UNIVERZITET U SARAJEVU PRIRODNOPRIROD NO- MATEMA MATEMATIČKI TIČKI FAKULTET ODSJEK ZA BIOLOGIJU
APOPTOZA I KANCER
SEMINARSKI RAD IZ PREDMETA MOLEKULARNA MOLEKULARNA BIOLOGIJA
STUDENTICA:
PREDMETNA PROFESORICA:
Sabaheta Ha!"a#"$
P%&'( %( %( Laa L)*"$ B"+e+a
Sa%a,e#& a.%"+ /012 (
SADR3AJ
1( UVOD44444 UVOD444444444 44444444 44444444 44444444 44444444 44444444 4444444( 444((5 (5 1(1( HISTORI HISTORIJA JAT T ISTRA3I ISTRA3IV VANJANA ANJANAPOP POPTO TOZE4 ZE4444 444444 44444 44444 44444( 44(((( (((55 1(/( 1(/( SPEC SPECIF IFIČ IČN NOSTI OSTI PROC PROCE ESA APOPTOZE4444444444444444(6 /( MEHANIZMI MEHANIZMI 7ELIJSKE 7ELIJSKE APOPTOZE44 APOPTOZE444444 44444444 44444444 44444444 44444((6 4((6 /(1( /(1( VAN AN7E 7ELI LIJS JSKI KI MEHA MEHANI NIZA ZAM M APOPTOZE444444444444444(((8 /(/( UNU UNUT TAR7ELIJ AR7ELIJSKI SKI MEHANI MEHANIZAM ZAM APOPTO APOPTOZE4 ZE4444 444444 444444 44444( 44(((4 ((4 2 5( POREME7AJI POREME7AJI U PROCESU PROCESU APOPTOZE9 APOPTOZE9 NAST NASTANAK ANAK KANCERO KANCEROGENIH GENIH 7ELIJA(( 7ELIJA(( 5(1( 5(1( TUMO TUMORS RSKI KI SUP SUPRE RESO SOR R GENI4 GENI444 4444 4444 4444 4444 4444 4444 4444 4444 44(( 4((; 6( ZAKLJUČAK44 ZAKLJUČAK444444 44444444 44444444 44444444 44444444 44444444 444444(4 44(4((< ((< 8( SA3ETAK444 SA3ETAK4444444 44444444 44444444 44444444 44444444 44444444 44444444 4444(< (< 2( LITERATURA4 LITERATURA44444 44444444 44444444 44444444 44444444 44444444 44444444 444411 11
2
1( UVOD
U &%!a#a=,) &%!a#a=,) *&=>ta=t=&? *&=>ta=t=&? b%&,a $e+",a $e+",a ) #"@e$e+",>*& #"@e$e+",>*& &%?a=") &%?a=") te &.$e h&e&>tae h&e&>tae >#a*&? #"@e$e+",>*&? &%?a="a .&%e "t&t>*"h "&ba te >#a*&=e#=e .%&+"'e%a",e $e+",a *+,)=) )+&?) "a " .%&?%a"%a=a $e+",>*a >%t a.&.t&a( A.&.t&a .%e>ta#+,a =&%a+a= '""&+&@*" .%&e> $e+",>*e $e+",>*e >%t" *&," ,e =aa,a= =aa,a= " .&t%eba= ) &%?a=") a b" >e eb%"&=a+=" eb%"&=a+=" %a#&, &#",a& &#",a& be .&%ee$a,a *a& &b%abe=" &?&% & ?&% )*+a=,a=,e &@te$e="h " .&te=",a+=& &.a>="h $e+",a *&,e &?) .&>tat" *a=e%&?e=e te +"a $e+",a a%a!e="h a %a!e="h #"%)>& " a b" &@+& & >a=a",e > a=a",e )ta",a )%&*a="h )%&*a= "h &@te$e=,"a DNK C&&.e% Ha)>a= /006( Za .%)!a=,e .%a#e >+"*e & *&%">t" .%&?%a"%a=e $e+",>*e >%t" =a,b&+," .%",e%" >) %a#a,a=,e .%>t",) =a =&?aa " %)*aa ) eb%"&=a+=& %a#&,) b&? a.&.t&t>*"h .%&e>a ) $e+",aa *&,e >e =a+ae "e) .%>t",)9 %a#&,) =e%#=&? >">tea *& >">a%a ?,e &+a" & $e+",>*e >%t" &="h =e)%&=a *&," =">) )>.&>ta#"+" .%a#"+=e #ee te *a& ta*#" =">) ')=*"&=a+=" " .%" )*+a=,a=,) t*"#a +a%#e ) %a+""t" >ta","a eta&%'&e "=>e*ata " #&&eaa(
