BESPLATNI GOTOVI SEMINARSKI, DIPLOMSKI I MATURSKI RAD.
RADOVI IZ SVIH OBLASTI, POWERPOINT PREZENTACIJE I DRUGI EDUKATIVNI MATERIJALI.
WWW.SEMINARSKI-RAD.COM WWW.DIPLOMSKI-RAD.COM WWW.MATURSKI-RAD.COM NA NAŠI NAŠIM M SAJT SAJTOV OVIM IMA A MOŽE MOŽETE TE PR PRON ONAC ACII SVE SVE BILO BILO DA JE TO SEMINARSKI SEMINARSKI,, DIPLOMSKI ILI MATURSKI RAD, RAD, POWERPOINT PREZENTACIJA I DRUGI EDUKATIVNI MATERIJAL. ZA RAZLIKU OD OSTALIH MI VAM PRUŽAMO DA POGLEDATE SVAKI RAD NJE NJEGOV GOV SADR SADRŽ ŽAJ I PR PRV VE TR TRII STR STRANE TA TAKO KO DA MOŽ MOŽETE ETE TA TACN CNO O DA ODABERETE ONO STO VAM U POTPUNOSTI ODGOVARA. U NAŠOJ BAZI SE NALAZE GOTOVI SEMINARSKI,DIPLOMSKI I MATURSKI RADOVI KOJI MOŽETE SKINUTI I UZ NJIHOVU POMOC NAPRAVITI JEDINISTVEN I UNIKATAN RAD. AKO U BAZI NE NADJETE RAD KOJI VAM JE POTREBAN, U SVAKOM MOMENTU MOZETE NARUCITI DA SE IZRADI NOVI UNIKATAN SEMINARSKI ILI NEKI DRUGI RAD NA LINKU NOVI RADOVI.. SVA PITANJA I ODGOVORE MOŽETE DOBITI NA NAŠEM FORUMU RADOVI FORUMU.. ZA BILO KOJI KO JI VID SAR SARADNJ ADNJE E ILI ILI REKLA EKLAMI MIR RANJA NJA MOZE MOZET TE NAS NAS KO KONT NTA AKT KTIR IRA ATI NA
[email protected]
Sadržaj: -Šta su devijacije i devijantno ponašanje?____________________________________________2 -Vrste devijacija_________________________________________________________________3 -Gledišta o devijacijama___________________________________________________________3 -Gomile i devijantno ponašanje_____________________________________________________5 -Sport i devijantno ponašanje______________________________________________________6 -Religija i devijantno ponašanje____________________________________________________7 -Sprečavanje devijacija___________________________________________________________8 -Literatura______________________________________________________________________9
2
ŠTA SU DEVIJECIJE I DEVIJANTNO PONAŠANJE? U društvu se ljudi ponašaju na društveno prihvatljiv i društveno neprihvatljv način ili devijantan način. Pod pojmom devijacije (de+via, okretanje) podrazumijeva se «skretanje sa prihvaćenog i priznatog prosjeka. Tako pojam devijacije podrazumijeva postojanje moralnog suda i ona označava 1. društvenu nepoželjnost, stvarno suprostavljanje moralnom kodeksu i vladajućim konvencijama, dakle da je pojam devijantnosti normativan i da je devijantnost kršenje normi koje se smatraju ispravnim i zdravim i moralnim tj. ona je kršenje zabrana. 2. i pod devijantnošću se podrazumijevaju one djelatnosti koje ne podliježu normama i očekivanjima članova nekog određenog društva. Iz prethodno navedenog određenja proizlazi da društveno ponašanje može biti društveno normalno i devijantno. Društveno normalno ponašanje je preovlađujuće, društveno prihvatljivo, jer normalna je zajednica ona koja je najviše saobražena zadovoljavanju autentičnh ljudskih potreba, ali takvu zajednicu istorija još nije upoznala. Devijantno ponašanje u sebe uključuje aberantbe oblike i to narkomaniju, juvenalnu delikvenciju, prostituciju i nekonformističke oblike. Ponašanje pojedinca u društvu određeno je kulturom društva i ono se može razlikovati kako od društva do društva tako i vremenski posmatrano u nekom dužem periodu u samom društvu. To znači da je ponašanje