούς, ως είναι ειδικώ τερον αι εκτελέσ εις αθώων πολιτών και δη γ ε ρ ό ­ ντων, γυναικών και παίδων και [...] εκ π ρομελέτης απεφάσισε και εσκεμμένω ς Ο Σούμπερτ στη διάρκεια της δίκης.

Η απολογία του Σούμπερτ στο ειδικό στρατοδικείο.

εξ ετέλ εσ εν ανθρωποκτονίας κατά των κάτωθι Ελλήνων: [...]». Κατά τη διάρκεια της δίκης, οι μάρτυρες περιέγραψαν τα

7 0 1ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ UTOPIA

λ

:

Ο Φριτς Σούμπερτ μετά τη σύλληψή του στην Ελλάδα.

εγκλήματα

του

Σούμπ ερτ με τον πιο χαρακτηριστι­ κό τρόπο. Οι εφ η ­ μερίδες της επο­ χής

έκαναν λόγο

για «αιμοβόρο τέρας, του οποίου το ό­ νομα θα πολιτογραφηθεί εις τα λεξιλό­ για ως συνώ νυμον των εγκλημάτω ν πο­ λέμου», ενώ ένας μάρτυρας από τα Γιαν­ νιτσά κα τέθεσ ε ότι «αν υπήρχαν δέκα Σούμπερτ, δ εν θα υπήρχαν Ε λλη νες σή­ μερα». Την 1η Οκτωβρίου 1947 ο Σούμπ ερτ μ ετα φ έρ θ η κε στη Θεσσαλονίκη και κρατ ή θ η κ ε στις φ υλακές Επταπυργίου για να δικαστεί για τα εγκλήματα που ο ίδιος και οι ά νδρες της ομάδας του είχαν διαπράξει στη Μ ακεδονία. Στις 9 Ο κτω βρί­

Γ ερμανική αντιανταρτική επιχείρηση στα ορεινά του Βερμίου. Συμμετέχουν άνδρες της Ομάδας Σούμπερτ (άνοιξη 1944).

ου ξεκίνησε η δίκη του από το Ειδικό Δι­ καστήριο Δοσιλόγων Θ εσσαλονίκης. Από τους 57 συνολικά ά νδρες του, που ήταν κατηγορούμενοι, οι περισσότεροι ήταν

ΕΠΙΛΟΓΟΣ

Επίτροπος κ. Σπυρόπουλος, στραφείς προς το εκτελ εσ τικόν απόσπασμα, είπε:

ήδη προφυλακισμένοι. Ο Σούμπερτ, α­ φού δήλωσε αθώος, α ρ νή θ η κε να απολ ο γηθ εί και ζήτησε να καλέσει από τη

« Ε κ του Υπουργείου Τύπου ανεκοι-

«Στρατιώται, προ εξ περίπου ετών, τα ελληνικά όπλα εσίγησαν. Η θεία Νέμεσις

νώθη:

Γερμανία δικη γόρους και μάρτυρες, υ­

Θεσσαλονίκη, την 6.55 πρωινήν σή­

η θ έ λ η σ ε σήμερα να α κο υσ θ ο ύν και πά-

ποστηρίζοντας ότι υπό τις παρούσες

μ ερο ν (σ.σ. 22.10.1947), εις τον σ υνήθη

λιν, τιμωρά και δαφνοστεφανωμένα. Αι

σ υ ν θ ή κ ες

παρέχονταν εγγυήσεις

τόπον εκτελέσεω ν εξετελέσ θ η δυνάμει

αθώαι ψυχαί του τέρατος αυτού, την

για τη ν απονομή δικαιοσύνης. Ισχυρί­

αποφάσεως του Ειδικού Στρατοδικείου

στιγμήν ταύτην ευρίσκονται εσφηνωμέ-

στηκε επίσης ότι του ήταν δύσκολο να

Εγκληματιώ ν Πολέμου, ο καταδικασθείς

ναι εις τας κάννας των όπλων σας και α­

συ νεννο η θ εί με τους Ε λλη νες σ υ ν η γό ­

κατά συγχώ νευσιν εις την ποινήν του

να μ ένουν από εσάς να τας εξακοντίσετε

ρους του, λόγω της γλώσσας. Το τ ε λ ε υ ­

θανάτου διά φόνους, εμπ ρησμούς κλπ.,

υπό μορφ ήν βολίδος εις την καρδίαν

ταίο προκάλεσε τη θυμηδία του δικα­

επιλοχίας

του δημίου των».

στηρίου, καθώς ήταν γνωστό ότι ο Σ ο ύ ­

Φριτς Σούμπερτ.

δεν

μπερτ γνώριζε άριστα ελληνικά.

του

Προ της

Γερμανικού

εκτελέσεω ς

ο

Στρατού Βασιλικός

Εφ η μ ερ ίδα «Β ή μ α », 23.10.1947.

Ξ

Ενώ κρατείτο ακόμα στη Θ εσσαλονί­ κη, απ ορρίφ θηκε από τον βασιλιά Παύλο η αίτηση χάριτος που είχε υποβάλει. Ωστόσο, μέχρι τις τελευταίες του ώρες δ εν έχασε τις ελπίδες τους και περίμενε κάποιον μάρτυρα να τον σώσει από τον θάνατο. Κάποιοι έκαναν λόγο για μια μυ­ στηριώδη γυναίκα, με την οποία σχεδίαζε να διαφύγει στην Αλεξάνδρεια. Οταν τελικά έχασε πλέον κάθε ελπίδα, έγρα­ ψε από τις φυλακές Θ εσσαλονίκης στην κόρη του στη Γερμανία, ζητώντας της να εκδ ικ η θ εί «για τον άδικο θάνατό του». Στις 22 Ο κτω βρίου 1947 εκτελ έσ τηκε στον χώρο πίσω από τις φ υλακές του Επταπυργίου. Τα όπλα του αποσπάσματος κροτάλισαν στις 06.55 ακριβώς. Ο ε­ κτελεστής του Ροδάκινου, των Γιαννι­ τσών και του Χορτιάτη, έπεσε νεκρ ός στο βρ εγμ έν ο χώμα, αφήνοντας μερικές κηλίδες αίματος. Η δικαιοσύνη είχε απο­

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ (1)Στρ. Δορδανάς: ΤΟ ΑΙΜΑ ΤΩΝ ΑΘΩΩΝ - ΑΝΤΙΠΟΙΝΑ ΤΩΝ ΓΕΡΜ ΑΝΙΚΩ Ν ΑΡΧΩΝ ΚΑΤΟΧΗΣ ΣΤΗ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ, 1941-1944, εκδ. Εστία, Αθήνα, 2007. (2) I. Χονδροματίδης: ΟΙ Δ ΙΚ ΕΣ ΤΩΝ ΓΕΡΜ ΑΝΩΝ ΕΓΚΛΗΜΑΤΙΩΝ ΠΟΛΕΜΟΥ, περιοδικό «Στρατιωτική Ιστορία», τ. 31, Μάρτιος 1999, εκδ. Περισκόπιο, Αθήνα. (3) ΕΓΚΛΗΜΑ ΚΑΙ ΤΙΜΩΡΙΑ: Ο «ΜΑΚΕΔΟΝΑΣ» ΦΡΙΤΣ ΣΟΥΜ ΠΕΡΤ (1944-1947), περιοδικό «Θεσσαλονικέων Πόλις», τ. 20, Σεπτέμβριος 2006. (4) Περιοδικό «Ταχυδρόμος», 26.1.1984. (5) Εφημερίδα «Μακεδονία» Θεσσαλονίκης, Ιούλιος 1947. (6) Περιοδικό «Εθνική Αντίσταση», Νοέμβριος 1947. (7) Antony Beevor: ΚΡΗΤΗ - Η ΜΑΧΗ ΚΑΙ Η ΑΝΤΙΣΤΑΣΗ, εκδ. Γκοβόστη, Αθήνα, 2004. (8) Mark Mazower: ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΤΟΥ ΧΙΤΛΕΡ, εκδ. Αλεξάνδρεια, Αθήνα, 1994. (9) Περιοδικό «Εικονογραφημένη Ιστορία», τ. 96, Ιούνιος 1976, εκδ. Πάπυρος Πρες, Αθήνα. (10) Περιοδικό «Εικονογραφημένη Ιστορία», τ. 123, Σεπτέμβριος 1978, εκδ. Πάπυρος Πρες, Αθήνα. (11) Εφημερίδα «Ακρόπολις», 18.1.1970. (12) Αθανάσιος Χρυσοχόου: Η ΚΑΤΟΧΗ ΕΝ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ, Θεσσαλονίκη, 1949. (13) Εφημερίδα «Βήμα», Ιούλιος - Αύγουστος - Οκτώβριος 1947. (14) Δημ. Μαγκριώτη: ΘΥΣΙΑΙ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ ΚΑΙ ΕΓΚΛΗΜΑΤΑ ΚΑΤΟΧΗΣ 1941-44, Αθήναι, 1949.

δοθεί.

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ 1 7 1

ΕΥΑΓΓΕΛΟΣ ΤΑΡΤΑΡΗΣ e_ lartaris@ yahoo.gr

Η ΕΙΕΓΕΡΣΗ ΤΟΥ ΤΙΡΟΑΟ Ο Ναπολέων και ο raflfliKoc Iipaiöc Οοκιμάζονιαι από ιον πιο ανίσχυρο υποιεΠη io u c Το ΤιρόΠο είναι μια περιοχή me κεντρικής Ευρώπης μεταξύ Ιταλίας και Αυστρίας, η οποία απολαμβάνει ένα ειδικό καθεστώς αυτοδιάθεσης εντός ίων δυο αυτών χωρών, ως ανεΕάρτητο ομοαπονδιακό κρατίδιο οιην αερίπτωοη me Auoipiac και ως αυτόνομη επικράτεια οτην περίπτωση της Ιταλίας. Η ιστορία του ξεκινά o tic αρχές του Μεσαίωνα: έκτοτε το ΤιρόΠο πέρασε διαδοχικά στη οιραίρα επιρροής των Λομβαρδών, των Φράγκων και των Βαυαρών. Από τις αρχές του 14ου αιώνα και έαειτα, οι άρχοντες του Δουκάτου άρχισαν να οικοδομούν μια ατενή σχέοη με την Ανία Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία, η οποία σύντομα κατέληξε στην πλήρη ενοωμάτωοή του σε αυτήν. Η μακρά παραμονή υπό τη σκέπη του αυτοκράτορα σε συνδυασμό με τον ιδιαίτερο ανθρωαονεωνρατρικό χαρακτήρα του Τιρόλο, διαμόρφωσαν ισχυρές παραδόσεις και ήθη στους κατοίκους του και την πολιτική τους τάξη, οι οποίες φαινομενικά έδειχναν αδιατάραχτες. Εμελλε ο ερχομός της Γαλλικής Επανάστασης και στη συνέχεια του Ναπολέοντα να ανατρέφουν αυτή την κατάσταση, όπως συνέβη και σε τόσες άλλες περιπτώσεις ανά την Ευρώπη.

■Μ)

Σύγχρονη φωτογραφία της κοιλάδας Σάξενκλεμε. Αριστερά διακρίνεται ο αυτοκινητόδρομος που διασχίζει το πέρασμα Μπρένερ.

Τ

ον Σεπ τέμβριο του 1805, εν μέσω του Πο­

του κινήθηκε προς την αντίθετη κατεύθυνση. Τα νέα

λέμου του Τρίτου Συνασπισμού, το Δ ουκά ­

οικονομικά μέτρα που επιβλήθηκαν, όπως η αύξηση

το της Βαυαρίας αποφάσισε την απαγκί­

της φορολογίας, η επιβολή περιορισμών σε βασικά εί­

στρωσή του από την, ούτως ή άλλως, ετοι­

δη εξαγωγών και λοιπών εμπορευμάτων κ.ά., προκάλε-

μόρροπη Αγία Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία. Για

σαν τις πρώτες ηχηρές αντιδράσεις. Ακολούθησε η δι­

οικητική ανακατανομή σε τρεις περιφέρειες, η οποία ε­ τον λόγο αυτό, σύναψε μυστικά σ υνθήκη συμμα-

χίας με τον Ναπολέοντα, η οποία επικυρώ θηκε στο

πέφερε επιπλέον υποχρεώσεις και κατάργηση προνο­

Μπογκενχάουζεν του Μονάχου. Η κίνηση αυτή σύ­

μίων.

ντομα απ οδείχθηκε επικερδής. Μ ε τη λήξη του πο­

Ωστόσο, η πιο σημαντική του παρέμβαση ήταν η α­

λέμου και την αποφασιστική ήττα της Αυστρίας, της

νάμιξη στα εκκλησιαστικά και λατρευτικά θέματα του

Ρωσίας και των λοιπών συμμάχων τους στο Αού-

Τιρόλο, ο λαός του οποίου ήταν βαθύτατα θρησκευό­

στερλιτς (2 Δ εκεμβρίου), η Βαυαρία β ρ έ θ η κ ε αίφ­

μενος και στενά συνδεδεμένος τόσο με την εκκλησία

νης στο πλευρό των νικητών. Η συνθήκη ειρήνης

του, όσο και με παλαιές δημοφιλείς παραδόσεις που α-

του Πρεσβούργου (26 Δ εκεμ β ρ ίο υ) μεταξύ Γαλλίας

πέρρεαν από αυτήν. Οργή επίσης προκάλεσαν και άλλα

και Αυστρίας, πέραν των υπολοίπων όρων, περιε-

ζητήματα, όπως η απαγόρευση της χρήσης της τοπικής

λάμβανε την αναβάθμιση του Δουκάτου της Βαυα­

γλώσσας, η οποία ήταν μια παραφθορά της γερμανι­

ρίας σε βασίλειο με «προίκα» την περιοχή του Τιρό-

κής, καθώς και η πώληση του παλαιού κάστρου του Τι­

λο, η οποία ανήκε σταθερά από το 1363 στην Αυ­

ρόλο από το οποίο πήρε το όνομά της ολόκληρη η πε­

στρία, υπό ένα καθεστώς ειδικής αυτονομίας. Από την πρώτη στιγμή της μετάβασης της εξου­

ριοχή. Η σταγόνα που ξεχείλισε το ποτήρι ήταν η κα­ τάργηση του δικαιώματος των Τιρολέζων να μη πολε­

σίας, ο εστεμμένος βασιλιάς της Βαυαρίας Μαξιμιλια-

μούν εκτός των συνόρων τους, κάτι που εισήγαγε ου­

νός-Ιωσήφ υποοχέθηκε, τόσο προφορικώς όσο και σε

σιαστικά για πρώτη φορά στην επικράτειά τους την υ­

επιστολή του προς τους κατοίκους του Τιρόλο (Ιανουά­

ποχρεωτική στράτευση.

ριος, 1806), πως θα σεβόταν απολύτως τα έως τότε δι­

Με τις αλλαγές αυτές, το μόνο που κατάφεραν οι

καιώματα και προνόμιά τους. Παρ' όλα αυτά, η πολιτική

Βαυαροί ήταν να καταδείξουν την διοικητική τους ανε-

Σε περίπτωση κινδύνου, κάθε κοινότητα

Ο αυτοκράτορας της Αυστρίας και της Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας Φραγκίσκος Β ’ (πίνακας του Φρειδερίκου ψον Αμερλινγκ, Μουσείο Ιστορίας της Τέχνης, Βιέννη).

απομονωνόμενο και δύσβατο περιβάλλον

σχημάτιζε ομάδες των 100 ανδρών, οι οποί­

τους. Ο πόλεμος όμως και οι κεραυνοβό-

ες δρούσαν σε καθεμία από τις πάμπολλες

λες επιτυχίες του Γαλλικού Στρατού κλόνι­

κοιλάδες του Τιρόλο. Εκεί, κάθε κοιλάδα ε­

σαν αυτές τις πεποιθήσεις.

ξέλεγε τον διοικητή της, ο οποίος ήταν συ­

Τον Μάιο του 1800 ο Ναπολέων, κατά

νήθως ο πανδοχέας του χωριού, καθώς τα

την ιταλική εκστρατεία, η οποία κατέληξε

τοπικά συμβούλια πραγματοποιούντο μέσα

στη μεγαλειώδη νίκη στο Μαρένγκο της βό­

στα πανδοχεία, κοντά στα οινοβάρελα και

ρειας Ιταλίας, διέσχισε με το μεγαλύτερο

γύρω από τις ζεστές κεραμικές εστίες. Αυ­

μέρος του στρατού του τις Αλπεις, μέσω

τές οι κατά βάση τοπικές στρατιωτικές ομά­

του περάσματος του Σανκτ Γκόταρντ, ένα

δες αποτελούντο από ανθρώπους, οι οποίοι

κατόρθωμα για το οποίο ανακηρύχτηκε ή-

γνώριζαν ο ένας τον άλλον και όλοι μαζί την

ρωας στη Γαλλία και ενέπνευσε διάσημους

περιοχή τους, ενώ, επιπλέον, διέθεταν το ι­

καλλιτέχνες να το αναπαραστήσουν στις

σχυρότατο πολεμικό κίνητρο της υπεράσπι­

διάφορες εκδοχές του. Τίποτα πια δεν ήταν

σης των οικιών και των οικογενειών τους.

αδύνατο και κανένας δεν μπορούσε να νιώ­

Τα παραπάνω σαφώς εξισορροπούσαν

θει προστατευμένος, τη στιγμή που ανέτει-

την υστέρησή τους σε εξοπλισμό και στρα­

λε μια νέα στρατιωτική πραγματικότητα

τηγική γνώση, ενώ η ιδιαίτερη μορφολογία

στην Ευρώπη.

της περιοχής με τα απόκρημνα βουνά, που

Τον Μάρτιο του 1809 νεαροί άνδρες από

υψώνονταν απότομα πάνω από τις ιταλικές

την κοινότητα Αξαμς, της κοιλάδας του πο­

πεδιάδες και κατέληγαν στην κοιλάδα του

ταμού Ιν, κατέφυγαν στο Ινσμπρουκ αρνού-

Δούναβη στη Βαυαρία, τους προσέθεταν

μενοι να στρατολογηθούν στον βαυαρικό

ένα αμυντικό όπλο σχεδόν απροσπέλαστο.

στρατό. Στη συνέχεια, οι νεαροί ήρθαν σε ε­

Η μοναδική διάβαση προς το Τιρόλο ήταν η

παφή με τον μικρότερο αδελφό του αυτο-

διάβαση Μπρένερ (ή Μπρένερο στην ιταλι­

κράτορα αρχιδούκα Ιωάννη και με την αυλή

κή), γνωστή από τη ρωμαϊκή περίοδο, κατά

της Βιέννης, η οποία, ταπεινωμένη από την

την οποία είχε κατασκευαστεί μια δίοδος

ήττα της, ήδη έψαχνε τρόπο να πάρει τη ρε­ βάνς. Η καταπάτηση των δικαιωμάτων, υπο­

ϋ Οι άτακτοι μαχητές του Τιρόλο κατόρθωσαν από τις πρώτες ημέρες της επανάστασης να συλλάβουν συνολικά δύο στρατηγούς, 130 αξιωματικούς και πάνω από 5.000 άνδρες.

9

τιθέμενη ή όχι, των άλλοτε υπηκόων της προσέφερε μια θαυμάσια ευκαιρία. Ο αρχι­ δούκας δήλωσε ανοικτά πως οι βαυαρικές αρχές καταπίεζαν τον πληθυσμό του Τιρόλο και πλέον αυτός δικαιούτο να προβάλει α­ ντίσταση. Προς υπεράσπιση των Τιρολέζων, απέστειλε ένα αυστριακό σώμα στρατού, υπό τον υποστράτηγο Τσάστελερ, το οποίο κατέλαβε το χωριό Λιντς στα ανατολικά και κατευθύνθηκε προς το Ινσμπρουκ. Και οι κάτοικοι του Τιρόλο όμως δεν έ­ μειναν αδρανείς. Σύντομα σχημάτισαν ένα

πάρκεια, την οποία παραδέχτηκε και ο ίδιος

με πολλές στροφές, κατά μήκος των περα­

άτακτο στράτευμα και ανέδειξαν ως ηγέτη

ο Βοναπάρτης αρκετά αργότερα σε συνερ­

σμάτων που είχε δημιουργήσει η φύση στις

τους έναν κατά τα λοιπά άγνωστο πανδο­

γάτες του. Ηταν φανερό ότι δεν είχαν μελε­

πλαγιές των Αλπεων. Από την αρχαιότητα

χέα, με το όνομα Αντρέας Χόφερ. Ο Χόφερ

τήσει καθόλου την περίπτωση του Τιρόλο,

μέχρι τότε (τον 19ο αιώνα δηλαδή), όποιος

γεννήθηκε στις 22 Νοεμβρίου του 1767

το οποίο είναι μια περιοχή που ακόμη και

έλεγχε αυτό το πέρασμα έλεγχε και το υ­

στον Αγιο Λεονάρδο του νοτίου Τιρόλο. Ο

σήμερα αποτελεί ξεχωριστή περίπτωση, ε­

πόλοιπο Τιρόλο.

πατέρας του ήταν πανδοχέας και ο Αντρέας,

δαφικά και εθνολογικά, από αυτές που συ-

Οι κάτοικοι του Τιρόλο ήταν αντεπαναόπως

εκφραζόταν

τουλάχιστον

ο οποίος έχασε και τους δύο γονείς του πο­

ναντώνται και χαρακτηρίζουν απ' άκρη σ’ ά­

στάτες,

λύ νωρίς και ανατράφηκε από οικογενεια­

κρη την ευρωπαϊκή ήπειρο. Οι κάτοικοί του

από το 1798 η έννοια της επανάστασης

κούς φίλους, σύντομα ακολούθησε το ίδιο

είχαν αποκτήσει από τον 15ο αιώνα το ειδικό

στην Γαλλία και όπως διαδόθηκε στην υπό­

επάγγελμα μόλις κληρονόμησε το πανδο­

προνόμιο να φέρουν όπλα. Το προνόμιο αυ­

λοιπη Ευρώπη. Ανέτρεφαν τα παιδιά τους

χείο. Παράλληλα, ασκούσε εμπόριο σε πε­

τό έπλασε έναν διαφορετικό χαρακτήρα:

με χριστιανική αγωγή, υπό το ρητό «ενότη­

ριοχές της Ιταλίας, κυρίως κρασιού και αλό­

πεισματώδη, υπερήφανο αλλά και απείθαρ­

τα της σκέψης και της πίστης». Παρά τις

γων και έτσι έμαθε άπταιστα την ιταλική

χο. Ο μεγαλύτερος ετήσιος διαγωνισμός ή­

καταιγιστικές αλλαγές που ακολούθησαν

γλώσσα. Το 1791 εκλέχτηκε από τους συ­

ταν ο αγώνας σκοποβολής με το βραχύκαν­

τη Γαλλική Επανάσταση και τους Ναπολεό­

μπατριώτες του στο Λάνταγκ του Τιρόλο, το

νο τυφέκιό τους τύπου Schuetzen, το οποίο

ντειους Πολέμους, η μόνη έγνοια τους πα-

τοπικό κοινοβούλιο που διέθεταν όλες οι

οι κάτοικοι χρησιμοποιούσαν και στο λα­

ρέμεινε η θωράκιση έναντι του συγκεντρω­

γερμανόφωνες περιοχές. Από την πρώτη

θραίο κυνήγι, μια ακόμα αγαπημένη τους α­

τισμού της Αυστρίας, στην οποία είχαν δη­

στιγμή της βαυαρικής επικυριαρχίας έγινε

σχολία. Δεν είναι οξύμωρο λοιπόν το γεγο­

λώσει υποτέλεια. Δεν αισθάνονταν ότι η ε­

μέλος της αντίστασης και, στη συνέχεια, έ­

νός ότι και οι κοινότητές τους έπαιρναν το

πανάσταση τους απειλούσε, παρότι βρι­

νας από τους ηγέτες της.

όνομά τους από το τυφέκιο και ονομάζο­

σκόταν στον αντίποδα της κοσμοθεωρίας

Τον Ιανουάριο του 1809 ο Χόφερ συμμε­

νταν Σουτσενβερμπέντε.

τους, αφού ένιωθαν προστατευμένοι στο

τείχε σε μια αποστολή στη Βιέννη, με επικε­

7 4 1ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ

φαλής τον 6αρώνο Χορμάιερ, έναν από τους

νεοσύλλεκτους από την Ιταλία στη Βαυαρία,

ελάχιστους ευγενείς της περιοχής του Τιρό-

με σκοπό να ενισχύσει τα σύνορα με την Αυ­

λο, με σκοπό την ανακίνηση του ενδιαφέρο­

στρία. Στην πορεία του όμως έπεσε σε ενέ-

ντος του αυτοκράτορα Φραγκίσκου Β ’ και

δρα του Τάιμερ και αναγκάστηκε να ζητήσει

την υποστήριξη μιας επανάστασης στην πε­

παράδοση. Ωστόσο, απαιτούσε να παραδο­

ριοχή. Αποδείχτηκε ότι ο αρχιδούκας Ιωάν­

θεί μόνο σε Αυστριακό αξιωματικό. Τότε ο

νης ήξερε ήδη τον Χόφερ. Το 1804, κατά την

Τάιμερ, έβαλε μια στολή του Αυστριακού

διάρκεια μιας επίσκεψής του στο Τιρόλο,

Στρατού και προχώρησε στην αποδοχή της

γράφει στα απομνημονεύματά του για έναν

παράδοσης του Μπισόν. Οι άτακτοι μαχητές

άνδρα μεγαλόσωμο με γενειάδα και έντονα,

του Τιρόλο κατόρθωσαν από τις πρώτες η­

σκούρα μάτια, που παρατήρησε σε μια συ­

μέρες της επανάστασης να συλλάβουν συ­

γκέντρωση, ο οποίος δεν υποκλίθηκε όπως

νολικά δύο στρατηγούς, 130 αξιωματικούς

οι άλλοι, αλλά αντιθέτως τον κοίταζε καθ’

και πάνω από 5.000 άνδρες. Ολο σχεδόν το

όλη τη διάρκεια της ομιλίας του σταθερά

Τιρόλο, με εξαίρεση το ισχυρό οχυρό Κούφ-

στα μάτια. Ο άνδρας εκείνος τώρα βρισκό­

σταϊν στα βόρεια, είχε απελευθερωθεί, ενώ

εξέλιξη των μαχών αυτών ήταν φανερό πως

ταν εμπρός του δηλώνοντας την πίστη του

εξοπλισμένοι πλέον με άφθονο πολεμικό υ­

θα επηρέαζε άμεσα τα δεδομένα της τύχης

και ζητώντας τη βοήθειά του.

λικό και ενισχυμένοι από την αυστριακή

του Τιρόλο. Στις 21 και 22 Μαΐου οι Αυστρια­

Σύγχρονη φωτογραφία της οικίας των Χόφερ στον Αγιο Λεονάρδο του Τιρόλο. Συνασπισμού (Απρίλιος-Οκτώβριος 1809). Η

Με την επιστροφή του στο Τιρόλο, ο Χό­

στρατιά του Τσάστελερ, συνιστούσαν μια

κοί πέτυχαν να αναχαιτίσουν, αν όχι να νική­

φερ ξεκίνησε μια δυναμική οργάνωση της

σημαντική απειλή για τη ναπολεόντεια κυ­

σουν, τον Γαλλικό Στρατό, ο οποίος είχε δι­

επανάστασης, επισκεπτόμένος τα αναρίθ­

ριαρχία στην περιοχή.

μητα χωριά στις περιοχές του Σάλτσμπουρ-

οικητή τον ίδιο τον Ναπολέοντα, στην τοπο­

Σύντομα οι Γάλλοι αντέδρασαν. Ο αντι­

θεσία Ασπερν-Εσλιγκ της Αυστρίας. Τη μάχη

γκ και της κοιλάδας του Ιν, συγκαλώντας

βασιλέας της γειτονικής Ιταλίας και θετός

έκρινε η λανθασμένη απόφαση του αυτο­

πολεμικά συμβούλια και αποστέλλοντας

γιος του Ναπολέοντα Ευγένιος Μπωαρναί,

κράτορα να διασχίσει τον Δούναβη στο ύ­

διαρκώς πύρινα μηνύματα προς όλους τους

έσπευσε να ενισχύσει τα σύνορά του με νέ­

ψος της νησίδας Λομπάου, προτού λάβει ε­

συμπατριώτες του. Μάλιστα, λόγω της συ­

ες φρουρές, ενώ ο Ναπολέων διέταξε τον

νισχύσεις. Οι Αυστριακοί, υπό τον αρχιδού­

νεχούς κίνησης στην οποία βρισκόταν, οι ε­

στρατηγό Λεφέμπρ να κινηθεί με το 7ο Σώ­

κα Κάρολο, έλαβαν θέσεις απέναντι στους

πιστολές του είχαν ως υπογραφή τη φράση

μα Στρατού (ΣΣ) αποτελούμενο κυρίως από

Γάλλους στρατιώτες και, αφού αντιστάθη-

«Αντρέας, από όπου και αν βρίσκομαι», ενώ

Βαυαρούς στρατιώτες, κατά του Τιρόλο.

καν στις διαδοχικές επελάσεις τους, τους α­

όσες λάμβανε είχαν τη φράση «όπου και αν

Στις 29 Απριλίου ο Λεφέμπρ κατέλαβε το

νάγκασαν σε υποχώρηση. Αν και απείχε κατά

βρίσκεσαι».

Σάλτσμπουργκ, ενώ στις αρχές Μαΐου μια

πολύ από το να χαρακτηριστεί η νίκη αυτή

Στις 11 Απριλίου κατάφερε να συγκρο­

συνδυασμένη δύναμη Γάλλων και Βαυαρών

ως αποφασιστική, ήταν, παρ' όλα αυτά, η

τήσει ένα υποτυπώδες στράτευμα από χωρι­

απεγκλώβισε το Κούφσταϊν, το οποίο πο-

πρώτη αποτυχία του Γάλλου αυτοκράτορα,

κούς στο Στέρτσινγκ, στα σύνορα με την

λιορκείτο όλον τον προηγούμενο μήνα από

ο οποίος επί μια δεκαετία κατέγραφε μόνο

Ιταλία. Σκοπός του ήταν να προελάσει βό­

Αυστριακούς και Τιρολέζους. Στις 13 Μαΐου

νίκες.

ρεια, μέσω της διάβασης Μπρένερ και να ε­

το στράτευμα του Λεφέμπρ επιτέθηκε, με

πιτεθεί στο Ινσμπρουκ, την πόλη-σύμβολο

9.500 άνδρες και 18 πυροβόλα, στα χω­

του Τιρόλο. Τους πρόλαβε όμως ένα σώμα ε­

ριά Βεργκλ και Σελ, δεκαπέντε χιλιόμε­

λαφρού πεζικού της βαυαρικής φρουράς

τρα νοτιοδυτικά του Κούφσταϊν.

της πόλης, το οποίο έσπευσε να τους αντι­

Ο Τσάστελερ προσπάθησε να τον α-

μετωπίσει. Ο Χόφερ και 5.000 περίπου οπλι­

ποκρούσει με μια δύναμη 5.000 ανδρών

σμένοι χωρικοί, χρησιμοποιώντας κάρα τα ο­

και 17 πυροβόλων, αλλά υπέστη συντρι­

ποία έσπρωχναν οι ίδιοι ως κάλυψη, κατάφε-

πτική ήττα, με βαριές απώλειες τόσο σε

ραν με τη σκοπευτική τους δεινότητα να

άνδρες, τις οποίες κάποιοι εκτιμούν έως

προκαλέσουν σημαντικές απώλειες στους

και 3.000, όσο και σε πολεμικό υλικό. Με

αντιπάλους τους, οι οποίοι υποχώρησαν α­

αυτήν τη μάχη ο Λεφέμπρ ουσιαστικά ε­

φήνοντας πίσω τους περίπου 500 αιχμαλώ­

ξουδετέρωσε την αυστριακή παρουσία

τους. Ο ξεσηκωμός γενικεύτηκε. Ο Ιωσήφ

στο Τιρόλο, μέχρι το πέρας της επανά­

Σπεκμπάχερ, πρώην λαθροθήρας και τυχο­

στασης, ενώ ό,τι απέμεινε από τον Αυ­

διώκτης, αλλά και ηγέτης της επανάστασης,

στριακό Στρατό υποχώρησε, έπειτα από

κατέλαβε τη γενέτειρά του Χαλ, ένα χωριό

εντολές του αρχιδούκα, νότια προς την

στα ανατολικά, ενώ ο λοχαγός της πολιτο­

κοιλάδα του ποταμού Ντράου. Στις 19

φυλακής Μάρτιν Τάιμερ, ένας από τους λί­

Μαΐου

γους πολέμαρχους που διέθεταν στρατιωτι­

Ινσμπρουκ. Οι Γάλλοι επιτελείς και οι σύμ­

οι

Βαυαροί

ανακατέλαβαν

το

κή εκπαίδευση και εμπειρία, επιτέθηκε στο

μαχοί τους πίστεψαν ότι ο αναβρασμός

Ινσμπρουκ. Ο Τάιμερ παρενοχλούσε τους

της περιοχής είχε λήξει. Απέσυραν τις πε­

Βαυαρούς της πόλης επί δύο ημέρες, ώ-

ρισσότερες βαυαρικές δυνάμεις και άφη­

σπου

εναπομείνασας

σαν μόνο μια μεραρχία, υπό τον Βαυαρό υ­

ο επικεφαλής της

φρουράς αναγκάστηκε, έπειτα από τα νέα

ποστράτηγο Μπέρναρντ φον Ντερόι ως ε­

της ήττας στο Στέρτσιγκ, να παραδώσει την

πιτηρητή. Τα γεγονότα σύντομα θα τους

πόλη μαζί με 3.860 άνδρες.

διέψευδαν.

Την ίδια ακριβώς περίοδο, ο Γάλλος

Η Ευρώπη εισήλθε σε μια ακόμη ευ-

στρατηγός Μπισόν οδηγούσε 2.000 περίπου

ρεία σύρραξη, στον Πόλεμο του Πέμπτου

Ο βασιλιάς της Βαυαρίας ΜαξιμιλιανόςΙωσήφ Α ’ (προτομή του Ερνέστου φον Μπάντελ, Εθνικό Μουσείο Βαυαρίας, Μόναχο).

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ Ι 7 5

Ο Αντρέας Χόφερ, μεταγενέστερος πίνακας αγνώστου καλλιτέχνη (μουσείο Καϊζεργιέγκερ, Ινσμπρουκ). Οι Γάλλοι βέβαια σύντομα ενισχύθηκαν

ρολέζοι εκκένωσαν το Ινσμπουργκ και κατέ­

λεμώντας. Ο Ναπολέοντας διέταξε εκ νέου

φυγαν στην τοποθεσία Μπέργκιζελ, ένα ύ­

τον Λεφέμπρ: «Στρατηγέ, να είστε τρομε­

ψωμα νοτίως της πόλης, το οποίο έκτοτε έ­

ρός και ανελέητος» και συμπλήρωσε: «Να

λαβε τη σπουδαιότητα που έχει, επί παρα-

κάψετε έξι πόλεις και να πνίξετε την περιο­

δείγματι, το Βατερλώ για τους Βρετανούς ή

χή στο αίμα, εκτός αν οι Τιρολέζοι σας πα­

το Μπάνοκμπερν για τους Σκωτσέζους. Ο

ραδώσουν 18.000 μουσκέτα». Ο Χόφερ κα­

Ντερόι τους ακολούθησε και ο στρατός των

τέφυγε με 5.000 άνδρες προς το πέρασμα

ατάκτων, δύναμης 9.400 ανδρών καθώς και

Γιάουφεν, στον νότο, ενώ και άλλοι πολεμι­

400 Αυστριακών που είχαν παραμείνει εθε­

στές συνέρρεαν νότια στην κοιλάδα του Αϊ-

λοντικά στο Τιρόλο, επιτέθηκε αιφνιδιαστι­

ζακ. Εκεί αντιμετώπισαν τον στρατηγό Φρα­

κά στις βαυαρικές δυνάμεις. Στις πρώτες ώ­

γκίσκο Ρουγιέ, ο οποίος ήταν επιφορτισμέ­

ρες της σύγκρουσης, οι αντίπαλοι δεν κατά­

νος με το καθήκον να προφυλάσσει τις

φεραν να προκαλέσουν σημαντικές απώλει­

γραμμές ανεφοδιασμού των γαλλικών δυνά­

ες εκατέρωθεν ούτε να κερδίσουν σημαντι­

μεων, κατά τη διάρκεια του Πολέμου του

κά μέτρα εδάφους, με αποτέλεσμα οι δύο

Πέμπτου Συνασπισμού.

στρατοί να παραμείνουν καθηλωμένοι στις

Στις αρχές Αυγούστου, στην τοποθεσία

αρχικές τους θέσεις. Οι επαναστάτες σύ­

Φραντσενσφέστε κοντά στα ιταλικά σύνο­

ντομα παρουσίασαν έλλειψη πυρομαχικών,

ρα, ο Ρουγιέ με ένα στράτευμα, αποτελού-

ο Ντερόι όμως, άθελά του, τους έβγαλε από

μενο κυρίως από Γερμανούς συμμάχους, κι-

τη δύσκολη θέση, ζητώντας ανακωχή. Οι Τι-

νήθηκε εναντίον τους. Προπορευόταν η ε­

ρολέζοι υποδέχτηκαν με θέρμη τη συμφω­

μπροσθοφυλακή του, αποτελούμενη από

νία και υποχώρησαν νοτιότερα, προκειμέ­

ένα τάγμα Σαξόνων. Οι Τιρολέζοι, υπό τους

νου να ανεφοδιαστούν.

