e drejta civile

1. NOCIONI I SË DREJTËS CIVILE E drejta civile zakonisht definohet si degë pozitive e së drejtës që përfshinë tërësinë e dispozitave juridike që rregullojnë marrëdhëniet shoqërore me karakter pasuror. Lidhur me të drejtën civile profesor Finzhgar shkruan se nd e drejtës civile janë janë marrëdhëniet pasurore pasurore që lindin në lëmin e qarkullimit të mallrave dhe nën ndikimin e ligjit të vlerës, pastaj disa veti juridike personale të subjekteve juridike që marrin pjesë në marrëdhëniet pasurore të caktuara, si dhe të drejtat e personalitetit (të drejtat presonale jo pasurore) që mbrohen me metodën dhe mjetet e së drejtës civile. E drejta civile në kuptimin objektiv është degë e së drejtës private e cila si tërësi e rregullave juridike i rregullon ato marrëdhënie pasurore në të cilat njerëzit për objekt të marrëdhënies civile-juridike kanë sendet, prestimet ose pasurinë. 1a. E dretja civile si disiplinë d isiplinë shkencore “ studimi shkencor I të drejtës civile është më I vjetri midis disiplinave shkencore-juridike. Edhe në Romë shkenca juridike është identifikuar një kohë të gjatë me shkencën civile juridike. Në mesjetë në të vërtetë në kuadrin e së drejtës së kanoneve (kishtare), u paraqitën edhe pikpamje të reja mbi të drejtën penale. Megjithkëtë, theksi kryesor u vi mbi studimin shkencor të së drejtës civile. Vetëm më vonë u ndanë dhe u bënë të pavarura disiplinat shkencore në degët tjera të së drejtës. E në këtë kuadër hyn edhe e drejta civile si disiplinë disipl inë shkencore e cila përfshinë studimet që I referohen marrdhënieve shoqërore me karakter pasurore. 2. EMËRTIMI I SË DREJTËS CIVILE Emërtimi i së drejtë civile në një mënyrë rrjedh prej fjalës latine ius civiles që rregullonte marrëdhëniet midis qytetarëve romakë. Emërtimi e drejta pasurore e ka burimin nga marrëdhëniet shoqërore me karakter pasuror, Andaj përkrahësit e këtij emërtimi theksojnë se, kjo degë e së drejtës duhet të quhet e drejtë pasurore, si emërtim më I drejtë me subjektin e marrëdhënies juridiko-civile. Emërtimi e drejta private, është mjaft I përhapur dhe është I lidhur drejtpërdrejtë me ndarjen e të drejtës nÃ« ius privatum dhe ius publicum që ishte karakterisitkë e së drejtës romake. Me të drejtë thuhet se juristët që merren me të drejtën civile quhen civilistë c ivilistë andaj edhe emërtimi I e drejtë civile është I drejtë. 3.OBJEKTI, METODA DHE SISTEMI I SË DREJTËS CIVILE 3a. Objekti I së drejtës civile E drejta civile studion marrëdhëniet juridiko-civile. Pra është tërësi

normash juridike civile me të cilat rregullohen marrëdhëniet shoqërore me karakter pasuror. Në teori thueht se, objekti I së drejtës civile janë raportet shoqërore me karakter pasuror, si dhe raportet tjera shoqërore që fillimisht nuk kanë karakter pasurorm, por në instancë të fundit edhe atom und të shprehen në vlerë pasurore. E drejta civile është degë e së drejtës d rejtës dhe si e tillë ajo rregullon marrëdhëniet shoqërore me karakter pasuror si dhe disa marrëdhënie shoqërore që fillimisht janë jo pasurore por në instancë i nstancë të fundit shprehen is pasurore. E drejta civile edhe pse shpesh identifikohet me m e të drejtën private, ajo nuk është e njejtë. E drejta private është degë e së drejtës e cila rregullon edhe objektin e së drejtës civile por edhe objektin e disa degëve tjera të pavarura të së drejtës. E drejta civile është në lidhmëri të drejtë me ndarjen e përgjithëshme të së drejtës private dhe publike, pra ius publicum dhe ius privatum. 3b. Metodat e së drejtës civile Në teorinë juridike si metoda të së drejtës civile zakonisht numërohen katër metoda (parime), të cilat janë të përbashkëta për tërë objektin e të drejtës civile. Këto parime të së drejtës civile janë: Barabarësia e palëve dhe barabarësia e vullneteve të tyre në raportin juridiko-civil; iniciativa e lirë e palëve në lidhjen e punëve juridiko-civile; sanksioni pasror, dhe qarkullueshmëria e të drejtave subjective civile. 4. Parimi I barabarësisë së palëve dhe barabarësisë së vullneteve të tyre është parimi I parë që na bënë me dije se, palët në raportin juridiko-civil janë të barabarta dhe vullneti I tyre është I barabartë. Ky parim nënkupton se, në të drejtën civile midis palëve gjithmonë ekziston koordinimi I vullneteve të tyre, qka nuk është karakteristike për të drejtën administrative, ku kemi subordinimin e vullneteve të palëve. 5. Iniciativa e lirë e palëve “ që disa e quajnë parimi I dispozivitetit nënkupton se, krijimi I marrëdhënies juridiko-civile lind në bazë b azë të iniciativës së lirë të palëve, respektivisht me vullnetin e lirë të palëve. Autonomia e lirë e vullnetit që manifestohet përmes iniciativës inic iativës së lirë të palëve, nënkupton, se palët me vullnetin e vetë krijojnë, ndryshojnë dhe I shuajnë të drejtat e veta subjective. 6. Sanksioni pasuror është parimi I tretë tretë I të drejtës civile nënkuton se në rastet kur nuk përmbushet raporti juridiko-civil në pajtim me vullnetet e palëve kontraktuese, atëher si masë paraqitet sanksioni pasuror, që dmth, goditet masa pasurore e debitorit, e jo siq është në rastet tjera, personaliteti. Në të drejtën penale, si dënim ishte privimi

nga liria, në të drejtën familjare do të ishte shkurorëzimi, ndërsa në të drejtën civile do të ishte përbushja e obligimit të marrë nga masa pasurore e debitorit përmes rrugës gjyqësore. 7. Qarkullueshmëria (barjta) e të drejtave subjective civile “ nënkuton parimin se të drejtat civile mund të barten nga një subject I së drejtës në subjektin tjetër. Pra të drejtat civile-subjektive janë të drejta që janë të qarkullueshme. Titullari I së drejtës mund të bart vetëm ato të drejta subjective civile të cilat I ka edhe vetë. Kjo është e njohur që nga e drejta romake, kur thuhetj: nemo ad alium plus iuris transferre poest quam ipse possidat, që dmth askush në tjetrin nuk mund të bartëmë shumë të drejta nga ato të drejta të cilat vetë I disponon, në qarkullimin ekonomik dhe juridik nga një titular në tjetër. 8. Sistemi I të drejtës civile Lidhur me sistemin e së drejtës civile ekzistojnë dy mënyra tradicionale: sistemi institucional dhe sistemi pandect Sipas sistemit institucional I cili prejardhjen e ka nga juristi I njohur romak Gaji, e drejta civile ngahet në tri pjesë: p jesë: 1. Persona (personae) 2. Sende (res) dhe 3. Padi (actiones) Për dallim nga sistemi Institucional, ekziston edhe sistemi pandect, I cili është përvetësuar në të drejtën gjermane, por natyrisht edhe ky system prejardhjen e ka nga e drejta romake, sepse lidhet drejtpërdrejt me emrin e Justinianit. SIpas këti sistemi e drejta civile ndahet në katër pjesë: 1. Pjesa (e drejta) sendore 2. Pjesa (e drejta) e obligacioneve 3. Pjesa (e drejta) familjare dhe 4. Pjesa (e drejta) e trashÃ«gimit. Sistemi i së drejtës civile nënkupton tërësinë e dispozitave dhe rregullave juridike që janë të përbashkëtëa për të gjitha degët e së drejtës civile. Ndryshe këtë pjesë e quajmë pjesa e përgjithëshme e së drejtës civile, ose hyrje në të drejtën civile. 9. Insitucionet themelore të së drejtës civile Në të drejtën civile ekzistojnë shumë institute juridike. Me institute juridik kuptojmë tërësinë e normave juridike që rregullojnë një lëmi të caktuar. Institucionet themelore në të drejtën civile konsiderohen: pronësia, që është karakteristikë për të drejtën sendore, kontrata, që është karakteristike për të drejtën e detyrimeve, testamenti (për të drjtën trashëgimore).

10. E DREJTA DHE EKONOMIA E drejta dhe ekonomia kanë ndikime reciproke. Qdo marrëdhënie shoqërore bëhet raport juridik kur ajo marrëdhënie rregullohet në mënyrë juridike dhe sanksionohet juridikisht. Pronësia si institute juridik titullarit sendit që është object I pronësisë I ofron edhe vlera ekonomike. Pronësia si e drejtë absolute dhe nocion juridiko-abstrakt paraqitet për qëllime ekonomike. Kur këto qëllime ekonomike normohen me norma të caktuara, atëher pronësia është pushtet frakti dhe juridik mbi sendin e caktuar, e ky pushtet titullarit I sjall vlera pasurore në mënyrë të drejpërdrejtë apo tërthorazi. 11. E drejta civile dhe kodifikimet më të rëndësishme në botë E drejta civile si degë e veqantë e së drejtës që rregullonte një lëmi juridike shumë tÃ« gjerÃ«, shprehte nevojÃ«n pÃ«r njÃ« kodifikim tÃ« sja. SHtetet me njÃ« system juridik tÃ« zhvilluar kaluan nga rregullimi parcial I sÃ« drejtÃ«s civile mÃ« ligje l igje tÃ« veqanta, nÃ« rregullim tÃ« tÃ«rÃ«sishÃ«m pÃ«rmÃ«s kodeve civile. Kodet mÃ« tÃ« rÃ«ndÃ«sishÃ«me nÃ« botÃ« numÃ«rohen: Kodi Civil Francez I vitit 1804, Kodi I PÃ«rgjithshÃ«m I AustrisÃ« I vitit 1811, Kodi Gjerman I vitit 1900, Kodi civil Zviceran I vitit1970, Kodi civil Sovjetik I vitit 1922 etj. 12. Kodi civil (Code Civile) Ã«shtÃ« kodi mÃ« I rÃ«ndÃ«sishÃ«m I tÃ« drejtÃ«s civil. Ã‹shtÃ« nxjerrÃ« nÃ« FrancÃ«. Ã‹shtÃ« aprovuar nÃ« vitin 1804 dhe bÃ«ri rregullimin e marrÃ«dhÃ«nieve juridiko_civile nÃ« njÃ« nivel shumÃ« tÃ« lartÃ« juridik. Kodi Civil mbÃ«shtetjen e vet e ka nÃ« tÃ« drejtÃ«n romake dhe nÃ« tÃ« drejtÃ«n zakonore franceze. Kodi njihet me emrin Kodi I Napoleonit, pÃ«r p Ã«r shkak tÃ« rolit qÃ« ai pati nÃ« nxjerrjen e tij. 13. Kodi Civil Austriak I vitit 1811 â€“ Ã«shtÃ« kodi mÃ« I rÃ«ndÃ«sishÃ«m qÃ« u nxorr nÃ« fillim tÃ« shek XIX. MbÃ«shtetet nÃ« parimet e sÃ« drejtÃ«s romake dhe Ã«shtÃ« shkruar mÃ« nje gjuhÃ« tÃ« kuptueshme. Kodi Civil Austriak Ã«shtÃ« zbatuar edhe nÃ« territoret e ish JugosllavisÃ« dhe lirisht mund tÃ« thuhet se dispozitat e tij si rregulla tÃ« sÃ« drejtÃ«s civile mund tÃ« zbatohen edhe sot. 14. Kodi civil Gjerman- Si kod mÃ« bashkohor I cili u nxorr nÃ« vitin 1900, pÃ«rmban edhe shumÃ« institucione juridike, tÃ« cilat nuk I njihete KOdi Civil Francez. Kodi Civil GJerman ka pÃ«suar ndryshime dhe plotÃ«sime tÃ« shumÃ«ta. Pati ndikimin e vet nÃ« nxjerrjen e kodeve dhe legjislacioneve civile tÃ« shumÃ« shteteve tjera. 15. Kodi civil Zvicerran â€“ Edhe Zvicrra bÃ«ri kodifikimin e sÃ« drejtÃ«s civile. Ky kod Ã«shtÃ« aprovuar nÃ« vitin 1907. NÃ«

