PRIRUČNIK ZA PRIPREMU STRUČNOG ISPITA IZ MAŠINSTVA
SEPTEMBAR 2009
UDK 621(76)-861 PRIRUČNIK ZA PRIPREMU STRUČNOG ISPITA IZ MAŠINSTVA osmo, dopunjeno izdanje Za štampu priredili Miodrag Isailović, dipl. inž. maš., dr Martin Bogner, dipl. inž. maš., Dušan Đuričić, dipl. inž. maš. Izdavač Savez mašinskih i elektrotehničkih inženjera i tehničara Srbije (SMEITS), Kneza Miloša 7a/II, 11000 Beograd Urednik Dr Aleksandar Petrović, dipl. inž. maš. Za izdavača Miloš Galebović Slog SMEITS SEPTEMBAR 2009.
UDK 621(76)-861 PRIRUČNIK ZA PRIPREMU STRUČNOG ISPITA IZ MAŠINSTVA osmo, dopunjeno izdanje Za štampu priredili Miodrag Isailović, dipl. inž. maš., dr Martin Bogner, dipl. inž. maš., Dušan Đuričić, dipl. inž. maš. Izdavač Savez mašinskih i elektrotehničkih inženjera i tehničara Srbije (SMEITS), Kneza Miloša 7a/II, 11000 Beograd Urednik Dr Aleksandar Petrović, dipl. inž. maš. Za izdavača Miloš Galebović Slog SMEITS SEPTEMBAR 2009.
SADRŽAJ 1 2 3 4
5
6 7 8 9 10 11
Uv o d Posl Poslov ovii izgr izgrad adnj njee za koje koje je potr potreebno bno imat imatii lic licencu ncu Posl Poslov ovii izg izgra radn dnje je za koje koje je potr potreb ebno no imat imatii sam samoo pol polož ožen en stru stručn čnii isp ispit it Ko ima pravo da polaže stručni ispit Prijavljivanje za polaganje stručnog ispita Izbor teme za pismeni stručni rad Ispitni rokovi Naknada za polaganje ispita Stručni ispit Opšti de deo st stručnog ispita Posebni deo stručnog ispita
11.1Pisme 11.1 Pismeni ni deo ispita 11.1.1 11.1.1 Izrada Izrada pismen pismenog og stručno stručnogg rada (proje (projekta kta)) 11.1.2 11.1.2 Tehni Tehnička čka obrada obrada stru stručno čnogg rada rada 11.1.3 11.1.3 Dostav Dostavlja ljanje nje stručn stručnog og rada rada 11.1.4 11.1.4 Ocenji Ocenjivan vanje je stručn stručnog og rada rada 11.2 Usmeni deo deo ispita 11.2 11.2.1 .1 Odbr Odbran anaa struč stručno nogg rada rada 11.2.2 11.2.2 Poznav Poznavanj anjee zakona zakona,, tehnič tehničkih kih normativ normativa, a, standard standardaa i drugih drugih propisa propisa iz obl oblast astii iz koj kojee se polaže stručni ispit 11.2.3 11.2.3 Pravni Pravni izvo izvori ri za usme usmeni ni deo deo ispita ispita 11.2.3.1 Izgradanja objekata 11.2.3.2 Grejanje i ventilacija 11.2.3.3 Zaštita životne sredine 11.2.3.4 Zaštita na radu- opšti propisi 11.2.3.5 Bezbednost i zdravlje na radu- propisi za industrijske grane 11.2.3.6 Sudovi pod pritiskom 11.2.3.7 Zapaljivi gasovi 11.2.3.8 Zapaljive tečnosti 11.2.3.9 Zaštita od požara 11.2.3.10 Transportni uređaji 11.2.3.11 Energetika 11.2.3.12 Čelične konstrukcije 11.2.3.13 Opšti propisi 11.2.3.14 Standardi
12. 13. 14. 15. 16.
Ocenjivanje Popravni ispit Odustajanje od ispita Uverenje o stručnom ispitu Pripremni seminar Literatura Prilog 1. Projektni zadataka zadataka za izradu izradu glavnog mašinskog projekta projekta instalacija centralnog grejanja Prilog 2. Projektni zadataka za izradu glavnog mašinskog projekta instalacija instalacija klimatizacije Prilog 3. Projektni zadataka zadataka za izradu glavnog mašinskog mašinskog projekta vrelovodne vrelovodne kotlarnice kapaciteta 2x 9,3 MW Prilog 4. Projektni zadatak za izradu glavnog mašinsko – tehnološkog projekta Pogona za proizvodnju traktorskih diferencijala Prilog 5. Izgled naslovne strane pismenog stručnog rada Prilog 6. Detalj Detalj situacije objekta Prilog 7. Izgled sastavnice na crtežima
1. UVOD Zakonom o planiranju i izgradnji (″Službeni glasnik RS″ broj 72/2009) definisan je način sticanja prava na bavljenje poslovima vezanim za izradu tehničke dokumentacije i građenje objekata. Uvedena je lična licenca za odgovornog planera, urbanistu, projektanta i izvođača radova a položen stručni ispit je jedan od uslova za dobijanje te licence. Licencu za odgovornog projektanta mašinskih instalacija može da stekne lice sa stečenim visokim obrazovanjem mašinske struke odgovarajućeg smera na akademskim studijama drugog stepena (diplomske akademske studije – master, specijalističke akademske studije) odnosno na osnovnim studijama u trajanju najmanje pet godina sa položenim stručnim ispitom i najmanje tri godine radnog iskustva sa visokim obrazovanjem drugog stepena, sa stručnim rezultatima na izradi tehničke dokumentacije i sa preporukom najmanje dva odgovorna projektanta ili Inženjerske komore. Stručnim rezultatima za projektanta smatraju se rezultati ostvareni na rukovođenju i izradi ili saradnji najmanje na dva projekta. Licencu za odgovornog izvođača mašinskih instalacija može da stekne lice sa stečenim visokim obrazovanjem mašinske struke, odgovarajućeg smera na akademskim studijama drugog stepena (diplomske akademske studije – master, specijalističke akademske studije) odnosno na osnovnim studijama u trajanju najmanje pet godina, odgovarajućeg smera, sa položenim stručnim ispitom, najmanje tri godine radnog iskustva sa visokim obrazovanjem na studijama drugog stepena i sa stručnim rezultatima na građenju objekata. Stručnim rezultatima na građenju objekata smatraju se rezultati ostvareni na rukovođenju građenjem ili saradnji na građenju najmanje dva objekta. Licencu za odgovornog izvođača mašinskih instalacija može da stekne i lice sa stečenim obrazovanjem mašinske struke na studijama prvog stepena (osnovne akademske studije, osnovne strukovne studije), odgovarajućeg smera, sa položenim stručnim ispitom, sa najmanje 5 godina radnog iskustva sa visokim obrazovanjem na studijama prvog stepena i sa stručnim rezultatima na građenju objekata. Stručnim rezultatima na građenju objekata smatraju se rezultati ostvareni na rukovođenju građenjem ili saradnji na građenju najmanje dva objekta. Statutom Inženjerske komore (″Službeni glasnik RS″, br.16/2009) predviđene su sledeće licence za mašinsku struku: Visoko obrazovanje mašinske struke na akademskim studijama drugog stepena (diplomske akademske studije – master, specijalističke akademske studije) 330 Odgovorni projektant termotehnike, termoenergetike, procesne i gasne tehnike, 332 Odgovorni projektant mašinskih instalacija objekata vodosnabdevanja i industrijskih voda, hidrotehnike i hidroenergetike 333 Odgovorni projektant transportnih sredstava, skladišta i mašinskih konstrukcija i tehnologije 334 Odgovorni projektant mašinskih delova skretnica, železničke opreme i pribora 430 432 433
Odgovorni izvođač radova termotehnike, termoenegetike, procesne i gasne tehnike Odgovorni izvođač radova mašinskih instalacija objekata vodosnabdevanja i industrijskih voda, hidrotehnike i hidroenergetike Odgovorni izvođač radova transportnih sredstava, skladišta i mašinskih konstrukcija i tehnologije
434
Odgovorni izvođač radova mašinskih delova skretnica, železničke opreme i pribora
Visoko obrazovanje mašinske struke na studijama prvog stepena (osnovne akademske studije, osnovne strukovne studije)
830
Odgovorni izvođač mašinskih instalacija: instalacije grejanja i provetravanja, rashladne instalacije pod uslovom da temperatura vazduha u hlađenoj prostoriji nije niža od -10 0C, kućne kotlarnice i kućne toplotno-predajne stanice, instalacije za skladištenje i distribuciju čvrstih i tečnih goriva , instalacije gasne tehnike za skladištenje i transport prirodnog i drugih gorivih gasova, instalacije za korišćenje obnovljivih vidova energije-sunčeve energije, energije vetra, geotermalnih voda, biomase, gorivog i industrijskog otpada, instalacije za razvod fluida u proizvodnim procesima i za pneumatski i hidraulični transport, instalacije za transport i skladištenje rasutog tereta, instalacije u okviru linija metaloprerađivačke industrije, instalacije sistema za automatsko upravljanje.
Lica sa stečenim visokim obrazovanjem mašinske struke na studijama prvog stepena (osnovne akademske studije, osnovne strukovne studije) odgovarajućeg smera ili sa srednjom školskom spremom odgovarajuće struke, mogu da rukovode građenjem stambenih i pomoćnih objekata za svoje potrebe i potrebe članova porodičnog domaćinstva kao i izvođenjem pojedinih građevinsko-zanatskih i instalaterskih radova, radova na unutrašnjem uređenju objekata i uređenju terena pod uslovom da imaju položen stručni ispit. Za ovu grupu poslova nije predviđeno izdavanje lične licence. Stručni ispit koji je kao uslov za obavljanje navedenih poslova propisan zakonom polaže se pred komisijom koju obrazuje Ministar nadležan za poslove urbanizma i građevinarstva.
2. POSLOVI IZGRADNJE OBJEKATA ZA KOJE JE POTREBNO IMATI LICENCU Zakon o planiranju i izgradnji propisuje da licencu za odgovornog projektanta moraju imati lica koja: -učestvuju u izradi prethodne studije opravdanosti i studije opravdanosti, -izrađuju tehničku dokumentaciju (generalne, idejne, glavne i izvođačke projekte i projekte izvedenog objekta), -vrše tehničku kontrolu glavnih projekata, -vrše reviziju (stručnu kontrolu) projekata za objekte od značaja za Republiku. Licencu za odgovornog izvođača radova moraju imati lica koja: -rukovode građenjem objekata odnosno izvođenjem radova, -vrše stručni nadzor tokom građenja objekata -vrše tehnički pregled objekata. Licencu za odgovornog planera, odgovornog urbanistu, odgovornog projektanta I odgovornog izvođača radova izdaje: Inženjerska komora Srbije, 11000 Beograd, Kneza Miloša br. 9, poštanski fah 73-35, telefoni: predsednik 32 48 585, matična sekcija
projektanata 32 35 515, matična sekcija izvođača radova 32 33 956, faks 32 48 586, E-mail:
[email protected] , sajt: www.ingkomora.rs.
