INTERNACIONALNI INTERNACIONALNI UNIVERZITET TRAVNIK
SAOBRAĆAJNI FAKULTET TRAVNIK
SEMINARSKI RAD
EMISIJA ŠTETNIH TVARI U VOZNIM PARKOVIMA
PREDMET:
EKOLOGIJA U SAOBRAĆAJU
7
1
SADRŽAJ UVOD ..............................................................................................................................................3 1.DEFINICIJA VOZNOG PARKA ................................................................................................4 1.1 SASTAV VOZNOG PARKA....................................................................................................6 2. IZDUVNI GASOVI ............................................... ......................................................................6
2.1 ZAGAĐIVAČI IZ AUSPUHA .............................................. ....................................................8 3. TRENING EKO VOŽNJE.........................................................................................................10 ZAKLJUČAK................................................................................................................................12
2
UVOD Životnu sredinu najčešće shvatamo kao set prirodnih uslova koji određuju ljudski životni prostor. Šire posmatrano, ona obuhvata eksterne uslove i faktore opstanka i razvoja života i karaktera koji utiču na ljude i druge organizme ili oblike života. Obuhvata sve prirodne resurse, uključujući vazduh, vodu i zemljište. Ona predstavlja okvir u kome sva živa bića žive i deluju povezana međusobnim uticajima čineći određenu celinu (ambijenata) životne sredine kao što su: vazduh, voda i zemljište. Saobraćaj je bitan preduslov funkcionisanja .On svojim funkcionisanjem stvara uslove, utiče i izaziva niz pozitivnih neposrednih i posrednih efekata na privredu i društvo u celini. Međutim, isto tako, saobraćaj negativno utiče na životnu sredinu i stvara niz neželjenih i štetnih efekata.
3
1. DEFINICIJA VOZNOG PARKA Pod pojmom vozni park podrazumjeva se skup svih transportnih sredstava autotransportne
organizacije (autobusi, zglobni autobusi, teretna motorna vozila, tegljači, prikolice i poluprikolice). Vozni park može biti formiran po organizacionim i teritorijalnim potrebama. Organizacioni vozni park se može formirati za d jelatnosti javnog prevoza ili za djelatnosti prevoza za sopstvene potrebe. Formiranje voznih parkova po teritorijalnim potrebama podrazumjeva sve navedene oblike
organizacionog voznog parka ali sa ograničenim teritorijalnim dejstvom, odnosno zadatkom podmirenja transportnih potreba posmatrane teritorijalne oblasti.
1.1 Sastav voznog parka Vozni park drumskih transportnih sredstava sastoji se od drumskih i priključnih vozila čije su eksploataciono-tehničke
karakteristike
različite
i
tehničko
stanje
nejednako.
Pod
eksploatacionotehničkim karakteristikama podrazum jevaju se gabaritne dimenzije vozila – dužina, širina, visina, razmak osovina, razmak točkova, dužina prednjeg i zadnjeg prepusta, poluprečnici podužne i poprečne prolaznosti, radijus okretanja, dinamička svojstva vozila, masa praznog vozila, ekonomičnost pogona, pogodnost za tehničko održavanje, kapacitet vozila – korisna nosivost, specifična površinska i zapreminska nosivost u t/m Ukoliko je vozni park sastavljen od vozila iste marke i tipa onda je to homogen vozni park. Sastav voznog parka po pravilu je rijetko homogen. Vozni park najčešće je heterogene strukture
tj., sastavljen je od vozila različitih marka i tipova, kategorije korisnih nosivosti su različite pa su i tehničko-eksploatacione karakteristike različite. Visoku efikasnost pri radu voznog parka najlakše je ostvariti sa homogenim voznim parkom, kod kojeg je tehničko održavanje vozila lakše i racionalnije. Radi toga, kod formiranja voznih parkova
potrebno je težiti "tipizaciji" vozila ili bar broj marka i tipova vozila zastupljenih u voznom parku svesti na minimum. Pri organizovanju eksploatacije vozila, radi stvaranja uslova za
upoređivanje rada vozila u voznom parku, potrebno je izvršiti podelu na grupe vozila koje imaju 4
iste tehničko-eksploatacione karakteristike i čije je stanje približno jednako. Vozila se po pravilu svrstavaju u grupe u funkciji marke i tipa vozila, godine proizvodnje, korisne nosivosti, namjene tovarnog prostora (sandučari, cisterne, hladnjače, teretna vozila sa uređajima za samoistovar -
kiperi itd; autobusi za međugradski saobraćaj, autobusi za prigradski saobraćaj, autobusi za turističke vožnje itd.)
