e Drejta Procedurale Civile

E DREJTA PROCEDURALE CIVILE P-1. Procedurat civile gjye!ore E drejta procedurale civile permban rregulla mbi organizimin e gjykatave si dhe dhe te orga organe neve ve qe kane kane per per dety detyre re te bash bashkpu kpuno nojn jnee me gjyk gjykat ata. a. Ajo Ajo  poashtu permban edhe rregulla per raportet procedurale te cilat krijohen midis subjekteve procedurale. Llojet e "rocedurave gjye!ore civile  –  Proced Procedura ura #o$te!t #o$te!ti%o i%ore re eshte ecuri qe ndiqet me rastin e dhenies se mbro mbrojt jtje jess gjyq gjyqes esor oree per per te drej drejte ten n subj subject ectiv ive. e. Proc Proced edur uren en si tere teresi si e  perbejne veprimet te cilat i kryejne subjketet e nje procesi kontestimor. Keto veprime i kryejne tri subjekte kryesore te procesit gjyqesor: paditesi i  pdaituri dhe gjykata. Padites eshte personi i cili paraqet kerkese ne gjykate me qellim qe ti jepet mbrojtja gjyqesore per te drejten e tij subjective civile. ! paditur eshte personi kunder te cilit kerkohet mbrojtja gjyqesore. "jykata eshte subjekti i trete i cili me ane te vendimit e jep mbrojtjen gjyqesore ne #jale. $e kontest kuptojme situaten kur nje person pretendon se i takon nje e drejtesubjektive civile ndaj personit tjeter% ndersa ky e mohon ekzistimin e saj . perbeh ehet et prej prej vepri veprime meve ve te cila cilatt i krye kryejn jnee Procedura Procedura "er%&arue!e "er%&arue!e – perb subjektet e interesuara: kreditori &paditesi' ne njeren ane dhe debitori &i  padituri' ne anen tjeter . Kjo procedure vihet ne veprim ne baze te vendimit v endimit me te cilin gjykata e ka detyruar te paditurin qe te sillet ne menyre te caktuar. (ese i padituri nuk ka vepruar ne menyre te tille mbrenda a#atit te caktuar% atehere paditesi ka te drejte qe me kerkese ti drejtohet gjykates kompetente per ekzekutimin e vendimit me dhune. Proced Procedura ura jo#o$te!ti jo#o$te!ti%ore %ore ) perb perbeh ehet et nga veprim veprimet et proce procedur dural alee qe kryhen nga subjektet e caktuara me qellim te rregullimit te nje raporti te caktuar% te ndryshimit te statusit te nje personi% themelimit apo ndryshimit te nje te drejte pasurore% etj  'uri%et juridi#e "jykatat jane te pavarura dhe ato ushtrojne #unksionin e tyre ne baze te kushte kushtetut tutes% es% ligjit ligjit dhe akteve akteve tjera tjera juridi juridike. ke. Proced Procedura ura kontes kontestim timore ore%%  jokontestimore dhe permbaruese rregullohen ekskluzivisht me ligj% prandaj mund te thuhet edhe se ligji eshte burim kryesor. P-(. Procedura #o$te!ti%ore Kontesti juridiko civil lind ne mes te dy personave. *ilesine e paleve ne gjykim gjykim ata e #itojn #itojnee ne momenti momentine ne paraqitje paraqitjess se padise padise ne gjykate. gjykate. Per ekzistimin e procesit kontestimor nevojitet ekzistimi i tri subjekteve: palet dhe gjykata. Palet ndergjygjese jane: i padituri dhe paditesi. Paditesi me  padi e cakton te paditurin. "jyqtari per zgjidhjen e kontestit te paleve caktohet nga ligi dhe me aktin mbi ndarjen vjetore te puneve ne gjykate. Pervec ketyre tri subjekteve ne procesin kontestimor mund te paraqiten

edhe subbjkete te tjera si: per#aqesuesi ligjor i pales% prokurori publik% deshmitaret% ekspertet% interpreti dhe procesmbajtesi. P-). Pari%et e "rocedure! #o$te!ti%ore  (e proceduren kontestimore njihen +, parime: 1* parimi i publicitet publicitetit it (*  parimi i degjimit te paleve )* parim parimii i dispon disponibi ibilit liteti etit t +*  parimi i se vertet vertetes es materi materiale ale ,* parimi parimi i vleres vleresim imit it lirish lirishtt te provave provave *  parimi i nder ndermj mjete etesi sise se * parim parimii i sh#r sh#ryt ytez ezim imit it me mireb mirebes esim im te vepri veprime meve ve  procedurale /* parimi i oralitetit 0* parimi i dhenies se ndihmes juridike  pales se paudhezuar dhe 1* parimi i ekonomise se gjykimit. shqyrtimi i ceshtjeve Pari%i i "u&licitetit ) me kushtetute eshte parapa se shqyrtimi ne gjykate behet pubikisht. Poashtu me kushtetute jane parapa rastet ne te cila mund te perjashtohet publiku% e keto jane rastet kur eshte ne pyetje ruajtja e #shehtesise % moralit% interesit te pales se mitur. Pari%i i degji%it te "aleve  –sipas ketij parimi gjykata ka per detyre qe  para se ta jap vendimin meritor% cdonjeres pale t-ia jap mundesine qe ta  paraqes mendimin e vet kidhur me ceshtjne mbi te cilen vendoset. Pari%i i di!"o$i&ilitetit di!"o$i&ilitetit – sipas ketij parimi% paditesit i njihet e drejta qe  proceduren e inicuar me padi ta per#undoj me terheqje te padise apo me heqje dore nga kerkesepadia% apo me pajtim gjyqesor &ujdi'. Pari Pari%i %i i !e verte vertete! te! %ateri %ateriale ale  – ipas ketij parimi% para se te mirret vendimi meritor% gjykata duhet qe me saktesi te vertetoj gjendjen #aktike ne te licen mbeshtetet kerkesepadia. Pari%i i vlere!i%it liri!2t te "rovave-  sipas ketij parimi% gjykata duhet qe lirisht ti vleresoj provat% pra nuk eshte e lidhur me ndonje rregull per vleresim te provave. Pari%i i "a$der%jete!i!e  – sipas ketij parimi% gjykata me ane te shqisave  personale njo#tohet me natyren dhe permbajtjen e mjeteve provuese% pra pa ndermjetesimin e tjeterkujt vendos per vleren e provave. Ky parim nuk zbatoh zbatohet et ne proced procedure uren n instan instancio cional nalee sepse sepse te ne vendos vendoset et ne baze te shkresave. Pari%i i !23ryte4i%it %e %ire&e!i% i te drejtave "rocedurale   – sipas ketij parimi titullari i nje te drejte nuk gu/on qe ta keqperdor ate. Pra sipas ketij parimi% titullarit i njihet nje e drejte me qellim qe te sh#rytezohet per ate ate qe esht eshtee dedik dedikuar uar e jo per qell qellim imee te tjer tjera. a. Kemi Kemi keqp keqper erdo dori rim m te autorizimeve procedurale p.sh kur kreditori ngre padi duke menduar se debitori nuk do te mud ta bind gjykaten se e ka shlyer bor/hin % pasi nuk ka kurr#are provash per nje gje te tille. "jykata mund ta denoj me te holla  palen% per#aqesuesin e saj dhe nderhyresin nese me veprimet vep rimet procedurale e kane keqperdorur rende ndonje te drejte. Pari%i i oralitetit   – Per komunikim midis paleve ekzistojne dy #orma: #orma orale dhe #orma me shkrim. 0orma orale ekziston kur gjykata paleve dhe palet gjykates ia ia shprehin mendimet drejtperdrejt drejtperdrejt me goje dhe #orma #orma e shkruar ekziston kur palet kerkesat% shkrimet% propozimet e tj i perpilojne me shkrim.

Pari%i i d2e$ie! !e $di2%e! juridi#e "ale! !e "aud2e4uar  – Ky parim tregon se gjykata eshte e obligueshme qe ta udhezoj palen se cilat veprime  procedurale duhet ti kryej si dhe ta njo#toj me pasojat e moskryerjes se kety ketyre re vepr veprim imev eve. e. Pra Pra ky udhe udhezi zim m ka te beje beje vete vetem m me vepr veprim imet et  procedurale e jo edhe per te drejtat materialo juridike. Pari%i i e#o$o%i!e !e gjy#i%it   – ikurse cdo aktivitet edhe aktiviteti  procedural duhet te kryhet ne kohe sa me te shkurter% me sa me pak pune dhe sa me pak har/hime e ne anen tjeter te jete e#ikas. P-+. 5o%"ete$ca e gjy#atave "jykatat kane tri lloj kompetencash: kompetenca lendore% tokesore dhe #unskionale. 5o%" 5o%"ete ete$c $ca a le$dor le$doree  – eshte ai lloj kompetence ne baze te se ciles gjykatat kane te drejte dhe detyre te gjykojne disa ceshtje juridike per shkak te llojit% natyres dhe vleres se objektit te tyre. 5o%"ete 5o%"ete$ca $ca to#e!ore to#e!ore  – eshte ai lloj kompetence ne baze te se ciles gjykata qe eshte kompetente ne pikpamje lendore% mund te gjykoj ndonje cesh ceshtj tjee juri juridi dike ke qe ka lidhj lidhjee me terr territ itor orin in ku kjo kjo gjyk gjykat atee e zhvi zhvill llon on veprimtarine e saj. Pervec me ligj% kompetenca tokesore mund te caktohet edhe me mareveshje te paleve % e ne rastet e parapara me ligj edhe me vednim te gjykates se larte. Kompetenca tokesore e caktuar me ligj eshte e #ormes #ormes se pergji pergjiths thshme hme ose e posacm posacme. e. (dersa (dersa kompet kompetenca enca tokeso tokesore re e  posacme eshte ose ekskluzive ose e zgjedhur ose ndihmese ose retorzive.  Kompetenca tokesore e pergjithshme – ipas kesaj kompetence% paditesi mund ta ngris padine kunder te paditurit ne gjykaten ne territorin e se ciles  pala e paditur e ka vendbanimin apo vendqendrimin.  Kompetenca tokesore ekskluzive – $e rregul rregullat lat per kete kete kompte komptenec nece% e% caktohet gjykata e cila ekskluzivisht do te jete kompetente qe ta zgjidh kontestin konkret. Konteste te tilla jane ato te cilat kane te bejne m e sendet e paluajtshme% dhe ne keto raste raste gjykata ekskluzivisht ekskluzivisht kompetente jane ato ne territorin e se ciles gjindet sendi i palujetshem.  Kompetenca tokesore e zgjedhur – Per Per kete kete kompet kompetenc ence% e% padi padite tesi si autorizohet qe te zgjedh se padine a do t-ia paraqese gjykates e cila ka kompetence tokesore te eprgjithshme% apo gjykates te cilen e ka caktuar ligji ligji sipas sipas intere interesit sit te te paditur paditurit. it. Kontes Konteste te e tilla tilla jane jane ato #amilj #amiljare are%% kontestet lidhur me ushqimin ligjor% etj.  Kompetenca tokesore ndihmese – $e rreg rregul ulla latt per per kete kete komp kompet etenc encee mundesohet caktimi i gjykates qe do te jete kompetente ne rastet ne te cilat nuk mund te zbatohen rregullat rregullat qe vlejne per kompetencen kompetencen e pergjithshme pergjithshme tokesore Keshtu pra mundesohet qe paditesi paditesi padine ta paraqet ne gjykaten e shte shteti titt tone tone%% edhep edhepse se per per te padi paditu turi rin n nuk nuk ekzi ekzist ston on kompet kompetenc encaa e  pergjithshme tokesore .  Kompetenca tokesore retorsive –  (ese ne shtetin e huaj shtetasi i jone mund te paditet ne gjykaten ne gjykaten e  e cila sipas 1PK nuk do te ishte kompetente% atehere edhe kunder shtetasit te shtetit te tille ne vendin tone mund ti  paraqitet padia ne baze te te njejtit kriter.