Poslovi konstruisanja mašina, uređaja i alata i instalacija na njima (hidraulika, pneumatika i dr.), razrade tehnologije proizvodnje i zavarivanja, kontrole proizvodnih procesa, održavanja postrojenja i mašina, rukovođenja proizvodnim i drugim procesima i sl. nisu u vezi sa izgradnjom ili rekonstrukcijom objekata i za obavljanje tih poslova ne zahteva se posedovanje licence, a samim tim ni polaganje stručnog ispita. −
3. POSLOVI IZGRADNJE OBJEKATA ZA KOJE JE POTREBNO IMATI SAMO POLOŽEN STRUČNI ISPIT Rukovođenje građenjem stambenih i pomoćnih objekata za svoje potrebe i potrebe članova porodičnog domaćinstva kao i izvođenjem pojedinih građevinsko-zanatskih i instalaterskih radova, radova na unutrašnjem uređenju objekata i uređenju terena mogu vršiti lica sa stečenim visokim obrazovanjem mašinske struke na studijama prvog stepena (osnovne akademske studije, osnovne strukovne studije) odgovarajuće struke ili sa srednjom školskom spremom odgvovarajuće struke i sa položenim stručnim ispitom.
4. KO IMA PRAVO DA POLAŽE STRUČNI ISPIT Stručni ispit mogu da polažu lica sa stečenim visokim obrazovanjem mašinske struke na akademskim studijama drugog stepena, visokim obrazovanje mašinske struke na studijama prvog stepena kao i lica sa srednjom školskom spremom mašinske struke. Pravo na polaganje stručnog ispita stiče se sa najmanje dve godine radnog iskustva na odgovarajućim poslovima (poslovi u vezi izgradnje objekata). Lice koje je položilo stručni ispit za niži stepen obrazovanja a naknadno završi viši stepen polaže samo poseban deo ispita predviđen za taj stepen. Licima koja su položila stručni ispit prema drugim propisima komisija može priznati opšti deo ispita a polažu samo poseban deo stručnog ispita koji odgovara stepenu stručne spreme. Lica koja su položila stručni ispit kojim je izvršena provera stručne osposobljenosti za rad na poslovima u vezi izgradnje objekata, po propisima koji su bili na snazi u vreme njihovog polaganja, kao i lica kojima je tim propisima priznato pravo vršenja određenih poslova, ispunjavaju i dalje uslove za vršenje tih poslova i ne preba ponovo da polažu stručni ispit.
5. PRIJAVLJIVANJE ZA POLAGANJE STRUČNOG ISPITA Pismenu prijavu za polaganje stručnog ispita podnosi kandidat ili preduzeće i druga organizacija, ukoliko ona upućuje kandidata na polaganje stručnog ispita. Prijava se popunjava čitko (pisaćom mašinom ili štampanim slovima) u jednom primerku i bez takse. Prijava se podnosi Savezu mašinskih i elektrotehničkih inženjera i tehničara Srbije, Beograd, Kneza Miloša 7a/II, 11000 Beograd, sa naznakom struke za koju se kandidat prijavljuje. Prijava se može poslati i poštom. Pored prijave, kandidat podnosi: 1. izvod iz matične knjige rođenih (u sudu ili opštini overena fotokopija ili prepis izvoda), 2. diplomu ili svedočanstvo o završenoj školi (u sudu ili opštini overena fotokopija ili
prepis), 3. potvrdu izdatu od strane preduzeća ili druge organizacije o vrsti poslova na kojima je kandidat trenutno radi ili je radio a koji spadaju u poslove u vezi izgradnje objekata i to najmanje dve godine pre podnošenja prijave za polaganje stručnog ispita (projektovanje, građenje, nadzor, tehnički pregledi objekata, kontrola tehničke dokumentacije i dr.) sa stečenim stepenom obrazovanja u vreme podnošenja prijave za polaganje stručnog ispita, 4. predlog teme (glavnog projekta) za pismeni stručni rad, sa opširnijim projektnim zadatkom, kao obrazloženjem odnosno opisom predmeta teme. Na osnovu prijave i priloženih dokaza komisija utvrđuje da li kandidat ispunjava propisane uslove i donosi rešenje kojim se predložena tema prihvata ili određuje odgovarajuća tema za pismeni rad, zatim određuje ispitivača pod čijim će se nadzorom izrađivati pismeni rad kao i rok za dostavljanje pismenog rada. Rešenje se dostavlja kandidatu na adresu navedenu u prijavi.
6. IZBOR TEME ZA PISMENI STRUČNI RAD Kandidati sa visokim obrazovanjem mašinske struke na akademskim studijama drugog stepena mogu predlagati teme koje se odnose na projekte za građenje složenijih i tehnički i tehnološki specifičnih objekata ili složenih rekonstrukcija, projekte složenih postrojenja, uređaja i instalacija kao i mašinsko-tehnoloških projekata i rešenja za složene i tehnički i tehnološki specifične industrijske i druge privredne objekte. Kandidati sa stečenim visokim obrazovanjem mašinske struke na akademskim studijama prvog stepena mogu predlagati teme koje se odnose na projekte za građenje manje složenih objekata ili razradu glavnih projekata za takve objekte, manje složenih postrojenja, uređaja i instalacija, izradu mašinsko-tehnoloških projekata za manje složene objekte ili tehnološka rešenja za te objekte i sl. Kandidati sa srednjom stručnom spremom mogu predlagati teme koje se odnose na projekte jednostavnijih objekata, projekte rekonstrukcija takvih objekata, projekte unutrašnjih instalacijai uređaja i sl. Projektnim zadatkom koji se prilaže uz predlog teme treba da budu definisane tehničko-tehnološke i eksploatacione karakteristike objekta, opreme i instalacija, program proizvodnje po asortimanu i planiranim godišnjim količinama za krajnju fazu kao i posebni uslovi koji su od značaja za funkciju objekta (bezbednosti i zdravlje na radu, zaštita od požara, zaštita životne sredine i sl.). Radi lakšeg sagledavanja obima teme projektni zadatak treba da bude dopunjen podacima napr. o gabaritima objekta ili opreme, vrsti materija koje učestvuju u tehnološkim procesima, karakteristikama opreme, kapacitetima i sl. Prilozi 1, 2, 3 i 4
sadrže primere projektnih zadataka.
7. ISPITNI ROKOVI Ispiti se održavaju tri puta godišnje. Ispitni rokovi su sledeći: Februarski rok: ispiti se prijavljuju do 15 novembra, ispit se polaže početkom marta Junski rok: ispiti se prijavljuju do 1 marta, ispit se polaže krajem juna Novembarski rok; ispiti se prijavljuju do 1 septembra, ispit se polaže polovinom decembra.
8. NAKNADA ZA POLAGANJE STRUČNOG ISPITA Troškove polaganja stručnog ispita, kao i troškove polaganja popravnog ispita, snosi lice koje polaže stručni ispit ili preduzeće odnosno drugo pravno lice u kome je kandidat zaposlen. Naknadu za polaganje određuje Ministarstvo, uoči svakog ispitnog roka. Obaveštenje o visini troškova polaganja stručnog ispita kandidat dobija zajedno sa pozivom na ispit, po pravilu 15 dana pre polaganja. Prilikom predaje pismenog stručnog rada kandidati su dužni da prilože dokaz o izvršenoj uplati troškova polaganja ispita.
9. STRUČNI ISPIT Stručni ispit se polaže na način propisan Pravilnikom o uslovima, programu i načinu polaganja stručnog ispita u oblasti izrade tehničke dokumentacije i građenja (″Službeni glasnik RS″, broj 18/2004 i 47/2006) i sastoji se od: opšteg dela posebnog dela. Opšti deo stručnog ispita polaže se prema jedinstvenom programu. Poseban deo stručnog ispita obuhvata: 1. Pismeni deo ispita: - izradu pismenog stručnog rada, odnosno glavnog projekta; 2. Usmeni deo ispita: - odbranu stručnog rada; - proveru poznavanja zakona, tehničkih propisa, normativa, standarda i drugih propisa iz oblasti iz koje kandidat polaže stručni ispit. Opšti deo i usmeni deo ispita polažu se istog dana.