5
2. IZDUVNI GASOVI
Slika 1. Animacija planete zemlje
Značaj zaštite životne sredine je od primarnog značaja za zdravlje stanovništva, a Vrele Gume su kao medij to prepoznale i pokrenule Eco Friendly kampanju u saradnji sa Ministarstvom životne sredine, rudarstva i prostornog planiranja.
2.1 Zagađivači iz auspuha: Sagorjevanjem benzina i dizela dobija se ugljen-dioksid (CO2) i vodena para (H2O). U
direktnom kontaktu CO2 nije škodljiv, ali ima negativnu ulogu u očuvanju životne sredine. Spada u gasove koji čine efekat staklene bašte i tako utiče na globalno zagrevanje. Usl jed nepotpunog sagorjevanja u motorima, zaostaju kapljice goriva i ulja, i javljaju se štetni gasovi
kao što su ugljen monoksid (CO), ugljovodonici (CH), i oksidi azota (NOx). Oksidacijom ugljen monoksida i ugljovodonika sa azotom, koji se takođe nalazi u izduvnim gasovima motora, nastaju oksidi azota. 6
Slika 2. Prikaz zagađenja iz automobila
Pri ispitivanju sastava izduvnog gasa analizatorima se mjeri sadržaj slijedećih gasova: [CO2] - ugljen-dioksid [CO] - ugljen-monoksid [HC] - ugljovodonici [O2] - kiseonik [NOx]- oksidi azota
Analiza pet nabrojanih izduvnih gasova (mjerenje njihovog zapreminskog udjela u ukupnoj zapremini izduvnog gasa), mjerenje nekih parametara rada motora (temperature ulja i brzine obrtanja motora- broja obrtaja motora), dovoljni su za procjenu optimalnosti sagorijevanja.
Ugljen-monoksid (CO) je gas bez boje i mirisa, ali je vrlo otrovan. Smanjuje sposobnost
prenošenja kiseonika u krvi, pa prisustvo relativno male koncentracije CO izaziva gubitak svesti, trovanje i smrt nakon nekog vremena. Ovom gasu se posvećuje najveća pažnja i njegova koncentracija iznad dopuštenih granica direk tni je razlog neprolaska vozila na EKO testu.
7
Slika 3. Utjecaj zagađenja na djecu
Štetno dejstvo azotovih oksida vezuje se za smanjenje vidljivosti, stvaranje fotohemijskog smoga, razaranja ozona u višim slojevima atmosfere, stvaranje štetnog ozona u nižim slojevima atmosfere, kao i stvaranje kiselih kiša. Pojedini ugljovodonici mogu biti kancerogeni, utiču i na smanjenje debljine ozonskog omotača. 2.2 Redukcija emisije štetnih gasova
Jedan od načina smanjenja emisije štetnih gasova je uvođenje dodatnog prostora da se izvrši oksidacija, odnosno uvođenje katalizatora. Od uvođenja EURO 2 emisionih standarda sredinom 1990-ih, oksidacioni katalizator je postao standard z a proizvedene automobile u Evropi. Evro IV klasa se zahteva od januara 2005. godine. Danas najbolji motori su motori klase V koji se
prodaju u 2011.godini. Izduvni gasovi dizel motora sadže kiseonik koji u prisustvu katalizatora: platine (Pt), paladijuma (Pd) i rodijuma (Rh) na saću od keramičkom materijala, reaguje na povišenoj temperaturi sa ugljen-monokisidom, ugljovodonicima i česticama iz izduvnih gasova i oksiduje ih. Oko 30% čestica izduvnih gasova iz dizel motora su, ustvari, kapljice goriva i ulja. Oksidacioni dizel katalizator ukloni oko 80-90% ovih kapljičastih čestica. Oksidacija zahvati i dio čvrstih čestica, ali ne sve.
8
Dobar dio čvrstih čestica ova vrsta katalizatora ne može da ukloni. Pros ječna efikasnost ovakvih
katalizatora ne prelazi 50%. Da bi se povećao procenat efikasnosti dizel katalizatora dizel oksidacionom katalizatoru se dodaje još i dizel filter koji na povišenim temperaturama (oko 300
C) sagorevaju većinu suspendovanih čestica (PM-particulate matter) koje se emituju iz dizel
motora. Ovi filteri se regenerišu tako što se u njih ubrizga nešto goriva koje tada potpomaže
sagorevanje viška čestica (PM) nagomilanih u filtru. Efikasnost ovakvih katalizatora dostiže 90%. Uklanjanje NOx iz otpadnih gasova dizel motora radi se pomoću uree selektivnom
katalitičkom reakcijom (SCR). Efikasnost uklanjanja je od 75% do 90%. U izduvni sistem, poslije dizel katalizatora i filtera u vrele otpadne gasove (do 550 C) ubrizgava se vodeni rastvor uree (30-35% rastvor).
