UNIVERSITETI I PRIZRENIT UNIVERSITY OF PRIZREN
„UKSHIN HOTI“
FAKULTETI JURIDIK FACULTY OF LAË
PUNIM SEMINARIK Lënda: E Drejta Civile Tema: Fitimi i Hipotekës
Profesori: Prof.dr.Skender Gojani
Studenti: Arbër Susuri
Janar 2016, Prizren
Përmbajtja: HYRJE........................................................................................................................................3 1. HIPOTEKA....................................................................................................................4 1.1. Ç’kuptojmë me fjalën hipotekë.................................................................................4 1.2. Objekti i hipotekës....................................................................................................5 1.3. Llojet e hipotekës sipas themelimit...........................................................................5 1.3.1.Hipoteka e kontraktuar......................................................................................5 1.3.2.Hipoteka ligjore.................................................................................................6 1.3.3.Hipoteka gjyqësore............................................................................................6
2. PARIMET E HIPOTEKËS...........................................................................................6 2.1. Parimi i Akcesoritetit.................................................................................................6 2.2. Parimi i Oficialitetit...................................................................................................7 2.3. Parimi i Specialitetit..................................................................................................7 2.4. Parimi i Papjestueshmerise........................................................................................7 2.5. Parimi i Prioritetit......................................................................................................7
3. FITIMI I HIPOTEKËS.................................................................................................8 3.1. Mënyrat e fitimit të hipotekës....................................................................................8 3.2. Titujë juridik për fitimin e të drejtës së hipotekë s………………………….............9 3.3. Kontrata si titull juridik për fitimin e hipotekë s………………………………........9
4. SHUARJA E HIPOTEKËS...........................................................................................11 5. PËRFUNDIMI................................................................................................................12 6. LITERATURA...............................................................................................................13
2
Hyrje
Punim seminarik me temën “Fitimi i Hipotekës” synon që të ofroj të dhëna për Hipotekën si një të drejtë sendore mbi sendin e huaj, në veçanti për mënyrën se si fitohet hipoteka.
Punimi seminarik për të qenë sa më më i plotë, përmbledhës dhe permbajtësor, pos pjesës hyrëse (faqe 3) përmban të dhëna dhe informacione për Hipotekën si institut juridik, duke përfshirë objektin, llojet, parimet, mbi të gjitha mënyrat e fitimit të saj (faqe 4 – 11). Gjithashtu punimi seminarik ka edhe pjesën përfundimtare (fq 12) dhe në fund pjesën bibliografike (faqe 13).
Literatura bazë e konsultuar për këtë punim seminarik është: “E Drejta Sendore” e autorit Prof.Dr.Abdullah Aliu, “Fjalor i terminologjisë juridike ” i autorit Prof.Dr.Skender Gojani dhe Ligjin Nr. 03/L-154 për Pronësinë dhe të Drejtat tjera Sendore i Kosovës.
Një nxitje që këtë punim ta punoj me përkushtim e kam fituar edhe nga udhëzimet dhe këshillat të cilat i kam fituar gjatë ligjëratave nga profesori i nderuar Prof.Dr.Skender Gojani, ndaj te cilit mbetemi falenderues.