ZvicÃ«rr, pjesa e tÃ« drejtÃ«s civile â€“detyrimet janÃ« rregulluar me kod tÃ« veqante qÃ« nuk Ã«shtÃ« karakterisitke pÃ«r shtetet e tjera. Kodi Zvicerran pari ndikim ndi kim nÃ« nxjerrjen e kodeve tÃ« shteteve tjera dhe lirisht mund tÃ« thuhet se Kodi Civil Turk I vitit 1926 Ã«shtÃ« njÃ« kopje e Kodit Civil Zvicerran. 16. Kodi Civil I SHqipÃ«risÃ« â€“ U nxorr nÃ« vitin 1929 kohÃ« qÃ« I pÃ«rket MbretÃ«risÃ« sÃ« Ahmet Zogut, dhe Ã«shtÃ« I inspiruar nga kodi Civil Francezm, Italian dhe ai zvicerran. Ky kod mundÃ«soi tÃ« rregullohen marrÃ«dhÃ«niet juridike-civile nÃ« mÃ«nyrÃ« mÃ« tÃ« hollÃ«sishÃ«me. MirÃ«po ndryshimet nÃ« sistemin juridik tÃ« shqipÃ«risÃ« krijuan njÃ« legjislacion tjetÃ«r tÃ« pavarur tÃ« ShqipÃ«risÃ« pas vitit 1945 pÃ«r tÃ« dalur nÃ« nje system juridol tÃ« pas vitetce 1990 dhe tÃ« nxirret njÃ« kod I ri civil qÃ« konsiderohet modern. Kodi I ri Civil I RepublikÃ«s sÃ« ShqipÃ«risÃ« Ã«shtÃ« miratuar nÃ« vitin 1994 dhe hyri nÃ« fuqi me datÃ«n 29.07.1994. 17. E Drejta civile dhe e Drejta familjare Deri sa nÃ« tÃ« kaluarÃ«n e drejta familjare ishte is hte pjesÃ« e sÃ« drejtÃ«s civile tani kÃ«to janÃ« tÃ« ndara ndÃ«rmjet tyre. E drejta civile ka si objekt raportet e mallrave. E drejta familjare ka objekt studimi njÃ« lÃ«mi krejt tjetÃ«r tÃ« marrÃ«dhÃ«nieve shoqÃ«rore, kÃ«to marrÃ«dhÃ«nie janÃ« jeta bashkÃ«shortore dhe familja, tÃ« cilat ekzistojnÃ« nÃ« qdo shoqÃ«ri njerÃ«zore. NdÃ«rsa e drejta civile ekziston nÃ« shoqÃ«rinÃ« nÃ« tÃ« cilÃ«n ekziston njÃ« sistem i caktuar ekonomik, gjegjesishte nÃ« sistemin ku ekzistojnÃ« raportet e mallrave, ndÃ«rsa e drejta familjare ekziston nÃ« qdo shoqÃ«ri, qka do te thotÃ« se e drjeta familjare i paraprinÃ« tÃ« drejtÃ«s civile p.sh E drejta civile nÃ« kohen e feudalizmit Ã«shtÃ« e njÃ« vÃ«llimi tÃ« ngushtuar p.sh nÃ« Bizant, ndÃ«rsa e drejta familjare nÃ« feudalizÃ«m Ã«hstÃ« degÃ« shumÃ« e rÃ«nÃ«sishÃ«me. PÃ«rveq objektit qÃ« i dallon kÃ«to dy lÃ«mi tÃ« sÃ« drejtÃ«s kÃ«to kanÃ« dallime tÃ« tjera p.sh NÃ« tÃ« drejtÃ«n familjare nuk ekziston sanksioni ekonomik (pasuror) por atje Ã«shtÃ« sanksinoi tipik shkÃ«putja e dhunÃ«shme e lidhjes juridike (martesÃ«s) shkurorzimi, pÃ«rvetÃ«simi, tÃ« marrurit e pushtetit atÃ«ror. 18. E drejta civile dhe e drejta administrative KÃ«to janÃ« dy degÃ« tÃ« vjetra tÃ« drejtÃ«sisÃ« dhe gjithashtu krejtÃ«sisht tÃ« kundÃ«rta pÃ«r nga objekti dhe metoda e rregullimit. KÃ«to dy lÃ«ndÃ« paraqesin dy lloje themelore tÃ« rregullimit juridik tÃ« marrÃ«dhÃ«nieve shoqÃ«rore. PÃ«rmendim se tÃ« drejtÃ«n d rejtÃ«n civile e karakterizon metoda e barazisÃ« sÃ« palÃ«ve, koordinimi I vullnetit

tÃ« tyre bashkÃ« me sanksionin pasuror. PÃ«r tÃ« drejtÃ«n administrative Ã«shtÃ« karakteristikÃ« metoda e nÃ«nshtrimit tÃ« palÃ«ve-subordinacionit tÃ« tyrÃ« bashkÃ« me sanksionin personal pa marrÃ« parasysh intenzitetin e kÃ«ti sanksioni. E pÃ«rbashkÃ«t tÃ« kÃ«to dy lÃ«ndÃ« mund tÃ« konsiderohet ajo se edhe njÃ«ra edhe tjetra rregullojnÃ« njÃ« lÃ«mÃ« tÃ« njejtÃ« tÃ« jetÃ«s shoqÃ«rore, marrÃ«dhÃ«niet ekonomike, mÃ« konkretisht e drejta administarive rregullon njÃ« lloj tÃ« marrÃ«dhÃ«nieve pasurore. 19. E drejta civile dhe e drejta e punÃ«s Dikur marrÃ«dhÃ«niet e punÃ«s i rregullonet e drejta civile. Sot e drejta e punÃ«s Ã«shtÃ« degÃ« e pavarur e sÃ« drejtÃ«s e cila Ã«shtÃ« formuluar nÃ« fillim tÃ« shek XIX si rezultat i intervenimit mÃ« tÃ« madh tÃ« shtetit nÃ« rregullimin e marrÃ«dhÃ«nieve tÃ« punÃ«s. MarrÃ«dhÃ«niet e punÃ«s dikur rregulloheshin nga e drejta civile sepse kjo i konvenonte klasÃ«s sunduese-kapitaliste, nga shkaku se i mundesonte tÃ« shfrytÃ«zonte mÃ« lehtÃ« klasÃ«n punonjÃ«se â€“ sepse nuk ekzistonte kurrfarÃ« marrveshje nÃ« bazÃ« tÃ« barazisÃ« sÃ« palÃ«ve, sepse mjetet e prodhimit gjindeshin nÃ« duart e njÃ« personi dhe kjo mundÃ«sonte eksploatimin e punÃ«torit. Kshtu qÃ«, te ne marrÃ«dhÃ«niet e punÃ«s i rregullon e drejta e punÃ«s si degÃ« e veqante e drejtÃ«sisÃ«. 20. E drejta civile dhe e drejta tregtare E drejta tregtare paraqet njÃ« tÃ«rsi tÃ« pavarur qÃ« ka dalur-buruar nga e drejta civile. E drejta ekonomike nÃ« tÃ« kaluarÃ«n Ã«shtÃ« quajtur e drejtÃ« tregÃ«tare. NÃ« kushtet e sodit e drejta tregtare Ã«shtÃ« lÃ«ndÃ« qÃ« rregullon marrÃ«dhÃ«niet pasurore nÃ« mes personave juridik-shoqÃ«ror. E drejta ekonomike nÃ« ate pjesÃ« me tÃ« cilÃ«n rregullohen marrÃ«dhÃ«niet kontraktuese, edhe pÃ«rgjegjÃ«sia materiale nÃ« esence Ã«shtÃ« e drejtÃ« detyrimore. PÃ«r kÃ«tÃ« konsiderohet se e drejta ekonomike kishte pÃ«r tÃ« qenÃ« pjesÃ« e tÃ« drejtÃ«s civile. 21. E drejta civile dhe e drejta ndÃ«rkombÃ«tare private E drejta ndÃ«rkombÃ«tare private Ã«shtÃ« degÃ« e pavarur e drejtÃ«sisÃ« e cila merret me zgjidhjen e kontesteve tÃ« lÃ«misÃ« pasurore-juridike ku kÃ«to marrÃ«dhÃ«nie pÃ«rmbajnÃ« elementin e huaj. E drejta ndÃ«rkombÃ«tare private nuk jep dispozitat e veta tÃ« veqanta materialo-juridike pÃ«r rregullimin e marrÃ«dhÃ«nieve, por vendos (pÃ«rcakton se cilat prej normave ekzistuese tÃ« sÃ« drejtÃ«s civile, tÃ« njÃ«rit apo shtetit tjetÃ«r do tÃ« zbatohen nÃ« rastin konkret, gjegjÃ«sisht nÃ« marrÃ«dhÃ«nien e dhÃ«nÃ«. 22. E drejta civile dhe e drejta e procedurÃ«s civile Lidhjet dhe kufijtÃ« e sÃ« drejtÃ«s civile me degÃ«t tjera tÃ«

drejtÃ«sisÃ« â€“ E drejta civile ka lidhje edhe me disa d isa degÃ« tÃ« drejtÃ«sisÃ«, por pÃ«r arsye tÃ« zhvillimit shoqÃ«ror, sidomos gjatÃ« shekullit XX disa degÃ« tÃ« sÃ« drejtÃ«s publike depÃ«rtuan nÃ« atÃ« civile, duke ndryhsuar mjaft shumÃ« disa institucione tÃ« saj, nga ana tjetÃ«r paraqitÃ«n degÃ« tÃ« reja tÃ« drejtÃ«sisÃ«. 22a. E drejta tregtare â€“ nÃ« drejtÃ«sinÃ« borgjeze ekziston e drejta tregtare si degÃ« e veqantÃ« e sÃ« drejtÃ«s civile. Ajo trajton marrÃ«dhÃ«niet civile â€“ juridike nÃ« tregÃ«ti, pozitÃ«n juridike tÃ« tregtarÃ«ve, pastaj falimentimin dhe marrÃ«dhÃ«niet nga kambiali e Ã§eku. Tek ne dhe nÃ« disa drejtÃ«si tÃ« tjera, e drejta civile dhe tregtae janÃ« dy degÃ« tÃ« ndara tÃ« drejtÃ«sisÃ«. 23. E drejta private ndÃ«rkombÃ«tare â€“ Mund tÃ« ndodh qÃ« njÃ« raport civil-juridik tÃ« ketÃ« ndonjÃ« elementÃ« tÃ« huaj, kÃ«shtu qÃ« tÃ« mos e rregulloj vetÃ«m e drejta e njÃ« shteti por e drejta e dy apo mÃ« shumÃ« shteteve p.sh nÃ«se primusi blen ndonje send prej sekundusit, nÃ« ish Jugosllavi me kusht qÃ« tÃ« bÃ«het, edhe pagimi, edhe dorÃ«zimi i sendeve. 24. Burimet e sÃ« drejtÃ«s civile Burimet e sÃ« drejtÃ«s civile ndahen nÃ«: 1. Burime materiale 2. Burime formale Burim material â€“ Ã«shtÃ« fuqia shoqÃ«rore qÃ« pÃ«rcakton normat, gjegjÃ«sisht vullneti I klasÃ«s sunduese nÃ« secilin shtet. Para luftÃ«s e drejta civile si dhe drejtÃ«sisa pÃ«rgjithÃ«sisht u shÃ«rbente klasÃ«s borgjeze. DrejtÃ«sia jonÃ« e sotÃ«shme e edhe e drejta civile Ã«shtÃ« shprehje e vullnetit tÃ« tÃ« gjithÃ« punuesve tÃ« ventit. Burimet Formale â€“ ato forma nÃ« tÃ« cilat paraqiten normat I quajmÃ« burime formale tÃ« sÃ« drejtÃ«s. Burimet formale tÃ« sÃ« drejtÃ«s janÃ«: ligji, zakoni, praktika gjyqÃ«sore dhe shkenca juridike. 25. Ligji - QÃ«ndrimi I Ligjit ndaj burimeve tjera tÃ« sÃ« drejtÃ«s civileNÃ« tÃ« drejtÃ«n civilevurime tÃ« drejtÃ«sisÃ« nuk janÃ« vetÃ«m ligjet nÃ« kuptimin e vÃ«rtetÃ«, dmth aktet normative qÃ« I nxjerr kuvendi si organ legjislativ. Tek ne ngjet shumÃ« shpesh qÃ« jo vetÃ«m dekretligjet, por edhe aktet tjera normative me fuqi mÃ« tÃ« ulÃ«t se ligji, tÃ« ashtuquajturat akte nÃ«nligjore, si urdhÃ«resat, e madje edhe rregulloret, vendimet, udhÃ«zimet e kryetarÃ«ve e tÃ« pleqsive tÃ« ndryshme, drejtorive etj, tÃ« pÃ«rmbajnÃ« dispozita materiale-juridike nga e drejta civile. NÃ« teorinÃ« sovjetike Ã«shtÃ« konsideruar se ligji Ã«shtÃ« burim I

vetÃ«m I drejtÃ«sisÃ« e edhe I sÃ« drejtÃ«s civile. Ky qÃ«ndrim Ã«shtÃ« mekanik dhe nuk I pÃ«rgjigjet realitetit. Praktika jonÃ« pÃ«rgÃ«njeshtropi pohimin se ligji Ã«shtÃ« I vetmi burim I sÃ« drejtÃ«s civile. Praktika civile-juridike zhvillohet para gjyqeve. KÃ«to janÃ« ato organe shtetÃ«rore pÃ«rmes tÃ« cilave bÃ«het zbatimi I normave civile-juridike. Shtohet pyetja a gjykojnÃ« gjyqeet tona nÃ« bazÃ« tÃ« dispozitave ligjore? KÃ«saj pyetje I pÃ«rgjigjemi negativisht, para se gjithash pÃ«r arsye vetÃ«m njÃ« materie e vogÃ«l nga e drejta civile rregullon me ligj edhe akte tÃ« tjera nÃ«nligjore. 26. Retroaktiviteti I ligjeve civile â€“ NÃ« drejtÃ«si ekziston parimi qÃ« ligjet tÃ« mos veprojnÃ« nÃ« mÃ«nyrÃ« retroaltive. PalÃ«t kur vihen nÃ« ndonjÃ« raport juridike, kanÃ« parasysh drejtÃ«sisnÃ« positive, qÃ« nÃ« atÃ« moment Ã«shtÃ« nÃ« fuqi. PÃ«r kÃ«tÃ« arsye Ã«shtÃ« qÃ« ligji tÃ« mos veproj nÃ« mÃ«nyrÃ« retroactive.EkzistojnÃ« situate kur ky parim nuk munt tÃ« zbatohet me konsekuencÃ«. Kjo ndodhe mÃ« sÃ« shpeshti kur njÃ« punÃ« juridike Ã«shtÃ« pÃ«rcaktuar gjatÃ« kohÃ«s kur ligji I vjetÃ«r ka qen nÃ« fuqi, por prodhon veprime pÃ«t tÃ« ardhmen kur ligji mÃ« I ri hyn nÃ« fuqi. 26a. E drejta zakonore â€“ nÃ« vendet moderne e drejta e shkruar (ligji) po e shtynÃ« nÃ« plan tÃ« dytÃ« tÃ« drejtÃ«n zakonore. EkzistojnÃ« disa vende siq Ã«shtÃ« Anglia ku ligje nÃ« tÃ« drejtÃ«n civile nuk ka, dhe sipas mendimit mendimi t tÃ« disave, mbretÃ«ron vetÃ«m e drejta zakonore. NÃ« kontinentin evropian nÃ« vendet borgjeze, e drejta zakonore zbatohet nÃ« mungesÃ« tÃ« dispozitave ligjore. 27. Uzansat â€“ Zakonet tregtare tÃ« tubuara dhe tÃ« sistematizuara nÃ« pÃ«rmbledhje quhen uzansa. NÃ« vendet borgjeze uzansat I publikojnÃ« korporacionet e tregtarve dhe tÃ« industrialistÃ«ve. Pra ato janÃ« tÃ« natyrÃ«s dispozitive dhe palÃ«t me vullnetin e vet mund ti ndryshojnÃ«. Uzansat parashohin p.sh se si ndonjÃ« nd onjÃ« prodhim dÃ«rgohet, paketohet, sa guxon tÃ« ketÃ« mbeturina si dhe ku ruhet. PÃ«rveq kÃ«tyre uzansave tÃ« veqanta ekzistojnÃ« edhe uzansat e pÃ«rgjithÃ«shme. Ato nÃ« njÃ« pjesÃ« tÃ« madhe nuk janÃ« zakone juridike, e as zakone juridike relevante, nÃ« tregti nÃ« tÃ«rÃ«si, por kÃ«to janÃ« rregulla juridike qÃ« I pÃ«rmbajnÃ« ligjet civile dhe tregtare. 28. Interpretimi I ligjeve â€“ Ã«shtÃ« problem I pÃ«rgjithshÃ«m I zbatimit tÃ« ligjeve pasiqÃ« dihet qÃ« ligji Ã«shtÃ« I shkruar, I shprehur me kuptim, I pÃ«rcaktuar dhe ai nuk ndryshon kurse jeta ndryshon, paraqiten gjithmonÃ« situate tÃ« reja tÃ« cilat ligjvÃ«nÃ«si