relativna pojava, odnosno da ne postoji apsolutni način da se definiše devijantni čin. Takose devijantnost može definisatisamo u odnosu na neki određeni standard. Zato možemo reći da devijantnost varira od vremena do vremena ili od mjesta do mjesta, te da u nekom određenom društvu čin koji se smatra devijantnim možda će u budućnosti biti određen i definisan kao normalan. Ili čin koji je u jednom društvu defnisan kao devijantan u drugome može biti shvaćen kao sasvim normalan. Postupci su devijantni samo u odnosu na norme nekog određenog društva u nekom određenom razdoblju istorije. Npr. agresivnost i militantnost se u nekom društvu mogu smatrati devijantnim oblicima ponašanja, dok se u drugim smatraju društveno prihvatljivim i normalnim. U savremenim zapadnim drušvima normalnim ponašanjem se smatrto da žene puše, da se šminkaju, da piju alkoholna pica ili da se na javnm mjestima ponašaju koketno i da se pojavljuju obnaženo. U islamskim zemljama takvo bi se ponašanje smatralo devijantnim. Pojam devijantnosti se ne razlikuje samo od društva do društva, od zajednice do zajednice ili od kulture do kulture, nego se razlikuje i unutar jedne zajednice, 3
odnosno unutar jednog društva. Različite društvene grupe u jednom te istom društvu imaju različita shvatanja devijacijama. To zapravo znači da na shvatanje o devijacijma utiču i dominantna kultura, ali i potkulture i supkultura. Ono što se nekada smatralo devijantnim danas postaje normalinim oblikom ponašanja.
Vrste devijacija Prema strukturi i komplentnosti devijacija, može se govoriti o njihovim različitim vrstama kao npr. 1. primarnim, 2. sekundarnim devijacijama. Primarna devijacija je pojam pod kojim se podrazumijeva početak kršenja nekog pravila. Ona nastaje
onda kada se čovjek ogriješi o neku normu. Ali, ona može da bude pretpostavka sekundarnih deviajcijakoje se proširuju i produbljuju. Sekundarna devijacija podrazumijeva ne samo kršenje normi nego i ovladavanje nizom uloga kao i prilagođavanje na reakciju okoline. Sekundarna debiajcije može nastupiti čak i kada sam pojedinac nije motivisan da je prihvati. Devijacije se mogu još podijeliti i na 1. pozitivne i 2. negativne devijacije. Pozitivne devijacije se ne temelje na svakodnevnim vrijednostima, nego na onim idealno zamišljenim normam i vrijednostima. U tom pogledu pozitivni devijant se nalazi «ispred svoga vremena». I dok pozitivne devijacije mogu da izazovuodređeno odobravanje individua i društvenih grupa, jer predstavljaju devijaciju koja se kreće prema višem vrijednosnom nivou od onog postojećeg, dotle se za negativne deviajcije može reći da izazivaju neodobravanje i otpor jer vode nižem nivou od onog već posojećeg društvenog i vrijednosnog nivoa. Devijacije su složene pojave i u nastojanju da se objasni devijantnost uglavnom zanemarujemo društvene i kulturne faktore.
Gledišta o devijacijama Najznačajnije teorije o devijacijama su: biologistička, psihološko-psihoanalitička i sociološka teorija.
Biologističko shvatanje U okviru ovog teorijskog pravca postoji nekoliko značajnih gledišta i to: 1. jedno govori o devjantnosti kao posljedici degenaeracije organizma. Postoji veza između tjelesnih i duševnih osobina-devijantna osoba je biološki reterdirana osoba.