10. OPŠTI DEO STRUČNOG ISPITA Opšti deo ispita polaže se usmeno. Opšti deo stručnog ispita ne polažu kandidati koji su stručni ispit položili po odredbama drugih propisa pod uslovom da program ispita u sadržinskom smislu odgovara programu stručnih ispita u tehničkoj struci. O oslobađanju od polaganja opšteg dela stručnog ispita odlučuje komisija na zahtev kandidata. Opšti deo stručnog ispita obuhvata sledeće gradivo:
1. Društveno i ekonomsko uređenje: Republika Srbija osnovi ustavnog uređenja Republike Srbije; slobode prava i dužnosti čoveka i građanina po Ustavu RS; ekonomsko i socijalno uređenje; republički organi (Narodna skupština, Predsednik Republike, Vlada Republike Srbije, sudovi i javna tužilaštva); ustavnost i zakonitost; teritorijalna organizacija Republike Srbije (Autonomna pokrajina Vojvodina, Autonomna pokrajina Kosovo i Metohija, opština, grad Beograd); donošenje i promena Ustava RS. −
2. Radni odnosi: Osnovna prava, obaveze i odgovornosti po osnovu rada i zabrana diskriminacije; zasnivanje radnog odnosa (uslovi za zasnivanje radnog odnosa, ugovor o radu, stupanje na rad, probni rad, radni odnos na određeno vreme, radni odnos za obavljanje poslova sa poveđanim rizikom, radni odnos sa nepunim radnim vremenom, radni odnos za obavljenje poslova van prostorija poslodavca, radni odnos sa kućnim pomoćnim osobljem, pripravnici); radno vreme (puno radno vreme, nepuno radno vreme, skraćeno radno vreme, prekovremeni rad, raspored radnog vremena, preraspodela radnog vremena, noćni rad); odmori i odsustva (odmori zaposlenih, odmor u toku dnevnog rada,
dnevni i nedeljni odmor, godišnji odmor, odsustvo uz naknadu- plaćeno odsustvo, neplaćeno odsustvo, mirovanje radnog odnosa); zaštita zaposlenih (opšta zaštita, posebna zaštita žena i omladine, zaštita materinstva, porodiljsko odsustvo, odsustvo radi nege deteta, odsustvo sa rada radi posebne nege deteta ili druge osobe, zabrana otkaza, zaštita invalida, obaveštenje o privremenoj sprečenosti za rad); zarada, naknada zarade i ostala primanja (zarada, uvećana zarada, minimalna zarada, naknada zarade, naknada troškova i druga primanja, zaštita zarade i naknade zarade); zabrana diskriminacije, naknada štete; prestanak radnog odnosa (slučajevi prestanka radnog odnosa, prestanak radnog odnosa nezavisno od volje poslodavca i zaposlenog, otkaz od strane zaposlenog, otkaz od strane poslodavca, postupak u slučaju otkaza, nezakoniti otkaz, udaljenje zaposlenog sa rada, višak zaposlenih, pravo na otpremninu i druga prava po prestanku radnog odnosa); ostvarivanje i zaštita prava zaposlenih (ovlašćenje za odlučivanje o pravima i obavezama, arbitraža, sudska zaštita, rokovi zastarelosti potraživanja iz radnog odnosa); posebni oblici rada i radna knjižica (privremeni i povremeni poslovi, ugovor o delu, samozapošljavanje); savet i sindikat zaposlenih; kolektivni ugovori (predmet i oblik kolektivnog ugovora, vrste kolektivnih ugovora, učesnici u zaključivanju kolektivnog ugovora prema vrsti kolektivnog ugovora, odbor za pregovore, postupak i ovlašćenja za pregovaranje i zaključivanje kolektivnog ugovora, primena kolektivnih ugovora, važnje i otkaz kolektivnog ugovora, rešavanje sporova, registracija i objavljivanje kolektivnog ugovora); inspekcijski nadzor nad primenom Zakona o radu, drugih propisa o radnim odnosima, opštih akata i ugovora o radu kojima se uređuju prava, obaveze i odgovornosti zaposlenih. 3. Upravni postupak Dužnost postupanja po zakonu kada državni organi u upravnim stvarima rešavaju o pravima, obavezama ili pravnim interesima fizičkog lica, pravnog lica ili druge stranke i privrednog društva i druge organizacije kada u vršenju javnih ovlašćenja, koja su ima poverena zakonom, rešavaju o pravima, obavezama ili pravnim interesima fizičkog lica, pravnog lica ili druge stranke; osnovna načela upravnog postupka - načelo zakonitosti, načelo zaštite interesa građana i zaštite javnog interesa, načelo efikasnosti, načelo istine, načelo saslušanja stranke, načelo ocene dokaza, načelo samostalnosti u rešavanju, načelo dvostepenosti u rešavanju (pravo na žalbu), načelo pravosnažnosti rešenja, načelo ekonomičnosti postupka, načelo pružanja pomoći stranci, upotreba jezika i pisma u postupku; nadležnost u upravnom postupku- stvarna nadležnost, mesna nadležnost; stranka u upravnom postupku- stranačka sposobnost, procesna sposobnost i stranačka legitimacija, zastupanje stranke (zakonski zastupnik, privremeni zastupnik , zajednički predstavnik, punomoćnik); pokretanje upravnog postupka (po zahtevu stranke, po službenoj dužnosti, spajanje stvari u jedan postupak, izmene zahteva, odustajanje od zahteva, poravnanje); dokazivanje u upravnom postupku (isprave, uverenje kao poseban vid isprave, svedoci, izjava stranke, veštaci i tumači, uviđaj, obezbeđenje dokaza); dostavljanje (posredno i obavezno lično dostavljanje, posebni slučajevi dostavljanja); rokovi (rokovi određeni zakonom i rokovi koje određuje službeno lice); rešenje u upravnom postupku- oblik (pismena forma) i sastavni delovi rešenja (uvod, dispozitiv, obrazloženje, pouka o pravnom leku, broj rešenja, datum donošenja, potpis službenog lica i pečat organa), rok za izdavanje rešenja; žalba, dejstvo žalbe, postupak po žalbi (rad prvostepenog organa po žalbi, rešavanje žalbe od strane drugostepenog organa); izvršno, konačno i pravosnažno rešenje; izvršenje rešenja (postupak izvršenja, obustava izvršenja, odlaganje izvršenja, administrativno izvršenje, izvršenje putem prinude, izvršenje radi obezbeđenja i privremeni zaključak o obezbeđenju); troškovi upravnog postupka, oslobađanje od obaveze plaćanja troškova. −
Pravni izvori za opšti deo stručnog ispita:
1. Ustav Republike Srbije ( “Službeni glasnik Republike Srbije”, broj 79/2006); 2. Povelja o ljudskim i manjinskim pravima i građanskim slobodama (″Službeni list Srbije i Crne Gore″, broj 6/2003); 3. Zakon o radu ( Službeni glasnik Republike Srbije, broj 24/2005, 61/2005); 4. Zakon o opštem upravnom postupku ( Službeni list SRJ, broj 33/97 i 31/2001);
11. POSEBAN DEO STRUČNOG ISPITA 11.1. PISMENI DEO ISPITA 11.1.1 IZRADA PISMENOG STRUČNOG RADA (PROJEKTA)
Pismeni stručni rad - projekat mora da bude urađen samostalno. Stručni rad se radi pod nadzorom ispitivača iz čije je oblasti tema stručnog rada koga određuje predsednik ispitne komisije . Stručni rad treba da bude urađen u obliku projekta odnosno kao: A glavni mašinski projekat, B glavni mašinsko-tehnološki projekat ili C glavni mašinsko-montažni projekat. A) Stručni rad urađen u obliku GLAVNOG MAŠINSKOG PROJEKTA termoenergetskih postrojenja (toplane, termoelektrane, industrijske energane i sl.), postrojenja u hemijskoj, farmaceutskoj, prehrambenoj industriji, poljoprivredi, metalurgiji i dr. ili termotehničkih instalacija (grejanje, ventilacija, klimatizacija, otprašivanje i sl.), gasnih instalacija, transportnih uređaja, dizalica, postrojenja za preradu nemetala i sl. treba da ima sledeća delove: 1. naslovnu stranu sa sadržajem, (vidi Prilog 5 ) 2. izjavu o samostalnoj izradi rada 3. detaljan projektni zadatak, (vidi Prilog 1,2,3,4 ) 4. tehnički opis i obrazloženje, 5. opšte uslovi za ugovaranje i izvođenje radova, 6. tehničke uslove za izvođenje radova, 7. sve potrebne proračune, 8. predmer i predračun, 9. prilog o primenjenim merama zaštite na radu 10. spisak korišćene literature i propisa, 11. grafičku dokumentaciju, 12. projektne zadatke (podloge) za izradu ostalih projekata. Napomene: 1. Proračuni treba da obuhvate glavne elemente postrojenja i instalacija na osnovu kojih se definiše njihov kapacitet, nosivost, čvrstoća i sl. Ako se, naprimer, radi projekat toplane proračunava se potrebni kapacitet toplane, a zatim se vrši dimenzionisanje kapaciteta za snabdevanje i skladištenje goriva, hemijsku pripremu vode, prečišćavanje dimnih gasova, opreme za transport fluida i sl. Proračunima se određuje visina dimnjaka kao i čvrstoća nestandardne opreme. Za instalacije grejanja, ventilacije i klimatizacije proračunavaju se toplotni gubici i dobici i dimenzionišu elementi instalacije (pumpe,
ventilatori, razmenjivači, kanali, cevovodi, grejna tela, oprema za regulaciju i dr.). Kod transportnih uređaja proračunavaju se kapaciteti kao i čvrstoća nosećih elemenata itd. 2. Prilog o primenjenim merama bezbednosti i zdravlja na radu treba da sadrži opis svih opasnosti i štetnosti kao i mere za njihovo otklanjanje odnosno dovođenje u propisane i dozvoljene granice. 3. Grafička dokumentacija treba da sadrži situacioni plan, dispoziciju opreme u objektu, šeme, karakteristične horizontalne i vertikalne preseke i izglede, sklopne crteže (kod dizalica i transportnih uređaja) i druge crteže koji definišu funkciju, obim, izgled i konstrukciju objekta. Crteži u sastavu grafičke dokumentacije moraju biti numerisani i navedeni u sadržaju stručnog rada. Prvi crtež mora da bude situacioni plan (situacija objekta i sl.) na kome je prikazan objekat na koji se odnosi stručni rad (šrafirano), susedni objekti, saobraćajnice, spoljne instalacije (toplovodi, gasovodi i sl.). Karakteristike objekta (ose objekta, unutrašnje površine zidova, ose stubova i sl.) moraju biti označene u koordinatnom sistemu (x,y) u odnosu na postavljeni koordinatni sistem fabričkog kompleksa ili sistema u kome se odvijaju i neki drugi procesi ili se jednostavno nalaze drugi objekti.(vidi Prilog 6 ) Drugi crtež mora biti šema postrojenja ili instalacija, šema veza ili tehnološka šema a obavezno mora biti izrađena u skladu sa srpskim standardima: SRPS M.E4.021/98 Šeme procesnih postrojenja. Vrste šema SRPS M.E4.022/98 Šeme procesnih postrojenja. Uputstva za crtanje SRPS M.E4.023/98 Šeme procesnih postrojenja. Grafički simboli SRPS M.E4.024/98 – Šeme procesnih postrojenja. Oznake SRPS M.E7.012/93 Rashladna postrojenja. šeme rashladnih postrojenja. Grafički simboli SRPS M.E7.011/93 Šeme rashladnih postrojenja. Vrste šema SRPS A.A0.063/96 Grafički simboli za tehničko crtanje. Cevovodi. Funkcionalno prikazivanje SRPS ISO 6412-1 Tehnički crteži Uprošćeno prikazivanje cevovoda - Deo 1: Opšta pravila i ortogonalno prikazivanje SRPS ISO 6412-2 Tehnički crteži Uprošćeno prikazivanje cevovoda - Deo 2: Izometrijsko prikazivanje SRPS ISO 6412-3 Tehnički crteži Uprošćeno prikazivanje cevovoda - Deo 3: Granične konture ventilacionih i drenažnih cevovoda. Crteži moraju biti izrađeni u skladu sa standardima. Na crtežima koji predstavljaju dispoziciju opreme i instalacija (osnove i preseci) moraju se koristiti iste oznake kao u tehnološkoj šemi odnosno šemi veza ili šemi postrojenja i instalacija. Na crtežima treba dati potrebne napomene, objašnjenja i legende za potpunije razumevanje crteža. Svaki crtež mora obavezno imati sastavnicu (zaglavlje) sa potrebnim podacima i samo sa imenom kandidata kao realizatorom i mora biti potpisan od strane kandidata (vidi Prilog 7 ). Poslednji crteži treba da budu izrađeni na osnovu odgovarajućih projektnih zadataka odnosno da predstavljaju podloge za projektovanje građevinskog objekta, elektroinstalacija ili za izradu drugih glavnih projekata. Tako, naprimer, građevinska podloga treba da sadrži podatke o masi, broju obrtaja, podacima o fizičkim veličinama vibracija, snazi motora, rasponima i rasporedu ankera itd. dok u podlogama za projektovanje elektro instalacija treba da budu dati podaci o mestu, instalisanu i efektivnu vrstu i snagu tehničko tehnoloških potrošača, trasi kablova ili regala, položaju elektro ormana, opštem i lokalnom osvetljenju i sl. − − −
−
−
−
−
−
−
−
−
−
B) Stručni rad urađen u vidu GLAVNOG MAŠINSKO-TEHNOLOŠKOG PROJEKTA iz oblasti metaloprerađivačke industrije (fabrike ili pogoni za proizvodnju
delova, sklopova ili mašina, pogoni za remont vozila, mašina i sl.) treba da ima sledeća delove: 1. naslovnu strana sa sadržajem, 2. izjavu o samostalnoj izradi rada 3. detaljan projektni zadatak (vidi Prilog 4), 4. tehnički opis i obrazloženje usvojene koncepcije, 5. opšte uslove za ugovaranje i izvođenje radova, 6. tehničke uslove za izvođenje radova, 7. opis glavnih i pomoćnih tehnoloških procesa, 8. opis i prikaz tehnoloških operacija, 9. bilans svih potrebnih osnovnih i pomoćnih materijala sirovina a posebno opasnih materija, 10. proračun svih potrebnih tehnoloških kapaciteta za sva osnovna i pomoćna tehnološka odeljenja i skladišta, 11. proračun potrebnih sredstava za obavljanje unutrašnjeg transporta, 12. proračune potrebne eneregije, fluida i sl., 13. proračun ljudskih resursa i specifikaciju ljudskih resursa po zanimanjima i kvalifikacijama, specijalizacijama, licencama, atestima i sl. 14. specifikaciju potrebne tehnološke opreme, pribora, alata i sl. 15. predmer i predračun, 16. projektne zadatke za izradu svih potrebnih glavnih projekata (arhitektonskograđevinskog projekta, projekta električnih instalacija jake i slabe struje, mašinsko montažnog projekta, projekta vodovoda i kanalizacije i drugih instalacija) sa svim potrebnim podacima za njihovu izradu, 17. prilog o primenjenim merama bezbednosti I zdravlja na radu, 18. spisak korišćene literature i propisa, 19. grafičku dokumenatacija. −
Napomene: 1. Projektni zadaci za izradu svih potrebnih projekata neophodnih za realizaciju investicije treba da sadrže spisak svih ostalih potrebnih glavnih projekata (arhitektonskograđevinski, mašinski, elektroenergetski i elektroinstalaterski, zaštite od požara, montažni i dr.) 2. Za svaki glavni projekat drugih struka koji je potrebno uraditi, treba dati sve podatke i uslove na osnovu kojih će odgovarajući projektanti moći uraditi svoje projekte, 3. Prilog o primenjenim merama bezbednosti i zdravlja na radu, zaštite životne sredine i zaštite od požara koji treba da sadrži opis svih opasnosti i štetnosti kao i mere za njihovo otklanjanje odnosno dovođenje u propisane i dozvoljene granice, 4. Specifikacija opreme i pribora treba da sadrži i podatke o njihovim tehničko-tehnološkim karakteritstikama, 5. Za grafičku dokumentaciju važe iste napomene kao kod glavnog mašinskog projekta. C) Stručni rad urađen u vidu GLAVNOG MAŠINSKO-MONTAŽNOG PROJEKTA mašinskih postrojenja, uređaja i instalacija u industrijskim, poljoprivrednim, metalurškim objektima (toplane, termoelektrane, kotlarnice, rezervoari, velike dizalice i dr.) , nosećih čeličnih konstrukcija industrijskih, poljoprivrednih i drugih privrednih objekata i sl. treba da ima sledeća delove: 1. 2. 3.