Σπεκμπάχερ και έναν ακόμη πολέμαρχο, τον

Στις 29 του μήνα, αφού εξασφάλισαν πυ-

Ιωακείμ Χάσπινγκερ, καπουτσίνο μοναχό ο

ρομαχικά και άλλα εφόδια, επανήλθαν. Η

οποίος πολεμούσε άοπλος ανάμεσα στις

νέα μάχη ξεκίνησε τα ξημερώματα της επο­

γραμμές, με εφόδιο μόνο έναν ξύλινο σταυ­

μένης και κινήθηκε στο ίδιο πλαίσιο με την

ρό, τους εντόπισαν πρώτοι. Αφού έκαψαν τη

προηγούμενη μάχη. Και ενώ η σύγκρουση

γέφυρα του Λάντιτσχ, τους εγκλώβισαν κο­

φαινόταν καταδικασμένη να παραμείνει αμ­

ντά στο χωριό Ομπεραου. Οι Σάξονες οχυ­

φίρροπη, το μεσημέρι φάνηκαν οι άνδρες

ρώθηκαν προκειμένου να περιμένουν το κύ­

του Τάιμερ στα νώτα των Βαυαρών. Μπρο­

ριο σώμα του στρατού τους να τους απε­

στά στον κίνδυνο της περικύκλωσης, αλλά

γκλωβίσει, αυτό όμως κατέφτασε πολύ αρ­

και λόγω σοβαρών ελλείψεων σε πολεμοφό­

γά. Σχεδόν 1.000 άνδρες τους βρήκαν τον

δια, ο Ντερόι διέταξε την εκκένωση του

θάνατο, οι περισσότεροι από ρίψεις βράχων

Ινσμπρουκ και κατέφυγε με το στράτευμά

που προκάλεσαν οι Τιρολέζοι από τους γύ­

του στο Κούφσταϊν. Το Τιρόλο ήταν και πάλι

ρω λόφους. Η κοιλάδα που δεσπόζει στην

σχεδόν εξολοκλήρου ελεύθερο από τη βαυ­

περιοχή αυτή διατηρεί μέχρι και σήμερα το

αρική κατοχή.

όνομα Σάξενκλεμε, δηλαδή σαξονική παγί­

με νέες δυνάμεις και παρέμειναν στην πε­

Ο Ιούνιος πέρασε δίχως εχθροπραξίες,

ριοχή. Η ψυχολογική σημασία όμως της νί­

καθώς τόσο οι Τιρολέζοι όσο και οι Αυστρια­

κης στο Ασπερν-Εσλινγκ απεδείχθη ιδιαίτε­

κοί πλημμύριζαν από αισιοδοξία ανταλλάσο-

Στις 13 Αυγούστου, ο Χόφερ με 18.000

ρα ευεργετική και σκόρπισε ελπίδα και εν­

ντας επιστολές ενθουσιασμού, πίστης και α­

περίπου άνδρες επανήλθε στο Μπέργκιζελ

δα, προς ανάμνηση των νεκρών από το Δου­ κάτο της Σαξονίας.

θουσιασμό στους Αυστριακούς και τους Τι-

φοσίωσης. Ο ενθουσιασμός όμως δεν κρά­

με στόχο την ανακατάληψη του Ινσμπρουκ.

ρολέζους. Ο αυτοκράτορας της Αυστρίας

τησε για πολύ. Ενισχυμένος με νέα στρα­

Ο Ντερόι μαζί με 25.000 περίπου άνδρες,

Φραγκίσκος, μάλιστα, απηύθυνε ενθουσιώ­

τεύματα, ο Ναπολέων διέσχισε ξανά τον

βρισκόταν και πάλι μπροστά του. Νωρίς το

δες διάταγμα προς το Τιρόλο, στο οποίο α­

Δούναβη και πήρε τη ρεβάνς από τους Αυ­

πρωί της 14ης Αυγούστου, η μάχη άρχισε και

νέφερε μεταξύ άλλων: «Τιρολέζοι μου, διά

στριακούς, με μια αποφασιστική νίκη στο

μέχρι τις εννέα οι Τιρολέζοι κατάφεραν και

του παρόντος δηλώνω επισήμως ότι δεν θα

Βάγκραμ (6 Ιουλίου). Αμέσως η Αυστρία υπέ­

απώθησαν τους αντιπάλους τους. Η γαλλική

υπογράψω καμία συνθήκη ειρήνης, η οποία

γραψε συνθήκη

κατάπαυσης του πυρός

φρουρά του Ινσμπρουκ αναγκάστηκε, την ε­

δεν θα συνενώνει διά παντός το Τιρόλο με

(Τσνάιμ, 12 Ιουλίου) και, πλέον, απαλλαγμέ­

πόμενη ημέρα, να εκκενώσει την πόλη και

τη μοναρχία μου». Στις 24 του ίδιου μήνα οι

νος ο Γάλλος αυτοκράτορας από τους κύρι­

να καταφύγει στο Κούφσταϊν. Οι Τιρολέζοι

Τιρολέζοι πήραν και πάλι τα όπλα και στρα-

ους αντιπάλους του αποφάσισε να τελειώ­

εισήλθαν θριαμβευτές στην πόλη, ενώ ο Λ ε­

τοπέδευσαν γύρω από το Ινσμπρουκ, εγκαι­

νει με τους Τιρολέζους. Απέστειλε νέα

φέμπρ μάταια προσπάθησε να δικαιολογή­

νιάζοντας τη δεύτερη φάση της επανάστα­

στρατεύματα στην περιοχή, με επικεφαλής

σει τις κινήσεις του στον Ναπολέοντα ως κι­

σής τους. Οι Βαυαροί προτίμησαν να εκκε­

τον Λεφέμπρ, ο οποίος διέταξε άμεσα ό­

νήσεις τακτικής και όχι υποχώρησης. Σύντο­

νώσουν την πόλη και οι ίδιοι να καταφύγουν

λους τους πολέμαρχους να παραδοθούν και

μα αντικαταστάθηκε από τον Ζαν-Μπατίστ

στο Σάλτσμπουργκ. Ετσι, το Ινσμπρουκ έπε­

τους υπόλοιπους να παραδώσουν τα όπλα

Ντρουέ.

σε αναίμακτα και πάλι στα χέρια των επανα­

τους. Ακολούθησε παρόμοια, δραματική πα­

Οι επόμενες ημέρες πέρασαν με τον Χό­

στατών.

ρότρυνση και από τον αγαπημένο τους αρχι­

φερ να ορίζεται διοικητής του Τιρόλο. Στη

Στις 25 Μαΐου 1809 ο φον Ντερόι, επικε­

δούκα Ιωάννη.

συνέχεια, διόρισε ένα συμβούλιο, με τη βοή­

φαλής μιας μεραρχίας 4.000 ανδρών και 12

Ομως, η συντριπτική πλειονότητα των ε­

θεια του οποίου θα συγκυβερνούσε και

πυροβόλων, επανήλθε στην περιοχή. Οι Τι-

παναστατών συναποφάσισε να πεθάνει πο­

προχώρησε στην επαναφορά των προνο­

7 6 1ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ

μίων και την αποκατάσταση των αδικιών που

σουν τον αγώνα. Ο Χόφερ λίγο μετά έγραψε

είχαν συμβεί κατά τη βαυαρική διοίκηση.

σε κάποιον πολέμαρχο, φανερώνοντας την

Ομως, ο ενθουσιασμός δεν έμελλε να κρα­

ψυχική κατάσταση των επαναστατών: «Εάν

τήσει για πολύ. Ο Φραγκίσκος, παρότι επικύ­

παραδώσουμε τα όπλα, είμαστε στο έλεός

ρωσε τον διορισμό του Χόφερ (29 Σεπτεμ­

τους. Οα πραγματοποιήσουμε ακόμη μια α-

βρίου), λίγο μετά, ηττημένος πια στον Πόλε­

πέλπιδα προσπάθεια, η οποία με τη βοήθεια

μο του Πέμπτου Συνασπισμού, υπέγραψε

του Θεού θα είναι αποφασιστική».

την συνθήκη του Σένμπρουν με τον Ναπο­

Η μάχη, η τέταρτη κατά σειρά, εδόθη

λέοντα (Οκτώβριος, 1809), η οποία σε ένα

και πάλι στο Μπέργκιζελ την 1η Νοεμβρίου.

άρθρο της εμπεριείχε, εκτός των άλλων,

Μετά από τρεις ώρες και αφού οι Τιρολέζοι

την αναγνώριση πως «τα αυστριακά στρα­

έχασαν περίπου 350 άνδρες, το ηθικό των ε-

τεύματα όφειλαν να εκκενώσουν άμεσα το

ξεγερμένων κάμφθηκε και υποχώρησαν στα

Τιρόλο». Ο αυτοκράτορας είχε αθετήσει την

βουνά. Μέχρι τις αρχές Νοεμβρίου, κάθε α­

υπόσχεσή του προς του κατοίκους του Τιρό­

ντίσταση είχε καταπνίγει και η επανάσταση

λο και η μοίρα τους είχε πια προδιαγραφεί.

είχε λήξει άδοξα. Ο Χόφερ απέστειλε πρέ­

Ο Ντρουέ, πολύ σύντομα, σχεδίασε μια

σβεις στον Μπωαρναί, κηρύσσοντας τη λή­

νέα εισβολή και οι Γάλλοι με τους Βαυαρούς

ξη των εχθροπραξιών και ο αντιβασιλέας

συμμάχους τους εισήλθαν στην επικράτεια

της Ιταλίας υποδέχθηκε με εγκαρδιότητα

από βορρά και νότο. Ο Σπεκμπάχερ προσπά­

τόσο την τιρολέζικη αντιπροσωπεία, όσο και

θησε να υπερασπιστεί το πέρασμα Στρούμπ

τα νέα που κόμιζε. Ακολούθως, οι Βαυαροί

Ο Ιωσήφ Σπεκμπάχερ, μνημείο στο χωριό Χαλ του Τιρόλο

στα ανατολικά του Σάλτσμπουργκ, αλλά

υποσχέθηκαν αμνηστία στους εξεγερμέ-

στις 17 Οκτωβρίου ηττήθηκε από την 1η

νους, με αποτέλεσμα αρκετοί επαναστάτες

λουθήσει μια πιο προσεκτική τακτική. Αφού

Βαυαρική Μεραρχία και υπέστη σοβαρές α­

και πολέμαρχοι να επιστρέφουν στις εστίες

έκρυψε την οικογένειά του σε φίλους, απο­

πώλειες 700 ανδρών νεκρών και αιχμαλώ­

τους. Ο ίδιος ο Χόφερ προτίμησε να ακο-

φάσισε να περάσει τον χειμώνα κρυμμένος

των. Την ίδια στιγμή, ο Χάσμπινγκερ κατευθύνθηκε μαζί με τον Χόφερ και 70 περίπου λόχους προς το Μπέργκιζελ, με σκοπό να οργανώσουν την άμυνά τους. Στις 27 του ί­ διου μήνα μια νέα επιστολή έφτασε στο στρατόπεδο των Τιρολέζων. Ηταν από τον

Σάλτσμπρουκ

Β Α Σ ΙΛ Ε ΙΟ Β Α Υ Α Ρ ΙΑ Σ

Ευγένιο Μπωαρναί, ο οποίος είχε τεθεί επι­ κεφαλής της νέας εκστρατείας εναντίον

• Κούφσταϊν

του Τιρόλο. Ο Μπωαρναί καλούσε με περισ­ σή διπλωματικότητα τους Τιρολέζους να πα­ ραδώσουν τα όπλα, ώστε να προσπαθήσουν οι αντιμαχόμενες πλευρές να επιτευχθεί η

ός1

Ινσμπρουκ

ειρήνη. Δυο μέρες μετά και ο αρχιδούκας

Α Υ Σ Τ Ρ ΙΑ Κ Η Α Υ Τ Ο Κ Ρ Α Τ Ο Ρ ΙΑ

Ιωάννης τους κάλεσε στον ίδιο σκοπό. Ο Χόφερ τότε συγκάλεσε συμβούλιο, στο οποίο οι αποκαρδιωμένοι συμμετέχοντες κατέληξαν πως ήταν άσκοπο να συνεχί-

ΤΙΡΟΛΟ

Λιντς

> Στέρτσιγκ

σουν την αντίσταση και πρόκριναν τη συναί­ νεσή τους στις παρακινήσεις του Μπωαρ­

-ρ·.

Ποταμός Ντράου

ναί. Ο ιερέας Χάσπινγκερ, γνωστός για τον εκρηκτικό του χαρακτήρα, αφού περιέγραφε τον εαυτό του πρώτα ως πολεμιστή και μετά ως ιερέα, κατάφερε, παρ’ όλα αυτά, να πείσει τους συμπατριώτες του να συνεχί-

Β Α Σ ΙΛ Ε ΙΟ ΙΤ Α Λ ΙΑ Σ

Σ χ ε δ ία σ η χ ά ρ τ η : Γ Ν Ω Μ Ω Ν Ε κ δ ο τ ικ ή 20 1 2

Ο Χόφερ στον δρόμο προς το εκτελεστικό απόσπασμα (πίνακας του Καρόλου Κάργκερ).

Χάρτης του Τιρόλο υπό τη βαυαρική κυριαρχία (1808). Αιακρίνονται το Βασίλειο της Βαυαρίας στα βόρεια, η Αυστριακή Αυτοκρατορία και το Βασίλειο της Ιταλίας νότια.

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ UTOPIA I 7 7

σε μια καλύβα στο βουνό Μπράνταχ, μαζί

σόν οργάνωσε τα πράγματα έτσι ώστε να

με έναν έμπιστο γραμματέα του, εν ονό-

διεξαχθεί μια αμερόληπτη δίκη, εικάζεται

ματι Σβεθ. Πέραν αυτών, δεν είχε λάβει

πως είχε ήδη λάβει ένα γράμμα απευθείας

άλλα μέτρα προστασίας, παραδείγματος

από τον Ναπολέοντα, το οποίο ανέφερε:

χάριν να αλλάξει την εξωτερική του εμφά­

«Δώστε τη διαταγή να συσταθεί ένα στρατο­

νιση, όντας σίγουρος για την πίστη και την

δικείο και εκτελέστε τον. Αυτή η υπόθεση

αφοσίωση των συμπατριωτών του. Τα Χρι­

πρέπει να τελειώσει στις επόμενες 24 ώ­

στούγεννα μάλιστα, ήρθε να μείνει μαζί

ρες». Οι στρατιωτικοί δικαστές, αφού άκου-

του η σύζυγος και ο γιος του.

σαν τον Μπασεβί και την κατηγορούσα αρ­

Αυτό που δεν γνώριζε ήταν πως οι Γάλ­

χή, συνήλθαν και ανακοίνωσαν την ομόφω­

λοι προσέφεραν 1.500 ή, κατ’ άλλους,

νη απόφασή τους. Ο κατηγορούμενος κηρύ­

6.000 γκούλντεν (χρυσά ή ασημένια νομί­

χτηκε ένοχος και η ποινή του ήταν θάνατος

σματα συνήθως) σε όποιον παρείχε πλη­

διά τυφεκισμού. Ημέρα εκτέλεσης της από­

ροφορίες για το που βρίσκεται. Σύντομα

φασης ορίστηκε η 20ή Φεβρουάριου 1810.

βρέθηκε ο προδότης, ο οποίος φανέρωσε

l'A T E R JOACHIM 1

Το ξημέρωμα της ημέρας εκτέλεσης, ο ιερέας της Αγίας Βαρβάρας Τζιοβάνι Μανι-

το κρησφύγετό του στις τοπικές αρχές. Ηταν ένας γείτονάς του, με το όνομα Φρα-

φέστι εισήλθε στο κελί του Χόφερ κρατώ­

ντς Ραφλ, ο οποίος έμεινε γνωστός έκτο-

ντας έναν σταυρό και τη Βίβλο. Δάκρυα α­

τε ως ο Ιούδας του Τιρόλο. Η καλύβα του Χόφερ περικυκλώθηκε από Ιταλούς στρα­

Ο ιερέας Ιωακείμ Χάσπινγκερ (λιθογραφία του Καρόλου Γκέμπελ, 1860).

πελπισίας πλημμύρισαν τα μάτια του Τιρολέζου πατριώτη, καθώς κατάλαβε πως είχε

τιώτες, οι οποίοι, αφού τον συνέλαβαν, τον

και παλιός γνώριμος από τα πεδία των μα­

έρθει πια το τέλος, ένα τέλος άδοξο, το ο­

οδήγησαν στα μέσα Ιανουαρίου στη Μάντο-

χών, στρατηγός Μπισόν, τοποθέτησε ως υ­

ποίο άφησε τους συμπατριώτες του υπο­

βα, όπου επρόκειτο να παραπεμφθεί σε

περάσπιση του Χόφερ έναν ονομαστό δικη­

δουλωμένους και προδομένους. Κατάφερε

στρατοδικείο. Ο κυβερνήτης της Μάντοβα

γόρο της πόλης, τον Μπασεβί. Παρότι ο Μπι­

και τους έγραψε ένα τελευταίο σημείωμα: «Η θέληση του Θεού είναι να ανταλλάξω την εγκόσμια ζωή με την αιώνια. Αντίο μέχρι να συναντηθούμε στους ουρανούς και να υ­ μνήσουμε τον Κύριο». Επειτα, κατευθύνθηκε προς τον χώρο της εκτέλεσης. Πέρασε από την πύλη Τσερέζα και στάθηκε μπροστά από έναν γρανιτένιο τοίχο. Δώδεκα γρενα­ διέροι που φορούσαν σταυρωτές λευκές φυσιγγιοθήκες επάνω από τα μπλε χιτώνιά τους, καθώς και τα ψηλά γούνινα καπέλα της Φρουράς, προχώρησαν εμπρός. Ο επικεφαλής αξιωματικός του προσέφερε ένα μαντήλι να δέσει τα μάτια του, ό­ μως εκείνος αρνήθηκε. Κάποιοι υποστηρί­ ζουν πως σύμφωνα με το έθιμο, έδωσε ο ί­ διος χρήματα σε έναν δεκανέα του εκτελε­ στικού αποσπάσματος, ώστε αυτός να σημα­ δέψει σωστά. Ο επικεφαλής αξιωματικός έ­ δωσε

την

πρώτη

εντολή.

Εξι

άνδρες

γονάτισαν και άλλοι τόσοι παρέμειναν όρθι­ οι. Ο αξιωματικός ύψωσε το σπαθί και έδω­ σε την επόμενη εντολή: «Σημαδέψτε!» Το ά­ γημα σκόπευσε και ο Χόφερ φώναξε στα γερμανικά: «Πυρ!» Μετά την ομοβροντία, ο λοχίας Μισέλ Αϊφελ πλησίασε τον Χόφερ και του έδωσε τη χαριστική βολή. Τρία χρόνια μετά τον θάνατό του, το 1813, η σωρός του μεταφέρθηκε στο Ινσμπρουκ, στην εκκλη­ σία του κάστρου της πόλης, ενώ το 1834 το μνήμα του διακοσμήθηκε με μαρμάρινο ά­ γαλμα και ανάγλυφο, το οποίο απεικονίζει τον Χόφερ και τους συμπατριώτες του να ορκίζονται γύρω από τη σημαία του Τιρόλο. Οσον αφορά τους υπόλοιπους πολέμαρ­ χους, αυτοί κατάφεραν και διέφυγαν της Ο αρχιδούκας Κάρολος της Αυστρίας προελαύνει νικηφόρα στη μάχη του Ασπερν-Εσλινγκ (πίνακας του Ιωάννη Κραφτ, Μουσείο Στρατιωτικής Ιστορίας, Βιέννη).

σύλληψης εγκαταλείποντας την πατρίδα τους. Ο Χάσπινγκερ διέφυγε αρχικά στην Ελβετία και έπειτα επέστρεψε στα βουνά

7 8 1ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ UTOPIA

της πατρίδας του. Συνέχισε να υπηρετεί το Τιρόλο ως κατάσκοπος, ώσπου αποτραβήχτηκε στην Αυστρία και διέμεινε εκεί υπό την προστασία του αυτοκράτορα. Μετά τον θάνατό του η σωρός του μεταφέρθηκε στην εκκλησία του κάστρου του Ινσμπρουκ, δί­ πλα στον Χόφερ. Ο Σπεχμπάχερ κυνηγημέ­ νος και επικηρυγμένος επίσης, διέφυγε στο Σάλτσμπουργκ και δεν γύρισε στην πατρίδα του στο Χαλ, παρά μόνο το καλοκαίρι του 1814. Πέθανε το 1820 και η σωρός του μετα­ φέρθηκε, το 1852, επίσης στο Ινσμπρουκ, δί­ πλα στους συμπολεμιστές του. Τέλος, ο Τάιμερ βρήκε καταφύγιο στην Αυστρία, όπου του αποδόθηκαν στρατιωτικές τιμές καθώς και ο τίτλος ευγενείας, βαρώνος του Βιλντάου της Στυρίας. Πέθανε το 1838 στο Χέρμπερσντορφ της Αυστρίας. Οσο για τον κα­ ταδότη Ραφλ, η τύχη του παρά την αμοιβή που έλαβε δεν βελτιώθηκε. Πέθανε πάμ­ φτωχος, σύμφωνα με τις φήμες, μετά από 20 χρόνια στη Βαυαρία, όπου είχε καταφύγει ύ­ στερα από την προδοσία του. Η εξέγερση των Τιρολέζων διαφέρει συ­

Ο Χόφερ και οι άνδρες του απελευθερώνουν τους συμπατριώτες τους (πίνακας του Ιωσήφ Κοχ).

νολικά από τις άλλες πιο γνωστές επανα­ στάσεις, τόσο ως προς την σπουδαιότητά

και των παραδόσεων της μοναρχίας, της

της, μέσα στο γενικό ιστορικό πλαίσιο, όσο

Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας και της θρη­

οι νικητές Σύμμαχοι προχώρησαν στην επα­

και ως προς τα γενικότερα χαρακτηριστικά

σκευτικής πίστης. Οι ηγέτες της δεν ήταν

νένωση του Τιρόλο με την Αυστρία. Ετσι ο

της. Σκοπός των εξεγερμένων δεν ήταν η ε­

στρατιωτικές ιδιοφυίες ούτε ξεπέρασαν σε

Χόφερ, έστω και μετά θάνατον, δικαιώθηκε

λευθερία, όπως έγινε γνωστή η έννοια από

φήμη τα στενά πλαίσια της πατρίδας τους.

για τους αγώνες και την προσπάθειά του.

χρονιά στο περίφημο συνέδριο της Βιέννης,

τη Γαλλική Επανάσταση και έπειτα, αλλά η

Ο ίδιος ο Χόφερ, παρότι ξεχώριζε σαφώς

Για αυτόν τον λόγο παραμένει μέχρι και σή­

προσπάθεια διατήρησης των κεκτημένων

από τους υπολοίπους, ήταν γνωστός ως «ο

μερα ζωντανός στη μνήμη των συμπατριω­

άνδρας με το κομποσκοίνι και το μπουκάλι».

τών του, καθώς το πρώτο τραγούδι που μα­

Παρ' όλα αυτά, ήταν ο καλύτερός τους και

θαίνει κάθε παιδί είναι ο ύμνος (το «Τσού

τον διέκρινε θάρρος, ειλικρίνεια και ψυχραι­

Μάντουα ιν Μπάντεν»), προς τιμήν του ασυ­

μία. Αν και δεν είχε στρατιωτικές γνώσεις,

γκράτητου Τιρόλο και του μεγαλύτερου ή-

είχε αποκτήσει στρατιωτική σκέψη από τη

ρωά του, του Αντρέας Χόφερ. Οσον αφορά

ζωή στα βουνά, με αποτέλεσμα να καταστή­

το Τιρόλο, παραμένει μέχρι σήμερα υπό ένα

σει μια ομάδα ατομικιστών χωρικών σε συνε­

καθεστώς ειδικής και αυξημένης αυτονο­

κτική δύναμη και υπολογίσιμο αντίπαλο. Επιπλέον, ο ανορθόδοξος τρόπος πολέ­

μίας, με την επικυριαρχία του να τη μοιρά­ ζονται η Αυστρία και η Ιταλία. Ξ

μου και το αφιλόξενο τοπίο, ένας συνδυα­ σμός ο οποίος προφανώς αλληλοσυμπληρωνόταν, δημιούργησε σημαντικά προβλή­ ματα στην κυρίαρχη στρατιωτική δύναμη της εποχής, τον Γαλλικό Στρατό, ο οποίος είχε καταπλήξει την Ευρώπη με τις σαρωτικές του νίκες στο Αούστερλιτς ή το Εϋλάου, κατά την ίδια περίοδο. Οι επιτυχίες των α­ γροίκων χωρικών και πανδοχέων, παρότι δεν επέφεραν κάποιο μακροχρόνιο αποτέλε­ σμα, ενέπνευσαν τους ταπεινωμένους Αυ­ στριακούς και Ρώσους και ένωσαν την Ε υ ­ ρώπη σε ακόμα μια συμμαχία, με σκοπό να αποτινάξουν την τυραννία του Κορσικανού δυνάστη τους. Τρία χρόνια μετά τον θάνατο του Χ ό­ φερ, η Βαυαρία συμμάχησε με την Αυστρία και κατάφεραν να νικήσουν τον ΝαπολέοΑγαλμα του στρατηγού Μπέρναρντ ψον Ντερόι (έργο του Ιωάννη Χάλμπιγκ, Μαξιμιλιανστράσε, Μόναχο).

ντα μαζί με τους άλλους συμμάχους τους,

(1) Pocock Tom: STOPPING NAPOLEON, John Murray, London, 2004. (2) Alcock, Antony: TRENTINO AND TYROL: FROM AUSTRIAN CROWNLAND TO EUROPEAN REGION, In: Seamus Dunn/T.G. Fraser (eds.), Europe and Ethnicity. The First World War and contemporary ethnic conflict, Routledge, London and New York, 1996. (3) Lascelles Amy: THE STORY OF ANDREAS HOFER THE SANDWIRTH (1883), Griffith & Farran, New York, 1883. (4) Chandler, David G.: THE CAMPAIGNS O F NAPOLEON, Simon & Schuster, New York, 1995. (5) Ντούρσμιντ Ερικ: TO ΣΦ ΥΡΙΓΜ Α ΤΗΣ ΛΕΠΙΔΑΣ, εκδόσεις Ενάλιος, Αθήνα, 2010.

στην περίφημη «Μάχη των Εθνών» στη Λει­ ψία, τον Οκτώβριο του 1813. Την επόμενη

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ I 7 9

Προπαγανδιστική αφίσα των Μπολσεβίκων, που προτρέπει Ρώσους και Ουκρανούς να αντ/σταθούν στα ξένα στρατεύματα.

Το 1919, καιόπιν απόφασης ίου πρωθυπουργού Ελευθέριοί! Βενιζέλου, ίο ελληνικό Λ’ Σώμα Στρατού με τη II και XIII Μεραρχία Πεζικού στάλθηκε οιην τότε αποκαΠούμενη Μεσημβρινή Ρωσία (Ουκρανία) για να πολεμήσει οιο πλευρό γαλλικών, πολωνικών, ρουμανικών και Λευκών ρωοικών στρατευμάτων κατά των Μπολσεβίκων. Οι ελληνικές μονάδες αποτέλεοαν τον κύριο όγκο των συμμαχικών τμημάτων που έδρασαν στην Ουκρανία, καθώς οι λοιπές συμμαχικές δυνάμεις ήταν όχι μόνο ανεπαρκείς αριθμητικά αλλά και ποιοτικά κατώτερες. Δυστυχώς, όμως, αυτές οι αξιόμαχες δυνάμεις του Ελληνικού Στρατού τέθηκαν υπό γαλλική διοίκηση σε όλες σχεδόν τις περιπτώσεις, γεγονός που επέιρερε ιρανικά για την εξέλιξη των μαχών αποτελέσματα.

• .. - ■ .·>· :

: > :·>ί ■" ·*.·,. ί > · -λ... -

Η MAXHl th e ΜΠΕΡΕΖΟΦΚΑ m m iM K Μπερεζόφκα ήταν μια μικρή και πα­

Η

ντελώς ασήμαντη

κωμόπολη

στην

η ρ ω ιο υ ο ^ ο ιπ ν Ο υ κ ρ α ν ία Οι ελληνικές δυνάμεις θα υπάγονταν στη

ουκρανική πεδιάδα βορειοανατολι­

κής επινόησης σχηματισμό, που μόνο κατ’ ό ­

κά της Ο δησσού. Στη μεγάλη αυτή,

νομα ήταν στρατιά. Επικεφαλής αυτού ήταν

πάλαι ποτέ ελληνική μητρόπολη της

ο Γάλλος στρατηγός Μπερτελό (μέχρι τη ν 4η

Ουκρανίας είχαν αποβιβαστεί τα πρώτα ελ­

Μαρτίου 1919, οπότε και αντικαταστάθηκε

ληνικά στοιχεία, με προπομπό το περίφημο

από τον στρατηγό Γκρατσιανί). Οι γαλλικές

34ο Σύνταγμα Πεζικού (ΣΠ) Πειραιώς της II

δυνάμεις της στρατιάς αυτής αποτελούντο

της

από την 1η Ομάδα Μεραρχιών (Ο Μ ) με την

Μπερεζόφκα βρισκόταν η κωμόπολη Κολο-

30ή γαλλική ΜΠ (δια τέθηκε από τον Μάρτιο

σόφκα και βόρεια αυτής το Βασιλίνοβο. Οι

του 1919), τη γαλλική 16η Αποικιακή ΜΠ και

τρείς αυτοί, ασήμαντοι κατά τα άλλα, κατοι-

στοιχεία της γαλλικής 156 ΜΠ, ένα γαλλικό

Μεραρχίας

Πεζικού

(ΜΠ).

Ανατολικά

ΠΑΝΤΕΛΗΣ ΚΑΡΥΚΑΣ

Συμμαχική Στρατιά του Δούναβη, έναν γαλλι­

κημένοι τόποι βρίσκονταν ανάμεσα στα τενά­

σύνταγμα ιππικού (Κυνηγοί της Αφρικής), μια

γη των ποταμών Τιλιγκιούλ και Μ πούγκ, σε

πολωνική Μ εραρχία Ιππικού (Μ Ι), δύο μοίρες

μια υγρή και παγωμένη πεδιάδα. Η μόνη τους

βαρέος πυροβολικού και τρεις μοίρες α ερο­

σημασία έγκειτο στο γεγονός ότι από αυτούς

πλάνων. Στη στρατιά υπαγόταν, επίσης, και η

π ερνούσε η σιδηροδρομική γραμμή που συ­

βρετανική 27η ΜΠ. Διοικητής της 1ης Ο Μ ,

ν έ δ ε ε την Ο δησσό με την κεντρική Ρωσία.

υπό τις διαταγές της οποίας θα πολεμούσαν

Ελληνες στρατιώτες στην Ουκρανία. Διακρίνονται οπλοπολυβόλα Chauchat 1915, που αποτελούν ίσως τα χειρότερα αυτόματα όπλα όλων των εποχών.

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ 1 8 1

ifoflräöa

A/aarepi i

Af\clav6po
Nmonofth Mnoui/u

ΜηάΑτα

c/hrono/fii

B ceeJhu oör

ΡαουκΆνορίί Mnevrep

Άιιυερμάι^

TCavuöi'

Mnortyupai

Χ Ο Ρ Ο Ι Σ Υ ΓΚ Ε Ν ΤΡ Ω ΣΕ Ω Ν

ίυμο,ερουποΑις

Μ Π Ο Α ΣΕ Β . Π PA T IQM

Ε Υ Ξ Ε ΙΝ Ο Ι Π Ο Ν Τ Ο Ι

E l i Μ Ε Σ Η Μ Β Ρ ΙΝ Η Ν Ρ Ω Σ Σ ΙΑ Ν Κ Λ Ι Μ Α * 1:J,800,000

Κύρια περιοχαΙ συνγκεντοώ σεω ς Κατευβύνσεις έπιβέοεω ς ΠεριοχαΙ Σωμ. ΣτροτοΟ 'Ορια Ουκρανίας

Γενικός χάρτης του θεάτρου επιχειρήσεων της Ουκρανίας (ΓΕΣ/ΔΙΣ).

οι ελληνικές δυνάμεις, ήταν ο Γάλλος στρατηγός ν τ ’ Ανσέλμ. Το βασικό πρόβλημα, όμως, των γαλλικών δυνάμεω ν ήταν

Η ΠΟΡΕΙΑ ΠΡΟΣ ΤΗ ΜΑΧΗ

ότι ουσιαστικά δ εν μπορούσαν να π ροσφ έρουν σημαντικές υ­

Οι ελληνικές δυνάμεις άρχισαν να αποβιβάζονται στην

πηρεσίες, καθώς μετά το πέρας του Α' Παγκοσμίου Πολέμου η

Ο δησσό τον Ιανουάριο του 1919. Πρώτο αφίχθη το 34ο ΣΠ.

γαλλική κοινή γνώμη ήταν ενάντια σε κάθε μορφή στρατιωτι­

Α κολούθησ α ν το 7ο και το 1ο ΣΠ. Το 34ο ΣΠ, με την άφιξή του

κής επέμβασης, ενώ και οι Γάλλοι στρατιώτες το μόνο που επι­

στην Οδησσό, τέ θ η κ ε υπό τη διοίκηση της γαλλικής 156 ΜΠ,

θ υμ ο ύ σ α ν ήταν να αποστρατευτούν. Ετσι, οι εν λόγω γαλλικές

δηλαδή υπό τις εντολές του στρατηγού Μποριούς. Ο σον αφο­

μεραρχίες, έχοντας αποστρατεύσει το μεγαλύτερο μέρος των

ρά τις μονάδες, η πρώτη που αποβιβάστηκε στην Ο δησ σό την

ανδρών τους, δ εν ήταν παρά «μεραρχίες φαντάσματα», που

δη Ιανουαρίου ήταν το ΙΙ/34 Τάγμα. To Ι/34 Τάγμα αποβιβάστηκε

παρέτασσαν συντάγματα μ εγέθ ο υ ς τάγματος, τάγματα μ ε γ έ ­

αργότερα και στάλθηκε στη Χερσώνα. To ΙΙΙ/34 Τάγμα αφίχθη

θ ο υ ς λόχου και λόχους μ εγέθ ο υ ς διμοιριών. Παρόμοια ήταν η

στην Ο δησ σό μόλις στις 6 Φ εβρουά ριου και ανέλαβε την άμυ­

κατάσταση και των λοιπών συμμαχικών δυνάμεω ν, πολωνικών

να της πόλης, αντικαθιστώντας το ΙΙ/34 Τάγμα, που στάλθηκε

και ρουμανικών, αλλά και των αντιμπολσεβικικών ρωσικών δ υ ­

στην Μπερεζόφκα.

νάμεων. Υπό αυτές τις σ υνθήκες, το ελληνικό Α ’ ΣΣ, με τις δύο

Το μεσημέρι της 7ης Φ εβρ ουά ριου ο διοικητής του 34ου

σχεδ ό ν πλήρεις μεραρχίες του (η I ΜΠ παρέμεινε στην Ελλά­

ΣΠ, συνταγματάρχης Π έτρος Καρακασώνης, έλαβε διαταγή

δα), αποτελούσε όχι μόνο το πλέον αξιόμαχο τμήμα των συμ­

από την 1η Ο Μ , σύμφωνα με την οποία θα συγκροτείτο μικτό

μαχικών δυνάμεω ν αλλά και το πιο πολυάριθμο, παρατάσσο­

απόσπασμα. Το απόσπασμα αυτό θα αποτελείτο από το ΙΙ/34

ντας περί τους 23.500 άνδρες.

Τάγμα (εκτός ουλαμού του 7ου Λόχου και ομάδας πολυβό-

8 2 I ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ

λων), υπό τη διοίκηση του ταγματάρχη Παναγιώτη Μακρή, ένα τάγμα Ζουάβω ν του 1ου Γαλλικού Συντάγματος Μ ετόπισθεν Αφρικής, έναν ουλαμό γαλλικού ιππικού του 4ου Συντάγματος Κυνηγώ ν Αφρικής, δύο ίλες Ρώσων εθελοντώ ν, μια γαλλική πεδινή πυροβολαρχία, έναν γαλλικό ουλαμό ορειβατικού πυ­ ροβολικού των 65 χλστ., έναν γαλλικό ουλαμό ορειβατικού πυ­ ροβολικού των 75 χλστ. και από πέντε άρματα μάχης τύπου FT-17. Στόχος της γαλλικής διοίκησης ήταν η ανάπτυξη ενός δι­ κτύου προφυλακών γύρω από την Οδησσό, η οποία αποτελούσε την κύρια βάση των συμμαχικών δυνάμεων. Ελλείψει, όμως, επαρκών δυνάμεων, η γαλλική διοίκηση αποφάσισε την εγκατά­ σταση αποσπασμάτων σε σιδηροδρομικούς κόμβους. Βέβαια, η τακτική αυτή είχε το μειονέκτημα ότι άφηνε τεράστια περιθώ­ ρια ελιγμών στους Μπολσεβίκους, οι οποίοι, χάρη στο πολυά­ ριθμο ιππικό τους, μπορούσαν με ευκολία να παρακάμψουν τα συμμαχικά φυλάκια. Παράλληλα, καθιστούσε αυτά τα απομα­ κρυσμένα συμμαχικά σημεία στηρίγματος στόχους, εναντίον των οποίων θα εξαπολύονταν συντριπτικές επιθέσεις, αφού ή­ ταν προφανές ότι ήταν αδύνατον να αλληλσϋποστηριχτούν. Το απόσπασμα που τελικά σ υ γκρ ο τή θ η κε τ έ θ η κ ε υπό τις διαταγές του Γάλλου αντισυνταγματάρχη Ζαί (Geay) και διατά-

Αρμα μάχης FT-17. Τα πέντε άρματα αυτού του τύπου που διέθετε το απόσπασμα της Μπερεζόφκα δεν έδρασαν ποτέ λόγω της έλλειψης προνοητικότητας και διοικητικής ικανότητας του Γάλλου διοικητή Ζαί. Σήμερα δεν γνωρίζουμε αν τα εν λόγω άρματα ήταν εξοπλισμένα με πυροβόλο των 37χλστ., όπως το εικονιζόμενο, ή με πολυβόλο των 8χλστ.