1(1(HISTORIJAT ISTRA3IVANJA APOPTOZE P%#" =a)="* =a)="* *&," ,e =a,.%&>t",e =a,.%&>t",e &.">a& .%"=". .%"=". .%&?%a"%a=e .%&?%a"%a=e $e+",>*e $e+",>*e >%t" b"& ,e =,ea*" =,ea*" b"&+&? Ka%+ V&?t 1;6/( ?&"=e a tee+,e =,e?&? ">t%a!"#a=,a ">*&%">t"& ,e a+the% F+e"=? &.">a#@ &.">a#@"" eta+, eta+,=", =",ee ,e+&* ,e+&*).a ).a== .%&e>( .%&e>( Ra#&, Ra#&,e e e+e*t%& e+e*t%&=>*e =>*e "*%&>* "*%&>*&." &.",e ,e )& )&e=e e=e >) %a+"*e %a+"*e "e) $e+",a *&,e >) b"+e ) a.&.t&" " &="h *&,e >) +""%a=e .& ,e+a=,e =e*e t%a)e "+" .%ee( I>t%a!"#a=,a >) =a>ta#+,e=a =& =a,#e$" )>.,eh =a .&+,) ")a#a=,a .%&e>a .&>t"?=)t ,e "e=t"'"*a",& ?e=a *&," *&=t%&+"@) a.&.t&)( O#" ?e=" >) "e=t"'"*a=" .%" .%&)a#a=,) =eat&e Caenorhabditis elegans Ma).a> 1<00( T&*& .%&)a#a=,a &t*%"#e=a >) t%" ?e=a *&,a "a,)
*+,)=) )+&?) ) %e?)+a"," " "#%@a#a=,) a.&.t&e( D#a >) ?e=a =)!=a a b" &@+& & a.&.t&e: e-5 " e-6( T%e$" ?e= e-< ,e+),e *a& =e?at"#=" %e?)+at&% a.&.t&e( Da+,=,"" a=a+"aa )t#%e=& ,e a >) ?e=" a a.&.t&) =a#ee=e =eat&e =eat&e >%&=" &="a *& ,e*a ,e*a a N&be+) N&be+) =a?%a) a & &t*%"$e &t*%"$e &b"+" &b"+" >) S=e B%e==e% " B%e==e% " J&h= E( S)+>t&= /00/( S)+>t&= /00/( ?&"=e( U ="," ">t%a!"#a=,"a '&*)>
3
>e >ta#+,a =a *a=e%&?e=e $e+",e *&,e ) &*#"%) >#&? $e+",>*&? "*+)>a =e )+ae ) a.&.t&) te >e .%&=a+ae et&e >).%e>",e ?e=a *&," "=h"b"%a,) )+aa* $e+",e ) .%&e> a.&.t&e( 1(/( SPECIFIČNOSTI PROCESA APOPTOZE A.&.t&a ,e ) $e+"," >t%&?& *&=t%&+">a= .%&e> *&," =e &!e b"t" a)>ta#+,e= *aa a.&=e *&,e .%eth&e =&?&b%&,=e &%'&+&@*e " b"&he",>*e .%&,e=e *&,e >e &"t),) ) #") '%a?e=t"%a=&>t" h%&&>&>*e DNK *&=e=a",e " %a>.aa=,a h%&at"=a ) a+e '%a?e=te %a>.aa=,) e>>e=?e% RNK I ) *&=a="" >*#%e=&>t" >*#%e=&>t" "t&.+ae " .+aa eb%a=e $e+",e $e+",e *&,e >e ",e.a,) ) *&a"$e *&a"$e =a#a=e a.&.t&t"*a t,e+a@a( O#a t,e+a@a >) ")et=& =aa,=a ,e% "h .%e.&=a,) a*%&'a?" *&," "h 'a?&"t"%a,) .a =e &+a" & &t.)@ta=,a $e+",>*&? >a%!a,a ) e)$e+",>*" .%&>t&% I =a &*&+=e $e+",e >+"*a 1(/(1 #e$ >e b%& I )"=*"t& )*+a=,a,) &>ta" a.&.t"%a=e $e+",e .%" e) >e =e )%&*),e b"+& *a*#a ).a+a "+" "='+aa",a t*"#a A+be%t> /00/(