5o%"ete$ca 3u$#cio$ale  – $e rregullat e kesaj kompetence caktohet kompetenca e gjykatave per vendosje per mjetet e goditjes se vendimeve apo per kryerjen e puneve te caktuara. Pra sipas ketij parimi behet ndarja e istancave midis gjykatave te ndryshme% apo ndarja e puneve midis kryetarit te trupit gjykues dhe trupit gjykues ne teresi. 5o%"ete$ca #o$tra#tuale – Palet me marreveshje ne mes tyre% mund te vendosin qe ne ceshtjen e tyre juridike te gjykoj gjykata e cila sipas rregullave ligjore nuk do te ishte kompetente pikpamje tokesore per nje gje te tille. 5o$3li#ti $e lid2je %e #o%"ete$ce$  – Kur gjykata te ciles i eshte  paraqitur padia% konstaton se nuk eshte kompetente % ajo me aktvendim shpallet jokompetente dhe lenden ia dergon gjykates per te cilen mendon se eshte kompetente. (ese edhe kjo gjykate mendon se nuk eshte kompetente% atehere krijohet kon#likti i kompetencave. (e raste te tilla% gjykata e dyte%  pa dhene vendim lenden ia dergon gjykates me te larte qe eshte edhe e  perbashket per gjykatat ne kon#likt% e pastaj kjo gjykate vendos se cila eshte gjykata kompetente. Kur bien ne kon#likt dy gjykata% atehere kon#liktin e zgjedh gjykata e qarkut e te njejtit territor si gjykatat komunale. Kur ato i takojne ddy gjykatave te qarkut% atehere kon#liktin e zgjedh gjykata supreme dhe kunder vendimit te kesaj gjykate nuk lejohet ankimi% sepse eshte i natyres administrative. 5o%"ete$ca e gjy#atave $e #o$te!tet %e ele%e$t $der#o%&etar – Perku#izimi i kompetences ne mes te gjykatave tona dhe atyre te huaja  behet sipas rregullave mbi kompetencen gjyqesore nderkombetare.Kompetencen nderkombetare duhet dalluar nga ajo tokesore. 2regullat per kete kompetence gjykates sone i japin pergjegje ne pyetjen se a eshte kompetente apo jo per ceshtjen juridike me element te huaj. *aktimi i kompetences tokesore nga gjykata e larte – *aktimi i kompetences tokesore nga gjykata e larte beht ne #orme te delegimit apo ne #orme te ordinimit. ipas rregullave te delegimit% gjykata e larte e cakton gjykaten e cila do te gjykoj ceshtjen juridike ne vend te gjykates e cila eshte e parapare me 1PK si kompetente. 3rdinimi beht kur sipas dispozitave te ligjit nuk mund te konstatohet se cila gjykate e shtetit tone eshte kompetente ne pikpamje tokesore. (e rast te tille ate e cakton "jykata upreme me propozim te atij qe mendon me ngre  padi. Va42di%i i #o%"ete$ce!   – Kompetencen e saj gjykata e cmon duke i marre parasysh rrethanat qe ekzistojne ne momentin e ngritjes se  padise.(dryshimet qe kane ndodhur pas momentit P-,. Per&erja e gjy#ate! d2e "erja!2ti%i i gjytarit $ga gjy#i%i Per&erja e gjy#ate!  – $e perberje te gjykates kuptojme perberjen ne te cilen ajo gjykon lidhur me nje ceshtje. $e dispozita per perberjen e gjykates parashihet se a do te gjykoj trupi gjykues apo gjyqtari i vetem.

4rupi gjykues i gjykates se shkalles se pare perbehet prej tre anetareve dy nga te cilet jane porot% ndersa i treti eshte gjyqtar pro#esional. "jykata e shkalles se dyte gjithmone vepron ne trup gjykues te perbere  prej tre gjyqtareve pro#essional. Kur vendos per revizion apo per kerkesen per mbrojtje te ligjshmerise% trupi gjykues i jgykates supreme perbehet prej 5 gjyqtareve pro#esionale. Perja!2ti%i d2e re#u4i%i i gjytarit $ga gjy#i%i  – (e gjykim mund te ekzistojne rrethana te ndryshme te cilat mund te sjellin ne dyshim objektivitetin dhe paanesine e gjyqtarit. 6isa nga rrethanat e tilla e  perjashtojne gjyqtarin e/ lege nga gjykimi% kurse te tjerat ndikojne qe me vendim te kryetarit te gjykates te behet rekuzimi i gjyqtarit. hkaqe te  perjashtimit te gjyqtarit ne ligj jane te numruara taksativisht dhe shprehimisht. 2aste tte tilla kemi p.sh. kur gjyqtari eshte pale ose  per#aqesues i pales% bashkreditor apo bashkdebitor i pales% kur eshte i gjinise se gjakut me palen &ne vije te drejte pa ku#i e ne vije te terthorte deri ne shkallen e katert% etj'. P-. Palet d2e "er3ae!i%i i tyre $e gjy#i% Palet $e "roce!i$ #o$te!ti%or – (e procesin kontestimor gjithmone  paraqiten dy pale paditesi dhe i padituri. ubjekti i se drejtes &personi #izik apo juridik' e #iton cilesine e pales paditese apo te paditur me vet #aktin e  paraqitjes se pdise ne gjykate. ! padituri pra behet pale pa vullnetin e tij. Personi #izik% zotesine per te qene pale e #iton nga momenti i lindjes% ndersa  personi juridik qe nga momenti i regjistrimit te tij ne regjistrin perkates. Personi #izik zotesine per te vepruar &zotesine procedurale' e #iton ne moshen +7 vjecare . Pala nen moshen +7 vjece nuk e ka zotesine per te vepruar% por kete e kryen ne emer dhe llogari te tij per#aqesuesi ligjor &prindi apo kujdestari'. Per3ae!ue!it e "aleve  – Ekzistojne tri lloj per#aesuesish te paleve:  per#aqesuesi ligjor% per#aqesuesi i personit juridik dhe per#aqesuesi me  procure.  Perfaqesuesi ligjor   – jane prindi dhe kujdestari. Keta per#aqesues nuk i emeron vete pala. Autorizimet e per#aqesuesit ligjor dalin drejtperdrejte nga ligji apo nga organi i kujdestarise. 4e miturin i cili nuk eshte nen kujdestari e per#aqesojne te dy prinderit dhe ata qe te dy #tohen ne gjykim% mirepo% per#aqesimi konsiderohet i rregullt edhe nese ne gjykim paraqitet vetem njeri prej prinderve. E njejta vlen edhe per personat madhorte cileve u eshte vazhduar e drejta prindore. Per#aqesuesi ligjor ka te drejte qe ne emer te pales ti kryej te gjitha veprimet procedurale .  Perfaqesuesi i personit juridik  – Personat juridik marrin pjese ne qarkullimin juridik permes personave #izik . Keta per#aqesues zakonisht caktohen me statutin e tyre dhe ata kryejne veprime procedurale ne emere te personave juridik.  Perfaqesuesi me procure) Pala ka te drejte qe gjykimin ta percjell  personalisht apo permes per#aqesuesit te zgjedhur.Autorizimi per  per#aqesues quhet procure. Prokura mund te jete e pergjithshme% qe d.m.th.

se per#aqesuesi autorizohet qe ti kryej te gjitha veprimet procedurale% ndersa prokura e vecante eshte ajo ne te cilen caktohen vetem nje numer i caktuar i veprimeve.  Legjitimimi i perfaqesuesit  – Per#aqesuesi eshte i detyruar qe gjykates t-ia  paraqet prokuren me shkrim qysh ne rastin e pare te kryerjes se veprimit  procedural. Per#aqesuesi me procure mund takaloj prokuren e tij edhe ne  personin tjeter% dhe ne ate rast% ai person nuk e per#aqeson per#aesuesin e  pare por e per#aqeson palen. Edhe pala ka te drejte qe te paraqitet ne s8ance gjyqesore se bashku me per#aqesuesin e tij. P-. Ve"ri%et "rocedurale 9eprimet procedurale mund te jene me shkrim dhe gojore. Palet veprimet e tyre i kryejne ne interesin personal% ndersa veprimet e gjykates jane akte  juridike te organit shteteror. Ve"ri%et "rocedurale te gjy#ate!  – i veprime procedurale te gjykates numerohen: udheheqja e procesit gjyqesor perpilimi i procesverbaleve vendosja per ceshtjet e natyres procedurale dhe materiale dergimi dhe dorezimi i shkresave te ndryshme. ellimi i te gjitha ketyre veprimeve eshte dhenia e vendimit meritor mbi kerkespadine. Ve$do!ja d2e ve$di%et gjye!ore  – $e vendos ne proceduren kontestimore% do te thotte #ormulohet nje urdher konkret i shtetit. 9endosja eshte nje operacion mendor dhe logjik me te cilen gjendja #aktike e konstatuar gjate procedures vihet ne nje norme te caktuar. 9endimin e #ormulon dhe e shqipton gjyqtari individual apo kryetari i trupit gjykues ne emre te trupit gjykues. 5riteret e #la!i3i#i%it te ve$di%eve gjye!ore – 9endimet gjyqesore mund te jene detyruese% konsitutive apo declarative. Pastaj ndarje tjeter e vendimeve eshte ndarja ne baze te norms materiale% ku vendimet mund te  jene materialo)juridike ose proceduralo)juridike . 9endimet poashtu mund te jene vendime te shkalles se pare apo te shkalles se dyte. ipas #ormes vendimet ndahen ne aktvendime dhe aktgjykime. $e aktgjykim gjykata gjithnje vednos per kerkesepadine% ndersa me aktvendim gjykata vendos  per ceshtje te tjera procedurale. D2e$ia e ve$di%eve-  4rupi gjykues vendos me ane te votimit qe behet pas keshillimit lidhur me ceshtjen per te cilen duhet vendosur. Per ceshtjet me  pak te rendesishme% trupi gjykues mund te vendos ne lokalin ku eshte duke u mbajtur gjykimi% pra pa u terhequr #are% ne prani te paleve. Per dhenien e cdo vendimi nevojitet shumica absolute e votave te anetareve te trupit gjykues. 9eprimet derejtuese te gjykates – 9eprimet derejtuese ne te shumten e rasteve kane #ormen e aktvendimeve. ;ere here ato kryhen edhe ne #orma te tjera si ne #orme pyetjesh% udhezimesh% verejtjesh etj. Procesin kontestimor e drejton gjykata. 4e gjitha veprimet qe i kryen gjykata kryhen e/ o#icio dhe gjykata mund ti ndryshoj apo revokoj keto veprime ne cdo kohe.

