Monday, Monday, October 13, 2014
PROSES PENGAMBILAN KEPUTUSAN 9:17 PM
HAKIKAT KEPUTUSA Pro!e! "en#a$b%&an "en#a$b%&an 'e"(t(!an 'e"(t(!an $er("a'an "ro!e! (ta$a da&a$ $en#e&o&a $en#e&o&a t(#a! or#an%!a!%) or#an%!a!%) Pro!e! "en#a$b%&an 'e"(t(!an $e&%bat'an "e$%&%*an dar% berba#a% a&ternat%+ t%nda'an) Pro!e! "en#a$b%&an 'e"(t(!an $er("a'an a't%%ta! yan# +(nda$enta& da&a$ or#an%!a!%) Set%a" oran# oran# $en#*a $en#*ada" da"%% dan $e&a'( $e&a'('an 'an 'e"(t( 'e"(t(!an !an da&a$ da&a$ !et%a" !et%a" a!"e' a!"e' 'e*%d( 'e*%d("an "an)) Se'a&% Se'a&%"(n "(n !(btan!% !(btan!% dan 'ond%!% dar% !et%a" 'e"(t(!an $e$%&%'% !e-($&a* +a'tor +(nda$enta&) +(nda$enta&) Perta$a, Perta$a, "en#a$b%& 'e"(t(!an $en#*ada"% bebera"a a&ternat%+ "%&%*an ber'a%tan de n#an t%nda'an yan# a'an d%a$b%&) Ked(a, berba#a% 'e$(n#'%nan *a!%& ata( a'%bat da"at ter-ad%, ter#ant(n# "ada a&ternat%+ t%nda'an $ana yan# d%a$b%&) Ket%#a, $a!%n#.$a!%n# a&ternat%+ $e$%&%'% "e&(an# (nt(' ber*a!%& dan #a#a&) Kee$"at, "en#a$b%& 'e"(t(!an *ar(! $enent('an n%&a%, $an+aat dar% *a!%& yan# 'e$(n#'%nan d%ca"a%)
E/EME.E/EME ASA A/AM POSES PEAMI/A KEPUTUSA
E&e$en da!ar da&a$ "ro!e! "en#a$b%&an 'e"(t(!an $e&%"(t% "eneta"an t(-(an, $en#%dent%+%'a!% "er$a!a&a*an, $en#e$ban#'an dan $en%&a% berba#a% a&ternat%+, "e$%&%*an !eb(a* a&ternat%+ dan "enera"annya, $en#enda&%'an dan t%nda'an 'ore't%+) 1. Menetapkan tujuan
Pen#a$b%& 'e"(t(!an *ar(! $e$%&%'% t(-(an yan# a'an $en#ara*'an t(-(annya, a"a'a* !"e!%+%' yan# da"at d%('(r *a!%&nya ata("(n !a!aran yan# ber!%+at ($($) Tan"a "eneta"an t(-(an, "en#a$b%& 'e"(t(!an t%da' b%!a $en%&a% a&ternat%+ ata( $e$%&%* !(at( t%nda'an) Ke"(t(!an "ada t%n#'at %nd%%d(, t(-(an d%tent('an o&e* $a!%n#.$a!%n# oran# !e!(a% den#an !%!te$ n%&a% !e!eoran#) Pada t%n#'at 'e&o$"o' dan or#an%!a!% t(-(an d%tent('an o&e* "(!at 'e'(a!aan $e&a&(% 'e&o$"o', 'on!en!(! ber!a$a, "e$bent('an '(a&%!% dan berba#a% $aca$ "ro!e! $e$"en#ar(*%) 2. Mengidentifikai Pe!"aa#a$an
Pro!e! "en#a$b%&an 'e"(t(!an ($($nya d%$(&a% !ete&a* "er$a!a&a*an d%%dent%+%'a!%) Per$a!a&a*an $er("a'an 'ond%!% d% $ana adanya 'et%da'!a$aan antara 'enyataan yan# ter-ad% den#an a"a yan# d%*ara"'an) Per$a!a&a*an da&a$ or#an%!a!% da"at ber("a renda*nya "rod('t%%ta!, adanya 'on+&%' d%!+(n#!%ona&, b%aya o"era!%ona& yan# ter&a&( t%n##%, "er"(taran tena#a 'er-a yan# t%n##%, banya'nya "rod(' yan# d%to&a' 'on!($en dan &a%n !eba#a%nya) Pen#a$b%&an 'e"(t(!an yan# e+e't%+ $e$er&('an adanya %dent%+%'a!% yan# te"at ata! "enyebab "er$a!a&a*an) %'a "enyebab t%$b(&nya "er$a!a&a*an t%da' da"at d%%dent%+%'a!% den#an te"at, $a'a "er$a!a&a*an yan# ada t%da' da"at d%!e&e!a%'an den#an ba%') Ada t%#a 'e!a&a*an yan# !er%n# ter-ad% da&a$ $en#%dent%+%'a!% "er$a!a&a*an, ya%t( $en#aba%'an "er$a!a&a*an yan# ada, $e$(!at'an "er*at%an "ada #e-a&a, dan $e&%nd(n#% d%r%) %a. Menga&aikan pe!"aa#a$an