S+"*a 1(/(1( Na>ta=a* " 'a?&"t&a a.&.t&t"*"h t,e+a@aa "#&%: (>)(e)(= (>)(e)(= I=t%ae+)+a%=" eha="a a.&.t&e >+"a= ,e ) >#" !"#&t"=,>*" $e+",aa " a#">" .%"a%=& & e="a " .&%&"e .%&teaa *&," =a >#& a*t"#=& ,e>t) "a,) a"=&*">e+"=) ">te"= a >#&,e ,e+ ,e+a=, a=,ee )>,e% )>,e%a#a, a#a,)) =a >.e"'" >.e"'"=e =e a>.a%tat a>.a%tat>*e >*e *">e+" *">e+"=e( =e( O#" e="" e="" =a"#a, =a"#a,)) >e *a>.ae *a>.ae " &b"+,e!e=" >) =a,=aa,="," e="" .%&e>a a.&.t&e(
/( MEHA MEHANIZ NIZMI MI 7ELIJS 7ELIJSKE KE APO APOPT PTOZ OZE E Ve$ ,e =a?+a@e=& a ,e eha="a a.&.t&e *&.+e*>a= te *a& ta*a# %e?)+">a= a*t"#=&@$) =&?&b%&,="h =&?&b%&,="h e="a e'e*t&%a " %e?)+at&%a( %e?)+at&%a( S#a*a $e+",a $e+",a ) >#& ?e=et"*& ?e=et"*& *&) .&>,e),e .&>,e),e @"'%)
4
a >#&,e .%a#%ee=& >a&)="@te=,e( Ta @"'%a =a+a" >e ) &b+"*) "=a*t"#"%a="h e="a .%&*a>.aa *&,e %ea?),) =a >"?=a+ a $e+",>*& >a&)="@te=,e( I="",at&%>*e .%&*a>.ae .&>ta,) a)t&.%e&te&+"t"*" a*t"#=e *%& &#",a=,e .%&e>a *&," ,&> =",e %a,a@=,e= & *%a,a =& .&=at& ,e a ,e &*"a a =,e? .&eta* &+"?&e%"a",a( D&>aa ,e .&=at& a ) a*t"#a"," )e>t#),) b"aa.t"#=" .%&te"= ) .&&$ *&,"h &+a" & '&%"%=,a =&?&b%&,="h *&.",a >.e"'"="h .%&*a>.aa *&,e t#&%e *&.+e*> "+" a?%e?at( U =e*" >+)a,e#"a .%&tea=e .%&*a>.ae .&>,e),) a+) *&+""=) *& +""=) .%&tea=e a*t"#=&>t" a =,"h& '&%"%a=,e *&.+e*>a &" & e)>&b=e a*t"#a",e =,"h&? ,e+a=,a b))$" a ,e=a &+e*)+a ",e.a %)?)( P%&*a>.aa ; "="",at&%>*a *a>.aa *&,a ,e ) *&=ta*t) >a %ee.t&%"a $e+",>*e >%t" a*t"#"%a >e *%& #a ",e.a=,a *&,a a+,e &e & '&%"%a=,a #e+"*e " a+e .&,e"="e %e+e '&%e *a>.ae( D"e%"a",& *a>.ae ; .%&)*),) >e .%e*)%>&%" *%& >tab"+=e h&&'"+=e %ea*",e( P&e=)t" "e%" "e%" #a!=" >) a ",e=) ",e=) e="> e=">*"h *"h >#&,>ta# >#&,>ta#aa .%&*a>.a .%&*a>.ae e ; " =,e=e =,e=e a+,=, a+,=,ee t%a=>'& t%a=>'&%a %a", ",ee Cha=? et al /005(
/(1(V /(1( VAN7ELIJSKI MEHANIZAM APOPTOZE A*t"#a",a .%&*a>.aa &!e b"t" .&ta*=)ta " #a=$e+",>*" .%&e>"a a*t"#a",& t#( %ee.t&%a >%t" =a $e+",>*&, $e+",>*&, .%@"="( .%@"="( T- +"'&"t" &?) "=)*at" "=)*at" a.&.t&) .%&)*",& .%&)*",& .%&te"= =a#a=&? Fa> +"?a= *&," >e #e!e a .%&te"=- %ee.t&% >%t" Fa> =a .%@"=" "+,a=e $e+",e( Fa> .%&te"= ) =a%e =a%e=&, =&, eta." eta." a*t" a*t"#" #"%a, %a,)) "=t% "=t%ae ae+) +)+a +a%=e %=e aa. aa.t& t&%% .%&te .%&te"= "=e e *& *&," ," #e) #e),) ,) " ",e ",e.a, .a,)) &+e &+e) )+e +e .%&*a>.ae-;( Ne*e $e+",e "+&!e=e >t%e>) "+" .%eth&=" &@te$e=,"a a*t"#"%a,) >#&,) >%t .%&)*",& " Fa> +"?a=a " Fa> .%&te"= a.&e#@" ta*& "=t%ae+)+a%=) *a>.a=) *a>*a) >+"*a /(1(1(
5