9
3.TRENING EKO VOŽNJE Trening eko vožnje predviđen je za sve vozače, a posebno za profesionalne te predstavlja inovativni temelj dobrog, ekonomičnog i ekološkog upravljanja vozilom. TIP TRENINGA
Uvod
Treninzi sigurne vožnje Trening eko vožnje Specijalistički trening vožnje
Ova vrsta treninga namijenjena je svima, a posebice kompanijama sa većim voznim parkovima
gdje uštede najbrže dolaze do izražaja. Program se radi individualno za svakog polaznika, tj. naručitelja, a pri tome se ciljano uzima u obzir struktura voznog parka i profili vozača. Sam trening odvija se u realnim uvjetima na cesti s vozilom koje je opremljeno tehnikom za
mjerenje svih potrebnih parametara prilikom vožnje. Uz polaznika, u vozilu se cijelo vrijeme nalazi i instruktor. Kao na jvažniji rezultati treninga proizlaze značajne uštede u potrošnji goriva i smanjenje emisije
štetnih plinova u atmosferu, čime dajemo i vlastiti doprinos očuvanju prirode. REZULTATI:
U periodu od augusta do decembra2013.g., Ministarstvo zaštite okoliša i prirode, Ministarstvo
pomorstva, prometa i infrastrukture, Fond za zaštitu okoliša i energetsku učinkovitost (FZOEU) i ORYX Centar za sigurnu vožnju proveli su pilot projekt pod nazivom "EKO vožnja" sa ukupno 170 vozača (119 vozača kamiona i autobusa te 51 vozačem osobnih automobila) iz 18 kompanija u RH(CityEx, INA, Konzum, Mlinar, Podravka, RALU logistika te mnoge druge) . Navedeni
vozači prošli su trening EKO vožnje po licenciranoj metodi ORYX Centra za sigurnu vožnju, a rezultate treninga analizirao je Energetski institut Hrvoje Požar u svojoj studiji. Navedena studija pokazala je 4 ključna rezultata koje donosi trening EKO vožnje po metodi ORYX Centra za sigurnu vožnju kroz:
10
1. Smanjenje troškova za vozače (ekonomija vožnje) - trening direktno smanjuje potrošnju goriva u prosjeku za 10,88% kod teretnih vozila te 18,1% kod osobnih vozila. Uz to
smanjuje i troškove održavanja vozila te troškove nastale uslijed prometnih nesreća. 2. Smanjenje emisije stakleničkih plinova (okoliš) - trening u prosjeku direktno smanjuje emisiju CO2 za 11,01% kod teretnih te 17,96% kod osobnih vozila, a uz to smanjuje i
lokalne emisije štetnih plinova te buku. 3. Povećanje sigurnosti u cestovnom prometu – poboljšava i unaprjeđuje vozačke sposobnosti 4. Doprinos društvenoj odgovornosti – trening doprinosi odgovornijoj vožnji, smanjuje stres za
vrijeme vožnje te povećava ugodnost u vožnji za vozače i putnike.
11
ZAKLJUČAK Sve veća upotreba vozila u ličnom trasportu, nametnulo je razmišljanje o tome da se uštedi u korištenju goriva, kao i zagađenja životne sredine, kao što je dan bez automobila, apel na korištenje alternativnih oblika transporta kao što je bicikl ili pješačenje do posla. Danas su velike svjetske metropole pretrpane automobilima, a vazduh je dostigao visok nivo zagađenja, prema tome transport ima važnu ulogu u ostvarivanju održivog razvoja. Saobraćaj pri obavljanju svoje osnovne funkcije, stvara niz nuspojava pretežno negativnog utjecaja po životnu sredinu, tj. pojava koje ga čine zagađivačem. Većina zagađivača utječu direktno na životnu okolinu (sredinu) čoveka, dok u saobraćaju postoje štetni uticaji koji se direktno prenose na čoveka bez posredovanja,
12
LITERATURA: http://www.vrelegume.rs/test/izduvni-gasovi/
http://www.oryx-sigurnavoznja.hr/trening/tip-treninga/trening-ekovoznje/
http://auto.blog.rs/blog/auto/vesti/2014/11/25/korak-blizepneumaticima-koji-ce-sami-kontrolisati-pritisak
13
14