Kadan#'a&a !(&%t (nt(' $enent('an 'a"an !(at( !%t(a!% d%an##a" c('(" -e&e' !eba#a% !(at( "er$a!a&a*an r%&& yan# *ar(! $enda"at'an !(at( "e$eca*an) (a oran# "%$"%nan t%da' !e"enda"at da&a$ $e$andan# !(at( !%t(a!% tertent( !eba#a% !(at( "er$a!a&a*an yan# !er%(! dan "er&( $enda"at'an "er*at%an) Men#ena& "er$a!a&a*an yan# !e!(n##(*nya dan $enent('an 'a"an d%"er&('an t%nda'an $e$er&('an 'etra$"%&an $ana-er%a& tertent() %&. Pe"uatan pada geja#a
e-a&a dar% !(at( "er$a!a&a*an ada&a* $er("a'an %nd%'a!% yan# na$"a' dan !er%n#'a&% 'e&%r(, b('an $er("a'an "enyebab "er$a!a&a*an yan# !ebenarnya) E+e't%%ta! !(at( 'e"(t(!an !an#at d%tent('an o&e* !ebera"a -a(* "enyebab !(at( "er$a!a&a*an da"at d%%dent%+%'a!% den#an benar) %'. Me#indungi di!i
In+or$a!% yan# $en#anca$ *ar#a d%r% '%ta !eba#a% "%$"%nan !er%n#'a&% d%aba%'an ata( d%!e$b(ny%'an) P%$"%nan $encoba $e&%nd(n#% d%r%nya den#an $er(!a' %n+or$a!%) M%!a&nya !a-a banya'nya 'arya5an yan# 'e&(ar dar% or#an%!a!% 'arena "%$"%nan ter&a&( otror%ter ata( !(a!ana 'er-a yan# terte'an, "%$"%nan t%da' $a( $enyadar% ata( t%da' $a( $ener%$a ba*5a $ere'a "enyebab "er$a!a&a*an yan# !e!(n##(*nya)
%. Menge"&angkan eju"#a$ a#te!natif
Sete&a* "er$a!a&a*an d%%dent%+%'a!%, 'e$(d%an d%'e$ban#'an !eran#'a%an a&ternat%+ (nt(' $enye&e!a%'an "er$a!a&a*an) Or#an%!a!% *ar(! $en#'a-% berba#a% %n+or$a!% ba%' %nteren $a("(n e'!teren or#an%!a!% (nt(' $en#e$ban#'an !eran#'a%an a&ternat%+ yan# d%*ara"'an da"at $e$eca*'an "er$a!a&a*an yan# ter-ad%) Pro!e! "en#a$b%&an 'e"(t(!an yan# ra!%ona& $en#*ar(!'an "en#a$b%& 'e"(t(!an (nt(' $en#'a-% !e$(a a&ternat%+ "e$eca*an $a!a&a* yan# "oten!%a&) A'an teta"% da&a$ 'enyataannya !er%n#'a&% ter-ad% ba*5a "ro!e! "encar%an a&ternat%+ "e$eca*an $a!a&a* !er%n#'a&% terbata!) (. Peni#aian dan pe"i#i$an a#te!natif
Sete&a* berba#a% a&ternat%+ d%%dent%+%'a!%, 'e$(d%an d%&a'('an ea&(a!% ter*ada" $a!%n#. $a!%n# a&ternat%+ yan# te&a* d% 'e$ban#'an dan d%"%&%* !eb(a* a&ternat%+ yan# ba%') A&ternat%+ yan# terba%' ada&a* da&a$ *(b(n#annya den#an !a!aran ata( t(-(an yan# *enda' d%ca"a%) %dan# %&$( !tat%!t%' dan r%!et o"era!% $er("a'an $ode& yan# ba%' (nt(' $en%&a% berba#a% a&ternat%+ yan# te&a* d%'e$ban#'an) A&at "ro!e! "en#a$b%&an 'e"(t(!an yan# te"at ter#ant(n# "ada !e-($&a* "en#eta*(an yan# ter!ed%a dan 'ond%!% yan# ber'a%tan den#an 'e"(t(!an yan# a'an d%a$b%&) Ada t%#a 'ond%!% "ro!e! "en#a$b%&an 'e"(t(!an yan# da"at d%%dent%+%'a!%, ya%t( 'e"a!t%an, 'et%da'"a!t%an dan r%!%'o) a) Ke"a!t%an a&a$ 'ond%!% %n% "en#a$b%& 'e"(t(!an $e$%&%'% "en#eta*(an yan# "a!t% tentan# *a!%& dar% $a!%n#.$a!%n# a&ternat%+ 'arena 'ond%!% yan# a'an t%$b(& !(da* d%'eta*(%) Me&a'('an 'e"(t(!an %ne!ta!