Proce!ver&alet  – Procesverbali gjyqesor eshte document publik te cilin e  perpilon gjykata e ne te cilen shenohen te gjitha veprimet procedurale qe  jane kryer gojarisht ne s8ance apo jashte s8ances. Pjeset perberese te  procesverbalit jane #ormale dhe materiale. Pjeset #ormale jane : pjesa hyrese% pershkrimi i veprimeve te kryera dhe nenshkrimi. Pjeset materiale te procesverbalit jane: pershkrimi i veprimeve procedurale te kryera ne s8ance dhe e tere ajo qe ka ndodhur ne s8ance. Procescerbalin ne #und e nenshkruan gjyqtari dhe procesmbajtesi. 5o%u$i#i%i 6dore4i%i d2e dergi%i i !2#re!ave * )9eprimet shkresore te  pales% pra vendimet gjyqesore% urdheresat% kumtesat dhe thirrjet ne #orme shkresore barten dhe i dorezohen personit te cilit i jane dedikuar &adresatit'. 9erpimi i tille quhet komunikim. Ky komunikim pastaj protokolohet me nje lloj te posacem te procesverbalit te cilin e quajme de#tese te komunikimit. 6ergimin e shkresave gjykata e ben sipas detyres zyrtare% nepermjet te  postes% me ane te nepunesit gjyqesor apo permes organit te komunes. Kur  pala vepron permes per#aqesuesit% shkresat nuk i dorezohen pales edhe pse ajo eshte adresat% por i dergohen per#aqesuesit ligjor apo atij me procure. 9etem ne rastet e parapara me ligj komunikimi i behet drejtperdrejt pales. Kur per#aqesues i pales eshte avokati% komunikimi quhet i rregullt sikurse kur shkresa i dorezohet pales personalisht. Kur pala eshte person juridik% shkresa i dorezohet punetorit te autorizuar  per pranimin e postes.
ne #und nenshkrimi i marresit dhe komunikuesit. (ese re#uzohet pranimi i shkreses% ne de#tese shenohet shkaku i re#uzimit. P-/. D2e$ia e $di2%e! juridi#e  (e proceduren kontestimore% dhenia e ndihmes juridike perbehet nga kryerja e veprimeve procedurale nga ana e gjykates e cila e gjykon ceshtjen konkrete. (e te shumten e rasteve object i ndihmes juridike eshte marrja e  provave% kqyrja direkte e sendit te paluajtshem% marrja ne pyetje e deshmitareve% etj. Kjo dhenie e ndihmes behet vetem sipas lutjes se gjykates e cila e gjykon ceshtjen. (e pikpamje #unksionale% kompetente per dhenien e ndihmes juridike eshte gjykata komunale% ndersa ne pikpamje territoriale% kompetente eshte gjykata ne territorin e se ciles duhet marre  prova. 7di2%a juridi#e $der#o%&etare  – "jykatat tona jane te detyruara qe tu  japin ndihme juridike gjykatave te huaja% nese nje gje e tille eshte parapa me kontrate nderkombetare si dhe kur ekziston reciprociteti. 3bjekt i dhenies se ndihmes mund te jene marrja e provave dhe komunikimi i shkreses. 1utja dergohet ne menyre diplomatike. 1utja duhet te perpilohet ne gjuhen zyrtare te gjykates e cila duhet te kryej veprimin. Kompetence  per dhenien e ndihmes juridike nderkombetare eshte gjykata komunale. P-0. Ve"ri%et "rocedurale te "aleve 9eprimi procedural i pales sherben per venien ne veprim% zhvillim apo  per#undim te procesit kontestimor. Ai drejtohet kah gjykata e nepermjet saj edhe pales kundershtare. 4e veprimi procedural me rendesi eshte mani#estimi i jashtem i vullnetit e jo vullneti i mbrendshem. Ve"ri%et "rocedurale te #u!2te4uara d2e te "a#u!2te4uara  – 9eprimi  procedural duhet te jete i percaktuar dhe i qarte. 9eprimet procedurale te  pakushtezuara jane ato veprime te cilat nuk mund te kryhen duke u kushtezuar me ndonje ngjarje e cila mund te ndodh me vone. Ve"ri%et "rocedurale te $jea$!2%e d2e te dya$!2%e – 9eprimi  procedural i pales parimisht eshte njeanesor. Ate e kryen njera pale ose tjetra dhe ai prodhon e#ekt procedural pa pasur nevoje qe ta aprovoj gjykata apo pala tjeter. $irepo disa veprime prodhojne e#ekte relevante vetem neqo#tese keto veprime kryhen nga te dy palet. Keto jane pra veprime te dyanshme. ! ketille si shembull eshte pajtimi gjyqesor lidhur me kontestin e objektit. Ve"ri%et %e e3e#t te drejt"erdrejte d2e te tert2orte 8 9eprime  procedurale me e#ekt te drejtperdrejte jane ato veprime te cilat vetvetiu pa vendim gjyqesor % krijon nje situate te re ne procedure. 4e tilla jane p.sh heqja dore nga kerkesepadia % pohimi i kerkesepadise% terheqja e ankeses% etj. 9eprime procedurale me e#ekt te terthorte jane ato veprime te cilat ndikojne ne procesin kontestimor permes aktivitetit te gjykates. Ve"ri%et "rocedurale te revo#ue!2%e d2e te "arevo#ue!2%e ) 9eprimet procedurale te parevokueshme jane veprimet me e#ekt juridik te

drejteperdrejte. Ato nuk mund te revokohen sepse krijojne situate te re  procedurale. 4e gjitha veprimet e tjera % pra veprimet me e#ekt te terthorte mund te revokohen . 9or%a e ve"ri%eve "rocedurale  – (ese me ligj nuk eshte parapa se ne cilen #porme duhet te kryhen veprimet procedurale% atehere vlen rregulli se  palet i kryejne ato veprime gjate s8ances gjyqesore gojarisht % ndersa jashte seancave gjyqesore i kryejne me shkrim. 6isa veprime te paleve gjithmone kryhen me shkrim% e te tilla jane p.sh. padia% pergjigja ne padi% mjetet e goditjes se vendimeve% etj. Para!2tre!at d2e "roce!ver&alet e i 4eve$de!oj$e ato  – Parashtresat  jane shkresa ne te cilat palet dhe pjesemarresit e tjere ne gjykim i kryejne veprimet procedurale. i parashtresa konsiderohen edhe kumtesat te cilat i  behen gjykates. Parashtresat duhet te jene te kuptueshme dhe ta permbajne tere ate qe eshte e nevojshme per te vepruar gjykata. $e rendesi eshte qe  parashtresa te permbaje emrin e gjykates se ciles i dergohet% pro#esionin dhe vendbanimin e paleve si dhe te epr#aqesuesit kigjor te tyre% objektin e kontestit% perbajtjen e deklarates% dhe nenshkrimin e paleve apo  per#aqesuesit te tyre. Pjeset perberese te parashtreses – Parashtresa perbehet prej = pjeseve:  pjeses hyrese permbajtjes se deklarates dhe nenshkrimit te parashtruesit.  Pjesa hyrese)permban emrin e gjykates% numrin e dosjes se lendes emertimin e pales per#aqesuesit ligjor apo atij me procure vlera e objektit te kontestit emrin e parashtreses numrin e kopjeve dhe te shkresqve qe i  bashkangjiten parashtreses% me verejtje se a jane kopje apo origjinal.  Permbajtja)e parashtreses perbehet nga deklarata te cilen pala ia parashtron gjykates. 6eklarata mund te kete rendesine e kerkeses% propozimit apo kumteses. Krahas kesaj ne #und te deklarates mund te tregohet edhe  propozimi i plaes lidhur me kerkesen e saj.  Nenshkrimi) kur pala personalisht e perpilon parashtresen% atehere ajo edhe e nenshkruan ate. E po qe se parashtresen e perpilon avokati &si per#aqesues me procure' atehere ne vendin ku vjen nenshkrimi i pales shkruhet me maikne emri i pales% ndersa nenshkrimi i avokatit vihet nen margjinen e  pjeses hyrese dhe vuloset. >akonisht parashtresa dorezohet ne dy shembuj % njeri per gjykaten e tjetri  per palen kunderhstare.  Dorezimi i parashtreses ne gjykate  – >akonisht parashtrsa dorezohet ne zyren e pranimit te gjykates personalisht nga pala apo personi tjeter.  (epunesi i zyres e verteton pranimin duke e vene vulen e pranimit dhe duke e shenuar daten e pranimit. Parashtresa mund ti dergohen gjykates edhe permes postes me leter te zakonshme apo rekomande. Kur parashtresa dehohet me leter te zakonshme% atehere si dite e dorezimit konsiderohet dita kur vihet vula pranuese e gjykates. (dersa kur parashtresa dergohet me leter rekomande% si date e dorezimit ne gjykate konsiderohet dita e dorezimit ne poste.

P-1. 5o2a d2e ve$di i #ryerje! !e ve"ri%eve "rocedurale A3atet - Per kryerjen e veprimeve procedurale si te gjykates ashtu edhe te  paleve% 1PK parasheh seancat dhe a#atet. A#atet zakonisht caktohen per kryerjen e veprimeve procedurale me shkrim% ndersa senacat per kryerjen e veprimeve procedurale me goje. A#atet ligjore dhe gjyqesore – A#at quhet distanca kohore mbrenda se ciles duhet te kryhet nje veprim i caktuar procedural. A#atet e caktuara nga ligji nuk mund ti ndryshojne as gjykata e as pala. A#at ligjor eshte a#ati per  paraqitjen e ankeses% propozimi per kthimin ne gjendjn e meparshme. A#atet gjyqesore i cakton gjykata p.sh. per korigjimin e parashtresave% per dorezimin e dokumentit% etj. A#atet ligjore quhen a#ate prekluzive% sepse  pas skadimit te tyre nuk mund te kryhet veprimi procedural. 4e gjitha a#atet e kane diten e #illimit dhe te #undit. i njesi kohore te cilat ligji dhe gjyqi i caktojne a#atete jane ditet% muajt% dhe vitet. Kur dergohet parashtresa% si dite e #illimit te numerimit te a#atit merret dita e neserme. (ese dita e #undit e a#atit bie te dielen apo diten e #estes% atehere a#ati mbaron ne diten e  punes qe vjen. :ea$ca gjye!ore  – 8ance quhet pjesa e kohes gjate se ciles subjektet e  procesit kryejne veprime procedurale. eancen e cakton gjykata e/ o#icio . Kemi seanca te domosdoshme dhe seanca #acultative. eanca e domosdoshme eshte senaca per shqyrtimin kryesor te ceshtjes% dnersa ato #acultative jane senacat pergatitore% etj. Personat qe duhet te jene te  pranishem ne s8ance i therret gjykata permes leterthirjeve ne te cilen tregohet kohavendi dhe lenda. Kjo leterthirje duhet te dorezohet me se paku 7 dite para dites ne te cilen mbahet. 9endimi me te cilen caktohet apo shtyhet seanca nuk mund te goditet me ankese. 5t2i%i $e gje$dje$ e %e"ar!2%e  – Kur pala per shkaqe te arsyeshme nuk ka mundur te vij ne s8ance% e qe keto shkaqe mund te jene &semnudja% aksidenti% prishja e automobilit% vershimi% termeti% etj%' % atehere pala ka te drejte qe nga gjykata te kerkoj kthimin ne gjendjen e meparshme. Kete kerkese pala duhet ta paraqes mbrenda a#atit +5 ditor nga dita ne te cilen eshte hequr pengesa per kryerjen e veprimit procedural. Pas kalimit te = muajve nga dita e mosardhjes ne s8ance apo nese nuk kryhet veprimi  procedural% atehere pala nuk ka te drejte te kerkoj kthimin ne gjendjen e meparshme. P-11. Pre4u%i%et 6"ara#u!2tet* "rocedurale Prezumime procedurale i gjejme tek dispozitat ligjore te cilat bejne #jale  per gjykaten% palet% objektin e kontestit dhe per padine. Pre4u%i%et "rocedurale lid2ur %e gjy#ate$ ja$e; +' kompetenca nderkombetare e gjykates sone dhe ?' kompetenca tokesore% #unksionale dhe lendore . Pre4u%i%et "rocedurale te "aleve ja$e   – ekzistimi i pales zotesia e  pales per te qene pale ndergjygjese zotesia procedurale e paleve dhe  prr#aqesimi ligjor i rregullt per#aqesimi i erpsonit juridik dhe ekzistimi i  procures se rregullt autorizimi procedural per ndjekjen e ceshtjes ne gjyq.

