6/6/2019
Rekapitulacija filogenetskog razvoja tokom ontogenetskog
Preembrionalni period – od oplođenja do razvića prvog sistema organa (kardiovaskularni)
Ontogenetski razvitak:
Prenatalni Prenata lni period
Postnatalni period
blastomerizacija blastomerizacija blastulacija gastrulacija neurulacija celomacija
Embrionalni period (razviće ostalih sistema organa) Fetalni period – kada se po spoljašnjim odlikama može odrediti kojoj vrsti pripada plod
Polilecitne (megalecitne) (megalecitne )
Tip brazdanja zavisi od vrste jajne ćelije tj. količine i rasporeda vitelusa.
Mezolecitne
Velika količina vitelusa
Ribe, vodozemci, ptice, monotremata
Srednja količina vitelusa
Neke vrste vodozemaca
Izolecitne
Mala količina vitelusa
Niži crvi, mekušci, mekušci, amfioksus i sisari
1
6/6/2019
Telolecitne Jedro i malo citoplazme na animalnom polu ćelije, a žumance na vegetativnom Ribe, vodozemci, ptice
Centrolecitne Vitelus u srednjem delu ćelije Zglavkari
Izolecitne Ravnomerno rasporđen vitelus u citoplazmi Amfioksus i sisari
Rezultat oplođenja: obnavlja se diploidni genom
1.
završava se mejoza metabolički se aktivira ovocit određuje se pol ploda počinje blastomerizacija
2. 3. 4. 5.
Blastomerizacija (brazdanje, segmentacija)
blastomerizacija blastom erizacija blastulacija morula
gastrulacija
neurulacija
celomacija
Ako se dve blastomere odvoje- razviće kompletnog organizma. Totipotentnost do
stadijuma 8 ćelija, najviše i to kod miša i kunića
2
6/6/2019
Blastomerizacija
Deoba zigota – u početku se sve blastomere dele istom brzinom
kasnije su sve odlike lokalizovanog rasta/umnožavanja
Diploidno jedro od oba roditelja i
citoplazma majčina
Prva deoba vertikalna (meridionalna), a
Kod sisara prva deoba je vertikalna
(meridionalna), (meridionaln a), kao što je i kod žabe i morskog ježa. Međutim, kod
kasnije kao obične ćelije (ekvatorijalno)
sisara, u toku druge deobe, jedna blastomera se deli meridionalno, a druga ekvatorijalno! Ovakva deoba se naziva ROTACIONA
HOLOBLASTIČNA DEOBA
Blastomere sisara se dele asinhrono. Kod
sisara jedro ćelija zigota kontroliše blastomerizaciju od sredine blastomerizacije!
sinteza proteina na
osnovu majčinih iRNK
metabolizam enzima i strukturnih komponenti (aktin, tubulin, spektrin)
8-16 ĆELIJA (3-4 DEOBE)– MORULA
POŠTO JE PRISUTNA ZONA PELLUCIDA,
BLASTOMERE SE
PRILAGOĐAVAJU OGRANIČENOM PROSTORU –
– stalno se sintetišu
KOMPAKCIJA POSTAJU POLARIZOVANE
3
6/6/2019
Pokretanje kroz jajovod Tečnost u lumenu Treplje epitelnih ćelija Pokreti zida jajovoda
Morula
ovai o
Zigot
Blastocista krava
blastomerizacija blastom erizacija
blastulacija
gastrulacija
neurulacija
celomacija
U materici morula je u sekretu sa hranjivim
materijama. Ova tečnost razmiče ćelije i formira se šupljina- blastocel
Embrionalni čvorić
Trofoblast
Sinhronizacija se gubi i blastomere se počinju deliti i diferencirati nezavisno
Embrionalni čvorić Zona Pellucida
Trofoblast
Blastocel
Blastocista od oko 120 ćelija sadrži: -~40 ćelija embrionalnog čvorića -~80 ćelija trofoblasta
4
6/6/2019
Mehanizmi pomoću kojih se razlaže zona pelucida razlikuju se
između životinja
Kod konja se pre razlaganja z. pelucide formira ugljenohidratna
kapsula koju luče ćelije trofoblasta.