% den#an $eny%$"an (an# d% ban' da&a$ bent(' de"o!%to ber-an#'a $er("a'an conto* dar% 'ond%!% yan# "a!t%, 'arena b(n#a ban' !(da* "a!t% dan ban' $en-a$%nnya) Pen#a$b%& 'e"(t(!an da"at $en#*%t(n# n%&a% dar% %ne!ta!% ter!eb(t dan $era!a "a!t% a'an *a!%&nya) b) Ket%da'"a!t%an Ke"(t(!an yan# d%b(at da&a$ 'ond%!% 'et%da'"a!t%an -%'a "en#a$b%& 'e"(t(!an t%da' $en#eta*(% dan t%da' da"at $e$"er'%ra'an 'e$(n#'%nannya ba*5a 'ond%!% tertent( a'an ter-ad%) a&a$ 'ond%!% 'et%da'"a!t%an "en#a$b%& 'e"(t(!an $en##(na'an %nt(%!% ata( "er'%raan da&a$ "e$%&%*an a&ternat%+) c) %!%'o %'a "en#a$b%&an 'e"(t(!an berada d% ba5a* 'ond%!% r%!%'o, "en#a$b%& 'e"(t(!an a'an $eneta"'an 'e$(n#'%nan *a!%& dar% $a!%n#.$a!%n# a&ternat%+) anya' $ode& $ate$at%' dan !tat%!t%' yan# ter!ed%a (nt(' $e$bant( "en#a$b%& 'e"(t(!an yan# berada "ada 'ond%!% 'e"a!t%an dan r%!%'o) ). Me#akanakan keputuan
%'a !a&a* !at( dar% a&ternat%+ yan# terba%' te&a* d%"%&%*, $a'a 'e"(t(!an ter!eb(t 'e$(d%an *ar(! d%tera"'an) Se'a&%"(n &an#'a* %n% !(da* -e&a!, a'an teta"% !er%n#'a&% 'e"(t(!an yan#
ba%' !e'a&%"(n $en#a&a$% 'e#a#a&an 'arena t%da' d%tera"'an den#an benar) en#an t%da' $en#aba%'an beta"a"(n a&ternat%+ 'e"(t(!an te&a* d%ea&(a!%, $a'a 'e"(t(!an ter!eb(t t%da' a'an berart% a"ab%&a t%da' d%%'(t% den#an "enera"an yan# benar) Keber*a!%&an "enera"an 'e"(t(!an yan# d%a$b%& o&e* $ana-er ata( "%$"%nan or#an%!a!%, b('an !e$ata.!e$ata tan##(n# -a5ab dar% "%$"%nan or#an%!a!% a'an teta"% 'o$%t$en dar% ba5a*an (nt(' $e&a'!ana'annya -(#a $e$e#an# "eranan "ent%n#) a&a$ $en#ea&(a!% dan $e$%&%* a&ternat%+ !(at( 'e"(t(!an !e*ar(!nya -(#a $e$"ert%$ban#'an 'e$(n#'%nan "enera"an dar% 'e"(t(!an ter!eb(t) eta"a"(n ba%'nya !(at( 'e"(t(!an a"ab%&a 'e"(t(!an ter!eb(t !(&%t d%tera"'an $a'a 'e"(t(!an ter!eb(t -(#a t%da' ada art%nya) Pen#a$b%& 'e"(t(!an d% bebera"a or#an%!a!% $ere'a t%da' ter&%bat den#an o"era!%ona& *ar%an, $ere'a $e$b(at 'e"(t(!an ber'a%tan den#an t(-(an yan# %dea& dan *anya !ed%'%t $e$"ert%$ban#'an "enera"an o"era!%ona&nya) *. E+a#uai dan pengenda#ian
Sete&a* 'e"(t(!an d%tera"'an, "en#a$b%& 'e"(t(!an t%da' da"at be#%t( !a-a $en#an##a" ba*5a *a!%& yan# d%%n#%n'an a'an terca"a%) Me'an%!$e !%!te$ "en#enda&%an dan ea&(a!% "er&( d%&a'('an a#ar yan# d%*ara"'an dar% 'e"(t(!an ter!eb(t da"at terea&%!%r) Pen%&a%an d%da!ar'an ata! !a!aran dan t(-(an yan# te&a* d%teta"'an) T(-(an yan# ber!%+at '*(!(! dan $(da* d%('(r da"at $e$"erce"at "%$"%nan (nt(' $en%&a% 'eber*a!%&an 'e"(t(!an ter!eb(t) %'a 'e"(t(!an ter!eb(t '(ran# ber*a!%&, d% $ana "er$a!a&a*an $a!%* ada, $a'a "en#a$b%& 'e"(t(!an "er&( (nt(' $en#a$b%& 'e"(t(!an 'e$ba&% ata( $e&a'('an t%nda'an 'ore'!%) Ma!%n#.$a!%n# ta*a" dar% "ro!e! "en#a$b%&an 'e"(t(!an "er&( d%"ert%$ban#'an den#an *at%.*at%, ter$a!(' da&a$ "eneta"an !a!aran dan t(-(an)