Pre4u%i%et "rocedurale lid2ur %e o&je#ti$ e #o$te!tit ja$e   – +' mosekzistimi i gjyqvaresise se dy#isht per te njejten ceshtje ?' mosekzistimi i vendimit te #ormes se prere per kerkesepadine =' te mos kete hequr dore paditesi nga kerkesepadia ne ndonje process tjeter @'mosekzistimi i ujdise procedurale lidhur me objektin e kontestit 5, ekzistimi i interesit per mbrojtje juridike. Pre4u%i%i lid2ur %e "adi$e) lidhur me padine ekzsiton vetem nje rpezumim% e ai eshte qe rregullsia e padise. P-1(. Padia d2e llojet e "adive Padia eshte veprimi i pare procedural me te cilin vihet ne levizje procesi kontestimor. Padine e paraqet paditesi dhe ai me padi kerkon nga gjykata mbrojtje juridike te caktuar. Kete mbrojtje juridike gjykata e jep me vendimin e saj. Padia duhet ti kete keto elemente: 1*kerkesen per mbrojtje juridike (* #aktet ne te cilat mbeshtetet kerkesepadia )* bazen juridike te kerkesepadise +* objektin e kontestit. Llojet e "adive   – Padite i ndajme sipas dy kritereve: kriterit materialo  juridik dhe kriterit proceduralo juridik. ipas qellimit te paditesit padite i ndajme ne padi detyrimi% padi vertetimi dhe ne padi ndryshimi. Padi detyri%i 6#o$de%$atore* ) $e kete lloj padie% paditesi kekron nga gjykata qe me aktgjykim ta ur#heroj te paditurin qe ne dobi te paditesit ta  permbush nje prestim &detyrim'. P.sh. ta dorezoj nje send% te paguaj nje shume te hollash% etj. Padi verteti%i 6$jo2jeje< declarative*  –Padi njohjeje quajme padine me te cilen paditesi nga gjykata kerkon qe me aktgjykim te konstatohet se ekziston apo nuk ekziston maredhenia juridiko civile e caktuar apo nje e drejtes subjective% apo te vertetoj se a eshte nje document autentik ose nuk eshte autentik. Padi ndryshimi) $e kete lloj padie nga gjykata mund te kerkohet qe ajo me aktgjykim ta themeloj nje raport juridik % mandej qe ta ndryshoj  permbajtjen e raportit ekzsitues apo qe ta anuloj ate. i padi e tille eshte  padia me te cilen kerkohet zmadhimi i mjeteve per ushqim i caktuar me  pare me aktgjykim. 5u$der"adia  – Kunderpadia eshte padi e pales se paditur kunder paditesit. $e ane te kunderpadise i padituri ne te njejten gjykate dhe ne te njejtin  process e parashtron kerkesepadine e tij te vecante. Pales se paditur kudnerpadia i sherben si mjet mbrojtes. 1igji i njeh tri lloj kunderpadish #o$e#!e= #o%"e$!ue!e= d2e "rejudiciale .  Kunderpadine konekse - i padituri mund ta paraqes nese ne mes te kerkeses se per#shire me kudnerpadi dhe asaj te per#shire me padi nuk ka dallim sa i perket bazes juridike. Keshtu p.sh. nese paditesi me padi kerkon qe i padituri t-ia dorezoj sendin% i padituri me kunderpadi mund te kerkoj qe paditesi t-ia paguaj cmimin bleres te sendit.  Kunderpadine kompensuese  – mund ta paraqes i padituri nese kerkesa e tij mund te kompensohet me kerkesen e paditesit.

 Kunderpadine prejudiciale  – i padituri mund ta paraqet kur i takon e drejta qe te kerkoj konstatimin se nuk ekziston raporti juridik apo e drejta subjective qe jane bere kontestuese gjate gjykimit. P. sh. $e kete lloj kunderpadie% i padituri mund te kerkoj nga gjykata qe me aktgjykim te konstatoj se senid te cilin paditesi kerkon qe ti kthehet% eshte i tij &te  paditurit' e jo i paditesit. 5er#e!e"adia 6"etitu%* – Petitumi i padise eshte kerkese. Kete kerkese  paditesi e mbeshtet ne pretendimin se i takon autorizimi qe nga gjykata te kerkoj vendim per pasojen juridike e cila buron nga gjendja #aktike. $e ane te kerkesepadise paditesi e #ormulon mendimin &propozimin' se si duhet te duket dispozitivi i aktgjykimit me te cilin pranohet ajo% p.sh. ato qe kane te  bejne me kamaten% shpenzimet gjyqesore% etj. Ter2eja e "adi!e d2e 2eja dore $ga #er#e!e"adia – Pervec me vendim gjyqesor procedura mund te per#undoj me terheqjen e padise dhe heqjen dore nga kerkesepadia. Terheqja e padise  – eshte veprim me te cilin paditesi deklaron se nuk deshiron qe gykata te vendos per themelsine e kerkespadise se tij. Padia e terhequr kosniderohet se nuk eshte ngritur asnjehere % prandaj ka mundesi te ngritet perseri. 6eklarata per terheqjen e padise nuk mund te revokohet.  (ese padia terhiqet nga avokati % pra per#aqesuesi me procure% atehere ai duhet te kete autorizim te vecante. 4erheqja e padise mund te behet deri ne #und te shqyrtimit kryesor te ceshtjes. 6eklarata per terheqjen e padise mund te behet gojarisht dhe me goje.  Heqja dore nga kerkesepadia – eshte veprim me te cilin paditesi deklaron se pergjithmone heq dore nga e drejta qe gjykata ti jep mbrojtje juridike. Kete veprim ai ka te drejte ta beje deri ne per#udnim te shqyrtimit kryesor. Pelqimi i te paditurit nuk eshtei nevojshem. Po qe se paditesi e paraqet te njejten padi% gjykata e hudh poshte ate si te  palejueshme. Edhe heqja dore nga kerkesepadia mund te behet gojarisht gjate s8ances% dhe me shkrim jashte s8ances gjyqesore. Pajti%i 6ujdia* gjye!ore  – Pajtimi gjyqesor eshte kontrate e cila lidhet ne mes te paleve me te cilen kontrate ata i rregullojne te drejtat subjektive me te cilat ata disponojne. Kjo kontrate lidhet ne #orme te shkruar% ne gjykaten e ceshtjes dhe ate gjate zhvillimit te procedures lidhur me padine. ipas ligjit% pajtimi gjyqesor ka cilesine e aktgjykimit te #ormes se prere. $arreveshja e paleve #utet ne procesverbal.
'a!2#i%i #u%ulativ i #er#er!e"adive ) Ky bashkim i padive behet atehere kur paditesi me nje padi i paraqet disa kerkesepadi kunder te  paditurit dhe i propozon gjykates qe me nje aktgjykim te vendos lidhur me to. (e te shumten e rasteve% keto kerkesepadi e kane te njejten baze  juridike. i shembull per kete kemi p.sh. padia e personit te demtuar ne #atkeqesine e komunikacionit% me crast ai kerkon cdemtim per automjetin e demtuar per dhimbjet e shkaktuara dhe per #rikene shkaktuar. (e rastet kur kerkesepadite nuk e kane te njejten baze juridike% atehere bashkimi kumulativ eshte i lejueshem vetem ne baze te kompetences lendore dhe tokesore te gjykates. 'a!2#i%i eve$tual i #er#e!e"adive  – Paditesi mund ti bashkoj dy apo me shume kerkesa qe kane lidhje midis tyre% ashtu qe gjykata te pranoj me aktgjykim kerkesen e permendur ne piken dy &eventualen' vetem nese konstaton se eshte e pathemelte kerkesa e permendur ne padi ne piken nje. 2adhitja e kerkesave ne padi duhet te jete e caktuar nga vete paditesi. "jykata se ciles i paraqitet padia duhet qe te kete kompetence lendore dhe tokesore. (ese gjykata e pranon te themelte kerkesen e permendur ne  piken nje% atehere nuk vendos #are per kerkesen e permendur ne piken dy. E nese kerkesa e pare tregohet e pathemelte% atehere gjykata kalon ne vendosje per piken dy. P-1+. 'a!2#e$dergjygje!ia Bashkendergjygjesia nenkupton kur me nje procedure kontestimore te vetme per#shihen disa raporte procedurale % si dhe ne rastin kur me nje padi disa persona paraqiten si padites apo si te paditur. $e rregullat per institutin e bashkendergjygjesise arrihen dy qellime: ekonomia e gjykimit dhe siguria juridike. Bashkendergjygjesia ka karakter #akukltativ dhe ajo eshte e detyrueshme vetem perjashtimisht. Bashkendergjygjesia quhet active kur ne cilesine e paditesit paraqiten shume persona. (dersa ajo eshte passive kur me teper subjekte paraqiten ne cilesine e te paditurit. (dersa bashkendergjygjesia eshte e dyanshme kur edhe si padites edhe si te paditur paraqiten shume persona. Ekzistojne tri lloje te bashkendergjygjesise: bashkendergjygjesia primare dhe e mevonshme materiale dhe #ormale dhe bashkendergjygjesia ligjore. 'a!2#e$dergjygje!ia "ri%are d2e e %evo$!2%e   – Bashkendergjygjesia  primare quhet ajo e cila themelohet ne momentin e ngritjes se padise. Kjo  bashkendergjygjesi varet nga vullneti i paditesit. Bashkendergjygjesia e mevonshme themelohet pas ngritjes se padise nese deri ne per#undim te shqyrtimit kryesor paditesit primar i bashkohet  paditesi tjeter% apo nese padia zgjerohet duke e per#shire edhe nje te paditur tjeter. 'a!2#e$dergjygje!ia %ateriale d2e 3or%ale – Bashkendergjygjesia materiale ekziston ne ato raste kur midis bashkednergjygjesise% qysh para se te #illoj procesi kontestimor % ekziston lidhja e cqktuar juridike apo reale. Bashkednergjygjesia #ormale ekzsiton ne rastet ne te cilat midis  bashkendergjygjesve jashte dhe para procesit kontestimor nuk ekziston as

lidhja juridike as reale. 2aste te tilla p.sh. kemi kur nga disa te paditur kerkohet pagimi i qirase per banesat te cilat ata i sh#rytezojne vec e vec. 'a!2#e$dergjygje!ia ligjore – $e 1PK eshte parapa mundesia e  bashkendergjygjesise per disa situata juridike. 4e tilla jane p.sh.  bashkendergjygjesia me te paditurin eventual% bashkendergjygjesia e debitorit kryesor dhe e dorezanit% etj. Po4ita "rocedurale e &a!2#e$dergjygje!i!e  – Bashkendergjygjesia si e#ekt te perbashket e ka ate se dy apo me teper gjykime ne pikpamje #ormale zhvillohen si nje aktivitet procedural. Pozita e bashkendergjygjesve mund te jete e ndryshme dhe varesisht nga pozita kemi  bashkendergjygjesine e thjeshte dhe unike. Te bashkendergjygjesia e thjeshte pozita procedurale e nje  bashkendergjygjesi nuk varet nga pozita procedurale e bashkendergjygjesit tjeter. *donjeri nga ta eshte pale e pavarur ne gjykim dhe veprimet apo mosveporimet e njerit nuk shkojne as ne dem e as ne dobi te  bashkendergjygjesit tjeter. 4ek bashkednergjygjesia unike eshte karakteristike se kontesti mund te zgjidhet vetem ne menyre te njejte ndaj te gjithe bashkendergjygjesve te cilet e perbejne nje pale unike. P-1,. Pje!e%arrja e "er!o$it te trete $e gjy#i% Personi i trete mund te nderhyj ne gjykim ne rastet kur aktgjykimi i dhene shtrien e#ekte edhe ndaj tij% pra personit te trete i cili nuk ka qene  pjesemarres ne gjykim. (e keto raste personit te trete duhet mundesuar qe te marre pjese ne gjykim per ti mbrojtur inetersat e tij. (derhyrja ne gjykimit e huaj mund te behet me iniciativen e personit te trete apo ne baze te lajmerimit te cilin gjykata ia dergon personit te terte sipas iniciatives se  pales. Pje!e%arrja e $der2yre!it te 4a#o$!2e% – nderhyresi i zakonshem nderhyn ne gjykimin e huaj duke iu bashkuar njeres nga palet me qellim qe ta ndihmoj dhe ta kontrolloj menyren ne te cilen pala e ndjek ceshtjen ne  procedim. (derhyresi nuk eshte as pale e as per#aqesues i pales se cioles i  bashkohet. (derhyresi i zakonshem mund te nderhyj ne gjykim deri ne  per#undimin e gjykimit me aktgjykim te #ormes se prere. Kur ndonjera nga  palet e kundershton nderhyrjen e personit te trete% per kete vednos gjykata. Pje!e%arrja e $der2yre!it %e "o4ite te &a!2#e$dergjygje!it u$i#  – Personii trete qe nderhyn ne gjykimin e huaj e #iton poziten e nderhyresit me pozite te bashkendergjygjesit unik% atehere kur aktgjykimi qe duhet te  jepet prodhon e#ekte juridike edhe dnaj nderhyresit sikurse ndaj paleve. 7der2yre!i i llojit te veca$te 6!ui ge$eri!*  – (derhyrja e prokurorit publik ne gjykimin e huaj mund te behet Cnese ekziston dyshimi se njera pale apo te dy palet i sh#rytezojne te drejtat e tyre me qellim qe te pamundesojne zbatimin e normave te detyrueshme apo me qellim qe tu shmangen detyrimeve #inanciare ndaj bashkesise.