nuk ka mundÃ«si ti parashoh.Kemi interpretimin zyrtar dhe atÃ« gjyqÃ«sor. Interpretimin zyrtat tÃ« ligjeve e bÃ«jnÃ« organet pÃ«rkatÃ«se shtetÃ«rore me qÃ«llim tÃ« zbatimit tÃ« tyre. Interpretimi zyrtar mund tÃ« jetÃ« gjyqÃ«sor nÃ« qoftÃ«se e bÃ«nÃ« gjyqi me rastin e gjykimit, dhe legal kur e bÃ«nÃ« organi qÃ« e ka aprovuar, apo organi I veqantÃ« I autorizuar nga organi ligjdhÃ«nÃ«s. Interpreitmi gjyqesor â€“ nÃ« doktinÃ«n e vjetÃ«r deri ka mesi I shek tÃ« kaluar ka ekzistuar botÃ«kuptimi se gjyqtari me rastin e interpretimit tÃ« ligjit duhet tÃ« gjejÃ« dÃ«shiren e ligjdhÃ«nÃ«sit. Ky botÃ«puptim ka qÃ«ne pasje e mÃ«simeve tÃ« shkollÃ«s sÃ« tÃ« drejtÃ«s natyrore. PÃ«rkundÃ«r kÃ«ti botkuptimi se nÃ« interpretimin e ligjeve nuk Ã«shtÃ« e rÃ«ndÃ«sishÃ«me tÃ« dihet qka deshi ligjedhÃ«nÃ«si kur nxorri ndonjÃ« dispozitÃ« por qfarÃ« dispozitet do tÃ« nxirrtÃ« sikur tÃ« jetonte kohen kur shqyrohet kontsti konkret. Teknika e interpretimit tÃ« ligjeve - interpretimi i ligjeve mund tÃ« jetÃ« gramatikor, logjik, sistematik dhe historik. 29. Analogjia â€“ Analogjia paraqet mÃ«nyrÃ«n kryesore tÃ« interpretimit me anÃ«n e tÃ« cilÃ«s plotÃ«sohen zbraztÃ«sirat juridike. NÃ« qoftÃ« se nÃ« tÃ« drejtÃ«n civile nuk ka dispozitÃ« ose rregull ekskluzive, kontesti zgjidhet pÃ«rmes analogjisÃ«. Pra analogjia Ã«shtÃ« zbatim I ligjit nÃ« ato raste qÃ« ligji nuk I parasheh, por tÃ« cilat janÃ« tÃ« ngjashme me rastet qÃ« ligji I parasheh. NÃ«se rasti Ã«shtÃ« paraparÃ« nÃ« ndonjÃ« dispozitÃ« tjetÃ«r, atÃ«her kemi analogjinÃ« ligjore. NÃ« qoftÃ«se rasti nuk Ã«shtÃ« paraparÃ« nÃ« ndonjÃ« dispozitÃ« por duhet tÃ« nxirret nga parimet mÃ« tÃ« pÃ«rgjithÃ«shme tÃ« sistemit civil-juridik, atÃ«her kemi analogjinÃ« juridike 30. Praktika gjyqÃ«sore â€“ Ã‹shtÃ« e qarte se roli I gjyqtarit g jyqtarit nÃ« interpretimin e ligjit nuk Ã«hstÃ« vetÃ«m pasiv por edhe aktiv krijues. Pastaj dihet se intepretimin qÃ« e bÃ«n gjyqtari g jyqtari duke e kryer detyrÃ«n e tij nuk Ã«shtÃ« qÃ«llim pÃ«r vetÃ«veten por pÃ«r arsye tÃ« zbatimit tÃ« sÃ« drejtÃ«s. Ky zbatim I sÃ« drejtÃ«s quhet praktikÃ« gjyqÃ«sore. NÃ« qoftÃ« se praktika gjyqsore do tÃ« nxirret si burim I sÃ« drejtÃ«s, vendimet e gjyqÃ«tarit nÃ« disa raste do tÃ« vlenin si rregull e pÃ«rgjithÃ«shme edhe pÃ«r rastet e tjera e jo vetÃ«m pÃ«r rastin konkret. 30a. Shkenca juridike â€“ As autorÃ«t borgjezÃ« nuk e konsiderojnÃ« shkencÃ«n juridike si burim tÃ« drejtpÃ«rdretÃ«, por vetÃ«m si burim indirect tÃ« drejtÃ«sisÃ«. Edhe tek ne shkencÃ«n juridike mund ta marrim si burim indirect tÃ« drejtÃ«sisÃ«. Duke kritikuar tÃ« drejtÃ«n

ekzistuese dhe duke propozuar shkencÃ«n juridike, kjo ndikon shumÃ« edhe nÃ« krijimin e sÃ« drejtÃ«s sÃ« shkruar. 31. RAPORTI CIVIL â€“ JURIDIK - E drejta nÃ« kuptimin objektiv dhe subjektiv Siq dimÃ« e drejta Ã«shtÃ« tubim i normave juridike qÃ« rregullojnÃ« marrÃ«dhÃ«nie tÃ« caktuara shoqÃ«rore. E drejta objektive â€“ tÃ« gjitha normat tÃ« cilat rregullojnÃ« njÃ« raport tÃ« caktuar shoqÃ«ror i quajmÃ« institut juridikp.sh kemi institutin juridik tÃ« pronÃ«sisÃ« qÃ« pÃ«rfshinÃ« tÃ« gjitha normat qÃ« kanÃ« tÃ« bÃ«jnÃ« me pronÃ«sine. Kemi institutin e pÃ«rfaqÃ«sisÃ«, testametit, kontratÃ«s etj. E drejta subjektive â€“ Ato tÃ« drejta qÃ« individi ose grupi i individÃ«ve dmth subjektet e sÃ« drejtÃ«s, e nxjerrin prej normÃ«s prej tÃ« drejtÃ«s obligative, e quajmÃ« tÃ« drejtÃ« subjektive. P.sh fÃ«miju ose prindi Ã«shÃ« i paaftÃ« pÃ«r punÃ«, kÃ«rkon mbajtjen e tij, ai ka tÃ« drejtÃ« subjektive qÃ« tÃ« nxjerr nga dispozita qÃ« e rregullojnÃ« detyrimin pÃ«r mbajtjen e sÃ« drejtÃ«s obligative. 31a. Fuqia juridike â€“ ekziston atÃ«her kur nuk ekziston e drejta tÃ« cilÃ«s i pÃ«rgjigjet ndonjÃ« detyrim, por ekziston mundÃ«sia e njÃ« personi qÃ« me deklarimin e vullnetit tÃ« tij ndikon nÃ« krijimin, ndÃ«rrimin e ndonjÃ« tÃ« drejtÃ« subjektive, p.sh kur dikush Ã«shtÃ« trashÃ«gimtar e deklarohet se nuk e pranon trashÃ«gimin. 31b. Gjendja juridike â€“ Gjendjea juridike ekziston atÃ«her kur ekzistojnÃ« disa elemente, rrethana juridikisht relevante, tÃ« cilat nÃ« tÃ« ardhmen shÃ«ndÃ«rrohen nÃ« tÃ« drejtÃ«n subjektive p.sh prindÃ«rit janÃ« nÃ« gjendje tÃ« veqantÃ« juridike ndaj fÃ«mijÃ«s qÃ« duhet ti mbajÃ«, nÃ«se nuk mund tÃ« mbahen mb ahen vetÃ«. 31c. Pozita juridike ose statusi â€“ Ã«shtÃ« grumbull i rrethanave lidhur me njÃ« person qÃ« ndikon nÃ« realizimin dhe mbrojtjen e tÃ« drejtave tÃ« tij subjective. 32. E drejta subjektive e shikuar si raport juridik â€“ Eshte e ditur se e drejta subjektive Ã«shtÃ« gjithmonÃ« raport midis shumÃ« personave, raport shoqÃ«ror, raport midis njerzÃ«ve e jo raport midis njerzÃ«ve dhe sendeve. NÃ«se kÃ«tÃ« raport e shikojmÃ«, jo vetÃ«m nga pikpamja e bartÃ«sit tÃ« kÃ«saj tÃ« drejte subjektive, por edhe nga pikpamja e bartÃ«sit tÃ« obligimeve, atÃ«her do tÃ« kemi raportin juridik nÃ« tÃ« drejtÃ«n civile p.sh pronÃ«sia Ã«shtÃ« e drejtÃ« subjektive nÃ«se shikohet nga pikpamja e titullarit tÃ« asaj tÃ« drejte.Raporti juridik mund tÃ« jetÃ« i ndryshÃ«m pÃ«r nga lloji, mÃ«nyra e krijimit sipas veprimit, pÃ«r kah koha qÃ« zgjatÃ« etj. Sa i pÃ«rket raportit juridik ato janÃ«:

a) Personat qÃ« janÃ« bartÃ«s tÃ« tÃ« drejtÃ«s dhe obligimeve dhe b) vetÃ« kÃ«to tÃ« drejta dhe obligime. 33. Subjektet e sÃ« drejtÃ«s Subjekti i sÃ« drejtÃ«s Ã«shtÃ« bartÃ«si i tÃ« drejtave dhe detyrimeve. Subjekte tÃ« sÃ« drejtÃ«s mund tÃ« jenÃ« presonat e ndryshÃ«m fizik ose kolektivitet, grupet bashkÃ«sitÃ« e personave fizik tÃ« shikuar si tÃ«rÃ«si. AftÃ«sia e personave fizik ose juridik qÃ« tÃ« jenÃ« bartÃ«s tÃ« sÃ« drejtave dhe detyrimeve quhet aftÃ«si juridike. Me fjalÃ« tÃ« tjera aftÃ«sia juridike don tÃ« thotÃ« tÃ« jesh subject nÃ« tÃ« drejtÃ«n, kjo Ã«shtÃ« mundÃ«si qÃ« tÃ« kesh tÃ« drejta dhe detyrime. AftÃ«sia pÃ«r tÃ« vepruar Ã«shtÃ« aftÃ«si qÃ« me deklarimin e vullnetit tÃ« vet tÃ« fitoj tÃ« drejta dhe detyrime dhe pÃ«rgjithÃ«sisht tÃ« ndÃ«rrmarrin veprime juridike. 33a. AftÃ«sia juridike dhe e veprimit â€“ AftÃ«sia e presonave fizik dhe juridik, qÃ« tÃ« jenÃ« bartÃ«s tÃ« sÃ« drejtÃ«s dhe detyrimeve quhet aftÃ«si juridike. NdÃ«rkaq aftÃ«sia pÃ«r tÃ« vepruar Ã«shtÃ« aftÃ«si qÃ« me deklarimin e vet tÃ« vullnetit tÃ« fitojnÃ« fi tojnÃ« tÃ« drejta e detyrime dhe pÃ«rgjithÃ«sisht tÃ« ndÃ«rrmarin veprime juridike. Secili subjekt me vetÃ« atÃ« qÃ« Ã«shtÃ« subjekt, ka aftÃ«si juridike, por nuk Ã«shtÃ« e thÃ«nÃ« se ai duhet tÃ« ketÃ« patjetÃ«r edhe aftÃ«si pÃ«r tÃ« vepruar. KÃ«shtu p.sh fÃ«miu i posalindur Ã«shtÃ« juridikisht i aftÃ«. Ai p.sh menjÃ«her mund tÃ« trashÃ«gojÃ«, tÃ« marrÃ« si dhuratÃ« ndonjÃ« send dhe me kÃ«tÃ« tÃ« fitoj tÃ« drejtÃ«n subjective, nÃ« rastin konkret tÃ« drejtÃ«n e pronÃ«sisÃ«.Por ai akoma nuk Ã«shtÃ« I vetÃ«dijshÃ«m, nuk mund tÃ« fitoj tÃ« drejtÃ«n subjective me veprimin e vet, por me veprimin e ndonjÃ« personi tjetÃ«r-tÃ« pÃ«rfaqsuesit (prindit, kujdestarit) etj. 34. Personat fizik Kuptimi â€“ Sipas tÃ« drejtÃ«s sonÃ« tÃ« sotÃ«shme tÃ« gjithÃ« personat fizik posa lindin behen subjekt tÃ« sÃ« drejtÃ«s. d rejtÃ«s. Shikuar historikisht, personat fizik nuk janÃ« konsideruar subjekt i sÃ« drejtÃ«s p.sh nÃ« tÃ« drejtÃ«n romake skllavÃ«t nuk kanÃ« qenÃ« subjekt i sÃ« drejtÃ«s por objek i sÃ« drejtÃ«s ( res â€“send) Veprimi i personit fizik â€“ QÃ« personi fizik tÃ« jetÃ« juridikisht i aftÃ«, nevoitet tÃ« lind i gjallÃ«, gjegjÃ«sisht tÃ« jep shenja jete. NdÃ«rkaq fÃ«miu i lindur parakohe, qÃ« sipas rregullave mjeksore gjyÃ«sore nuk mund te jetoj, megjithÃ«se me rastin e lindjes jep shenja jete, nuk duhet tÃ« konsiderohet nÃ« drejtÃ«si. QÃ« personi fizik tÃ« fitoj aftÃ«sinÃ« juridike, nevoitet tÃ« ketÃ« formÃ«n e njeriut dmth tÃ« mos ketÃ« lindur si i ashtuquajtur monstrum. Pushimi i aftÃ«sisÃ« juridike â€“ AftÃ«sia juridike vazhdon deri sa

