Laporan Tutorial Blok 7 Modul 2

LAPORAN TUTORIAL BLOK 7 MODUL 1 "KEKEBALAN TUBUH, ALERGI, dan INFEKSI”  INFEKSI” 

FAKULTAS KEDOKTERAN GIGI UNIVERSITAS ANDALAS

MODUL 2 IMUNOPATOLOGI Skenario 2 “Minum Obat Kok Gatal-gatal” Seorang a!ien "anita #$% t&' (attang ke raktek (okter gigi (engan "a)a& mera&* bengkak a(a bibir (an mata !erta gatal-gatal a(a kulit+ Panien men,eritakan ba&"a !emalaman ia !akit gigi ber(enut ang ti(ak terta&an !e&ingga ia membeli obat !en(iri ke took obat untuk mere(akan !akitna+ Pagina ia mera!a "a)a&na membengkak (an gatal-gatal+ Dokter men)ela!kan ba&"a ia men(erita alergi ang mungkin (i!ebabkan ole& obat ang (imakanna !emalam+ Pa!ien )uga mengelu& ba&"a ia !u(a& lama mera!a mulutna !angat kering* mu(a& !ekali !aria"an (an mulutna mu(a& terkelua!+ Dokter mata langgananna mengatakan ba&"a ia men(erita enakit Sin(roma S)orgen+ Doketer gigi memberikan re!e obat anti alergi untuk mere(akan reak!i &ier!en!iti.it a(a re!on imun &umoral (an kortiko!teroi( untuk mere(akan in.lama!i a(a re!on imun !eluler+ Selain iu (okter )uga memberi obat  eng&ilang ra!a !akit NSID untuk mere(akan ra!a !akit gigina (an menarankan  a!ien untuk kembali lagi untuk mera"at gigina+ /agaimana !au(ara men)ela!kan ka!u! ang (ialami a!ien (iata!0

Langkah Seen !#$% & A+ Mengklari.ika!i terminologi ang ti(ak (iketa&ui (an men(e.ini!ikan &al&al ang (aat menimbulkan ke!ala&an interreta!i /+ Menentukan ma!ala& 1+ Menganali!a ma!ala& melalui brain storming   (engan menggunakan prior  knowledge D+ Membuat !kema atau (iagram (ari komonen-komonen erma!ala&an (an men,ari korela!i (an interak!i antar ma!ing-ma!ing komonen untuk  membuat !olu!i !e,ara terintegra!i + Mem.ormula!ikan tu)uan embela)aran3 learning objectives 4+ Mengumulkan in.orma!i (i eru!takaan* internet* (an lain-lain G+ Sinte!a (an u)i in.orma!i ang tela& (ierole&

U'a(an& A) TERMINOLOGI 5+ Alergi  Kon(i!i (imana tubu& memiliki re!on ang berlebi&an 2+ Sin(roma S)orgen  Penakit autoimun ang !ering ter)a(i (angan gangguan

autoimun lainna* engaru& !in(rom ini a(a mata (an mulut* 

(aat memengaru&i enurunan ro(uk!i air mata (an !ali6a+ Kelainan autoimun (an !el imun ang menerang (an meng&an,urkan kelen)er ek!okrin ang memro(uk!i air mata (an air liur 

$+ Kortiko!teroi(  Meruakan obat ang !angat kuat (an (igunakan untuk  merngurangi embengkakan * kemera&an* gatal* (an reak!i alergi 7+ 8eak!i &ier!en!iti6it  8eak!i berlebi&an karena terlalu !en!iti6e re!on imun ang 

(i&a!ilkan !!tem kekebalan tubu& 8e!on imun atologi ang ti(ak normal akibat re!on imun ang berlebi&an ter&a(a a)anan antigen ang !ama untuk  ke(ua kalina alergi