EIS.EIS KEPUTUSA erba#a% b%dan# "ro!e! "en#a$b%&an 'e"(t(!an d%&a'('an da&a$ or#an%!a!%, !e"ert% 'e"(t(!an "e$a!aran, 'e"(t(!an 'e(an#an, 'e"(t(!an !($berdaya $an(!%a dan 'e"(t(!an "rod('!%) ebera"a 'e"(t(!an ber!%+at !trate#%! yan# d%&a'('an o&e* "%$"%nan tert%n##% da&a$ or#an%!a!% yan# $e$"en#ar(*% 'e!e&(r(*an or#an%!a!%) Se$entara %t( 'e"(t(!an -(#a b%!a d%&a'('an "ada t%n#'at ba5a* da&a$ or#an%!a!% yan# $e&%bat'an bebera"a oran# !a-a, !e"ert% "enent(an -ad5a& ra"at) a&a$ $en#ana&%!%! 'e"(t(!an yan# ter-ad% da&a$ or#an%!a!%, Herbert S%$on $e$beda'an d(a -en%! 'e"(t(!an ya%t( 'e"(t(!an yan# d%"ro#ra$ 6"ro#ra$ed dec%!%on! dan 'e"(t(!an yan# t%da' d%"ro#ra$ 6non"ro#ra$ed dec%!%on!) 1. Keputuan ,ang dip!-g!a" Ke"(t(!an yan# d%"ro#ra$ $er("a'an 'e"(t(!an yan# ber!%+at r(t%n dan d%&a'('an !ecara ber(&an#.(&an# !e*%n##a da"at d%'e$ban#'an !(at( "ro!ed(r tertent() Ke"(t(!an yan# d%"ro#ra$ ter-ad% -%'a "er$a!a&a*an ter!tr('t(r den#an ba%' dan oran#.oran# ta*( ba#a%$ana $enca"a%nya) Per$a!a&a*an %n% ($($nya a#a' !eder*ana dan !o&(!%nya re&at%+ $(da*) % "er#(r(an t%n##% 'e"(t(!an yan# d%"ro#ra$ !e"ert%, 'e"(t(!an tentan# "e$b%$b%n#an KS, "enye&en##araan (-%an !e$e!ter, "e&a'!anaan 5%!(da dan &a%n !eba#a%nya) 2. Keputuan ,ang tidak dip!-g!a" Ke"(t(!an yan# t%da' d%"ro#ra$ ada&a* 'e"(t(!an bar(, t%da' ter!tr('t(r dan t%da' da"at d%"er'%ra'an !ebe&($nya) T%da' da"at d%'e$ban#'an "ro!ed(r tertent( (nt(' $enan#an% !(at( $a!a&a*, a"a'a* 'arena "er$a!a&a*annya be&($ "erna* ter-ad% ata( 'arena
"er$a!a&a*annya !an#at 'o$"&e' dan "ent%n#) Ke"(t(!an yan# t%da' d%"ro#ra$ dan t%da' d%"ro#ra$ dan t%da' ter!tr('t(r den#an ba%', a"a'a* 'arena 'ond%!% !aat %t( t%da' -e&a!, $etode (nt(' $enca"a% *a!%& yan# d%%n#%n'an t%da' d%'eta*(%, ata( adanya 'et%da'!a$aan tentan# *a!%& yan# d%%n#%n'an) Ke"(t(!an yan# t%da' d%"ro#ra$ $e$er&('an "enan#anan yan# '*(!(! dan "ro!e! "e$eca*an $a!a&a* den#an %nt(%!% dan 'reat%%ta!) Te'n%' "en#a$b%&an 'e"(t(!an 'e&o$"o' b%a!anya d%&a'('an (nt(' 'e"(t(!an yan# t%da' d%"ro#ra$) Ha& %n% d%!ebab'an o&e* 'arena 'e"(t(!an yan# t%da' d%"ro#ra$ ($($nya ber!%+at (n%' dan 'o$"&e'!, dan tan"a 'r%ter%a yan# -e&a!, dan b%a!anya d%&%n#'ar% o&e* 'ontroer!% dan $an(er "o&%t%') Idea&nya, "%$"%nan ata( $ana-er "ada t%n#'at "(nca' !e*ar(!nya $e$e#an# tan##(n# -a5ab dan $e&a'('an 'e"(t(!an yan# t%da' d%"ro#ra$) Se$entara (nt(' $ana-er t%n#'at ba5a* !e*ar(!nya &eb%* banya' $enan#an% 'e"(t(!an yan# d%"ro#ra$ !e"ert% d%t(n-(''an da&a$ a$bar 2) Sayan#nya, banya' $ana-er "ada t%n#'at "(nca' ter&a&( banya' $en##(na'an 5a't(nya (nt(' 'e"(t(!an yan# d%"ro#ra$ yan# !ebenarnya da"at d%&a'('an o&e* $ana-er "ada t%n#'at ba5a* da&a$ or#an%!a!