personi fizik tÃ« jetÃ« i gjallÃ« dhe ndÃ«rprehet me vdekjen e tij ose shpalljen i vdekur. 35. AftÃ«sia pÃ«r tÃ« vepruar e personave fizik â€“Sipas tÃ« drejtÃ«s sonÃ« personat fizik veprojnÃ« sipas rregullit madhorÃ« kur mbushin 18 vjet, apo kur fÃ«miju para mbushjes sÃ« moshÃ«s madhore martohet. Personat deri nÃ« moshÃ«n 18 quhen tÃ« mitur dhe tÃ« paaftÃ« pÃ«r tÃ« vepruar. Por paaftÃ«sia e tyre pÃ«r tÃ« vepruar nuk Ã«shtÃ« e njejtÃ«. Personat qÃ« janÃ« nÃ« moshÃ«n 14 vjeqare apo tÃ« miturit e rinjÃ« janÃ« krejtÃ«sisht tÃ« paaftÃ« pÃ«r tÃ« vepruar, kurse personat prej moshÃ«s 14 vjeq gjer nÃ« moshÃ«n 18 vjet ose tÃ« miturit mÃ« tÃ« vjetÃ«r janÃ« tÃ« aftÃ« per tÃ« vepruar nÃ« mÃ«nyrÃ« tÃ« kufizuar. 36. Atributet e personit fizik â€“ Personat fizik kanÃ« disa atribute qÃ« shÃ«rbejnÃ« pÃ«r identifikimin, shÃ«nimin, caktimin juridik tÃ« atyre personave. KÃ«to atribute janÃ« nganjÃ«her disa tÃ« drejta subjektive tÃ« lidhura pÃ«r personin fizik p.sh emri, nganjÃ«her gjendja juridike por nÃ« qdo rast janÃ« tÃ« lidhura sidomos pÃ«r subjektivitetin juridik tÃ« personave fizik. Si atribute tÃ« personit fizik janÃ«: emri, vendbanimi, vendÃ«qÃ«ndrimi, shtetÃ«sia, librat e gjendjes civile. 37. Personat juridik â€“ Krijesat e tilla tÃ« cilave c ilave iu Ã«shtÃ« njohur cilÃ«sia e subjektit juridik quhen persona juridik. P.sh kur blejmÃ« ndonjÃ« sent prej primusit midis nesh krijohet raporti juridik. Secili prej net Ã« dyve nÃ« kÃ«tÃ« raprort ka tÃ« drejta dhe detyrime. NÃ« jetÃ«n tonÃ« tÃ« pÃ«rditÃ«shme takojmÃ« shumÃ« shpesh persona juridik. NÃ«se nÃ« mÃ«ngjes blejmÃ« gazetÃ«n, vihemi nÃ« raport juridik me pÃ«rfaqÃ«suesin e ndÃ«rmarrjes pÃ«r shpÃ«rndarjen e shtypit qÃ« gjithashtu Ã«shtÃ« person juridik, vozitemi me trenin qÃ« I pÃ«rket ndÃ«rrmarjes elektike komunikative etj. Person juridik Ã«shtÃ« vetÃ«m ai kolektiv njerÃ«zish tÃ« cilÃ«t c ilÃ«t kanÃ« njÃ« farÃ« pasurie dhe masÃ« pasurore dmth tubim tÃ« vlerave ekonomike me qÃ«llim tÃ« kryerjes sÃ« ndonjÃ« veprimtarie ekonomike. NÃ« tÃ« drejtÃ«n borgjeze ekzistojnÃ« dy lloje themelore tÃ« personave p ersonave juridik: shoqatat dhe institucionet. 37a. Shoqatat â€“ EkzistojnÃ« atÃ«her kur kemi shumÃ« persona dhe bashkohen me qÃ«llim tÃ« arritjes sÃ« ndonjÃ« qÃ«llimi ekonomik, kulturor, sportive. Bashkimi I kÃ«tillÃ« I individÃ«ve paraqet atÃ«her njÃ« organizim tÃ« veqantÃ« qÃ« nÃ« tÃ« drejtÃ«n civile njihet si tÃ«rÃ«si njÃ« subject unik. Shoqata ka anÃ«tarÃ«t e vet, qÃ«ndrimin e tyre ngaj shoqatÃ«s si tÃ«rÃ«si si dhe marrÃ«dhÃ«niet reciproke midis shoqatÃ«s si tÃ«rÃ«si si dhe marrÃ«dhÃ«niet reciproke midis shoqatÃ«s I caktojnÃ« rregullat themelore ose statusi I shoqatÃ«s.

37b. Institucioni - Tek institucioni ekziston njÃ« masÃ« e caktuar pronÃ«sore dmth tubim I vlerave ekonomike, qÃ« ka qÃ«llim tÃ« caktuar. Ajo gjithashtu I Ã«shtÃ« kushtuar arritjes sÃ« qÃ«llimeve dhe interesave tÃ« disa njerÃ«zve por ata njerÃ«z tÃ« cilÃ«t plotÃ«sojnÃ« disa qÃ«llime, interesa tÃ« veta nÃ«pÃ«rmjet kÃ«saj mas nuk janÃ« organizativisht aq tÃ« fuqishÃ«m sa shoqata. Kjo masÃ« pasurore shfrytÃ«zohet nÃ« bazÃ« tÃ« aktit tÃ« caktuar mbi themelimin. 37c. Krijimi I personit juridik â€“ qÃ« q Ã« personi juridik tÃ« ekzistoj e drejta positive duhet tÃ« njohÃ« kÃ«to marrÃ«dhÃ«nie shoqÃ«rore: uniteti organizativ dhe masÃ«n pasurore qÃ« pÃ«rbÃ«jnÃ« personin juridik. Kjo njohje nga ana e sÃ« drejtÃ«s positive Ã«shtÃ« e mundÃ«shme nÃ« dy mÃ«nyra: nÃ«pÃ«rmjet tÃ« paraqitjes dhe nÃ«pÃ«rmjet lejes. Sistemi I paraqitjes ekziston atÃ«her kur pÃ«r njohjen e personit juridik nga ana e sÃ« drejtÃ«s positive nevoitet qÃ« ai person juridik ti paraqitet pushtetit pÃ«rkatÃ«s administrative. Organet e pushtetit kanÃ« pÃ«r detyrÃ« tÃ« marrin nÃ« dijeni ekzistimin e personit juridik, pÃ«rveq atÃ«her kur qÃ«llimet e tij janÃ« antiligjore ose pÃ«rgjithÃ«sisht tÃ« pa lejueshme. 37 q. Mbarimi I personit juridik â€“ Paraqitet atÃ«her kur zhduken ato elemente qÃ« janÃ« tÃ« domosdoshÃ«me pÃ«r ekzistimin e tij. Dmth nÃ« qoftÃ« se zhduket uniteti organizativ, nÃ« qoftÃ« se zhduket edhe pasuria e personit juridik si dhe nÃ« qoftÃ« se veprimtaria e personit juridik nuk kryhet sipas rregullave tÃ« paraqitura ose tÃ« lejuara, prandaj ai bÃ«het anti juridik gjegjÃ«sisht organ administrative qÃ« ka dhÃ«nÃ« lejen atÃ«her heq atÃ« leje dhe ndalon punÃ«n e personit juridik. 37d. Shoqatat si persona juridik â€“ Te shoqata janÃ« esenciale antarÃ«sia dhe qÃ«llimet e caktuara nÃ« rregullat themelore qÃ« ajo antarÃ«si me ndihmÃ«n e masÃ«s pasurore tÃ« shoqatÃ«s dÃ«shiron tÃ« realizoj. Organ karakteristik I shoqatÃ«s Ã«shtÃ« kuvendi I anÃ«tarÃ«ve si organ mÃ« I lartÃ«. Ai mbahet tÃ« paktÃ«n njÃ« her nÃ« vit dhe jep synimet e pÃ«rgjithÃ«shme pÃ«r punÃ«n e tyre. NÃ« qoftÃ« se shoqata Ã«shtÃ« e madhe pÃ«r kuvend zgjedhen delegatÃ«t tÃ« cilÃ«t pÃ«rfaqÃ«sojnÃ« anÃ«tarÃ«t. Kuvendi sipas rregullit zgjedh njÃ« organ operativ I cili udhÃ«heq punÃ«n e pÃ«rditÃ«shme tÃ« shoqatÃ«s, zakonisht Ã«shtÃ« kolektive dhe qyhet kÃ«shill drejtues ose ekzekutiv dhe njÃ« organ mbikqyrÃ«s. Kuvendi mund tÃ« zgjedh edhe organin individual â€“ kryetarin, e kryetari mund tÃ« zgjedh edhe vetÃ« kÃ«shilli drejtues prej anÃ«tarÃ«ve tÃ« vet. GjithmonÃ« duhet tÃ« caktohet ndonjÃ« person, zakonisht kryetari apo mÃ«

shumÃ« persona tÃ« caktuar, tÃ« cilÃ«t pÃ«rfaqÃ«sojnÃ« shoqatÃ«n nÃ« pikÃ«pamje civile juridike sipas vetÃ« statusit dhe nÃ« emÃ«r tÃ« shoqatÃ«s kryejnÃ« veprime dhe punÃ« juridike. 38. Fondacionet si persona juridik â€“ NÃ« drejtÃ«sinÃ« tonÃ« tÃ« paraluftÃ«s fondacionet kanÃ« qenÃ« formÃ« e rÃ«ndÃ«sishÃ«me e personit juridik. Ato janÃ« nÃ« tÃ« vÃ«rtetÃ« institucione private. PÃ«r themelimin e fondacionit janÃ« nevojitur: deklarata e vunllnetit mbi themelimin e fondacionit dhe leja e organeve kompetente. NÃ« drejtÃ«sinÃ« e sotme, gjithashtu mund tÃ« ekzistojnÃ« fondacionet, PÃ«r themelimin e fondacionit nevojiten po ato kushte tÃ« paraluftÃ«s, deklarimi I vullnetit dhe leja. Ato janÃ« krijuar qÃ« dikush di kush ta lÃ« me testamentin e vet ndonjÃ« masÃ« pasurore pÃ«r arritjen e ndonjÃ« qÃ«llimi tÃ« lejuar. 39. Objektet e sÃ« drejtÃ«s civile Objekt janÃ« krejt ajo nÃ« qka Ã«shtÃ« e drejtuar ndonjÃ« e drejtÃ« subjective, nÃ« qka ose llidhur me tÃ« cilÃ«n gjÃ« g jÃ« realizohet ajo. 40. LLojet e objektit tÃ« sÃ« drejtÃ«s civile- Objekt I sÃ« drejtÃ«s civile mund tÃ« jetÃ« vetÃ«m ajo qÃ« nÃ« mÃ«nyrÃ« indirekte ose direkte mund tÃ« kufizohet nÃ« vlerat ekonomike, gjegjÃ«sisht nÃ« tÃ« holla. Kjo I pÃ«rgjigjet esencÃ«s sÃ« tÃ« drejtÃ«s civile, sidomos sanksionit tÃ« saj ekonomik. KÃ«to objekte janÃ«:sendet, vlerat e njerzÃ«ve, vlerat personale dhe produktet e frymÃ«s sÃ« njeriut 41. Sendet - janÃ« object mÃ« I rÃ«ndÃ«sishÃ«m I sÃ« drejtÃ«s civile. Sendet janÃ« pjesÃ« materiale tÃ« natyrÃ«s mirÃ«po qÃ« njÃ« pjesÃ« materiale e natyrÃ«s tÃ« jetÃ« send nÃ« kuptimin juridik â€“teknik tÃ« sÃ« drejtÃ«s civile nevoiten dy kushte: kushti fizzik dhe kushti shoqÃ«ror. Kushti fizik qÃ«ndron nÃ« atÃ« qÃ« ajo pjesÃ« e natyrÃ«s tÃ« jetÃ« faktikisht apo nÃ« mÃ«nyrÃ« vizuele nÃ« pushtetin tonÃ« fizik, pÃ«r kÃ«tÃ« arsye hapÃ«sira e lirÃ« ajrore, ujÃ«rat nÃ« oqeane planetet, meteorÃ«t nuk janÃ« sende. Por ajri I komprimuar pÃ«r pÃ«rdorim teknik gjithashtu Ã«shtÃ« send, ai gjendet nÃ« pushtetin tonÃ« fizik. Kushti shoqÃ«ror â€“ DO tÃ« thotÃ« se pjesa e natyrÃ«s qÃ« konsiderohet si send nÃ« drejtÃ«si duhet tÃ« jetÃ« njÃ«kohÃ«sisht mall nga pikpamja ekonomike. Atom und tÃ« jenÃ« object tÃ« degÃ«ve tjera tÃ« drejtÃ«sisÃ« p.sh tÃ« sÃ« drejtÃ«s administrative, por pÃ«r nga pikpamja e tÃ« drejtÃ«s civile janÃ« jashtÃ« qarkullimit, p.sh varrezat nuk janÃ« sende nÃ« tÃ« drejtÃ«n civile dhe nuk mund tÃ« jenÃ« object I qarkullimit civil-juridik ejt.