χ θ η κ ε να αναχωρήσει σιδηροδρομικώ ς στις 18.00 της 6ης Φ ε ­ βρουάριου με προορισμό την Κολοσόφκα, που βρισκόταν 110

αποσπάσματος αποτελούσε ένα μικρό τμήμα Ζουάβων. Την ί­

χλμ. βορειοανατολικά της Ο δησσού. Η ακριβής αποστολή του

δια ώρα οι Μ πολσεβίκοι είχαν αρχίσει να συγκεντρώ νουν στην

αποσπάσματος δ εν ήταν γνωστή στους Ελληνες. Το απόσπα­

Ουκρανία τρεις στρατιές τους, συνολικής δύναμης άνω των

σμα αναχώρησε τελικά στις 20.30 και έφθασε στην Μπερεζόφ-

210.000 ανδρών.

κα, όπου, κατόπιν διαταγής του αντισυνταγματάρχη Ζαί, παρέ-

Η γαλλική διοίκηση, έχοντας στη διάθεσή της π ληροφ ο­

μειναν ο 6/34 Λ όχος υπό τον υπολοχαγό Κωνσταντίνο Παπαζα-

ρίες για την κά θοδο των δυνάμεω ν των Ερ υθ ρ ώ ν προς τον νό­

χαρίου, ένας γαλλικός λόχος Ζουάβω ν (δύναμης διμοιρίας πε­

το αλλά και επιθυμώντας να ανακόψει την προέλασή των δ υ ­

ρίπου) και οι δ ύο γαλλικοί ουλαμοί ορειβατικού πυροβολικού.

νάμεων αυτών όσο το δυνατόν πιο μακριά από την Οδησσό, α­

Οι δυνάμεις αυτές είχαν ως αποστολή τη φ ρούρηση της πό­

ποφάσισε την ενίσχυση του αποσπάσματος της Μπεροζόφκας,

λης, ενώ και μια διμοιρία του ελληνικού 11/34 Λόχου Πεζικού ε­

διαθέτοντας για τον σκοπό αυτό το 111/1 Τάγμα, που είχε δύνα­

γκαταστάθηκε στον σιδηροδρομικό σταθμό, με αποστολή τη

μη 21 αξιωματικών και 676 οπλιτών, τελούσε υπό τις διαταγές

φρούρησή του. Το υπόλοιπο τμήμα του αποσπάσματος συνέχι­

του ταγματάρχη Νικολάου Βρατσάνου και είχε αφιχθεί στην

σε σιδηροδρομικώ ς την κίνησή του και έφ θασε α υ θημερ όν

Ο δησσό στις 25 Φ εβρουά ριου. Το τάγμα αυτό αναχώρησε στις

στο Βασιλίνοβο, βόρεια της Μπερεζόφκα, όπου εγκατέστησε

27 Φ εβρουά ριου σιδηροδρομικώ ς και έφτασε την επομένη

γραμμή προφυλακών.

στην Μπερεζόφκα, αντικαθιστώντας τον λόχο των Ζουαβών

Το απόσπασμα του Ζαί παρέμεινε στο Βασιλίνοβο μέχρι τις

και αναλαμβάνοντας την άμυνα στον δυτικό τομέα της πόλης.

20 Φ εβρουά ριου, χωρίς να ενο χλ η θ εί από τους Μ πολσεβίκους.

Οι 9/1 (λοχαγός Διον. Παπαδόγκωνας) και 10/1 (λοχαγός Γεώρ­

Το πρωί της 21 Φ εβρουάριου, όμως, ομάδα Ελλήνω ν αξιωματι­

γιος Κατσούλης) Λόχοι εγκαταστάθηκαν από την οδό δυτικά

κών εντόπισε σε απόσταση μερικών χιλιομέτρων ισχυρή δύνα­

της πόλης μέχρι το νεκροταφείο. Την ίδια στιγμή, ο λόχος των

μη εχθ ρ ικο ύ ιππικού. Την επομένη, στοιχεία εχθ ρικο ύ πεζικού επιτέθηκαν, μετά από προπαρασκευή πυροβολικού, στην αρι­ στερή πτέρυγα της γραμμής προφυλακών του αποσπάσματος. Η επίθεση απ οκρούστηκε από το γαλλικό π υροβολικό και τα άρματα μάχης. Μ ετά το επεισόδιο αυτό, το συμμαχικό από­ σπασμα παρέμεινε στο Βασιλίνοβο, χωρίς να δ εχτεί περαιτέρω ενόχληση από τον εχθ ρό , μέχρι τις 25 Φ εβρουάριου. Στο μεταξύ οι συμμαχικές δυνάμεις είχαν υποχρεω θεί να εγκαταλείψουν τη Χερσώνα, αφού δ ό θ η κ ε ηρωική μάχη από τις ελληνικές δυνάμεις που βρίσκονταν εκεί. Μ ετά την εγκα ­ τάλειψη της περιοχής (25 Φ εβρουά ριου) αλλά και εν αναμονή της επικειμένης εκκένω σης και της πόλης του Νικολάγιεφ, το απόσπασμα του Ζαί, με διαταγή της Ο Μ , απ οσύρθηκε την 26 Φ εβρουά ριου από το Βασιλίνοβο και έλαβε θέσ εις στην Μπε­ ρεζόφκα. To ΙΙ/34 Τάγμα ανέλαβε τότε την κάλυψη της πόλης, αναπτυσσόμενο επί των ανατολικά της σιδηροδρομικής γραμ­ μής υψωμάτων. Δυτικά της σιδηροδρομικής γραμμής τά χθηκε ένας λόχος Ζουάβων. Ο γαλλικός ουλαμός ιππικού κάλυπτε τη συμμαχική διάταξη, την οποία υποστήριζαν οι γαλλικές πυρο­ βολαρχίες και τα πέντε ελαφρά άρματα μάχης. Εφ εδρεία του

Στρατιώτες του Ερυθρού Στρατού μπροστά σε τεθωρακισμένο όχημα Austin - Putilov.

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ I 8 3

Ο υποστηρίζων το απόσπασμα γαλλικός ουλαμός π υροβο­ λικού, αφού έβαλε 15 βολές, εγκα τέλειψ ε τον ελληνικό λόχο και υποχώρησε στην Μπερεζόφκα. Ο 11/1 Λόχος, υποστηριζόμενος από δ ύ ο μόνο πολυβόλα, παρέμεινε για πολλές ώρες, παρά τις επιθέσεις που δ έ χ θ η κ ε , στις καταληφθείσες θέσεις. Υποχώρησε δε, μόνο αφού έλαβε διαταγή, και επέστρεψ ε στην Μπερεζόφκα, αφήνοντας πίσω δύο νεκρούς. Αλλοι δύο Ε λλη νες μαχητές τραυματίστηκαν και διακομίστηκαν στα με­ τόπισθεν. Την ώρα που συνέβαιναν αυτά, έφτανε στην Μπερεζόφκα η διοίκηση του 1ου ΣΠ μαζί με το 1/1 Τάγμα. Αμέσως μόλις αφίχθη στην Μπερεζόφκα, ο διοικητής του 1ου ΣΠ Νικόλαος Ρόκας ή ρ θ ε σε επαφή με τον Γάλλο επικεφαλής, τον αντισυνταγματάρχη Ζαί, π ροκειμένου να ενημερ ω θ εί από αυτόν, ώστε να αναλάβει ο ίδιος τη διοίκηση, εφ όσον ήταν πλέον ο επικεφαλής του ισχυρότερου συμμαχικού αποσπάσματος. Ηδη οι ελληνι­ κές δυνάμεις στην Μπερεζόφκα ανέρχονταν σε τρία τάγματα με συνολική δύναμη 1.900 περίπου ανδρών και θα καλούντο να Ανδρες του Ερυθρού Στρατού στο Κίεβο, καθώς προετοιμάζονται για την εκκαθάριση της νότιας Ουκρανίας.

συμπ ολεμήσουν εναντίον του εχ θ ρ ο ύ με μόλις 600 Γάλλους και Ρώσους στρατιώτες. Κάτι τέτοιο, όμως, δυστυχώς δ εν συ­ νέβη και ο ανεπαρκής, όπως αποδείχτηκε, Ζαί συνέχισε να δι­ οικεί το απόσπασμα της Μπερεζόφκα. Η πρώτη διαταγή του

Ζουάβω ν τά χθ η κε στο κέντρ ο της διάταξης, συνδέοντα ς τα

Ζαί, μάλιστα, ήταν να αναπτυχθούν τα νεοαφ ιχθέντα ελληνικά

δύ ο ελληνικά τάγματα. Ο 11/1 Λόχος (λοχαγός Νικόλαος Βαμ-

τμήματα στο αριστερό μέρος της παράταξης, αντικαθιστώ­

βακόπουλος) αποτέλεσε την εφ εδρεία. Παράλληλα, άλλα τμ ή ­

ντας τα αντίστοιχα γαλλικά. Ο Ρόκας συμφώνησε, αλλά λόγω

ματα του 1ου ΣΠ αναπτύχθηκαν νοτιοανατολικά της πόλης, με

της π ροχω ρημένης ώρας και της εγγύτητας του ε χ θ ρ ο ύ απο-

σκοπό να καλύψουν τις οδεύσεις από την πόλη του Νικολά-

φασίστηκε η αντικατάσταση των γαλλικών τμημάτων να γίνει

γιεφ. Ωστόσο, τα τμήματα αυτά δ ε ν ενεπλάκησαν στη μάχη

την επ ομένη. Ωστόσο, ο διοικητής του 34ου ΣΠ αναφέρει στα

της Μπερεζόφκα.

απομνημονεύματά του ότι ο 3/1 Λόχος αναπτύχθηκε άμεσα

Στις 2 Μαρτίου η γαλλική διοίκηση αποφάσισε την περαιτέ­

στο άκρο δεξιό τμήμα της παράταξης, στα δεξιά δηλαδή του

ρω ενίσχυση των δυνάμεω ν της Μπερεζόφκα, αποστέλλοντας

ΙΙ/34 Τάγματος. Ο διοικητής του 1ου ΣΠ (Νικόλαος Ρόκας) και ο

εκεί τη διοίκηση του 1ου ΣΠ (αντισυνταγματάρχης Νικόλαος

διοικητής του ΙΙ/34 Τάγματος (ταγματάρχης Μ ακρής) προέβη-

Ρόκας) μαζί με το 1/1 Τάγμα μείον λόχο. Ετσι, το τάγμα παρέ­

σαν σε ενέρ γειες αναγνώρισης της αμυντικής γραμμής, διαπι­

τασσε συνολικά 603 άνδρες. Οι δυνάμεις αυτές αναχώρησαν

στώνοντας ότι το ανάπτυγμά της ξεπερνούσε τα 8 χλμ.

το βράδυ της 2ας Μαρτίου από την Οδησσό. Την 3η Μαρτίου ο Γάλλος αποσπασματάρχης αποφάσισε να

Σε λίγο έπεσε η νύκτα, που επέτεινε το δριμύ ψύχος. Η θερμοκρα σία εκείνο το βράδυ έπεσε στους μείον 28 βα θμούς

διενεργήσει αναγνώριση σε βάθος, για να διαπιστώσει τις θ έ ­

Κελσίου. Ξαφνικά, γύρω στις 20.00 οι παρατηρητές ανέφεραν

σεις και να εξακριβώσει τις προθέσεις των Μπολσεβίκων. Ετσι,

ότι εχθ ρικό ς συρμός πλησίαζε με ταχύτητα τον σιδηροδρομι­

σχημάτισε εκ των ενόντω ν ένα απόσπασμα, αποτελούμενο

κό σταθμό της Μπερεζόφκα. Τα ελληνικά τμήματα άνοιξαν πυρ

από τον ελληνικό 11/1 Λόχο (ενισχυμένο με δύο πολυβόλα)

κατά του ενός, όπως αποδείχτηκε, υδροφ όρου σιδηροδρομι­

υπό τον λοχαγό Βαμβακόπ ουλο, τρεις διμοιρίες Ζουάβων, έ ­

κού οχήματος, το οποίο είχε α φ εθεί από τους Μ πολσεβίκους

ναν ουλαμό γαλλικού ορειβατικού π υροβολικού και έναν αριθ­

να κυλήσει προς την Μπερεζόφκα, για να διαπιστωθεί αν οι

μό Γάλλων και Ρώσων ιππέων. Το απόσπασμα αυτό τέ θ η κ ε υπό

συμμαχικές δυνάμεις είχαν καταστρέψει τη σιδηροδρομική

τη διοίκηση του Γάλλου ταγματάρχη Ζεϊρέ και είχε ως αποστο­

γραμμή βόρεια της πόλης. Το γεγονός αυτό είχε ιδιαίτερη ση­

λή του την εκτέλεσ η αναγνώρισης προς την Κολοσόφκα.

μασία, γιατί ο Ζαί είχε διαβεβαιώσει τον Ρόκα ότι τα γαλλικά

Ωστόσο, οι Ζουά βοι α ρ νήθηκα ν να κινη θ ο ύ ν σύμφωνα με τις

τμήματα είχαν καταστρέψει τη σιδηροδρομική γραμμή που ε ­

εντο λές και απ οσύρθηκαν στην Μπερεζόφκα, χωρίς οι διοικη­

κτεινόταν 2 χλμ. βόρεια της Μπερεζόφκα. Η καταστροφή, ό ­

τές τους να κατορθώ σουν να επιβάλουν το κύρος τους επ’ αυ­

μως, όπως προφανώς αποδείχτηκε, δ εν είχε συντελεστεί πλή­

τών. Η υπόλοιπη δύναμη κινή θ η κε από τις 07.00 προς την Κ ο ­

ρως. Ετσι, οι Μπολσεβίκοι ήταν σε θέση όχι μόνο να πλησιά­

λοσόφκα, ακολουθώ ντας πορεία μεταξύ της σιδηροδρομικής

σουν τη συμμαχική περίμετρο και να την πλήξουν από κοντινή

γραμμής και της κύριας αμαξιτής οδού και υπομένοντας το

απόσταση με τα πυροβόλα των αμαξοστοιχιών τους, αλλά και

πολικό ψύχος, αφού η θερμοκρα σία εκείνης της ημέρας ήταν

να μετα φ έρουν κάποια δικά τους τμήματα πεζικού κυριολεκτι­

25 βαθμοί υπό το μηδέν.

κά μέχρι τις παρυφές της συμμαχικής αμυντικής τοποθεσίας.

Αφού προχώρησαν σε απόσταση 3 χλ μ . από την Μ περεζόφ­

Τριάντα μόλις λεπτά μετά τα μεσάνυκτα της 4ης Μαρτίου

κα, οι Ρώσοι ιππείς που δρούσαν ως προπομποί του αποσπά-

οι Μπολσεβίκοι εκδήλω σαν σφοδρή επιθετική ενέργεια κατά

σματος ανέφεραν την εμφάνιση ισχυρών μπολσεβικικών δυνά ­

του κέντρου και του ανατολικού (δεξιού) τομέα της συμμαχι­

μεων, που υποστηρίζονταν από εφοδιασμένους με πυροβόλα

κής π εριμέτρου. Ιδιαίτερα πιέστηκε το ΙΙ/34 Τάγμα και ο 10/1

συρμούς. Λίγα λεπτά αργότερα, το απόσπασμα δ έ χ θ η κ ε πυρά

Λόχος του 1/1 Τάγματος. Τελικά, η εχθρική επίθεση αποκρού-

πολυβόλων και πυροβόλω ν των εχθρώ ν από απόσταση 2 χλμ.

στηκε, με σοβαρές για τους Μ πολσεβίκους απώλειες, ύστερα

Παρόλα αυτά, το απόσπασμα συνέχισε την κίνησή του, ανα­

από αγώνα δύο περίπου ωρών. Σύμφωνα με πληροφορίες από

π τύχθηκε σε απόσταση 500 μέτρων από τον σιδηροδρομικό

αιχμαλώτους, η νυκτερινή επίθεση είχε εκτελ εσ τεί από ένα

σταθμό της Κολοσόφκα και απάντησε στα εχθρικά πυρά.

σύνταγμα Μπολσεβίκων δύναμης 3.000 ανδρών, που υποστη-

8 4 1ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ

Προσαρμογή χάρτη: ΓΝΩΜΩΝ

Εκδοτική 2012

.ν

ΥΠΟΜΝΗΜΑ I

I Ελληνες

ΣΠ: Σύνταγμα Πεζικού

I

| Γάλλοι

ΛΠ: Λόχος Πεζικού

] Μπολσεβίκοι

ΤΠ: Τάγμα Πεζικού

Η ΜΑΧΗ ΑΡΧΙΖΕΙ Η νύκτα πέρασε χωρίς επεισόδια. Η 5η Μαρτίου ξημέρωσε επίσης χωρίς επεισόδια. Οι ελληνικές δυνάμεις στην Μ π ερε­ ζόφκα αποτελούντο από την ομάδα διοίκησης του 1ου ΣΠ με το 1/1 Τάγμα (το οποίο χωρίς έναν λόχο είχε συνολική δύναμη 23 αξιωματικών και 580 οπλιτών), το 111/1 Τάγμα (συνολικής δ ύ ­

rT j? Γαλλικά πυροβόλα

ναμης 21 αξιωματικών και 676 οπλιτών) και το ΙΙ/34 Τάγμα (χω­ ρίς δ ύ ο διμοιρίες και ομάδα πολυβόλων συνολικής δύναμης 25 αξιωματικών και 620 οπλιτών). Αθροιστικά, λοιπόν, οι ελληνι­

ριζόταν από τρεις πεδινές και μια βαριά πυροβολαρχία αλλά

κές δυνάμεις της πόλης ανέρχονταν στους 1.945 άνδρες. Οι

και από έναν τεθω ρακισμένο σιδηροδρομικό συρμό. Οι ελληνι­

γαλλικές και ρωσικές δυνάμεις αριθμούσαν μόλις 600 άνδρες

κές απώλειες από τη νυκτερινή μάχη έφτασαν τους τέσσερις

συνολικά και ήταν σ υγκρ οτημ ένες σε ένα τάγμα Ζουάβω ν του

νεκρ ο ύ ς και τους οκτώ τραυματίες.

1ου Αφρικανικού Συντάγματος Μ ετόπισθεν, δύο ρωσικές ίλες

Η μέρα της 4ης Μαρτίου κύλησε ήσυχα. Από τις περιπό­

ιππικού, μια πεδινή πυροβολαρχία των 75 χλστ. με τέσσερα πυ­

λους που εκπ έμφ θηκαν έγινε αντιληπτό ότι οι Μπολσεβίκοι εί­

ροβόλα, έναν ουλαμό ορειβατικού π υροβολικού των 75 χλστ.

χαν αποσυρθεί στην Κολοσόφκα. Α κολο ύθη σ ε σύσκεψη του

με δύο πυροβόλα, έναν ουλαμό ορειβατικού π υροβολικού των

Ζαί με τον Ρόκα. Κατά τη διάρκεια της σύσκεψ ης αυτής, ο Ζαί

65 χλστ. με δύο επίσης πυροβόλα, έναν γαλλικό ουλαμό ιππι­

αποφάσισε να αναβληθεί η αντικατάσταση των γαλλικών τμ η ­

κού και πέντε άρματα μάχης.

μάτων από τα ελληνικά, καθώς οι ενδείξεις ότι οι Μπολσεβίκοι

Οι δυνάμεις αυτές αναπτύχθηκαν ως εξής: Αριστερός το ­

προετοιμάζονταν για μεγάλης κλίμακας επίθεση πλήθαιναν ε­

μέας: 111/1 Τάγμα - 9/1 Λόχος (λοχαγός Διον. Παπαδόγκωνας) με

πικίνδυνα. Για άγνωστους λόγους ο Ζαί θεω ρούσε, από ό,τι

μήκος μετώπου 2 χλμ., και ο 10/1 Λόχος (λοχαγός Γεώργιος Κα-

φαίνεται, τα γαλλικά τμήματα πιο αξιόμαχα από τα ελληνικά. Ο

τσούλης) που κάλυψε μέτωπο μήκους 1.500 μ. Ο 11/1 Λόχος

Ρόκας επεσήμανε στον Γάλλο διοικητή το, ούτως ή άλλως, α­

(λοχαγός Νικόλαος Βαμβακόπ ουλος) αποτελούσε την εφ ε ­

δύνατο της τήρησης της τοποθεσίας με τις υπάρχουσες δυνά­

δρεία του τάγματος, με μια ομάδα να φ ρουρεί τη γέφ υρα επί

μεις έναντι των ολοένα αυξανόμενων δυνάμεω ν των αντιπά­

του ποταμού Τιλιγκιούλ, που βρισκόταν νότια της πόλης. Οι λό­

λων. Ο Ζαί αποφάσισε τότε να ζητήσει ενισχύσεις. Η γαλλική

χοι πολυβόλων των δύο ταγμάτων του 1ου ΣΠ (Λόχος Π ολυβό­

διοίκηση της Ο δησσού υπ οσ χέθηκε να τις αποστείλει, αλλά τε ­

λων 1/1 Τάγματος: λοχαγός Σωτ. Στεργιόπουλος, Λόχος Πολυ­

λικά δ εν έστειλε καμία, αφού το 1/34 Τάγμα, που προοριζόταν

βόλων 111/1 Τάγματος: λοχαγός Βασίλειος Βρα χνός) είχαν διατε­

για την αποστολή αυτή, είχε ήδη δοκιμαστεί σοβαρά στη Χερ-

θεί ανά ομά δες στους λόχους της πρώτης γραμμής του 111/1

σώνα και δ ε ν είχε προλάβει να αναλάβει. Το δε 111/34 Τάγμα δεν

Τάγματος. Δεξιά του 1/1 Τάγματος, επί ενός λοφίσκου που βρί­

μπορούσε να εγκαταλείψει την Οδησσό, πριν αντικατασταθεί από γαλλικές δυνάμεις.

σκεται περίπου 1 χλμ. βορειοανατολικά της πόλης, είχαν εγκα­ τασταθεί δύο διμοιρίες Ζουάβων, καλύπτοντας μέτωπο 600 μέ-

ΣΤΡΑΤΙΑΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ I 8 5

λη, ώστε να πραγματοποιηθεί η αντικατάσταση (την οποία ο ί­ διος είχε νωρίτερα αναβάλει) των γαλλικών τμημάτων από τα αντίστοιχα ελληνικά. Σκόπ ευε, μάλιστα, να αναχωρήσει το με­ σημέρι της 5ης Μαρτίου για την Ο δησσό μαζί με όλους τους Γάλλους στρατιώτες. Την ίδια ώρα, όμως, έφτασαν καλπάζοντας Ρώσοι ιππείς που περιπολούσαν. Αυτοί ανέφ εραν την προσέγγιση δύναμης Μπολσεβίκων επιπέδου μεραρχίας, που κινείτο σε πέντε κύρι­ ους άξονες και είχε το κέντρο βάρους της συγκεντρω μένο έ­ ναντι του αδύνατου συμμαχικού, αριστερού πλευρού. Ακόμα και η πληροφορία αυτή, όμως, δ ε ν πτόησε στο ελάχιστο τον Ζ α ί, ο οποίος επέμεινε στην εκκένω ση του ελληνικού συρμού και την πραγματοποίηση της αντικατάστασης, παρόλο που έ­ νιωθε πλέον τους αντιπάλους να προσεγγίζουν! Γύρω στις 11.00 το υλικό του 1ου ΣΠ βρισκόταν πεταμένο στο χώμα και ο Γάλλοι στρατιώτες στην Ουκρανία. Οι Γάλλοι πολιτεύτηκαν ανεπιτυχώς στην Ουκρανία, επιτρέποντας στους Μπολσεβίκους να προσεταιριστούν ευρύτατα τμήματα του πληθυσμού.

διοικητής του 1/1 Τάγματος, ταγματάρχης Κωνσταντίνου, επι­ χειρούσε την αντικατάσταση των τμημάτων των Ζουάβων με τα αντίστοιχα ελληνικά. Την ίδια στιγμή το γαλλικό πυροβολι­ κό άνοιξε πυρ κατά των αντιπάλων.

τρων και αποτελώντας τον σύνδεσ μο με τον δεξιό τομέα. Δεξιός τομέας: 1/1 και ΙΙ/34 Τάγματα - ο 7/34 Λόχος (λοχαγός Χρ. Ζυγούρης), χωρίς δ ύο διμοιρίες, επί μετώπου 700 περίπου

ριών που κατείχαν τον λοφίσκο στο κέντρ ο της παράταξης. Τις

μέτρων και σε επαφή με τους Ζουά βους, ο 6/34 Λόχος (λοχα­

δ ύο αυτές διμοιρίες θα αντικαθιστούσε ο 2/1 Λόχος με την,

γός Κων. Παπαζαχαρίου) επί μετώπου 800 μέτρων περίπου, ο

π ροσκολλημένη σε αυτόν, διμοιρία πολυβόλων. Την ώρα, ό­

5/34 Λόχος (λοχαγός Αγαμ. Μεταξάς) επί μετώπου 1.100 μέ­

μως, που θα άρχιζε η αντικατάσταση, οι Μπολσεβίκοι, μετά

τρων περίπου, ο 3/1 Λόχος (λοχαγός Παναγ. Παπαγιαννάκος)

από σφ οδρή προπαρασκευή π υροβολικού, επιτέθηκαν κατά

στο άκρο δεξιό της παράταξης. Ο Λόχος Πολυβόλω ν του ΙΙ/34

του δεξιού και του κεντρικού μέρους της συμμαχικής παρά­

Τάγματος είχε διαμοιράσει τα πολυβόλα του, ανά διμοιρία,

ταξης. Η επίθεση αυτή, παρά τη σφ οδρότητά της, δ ε ν ήταν

στους λόχους του ΙΙ/34 Τάγματος. Πίσω από τον 3/1 Λόχο είχε

παρά ένας αντιπερισπασμός, που είχε σκοπό να «πείσει» τη

τα χθεί ένας λόχος Ζουάβων. Τα άρματα μάχης και η πεδινή πυ­

συμμαχική διοίκηση ότι στόχος των Μπολσεβίκων ήταν η διά­

ροβολαρχία είχαν τα χθεί στο ύψος του σιδηροδρομικού σταθ­

σπαση του συμμαχικού δεξιού μετώπου αλλά και η αποκοπή

μού της πόλης. Οι ουλαμοί των ορειβατικών πυροβόλων είχαν

της σιδηροδρομικής γραμμής, που εκτεινόταν ανατολικά της

τα χθεί πίσω από τον 6/34 Λόχο, παρέχοντας άμεση υποστήριξη

πόλης. Η επίθεση αυτή, άλλωστε, έπεισε τον Ζαί για την ο ρ ­

στο ΙΙ/34 Τάγμα. Οι εφ εδρείες αποτελούντο από μια διμοιρία

θότητα των απόψεών του και τον οδήγησ ε στην απόφαση να

του 7/34 Λόχου, τον 2/1 Λόχο (λοχαγός Γεώργιος Λάβδας) με δι­

καθηλώσει τις εφ εδρ είες του και τα πολύτιμα άρματα μάχης

μοιρία πολυβόλων, 80 περίπου οπλίτες του λόχου διοίκησης

στον δεξιό τομέα.

του 1ου ΣΠ και έναν λόχο Ζουάβων. Ο αντισυνταγματάρχης Ρό-

Μ έχρ ι τις 15.30 η εχθ ρ ική επίθεση κατά του συμμαχικού

κας εγκα τέστησε τον σταθμό διοίκησής του στον σ ιδη ρ οδ ρ ο­

δεξιού τμήματος συνεχίστηκε με σφοδρότητά. Κατόπιν, όμως,

μικό σταθμό, όπου σ τή θη κε και ένα πρόχειρο νοσοκομείο υπό

οι δυνάμεις των Μπολσεβίκων περιορίστηκαν σε κινήσεις επί­

την επίβλεψη του γιατρού του συντάγματος, Νικολάου Πιττή.

δειξης, επιδιώκοντας προφανώς να καθηλώ σουν τις συμμαχι­

Ταγμένα με τον τρόπο αυτό, τα συμμαχικά τμήματα είχαν

κές δυνάμεις που είχαν παραταχθεί απέναντι. Παράλληλα,

κάποιες πιθανότητες να απ οκρούσουν τον αντίπαλο, αξιοποι-

στις 16.15 ο αρχηγός του 9/1 Λόχου, λοχαγός Παπαδόγκωνας,

ώντας και τις εφ εδρ είες τους αλλά κυρίως τα άρματα μάχης,

α νέφ ερε στη διοίκηση τόσο του οικείου τάγματος (111/1) όσο

έναντι των οποίων οι Μ πολσεβίκοι δ εν είχαν τίποτα να αντιτά-

και του 1ου ΣΠ ότι εχθρική δύναμη δύο ταγμάτων -περί τους

ξουν. Από τον τρόπο ανάπτυξης των δυνάμεω ν καθίσταται φα­

1.500 άνδρες- ετοιμαζόταν να επιτεθεί στο υπ ερεκτεταμένο

νερ ό ότι ο Ζαί είχε ισχυροποιήσει το δεξιό πλευρό, αφήνοντας,

μέτωπο του λόχου. Πίσω από το πρώτο αυτό κλιμάκιο, όπως α­

όμως, εκτ εθ ε ιμ έ ν ο το αριστερό, Προφανώς, ο Γάλλος υπολόγι­

ν έφ ερ ε ο διοικητής του λόχου, αναπτυσσόταν και τρίτο εχ θ ρ ι­

ζε ότι οι Μ πολσεβίκοι θα επιτίθεντο από την κα τεύθυνση της

κό τάγμα. Ηταν, λοιπόν, εμφανές ότι οι Μπολσεβίκοι ετοίμαζαν

Κολοσόφκα. Η λα νθα σμένη αυτή εκτίμηση, σε συνδυασμό με

σοβαρή επίθεση κατά του άκρου αριστερού τμήματος της

το ν τραγικό τρόπο με τον οποίο ο Ζαί διη ύθ υ νε τη μάχη, δ εν

συμμαχικής διάταξης, με σκοπό να τη διασπάσουν, να καταλά­

θα μπορούσαν, βέβαια, παρά να έχουν καταστροφικά αποτε­

βουν την πόλη από τα δυτικά και να αποκόψουν την οδό υπο­

λέσματα.

χώρησης των συμμαχικών δυνάμεω ν, καταλαμβάνοντας τον

Γύρω στις 10.00 το πρωί της 5ης Μαρτίου, με την εχθ ρ ική ε ­

σιδηροδρομικό σταθμό. Αμέσως, η διοίκηση του 111/1 Τάγματος

πίθεση να αναμένεται, ο αντισυνταγματάρχης Ζαί διέταξε την

διέταξε τον εν εφ εδρεία 11/1 Λόχο να σπεύσει να ενισχύσει

εκκένω ση των σιδηροδρομικώ ν οχημάτων, όπου βρισκόταν το

τον 9/1. Παράλληλα, ο αντισυνταγματάρχης Ρόκας ενημέρω σε

υλικό του 1ου ΣΠ και τα οποία χρησιμοποιούντο και ως κατα­

τον αντισυνταγματάρχη Ζαί ότι: «Ισχυραί εχθρικα ί φάλαγγες

λύματα των ανδρών. Ο Ζαί είπε ότι χρειαζόταν τον συρμό για

κα τευθύνοντα ι αριστερά της παρατάξεώς μας (III Τάγμα). Κα-

να μετα φ ερ θ ο ύν μέσω αυτού ενισχύσεις από την Οδησσό. Αυ­

ταδηλούται πλέον πασιφανώς ότι η κυρία επίθεσις του εχ θ ρ ο ύ

τό φυσικά δ ε ν ίσχυε, καθώς στον σταθμό υπήρχαν άλλες ε ν ­

κα τευθύνετα ι προς το αριστερόν κέρας. Παρακαλώ, είναι ανά­

νέα ατμομηχανές και πάνω από 60 βαγόνια που μπορούσαν να

γκη να διατεθή Λόχος Ζουάβω ν προς ενίσχυσιν και τρία άρμα­

χρησιμοπ οιηθούν για τον σκοπό αυτό. Παράλληλα, ο αδαής

τα». Αυτά ανέφ ερε εκείνη την ημέρα το μήνυμα του Ελληνα α-

αυτός Γάλλος διοικητής αποφάσισε πως η ώρα ήταν κατάλλη­

ντισυνταγματάρχη προς τον Γάλλο ομοιόβα θμό του.

8 6 1ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ

k

Μ έχρ ι τις 13.00 είχε πραγματοποιηθεί η αντικατάσταση των γαλλικών τμημάτων από τα ελληνικά, πλην των δύο διμοι­

Ο Ζαί, όμως, δ εν πείστηκε. Θ εώ ρησε απλώς ότι οι Ελληνες

λωστε, ενώπιον του μετώπου και των λοιπών διμοιριών του 9/1

τρομοκρατήθηκα ν, αφού ο ίδιος ήταν πεπεισμένος ότι οι

Λόχου. Κατά κοινή παραδοχή, οι Ε λλη νες στρατιώτες πολε­

Μπολσεβίκοι θα έριχναν το βάρος τους στο δεξιό πλευρό της

μούσαν ηρωικά, αλλά δ εν μπορούσαν να σ υγκροτήσ ουν την ε ­

άμυνάς του. ΓΥ αυτό απάντησε ότι τους Ζουά βους και τα άρ­

χθ ρ ική πλημμυρίδα.

ματα τα προόριζε για ενίσχυση του δεξιού πλευρού και, συνε­

Σ ε λίγο ο Παπαδόγκωνας υποχρεώ θηκε να διατάξει τη σύ­

πώς, δ εν μπορούσε να τα διαθέσει για την ενίσχυση του αρι­

μπτυξη του λόχου εντός της πόλης. Εκεί, όμως, οι Ελληνες άρ­

στερού. Υστερα από την απάντηση αυτή, ο Ρόκας ειδοποίησε

χισαν να δέχονται πυρά και από τα οικήματα. Ετσι, ο λόχος υ­

111/1 Τάγμα ότι έπρεπε να υπολογίζει μόνο στις δικές του δ υ ­

ποχώρησε ξανά και κατέφυγε στη γέφυρα, που βρισκόταν νό­

νάμεις. Ετσι, εξαιτίας της γαλλικής απρονοησίας ένας ελληνι­

τια της πόλης. Τον λόχο δ εν ακολούθησε μια διμοιρία υπό τον

κός λόχος κλ ή θ ηκε να αντιμετωπίσει 2.000 αντιπάλους, ενισχυ-

ανθυπασπιστή Κουρκούτη, η οποία αποκόπηκε από τον εχθρό,

μένους και με πυροβολικό. Επρόκειτο για μια απολύτως άνιση

αλλά τελικά διασώθηκε από τον 11/1 Λόχο που, όπως προανα-

το

σύγκρουση, στην οποία οι Μπολσεβίκοι υπερείχαν σε άνδρες

φ έρ θηκε, είχε διαταχθεί να ενισχύσει τον 9/1, αλλά δ εν είχε

με αναλογία 20:1. Μάλιστα, ακόμα και αν ο 11/1 Λόχος προλά­

προλάβει να φτάσει πριν διασπαστεί η τοποθεσία. Ο 11/1 Λόχος

βαινε να φτάσει, η αναλογία των ανδρών θα έπεφτε στο 10:1.

και η διμοιρία Κουρκούτη, καθώς πιέζονταν, κατέλαβαν θέσεις

Στις 16.40 ο Ρόκας έστειλε και νέο αγωνιώδες μήνυμα στον

στη δυτική παρυφή της πόλης, καλύπτοντας με τον τρόπο αυ­

Γάλλο διοικητή: «Ο εχθ ρό ς, αλλάξας κα τεύθυνσιν εκ του δεξι­

τό τον σιδηροδρομικό σταθμό. Εκεί, ο λόχος αυτός απέκρουσε

ού, φαίνεται βαδίζων προς την χαράδραν της σιδηροδρομικής

όλες τις εχθρικές εφ όδους, δίνοντας εκ του συστάδην έναν ά­

γραμμής. Νομίζω ότι θα ήτο επάναγκες να διατεθώσι δ ύ ο άρ­

γριο αγώνα, όπου η ελληνική λόγχη θαυματούργησε.

ματα προς την κα τεύθυνσιν ε κείν η ν » έλεγε, καθώς βρισκόταν

Η υποχώρηση του 9/1 Λόχου είχε ως συνέπεια να υπερφα­

σε συνεχή επαφή με τα τμήματά του μέσω τηλεφώνου ή α γγε­

λαγγιστεί και ο 10/1 Λόχος, ο οποίος, ταγμένος δεξιά του πρώ­

λιοφόρων και γνώριζε επακριβώς τις κινήσεις του εχ θ ρού .