naslovnu strana sa sadržajem, izjavu o samostalnoj izradi rada, detaljan projektni zadatak,
4. tehnički opis postupka i plan izvođenja montažnih radova, 5. plan organizacije gradilišta, 6. izbor osnovne i pomoćne opreme za izvođenje radova sa navedenim karakteristikama, 7. termin plan izvođenja radova, 8. proračun ljudskih resursa i specifikaciju ljudskih resursa po zanimanjima i kvalifikacijama, specijalizacijama, licencama, atestima i sl., 9. proračune elemenata i konstrukcija koji se koriste pri montaži, 10. opšte uslovi za ugovaranje i izvođenje radova, 11. tehničke uslove za izvođenje radova, 12. predmer i predračun, 13. elaborat o zaštitnim merama pri izvođenju radova, 14. postupak sa otpadnim i opasnim materijama, 15. spisak korišćene literature i propisa, 16. grafičku dokumenataciju. Napomene: 1. Tehnički opis postupka montaže treba da obuhvati sve radnje pri istovaru, transportu i montiranju delova postrojenja, opreme ili konstrukcije kao i njihov redosled. 2. Proračuni elemenata i konstrukcija koji se koriste pri montaži treba da obuhvate skele koje se koriste za montažu, podupirače, grede, koturače, vitla i sl. i to u pogledu nosivosti a kod specifičnih sredstava i u pogledu čvrstoće. 3. Za grafičku dokumentaciju važe iste napomene kao kod glavnog mašinskog projekta . 11.1.2 TEHNIČKA OBRADA STRUČNOG RADA
Tekst i grafička dokumentacija stručnog rada moraju se uraditi na čistom papiru bez oznaka preduzeća i druge organizacije tako da budu jasni i čitljivi. Za obradu teksta i crteža mogu se koristiti odgovarajući računarski programi uz primenu srpskih standarda kako za obradu teksta tako i za crteže. Ne mogu se koristiti fotokopije crteža i drugih listova iz originalnih projekata. Rad mora biti ukoričen za nazivom teme i imenom i prezimenom kandidata na naslovnoj stranici. Izjavu o samostalnoj izradi rada mora potpisati kandidat svojeručno. 11.1.3 DOSTAVLJANJE STRUČNOG RADA
Stručni rad se dostavlja u jednom primerku na adresu: Savez mašinskih i elektrotehničkih inženjera i tehničara Srbije, Beograd, Kneza Miloša 7a, 11000 Beograd. Rad se može poslati i poštom. Rok za dostavljanje stručnog rada određen je u rešenju o određivanju teme. Uz pismeni stručni rad kandidati su dužni da prilože dokaz o izvršenoj uplati troškova polaganja ispita. 11.1.4 OCENJIVANJE STRUČNOG RADA
Stručni rad po pravilu ocenjuje ispitivač pod čijim je nadzorom kandidat izradio rad. O pozitivnoj oceni rada obaveštava se kandidat i tom prilikom obaveštava se i o terminu polaganja ispita. Ukoliko stručni rad ne dobije pozitivnu ocenu od strane ispitivača kandidat ne može pristupiti polaganju usmenog dela ispita (opšti deo, odbrana stručnog rada i poznavanje propisa). U tom slučaju komisija obaveštava kandidata da mu rad nije prihvaćen, kao i o razlozima zbog kojih se rad ne može prihvatiti. U dogovoru sa ispitivačem, kandidat može ponovo izraditi ili dopuniti odbijeni rad i ispit prijaviti u sledećem ispitnom roku. Ukoliko ispitivač oceni da je rad potrebno dopuniti, kandidat
može do određenog datuma dostaviti dopunu, kako bi u prijavljenom roku mogao polagati ispit. 11.2. USMENI DEO ISPITA
Usmeni deo ispita obuhvata: odbranu stručnog rada, proveru poznavanja zakona tehničkih propisa, normativa, standarda i drugih iz oblasti iz koje kandidat polaže stručni ispit. − −
propisa
11.2.1 ODBRANA STRUČNOG RADA
Odbrana stručnog rada obuhvata usmeno obrazloženje koncepcije projekta i opravdanosti projektovanih rešenja, funkcije, konstrukcija i dr. sa obrazloženjem predloženih rešenja sa aspekta savremenih tehničkih, tehnoloških i drugih naučnih dostignuća u oblasti iz koje je izrađen stručni rad i ekonomske prednosti tih rešenja. Osim toga, daje se stručno mišljenje o načinu realizacije projekta sa aspekta lokacije, uslova za zaštitu životne sredine, zaštite na radu i zaštite od požara i drugih uslova propisanih za vrstu i namenu objekta koji je predmet stručnog rada Odbrana obuhvata proveru poznavanja zakona i drugih propisa, standarda, tehničkih normativa i normi kvaliteta koji su neposredno primenjeni pri izradi dokumentacije koja je predmet stručnog rada. Pri odbrani rada proverava se stepen samostalnosti i samoinicijativnosti pri izradi projekta. 11.2.2. POZNAVANJE ZAKONA, TEHNIČKIH PROPISA I NORMATIVA, STANDARDA I DRUGIH PROPISA IZ OBLASTI IZ KOJE SE POLAŽE STRUČNI ISPIT
Ovaj deo ispita polaže se usmeno pri čemu se ne moraju doslovno citirati članovi propisa već samo suština odredbi.Program za ovaj ispitni predmet obuhvata sledeća pitanja: prethodni radovi, izrada prethodne studije opravdanosti i studije opravdanosti, izrada tehničke dokumentacije (namena i sadržaj generalnog, idejnog, glavnog i izvođačkog projekata i projekta izvedenog objekta, uslovi za privredna društva, druga pravna lica i preduzetnike koji izrađuju tehničku dokumentaciju, uslovi za lica koja izrađuju tehničku dokumentaciju), kontrola tehničke dokumentacije (sadržaj stručne kontrole revizione komisije, sadržaj tehničke kontrole, uslovi za lica koja vrše kontrolu, kontrola dokumentacije izrađene u drugim zemljama), građevinska dozvola ( nadležnost za izdavanje, dokumentacija koja se prilaže uz zahtev za izdavanje dozvole, izgradnja objekata i izvođenje radova za koje se ne izdaje građevinska dozvola, privremena građevinska dozvola), građenje objekta (pripremni radovi, prijava početka izvođenja radova, uslovi za pravna lica koja se bave građenjem objekata, uslovi za lica koja rukovode građenjem objekta odnosno izvođenjem radova, obaveze izvođača radova i odgovornog izvođača radova, građevinski dnevnik, knjiga inspekcije, stručni nadzor i njegov sadržaj, uslovi za lica koja vrše stručni nadzor, upotrebna dozvola ( tehnički pregled objekta, probni rad, podobnost objekta za upotrebu), •
•
•
•
•
•
inspekcijski nadzor.
