Osnovi filmske režije 1 KULTET DRAMSKIH UMETNOSTI KATEDRA ZA FILMSKU I TELEIZI!SKU RE"I!U #re$me%& OSNOI FILMSKE RE"I!E ZA 'RU#E ( $r)m)%*r+ij), -o.ori/n) režij), k)mer), mon%)ž), f%v -ro$*k0ij), .v*k Is-i%n) -i%)nj) .) .imski semes%)r
1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. 19. 20. 21. 22. 23. 24. 25. 26. 27. 28. 29.
O -ojm* režije i s-e0ifi2nos%i filmske režije R).like * re$i%eljskom r)$* .) -o.ori/%e i film Oso3enos%i re$i%eljske li2nos%i 4 ko može $) 3*$e re$i%elj5 F).e re$i%eljsko+ r)$) n) filmskom $el* O -os%*-0im) )n)li.e i sin%e.e * re$i%eljskom i.r).* Filmski k)$)r 4 $efini0ije Kom-o.i0ij) k)%$r) 4 osnovne -o$ele i o$like k)$r) R).like i.me$j* $*+o+ i $*3insko+ k)$r) 4 k)$)r sekven0) F*nk0ij) filmsko+ k)$r) K)$)r k)o i.r). filmsko+ -ros%or) 4 r).like * o$nos* n) fi.i2ki -ros%or 6%) je filmski -l)n5 #o$el) n) filmske -l)nove O$nos veli2ine -l)n) i %r)j)nje k)$r) K)$)r k)o elemen% mon%)že 6%) je %o k)$rir)nje5 Sis%emi k)$rir)nj) O -ojm* r)m-e #ri3liž)v)nje -o osi i -o$ *+lom 4 -re$nos%i i m)ne o3) sis%em) #oj)m r)k*rs Filmski o3jek%ivi #o$el) i -rin0i-i -rimene K)ko filmski o3jek%ivi 0r%)j* -ros%or #okre% n) film* 4 osnovn) -o$el) rs%e -okre%) k)mer) Z)/%o -okre7emo k)mer* R).like ko$ s%v)rni8 i o-%i2ki8 kre%)nj) Trik kre%)nj) Filmsk) fo%o+r)fij) S%)%i2ko i $in)mi2ko * fo%o+r)fskom i filmskom i.r).* #oj)m mi.)ns0en) i oso3enos% filmsko+ mi.)ns0en) #o$el) 4 /%) je f*nk0ion)lni, ) /%) kre)%ivni mi.)ns0en5 Mi.)ns0en i filmsko k)$rir)nje Mi.)ns0en i T k)$rir)nje
1 Režij) -o%i2e i. -o.ori/ne *me%nos%i Režij) je s*3lim)0ij) 9*.$i.)nje $o ve7e+ s%e-en): svi8 os%)li8 *me%nos%i Režij) je * s*/%ini -re%v)r)nje *n*%r)/nje+ sve%) * s-olj)/nji, o-i-ljiv, 2*l)n U film* režiser *smer)v) -)žnj* ) * -o.ori/%* je -)žnj) s*3jek%ivn) 9sv)ko -r)%i /%) 8o7e,sem )ko se ne/%o is%)kne r)sve%om: #o.ori/%e je o-i-ljivo ) film je il*.ij)
; Re$i%elj %re3) $) im) živo%no isk*s%vo, ori+in)lnos%, -o.n)v)nje %e8nolo+ije i es%e%ike i.r).) n) film*, vi.*eln* memorij*, .)n)%, %re3) $) *o2i ne$os%)%ke i -re$nos%i %eks), $) je i.+r)
= Re$i%elj o$re<*je %em*, koj) mor) $) 3*$e s)že%) * /%o m)nje %eks%) On o$re<*je i$ej* koj) mor) mor) $) 3* 3*$e $e )k%iv )k%ivn) n),, )k%* )k%*el eln) n),, ko konk nkre re%n %n)) i is%i is%ini ni%) %) i n) kr)j kr)j** re)l re)li. i.*j *jee %em* %em* i i$ej i$ej** kori/7enjem r).ni8 me%o$) filmsko+ je.ik) 9k)$rir)nje, mon%)ž) i%$:
> i ? Definicije filmskog kadra: K)$)r je n)jm)nj) $in)mi2k) je$ini0) film) Frejm je n)jm)nj) s%)%i2k) je$ini0) film) K)$)r je 3).i2no i.r)ž)jno i.r)ž)jno sre$s%vo K)$)r K)$)r @ @ frejm 5 #os%oji vi/e %e8nolo/ki8 $efini0ij)&
Snimateljska definicija: K)$)r je koli2in) )*$io(vi.*elno+ m)%erij)l) snimljeno+ o$ %ren*%k) *klj*2enj) $o %ren*%k) isklj*2 isklj*2en enj) j) k)mere k)mere 9nek)$ 9nek)$)) je %o 3ilo 3ilo vreme vreme eks-o eks-onov nov)nj )nj)) filmske filmske %r)ke %r)ke o$ %ren*% %ren*%k) k) isklj*2enj) $o %ren*%k) *klj*2enj) k)mere:
onta!erska definicija:
K)$)r je koli2in) vi$eo m)%erij)l) o+r)ni2en) s) $v) re.) 9n) -o2e%k* i kr)j*:, )li može 3i%i i -re%)-)nje -) je re. $isk*%)3iln) +r)ni0) +r)ni0) Mon%)žni je o3i2no kr)7i o$ snim)%eljsko+ Oni se ne mor)j* -okl)-)%i, jer se * mon%)žnom k)$r* i.3)0*je kl)-), kom)n$e BI. snim)%eljsko+ k)$r) se i.3)0*j* $elovi k)o i. 0eline Oni se %)ko
"rste kadro#a: •
aster kadar$%ot ( n)j*ži -l)n -ros%orno(vremensko+ %o%)li%e%) $e/)v)nj) #rik).*je 0elok*-n* r)$nj* * je$noj s0eni On može 3i%i i e%)3lir)j*7i .)visno o$ veli2ine
•
-ros%or) i%$ &sta'lis(ing )eta'liraj*+i, kadar 4 k)$)r koji *s-os%)vlj) o$nose * -ros%or* 9ko se
•
+$e n)l).i o$ )k%er): -*t in 4 $eo m)s%er) koji -ri-)$) okvir* +l)vne )k0ije i *+l)vnom s* %o s%)%i2ni k)$rov k)$ rovii n-r -ism) -ism),, 3roj) 3roj) %elefo %elefon) n) i%$, i%$, ne2e+) ne2e+) /%o nije nije l)ko l)ko *o2 *o2i%i i%i ) -o%-om -o%-om)že )že
•
kon%in*i%e% i o3j)/nj)v) $eo -ri2e c*t aa/ 4 k)$)r koji -ri-)$) m)s%er*, )li ne -ri-)$) okvir* r)$nje, ve7 je s)mo n) neki n)2in n)2in komen% komen%)ri/e )ri/e Koris%i Koris%i se
r)$i -os%i.)n -os%i.)nj) j) ve7e ve7e r).novrsn r).novrsnos%i, os%i, j)sno7e j)sno7e i
.)nimljivos%i * -riro-ove$)nj* 4 n)jje$nos%)vniji -rimer je k)$)r re)k0ije neke oso3e koj) re)+*je n) +l)v* )k0ij* k)o sl*/)l)0 ili +le$)l)0 9i 0*% in i 0*% )C) o3j)/njenje • •
-re*.e%o i. leksikon): leksikon): eesta'lis(ing kadar 4 k)$)r koji -onovo *s-os%)vlj) o$nos -ros%or) * s0eni &lisa 4 s%ilsk) fi+*r) f i+*r) koj) o.n)2)v) -ro%ok vremen)