P-1. >2villi%i i "rocedure! #o$te!ti%ore 9enia ne veprim e procedures kontestimore – procesi kontestimor vihet ne veprim ne momentin e paraqitjes se padise ne gjykate. Procesi kontestimor kalon neper kater #aza te zhvillimit: 0aza e pare &procedura pergaditore' #illon pas paraqitjes se apdise ne gjykate dhe mbaron kur caktohet seanca  per shqyrtim kryesor. 0aza e dyte eshte shqyrtimi kryesor dhe ai zhvillohet me nje apo disa senaca. 0aza e trete eshte dhenia e vednimit meritor dhe dergimi i vendimit paleve ndergjygjese. 0aza e katert eshte shqyrtimi i vendimit te shkalles se pare sipas ankeses. $und te ndodh qe procesi te  per#undoj qysh ne #azen e pare% p.sh. kur hedhet poshte padia apo kur terhiqet padia. Paraitja e "adi!e $e gjy#ate  ) Padia mund te paraqitet ne gjykate ne dy menyra. E para kur shkresa dorezohet drejperdrejte ne gjykate% dhe e dyta kur ajo dergohet permes postes. Ekzsiton edhe menyra e trete e ajo eshte kur kerkesepadia paraqitet gojarisht. Padia e paraqitur ne gjykate e inicon  procesin kontestimor. hqyrtimi paraparap i padise eshte nen#aze e detyrueshme e pergatitjes se shqyrtimit kryesor. Kete e ben kryetari i kolegjit apo gjyqtari i vetem. Kete e ben gjyqtari per te veri#ikuar se a jane permbushur rpezumimet  procedurale per paarqitjen e padise. (e keto raste gjyqtari mund ta pranoje  pra nese jane eprmbushur kushtet% apo mund ta hedh poshte ate. ?ed2ja "o!2te e "adi!e  – Kete e ben kryetari i trupit gjykues me aktvendim nese konstaton se eshte #jala per kontestin i cili nuk bie ne kompetence gjyqesore ne pergjithesi% apo qe nuk hyn ne jurisdiksionin tone. Kunder aktvendimit me te cilin hedhet poshte padia lejohet ankesa e  posacme. Kur konstatohet se padia eshte e lejueshme% atehere gjykata ia dergon nje kopje te padise te paditurit me kerkese qe te prgjigjet me shkrim ne lidhje me te e dyta eshte qe menjehere mund ta caktoj seancen pregaditore dhe e treat eshte qe te caktohet seanca e pare per shqyrtim kryesor. Dergi%i i "adi!e "ale! !e "aditur   –Kur gjykata konstaton se nuk ka  pengesa procedurale% atehere ajo urdheron qe nje kopje e padise ti dergohet  pales se paditur . 6ergimi i p#ise behet sipas rregullave te parapara per dorezimin personal adresatit. (ga momenti i dorezimit #illon te ec gjyqevaresia. Pergjigja me shkrim ne padi – i apdituri pergigjet me shkrim ne padi kur nje gje te tille e kerkon gjykata dh zakonisht kjo behet mbrenda a#atit +5 ditor. $e kete eprgjigje i padituri mund ta kontestoj kerkesepadine% apo ta  pohoj ate. Kur i padituri prgjigjet ne kerkesepadi% atehere gjykata nuk mund te sjell aktgjykim per shkak te mungeses nga seanca kryesore. :ea$ca "ergatitore – eanca pergatitore caktohet vetem ne ceshtjet  juridike te cilat jane ne kompetence te trupit gjykues. eancen pergatitore e cakton kryetari i trupit gjykues me aktvendim. Kjo s8ance nuk eshte e detyrueshme. Ajo caktohet vetem ne rastet e komplikuara. $ungesa e njeres pale nuk e pengon punen ne s8ance. (e seqancen pergatitore% gjykata ne bashkpunim me palet duhet ti evitojne te gjitha pengesat dhe te

 pergatisin materialin e nevojshem per shqyrtimin kryesor. Kjo s8ance zhvillohet me dyer te hapura dhe sipas parimit te kontradiktoritetit. Kryetari i trupit gjykues se pari e hap seancen dhe konsaton se a kane ardhur palet. Pastaj vazhdohet me shkoqitjen e padise &nese jane te pranishem te dy  palet' . e pari paditeso e shkoqit padine e pastaj i padituri e jep mbrojtjen e tij. (e seancen pergatitore mund te merren provat vetem me qellim te dhenies se vendimeve mbi ceshtjet e natyres procedurale . Aktgjykimet te cilat mund te mirren gjate s8ances pergatitore jane: aktgjykimi ne baze te  pohimit aktgjykimi per shkak te mungeses se pales se paditur aktgjykimi me te cilin re#uzohet kerkespadia ne rast te mungeses se paditesit.

P-1. :2yrti%i #rye!or i ce!2tje! juridi#e Kete s8ance e cakton kryetari i trupit gjykues menjehere pasi te arrije padia ne gjyq% natyrisht pasi qe te konstatoj se nuk ka nevoj te mbahet seanca  pergatitore% apo pas per#undimit te s8ances pergatitore. 4hirrja per kete s8ance mund te behet gojarisht &pas per#undimit te s8ances pergatitore' apo me shkrim me ane te leterthirrjeve ku caktohet data %ora dhe vendi i mbajtjes se seances. eanca caktohet me aktvendim.Kryetari i trupit gjykues e ben planin per shqyrtimin e ceshtjes. Ai mund te urdheroj qe  palet personalisht te marrin pjese ne s8ance edhe pse kane per#aqesues. hqyrtimi kryesor eshte #aza qendrore e procedures kontestimore. Ate e  perbejne veprimet procedurale te gjykates dhe te paleve. eancen e hap kryetari i kolegjit dhe ai me pastaj e shpall objektin e shqyrtimit% mandej konstaton se a kane ardhur palet. Kur konstaton se disa prej paleve nuk kane ardhur% atehere ai e veri#ikon se a jane #tuar ata ne menyre te rregullt apo jo si dhe a mos e kane arsyetuar mungesen. Kur konstatohet se thirrja e  paleve nuk eshte bere ne menyre te rregullt% atehere seanca shtyhet dhe caktohet per nje dite tjeter. $ungesa pa arsye nuk e pengon mbajtjen e shqyrtimit kryesor. (e rast se mungojne te dy palet e thirrura ne menyre te rregullt% atehere behet pezullimi i procesit. Aktgjykimi per shkak te mungeses se pales se paditur &me propozim te paditesit' mund te behet vetem gjate s8ances se pare te shqyrtimit kryesor e jo edhe ne seancat e mevonshme% dhe ate vetem kur nuk eshte mbajtur seanca pergatitore apo kur eshte paraqitur pergjigjs me shkrim ne padi.  (e shqyrtimin kryesor #lajen pas kryetarit e merr paditesi i cili e parashtron me goje kerkese e tij% e pas tij e merr i padituri i cili pergjigjet ne padi. Biseda e paleve vazhdon gjate gjithe shqyrtimit. (ga deklaratat e paleve gjykata njo#tohet me kerkesat e paleve % me #aktet relevante si dhe me  provat. "jykata e per#undon shqyrtimin kryesor kur konsideron se eshte shqyrtuar mja#t objekti i gjykimit. Pas per#undimit te shqyrtimit% trupi gjykues zakonisht terhiqet dhe #illon keshillimin dhe votimin. 9endimi  per#udnimtar mund te jete i natyres procedurale p. sh kur me te hidhet  poshte padia% apo i natyres materialo juridike p. sh. Pranohet apo re#uzohet

kerkesepadia. (e raste me te komplikuara gjykata mund ta shtyej dhenien e vendimit per 7 dite nga dita e per#udnimit te shqyrtimit kryesor. P-1/. Procedura "rovue!e d2e te "rovuarit O&je#t i te "rovuarit -  behen vetem #aktet relevante qe jane kontestuese midis paleve% pra kur palet lidhur me to shprehin mendime te kudnerta.  (uk ka nevoje te provohen #aktet e pohuara nga palet si dhe #aktet e dituar  boterisht &#aktet notore'. i #akte notore konsiderohen ato #akte per te cilat dijne nje rreth i gjere njerezish . $jet provues – quajme cdo burim nga i cili me ane te organeve te shqisave n/jerrim njohuri per vertetesine e thenies se ekziston apo nuk ekziston nje #akt per te cilin lidhet pasoja juridike. $e ligj si mjete provuese parashihen: kqyrja e drejperdrejte dokumenti deshmitaret eksperti dhe palet. Keqyrja e drejteperdrejte – ky mjet provues sherben per te vene gjyqtarin apo kolegjin ne mundesi qe te marre dijeni personalisht per gjendjen dhe cilesine e personave apo sendeve. Kjo prove mund te kryhet jo vetem  permes shqisave te te pamurit% por edhe permes shqisave te degjimit. Ky mjet provues nuk perdoret edhe aq shpesh% sepse me te provohen vetem #aktet ne kohen e tashme% e keto rralle jane te kontestueshme midis paleve. Do#u%e$tet 6"rovat !2#re!ore*  – 6okument quhet objekti material ne te cilin me ane te shenjave eshte shprehur nje mendim. 6allojme dokumentet  publike dhe jopublike. 6okumenti publik eshte ai te cilin e ka leshuar organi apo institucioni shteteror. 6okument jopublik eshte cdo document tjeter. 9aresisht nga permbajtja dikumenti mund te jete dispozitiv apo provues. 6okumenti dispozitiv e permban veprimin juridik &kontraten % o#erten% testamentin% etj'% ndersa dokumenti provues provon se ne te kaluaren eshte lidhur gojarisht nje veprim juridik. Kete ndryshe mund ta quajme edhe document in#ormative. De!2%itaret   – deshmitar eshte personi i cili i jep gjykates deklarate ne lidhje me #aktet ne te kaluaren. Parimisht cdo person% pavaresisht nga mosha e tij ka zotesi per te qene deshmitar. Per deshmi te rreme deshmitari  pergjigjet penalisht. "jykata nuk gu/on ta pyes sideshmitar personin i cili me deshmine e tij mund ta zbuloj nje secret ushtarak apo shteteror. Per kete nevojitet leja e atij organi. 6eshmitari ka te drejte qe te mos jap deshmi ne keto raste +'per ate qe pala ia ka besuar si per#aesuesit te vet ?' per ate qe pala ia ka  besuar si rre#yesit te vete =' per ate qe ka marre dijeni si mjek apo qe i eshte besuar si avokat.  (e disa raste deshmitari ka te drejte qe te mos pergjigjet ne disa pyetje% kur me to i ekspozohet ndionje turpi te madh demit te madh material apo ndjekjes penale. "jykata mund te urdheroj edhe sjelljen e dhunshme te deshmitarit i cili edhe pse i #tuar rregullisht nuk ka ardhur ne gjykate. 6eshmitarin e tille gykata mund ta denoj edhe me gjobe. 6eshmitarit i takon te shperblehet per shpenzimet e udhetimit% te ushqimit dhe te #jetjes si dhe per #itimin e humbur.