3
1. Hipoteka 1.1.Ç’ kuptojmë me hipotekë ? “ E drejta sendore është degë pozitive e së drejtës, që rregullon marëdhëniet midis njerëzve lidhur
me sendet. Këto dispozita (rregulla juridike) përcaktojnë përkatësin e sendit. Pra e drejta sendore është ajo dëgë e së drejtës që përcakton bartësit (titullarët) e të drejtave lidhur me sendet”1. Sendet konsiderohen sendet e luajtshme, paluajtshmëritë dhe të drejtat jotrupore. Sendet e luajtshme janë objektet trupore të pavarura, që nuk janë në mënyrë të përhershme të lidhura me tokën ose pjesët e tokës dhe që në përgjithësi mund të lëvizin ( LPDTS – nr.03/L – 154 – neni 8 dhe 9 ) Çdo person mund të fitoj të drejta sendore. Titullari i një të drejte sendore mund të paraqesë këtë të drejtë kundrejt cilitdo person, përveq nëse me ligj parashihet ndryshe. “Të drejtat e sigurimit sendor, janë të drejta akcesore, sepse janë të varura nga e drejta kryesore, dhe në këtë rast e drejtë kryesore e kreditorit është e drejta e kërkesës ndaj debitorit”2. Në rendin
dhe literaturën juridike janë të njohura dy kategori juridike të cilat rregullojnë (përcaktojnë) të drejtën e sigurimit sendor: e drejta e pengut në sendet e luajtshme dhe hipoteka. “Hipotek-ë, e drejtë që i jepet huadhënësit në shoqërinë kapitaliste për të marrë e për të shitur një
pasuri të patundshme, të cilën huamarrësi e ka lënë si peng; marrja peng. Hua që një huadhënës në shoqërinë kapitaliste i jep një huamarrësi, pasi ky ka lënë si peng një pasuri të patundshme që siguron shlyerjen e huas.” 3 “Hipoteka do të thotë krijimi i interesit në pasurinë e paluajtshme me anë të marrëveshjes apo
ligjit, që kreditorit të hipotekës (pengmbajtësit) i jep të drejtën të iniciojë procedurën për heqjen e të drejtës mbi pronën e vënë në hipotekë për pasurinë e tillë të paluajtshme, me qëllim të përmbushjes së një detyrimi që është siguruar me hipotekë dhe që duhet të paguhet.”4 “Hipotekë e drejtë që i jepet huadhënësit, për të marrë e për të shitur një pasuri të patundshme, të
cilën huamarrësi e ka lënë si peng; marrja peng. Hua që një huadhënës i jep një huamarrësi, pasi ky ka lënë si peng një pasuri të patundshme, tek që siguron shlyerj en e huasë.” 5
1 Aliu
Abullah, E drejta sendore, Prishtinë, 2014, fq.20 Aliu Abdullah, vepra e cituar, fq. 293 3 Grup autorësh, Fjalor i gjuhës së sotme shqipe, Prishtinë, 1980, fq.684 4 Ligji Nr. 03/L-154 për pronësinë dhe të drejtat tjera sendore i Kosovës, neni 172 5 Gojani, Skender, Fjalor i terminologjisë juridike, Prishtinë, 2013, fq.107 6 Statovci, Ejup, E drejta e pengut, Prishtinë, 2009, fq. 123 2
4
“ Në çdo rast, kur objekt i të drejtës së pengut, është paluajtshmëria kjo quhet hipotekë. Në teorinë juridike hipoteka është e drejtë sendore, e drejtë sendore në sendin e huaj” 6
1.2. Objekti i Hipotekës Hipoteka është garanci reale, përcaktohet si e drejtë reale e garancisë mbi sendet e të tjerve. Hipoteka ka për objekt sendet e paluajtshme ose sende të luajtshme të regjistrueshme në regjistrat publikë si: makinat, autobusët, kamionët, anijet, mjetet e tjera të transportit etj. që i nënshtrohen regjistrimit, sipas ligjeve pozitive përkatëse. Hipoteka krijohet përmes marreveshjes në mes të debitorit dhe kreditorit (huadhënësit dhe huamarrësit, procedurave gjygjesore dhe ligjit. Krijimi i hipotekës në Kosovë përcaktohet me Ligjin 03/L-154 për Pronësinë dhe të drejtat tjera sendore të Kosovës, konkretisht neni 172 dhe 173. “ H ipoteka krijohet përmes një kontrate ndërmjet pronari t të paluajtshmëri sësë ngarkuar dhe kreditori t hipotekues si dhe përmes regjistrimit në Regjistrin e të drejtave për paluajtshmëritë”.7
Po sipas dispozitave të ligjit të sipërshenuar ( LPTDS – neni 176, 177, 178 ) hipoteka shtrihet mbi të gjitha pjesët e paluajtshmërisë së ngarkuar, duke përfshirë edhe ndërtesat që aty ndodhen apo janë të lidhura në mënyrë të pandashme me tokën, frutet natyrore të paluajtshmërisë (nëse ka të tilla), përderisa nuk janë të ndara nga sendi kryesor, pasurit natyrore nëntokësore, bimët me rrënjë nëntokësore, objektet tjera të lidhura me bazament tokësor, sendet akcesore të cilat qëndrojnë në pronësi të pronarit të paluajtshmërisë. Nëse paluajtshmëria është dhënë me qira, hipoteka shtrihet edhe në kërkesat nga qiraja të pronarit të paluajtshmërisë. Sipas Ligjit nr.04/L-139 për Procedurën përmbarimore të Kosovës, objekt i përmbarimit nuk mund të jetë toka bujqësore në sipërfaqe prej gjysmë hektari. “ Paluajtshmëritë që nuk mund të bëhen objekt përmbarimi 1. Nuk mund të jetë objekt përmbarimi toka bujqësore e bujkut në sipërfaqe prej gjysmë hektari. 2. Dispozitat e paragrafit 1. të këtij neni, nuk kanë të bëjnë me përmbarimin për realizimin e kredive të siguruara me të drejtën e pengut të kontraktuar për sendin e paluajtshëm (me hipotekë).”8
1.3. Llojet e Hipotekës Në praktikën dhe literaturën juridike bashkëkohore njihen disa lloje të hipotekës për nga mënyra e themelimit: Hipoteka e konktraktuar (vullnetare), hipoteka ligjore dhe hipoteka gjyqësore.