- Ndarja e sendeve - Ã«shtÃ« nÃ« tÃ« patundÃ«shme dhe tÃ« tundÃ«shme. I patundÃ«shÃ«m Ã«shtÃ« ai send qÃ« nuk mund tÃ« transferohet prej njÃ« vendi nÃ« vend tjetÃ«r. E patundÃ«shme Ã«shtÃ« toka dhe krejt ajo qÃ« Ã«shtÃ« e ndÃ«rtuar nÃ« tokÃ«. Sendet tjera janÃ« tÃ« tundÃ«shme. Sendet e hargjueshme janÃ« ato sende qÃ«llimi I tÃ« cilave Ã«shtÃ« qÃ« me njÃ« pÃ«rdorim tÃ« shpenzohen ose tjetÃ«rsohen. KÃ«to janÃ« p.sh lÃ«ndÃ«t e para, ushqimi, tÃ« hollatetj. PÃ«r nga lloji, sendet mund tÃ« jenÃ« tÃ« caktuara ose gjenerike, janÃ« ato sende qÃ« caktohen dhe shÃ«nohen sipas llojit, numrit dhe sasisÃ« p,sh drithi i gjinisÃ«, dhe lloji pÃ«rkatÃ«s. 42. Sendet e patrup â€“ Disa autorÃ« konsiderojnÃ« edhe sende patrup. Ndarjen e sendeve pa trup e gjemÃ« pÃ«r herÃ« tÃ« parÃ« nÃ« tÃ« drejtÃ«n romake. Gaji me sende patrup nÃ«nkupton: tÃ« dejtÃ«n e trashÃ«gimit, tÃ« gÃ«zuarit e fryteve madje edhe tÃ« drejtÃ«n e obligacionit. PÃ«r arsye praktike nuk Ã«shtÃ« e nevojshme tÃ« konsiderojmÃ« tÃ« drejtÃ«n si sen tÃ« patrup. 43. Veprimet e njerzÃ«ve â€“ JanÃ« gjithashtu pÃ«r kah struktura e vet ekonomike mallra, por ato drejtÃ«sia prapÃ« se prapÃ« nuk i konsideron sende. Nuk Ã«shtÃ« qdo veprim njerÃ«zor lÃ«ndÃ« e sÃ« drejtÃ«s civile, por vetÃ«m ai qÃ« ndonjÃ« mÃ«nyrÃ« shprehet nÃ« mÃ«nyrÃ« monetare, tÃ« kufizohet me tÃ« holla p.sh puna nÃ« organizimin e piknikut vullnetar nuk Ã«shtÃ« lÃ«ndÃ« e sÃ« drejtÃ«s civile, pastaj nÃ«se dikush kÃ«ndon nÃ« piknik atÃ«her as ky nuk Ã«shtÃ« objekt i sÃ« drejtÃ«s civile. Edhe mosveprimi i ndonjÃ« personi domethÃ«nÃ« rezervimi nga ndonjÃ« veprimtari qÃ« pÃ«rndryshe Ã«shtÃ« lejuar, nÃ« qoftÃ« se ky rezervim ka ndonjÃ« interes ekonomik pÃ«r palÃ«n tjetÃ«r mund tÃ« jetÃ« lÃ«ndÃ« e sÃ« drejtÃ«s civile. 43a. Vlerat personale â€“ nderi, shÃ«ndeti, dija, liria personale, integriteti fizik, shpirtÃ«ror dhe moral, sekreti personal, liria e vetÃ«dijes etj, janÃ« vlerat mÃ« tÃ« mÃ«dha nÃ« jetÃ«. Vlerat ekonomike janÃ« bazÃ« e tyre e domosdoshme, kusht i domosdoshÃ«m pÃ«r ekzistimin e tyre por vetÃ«m kusht. Vlerat personale janÃ« tÃ« lidhura me personalitetin fizik dhe janÃ« pjesÃ« integrale e kÃ«tij personaliteti. Por edhe personat juridik mund tÃ« kenÃ« disa vlera personale p.sh firma e ndÃ«rrmajes, zÃ«ri i mirÃ« i personit juridik etj. 43b. Produktet e shpirtit njerÃ«zor â€“ Ã«shtÃ« krejt ajo qÃ« krijon apo pÃ«rmes sÃ« cilÃ«s shprehet shpirti njerÃ«zor, mendja, jeta

emocionale e njeriut. KÃ«to janÃ« tÃ« arriturat ose realizimet shkencore apo artistike nÃ« prodhimtarinÃ« materiale. Produktet e shpirtit njerÃ«zor duhet ti dallojmÃ« prej vlerave personale, sepse ato nuk paraqiten nÃ« vetÃ« jetÃ«n e brendÃ«shme shpirtÃ«rore tÃ« njeriut por objektivizohen. KRIJIMI DHE MBARIMI I RAPORTEVE JURIDIKE 44. Faktet juridike â€“ VetÃ« dispozita vetÃ« norma nuk Ã«shtÃ« e mjaftueshme pÃ«r krijimin e raportit juridik. Qdo raport jetÃ«sor dhe shoqÃ«ror pÃ«rbÃ«het nga disa rrethana, fakte qÃ« janÃ« reciprokisht tÃ« lidhura. Faktet juridike ndahen nÃ« ngjarje dhe veprime. 44b. Ngjarjet si fakte juridike mund tÃ« jenÃ« tÃ« ndryshÃ«me p.sh lindja, vdekja, kalimi i kohÃ«s sÃ« fatkeqsisÃ« elementare, sÃ«mundja psikike et. Rrufeja e mbyt kalin me vetÃ« kÃ«tÃ« mbaron e drejta e pronÃ«sisÃ« mbi kalin. NÃ« kÃ«tÃ« pikpamje rrufeja Ã«shtÃ« fakt juridik 44c. Veprimet e njerzÃ«ve si fakte juridike- si fakte juridike janÃ« shumÃ« mÃ« tÃ« rÃ«ndÃ«sishme, ato ndahen nÃ« veprime tÃ« lejuara dhe tÃ« palejuara. Veprimet e palejuara quhen Delikte dhe ato krijojnÃ« obligimin qÃ« tÃ« kompenzohet dÃ«nimi qÃ« dikush e ka shkaktuar. Veprimet e lejuara i ndajmÃ« nÃ« pajtim me drejtÃ«sinÃ« dhe veprimet tÃ« vullnetit. Veprim nÃ« pajtim me drejtÃ«sinÃ« Ã«shtÃ« ai veprim njerÃ«zor qÃ« nuk Ã«shtÃ« I ndaluar por pÃ«r kah drejtÃ«sia Ã«shtÃ« I lejuar, por nuk Ã«shtÃ« ndÃ«rrmarÃ« me qÃ«llim qÃ« tÃ« krijohet, ndÃ«rrohet ndonjÃ« e drejtÃ«. Veprime tÃ« vullnetit janÃ« ato qÃ« ndÃ«rrmirren pikÃ«risht me qÃ«llim qÃ« tÃ« prodhohet ndonjÃ« efekt objektiv juridik I lejuar nga drejtÃ«sia. Veprimet e vullnetit janÃ« nÃ« tÃ« vÃ«rtetÃ« deklarim I vullnetit. Deklarimi I vullnetit me qÃ«llim tÃ« krijimit, ndÃ«rrimit ose mbarimit tÃ« raportit juridik Ã«shtÃ« fakti mÃ« I rÃ«ndÃ«sishÃ«m dhe mÃ« I shpeshtÃ«. 46. Tubi I fakteve â€“ Ã‹shtÃ« I rrallÃ« rasti qÃ« vetÃ«m njÃ« fakt juridik tÃ« shkaktoj krijimin, mbarimin, ose ndÃ«rrimin e ndonjÃ« tÃ« drejtÃ« objective gjegjÃ«sisht tÃ« raportit juridik, megjithse ka edhe raste tÃ« tilla, pÃ«r shembull gjetja e sendeve. Zakonisht kÃ«rkohen mÃ« shumÃ« fakte. TÃ« gjitha faktet qÃ« duhet tÃ« mblidhen pÃ«r p Ã«r krijimin, mbarimin ose ndÃ«rrimin e ndonjÃ« tÃ« drejtÃ« pÃ«rbÃ«jnÃ« tubin e fakteve. 47. Supozimet dhe fiksionet â€“ Supozimet janÃ« mjet shumÃ« I dobishÃ«m I teknikÃ«s juridike, sidomos asaj procese-juridike p.sh

mirÃ«besimi I posedimit supozohet dmth nga fakti se dikush Ã«shtÃ« posedues nxirret fakti se ai Ã«shtÃ« posedues me mirÃ«besim gjersa g jersa tÃ« argumentohet e kundÃ«rta. Te fiksionet pÃ«r dallim nga supozimet merret se ekziston njÃ« fakt qÃ« nÃ« tÃ« vÃ«rtetÃ« nuk ekziston, kjo bÃ«het pÃ«r arsye qÃ« tÃ« lehtÃ«sohet teknika juridike p.sh ekziston fiksioni se fÃ«miu I filluar Ã«shtÃ« I lindur nÃ«se Ã«shtÃ« fjala pÃ«r interesat e ti 48. Klasifikimi I tÃ« drejtave absolute dhe relative 49. TÃ« drejtat absolute â€“ JanÃ« ato tÃ« drejta tÃ« cilat 1) tÃ« drejtÃ«s sÃ« personit tÃ« autorizuar I pÃ«rgjigjet obligimi I tÃ« gjithÃ« personave tÃ« tjerÃ«, 2) Numri I kÃ«tyre personave nuk Ã«shtÃ« I caktuar, 3) obligimi I tyre Ã«shtÃ« negative dmth qÃ«ndron nÃ« atÃ« qÃ« personin e autorizuar tÃ« mos e pengoj p engoj nÃ« ushtrimin e autorizimeve tÃ« tij, 4) ky raport I titullarit ndaj tÃ« gjithÃ« personavetÃ« tjerÃ« nuk Ã«shtÃ« konkretizuar. janÃ« reale dhe personale 49a. TÃ« drejtat reale â€“ janÃ« ato tÃ« drejta absolute qÃ« si object tÃ« vetin tÃ« drejtÃ«pÃ«rdrejtÃ« kanÃ« sendet. Nga pronÃ«sia private janÃ« nxjerrÃ« edhe dy tÃ« drejta reale, servituti dhe pengu. Kjo e drejtÃ« ka tÃ« bÃ«je me ato objekte tÃ« pronÃ«sisÃ« shoqÃ«rore 49b. TÃ« drejtat personale â€“ pÃ«rfshijnÃ«1) tÃ« drejtat personale qÃ« kanÃ« tÃ« bÃ«jnÃ« me statutin civil â€“ juridik tÃ« njÃ« personi. KÃ«to janÃ« tÃ« drejta personale nga marrÃ«dhÃ«niet familjare si dhe statuset personale, legjitimiteti, mosha madhore, aftÃ«sia juridike dhe e punÃ«s etj. 2) tÃ« drejtÃ«n e personalitetit ose tÃ« drejtÃ«n nÃ« kuptim mÃ« tÃ« ngushtÃ«. KÃ«to janÃ« tÃ« drejta object I tÃ« cilave Ã«shtÃ« prona personale. 3) tÃ« drejtÃ«n personale object I sÃ« ciÃ«s Ã«shtÃ« produkti I shpirtit dhe mendje sÃ« njeriut. KÃ«tÃ« grup tÃ« drejtave I quajmÃ« edhe tÃ« drejt tÃ« autorit. 49c. TÃ« drejtat e personalitetit â€“ ose tÃ« drejtat nÃ« kuptim tÃ« ngushtÃ« janÃ« tÃ« drejta, object I tÃ« cilave Ã«shtÃ« prona personale. TÃ« drejtat e personalitetit janÃ«: vlera morale dhe ideore. TÃ« marrim shembull integritetin fizik. NÃ«se dikujt I shkaktohet lÃ«ndim fizik, I lÃ«nduari sigurisht ka pÃ«suar dÃ«m moral, sepse I Ã«shtÃ« cenuar njÃ« vlerÃ« morale. Por nga ky lÃ«ndim shkaktohet edhe njÃ« dÃ«m pasurie, sepse nuk ka mundur tÃ« punojÃ« njÃ« kohÃ« tÃ« caktuar ose Ã«shtÃ« pakÃ«suar aftÃ«sia pÃ«r punÃ«. 49d. E drejta e autorit â€“ PÃ«rfshinÃ« tÃ« gjitha produktet e shpirtit

qÃ« quhen edhe vepÃ«r e autorit. KÃ«tu hyjnÃ«: librat, broshurat, artikujt dhe shkrimet e tjera tÃ« muzikÃ«s, dramÃ«s etj. TÃ« drejtÃ«n e autorit e pÃ«rbÃ«jnÃ« ato tÃ« drejta objekti i tÃ« cilave nuk Ã«shtÃ« ndonjÃ« vlerÃ« personale por ndonjÃ« produkt i mendimit, mendjes, frymÃ«s sÃ« njeriut. KÃ«to tÃ« drejta kanÃ« tÃ« bejnÃ« me ndonjÃ« punÃ« shkencore, vepÃ«r letrare, pikturÃ« skulpturÃ« etj. 49e. E drejta e shpikjes â€“ mund tÃ« bÃ«jÃ« me shpikjen dhe me pÃ«rparimin teknik. Shpika Ã«shtÃ« zgjidhje e re e problemit teknik, qÃ« mund tÃ« zbatohet nÃ« veprimtari industriale apo nÃ« ndonjÃ« nd onjÃ« veprimtari tjetÃ«r ekonomike. PÃ«rparimi teknik Ã«sht zgjidhje teknike e arritur me pÃ«rdorimin racional tÃ« mjeteve tÃ« njohura teknike dhe veprimeve teknologjike. 52. TÃ« drejtat relative (obligative) â€“ Sistemi i tÃ« drejtave relative apo e drejta obligative si degÃ« e sÃ« drejtÃ«s civile pÃ«rbÃ«n degÃ«n mÃ« tÃ« gjerÃ« dhe teknikisht mÃ« sÃ« shumti tÃ« pÃ«rpunuar tÃ« sÃ« drejtÃ«s civile pasurore. Kjo e drejtÃ« quhet edhe e drejtÃ« e obligacionit sepse qdo e drejtÃ« d rejtÃ« relative i pÃ«rgjigjet njÃ« obligimi pÃ«rkatÃ«s. NÃ« tÃ« drejtÃ«n e obligacionit ekzistojnÃ« dy palÃ«: pala e autorizuar qÃ« quhet kreditor dhe pala e obliguar qÃ« quhet debitor. Obligimi i debitorit shikuar nga ana e kreditorit quhet kÃ«rkesÃ«. Pra obligimi dhe borgji janÃ« kuptime korelative â€“ ajo qÃ« pÃ«r debitorin Ã«shtÃ« obligim, pÃ«r kreditorin Ã«shtÃ« borgj. 52a. Personat nÃ« raportin e obligacionit - NÃ« obligacion ekzistojnÃ« dy palÃ«: pala e debitorit dhe kreditorit. Zakonisht nÃ« anÃ«n e debitorit dhe kreditorit gjendet nga njÃ« person â€“ debitori dhe kreditori. NdÃ«rkaq nÃ« secilÃ«n anÃ« mund tÃ« ketÃ« mÃ« shumÃ« persona p.sh mÃ« shumÃ« debitorÃ« dhe mÃ« shumÃ« kreditorÃ« p.sh bashkÃ«shortÃ«t blejnÃ« njÃ« tokÃ«. KÃ«tu blerÃ«sit â€“ bashkÃ«shortÃ«t janÃ« kreditorÃ« duke pasur parasysh tokÃ«n e blerÃ«, kurse shitÃ«si Ã«shtÃ« debitor. NÃ« qoftÃ«se nÃ« raportin e obligacionit ka mÃ« shumÃ« persona obligimi mund tÃ« jetÃ« i ndarÃ« ose solidarÃ«. Ã‹shtÃ« I ndarÃ« kur secili prej debitorÃ«ve ka borgj nÃ« pjesÃ« tÃ« caktuar tÃ« borgjit ose kur kreditorÃ«t kÃ«rkojnÃ« pjesÃ« tÃ« caktuar tÃ« borgjit. Obligimi Ã«shtÃ« solidarÃ« atÃ«her kur secili prej debitorÃ«ve ka borgjin nÃ« tÃ«rÃ«si, kreditori mund tÃ« kerkoj realizimin nÃ« tÃ«rÃ«si nga cili do qoftÃ« prej kreditorÃ«ve p.sh fÃ«mija mund tÃ« kÃ«rkoj shumÃ«n e mbajtjes ose prej babait ose prej nÃ«nÃ«s. 52b. Llojet e obligacioneve â€“ Obligacioni I thjeshtÃ« Ã«shtÃ« kur raporti I obligacionit pÃ«rbÃ«het

