Koji su pokazatelji proizvodnje građevina? Pokazetelji proizvodnje su: -produktivnost – količnik količine ostvarenog proizvoda Q i utroška snage L, P=Q/L, to je čist tehnički pokazatelj; -ekonomičnost – količnik ostvarene vrijednosti proizvodnje V i utrošenih vrijednosti T, odnosno troškova: E=V/T. To je vrijednost obima troškova za predmetnu proizvodnju. Vrijednost E≥1; u slučaju ako se postigne samo proizvodna vrijednost E=1. -rentabilnost – količnik dohotka D i sredstava angažovanih u proizvodnji S, R=D/S. To je čisto finansijski pokazatelj. To je mjera koliko dobiti je ostvareno na uloženi kapital. Opisati osnovne odredbe ugovora! Osnovne odredbe ugovora su: -Predmet ugovora – radovi koji se ugovaraju. Predmet ugovaranja određuje koji su radovi ugovoreni, odnosno koje usluge izvođača su obuhvaćene ugovornom cijenom. Kod ugovaranja po m2 uputno je odrediti da su ugovorenom cijenom obuhvaćeni i radovi koji nisu predviđeni projektnom dokumentacijom niti tenderom, a bez kojeg izvođenja objekat ne bi mogao da funkcionise. -Naknadni radovi – u ove radove spadaju radovi koji nisu ugovoreni, a investitor iz nekog razloga želi da oni budu izvedeni. Da ne bi došlo do spora između ugovarača odredbama ugovora se predvidi na koji način se ormira cijena naknadnih radova. -Višak radova – iz definicije ugovaranja p m2 izgrađene površine ovi radovi mogu da se jave u obliku više izgrađene površine nego što je projektovano. Ugovorom se de finiše višak količine koja se plaća po ugovorenoj cijeni. -Nepredviđeni radovi – su radovi koji predviđeni projektom, a moraju da se izvedu da bi objekat mogao da funkcioniše. Kod ugovaranja po m2 mogu se uračunati u ugovorenu cijenu, a kod ugovaranja po jedinici mjere mora se ustanoviti mehanizam određivanja njihove cijene. -Cijena – koja se ugovori rezultat je revidovane i usvojene cijene iz ponude izvođača, bilo da je ponuda usvojena na licitaciji ili direktnom pogodbom. Opisati sadržaj, način vođenja i korišćenje gradilišne dokumentacije! Gradilišnu dokumentaciju čine: Građ. knjiga, građ. dnevnik, kompletna projektna dokumentacija dopunjena izvođačkom dokumentacijom, operativni dinamički plan realizacije radova, plan radne snage i materijala, kopija ugovora o izgradnji objekta, evidencija prisustva radnika na poslu, knjiga građ. inspekcije, elaborat zaštite na radu, knjiga interne kontrole, odobrenje za izgradnju, projekat tehnologije izvođenja radova, projekat betona i organizaciona šema gradilišta sa saglasnostima na priključke... Dati obrazloženje investicionog programa! Investicioni program, kojim se praktično analizira i sračunava cijena objekta jednog projekta, po aktuelnim propisima ne mora biti sastavni dio investiciono-tehničke dokumentacije, ali je ključni dokument za upravljanje investicijom u finansijskom pogledu. Struktura investicionog programa zavisi od tehničko-tehnoloških karaktereistika objekta,lokacije na kojoj se gradi i propisa koji se obavezuju na regulsanje naknada za: gradsko zemljište, obezbjeđenje el. energije, daljinskog grijanja i telefonskog priključka. Vrijednosti pojedinih komponeneti zavisi od tržišnih uslova i iznosa paticipacija koje propisuje lokalna samouprava.