4
2. drugo stavlja naglasak na društvenim uzrocima i društvenim posljedicama zločina. Takođe, ono utvrđuje vezu kriminala sa savremenom civilizacijom u kojoj kriminal sa nasilnih formi sve više prelazi na više intelektualne forme. 3. treće pokušava da pronađe vezu između tjelesnih i duševnih osobina. Kriminal je posljedica inferiornosti organizma, te osnovni uzrok zločina treba tražiti u manjoj biološkoj vrijednosti. 4. četvro smatra da je kriminal u velikom broju slučajeva uslovljen uticajem nasljednih faktora i to introverzijom, ekstroverzijom, neurotičnošću i neosjetljivošću tj. duševne tvrdoće.
Psihološko-psihoanalitičko shvatanje U formiranju i razvitku karaktera ličnosti ulogu igraju biološke «građe» pojedinca tako da kulture koja utiče na oblikovanje njegove individualne svijesti. Suprostavlja se shvatanjima da je ličnost u suštini racionalna ističići iracionalnu dimenziju ličnosti i ulogu komponenti nesvesnog na ljudsko ponašanje. U suštini postoje dvije vrste instikta i to instinkt života (Eros) i instikt smrti i razaranja (Tanatos). Prva grupa služi za održavanje jedinke i vrste. Još jednu vrstu dimenzije ličnosti predstavlja dimenzija ličnosti koj ase naziva «super ego»,a koja se sastoji od normi koje je pojedinacusvojio u procesu socijalizacije i koja utiče na njegovo ponašanje koje ide za zadovoljavanjem instikta. Sukobi različitih dimenzija ličnosti mogu da inaju različite posljedice. «Ego» se može suprostaviti nagonskim pritiscima «ida» koji teži užicima, kao i pritisku nadzirajućeg izvanjskog «super-ega» te će biti sposoban da se stvaralački ponaša. Ukoliko «ja» popustim pritisku «ida» ili «super-ega» onda će se nezrelo ponašati, anajčešće destruktivno prema sebi ili prema drugim ljudima. Drugo gledište istče ulogu društvenih faktora, umjesto seksualnog instikata, podvači značaj osjećanja inferiornosti kao glavne determinante ponašanja pojedinca. Treće smatra da su različiti čovjekovi nagoni, želje i prohtjevi onemogućeni te da ta pojava izaziva frustracijsku agresiju koja završava u delikvenciji. Četvrto ističe to da bi osoba bila stvaralački orijentisana, neophodno je njenu seksualnu energiju oblikovati u određenom psihosocijalnom razvitku; libidozno uskraćenje dovodi do delikvencije. Peto govori o devijaciji kao o posljedici «nad-ja» ispada. Pristalice smatraju de se delikvencija kod djece javlja onda kada dijete u svom delikventnom ponašanjudobija određenu podršku roditelja kojima je potrebna i sama psihijatrijska pomoć. Šesto ističe da se socijalno-patološke pojave javljaju kao posljedice imitiranja. Zločin se najprije pojavljuje kao model, a zatim postaje navikom. Sedmo smatra da nedostatak inteligencije uitče na formiranje delikventnog ponašanja.