E#!"ertet  – Eksperti i emeruar eshte i detyruar ti pergjigjet thirrjes se gjykates dhe ta parashtroj mendimin e tij. Prova me ane te ekspertit merret ne s8ance gjyqesore ne te cilen ai gojarisht e paraqet mendimin e tij i cili gjithmone duhet te arsyetohet. "jykata ekspertizen mund tia besoj ndonje insitutcioni % per shembull spitalit. $endimin e ekspertit gjyata e vlereson lirisht sikurse edhe provat e tjera. Palet !i %jet "rovue!  – Kur palet sherbejne si mjet provues% atehere roli i tyre eshte i ngjajshem me ate te deshmitareve. "jykata mund ta perdor kete mjet provues por edhe nuk eshte e detyrueshme. "jykata vendos te marre ne pyetje vetem njeren nga palet nese eshte e bindur se pala tjeter nuk ka dijeni per #aktin kontestues. Ky mjet provues nuk eshte i besueshem sepse interesi i paleve dikton qe ato mos ta #lasin gjithmone te verteten. C%uarja e "rovave – 0aza e te provuarit per#undon me cmuarjen e  provave. "jykata i cmon provat sipas bindjes se lire. "jykata i cmon provat nje nga nje dhe me kujdes e me ndergjegje (e proceduren ne te cilen cmuarjen e provave e ben trupi gjykues% atehere cmuarja e provave behet sipas parimit te shumices se provave.

) ) ) )

) ) ) )

P-10. 7dalja e "er#o!2%e e "rocedure!  (dalja e perkohshme e procedures behet ne dy #orma: ne #orme te  pezullimit dhe ne #orme te nderprerjes. 7der"rerja e "rocedure!   – hkaqet e nderprerjes 1PK i ndan ne dy grupe: (e grupin e pare bejne pjese ngjarjet jashteprocedurale per shkak te te cilave nderprerja behet sipas #uqise ligjore &e/ lege'. "rupin e dyte te shkaqeve e perbejne rrethanat ne te cilat gjykata me vendimin e saj mund te nderprej proceduren.  Nderprerja e procedures sipas fuqise ligjore  – Kete lloj nderprerje e shkaktojne: vdekja e pales te cilen nuk e per#aqeson per#aqesuesi me procure te  pergjithshme vdekja e per#aqesuesit ligjor te pales & e pala nuk ka per#aqesues me  procure' mbarimi i ekzistimit te pales e cila eshte person juridik &rasti i #alimentimit' ndalja e punes se gjykates per shkak te lu#tes% termetit% vershimit% epidemise% etj  Nderprerja e procedures me vendim te gjykates  – "jykata e nderpren  proceduren: neqo#tese ka vendosur qe te mos e zgjidh vete ceshtjen paraprake nese pala ndodhet ne territorin qe eshte izoluar per shkak termeti% vershimi ne lidhje me propozimin per rivendosjen e gjendjes se meparshme nese vendimi meritor per kerkesepadine varet nga pergjigja ne pyetje se a eshte kryer veper penale dhe kush e ka kryer ate. Pe4ulli%i i "rocedure!  – Pezullimi i procedures kontestimore shkaktohet me vullnetin e paleve% vullnet ky i sh#aqur shprehimisht apo ne menyre konkludente. hkaqet per te cilat mund te vie deri te pezullimi i procedures  jane:

) ) ) )

kur te dy palet ne s8ance gojarisht apo me ane te shkreses deklarojne se deshirojne qe procedura te pezullohet kur te dy palet e thirrura rregullisht nuk vijne ne gjykate kur njera pale mungon nga seanca% e ajo qe eshte e pranishme e propozon  pezullimin kur nga senaca mungon i padituri e paditesi nuk e propozon dhenien e aktgjykimit per shkak te mungeses edhe pse jane plotesuar te gjitha kushtet tjera. P-(. Per3u$di%i i "rocedure! #o$te!ti%ore  (e te shumten e rasteve procedura kontestimore merr #und me vendim gjyqesor% me te cilin pranohet apo re#uzohet kerkesepadia. E#ekt te njejte ka edhe vendimi me te cilin gjykata e hedh poshte padine per shkak se nuk ekzistojne kushtet e natyres procedurale. 9endimin me te cilin pranohet apo re#uzohet kerkesepadia eshte vendim meritor% sepse me te per#undon ceshtja juridike ne themel. (dersa vendimi me te cilin hedhet poshte kerkesepadia eshte vendim i natyres procedurale sepse me te gjykata nuk shprehet ne themel te ceshtjes. Procedura mund te per#undoj edhe me veprime disponibile te paleve: me terheqjen e padise% me heqjen dore nga kerkesepadia si dhe me pajtimin &ujdine' procedurale te paleve. P-(1. A#tgjy#i%i d2e llojet e a#tgjy#i%eve $e aktgjykim gjykata vendos per themelsine e kerkesepadise e cila eshte object i gjykimit. ipas llojit te mbrojtjes aktgjykimi mund te jete denues% vertetue ose trans#ormues. Aktgjykimi me te cilin re#uzohet kerkesepadia gjithmone eshte vertetues. A#tgjy#i%i de$ue!  – quhet aktgjykimi me te cilin pranohet kerkesepadia dhe detyrohet i padituri qe te permbush prestimin e detyruar ne dobi te  paditesit. $e te caktohet a#ati per ekzekutimin vullnetar te prestimit. Ky a#at zakonisht eshte +5 ditor. Ky lloj i aktgjykimit mund te behet document ekzekutiv. A#tgjy#i% vertetue! – quhet aktgjykimi me te cilin gjykata ne dispozitivin e tij e njeh vetem qenien apo mosqenien e nje maredhenie  juridike% te nje #akti juridik% te nje te drejte apo vertetesine ose jovertetesine e nje dokumenti. Kete aktgjykim gjykata e jep kur konstaton se kerkesepadia eshte e themelte apo nuk eshte e themelte. A#tgjy#i%i tra$!3or%ue!  – quhet aktgjykimi me te cilin pranohet si e themelte kerkesepadia e parashtruar me padi trans#ormimi. $e kete aktgjykim gjykata e ndryshon apo e anulon raportin juridik nga i cili per  palet dalin te drejta dhe detyrime. Ky aktgjykim ndikon ndaj te gjitheve &erga omnes'. (derkaq ai me te cilin re#uzohet kerkesa e paditesit ndikon vetem midis paleve &inter partes'. Aktgjykimi sipas rendesise se per#undimit mund te jete de#initive apo i ndermjetshem.

A#tgjy#i%i de$i3i$itiv – quhet aktgjykimi me te cilin gjykata vendos sikurse mbi themelsine ashtu edhe mbi lartesine e kerkesepadise. Aktgjykimi de#initive eshte i plote nese e per#shin gjithe kerkesepadine % ndersa i pjesshem quhet aktgjykimi de#initive i cili ku#izohet ne nje pejse te kerkesepadise. A#tgjy#i%i i $der%jet!2e%   – eshte ai aktgjykim me te cilin gjykata vendos vetem per themelsine e bazes juridike e jo edhe per lartesine &sasine' e kerkespadise.

+) ?) =) @)

P-((. Pje!et "er&ere!e te a#tgjy#i%it Aktgjykimi i hartuar me shkirm perbehet nga tri pjese: pjsa hyrese pjesa urdheruese dispozitivi =' pjesa arsyetuese. ?yrja e a#tgjy#i%it "er%&a$ :shenimin se aktgjykimi jepet ne emre te  popullit% emrin e gjykates% emrin dhe mbiemrin e kryetarit dhe anetareve te trupit gjykues emrin% mbiemrin% pro#esionin dhe vendbanimin e paleve te  per#aqesuesve te tyre ligjor dhe me procure tregimin e shkurter te objektit te kontestit diten e per#undimit te shqyrtimit kryesor si dhe diten kur eshte dhene aktgjykimi. Di!"o4itivi i a#tgjy#i%it "er%&a$; vendimin e gjykates me te cilin  pranohet apo re#uzohet kerkesepadia ne lidhje me ceshtjen kryesore dhe kerkimet aksesore. Kjo vlen edhe per kunderpadine nese ne lidhje me te eshte vendosur ne te njejtin aktgjykim. (e dispozitiv gjykata e #ut vendimin edhe per shprenzimet gjyqesore. Pervec kesaj me aktgjykim  per#shihen edhe vendimet: mbi ekzistimin apo mosekzistimin e kerkeses se  paditurit per kompensim mbi kerkesen incidentale per vertetim etj. 7e ar!yeti%i$ e a#tgjy#i%it gjy#ata !"jego$ : kerkesepadine dhe #aktet mbi te cilat ajo eshte bazuar arsyet me te cilat i padituri mbrohet mjetet e sulmit te metejme ne lidhje me mbrojtjen e te paditurit #aktete vendimtare te cilat jane kontestuese dhe ato qe nuk ja ne kontestuese cilat prova i ka marre gjykata rezultatin e te provuarit cmuarjen e provave te marra dhe arsyet provuese% gjendjen #aktike te cilen e ka marre per baze me rastin e marrjes se vednimit. Aktgjykimi per shkak te mungeses dhe aktgjykimi pohues duhet te  permbajne shkaqet te cilat e justi#ikojne dhenien e aktgjykimit te tille. Ve$di%et e 3or%e! !e "rere –9endimi i #ormes se prere ka domethenien se ai vendim nuk mund te goditet me me mjet te zakonshem goditjeje dhe me #orme te prere kuptohet e#ekti i vendimit si akt juridik. 9endimi i shkalles se pare merr #ormen e prere: kur nuk eshte bere ankesa kunder ketij vendimi mbrenda a#atit te caktuar me ligj kur pala heq dore nga e drejta e ankimit kur ankesa e paraqitur eshte terhequr kur ankesa e paraqitur me vendim te gjykates se shkalles se dyte re#uzohet si e pathemeluar dhe vendimi i shkalles se pare re#uzohet 9endimi i gjykates se shkalles se dyte menjehere behet i #ormes se prere sepse kunder tij nuk lejohet ankesa.

9ednimi behet i #ormes se prere ne kuptimin material ne momentin kur  behet i prere ne kuptimin #ormal ndaj te dy paleve. P-(). Procedura !i"a! %jeteve te goditje! !e ve$di%eve "jyqtari sado i mire i kujdesshem dhe i pregaditur qe te jete% ai mund te gaboj ne dhenien e vendimeve. Kete gabim ai mund ta beje si me rastin e cmuarjes se provave shtu edhe me rastin e zbatimit te nirmave. Per kete arsye eshte parapa qe permes mjeteve te goditjes te behet shqyrtimi i ceshtjes nga nje gjykate tjeter. $jet te goditjes quajme mjetin procedural me te cilin pala apo personi tjeter i autorizuar nga gjykata kompetente kerkon qe ta anuloj apo ndryshoj vendimin per te cilin pretendon se eshte i padrejte. Ekzistojne mjetet e goditjes se zakonshme dhe mjetet e jashtezakonshme. $e mjetet e zakonshme goditen vendimet te cilat nuk kane marre #ormen e  prere% ndersa me te dytat goditen vendimet e #ormes se prere. $jete te zakonshme me te cilat goditet aktvendimi dhe aktgjykimi eshte ankesa% dhe mjeti me te cilin goditet urdherpagesa eshte prapesim &kundershtimi'. i mjete te jashtezakonshme juridike jane revizioni kunder aktgjykimit% revizioni kunder aktvendimit% kerkesa per mbrojtjen e ligjshmerise% dhe  propozimi per perseritjen e procedures. P-(+. A$#e!a #u$der a#tgjy#i%it Ankesa eshte mjet i rregullt i goditjes kunder aktgjykimit te shkalles se  pare pa perjashtim. E drejta e ankimit kunder aktgjykimit eshte e garantuar me kushtetute. Kjo ankese prodhon e#ekt suspenziv% sepse e pengon aktgjykimin qe te merr #ormen e prere. Ankesa eshte mjet universal i goditjes sepse me te pala ka te drejte qe te atakoj cdo aktivitet te gjykates.  (e kete aspect ku#izime kane aktgjykimi i cili mirret per shkak te mungeses dhe aktgjykimi ne baze te pohimit. 9or%a d2e "er%&ajtja e a$#e!e!   – Ankesa behet ne #orme te aktit te shkruar. Pervec elementeve qe duhet ti permbaje cdo parashtrese% ankesa duhet te tregohen edhe: +'aktgjykimi kunder te cilit behet ankesa ?' deklarata nga e cila shihet se a goditet aktgjykimi ne teresi apo vetem ne pjesen e caktuar ='shkaqet e ankimit @' nenshkrimi i pales qe e ben ankimin. Eshte e rpe#erueshme qe ankesa te permbaje edhe propozimin per vendim te cilin gjykata e larte duhet ta jep sipas mendimit te ankuesit &propozimi i an keses'. :2#aet e a$#i%it  – hkaqet per te cilat behet anikim ndahen ne tri grupe: 1*shkeljet esenciale te dispozitave procedurale (*vertetimi i gabuar apo jo i  plote i gjendjes #aktike )* zbatimi i gabuar i gjendjes materiale. A-:2#eljet e!e$ciale te di!"o4itave "rocedurale  – 9eprimi procedural i cili nuk eshte kryer ne pajtim me dispozitat procedurale eshte jo i rregullt dhe ka te meta #ormale. "jykata mund te gaboj pra duke e zbatuar gabimisht dispoziten procedurale apo duke mos e zbatuar ate #are. (e te dy rastet thuhet se gjykata ka bere shkelje te ligjit. hkelje esenciale jane ato