%, dan $ana-er "ada t%n#'at "(nca' !e*ar(!nya &eb%* banya' $en##(na'an 5a't(nya (nt(' $eren(n#'an 'e"(t(!an yan# t%da' d%"ro#ra$) Herbert S%$on $en#e$('a'an "r%n!%" "ent%n# da&a$ "ro!e! "en#a$b%&an 'e"(t(!an or#an%!a!% yan# d%!eb(t 8re!*a$! &a5 o+ "&ann%n#) H('($ %n% $en#e$('a'an ba*5a a't%%ta! yan# ter"ro#ra$ cender(n# $en##ant% a't%%ta! yan# t%da' d%"ro#ra$) %'a t(#a! "e$%$"%n $e&%"(t% "en#a$b%&an 'e"(t(!an d%"ro#ra$ dan t%da' d%"ro#ra$, $ere'a &eb%* cender(n# $ene'an'an ata( &eb%* beror%enta!% "ada 'e"(t(!an yan# d%"ro#ra$ den#an $en#aba%'an 'e"(t(!an yan# t%da' d%"ro#ra$) O&e* 'arenanya $ana-er "er&( $en#%dent%+%'a!% 'e"(t(!an yan# $ana ter$a!(' 'e"(t(!an yan# d%"ro#ra$ !e*%n##a da"at d%'e$ban#'an !(at( "ro!ed(r tertent( (nt(' $enan#an%nya den#an ce"at dan e+%!%en)
;AKTO II
%&a%.n%&a% %nd%%d( "en#a$b%& 'e"(t(!an $er("a'an 'eya'%nan da!ar yan# d%#(na'an !e!eoran# -%'a %a d%*ada"'an "ada "er$a!a&a*an dan *ar(! $en#a$b%& !(at( 'e"(t(!an) %&a%.n%&a% %n% te&a* tertana$ !e-a' 'ec%& $e&a&(% !(at( "ro!e! be&a-ar dar% &%n#'(n#an 'e&(ar#a dan $a!yara'at) 2. Kep!i&adian
Ke"(t(!an yan# d%a$b%& !e!eoran# -(#a d%"en#ar(*% o&e* +a'tor "!%'o&o#%! !e"ert% 'e"r%bad%an) (a ar%abe& (ta$a 'e"r%bad%an yan# ber"en#ar(* ter*ada" 'e"(t(!an yan# d%b(at, !e"ert% %d%o&o#% er!(! 'e'(a!aan dan e$o!%ona& e!(! ob-e't%%ta!) 2a. Idi-#-gi +e!u kekuaaan
ebera"a "en#a$b%& 'e"(t(!an $e$%&%'% !(at( or%enta!% %deo&o#% tertent(, yan# berart% 'e"(t(!annya d%"en#ar(*% o&e* !(at( +%&o!o+% ata( !(at( "eran#'at "r%n!%" tertent() Se$entara %t( "en#a$b%& 'e"(t(!an ata( oran# &a%n $enda!ar'an 'e"(t(!annya "ada !e!(at( yan# ! ecara "o&%t%! a'an $en%n#'at'an 'e'(a!aannya !ecara "r%bad%) 2&. E"-i-na# +e!u -&jekti+ita
ebera"a "en#a$b%& 'e"(t(!an 'adan# 'a&a e$o!%ona&nya $e$"en#ar(*% 'e"(t(!an yan# d%a$b%&nya) E$o!%ona& ter!eb(t da"at ber("a 'ecender(n#an 'e"r%bad%an !e!eoran# ata( e$o!%ona& yan# bera!a& dar% 'eb(t(*an a'an "er&%nd(n#an) E$o!%ona& da"at $e$"en#ar(*% cara !(at( "er$a!a&a*an d%ana&%!%!, -en%! %n+or$a!% dan a&ternat%+ yan# d%"ert%$ban#'an da&a$ "ro!e! "en#a$b%&an 'e"(t(!an) In+or$a!% yan# ob-e't%+ d%aba%'an, dan 'e"(t(!an *anya d%da!ar'an 'e"ada "era!aan !a-a) Se$entara %t( bebera"a "en#a$b%& 'e"(t(!an yan# &a%n &eb%* ob-e't%+, d%$ana $ere'a $en#*%ndar% adanya 'e'e&%r(an "er!e"!% tentan# "er$a!a&a*an $a("(n %n+or$a!% yan# ber'a%tan den#annya) M%!a&nya !a-a 'e"(t(!an tentan# "ener%$aan "e#a5a%, ada t%#a ca&on "e#a5a% yan# %'(t !e&e'!% dan yan# d%b(t(*'an *anya !eoran#) ar% *a!%& te! $en(n-(''an ca&on "e#a5a% A dan yan# "a&%n# $e$en(*% "er!yaratan yan# d%tent('an, $a'a "en#a$b%& 'e"(t(!an e$o!%ona& a'an $ener%$a ca&on "e#a5a% =, 'arena = ada&a* 'e"ona'annya) %. Ke'ende!ungan te!$adap penga"&i#an !iik-