9+ 8e!on imun &umoral  Imunita! ang (ierankan ole& lim.o!it / (engan atau tana

*) 8e!on imun !eluler   8e!on imun ang ti(ak a(a antibo( :+ NSAID

B) RUMUSAN MASALAH 5+ 2+ $+ 7+ 9+ ;+ :+ <+ %+ 5=+ 55+ 52+ 5$+

/agaimana ro!e! ter)a(ina alergi0 Aa!a)a tie &er!en!iti6it0 Aa ge)ala (an tan(a !e!eorang alergi obat0 /agaimana mekani!me kortiko!teroi( mere(akan in.la!i0 Aa !a)a bagian kortiko!teroi(0 Aa )eni!-)eni! alergi0 Aa ge)ala !in(roma !)orgren0 Aa enakit autoimun menurut mekani!me Aa!a)a golongan (ari enakit alergi0 Aa .a,tor re!iko ter&a(a enakit alergi0 /agaimana ,ara mengata!i alergi0 > Kenaa a(a reak!i &ier!en!i6ita! a(a re!on imun &umoral (iberikan obat anti

alergi0 57+ Pa(a reak!i imun !eluler (iberikan kortiko!teroi( 59+ /agaimana tin(akan a"al a(a a!ien ang mengalami alergi obat0

+) ANALISA

MASALAH,

MELALUI

 BRAIN

STORMING 

MENGGUNAKAN PRIOR KNOWLEADGE  5+ /agaimana ro!e! ter)a(ina alergi0

•

Pertama ter)a(i kontak tubu& (engan antigen+

•

Kemu(ian !el (ara& uti& memro(uk!i antibo( #Ig' ang !e!i.ik ter&a(a antigen ang (i!ebut !en!iti!a!i+

•

Antibo( ini kemu(ian meman,ing ro(uk!i beberaa ?at kimia (an &ormon ang (i!ebut !ebagai me(iator terutama &i!tamine+

•

Me(iator-me(iator ini akan tamba& lebi& merang!ang akti6a!i (ari !el (ara& uti&+

•

8eak!i alergi berbe(a-be(a a(a !etia orang a(a ang ro!e!na lama* a(a )uga ang tiba-tiba+

•

/ila me(iator keluar (engan !angat tiba-tiba (an (alam )umla&  banak* ter)a(ila& reak!i alergi ang berat ang (i!ebut reak!i ana.ilaktik ta(i+

2+ Aa!a)a tie &er!en!iti6it0

•

T($e I

>ier!en!iti.ita! tie I (i!ebut )uga !ebagai &ier!en!iti6ita! lang!ung atau ana.ilaktik+ 8eak!i ini ber&ubungan (engan kulit* mata* na!o.aring*  )aringan bronkoulmonari* (an !aluran ga!trointe!tinal+ •

T($e II >ier!en!iti6ita! tie II (iakibatkan ole& antibo(i berua imunoglobulin G #IgG' (an imunoglobulin  #Ig' untuk mela"an antigen a(a  ermukaan !el (an matrik! ek!tra!eluler+ Keru!akan akan terbata! atau !e!i.ik a(a !el atau )aringan ang !e,ara lang!ung ber&ubungan (engan antigen ter!ebut+ Pa(a umumna* antibo(i ang lang!ung  berinterak!i (engan antigen ermukaan !el akan ber!i.at atogenik (an menimbulkan keru!akan a(a target !el

•

T($e III >ier!en!iti6ita! tie III meruakan &ier!en!iti6ita! komlek! imun+ >al ini (i!ebabkan a(ana engen(aan komlek! antigen-antibo(i ang ke,il (an terlarut (i (alam )aringan+

•

T($e IV >ier!en!iti6ita! tie I@ (ikenal !ebagai &ier!en!iti6ita! ang (ierantarai !el atau tie lambat #delayed-type'+ 8eak!i ini ter)a(i karena akti6ita! eru!akan )aringan ole& !el T (an makro.ag+ aktu ,uku lama (ibutu&kan (alam reak!i ini untuk akti6a!i (an (i.eren!ia!i !el T* !ekre!i !itokin (an kemokin* !erta akumula!i makro.ag (an leuko!it lain a(a (aera& ang terkena aaran+ /eberaa ,onto& umum (ari &ier!en!iti6ita! tie I@ a(ala& &ier!en!iti6ita! neumoniti!* &ier!en!iti6ita! kontak #kontak (ermatiti!'* (an reak!i &ier!en!iti6ita! tie lambat kroni! #delayed type hipersensitivity* DT>'+