•
Osim navedenih pitanja iz oblasti izgradnje objekata ovaj deo ispita obuhvata i : poznavanje propisa kojima se utvrđuju osnovni uslovi za projektovanje i građenje objekata, instalacija, uređaja, postrojenja i opreme, poznavanje propisa kojima su utvrđeni uslovi i mere zaštite objekata, uređaja, postrojenja i opreme i to: zaštita od požara i eksplozija i drugih štetnih dejstava, bezbednost i zdravlje na radu, zaštita od elementarnih nepogoda, zaštita životne sredine itd. poznavanje tehničkih normativa i normi kvaliteta za izvođenje radova zavisno od njihove vrste i to za toplotnu i zvučnu zaštitu, zaštitu od korozije, provetravanje skloništa, liftove, stabilne uređaje za gašenje požara i dr. poznavanje i primenu srpskih standarda. •
•
•
•
11.2.3. PRAVNI IZVORI ZA USMENI DEO ISPITA
U cilju olakšanja pripremanja dela ispita koji se odnosi na poznavanje zakona, tehničkih propisa, normativa, standarda i drugih propisa iz oblasti iz koje kandidat polaže stručni ispit, sledi spisak najčešće primenjivanih propisa o izgradnji objekata odnosno tehničkih normativa i standarda grupisanih po oblastima. Propisi koji se odnose na izgradnju objekata su obavezni za sve kandidate. Propise i tehničke normative koji budu objavljeni, izmenjeni ili dopunjeni posle izrade ove brošure kandidati takođe treba da poznaju. 11.2.3.1 IZGRADNJA OBJEKATA
a)
Zakon o planiranju i izgradnji (“Službeni glasnik RS”, br. 72/2009)
Do donošenja novih podzakonskih akata (pravilnika) primenjivaće se podzakonski akti doneti na osnovu Zakona o planiranju i izgradnji ( “Službeni glasnik RS”, br. 47/2003 i 34/2006) ako nisu u suprotnosti sa novim Zakonom o planiranju i izgradnji (“Službeni glasnik RS”, br. 72/2009). b) c) d) e) f) g)
h)
Pravilnik o sadržini i izradi planskih dokumenata (“Službeni glasnik RS”, br. 60/2003) Pravilnik o sadržini, načinu izrade, načinu vršenja stručne kontrole urbanističkog plana, kao i uslovima i načinu stavljanja plana na javni uvid (“Službeni glasnik RS”, br. 12/2004) Pravilnik o načinu uvida u doneti urbanistički plan, overavanja, potpisivanja, dostavljanja, arhiviranja, umnožavanja i ustupanja urbanističkog plana uz naknadu (“Službeni glasnik RS”, br. 75/2003) Pravilnik o opštim uslovima o parcelaciji i izgradnji i sadržini, uslovima i postupku izdavanja akta o urbanističkim uslovima za objekte za koje odobrenje izdaje opštinska, odnosno gradska uprava (“Službeni glasnik RS”, br. 75/2003) Pravilnik o sadržini, obimu i načinu izrade prethodne studije opravdanosti i studije opravdanosti za izgradnju objekata (“Službeni glasnik RS”, br. 80/2005) Pravilnik o metodologiji i proceduri realizacije projekata za izgradnju objekata za koje odobrenje za izgradnju izdaje ministarstvo nadležno za poslove građevinarstva odnosno autonomna pokrajina(“Službeni glasnik RS”, br. 59/2006) Pravilnik o sadržini i načinu izdavanja odobrenja za izgradnju i sadržini prijave početka izvođenja radova (“Službeni glasnik RS”, br. 60/2003)
i)
Pravilnik o načinu, postupku i sadržini podataka za utvrđivanje uslova za izdavanje licence za izradu tehničke dokumentacije i licence za građenje objekata za koje odobrenje za izgradnju izdaje ministarstvo, odnosno autonomna pokarjina, kao i o uslovima za oduzimanje tih licenci (“Službeni glasnik RS”, br. 114/2004) j) Pravilnik o uslovima i postupku za izdavanje i oduzimanje licence za odgovornog urbanistu, projektanta, izvođača radova i odgovornog planera (“Službeni glasnik RS”, br. 116/2004 i 69/2006) k) Pravilnik o načinu i postupku vršenja stručnog nadzora u toku građenja objekta (“Službeni glasnik RS”, br. 105/2003) l) Pravilnik o sadržini i načinu vođenja knjige inspekcije i građevinskog dnevnika (“Službeni glasnik RS”, br. 105/2003) m) Pravilnik o sadržini i načinu vršenja tehničkog pregleda objekta i izdavanju upotrebne dozvole (“Službeni glasnik RS”, br. 111/2003) n) Pravilnik o uslovima, programu i načinu polaganja stručnog ispita u oblasti izrade tehničke dokumentacije i građenja (“Službeni glasnik RS”, br. 18/2004 i 47/2006) o) Pravilnik o uslovima, programu i načinu polaganja stručnog ispita za prostornog planera i urbanistu (“Službeni glasnik RS”, br. 121/2003 i 47/2006) p) Pravilnik o obrascu i sadržini legitimacije urbanističkog, građevinskog i geodetskog inspektora (“ Službeni glasnik RS”, br. 105/2003) q) Pravilnik o projektu izvedenog objekta, odnosno tehničkoj dokumentaciji i o izdavanju odobrenja za izgradnju i upotrebne dozvole za obejkte čija je izgradnja završena bez građevinske dozvole (“Službeni glasnik RS”, br. 79/2006) r) Pravilnik o sadržaju elaborata o uređenju gradilišta (“Službeni glasnik RS”, br. 31/92) s) Uredba o objektima i rejonima od posebnog značaja za odbranu Republike Srbije (“Službeni glasnik SRS”, br. 18/92) t) Posebne uzanse o građenju ( “Službeni list SFRJ”, br. 18/77). 11.2.3.2 GREJANJE I VENTILACIJA
a) Pravilnik o jugoslovenskim standardima za toplotnu tehniku u građevinarstvu (SRPS U.J5.600), (Službeni list SRJ, br. 7/98), b) Pravilnik o jugoslovenskim standardima za toplotnu tehniku u građevinarstvu (SRPS U.J5.510), (Službeni list SRJ, br. 69/87), c) Pravilnik o jugoslovenskim standardima za toplotnu tehniku u građevinarstvu (SRPS U.J5.520 i JUS U.J5.530 ), (Službeni list SRJ, br. 60/97), d) Pravilnik o tehničkim normativima za sisteme za ventilaciju ili klimatizaciju (Službeni list SFRJ, br. 38/89), e) Pravilnik o tehničkim normativima za skloništa ( Službeni list SFRJ, br. 55/83), f) Pravilnik o tehničkim i drugim zahtevima za termoizolacione materijale (Službeni list SCG, br. 54/2005), g) Standardi SRPS M.E6.200, 201, 202, 203, 204, 205,206, 207 i SCS M. E7. 100, 101, 102, 103, 104, 105, 106, 107, 108, 110, 011, 012 i dr. 11.2.3.3 ZAŠTITA ŽIVOTNE SREDINE
a) Zakon o zaštiti životne sredine (Službeni glasnik RS, br. 135/2004 i 36/2009), b) Zakon o proceni uticaja na životnu sredinu (Službeni glasnik RS, br. 135/2004 i 36/2009)
c) Zakon o strateškoj proceni uticaja na životnu sredinu (Službeni glasnik RS, br. 35/2004) d) Zakon o integrisanom sprečavanju i kontroli zagađivanja životne sredine (Službeni glasnik RS, br. 135/2004) e) Zakon o zaštiti vazduha (Službeni glasnik RS, br. 36/2009) f) Zakon o zaštiti od buke u životnoj sredini (Službeni glasnik RS, br. 36/2009), g) Pravilnik o sadržini studije o proceni uticaja na životnu sredinu (Službeni glasnik RS, br. 69/2005) h) Pravilnik o radu tehničke komisije za ocenu studije o proceni uticaja na životnu sredinu (Službeni glasnik RS, br. 69/2005), i) Pravilnik o postupku javnog uvida, prezentacije i o javnoj raspravi o studiji o proceni uticaja na životnu sredinu (Službeni glasnik RS, br. 69/2005) j) Pravilnik o graničnim vrednostima, metodama merenja imisije, kriterijumima za uspostavljanje mernih mesta i evidenciji podataka (Službeni glasnik RS, br. 54/92, 30/99, 19/2006), k) Pravilnik o graničnim vrednostima emisije, načinu i rokovima merenja i evidentiranja podataka (Službeni glasnik RS, br. 30/97, 35/97), l) Pravilnik o bližim uslovima koje moraju da ispunjavaju stručne organizacije koje vrše merenja emisije i imisije (Službeni glasnik RS, br. 5/2002). 11.2.3.4 BEZBEDNOSI I ZDRAVLJE NA RADU - OPŠTI PROPISI
a) b) c) d) e) f) g) h) i) j)
Zakon o bezbednosti i zdravlju na radu (Službeni glasnik RS, br. 101/2005), Pravilnik o programu, načinu i visini troškova polaganja stručnog ispita za obavljanje poslovo bezbednosti i zdravlja na radu i poslova odgovornog lica («Službeni glasnik RS» broj 29/06, 62/07) Pravilnik o uslovima i visini troškova za izdavanje licenci za obavljanje poslova u oblasti bezbednosti i zdravlja na radu («Službeni glasnik RS» broj 29/06 , 62/06, 72/06) Pravilnik o načinu i postupku procene rizika na radnom mestu i u radnoj okolini («Službeni glasnik RS» broj 72/06 i 84/06-ispravka) Pravilnik o postupku utvrđivanja ispunjenosti propisanih uslova u oblasti bezbednosti i zdravlja na radu («Službeni glasnik RS» broj 60/06) Pravilnik o visini troškova postupka utvrđivanja ispunjenosti propisanih uslova u oblasti bezbednosti i zdravlja na radu («Službeni glasnik RS» broj 60/06) Pravilnik o evidencijama u oblasti bezbednosti i zdravlja na radu («Službeni glasnik RS» broj 62/07) Pravilnik o sadržaju i načinu izdavanja obrasca izveštaja o povredi na radu, profesionalnom oboljenju i oboljenju u vezi sa radom («Službeni glasnik RS» br. 72/06 i 84/06 - ispravka) Pravilnik o postupku pregleda i ispitivanja opreme za rad i ispitivanja uslova radne okoline («Službeni glasnik RS» br. 94/06 i 108/06 -ispravka) Pravilnik o prethodnim i periodičnim lekarskim pregledima zaposlenih na radnim mestima sa povećanim rizikom («Službeni glasnik RS» broj 120/07)
k) Pravilnik o preventivnim merama za bezbedan i zdrav rad pri korišćenju sredstava za ličnu zaštitu na radu l) Uredba o bezbednosti i zdravlju na radu na privremenim ili pokretnim gradilištima («Službeni glasnik RS», broj 14/09) m) Pravilnik o preventivnim merama za bezbedan i zdrav rad pri korišćenju opreme za rad («Službeni glasnik RS», broj 23/09) n) Pravilnik o preventivnim merama za bezbedan i zdrav rad na radnom mestu («Službeni glasnik RS», broj 21/09) o) Pravilnik o opštim merama zaštite na radu za građevinske objekte namenjene za radne i pomoćne prostorije ( Službeni glasnik SRS, br.29/87) p) Pravilnik o opštim merama i normativima zaštite na radu od buke u radnim prostorijama ( Službeni list SFRJ, br. 21/92) q) Pravilnik o merama i normativima zaštite na radu na oruđima za rad ( Službeni list SFRJ, br.18/91) r) Pravilnik o zaštiti na radu i o tehničkim merama za razvijače acetilena i acetilenske stanice ( Službeni list SFRJ, br. 6/67, 27/69). 11.2.3.5 ZAŠTITA NA RADU PROPISI ZA INDUSTRIJSKE GRANE
a) Pravilnik o posebnim merama zaštite na radu pri proizvodnji i preradi obojenih metala (Službeni glasnik SRS, br. 19/85) b) Pravilnik o posebnim merama zaštite na radu u crnoj metalurgiji (Službeni glasnik SRS, br. 25/87) c) Pravilnik o posebnim merama zaštite na radu pri mehaničkoj preradi i obradi drveta i sličnih materijala (Službeni glasnik SRS, br. 51/88) d) Pravilnik o posebnim merama zaštite na radu na preradi nemetalnih minerala ( Službeni glasnik SRS, br. 2/83) e) Pravilnik o tehničkim normativima za pripremanje mineralnih sirovina - ruda obojenih metala (Službeni list SFRJ, br. 36/79) f) Pravilnik o tehničkim normativima za livničku industriju (Službeni list SFRJ, br. 14/79 i 11/80) g) Pravilnik o tehničkim normativima za plastičnu preradu obojenih metala (Službeni list SFRJ, br. 25/86) h) Pravilnik o tehničkim normativima za pekare (Službeni list SRJ, br.13/92). i) Pravilnik o tehničkim normativima za mlin za preradu žita u mlinske proizvode (Službeni list SFRJ, br. 13/92). 11.2.3.6 SUDOVI POD PRITISKOM