a&a$ $en#a$b%& !(at( 'e"(t(!an ada oran# yan# !enan# den#an r%!%'o dan ada oran# yan# t%da' !enan# den#an r%%!%'o, dan ada -(#a yan# d%'ata'an netra& ter*ada" r%!%'o) Oran# yan# !enan# den#an r%!%'o a'an berbeda da&a$ $en#ea&(a!% !eran#'a%an a&ternat%+ $a("(n $e$%&%* !(at( a&ternat%+ den#an $ere'a yan# t%da' !enan# den#an r%!%'o) a&a$ 'e"(t(!an %ne!ta!% $%!a&nya, oran# yan# !enan# den#an r%!%'o a'an $e$%&%* a&ternat%+ %ne!ta!% yan# $e$ber%'an *a!%& yan# be!ar !e'a&%"(n den#an r%!%'o yan# -(#a be!ar) Se$entara e'!tr%$ &a%n $ere'a yan# ta'(t a'an r%!%'o a'an $e$%&%* a&ternat%+ %ne!ta!% yan# r%!%'o 'e#a#a&annya renda* !e'a&%"(n *a!%&nya -(#a renda*)
KEPUTUSA KE/OMPOK Metode yan# ($($ (nt(' $e$b(at 'e"(t(!an or#an%!a!% ada&a* d%&a'('an o&e* 'e&o$"o', ter&eb%*.&eb%* (nt(' 'e"(t(!an or#an%!a!% yan# "ent%n# dan 'o$"&e'!) Ke"(t(!an yan# d%&a'('an o&e* 'e&o$"o' da"at berbent(' "an%t%a, t%$, #(#(! t(#a!, 'o$%te dan yan# !e-en%!nya) Karena banya'nya 'e"(t(!an or#an%!a!% yan# d%&a'('an o&e* 'e&o$"o' $a'a "er&( d%"a*a$% "en#ar(* 'e&o$"o'da&a$ "ro!e! "en#a$b%&an 'e"(t(!an dan (nt(' $en#eta*(% 'a"an 'e&o$"o' $en#*a!%&'an 'e"(t(!an yan# t%n##% dan 'a"an 'e&o$"o' $en#*a!%&'an 'e"(t(!an yan# renda*) Keputusan Individu VS Kelompok
Pen%n#'atan "en##(naan 'e&o$"o' da&a$ "ro!e! "en#a$b%&an 'e"(t(!an 'arena d%da!ar'an !(at( a!($!% tentan# "ro!e! "en#a$b%&an 'e"(t(!an yan# d%&a'('an o&e* 'e&o$"o') Seba#%an be!ar oran# ber"enda"at ba*5a "en#a$b%&an 'e"(t(!an o&e* 'e&o$"o' &eb%* a'(rat dar% 'e"(t(!an yan# d%&a'('an o&e* %nd%%d() Ke&o$"o' terd%r% dar% bebera"a oran# d%an##a" $e$%&%'% "andan#an dan "en#eta*(an yan# &eb%* &(a! dar% "ada !e!eoran# ata( %nd%%d(, o&e* 'arenanya 'e"(t(!an yan# d%a$b%& tent(nya &eb%* a'(rat) Ke"(t(!an 'e&o$"o' -(#a d%*ara"'an $en#*a!%&'an 'o$%t$en dan "ener%$aan yan# &eb%* be!ar o&e* berba#a% an##ota
'e&o$"o' yan# !e*ar(!nya $e&a'!ana'an 'e"(t(!an ter!eb(t den#an ba%') A'*%rnya, $e&%bat'an oran# >oran# da&a$ "en#a$b%&an 'e"(t(!an 'e&o$"o' !e!(a% den#an n%&a%.n%&a% de$o'ra!%) Ma!%n#.$a!%n# oran# $en#%n#%n'an $e$a!(''an "enda"atnya da&a$ $e$(t(!'an a"a yan# !e*ar(!nya d%&a'('an) Me&a&(% "art%!%"a!% yan# de$o'rat%! dar% bebera"a %nd%%d(, $en#(ran#% adanya b%a! dan "o"(&ar%ta!, den#an de$%'%an $en#*a!%&'an 'e"(t(!an &eb%* ad%&) Se'a&%"(n "enda"at oran# "ada ($($nya $en#an##a" ba*5a 'e"(t(!an 'e&o$"o' &eb%* (n##(& dar% 'e"(t(!an %nd%%d(, a'an teta"% 'e"(t(!an 'e&o$"o' 'adan#'a&a b%a!, 'arena "enda"at *anya d%do$%na!% o&e* !at( ata( d(a oran# !a-a dan $e$er&('an 5a't( yan# &a$a da&a$ "ro!e! "en#a$b%&an 'e"(t(!an) Ke(n##(&an ata( !("er%or%ta! 'e"(t(!an 'e&o$"o' t%da' ber!%+at (n%er!a&) Perband%n#an antara 'e"(t(!an %nd%%d( den#an 'e&o$"o' $e$er&('an 'r%ter%a !e"ert% ? a'(r%ta! 'e"(t(!an, 'reat%%ta!, 'o$%t$en dan "ener%$aan, !erta 5a't( dan b%aya) 1. Aku!ita keputuan