prej njÃ« obligacioni p.sh bartja e ndonjÃ« sendi, tÃ« kÃ«nduarit nÃ« ndonjÃ« koncert, marrja me qesim e ndonjÃ« toke tj. Obligacioni I ndÃ«rlikuar â€“ Ã«shtÃ« kur pÃ«rpÃ«het prej mÃ« shumÃ« obligacioneve p.sh kur ndÃ«rrmarja hoteliere obligohet qÃ« mysafirit ti ofroj pansion tÃ« plotÃ«. NÃ« obligacionin obligac ionin e ndÃ«rlikuar njÃ« obligim mund tÃ« jetÃ« kryesorÃ« e ky Ã«shtÃ« ai me tÃ« cilin arrihet qÃ«llimi kryesorÃ« I raportit tÃ« obligacionit, kurse tÃ« tjerÃ«t janÃ« tÃ« dorÃ«s sÃ« dytÃ«. 52c. Burimet e oblgacioneve â€“ kemi lloje tÃ« ndryshme tÃ« obligacioneve kÃ«shtu p.sh nÃ« qoftÃ«se njÃ« vlerÃ« pasurore pa bazÃ« dhe pa arsyetim ligjor kalon prej pasurisÃ« sÃ« njÃ« personi nÃ« pasurinÃ« e njÃ« tjetri, themi se ai person Ã«shtÃ« pa bazÃ«. Personi qÃ« Ã«shtÃ« pasuruar pa bazÃ«, duhet ti kthejÃ« sendin personit tÃ« parÃ«. KÃ«to grupe tÃ« obligacioneve quhen obligacione nga pasurimi I pabazÃ«. 53. Pasuria â€“ Ã«shtÃ« tubim i tÃ« drejtave qÃ« i pÃ«rkasin njÃ« personi. NdÃ«rkaq kÃ«tu nuk hyjnÃ« tÃ« gjitha tÃ« drejtat, por vetÃ«m tÃ« drejtat civile subjective. TÃ« drejtat personale jo civile nuk hyjnÃ« nÃ« pasuri. TÃ« gjitha sendet qÃ« pÃ«rbÃ«jnÃ« lÃ«ndÃ«n e pasurisÃ« si tÃ«rÃ«si, quhen masÃ« pasurore. Masa e pasurisÃ« pÃ«rbÃ«het prej sendeve pÃ«rkatÃ«se, por ajo nÃ« tÃ«rÃ«si mund tÃ« pÃ«rqendrohet dhe shprehet nÃ« njÃ« send tÃ« veqantÃ«, nÃ« para. Pasuria ndahet ne aktivÃ« dhe pasivÃ«. Masa pasurore si e tillÃ« ajo rritet ose zvogÃ«lohet mirÃ«po kualitivishtÃ« nuk ndryshon asgjÃ« nÃ« identitetin e pasurisÃ«, ajo i takon dhe Ã«shtÃ« lidhur pÃ«r bartÃ«sin e saj. 54. Aktiva dhe pasiva â€“ Pasuria ndahet nÃ« aktivÃ« dhe pasivÃ«. AktivÃ«n e pÃ«rbÃ«jnÃ« tÃ« drejtat, pasivÃ«n obligimet. Por nÃ« aktivÃ« hyjnÃ« edhe tÃ« drejtat reale dhe absolute, derisa nÃ« pasivÃ« hyjnÃ« vetÃ«m obligimet nga tÃ« drejtat e obligacionit. 54a. Subjekti dhe pasuria â€“ Kuptimi I pasurisÃ« Ã«shtÃ« I lidhur ngushtÃ« me kuptimin e personit nÃ« tÃ« drejtÃ«n civile. Personin nÃ« qarkullimin civil â€“ juridik nuk mund ta marrin me mend pa pasuri ashtu siq ai pasurinÃ« nuk mund ta merr me mednt pa pasÃ«n e pasurisÃ«. TÃ«rÃ« qarkullimi juridik midis personave nÃ« drejtÃ«si bÃ«het nÃ«pÃ«rmjet tÃ« kategorisÃ« sÃ« drejtÃ«sisÃ«, sanksioni I tÃ« gjitha tÃ« drejtave civile realizohet nÃ« masÃ«n e pasurisÃ«. 55. Pasuria dhe tÃ« trashÃ«guarit â€“ Me vdekjen, personi ndahet nga ng a pasuria. Por pasi pasuria nuk mund tÃ« ekzistoj pa persona,

atÃ«herÃ« nÃ« vend tÃ« personit tÃ« vdekur paraqitet trashÃ«gimtari. NÃ« trashÃ«gimtarin kalojnÃ« tÃ« gjitha tÃ« drejtat qÃ« e pÃ«rbÃ«jnÃ« pasurinÃ« reale dhe obligative, si dhe obligimet nga tÃ« drejtat e obligacioneve. 56. Konfiskimi â€“ Ã‹shtÃ« e ditur se pasuria nuk mund tÃ« ekzistoj pa subject dhe se subjekti ndahet nga pasuria vetÃ«m me vdekje. MirÃ«po nÃ« drejtÃ«sinÃ« tonÃ« ka raste kur prej personave pasria ndahet para vdekjes sÃ« tyre. Ky Ã«shtÃ« rast I konfiskimit. Konfiskimi nuk Ã«shtÃ« identik me trashÃ«gimine. 57. Nacionalizimi â€“ Ã‹shtÃ« I ngashÃ«m me konfiskimin, me atÃ« diferencÃ« qÃ« kÃ«tu merret pasuria. NÃ« rastin e procedurÃ«s, ka disa ngjashmÃ«ri me konfiskimin pÃ«r atÃ« qÃ« edhe kÃ«tu likuidohen nÃ« mÃ«nyrÃ« tÃ« ngjashme borgjet dhe obligimet qÃ« shteti I merr mbi vete. 58.Bankrotimi â€“ Sipas terminologjisÃ« sÃ« zakonÃ«shme Ã«shtÃ« pasojÃ« e insolvencÃ«s sÃ« debitorit, dmth paraqitet atÃ«her kur ndonjÃ« person nuk Ã«shtÃ« nÃ« gjendje tÃ« paguaj borgjet e veta pra tÃ« realizoj obligimet e veta. Por esenca e bankrotimit b ankrotimit qÃ«ndron pikÃ«risht nÃ« qrregullimin e ekujlibrit nÃ« mospajtimin midis pasurisÃ« dhe masÃ«s sÃ« pasurisÃ«. Kur masa e pasurisÃ« sÃ« njÃ« personi beht shumÃ« e vogÃ«l qÃ« nÃ« tÃ« mund tÃ« realizohet sanksioni pronÃ«sorÃ« pÃ«r obligimet e nodnjÃ« personi, paraqitet insolvenca e atij personi. 59. Qarkullimi juridik â€“ Ã‹shtÃ« bartje e tÃ« drejtÃ«s prej njÃ« subjekti nÃ« tjetÃ«rin, prej nÃ« bartÃ«si â€“ titullari nÃ« tjetÃ«rin. Kjo dukuri ekziston vetÃ«m nÃ« tÃ« drejtÃ«n civile. Qarkullimi juridik nuk Ã«shtÃ« asgje tjetÃ«r veqse superstrukturÃ« e qarkullimit tÃ« mallrave. Qarkullimi juridik nuk Ã«shtÃ« dukuri identike me qarkullimin ekonomik. P.sh nÃ«se vjedhÃ«si, gjetÃ«si ose jopronari shet orÃ«n e vjedhur apo tÃ« gjetur, kemi vetÃ«m aktin e qarkullimit ekonomik, Ã«shtÃ« bartur vetÃ«m vlera ekonomike, e jo edhe aktin e qarkullimit juridik, sepse nuk Ã«shtÃ« bartur e drejta mbi atÃ« vlerÃ«. 59a. TÃ« drejtat subjective qÃ« barten nÃ« qarkullimin juridik â€“ JanÃ« tÃ« drejtat absolute: pronÃ«sia, servituti, marrja me qesim, pengu, e drejta e shfrytÃ«zimit, licence etj. Mjetet e qarkullimit juridik me tÃ« cilat bÃ«het kjo bartje janÃ« tÃ« drejtat e obligacionit. Por kÃ«to nuk janÃ« tÃ« gjitha tÃ« drejtat e obligacionit, por vetÃ«m ato tÃ« cilat palÃ«t I krijojnÃ« me vullnetin e vet me qÃ«llim tÃ« bartjes tÃ« sÃ« drejtave. Pra tÃ« drejtat absolute mund tti shikojmÃ« si

object I qarkullimit juridik, e punÃ«t juridik si mjet tÃ« qarkullimit juridik. 60. Kauza â€“ Ã«shtÃ« qÃ«llim ekonomik ose efekt ekonomik tÃ« cilÃ«n palÃ«t dÃ«shirojnÃ« ta arrijnÃ« me punÃ« juridike. Qdo punÃ« juridike nÃ« tÃ« drejtÃ«n civile ka njÃ«far qÃ«llimi ekonomik. Ky qÃ«llim ekonomik tÃ« cilin palÃ«t dÃ«shirojnÃ« ta arrijnÃ« Ã«shtÃ« kauza e kontratÃ«s dhe punÃ«s juridike pÃ«rgjithsisht. Kur nuk ka kauzÃ«, nuk ka as punÃ« juridike. NÃ«se p.sh dy njerÃ«z merren vesh se do tÃ« jenÃ« miq, ekziston qÃ«llimi I vullnetit, por megjithÃ«se nuk ka kontrate. NÃ«se njÃ« njeri I premton tjetÃ«rit se do tÃ« ndihmoj, pÃ«rsÃ«ri nuk ka punÃ« civile juridike. POr nÃ«se premton me kusht qÃ« pÃ«r kÃ«tÃ« kÃ«ndim tÃ« marrÃ« honorary, atÃ«her kjonÃ«shtÃ« punÃ« civile juridike. Kauza pra Ã«shtÃ« qÃ«llim ekonomik tÃ« cilin palÃ«t dÃ«shirojnÃ« ta arrijnÃ« me punÃ« juridike. 61. Baza juridike â€“ Kur vjedhÃ«si shet orÃ«n, kemi njÃ« akt tÃ« qarkullimit ekonomik. Kjo nuk Ã«shtÃ« punÃ« juridike, sepse nuk bartet e drejta subjective me sendin, por sendi bartet vetÃ«m faktikisht. Me kÃ«tÃ« rast kemi kauzÃ«n, kur njÃ«ra palÃ« dÃ«shiron tÃ« holla pÃ«r orÃ«n, e tjetra orÃ«n. Pra nuk kemi qarkullim juridik, nuk kemi pronÃ«sinÃ« mbi orÃ«n. NÃ«se djali trashÃ«gon babÃ«n dhe fiton tÃ« drejta nga pasuria e tij, bazÃ« pÃ«r kÃ«tÃ« do tÃ« jenÃ« vetÃ«m dispozita ligjore mbi trashegiminÃ«. 61a. Seksioni singular â€“ Ã‹shtÃ« bartje e ndonjÃ« tÃ« drejte apo mÃ« shumÃ« tÃ« drejtave tÃ« caktuara, konkrete subjective. Seksioni universal Ã«shtÃ« bartje e pasurisÃ« si tubim I tÃ« drejtave dhe obligimeve madje qoftÃ« tÃ«rÃ« pasurisÃ«, e qoftÃ« ndonjÃ« pjese tÃ« saj tÃ« caktuar. 61b. Veprimet Juridike â€“ Veprim juridik Ã«shtÃ« ajo deklaratÃ« e vullnetit tÃ« cilÃ«n palÃ«t e ndÃ«rrmarin me qÃ«llim tÃ« krijimit tÃ« ndonjÃ« raporti juridik. Pra me atÃ« raport juridik vullneti luan rolin mÃ« tÃ« madh, ai Ã«shtÃ« aty fakti mÃ« I rÃ«ndÃ«sishÃ«m juridik. Deklarimi I vullnetit Ã«shtÃ« ai fakt juridik qÃ« nga pikpamja e qarkullimit juridik Ã«shtÃ« mÃ« I rÃ«ndÃ«sishmi. Ai nuk Ã«shtÃ« gjithmonÃ« mÃ« vendimtari nÃ« tubimin pÃ«rkatÃ«s tÃ« fakteve, por ai nÃ« qarkullimin juridik Ã«shtÃ« fakti juridik mÃ« karakteristik. NÃ«pÃ«rmje tij shprehet qarkullimi juridik por vendin e tij mund ta kuptojmÃ« drejt vetÃ«m nÃ« qoftÃ«se jemi tÃ« vetÃ«dishÃ«m se nÃ« tÃ« drejtÃ«n civile ky vullnet pÃ«rpiqet tÃ« arrij indirect ose direct ndonjÃ« qÃ«llim ekonomik, se si Ã«shtÃ« I kushtÃ«zuar nga qarkullimi ekonomik. Vullneti pa marrÃ« parasysh kushtÃ«zimin e vet prapseprap