a) Pravilnik o tehničkim normativima za stabilne posude pod pritiskom (Službeni list SFRJ, br. 16/83), b) Pravilnik o tehničkim normativima za pokretne zatvorene sudove za komprimirane, tečne i pod pritiskom rastvorene gasove (Službeni list SFRJ, br. 25/80, 9/86, 21/94, 56/95 i 1 /2003), c) Pravilnik o tehničkim normativima za postavljanje stabilnih sudova pod pritiskom za tečne atmosferske gasove ( Službeni list SFRJ, br. 39/88), d) Pravilnik o tehničkim normativima za stabilne sudove pod pritiskom za tečne atmosferske gasove (Službeni list SFRJ, br. 9/86), e) Pravilnik o tehničkim normativima za postavljanje stabilnih sudova pod pritiskom za tečni ugljen-dioksid (Službeni list SFRJ, br. 39/90),
f) Pravilnik o tehničkim normativima za pregled i ispitivanje stabilnih sudova pod pritiskom za tečni ugljen-dioksid (Službeni list SFRJ, br. 76/90), g) Pravilnik o tehničkim normativima za cevne vodove za gasoviti kiseonik (Službeni list SFRJ, br. 52/90), h) Pravilnik o tehničkim normativima za radove pri čišćenju i odmašćivanju opreme za kiseonik (Službeni list SFRJ, broj 74/90), i) Pravilnik o tehničkim normativima za cevne vodove za acetilen (Službeni list SFRJ, br. 6/92), j) Pravilnik o tehničkim zahtevima za električne akumulacione zagrejače vode (Službeni list SRJ, br. 5/99), k) Zakon o elektroenergetskoj i građevinskoj inspekciji i inspekciji parnih kotlova (Službeni glasnik SRS, br.5/83, 15/83, 45/85, 53/93, 67/93,48/94) (primenjuje se samo deo koji se odnosi na inspekciju parnih kotlova). 11.2.3.7 ZAPALJIVI GASOVI
a) Zakon o energetici (Službeni glasnik RS, br. 84/2004), b) Pravilnik o uslovima koje mora da ispunjava energetski subjekt za transport i distribuciju prirodnog gasa (Službeni glasnik RS, br. 93/2005), c) Pravilnik o uslovima, načinu polaganja stručnog ispita za lica koja obavljaju poslove tehničkog rukovođenja, održavanja i rukovaoca u objektima za transport i distribuciju prirodnog gasa (Službeni glasnik RS, br. 93/2005), d) Zakon o cevovodnom transportu gasovitih i tečnih ugljovodonika (Službeni list SRJ, br. 29/97), e) Odluka o uslovima koje mora ispunjavati preduzeće ili drugo pravno lice za obavljanje poslova projektovanja i izgradnje gasovoda, naftovoda i produktovoda (Službeni list SRJ, br. 22/98), f) Odluka o uslovima koje moraju ispunjavati lica koja obavljaju poslove rukovanja transportom gasovitih ili tečnih ugljovodonika i poslove održavanja gasovoda, naftovoda ili produktovoda (Službeni list SRJ, br. 22/98), g) Odluka o načinu vođenja evidencije o transportovanim količinama gasovitih ili tečnih ugljovodinika gasovodima, naftovodima ili produktovodima za međunarodni ili magistralni transport i rokovima za dostavljanje podataka iz te evidencije (Službeni list SRJ, br. 22/98), h) Pravilnik o tehničkim uslovima i normativima za bezbedan transport tečnih i gasovitih ugljovodonika magistralnim gasovodima i naftovodima i gasovodima za međunarodni transport (Službeni list SFRJ, br. 26/85), i) Pravilnik o tehničkim normativima za projektovanje i polaganje distributivnog gasovoda od polietilenskih cevi za radni pritisak do 4 bar (Službeni list SRJ, br. 20/92), j) Pravilnik o tehničkim normativima za kućni gasni priključak za radni pritisak do 4 bar (Službeni list SRJ, br.20/92), k) Pravilnik o tehničkim normativima za unutrašnje gasne instalacije (Službeni list SRJ, br. 20/92, 33/92), l) Uslovi i tehnički normativi za projektovanje i izgradnju gradskog gasovoda (Službeni list grada Beograda, br. 14/77, 19/77, 18/82, 26/83, 6/88), m) Pravilnik o tehničkim normativima za projektovanje, građenje, pogon i održavanje gasnih kotlarnica (Službeni list SFRJ, br. 10/90, 52/90), n) Pravilnik o izgradnji postrojenja za tečni naftni gas i o uskladištavanju i pretakanju tečnog naftnog gasa (Službeni list SFRJ, br. 24/71, 26/71). 11.2.3.8 ZAPALJIVE TEčNOSTI
a)
Zakon o cevovodnom transportu gasovitih i tečnih ugljovodonika ( Službeni list
SRJ, br. 29/97), b) Pravilnik o tehničkim uslovima i normativima za bezbedan transport tečnih i gasovitih ugljovodonika magistralnim gasovodima i naftovodima i gasovodima za međunarodni transport (Službeni list SFRJ, br. 26/85), c) Pravilnik o izgradnji postrojenja za zapaljive tečnosti i o uskladištavanju i pretakanju zapaljivih tečnosti (Službeni list SFRJ, br. 20/71, 23/71), d) Pravilnik o izgradnji stanica za snabdevanje gorivom motornih vozila i o uskladištavanju i pretakanju goriva (Službeni list SFRJ, br. 27/71), e) Pravilnik o smeštaju i držanju ulja za loženje (Službeni list SFRJ, br. 45/67) f) Pravilnik o tehničkim i drugim zahtevima za tečna goriva naftnog porekla (Službeni list SRJ, br. 51/2004), g) Pravilnik o tehničkim normativima za uređaje u kojima se nanose i suše premazna sredstva (Službeni list SFRJ, br. 57/85), h) Naredba o zabrani upotrebe motornih benzina za odmašćivanje ili čišćenje metalnih delova i predmeta od drugog materijala (Službeni list SFRJ, br. 23/67) 11.2.3.9 ZAŠTITA OD POŽARA
a) Zakon o zaštiti od požara (Službeni glasnik SRS, br. 37/88, 53/93, 67/93, 48/94 i 101/05), b) Zakon o eksplozivnim materijama zapaljivim tečnostima i gasovima (Službeni glasnik SRS, br. 44/77, 45/85, 18/89, 53/93, 67/93, 48/94 i 101/05), c) Pravilnik o tehničkim normativima za zaštitu visokih objekata od požara (Službeni list SFRJ, br. 7/84), d) Pravilnik o tehničkim normativima za zaštitu skladišta od požara i eksplozija( Službeni list SFRJ, br. 24/87), e) Pravilnik o tehničkim normativima za zaštitu elektroenergetskih postrojenja i uređaja od požara (Službeni list SFRJ, br. 74/90), f) Pravilnik o tehničkim normativima za sisteme za odvođenje dima i toplote nastalih u požaru 45/83), g) Pravilnik o tehničkim normativima za stabilne uređaje za gašenje požara ugljendioksidom (Službeni list SFRJ, br. 44/83, 31/89), h) Pravilnik o tehničkim normativima za zaštitu od požara i eksplozije pri čišćenju posuda za zapaljive tečnosti (Službeni list SFRJ, br. 44/83, 60/86), i) Pravilnik o tehničkim normativima za uređaje za automatsko zatvaranje vrata ili klapni otpornih prema požaru (Službeni list SFRJ, br. 35/80), j) Uredba o merama zaštite od požara pri izvođenju radova zavarivanja rezanja i lemljenja (Službeni glasnik SRS, br. 50/79). k) Pravilnik o tehničkim zahtevima za sisteme za gašenje požara pirotehnički generisanim aerosolom (Službeni list SRJ, br. 58/99) l) Pravilnik o tehničkim zahtevima za zaštitu garaža za putničke automobile od požara i eksplozija (Službeni list SCG, br.31/2005) m) Pravilnik o tehničkim normativima za zaštitu od statičkog elektriciteta (Službeni list SFRJ, br. 62/73). 11.2.3.10 TRANSPORTNI UREĐAJI
a) Pravilnik o tehničkim normativima za liftove na električni pogon za vertikalni prevoz lica i tereta (Službeni list SFRJ, br. 16/86, 28/89, 22/92, 14/96), b) Pravilnik o tehničkim normativima za liftove na električni pogon za vertikalni prevoz tereta, sa kabinom u koju nije moguć pristup ljudi (Službeni list SFRJ, br. 55/87), c) Pravilnik o tehničkim normativima za liftove na električni pogon za kosi prevoz lica i
tereta (Službeni list SFRJ, br. 49/86) d) Pravilnik o tehničkim normativima za fasadne liftove na električni pogon (Službeni list SFRJ, br. 19/86, e) Pravilnik o tehničkim normativima za dizalice (Službeni list SFRJ, br. 65/91), f) Pravilnik o tehničkim normativima za pokretne stepenice (eskalatore) i pokretne trake i staze za prevoz ljudi (Službeni list SRJ, br. 83/94) 11.2.311 ENERGETIKA
a) Zakon o energetici (Službeni glasnik RS, br. 84/2004), b) Pravilnik o tehničkim normativima za pogon i održavanje elektroenergetskih postrojenja i vodova (Službeni list SRJ, br. 41/93), c) Pravilnik o tehničkim normativima za zaštitu elektroenergetskih postrojenja i uređaja od požara (Službeni list SFRJ, br. 74/90), d) Zakon o elektroenergetskoj i građevinskoj inspekciji i inspekciji parnih kotlova (Službeni glasnik SRS, br. 5/83, 15/83, 45/85, 53/93, 67/93,48/94) (primenjuje se samo deo koji se odnosi na inspekciju parnih kotlova). 11.2.3.12 ČELIČNE KONSTRUKCIJE
a) Pravilnik o tehničkim normativima za noseće čelične konstrukcije (Službeni list SFRJ, br. 61/86), b) Pravilnik o opštim tehničkim propisima za izradu predmeta i konstrukcija zavarivanjem (Službeni list SFRJ, br.19/59), c) Pravilnik o tehničkim propisima o kvalitetu zavarenih spojeva za noseće čelične konstrukcije (Službeni list SFRJ, br. 41/64), d) Pravilnik o tehničkim normativima i uslovima za montažu čeličnih konstrukcija (Službeni list SFRJ, br. 29/70), e) Pravilnik o tehničkim propisima za toleranciju mera i oblika kod nosećih čeličnih konstrukcija (Službeni list SFRJ, br. 41/64), f) Pravilnik o tehničkim merama i uslovima za zaštitu čeličnih konstrukcija od korozije(Službeni list SFRJ, br. 32/70), g) Standardi iz grupe SRPS U.E7. 11.2.3.13 OPšTI PROPISI
a) b) c) d)
Zakon o standardizaciji (Službeni glasnik RS, br. 36/2009), Zakon o akreditaciji (Službeni list SCG, br. 44/2005), Zakon o metrologiji (Službeni list SCG, br. 44/2005), Zakon o tehničkim zahtevima za proizvode i ocenjivanju usaglašenosti (Službeni glasnik RS, br. 36/2009), e) Rešenje o označavanju standarda i srodnih dokumenata u Republici Srbiji (Službeni glasnik RS, broj 27/2007)
11.2.3.14 SRPSKI STANDARDI
a) Grana A Osnovni i opšti standardi Glavne grupe A.A i A.K, −
−
b) Grana C Metalurgija i tehnologija prerade metala - Glavna grupa C.B , c) Grana M Mašinogradnja i metalska industrija - Glavne grupe, M.A ; M.B ; M.C; M.E ; M.Z d) Grana U Građevinarstvo Glavne grupe U.J, U.E e) Grana Z Glavne grupe Z.C i Z.P. −
−
−
−
−
12. OCENJIVANJE Kandidat se na stručnom ispitu ocenjuje za opšti deo jednom ocenom a za posebni deo ocenjuje se posebno svaki predmet (stručni rad, odbrana rada i poznavanje propisa). Uspeh kandidata na stručnom ispitu ocenjuje se ocenom položio ili nije položio. Ocenom nije položio ocenjuje se kandidat koji nije pokazao dovoljan uspeh iz opšteg dela i jednog predmeta iz posebnog dela ispita ili ako nije pokazao dovoljan uspeh iz dva predmeta posebnog dela.