S+"*a /(1(1( Sheat>*" .%"*a *a>.a=e *a>*ae ) a*t"#a"," a.&.t&e "#&%: (=at)%e(& (=at)%e(& Late=t Late=t=" =" .%e*)%>& .%e*)%>&%" %" ?%ae=" ?%ae=" >) & N-te% N-te%"=a "=a+=e +=e .%&&e .%&&e=e =e %a+" %a+""t" "t"hh )!"=a )!"=a " C-te% C-te%"=a "=a+=& +=&?? .%&tea=&? *%a,a *&," ,e ?%ae= " #e+"*"h " a+"h .&,e"="a *&,e >e &?) )&"t" " ) %e+&, '&%" *a>.ae( *a>.ae( T&*& T&*& a.&.t&e a.&.t&e .%&*a>.ae >e a*t"#"%a,) *%& .%&te&+"t"* .%&te&+"t"*)) %a?%a=,) ) %e")a+=" %e")a+=" a>.a%tat>*" t",e+"a( Rea*",e >e &#",a,) *a>*a=& " t"e >e &>"?)%a#a b%& >t#a%a=,e #e+"*e ?e=e%a",a a*t"#="h *a>.aa *&,e >e )*+,)),) ) .%&e> a.&.t&e( P&%e t&?a @t& ,e "=te?%a+=a *&.&=e=ta a.&.t&e *a>.aa ; ,e =e&.h&=a a .%&+"'e%a",) +"'&"ta( T +"'&"t" *&," =e .&>,e),) *a>.a=) a*t"#=&>t =e >a& a >) &t.&%=" =a a.&.t&) #e$ =e .&>,e),) =" >.&>&b=&>t ?e=e%a",e ?e=e%a",e "=te%+e)*"=a "=te%+e)*"=a /( D#&,=a )+&?a *a>.ae ; ) $e+",>*&, $e+",>*&, .%&+"'e%a"," .%&+"'e%a"," " >%t" .&t.&a!e .&t.&a!e t&e a >e a*t#"%a=" +"'&"t" &?) )*+&="t" =a*&= a*t"#a",e " "#%@a#a=,a >#&, ')=*",e a & ,e >#&,>t#& .%"a%=& #ea=& a ")=e $e+",e &%?a="aCha=? et al /005(
/(/( UNUTAR7ELIJSKI MEHANIZAM APOPTOZE P&%e P&%e #a= #a=$e+ $e+",> ",>*&? *&? a*t"#a a*t"#a", ",aa .%&*a>.a .%&*a>.aa a ) *a>.ae *a>.ae &!e &!e b"t" b"t" " )=) )=)ta% ta%$e+ $e+",> ",>*" *" eha=" eha="a a(( I>t%a!" I>t%a!"#a= #a=,a ,a >) .&*a .&*aa+ a+aa a &+a" &+a" & "=)" "=)"%a=, %a=,aa a*t"#= a*t"#=&>t &>t"" "t&h&= "t&h&=%" %",a ,a *&,e *&,e &>+&ba &>+&baa,) a,) e+e*t&=>*" =&>a .%&te"="t&h%& ) "t&>&+ ?,e >e .%&te"="t&h%& #e),e " a*t"#"%a aa.t&% .%&te"= A.a'-1( O#a, "t&h&=%",a+=" .)t a*t"#a",e .%&*a>.aa ,e a>t).+,e= ) =a,#e$e b%&,) >+)a,e#a a*t"#a",e a.&.t&e *a*& b" >e a*t"#"%a+a "+" )ba+a " a.+"'""%a+a *a>.a=a *a>*aa( P%"+"*& &@te$e=,a DNK *&,e ta*&e% &!e e>t" & a.&.t&e .&t%eba= ,e .85 *&," a*t"#"%a t%a=>*%".",) ?e=a *&," >) .%&&t&%" &>+&baa=,a "t&h%&a " "t&h&=%",a( O#" .%&te"= .%".aa,) B+-/ .&%&"" .%&te"=a A+be%t> /00/( A.&.t&=" .%&&t&%" *a& >t& ,e ,e Ba .%&te"= ')*="&="@) 6
#e"#a=,e " "=a*t"#a",& "=h"b"t&%a "=h"b"t&%a >%t" &* %)?" *a& @t& >) Ba " Ba* >t")+"@) &>+&baa=,e "t&h%&a " "t&h&=%",a A*& >e ?e=" *&," *&"%a,) =a>ta,a=,e Ba "+" Ba* .%&te"=a "=a*t"#"@) $e+",a .&>ta,e &t.&%=a =a >#e 'a*t&%e *&," >t")+"@) a.&.t&)( Ne*" .%&te"=" " e .&%&"e *a& @t& >) B+-/ "+" Bcl-X "=h"b"%a,) a.&.t&) .&t.)=& "+" ,e+""=& b+&*"%a=,e &>+&baa=,a "t&h%&a L