Scena je sk*- k)$rov) koji im)j* je$ins%vo je$ins%vo vremen) mes%) i r)$nje #)r)fr).)& #)r)fr).)& )ko f)li s)mo 1 o$ %i8 kri%erij*m), %)j sk*- se -re%v)r) * sekven0* #rem #rem)) ersekti#i +le$)nj) k)$rovi se $ele n) 9i)ko je je$in) -r)v) o3jek%ivn) -o.i0ij) 3ož)nsk) n-r n-r koj) koj) je skro. o%*
ak*rs& G G k)$r k)$rov ov)) snim snim)) se i. no norm rm)l )lno no++ r)k* r)k*rs rs), ), o$ o$no nosn snoo i. vi.* vi.*re re lj*$ lj*$sk sko+ o+ -o -o+l +le$ e$) ) #omer)njem r)k*rs) $)je se neki efek)% koji s* rel)%ivni Eks%remno +ornji i $onji r)k*rsi $)j* *%is)k -oreme7ene -ers-ek%ive Sv)ki k)$)r -o se3i im) neko .n)2enje )li -r)vo $o3ij) %ek * kon%eks%*
rajanje& K)$rovi /iri8 -l)nov) %r)j* *+l)vnom $*že o$ *ski8, jer im)j* vi/e elemen)%) K)$)r %re3) $) %r)je onoliko koliko im) ener+ije koj* o$)/ilje
onta!erska odela kadro#a: Dele se n) %e8ni2ke 9r)$ne: i *mon%ir)ne 9kom-o.i0ione: 9kom-o.i0ione:
dlike kadra: K)$)r je o+r)ni2en okvirim) k)o slik) i im) )*$io(vi.*elno je$nis%vo filmov) se -rojek%*je n) 8ori.on)%lni -r)vo*+)onik N) film* -)žnj* n)jvi/e -rivl)2i
kontrast, olo!aj i okret Filmsko -l)%no $elimo n) 0elin)
S%)3ilne kom-o.i0ije *smer)v)j* -)žnj* n) )k%er)
S#ak* komoicij* mo!emo odeliti na geometrijske o'like: • • •
#o ver%ik)li Hori.on%)li Dij)+on)li
omoicije mo!emo deliti i na:
•
Z)%vorene 4 s)m) se3i $ovoljn) +le$)l)0 ne osse7) $) se slik) -ro$*ž)v) *okolin* i.v)n ivi0) k)$r), -o$se7) n) kl)si2n* likovn* kom-o.i0ij* .3o+ svoje s%)%i2nos%i
•
9leksikon: O%vorene 4 %er) oko i.v)n ivi0e k)$r) 9ovo omo+*7)v) +l)$)k re.: $)je *%is)k $) se o3jek)% * k)$r* -riro$no n)s%)vlj) )n okvir) k)$r) /%o o$+ov)r) -riro$i -okre%ne filmske slike i -riro$e 2*lne -er0e-0ije o3jek%ivne s%v)rnos%i 'l)vni o3jek)% se može i.$voji%i i -omo7* sve%l) 9leksikon:
ra#ilo staanja: Dve -)r)lelne linije se * $*3ini s-)j)j* * je$n* -ers-ek%ivn* %)2k* 9n-r /ine: #os%oji mo+*7nos% je$ne, $ve, %ri -ers-ek%ivne %)2ke !e$)n o$ elemen)%) koji *%i2e n) -ers-ek%ivn* *$)ljenos% je $*3in) o/%rine
i F*nk0ij) filmsko+ k)$r) je $) *-o.n) +le$)o0) s) filmskim $elom i -r*ži mo+*7nos% s)žim)nj) s%v)rni8 $o+)<)j) * filmske, k)$)r je i.r). filmsko+ -ros%or) U filmskom -ros%or* se vi$i s)mo ono /%o je * +r)ni0)m) k)$r) Filmski -ros%or može $) se m)ni-*li/e k)merom i o/%rinom vi$no+ -olj) 9mo%ion 3l*r, $*3insk) kom-o.i0ij):, fi.i2ki -ros%or ne može Dok je fi.i2ki -ros%or kon%in*ir)n filmski nije