Ã«shtÃ« njÃ«kohÃ«sisht dukuri psikike dhe psikologjike. psi kologjike. Vullneti Ã«shtÃ« gjithashtu kategori filozofike sidomos lidhur me qÃ«shtjen e lirisÃ« sÃ« vullnetit dhe tÃ« determinizmit ose indeterminizmit tÃ« tij. Vullneti sado qÃ« tÃ« jetÃ« I kushtÃ«zuar, I determinuar nga domosdoshmÃ«ria shoqÃ«rore nÃ« pikÃ« tÃ« fundit ekonomike dhe nÃ« tÃ« drejtÃ«n civile Ã«shtÃ« fenomen psikologjik. PÃ«r kÃ«tÃ« arsye qÃ« ain Ã« tÃ« drejtÃ«n civile tÃ« mund tÃ« prodhoj veprim qÃ« tÃ« ketÃ« si pasojÃ« ndonjÃ« raport juridik duhet tÃ« jetÃ« I lirÃ« dhe I deklaruar qartÃ«. 61c. RÃ«ndÃ«sia e aktit administrativ â€“ Dihet se akti administrativ nuk Ã«shtÃ« fakt juridik, por ai shpeshher i prinÃ« p rinÃ« raportit civil-juridik dhe pÃ«r kÃ«tÃ« arsye Ã«shtÃ« supozim i kÃ«tyre raporteve, apo pÃ«rcakton kufijt e tyre. NÃ« pikpamje tÃ« thjeshtÃ« juridike, raporti i aktit adminsitrativ ndaj raportit civil-juridik mund tÃ« jetÃ« I dyllojshÃ«m: 1)raporti civil-juridik mund ti jetÃ« nÃ«nshtruar aktit administrativ dhe 2) raporti civil-juridik mund tÃ« ekzistoj krahas me aktin administrativ, pavarÃ«sisht nga raporti administrativ. 62. Vullneti si fakt juridik â€“ Vullneti Ã«shtÃ« fakti mÃ« I rÃ«ndÃ«sishÃ«m dhe mÃ« I shpesht juridik qÃ« prodhon numrin mÃ« tÃ« madh tÃ« raporteve civile-juridike. Vullnetin si fakt juridik nuk duhet kuptuar si ndonjÃ« parim tÃ« pavarur, I cili c ili pa marrÃ« parasysh dukuritÃ« tjera shoqÃ«rore cakton raporte civile-juridike. Vullneti Ã«shtÃ« dukuri shoqÃ«rore. Qysh pandekistÃ«t kanÃ« kÃ«rkuar qÃ« vullneti I deklaruar tÃ« jetÃ«: serioz dhe I drejtuar nga diqka qÃ« nÃ« pikÃ«pamje fizike dhe juridike Ã«hstÃ« e mundÃ«shme. 63. PÃ«rfaqsimi â€“ Ã«shtÃ« kryerje e veprimeve juridike nÃ« emeÃ«r tÃ« tjetÃ«rkujt dhe pÃ«r llogari tÃ« tjetÃ«rkujt. NÃ« emÃ«r te tjetÃ«rkujt dmth se autorizimet dhe obligimet nga veprimi I kryer juridik p.sh nga puna e lidhur l idhur juridike nuk krijohen pÃ«r atÃ« qÃ« ka kryer veprim juridik por pÃ«r dikÃ«n tjetÃ«r. PÃ«r llogari tÃ« tjetÃ«rkujt do tÃ« thotÃ« se efekti ekonomik I kÃ«tij veprimi realizohet jo nÃ« masÃ«n pronÃ«sore tÃ« tij qÃ« ka lidhur punÃ«n juridike port Ã« ndokujt tjetÃ«r. Personi qÃ« kryen veprim juridik quhet pÃ«rfaqsues, e personi nÃ« emÃ«r tÃ« tÃ« cilit dhe pÃ«r llogarinÃ« e tÃ« cilit kryhet vepra quhet I pÃ«rfaqsuari. 63a. Llojet e pÃ«rfaqsimit â€“ Kemi dy lloje tÃ« pÃ«rfaqÃ«simit: ligjor dhe kontraktues. PÃ«rfaqsimi ligjor ekziston pÃ«r personat qÃ« janÃ« tÃ« paaftÃ« pÃ«r punÃ« p.sh pÃ«r shkak tÃ« mungesÃ«s, janÃ« tÃ« penguar tÃ« ndÃ«rrmarin vetÃ« veprime juridike. PÃ«rfaqsimi kontraktues Ã«shtÃ« ai qÃ« nÃ« bazÃ« tÃ« kontratÃ«s paraqitet midis pÃ«rfaqsuesit dhe tÃ« pÃ«rfaqsuarit.

63b. Autorizimi â€“ QÃ« pÃ«rfaqsuesi tÃ« mund tÃ« pÃ«rfaqsoj tÃ« pÃ«rfaqsuarin atij I nevoitet autorizimi. Te pÃ«rfaqsimi ligjor autorizimin e jep vet ligji, kurse te ai kontraktues I pÃ«rfaqsuari. 63c. Llojet e autorizimeve â€“ Autorizimi mund tÃ« jetÃ« I pÃ«rgjithshÃ«m (general) dhe I veqantÃ« (special). Autorizimi I pÃ«rgjithÃ«shÃ«m ekziston atÃ«her kur pÃ«rfaqsuesi Ã«shtÃ« autorizuar tÃ« kryej tÃ« gjitha punÃ«t e tÃ« pÃ«rfaqsuarit apo tÃ« paktÃ«n njÃ« rreth tÃ« caktuar mÃ« tÃ« madh. Autorizimi I veqantÃ« ekziston atÃ«her kur ka tÃ« bÃ«jÃ« me kryerjen e njÃ« a po mÃ« shumÃ« veprimeve tÃ« caktuara juridike. 63d. NdÃ«rprerja e pÃ«rfaqsimit â€“ Autorizimi nga pÃ«rfaqÃ«simi kontraktues ndÃ«rprehet: 1) pÃ«r shkak tÃ« kalimit tÃ« afatit pÃ«r tÃ« cilin ka qenÃ« dhÃ«nÃ«, 2) me dorheqjen e tÃ« autorizuarit, 3) Me vdekjen e njÃ«rit apo tjetrit, pÃ«rveq nÃ« qoftÃ«se Ã«shtÃ« caktuar qÃ« tÃ« vlejÃ« edhe pÃ«r trashÃ«gimtarÃ«t e tÃ« pÃ«rfaqsuarit, 4) me humbjen e aftÃ«sisÃ« pÃ«r punÃ« tÃ« tÃ« pÃ«rfaqÃ«suarit ose pÃ«rfaqsuesit. 64. Modifikimi I punÃ«ve juridike Modifikimi I punÃ«ve juridike ka mundÃ«si tÃ« bÃ«het nÃ« lidhje me kushtin dhe afatin 65. Kushti â€“ Ã«shtÃ« rrethanÃ« e ardhÃ«shme e pasigurtÃ« nga paraqitja ose mosparaqitja e tÃ« cilÃ«s varet krijimi ose ndÃ«rpreja e ndonjÃ« tÃ« drejtÃ«. Kjo rrethanÃ« mund tÃ« jetÃ« e varur nga vullneti I njÃ« pale, e atÃ«her kushti quhet potestativ dhe mund tÃ« mos varet nga vullneti I palÃ«ve, e atÃ«her a tÃ«her quhet kenzual. Por gjithashtu mund tÃ« varet edhe nga vullneti e edhe nga rasit-atÃ«her kushti Ã«shtÃ« I pÃ«rzier. Kushti mund tÃ« jetÃ« pozitiv dhe negative, varÃ«sisht nga ajo se a varet krijimi I tÃ« drejtÃ«s nga paraqitja ose mosparaqitja e rrethanave. 66. Afati â€“ Ã«shtÃ« kalim I caktuar I kohÃ«s ose moment I caktuar nÃ« kohÃ«, moment pÃ«r tÃ« cilin Ã«shtÃ« I lidhur krijimi ose ndÃ«rprerja e ndonjÃ« tÃ« drejte. Afati si moment I caktuar mund tÃ« jetÃ« I shtyeshÃ«m ose I shkputÃ«shem. I shtyeshÃ«m Ã«shtÃ« kur prej paraqitjes sÃ« afatit varet krijimi I tÃ« drejtÃ«s p.sh vdekja e trashÃ«gimlÃ«nÃ«sit pÃ«r trashÃ«guesin. I shkÃ«putshÃ«m Ã«shtÃ« kur shkakton ndÃ«rprerjen e tÃ« drejtÃ«s.p.sh me vdekjen ndÃ«rpret e drejta e bashkÃ«shortit pÃ«r mbajtje.

67. Ndarja e punÃ«ve juridike â€“ bÃ«het sipas kritereve tÃ« ndryshÃ«me: 1. PunÃ«t juridike kauzale dhe abstrakte 2. punÃ«t formale dhe joformale 3. punÃ«t midis tÃ« gjallÃ«ve dhe nÃ« rast vdekje 4. punÃ«t tÃ« njÃ«anÃ«shme dhe tÃ« dyanÃ«shme 68. PunÃ«t kauzale dhe abstrakte â€“ Kauzale janÃ« ato punÃ« juridike ku Ã«shtÃ« theksuar nÃ« mÃ«nyrÃ« tÃ« dukÃ«shme qÃ«llimi ekonomik qÃ« dÃ«shirohet tÃ« arrihet me punÃ«. Abstrakte janÃ« ato punÃ« juridike tÃ« tÃ« cilat kauza nuk shihet. 69. Punet juridike formale dhe joformale â€“ Forma e punÃ«ve juridike sot mÃ« sÃ« shpeshti pÃ«rbÃ«het nÃ« shkresÃ«, puna juridike duhet tÃ« pÃ«rpilohet nÃ« formÃ« tÃ« shkruar, porn Ã« raste tÃ« jashtÃ«zakonÃ«shme mund tÃ« ekzistoj edhe forma tÃ« tjera p.sh ankandi pubik dh me shkrim. 69a. PunÃ«t juridike midis tÃ« gjallÃ«ve dhe nÃ« rast vdekje â€“ punÃ«t juridike midis tÃ« gjallÃ«ve janÃ« ato me tÃ« cilat kryhet qarkullimi juridik I rregullt. PunÃ«t juridike nÃ« rast vdekje janÃ« ato qÃ« ndÃ«rrmirren nÃ« bazÃ« tÃ« disponimit tÃ« njÃ« personi me pasurinÃ« e vet nÃ« rast tÃ« vdekjes sÃ« vet. PunÃ« juridike midis tÃ« gjallÃ«ve janÃ« tÃ« gjitha kontratat dhe punÃ«t tjera juridike qÃ« ndÃ«rrmirren qdo ditÃ«. Puna juridike nÃ« rast tÃ« vdekjes ka rÃ«ndÃ«si tÃ« veqantÃ« sepse Ã«shtÃ« ndÃ«rrmarÃ« pÃ«r situatÃ« tÃ« veqantÃ«. 69b. PunÃ«t juridike tÃ« njÃ«anÃ«shme dhe tÃ« dyanÃ«shme â€“ TÃ« njÃ«anÃ«shme janÃ« ato punÃ« juridike te tÃ« cilat mjafton deklarimi I vetÃ«m I njÃ« vullneti qÃ« tÃ« krijohet raporti juridik ndÃ«rsa tÃ« punÃ«t juridike tÃ« dyanÃ«shme nevoitet daklarata e dy a mÃ« shumÃ« vullneteve si dhe pÃ«lqimi I tyre qÃ« tÃ« mund tÃ« krijohet raporti I obligacionit. 70. Kontratat â€“ lidhja e kontratave Oferta: kontatat krijohen nÃ« atÃ« mÃ«nyrÃ« qÃ« njÃ« palÃ« I bÃ«n ofertÃ« palÃ«s tjetÃ«r. Oferta Ã«shtÃ« deklarim I njÃ«anÃ«shÃ«m I vullnetit I drejtuar palÃ«s tjetÃ«r me qÃ«llim tÃ« pranimit. pranimi t. NÃ«se pala e pranon ofertÃ«n, atÃ«her arrihet pÃ«lqimi I vullneteve, respektivisht kontrata. QÃ« tÃ« arrihet kontrata palÃ«t duhet tÃ« pajtohen mbi pjesÃ«t esenciale tÃ« kontratÃ«s, pa tÃ« cilat kontrata nuk mund tÃ« merret