1.3.1. Hipoteka e kontraktuar
7 Ligji
8
Nr. 03/L-154 për pronësinë dhe të drejtat tjera sendore i Kosovës, neni 173 Ligji Nr. 04/L-139 Për Procedurën Përmbarimore, neni 216 5
“ Lloj hipoteke e cila krijohet me kontratën mbi hipotekën mes kreditorit pengmarrës
(hipotekues) dhe debitorit pengdhënës ( ose pronarit të sendit i cili e lë sendin peng për detyrimin e debitorit ), në formën me shkrim, sipas së cilës obligohet debitori (ose ndonji i tretë) të lejohet që kreditori hipotekues të regjistroj të drejtën e vet të pengut (hipotekën) në librat publikë si ngarkesë ( barrë) mbi sendin e caktuar, ndërsa kreditori obligohet që t’i mundësojë debitorit shlyerjen e hipotekës nga libri publik.” 9 Kjo lloj hipoteke është e karakterit vullnetar sepse krijohet me vullnetin e kreditorit dhe debitorit. Në literaturën juridike shpesh njihet edhe me emrin k ontratë vullnetare.
1.3.2 Hipoteka ligjore “ Lloj hipoteke e cila themelohet kur paraqiten kushtet e parapara me ligj, e cila
konstituohet për pashmangëshmërinë e likuidimit të prestimit (përmbushjes së kontratës kryesore).” 10 Kjo hipotekë ekziston gjithmonë kur ajo themelohet drejtëpërsëdrejti nga ligji. Konsiderohet hipotekë ligjore ngase ligji shprehimisht dhe takstativisht parasheh krijimin e hipotekës ligjore dhe nuk është i nevojshëm deklarimi i vullnetit të palëve kontraktuese.
1.3.3. Hipoteka gjyqësore “Lloj hipoteke e cila themelohet me vendim të gjykatës e që konstituohet për pashmangëshmërinë e likuidimit të presitimit (përmbushjes së kontratës kryesore).” 11 Në raste të
veçanta gjykata (përmbaruese) mund të caktoj hipotekën dhe kjo është hipotekë e dhunshme, për sigurimin e kërkesës e cila duhet të përmbushet në procedurën e përmbarimit.
2. Parimet e Hipotekës Në literaturën juridike, në kuadër të së drejtës së pengut në paluajtshmëri (hipotekës) janë të njohura disa parime (përfundime të përgjithshme) : Parimi i akcesoritetit, Parimi i oficialitetit, Parimi i specialitetit, Parimi i papjestueshmërisë dhe Parimi i prioritetit.
2.1. Parimi i akcesoritetit Hipoteka edhe pse është e drejtë sendore me karakter absolut, megjithatë ajo është një e drejtë akcesore, përkatësisht e drejtë sendore e dorës së dytë, e cila është e varur nga një e drejtë tjetër që është e drejtë kryesore. “Hipoteka është e drejtë sendore e karakterit akcesor sepse krijimi, kohëzgjatja dhe shuarja e hipotekës varet nga ekzistimi i kërkesës e cila sigurohet me hipotekë.