του, β ρ έ θ η κ ε να πιέζεται από συντριπτικά υπέρτερες ε χ θ ρ ι­

Σ το ν τομέα του 9/1 Λόχου οι ε χ θ ρο ί πλησίαζαν στο άκρο αρι­

κές δυνάμεις τόσο κατά μέτωπο όσο και στο ακάλυπτο αριστε­

στερό πλευρό, μεταξύ των θέσεω ν του λόχου και της ό χθης του ποταμού Τιλιγκιούλ. Και πάλι, όμως, ο Ζαί δ εν άκουγε τί­ ποτα. Είχε, άλλωστε, π ληροφ ορηθεί από γαλλική έφιππο περί­ πολο ότι εναντίον των Ελλήνω ν του 9/1 Λόχου βάδιζαν δύο το πολύ λόχοι Μπολσεβίκων! Φυσικά, η πληροφορία αυτή δ εν ή ­ ταν ακριβής, αφού φαίνεται πως οι Γάλλοι έφιπποι ανιχνευτές δ εν έδωσαν και μεγάλη σημασία στην αποστολή τους. Την ίδια ώρα στο κέντρο, και πιο συγκεκριμένα στον λοφί­ σκο που δέσποζε της όλης διάταξης, ο Γάλλος διοικητής των δύο διμοιριών Ζουάβων που τηρούσαν την τοποθεσία ζήτησε από τον 2/1 Λόχο του λοχαγού Λάβδα να αναπτυχθεί επίσης στον λόφο. Ο λόχος αυτός, που υποτίθεται ότι θα αντικαθι­ στούσε τους Ζουάβους, είχε αναπτυχθεί πίσω από τους Γάλ­ λους ως εφ εδρεία αυτών, αδυνατώντας να αντεπ εξέλθει στις απαιτήσεις του σχεδίου λόγω της εξέλιξης της πρώτης εχ θ ρ ι­ κής επίθεσης. Εξάλλου, όταν ο λοχαγός Λάβδας ενημέρω σε τον διοικητή του για τις εξελίξεις αυτές, διατάχθηκε να συμ­ μορφω θεί στο αίτημα του Γάλλου λοχαγού. Μόλις, όμως, οι Ελληνες ανέβηκαν στον λόφο και παρατάχθηκαν σε θέσεις μά­ χης, οι Γάλλοι απλά αποχώρησαν! Προς στιγμήν, μάλιστα, φά­ ν η κ ε ότι η υποχώρησή τους θα σταματούσε στους νότιους πρόποδες του λοφίσκου, αλλά οι προσδοκίες αυτές διαψεύστηκαν, αφού αμέσως μετά υποχώρησαν και πάλι προς τον σι­ δ ηρ ο δρ ο μ ικό σταθμό. Η φυγή των Γάλλων είχε επίπτωση στο η ­ θικό των ανδρών του 2/1 Λόχου, αλλά χάρη στην επαγρύπνηση του λοχαγού Λάβδα οι άνδρες παρέμειναν στις θέσεις τους. Στις 17.00 οι Μπολσεβίκοι, υποστηριζόμενοι από το πυρο­ βολικό, επιτέθηκαν κατά μάζες κατά του 9/1 Λόχου. Οι Ε λ λ η ­ νες πολέμησαν μανιασμένα, αλλά ήταν αδύνατον να σ υγκρ ο ­ τή σουν τόσο μεγάλο ό γκο αντιπάλων. Ιδιαίτερα πιέστηκε η δι­ μοιρία που κατείχε το άκρο αριστερό τμήμα της παράταξης του λόχου, το σημείο δηλαδή όπου ο Ρόκας είχε ζητήσει από τον Ζαί να διαθέσει δύο-τρία άρματα. Αν τα άρματα αυτά υ­ πήρχαν εκείνη τη στιγμή στην εν λόγω θέσ η, η εχθ ρική επίθε­ ση θα είχε αναμφίβολα συντρίβει. Τώρα, όμως, η πίεση του ε ­ χ θ ρ ο ύ δ εν ήταν δυνατόν να αναχαιτιστεί. Η διμοιρία του 9/1 Λόχου, που π ολεμούσε στο άκρο αριστερό τμήμα, άρχισε στα­ διακά να κάμπτεται, παρά το γεγονός ότι οι άνδρες της αμύν­ θη κα ν με κάθε τρόπο, δηλαδή με χειροβομβίδες, με ξιφολόγ­ χες, ακόμα και με τα χέρια. Ιδιες σκηνές επαναλήφθηκαν, άλ­

Η α ο ιή μ ί ι. ttoahuoMT, οχΒ«τΗΛΉ Β θ Λ 1» ΙΙ!KBIlM M 'b cepa«·'. P o m * . Kn a a Jtic i-κ η ·ιμ > «e n * i»t.»axi. HMpwri. w p m - . Ho B o rj, m . -ly ia x i. bocjcoakdiuio co-jhu« ποκβϋβΛΓΗ b c h ju h k t.. jaepom ubH o i m a m » un «eö a αοκκΗΐ-ι cu n c eei* Pooci». Momiio tttu rc eti· -py«a m-aAHuca n m . foan ubH oB 8]hw th n y o cm y tT i. j * i · . i« > n n ρνκβ. B-fcni-ji-K #»« » » d l ,' a a e Hafrftmarb βκν «apaiumcit at'ciw au .

Προπαγανδιστική αψίσσα των Λευκών Ρώσων κατά του ερυθρού μπολσεβικικού δράκοντα.

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ 1 8 7

ρό του πλευρό. Ο διοικητής του λόχου Γεώργιος Κατσούλης

να μεταβάλει την κατάσταση. Ο Ζαί, όμως, ήταν κυριολεκτικά

τραυματίστηκε θανάσιμα, μαχόμενος ηρωικά ανάμεσα στους

απών στις εξελίξεις αυτές.

άνδρες του. Ενώπιον αυτής της κατάστασης, το 111/1 Τάγμα διέ­

Ο αντισυνταγματάρχης Ρόκας, στο μεταξύ, μετά και από ε­

ταξε την απαγκίστρωση και του 10/1 Λόχου. Ο λόχος αυτός, κα­

παφή που είχε με τον ταγματάρχη Κωνσταντίνου, κατάλαβε

τόπιν της διαταγής που δ έχ θ η κ ε , πράγματι απαγκιστρώθηκε

την κρισιμότητα της κατάστασης και άρχισε να λαμβάνει μέ­

υποδειγματικά και έλαβε νέες θέσ εις βορειοδυτικά του σιδη­

τρα άμυνας της γέφυρας που βρισκόταν νότια της πόλης, της

ροδρομικού σταθμού, αφήνοντας πίσω τον 11/1 Λόχο. Μέσα

οποίας η κατάληψη από τους αντιπάλους θα σήμαινε την εκ-

στη σύγχυση της μάχης, ο 11/1 Λόχος και η διμοιρία Κ ο υ ρ κ ο ύ ­

μηδένιση της συμμαχικής δύναμης.

τη αποκόπηκαν από μεγάλες δυνάμεις Μπολσεβίκων, οι οποί­

Στο μεταξύ η μάχη στο χωριό και στον λοφίσκο είχε λάβει

ες κυρίευσαν την πόλη. Αν και ήταν περικυκλω μένοι από πα­

επικές διαστάσεις. Ελληνες και Μπολσεβίκοι είχαν εμπλακεί

ντού, οι άνδρες αυτοί άντεξαν την εχθ ρική πίεση και απέδει­

με κά θε διαθέσιμο όπλο σε μια άγρια και άνευ προηγουμένου

ξαν για μια ακόμη φορά το ψυχικό τους σθένος.

ε κ του συστάδην συμπλοκή. Ωστόσο, οι λιγοστοί Ε λλη νες δ εν

Παράλληλα, η αντίστασή τους έδωσε την ευκαιρία στον

μπορούσαν πλέον να αντιπαλέψουν το μεγάλο πλήθος των α­

ταγματάρχη Κωνσταντίνου να κινηθεί με τους 80 περίπου δια­

ντιπάλων, με αποτέλεσμα μοιραία οι θέσεις τους να διασπα-

θ έσιμους ά νδρες του. Ο ταγματάρχης, κατά την προχώρησή

στούν. Ο 2/1 Λόχος έχασε τον λοφίσκο, αλλά κατάφερε να υπο­

του, συνάντησε τον υποχωρούντα 10/1 Λόχο, τον οποίο διέτα­

χωρήσει μαχόμενος συντεταγμένα. Ο ταγματάρχης Κωνστα­

ξε να σ υ ν δ ε θ ε ί με τον, επίσης σκληρά αγωνιζόμενο στον λοφί­

ντίνου με 50 άνδρες αποκόπηκε εντός του νεκροτα φ είου, αλ­

σκο, 2/1 Λόχο, σχηματίζοντας νέο μέτωπο. Ωστόσο, η κατάστα­

λά κατάφερε να διασπάσει τον κλοιό των εχθρώ ν και, κάνο­

ση δ εν ήταν δυνατόν να ανατραπεί, εφ όσον οι Μ πολσεβίκοι εί­

ντας επίθεση με τη λόγχη, να διασώσει τους περισσότερους

χαν ήδη καταλάβει την πόλη. Μ όνο μια δραστήρια επέμβαση

άνδρες του, φτάνοντας, μάλιστα, γύρω στις 21.10 στον σιδη­

των εφεδρειώ ν, και ειδικά των αρμάτων μάχης, θα μπορούσε

ροδρομικό σταθμό. Ενα τμήμα μαγείρων, γραφέων και ημ ιο νη­ γών του 1ου ΣΠ, 40 περίπου ανδρών, οργανώ θηκε βιαστικά και συμμετείχε ισάξια στον αγώνα. Στο μεταξύ ο κυκλω μένος 11/1 Λόχος και η διμοιρία Κ ο υ ρ ­ κούτη συνέχιζαν να πολεμούν. Κάποτε, όμως, τα πυρομαχικά τους εξαντλήθηκαν. Τότε κάποιοι έκαναν λόγο για παράδοση. Ωστόσο, η πρόταση αυτή απορρίφθηκε αμέσως και αποφασίστηκε έξοδος με τη λόγχη προς διάσπαση του κλοιού. Ετσι, οι Ελληνες εξόρμησαν χωρίς σφαίρες στις θαλάμες των τυ φ ε­ κίων. Παρόλα αυτά, έχοντας περισσό θά ρρος στις καρδιές και με την ιαχή «αέρα», τσάκισαν την αντίσταση των Μ πολσεβί­ κων και διασώθηκαν. Μ όνο 14 άνδρες σκοτώ θηκαν και επτά τραυματίστηκαν, οι οποίοι μάλιστα αρχικά περισυνελέγησαν, αλλά δυστυχώς αργότερα χάθηκαν. Ο 11/1 Λόχος τελικά κατά­ φ ερε να φτάσει στη γέφυρα, όπου συνάντησε και τον 9/1 Λόχο.

ΕΝΔΟϊΗ ΥΠ0Χ0ΡΗΣΗ Η κατάρρευση του συμμαχικού αριστερού τμήματος δ ε ν ε­ πέτρεπε ψευδαισθήσεις σχετικά με την εξέλιξη της μάχης. Εχοντας επικρατήσει εκεί, οι Μ πολσεβίκοι επιτέθηκαν τώρα μαζικά και κατά του συμμαχικού δεξιού τμήματος. Το γαλλικό πυροβολικό προκάλεσε, βέβαια, σοβαρές απώλειες και σε αυ­ τούς, αλλά, όταν αυτοί πλησίασαν τη γραμμή μάχης του ελλη­ νικού πεζικού, οι Γάλλοι π υροβολητές εγκατέλειψ αν τα πυρο­ βόλα τους και τράπηκαν σε φυγή! Ο Ζαί είχε φυσικά δώσει το παράδειγμα. Μαζί με όσους άνδρες του είχαν συγκεντρω θεί, επιβιβάστηκε σε έναν συρμό και έφυγε! Ευτυχώ ς, τόσο ο αντισυνταγματάρχης Ρόκας όσο και ο ταγματάρχης Μ ακρής, μετά τη ν κατάρρευση του αριστερού τμήματος, είχαν την πρόνοια να διατάξουν την υποχώρηση των δυνάμεω ν του ΙΙ/34 Τάγματος προς τον σιδηροδρομικό σταθμό. Εκεί, ο ταγματάρχης Μ ακρής ανέλαβε αγόγγυστα την αποστολή να αγωνιστεί με τους Πειραιώτες του στον άγνωστο αυτό σιδηροδρομικό σταθμό, στη μέση του πουθενά, για να σώσει τους συναδέλφ ους του. To ΙΙ/34 Τάγμα ήταν, άλλωστε, η μόνη μονάδα που δ εν είχε υποστεί, μέχρι τότε, σημαντική φθορά. Και, πράγματι, οι ά νδρες του ΙΙ/34 πολέμησαν ηρωικά, υποστηριζόμενοι από τη διμοιρία πολυβόλων του έφ εδρ ο υ ανθυπολοχαγού Κατράκη. Αντιμετώπισαν τα στίφη των αντιπά­ Ο διοικητής του Α ’ ΣΣ, στρατηγός Κωνσταντίνος Νίδερ, μαζί με τον επιτελάρχη του, συνταγματάρχη Θ. Πάγκαλο.

8 8 1ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ

λων με αυταπάρνηση για ώρες, δίνοντας χρόνο στις λοιπές ελ­ ληνικές δυνάμεις να αποσυρθούν.

Στις 20.45 διατάχτηκε η υποχώρηση των ελληνικώ ν τμημά­ των. Σχηματίστηκαν δύο φάλαγγες. Η μεν πρώτη, υπό τον ταγ­ ματάρχη Παναγιώτη Μ ακρή και τον ταγματάρχη Βρατσάνο, με­ τά από δεκάωρη πορεία έφτασε στον σιδηροδρομικό σταθμό της Σέρμπας, 20 χλμ. νοτιοδυτικά της Μπερεζόφκα και από ε ­ κεί μετέβη μέσω του σ ιδηροδρόμου στην Οδησσό. Η δ εύ τερ η φάλαγγα, υπό τον αντισυνταγματάρχη Ρόκα και τον ταγματάρχη Κωνσταντίνου, κινή θ η κε προς τον νότο μαζί με έφιππο τμήμα Ρώσων. Την υποχώρηση αυτών κάλυψαν οι ά νδρες του ταγματάρχη

Κωνσταντίνου, πολεμώντας

μέσα

στον σιδηροδρομικό σταθμό και από βαγόνι σε βαγόνι. Μετά από πεντάωρη πορεία, η φάλαγγα έφτασε στον σιδηροδρομι­ κό σταθμό του χωριού Ραούχκοβα. Από εκεί, σιδηροδρομικώ ς, τα τμήματα επέστρεψαν στην Οδησσό. Ο σον αφορά τη διμοι­ ρία πολυβόλων του έφ εδρ ο υ ανθυπολοχαγού Κατράκη, αυτή επίσης διασώθηκε μετά από επική πορεία.

ΤΟ ΜΕΛΑΝΟ ΣΗΜΕΙΟ Ισως η φ οβερότερη πτυχή της μάχης της Μπερεζόφκα να α­ φορά την τύχη των Ελλήνων τραυματιών, οι οποίοι αφέθηκαν,

Ελληνικό τμήμα παρελαύνει στο Παρίσι μετά το πέρας του Α ’ Παγκοσμίου Πολέμου. Η απόφαση της, προσκολλημένης στη Γαλλία, ελληνικής κυβέρνησης Βενιζέλου να αποστείλει ολόκληρο σώμα στρατού στην Ουκρανία, τη στιγμή, μάλιστα, που άνοιγε στη Μικρά Ασία νέο πολεμικό μέτωπο για την Ελλάδα, ήταν σαφώς λανθασμένη.

κυριολεκτικά, στην τύχη τους από τους Γάλλους. Φεύγοντας, ο Ζαί θα μπορούσε να τους έχει διακομίσει σε νοσοκομεία. Δ εν

113 άνδρες, εκ των οποίων οι 92 ανήκαν στο 1ο ΣΠ και οι 21 στο

το έπραξε, όμως, ενώ κατά την υποχώρησή τους και οι ελληνι­

ΙΙ/34 Τάγμα. Αντίθετα, οι απώλειες των Γάλλων ήταν πολύ λιγό-

κές δυνάμεις δ εν μπορούσαν να τους πάρουν μαζί τους, αφού

τερες - ένας νεκρός, 15 αγνοούμενοι και 3 τραυματίες.

δ εν υπήρχε τραίνο που θα τους μετέφ ερε. Ετσι, μοιραία, εγκα-

Η μάχη της Μπερεζόφκα ήταν ένα τοπικό επεισόδιο σε μια

ταλείφθηκαν. Στους αποχωρούντες από τον σιδηροδρομικό

πολεμική εμπλοκή, στην οποία η Ελλάδα δ εν είχε λόγους να

σταθμό συναδέλφους τους, οι επί των σιδηροδρομικώ ν οχημά­

συμμετάσχει, τουλάχιστον σε τέτοια κλίμακα, όπως αποδεί­

των τραυματίες έλεγαν απλά: «Παιδιά, θα μας σφάξουν. Καλή

χ θ η κ ε τελικά εκ του αποτελέσματος. Ωστόσο, ακόμα και στη

Πατρίδα!». Δυστυχώς, η πρόβλεψή τους επαληθεύτηκε. Ολοι

μάχη αυτή, το αποτέλεσμα της οποίας δ εν είχε κανένα πρακτι­

τους κα τα κρεουργήθηκα ν από τους νικητές. Ακόμα και ο ηρωι­

κό όφ ελος για τους Ελλη νες στρατιώτες, αυτοί πολέμησαν η ­

κός γιατρός του 1ου ΣΠ, Νικόλαος Πιττής, που παρέμεινε μαζί

ρωικά, τιμώντας για μια ακόμη φορά τα ελληνικά όπλα. Από­

τους μέχρι το τέλος, δ εν είχε καλύτερη τύχη.

δειξη της τελευταίας διαπίστωσης αποτελεί το γεγονός ότι, πάντα υπό την κα θοδήγηση γενναίων αξιωματικών, απέσπα­

ΕΠΙΛΟΓΟΣ - ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ

σαν στο πεδίο της μάχης τον σεβασμό ακόμα και αυτών των α­ ντιπάλων τους, όπως φ ά νηκε αργότερα.

Η μάχη της Μπερεζόφκα έληξε με ήττα των συμμαχικών

Ενα ακόμα γεγονός που πρέπει να σημειω θεί είναι η πα­

δυνάμεων. Αυτή ηταν μια ήττα που δ εν επήλθε μόνο εξαιτίας

ρουσία στη μάχη της Μπερεζόφκα πλειάδας Ελλήνω ν αξιωμα­

της μεγάλης αριθμητικής υπεροχής των Μπολσεβίκων, αλλά

τικών, που έμελλε να λάμψουν 21 χρόνια αργότερα στα πεδία

κυρίως εξαιτίας της εγκληματικής αμέλειας και ανικανότητας

των μαχών της Βόρεια ς Ηπείρου. Χαρακτηριστικά παραδείγ­

του Γάλλου αντισυνταγματάρχη Ζαί. Ο Ζαί ήταν ο βασικός υ­

ματα αυτών ήταν ο Βασίλειος Βρα χνός, διοικητής της I ΜΠ το

π εύθυνος τόσο της ήττας όσο και της σφαγής των Ελλήνω ν

1940, ο Χρ. Ζυγούρης, διοικητής της IX ΜΠ το 1940, ο Γεώργιος

τραυματιών. Επίσης, αυτόν πρέπει να βαρύνει και η απώλεια

Λάβδας, διοικητής της II ΜΠ το 1940, αλλά και ο Αγαμέμνωνος

του συνόλου σχεδ ό ν του υλικού τριών ελληνικώ ν ταγμάτων, ο­

Μεταξάς, διοικητής της IV Ταξιαρχίας και κατόπιν της X V ΜΠ

κτώ γαλλικών πυροβόλων αλλά και η απώλεια των πολύτιμων

το 1940. Στο άλλο άκρο σημειώ νουμε την παρουσία του Διονύ­

αρμάτων μάχης, τα οποία απλά εγκαταλείφθηκαν, χωρίς καν

σιου Παπαδόγκωνα, που δ ιετέλεσ ε επικεφαλής των Ταγμάτων

να χρησιμοποιηθούν. Η εν γένει συμπεριφορά των γαλλικών

Ασφαλείας Πελοπ οννήσου κατά τη διάρκεια της Κατοχής. Ξ

δυνάμεω ν σε διαφορετική περίπτωση θα προκαλούσε θυμηδία αν δ ε ν είχε τόσο καταστροφικά αποτελέσματα. Στη μάχη της Μπερεζόφκα οι Μπολσεβίκοι διέθεταν, έναντι των περίπου 2.500 ανδρών των συμμάχων (εκ των οποίων οι 1.945 ήταν Ελληνες), μια μεραρχία πεζικού συνολικής δύναμης 8-10.000 ανδρών. Οι απώλειες των Μπολσεβίκων ήταν, βέβαια, ι­ διαίτερα βαριές, αλλά δεν ήταν δυνατόν να εξακριβωθούν. Αντί­ στοιχα βαριές, όμως, ήταν και οι απώλειες των ελληνικών τμη­ μάτων, τα οποία σήκωσαν και το βάρος του αγώνα. Σύμφωνα με την έκθ εσ η του Α' ΣΣ, οι ελληνικές δυνάμεις είχαν στην Μπε­ ρεζόφκα 86 νεκρούς και 36 τραυματίες (αυτοί ήταν ελαφρά τραυματισμένοι άνδρες που μπορούσαν να κινηθούν και για αυτό διασώθηκαν). Στα απομνημονεύματά του ο τότε διοικητής του 34ου ΣΠ και μετέπειτα υποστράτηγος Καρακασώνης ανα­

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ (1) ΤΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟΝ ΕΚΣΤΡΑΤΕΥΤΙΚΟΝ ΣΩΜΑ Ε ΙΣ ΤΗΝ Μ ΕΣΗΜ ΒΡΙΝ Η Ν ΡΩΣΙΑΝ, ΓΕΣ/ΔΙΣ, Αθήνα, 1955. (2) Ταγματάρχη Επαμ. Καλόγερό: Η ΠΟΛΕΜ ΙΚΗ ΤΕΧΝΗ ΜΕΤΑ ΤΟΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΠΟΛΕΜΟ, εκδόσεις Μάγιερ, Αθήνα, 1925. (3)Συνταγματάρχη Δημ. Αναγνωστόπουλου: ΤΑΚΤΙΚΗ, εκδόσεις Τέχνη, Αθήνα, 1930.

φέρει ότι στην Μπερεζόφκα οι ελληνικές απώλειες ανήλθαν σε

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ UTOPIA 18 9

&i&SswtSÄ'v ö'äi

-

TA ΙΑΠΟΝΙΚΑ ΚΥΡΙΑΡΧΟΥΝ Οι εκπληκτικές επιτυχίες των Aichi D3A Val ΓΙΑΝΝΗΣ N iP U M H I

To Aichi D3A Val ΟιεκΟικεί ιον n'iflo

io u

αιο εααυχημένοα βομβαρδισιικού κύθειηΐ ειμύρμηαηα, exoviac Βαβίσει περιασόιερα συμμαχικά πλοία από κάθε άλλο ιύαο ιων δυνάμεων του Αξονα. niBavbic ααοιεϋεί, άτυπα, ένα από ια πιο επιιαχημένα παραδείγματα αεροσκαφών ιο οαοίο αναπτύχθηκε σε συνεργασία με ιη Γερμανία. ΑκοΠουθώνια( ιην πορεία me πίίειοιμηιμίαο ιων ιαπωνικών αεροσκαφών ίου Β’ ΠΠ, σημείωσε σπμανιικέΐ επιιυχίε( καιά ιο αμχικό σιάδιο ιοσ πολέμοσ, αΠΠά υπέοτη ιρσμερά αλήγμαια μειά ιο 1942.

g§

ο ν Αύγουστο του 1936, το Ιαπωνι­

ποία δεν θα ξεπερνούσε τα 445 km/h.

ταχύτητας. Το πρώτο πρωτότυπο D3N1 πρω-

κό Αυτοκρατορικό Ναυτικό εξέ­

Στον σχετικό διαγωνισμό συμμετείχαν

δωσε τις προδιαγραφές 11-Shi για

οι εταιρίες Aichi, Mitsubishi και Nakajima. Η

φθινόπωρο του 1939 ακολούθησαν άλλα

το νέο μονοπλάνο βομβαρδιστικό

πρόταση της Mitsubishi ήταν το D3M1, αλλά

δύο αεροσκάφη με βελτιώσεις. To D3N1 α­

τοπέταξε τον Μάρτιο του 1937 και μέχρι το

κάθετης εφόρμησης με το οποίο

αποσύρθηκε σχετικά σύντομα από τον δια­

ποδείχθηκε ότι δεν μπορούσε να συναγωνι­

θα εξοπλίζονταν τα αεροπλανοφόρα του.

γωνισμό αφήνοντας τις άλλες δύο εταιρίες

στεί την πρόταση της Aichi σε επιδόσεις. Η

Οι προδιαγραφές του Ναυτικού περιέγρα-

να συναγωνιστούν για το έπαθλο. Η πρότα­

μέγιστη ταχύτητα δεν ξεπερνούσε τα 352

φαν ένα χαμηλοπτέρυγο επιθετικό αερο­

ση της Nakajima βασιζόταν στο τορπιλοπλά­

km/h και η εμβέλεια έφθανε τα 1.520 km.

σκάφος με μεταφορική ικανότητα μίας

νο Β5Ν1 αλλά με διμελές πλήρωμα, αερόψυ-

Η πρόταση της Aichi ήταν επηρεασμένη

βόμβας των 250 kg, εμβέλεια τουλάχιστον

κτο κινητήρα Hikari μέγιστης απόδοσης 820

έντονα από το Heinkel He 70. Από τον Μάιο του 1935 μια αντιπροσωπεία της Aichi πραγ­

1.480 km, μέγιστη ταχύτητα τουλάχιστον

hp και μεταφορική ικανότητα μίας βόμβας

370 km/h με μία βόμβα των 250 kg, ικανο­

των 250 kg και δύο των 30 kg. Κύριο γνώρι­

ματοποίησε πολύμηνη επίσκεψη στη Γερμα­

ποιητική ευελιξία, ταχύτητα προσνήωσης

σμα της πρότασης της Nakajima ήταν η χρή­

νία και σε άλλες χώρες, κατά την οποία συ-

μικρότερη των 111 km/h και μέγιστη ταχύ­

ση των ανασυρόμενων σκελών προσγείω­

νέλεξε δεδομένα για το He 70 καθώς και για

τητα κατά τη διάρκεια της βύθισης η ο ­

σης ως αερόφρενων για τη διατήρηση της

άλλες προηγμένες σχεδιάσεις της εποχής.

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ 1 9 1

Ο σχεδιαστής του Val Τοκουιτσίρου Γκομέι (25 Μαρτίου 1899 - 29 Δεκεμβρίου 1982) διέθετε σημαντική εμπειρία στην εξέλιξη αεροσκαφών κάθετης εφόρμησης, έχοντας εμπλακεί στο πρόγραμμα του D1A1 (βελτιωμένο Heinkel He 66) από τις αρχές της δεκαετίας του 1930.

τέληξε στο ΑΜ-17 με μεταλλική πτέρυγα

άριστα χαρακτηριστικά ελέγχου, σταθερό­

και υφασμάτινη επικάλυψη για τις επιφάνει­

τητα κατά τη διάρκεια της βύθισης και ευ­

ες ελέγχου. Το αεροσκάφος διέθετε τρεις

κολία χειρισμού από τα πληρώματα και το

δεξαμενές καυσίμου συνολικής χωρητικό­

τεχνικό προσωπικό των αεροπλανοφόρων.

τητας 1.000 It. Στο κάλυμμα του κινητήρα

Το Ιαπωνικό Ναυτικό πραγματοποίησε

τοποθετήθηκαν δύο πολυβόλα Type 97 των

συγκριτικές δοκιμές ανάμεσα στο D3A1 και

7,7 mm. Την κάλυψη του οπίσθιου ημισφαι­

το D3N1 στην Καγκαμιγκαχάρα. Τον Δ εκέμ­

ρίου είχε αναλάβει ένα Type 92 των 7,7 mm.

βριο του 1939 ανέθεσε στην Aichi το πρώτο

Ο πιλότος διέθετε ένα τηλεσκοπικό σκο­

επίσημο συμβόλαιο με την ονομασία Type

πευτικό μπροστά από το αλεξηνέμιο με ε­

99 Model 11. Στη συμμαχική ορολογία το αε­

φεδρικό σκοπευτικό τύπου μέρμιθας. Το

ροσκάφος χαρακτηριζόταν ως Val. Μέχρι τα

ΑΜ-17 προωθείτο από τον 9-κύλινδρο αε-

τέλη του 1939 είχαν παραδοθεί περισσότε­

ρόψυκτο Nakajima Hikari 1, ο οποίος απέδιδε

ρα από 30 αεροσκάφη παραγωγής. Ο Β ’ ΠΠ

710 hp κατά την απογείωση και 800 hp στα

είχε ήδη ξεκινήσει και η εξαιρετική απόδο­

3.000 m. Το ΑΜ-17 πραγματοποίησε την

ση του Junkers Ju 87 Stuka στην Πολωνία γέ­

πρώτη πτήση στις 6 Ιανουαρίου 1938 και μέ­

μισε με αυτοπεποίθηση τους μηχανικούς

χρι τη λήξη του προγράμματος δοκιμών,

της Aichi. Η ιαπωνική ηγεσία έδωσε σημαντι­

τον Μάρτιο του 1939, είχαν πραγματοποιη­

κή έμφαση στην αύξηση της παραγωγής α­

θεί συνολικά 52 πτήσεις. Οι δοκιμές ανέδει-

εροσκαφών για τις Ενοπλες Δυνάμεις, αλλά

ξαν μια σειρά προβλημάτων όπως ανεπιθύ­

δεν κατάφερε να αναπτύξει ένα αποτελε­

μητες ταλαντώσεις κατά την ανάπτυξη των

σματικό σύστημα εκπαίδευσης του ιπτάμε­

αερόφρενων βύθισης, τάση για είσοδο σε

νου και τεχνικού προσωπικού.

απώλεια στήριξης κατά τη φάση της προ­

Ενας πιλότος που εκπαιδεύθηκε προ­

σγείωσης, αστάθεια και ανεπιθύμητα χαρα­

πολεμικά αναφέρει για τον τρόπο εκπαί­

κτηριστικά ελέγχου κατά τη διενέργεια α-

δευσης: «Η αρχική βύθιση προς τον στόχο ξεκινούσε από τα 3.000 m μέχρι τα 1.500 m με γωνία περίπου 20-30 μοιρών. Η απόσταση

ί Η ιαπωνική ηγεσία έδωσε σημαντική έμφαση στην αύξηση της παραγωγής αεροσκαφών για τις Ενοπλες Δυνάμεις, αλλά δεν κατάφερε να αναπτύξει ένα αποτελεσματικό σύστημα εκπαίδευσης του ιπτάμενου και τεχνικού προσωπικού. 3

ανάμεσα στον αρχηγό του σχηματισμού και τα υπόλοιπα μέλη ήταν 100-150 m, ανάλογα με τις συνθήκες. Το τελικό σκέλος της πτή­ σης περιελάμβανε βύθιση υπό γωνία 55-60 μοιρών από τα 1.500 m και άφεση της βόμ­ βας στα 800 m. Για να επιτύχουμε, όμως, τη μέγιστη ακρίβεια εκπαιδευόμασταν για ά­ φεση της βόμβας στα 600 m ή στα 400 m. Ο βασικός σχηματισμός μας ήταν η τριάδα, βάσει της οποία τα άλλα δύο μέλη ακολου­ θούσαν τον αρχηγό. Σε περίπτωση που η βόμβα του αρχηγού δεν εύρισκε τον στόχο της, οι άλλοι πιλότοι πραγματοποιούσαν διορθώσεις. To D3A1 ήταν πολύ ευέλικτο

Επικεφαλής της αντιπροσωπείας ήταν ο

πότομων ελιγμών. Η απόδοση του Hikari 1 ή­

και συχνά, όταν εμπλεκόμασταν σε αερομα­

σχεδιαστής Τόσιο Οζάκι, ενώ τα στοιχεία

ταν σαφώς κατώτερη των προσδοκιών.

χίες, η ευελιξία αναπλήρωνε την έλλειψη

που συγκέντρωσαν υπήρξαν καθοριστικά

Το δεύτερο πρωτότυπο, με την ονομα­

ταχύτητας. Η όχι μεγάλη εμβέλεια ήταν ένα

για την πρόταση της Aichi στον διαγωνισμό

σία D3A1, διέθετε τον 14-κύλινδρο δίχρονο

θέμα και συνήθως τα αεροσκάφη έπλητταν

του Ιαπωνικού Ναυτικού. Η Aichi κατείχε ση­

αερόψυκτο Mitsubishi Kinsei 3 που απέδιδε

στόχους σε ακτίνα περίπου 400 km». Ο πιλό­

μαντικά εδραιωμένη θέση ως κατασκευα­

840 hp κατά την απογείωση και 730 hp στα

τος του Val είχε στη διάθεσή του ένα τηλε­

στής των βομβαρδιστικών κάθετης εφόρ­

1.600 m σε ανασχεδιασμένο κάλυμμα. Ο ι­

σκοπικό σκοπευτικό που απαιτούσε μεγάλο

μησης του Ναυτικού (162 D1A1 και 428 D1A2

σχυρότερος κινητήρας συνοδεύτηκε από

ποσοστό εξοικείωσης και εκπαίδευσης για

την περίοδο 1934 -1940) και ήταν αποφασι­

μια σειρά αλλαγών στη σχεδίαση όπως αύ­

να επιτύχει την απαιτούμενη ακρίβεια. Συ­

σμένη να διατηρήσει αυτό το προβάδισμα.

ξηση του εκπετάσματος (από τα 14,1 m στα

νήθως απαιτείτο μεγάλος χρόνος εκπαί­

Τη σχεδίαση του νέου αεροσκάφους α-

14,5 m) και της πτερυγικής επιφάνειας κατά

δευσης -ως και μια πενταετία- για την επί­

νέλαβε ο Τοκουιτσίρου Γκομέι. Οι μηχανικοί

2 τ.μ., αύξηση του μήκους κατά 60 cm, τρο­

τευξη ικανοποιητικών αποτελεσμάτων. Το

της Aichi υιοθέτησαν την ελλειπτική πτέρυ­

ποποιημένα αερόφρενα και αύξηση του κά­

σύστημα εκπαίδευσης δεν μπόρεσε να ανα­

γα του Heinkel He 70 αλλά με μη ανασυρόμε-

θετου σταθερού και της επιφάνειας του

πληρώσει τις απώλειες των βετεράνων και

νο σύστημα προσγείωσης. Το σταθερό σύ­

πηδαλίου διεύθυνσης. Τα δύο πρωτότυπα

το ποσοστό ευστοχίας μειώθηκε σημαντι­

στημα προσγείωσης φάνταζε ως μια άσχη­

συνοδεύτηκαν από έξι αεροσκάφη προπα-

κά. Η ιαπωνική βιομηχανία δεν κατάφερε να

μη επιλογή στην εποχή των σύγχρονων μο­

ραγωγής D3A1, τα οποία πραγματοποίησαν

εισαγάγει έγκαιρα ένα νέο σκοπευτικό υπο­

νοπλάνων, αλλά προσέφερε απλότητα, ευ­

μια σειρά δοκιμών στα αεροπλανοφόρα

λογισμού προπορείας, το οποίο θα απλο­

κολία συντήρησης και δομική αντοχή, χαρα­

«Kaga» και «Akagi». Τα αποτελέσματα της

ποιούσε τις επιθέσεις.

κτηριστικά που ήταν απαραίτητα για τις

αξιολόγησης υπήρξαν ιδιαίτερα ενθαρρυ­

Τα αεροσκάφη παραγωγής διέθεταν

επικείμενες μάχες. Η πρόταση της Aichi κα­

ντικά, καθώς το νέο αεροσκάφος επέδειξε

τον ισχυρότερο Mitsubishi Kinsei 43 που κι­

9 2 1ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ

νούσε

έλικα

πτεμβρίου εννέα αεροσκάφη που μετέφε­

Hamilton-Sumitomo διαμέτρου 3,2 m και ο ο­

μια

τρίφυλλη

μεταλλική

ραν μία βόμβα των 250 kg, με επικεφαλής

ροσκάφη, με επικεφαλής πλέον τον ανθυ­

ποίος απέδιδε 990 hp στα 2.800 m. Η διαμή­

τον υποπλοίαρχο Γιοσιγιούκι Τερασίμα, απο­

ποπλοίαρχο Σιγιοζαμπούρο Νάμπα, συνέχι­

κης αστάθεια επιλύθηκε πλήρως με την ει­

γειώθηκαν από το αεροδρόμιο του Χάνκο-

σαν την αποστολή τους κατευθυνόμενα

σαγωγή μιας ραχιαίας προέκτασης από το

ου, στις 08.00, για να πλήξουν στόχους στην

προς το αεροδρόμιο του Ιτσάν, το οποίο α-

χείλος προσβολής του κάθετου σταθερού

Τσούνγκ-κινκ. Ο επικεφαλής αναγκάστηκε

ποτελούσε τον ενδιάμεσο σταθμό ανεφο­

μέχρι περίπου το μέσο του άνω τμήματος

να επιστρέψει εξαιτίας τεχνικού προβλήμα­

διασμού.

της ατράκτου. Με την εισαγωγή της ραχιαί­

τος, πραγματοποιώντας μια επίθεση στις

Τσούνγκ-κινκ στις 13.30, έχοντας ως στόχο

ας προέκτασης η ευελιξία του Val βελτιώ­

κινεζικές

στις

τους το εργοστάσιο κατασκευής σκυροδέ­

θηκε σημαντικά και μπορούσε να εκτελέσει

12.30, και προσγειώθηκε με ασφάλεια στη

ματος. Μέσα σε διάστημα μόλις πέντε λε­

θέσεις

στην

Τσανγιάνγκ

βάση του στις 14.35. Τα υπόλοιπα οκτώ αε­

Εφθασαν

στην

περιοχή

της

περισσότερο απότομους ελιγμούς για να αποφύγει το Ρ-40. Το εκπέτασμα μειώθηκε ε­ λαφρά κατά 13,5 cm. Το μεγαλύτερο μειονέ­ κτημα του Val ήταν η έλλειψη θωράκισης για το πλήρωμα και τις δεξαμενές καυσί­ μου. Το αεροσκάφος μπορούσε να μεταφέ­ ρει μία βόμβα των 500 kg στον φορέα της α­ τράκτου, αλλά σπάνια χρησιμοποιήθηκε, διότι προϋπέθετε την παραμονή του οπί­ σθιου πολυβολητή στο έδαφος. Η μαζική παραγωγή του D3A1 ξεκίνησε αμέσως και μέχρι περίπου τα μέσα Ιουλίου του 1940 είχαν παραδοθεί 140 αεροσκάφη. Η Aichi ολοκλήρωσε την παραγωγή του D3A1 στα τέλη Ιουλίου του 1942, κατασκευάζο­ ντας συνολικά 478 αεροσκάφη (μαζί με τα δύο πρωτότυπα). Σταδιακά, τα τελευταία α­ εροσκάφη παραγωγής D3A1 διέθεταν τον ελαφρώς ισχυρότερο Kinsei 44 που απέδιδε 1.075 hp κατά την απογείωση και 1.080 hp στα 2.000 m. Τον Ιούνιο του 1942 πέταξε το πρωτότυ­ πο D3A2 Model 12 με τροποποιημένη οπί­ σθια καλύπτρα, χαρακτηριστικό κώνο για την έλικα, αυξημένη χωρητικότητα σε καύ­ σιμα, η οποία έφθανε τα 1.079 It, και κινητή­ ρα Mitsubishi Kinsei 54 των 1.300 hp κατά την απογείωση και 1.200 hp στα 3.000 m και 1.100 hp στα 6.200 m. Στην πτέρυγα μπορούσαν να μεταφερθούν δύο βόμβες των 60 kg. Η έκδοση

παραγωγής

χαρακτηριζόταν

ως

Type 99 Model 22 και διέθετε ανώτερες επι­ δόσεις από το D3A1. To D3A2 άρχισε να ε­ ντάσσεται σε υπηρεσία από το φθινόπωρο του 1942, επιχειρώντας από τα αεροπλανο­ φόρα και από βάσεις ξηράς στη Ραμπαούλ και στις Φιλιππίνες. Παρά τα επιχειρησιακά διδάγματα, η νέα έκδοση συνέχισε να μη διαθέτει επαρκή προστασία για το πλήρωμα και τις δεξαμενές καυσίμου. Η Aichi συνέχι­ σε την παραγωγή του D3A2 μέχρι τον Ιούνιο του 1944 κατασκευάζοντας 816 αεροσκάφη, ενώ από τον Δεκέμβριο του 1943 ενεπλάκη στο πρόγραμμα παραγωγής η Showa Hikoki Kogyo που κατασκεύασε 201 αεροσκάφη μέχρι το τέλος του πολέμου.