shkelje te cilat jane ne lidhje kauzale me vendimin e padrejte. Per nga rendesia e tyre% meqe nuk jane te njejta% shkeljet esenciale ndahen ne: shkelje esenciale absolute dhe shkelje esenciale relative. Shkeljet esenciale relative) jane p.sh. re#uzimi i paarsyeshem i propozimit te pales per sh#rytezimin e ndonje mjeti provues e qe nje gje e tille ka ndikuar qe gjendja #aktike te mos vertetohet ne menyre te plote pastaj mosmarrja e pelqimit te pales per caktimin e ekspertit etj. Shkelje esenciale absolute – jane ato shkelje per shkak te te cilave gjithmone duhet anuluar vednimin e dhene. Kur kemi shkelje te tilla% aktgjykimi gjithmone anulohet. hkeljet esenciale absolute ndahen ne tri grupe: +' shkeljet e dispozitave te prezumimeve procedurale ?' shkeljet qe kane te bejne me disa parime te procedures kontestimore =' shkeljet e rregullave te vendosjes dhe te vendimit. 1.:2#eljet e di!"o4itave te "re4u%i%eve "rocedurale ndahen ne tri grupe: +'ne shkeljet e prezumimeve ne lidhje me gjykaten ku hyjne &perberja jo e rregullt e gjykatave% gjyqtari i perjashtuar% dhe jokompetenca gjyqesore' ?'ne lidhje me palet hyjne &pazotesia per te qene pale pazotesia per te vepruar dhe per#aqesimi jo i rregullt i paleve' ='ne lidhje me objektin &ekzistimi i prezumimeve procedurale neg ative' (.:2#eljet e #a$e te &ej$e %e di!a "ari%e te "rocedure! #o$te!ti%ore- ketu hyjne: shkelja e parimit te pandermejetesise% shkelja e  parimit te degjimit te dy paleve ne procedure% shkelja e parimit te kontradiktoritetit% shkelja e parimit te publicitetit. ).:2#elja e rregullave te ve$do!je! d2e te ve$di%it  –shkelje te tilla jane: vendosja ne kundershtim% dhenia e aktgjykimit ne baze te pohimit pa qene  plotesuar kushtet per nje gje te tille% dhenia e aktgjykimit ne baze te mungeses pa u plotesuar kushtet% tejkalimi i kerkesepadise. '-5o$!tati%i i ga&uar a"o jo i "lote i gje$dje! 3a#ti#e 8 "jendja #aktike nuk eshte konstatuar rregullisht% neqo#tese gjykata gabimisht e ka vertetuar ndonje #akt relevant dhe te rendesishem ose kur nje #akt te tille nuk e ka vertetuar #are. C->&ati%i i ga&uar i $or%e! %ateriale  – $e shkelje ose zbatim jo te drejte te ligjit material kuptojme kur gjykata nuk e ka zbatuar ndonje norme  juridike)materiale te cilen eshte dashur ta zbatoj. (e keto raste vendimi mund te goditet dhe anulohet. P-(,. Procedura d2e ve$di%et !i"a! a$#e!e! Procedura sipas ankese zhvillohet ne dy seksione.(e te parin vepron gjykata e shkalles se pare% ndersa ne te dytin gjykaya e shkalles se dyte. Ankesa gjithmone i dorezohet gjykates e cila e ka dhene aktgjykimin e goditur. e pari ajo duhet te konstatoj se a eshte parashtruar ankesa me kohe% pra mbrenda a#atit ligjor prej +5 ditesh% e pastaj te konstatoj se a eshte e plote dhe e lejueshme.

Ankesen e paraqitur pas kalimit te a#atit% apo ankesen e palejueshme ose jo te plote% gjykata e hedh poshte me ane te aktvendimit. Kunder aktvendimit me te cilin hedhet poshte ankesa% lejohet ankim i  posacem.  (je ekzemplar te ankeses% natyrisht nese pra ajo eshte ne rregull% gjykata ia dergon pales kundershtare% e cila mbrenda a#attit prej 7 ditesh ka te drejte  por nuk eshte e detyruar qe me shkrim te pergjigjet ne ankese. Pasi qe te arrij kjo pergjigje% apo edhe nese nuk arrin% pasi qe te kaloj a#ati prej 7 ditesh% gjykata e shkalles se pare lenden ia dergon gjykates se shkalles se dyte. "jykata e shkalles se dyte% para se te vendos ne lidhje me ankesen e  pergatit ceshtjen. Kete e ben relatori% te cilin e cakton kryetari i trupit gjykues te gjykates se shkalles se dyte. "jykata e shkalles se dyte% apo e ankimit mund te merr vendim ose te natyres procedurale ose te natyres meritore. 9endimi i natyres procedurale eshte ai vendim i cili nuk ka te beje drejtpredrejte me kerkesepadine. Per shkak te rendesise procedurale ky vendim jepete ne #orme te aktvendimit. 9endimi i natyres meritore eshte ai vendim i cili ka te beje drejtperdrejte me kerkesepadine% dhe ky vendim jepet ne #orme te aktgjykimit. ! tille eshte p. sh. Aktgjykimi me te cilin re#uzohet ankesa dhe vertetohet aktgjykimi i shkalles se pare. "jykata e shkalles se dyte% pas dhenies se vendimit sipas ankeses% ia kthen lenden shkalles se pare. Kjo pastaj ua dergon paleve nga nje kopje te vendimit e poashtu edhe nderhyresve nese ata ekzistojne. P-(. Revi4io$i #u$der a#tgjy#i%it d2e a#tve$di%it Revi4io$i #u$der a#tgjy#i%it – 2evizioni eshte mjet i goditjes se  jashtezakonshme me te cilin pala e godite aktgjykimin e #ormes se prere te gjykates se shkalles se dyte te dhene sipas ankeses kunder aktgjykimit te shkalles se pare per shkak te shkeljes se ligjit. hkaqet per paraqitjen e revizionit nga pala jane: shkeljet esenciale absolute te dispozitave procedurale dhe zbatimi i gabuar i se drejtes materiale. 2evizioni nuk lejohet per shkak te konstatimit te gabuar apo jo te  plote te gjendjes #aktike.  (e kontestet pasuroro juridike me rendesi te posacme sociale% revizioni eshte i lejueshem pa marre parasysh objektin e kontestit. 4e tilla jane: +'kontestet ne lidhje me ushqimin ligjor ?' kontestet ne lidhje me maredhenien e punes =' kontestet ne lidhje me te drejtene autorit @'kontestet ne lidhje me pronesine indurstriale. Kompetente oer vendosje ne lidhje me revizionin eshte gjykata supreme. A#ati per paarqitjen e revizionit eshte =, dite nga dita kur pales i eshte dorezuar aktgjykimi i shkalles se dyte. As a#ati per paraqitjen e revizionit e as revizioni i paraqitur nuk e shtyjne ekzekutimin e vendimit . Revi4io$i #u$der a#tve$di%it 8  Palet mund te paraqesin revision kunder aktvendimit te gjykates se shkalles se dyte me te cilat per#undon procedura ne menyre te prere.

$irepo% nese eshte #jala per aktvendime te cilat jepen ne kontestet ne te cilat nuk lejohet revizioni kunder aktgjykimit % atehere revizioni nuk lejohet as kunder aktvendimeve te tilla. 1igji parasheh qe revizioni kunder aktvendimit lejohet gjithmone ne keto dy raste: +'kunder aktvendimit te gjykates se shkalles se dyte me te cilen hudhet  poshte ankesa ?' kunder aktvendimit te gjykates se shkalles se dyte me te cilin vertetohet aktvednimi i gjykates se shkalles se pare me te cilin eshte hedhur poshte revizioni. P-(. 5er#e!a "er %&rojtje$ e ligj!2%eri!e 65@L* Kjo kerkese eshte mjet goditjeje jo suspenziv% por i ku#izuar me te cilin  prokurori publik e godit vendimin e #ormes se prere per shkak te shkeljes se ligjit apo kontrates nderkombetare. Kompetent per ngritjen e K$1 eshte Prokurori Publik i Kosoves. 1idhje me kete kerkese vendos "jykata upreme. (uk eshte me rendesi se a eshte bere vendimi i #ormes se prere ne shkalle te pare apo ne shkalle te dyte. Kjo vlen edhe kur jane ne pyetje aktvendimet. K$1 mund te paraqitet ne a#at mbrenda D, ditesh nga dita kur vendimi eshte bere i #ormes se prere.  (ese kunder vendimit te shkalles se dyte eshte paraqitur revizioni% a#ati per  paraqitjen e K$1 eshte =, dite dhe #illo nga dita kur prokurorit publik i dorezohet nje kopje e revizionit.

) ) )

) ) )

P-(/. Per!eritja e "rocedure! ipas ligjit% cdo procedim i per#udnuar me vendim te #ormes se prere mund te perseritet sipas propozimit te pales% kur per nje gje te tille jane plotesuar kushtet e parapara me ligj. Propozimi per perseritjen e procedures eshte mjet i jashtezakonshem i goditjes i ku#izuar% josuspenziv dhe i dyanshem. hkaqet ne baze te te cilave pala mund te kerkoj perseritjen e procedures ndahen ne tri grupe: +' shkeljet me te renda te dispozitave procedurale ?' veprat penale te pjesemarresve ne procedure te cilat kane mundur te ndikojn ne permbajtjen e vendimit dhe =' #aktetdhe provat e reja. :2#eljet %e te re$da te di!"o4itave "rocedurale – Perseritja e  procedures per keto shkaqe mund te kerkohet ne rastet: per shkak te pjesemarrjes se gjyqtarit te perjashtuar ne dhenien e vendimit te #ormes se prere per shkak se pales nuk i eshte dhene mudnesia e marrjes pjes ene gjykim per shkak te mungesave te cilat kane te bejne me zotesine per te qene pale ne gjykim. Ve"rat "e$ale – Perseritja per shkaqe te ketij lloji mund te propozohet: nese vendimi eshte bazuar ne theniet e deshmiatereve apo te eksperteve te cilet kane qene te rreme nese vendimi i dhene eshte bazuar ne dokumentin e #alsi#ikuar apo te rreme nese vendimi i dhene eshte pasoje e vepres penale te kryer nga gjyqtari% gjyqtari porot% per#aqesuesi ligjor apo me procure ose pala kudnershtare.