9 Gojani
Skender, Fjalor i terminologjisë juridike, Prishtinë, 2013, fq.108 Skender, vepra e cituar, fq.108 11 Gojani Skender, vepra e cituar, fq.107 10 Gojani
6
Kjo e drejtë sendore varet nga ekzistimi i vet marrëdhënies detyrimore, ku ekzsiton detyrim i caktuar i debitorit ndaj k reditorit.” 12
2.2. Parimi i oficialitetit Parimi i oficialitetit ka të bëjë me realizimin e të drejtës së pen gut apo përmbushjen e të drejtës së kërkesës nga sendi i lënë peng, në rrugë zyrtare, përmes gjykatës. Ligji i për Pronësinë dhe të drejtat tjera sendore i Kosovës përmban dispozita konkrete ligjore të cilat kreditorit hipotekues i mundësojnë përmes përmbarimit të detyrueshëm realizimin e të drejtave sipas kontratës. Në rast të vonesës ose të shkeljeve tjera të kontratës nga debitori, kreditori hipotekues mund të fitoj të drejtën duke iu drejtuar gjykatës që paluajtshmërinë e ngarkuar ta shes dhe kërkesën e siguruar ta përmbush në rradhë të parë nga shuma rezultuese (e fituar nga shitja). Shitja bëhet përmes ankandit publik.
2.3. Parimi i specialitetit Ky parim nënkupton se me hipotekë sigurohen vetëm kërkesa e caktuar e kre ditorit dhe se hipoteka mund të ekzistoj vetëm mbi sendet individuale të përcaktuara. Objekt i hipotekës mund të jenë një apo më shumë sende individualisht të përcaktuara. Hipoteka nuk mund të krijohet në mënyrë të përgjithësuar mbi të gjitha paluajtshmëritë e debitorit ose të personit të tretë i cili e lë paluajtshmërinë në hipotekën e debitorit. Sendi i lënë peng duhet të jetë “inspecies” e jo “gjenera”.
2.4. Parimi i papjestueshmërisë Ky parim nënkupton se hipoteka sipas natyrës së vet është e papjestueshme. Paluajtshmëria e lënë peng siguron kërkesën e kreditorit derisa ajo nuk përmbushet në tërësi. Paluajtshmëria (objekti i hipotekës) nuk mund të ndahet derisa nuk paguhet në tërësi kërkesa e kreditorit.
2.5. Parimi i prioritetit Ky parim nënkupton se titullari i kësaj të drejte sendore ka të drejtë që të realizoj kërkesën e vet para kreditorëve të tjerë, të cilët kanë konstituuar të drejtën e hipotekës pas tij ose nuk kanë fare të drejtë hipoteke në atë paluajtshmëri. Ligji përkatës në Kosovë par asheh renditjen e disa hipotekave sipas kohës së regjistrimit të tyre në regjistrin për të drejtat në paluajtshmëri. Për një ndryshim të rradhës së përparësisë është e nevojshme një marrveshje në mes të titullarëve të drejtave të cilat preken nga ndryshimi i përparësisë dhe regjistri i ndryshimit në regjistrin e të drejtës në paluajtshmëri.
12
Aliu Abdullah, vepra e cituar, fq. 370 7
3. Fitimi i Hipotekës Në cdo sistem juridik ku funksionon ekonomia e lirë e tregut hipoteka ndihmon dinamizimin dhe fuqizimin ekonomik dhe zhvillimor, ngase ofron sigurinë e kreditorëve, duke krijuar kushte për investime të sigurta. Hipoteka është institut juridik dhe permes dispozitave pozitive ligjore përcaktohen: mënyrat e krijimit të hipotekës, kontrata, marrveshjet, paluajtshmëria e ngarkuar, shtrirja e hipotekës mbi sendet akcesore, paluajtshmëria e dhënë me qira, paluajtshmëria me shumë pronar, hipoteka e përbashkët, fitimi dhe shuarja e hipotekës, raporti ndaj personave të tretë etj.