Šta je studija opravdanosti i navesti šta sadrži? Studijom opravdanosti utvrđuje se finansijska, tržišna, ekonomska i društvena opravdanost izgradnje objekta za koji je izrađen idejni projekat. Studija opravdanosti sadrži sledeće tačke: 1. podatke o naručiocu i autorima studije 2. uvod - cilj izrade studije - zadatak za izradu studije - osnovna dokumentacija korišćena za izradu studije 3. ciljeve i svrhu investiranja 4. opis objekta 5. analiza razvojnih mogućnosti investitora 6. metodološke osnove izrade studije 7. tehničko-tehnološko rešenje idejnog projekta 8. tržišne spekte 9. prostorne aspekte 10. ekološke aspekte 11. ekonomske aspekte 12. dobiti-koristi 13. finansijsku efikasnost sa ocjenom rentabilnosti i likvidnosti 14. društveno-ekonomsku efikasnost 15. analizu osjetljivosti i rizika investitora 16. analizu izvora finansiranja, finansijskih obaveza i dinamike 17. analizu organizacionih i kadrovskih mogućnosti 18. zaključak o opravdanosti investicije. Opisati način naplate radova putem beskamatnog avansa! Avans znači plaćaanje unaprijed za radove koji će tek biti izvedeni. Avans se obično daje kao dio od ukupno ugovorene vrijednosti radova radi nabavke materijala i formiranja gradilišta. Avans je po pravilu beskamatni. Interes investitora je da, davanjem avansa bez kamate, izvođaču omogući obrtna sredstva za početak izvođenja radova, a takođe da osigura fiksnost cijene, odnosno da je zaštiti od uticaja inflacije na tržištu. Izvođač je spreman da prihvati avans, za pripremne radove i nabavku materijala. Upitno je, ako se posluje na inflatornom tržištu, koliki avans racionalno izvođač može da prihvati za obezbjeđenje materijala, s obzirom na mogućnost bezbjednog skladštenja kupljeog materijala. Šta je ugovaranje po FIDIC-u? U inostranoj praksi, u velikoj mjeris koristi dokumentacija FIDIC-a. FIDIC, francuski: Međunarodna federacija inženjera konsultanata, osnovana 1913. godine od strane nacionlnih udruženja nezavisnih inženjera konsultanata belgije, Francuske i Švajcarske. FIDIC-ov etički kodeks je: nepristrasnost, kompetentnost i fer konkurencija. Pored drugih aktivnosti, u svijetu najpopularnije FIDIC-ove aktivnosti su: izdanja uslova ugovaranja, pogodnih za primjenu prilikom zaključivanja međunarodnih ugovora za realizaciju investicionih projekata. Ugovori Evropske agencije za rekonstrukciju se baziraju na FIDIC-ovim uslovima i to na na opštim i na posebnim uslovima ugovaranja. Ugovori za dodjelu radova Svjetske banke za obnovu i razvoj imaju i opšte i posebne FIDIC-ove uslove.