" "t&h&=%",a( Z=aa,=a .&%&"a .%&te"=a %e?)+at&%a )=)ta%$e+",>*e a.&.t&e ,e " IAP e=?+( I=h"b"t&% &' a.&.t&>"> .%&te"=a( Za e .%&te"=e >e >at%a a "=h"b"@) a.&.t&) =a #a =a"=a: #e"#a=,e a =e*ee .%&*a>. =e* .%&*a>.ae ae " #e"#a= #e"#a=,e ,e a =e*e *a>.ae *a>.ae *a* *a*&& b" >e >.%",e >.%",e"+& "+& ">.&+, ">.&+,a#a= a#a=,e ,e =,"h =,"h&? &? ,e+a=,a( O#" .%&te"=" >) .%#&b"t=& .%&=ae=" *a& .%&te"= *&,e .%&)"%a,) &%ee=" #"%)>" *&," =a.aa,) "=>e*te *&," "h *&%">te *a*& b" >.%",e"+" "='""%a=) $e+",) a > e>a&)="@t" .%",e =e?& #"%)> a#%@" >#&, %e.+"*a",>*" %e.+"*a",>*" .%&e>>( Kaa >e " "t&h&=%", "t&h&=%",aa &t.)>t" "t&h%& a >e a*t"#"%a a*t"#"%a A.a'-1 A.a'-1 &>+&baa >e " .%&te"= *&," b+&*"%a IAP .%&te"= "e >e .e$a#a e'"*a>=&>t a*t"#a",e .%&e>a $e+",>*&? >a&)="@te=,a(
5( POREME7AJI POREME7AJI U PROCESU PROCESU APOPTOZE9 APOPTOZE9 NAST NASTANAK ANAK KANCER KANCEROGENIH OGENIH 7ELIJA
U*&+"*& U*&+"*& ) =e*&, & eta.a a.&.t&e a.&.t&e &e & "=a*t"#a",e "=a*t"#a",e ?e=a *&," >t")+"@) >t")+"@) a.&.t&) a.&.t&) .&%ee$a,a ) *a>*.a=&, * a>*.a=&, *a>*a" "+" >"=tee .%&te"=a *&," "=h"b"@) a.&.t&) $e+",a =e &!e & *%a,a &>t#a%"t" >#&,e >a&)="@te=,e te &+a" & *ata>t%&'a+="h .&>+,e"a .& &%?a="a( Te .&>+,e"e >e a="'e>t),) >t#a%a=,e $e+",a &t.&%="h =a a.&.t&) *&,e >e &?) be>*&=a=& ",e+"t" ",e+"t" " .%&+"'e%"%at" .%&+"'e%"%at"(( O#e $e+",e =a"#a,) =a"#a,) >e *a=e%&?e=" *a=e%&?e=" $e+",aa *&,e .&%e =e&?)$=&>t" >a&)="@te=,a "a,) .&%ee$e=e b%&,=e %)?e %e?)+a",>*e eha="e >+"*a 5(1( Fa*t&%" *&," &e & .&,a#e *a=e%a =a"#a,) >e *a=e%&?e=" " ) &%?a=") >e .%&)a#a,) *a*& b" >e @t& #"@e >a=a+& & =,"h&, )t,ea,) =a %ee$e=,e %e?)+at&%="h eha="aa a.&.t&e te e'"*a>=& ,e+a=,) =a ">te B&+ et a+ 1<<(
7
S+"*a 5(1( Sheat>*" .%"*a =a>ta=*a *a=e%&?e=e $e+",e "#&%: (>+"e>ha%e(=et (>+"e>ha%e(=et K+,)=& a %a)",e#a=,e eha="a =a>ta=*a *a=e%a b"+& ,e >.&=a#a=,e a =&?" t)&%" =a>ta,) " ,e=e $e+",e a=a+""%a=,e "=a*t"#a",e h%&&>&a( Ge=" *&," &e & .&,a#e *a=e *a= e%a %a =a" =a"#a, #a,)) >e &=* &=*&? &?e=" e=" " .&%e .&%e .&%e .&%ee$ e$a, a,aa a.& a.&.t .t&e &e .& .&,a ,a#a #a *a=e *a=e%a %a &!e &!e b"t" b"t" " .&>+,e"a #"%)>=&? ,e+a=,a( T)&%>*" #"%)>" "%e*t=& ",e=,a,) e*>.%e>",) a.&.t&t"*"h ?e= te= a ta, =a"= $e+",e a%a!e=e #"%)>"a &?) &b"t" >.&>&b=&>t be>*&=a=e .%&+"'e%a",e( Je=a & =a,e@$e ete*ta="h ab=&%a+=&>t" ) $e+",aa h)a=&? *a=e%a ,e )ta",a =a .85 t)&%->).%e>&%>*& ?e=)( M)ta",e =a & ?e=) )%&*),) .e$a=) &t.&%=&>t =a %a",a",) " he&te%a.e)t>*e a?e=>e( 5(1(TUMOR SUPRESORSKI GEN .85 T)&% >).%e>&%>*" ?e= .85 "a *%"t"=) )+&?) ) *&=t%&+" >ta="=&? %a>ta " &%!a#a=,) ?e=et>*e >tab"+=&>t" ( O#e a*t"#=&>t" .