$+ Aa ge)ala (an tan(a !e!eorang alergi obat0

Gejalanya dapat berupa  gatal-gatal pada kulit,   ruam,  pembengkakan pada wajah,  kesulitan bernapas serta anaflaksis.  Pada saluran pernaasan : asma, rhinitis alergi  Pada pencernaan : diare dan muntah  Pada mata : konjungtivitas alergika  uli : biduran saluran naas dan tenggorokan  Penyempitan  

menyebabkan kesulitan bernaas !hock "penurunan rekuensi darah #adi bertambah kencang dan bias jadi melemah

7+ /agaimana mekani!me kortiko!teroi( mere(akan in.la!i0 9+ Aa !a)a bagian kortiko!teroi(0

;+ :+ <+ %+ 5=+ 55+ 52+ 5$+

Aa )eni!-)eni! alergi0 Aa ge)ala !in(roma !)orgren0 Aa enakit autoimun menurut mekani!me Aa!a)a golongan (ari enakit alergi0 Aa .a,tor re!iko ter&a(a enakit alergi0 /agaimana ,ara mengata!i alergi0 > Kenaa a(a reak!i &ier!en!i6ita! a(a re!on imun &umoral (iberikan obat

anti alergi0 57+ Pa(a reak!i imun !eluler (iberikan kortiko!teroi( 59+ /agaimana tin(akan a"al a(a a!ien ang mengalami alergi obat0

5;+

D) SKEMA Pa!ien "anita #$% t&'

Gigi ber(enut

$embeli obat

Mengalami !in(roma

Gejala: $ulut kering !ariawan %ibir mudah terkelu as • • •

Ge)alaB • • •

Pembengkakan a)a& memera& Gatal a(a kulit

&ler i obat  NSAID

'iberi obat anti aler i

8eak!i >ier!en!iti6it

kortikosteroid

IMUNOPATOL

E) TU!UAN PEMBELA!ARAN  learning objects 5+ Ma&a!i!"a mamu mema&ami (an men)ela!kan tentang reak!i alergi obat 2+ Ma&a!i!"a mamu mema&ami (an men)ela!kan tentang kon!e

(a!ar 

imunoatologi  >io!en!iti6ita!  >ier!en!iti6ita!  Autoimun $+ Ma&a!i!"a mamu mema&ami (an men)ela!kan tentang enebab imunoatologi (i rongga mulut 7+ Ma&a!i!"a mamu mema&ami (an men)ela!kan tentang tan(a (an ge)ala imunoatologi (i rongga mulut 9+ Ma&a!i!"a mamu mema&ami

(an

men)ela!kan

tentang

mekani!me

imunoatologi ;+ Ma&a!i!"a mamu mema&ami (an men)ela!kan tentang enatalak!anaan imunoatologi :+ Ma&a!i!"a mamu mema&ami (an men)ela!kan tentang enakit autoimun ang  bermani.e!ta!i (i rongga mulut