Šta su opšti i posebni uslovi ugovaranja? ______ Šta je kalkulativni faktor? Kalkulativnim faktorom su obuhvaćeni svi prateći troškovi proizvodnje, koji nisu uključeni u kalkulaciju cijene pozicije gređevinskog proizvoda. U analizama cijena ovi troškovi se kalkulativnim faktorom pripisuju cijeni rada, odnosno terete cijenu rada. Oni obuhvataju sledeće troškove: materijalne troškove, troškove reprezentecije, kancelarisjski materijal, transportne usluge, poštanske troškove, razne takse i dažbine, naknade za bolovanje zaposlenih, itd. Kalkulativni faktor F predstavlja vrijednost kojom treba pomnožiti bruto zarade proizvodnih radnika, da bi se u analizi cijene pozicije radova (ili svih radova za objekat) uračunati svi prateći troškovi. Uobičajeno je da se F određuje na nivou cijelog preduzeća, a može i za pojedina (naročito veća) gradilišta. Šta je predmjer radova a šta predračun radova? U predmjeru su obračunate ukupne količine radova predviđenih tehničkom dokumentacijom – glavnim projektom za određeni građevinski objekat. Predmjer se formira na osnovu grafičke dokumentacije u projektu – crteža sa definisanim dimenzijama i oznakama materijala/sklopova ili dijelova od kojih se sastoji objekat. Predračunom radova određuje se predračunska vrijednost građenja, odnosno proizvodna cijena građenja objekta, koja se sastoji od cijene grubih građevinskih, građevinskinsko – zanatskih i instalaterskih radova. Proizvodna vrijednost građevinskog objekta, ukupna cijena obuhvata, osim cijene građenja i vrijednost participacija, pripremanja i opremanja lokacije i radova na infrastrukturi. Šta sadrži proizvodna vrijednost objekta? Osim cijene izvođenja radova, u cijenu izgrađenog objekta ulaze i troškovi: -naknade za uređenje gradskog građevinskog zemljišta -naknade za obezbijeđenje el. energije, daljinskog grijanja i telefonskog saobraćaja -troškovi pripremanja lokacije -troškovi opremanja lokacije -troškovi izrade i ovjere tehničke dokumentacije i -ostali prateći troškovi Kako se određuje proizvodna vrijednost objekta? Formiranje i prilagođavanje ulaznih podataka je veoma značajno u proceduri izrade investicionog programa, budući da cijene pojedinih komponenata investicionog programa nisu date u formi jedinice mjere koja je izabrana kao reprezent cijene objekta. Napr. jedinična cijena participacije za priključenje na el. mrežu i uvođenje telefonskog priključka ugovara se prema korisničkoj jedinici (stan ili poslovni prostor), na infrastrukturnim objektima se obračunavaju po jedinici mjere tih radova. Sve ove cijene je potrebno svesti tako da se u izlaznim podacima dobijaju cijene po jedinici mjere objekta – m2 korisne površine. Navesti strukturu cijene objekta! Strukturu cijene jednog objekta čine: A. najnade jevnim preduzećima za uređenje građevinskog zemljišta B. troškovi pripreme izgradnje infrastrukture i objekta na lokaciji na kojoj se gradi objekat C. troškovi izgradnje infrastrukturnih objekata na lokaciji D. troškovi pripreme i izgradnje objekta E. ostali (prateći) troškovi.
Šta je investicioni plan a šta troškovi uređenja građevinskog zemljišta? Investicioni program, kojim se praktično analizira i sračunava cijena jednog projekta, po aktuelnim propisima ne mora biti sastavni dio investiciono-tehničke dokumentacije, ali je ključni dokument za upravljanje investiciom u finansijkom pogledu. Po dogovoru sa Direkcijom za građevinsko zemljište i izgradnju plaćaju se naknade za uređivanje javnog građevinskog zemljišta, što obuhvata troškove pripremanja i opremanja građevinskog zemljisšta. Naknada za uređivanje građevinskog zemljišta se obračunava i plaća po m2 korisne površine objekta čija se izgradnja predviđa planskim dokumentom sa različitom cijenom sa stambeni, odnosno za poslovni prostor. Šta obuhvataju troškovi pripremanja građevinskog zemljišta? Pripremanje javnog građevinskog zemljišta obuhvata: -istražne radove; izradu geodetskih i drugih podloga -izradu planske i projektne dokumentacije -obavljanje imovinsko-pravnih poslova -raseljavanje -rušenje objekata koji su za to planom predviđeni -saniranje terena -izradu programa za uređivanje zemljišta i drugo. Šta su prosječne norme u građevinarstvu? Prosječne norme u građ. (tzv. Savezne): I dio- visokogradnja i transport materijala; II dio – niskogradnja; III dio – knjiga 1: zanatski radovi i knjiga 2: instalaterski radovi. Šta su finansijske garancije i navesti neke od njih? Finansijske garancije izvođač daje investitoru u toku licitacione procedure i u toku ugovaranja radova. Sve ove garancije sufinansijske – visina novčanih sredstava u garanciji se određuje u procentu od vrijednosti ponude. Pod garancijama se podrazumijeva pismena isprava kojom se garant obavezuje da će izvršiti plaćanje umjesto dužnika, ako dužnik to ne učini u ugovorenom roku. U konkretnom slučaju dužnik je izvođač a garant jr poslovna banka izvođača. Postoji više vrsta garancija: garancija uz ponudu, činidbena garancija, avansna garancija idr. Šta je garantni rok? Garantni rok predstavlja jedan od posebnih uslova ugovaranja, koji se odnosi na konkretan objekat. Ukoliko ugovorom garantni rokovi nisu precizirani, onda važe propisi u toj oblasti. Odlukom o minimalnim garantnim rokovima za pojedine vrste izgrađenih investicionih objekata, odnosno izvedenih radova na tim objektima propisani su garantni rokovi. Prema vrsti objekta propisani su minimalni garantni rokovi – od 5 godina (visoke brane, hidroelektrane, trafostanice...); od 3 godine (pruge, putevi, tornjevi rafinerije,...) i 2 godine (poslovne zgrade, obrazovne i zdravstvene institucije...). Navedite načine naplate izvedenih radova! Način naplate izvedenih radova se definiše odredbama ugovora zaključenog između izvođača i invetitora. Najčešće se ova naplata vrši na dva načina: -po izvršenim radovima ili -beskamatnom avansnom uplatom.
Opišite obračun razlike u cijeni kliznom skalom! Razlika u cijeni je uobičajeni temin koji se korsti u građeveinarstvu da označi razliku koštanja u različitim vremenskim presjecima, između ugovorene cijene izvođenja radova – rada i materijala, i te cijene na neki obračunski presjek. Klizna skala se termin koji, praktično, označava metod, odnosno širok dijapazon metoda kojima se proračunava razlika u cijeni. Na najširam nivou posmatrano, klizna skala treba da iskaže podatke o promjenama koje utiču na promjenu ugovorene cijene. Klizna skala predstavlja instrument koji obezbijeđuje da svi učesnici, za sve vrijeme realizacije ugovora o građenju, zadrže isti ravnopravan položaj koji su imali u vrijeme zaključenja ugovora. Šta je biznis-plan? Smatra se da iznis planovi ne spadaju u oblast investicija jer se radi o malim sredstvima, ali se često koriste za odobravanje kredita za ulaganje u osnovna ili obrtna sredstva. Biznis-plan se može definisati kao obrada poslovne ideje kojom se dokazuje opravdanost neke realizacije, prema uputstvu ili metodologiji kreditora. Poželjno je biznis plan raditi kao program poslovanja i finansijskoh ulaganja generalno, a ne samo kad se traži namjenski kredit. Šta je finansijski plan? Finansijski plan se zasniva na realnim tehničko-tehnološkim pokazateljima proizvodnje. Finansijski planovi mogu biti statički i dinamički. Ukoliko plan nema dinamički karakter – vremensku komponentu, onda se radi o statičkom planu. Tipičan statički plan je predračun radova Ukoliko plan ima dinamički karakter – raspored novčanih sredstava ili rasursa tokom vremena, onda je to dinamički finansijski plan. Važno je da dinamika ulaganja finansijskih sredstava prati dinamiku izgradnje objekta. Šta je „cash flow“? „Cash flow“ analiza prikazuje prihode i troškove i određuje da li su sredstva u gotovom novcu dovoljna za planirano ulaganje ili mora fa se traži pozajmica ili kredit. Radi sticanja informacije o ogućnostima plasiranja finansijskih sredstava u proizvodnju ili ulaganja u investicije potrebno je klasifikovati periodične prilive i troškove, da bi se sagledalo da li je trošenje finansijskih sredstava veće nego sticanje tih sredstava u predmetnom periodu.