&>+,e"a >) "=,e="e a .85 >t#a%a tet%ae%e *&," >e #e!) a &%ee=" >+",e =a DNA " a*t"#"%a,) t%a=>*%".",)( G)b"t*& t)&% >).%e>&%>*e a*t"#=&>t" )t"%a=" )t"%a=" .%&te"=" .%&te"=" .85 &b"#a,) &b"#a,) &=*&?e=" .&te=",a+ .&te=",a+ @t& %e)+t"%a %e)+t"%a =e*&=t%&+"%a =e*&=t%&+"%a=" =" %a>t& $e+",a t)&%a( Ot*%"#e=a >) " #a >%&="*a ?e=a .85 .25 " .5 *&," .&*a),) #e+"*) >t%)*t)%=) >+"=&>t > ?e=& .85 a+" ')=*"&=a+=& #e+"*e %a+"*e( S#a t%" ?e=a "a,) #a .%&&t&%a @t& a,e=& > a+te%=at#=" "%e"#a=,e " a+te%=at" #=" .&et*& t%a=>+a",e a,e b%&,=e "&'&%e 8
.%&te"=a > %a+""t" ')=*",aa( Ta*& ?e=" .25 " .5 "a,) #%+& >+&!e=) >t%)*t)%) " *&"%a,) #",e >*)."=e "&'&%" .%&te"=a *&,e "a,) >).%&t=& ')=*"&=a+=& ,e+a=,e "&'&%e > t%a=>a*t"#a",>*" .&%),e TA.255 *&,e "a,) t)&% >).%e>&%>*& ,e+a=,e " "&'&%e be t%a=>a*t"#a",>*&? .&%),a N.255 > .&te=",a+=" &=*&?e=" ,e+a=,e *&,e ,e+),) *a& t%a=>&"=a=t=" "=h"b"t&%" TA.5 " "#+,e? t" .a .85( Nea#=& ,e )t#%e=& a " .85 >a%!" ,&@ ,ea= .%&&t&% te a &+a" & >"=tee #"@e>t%)*"h "&'&%" ",a ')=*",a =",e ,&@ ) .&t.)=&>t" ,a>=a(( I>t%a!"#a=,a +a=a .&%&"e .85 =a%&"t& =,"h"h e)>&b="h "=te%a*",a .%"&=",et $e %a>#,et+,a#a=,) )+&?e "h .%&te"=a ) =a>ta=*) " %a#&,) t)&%a Z&%"$ Z&%"$ et al /010( U .&*)@a,"a )="@ta#a=,a *a=e%&?e="h $e+",a ) &%?a=") #e+"*) )+&?) ,e &"?%a+a .&%&"a .%&te"=a "t&*"=a =a#a="h "=te%'e%&="a IFN( IFN ( I=te%'e%&=" >) b"+" .%#" h)a=" .%&te"= *&," *& ," >) >e .&*aa+" ,e+&t#&%="a ) te%a."," *a=e%a " b"+" >) e) .%#" .%&)*t"a DNK *&," >) >e *+"= *+ "=" "*" *" *& *&%" %">t >t"+ "+"( "( I=t I=te%' e%'e%& e%&=" =" & &?) ?) "> ">.&+ .&+,a ,a#a #at" t" a=t a=t"* "*a= a=e%& e%&?e ?e=& =& , ,e+ e+a a=, =,ee " "%e %e*t *t=& =& "+ "+"" &)+a & )+a", ",& & ") ")=& =&&)+ &)+at& at&%=" %="hh " a=t a=t"-a= "-a=?"& ?"&?e= ?e=>*" >*"hh &?& &?&%a #&%a ta* ta*&& @t& "% "%e*t e*t=& =& &@t &@te$) e$),) ,) .%&+"'e%a",) $e+",>*"h "'e%e=",a",a *a=e%&?e="h *a =e%&?e="h $e+",a( D"%e*t=" " "="%e*t=" e'e*t" "=te%'e%&=a %e)+t),) "=)*",& .&>eb="h ?e=a IFN >t")+">a="h ?e=a ISG( O#" ?e=" "a,) a.&.t&t"*) ')=*",) " )*+,)),) TNF-Q a.&.t&) "=)*),)$" +"?a= TRAILA.&/L Fa>Fa>L IAP a>&",at"#=" a>&", at"#=" 'a*t&%-1 AF-1 *a>.a)*a>.a)-6 6 *a>.a) *a>.a)-; -; >RNA a*t"#"%a=) a*t"#"%a=) .%&te"= *"=a) PKR /8A &+"?&ae="+at >"=teta) OAS *"=ae a*t"#at&%e >%t" DAP *"=a>e ?a+e*t"= < IFN %e?)+at&%=e 'a*t&%e IRF> .%&",e+&"t"=e +e)*e",a ?e=e PML " %e?)+at&%e IFN "=)"%a=e >%t" RID> Cha+a-Sa%*a% et al, /005( .