1G , 11 i 1; lan je #eliina lj*dske fig*re f ig*re * odnos* na #eliin* iraa kadra. sno#na sno#na f*nkcija lana lana je o$re
#l)n se o$re<*je& • •
I.3orom o3jek%iv) U$)ljeno/7* k)mere o$ o3jek%) snim)nj)
"rste lano#a: •
6iroki %o%)l 4 8ori.on%, -ej.)ž
• • • • • • •
To%)l To%)l 9eks%erijerni i en%erijerni: 4 vi$e se lj*$i )li ne-re-o.n)%ljivo O-/%i -l)n 9sre$nji -l)n: 4 0el) lj*$sk) fi+*r) Ameriken 4 $onj) ivi0) is-o$ kolen) m)lo, +ornj) i.n)$ +l)ve Sre$nje kr*-ni 4 r*ski $o +eni%)lij), o3i2ni $o r)men) Kr*-ni -l)n rlo kr*-ni -l)n De%)lj
KADROI TRA!U ONOLIKO SAM ;D; <S &<&=>&
1= , 1J i 1> SA SAKI KADAR DONOSI NEKO ZNAEN!E ALI #RAO #RAO ZNAEN!E DOI!A KAD SE
?<; ? -&
amera mo!e ri+i na d#a naina * kadr* & o osi o'jekti#a
#adrat je kamera a cr#eni kr*g o'jekat snimanja@linija je osa akcije )rama, •
od *glom 4 *+)o i.me<* -rvo3i%ne ose o3jek%iv) i nove ose o3jek%iv) mor) $) 3*$e ve7i o$ =G
B#romen) -l)n) mor) $) 3*$e .n)2)jn) $) 3i re. 3io +l)$)k, ili re. %re3) $) 3*$e n) -okre% Svi sis%emi k)$rir)nj) se 3).ir)j* n) -rin0i-* %ro*+l)
Sistemi kadriranja: •
Sistem aralelni( *glo#a 4 -ro$*k0ijski n)jje$ons%)vniji .)%o /%o -os%)vk) r)sve%e i s0eno+r)fije os%)je is%)
•
Sistem solja%nji( nas*rotni( *glo#a 9over s8o*l$er: 4 * ovom sis%em* )k%eri se mor)j* snim)%i is%ovremeno * sv)kom k)$r*
Sistem *n*tra%nji( nas*rotni( *glo#a
•
Sistem normalni( *glo#a 4 n)j2e/7e se korisi%i k)$ )k%eri se$e .) s%olom
K)$) s* k)mere -os%)vljene -o$ is%im *+lom * o$nos* n) os* o3jek%iv) one s* * rakord* Ako nis*, i.+le$)7e k)o $) se -o+le$i mimoil).e
1? ama )osa akcije, je .)mi/ljen) r)v)n koj) se -okl)-) s) linijom in%eres) *n*%)r k)$r), ) %) linij) je o3i2no o$nos i.me<* )k%er) koji se $efini/e nji8ovim -o+le$om 9%%e((%%e: Termin -re*.e% i. -o.ori/%) 4 linij) koj) o$v)j) s0en* %j -ros0enij*m o$ +le$)li/%) T)ko
To%)lom $)%o+ -ros%or)
• • • • • •
De%)ljem Ako k)mer* -os%)vimo n) os* r)m-e Eks%remnim r)k*rsim) Ako se k)mer) -omer) * %ok* k)$r) N)+lim -okre%im) )k%er) )k%er) -o ver%ik)li 9n-r 9n-r *s%)j)nje, *s%)j)nje, se$)nje: Kr*žnim kre%)njem )k%er) 9n-r 3oks:
K)$) )k%eri *n*%)r k)$r) -romene -r)v)0 r)m-e nji8ovim kre%)njem %o se .ove reigra#anje
rame.