Sociološko gledište Sociološki pristup u objašnjenju socijalno patoloških pojava utemeljio je Emil Dirkem koji je socijalnu patologiju definisao kao nauku o bolesnim i nepovoljnim društvenim činjenicama. Teorija devijantnog 5
ponašanja je teorija koja u sebe uključuje više teorijskih gledišta o devijantnosti. Jedno određuje devijantno ponašanje u odnosu prema nekoj grupi ili socijalnom sisitemu, adrugo govori o postipcima nametanja naziva ili etiketa. Dreuštvena devijantnost bi se šematski mogla odrediti kao skup devijacija od vrijednosti, deviajntnog ponašanja i društvene stigme. Treće gledište postavlja osnovne postulate teorije devijantnog ponašanja: 1. postoje modaliteti u ljudskom ponašanju i grupe devijacija kod ovih modaliteta koji mogu biti identifikovani u situacijama koje su specifične vremenu i prostoru, 2. devijacije u ponašanju su funkcije kulturnog konflikta koji je izražen kroz društvenu organizaciju, 3. postoje društvene reakcije na devijacije, a one se kreću od snažnog odobravanja pa preko ravnodušnosti do neodobravanja, 4. sociopatsko ponašanje je devijacija koja je efektivno neodobriva, 5. devijantna ličnost čija je uloga, status, funkcija, i samoodređenje značajno uslovljenastepenom devijacije, stepenom njene socijalne vizibilnosti, posebno izloženosti socijalnoj reakciji kao i prirodom i snagom društvene reakcije. 6. postoje obrasci ograničenja i slobode u socijalnoj participaciji devijanata koji su diskretno povezani sa njihovim statusom, ulogom i samo definicijama, 7. biološka ograničenja društvene participacije devijanata neposredno su značajna samo u malom broju slučajeva, 8. devijanti su individualizovani u odnosu na njihovu vunerabilonost na socijalnu reakciju zbog toga što je ličnost dinamička i što postoje strukture u svakoj ličnosti koje djeluju kao mreža ograničenja u okviru kojih djeluje socijalna reakcija. Onda tu još postoje i teorija socijalne dezorganizacije, te teorija socijalnih problema, teorija toka socijalizacije, kulturnog sukoba, strukturalne teorije, funkcionalističke, interakcionističke i marksistička teorija.
Gomile i devijantno ponašanje U društvu se mogu stvoriti različite gomile kao npr. sportske, etničke, partijske, političke... u litereturi pojam gomile ušao je zahvaljujući studiji Gustava le Bona i Psihologiji gomile u kojoj ovaj francuski teoretičar govori o gomili kao obliku nagomilavanja ljudi. U gomili osjećaji i ideje svih pojedinacaupravljene su u istom pravcu. U tom pogledu gomila bi se mogla definistai kao «amorfna, 6
po pravilu privremena, skupina neposredno povezanih pojedinaca i koji karakterišu uzbuđeno i emotivno stanje i skupno ponašanje.» gomila često gubisvoju energiju u nekoordinisanom ponašanju i nekoherentnim raspravama. Njenoponašanje je više intezivno nego racionalno u smislu organizovanog dostizanja željenog cilja. Socolozi i socijalni psiholozi ističu tri prepoznatljiva oblika ili tri vrste gomola kao što su: 1. gomila u panici, za koju je karakteristično ili da se brani od nekog ili da bježi od nečega, 2. eksresvna gomila, za koju je karakteristična želja za istraživanjem, prikazvanjem i manifestacijom nekih ideja i stavova il želja za suprostavčljanjem i protestovanjem u odnosu na neke druge ideje i shvatanja i 3. agresivna gomila,za koju je karakteristična potreba i želja za incidentima, izgredima i nasiljem. U običnom smislu riječ gomila znači skupp pojedinca bez obzira na njihovu narodnost, zvanje ili pol i bez obzira na slučaj koji ihje okupio. Sa psihološkog gledišta izraz gomila dobija sasvim drugo značenje. U izvjesnim konkretnim prilikama i samo u tim prilikama nagomilavanje ljudi ima nova obilježja koja se ne razlikuju od onih koja imaju pojedinci koji činetu grupu. Svjesne ličnosti nestaje, osjećaji i ideje svih pojedinaca okrenuti su u istom pravcu. Nastaje grupna duša, bez sumnje prolazna, no takvakoja ima određene karateristke. Skup je tada postao ono što ću ja u nedostatku boljeg izraza nazvati organizovanom gomilom. Ona sačinjava jedno biće i podvrganuta je zakonu duševnog jedinstva gomile. Najbitnije karakteristike gomile su njeno jedinstvo, «ženska priroda» odnosno emotivnost i impulsivnost, gubitak individualnosti, povećana sugestibilnost i lakovjernost je jedna od njenih glavnih karateristika te je utvrđeno da je u svakom ljudskom sistemu organizovanoti sugestija zarazna, što objašnjava naglu orijentaciju osjećaja u određenom smijeru. Autoritarizam i netlerantnost su za gomila jasni te ih one lako shavćaju i jednako brzo prihvaćaju i izvršavaju čim im jednom budu nametnute, jer gomile slijepopoštuju silu. U krajnjoj liniji posmatrano, gomila usvja i poprima kolektivni um u kome je kritičko mišljenje poražno.