ΠΟΛΕΜΩΝΤΑΣ ΜΕ ΤΑ VAL Τον Σεπτέμβριο του 1940, τα Val έλαβαν το βάπτισμα του πυρός στην Κίνα με τη 12η Kokutai (αεροπορική ομάδα). Στις 13 Σε­

ΣΤΡΑΤΙΟΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ I 9 3

την αεροπορική βάση Ουήλερ, ξεκινώντας τις βυθίσεις από τα 4.000 m και πραγματο­ ποιώντας άφεση της βόμβας από τα 450 m. Στη συνέχεια εκτέλεσαν χαμηλούς πολυβο­ λισμούς με τα πολυβόλα των 7,7 mm, διεκδικώντας συνολικά την καταστροφή 60 αερο­ σκαφών στο έδαφος. Τα Val του «Shokaku» διαχωρίστηκαν σε δύο σχηματισμούς. Τα 17 επιτέθηκαν στη ναυτική βάση του Φορντ Αϊλαντ, ενώ τα υπόλοιπα εννέα προσέβαλαν τη βάση Χίκαμ. Η μοναδική απώλεια του πρώτου κύματος ήταν το αεροσκάφος του ανθυπασπιστή Κούνιο Ιβατσούκι και του ο­ Το πρωτότυπο ΑΜ-17 της οικογένειας Val επηρεάστηκε από το HeinkelHe 70. Παρατηρήστε τις διαφορές στα σκέλη προσγείωσης και στην ουρά σε σχέση με τα αεροσκάφη παραγωγής. πτών τα αεροσκάφη ολοκλήρωσαν την επί­

Ούσα και Μακούνγκ στη Φορμόζα. Για την

πίσθιου πολυβολητή Τετσουσαμπούρο Κουμακούρα. Το δεύτερο κύμα αποτελείτο από 81 αε­ ροσκάφη (από τα αεροπλανοφόρα «Akagi»,

θεσή τους, χωρίς απρόοπτα. Τα οκτώ Val

επίθεση στο Περλ Χάρμπορ, στο νησί της

«Kaga», «Soryu» και «Hiryu»), με επικεφα­

προσγειώθηκαν

Οάχου στη Χαβάη, το Ιαπωνικό Ναυτικό συ­

λής τον πλωτάρχη Ταγκασίκε Εγκούσα. Τα

γκέντρωσε έξι αεροπλανοφόρα («Akagi»,

αεροσκάφη απονηώθηκαν στις 07.00 και έ-

με ασφάλεια στη

βάση

τους, στις 16.30.

και

φθασαν πάνω από τον στόχο τους στις

σεις στην πόλη Κουνμίνγκ, στη νοτιοδυτική

«Shokaku») και τα πλέον ικανά πληρώματα

08.40. Τρία αεροσκάφη επέστρεψαν δίχως

Για να υπερκεράσουν τις κινεζικές θ έ ­

«Kaga»,

«Soryu»,

«Hiryu»,

«Zuikaku»

Κίνα, τα ιαπωνικά αεροσκάφη άρχισαν να ε­

των Val. Με εξαίρεση τα αεροπλανοφόρα

να συμμετάσχουν στην επίθεση. Εξαιτίας

πιχειρούν από αεροδρόμια στη βόρεια Ινδο­

«Soryu» και «Hiryu» που διέθεταν από 18 α­

της

κίνα (σημερινό Βιετνάμ). Στις 7 Οκτωβρίου

εροσκάφη, τα υπόλοιπα αεροπλανοφόρα

«Enterprise» και «Lexington», τα Val επικε­

απουσίας

των

αεροπλανοφόρων

1940, 27 βομβαρδιστικά με τη συνοδεία ε­

μετέφεραν 27 Val το καθένα. Ο σχεδιασμός

ντρώθηκαν στα πλοία του ναυστάθμου. Το

πτά Zero απογειώθηκαν από τη βάση Τζιά

της επιχείρησης προέβλεπε εντατική εκ­

θωρηκτό «Nevada» (ΒΒ-36) συγκέντρωσε

Λαμ, κοντά στο Ανόι, με προορισμό την

παίδευση με άφεση της βόμβας από ύψος

την προσοχή οκτώ Val από το «Kaga», με ε­

Κουνμίνγκ. Πάνω από την πόλη συνάντησαν

μικρότερο των 400 m. Αποστολή των Val ή­

πικεφαλής του σχηματισμού τον υποπλοί­

περίπου 20 κινεζικά μαχητικά, αλλά τα Zero

ταν, σε πρώτη φάση, η προσβολή των αερο­

αρχο Σοΐτσι Ογκάβα, καθώς προσπαθούσε

εξουδετέρωσαν την απειλή καταρρίπτο-

πορικών βάσεων των αμερικανικών μαχητι­

να εξέλθει στην ανοικτή θάλασσα. Πέντε

ντας 13 από αυτά. Ολα τα βομβαρδιστικά

κών και, στη συνέχεια, η προσβολή των τεσ­

βόμβες έπληξαν το θωρηκτό προκαλώντας

προσγειώθηκαν

σάρων αεροπλανοφόρων που οι Ιάπωνες

σημαντικές ζημιές και την ακινητοποίησή

τους. Τα αεροσκάφη του Ναυτικού πραγμα­

θεωρούσαν ότι ναυλοχούσαν στο

του. Ενας άλλος σχηματισμός στράφηκε

τοποίησαν και άλλες σποραδικές επιδρο­

Χάρμπορ.

με ασφάλεια στη βάση

μές μέχρι την απόσυρση των κινεζικών δυ­

Περλ

στο θωρηκτό «Pennsylvania» (ΒΒ-38) που

Στις 26 Νοεμβρίου 1941, ο ισχυρός ια­ απέπλευσε,

φθάνοντας

βρισκόταν σε δεξαμενή, αλλά τα αεροσκά­

νάμεων πέρα από την ακτίνα δράσης τους.

πωνικός στόλος

Τον Μάρτιο του 1941, τα αεροσκάφη του

στις προβλεπόμενες θέσεις στις 7 Δ εκεμ­

παρακείμενα αντιτορπιλικά «Cassin»

Ναυτικού αποσύρθηκαν από τις χερσαίες

βρίου 1941. Το πρώτο κύμα επίθεσης απο-

«Downes». Οι επιθέσεις συνεχίστηκαν και

βάσεις.

φη αστόχησαν και οι βόμβες έπληξαν τα και

τελείτο από τα 26 D3A1 του «Shokaku», με ε­

τα Val έπληξαν το αντιτορπιλικά «Shaw» και

Για την επιδρομή στο Περλ Χάρμπορ,

πικεφαλής τον πλωτάρχη Κακουίτσι Τακα-

το «Pennsylvania». Η επίθεση προκάλεσε

τον Δεκέμβριο του 1941, το Ιαπωνικό Ναυτι­

χάσι, και τα 25 αεροσκάφη από το «Zuikaku»,

την καταστροφή ή την πρόκληση σοβαρών

κό είχε παραλάβει 126 D3A1 σε υπηρεσία

με επικεφαλής τον υποπλοίαρχο Ακίρα Σα-

ζημιών σε αρκετά πλοία, ενώ περισσότερα

πρώτης γραμμής και 68 ως εφεδρεία στις

καμότο, όλα εξοπλισμένα με μία βόμβα των

από 300 αμερικανικά αεροσκάφη καταστρά-

ναυτικές βάσεις της Γιοκοσούκα, Κούρε,

250 kg. Τα Val από το «Zuikaku» προσέβαλαν

φηκαν ή υπέστησαν ζημιές στις αεροπορι­

Το 33-203 ήταν ένα αεροσκάφος της 33ης Kokutainou επιχειρούσε από το Τιμόρ, το 1942.

9 4 1ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ UTOPIA

κές βάσεις. Οι Ιάπωνες δεν συνέχισαν τις ε­

01ΑΓΝΟΣΤΕΣ ΕΚΔΟΣΕΙΣ

πιθέσεις τους και τα αεροπλανοφόρα απο­ σύρθηκαν προς την Ιαπωνία. Η αμερικανική

Οι ανάγκες εκπαίδευσης των νέων πι­ λότων και οι ελλείψεις σε βασικές πρώτες ύλες, ώθησαν το Ιαπωνικό Ναυτικό να προχωρήσει στην ανάπτυξη μιας εκπαι­ δευτικής έκδοσης του Val. Τον Ιούλιο του 1944 εμφανίστηκε το πρώτο πρωτότυπο της έκδοσης D3Y1-K, το οποίο κατασκευά­ στηκε στις εγκαταστάσεις του Ναυτικού στη Γιοκοσούκα. Με κύριο δομικό υλικό το ξύλο, οι μηχανικοί δεν μπορούσαν να αντι­ γράψουν πλήρως την ελλειπτική πτέρυγα του αεροσκάφους και έτσι προχώρησαν σε ορισμένες αλλαγές. Τον Αύγουστο του 1944 εμφανίστηκε ένα δεύτερο πρωτότυ­ πο. Το πρόγραμμα αντιμετώπιζε σημαντι­ κές υπερβάσεις βάρους και η Matsushita ανέλαδε την εξέλιξή του. Η εταιρία κατα­ σκεύασε μόλις επτά αεροσκάφη παραγω­ γής μέχρι το τέλος του πολέμου, διότι χω­ ρίς αεροπλανοφόρα και καύσιμα η ανάγκη εκπαίδευσης νέων πιλότων ήταν περισσό­ τερο ακαδημαϊκή. To D3Y2-K αποτέλεσε τη μονοθέσια

αντίδραση στις επιθέσεις δεν επέτρεψε την εξαπόλυση ενός τρίτου κύματος επίθε­ σης. Σύμφωνα με τα διαθέσιμα στοιχεία, το κύριο βάρος της επίθεσης ενός υποθετι­ κού τρίτου κύματος θα το αναλάμβαναν τα Val, τα οποία ήδη όμως είχαν υποστεί απώ­ λειες από το δεύτερο κύμα επίθεσης. Ενας πιλότος που συμμετείχε στην επι­ δρομή του Περλ Χάρμπορ αναφέρει: «Σε ύ­ ψος 1.500 m τα αντιαεροπορικά πυρά από τον στόχο και τις παρακείμενες θέσεις ή­ ταν ιδιαίτερα πυκνά. Σε ύψος 1.000 m το θωρηκτό γέμισε το σκοπευτικό μου, ενώ τα α­ ντιαεροπορικά πυρά περνούσαν πλάι από το αεροσκάφος μου. Στα 800 m σκοπέυσα τη γέφυρα του μεγάλου θωρηκτού και συ­ νέχισα τη βύθισή μου. 600 m, 450 m και τρά­ βηξα τον μοχλό άφεσης της βόμβας των 250 kg με το αριστερό χέρι. Εκτέλεσα μια α­

έκδοση του εκπαιδευτικού αεροσκάφους, προσαρμοσμένου για τις αποστολές αυτο­ κτονίας. Το αεροσκάφος θα μετέφερε μία 6όμβα των 800 kg και ο οπλισμός του θα αποτελείτο από δύο πυροδόλα Type 99 Model 1 των 20 mm σε μια προσπάθεια να αυξηθεί η ισχύς πυρός. Το σταθερό σύ­ στημα προσγείωσης αντικαταστάθηκε από ένα απορριπτόμενο, διότι ο πιλότος δεν θα επέστρεφε στη 6άση του. Για την προώθησή του το D3Y2-K (αργότερα μετο­ νομάστηκε σε D5Y1) θα χρησιμοποιούσε τον Mitsubishi Kinsei 62 των 1.560 hp. Εξαιτίας της απλουστευμένης δομής της πτέ­ ρυγας, η πτερυγική επιφάνεια μειώθηκε ε­ λαφρά. Η μέγιστη ταχύτητα του αεροσκά­ φους θα έφθανε τα 470 km/h στα 5.000 m, σε μια προσπάθεια να αυξηθούν οι πιθα­ νότητες να φθάσουν στα αμερικανικά πλοία. Τα σχέδια προέβλεπαν την παραγω­ γή 30 αεροσκαφών σε μηνιαία βάση, αλλά η παραγωγή δεν πρόλαβε να ξεκινήσει μέ­ χρι το τέλος του πολέμου.

πότομη άνοδο ανάμεσα σε πυκνό καπνό και αντιαεροπορικά πυρά με το αεροσκάφος σε ελαφρά κλίση προς τα αριστερά. Σχεδόν

θέσης, ενώ άλλα 17 αεροσκάφη υπέστησαν

λιποθύμησα από τα υψηλά g, ενώ άκουσα

ζημιές. Το αεροσκάφος του πρώτου κύμα­

Το επόμενο σημαντικό πεδίο δράσης

τον πολυβολητή να αναφέρει ένα απευθεί­

τος καταρρίφθηκε από τον ανθυπολοχαγό

για τα Val υπήρξε η νήσος Ουέηκ, όπου η

Χάρυ Μπράουν που πετούσε με Ρ-36, ενώ

λυσσώδης αντίσταση των Αμερικανών πεζο­

ας πλήγμα. Μπανζάι!».

πυρά.

Οι απώλειες των Val περιορίστηκαν σε

το δεύτερο Val καταρρίφθηκε από τον αν­

ναυτών με πενιχρά μέσα και αεροπορική υ­

15 αεροσκάφη: ένα από το πρώτο κύμα και

θυπολοχαγό Τζωρτζ Ουέλς. Οι υπόλοιπες α­

ποστήριξη είχε αναχαιτίσει κάθε προσπά­

τα υπόλοιπα από το δεύτερο κύμα της επί-

πώλειες αποδίδονται στα αντιαεροπορικά

θεια κατάληψης της νήσου. Για την υπο-

ΤΕΧΝΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ D3A1 M o d el11 ΠΛΗΡΩΜΑ

D3A2 M odel 22

D3Y1-K

D3Y2-K

2

2

2

2

ΕΚΠΕΤΑΣΜΑ (m)

14,365

14,365

14

14 11,215

ΜΗΚΟΣ (m)

10,195

10,195

11,215

ΥΨΟΣ (m)

3,847

3,847

4,185

4,2

ΠΤΕΡΥΠΚΗ ΕΠΙΦΑΝΕΙΑ (m2)

34,9

34,9

32,8

30,5

ΒΑΡΟΣ ΚΕΝΟ (kg)

2.048

2.570

3.200

3.050

ΒΑΡΟΣ ΜΕΠΣΤΟ (kg)

3.650

3.800

4.200

4,630

381

428

451

470

1.472 με μία βόμβα

1.352

1.770

1.745

ΜΕΓΙΣΤΗ ΤΑΧΥΤΗΤΑ (km/h) ΕΜΒΕΛΕΙΑ (km)

των 250 kg. ΒΑΘΜΟΣ ΑΝΟΔΟΥ (m/min) ΚΙΝΗΤΗΡΑΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΗ ΟΡΟΦΗ (m) ΟΠΛΙΣΜΟΣ

6 min 27 sec

5 min 48 sec

13 min 30 sec

11 min 45 sec

για τα 3.000 m

για τα 3.000 m

για τα 6.000 m

για τα 6.000 m

1x990 hp Klnsel 43

1x1200 hp Kinsei 54

1x1200 hp Kinsei 54

1x1340 hp Kinsei 62

στα 2.800 m

στα 3.000 m

στα 3.000 m

στα 2.100 m

9.300-9.500

10.500

-

9250

2x7,7 mm Type 97

2x7,7 mm Type 97

(400 φ.α.ο.)

(400 φ.α.ο.)

+1x7,7 mm Type 92

+1x7,7 mm Type 92

(τέσσερις-έξι

(τέσσερις-έξι

γεμιοτήρες

γεμιστήρες

των 100 φυσιγγίων)

των 100 φυσιγγίων)

και μία βόμβα

και μία βόμβα

των 250 kg και δύο

των 250 kg και δύο

μικρότερες των 30 kg

μικρότερες των 30 kg

ΣΤΡΑΤΙδΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ I 9 5

των 5 in και παρείχαν υποστήριξη στις ιαπω­ νικές δυνάμεις πεζικού. Η συνδρομή των D3A1 υπήρξε πολύτιμη, αλλά η χρησιμότητά τους θα μπορούσε να ήταν μεγαλύτερη, αν τα αεροπλανοφόρα δεν είχαν σχεδόν εξα­ ντλήσει τα αποθέματά τους σε 6όμ6ες. Μέ­ χρι την επόμενη ημέρα, η μάχη για τη νήσο Ουέηκ είχε ολοκληρωθεί και στις 29 Δεκεμ­ βρίου 1941 τα αεροπλανοφόρα επέστρεψαν στον ναύσταθμο του Κούρε. Ο πλωτάρχης Τακασίγκε Εγκούσα υπήρ­ ξε και πάλι ο επικεφαλής των 72 D3A1 που, στις 19 Φεβρουάριου

1942, έπληξαν το

στρατηγικής σημασίας λιμάνι του Ντάργουιν στην Αυστραλία, με τη συμμετοχή 81 Kate, 36 Zero και 54 βομβαρδιστικών του Στρατού. Το ιαπωνικό σχέδιο προέβλεπε τον συντονισμό των αεροσκαφών του Ναυ­ Ο πλωτάρχης Ζέντζι Αμπε μπροστά από το αεροσκάφος του, ύστερα από τη θριαμβευτική υποδοχή των δυνάμεων που έλαβαν μέρος στην επίθεση στο Περλ Χάρμπορ. Συμμετείχε με επιτυχία στη βύθιση του αεροπλανοφόρου «Hermes».

τικού με τα αεροσκάφη του Στρατού. Στην επίθεση συμμετείχαν τα αεροπλανοφόρα «Kaga», «Akagi», «Soryu» και «Hiryu», έκτων οποίων το καθένα εξαπέλυσε 18 Val. Τα αε­

® Η προσβολή ενός αεροπλανοφόρου γέμισε με ιδιαίτερη ανυπομονησία τους έμπειρους βετεράνους των D3A1, οι οποίοι αναζητούσαν διακαώς μια τέτοια ευκαιρία. 9

ροσκάφη κάθετης εφόρμησης είχαν σημα­ ντική συμμετοχή στην προσβολή του λιμα­ νιού και των παρακείμενων αεροπορικών βάσεων, προκαλώντας σημαντικές ζημιές στην

υποδομή

και

βυθίζοντας

αρκετά

πλοία. Η μοναδική απώλεια ήταν το αερο­ σκάφος No 3304 από το αεροπλανοφόρο «Hiryu», με πλήρωμα τον επικελευστή Τακέζο Ουτσικάντο και τον κελευστή Κατσουγιόσι Τσούρου. Η δράση των αεροσκαφών

στήριξη της δεύτερης αποβατικής ενέργει­

και τα δεύτερα με μία βόμβα των 250 kg. Τα

ήταν καταλυτική, θέτοντας εκτός λειτουρ­

ας διατέθηκε ο 2ος Αεροπορικός Στόλος με

29 D3A1 προστατεύονταν από 18 Zero, ενώ

γίας μια σημαντική συμμαχική βάση που α-

τα αεροπλανοφόρα «Hiryu» και «Soryu». Το

δύο Kate είχαν αναλάβει την πλοήγηση

ποτελούσε απειλή για την εξέλιξη των επι­

μεσημέρι της 21ης Δεκεμβρίου 1941, οι Ιά­

προς τον στόχο. Στις 18.44, τα Val επιτέθη­

χειρήσεων

πωνες εξαπέλυσαν έναν σχηματισμό 49 αε­

καν στην Ουέηκ με πυκνή νέφωση προξε­

Ινδίες. Τα βομβαρδιστικά βύθισαν το εμπο­

ροσκαφών, ο οποίος επιτέθηκε στις αμερι­

νώντας αρκετές ζημιές. Ολα προσνηώθη-

ρικό πλοίο «Neptuna», εκτοπίσματος σχε­

κανικές εγκαταστάσεις. Τα 29 ήταν D3A1, τα

καν με ασφάλεια στα αεροπλανοφόρα. Στις

δόν 6.0001, το «Zealandia» των 6.6831, το α­

στις

Ολλανδικές

Ανατολικές

15 από το «Hiryu», με επικεφαλής τον υπο­

23 Δεκεμβρίου, οι Ιάπωνες έθεσαν σε ε­

μερικανικό «General Meigs» των 12.5681, το

πλοίαρχο Μιτσίο Κομπαγιάσι, και τα υπόλοι­

φαρμογή την επιχείρηση απόβασης και α­

οποίο δέχθηκε περίπου 20 βόμβες, το ε­

πα από το «Soryu», με επικεφαλής τον πλω­

πέκτησαν σταθερά προγεφυρώματα. Τα Val

μπορικό «Mauna Loa» των 5.436 t, το δεξα­

τάρχη Τακασίγκε Εγκούσα. Τα πρώτα ήταν

πραγματοποίησαν αρκετές εξόδους με κύ­

μενόπλοιο «British Motorist» των 6.891 t, το

εξοπλισμένα με τέσσερις βόμβες των 60 kg

ριο στόχο τις παράκτιες πυροβολαρχίες

«Admiral Halstead» των 3.289 t, το οποίο με-

. Φ pw5

Ορισμένα από τα θύματα των Val. Το καταδρομικό «Cornwall» (Α), το οποίο βυθίστηκε στις 5 Απριλίου 1942, και το αεροπλανοφόρο «Hermes» (Β), το οποίο το ακολούθησε στον υγρό τάφο, τέσσερις ημέρες αργότερα.

9 6 1ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ UTOPIA

τέφερε αεροπορικά καύσιμα, το αμερικανι­ κό αντιτορπιλικά «Peary» (DD-226), το οποίο

ΠΛΟΙΑΡΧΟΣ ΤΑΚΑΣΙΓΚΕ ΕΓΚΟΥΣΑ

επλήγη με πέντε βόμβες, ενώ προξένησαν σοβαρές ζημιές σε άλλα 13 πλοία. Η επιδρο­ μή εξουδετέρωσε το λιμάνι του Ντάργουιν για μεγάλο χρονικό διάστημα. Στη συνέ­ χεια, τα αεροπλανοφόρα επέστρεψαν στο Κεντάρι στη νήσο Κελέβη και συμμετείχαν στην εκκαθάριση των τελευταίων υπολειμ­ μάτων των συμμαχικών δυνάμεων που πο­ λεμούσαν στην Ιάβα. Την 1η Μαρτίου, τα D3A1 βύθισαν το αμερικανικό πλοίο ανεφο­ διασμού «Pecos», εκτοπίσματος 14.8001, ύ­ στερα από κοπιώδεις προσπάθειες. Αργά το απόγευμα της ίδιας ημέρας, αεροσκάφη από το «Hiryu» και «Soryu» επιτέθηκαν στο αντιτορπιλικά «Edsall» (DD-219) που προ­ σπαθούσε να διαφύγει από την περιοχή. Ο ιαπωνικός

σχηματισμός

βομβάρδισε

το

πλοίο με βόμβες των 500 kg και μέσα σε λί­ γα λεπτά το άτυχο πλοίο βυθίστηκε στις 19.05. Από το πλήρωμα του αντιτορπιλικού διασώθηκαν μόνο οκτώ άνδρες που αργό­ τερα πέθαναν σε στρατόπεδα συγκέντρω­ σης. Στις 4 Μαρτίου, τα αεροσκάφη των τεσσάρων αεροπλανοφόρων έπληξαν το λι­ μάνι του Τζιλατζάπ, βυθίζοντας ή προκαλώντας ζημιές σε σχεδόν 30 πλοία. Ηταν τόση μεγάλη η αποδιοργάνωση της συμμαχικής άμυνας, ώστε μόνο δύο αεροσκάφη υπέ­ στησαν ελαφρές ζημιές από τα αντιαεροπο­ ρικά πυρά. Αρωγός των D3A1, τα οποία αποτελούσαν μια θανάσιμη απειλή από τα αεροπλα­ νοφόρα, ήταν τα αεροσκάφη της 33ης Kokutai. Η μονάδα συγκροτήθηκε την 1η Φ ε­ βρουάριου 1942 και σχεδόν αμέσως ρίχθηκε στη μάχη με επίκεντρο τις Ολλανδικές Ανατολικές Ινδίες. Στις 12 Φεβρουάριου, τα αεροσκάφη επιτέθηκαν σε μια βρετανική νηοπομπή που είχε αποπλεύσει λίγο πριν την πτώση της Σιγκαπούρης. Η επίθεση των D3A1 επικεντρώθηκε στα δύο μεγαλύτερα πλοία της νηοπομπής, το ελαφρύ καταδρο­ μικό «Durban» των 5.8001και το οπλιταγωγό «Empire Star». Το ευέλικτο «Durban» κατά­ φερε να αποφύγει αρκετές βόμβες, αλλά τα Val κατάφεραν να σημειώσουν τρία απευ­

Το όνομα του πλοιάρχου Τακασίγκε Εγκούσα είναι στενά συνδεδεμένο με τις μεγαλύτερες επιτυχίες των Val τους πρώ­ τους έξι μήνες του πολέμου στον Ειρηνι­ κό. Γεννημένος οτις 20 Οκτωβρίου 1910, καταγόταν από μια αγροτική οικογένεια στη φουκουγιάμα της Χιροσίμα. Σε ηλικία 16 ετών εισήχθη στη Ναυτική Ακαδημία από όπου αποφοίτησε στις 18 Νοεμβρίου 1930. Από νωρίς η επιθυμία του ήταν να γί­ νει αεροπόρος και μετά από ένα σύντομο διάστημα παραμονής σε πλοία, τον Σε­ πτέμβριο του 1932, εισήχθη στο Κέντρο Αεροπορικής Εκπαίδευσης στην Κασουμιγκάουρα. Εξαρχής αποδείχθηκε ένας άν­ θρωπος με επιμονή και εργατικότητα, του οποίου κύριο χαρακτηριστικό ήταν το πραγματικό ενδιαφέρον προς τους άλ­ λους. Συμμετείχε από πολύ νωρίς στην α­ νάπτυξη των πρώτων τακτικών βομβαρδι­ σμού κάθετης εφόρμησης. Οταν ξέσπασε ο πόλεμος με την Κίνα, τον Ιούλιο του 1937, ο Εγκούσα ήταν πλέον διοικητής μιας μοίρας αεροσκαφών κάθετης εφόρ­ μησης D1A1 Type 94 αποκτώντας πολύτιμη επιχειρησιακή εμπειρία. Η εμπλοκή του με το πρόγραμμα του D3A1, κατά τη διάρκεια των δοκιμών αξιολόγησης στη βάση της Γιοκοχάμα, τον κατέστησε ιδανικό υποψή­ φιο για να αναλάβει τη διοίκηση της δύνα­ μης βομβαρδιστικών κάθετης εφόρμησης στο αεροπλανοφόρο «Soryu», τον Αύγου­ στο του 1941. Συμμετείχε σε όλες τις με­ γάλες μάχες του Ειρηνικού σημειώνοντας αξιοθαύμαστα αποτελέσματα. Στην αερο­ ναυμαχία του Μίντγουεη τραυματίστηκε, όταν βρέθηκε στη θάλασσα ύστερα από την επίθεση στο «Hiryu». Περισυνελέγη από ένα αντιτορπιλικά και ύστερα από σύ­ ντομη νοσηλεία ανέλαβε, τον Ιούλιο του 1942, τη θέση του εκπαιδευτή στην Αερο­ πορική Ομάδα της Γιοκοσούκα. Στην προσπάθειά του να ανασυγκροτήσει τη δύνα­ μη βομβαρδιστικών κάθετης εφόρμησης ανασταλτικοί παράγοντες υπήρξαν ο πε­ ριορισμένος χρόνος εκπαίδευσης και οι ελλείψεις σε καύσιμα. Ηταν αδύνατο να εκπαιδεύσει τη νέα γενιά πιλότων. Στις 15 Αυγούστου 1943, ο Εγκούσα ανέλαβε τη διοίκηση της 521 Kokutai, της πρώτης μο­ νάδας που χρησιμοποίησε επιχειρησιακά το δικινητήριο βομβαρδιστικό Yokosuka

Ρ1Υ Ginga. Στις 15 Ιουνίου 1944 οδήγησε μια απεγνωσμένη επίθεση εναντίον των α­ μερικανικών δυνάμεων στις Μαριάννες. Ο ίδιος είχε αναφέρει προφητικά στη σύζυγό του Κιγιόκο ότι αυτή θα ήταν η τελευταία μάχη του. Αργά το απόγευμα, μια μικρή δύναμη από 10 Ginga και μερικά Suisei επι­ τέθηκε στην Task Force 58.3. Τα αμερικανι­ κά μαχητικά κατέρριψαν πολύ γρήγορα τα Suisei, αφήνοντας ένα παράθυρο ευκαι­ ρίας στα λιγοστά Ginga. Τα πλοία συνοδεί­ ας εξαπέλυσαν ένα αντιαεροπορικό φράγ­ μα. Ο Εγκούσα προσπάθησε να επιτεθεί στο αεροπλανοφόρο «Lexington» και μοί­ ρασε τα αεροσκάφη του σε δύο σχηματι­ σμούς. Από τους 10 επιτιθέμενους καταρρίφθηκαν οι εννέα, ενώ το αεροσκάφος του Εγκούσα χάθηκε κάτω από τα πυκνά πυρά. Μεταθανάτια, ο Εγκούσα προήχθη δύο βαθμούς στον βαθμό του πλοιάρχου.

Ο Τακασίγκε Εγκούσα υπήρξε ένας από τους πρωτοπόρους αεροπόρους των Val, ο οποίος σημείωσε σημαντικές επιτυχίες στο αρχικό στάδιο του πολέμου. Φονεύτηκε στις 15 Ιουνίου 1944.

θείας πλήγματα στο αργοκίνητο «Empire Star» που μετέφερε στρατιωτικό προσωπι­ κό. Τα πυκνά αντιαεροπορικά πυρά διεκδί-

μια εντυπωσιακή δύναμη από πέντε θωρη-

στάσιο και γρήγορα ξέσπασαν πυρκαγιές

κησαν την κατάρριψη ενός Val και την πιθα­

κτά, τρία αεροπλανοφόρα, επτά καταδρομι­

που ήταν αδύνατο να κατασβεστούν. Το

νή κατάρριψη ενός άλλου. Οι επιθέσεις που

κά και 14 αντιτορπιλικά, αλλά υστερούσε

πλοίο βυθίστηκε σε βάθος μικρότερο των

ακολούθησαν πραγματοποιήθηκαν από αε­

στον αεροπορικό τομέα.

12 m, αλλά η φωτιά στα καύσιμα συνεχίστη­

ροσκάφη οριζόντιου βομβαρδισμού, αλλά υπήρξαν αποτυχημένες.

Νωρίς το πρωί της 5ης Απριλίου, 54

κε για περίπου δύο εβδομάδες, καθιστώ­

D3A1 επέδραμαν στο λιμάνι του Κολόμπο,

ντας το πλοίο πέραν δυνατότητας επισκευ­

Οι ιαπωνικές δυνάμεις έμοιαζαν ανίκη­

στην Κεϋλάνη (σημερινή Σρι Λάνκα), με ι­

ής. Το δεύτερο κύμα της επίθεσης από 80

τες, και στις αρχές Απριλίου 1942 τα αερο­

σχυρή συνοδεία Zero. Το εξοπλισμένο εμπο­

D3A1 διατάχθηκε να πλήξει δύο καταδρομι­

πλανοφόρα έπλεαν πλέον στον Ινδικό ωκε­

ρικό «Hector» των 11.198 t αποτελούσε το

κά που έπλεαν νοτιοδυτικά με σχετικά υψη­

ανό για να εξουδετερώσουν τα πλοία του

μεγαλύτερο πλοίο που ναυλοχούσε και δέ­

λή ταχύτητα. Στις 11.30, τα αεροσκάφη, με

Βρετανικού Βασιλικού Ναυτικού. Το Βασιλι­

χθηκε τέσσερα απευθείας πλήγματα. Οι

επικεφαλής

κό Ναυτικό είχε καταφέρει να συγκροτήσει

πρώτες βόμβες αχρήστευσαν το μηχανο-

Εγκούσα, απονηώθηκαν για να πλήξουν τα

τον

πλωτάρχη

Τακασίγκε

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ UTOPIA I 9 7

αεροπορική επιδρομή στο λιμάνι του Τριν-

4*

κομάλεε στην Κεϋλάνη, η οποία προκάλεσε αρκετές ζημιές. Το αεροπλανοφόρο «Hermes», με τη συνοδεία του αυστραλια­ νού αντιτορπιλικού «Vampire», προσπάθη­ σε να διαφύγει στον Ινδικό ωκεανό και να αποφύγει την καταστροφή. Το αεροπλανο­ φόρο δεν μετέφερε αεροσκάφη, ενώ η R A F δεν μπόρεσε να παράσχει την απαιτούμενη κάλυψη. Το ζεύγος των πλοίων ε­ ντοπίστηκε από ένα ανιχνευτικό και μια δύναμη 64 D3A1, με επικεφαλής τον πλω­ τάρχη Κακού ίτσι Τακαχάσι, ανέλαβε την εξουδετέρωσή τους. Η προσβολή ενός αεροπλανοφόρου γέ­ μισε με ιδιαίτερη ανυπομονησία τους έ­ Δραματική φωτογραφία του D3A1 του πλωτάρχη Σέκι, το οποίο εκτελεί την τελευταία βύθιση πάνω στο αεροπλανοφόρο «Hornet» στη μάχη της Σάντα Κρούζ, στις 26 Οκτωβρίου 1942. Το αεροσκάφος κατέπεσε στην αριστερή πλευρά του πλοίου, στο διαμέρισμα των καπνοδόχων, αλλά κατά παράδοξο τρόπο η βόμβα που μετέφερε το Val δεν εξερράγη. καταδρομικά «Cornwall» και «Dorsetshire».

σύστημα ενδοεπικοινωνίας είχε καταστρα-

μπειρους βετεράνους των D3A1, οι οποίοι α­ ναζητούσαν διακαώς μια τέτοια ευκαιρία. Ο πρώτος σχηματισμός αποτελείτο από 45 α­ εροσκάφη (δύο από το «Akagi», 11 από το «Hiryu», 14 από το «Zuikaku» και 18 από το

πλοίαρχος του «Dorsetshire» περιγρά­φεί και ο μοναδικός διαθέσιμος αντιαερο­

«Shokaku») και ακολουθείτο, λίγο πιο πίσω,

φει την επίθεση: «Γύρω στις 13.40 εντοπίσα­

πορικός οπλισμός ήταν τα πολυβόλα των

από τα 18 αεροσκάφη του «Soryu». Το αερο­

0

με τρία αεροσκάφη που πετούσαν σε μεγά­

0,50 in. Συνολικά δεχθήκαμε 10 απευθείας

πλανοφόρο έπλεε με μεγάλη ταχύτητα και

λο ύψος. Ανοίξαμε πυρ και μέσα σε δευτε­

πλήγματα, ενώ αρκετές βόμβες εξερράγη-

ζητούσε επιμόνως αεροπορική κάλυψη από

ρόλεπτα τα τρία αεροσκάφη επιτέθηκαν

σαν πολύ κοντά στο πλοίο. Η κλίση προς τα

το Κολόμπο και το Τρινκομάλεε. Οι Ιάπωνες

στο "Cornwall" σημειώνοντας ένα απευθείας

αριστερά αυξήθηκε και διέταξα το πλήρω­

πιλότοι πραγματοποίησαν μια αποφασιστι­

πλήγμα, ενώ μία βόμβα εξερράγη πολύ κο­

μα να εγκαταλείψει το πλοίο από τη δεξιά

κή επίθεση εξαπολύοντας τις βόμβες τους

ντά αριστερά της πλώρης. Ταυτόχρονα με

πλευρά. Μέσα σε διάστημα μόλις εννέα-δέ-

από εξαιρετικά χαμηλό ύψος, ώστε τα περι­

την επίθεση στο "Cornwall", μια τριάδα αε­

κα λεπτών από την πρώτη επίθεση, το πλοίο

θώρια λάθους να είναι ελάχιστα. Τα αερο­

ροσκαφών επιτέθηκε στο πλοίο μας ακο­

αναποδογύρισε και άρχισε να βυθίζεται

σκάφη εξέρχονταν από τη βύθιση στο ύψος

λουθούμενη

από άλλους σχηματισμούς.