3.1. Mënyrat e fitimit të hipotekës “E drejta e hipotekës fitohet me kontratë, sipas ligjit (ex lege) dhe vendimit të gjykatës. LPDTS i
Kosovës parasheh se hipoteka krijohet përmes një kontrate ndërmjet pronarit të paluajtshmërisë së ngarkuar dhe kreditorit hipotekues si dhe përmes regjistrimit në Regjistrin e të drejtave për paluajtshmërit”13 Kjo mënyrë e fitimit të hipotekës ështe e përcaktuar me nenin 172 dhe 173 te LPTDS të Kosovës. LPTDS - Neni 172 “Hipoteka” do të thotë krijimi i interesit në pasurinë e paluajtshme
me anë të marrëveshjes apo ligjit, që kreditorit të hipotekës (pengmbajtësit) i jep të drejtën të iniciojë procedurën për heqjen e të drejtës mbi pronën e vënë në hipotekë për pasurinë e tillë të paluajtshme, me qëllim të përmbushjes së një detyrimi që është siguruar me hipotekë dhe që duhet të paguhet.
LPTDS - Neni 173 Hipoteka krijohet përmes një kontrate ndërmjet pronarit të paluajtshmërisë së ngarkuar dhe kreditorit hipotekues si dhe përmes regjistrimit në Regjistrin e të drejtave për paluajtshmëritë.
13
Aliu Abdullah, vepra e cituar, fq.383 8
“ Nga ky përkufizim qartë shihet se përveq marrveshjes, hipoteka mund të krijohet edhe ex lege.
Rasti i krijimit të hipotekës ex lege është qështje e dispozitave te vecanta ligjore si psh. LT të Kosovës ( Ligji për Trashëgimi i Kosovës ).”14
3.2. Titujë juridik për fitimin e të drejtës së hipotekës Për fitimin e hipotekës kërkohet titulli juridik (veprimi juridik) dhe mënyra e fitimit (modus aquirendi). Në këtë rast titulli juridik është kontrata, respektivisht veprimi juridik (akti noterial). Krahas titullit juridik kërkohet regjistrimi i tyre në Regjistrin për regjistrimin e të drejtave në paluajtshmëri, dhe vetëm me aktin e regjistrimit fitohet e drejta sendore mbi paluajtshmërinë, pra edhe e drejta e hipotekës fitohet në momentin e regjistrimit në Regjistrin për regjistrimin e të drejtave në paluajtshmëri. Hipoteka si e drejtë sendore ka efekt juridik por gjithmonë kur të plotësohen kushtet e caktuara me ligj dhe për këtë në literaturën juridike si kushte të domosdoshme numërohen:
Regjistrimi i hipotekës në librat e tokave, e bërë në bazë të punës juridike të vlefshme që është kontrata mbi hipotekën dhe Pronari i sendit që ka aftësi që sendin ta ngarkoj me hipotekë.
“Titujt juridik për fitimin e së drejtës së hipotekës janë: veprimi juridik, vendimi gjyqësor dhe
ligji. Në raste kur e drejta e hipotekës për titullin juridik e ka një veprim juridik apo një vendim gjyqësor, atëher fitimi i saj bëhet me regjistrimin në librat publik, ndërsa kur titulli i të drejtës së hipotekës është ligji, atëherë fitimi i hipotekës bëhet në momentin kur janë plotësuar kushtet e caktuara me ligj. Në bazë te veprimit juridik ose vendimit gjyqësor hipoteka fitohet me regjistrimin në librin publik ose në mënyrë tjetër përkatëse të cak tuar me ligj.”15
3.3. Kontrata si titull juridik për fitimin e hipotekës Nga sa u citua më lart shihet se kontrata është titull juridik për fitimin e hipotekës, ky titull duhet të jetë të jetë gjithmonë i vlefshëm për të krijuar të drejtën e hipotekë s. “Kontrata mbi hipotek ën është kontratë me të cilën detyrohet debitori ose ndonji person i tretë ndaj kreditorit që për sigurimin e kërkesës së caktuar të kreditorit me hipotekë mbi sendin e vet të paluajtshë m do t’i lejoj kreditorit që të drejtën e vet – hipotekën ta regjistroj në regjistrat e intabulacionit si barrë e asaj paluajtshmërie, ndërsa pala tjetër kontraktuese (kreditori) merr obligim që me shuarjen e
14 Aliu