Pada ($($nya 'e"(t(!an 'e&o$"o' &eb%* a'(rat dar% 'e"(t(!an %nd%%d(, a'an teta"% *anya (nt(' $a!a&a*.$a!a&a* tertent( !a-a) Ke"(t(!an yan# d%&a'('an o&e* 'e&o$"o' a'an &eb%* a'(rat -%'a, 61 "er$a!a&a*annya ber!%+at antarba#%an, !e*%n##a an##ota 'e&o$"o' ter!eb(t terd%r% dar% oran#.oran# dar% berba#a% ba#%an, 62 "ara an##ota 'e&o$"o' $e$%&%'% 'etra$"%&an dan %n+or$a!% yan# d%"er&('an, 63 Per$a!a&a*an $e$er&('an %n+or$a!% dar% berba#a% "%*a') % "%*a' &a%n 'e"(t(!an %nd%%d( a'an &eb%* a'(rat -%'a,61 !%t(a!% $en(nt(t adanya (r(tan yan# bert%n#'at,62 Per$a!a&a*an t%da' $(da* d%ba#% $en-ad% ba#%an.ba#%an yan# ter"%!a*, 63 'ebenaran !o&(!% t%da' $(da* d%t(n-(''an) % da&a$ !(at( "er(!a*aan $%!a&nya, 'e"(t(!an 'e&o$"o' a'an &eb%* (n##(& dar% 'e"(t(!an %nd%%d( da&a$ *a& "en#e$ban#an "rod(' bar() Ke"(t(!an %n% $e$er&('an %n+or$a!% dar% berba#% de"arte$en +(n#!%ona& da&a$ "er(!a*aan, !e"ert% ba#%an "e$a!aran, 'e(an#an, "rod('!% dan ba#%an &%tban#) Pen#a$b%&an 'e"(t(!an !e"ert% %t( tent( t%da' da"at d%&a'('an !e!eoran# 'arena 'eterbata!an %n+or$a!% dan "en#eta*(an yan# d%$%&%'% !e!eoran#) Ke"(t(!an 'e&o$"o' $e&%bat'an 'ea*&%an dar% berba#a% b%dan# $a'a !(da* baran# tent( 'e"(t(!an yan# d%a$b%& cender(n# &eb%* a'(rat) a&a$ "ro!e! "en#a$b%&an 'e"(t(!an 'e&o$"o' !er%n# 'a&% ter-ad% ba*5a $a!%n# an##ota ber!%te#(* ata! a!($!% dan "enda"atnya !e*%n##a 'on!en!(! !(&%t d%ca"a%) ebera"a "edo$an (nt(' $enca"a% 'on!en!(! da&a$ "ro!e! "en#a$b%&an 'e"(t(!an 'e&o$"o') Pedoman Untuk Mencapai Konsensus Dalam Pengambilan Keputusan Kelompok
a) H%ndar'an $e$a'!a'an "enda"at 'arena "o!%!% anda) T(n-(''an "o!%!% anda !e-e&a! dan !e&o#%! $(n#'%n, teta"% den#ar'an rea'!% an##ota 'e&o$"o' yan# &a%n dan "ert%$ban#an !ecara *at%.*at% !ebe&($ anda $ene'an'an "enda"at anda) b) an#an $en#*ara" !e!eoran# *ar(! $enan# dan yan# &a%nnya *ar(! 'a&a* -%'a ter-ad% -a&an b(nt(, teta"% car%&a* a&ternat%+ yan# !e$(a "%*a' da"at $ener%$a) c) an#an $er(ba* "enda"at anda *anya (nt(' $en#*%ndar% 'on+&%' dan $enca"a% "er!et(-(an den#an da$a%) =(r%#a%&a* -%'a 'e!e"a'atan terca"a% den#an $(da* dan ce"at) =ar%&a* a&a!an dan ya'%n'an !et%a" oran# $ener%$a 'e"(t(!an den#an &anda!an da!ar yan# !a$a)
d) H%ndar% te'n%' "en#(ran#an 'on+&%' !e"ert% "e$(n#(tan !(ara $ayor%ta! , ta5ar $ena5ar dan &a%n !eba#a%nya) %'a an##ota yan# $enentan# a'*%rnya !et(-(, -an#an $e$ber%'an %$ba&an den#an cara $en#%'(t% "enda"atnya (nt(' *a& yan# &a%n) e) Perbedaan "enda"at ada&a* a&a$% dan d%*ara"'an) Ket%da'!a$aan "enda"at da"at $e$bant( 'e"(t(!an 'e&o$"o' 'arena %n+or$a!% dan "enda"at yan# &(a! a'an $en%n#'at'an "e&(an# ba*5a 'e&o$"o' a'an $en#*a!%&'an !o&(!% yan# ba%') S(at( 'e"(t(!an a'an &eb%* e+e't%+ d%&a'('an %nd%%d( -%'a !(at( $a!a&a* %t( ber'a%tan den#an "er*%t(n#an yan# 'o$"&e'! !e"ert%, "en#enda&%an %nentory, ana&%!%! co!t bene+%t dan yan# !e-en%!nya) Per$a!a&a*an !e"ert% %t( $e$er&('an ana&%!%! ber-en-an# dan 'on!entra!% !e!eoran#) 2. K!eati+ita