από την πρύμνη. Δεν είχαμε πιθανότητες ε­

της γέφυρας του πλοίου. Μέσα σε 10 λεπτά, τα δύο πλοία είχαν πληγεί από καταιγισμό

Εκτελέσαμε ελιγμούς αποφυγής προς τα

πιτυχίας μετά την καταστροφή του πηδαλί­

δεξιά, αλλά δεχθήκαμε τρία πλήγματα. Η

ου διεύθυνσης κατά την πρώτη επίθεση. Τα

βομβών. Σύμφωνα με την ιαπωνική εκδοχή,

πρώτη βόμβα έπληξε το διαμέρισμα του πη­

βομβαρδιστικά μας επιτέθηκαν από το ε­

το αεροπλανοφόρο δ έχθ η κε 40 απευθεί­

δαλίου διεύθυνσης, η δεύτερη τον κατα-

μπρόσθιο δεξιό ημισφαίριο, καθώς πλέαμε

ας πλήγματα. Η ταχύτητα της προσβολής

πέλτη και η τρίτη εξουδετέρωσε την πλειο-

με ταχύτητα προς τον ήλιο». Τα δύο κατα­

ήταν τόσο μεγάλη, ώστε, όταν έφθασε ο

ψηφία των αντιαεροπορικών όπλων στην α­

δρομικά του Βασιλικού Ναυτικού δεν είχαν

σχηματισμός από το «Soryu» με επικεφα­

ριστερή πλευρά μας. Μέσα σε διάστημα πέ­

ελπίδα. Το «Cornwall» δέχθηκε εννέα απευ­

λής τον Εγκούσα, παρατηρούσε με θαυ­

ντε λεπτών δεχθήκαμε και άλλα πλήγματα

θείας πλήγματα και βυθίστηκε.

και το πλοίο έλαβε επικίνδυνη κλίση προς

Την αυγή της 9ης Απριλίου, η δύναμη

τα αριστερά. Είχαν ξεσπάσει πυρκαγιές, το

των αεροπλανοφόρων εξαπέλυσε μια νέα

μασμό αλλά και ζηλοφθονία τη βύθιση του αεροπλανοφόρου. Τα αεροσκάφη επιτέθη­ καν σε δύο δεξαμενόπλοια και στην κορ­ βέτα «Hollyhock» που έπλεαν κοντά στο α­ εροπλανοφόρο, και τα βύθισαν χωρίς απώ­ λειες. Παράλληλα με τις επιχειρήσεις γύρω από την Κεϋλάνη, μια ισχυρή δύναμη, η ο­ ποία αποτελείτο από το αεροπλανοφόρο «Ryujo» με τη συνοδεία πέντε θωρηκτών και τεσσάρων αντιτορπιλικών, έπλεε στον κόλπο της Βεγγάλης, πραγματοποιώντας ε­ πιδρομές στα ινδικά παράλια και σκορπώ­ ντας πανικό και σύγχυση. Βύθισαν αρκετά πλοία, ενώ τα βομβαρδιστικά έπληξαν αρ­ κετά λιμάνια στην ανατολική ακτή. Η μικρή αλλά καλά εκπαιδευμένη ομάδα των πιλό­ των των βομβαρδιστικών κάθετης εφόρμη­ σης είχε επιτύχει σημαντικά αποτελέσματα, επιδεικνύοντας εξαιρετική ακρίβεια στις ε­ πιθέσεις της. Θα ακολουθούσαν, όμως, αρ­

Ενα βαρυφορτωμένο Val απογειώνεται από τη Ραμπαούλ για μια ακόμα επιδρομή στα νησιά του Σολομώντα.

9 8 I ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ

γότερα και άλλες αρκετές σκληρές μάχες. Στην αεροναυμαχία της Θάλασσας των

Η ΠΑΡΑΓΩΓΗ TOY D3A2 1942 AICHI

1943

SHOWA •

AICHI

1944

SHOWA

AICHI

1945

SHOWA

AICHI

SHOWA

29

54

4

23

Φεβρουάριος

27

54

3

13

Μάρτιος

30

54

3

13

Απρίλιος

36

31

3

6

Μάιος

40

25

4

4

13

Ιανουάριος

Ιούνιος

1

42

8

6

Ιούλιος

0

42

13

2

Αύγουστος

4

45

16

Σεπτέμβριος

14

45

12

-

Οκτώβριος

18

52

23

-

Νοέμβριος

23

52

21

-

Δεκέμβριος

30

55

1

ΣΥΝΟΛΟ

90

495

1

0

231

4

19

-

129

0

71

Κοραλλίων, δύο αμερικανικά αεροπλανο­

ντίστοιχα. Τα Wildcat επιτέθηκαν στα Kate

πέρασε ανάμεσα στην καπνοδόχο και την υ­

φόρα απειλούσαν την ιαπωνική προέλαση

και κατέρριψαν οκτώ. Τα Val απέρριψαν τις

περκατασκευή του πλοίου και εξερράγη

προς το Πορτ Μόρεσμπι, στη Νέα Γουινέα,

βόμβες τους και απέφυγαν τη μοίρα των

στη θάλασσα. Η επίθεση στο «Yorktown» υ­

και προς το Τουλάγκι, στο νότιο τμήμα της

τορπιλοπλάνων. Αξιοποιώντας την ευελιξία

πήρξε λιγότερο επιτυχημένη. Μία βόμβα έ-

αλυσίδας των νησιών του Σολομώντα. Για

τους, απώλεσαν ένα μόνο αεροσκάφος. Μ ε­

πληξε το αεροπλανοφόρο στη βάση της υ­

τις επιχειρήσεις οι Ιάπωνες διέθεσαν τα αε­

τά την επίθεση, οι πιλότοι των βομβαρδιστι­

περκατασκευής και διέτρησε τέσσερα κα­

ροπλανοφόρα

και

κών είχαν να αντιμετωπίσουν την πρόκληση

ταστρώματα προτού εκραγεί προκαλώντας

«Zuikaku». Τα δύο τελευταία διέθεταν από

της νυκτερινής προσνήωσης στα αεροπλα­

σημαντικές καταστροφές. Οι επιτιθέμενοι

20 και 21 D3A1 αντίστοιχα. Νωρίς το πρωινό

νοφόρα υπό την πίεση της κούρασης και

απώλεσαν 43 αεροσκάφη, ανάμεσά τους και

της 7ης Μαΐου 1942, 36 D3A1 από τα δύο αε­

των απαιτητικών συνθηκών.

το πλήρωμα του βετεράνου Τακαχάσι. Οι ια­

«Shoho»,

«Shokaku»

ροπλανοφόρα απονηώθηκαν για να πλή-

Στις 8 Μαΐου, οι Ιάπωνες εξαπέλυσαν 33

πωνικές αναφορές περιέγραφαν ότι είχαν

ξουν ένα από τα αμερικανικά αεροπλανο­

Val, με επικεφαλής και πάλι τον Κακουίτσι

πλήξει θανάσιμα τα δύο αεροπλανοφόρα. Η

φόρα. Οι πληροφορίες τους ήταν λανθα­

Τακαχάσι. Τα αεροσκάφη απονηώθηκαν στις

πραγματικότητα, όμως, ήταν αρκετά διαφο­

σμένες και έτσι, όταν έφθασαν στην περιο­

08.15 και έφθασαν στα αμερικανικά πλοία

ρετική. To «Lexington» βυθίστηκε ύστερα

χή,

το πετρελαιοφόρο

στις 10.10, οπότε ήλθαν αντιμέτωπα με 17

από μια απεγνωσμένη αλλά αποτυχημένη

«Neosho» και το αντιτορπιλικό «Sims» (DD-

Wildcat και 23 SBD που περιπολούσαν χαμη­

μάχη του πληρώματος να θέσει υπό έλεγχο

409). Το πρώτο δέχθηκε τουλάχιστον επτά

λά. Στον ιαπωνικό σχηματισμό βρίσκονταν

τις πυρκαγιές που κατέτρωγαν τα σωθικά

απευθείας πλήγματα και το «Sims» τρεις

και τορπιλοπλάνα Kate. Τα δύο αμερικανικά

του. Το «Yorktown» με σοβαρές ζημιές κατά­

βόμβες στο μηχανοστάσιο. Το αντιτσρπιλι-

αεροπλανοφόρα δέχθηκαν τη συνδυασμέ­

φερε να φθάσει στο Περλ Χάρμπορ όπου υ­

κό βυθίστηκε, αφού πρώτα διεκδίκησε την

νη επίθεση των Kate και Val. Τα Val σημείω­

ποβλήθηκε σε επείγουσες επισκευές, ώστε

κατάρριψη πέντε D3A1, ενώ το πετρελαιο­

σαν δύο απευθείας πλήγματα με βόμβες

να συμμετάσχει στη μάχη του Μίντγουεη.

φόρο μετατράπηκε σε ένα φλεγόμενο κου­

των 250 kg στο «Lexington», ενώ μία βόμβα

εντόπισαν

μόνο

Η αεροναυμαχία του Μίντγουεη αποτε-

φάρι που μετά βίας παρέμενε στην επιφά­ νεια της θάλασσας. Η επίθεση υπήρξε επι­ τυχημένη αλλά άσκοπη, διότι ο πραγματι­ κός στόχος ήταν τα αμερικανικά αεροπλα­ νοφόρα. Οι Ιάπωνες είχαν σπαταλήσει το πρώτο τους πλήγμα και σε αντιστάθμισμα δέχθηκαν την αμερικανική επίθεση που βύ­ θισε το αεροπλανοφόρο «Shoho». Για τη δεύτερη επίθεση διατέθηκαν μόνο έξι Val από κάθε αεροπλανοφόρο με επιλεγμένα πληρώματα, διότι η επιστροφή τους θα πραγματοποιείτο υπό την κάλυψη του σκό­ τους. Τα 12 Val συνοδεύονταν από 15 Β5Ν1 Kate. Τα αεροπλάνα απέτυχαν να εντοπί­ σουν τον στόχο τους και στο σκέλος της ε­ πιστροφής δέχθηκαν την επίθεση από 30 F4F των Μοιρών VF-42 και VF-2 από τα αε­ ροπλανοφόρα «Yorktown» και «Lexington» α­

Ενα εγκαταλελεψμένο D3A2 Τ3-26της 582 Kokutai, στη νήσο Γκουάμ, στα τέλη του 1944. Διακρίνονται αρκετές λεπτομέρειες της δομής στην άτρακτο και στο κάθετο σταθερό.

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ UTOPIA I 9 9

Κοντινή όψη των αερόφρενων στην πτέρυγα ενός Val. λούσε την τελευταία ιαπωνική ελπίδα να καταστρέψει τον Αμερικανικό Στόλο του Ει­ ρηνικού, προτού η συντριπτική υλική υπε­ ροχή αρχίσει να γίνεται αισθητή στα θέα­ τρα του πολέμου. Για τη μάχη αυτήν οι Ιά­ πωνες είχαν συγκεντρώσει τα αεροπλανο­

Ενα κατεστραμμένο Val στην παραλία της νήσου Γκουάμ αποκαλύπτει μερικές λεπτομέρειες από τα σκέλη προσγείωσης και τα αερόφρενα.

φόρα «Akagi», «Kaga», «Hiryu» και «Soryu», το καθένα με 21 D3A1. Μια δύναμη παρα-

τροπή, καθώς τα αμερικανικά βομβαρδιστι­

πλάνησης με 21 D3A1 στο αεροπλανοφόρο

κά SBD εντόπισαν τον ιαπωνικό στόλο και

να διαπεράσουν την προστατευτική ασπίδα

«Junyo» κατευθύνθηκε στις Αλεούτιες νή­

βύθισαν τρία ιαπωνικά αεροπλανοφόρα.

των μαχητικών και επιτέθηκαν με σφοδρό-

Μια βροχή από βόμβες σάρωσε τα Val στα

τητα στο «Yorktown», το ίδιο αεροπλανοφό­

σους.

δά Zero. Τα υπόλοιπα οκτώ D3A1 κατάφεραν

Στις 4 Ιουνίου 1942, μια δύναμη 108 αε­

καταστρώματα των ιαπωνικών αεροπλανο­

ρο που παραλίγο να βυθίσουν στην αερο­

ροσκαφών πραγματοποίησε την πρώτη επι­

φόρων και μόνο το «Hiryu» κατάφερε να

ναυμαχία της Θάλασσας των Κοραλλίων.

δρομή στο Μίντγουεη. Ανάμεσά τους Βρί­

διαφύγει. Οι πιλότοι των 18 Val που βρίσκο­

Τρία αεροσκάφη καταρρίφθηκαν από τα α­

σκονταν 36 Val από τα αεροπλανοφόρα

νταν στο κατάστρωμα του «Hiryu» αδημο-

ντιαεροπορικά πυρά και μόλις πέντε επέ­

«Kaga» και «Akagi», με επικεφαλής τον βε­

νούσαν να εκδικηθούν την καταστροφή

στρεψαν στο «Hiryu». Ανάμεσά τους δεν

τεράνο Σοΐτσι Ογκάβα, τα οποία μετέφεραν

των συντρόφων τους. Τα 18 αεροσκάφη με

βρισκόταν ο βετεράνος

από μία βόμβα των 250 kg. Οι Ιάπωνες ήλπι-

τη συνοδεία έξι Zero απονηώθηκαν για την

«Yorktown» δέχθηκε τρία απευθείας πλήγ­

Κομπαγιάσι. Το

ζαν να αιφνιδιάσουν τις αμερικανικές δυνά­

αποστολή με επικεφαλής τον βετεράνο Μι-

ματα. Μία βόμβα διαπέρασε το κατάστρωμα

μεις, αλλά δεν γνώριζαν ότι τα σχέδιά τους

τσίο Κομπαγιάσι. Οι Ιάπωνες γνώριζαν τη

πτήσης και προκάλεσε πυρκαγιά κάτω από

είχαν αποκαλυφθεί, όταν οι Αμερικανοί κα­

θέση των αεροπλανοφόρων από τα ανα­

τα καταστρώματα. Μία βόμβα έπληξε το

τάφεραν να σπάσουν τους κώδικες επικοι­

γνωριστικά αεροσκάφη και ο Κομπαγιάσι α­

πλοίο κοντά στην καπνοδόχο, εξουδετερώ­

νωνίες. Η πρώτη επιδρομή ήταν επιτυχημέ­

κολούθησε από ασφαλή απόσταση έναν

νοντας τα ηλεκτρονικά συστήματα, ενώ η

νη και οι επιτιθέμενοι απώλεσαν μόλις έξι

σχηματισμό τορπιλοπλάνων T BF που επέ­

τρίτη βόμβα εξερράγη στο τέταρτο κατά­

αεροσκάφη, ανάμεσά τους ένα Val. Μια δεύ­

στρεφαν σε αυτά. Ο ιαπωνικός σχηματι­

στρωμα. Το πλήρωμα κατάφερε να θέσει

τερη επίθεση στο Μίντγουεη κρίθηκε απα­

σμός δέχθηκε την επίθεση 12 Wildcat της

προσωρινά υπό έλεγχο τις πυρκαγιές, αλλά

ραίτητη και έτσι 36 Val παρέμειναν εξοπλι­

VF-3 και υπέστη σημαντικές απώλειες προ­

το

σμένα στα καταστρώματα των «Hiryu» και

τού καν προλάβει να ρίξει τις βόμβες του.

πλήγματα από την επίθεση τορπιλοπλάνων

«Soryu», αναμένοντας τη σχετική διαταγή.

Τα Wildcat κατέρριψαν 10 Val (11 σύμφωνα

και τρεις τορπίλες από το υποβρύχιο 1-168

με την αμερικανική εκδοχή) και τρία συνο-

στις 6 Ιουνίου. Στις 7 Ιουνίου, το πληγωμένο

Η μάχη, όμως, είχε λάβει μια απρόσμενη

αεροπλανοφόρο

δέχθηκε

πρόσθετα

αεροπλανοφόρο βυθίστηκε.

ί

Τα κουρασμένα ιαπωνικά πληρώματα ε­ πέστρεψαν στο «Hiryu», θλιβερά απομεινά-

I

ρια μιας ισχυρής δύναμης. Με μόλις πέντε Val, τέσσερα Kate και έξι Zero, το αεροπλα­ νοφόρο δεν μπορούσε να πραγματοποιήσει νέα επιδρομή με το φως της ημέρας. Η επι­ δρομή προγραμματίστηκε για τις 18.00, ώ­ στε το σκοτάδι να παρέχει κάλυψη στους ε­ πιτιθέμενους. Ηταν, όμως, αργά για το τέ­ ταρτο αεροπλανοφόρο. Το «Hiryu» αιφνιδιάστηκε από την επίθεση των SBD, η οποία ξεκίνησε

στις 17.05, δεχόμενο τέσσερα

πλήγματα. Το τελευταίο αεροπλανοφόρο βυθίστηκε την επόμενη ημέρα. Εκτός από την απώλεια των τεσσάρων αεροπλανοφό­ ρων, οι Ιάπωνες απώλεσαν όλα τα Val καθώς Ο πιλότος ενός D3A2 τελευταίας παραγωγής μπροστά από το αεροσκάφος του, στην Ιαπωνία, το 1944.

1 0 0 1ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ UTOPIA

k

και τα έμπειρα πληρώματα που πλέον αδυ­ νατούσαν να τα αντικαταστήσουν. Η αεροναυμαχία του Μίντγουεη αποτέ-

λεσε το κύκνειο άσμα των Βετεράνων. Στις μάχες που ακολούθησαν οι απώλειες των Val αυξήθηκαν, καθώς το επίπεδο εκπαί­ δευσης κατερχόταν δραματικά. Οι ελάχι­ στοι επιζώντες βετεράνοι δεν κατάφεραν να αναζωογονήσουν τη δύναμη των βομ­ βαρδιστικών κάθετης εφόρμησης. Το καλοκαίρι του 1942, η επιχειρησιακή δύναμη των Val βρισκόταν στα εναπομείναντα αεροπλανοφόρα «Shokaku» (27 D3A1), «Zuikaku» (27 D3A1), «Junyo» (18 D3A1) και «Hiryo» (18 D3A1). Μικρός αριθμός επιχει­ ρούσε από βάσεις ξηράς στις Ολλανδικές Ανατολικές Ινδίες (12 αεροσκάφη με την 35η Kokutai) και στις Φιλιππίνες (16 αερο­ σκάφη με την 31η Kokutai). Η επιχειρησιακή δύναμη των Val είχε περιοριστεί σε 118 αε­ ροσκάφη. Η Γκουανταλκανάλ αποτέλεσε σημαντικό πεδίο δράσης αλλά και απωλει­ ών για τα ιαπωνικά αεροσκάφη. Στις 26

Κοντινή άποψη ενός D3Y1-K, στη Γιοκοσούκα, λίγο μετά το τέλος του πολέμου. Η δομή του αεροσκάφους ήταν ξύλινη και διατηρούσε σε μεγάλο βαθμό ομοιότητα με το Val.

Οκτωβρίου 1942 ξεκίνησε η αεροναυμαχία στη Σάντα Κρούζ, κατά την οποία τέσσερα

ναδικός πιλότος που εκτέλεσε ανακύκλω­

ιαπωνικά αεροπλανοφόρα αντιμετώπισαν

ση με μια βόμβα των 250 kg».

κάζι. Μετά την απογείωση, ειδικός εκρηκτι­ κός μηχανισμός απομάκρυνε το εξωτερικό

δύο αμερικανικά. Τα Val κατέστρεψαν πρα­

Η είσοδος σε υπηρεσία βελτιωμένων α­

τμήμα της πτέρυγας σε μια προσπάθεια να αυξηθούν οι επιδόσεις. Το πιλοτήριο και οι

κτικά το αεροπλανοφόρο «Hornet» και προ­

μερικανικών μαχητικών αποτέλεσε ένα α­

ξένησαν ζημιές στο «Enterprise», αλλά υπέ­

κόμα πρόβλημα στην επιχειρησιακή χρήση

δεξαμενές καυσίμου προστατεύονταν από

στησαν και άλλες δυσαναπλήρωτες απώ­

του τύπου. Ο πιλότος ενός Val θυμάται: «Τα

πλάκες θωράκισης, ώστε να αυξηθούν οι

λειες. Είχαν καταφέρει να σημειώσουν την

αεροσκάφη μας ήταν σχεδιασμένα να πραγ­

πιθανότητες τα αεροσκάφη να περάσουν

τελευταία ιαπωνική νίκη σε μάχη με αερο­

ματοποιούν άφεση της βόμβας με ταχύτη­

την ασπίδα των αμερικανικών μαχητικών.

πλανοφόρα.

τα 450 km/h. Τα αερόφρενα στο εξωτερικό

Οι δεξαμενές καυσίμου δεν γέμιζαν πλή­

Η είσοδος σε υπηρεσία των βελτιωμέ­

τμήμα της πτέρυγας αναπτύσσονταν για να

ρως, ώστε να αυξηθεί το μεταφερόμενο ο­

νων D3A2 δεν διαφοροποίησε την κατάστα­

περιορίσουν την ταχύτητα στα επιθυμητά

πλικό φορτίο. Οι τελευταίες επιτυχίες των

ση. Ο Κούνιο Κοσεμότο θυμάται: «Στις αρ­

επίπεδα. Καθώς ο πόλεμος συνεχιζόταν,

Val προήλθαν από τις αποστολές καμικάζι

χές του 1943 ξεκίνησαν οι παραλαβές των

συχνά πραγματοποιούσαμε βύθιση με τα­

γύρω από την Οκινάβα, τον Ιούνιο του

Model 22 στη μονάδα μου. Η έκδοση διέθε­

χύτητα 500 km/h, κάτι που επιβάρυνε, όμως,

1945. Αυτό αποτέλεσε το θλιβερό τέλος

τε ισχυρότερο κινητήρα και ήταν ταχύτερη

δομικά την πτέρυγα. Συχνά αναπτύσσο­

της επιχειρησιακής δράσης ενός ακόμα ια­

από το Model 11. Οι διαταγές που έλαβα ή­

νταν ρωγμές στην επιφάνειά της, αλλά, ό­

πωνικού τύπου. Ξ Ι

ταν να πραγματοποιήσω πτήση μέτρησης

ταν μας καταδίωκαν τα μαχητικά, δεν είχα­

της κατανάλωσης καυσίμου με μία βόμβα

με τον χρόνο να σκεφθούμε την πιθανότη­

των 250 kg. Η πτήση μου πραγματοποιήθη-

τα διάλυσης του αεροσκάφους μας στον α­

κε σε ύψος 5.000 m και ήταν διάρκειας μίας

έρα. Αντιμετωπίζοντας τα αμερικανικά μα­

ώρας. Στη συνέχεια επέστρεψα στη βάση

χητικά όπως το Ρ-38, είχαμε αναπτύξει μια

μας στην Τακεσίμα, στη νήσο Τρούκ. Τότε

τακτική. Γνωρίζαμε ότι τα Ρ-38 άνοιγαν πυρ

μια παράξενη ιδέα καρφώθηκε στο μυαλό

από απόσταση περίπου 500 m και πως ο ο­

μου. Η νέα έκδοση με τον ισχυρότερο κινη­

πίσθιος πολυβολητής ενημέρωνε τον πιλό­

τήρα θα μπορούσε να εκτελέσει μια ανακύ­

το για τη διαρκώς μειούμενη απόσταση. Σε

κλωση με τη βόμβα των 250 kg; Το αεροσκά­

απόσταση 500 m πατούσα απότομα το πε­

φος μου εισήλθε σε βύθιση και έσπρωξα τη

τάλι του πηδαλίου διεύθυνσης και το αε­

μανέτα ισχύος προς τα εμπρός. Το αερο­

ροσκάφος εκτελούσε μια πλαγιολίσθηση

σκάφος ξεπέρασε τους 180 κόμβους, αλλά

και έβγαινε εκτός της νοητής ευθείας της

συνέχισε τη βύθιση μέχρι που έφθασε τους

γραμμής πυρός. Η τακτική αυτή ήταν απο­

220 κόμβους. Τότε τράβηξα τον μοχλό ελέγ­

τελεσματική όταν δεν είχαμε άλλον αντί­

χου προς τα πίσω. Η άτρακτος άντεξε τις

παλο, αλλά, όταν αντιμετωπίζαμε δύο αε­

μεγάλες φορτίσεις, ενώ στο εξωτερικό τμή­

ροσκάφη, η κατάσταση για τα Val ήταν ε­

μα της πτέρυγας σχηματίστηκαν χαρακτη­

ξαιρετικά δυσχερής».

ριστικές πτυχώσεις. Βρέθηκα στο ανώτατο

Εκτός από τις επιχειρήσεις στα νησιά

σημείο της ανακύκλωσης με το αεροσκά­

του Σολομώντα, σημαντικός αριθμός Val α­

φος σε ανεστραμμένη θέση και με ταχύτη­

ναπτύχθηκε στις Φιλιππίνες επιχειρώντας

τα μόλις 80 κόμβων. Η βόμβα ήταν πλήρως

κυρίως από βάσεις ξηράς. Σταδιακά, τα

ασφαλισμένη στον φορέα της και το αερο­

D3A1 χρησιμοποιήθηκαν για εκπαίδευση.

σκάφος είχε πλέον εισέλθει και πάλι σε βύ­

Αρκετά από τα D3A2 που είχαν απομείνει

θιση. Τα κατάφερα! Προφανώς ήμουν ο μο­

τροποποιήθηκαν για τις αποστολές καμι­

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ (1) Peter C. Smith: AICHI D3A1/A2 VAL, Crowood Press, Wiltshire, 1999. (2) Seweryn Fleischer, Zygmunt Szeremeta: AICHI D3A VAL-NAKAJIMA B5N KATE, Wydawnictwo Militaria, Warszawa, 2001. (3) Peter C. Smith: DIVE BOMBER-AN ILLUSTRATED HISTORY, Moorland Pub. Co., Ashbourne, 1982. (4) Rene J. Francillon: JAPA N ESE CARRIER AIR GROUPS 1941-45, Osprey Publishing, London, 1979. (5) B asil Colier: JA PA N ESE AIRCRAFT O F WORLD WAR II, Sidgwick & Jackson Ltd, New York, 1979. (6) Ed. Philip Jarrett: AIRCRAFT OF THE SECOND WORLD WAR-THE DEVELOPMENT O F THE WARPLANE 1939-45, Putnam Aeronautical Books, London, 1997. (7) Mark E. Stille: TORA! TORA! TORA!, Raid No 26, Osprey Publishing, Oxford, 2011.

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ 11 0 1

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΚΟΙΝΟΤΗΤΑ ΑΕΡΟΣΦAIΡΙΣΗΣ Β ΠΠ "i- L *

W

ν , V 'Ä P T r l^ S S , '

• n rw Z S i

·

Με σεβοομό οιο παρελθόν και αγάπη οιην Ιστορία

, ρχικά έμοιαζαν με πραγματικούς στρατιώτες του Β' ΠΠ, ωστόσο, παρατηρώντας

Α

τους λίγο πιο προσεκτικά, αντιληφθήκαμε ότι μιλούσαν ελληνικά και, βεβαίως, το πε­ δίο της μάχης δεν ήταν άλλο από μια εγκαταλελειμμένη ελληνική στρατιωτική βάση σε όρος της Αττικής, την οποία οι επιτιθέμενοι Σύμμαχοι επιχειρούσαν να καταλά­ βουν από τους Γερμανούς που την κατείχαν. Παρακολουθήσαμε την επί δίωρο πρώ­

«SS» στη μάχη, με χιτώνιο παραλλαγής και υποπολυβόλο ΜΡ-40 (φωτ. ΕΕΕΣ Κυρήκειον).

τη φάση του αγώνα «επιχείρησης κατάληψης κατοικούμενης περιοχής», για να μπορέσουμε να λύσουμε το μυστήριο αυτών των ιστορικών δυνάμεων του παρελθόντος. Μιλώντας μαζί τους μας είπαν ότι αθλούνται, ασχολούμενοι με την αεροσφαίριση (airsoft) και μάλιστα με τη θεματική αεροσφαίριση, η οποία όμως έχει πολλαπλές προεκτάσεις, αλλά και παραμέτρους

Οταν ιους είδαμε, νομίσαμε ότι νύριζαν κάποια ταινία και μάλιστα παραγωγής εξωτερικού. Βναλμένοι μέσα από την ιοτορική λήθη του παρελθόντος, προοομοίωναν τακτικές και καταστάσεις του Β’ ΠΠ σε πολεμικά μέτωπα, τα οποία μόνο με τη φαντασία μας, τα κόμικς των παιδικών μας χρόνων και τις σύγχρονες ταινίες είχαμε επισκειρτεί. Η πιστότητα των στολών και του εξοπλισμού ήταν τέτοια που μόνο στις αμερικανικές πολεμικές ταινίες τη συναντάς.

για να φθάσει στο τελικό αποτέλεσμα, το οποίο ωστόσο θα πρέπει να αγγίζει την τελειότητα. Η θεματική αεροσφαίριση είναι ένα σύγχρονο άθλημα που προσομοιώνει συνθήκες μάχης, στο οποίο οι παίκτες χρησιμοποιούν ειδικά όπλα αεροσφαίρισης που λειτουργούν με ηλεκτρι­ κούς συσσωρευτές (μπαταρία) ή μηχανικά με ελατήριο και εκτοξεύουν μικρά πλαστικά σφαιρί­ δια ή οικολογικό βιοδιασπώμενο υλικό. Σημειώνεται ότι οι μπίλιες αυτές ουδεμία σχέση έχουν με τα γνωστά «σφαιρίδια χρώματος» (paint balls). Ο αντικειμενικός σκοπός είναι να κτυπηθεί ο αντίπαλος με τα πλαστικά σφαιρίδια και να τεθεί «εκτός μάχης». Οι συμμετέχοντες συχνά χρη­ σιμοποιούν διαφορετικά όπλα, τα οποία είναι κατασκευασμένα με τέτοιον τρόπο, ώστε οπτικά, αλλά και τις περισσότερες φορές ως αίσθηση (βάρος) να προσομοιώνουν τα αληθινά, καθαρά για λόγους ψυχαγωγίας και αληθοφάνειας. Επίσης, οι συμμετέχοντες είναι ενδεδυμένοι με ιματισμό όμοιο με αυτόν που χρησιμοποιούν οι στρατιώτες σε συνθήκες μάχης (π.χ. στολές παραλλαγής, γιλέκα μάχης, κράνη, επιγονατίδες κλπ.), για λόγους ασφαλείας, αλλά και για να τους εξασφαλίσουν τακτικό πλεονέκτημα, ανάλογα με το μέρος στο οποίο βρίσκονται (δάσος, πεδιάδα, κτήρια κλπ.). Η θεματική/ιστορική αερο­ σφαίριση είναι ουσιαστικά η διεξαγωγή παιχνιδιών αεροσφαίρισης από ομάδες παικτών, οι οποί­ οι φορούν ιστορικές στολές και χρησιμοποιούν τον αντίστοιχο με αυτές οπλισμό και εξοπλισμό. Το κυρίως θέμα της θεματικής/ιστορικής αεροσφαίρισης στην Ελλάδα σήμερα είναι αυτό του Β' Παγκοσμίου Πολέμου και έχει ξεκινήσει στην πατρίδα μας την τελευταία διετία, ανα­ πτύσσεται ωστόσο με γοργούς ρυθμούς. Οι ενασχολούμενοι με αυτήν μάλιστα έχουν σήμερα φθάσει σε ένα υψηλό επίπεδο ιστορικής απεικόνισης στολών, οπλισμού και εξοπλισμού, κυρίως χάρη στο μεράκι και την αγάπη τους για το αντικείμενο και την ιστορία. Με λίγα λόγια, θα μπο­ ρούσε να ειπωθεί ότι η θεματική/ιστορική αεροσφαίριση εκφεύγει από τα στενά πλαίσια του airsoft, κινούμενη στις παρυφές της ιστορικής αναπαράστασης, ενώ παράλληλα οι συμμετέχοντες ασχολού­ νται με τη μελέτη συγκεκριμένων ιστορικών περιόδων, γεγονό* των, προσωπικοτήτων που πρωταγωνίστησαν, εξοπλισμού, W ν στολών κλπ. Η πρώτη δημόσια ανάρτηση προς συζήτηση και δήλωση ενδιαφέροντος για τη δημιουργία σεναρίων και την οργάνωση παιχνιδιών αεροσφαίρισης, με θέμα τον Β ’ Παγκόσμιο l -Jg Λ |fe , m Πόλεμο, έγινε στις 9 Ιουλίου του έτους 2009. Στις 5 Σεftö H B g πτεμβρίου του ίδιου έτους ακολούθησε η πρώτη καταγρα■! , r φή όσων είχαν μέχρι τότε φτιάξει ιστορικές στολές διαρ-ψ , ί jp . φόρων χωρών, οι οποίες χρησιμοποιήθηκαν στον Β' ΠΠ, όπως επίσης και όσων ενδιαφέρονταν να αποκτήσουν τον απαραίτητο εξοπλισμό/ο' ή 2 *Ü L : % ι πλισμό και να συμμετάσχουν σε μελλο-

I

f

< ΤΙ

^

Αμερικανοβρετανική συνεργασία στην πράξη, επί οχήματος Jeep (φωτ. ΕΕΕΣ Κυρήκειον).

Ί .

M 3 *

ΜΑ

.

Το αντίπαλο δέος. Οι Γζρμανοί ξαναήλθαν (φωτ. ΕΕΕΣ Κυρήκειον!

Οι «Κόκκινοι Διάβολοι» εφορμούν (φωτ. Ε Ε Ε Σ Κυρήκειον)!

Ο ι«Αμερικανοί» επιτίθενται κατά τη διάρκεια του παιγνίου «Carentan» (φωτ. ΕΕ ΕΣ Κυρήκειον).

«Γερμανοί» αξιωματικοί των S S με ικανό αριθμό τιμητικών διακρίσεων (φωτ. ΕΕΕΣ Κυρήκειον).

Ο ι«Σύμμαχοι» Βρετανοί και Αμερικανοί που συμμετείχαν στην παρέλαση.

ντικά σενάρια και παιχνίδια. Στην ανωτέρω καταγραφή δηλώθηκαν συνολικά δέκα ά­ τομα, εκ των οποίων τα επτά είχαν επιμεληθεί τη δημιουργία γερμανικών στολών, δύο αμερικανικών και ένα βρετανικής. Στις 6 Ιουνίου 2010, και λόγω της επετείου της απόβασης των Συμμάχων στη Νορμανδία, διεξήχθη ένα παιχνίδι αεροσφαίρισης, όχι όμως με αμιγώς θεματικό-ιστορικό χαρακτήρα. Κατά τη διεξαγωγή του, επτά από τους συμμετέχοντες ήταν ενδεδυμένοι με ιστορικές στολές και έφεραν οπλισμό και εξοπλισμό του Β ’ ΠΠ. Ηταν η πρώτη φορά που έγινε διά ζώσης η επαφή της ευρείας μάζας των υπολοίπων παικτών/ενασχολούμενων με την αεροσφαίριση, η οποία ενείχε στοιχεία της θεματικής/ιστορικής εκδοχής της. Στη συνέχεια, αρκετοί από τους συμμετέχοντες στελέχωσαν την ομάδα θεματι­ κής αεροσφαίρισης Β ’ ΠΠ της πόλης των Αθηνών, αλλά και της Αττικής ευρύτερα. Στις 24 Οκτωβρίου 2010 ακολούθησε άλλο ένα ιστορικό παιχνίδι ενόψει της Εθνι­ κής μας Εορτής, της επετείου του «Οχι», με τις ίδιες σχεδόν συμμετοχές, με ιστορι­ κές στολές και οπλισμό. Τελικά, στις 21 Νοεμβρίου του έτους 2010 και αφού είχαν προηγηθεί πυρετώδεις προετοιμασίες από τον Απρίλιο (οπότε και είχε ανακοινωθεί η διεξαγωγή του), έλαβε χώρα στην περιοχή της Λαμίας η διεξαγωγή του πρώτου σενα­ ρίου αμιγούς θεματικής/ιστορικής αεροσφαίρισης, με τη συμβολική ονομασία «Πρώ­ το Βήμα», (First Step), το οποίο είχε πανελλαδική συμμετοχή 34 παικτών, κυρίως από την Αθήνα και τη Θεσσαλονίκη. Στο παιχνίδι/συνάντηση αυτό τέθηκαν οι πρώτες βά­ σεις για την εξέλιξη της θεματικής/ιστορικής αεροσφαίρισης στην Ελλάδα. Αξιοση­ μείωτο είναι ότι, για τις ανάγκες του συγκεκριμένου παιχνιδιού κατασκευάστηκε εκ του μηδενός αυτοσχέδιος οπλισμός και εξοπλισμός (λειτουργικοί όλμοι αεροσφαίρι­ σης, ασύρματοι, γέφυρες κλπ.). Μετά από έναν χρόνο και αφού στις 20 Φεβρουάριου 2011 στα Σπάτα προηγήθηκε ένα απλό παιχνίδι με μικτές συμμετοχές (σύγχρονοι και Β' ΠΠ), στις 27 Νοεμβρίου 2011 έλαβε χώρα στην Αθήνα το πρώτο μεγάλο σενάριο με συμμετοχές 28 παικτών από την Αττική, υπό την ονομασία «Σιδηρούς Σταυρός» («Iron Cross»). Το σενάριο αυ­ τό αποτέλεσε το έναυσμα για τη δημιουργία της Κοινότητας θεματικής αεροσφαίρι­ σης Β ’ Παγκοσμίου Πολέμου των Αθηνών, με την επωνυμία «Ελληνική Κοινότητα Αε­ ροσφαίρισης Β ’ ΠΠ» («WW2 Airsoft Hellas Community»). Ακολούθησε τον Απρίλιο 2012 το «Arnhem» με περίπου 40 συμμετοχές μόνο από την Αθήνα. Σήμερα, η Κοινότητα αριθμεί περί τα 35 ενεργά μέλη, τα οποία έχουν στην κατο­ χή τους τουλάχιστον μια πλήρη ιστορική στολή και τον αντίστοιχο οπλισμό και εξο­ πλισμό (σι περισσότεροι κατέχουν δύο και τρεις) και λειτουργεί πρώτιστα ως μια πα­ ρέα, στην οποία όλοι βοηθούν για ένα κοινώς αποδεκτό αποτέλεσμα. Δραστηριοποι­ είται κυρίως στη διεξαγωγή παιχνιδιών και σεναρίων θεματικής/ιστορικής αεροσφαί­ ρισης με θέμα τον Β' ΠΠ, τα οποία διεξάγονται σε μηνιαία βάση. Τελευταία, λόγω της σοβαρής εργασίας που έχει γίνει από τα μέλη της Κοινότη­ τας, της αρτιότητας και της ποικιλίας των ιστορικών στολών, οπλισμού και του εξο­ πλισμού, οι δραστηριότητές της έχουν επεκταθεί και σε χώρους εκτός αεροσφαίρι­ σης. Μέλη της Κοινότητας, ενδεδυμένα με ποικιλία ιστορικών στολών, συμμετείχαν ως ομάδα ιστορικής επίδειξης στην έκθεση στατικών ομοιωμάτων, υπό κλίμακα του Ελληνικού παραρτήματος της Διεθνούς Ενωσης Πλαστικομοντελιστών (PMS 2012, που διεξήχθη στον χώρο του Μουσείου Πολιτικής - Ολυμπιακής - Αεροπορίας του ΠολΚΕΟΑ, ο οποίος βρίσκεται στην πάλαι ποτέ «αίθουσα αναχωρήσεων» του παλαιού Δυτικού Αερολιμένος Ελληνικού. Επίσης, κατόπιν πρόσκλησης, μέλη της κοινότητας, φορώντας ιστορικές στολές συμμαχικών δυνάμεων του Β ’ ΠΠ (Αμερικανών και Βρε­ τανών), έλαβαν μέρος στην παρέλαση της 28ης Οκτωβρίου στο Παλαιό Φάληρο, υπό την αιγίδα του Δήμου. Η συμμετοχή στα ανωτέρω γεγονότα αποτελεί προέκταση του χαρακτήρα της Κοινότητας, με σκοπό την αναγνωρισιμότητα από το ευρύ κοινό της ενασχόλη­ σης των μελών της με τις ιστορικές αναπαραστάσεις που έχουν ως αντικεί­ μενο τον Β ’ ΠΠ. Για περισσότερες πληροφορίες ή και για συμμετοχή στην Κοινό­ τητα και τις δράσεις της, δύναται κάποιος να απευθυνθεί στο φόρουμ, ww2airsofthellas.forumgreek.com/forum, ή στην ομάδα στο facebook, WW2 AIRSOFT HELLAS.

ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΟΣ

Avöpeac ΑιιάΠονίΙου

Notorious To «Notorious» αττοτελεί μια από τις καλύτερες ταινίες του ιδιοφυούς Αλφρεντ Χίτσκοκ. Ο Βρετανός σκηνοθέτης, που αποτέλεσε μετρ της κινηματογραφικής αγωνίας και του σασπένς, μεταπήδησε στις ΗΠΑ από τη Βρετανία, για να συνεχίσει την κινηματογραφική του καριέρα στις αρχές της δεκαετίας του 1940, οπότε και ξεκίνησε μια θυελλώδης επαγγελματική σχέση με τον διάσημο κινηματογραφικό παραγωγό Ντέιβιντ Σέλζνικ. Οι ταινίες του Χίτσκοκ είναι απολαυστικές, διότι ο ίδιος έθεσε τη βασική αρχή για την κλιμάκωση της αγωνίας. Οπως ο ίδιος αρεσκόταν να αναφέρει, προτιμούσε να δείχνει από την αρχή τον κίνδυνο και την απειλή που αντιμετωπίζουν οι ήρωες της ιστορίας του, ώστε οι θεατές να αγωνιούν γΓ αυτούς, παρά να προσπαθεί να προκαλέσει το ενδιαφέρον με απότομες σκηνές που τρομάζουν. Το 1946, ο Χίτσκοκ παρουσίασε το «Notorious» που αποτέλεσε ένα γνήσιο κινηματογραφικό του δημιούργημα από όλες τις απόψεις, καθώς και την εμβάπτισή του στις διαδικασίες όχι μόνο της σκηνοθεσίας ενός φιλμ χολυγουντιανών προδιαγραφών αλλά και της παραγωγής του. Η υπόθεση της ταινίας έχει ως εξής: Μια ομάδα Γερμανών ναζιστών στη Βραζιλία σχεδιάζει την κατασκευή ενός πυρηνικού όπλου. Οι προθέσεις της έχουν γίνει αντιληπτές από τις αμερικανικές μυστικές υπηρεσίες που για τον λόγο αυτόν στρατολογούν μια ελκυστική γυναίκα (Ινγκριντ Μπέργκμαν), η οποία ήταν κόρη επιφανούς ναζιστή, για να παρεισφρήσει στην οργάνωση και να αποκαλύψει το σχέδιό τους. Την καθοδήγηση και επίβλεψή της έχει αναλάβει Αμερικανός πράκτορας (Κάρυ Γκραντ), ο οποίος στην πορεία ερωτεύεται την Μπέργκμαν. Η αποκάλυψη της μυστικής ταυτότητας της Μπέργκμαν κρέμεται από μια κλωστή όσο έρχεται πιο κοντά στον αρχηγό των ναζιστών, τον οποίο προσεγγίζει

1 0 4 1ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ

πετυχαίνοντας να την ερωτευθεί. Πρόκειται για ένα σενάριο πρότυπο ως προς τον συνδυασμό των κινηματογραφικών κατηγοριών της κατασκοπευτικής ταινίας και του φιλμ νουάρ, το οποίο παρασύρει τον θεατή σε έναν κόσμο γεμάτο μυστήριο, μυστικοπάθεια, υπόγειες συγκρούσεις και μοιραίες αποκαλύψεις. Εναν κόσμο που ο Χίτσκοκ συνδημιούργησε μαζί με τον σεναριογράφο Μπεν Χεκτ μετά από αλλεπάλληλες συναντήσεις τους μέσα σε βάθος χρόνου. Το σενάριο ανέδειξε σκηνοθετικά ο Χίτσκοκ μέσα από καταπληκτικά πλάνα, μοναδική φωτογραφία (αν και το μεγαλύτερο μέρος της ταινίας εξελίσσεται μέσα στο ελεγχόμενο περιβάλλον των στούντιο), οσκαρική ηχητική και μουσική επένδυση. Το καλοδουλεμένο σασπένς στο «Notorious» κλιμακώνεται σε πολύ υψηλό επίπεδο, όσο η ταινία εξελίσσεται. Ο σχολιασμός της αισθητικής της ταινίας είναι απλός. Το έργο είναι εκπληκτικό σε όλα τα επίπεδα. To «Notorious» θεωρείται ως ένα από τα καλύτερα έργα όλων των εποχών. Ο σκηνοθέτης χειρίζεται άψογα το έμψυχο δυναμικό και το άψυχο υλικό του. Η Μπέργκμαν αποδίδει μια εκπληκτική ερμηνεία και η «χημεία» της με τον Κάρυ Γκράντ ξεχωρίζει ανάμεσα στα κινηματογραφικά ζευγάρια όλων των εποχών. Μάλιστα, το παθιασμένο φιλί ανάμεσα στους δύο πρωταγωνιστές (διάρκειας μεγαλύτερης των δύο λεπτών) απασχόλησε το κοινό της εποχής, αφού η λογοκρισία δεν επέτρεπε την προβολή ενός φιλιού στην κινηματογραφική οθόνη, το οποίο θα υπερέβαινε τα τρία δευτερόλεπτα. Για να ξεφύγει από αυτόν τον περιορισμό ο Χίτσκοκ έβαλε τους πρωταγωνιστές του να μιλούν και να φιλιούνται συνεχώς, ώστε τυπικά να τηρεί τον περιορισμό των τριών δευτερολέπτων. Για καλή τύχη της ταινίας, ο αρχικός παραγωγός που είχε αναλάβει την υλοποίηση του έργου, ο περίφημος Ντέιβιντ

Σέλζνικ (γνωστός για τα πολυβραβευμένα έργα του «Οσα Παίρνει ο Ανεμος» και «Ρεμπέκα»), παραιτήθηκε μεταβιβάζοντας το μεγαλύτερο ποσοστό του από τα δικαιώματα του φιλμ στην εταιρία RKO Radio Pictures. Η εξέλιξη αυτή βοήθησε πολυποίκιλα το έργο: Καταρχάς, επειδή η RKO Radio Pictures αποτελούσε τότε μια νέα εταιρία στον χώρο των κινηματογραφικών παραγωγών, το «Notorious» αποτέλεσε έργο προτεραιότητας για την ίδια, αφιερώνοντας όλους τους πόρους της για την υλοποίησή του. Επίσης, επειδή η παραγωγή περιήλθε πλέον εξολοκλήρου στον Χίτσκοκ, ο οποίος ανέλαβε με αυτόν τον τρόπο τη συνολική επιμέλεια του έργου σε κάθε του λεπτομέρεια. Τέλος, επειδή ο Σέλζνικ ήταν ιδιαίτερα παρεμβατικός δυσχεραίνοντας το έργο του σκηνοθέτη. Για παράδειγμα, ο Σέλζνικ επέμενε να «ντυθεί» μουσικά το έργο με μουσική σαφώς πιο εμπορικά προσανατολισμένη, όπως για παράδειγμα τα κλασικά ορχηστρικά κρεσέντα στις ερωτικές στιγμές. Αντίθετα, ο Χίτσκοκ προτίμησε να ακολουθήσει ένα λιτό μοτίβο μουσικής επένδυσης, το οποίο δεν εκβιάζει την προβολή

συναισθημάτων, αλλά αφήνει χώρο στη δυναμική της εικόνας και της σεναριακής πλοκής, καθώς και στο ταλέντο των ηθοποιών. Η ταινία έμεινε γνωστή στην κινηματογραφική ιστορία όχι μόνο για τη σκηνή του φιλιού αλλά και για το κλασικό μονοπλάνο, κατά το οποίο η κάμερα ξεκινάει από την κορυφή μιας έπαυλης και εστιάζει, ανάμεσα στον κόσμο μιας δεξίωσης, στο χέρι της πρωταγωνίστριας που κρατάει ένα σημαντικό κλειδί. Καταπληκτική σύλληψη για την εποχή της. Ολοι οι ηθοποιοί αποδίδουν άψογα τους ρόλους τους με τον Κλοντ Ρέινς να κλέβει την παράσταση ως αρχηγός της ναζιστικής ομάδας. Ο Ρέινς αποδίδει άψογα τον αριστοκράτη Αλεξ Σεμπαστιάν που παγιδεύεται και ο ίδιος σε μια ιστορία από την οποία δεν μπορεί να ξεφύγει. Η ιστορία εξελίσσεται σε ένα σκληρό παιγνίδι κεκαλυμμένων απειλών, από το οποίο δεν μπορούν όλοι να εξέλθουν νικητές. Αξίζει να αναφέρουμε και το γεγονός ότι στον ρόλο του μπάτλερ του Σεμπαστιάν βρίσκουμε τον Αλέξη Μινωτή, σε μια από τις πρώτες χολυγουντιανές εμφανίσεις του. Στο «Notorious» αναδεικνύονται και δύο εμμονές του πολυτάλαντου

IN

A lfred Hitchcock ’s

N o to rw w f By arrangement with DAVID Q SELZNICK

» r * *

Βρετανού σκηνοθέτη. Πρώτον, ο Χίτσκοκ είναι γνωστό ότι είχε μια δύσκολη σχέση με τη δεσποτική μητέρα του. Ως εκ τούτου, δεν είναι περίεργο που ο πιο φθονερός ρόλος της ταινίας ανατέθηκε στη μητέρα του αρχηγού της ναζιστικής οργάνωσης, ρόλος που ερμηνεύεται από τη μοναδική Αυστριακή ηθοποιό Λεπολδίν Κονσταντίν, σε μια και μοναδική της εμφάνιση σε αμερικανικό κινηματογραφικό φιλμ. Δεύτερον, για τον Χίτσκοκ η οινοποσία αποτελεί μια καταστροφική παγίδα για τους ανθρώπους. Γι’ αυτόν τον λόγο οι ήρωες στην ταινία του παρασύρονται σε μοιραία λάθηπαγίδες λόγω της κατανάλωσης αλκοόλης, ενώ ακόμα και το καταστροφικό ραδιενεργό υλικό που απαιτείται για τη δημιουργία της ατομικής βόμβας είναι τοποθετημένο μέσα σε μπουκάλια οίνου. Το φιλμ προβλήθηκε σε μια περίοδο σημαντικών εξελίξεων για τον κόσμο. Από τη μία είχαμε την πτώση του Ναζισμού στην Ευρώπη και από την άλλη τη ρίψη των δύο ατομικών βομβών στη χώρα του Ανατέλλοντος Ηλιου. Τα δύο

γεγονότα αξιοποιούνται πλήρως σεναριακά στο συγκεκριμένο φιλμ, αφού από τη μία προβάλλεται ο φόβος των Αμερικάνων για την πιθανή ανάπτυξη θυλάκων Ναζισμού στην αμερικανική ήπειρο και από την άλλη γίνεται νύξη για το ουράνιο ως πρώτη ύλη δημιουργίας ατομικής βόμβας, ένα στοιχείο που τότε δεν ήταν ευρέως γνωστό στον κόσμο. Αναμφίβολα, το «Notorious» αποτελεί μια ταινία στην οποία οι μυστικές αμερικανικές υπηρεσίες προβάλλονται ως κυνικοί παίκτες και σκληροί διαπραγματευτές σε μια χρονική περίοδο κατά την οποία το πρότυπο αυτό δεν υιοθετείτο από τους υπόλοιπους παραγωγούς (προφανώς ως ένδειξη σεβασμού προς τον ρόλο των μυστικών υπηρεσιών κατά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο). Μάλιστα αναφέρεται ότι, όταν έγινε γνωστό το σενάριο της ταινίας (η οποία ουσιαστικά παρουσίαζε έναν πιθανό τρόπο μεταφοράς ουράνιου), πράκτορες των αμερικανικών μυστικών υπηρεσιών παρακολούθησαν για μερικούς μήνες τον Χίτσκοκ. Ως προς την πολιτική διάσταση της ταινίας μπορούν να λεχθούν τα ακόλουθα: Από τον 18ο-19ο αιώνα,

όταν και η Βραζιλία ανεξαρτητοποιήθηκε από την Πορτογαλία, δημιουργήθηκε ένα κύμα μετανάστευσης από την Ευρώπη προς τις χώρες της Νότιας Αμερικής, προκειμένου να καλυφθούν οι ανάγκες τους σε εργατικό δυναμικό. Η Βραζιλία υπήρξε μια περιοχή που προκάλεσε το ενδιαφέρον των Ευρωπαίων οι οποίοι δεν δίστασαν να μεταναστεύσουν στις αχανείς (ιδιαίτερα στα νότια) ακαλλιέργητες περιοχές της. Η Βραζιλία επιθυμούσε τη γρήγορη αποίκιση των εδαφών της με ευρωπαϊκούς πληθυσμούς, ώστε να μπορεί να τις υπερασπισθεί από πιθανές διεκδικήσεις γειτονικών χωρών. ΟΙ Γερμανοί επέδειξαν ιδιαίτερο ενδιαφέρον ως προς τη Βραζιλία και εποίκισαν τις αγροτικές περιοχές ανά κύματα που κορυφώθηκαν κατά τη διάρκεια του Μεσοπολέμου. Οι Γερμανοί της Βραζιλίας υπήρξαν μια ιδιάζουσα περίπτωση καθώς, αν και δεν αποδέχθηκαν σε μεγάλο βαθμό την εθνικοσοσιαλιστική ιδεολογία, διέθεταν μια ξεχωριστή ταυτοποίηση με τη γερμανική τους πολιτισμική καταβολή, η οποία αρκετές φορές ενόχλησε τη βραζιλιάνικη κυβέρνηση (ιδιαίτερα

όταν έλαβε αντιναζιστική θέση κατά τη διάρκεια του Β ’ ΠΠ). Ωστόσο, είναι αλήθεια ότι δεν υπήρξαν ανεπτυγμένοι θύλακες Ναζισμού στη Νότια Αμερική. Παρόλα αυτά, οι Γερμανοί άποικοι υπήρξαν από τους πολυπληθέστερους της περιοχής, οργανώνοντας ανεπτυγμένες αποικίες με ξεχωριστή και ισχυρή ταυτότητα σε σχέση με τους υπόλοιπους πληθυσμούς. Παράλληλα, με την πτώση του εθνικοσοσιαλιστικού καθεστώτος και στο πλαίσιο της μέχρι και σήμερα αμφισβητούμενης για την ύπαρξή της επιχείρησης «ODESSA», εκατοντάδες ναζιστών αξιωματούχων βρήκαν πρόσφορο έδαφος για διαφυγή στα φασιστικά καθεστώτα της Νότιας Αμερικής (όπως π.χ. στην Αργεντινή). Στο πλαίσιο αυτό, ο φόβος των Αμερικανών για ανάπτυξη νεοναζιστικών θυλάκων στη Λατινική Αμερική δεν αποτέλεσε μια ουτοπική σκέψη αλλά ένα ρεαλιστικό σενάριο που όμως πρακτικά δεν υλοποιήθηκε. Η ταινία, με βάση τα στοιχεία αυτά, βάδισε σωστά σεναριακά και δημιούργησε ένα ρεαλιστικό περιβάλλον εξέλιξης της πλοκής.

Notorious Τίτλος ταινίας: Notorious Εταιρία παραγωγής: RKO Radio Pictures Σενάριο: Μπεν Χεκτ, Αλφρεντ Χίτσκοκ Φωτογραφία: Τεντ Τερζλαφ Παραγωγή: Αλφρεντ Χίτσκοκ Σκηνοθέτης: Αλφρεντ Χίτσκοκ Μουσική: Ρόι Ουέμπ Πρωταγωνιστές: Κάρυ Γκραντ, Ινγκριντ Μπέργκμαν, Κλοντ Ρέινς, Αλέξης Μινωτής, κ.ά. Διάρκεια: 101 λεπτά

Ετος παραγωγής: 1946 Βραβεία: Προτάθηκε για Οσκαρ Σεναρίου και Β ’ Ρόλου για τον Κλοντ Ρέινς, όσο και για το Μεγάλο Βραβείο των Καννών. Βασίστηκε: Στο βιβλίο «The Story of the Dragon» του Τζων Φούτ. Σλόγκαν: Διαβόητες γυναίκες των σχέσεων... Περιπετειώδεις άνδρες του κόσμου (Notorious woman of affairs... Adventurous man of the world!)

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ 11 0 5

ΜΟΝΤΕΛΙΣΜΟΣ

Ä Ü e E b VÖDOC

Kinetic

1 /4 8

Ν. ÄVEO inC

(K 4 S0

2 0

)

F-5A/CF-5A/NF-5A Freedom Fighter Η Kinetic μας εξέπληξε ευχάριστα για μια ακόμη φορά με την κυκλοφορία ενός ακόμη ελληνικού θέματος, το οποίο παρουσιάζει ιδιαίτερα μεγάλο ενδιαφέρον για την ελληνική αεροπορική μοντελιστική κοινότητα. Αν στα παραπάνω συνυπολογίσουμε και την απουσία ενός πραγματικά καλού κιτ του F-5A στην κλίμακα 1/48, τότε το κιτ της Kinetic αποκτά ακόμη μεγαλύτερο ενδιαφέρον. Το εν λόγω κιτ διαθέτει πολύ καλά χαραγμένη γράμμωση, αλλά το βασικότερο χαρακτηριστικό του είναι ο μεγάλος αριθμός εναλλακτικών κομματιών, με τα οποία ο κατασκευαστής προσπαθεί να αποδώσει όσο το δυνατόν καλύτερα τις διαφορές ανάμεσα στις υποεκδόσεις του F5Α, στόχος που έχει επιτευχθεί σε πολύ μεγάλο βαθμό. Τα περισσότερα κομμάτια είναι καλά χυτευμένα, αν εξαιρέσουμε κάποιες λιγοστές εξαιρέσεις κομματιών, που παρουσιάζουν είτε περίσσια πλαστικού (και θα χρειαστούν ελαφρύ καθάρισμα) είτε σημάδια ελλιπούς χύτευσης (και χρειάζονται διόρθωση). To F-5A της Kinetic αποτελείται από έξι πλαίσια

ανοικτού γκρίζου χρώματος,τα οποία περιλαμβάνουν 172 κομμάτια, ένα πλαίσιο που φιλοξενεί 12 διαφανή μέρη και ένα ακόμη μικρότερο μεταλλικό πλαίσιο που περιέχει 11 μέρη. Η καλύπτρα και το αλεξίνεμο είναι διαιρούμενα, ενώ ο σύνθετος μηχανισμός συγκράτησης της καλύπτρας, χωρίς να είναι τέλειος, είναι σίγουρα πολύ καλύτερος και ισχυρότερος από άλλες, προηγούμενες προσπάθειες. Οσο για τα διαφανή μέρη, αυτά ξεχωρίζουν για τη διαύγειά τους. Τα κομμάτια που συνθέτουν το ρύγχος και, γενικότερα, το εμπρόσθιο τμήμα της ατράκτου δίνονται ξεχωριστά, γεγονός που μας κάνει να πιστεύουμε ότι μπορούμε στο μέλλον να περιμένουμε και τα υπόλοιπα μέλη της οικογένειας, όπως το RF-5A και το F-5B. Το κόκπιτ αποτελείται από την μπανιέρα, το χειριστήριο, ένα απλό και χωρίς ζώνες πρόσδεσης κάθισμα, που αποτελείται από τρία μόλις μέρη, και τον πίνακα οργάνων. Τόσο ο πίνακας όσο και οι πλαϊνές κονσόλες διαθέτουν λεπτομέρειες ανάγλυφης μορφής, οι οποίες αναπαριστούν

Τα δύο μέρη του ρύγχους και της ατράκτου καθώς και τα εσωτερικά και εξωτερικά μέρη του συγκροτήματος των εισαγωγών αέρος είναι τα πιο ευδιάκριτα μέρη αυτού του πλαισίου.

1 0 6 1 ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ

F - S A / C F - S A / N F -S A

F R E E D O M F IG H T E R

Τόσο το εμπρόσθιο όσο και το οπίσθιο μέρος του κουτιού έχουν την ίδια καλλιτεχνική παράσταση, ενώ περιλαμβάνουν και τα εθνόσημα των χωρών, των οποίων οι χαλκομανίες περιέχονται. τον περιβάλλοντα χώρο κάποιων εκσυγχρονισμένων μόνο (ισπανικών, καναδικών ή τουρκικών) αεροσκαφών. Δυστυχώς, δεν δίνεται ούτε ο παλιός αναλογικός πίνακας οργάνων με το απλό σκοπευτικό αλλά ούτε και οι ανάλογης διαμόρφωσης πλαϊνές κονσόλες, στοιχεία που τα περισσότερα F-5 παγκοσμίως διέθεταν για περισσότερο από δύο δεκαετίες. Επίσης, δεν συμπεριλαμβάνεται

κανένα από τα καθίσματα Martin Baker Mk.7 (που ήταν παρόμοια με αυτά των F-104 αλλά με διαφορετικό προσκέφαλο) και Mk.10L (που τοποθετήθηκαν μετέπειτα στα ελληνικά αεροσκάφη). Το πίσω μέρος της ατράκτου αποτελείται από τρία κομμάτια. Τα δύο από αυτά συνθέτουν το πάνω μέρος της ατράκτου και είναι κοινά για όλα τα αεροσκάφη. Αντίθετα, για το τρίτο μέρος, το

Στο συγκεκριμένο πλαίσιο κυριαρχούν τα εναλλακτικά κάτω μέρη και για το μπροστινό και για το πίσω μέρος της ατράκτου, ενώ εντοπίζονται και οι εξωτερικές δεξαμενές καυσίμου του κοιλιακού φορέα.

Τα κομμάτια που συνθέτουν την πτέρυγα, οι ξεχωριστές επιφάνειες ελέγχου, τα πηδάλια ανόδου -καθόδου και οι φορείς ανάρτησης εξωτερικών φορτίων.

οποίο αναπαριστά το κάτω μέρος της ατράκτου, παρέχονται δύο εναλλακτικά κομμάτια, ένα για τα F-5A και ένα ακόμη για τα CF/NF5Α, Αν θελήσουμε να κατασκευάσουμε ένα οποιοδήποτε ελληνικό αεροσκάφος, ανεξαρτήτως της χώρας προέλευσης, θα πρέπει να χρησιμοποιήσουμε ως δάση το κομμάτι που προτείνει η Kinetic για τα CF/NF-5A (διότι διαθέτει τις μικρές εσοχές που διέθεταν όλα τα ελληνικά F-5) με ή χωρίς το άγκιστρο ανάσχεσης και τους αντίστοιχους μικρούς εξωτερικούς αεραγωγούς που βρίσκονται εκατέρωθεν αυτού. Το ίδιο συμβαίνει με κάποιες θυρίδες στο μπροστινό μέρος της ατράκτου, τις βοηθητικές θυρίδες εισαγωγής αέρα των κινητήρων στο πλαϊνό μέρος της ατράκτου και το ριναίο σκέλος, το οποίο είναι επίσης διαφορετικό στις δύο υποεκδόσεις. Στο σημείο αυτό θα πρέπει να πούμε ότι η Kinetic υποδεικνύει λανθασμένα την τοποθέτηση αγκίστρου ανάσχεσης στα "απλά" F-5A. Αγκιστρο έφεραν μόνο τα CF/NF-5 καθώς και τα νορβηγικά αεροσκάφη, τα οποία ήταν καναδικής κατασκευής. Τα σκέλη είναι λεπτά και αποδεκτά για την κλίμακα, ενώ όλες οι φωλεές του συστήματος προσγείωσης διαθέτουν ικανοποιητικό βάθος και εσωτερικές λεπτομέρειες. Ανάλογου επιπέδου είναι και οι λεπτομέρειες που συναντούμε στα εσωτερικά μέρη των θυρίδων του συστήματος. Ολοι οι τροχοί αποτελούνται από δύο ξεχωριστά μέρη, μεταξύ των οποίων τοποθετούνται και οι ζάντες τους. Οι πτέρυγες σχηματίζονται

Τα περιεχόμενα των δύο φύλλων χαλκομανιών, του διαφανούς και του μεταλλικού πλαισίου.

από το ενιαίο κάτω μέρος και τα δύο αντίστοιχα άνω μέρη. Ολες οι επιφάνειες ελέγχου των πτερύγων δίνονται ξεχωριστά, ώστε να μπορούν να τοποθετηθούν σε οποιαδήποτε θέση επιθυμεί ο κατασκευαστής. Ενα από τα πολύ καλά στοιχεία του κιτ είναι οι αεραγωγοί, οι οποίοι διαθέτουν βάθος ανάλογο του πραγματικού και καταλήγουν στην πρώτη βαθμίδα του συμπιεστή των κινητήρων. Τα ακροφύσια, όμως, δεν έχουν τύχει της ανάλογης προσοχής. Είναι σαφώς πιο ρηχά απ’ ότι θα έπρεπε, ενώ στην κατάληξή τους δεν αναπαρίσταται η στεφάνη της μετάκαυσης ή, τουλάχιστον, ο στρόβιλος του κινητήρα. Η Kinetic δίνει λανθασμένα σταθερό το πηδάλιο διεύθυνσης, ενώ δίνει ξεχωριστά το ανάλογο σταθερό τμήμα του κάθετου σταθερού πάνω από αυτό. Τα αερόφρενα, που δίνονται και αυτά ξεχωριστά, διαθέτουν λεπτομέρεια στο εσωτερικό τους, ενώ και οι καταπακτές τους διαθέτουν το σωστό βάθος. Πολύ πλούσιος είναι και ο οπλισμός που συνοδεύει το κιτ. Πιο συγκεκριμένα, στα δύο επιμέρους πλαίσια περιλαμβάνονται δύο κάλαθοι ρουκετών αέρος-εδάφους LAU-3 (19x2,75 in), δύο πύραυλοι αέροςαέρος ΑΙΜ-9Β και δύο AIM-9J, δύο βόμβες Mk 82 των 500 lbs, δύο δεξαμενές καυσίμου των ακροπτερυγίων, δύο πτερυγικές των 150 gal και δύο ακόμη για τον κεντρικό φορέα, οι οποίες φυσικά χρησιμοποιούνταν εναλλάξ. Για τα ολλανδικά ή τα ελληνικά (πρώην ολλανδικά) αεροσκάφη δίνονται και οι διανομείς αεροφύλλων/ φωτοβολίδων με πολύ σωστές και

Το πλαίσιο της αριστερής πλευράς περιλαμβάνει τα τρία μέρη που συνθέτουν το μπροστινό μέρος της ατράκτου και τον θάλαμο διακυβέρνησης, ενώ εκείνο της δεξιάς πλευράς, το οποίο είναι διπλό, περιλαμβάνει την πλειοψηφία των εξωτερικών φορτίων καθώς και τους τροχούς και τις ξάντες του συστήματος προσγείωσης.

πειστικές μεταλλικές καταλήξεις, ενώ για τα καναδικά αεροσκάφη δίνεται και ο σωλήνας ανεφοδιασμού σε πτήση. Την εικόνα του F-5A συμπληρώνει η λεπτή και αληθοφανής σκάλα επιβίβασης στο αεροσκάφος. Η Kinetic είναι μια ακόμη εταιρία που εμπιστεύεται τις χαλκομανίες της στην ιταλική εταιρία Cartograph. Οι δύο καρτέλες των χαλκομανιών είναι ποιοτικότατες και, πραγματικά, κάτι παραπάνω από πλούσιες. Περιλαμβάνουν υλικό για 16 αεροσκάφη από έξι αεροπορίες. Η ΠΑ έχει την τιμητική της, αφού περιλαμβάνονται πέντε ελληνικά αεροσκάφη με τέσσερις διαφορετικές παραλλαγές. Ομως, έχουμε τις ενστάσεις μας για το γαλάζιο χρώμα των ελληνικών εθνοσήμων. Είναι χαρακτηριστικό ότι, εξετάζοντας το προσωπικό μας (και όχι μόνο) αρχείο, δεν παρατηρήσαμε κανένα επιχειρησιακό F-5A να φέρει γαλάζια εθνόσημα. Αντίθετα, όλα έφεραν τα γνωστά σκούρα μπλε εθνόσημα.

Εντυπωσιακός είναι και ο οδηγός συναρμολόγησης και βαψίματος, ο οποίος αποτελείται από 32 σελίδες. Μάλιστα, οι μισές από αυτές περιλαμβάνουν λεπτομερή σχέδια τεσσάρων όψεων για καθεμιά από τις 16 προτεινόμενες διακοσμήσεις των έξι συνολικά αεροποριών. Εξαιρώντας κάποια λιγοστά σημεία στα οποία θα θέλαμε το κάτι παραπάνω (αλλά και σε ποιο κιτ δεν θέλουμε πάντα το κάτι παραπάνω;), πιστεύουμε ότι με αυτό το μοντέλο η Kinetic δημιούργησε το καλύτερο F-5A ανεξαρτήτως κλίμακας.

Τα μοντέλα της Kinetic εισάγονται από την εταιρία Καλφάκης, Ιπποκράτους 63-67, Αθήνα και Πρωτοπαπαδάκη 67, Γαλάτσι. Περισσότερες πληροφορίες στο www.kaifakis.gr και στα τηλέφωνα 2103642889, 2106468220.

Τα λεπτομερή (αλλά δυστυχώς ασπρόμαυρα) σχέδια τεσσάρων όψεων που περιλαμβάνονται στον οδηγό συναρμολόγησης και βαψίματος του κιτ.

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ UTOPIA 1 1 0 7

ΝΟΝΤΕΛΙΣΜΟΣ

31η Εκβεοπ me IPMS EüAaöoc Οπως κάθε χρόνο, έτσι και φέτος πραγματοποιήθηκε από 18 έως 21 Οκτωβρίου η 31η πανελλήνια έκθεση πλαστικομοντελισμού της IPMS Ελλάδος στον χώρο του παλαιού αεροδρομίου του Ελληνικού. Ανάμεσα στα 728 εκθέματα, που φέτος ξεπέρασαν κάθε προηγούμενο, υπήρχαν συμμετοχές από τους τοπικούς μοντελιστικούς συλλόγους

του Ηρακλείου Κρήτης, της Καβάλας και της Κέρκυρας αλλά και από το παράρτημα της Κωνσταντινούπολης της IPMS Τουρκίας. Την εκδήλωση λάμπρυνε ακόμη περισσότερο η παρουσία του διεθνούς φήμης μοντελιατή Mig Jimenez, ενώ στον προαύλιο χώρο εντυπώσιασαν οι στολές και ο εξοπλισμός της κοινότητας WW2 Airsoft Hellas.

Ελληνικό Hurricane Mk.llb trop της 335 Μοίρας. Είναι βασισμένο στο κιτ της Hasegawa στην κλίμακα 1/48. Η εξαιρετική λεπτομέρεια σε κινητήρα και άτρακτο καθώς και το άψογο τελικό αποτέλεσμα τού χάρισαν χρυσό μετάλλιο στην κατηγορία του αλλά και τον τίτλο του καλύτερου ελληνικού αεροσκάφους της εκδήλωσης.

Εξαιρετικό Α-20Β Boston της RAF. Για την κατασκευή του χρησιμοποιήθηκε το κιτ της Italeri (πρώην AMT) στην κλίμακα 1/48. Το μοντέλο ήταν εκτός συναγωνισμού.

Αλλο ένα μοντέλο εκτός συναγωνισμού ήταν το, επίσης υπέρ-βελτιωμένο, ελληνικό Mirage F-1CG, το οποίο είχε ως βάση το κιτ της Italeri (πρώην Esci) στην κλίμακα 1/48.

Η πολύ καλή απόδοση της ασυνήθιστης παραλλαγής σε αυτό το Su-27 είχε ως αποτέλεσμα να δοθεί το αργυρό μετάλλιο στον κατασκευαστή του. Το κιτ που χρησιμοποιήθηκε ήταν της Revell (Hasegawa) στην κλίμακα 1/72.

Ωραιότατη αναπαράσταση στην κλίμακα 1/48αυτού του ελληνικού RF104G, για το οποίο χρησιμοποιήθηκε το κιτ του F-104G της Hasegawa.

Το καλύτερο μοντέλο αεροσκάφους ß e s t of the Show) της φετινής εκδήλωσης ήταν αυτό το F/A-18B, το οποίο βασίστηκε στο κιτ της Academy σε κλίμακα 1/32.

1 0 8 I ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ

^

^ Λ Κ Λ Λ , » Α ’ Λ'·'-’

*\ JÖ ?·. *

'

β ψ ,0 **_ fr* Φ* H p .^ >

*t f ‘ <·.

- r4 Λ V .. ;;■ ' * α*.

’■'«' «>»'·. #& Λ

&,

ί * ■<> -‘·

“ ''■ -*#> -! '

1 ···' »··<· ·.

· ψ :' ν ' ' i l ' i f t * * ' 1? * ? , Κ ' · ··Λ ;£ · ■ - . . - . 's t - r - ' s - I.«;· w . " / - · »v. • Ä li“ · I·'— "■; - '->i■ Γ , .· · \ γ · * * ; , ·" - § »/*■ .·"·';. ft

To εντυπωσιακά υπερμέγεθες Willys Jeep του Ιερού Λόχου σε κλίμακα 1/6. Το κιτ προέρχεται φυσικά από αντίστοιχο της Dragon και, εκτός από το αργυρό μετάλλιο, απέσπασε και τον τίτλο του καλύτερου ελληνικού στρατιωτικού θέματος.

Η εξαιρετική αναπαράσταση της μάχης της Μαντινείας τιμή&ηκε με χρυσό μετάλλιο,

Ιδιοκατασκευή των φρεγατών «Ελλης» και«Λήμνου» σε ένα πολύ όμορφο διόραμα σε κλίμακα 1/700.

Αληθοφανέστατη αναπαράσταση σε κλίμακα 1/35ενός βρετανικού Μ4Α4 Sherman Vnou χρησιμοποιήθηκε την περίοδο των Δεκεμβριανών, στην Αθήνα του 1944. Η κατασκευή του είναι συνδυασμός δύο κιτ που προέρχονται από τις εταιρίες Tasca και Bego αντίστοιχα.

« **<·;·■ ^W..·sr *,...

Πανέμορφο θωρακισμένο φορτηγό που χρησιμοποιήθηκε στον Ισπανικό εμφύλιο και αναπαρίσταται εδώ σε κλίμακα 1Γ72. Το μοντέλο αποτελεί ιδιοκατασκευή.