) ) )

9a#tet d2e "rovat e reja  – (ga ky lloj perseritja kerkohet kur: vendimi qe goditet eshte ne kudnershtim me vendimin e dhene me heret vendimi eshte bazuar ne nje vendim te gjykates ose te nje organi tjeter qe me vone eshte anuluar apo ndryshuar. Kur pala merr dijeni epr prova apo #akte te reja. A#ati per paraqitjen e propozimit per perseritje te procedures eshte =, dite dhe #illon nga dita kur pala merr dijeni per shkakun e preseritjes% por jo me vone se 5 vite nga dita kur vendimi merr #ormen e prere. (je kopje te  propozimit per perseritje te procedures gjykata ia dergon pales kundershtare e cila mund te pergjigjet me shkrim ne a#at prej +5 ditesh. Propozimin per perseritjen e procedures i dorezohet gjykates e cila e ka dhene vendimin e shkalles se pare dhe kompetente per te vendosur per kete eshte poashtu gjykata e shkalles se pare. $osardhja e paleve ne seancen  per propozimin per perseritjen e procedures nuk e pezullon gjykimin. Pas shqyrtimit te propozimit gjykata e jep vendimin. Propozimin e pathemelt per perseritje te procedures gjykata e re#uzon me aktvendim. P-(0. Procedurat e "o!ac%e #o$te!ti%ore 1PK i ka rregulluar disa procedura te posacme: Proceduren e zgjidhjes se kontesteve ekonomike proceduren e zgjidhjes nga mardhenia e punes  proceduren sipas padise per shkak te pengim posedimit proceduren per dhenien e urdherpageses proceduren per zgjedhjen e kontesteve me vlere te vogel procedura per zgjidhjen e kontesteve martesore procedura per zgjidhjen e kontesteve prindore procedura per vendosje per ruajtjen dhe edukimin e #emijeve. Procedura $e #o$te!tet %arte!ore d2e 3a%iljare   – Keto procedura te  posacme jane te rregulluara me 1igjin mbi martesen dhe maredheniet #amilajre. Ky ligj thot se ne proceduren ne kontestet martesore% ne kontestet nga maredheniet ndermjet prinderve dhe #emijeve% ne kontestet per ushqim dhe ne kontestet pasurore ndermjet anetareve te #amiljes zbatohen dispozitat e 1igjit mbi proceduren kontestimore nese me ligj nuk eshte caktyar ndryshe. Procedura e 4gjid2je! !e #o$te!teve %arte!ore  – Kjo procedure vihet ne veprim me ane te padise apo me ane te propozimit te perbashket per shkurorezim me marreveshje. $e keto mjete kerkohet ndryshimi i statutit te bashkeshoreteve me ante te anulimit te marteses apo me ane te shkurorezimit. $e padi mund te kerkohet edhe vertetimi se maredhenia e caktuar eshte martese apo n uk eshte martese. Aktgjykimi me te cilin anulohet martesa apo vendoset shkurorezimi prodhon e#ekt e/ nunc &ne te ardhmen' dhe erga omnes &per te gjithe'. Procedura e 4gjid2je! !e #o$te!teve "ri$dore  – Procedura sipas te cilave zgjishen keto konetste vihet ne veprim me keto lloj padish: +' me padi per vertetimin e amesise apo atesise ?' me padi per kundershtimin e amesise dhe atesise =' me padi per anulimin e deklarates me te cilen eshte njohur

atesia @' me padi te personit qe e konsideron veten at te #emijesse lindur  jashte marteses e me te cilen ai e kudnershton atesine e personit tjeter. Procedura "er ve$do!je "er ruajtje$ d2e edu#i%i$ e 3e%ijeve   – Per ruajtjen dhe edukimin e #emijeve vendoset gjate ekzistimit te marteses% sidomos kur prinderit jetojne ndamas. Per kete vendos organi i kujdestarise. Kompetenca e gjykates per nje gje te tille parashihet kur para asaj gjykate shtrohet ceshtja e zgjidhjes se marteses apo ceshtja e konstatimit se nuk ekziston martesa.  (e kontestet prindore gjykata e/ o##icio vendos per ushqimin e #emijeve te mitur te perbashket% apo te #emijeve te moshes madhore por te paa#te per  pune. Procedura $e #o$te!tet "er !2#a# te "e$gi% "o!edi%it   – (e kete  procedure mundesohet rivendosja e shpejte dhe e#ikase e gjendjes #aktike te crregulluar pa e shqyrtuar vete te drejten e posedimit. Poseduesi padine duhet ta ngrej mbrenda a#atit prej =, ditesh% nga dita e marrjes se dijenise  per pengimin dhe penguesin% e me se voni nje vit nga dita e pengimit.  (e keto raste kompetence ekskluzive ka gjykata ne territorin e se ciles gjindet sendi i paluajtshem. 9endimi mbi kerkesepadine jepet ne #orme te aktvendimit. Ekzekutimi i deytureshem mund te kerkohet vetem mbrenda =, diteve. Procedura e d2e$ie! !e urd2er"age!ave  – (e kete procedure% gjykata ne  baze te pretendimit te paditesit se i padituri ia ka bor/h nje shume te caktuar te hollash % jep vendim me te cilin i padituri urdherohet qe mbrenda a#atit te caktuar te paguaj bor/hin. 9endimi i dhene% nese nuk anulohet sipas mjetit te goditjes &kundershtimit' e #iton cilesine e dokumentit ekzekutiv. E pastaj ne baze te ketij vendimi ekzekutiv mund te inicohet  procedura permbaruese.
Ekzistojne arbitrazhet institucionale & te perhershme' dhe ato ad hoc & te  perkoshme'. Arbitrazhet e perhershme zakonisht #ormohen prane 3dave ekonomike. Arbitrazhi i perkoshem #ormohet me kontrate ne mes te paleve per zgjedhjen e vetem nje kontesti)pra atij konkret. (dersa arbitrazhi i  perhershem eshte organizate permanente e themeluar me qellim qe ta kryej #unksionin gjyqesor sa here qe palet i paraqiten me kerkese per zgjidhjen e konetstit. P-). Procedura "er%&arue!e Procedura kontestimore si procedure e pergjithshme njohjeje dhe rpocedura  permbaruese si procedure e realizmit te dhunshem jane ngushte te lidhura njera me tjetren. Parimet e procedures permbaruese jane: parimi i legalitetit rigoroz #ormal  parimi i mbrojtjes se debitorit dhe parimi i prioritetit% barazise dhe ekskluzivitetit. Pari%i i legalitetit rigoro4 3or%al  – Ky parim ka te beje me rregullat per n/jerrjen e aktvendimit mbi lejimin e ekzekutimit. ipas tij gjykata e ekzekutimit nuk ka tager te leshohet ne vleresimin e ligjshmerise materiale dhe te rregullsise se dokumentit . Kjo eshte keshtu sepse nuk lejohet gjykimi i ri midis paleve te njejta per ceshtjen juridike per te cilin ekziston vendimi i #ormes se prere. ipas ketij parimi ekzistimi i kredise dhe legjitimimi i paleve mund te provohet vetem me ane te dokumentit te  provuar. Kjo do te thote se kalimi i kredise apo i debise ne personin tjeter  pas dhenies se vendimit meritor duhet te provohet me document publik. Pari%i i %&rojtje! !e de&itorit  – $e kete parim kuptojme se realizimi i dhunshem i kredise se kreditorit i cili behet gjate procedures permbaruese nuk gu/on t-i vej ne pyetje lirine% jeten% krenarine e as ekzistencen ekonomike te debotiroti. Pari%i i "rioritetit< &ara4i!e d2e i e#!#lu4ivitetit  – (e rastin ne te cilin  paraqiten disa kreditore qe tentojne ti realizojne kredite ne te holla mbi te njejtin object te debitorit% atehere paraqitet nevoja qe te caktohen raportet midis ketyre kreditoreve. Per kete qellim ne proceduren permbaruese eshte  parapa parimi kohor sipas te cilit rkeditore i realizojne kredite e tyre ndaj te njejtit debitor dipsd radhes se #itimit te se drejtes per realizim. P-)1. :u&je#tet e "rocedure! "er%&arue!e  (e proceduren permbaruese si subjekte procedurale paraqiten: gjykata%  palet dhe pjesemarresit e tjere. "jykata eshte subject kryesor ne proceduren permbaruese. 9eprimet e ekzekutimit i kryen vete% por edhe nepermjet organeve ndihmese qe veprojne sipas udhezimeve te saj. i organe ndihmese te gjykates jane: re#erentet e ekzekutimit% sherbimi i kontabilitetit% zyrat e gjykates per regjistra te tokes% organet e policies% etj. Palet ne kete procedure jane dy kreditori dhe debitori.

Pjesemarres ligji e quan personin i cili ne proceduren permbaruese e realizon ndonje te drejte te tij apo interes juridik e nuk eshte as kreditor as debitor. i pjesemarres eshte kreditori i siguruar me peng% titullari i se drejtes apo i barres reale mbi objektin e ekzekutimit% bashkesia shoqerore% etj. Do#u%e$ti e#4e#utiv   – 6okument ekzekutiv eshte shkresa qe permban aktin juridik me te cilin vertetohet ekzistimi i kredise. (ga dokumenti ekzekutiv del detyra e gjykates qe sipas propozimit te kreditorit ta caktoj dhe zbatoj ekzekutimin. 6okumenti eshte i pershtatshem per ekzekutim nese ne te jane te shenuar: kreditori% debitori% objekti% vellimi dhe koha e  permbushjes se detyrimit. *ilesi te dokumentit ekzekutiv kane keto akte  juridike: aktgjykimi% aktvendimi% urdherpagesa % vendimi i huaj gjyqesor dhe vendimi i arbitrazhit te huaj. @jetet e e#4e#uti%it   – $jete te ekzekutimit jane metoda me te cilat gjykata me dhune e realizon kredine e kreditorit. 4e tilla jane p. sh. hitja e sendeve te luajtshme apo te paluajtshme te debitorit% bartja e kredise ne te holla e debitorit ne kreditorin% etj. $jetet per realizmin e kerkesave jo ne te holla jane: dorezimi dhe dergimi i sendeve te luajtshme% detyrimi per veprim% mosveprim apo pesim% detyrimi  per kthimin e punetorit ne pune% detyrimin per dhenien e deklarates. O&je#ti i e#4e#uti%it  – 3bjekt i ekzekutimit jane sendet dhe te drejtat e debitorit mbi te cilat mund te zbatohet ekzekutimi. (e proceduren e ekzekutimit per realizimin e rekdise ne te holla% sendet dhe te drejtat e debiotirt shendrrohen ne te holla &me ane te shitjes' dhe object ekzekutimi  behen te hollat e tij. Kur kredia e kreditorit nuk perbehet ne te holla% atehere object i ekzekutimit jane sendet e caktuara te debitorit apo pjeset e  pasurise se tij. P-)(. Procedura !igurue!e Ekzekutimi me #orce i nje vendimi me qellim te realizimi te kerkeses se kreditorit mund te lejohet vetem pasi qe te behet ekzekutiv dokumenti. ellimi i procedures siguruese eshte qe te rriten gjasat per realizimin e kerkeses se kreditorit dhe zvogelimi i rrezikut qe i kanoset realizimit te kesaj kerkese. Llojet e %jeteve !igurue!e ) 1igji i parasheh tri lloje te mjeteve siguruese: +' te drejten e pengut mbi sendin e paluajtshem ?' masat paraprake dhe =' masat e perkohshme. E drejta e "e$gut %&i !e$di$ e "aluajt!2e% – kete mjet sigurimi kreditori e propozon me qellim qe te bej presion mbi debitorin qe ta  permbush detyrimin ne te holla. "jykata e cakton me vendimin e saj kete mase siguruese vetem ne baze te dokumentit ekzekutiv per#ekt. E drejta e  pengut shuhet sipas dispozitave me te cilat eshte parapa shuarja e detyrimeve juridiko civile. @a!at "ara"ara#e – $asa paraprake i sherben kreditorit per sigurimin e kredise ne te holla. Per caktimin e mases siguruese duhet te plotesohen dy kushte: qe te ekzistoj vednimi gjyqesor mbi kerkesen ne te holla por i cili

ende nuk eshte bere document ekzekutiv dhe qe kreditori ta beje te  besueshem rrezikun se pa caktimin e kesaj mase kerkesa ne te holla do te  pengohej qe te realizohej% apo do te veshtersohej realizimi i kesaj kerkese.