S%ožer5
1Q ri'li!a#anje o osi )sistem aralelni( *glo#a,: #rimenj*je se * eks%erijer*, no7*, -o ve/%)2koj ki/i,ve%r* %j U svim okolnos%im) +$e je 3r. r)$ neo-8o$)n
rednosti: Dekor i -os%)vk) r)sve%e se ne menj)j* * o$nos* n) m)s%er k)$)r, snim)nje može $)
•
se o$vij) 3e. -reki$), 3olj) +l*m), 3e. -reki$)nj)
ane: Ne koris%i se .) klj*2ne $r)mske si%*)0ije jer .3iv)nje ne može *vek $) se -r)%i i. n)j-ovoljnije+ *+l), .)%o /%o se se +l*m0i slik)j* i. -rofil) i ne vi$i se $o3ro -o+le$ i s)mim %im ni o$nos i.me<* )k%er)
ri'li!a#anje od *glom )sistem o#er s(o*lder@sistem s(o*lder@sistem *n*tra%nji( nas*rotni( *glo#a,: rednosti: •
'l*m0i se snim)j* i. $o3ro+ -olož)j), k)mer) +l*m0im) -ril).i -o$ *+lom i o%kriv) nov s)$rž)j * o$nos* n) m)s%er k)$)r 'l*m0i mo+* $) se snim)nj* o$vojeno je$no o$ $r*+o+ olje se vi$i kon%)k% i.me<* )k%er)
ane:
•
I.isk*je vi/e sre$s%)v) i vremen) i$okr*+ se /iri n) o3e s%r)ne i o%kriv) jo/ -ros%or) %)ko %)ko $) je -o%r -o%re3 e3no no,, * .)vi .)visn snos os%i %i o$ r)$n r)$nje je film film), ), -o-* -o-*ni ni%i %i %)j %)j -ros -ros%o %orr n-r n-r s0eno+r)fijom ili s%)%is%im) 'l*m0i se *vek vi$e, %)ko $) mor)j* n) mes%* re.) *vek -on)vlj)%i is%* r)$nj* i is%e -okre%e .3o+ kon%in*i%e%) Sve%lo se mor) menj)%i ko$ -reme/%)nj) k)mere k)mere
1 R)k*rs je *+)o snim)nj), o$nosno -olož)j k)mere * o$nos* n) o3jek)% koji se snim) #os%oje
donji@ gornji i normalni r)k*rs
1 i ;G Filmski o3jek%ivi s* složen) kons%r*k0ij) so2iv), %j ni. so2iv) s-ojeni8 * je$no %elo U s%v)rnom -ros%or*, .) r).lik* o$ filmsko+, nem) $*3inske o/%rine O3jek%ivi s* sre$s%vo kojim se *-r)vlj) o/%rinom * filmskom -ros%or* !e$)n o$ .)$)%)k) re$i%elj) je $), *. -omo7 o3jek%iv), o$ $vo$imen.ion)lno+ -ros%or) n)-r)vi %ro$imen.ion)lni -ros%or
Ai!na daljina je je$n) o$ n)jv)žniji8 k)r)k%eris%ik) o3jek%iv), %o je r).m)k o$ sre$ine so2iv) o3jek%iv) $o mes%) +$e se -rel)m)j* .r)0i * o3jek%iv*
ostoje d#e #rste o'jekti#a: S) -romenjivom žižnom $)ljine S) fiksnom žižnom $)ljinom, oni se $ele n)& 1 6iroko*+) 6iroko*+)one one 4žižn) 4žižn) $)ljin) $)ljin) je m)nj) o$ 1G1; 1G1; mm, -os%iže -os%iže se velik) velik) $*3insk) $*3insk) o/%rin) o/%rin) • •
2i%) 2i%)vo vo++ k)$r k)$r), ), /%o /%o omo+ omo+*7 *7)v )v)) $) se j)sn j)snoo r).) r).).n .n)j )j** o3je o3jek% k%ii n) r).l r).li2 i2i% i%im im *$)ljenos%im) o$ k)mere, ov)ko se efek%no *s-os%)vlj)j* o$nosi me<* %im o3jek%im) i -osi%že ve7i s%e-en s%e-en $r)m)%i2nos%i, $r)m)%i2nos%i, %)ko>mm: = Usko*+)o Usko*+)oni, ni, %eleo3je %eleo3jek%ivi k%ivi 4 žižn) žižn) $)ljin) $)ljin) im je ve7) o$ 1=> 1=> mm, skr)7*j* skr)7*j* r)s%oj) r)s%oj)nje nje -o $*3ini, s*.3ij)j* s*.3ij)j* -ros%or %)ko $) k)$)r k)$)r $el*je .+*sn*%o .+*sn*%o i nem) ose7)j ose7)j -ros%r)nos%i
