geodezija

PODJELA GEODEZIJE

Geoezija je nauka koja se bavi premjerom zemljišta u naučne I praktične svrhe. -viša geoezija -niža geoezija -fotogrametrija -inženjerska geoezija -kartografija OBLICI ZEMLJE I DIMENZIJE ZEMLJE Povjesne prestave Tales-zemlja je tjelo u obliku diska koje pliva na beskonacnom oceanu. oceanu. Pitagora-O zemlji kao kugli je shvatio na osnovi jelimičnih mjesečevi pomračenja. Aristotel-Prvi navodi razloge za sferni oblik zemlje. DIMENZIJE ZEMLJE Erastoten – Erastoten  –Dimenzije zemlje je odredio na osnovu mjerenja centralnog ugla I užine tome uglu

pripaajudeg luka -ugao-užina sjene vertikalnog štapa(@=1/50 punog kruga) -Dužina luka –broj obrtaja točka (5000 staija) .Rezultat o=250 000 stadija

R=5909 km (pogreška 10%) POVRŠINA –GEOID-ELIPSOID-KUGLA Površine jenakog potencijala zovu se ekvipotencijalne površine ,pa je ona goja ogovara površini mirnog oceana naziva se geoid I smatra se fizičkim oblikom zemlje . Na geoiu ,kao matematički neefiniranom tijelu ,ne mogu se obavljati nikakve matematičke operacije .Geoi je stoga ,za potrebe računanja aproksimira rotacionim elipsoiom koji nastaje rotacijom elipse oko krade ,polarne ose B. PRIKAZIVANJE ZEMLJINE POVRŠINE NA KARTI Posebna oblast geoezije koja se bavi izraom I štampanjem j e kartografija kartografija .Djeli se na.. -matematsku kartografiju -opštu kartografiju -praktičnu kartografiju -tematsku kartografiju

VRSTE PROJEKCIJA

Obzirom na površ na koju vršimo projiciranje projekcije jelimo na : -ravne ili stereografske,kod kojih se proiciranje vrši na ravninu koja može imati različite položaje u odnosu na centar elipsoida. -cilindrične ,ko kojih se projiciranje vrši na (plašt cilinra) -konusne ,ko kojih se projiciranje vrši na plašt konusa (stožca).

VRSTE KOORDINATNIH SISTEMA Koordinatni sistemi na elipsoidu ,kugli. -geografski koordinatni sistem -globalni pravougli koordinatni sistem Kordinatni sistemi u ravnini --pravougli kordinatni sistem -Gaub-Krugerov koordinatni sistem -UTM koordinantni sistem Polarni koordinatni sistem Visinski koordinatni sistem. KOORDINATNI SISTEMI NA ELIPSOIDU I KUGLI Geografski koordinatni sistem –T

Ishoište -Presjek nultog meridijana I nulte paraleleKoordinate -Geografska širina -Geografska dužina KOORDINATNI SISTEMI U RAVNINI Pravougli koordinatni sistem-T(y,x) Ishoište presjek Y i X ose. Koordinatne ose su međusobno upravne prave u ravni X osa-apscisa Y osa-ordinata VISINSKI KOORDINATNI SISTEM

Ishoište najpogoni geoi. Fizičko ishoište visinskoga datuma predstavlja normalni reper –ishoišna visinska točka. Visina

normalnog repera je odredjena na osnovu srednjeg nivoa mora. U izabranom vremenskom trenutku (datum) odredjuje visinu geoida.

KRUGEROV KOORDINATNI SISTEM T(Y,X) Ishodište presjek dodirnog meridijana. Koordinatne ose su linije na projekciskoj ravni . X osu odredjuje presjek dodirnog meridijana na projekciskoj ravni –orjentirana prema sjeveru. Y osu odredjuje presjek ekvadora u projekciskoj ravni . Koordinate su užine geoetskih linija na projekciskoj ravni. POJAM I VRSTE MJERENJA

Po mjerenjem porazumjevamo upoređivanje neke velicine sa poznatom jeinicom(etalonom) Etalon mora biti iste vrste kao I mjerna velicina Rezultat mjerenja je mjerni broj U nizoj geodeziji najcesce se mjere,horizontalni I visinski uglovi,visinske razlike I povrsine.

Razlikujemo uglovna mjerenja, linearna mjerenja, vektorska mjerenja. JEDINICE ZA DUZINE Metar je osnovna jedinica I oznacava se nanometer,mikrometar,milimetar,centimetar I decimetar

sa

m,ostale

su

JEDINICE ZA UGLOVE

Međunaroni sistem mjerni jeinica za kut u ravnini je raijan . Raijan je ugao u ravni između va poluprecnika koji na krugu isjecaju luk uzine jenake poluprecniku JEDINICE ZA POVRSINE Jedinica za povrsinu je kvadratni metar U geodeziji se upotrebljavaju I vece jedinice o ve I to Ar,hektar,kvadratni kilometer Pri tome je Ar=100 m,h=10000 m,km=1000000 m KLASIFIKACIJA GRESAKA Dijelimo ih na nekoliko glavnih grupa -nesavrsenost mjernog pribora -nesavrsenost cula najcesce vida operatora -promjenjivost vanjskih prilika I parametara mjernog pribora u funkciji vremena Greske mogu biti grube,sistematske I grube greske