Πανέμορφο Matilda γερανός περισυλλογής, βασισμένο στο κιτ της Italeri, σε κλίμακα 1Γ72. Το μοντέλο ήταν εκτός συναγωνισμού,

ΙΤΡΑΤΜΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ 1 1 0 9

ΦΥΣΙΟΓΝΩΜΙΕΣ

Λ ημιίιρικ Γεϋεώ ν

Στραιάρχηι:

ΒίλχεΠμ ιρον νιερ Γκοϋκ Πρώσος οιην καταγωγή, ο ιρον νιερ ΓκοΠτς, εκτός από / ι ρ ι π

1Q 1C\

ιον στρατό me πατρίδας του, υπηρέτησε με επιτυχία και \ | U 4 υ

Ιϋ 1 0 /

στον Οθωμανικό Στρατό, βοηθώντας σημαντικά στην οργάνωση και τον εκσυγχρονισμό του. Προήχθη σε στρατάρχη από δύο στρατούς και υπήρξε ποίΐυγραφότατος. Ο Βίλχελμ Λέοπολντ Κόλμαρ βαρώνος φον ντερ Γκολτς γεννήθηκε στις 12 Αυγούστου του 1843 στην Ανατολική Πρωσία και υπήρξε γόνος μιας αριστοκρατικής, όχι όμως και οικονομικά ευκατάστατης οικογένειας. Ο πατέρας του υπηρέτησε στον στρατό για δεκατέσσερα χρόνια, φτάνοντας μόνο στον 6αθμό του υπολοχαγού. Αυτός πέθανε, όταν ο γιος του ήταν έξι χρονών. Το 1861 ο φον ντερ Γκολτς κατατάχθηκε στον στρατό ως ανθυπολοχαγός και το 1864 εισήχθη στη Στρατιωτική Ακαδημία του Βερολίνου. Το 1866 πήρε μέρος στον Αυστρο-Πρωσικό πόλεμο και το 1867 τοποθετήθηκε στο τοπογραφικό τμήμα του Γενικού Επιτελείου. Ελαβε μέρος στον ίαλλο-Πρωσικό πόλεμο του 18701871. Το 1871 τοποθετήθηκε με τον βαθμό του λοχαγού καθηγητής της Ακαδημίας του Πότσνταμ και, παράλληλα, διδάσκων στο τμήμα στρατιωτικής ιστορίας του Γενικού Επιτελείου. Το 1878 τοποθετήθηκε λέκτορας του μαθήματος της στρατιωτικής ιστορίας στη Στρατιωτική Ακαδημία του Βερολίνου και παρέμεινε στη θέση αυτή για πέντε χρόνια, διάστημα κατά το οποίο προήχθη σε ταγματάρχη. Μετά τον Ρώσο-Τουρκικό Πόλεμο του 1877-1878 ο σουλτάνος Αβδούλ Χαμίτ ζήτησε τη βοήθεια των Γερμανών για να οργανώσει τον Οθωμανικό Στρατό. Οι

1 1 0 1 ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ

Γερμανοί ανταποκρίθηκαν και έστειλαν τον ταγματάρχη φον ντερ Γκολτς, ο οποίος έμεινε για δώδεκα χρόνια στην υπηρεσία του σουλτάνου καιπροσέφερε πολύτιμες υπηρεσίες για τον εκσυγχρονισμό του Οθωμανικού Στρατού. Του δόθηκε, μάλιστα, και ο τίτλος του πασά, διάκριση που αποτελεί μοναδική τιμή για μη μουσουλμάνο. Λίγο πριν την επιστροφή του στη Γερμανία, ο φον ντερ Γκόλτς έγινε στρατάρχης του Οθωμανικού Στρατού. Στη συνέχεια, επέστρεψε στη Γερμανία το 1896 με τον βαθμό του υποστρατήγου. Το 1900 προήχθη σε αντιστράτηγο του πεζικού και το 1902 τοποθετήθηκε διοικητής σώματος στρατού. Το 1907 έγινε γενικός επιθεωρητής Στρατού, καταλαμβάνοντας έτσι μια θέση που μόλις είχε δημιουργηθεί, ενώ το 1908 πήρε τον βαθμό του στρατηγού. Το 1911 προήχθη σε στρατάρχη και αποστρατεύτηκε. Κατά τον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο, μετά την κατάληψη του Βελγίου, τοποθετήθηκε γενικός διοικητής Βελγίου. Μερικοί ιστορικοί υποστηρίζουν ότι κατέπνιξε ανελέητα τις αντιστασιακές ενέργειες των Βέλγων, ενώ άλλοι υποστηρίζουν ότι παραιτήθηκε από τη θέση του, επειδή δεν ανεχόταν να καταπιέζει τους πολίτες. Φεύγοντας από το Βέλγιο, ο φον ντερ Γκολτς μετέβη για

δεύτερη φορά στην Τουρκία και ανέλαβε τη διοίκηση της 1ης Τουρκικής Στρατιάς Βοσπόρου στη Μεσοποταμία (σημερινό Ιράκ). Από την αρχή της θητείας του εκεί αντιμετώπισε την αντιπαλότητα του, επίσης Γερμανού, στρατάρχη Λίμαν φον Σάντερς αλλά και τη φανερή αντιπάθεια, αν όχι εχθρότητα, του Τούρκου υπουργού Πολέμου Ενβέρ πασά. Ετσι, τα σχέδια του φον ντερ Γκολτς για μεγάλης κλίμακας επιθετικές επιχειρήσεις κατά των Βρετανών στην Αίγυπτο ή την Ινδία δεν έγιναν αποδεκτά. Τον Οκτώβριο του 1915 του ανατέθηκε η διοίκηση της 6ης Στρατιάς και στις 22 Νοεμβρίου του ίδιου έτους σταμάτησε την προέλαση ενός στρατού Βρετανών και Ινδών υπό τον σερ Τσαρλς Τάουνσεντ στα ερείπια της Κτησιφώνος. Στις 8 Δεκεμβρίου καθήλωσε τις δυνάμεις του Τάουνσεντ στην Κούτ και απέκρουσε όλες τις προσπάθειες ενίσχυσής τους. Μετά από πολιορκία 143 ημερών ο Τάουνσεντ παραδόθηκε. Ομως ο φον ντερ Γκολτς δεν είδε το τέλος της πολιορκίας, αφού πέθανε έξι ημέρες πριν την παράδοση του Τάουνσεντ, ο οποίος συμπτωματικά οδηγήθηκε στην Κωνσταντινούπολη με το ίδιο τρένο που μετέφερε τη σωρό του ντερ Γκολτς. Ο θάνατός του αποδόθηκε σε τύφο, αλλά πολλοί είναι εκείνοι που υποστηρίζουν ότι τον δηλητηρίασε μια ομάδα

Νεότουρκων, φήμη που δεν αποδείχτηκε ποτέ. Ο στρατάρχης φον ντερ Γκολτς υπήρξε πολυγραφότατος. Εκτός από πολλά άρθρα σε περιοδικά και εφημερίδες, έγραψε και μεγάλο αριθμό βιβλίων, πολλά από τα οποία θεωρήθηκαν κλασικά στρατιωτικά έργα. Τα πρώτα του βιβλία τα έγραψε αμέσως μετά τον Γάλλο-Πρωσικό Πόλεμο. Υπολογίζεται ότι μετά το 1870 τα βιβλία του διαβάζονταν περισσότερο και από αυτά του Κλαούζεβιτς από τους Αμερικανούς και Βρετανούς στρατιωτικούς. Μεταξύ των βιβλίων που έγραψε περιλαμβάνονται και τα εξής: «Ο Πόλεμος της Θεσσαλίας» (βιβλίο που εκδόθηκε το 1898 και αναφέρεται στον ατυχή Ελληνοτουρκικό Πόλεμο του 1897), «Ενα Ταξίδι στη Μακεδονία» (1894) και «Ο Λέων Γαμβέττα και οι Στρατιές του». Το τελευταίο εκδόθηκε το 1877 και μεταφράστηκε στα γαλλικά τον επόμενο χρόνο. Πολλοί ιστορικοί θεωρούν το βιβλίο αυτό ως την πιο πρωτότυπη συνεισφορά του στη στρατιωτική λογοτεχνία. Ο βαρώνος στρατάρχης φον ντερ Γκολτς πασάς θάφτηκε, σύμφωνα με την επιθυμία του, στο γερμανικό προξενείο στην Κωνσταντινούπολη, πάνω από τον Βόσπορο.

Anuijipnc Σ. Mnsnszoc

I ΚΑΣΤΡΑ ΚΑΙ ΟΧΥΡΑ

Ααιρεριερ Ενα ενιυπωοιακο οχυρό οιην ενδοχώρα me Ä'iiiic Γενική άποψη του οχυρού.

Το οχυρό Ααιρεριερ είναι γνωστό οιην Αϊτή με την ονουαοία «κύσιρο» (Citodelle αία ναΠΠικά, ιην επίσημη γΠώοσα me

xiüpoc).

Αεοπόζει οε ένα ύψωμα

αιο βόρειο τμήμα ιης Aline. 0 εντυπωσιακοί:

oykoc

ίου οχυρού και η επιβϋηιική εικόνα ίου οιην κορυφή evoc

απόκρημνου Βρόχου, έχουν αναδεύει ίο

Λαιρεριέρ οε εθνικό σύμβολο αυτού του μικρού KP0I0UC. Η κατασκευή του οχυρού Λαφεριέρ (Laferriere) συνδέεται με τους αγώνες των μαύρων σκλάβων της Αϊτής για την απελευθέρωσή τους. Η Αϊτή, η οποία βρίσκεται στο κέντρο της Καραϊβικής θάλασσας και, συγκεκριμένα, στο δυτικό τμήμα του νησιού, το οποίο ονομάστηκε από τον Χριστόφορο Κολόμβο Ισπανιόλα, αποτελούσε στα τέλη του 18ου αιώνα γαλλική αποικία. Οι περισσότεροι από τους κατοίκους της ήταν μαύροι σκλάβοι, οι οποίοι εργάζονταν υπό άθλιες συνθήκες στις φυτείες ζαχαροκαλάμου. Οι φυτείες αυτές ανήκαν σε μια μειοψηφία λευκών αποίκων, γαλλικής καταγωγής. Οταν ξέσπασε η Γαλλική Επανάσταση, το 1789, δημιουργήθηκε στους σκλάβους η ελπίδα ότι δεν θα αργούσε η απελευθέρωσή τους. Η άρνηση, ωστόσο, της νέας επαναστατικής κυβέρνησης της Γαλλίας να καταργήσει τη δουλεία στις αποικίες της χώρας προκάλεσε την εξέγερση των σκλάβων. Χωρίς ιδιαίτερη δυσκολία και ενώ ο Γαλλικός Στρατός ήταν απασχολημένος με τις απειλές που αντιμετώπιζε η Γαλλία στην ευρωπαϊκή ήπειρο, οι σκλάβοι κατόρθωσαν να εκδιώξουν από την Αϊτή τους ιδιοκτήτες των φυτειών μαζί με τους εκπροσώπους της αποικιακής διοίκησης. Δημιουργήθηκε έτσι ένα ανεξάρτητο κράτος, το δεύτερο στην ιστορία της αμερικανικής ηπείρου, μετά τις ΗΠΑ. Κατόπιν της εκδίωξης των αποικιοκρατών, σι ηγέτες των σκλάβων συγκρούστηκαν μεταξύ τους για τον έλεγχο της εξουσίας. Ενας από αυτούς, ο Ανρί Κριστόφ (Henri Christophe), επιτυχημένος οπλαρχηγός αλλά και γνωστός για την ιδιαίτερη σκληρότητα με την οποία αντιμετώπιζε τους αντιπάλους του, κατόρθωσε να αποσπάσει το βόρειο τμήμα της Αϊτής και να το μετατρέψει σε ανεξάρτητο κράτος. Ο ίδιος κυβέρνησε δικτατορικά, κρατώντας αρχικά για τον εαυτό του το αξίωμα του προέδρου και, στη συνέχεια, αυτοανακηρύχθηκε «βασιλιάς της Αϊτής». Μια από τις σημαντικότερες αποφάσεις του ήταν η κατασκευή του Λαφεριέρ, το οποίο αποτέλεσε το κεντρικό έργο σε ένα φιλόδοξο σχέδιο κάλυψης όλης της χώρας με ισχυρές οχυρώσεις, σε σημεία στρατηγικής σημασίας. Σκοπός της κατασκευής του οχυρού Λαφεριέρ, αλλά και των υπολοίπων που κατασκεύασε ο Ανρί Κριστόφ κατά τη διάρκεια της παραμονής του στην εξουσία, ήταν να αποτραπεί μια εισβολή του Γαλλικού Στρατού στην πρώην αποικία, η οποία είχε

επαναστατήσει, αλλά και να επιβληθεί αυστηρός έλεγχος στους κατοίκους της χώρας. Η οικοδόμηση του Λαφεριέρ συνδέθηκε με το σκληρό σύστημα εκμετάλλευσης, το οποίο επέβαλε ο Ανρί Κριστόφ στους υπηκόους του. Οι πρώην σκλάβοι διαπίστωσαν, με μεγάλη απογοήτευση, ότι η εκδίωξη των λευκών αποικιοκρατών δεν μετέβαλε πολύ την κατάστασή τους. Ο νέος ηγέτης της χώρας υποχρέωσε τους κατοίκους να εργάζονται όπως παλαιότερα στις φυτείες και να του παραδίδουν την παραγωγή. Ενα μέρος του πληθυσμού υποχρεώθηκε να εργαστεί και στα μεγάλα οχυρωματικά έργα. Για την κατασκευή του Λαφεριέρ απασχολήθηκαν 20.000 εργάτες, από ο 1805 ως το 1820. Η μεταφορά λίθων στην κορυφή ύψους 910 μέτρων, όπου βρίσκεται το οχυρό, αποτελούσε μια ιδιαίτερα σκληρή εργασία. Το αποτέλεσμα ήταν ένα οχυρωματικό σύμπλεγμα που κάλυπτε την κορυφή του υψώματος, ακολουθώντας το σχήμα της. Οι οχυρώσεις έχουν ύψος 40 μέτρων και καλύπτουν έκταση μεγαλύτερη από 10.000 τετραγωνικά μέτρα. Ο μεγάλος όγκος του οχυρού στόχευε στη χρησιμοποίησή του ως αποθήκη εφοδίων σε περίπτωση γαλλικής εισβολής ή λαϊκής εξέγερσης. Λόγω της θέσης του, το οχυρό μπορεί να χρησιμοποιηθεί και ως παρατηρητήριο. Οι γειτονικές κοιλάδες, όπου κατοικούσε το μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού, καθώς και οι βόρειες και δυτικές ακτές του νησιού, ελέγχονται από το ύψωμα στο οποίο βρίσκεται το Λαφεριέρ. Αν μάλιστα οι καιρικές συνθήκες είναι ευνοϊκές, διακρίνονται και οι δυτικές ακτές της Κούβας, σε απόσταση 140 χιλιομέτρων. Η στήριξη των θεμελίων της οχύρωσης στον βράχο υπήρξε εξαιρετικά δύσκολη. Σύμφωνα με τις μαρτυρίες, για την ενίσχυση της σύνδεσης των θεμελίων με τον βράχο χρησιμοποιήθηκε ένα μίγμα από ασβέστη, πολτό ζαχαροκαλάμου και ζελατίνης από το βράσιμο ποδιών μοσχαριών και αίματος από αγελάδες και κατσίκες. Η ολοκλήρωση του οχυρού, ωστόσο, συνέπεσε χρονικά με τον θάνατο του εμπνευστή του. Το 1820 ο Ανρί Κριστόφ αναγκάστηκε να αυτοκτονήσει μετά από μια εξέγερση του στρατού του. Το οχυρό που κατασκεύασε, ωστόσο, θεωρείται στη σύγχρονη εποχή ένα από τα σημαντικότερα του είδους του στο δυτικό ημισφαίριο.

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ U T O P IA 1111

ΤΟ ΓΝΩΡΙΖΑΤΕ I fmvvnc Bopoaunc y

ΠΟΙΑ ΔΙΑΚΡΙΣΗ ΚΑΤΕΙΧΕ ΟΟΠΟ ΚΙΤΤΕΛ; Ο Οττο Κίττελ (δεξιά) με συμπολεμιστές του της I/JG 54 κατά τις μάχες στην Κουρλάνδη.

Ο Οττο Κίττελ (21 Φεβρουάριου 1917-14 ή 16 Φεβρουάριου 1945) κατέχει τον τίτλο του πιο επιτυχημένου άσσου μαχητικών που φονεύθηκε κατά τη διάρκεια του Β ’ ΠΠ. Γεννήθηκε στο Κρόνσντορφ, στη σημερινή Τσεχία και εντάχθηκε στο δυναμικό της Luftwaffe τον Ιανουάριο του 1939. Η εκπαίδευσή του ολοκληρώθηκε στις αρχές του 1941 και ο νεαρός σμηνίας εντάχθηκε στο δυναμικό της Μοίρας 2./JG 54 της Σμηναρχίας I/JG 54. Οι πρώτες του επιτυχίες ήταν η κατάρριψη δύο σοβιετικών βομβαρδιστικών SB, στις 24 Ιουνίου 1941, κατά το αρχικό στάδιο της εισβολής στη Σοβιετική Ενωση. Στις 14 Σεπτεμβρίου 1943 σημείωσε την 100ή κατάρριψη και στις 26 Αυγούστου 1944 κατέρριψε ένα Yak-9 και ένα La-5. Το τελευταίο αποτελούσε την 200ή κατάρριψή του. Ο θύλακας της Κουρλάνδης υπήρξε το τελευταίο πεδίο δράσης για τον Κίττελ και την I/JG 54, που πολεμούσε αποκομμένη στη Λετονία απέναντι σε υπέρτερες σοβιετικές δυνάμεις. Στις 14 (άλλη εκδοχή αναφέρει 16) Φεβρουάριου 1945 απογειώθηκε με το Fw 190Α-8 και άλλα τρία αεροσκάφη για να αντιμετωπίσει έναν σχηματισμό ΙΙ-2, που σφυροκοπούσε τις δυνάμεις της 16ης Στρατιάς στην περιοχή του Ντζούκστε. Σύμφωνα με την αφήγηση του παραστάτη του, ο σχηματισμός πετούσε σε ύψος 150 m όταν επιτέθηκε σε 14 ΙΙ-2. «Ακολουθούσα τον Κίττελ καθώς επιτέθηκε σε ένα ΙΙ-2 από κάτω και πίσω, ενώ πίσω μας άλλα δύο ΙΙ-2 εκτέλεσαν απότομη άνοδο. Λίγες στιγμές αργότερα παρατήρησα λάμψεις γύρω από το πιλοτήριο και το αεροσκάφος εκτέλεσε μια ελαφρά βύθιση προς τα δεξιά. Αρχικά κατέπεσε στο έδαφος με τη δεξιά πτέρυγα και ολίσθησε για περίπου 200 m, φθάνοντας φλεγόμενο στις παρυφές ενός δάσους. Ο πιλότος δεν είχε ελπίδα διαφυγής». Η είδηση του χαμού του Κίττελ προκάλεσε έντονη απογοήτευση στις τάξεις της JG 54. Ο Κίττελ συνολικά πραγματοποίησε 583 επιχειρησιακές αποστολές και σημείωσε 267 επιτυχίες, αναδεικνυόμενος στον τέταρτο πιο επιτυχημένο άσσο της Luftwaffe. Τουλάχιστον 94 από τις επιτυχίες του αφορούσαν τα επίφοβα Ilyushin ΙΙ-2 και ο οπίσθιος πολυβολητής ενός από αυτά ήταν υπεύθυνος για τον θάνατό του, λίγους μήνες πριν το τέλος του πολέμου.

ΠΟΤΕ ΕΜΦΑΝΙΣΤΗΚΕ ΤΟ ΠΡ0Τ0 ΠΟΛΕΜΙΚΟ ΑΡΜΑ ΜΕ ΙΠΠΟΥΣ; Το πολεμικό άρμα αποτέλεσε τον συγκερασμό της εφεύρεσης του τροχού και της εξημέρωσης του ίππου και εκτιμάται ότι πρωτοεμφανίστηκε στην 3η χιλιετία π.Χ. Σύμφωνα με τα διαθέσιμα στοιχεία, οι Σουμέριοι υπήρξαν οι πρώτοι εφευρέτες του άρματος, χρησιμοποιώντας μια κυτιοειδή ξύλινη κατασκευή, η οποία εδραζόταν σε τέσσερις ξύλινους τροχούς και ρυμουλκείτο από δύο όνους. Το πλήρωμα του άρματος ήταν διμελές και αποτελείτο από έναν στρατιώτη και έναν ηνίοχο. Η ταχύτητα και η ευελιξία του άρματος δεν ήταν ιδιαίτερα εντυπωσιακές, ωστόσο είχαν τεθεί οι βάσεις για μια σειρά βελτιώσεων. Τα πρώτα βελτιωμένα πολεμικά άρματα εμφανίστηκαν το 2000 π.Χ., πιθανότατα στην κεντρική Ασία. Οι τέσσερις τροχοί αντικαταστάθηκαν από δύο τροχούς, σε συνδυασμό με έναν ελαφρύ ξύλινο σκελετό συνήθως από ξύλο κέδρου) και πάτωμα από δέρμα. Το πλήρωμα των αρμάτων ήταν διμελές και η μέγιστη ταχύτητα έφθανε τα 39 km/h. Η εμφάνιση του πολεμικού άρματος προκάλεσε μια πραγματική επανάσταση στο πεδίο της μάχης, αντίστοιχη με την επανάσταση του θωρακισμένου άρματος στις αρχές του 20ού αιώνα. Πολύ γρήγορα η χρήση του άρματος διαδόθηκε και εξαπλώθηκε σε άλλες περιοχές. Οι Αιγύπτιοι πραγματοποίησαν και άλλες αλλαγές στη σχεδίαση του άρματος, αντικαθιστώντας τους δύο τροχούς με ελαφρύτερους ακτινωτούς τροχούς. Ο άξονας των δύο τροχών μετακινήθηκε στο οπίσθιο τμήμα, βελτιώνοντας σημαντικά την ακτίνα στροφής. Το δεύτερο μέλος του άρματος, εκτός από τα ακόντια, χρησιμοποιούσε πλέον τόξο, συνδυάζοντας

1 1 2 1 ΣΤΡΑΤΙΟΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ

την ταχύτητα του άρματος με την ικανότητα προσβολής από μεγάλη απόσταση. Στη μάχη του Καντές, το 1274 π.Χ., εκτιμάται ότι έλαβαν μέρος 5.000 πολεμικά άρματα. Το πολεμικό άρμα όμως δεν μπορούσε να χρησιμοποιηθεί σε δύσβατο έδαφος και ήταν λιγότερο ταχύ συγκρινόμενο με μια κλασική δύναμη ιππικού. Οι εξελίξεις στον τομέα των όπλων του πεζικού κατέστησαν τους αναβάτες του άρματος περισσότερο ευάλωτους. Από το τέλος της 1ης χιλιετίας π.Χ., ο ρόλος του πολεμικού άρματος σταδιακά μειώθηκε αλλά δεν εξαφανίστηκε από το πεδίο της μάχης, παρά μόνο στις αρχές του 1ου αιώνα μ.Χ.

Αρχαιολογικό εύρημα από την εποχή των Σουμερίων που ανακαλύφθηκε στην πόλη Ούρ, νότια της Βαγδάτης, και απεικονίζει άρματα με τέσσερις τροχούς.

Aviübvioc nanoöoKoc

ΠΟΛΕΜΙΣΤΕΣ

Το Ελληνικό Πεζικό me Οθωνική περιόδου Σιην περίοδο me uokpoc βασιλείας ίου ΟΒωνα, ίο Ελληνικό Πεζικό ουσιαστικά αναγεννήθηκε. Την περίοδο αυτή τέθηκαν οι βάσεις για την ανάπτυξη και τη δημιουργία του ιδιαίτερου χαρακτήρα του. Ελληνες πεζοί επί Ο&ωνος. Από αριστερά διακρίνονται: τυφεκιοφόρος τάγματος γραμμής, δεκανέας επίλεκτος σκοπευτής, με τυφέκιο ραβδωτής κάννης, δεκανέας γρεναδιέρος, υπολοχαγός πεζικού.

Η άφιξη του Οθωνα (1833) και της βαυαρικής στρατιωτικής δύναμης που τον συνόδευε, συνέβαλαν κατά πολύ στην αναδιοργάνωση του Ελληνικού Στρατού, αφού ένας ισχυρός στρατός θα αποτελούσε το καλύτερο στήριγμα της Μοναρχίας. Η Αντιβασιλεία προχώρησε στη θέσπιση νέου οργανισμού του Στρατού. Βάσει αυτού, το Πεζικό παρέτασσε οκτώ τάγματα γραμμής και δέκα τάγματα ακροβολιστών. Τα τάγματα γραμμής διέθεταν έξι λόχους- τέσσερις κεντρικούς, λόχο γρεναδιέρων και ακροβολιστών με δύναμη 140 περίπου ανδρών ανά λόχο. Οι άνδρες τους ήταν οπλισμένοι με το κλασικό εμπροσθογεμές μουσκέτο, με ξιφολόγχη και μικρή σπάθη. Οι υπαξιωματικοί και δέκα οπλίτες κάθε λόχου ακροβολιστών γραμμής ήταν οπλισμένοι με εμπροσθογεμές τυφέκιο ραβδωτής κάννης. Για πρώτη φορά το όπλο αυτό θα χρησιμοποιείτο από το ελληνικό Πεζικό. Τα τυφέκια ραβδωτής κάννης είχαν, φυσικά, μεγαλύτερο βεληνεκές από τα λειόκαννα μουσκέτα και πολύ μεγαλύτερη ακρίβεια βολής. Οι στολές ήταν χρώματος ανοικτού μπλε, ενώ το θερινό παντελόνι λευκού χρώματος. Το πηλίκιο ήταν μαύρο, τύπου shako, με ορειχάλκινο έμβλημα ακτινοβόλου ήλιου και το γράμμα Ο (Οθων) με παράσταση στέμματος. Οι ακροβολιστές έφεραν επί της φυσιγγιοθήκης ένα μικρό ορειχάλκινο κέρας (βούκινο) και οι γρεναδιέροι φλογοφόρα χειροβομβίδα. Τα πηλίκια ήταν διακοσμημένα με λοφία χρώματος κόκκινου, για τους γρεναδιέρους, λευκού για τους κεντρικούς λόχους και πράσινου για τους ακροβολιστές. Τα διακριτικά του βαθμού φέρονταν, κατά τη γερμανική πρακτική, στο κολάρο. Τα τάγματα των ακροβολιστών - ελαφρύ πεζικό- ήταν πολύ μικρότερα αυτών της γραμμής. Το καθένα διέθετε τέσσερις λόχους με 50 άνδρες ανά λόχο. Η συνολική δύναμη του ελαφρού τάγματος δεν ξεπερνούσε τους 220 άνδρες. Ο οπλισμός τους δεν διέφερε από τον αντίστοιχο των ταγμάτων της γραμμής, μόνο που οι οπλίτες δεν έφεραν σπάθη. Η στολή των ελαφρών πεζών ήταν μια παραλλαγή της ελληνικής παραδοσιακής φορεσιάς. Στο φέσι φερόταν ορειχάλκινο στέμμα. Στα τέλη του 1833 ο Ελληνικός Στρατός διέθετε 5.824 πεζούς γραμμής και 2.040 ελαφρούς πεζούς. Το 1836 τα οκτώ τάγματα γραμμής μειώθηκαν σε τέσσερα. Τα ελαφρά τάγματα μειώθηκαν επίσης σε τέσσερα από δέκα που ήταν. Στη θέση των τελευταίων συγκροτήθηκαν οκτώ τάγματα Οροφυλακής, υπαγόμενα σε τρία αρχηγεία Οροφυλακής. Κάθε τάγμα Οροφυλακής παρέτασσε τέσσερις λόχους με συνολική δύναμη 254 ανδρών. Το 1843 καταργήθηκε ένα ακόμα τάγμα γραμμής και τα αρχηγεία Οροφυλακής. Αντί των τελευταίων, συγκροτήθηκαν τέσσερα συντάγματα Οροφυλακής,

αποτελούμενα από δύο τάγματα έκαστο. Το 1854 ανασυστάθηκαν τρία τάγματα γραμμής και αυτά των ακροβολιστών συνενώθηκαν σε τρία, ισχυρά όμως, τάγματα. Επίσης, καταργήθηκε η Οροφυλακή. Το 1856 τα τάγματα γραμμής εντάχθηκαν ανά δύο σε διοικήσεις συνταγμάτων. Το 1860 τα συντάγματα καταργήθηκαν και τα δέκα τάγματα πεζικού, που είχαν στο μεταξύ συγκροτηθεί, έγιναν και πάλι αυτόνομα. Επιπλέον, το 1860 συστήθηκαν και δέκα τάγματα εφεδρείας των τεσσάρων λόχων. Τα τάγματα αυτά ήταν επιστρατευόμενες μονάδες. Στη δεκαετία του 1850 ο Στρατός εφοδιάστηκε και με νέες στολές. Τα διακριτικά χρώματα παρέμειναν ίδια με πριν. Τα στενά χιτώνια αντικαταστάθηκαν με αμπέχωνα που έφταναν ως τους μηρούς. Αλλαγές και μάλιστα σημαντικές υπήρξαν στον οπλισμό του Στρατού. Από το 1855 το ελληνικό Πεζικό άρχισε να εξοπλίζεται με το γαλλικό εμπροσθογεμές, κρουστικό τυφέκιο ραβδωτής κάννης Minie. Το νέο όπλο είχε σχεδόν τριπλάσιο βεληνεκές από τα παλαιά μουσκέτα. Οσον αφορά τις τακτικές μάχης, υιοθετήθηκε ο γαλλικός κανονισμός πεζικού του 1845-46. Βάσει του νέου κανονισμού, το Πεζικό πολεμούσε σε σχηματισμό γραμμής δύο ζυγών, σε φάλαγγα ανά διλοχία και σε διάταξη ακροβολισμού. Ολόκληρο το τάγμα εκπαιδευόταν να ενεργεί σε κάθε τύπο εδάφους. Φωτισμένοι αξιωματικοί μελέτησαν τα διδάγματα των πολέμων της περιόδου (Κριμαϊκός, Ιταλικής Ανεξαρτησίας) και ενσωμάτωσαν τα συμπεράσματά τους στο νέο εγχειρίδιο εκστρατείας του Πεζικού. Κύρια χαρακτηριστικά του ελληνικού Πεζικού ήταν και είναι η ορμητικότητα κατά την επίθεση και το πείσμα κατά την άμυνα. Πάνω στα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του Ελληνα πεζού οικοδομήθηκε το δόγμα χρήσης του Πεζικού. Ως φυσική κατάληξη μιας σύγκρουσης πεζικού, θεωρείτο η εξόρμηση με τη λόγχη και η ανατροπή του εχθρού με τη χρήση της. Η βασιλεία του Οθωνα δοκιμάστηκε από 28 κινήματα και εξεγέρσεις. Κατά τη διάρκεια τους, πολλές φορές μονάδες του Στρατού βρέθηκαν αντιμέτωπες μεταξύ τους ή αντιμέτωπες με ενόπλους πολίτες και ληστές. Σε ουκ ολίγες περιπτώσεις έρρευσε αδελφικό αίμα, ενώ δεν έλειψαν και τραγελαφικά συμβάντα, όπως η στάση του 8ου Τάγματος Οροφυλακής το 1847, το οποίο, καταδιωκόμενο από πιστά στον θρόνο στρατεύματα, κατέφυγε στο τουρκοκρατούμενο έδαφος. Υστερα από αυτό, το τάγμα διεγράφη από τη δύναμη του Ελληνικού Στρατού. Παρά τις αντιξοότητες, το ελληνικό Πεζικό όποτε χρειάστηκε, την περίοδο αυτή, έδωσε με επιτυχία το παρόν στα πεδία των μαχών.

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ 1 1 1 3

ΒΙΒΛΙΑ

Ειρήνη ΠανέΠη

Aozapoc Σκαμαντζούραι:

EnauEivtiivöac Κ. Meigüöc

ΙΣΤΟΡΙΑ 363 ΜΟΙΡΑ - 40 ΧΡΟΝΙΑ ΤΗΣ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΣ ΜΕΤΑΪΑ 1972-2012

ΕΙΙΑΜΕΙΝΩΝΑΑ Κ. ΜΕΤΑΞΑ

Κωνστανιίνοι: Toipionc

lünnovoc Φίλων Πολεμικής Αεροπορίας «Ικαρος» Αθήνα 2012, ΣείΙίδες 64

Από ίο 1081 μέχρι ίο 1864

Ο Σύλλογος Φίλων Πολεμικής Αεροπορίας «Ικαρος» παρουσιάζει ένα εξαιρετικό φωτογραφικό λεύκωμα για μια από τις νεώτερες

Το ακριβές αντίγραφο μιας σπάνιας έκδοσης του 1893 ανατυπώθηκε από τις εκδόσεις Ελεύθερη Σκέψις, διατρέχοντας την ιστορία της οικογένειας Μεταξά από τα βυζαντινά χρόνια μέχρι τα μέσα του 19ου αιώνα, μιας οικογένειας που αριθμεί πληθώρα σημαντικών προσωπικοτήτων οι οποίες άφησαν πολλές φορές το στίγμα τους στις εξελίξεις της ιστορίας. Το όνομα Μεταξάς μνημονεύεται για πρώτη φορά στην «Αλεξιάδα» της Αννας Κομνηνής το 1081 -όνομα το οποίο πιθανότατα αποδόθηκε από τον Ιουστινιανό ως τίτλος τιμής στην οικογένεια που εισήγαγε το μετάξι στη Βυζαντινή Αυτοκρατορία- ενώ ο Μάρκος Αντώνιος Μεταξάς εμφανίζεται στην Αλωση της Κωνσταντινούπολης να μάχεται στο πλευρό του Κωνσταντίνου Παλαιολόγου. Μετά την πτώση της πόλης, ο Μάρκος Αντώνιος καταφεύγει στην Κεφαλλονιά, όπου εγκαθίσταται μόνιμα και αποκτά απογόνους. Από το σημείο αυτό οι αναφορές στην οικογένεια Μεταξά πληθαίνουν, πολλές δε από αυτές αφορούν εξέχουσες μορφές της εποχής τους. Ο αναγνώστης έχει την ευκαιρία να ακολουθήσει το νήμα

μοίρες της Πολεμικής Αεροπορίας, της 363 Μοίρας Εκπαίδευσης Αέρος, με την ευκαιρία της συμπλήρωσης 40 χρόνων από την ίδρυσή της. Αφιερωμένο στους συναδέλφους που έχουν χάσει τη ζωή τους, το λεύκωμα του διοικητή της 363 Μοίρας αντισμηνάρχου Λάζαρου Σκαμαντζούρα και του επισμηναγού Κωνσταντίνου Τσίρτση προσφέρει στους λάτρεις της αεροπορίας τη μοναδική ευκαιρία να γνωρίσουν την ιστορία της Μοίρας, τα αεροσκάφη που διέθετε από το 1972 μέχρι σήμερα και τους διατελέσαντες διοικητές της, καθώς και να απολαύσουν μια σειρά σπάνιων φωτογραφιών υψηλής ανάλυσης από την εκπαίδευση, τα αεροσκάφη εν πτήσει, τα σήματα αλλά και την καθημερινή ζωή στη μονάδα. Σίγουρα αξίζει να προστεθεί στη βιβλιοθήκη κάθε λάτρη της Αεροπορίας. Το πολυτελές αυτό λεύκωμα διατίθεται από το Discount Hobby Zone, τηλ.: 6973564475, www.discounthobbyzone.gr.

Εκδόοεις ΕΠεύΘερη Σκέιμις Αθήνα 2011, Σελίδες 276

ΙΣ Τ Ο Ρ ΙΑ ΤΗΣ

ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΣ Μ Ε Τ Α Ξ Α ΑΠΟ ΤΟ 1081 ΜΕΧΡΙ ΤΟ 1814

Κ Λ Ε Υ β Κ Ρ Η ε Κ Ε Τ Ι Χ

της ιστορίας της γνωστής πολιτικής-στρατιωτικής οικογένειας Μεταξά στα βάθη του χρόνου, ανακαλύπτοντας ενδιαφέρουσες και εν πολλοίς άγνωστες πληροφορίες σχετικά με τα μέλη της. Η αφήγηση του βιβλίου είναι στην καθαρεύουσα, αφού οι συντελεστές διατήρησαν ανέπαφη την πρωτότυπη έκδοση του 1893. Το βιβλίο διατίθεται από τις εκδόσεις Ελεύθερη Σκέψις, Ιπποκράτους 112, Αθήνα. Περισσότερες πληροφορίες στο 2103614736 και στο www.eleftheriskepsis.gr.

διωγμούς των Εβραίων που κλιμακώνονταν σταδιακά μέχρι να λάβουν τη μορφή ολοσχερούς γενοκτονίας. Πρόκειται για μια εξαιρετική ανάλυση από έναν κορυφαίο ερευνητή ο οποίος έχει φέρει στο φως πολύτιμα στοιχεία σχετικά με το Γ ’ Ράιχ, και έχει προβεί σε αποκαλύψεις που άλλαξαν τον τρόπο με τον οποίο αντιμετωπίζονται αρκετές πτυχές της ναζιστικής Γερμανίας. Η κεντρική διάθεση του βιβλίου γίνεται από τις εκδόσεις Πατάκη, Εμμ. Μπενάκη 16, 10678, Αθήνα, τηλ.: 2103831078, www.patakis.gr.

Ian Kershaw

0 ΧΙΤΑΕΡ, 01 ΓΕΡΜΑΝΟΙ ΚΑΙ Η «ΤΕΛΙΚΗ ΛΥΣΗ» Εκδόσεις Παιάκη Αθήνα 2009, Σελίδες 506 Τριάντα και πλέον έτη ιστοριογραφικής έρευνας σχετικά με την άνοδο του Χίτλερ στην εξουσία και τη στάση που τήρησε ο γερμανικός λαός απέναντι στη ναζιστική πολιτική κατά τη διάρκεια του Γ' Ράιχ συμπυκνώνονται σε έναν τόμο 500 σελίδων, καλύπτοντας πλήρως τις σημαντικότερες πτυχές της κοινωνικής και πολιτικής πραγματικότητας της χώρας την κρίσιμη περίοδο πριν, κατά τη διάρκεια και μετά τον Β ’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Εχοντας αφιερώσει τη ζωή του στη μελέτη της ναζιστικής

1 1 4 1 ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ

Γερμανίας, ο Ian Kershaw αποτελεί τον θεμελιωτή της κοινωνικής ιστορίας του Γ ’ Ράιχ και έχει τιμηθεί με τον γερμανικό Ομοσπονδιακό Σταυρό Αξίας, τον τίτλο του Ιππότη και το μετάλλιο Norton Medlicott της Historical Association. Από την άνοδο του Χίτλερ στην εξουσία μέχρι την οριστική κατάρρευση του ναζιστικού καθεστώτος, ο συγγραφέας περιγράφει με κάθε λεπτομέρεια τη στάση που τήρησε ο γερμανικός λαός απέναντι στην εθνικοσοσιαλιστική πολιτική αλλά και τον τρόπο με τον οποίο αυτή η στάση επηρέασε την πολιτική του Χίτλερ, ενώ ιδιαίτερη έμφαση δίνεται στη συμπεριφορά των απλών πολιτών απέναντι στους

IA N K E R S H A W Ο

ΧΙΤΛΕΡ,

οι ΓΕΡΜΑΝΟΙ

και

Η «ΤΕΛ ΙΚ Η Λ ΥΣΗ »

€

4

>

·τ ·

' . · · · *

U