;1, ;;,;=,;J i ;>
ostoje etiri #rste okreta na film*: • • • •
Kre%)nje )k%er) Kre%)nje k)mere Kre%)nje lj*$sko+ ok) -o -l)%n* Mon%)žni -okre% 9kre%)nje k)$rov) * s0eni:
okreti kamere se dele na: • • • •
S%v)rne 4 f)r, k)mer) se s%v)rno kre7e kro. -ros%or -o 8ori.on%)lnoj r)vni Delimi2ne 9rel)%ivne: 4 /venk, k)mer) se kre7e oko svoje ose )li s%oji * mes%* O-%i2ke 9%rik: 4 .*m ili +reen s0reen Kom3inov)ne 4 kr)n
B;< ;D; C ili k)$)r sekven0) je s)mo je$)n k)$)r * kome im) kom-likov)no i $*+o kre%)nje Sv)ki /venk im) s%)%i2n* f).*, f).* *3r.)nj), kons%)n%no+ kre%)nj), *s-orenj) i k)$ se .)*s%)vi o-e% s%)%i2n* f).* Uvek se /venk*je s) m)nje .)nimljivi8 n) .)nimljivije r)$nje
#enk se o nameni deli na: •
O-isni, korek%ivni i %en.ioni
#enk se o #rsti okreta deli na : •
Hori.on%)lni, ver%ik)lni, $ij)+on)lni, kr*žni i slo3o$ni
U-o2 Uo2e% e%k* k* s* -o -okr kre% e%ii k)me k)mere re 3ili 3ili s)mo s)mo $esk $eskriri-%iv %ivni ni )li )li vrem vremen enom om $o $o3i 3ij) j)j* j* sve sve ve7e ve7e -si8olo/ko .n)2enje Sve m)nje sl*že s)mo $) 3i o-is)li -ros%or ili -r)%ili neko+ )k%er), ) sve vi/e $) 3i -ros%or i li0e -os%)vili * me<*so3ne o$nose Filmski s%v)r)o0i s* vrlo r)mo o%krili o+r)ni2enos% vi$no+ -olj) svo+ o3jek%iv) i * %ežnji $) +) -ro/ire -okren*li s* k)mer* * njenoj osnovi, n)s%oje7i $) %)ko *$ovolje in%eres* +le$)l)0) K)mer) se ne može -omer)%i 3e. r).lo+) na se omera * onom tren*tk* kada je otre'no omeriti gledaoca * no#*
tak* osmatranja@ kada je otre'no na ne%to skren*ti a!nj*.
alika imeE* st#arnog i otikog kretanja je * tome %to se kod st#arnog kretanja kamera okre+e * realnosti a kod otikog kretanja se ra#i il*ija da se kamera okre+e.
;Q,; i ; ian iansc scen en je je$)n o$ vrs%) filmsko+ kre%)nj) 9kre%)nje *n*%)r k)$r):, i * -revo$* s) fr)n0*sko+ .n)2i -okre% n) s0eni #oj)m je -re*.e% i. -o.ori/%) Mi.)ns0en sl*ži $) 3i se r).vij)l) $r)msk) r)$nj) #o$ mi.)ns0enom se ko$ n)s -o$r).*mev) -os%)vk) i kre%)nje )k%er) )k%er) i i+r)j*7e i+r)j*7e rekvi.i%e rekvi.i%e *n*%)r s0ene s0ene Mi.)ns0en Mi.)ns0en je kre%)nje kre%)nje +l*m0), +l*m0), kro. nje+) +le$)mo +le$)mo k)r)k%eri.)0ij* lik) 9mor)mo mi.)ns0en r).likov)%i o$ +l*m)2ke in%er-re%)0ije .)%o /%o je kre%)nje -o s0eni s)mo $eo +l*m)2ke in%er-re%)0ije: D) 3i -os%)vili mi.)ns0en mor)mo $) i.*2imo s0en)rio, $) *%vr$imo oso3ine lik), o$re$imo osnovn* i$ej* i *s%)novimo o$nos i.me<* likov), k)mere i o3jek%)
ianscen se deli na: F*nkcionalni 4 o3e.3e<*je $) +l*m0i i i+r)j*7i o3jek%i o3)vlj)j* .)$)%e r)$nje n) •
lo+i2)n i .) +le$)o0e -ri8v)%ljiv n)2in, ) $) o3)vlj)nje r)$nje 3*$e vi$ljivo .) k)mer* reati#ni 4 .)visi o$ s%ilsko+ i ž)nrovsko+ o-re$eljenj) film), on se o$re<*je * o$nos* n) ri%)m film)