ISTINITE I NAJVJEROJATNIJE GREŠKE Istinitu vrijenost neke veličine označimo s A. Razlika između te vrijenosti I vrijenosti nekog mjerenja naziva se istinita greška. Ponekad imamo uvjetno istinitu vrijednost dobijenu preciznim mjerenjima koja se moze smatrati istinitom u onosu na mjerenja nekom manje tocnom metoom. Ipak, obično

se oređuje tzvnajvjerojatnija vrijenost L mjerene veličine za koju se smatra a je najbliža istinitoj vrijenosti A. Razlika između najvjerojatnije vrijenosti L i nekog mjerenja naziva se najvjerojatnija pogreška. OCJENA TOCNOSTI NIZA MJERENJA NEKE VELICINE Maksimalna greska Od 1000 istinitih gresaka u granici Od o do m padaju 683 greske Od 0 do 2m padaju 954 greske Od 0 do 3m padaju 997 gresaka Od 0 do 4m padaju 999 gresaka OSNOVNI POJMOVI O IZRAVNAVANJU I IZJEDNACENJU Potreba za izravnavanjem

Da bi sno izbjegli grube pogreske I ujedno povecali tocnost dobivenih rezultata u geodeziji redovno vrsimo veci broj mjerenja od neophodnog Posto su sva mjerenja opterecena greskama,kada bi smo racunanje vrsili sa neizravnatim vrijednostima rezultat bi zavisio od nacina(puta racunanja) VRSTE GEODEZIJSKIH MJERENJA Vrte mjerenja u zavisnosti od mjerne velicne Uglovna mjerenja Linearna mjerenja Vektorska mjerenja Klasicana terestrickA mjerenja Mjerenje uglova Mjerenje duzina Mjerenje visinskih razlika MJERENJE UGLOVA

Ugao je io ravnne omeđen sa vije pol uprave koje imaju zajednicki pocetak Poluprave su kraci ugla,pocetak je tjeme ugla Imamo sljedece vrste uglova Horizontalni ugao Zenitne daljine Visinski ugao MJERENJE ZENITNIH UDALJENOSTI Metode mjerenja zenitnih udaljenosti ili vertikalnih uglova -istovremeno mjerimo samo jednu zenitnu udaljenost -mjerimo u oba polozaja instrumenta -koristimo sva tri horizontalna konca TEODOLIT Teodolit je opticko mehanicki ili elektronski instrument za mjerenje horizontalnih uglova I zenitnih udaljenosti Teodolit je u proslosti bio samostalan instrument,danas je obicno dio elektronskog tahimetra MJERENJE DUZINA Metode mjerenja duzina u geodeziji -mjerne letve -mjerne trake -primjenom sinusne I tangensne teoreme Invarske mjerne zice -opticki daljiomjeri -elektronski daljinomjeri -ultrazvucni daljinomjeri -mjerenje duzina bez reflektora

ELEKTRONSKI DALJINOMJERI Elektronski daljinomjer je elektronski instrument za mjerenje duzina S njim mjerimo duzine od par metara do par desetaka kilometara MJERENJE VISINSKIH RAZLIKA

ODREĐUJEMO TRECU KOORDINATU U PROSTORNOM KOORDINATNOM SISTEMU Osnovni pojmovi -visina -apsolutna visina -relativna visina -visinska razlika TRIGONOMETRIJSKI NIVELMAN Metoda

Visinsku razliku između tocaka oreimo na osnovu mjerne zenotne ualjeno sti I poznate mjerne uzine između tocaka GEOMETRIJSKI NIVELMAN

Visinske razlike između tocaka oreimo pomocu nivelira,koji osigurava horizontalnu vizuru I citanje podijele vertikalno postavljenih nivelmanskih letava Geometrijski nivelman je najtocnija metoda nivelmana I jedan od najtocnijih geodetskih mjernih postupaka NIVELIR Nivelir je opticko mehanicki ili elektronski instrument za mjerenje visinskih razlika Za osiguranje mjernih uslova omoguceno je I mjerenje velicina Nivelir je jedan od najstarijih geodetskih instrumanata,koristi se kao samostalni instrument TOPOGRAFSKI PLANOVI I KARTE

Topografski plan je slika u horizontalnoj projekcijskoj ravnini izrađena na osnovi poataka mjerenja I predstavlja dio zemljine povrsine u nekom mjerilu Plan je stvarni horizontalni prikaz povrsine zemlje u krupnijem mjerilu(do 1:10000) Karta je generaliziran prikaz dijela zemljine povrsine u sitnijem mjerilu (od1:10000) ISKOLICENJE Znaci prijenos projektiranih detaljnih tocaka sa projekta na teren I onacavanje tih tocaka na terenu Iskolicenje po projektu objektu na terenu odredimo: -polozaj -Velicinu -Oblik METODE ISKOLICENJA Iskolicenje po pravilu djelimo na horizontalna iskolicenja

-koordinatne metode(ortogonalan metoda,polarna metoda I GPS metoda) -metoda presjeka(presjek naprijed,lucni presjek I direktni presjek) vertikalana iskolicenja -geometrijski nivelman -trigonometrjski nivelman

ORTOGONALNA METODA ISKOLČENJA Linija za iskolčenje sa poznatim krajnjim točkama Elementi iskolčenja: horizontalne užine – Apcisa I ordinate, coordinate lokalnog pravouglog koordinatnog sistema.

POLARNA METODA ISKOLČENJA Točka geoetske mreže-stajalište instrumenta I jena orijentaciona točka. Elemetni iskolčenja: horizontalni ugao i horizontalna užina – elementi lokalnog polarnog koordinatnog sistema.

GPS ISKOLICENJA Podaci iz projekta definiramo polozaj detaljnih tocaka

Instrumentarij I metou moramo oređivati u zavisnosti o tocnosti Veoma vazan nacin oznacavanja iskolicenih tocaka

VISINSKO ISKOLČENJE Za visinsko iskolčenje najčešde koristimo geometsijski nivelman. Izhoište je reper visinske geoetske mreže. Element za iskolčenje je visinska razlika .