13. POPRAVNI ISPIT Kandidat koji nije pokazao dovoljan uspeh iz opšteg dela ili iz jednog predmeta posebnog dela može polagati popravni ispit u roku koji ne može biti kraći od tri meseca od dana kada je ispit polagao odnosno u narednom ispitnom roku.
14. ODUSTAJANJE OD ISPITA Ako kandidat ne pristupi polaganju stručnog ispita ili ako pre početka polaganja stručnog ispita izjavi da odustaje od ispita, smatraće se da nije ni polagao ispit s tim da može da pristupi polaganju u narednom ispitnom roku. Ako kandidat neopravdano odustane od započetog polaganja stručnog ispita smatraće se da ispit nije položio. Ukoliko je kandidat zbog bolesti ili iz drugih opravdanih razloga bio sprečen da pristupi započetom polaganju ispita (napr. stručni rad je ocenjen pozitivno a ne može da pristupi usmenom delu ispita) podnosi pismeni zahtev komisiji za odlaganje ispita za sledeći ispitni rok. Komisija obaveštava kandidata da li je njegov zahtev usvojen.
15. UVERENJE O POLOŽENOM STRUČNOM ISPITU Na osnovu zapisnika o položenom stručnom ispitu, kandidatu se izdaje uverenje o položenom ispitu. Kako uverenje potpisuje nadležni Ministar, to iz tehničkih razloga kandidat na dan polaganja ispita dobija potvrdu o položenom stručnom ispitu a mesec dana kasnije uverenje o položenom stručnom ispitu koje mora lično da preuzme jer se pri prijemu rešenja potpisuje u knjigu evidencije.
16. PRIPREMNI SEMINAR U cilju pružanja pomoći kandidatima koji namerevaju da polažu stručni ispit, Savez mašinskih i elektrotehničkih inženjera i tehničara Srbije (SMEITS) organizuje jednodnevni pripremni seminar. Na seminaru, kandidati se upoznaju sa načinom izrade stručnog rada i postupkom na usmenom delu ispita. U sažetom obimu kandidatima se izlaže materija koje se neposredno odnosi na izgradnju objekata (zakon i pravilnici) kao i na opšte propise koji se posredno odnose na izradu tehničke dokumentacije i građenje objekata (standardizacija, metrologija, bezbednost I zdravlje na radu, zaštita od požara, zaštita životne sredine i sl.). Obaveštenje o vremenu održavanja i sadržaju seminara dostavlja se kandidatima zajedno sa rešenjem komisije o odobravanju teme kako bi se kandidati mogli blagovremeno odlučiti o prisustvovanje seminaru. Seminar se održava u prostorijama Saveza mašinskih i elektrotehničkih inženjera i tehničara Srbije, Beograd, Kneza Miloša br. 7a/II.
LITERATURA
1) Isailović, M., M. Bogner: Tehnički propisi o posudama pod pritiskom, SMEITS, Beograd,
2003. 2) Živković, B., Z. Stajić: Mali termotehnički priručnik, SMEITS, Beograd, 2003. 3) Đokić, M., N. Mitrović-Žitko, S. Vukotić: Priručnik za pripremu opšteg dela stručnog ispita za radnike tehničkih struka, SITS-SMEITS, Beograd, 2009. 4) Bogner, M., M. Isailović: Prirodni gas, ETA, Beograd 2008, 5) Bogner, M.: Propan i butan, ETA, 2008, 6) Bogner, M., M. Isailović: Tehnički i medicinski gasovi, ETA, Beograd 2005, 7) Bogner, M., M. Isailović : Tehnički propisi u grejanju, hlađenju i klimatizaciji, II izdanje SMEITS, 2002, 8) Topić R., M.Bogner: Tehnika sušenja, Zavod za udzbenike i nastavna sredstva, Beograd, 2002. 9) Isailović, M.: Tehnički propisi o zaštiti od požara i eksplozija, SMEITS, Beograd, 2007, 10) **** Pravila proračuna toplote potrebne za grejanje zgrada, Prevod DIN 4701 sa komentarima, SMEITS, Beograd, 1985, 11) Petrović, V.: Principi projektovanja gasnih instalacija, SMEITS, Beograd, 1993, 12) Todorović, B.: Razvod vazduha u sistemima klimatizacije, SMETS, Beograd, 13) Bogner, M.: Projektovanje termotehničkih i procesnih sistema, ETA, Beograd 2007, 14) Bogner, M. i dr.: Zavarivanje - teorija, konstruisanje i proračuni, ETA, Beograd, 2007, 15) Reknagel, Šprenger, Šramek, Čeperković: Grejanje i klimatizacija 05/06, šesto izmenjeno i dopunjeno izdanje, Interklima, Vrnjačka Banja, 2004, 16) Todorović, B.: Klimatizacija, SMEITS, Beograd, 2005, 17) Milenković, B.: Priručnik za merenje protoka fluida, SMEITS, Beograd, 2000, 18) Vučetić, R.: Priručnik o uravnotežavanju cevnih mreža u grejanju, hlađenju i klimatizaciji, SMEITS, Beograd, 2002, 19) Bogner, M., A. Petrović: Posude pod pritiskom, Zavod za udzbenike i nastavna sredstva, Beograd, 2003. 20) Bogner, M., Z. Stajić: Tehnika hlađenja, Zavod za udzbenike i nastavna sredstva, Beograd, 2003, 21) Rikalović, M.: Dobošasti razmenjivači toplote, SMEITS, Beograd, 2002, 22) Slipčević, B.: Razmenjivači toplote, SMEITS, Beograd, 2009, 23) Bogner, M. i dr. : Termotehničar, tom 1 i 2, treće, dopunjeno i prošireno izdanje, Interklimagrafika, Vrnjačka Banja-SMEITS, Beograd 2004. 24) M. Mrđanov: Zbirka zakona i pravilnika o planiranju i građenju objekata i izradi tehničke dokumentacije, SMEITS, Beograd, 2008, 25) Isailović, M., Bogner,M.: Propisi o planiranji i izgradnji, ETA, Beograd 2006, 26) Bogner, M., Stanojević, M.: O vodama, ETA, Beograd 2006, 27) Bogner, M., Stanojević, M., Livo, L.: Prečišćavanje i filtriranje gasova i tečnosti, ETA, Beograd, 2006, 28) Bogner, M., Isailović, M.: Termotehnička i termoenergetska postrojenja, ETA, Beograd 2006, 29) Živković, M., Maneski,T.: Termomehanički naponi cevovoda i posuda, SMEITS, Beograd, 2006, 30) Šamšalović D., Šamšalović, S.: Vodič kroz standarde i propise o grejanju, hlađenju i klimatizaciji, SMEITS, Beograd, 2007, 31) Bogner, M., Zekonja, P., Ivanović, D.: Priručnik za izradu projektne dokumentacije, ETA, Beograd, 2007, 32) Bode, E., Bogner. M.: Ugljendioksid, ETA, 2007, 33) Bogner, M., Sekulović, D., Ercegović, B.: O tečnim gorivima, ETA, Beograd, 2009, 34) Bogner, M.: Procena usluga u planiranju i izgradnji; ETA, Beograd, 2009, 35) Bogner, M., Popović, O.: Kompresorska postrojenja, ETA, Beograd, 2008, 36) Bogner, M., Miladinović, M.: Površinsko grejanje i hlađenje, ETA, Beograd, 2009. Knjige čiji je izdavač Savez mašinskih i elektrotehničkih inženjera i tehničara Srbije (SMEITS) [1, 2, 3, 7, 8, 9, 10, 11, 12, 16, 17, 18, 21, 22, 24, 29, 30] mogu se nabaviti u prostorijama
Saveza, u Beogradu, Kneza Miloša br. 7a (2 sprat) soba 29, tel.011/3230 041, faks 011/3231 372, E-mail:
[email protected]. Knjige pod rednim brojem 4, 5, 6, 7, 13, 14, 25, 26, 27, 28, 31, 32, 33, 34, 35, 36 mogu se naručiti od izdavača ETA, Beograd, Milana Rakića 4 (www.eta beograd.co.rs), preko telefona/faksa 011/2423-974, E-mail:
[email protected].