u fazi blastulacije nestaje zona implantirati ti pelucida i može se implantira
Održavanje graviditeta, štiti embrion od odbacivanja
Citotrofoblast
Ćelije se umnožavaju
Sincicijumtrofoblast
Zaštita jer kod kobila nije sterilna unutrašnjost materice. Kod konja kasna implantacija i blastula se
kreće Kod ovih životinja samo oplođena jajna ćelija dolazi u matericu
blastomerizacija blastom erizacija
blastulacija
gastrulacija
neurulacija
celomacija
Mnogo jedara i nema
jasne ćelijske granice
It is not birth, marriage marriage or death which is the most important time in your life, but Gastrulation. – Lewis Wolpert, 1989
Gastrulacija
•loptasti oblik zametka u izduženi - potrošnja O2 i dr. povećani - mitohondrije, Golgi, ER i dr. –složeni - sinteza novih iRNK
5
6/6/2019
primi tivne trake • pojava primitivne
•
formiranje 3 klicina lista
•
primitivni (Hensenov) čvor
• mezoderm prvo u kaudalnom delu PT (nije još vidljiva)
MIGRACIJA MEZODERMALNIH ĆELIJA
Formiranje primitivne trake na površini epiblasta Uspostavljanje ose glava-rep
Centar umnožavanja i pokretanja ćelija
Week 3
Na cefaličnom kraju – neizdiferencirane
ćelije –primitivni čvor Pluripotentne ćelije koje formiraju sva tri
klicina lista, učestvuju
u formiranju mezoderma glave Imaju ulogu u formiranju horde Primarna cilijaasimet asi metri ri a
Bilaminarna u trilaminarnu strukturu> formiranje mezoderma
Ektoderm Endoderm Mezoderm
6
6/6/2019
Epiblast : ectoderm
• kada se formira mezoderm regresija primitivne trake
• širenje mezoderma najsporije kod konja troslojna gastrula • kraj gastrulacije – troslojna
Epiblast = EkTODERM
Delaminacija i invaginacija ćelija
MEZODERM U embrionu
hipoblast = ENDODERM
Formiranje mezoderma
trofoblast
Van embriona
MESODERM ENDODERM
Morfogeni procesi penetracija
Epitelno-mezenhimska transformacija (EMT)
delaminazione delaminacija
interpozicija
Imigracioni Imigraci oni
Delaminacioni Epibolični
epibolia
migracija
Invaginacija evaginacija
estensione convergente
Invaginacioni Mešoviti Kod ptica i sisara si sara mešoviti
Karakteristike mezenhimskih mezen himskih ćelija: -Polarnost (prednje - zadnje) -Izduženog oblika -Imaju filopodije -Sposobnost kretanja (invazivnost) ”Zdrava” mezenhimska ćelija: -Migratorna -Sekretorna
7
6/6/2019
Celom dužinom embriona Određuje uzdužnu osovinu
Kada se formira hensenov
čvorić počinje formiranje hordne ploče od ćelija endoderma
DIFERENCIJACIJA MEZODERMA
PODELA U TRI REGIJE
Induktor za diferencijaciju nervne cevi cevi i glave zametka Nestaje po obavljenoj funkciji
INTRAEMBRIONALNI MEZODERM
somiti
Uporedo sa nastankom horde formiraju se somiti
MEZODERM PARAAKSIJALNI (SOMITI) MEZODERM INTERMEDIJERNI MEZODERM LATERALNI: (lamina dorsale / somatica) (lamina ventrale / splancnica)
somiti
Sclerotom Dermatom miotom
8
6/6/2019
SOMITI
Dve paralelne trake celom
SOMITI Jedan par po vertebralnom segmentu + 4-6 u glavenom delu
dužinom ose
nervna cev
notocord
Sclerotom
aksijalni skelet
Dermomiotom- miotom-skeletna muskulatura dermatom- vezivo kože (dermis)
blastomerizacija blastom erizacija
blastulacija
gastrulacija
neurulacija
celomacija
notohord
INTRAEMBRIONALNI MEZODERM
Proces tokom koga
se formira začetak
MESODERM LATERALni: (lamina dorsale / somatica) (lamina ventrale / splancnica) Somatopleura Splanhopleura Prostor između- celom
nervnog sistema Kod sisara se odvija po završetku gastrulacije
9
6/6/2019
Nervna ploča 1. Nervna ploča
Nervna kres epidermis
neuroporus cranialis
2. Nervni oluk
neuroporus caudalis
3. Nervna cev
Nervna cev
blastomerizacija blastom erizacija
blastulacija
gastrulacija
neurulacija
celomacija
10
6/6/2019
LATERALNI MESODERM:
Sa razvićem tela embriona i
formiranjem telesnog zida
Unutršnja ćelijska masa (embrionalni čvorić) = embrion
formiraju se dve šupljine:
Mezoderm
egzocelom i endocelom
Ektoderm
Mišići
Nervni sistem
skelet
Egzocelom je privremena
šupljina, a endocelom stalna
U početku simetrična
koža
Embrionalni
kardiovaskularni reproduktivni sistem
čvorić
Endoderm
Blastocoele
Digestivni sistem, pluća, endokrini endokrini sistem
grudno-trbušna šupljina
Kasnije septum transversum
Trofoblast = horion
deli ove dve šupljine
ZIGOT BLASTULA GASTRULA
Održavanje graviditeta, štiti embrion od odbacivanja
Citotrofoblast
Ćelije se umnožavaju
Sincicijumtrofoblast
PRIMITIVNO CREVO
Klicini listovi i njihove potence
NERVNI SISTEM I strukture
EPIDERMIS I NJEGOVI DERIVATI
Veći deo epitela digestivne cevi
koje potiču od nervne kreste
MEOZODERM LATERALNI MEZODERM
Mnogo jedara i nema
jasne ćelijske granice
ENDODERM
EKTODERM
Žlezde
digestivnog sistema
SOMITI DERMATOM Dermis
Splanhnopleura Somatopleura
Epitel respiratornog sistema
MIOTOM
mišići
SKLEROTOM
pršljenovi
INTRMEDIJERNI MEZODRM LATERALNI Urogenitalni sistem
11