Abdullah, vepra e cituar, fq.383 Aliu Abdullah, vepra e cituar, fq.385
15
9
kërkesës së siguruar me atë hipotekë do të ndërrmarr veprimet e nevojshme që të cregjistrohet hipoteka nga librat e intabulacionit.”16
Për të krijuar një hipotekë duhet të ekzistoj pronësia mbi sendin, por jo në të gjitha rastet pronar i paluajtshmërisë së lënë hipotekë duhet të jetë debitori, sepse për debitorin mund ta lë hipotekë edhe pronari tjetër i cili jep pëlqimin për lejimin mbi sendin e tij të themelohet hipoteka për detyrimin e debitorit. Kontrata e hipotekës duhet të lidhet në formë me shkrim, nënshkrimet e pronarit të paluajtshmërisë dhe kreditorit hipotekues duhet të vërtetohen sipas të njejtave rregulla sikurse punët e tjera juridike rreth paluajtshmërisë. Ligji për pronësinë dhe të drejtat tjera sendore i Kosovës nr.03/L-154 ka dispozita të vecanta (nene) të cilat në mënyrë takstative përshkruajë kriteret dhe elementet themelore të kontratës hipotekuese, në mënyrë qe e njejta të jetë e vlefshme. “2. Kontrata e hipotekës duhet të përmbajë së paku këto të dhëna:
2.1. emrat dhe adresat e pronarit të paluajtshmërisë dhe të kreditorit hipotekues si dhe të debitorit të kërkesës së siguruar, në rast se ky nuk është njëkohësisht pronar i paluajtshmërisë së ngarkuar; 2.2. përshkrimin e saktë të paluajtshmërisë së ngarkuar sipas vendit, rrugës dhe numrit të shtëpisë; ose 2.3. të dhëna të tjera të sakta rreth pozitës si dhe numrin kadastral; 2.4. një fletë poseduese dhe vërtetimet rreth përdorimit të paluajtshmërisë, nëse është e nevojshme; 2.5. shumën e kërkesës së siguruar përmes hipotekës, duke përfshirë edhe kamatën; eventualisht jepet huma maksimale e kontraktuar; 2.6. një paralajmërim në shkrim me shkronja të mëdha të theksuara, se në rast të vonesës së pagesës ose paraqitjes (arritjes) së kushteve të tjera të kontraktuara kreditori hipotekues do të nisë procedurën e përmbarimit, e cila mund të shpie tek humbja e pronësisë në paluajtshmërinë e ngarkuar dhe braktisjen e shtëpisë dhe paluajtshmërisë; 2.7. palët bëjnë marrëveshje të tjera, nëse këtë e kërkon ky ligj apo ligje të tjera; 2.8. palët mund të bëjnë marrëveshje të tjera, përderisa këtë e lejojnë rregullat imperative; 2.9. datën e nënshkrimit të kontratës;
16
Aliu Abdullah, vepra e cituar, fq.384 10
2.10. nënshkrimet e vërtetuara të pronarit të paluajtshmërisë së ngarkuar dhe të kreditorit hipotekues.”17
Kreditori dhe debitori hipotekues mund të jenë persona fizik apo juridik. Gjithashtu edhe shtetasit e huaj fizik apo juridik, mund të krijojnë te drejtën e hipotekës në ato sende që munden edhe ta fitojnë të drejtën e pronësisë. Objekt i hipotekës nuk mund të jetë paluajtshmëria e cila nuk mund të jetë në pronësi të personit fizik apo juridik të huaj. Hipoteka mund të jetë individuale dhe e përbashkët. Hipotekën e përbashkët shprehimisht e parasheh edhe LPTDS i Kosovës ( neni 179, 180).
4. Shuarja e Hipotekës Hipoteka si e drejtë sendore mbi sendin e huaj e cila e autorizon titullarin që nga paluajtshmëria e lënë peng të përmbush kërkesën e vet me shtijen e sendit në rrugë gjyqësore, hipoteka mund të shuhet. Hipoteka mund të shuhet edhe me marrveshje midis kreditorit dhe debitorit ose me kërkesën e kreditorit kur plotësohet kushtet ligjore ose kur paluajtshmëria merret për interes të përgjithshëm (shpronësohet) apo shkatatërrohet paluajtshmëria. LPTDS i Kosovës në mënyrë takstative në nenin 193 përcakton kushtet në të cilat një hipotekë shuhet. “1. Hipoteka shuhet përmes shlyerjes së regjistrimit në Regjistrin për të drejtat në paluajtshmëritë.