Sport i devijantno ponašanje Sopr je čudo xx vijeka i savremenog društva, fenomen i pojava koja igra veoma veliku ulogu kako u svakodnevnom životu čovijeka, tako i u životu svake manje ili više razvijenije društvene zajednice. On okuplja milione ljudi i slobodno možemo reći da sport iam više pristalica nego bilo koja politička partija ili raligija našeg doba. U njemu ljudi traže kako relaksaciju i odmor i zabavu, simboličku moć, razonodu i zadovoljstvo tako i osnovu za agresiju i militantnost. Sport je medij pozitivne socijalizacije i individualizacije, područje izgrađivanja ličnosti, grupe i društva, područje u okviru kojeg se 7
individue odvajaju od izazova socijalno-patoloških i psihopatoloških pojava. Sport ima pozitivan uticaj na publiku tako što se ona identifikuje sa takmičarima i klubovima koji za nju postaju uzorom. Sport može da ima integrativnu i regulativnu ulogu i funkciju u duštvu o je i prostor u kojem se čovjekove ograničenosti ukidaju. On je mehanizam potiskivanja, kulturni i civilizacijski mehanizam socijalne kontrole nasilja. Sport je područje preko kojeg se pripremaju i adaptiraju mladi na buduću profesiju on je sredstvo uspostavljanja međuljudskoh odnosa koji nisu nametnuti i otuđeni. Sa druge strane posmatrano sport je područje visokog rizika. Spotr je beznačajan i trivijalan, područje tribalizacije navijačkog svijeta, područje militarizacije navijačkog ponašanja. On je područje izražavanjanagona suparnštva on manifestuje takmičarski pljačkaški instikt. On nije igra, nije medij razvijanja kolektivnosti, komunikacije i potrebe za drugim, nego je sredstvo sticanja profita, materijalnih dobara i socijalnog statusa. Sport je kapitalistički deformisan oblik igre , surogat igre, i predstavlja «indusrtiju zabave» i «industriju svijesti». On je i područje manipulacije slobodnim vremenom koje je dato, zadato, nametnuto i dozirano. On je mehanizam pasiviziranja individua. On predstavlja izraz bjekstva od realnosti i daje iluziju moći i značaja. Sport prestaje da bude zadovoljstvo, radost, umjetnost i igra, već se pretvara u profesiju za koju rezultat i pobjedapredstavljaju vrhunske vrijednosti. Spotr može imati negativnu integrativnu ulogu za publiku koja se prema nasim odnosima u smislu pozitivne identifikacije, a prema njihovima negativno, agresivno, militantno isl.