F) MENGUMPULKAN

INFORMASI

DI

PERPUSTAKAAN,

INTERNET, DAN LAIN-LAIN

G) SINTESA DAN U!I INFORMASI .ANG TELAH DIPEROLEH 1) Maha%(%/a #a#$ #e#aha#( dan #en0ea%kan 2en2ang 'eak%( ae'g( 34a2 8eak!i alergi obat mun,ul ketika !i!tem kekebalan tubu& (iakti.kan (alam mere!on obat+ Alergi obat bi!a ter)a(i (ari obat ang (iminum* (i!untikkan* atau (iole!kan a(a kulit+ Ge)ala reak!i alergi obat ber6aria!i mulai (ari ruam kulit ringan* &ingga embengkakan (an enurunan tekanan (ara& !e,ara tiba-tiba ang (aat mengan,am na"a !e!eorang+ Umumna* orang ang alergi obat bia!ana !u(a& erna& teraar obat ter!ebut atau obat !e)eni!na+ Ketika ertama kali ter)a(i aaran* !el-!el imun #!el-!el kekebalan tubu&' membentuk antibo(i untuk  mela"an obat ter!ebut+ Antibo(i a(ala& rotein ang (ibuat ole& !i!tem imun untuk mela"an enerbu a!ing !eerti bakteri (an 6iru!+ Ketika orang itu teraar  lagi (engan obat ter!ebut* maka antibo(i akan bereak!i* (an memun,ulkan re!on alergi

5) Maha%(%/a #a#$ #e#aha#( dan #en0ea%kan 2en2ang k3n%e$ da%a' (#n3$a233g( H(3$%en%(2((2a% H($e'%en%(2((2a% 8eak!i &ier!en!iti6ita! a(ala& reak!i imun ang atologik* ter)a(i akibat re!on imun ang berlebi&an !e&ingga menimbulkan keru!akan )aringan tubu& #Karnen* 2==;'+ 8eak!i ang ter)a(i (iba"a* baik melalui imunita! &umoral #antibo(i' mauun 1MI #lim.o!it-T ang !en!iti.'+ Pa(a !ebagian  be!ar kea(aan* reak!i &ier!en!iti6ita! (i!ebabkan ole& antigen a!ing* !eerti !erbuk bunga* )amur* !ub!tan!i makanan* (an obat-obatan #Un(er"oo(* 5%%%'+ 7 tie reak!i ber(a!arkan ke,eatan (an mekani!me imun ang ter)a(i* aitu tie I* II* III* I@ #Karnen* 2==;'+

5+

8eak!i &ier!en!iti6ita! tie I Di!ebut )uga reak!i ,eat atau reak!i ana.ilak!i! atau reak!i alergi+ Timbul !egera !etela& tubu& tera)an (engan alergen+ Mekani!me ter)a(ina reak!i &ier!en!iti6ita! tie I mulana antigen ma!uk ke tubu& (an merang!ang !el / untuk membentuk Ig (engan bantuan !el T&+ Ig (iikat ole& !el ma!t atau ba!o.il melalui re!etor 4, ɛ+ Aabila tubu& tera)an ulang (engan antigen ang !ama* maka antigen ter!ebut akan (iikat ole& Ig ang !u(a& a(a a(a  ermukaan !el ma!t atau ba!o.il+ Akibat ikatan ter!ebut* !el ma!t * ilek* ek!ema a(a ma!a kanak-kanak* (an a!ma ek!trin!ik+ Diagno!i! &ier!en!iti6ita! tie I bia!ana (ibuat (engan memerli&atkan a(ana &ubungan antara emaaran antigen (alam lingkungan tertentu (an timbulna ge)ala a(a "aktu anamne!i! ang teliti #Un(er"oo(* 5%%%'+ 2+ 8eak!i &ier!en!iti6ita! tie II Di!ebut )uga reak!i !itotok!ik atau !itolitik* ter)a(i karena (ibentuk  antibo(i )eni! IgG atau IgM ter&a(a antigen ang meruakan  bagian !el e)amu+ Antibo(i ter!ebut (aat mengakti.kan !el ang memiliki re!etor 4,C-8+ Sel NK (aat bereran !ebagai !el e.ektor  (an menimbulkan keru!akan melalui AD11+ #Karnen* 2==;'+