2. Shuarja e hipotekës mund të kërkohet, nëse: 2.1. debitori i kërkesës së siguruar ka përmbushur kërkesën përmes pagesës ose në ndonjë mënyrë tjetër; 2.2. kërkesa e siguruar shuhet për arsye të tjera; 2.3. kreditori hipotekues heq dorë nga hipoteka në formën me shkrim dhe duke vërtetuar nënshkrimin e tij; 2.4. kreditori hipotekues dhe pronari i paluajtshmërisë së ngarkuar janë ose bëhen i njëjti person; 2.5. paluajtshmëria e ngarkuar shitet për të pë rmbushur kërkesën e siguruar.”18
17 18
Ligji Nr. 03/L-154 për pronësinë dhe të drejtat tjera sendore i Kosovës, neni 174 Ligji Nr. 03/L-154 për pronësinë dhe të drejtat tjera sendore i Kosovës, neni 193 11
5. Përfundimet:
* Hipoteka është institucion juridik, ajo ndihmon dhe kontribuon ne zhvillimin ekonomik, perkatesisht dinamizimin e ekonomise se tregut, duke ju ofruar kredi (huadhenie) debitoreve, por mbi te gjitha duke i siguruar dhe garantuar interesat e kreditorëve (huadhenesve). * Hipoekta është e drejtë sendore në sendin e huaj, e ky send është palujtshmëria ose sendet e luajtshme të cilat regjistrohen në regjistrin për regjistrimin paluajtshmërive. * Paluajtshmëria e lënë peng mbetet gjithmonë në posedim të pronarit (pengdhënësit). Për kreditorin mjafton konstituimi i të drejtës së hipotekës e cila bëhet me veprim juridik, me vendim të organit shtetëror apo në bazë të ligjit dhe regjistrimin e saj në librat publik. * Gjithmonë për krijimin e hipotekës duhet të ekzistoj pronësia mbi sendin. * Për fitimin e hipotkës ne te gjitha rastet kërkohet titulli juridik, mënyra e fitimit dhe regjistrimi i paluajtshmërisë në regjistrat për regjistrim. * Hipoteka mund të ketë tre burime përmes: - marreveshjes ( hipoteka vullnetare), - hipoteka gjyqësore (bazohet mbi një vendim gjyqësor) dhe - hipoteka ligjore (mund të regjistrohet edhe kundër vullnetit të debitorit në rastet e parashikuara me ligj). * Titujt juridik për fitimin e së drejtës së hipotekës janë: veprimi juridik, vendimi gjyqësor dhe ligji. * Në raste kur e drejta e hipotekës për titullin juridik e ka një veprim juridik apo një vendim gjyqësor, atëher fitimi i saj bëhet me regjistrimin në librat publik, ndërsa kur titulli i të drejtës së hipotekës është ligji, atëherë fitimi i hipotekës bëhet në momentin kur janë plotësuar kushtet e 12
caktuara me ligj. Në bazë te veprimit juridik ose vendimit gjyqësor hipoteka fitohet me regjistrimin në librin publik ose në mënyrë tjetër përkatëse të caktuar me ligj.
6. LITERATURA
Aliu Abdullah, E Drejta Sendore, Prishtinë, 2014 Galgano Françesko, E Drejta Private, Botimi i Parë, Tiranë, 1999 Gojani Skender, Fjalor i Terminologjisë Juridike, Prishtinë, 2013 Grup Autorësh, Fjalor i Gjuhës Shqipe, Prishtinë, 1980
LIGJE Ligji Nr. 03/L-154 për pronësinë dhe të drejtat tjera sendore i Kosovës, Ligji Nr. 04/L-139 Për Procedurën Përmbarimore i Kosovës, Ligji Nr. 2004 / 26 Ligji Për Trashëgiminë i Kosovës,
13