me mend. Ato pÃ«fshijnÃ« efektet ekonomike qÃ« palÃ«t dÃ«shirojnÃ« ti arrijnÃ« nÃ«pÃ«rmjet tÃ« kontratÃ«s. P,sh tÃ« shitblerja janÃ« elemente esenciale sendi qÃ« shitet dhe qmimi I blerjes. KÃ«to pjesÃ« quhen pjesÃ«t natyrore tÃ« kontratÃ«s. 70a. PjesÃ«t e kontratÃ«s â€“ QÃ« tÃ« arrihet kontrata palÃ«t duhet tÃ« pajtohen mbi pjesÃ«t esenciale tÃ« kontratÃ«s. PjesÃ« esenciale janÃ« ato pa tÃ« cilat kontrata nuk mund tÃ« mirret me mend. Ato pÃ«rfshijnÃ« efektet ekonomike qÃ« palÃ«t dÃ«shirojnÃ« tÃ« arrijnÃ« nÃ«pÃ«rmjet kontratÃ«s. Qarkullimi ekonomik dikton disa punÃ« tipike juridike te tÃ« cilat qysh mÃ« parÃ« janÃ« caktuar ca ktuar elementet esenciale p.sh te shitÃ«blerja janÃ« elemente esenciale sendi qÃ« shitet dhe qmimi I blerjes. 70b. Ndarja e kontratave â€“ TÃ« njanÃ«shme tÃ« obligueshme dhe tÃ« dyanÃ«shme tÃ« obligueshme. TÃ« njÃ«anÃ«shme tÃ« obligueshme janÃ« ato tÃ« cilat obligimi ekziston vetÃ«m nÃ« njÃ«rÃ«n prej palÃ«ve kontraktuese TÃ« dyanÃ«shme tÃ« obligueshme kemi autorizime dhe obligime si nÃ« njÃ«rÃ«n ashtu edhe nÃ« anÃ«n tjetÃ«r. 70c. Kontratat reale â€“. KontratÃ« e kÃ«tillÃ« Ã«shtÃ« huaja dhe depozitivi. KÃ«to kontrata nuk janÃ« reale nÃ« qoftÃ« se janÃ« lidhur me shkrim. Pra me pÃ«lqimin e vullneteve kontrata akoma nuk Ã«shtÃ« perfekte,nevoitet edhe njÃ« fakt juridik â€“ dorÃ«zimi I sendeve. 70d. Kontrata konsensuale â€“ Krijohet vetÃ«m me pÃ«lqimin e vullneteve tÃ« palÃ«ve. 70dh. Kontratat kumutative â€“ janÃ« ato kontrata te tÃ« cilat kauzat reciproke, efektet reciproke ekonomike janÃ« caktuar qysh mÃ« parÃ« 70e. Kontratat aletore â€“ janÃ« ato kontrata te tÃ« cilat efektet nuk janÃ« tÃ« caktuar qysh mÃ« parÃ« por vetÃ«m prej rrethanave tÃ« ardhÃ«shme. 71. Obligimi i kontratÃ«s â€“ Ashtu si edhe nÃ« raportet tjera tÃ« obligacionit edhe nÃ« kontrata obligimi pÃ«rbÃ«het prej njÃ« apo mÃ« shumÃ« llojeve tÃ« caktuara: dhÃ«njÃ«s, bÃ«rjes. Por menjÃ«her nÃ« kontrata obligimi mund tÃ« jetÃ« alternativ. Ã‹shtÃ« obligim alternativ atÃ«her kur debitori apo mÃ« rrallÃ« kreditori mund tÃ« zgjedh midis dy apo mÃ« shumÃ« bÃ«rjeve ashtu qÃ« nÃ« qoftÃ« se zgjedhja Ã«shtÃ« bÃ«rÃ« obligimi ngushtohet vetÃ«m me atÃ« bÃ«rje tÃ«

zgjedhur. Obligimi mund tÃ« jetÃ« i individualizuar individuali zuar dhe gjenerik. Obligim I individualizuar Ã«shtÃ« atÃ«her kur Ã«shtÃ« borgj individualisht njÃ« send pÃ«rkatÃ«s p.sh kali, radiaparati etj.Obligimi gjenerik Ã«shtÃ« atÃ«her kur borgji ekziston sipas llojit tÃ« sendit pÃ«rkatÃ«s. 72. Forcimi dhe sigurimi I kontratÃ«s â€“ nganjÃ«her palÃ«t pÃ«rveq kontratÃ«s kryesore lidhin disa kontrata tÃ« dorÃ«s sÃ« dytÃ« akcesore apo vetÃ« kontratÃ«s I shtojnÃ« dispozita tÃ« veqanta qÃ« kontrata tÃ« jetÃ« edhe mÃ« e fortÃ«. 73. Avansi â€“ Ã«shtÃ« vlerÃ« pasurore tÃ« cilÃ«n njÃ«ra palÃ« I jep tjetrÃ«s me rastin e lidhje sÃ« kontratÃ«s. Avansi duhet tÃ« dorÃ«zohet e jo vetÃ«m tÃ« premtohet. Kjo pra Ã«shtÃ« kontratÃ« e dorÃ«s sÃ« dytÃ« dhe njÃ«kohÃ«sisht reale. 74. Denimi kontraktues â€“ vlera pasurore tÃ« cilÃ«n debitori ia premton kreditorit pÃ«r rastin e kontratÃ«s ose realizimit tÃ« parregullt tÃ« kontratÃ«s quhet dÃ«nim kontraktues ose penal. 75. Klauza kasatore â€“ ekziston atÃ«her kur palÃ«t konstatojnÃ« se debitori do tÃ« humbÃ« tÃ« drejtat dhe fuqitÃ« juridike tani mÃ« tÃ« fituara nga kontrata kryesore nÃ« qoftÃ«se nuk realizon obligimin e vet, e kreditori nÃ« atÃ« rast nuk mund tÃ« heq dorÃ« nga kontrata. 76. PlotÃ«simi I kontratÃ«s â€“ TÃ« plotÃ«sosh ose tÃ« zbatosh kontratÃ«n do tÃ« thot tÃ« ndÃ«rrmarÃ«sh krejt qka Ã«shtÃ« e nevojshme qÃ« bÃ«rja e kontratÃ«s tÃ« realizohet. Kontrata duhet tÃ« realizohet dhe plotÃ«sohet ashtu si kanÃ« dÃ«shiruar vetÃ« palÃ«t. NÃ« qoftÃ« se kontrata Ã«shtÃ« e pa qartÃ« dmth nÃ« qoftÃ« se palÃ«t nuk kanÃ« shprehur qartÃ« vullnetin e vet atÃ«her paraqitet interpretimi I kontratÃ«s. PÃ«r interpretimin e kontratÃ«s ekzistojnÃ« rregulla tÃ« veqanta. Prej kÃ«tyre rregullave mÃ« e rÃ«ndÃ«sishme Ã«shtÃ« ajo se duhet gjetur vullnetin e vÃ«rtet tÃ« palÃ«ve pa marrÃ« parasysh shprehjet eventuale tÃ« pa drejta apo joreale. Rregull tjetÃ«r e rÃ«ndÃ«sishme Ã«shtÃ« ajo se dispozitat e pa qarta tÃ« kontratÃ«s duhet interpretuar ashtu si kjo Ã«shtÃ« mÃ« e volotÃ«shme pÃ«r debitorin. 77. Vonesa e debitorit - nÃ« qoftÃ« se afati nuk Ã«shtÃ« caktuar paraqitet pasi qÃ« kreditori tÃ« ketÃ« tÃ«rhequr vÃ«rejtjen debitorit qÃ« ta realizoj obligimin. Pasojat e kÃ«saj vonese janÃ« kÃ«to: kreditori mund tÃ« kÃ«rkoj kompenzimin e dÃ«mit tÃ« shkaktuar nga vonesa, debitori pÃ«rgjigjet edhe pÃ«r shkatÃ«rrimin e rastÃ«sishÃ«m

tÃ« sendeve, pÃ«rveq atÃ«her kur argumenton se sendi do tÃ« shkatÃ«rrohej edhe sikur kontrata tÃ« ishte plotÃ«suar nÃ« afat, te obligimet monetare fillon tÃ« rrjedh kamata e vonesÃ«s te kontrata dypalÃ«she ngarkuese sipas rregullit, vonesa e debitorit I jep kreditorit fuqinÃ« juridike qÃ« tÃ« heq dorÃ« nga kontrata. 78. Pasojat e mosplotÃ«simit tÃ« kontratÃ«s â€“ NÃ« qoftÃ« se debitori nuk e plotÃ«son obligimin apo nuk e plotÃ«son si duhet dmth se Ã«shtÃ« kontraktuar dhe si e cakton kÃ«tÃ« ligji, zakoni e normat e tjera flasim pÃ«r shkeljen e obligimit. Shkelja e obligimit tÃ« kontraktuar ashtu si shkelja e qdo obligimi tjetÃ«r ligjor, tÃ«rheq pÃ«r veten sanksione tÃ« ndryshme. NÃ« kontratat dy palÃ«she ngarkuese Ã«shtÃ« rregull se pala e cila nuk ka shkelur obligimin e kontraktuar â€“ pala e pafajÃ«shme â€“ mund tÃ« heq dorÃ« nga kontrata, mund tÃ« kÃ«rkoj zbatimin e dhunÃ«shÃ«m kontraktues.

79. Novacioni â€“ Ã«shtÃ« ndÃ«rprerje e kontratÃ«s sÃ« mÃ«parÃ«shme nÃ« atÃ« mÃ«nyrÃ« qÃ« nÃ« vend tÃ« saj hyn nÃ« fuqi kontrata e re midis palÃ«ve tÃ« njejta. Kjo dmth qÃ« palÃ«t dÃ«shirojnÃ« qÃ« kontratÃ«n e vjetÃ«r ta zÃ«vÃ«ndÃ«sojnÃ« mÃ« tÃ« renÃ« (animus novandi). 80. Kompenzacioni â€“ NÃ«se kreditorit debitori I ka borgj, mund tÃ« bÃ«het kompenzacioni I borgjit pÃ«r borgj. PÃ‹r qÃ« tÃ« bÃ«het kompenzacioni nevoiten disa kushte siq janÃ«:Qe obligimet tÃ« jenÃ« reciproke, qÃ« obligimet e obligimeve tÃ« jenÃ« tÃ« njÃ«llojshme, qÃ« kÃ«rkesat reciproke tÃ« kenÃ« arritur pÃ«r pagesÃ«, pag esÃ«, qÃ« tÃ« ekzistoj mundÃ«sia e padisÃ«. 81. Parashkrimi â€“ Qdo subject nÃ« pa rim mund tÃ« ushtroj sipas bindjes sÃ« vet tÃ« drejtÃ«n e vet apo tÃ« mos e ushtroj. Por nÃ«se tÃ« drejtÃ«n e vet nuk e ushtron pÃ«r njÃ« kohÃ« tÃ« gjatÃ« ndodh qÃ« ta humb jo vetÃ«m tÃ« drejtÃ«n por edhe mundÃ«sinÃ« qÃ« ta realizoj nÃ« mÃ«nyrÃ« gjyqÃ«sore pra kÃ«rkesÃ«sn. Humbja e kÃ«rkesÃ«s respektivisht padisÃ« nÃ« kuptimin material pÃ«r shkak tÃ« kalimit tÃ« kohÃ«s quhet parashikim. 82. Afatet prekluzive â€“ Prej parashkrimit duhet tÃ« dallojmÃ« afatet prekluzive. Ato ekzistojnÃ« atÃ«her kur ligji, ushtrimin e ndonjÃ« tÃ« drejtÃ« apo tÃ« ndonjÃ« fuqie juridike e lidh me ndonjÃ« afat. Kur nÃ« atÃ« afat e drejta ose fuqia juridike nuk paraqitet atÃ«her

ndÃ«rprehet nÃ« tÃ«rÃ«si.Afati prekluziv si dhe afati nÃ« pÃ«rgjigje mund tÃ« jetÃ« subjektiv dhe objektiv. Ai subjektiv llogaritet prej ditÃ«s sÃ« marrjes vesh pÃ«r njÃ« rrethanÃ«, e ai objektiv Ã«shtÃ« ain Ã« tÃ« cilÃ«n mund tÃ« bÃ«het marrja vesh e nonjÃ« rrethane dhe tÃ« paraqitet fuqia juridike ose e drejta nÃ« afatin subjektiv prekluziv. 83. Pezullimi dhe ndÃ«rprerja â€“ Koha e parashkrimit mund tÃ« pezullohet nÃ« dy mÃ«nyra: me pranimin e borgjit nga ana e debitorit dhe me ngritjen e padisÃ« kundÃ«r debitorit ose ndÃ«rrmarjen e veprimit tjetÃ«r para gjyqit me qÃ«llim tÃ« konstatimit ose inkasimit tÃ« borgjit. NdÃ«rprerja ekziston atÃ«her kur pÃ«r shkak tÃ« ndonjÃ« arsyeje njÃ« kohÃ« nuk llogaritet nÃ« afatin e parashkrimit, por koha tani mÃ« e kaluar nuk shkon huq. 84. Kontratat e ndryshÃ«me â€“ PalÃ«t me vullnetin e vet mund tÃ« krijojnÃ« qfardo kontrate qÃ« dÃ«shirojnÃ«. Llojet kryesore dhe mÃ« tÃ« shpeshta tÃ« kontratave I ka krijuar qarkullimi ekonomik. 85. Blerja dhe shitja â€“ NÃ« praktikÃ« kontrata mÃ« e shpeshtÃ« Ã«shtÃ« blerja dhe shitja. Pjesa mÃ« e madhje e shkÃ«mbimit tÃ« mallrave bÃ«het pÃ«rmes kÃ«saj kontrate. Blerja dhe shitja apo shitblerja Ã«shtÃ« kontratÃ« dypalÃ«she, ngarkuese dhe konsensuale, ku shitÃ«si bart nÃ« blerÃ«sin: 1) pronÃ«sinÃ« mbi sendet, dhe 2) posedimin pronÃ«sor mbi sendet. Sendi qÃ« bartet dhe qmimi duhet tÃ« jetnÃ« tÃ« caktuar. 86. ShkÃ«mbimi - kjo kontratÃ« u nÃ«nshtrohet po atyre rregullave qÃ« u nÃ«nshtrohet edhe kontrata mbi blerjen dhe shitjen, me atÃ« diferencÃ« qÃ« nÃ« vend tÃ« qmimit tÃ« blerjes I cili te blerja pÃ«rbÃ«het patjetÃ«r prej parave, kÃ«tu bartet nÃ« palÃ«n tjetÃ«r pronÃ«sia, e drejta e shfrytÃ«zimit dhe posedimi nÃ« njÃ« send tjetÃ«r. KÃ«tu pra ipet sendi pÃ«r send. 87. Kontrata mbi dhuratÃ«n- me kontratÃ« mbi dhuratÃ«n gjithashtu bartet pronÃ«sia. Dhurata nuk Ã«shtÃ« kontratÃ« bÃ«mirÃ«se, nuk Ã«shtÃ« kontratÃ« e qar

e drejta civile

Recommend Documents