UNIVERZITET U SARAJEVU
PEDAGOŠKI FAKULTET ODSJEK ZA RAZREDNU NASTAVU
SEMINARSKI RAD
ALHAMIJADO KNJIŽEVNOST
Student: Irma Krak
Mentor: Emira M.Mešanović
Sarajevo, Maj, 2013.
Alhamijado književnost
Pod pojmom alhamijado književnosti podrazumijeva se književnost na narodnom jeziku pisana arebicom. Naziv je izveden od arapske riječi al adžemijje što znači: strani, tuĎi, nearapski.
Kod naroda, kod kojih je vladavina Arapa i islamiziranih Turaka trajala duže vremena i gdje je knji ževnost na orijentalnim jezicima dosezala do svog zenita, u njenoj sjenci egzistirala je i knji ževnost na narodnim jezicima pisana arapskim pismom.
To se dešavalo u Š paniji, Gr čkoj, Albaniji, Poljskoj, Bjelorusiji, a posebno bogatstvo primjera primjera ovakve književnosti susrećemo u književnosti BiH. Ona je vezana isklju čivo za muslimansku sredinu i sa knji ževnošću drugih konfesionalnih grupa nema dodirnih tačaka.
U razdoblju ne što dužem od oko tri i po stoljeća živjela je i razvijala se bosanska alhamijado knji ževnost. Najstariji, do sada pronaĎeni, tekst muslimanske pisane knji ževnosti na narodnom jeziku je ljubavna ljubavna pjesma Hirvat turkisi iz 1588/89. godine od Mehmeda Erdeljca.
Alhamijado književnost je s rijetkim izuzecima, imala uglavnom pobožno-didaktički karakter. Njeni glavni oblici cu bili: ilahije, kaside, zatim poslanice, pozivi i poruke (tzv. arzuhali), te pjesme napisane po uzoru na narodnu poeziju. Najznačajniji pisci ovog
peroda su: Muhamed Muhamed Hevaji Uskufi, Uskufi, Abdul-Veham Ilhamija, Ilhamija, Umihana Čuvidina.
njiževnost i stvaranje na orijentalnim jezicima, kao Uz narodnu k njiževnost treći tok književne aktivnosti Bošnjaka do 1878. godine pokazuje se njihov književni rad na bosanskom jeziku i arapskom pismu, tzv. alhamijado literatura, koja se kao nacionalno-regionalna pojava javila u krajevima koji su bili pod uticajem arapsko-turske pismenosti.
U ličnom dopisivanju na narodnom jeziku Bošnjaci, i to većinom begovi i njihove žene, služili su se bosančicom, kurzivnom bosanskom varijantom ćirilice, koja nije učena u školi nego je, kao
i narodna književnost, predajom prelazila s koljena na koljeno, ali na bosančici, izuzev krajišničkih pisama kao epistolarne literature, nije ostalo drugih izrazitije književnih tragova.
Arebica
prilagođena narodnom jeziku u BiH
pobožne pjesme pisane u slavu vjere i Boga, pjevane Ilahije – pobožne
s
ciljem zadobijanja Božije milosti, često s izrazima derviške, mističke ljubavi prema Bogu. Naistaknutiji pisci ilahija u razdoblju I lhamija izmeĎu 17/18. st. bili su Uskufi i Ilhamija
pohvalnice, meĎutim u alhamijado Kaside - izvorno su pjesme- pohvalnice, književnosti predstavljale su poučne pjesme sv jetovnog karaktera, mada se njihova pouka takoĎer zasnivala na religioznom moralu.
pjesme upućene ličnostima autoriteta (višim vlastima, Poslanice – pjesme sultanu) u obliku molbi, žalbi ili pritužbi. Zanimljive su jer daju sliku društvenog, moralnog i ekonomskog stanja tadašnjeg društva. Sve tri vrste pjesama pisane su u kratkim stihovima u katrenama gdje se posljednji stih ponavlja kao neka vrsta refrena.
Pjesme nastale po uzoru na na narodnu poeziju – najčešće – najčešće se
izražava ljubav prema dragoj osobi (ženi ili muškarcu).
Umihana Čuvidina je preuzela i formu naših narodnih pjesama pisala je u desetoricu svoju poznatu pjesmu pjesmu Sarajlije iđu u vojsku.
Abdul-Veham Ilhamija
1773-1821
pisac alhamijado književnosti najznačajnija je njegova Kasida (Čudan zeman nastade) zbog koje je i osuĎen na smrt
osim na bosanskom pisao je i na turskom jeziku poezija mu je uglavnom sufijska, mistička
Pored poezije razvijala se i prozna alhamijado književnost. Dok u poeziji nailazimo na raznovrsnost tema, prozna književnost je jednoobrazna u svom osnovnom cilju: učenja vjeri, njenim vrijednostima i obredima, te moralno-duhovnih poruka. Svi prozni tekstovi mogu se podijeliti na dvije grupe: a). tekstovi vjerske pouke b). tekstovi poučnog i odgojnog karaktera.
Razvoj alhamijado književnosti se ne završava sa 1878. godinom. Ona se čak intezivira, posebno u štamparskoj djelatnosti i nakon izvršene reforme pravopisa bosanske arebice, koju su uradili
Mehmed Dž.
Čaušević iHamdija Mulić . Tako je život arebice produžen do početka 2. svjetskog rata ali se djela nisu širila prepisivanjem nego štampanjem.