Karakteri!tik &ier!en!iti6ita! tie II iala& engru!akan !el (engan mengikat antibo(i ang !e!i.ik a(a ermukaan !el+ Keru!akan !el ang ter)a(i utamana bukan meruakan &a!!il engikatan antibo(i* ini tergantung a(a bantuan lim.o!it lainna atau makro.ag atau  a(a !i!tem komlemen+ Mani.e!ta!i ang !ering (ari reak!i &ier!en!iti6ita! reak!i ini melibatkan !el-!el (ara&* !el )aringan lainna (aat )uga (iikut!ertakan+ Mi!alna !a)a a(a anemia &emolitik autoimun (an trombo!itoenia #Un(er"oo(* 5%%%'+ $+ 8eak!i &ier!en!iti.ita! tie III Di!ebut )uga reak!i komlek! imun+ Ter)a(i bila komlek! antigenantibo(i (itemukan (alam !irkula!i atau (in(ing embulu& (ara& atau )aringan (an mengakti.kan komlemen+ Antibo(i ang  bereran bia!ana )eni! IgM atau IgG+ Komlek! imun akan mengakti.kan !e)umla& komonen !i!tem imun+ Komlemen ang (iakti.kan melea! ana.ilakto!i! ang mema,u !el ma!t (an ba!o.il melea! &i!tamin+ Me(iator lainna (an M14 mengera&kan  olimor. ang melea! en?im roteolitik (an rotein olikationik+ Komlemen )uga menimbulkan agrega!i trombo!it ang membentuk mikrotombi (an melea! amin 6a!oakti.* !elain itu komlemen mengakti.kan makro.ag ang melea! IL-5 (an ro(uk  lainna+ /a&an 6a!oakti. ang (ibentuk !el ma!t (an trombo!it menimbulkan 6a!o(ilata!i* eningkatan ermeabilita! 6a!kular* (an in.lama!i+ Neutro.il (itarik (an mengelimina!i komlek!+ /ila neutro.il terkeung (i )aringan akan !ulit untuk memakan komlek! (an akan melea! granulna #angr ,ell'+ Ke)a(ian ini menimbulkan  banak keru!akan )aringan+ Makro.ag ang (ikera&kan ke temat ter!ebut melea! berbagai me(iator* antara lain en?im-en?im ang (aat meru!ak )aringan !ekitarna+ Mani.e!ta!i klini!na antara lain luu! eritamato!i! !i!temik* enakit !erum* artriti! reumatoi(* in.ek!i malaria* 6iru!* (an lera #Karnen* 2==;'+ 7+

•

8eak!i &ier!en!iti6ita! tie I@ Ter)a(i !etela& 52 )am+ >ier!en!iti6ita! tie ini (ibagi (alam Delae( Te >er!en!iti6it ang ter)a(i melalui !el 1D7 (an T 1ell Me(iate( 1tol!i! ang ter)a(i melalui !el 1D<+ Delae( Te >ier!en!iti6it  #DT>' • Pa(a DT>* !el 1D7 T&5 mengakti.kan makro.ag ang bereran !ebagai !el e.ektor+ 1D7 T&5 melea! !itokin ang mengakti.kan makro.ag (an mengin(uk!i in.lama!i+ Pa(a DT>* keru!akan  )aringan (i!ebabkan ole& ro(uk makro.ag ang (iakti.kan !eerti en?im &i(rolitik* ok!igen reakti. interme(iat* ok!i(a nitrat* (an !itokin roin.lama!i+ DT> (aat )uga ter)a(i !ebagai re!on ter&a(a ba&an ang ti(ak berba&aa (alam lingkungan !eerti nikel ang menimbulkan (ermatiti! kontak+ Pa(a kea(aan ang  aling menguntungkan DT> berak&ir (engan &an,urna mikroorgani!me ole& en?im li!o!om (an ro(uk makro.ag lainna !eerti erok!i( ra(ikal (an !uerok!i(+ DT> (aat meruakan reak!i .i!iologik ter&a(a atogen ang !ulit (i!ingkirkan mi!alna M+ Tuberkulo!i!+ T 1ell Me(iate( 1tol!i! Dalam T 1ell Me(iate( 1tol!i!* keru!akan ter)a(i melalui !el 1D< ang lang!ung membunu& !el !a!aran+ Penakit ang (itimbulkan &ier!en!iti6ita! !elular ,en(erung terbata! kea(a  beberaa organ !a)a (an bia!ana ti(ak !i!temik+