Religija i devijantno ponašanje Religija se često koristi kao sredstvo političke instrumentalizacije. I to ne samo u «mirnim» društvenim periodima nego i u ratnim periodima razvoja društva. Ratovanje i ubijanje mogu da budu strsniji ukoliko su povezani sa religioznim zanosom. Danas je to najočiglednije na Bliskom istoku. Politička instumentalizacija religije vodi zločinima i neporeciva je činjenica da su mnoge zločine počinili ljudi koji čvrsto vjeruju u boga i dalejo od toga da su ateisti. Njihova religija ih ne sprečava uvijek u kršenju normi moralnog kodeksa te religije u širenju onoga što se sa stanovišta religije naziva grijehom. Religija, a naročito hreišćanska, čak potpomažeda se grijehovi čine u onojmjeri u kojoj njen bog nije samo pravedan nego i milostiv bog koji proklinje, ali i prašta grešniku koji se pokaje. Ako se neko može nadati milosti božijoj, umnogome mu je olakšano da počini grijeh zabranjen religijskim moralom nego da počini zločin zabranjen pravom ili sekularnom moralnošću, koji ne poznaje milost. Sigurno je da je ovoj mogućnosti dobijanja oproštaja, očišćenja od moralnog zla za koje je neko kriv, oslobađa od mučnog osjećaja krivice, religija duguje svoju privlačnu moć. Kada se pitamo o odnosu morala i religije ne smijemo zaboraviti de je jedan od značajnijih naloga kršćanskog morala, «ne ubij», 8
međutim ova religija ne samo da ne sprečava rat nego je on izgleda od boga dozvoljen. Ne smijemo zaboraviti da su upravo u ime religije, preduzeti postipci koji su sa stzanovišta određenog moralnog poretka najgnusniji kao što su kršćanski krstaški ratovi, muslimanski džihadi, progoni vještica, spaljivanje živih jeretika od strane španske inkvizicije.
Sprečavanje devijacija Devijacije se sprečavaju društvenom kontrolom pod kojom se može podrazumijevati socijalizacija i nadzor nad individuama. U užem smislu se pod društvenom kontrolom podrazumijeva sprečavanja i kažnjavanje devijantnog ponašanja, a u širem smislu svaki oblik konformiranja ponašanja individue prema potrebama i interesima društva. Cilj kontrole individua i jeste njihova konformizacija. Društvena kontrola omogućava da vlastita htijenja postanu opštim načelom ponašanja. U tom pogledu se može reći da se može razlikovati više vrsta kontrola i to prvo možemo razlikovati •
neformalnu i
•
formalnu društvenu kontrolu.
Neformalna kontreola je karakteristična za primarne, male društvene grupe i to porodicu, vršnjačke grupe itd. To je vrsta konrtole za koju je krakteristično da se zasniva na pisanim pravilima. Ona je difuzna, prisutna svagdje i na svakom mjestu, spontana. Formalna kontrola je karakteristična za sekundarne grup, a utemeljena je na postojanju pisanih pravila i normi ponašanja: privrednih, političkih, konfesionalnih i drugih grupa. To nije «face to face» kontrola nego impersonalna i formalizovana kontrola. Može se govoriti i o: •
•
pozitivnoj i negativnoj kontroli, odnosno mehanizmima kontrole.
Pozitivni mehanizmi kontrole se odnose na odobravanje, uvjeravanje i nagrađivanje, a negativni na zapovijedi, zabrani, prisili i kayni kojima se ljudi prisiljavaju na određeni način ponašanja. Prema mogućnostima korištenja sredstva i tehnika kontrole može se govoriti i o: •
fizičkoj,
•
psihičkoj,
•
pravno-političkoj,
•
ekonomskoj,
•
simboličkoj isl.
Bez obzira na sve vrste, sredstva u tehnike, funkcija kontrole je da spriječi devijaciju, odnosno da kazni devijantno ponašanje i da konformira individue. Ali, tojoj i ne uspijeva u cjelini, a jedan od razloga treba tražiti i u snazi, moći i «izazovu» socijalno –patoloških pojava. 9
Literetura: -Socilologija, prof. dr Braco Kovačević, pravni fakultet-centar za publikacije, Banjaluka, 2004. godine. -Opšta socilologija, prof. dr Milan D. Turjačanin, Banjaluka 2005. godine. -www.vikipedia.com -www.rastko.com -www.komunikacije.org.yu/sociologija/institut za sociloška istraživanja Beograd -www.fbg.ac.yu/sociologija/index.htm -www.komunikacije.org.yu/casopis/socilogija
10
11