6( ZAKLJUČAK M&+e*)+a%=a b"&+&?",a *a& ?%a=a b"&+&?",e &%a ,&@ =a.%eat" *a*& b" >e ) .&t.)=&>t" >h#at"& .%&e> a.&.t&e " *a*& b" >#" =,e?" eha="" b"+" %a,a@=,e=" & *%a,a( A.&.t&a ,e &b+"* .%&?%a"%a=e $e+",>*e >%t" *&," >e ,a#+,a ) '""&+&@*" " .at&+&@*" .%&e>"a ) &%?a=")( A.&.t&a ,e &?%a="e=a =a .&,e"=a=e $e+",e *aa >aa $e+",a >.%&" .%&?%a"%a=) >%t t,( "#%@a#a >a&)b">t#& " =e ,a#+,a >e "='+aa",a( A.&.t&a &že =a>tat" b&? >+ab+,e=,a "+" "&>ta=*a .&"t" .&"t"#=" #="h h >"?=a+ >"?=a+aa .&t%eb= .&t%eb="h "h a .%ež"#+,a# "#+,a#a=, a=,ee $e+",a $e+",a "+" b& b&?? .%"a= .%"a=,a ,a =e?at =e?at"#= "#="h "h >"?=a+a >"?=a+a(( D&at=a "e=t"'"*a",a ?e=a " .%&te"=a *&," %e?)+"@) eha="a a.&.t&e te =,"ha .%a*t"=a 9
.%",e=a ) ?e=>*&, a=".)+a"," &!e e>t" & .e$a=,a >t&.e &>&ba "+",ee="h & #e+"*&? b%&,a t)&%a(
8( SA3ETAK
A.&.t&a .%e>ta#+,a =&%a+a= '""&+&@*" .%&e> $e+",>*e >%t" *&," ,e =aa,a= " .&t%eba= ) &%?a=") a b" >e eb%"&=a+=" %a#&, &#",a& be .&%ee$a,a *a& &b%abe=" &?&% )*+a=,a=,e &@te$e="h " .&te=",a+=& &.a>="h $e+",a *&,e &?) .&>tat" *a=e%&?e=e te +"a $e+",a a%a!e="h #"%)>& " a b" &@+& & >a=a",e )ta",a )ta",a )%&*a="h &@te$e=,"a DNK . =a,#e$" )>.,eh =a .&+,) ")a# ")a#a=,a a=,a .%&e>a .%&e>a .&>t"? .&>t"?=)t =)t ,e "e=t" "e=t"'"* '"*a" a",& ,& ?e=a *&," *&=t%&+" *&=t%&+"@) @) a.&. a.&.t& t&)( )( O#" ?e= ?e="" >) "e=t "e=t"' "'"* "*a a=" =" .%" .%" .%&) .%&)a# a#a=, a=,)) =eat =eat&e &e Caenorhabdit Caenorhabditis is elegans elegans Ma).a Ma).a> > 1<00 1<00( ( T&*& &*& .%&)a#a=,a &t*%"#e=a >) t%" ?e=a *&,a "a,) *+,)=) )+&?) ) %e?)+a"," % e?)+a"," " "#%@a#a=,) a.&.t&e( D#a >) ?e=a =)!=a a b" &@+& & a.&.t&e: e-5 " e-6( T%e$" ?e= e-< ,e+),e *a& =e?at"#=" %e?)+at&% a.&.t&e( Da+,=,"" a=a+"aa )t#%e=& ,e a >) ?e=" a a.&.t&) =a#ee=e =eat&e >%&=" &="a *& ,e*a a N&be+) =a?%a) a & &t*%"$e &b"+" >) S=e B%e==e% " J&h= " J&h= E( S)+>t&= /00/( S)+>t&= /00/( g&"=e. A.&.t&a ,e ) $e+"," >t%&?& *&=t%&+">a= .%&e> *&," =e &!e b"t" a)>ta#+,e= *aa a.&=e *&,e .%eth&e =&?&b%&,=e &%'&+&@*e " b"&he",>*e .%&,e=e *&,e >e &"t),) ) #") '%a?e=t"%a=&>t" h%&&>&>*e DNK *&=e=a",e " %a>.aa=,a h%&at"=a ) a+e '%a?e=te %a>.aa=,) e>>e=?e% RNK I ) *&=a="" >*#%e=&>t" "t&.+ae " .+aa eb%a=e $e+",e *&,e >e ",e.a,) ) *&a"$e =a#a=e a.&.t&t"*a t,e+a@a( S#a*a $e+",a ) >#& ?e=et"*& *&) .&>,e),e @"'%) a >#&,e .%a#%ee=& >a&)="@te=,e( Ta @"'%a =a+a" >e ) &b+"*) "=a*t"#"%a="h e="a .%&*a>.aa *&,e %ea?),) =a >"?=a+ > "?=a+ a $e+",>*& >a&)="@te=,e( I="",at&%>*e .%&*a>.ae .&>ta,) a)t&.%e&te&+"t"*" a*t"#=e *%& &#",a=,e .%&e>a čiji je da &*"a a =,e? .&eta* &+"?&e%"a",a( D&>aa ,e .&=at& a ) a*t"#a"," )e>t#),) b"aa.t"#=" .%&te"=i ) .&&$ *&,"h &+a" & '&%"% a=,a =&?&b%&,="h *&.",a >.e"'"="h .%&*a>.aa *&,e t#&%e *&.+e*> "+" a?%e?at( P%&*a>.aa ; "="",at&%>*a *a>.aa *&,a ,e ) *&=ta*t) >a %ee.t&%"a $e+",>*e >%t" a*t"#"%a >e *%& #a ",e.a=,a *&,a a+,e &e & '&%"%a=,a #e+"*e " a+e .&,e"="e %e+e '&%e *a>.ae(