Autoimun Autoimunita! a(ala& )eni! &ier!en!iti6ita! ter&a(a antigen (iri ang memengaru&i !ekitar lima er!en (ari oula!i+ Kebanakan )eni! autoimunita! melibatkan re!on imun &umoral+ Antibo(i ang ti(ak teat menan(ai komonen (iri !ebagai ben(a a!ing (i!ebut autoantibo(i+ Pa(a  a!ien (engan enakit autoimun mia!tenia gra6i!* re!etor !el otot ang menebabkan kontrak!i (alam menanggai a!etilkolin ang (itargetkan ole& antibo(i+ >a!ilna a(ala& kelema&an otot ang (aat men,aku (itan(ai ke!ulitan (engan .ung!i motorikna+ Dalam luu! eritemato!u! !i!temik* re!on autoantibo(i membaur (engan DNA in(i6i(u !en(iri (an  rotein in(i6i(u (alam berbagai enakit !i!temik+ Luu! eritemato!u! !i!temik (aat memengaru&i )antung* !en(i* aru-aru* kulit* gin)al* !i!tem !ara. u!at* atau )aringan lain* menebabkan keru!akan )aringan melalui antibo(i ang mengikat* melengkai erekrutan* li!i!* (an  era(angan+ Autoimunita! (aat berkembang !eiring "aktu* enebabna mungkin berakar a(a mimikri molekuler+ Antibo(i (an T18! (aat mengikat antigen (iri ang !e,ara !truktural miri (engan antigen  atogen* ang re!etor imun ertama kali (imun,ulkan+ Sebagai ,onto&* in.ek!i Streto,o,,u! ogene! (engan #bakteri ang menebabkan ra(ang tenggorokan' (aat meng&a!ilkan antibo(i atau !el T ang  bereak!i (engan otot )antung* ang memiliki !truktur miri (engan  ermukaan S+ ogene!+ Antibo(i ini bi!a meru!ak otot )antung (engan !erangan autoimun* ang menebabkan (emam rematik+ Tergantung in!ulin (iabete! mellitu! #tie 5' mun,ul (ari re!on T>5 in.lama!i (e!trukti. ter&a(a !el ang memro(uk!i in!ulin (ari ankrea!+ Pa!ien (engan autoimunita! ini &aru! (i!untik (engan in!ulin ang bera!al (ari !umber lain+

•

Ma&a!i!"a mamu mema&ami (an men)ela!kan tentang en ebab imunoatologi

•

(i rongga mulut Ma&a!i!"a mamu mema&ami (an men)ela!kan tentang tan(a (an ge)ala imunoatologi (i rongga mulut

•

•

•

Ge)ala ang umum (i kulit a(ala& gatal* kulit memera&* tera!a ana!* !amai (engan ter)a(i leu&an+ /ila ter)a(i (i muka keloak mata (an bibir !embab* mata berair (an mera&+ Ge)ala ang umum (i erna.a!an a(ala& ber!in* batuk* !akit menelan* !e!ak* (an na.a! men)a(i berbuni karena ter)a(i enemitan* &i(ung meler + Ge)ala ang umum (i en,ernaan a(ala& mual* munta&* (an men,ret ang (aat (i!ertai (ara&+

•

/ila ge)ala berlan)ut (an ter)a(i reak!i ana.ilaktik* maka akan ter)a(i  shock  (engan tan(a a"al (enut )antung mema,u* muka u,at* berkeringat* !u!a&  berna.a!* men)a(i bingung* !amai (engan ing!an* kemu(ian &enti )antung (an (aat ter)a(i kematian+

•

Ma&a!i!"a

mamu

mema&ami

•

imunoatologi Ma&a!i!"a mamu mema&ami (an men)ela!kan tentang enatalak!anaan

•

imunoatologi Ma&a!i!"a mamu mema&ami (an men)ela!kan tentang enakit autoimun ang  bermani.e!ta!i (i rongga mulut

(an

men)ela!kan

tentang

mekani!me