PRILOG 1
PROJEKTNI ZADATAK za izradu glavnog mašinskog projekta instalacija centralnog grejanja Stambeno-poslovni objekat se nalazi u gradskom jezgru. Objekat je površine 2280 m 2 i sastoji se od suterena, prizemlja, četiri sprata i potkrovlja. U prizemlju se nalaze lokali i poslovni prostor, a stanovi su u ostalom delu objekta. Magacini i tehničke prostorije nalaze se u suterenu.Međuspratna visina je 3 m. Objekat je sa izraženom orijentacijom istok-zapad. Spoljna projektna temperatura za zimski period u Zrenjaninu je -180S (klimatska zona II, vetrovito područje). Podatke o koeficijentima prolaza toplote uzeti iz projekta građevinske fizike koji je u sklopu arhitektonsko-građevinskog projekta. Predvideti instalaciju centralnog grejanja u celom objektu. Kao grejna tela predvideti čelične radijatore ″Termik″. Visinu radijatora prilagoditi visini parapeta. Boju radijatora u poslovnom delu objekta uskladiti sa bojom enterijera. Na radijatorskim priključcima predvideti termoregulacione ventile i radijatorske navijke. U pomoćnim prostorijama kao grejna tela mogu se predvideti registri od glatkih čeličnih cevi. Temperaturski režim radijatorskog grejanja je 90/70 0S. Za cirkulaciju tople vode u sistemu predvideti šavne i bešavne čelične cevi oblika i mera po SRPS C.B5.221 i SRPS C.B5.225. Horizontalnu cevnu mrežu voditi vidno pod plafonom suterena odnosno prizemlja. Predvideti odvojene cevne mreže za stambeni i poslovni deo objekta, što treba da omogući zasebno merenje i registrovanje utroška toplotne energije. Na mestima gde je potrebno predvideti toplotnu izolaciju cevovoda. Održavanje pritiska u sistemu ostavriti primenom zatvorene ekspanzione posude. Odvođenje vazduha iz instalacije predvideti na najvišoj etaži objekta. Dopunjavanje instalacije vršiti omekšanom vodom. Svu potrebnu opremu za rad instalacije centralnog grejanja predvideti u podstanici. Objekat se snabdeva toplotnom energijom iz gradske vrelovodne mreže temprature vode 130/700S i pritiska 8 bar. Predvideti indirektno priključenje objekta na vrelovodnu mrežu pomoću razmenjivača toplote. Toplotnu podstanicu predvideti u suterenu objekta. Primarni deo podstanice nije predmet ovog projekta. Svi elementi instalacije centralnog grejanja i podstanice predviđeni ovim projektom moraju imati odgovarajuće ateste i certifikate. Sve ostalo jepotrebno uraditi u skladu sa važećim propisima i tehničkim normativima za ovu vrstu instalacija. INVESTITOR
PRILOG 2
PROJEKTNI ZADATAK za izradu glavnog mašinskog projekta instalacije klimatizacije Ugostiteljski objekat se nalazi na planini, na 680 m nadmorske visine, u području zaštićenih prirodnih dobara. U objektu, ukupne površine 2960 m 2, nalaze se hol, restoran, kuhinja, sala za sastanke, višenamenska sala, disko klub i sobe za spavanje. Objekat ima tri etaže i nalazi se na otvorenom položju u vetrovitom području. Spoljašnji projektni uslovi za klimatsku zonu u kojoj je objekat su: leto: t=30 0S, f=32%, zima: t = - 21 0S, f=80% Projektom predvideti instalaciju klimatizacije za sledeće prostorije: -hol sa recepcijom i kafe barom, -restoran za 100 ljudi, -sala za sastanke za 50 ljudi, -disko-klub, -višenamenska sala za 160 ljudi. Unutrašnjni projektni uslovi su: leto: t =26 ± 2 0S, f max = 60%, zima: t= 20 ± 2 0S, f max = 30%. U kuhinji obezbediti unutrašnju temperatiru od 28 0S. Podatke o koeficijentima prolaza tioplote uzeti iz projekta građevinske fizike koji je u sastavu arhitektonsko-građevinskog projekta. Predviđeno zastakljivanje objekta je sa koeficijentomzaštite 0,6. Sistem klimatizacije odrditi tako da je moguć nezavisan rad svake od navedenih prostorija.Predviđenim sistemom klimatizacije obezbediti uštedu energije. Dobitke toplote od osvetljenja i opreme uzeti iz projekta električnih instalacija. Količinu svežeg vazduha odrediti na bazi obroka svežeg vazduha po čoveku, a u zavisnosti od namene prostorije. U restoranu predvideti 100% svež vazduh. Uzimanje svežeg vazduha odrediti tako da ne dođe do narušavanja fasade objekta. Otpadni vazduh iz kuhinje izbaciti na najvišoj tački objekta. Način izbacivanja ovog vazduha odrediti tako da se spreči širenje mirisa prema sobama za spavanje. Kanale za razvod vazduha predvideti od pocinkovanog lima. Elemente za ubacivanje vazduha izabrati tako da u prostorijama nema osećaja promaje. Sve elemente za distribuciju vazduha predvideti sa regulatorom protoka.Tip i mesto ugradnje elementa za distribuciju vazduha usaglasiti sa projektom enterijera. Sve kanale svežeg vazduha i kanale potisnog vazduha koji prolaze kroz neklimatizovane prostorije izolovati termičkom izolacijom sa parnom branom. Na mestima prolaza kanala kroz protivpožarne zidove i međuspratne konstrukcije predvideti protivpožarne klapne. Upogledu dozvoljenog nivoa buke u prostorijama, pridržavati se važećih propisa i preporuka. Za smeštaj opreme za klimatizaciju predvideti tehničku prostoriju. Objekat se nsabdeva toplotnom energijom iz samostalne kotlrnice. Za potrebe grejača u sastavu klimakomora na raspolaganju je topla voda temperature 70/90 0S, kapaciteta 150 kW. Grejanje objekta je predviđeno posebnim projektom.Za potrebe hlađenja objekta predvideti rashladni agregat sa kondenzatorom hlađenimvazduhom. Agregat postaviti na postolje van objekta. Projektom predvideti zaštitu instalacije hladne vode od smrzavanja. Pri određivanju vrste rashladnog medija, mesta uzimanja i izbacivanja vazduha i stepena filtriranja vazduha, voditi računa o zahtevima iz propisa o zaštiti životne sredine. Za kontrolu rada, upravljanje i regulaciju svih parametara instalacije klimatizacije predvideti elektronsku DDS automatiku. INVESTITOR
PRILOG 3
PROJEKTNI ZADATAK za izradu glavnog mašinskog projekta vrelovodne kotlarnice kapaciteta 2 x 9,3 MW Projektom predvideti dva vrelovodna kotla kapaciteta po 9,3 MW sledećih parametara: - priprema vrele vode (potis/povrat) 150/70 0C, -hemijska priprema vode prema analizi sirove vode, -u okviru kotlarnice obezbediti primarne cirkulacione pumpe kao i recirkulacione pumpe kotlovskog kruga, -održavanje pritiska u sistemu obezbediti u kotlarnici, - predvideti dvostruki limeni samostojeći dimnjak (u blizini kotlarnice nema većih zagađivača), -gorivo je mrki ugalj ″aleksinac″, sortiran na 15 do 30 mm, sledećeg elementranog sastava: S=44,04%, N= 3,62%, O=8,60%, N=0,40%, S=5,99%, A=23,85%, W=13,5%, donja toplotna moć Nd=18268 kJ/kg. -za kotlarnicu se predviđa nov objekat, sa skladištenjem goriva i skladištenjem šljake i pepela i prilazima za deponovanje, odnosno odvoženje. U toku izrade projekta pridržavati se tehnički propisa za ovu vrstu obajekata, posebno sa stanovišta zaštite na radu, zaštite od požara i zaštite životne sredine. INVESTITOR
PRILOG 4
PROJEKTNI ZADATAK za izradu glavnog mašinsko-tehnološkog projekta Pogona za proizvodnju traktorskih diferencijala Za fabriku traktora NN potrebno je uraditi glavni mašinsko-tehnološki projekat Pogona za proizvodnju diferencijala ukupnog godišnjeg kapaciteta od 25.000 komada godišnje u 2008. godini i 35.000 komada godišnje u 2012. godini i to po sledećem asortimanu: za traktor tipa Traktor tipa A - 1 Traktor tipa A - 2 Traktor tipa A - 3
br. komada za 2008. god. 12.000 10.000 3.000
br. kom za 2012. god. 15.000 15.000 5.000
Pogon za proizvodnju traktorskih diferencijala treba da bude u novoj hali u krugu preduzeća na mestu posebno označenom u priloženom situacionom planu. U projektovanoj hali treba smestiti: Radionicu za obradu delova rezanjem -
Liniju protočne montaže diferencijala Skladište delova iz kooperacije
-
Skladište alata sa Alatnicom
-
Remontno odelenje sa priručnim skladištem rezervnih delova
Garderobe i sanitarne čvorove Administrativne i pomoćne prostorije. Napomena: termička obrada delova diferencijala će se obavljati u kooperaciji. Ostali uslovi: – Pogon za proizvodnju diferencijala treba da radi u dve radne smene, izuzev montaže, koja će se obavljati u jednoj radnoj smeni. Broj radnih dana nedeljno je 5 (pet) – Fond radnih časova je 7,5 časova dnevno – Prisutnost zaposlenih na radu je 90% godišnjeg fonda radnih časova – Pri određivanju potrebne tehnološke opreme koristiti prvenstveno – postojeću opremu, po priloženom spisku, ali ne i za visokoproduktivne i složene tehnološke operacije Planirati nabavku vijčanih i zaptivnih elemenata i kotrljajuće ležajeve iz – kooperacije Iz kooperacije će se nabavljati i odlivci kućišta diferencijala – Skladištne prostore projektovati za 5 (pet) dana skladištenja za odlivke i – 15 dana za ostalu robu. Sva proizvodna i pomoćna odelenja projektovati tako da zadovolje – konačan program proizvodnje od 35.000 traktora godišnje, a za prvu fazu proizvodnje ostaviti slobodna mesta na kojima će se naknadno postaviti oprema za drugu fazu proizvodnje. Pri tome voditi računa o najkraćim transportnim tokovima pri čemu za nefleksibilne sisteme prednost dati drugoj fazi. Projektovati u podu hale posebne transportere za odvod opiljaka (''špona'') – od rezanja metala. Za svu nestandardnu opremu treba uraditi detaljne projektne zadatke na – osnovu kojih se takva oprema može naručiti od odgovarajućih proizvođača. Toplotna i električna energija se obezbeđuju iz sopstvene kotlarnice i – trafo stanice, za koje treba izvršiti proveru kapaciteta. – U krugu preduzeća postoje skladišta opasnih materija, ali se mora -
proveriti njihov kapacitet, tj. moraju se definisati potrebe za tim materijama. Traženim projektom treba da bude omogućena racionalna proizvodnja – diferencijala u traženom kvalitetu. Tehnološki projekat mora biti kompletan tako da se na osnovu njega mogu uraditi svi ostali potrebni glavni projekti! Prilog: - Kompletna konstruktivna dokumentacija svih tipova diferencijala - Ažurirani situacioni plan preduzeća sa ucrtanim svim građevinskim objektima, unutrašnjim i pristupnim saobraćajnicama, nadzemnim i podzemnim instalacijama, susednim objektima, orijentacijom i ružom vetrova. - Izvod iz urbanističkog plana (ili akt o urbanističkim uslovima) - Lista raspoložive tehnološke opreme sa tehničko – tehnološkim karakteristikama i inventarskim brojevima.
INVESTITOR
PRILOG 5
−
Izgled naslovne strane
Savez mašinskih i elektrotehničkih inženjera i tehničara SrbijeKomisija za mašinsku struku
Pismeni rad za stručni ispit GLAVNI MAŠINSKI PROJEKAT KOTLARNICE KAPACITETA 2x5 t/sat ZASIĆENE VODENE PARE PRITISKA 12 bar, LOŽENE MAZUTOM Kandidat Jovan Jovanović, dipl. maš. inž.
Beograd, SEPTEMBAR 2009
PRILOG
6