Ako )
=e*&, & eta.a a.&.t&e &e & "=a*t"#a",e ?e=a *&," >t")+"@) a.&.t&)
.&%ee$a,a ) *a>*.a=&, *a>*a" "+" >"=tee .%&te"=a *&," "=h"b"@) "=h "b"@) a.&.t&) $e+",a =e &!e & *%a,a 10
&>t#a%"t" >#&,e >a&)="@te=,e te &+a" & *ata>t%&'a+="h .&>+,e"a .& &%?a="a( Te .&>+,e"e >e a="'e>t),) >t#a%a=,e $e+",a &t.&%="h =a a.&.t&) *&,e >e &?) be>*&=a=& ",e+"t" " .%&+"'e%"%at"( O#e $e+",e =a"#a,) >e *a=e%&?e=" $e+",aa *&,e .&%e =e&?)$=&>t" >a&)="@te=,a "a,) .&%ee$e=e b%&,=e b% &,=e %)?e %e?)+a",>*e eha="e. Je=a & =a,e@$e ete*ta="h ab=&%a+=&>t" ) $e+",aa h)a=&? *a=e%a ,e )ta",a =a .85 t)&%->).%e>&%>*& ?e=)( M)ta",e =a & ?e=) )%&*),) .e$a=) &t.&%=&>t =a %a",a",) " he&te%a.e)t>*e a?e=>e( T)&% >).%e>&%>*" ?e= .85 "a *%"t"=) )+&?) ) *&=t%&+" >ta="=&? %a>ta " &%!a#a=,) ?e=et>*e >tab"+=&>t" ( O#e a*t"#=&>t" .&>+,e"a >) "=,e="e "= ,e="e a .85 >t#a%a tet%ae%e *&," >e #e!) a &%ee=" >+",e =a DNA " a*t"#"%a,) t%a=>*%".",)( G)b"t*& t)&% >).%e>&%>*e a*t"#=&>t" )t"%a=" .%&te"=" .85 &b"#a,) &=*&?e=" .&te=",a+ @t& %e)+t"%a =e*&=t%&+"%a=" %a>t& $e+",a t)&%a(
2( LITERAT RATURA
1( A+be%t> A+be%t> B( J&h=>&= A( Le"> J( Ra'' Ra'' M( R&be%t> R&be%t> K( a= a= a+te% a+te% P(/00/( P(/00/( M&+e)+a% M&+e)+a% B"&+&? &' the Ce++( 6th e"t"&=( The Ae%"a= S&"et '&% Ce++ B"&+&?( B"&+&?( a>h"=?t&=( a>h"=?t&=( 2.
Ba*e% A( J( M&&=e M&&=e A( H)?he> H)?he> J( L&ba%" L&ba%" D( J&h=>&= J&h=>&= R(J( a= Sa#"++ J( 1<<6( Me>a=?"a+ e++ a.&.t&>">: the a,&% eha="> '&% %e>&+)t"&= &' ?+&e%)+a% h.e%e++)+a%"t "= e.e%"e=ta+ e>a=?"a+ .%&+"'e%at"#e =e.h%"t">( The J&)%=a+ &' Me"a+ I=#e>t"?at"&=( <68 /108-/112(
5( B&+ R( Te%)h+ Te%)h+e= e= P( P( a= MC&=*e MC&=*e D( 1<<( A.&.t&>"> A.&.t&>"> Ca=e% Ca=e% a= Ca=e% The%a. The%a.(( S)%?"a+ O=&+&?( 25 155-16/(
11
4.
Cha=? Cha=? D( D( "=? Z( "=? Z( Ca.a"& Ca.a"& ( Pete% ( a= a=? a=? ( /005( I=te%"e% .%&e>>"=? eha="> &' .%&a>.a>e-; at"#at"&=( The EMBO J&)%=a+( //12: 615/616/(
8( Cha+a-Sa%*a% M( L"==e% M(J( L") (F (F(( "++"a> B(R( Se= G(C( S"+#e%a= R(H( a= B&%e B& %e= = E( E(C( C( / /005 005( ( A.&.t&>"> a= "=te%'e%&=>: R&+e &' "=te%'e%&=->t")+ate "= te%'e%&=->t")+ate ?e=e> a> e"at&%> &' a.&.t&>">( A.&.t&>">: A= "=te%=at"&=a+ ,&)%=a+ &= .%e?%ae e++ eath( ;5 /5-/6<( 2( C&& C&&.e% .e% G( a= Ha) Ha)>a >a= = R( /006( /006( The Ce++: Ce++: A M&+e)+ M&+e)+a% a% A..%&a A..%&ah h th"% e"t"&= e"t"&=(( The Ae%"a= S&"et '&% M"%&b"&+&?( a>h"=?t&=( a>h"=?t&=(
12