Pro!e! "en#a$b%&an 'e"(t(!an %nd%%d( $en%$b(&'an t%n#'at 'reat%%ta! yan# &eb%* t%n##% dar% 'e"(t(!an 'e&o$"o') Ha!%& !t(d% $en(n-(''an ba*5a da&a$ "en#a$b%&an 'e"(t(!an 'e&o$"o' ada 'ecender(n#an $en(r(n'an 'reat%%ta!, d%$ana %nd%%d( yan# $e&a'('annya !end%r% $en#*a!%&'an %de den#an '(ant%ta! dan '(a&%ta! yan# &eb%* t%n##% dar% "ada %nd%%d(. %nd%%d( yan# ter#ab(n# da&a$ 'e&o$"o') Ke!%$"(&an %n% t%da' !a$a den#an "enda"at oran# "ada ($($nya yan# $enya'%n% ba*5a 'e"(t(!an 'e&o$"o' &eb%* 'reat%+ dar% 'e"(t(!an %nd%%d() %. K-"it"en dan pene!i"aan
Sa&a* !at( a&a!an yan# "a&%n# "ent%n# (nt(' $ende&e#a!%'an "en#a$b%&an 'e"(t(!an 'e"ada 'e&o$"o' ada&a* 'arena adanya $an+aat "o!%t%+ dar% "art%!%"a!%) Oran# %n#%n ter&%bat den#an 'e"(t(!an yan# ber'a%tan den#annya) %'a oran# d%&%bat'an da&a$ "ro!e! "en#a$b%&an 'e"(t(!an, $a'a $ere'a a'an $era!a &eb%* ter%'at dan &oya& ter*ada" 'e"(t(!an ter!eb(t dan $a( $en#orban'an 5a't( dan tena#anya de$% !('!e!nya "e&a'!anaan dar% 'e"(t(!an ter!eb(t) Se&a%n dar% "ada %t( ada "e&(an# yan# &eb%* be!ar (nt(' $enera"'an *a!%& 'e"(t(!an &eb%* te"at 'arena oran#.oran# yan# ter&%bat da&a$ "ro!e! "en#a$b%&an 'e"(t(!an $e$a*a$% bet(& tentan# 'e"(t(!an ter!eb(t) (. aktu dan &ia,a
Se'a&%"(n "en#a$b%&an 'e"(t(!an 'e&o$"o' $enyebab'an "ener%$aan dan 'o$%t$en yan# &eb%* be!ar, a'an teta"% $an+aat ter!eb(t b('annya tan"a "en#orbanan, "en#a$b%&an 'e"(t(!an 'e&o$"o' $e$a'an 5a't( yan# c('(" banya') A"ab%&a 'e"(t(!an ter!eb(t d%!erta% den#an adanya 'on+&%' $a'a !er%n#'a&% 'e"(t(!an ter!eb(t t%da' da"at d%ca"a%) Pen#a$b%&an 'e"(t(!an o&e* 'e&o$"o' da&a$ bent(' "an%t%a a'an $e$ba5a 'o!e'(en!% b%aya, d% $ana !e$a'%n &a$a "ro!e! 'e"(t(!an ter!eb(t ber&an#!(n# $a'a b%ayanya a'an berta$ba* be!ar) A"ab%&a +a'tor 5a't( yan# $en-ad% "ert%$ban#an (ta$a $a'a 'e"(t(!an 'e&o$"o' !eba%'nya d%*%ndar'an) / Penga!u$ ke#-"p-k da#a" penga"&i#an keputuan/
Ke*ad%ran oran# &a%n $e$"(nya% "en#ar(* yan# !%#n%t%+'an ter*ada" d%r% !e!eoran# da&a$ "ro!e! "en#a$b%&an 'e"(t(!an) Se'a&%"(n 'o$b%na!% (!a*a dar% bebera"a oran# yan#
ter#ab(n# da&a$ 'e"(t(!an 'e&o$"o' !e*ar(!nya a'an $en%n#'at'an 'e$a*%ran, "er*at%an dan $en#%n#at %n+or$a!% yan# re&ean, !t(d% tentan# "en#a$b%&an 'e"(t(!an 'e&o$"o' $ene$('an ba*5a d%na$%'a 'e&o$"o' !er%n#'a&% $en#*a&an#%nya dar% !(at( 'e"(t(!an yan# ba%') Ke&o$"o' -(#a $e$%&%'% 'ecender(n#an $enya$"a%'an %n+or$a!% yan# $end('(n# !ecara !e&e't%+ *anya dar% !at( !%!% "er$a!a&a*an dan $en#aba%'an %n+or$a!% dar% "o!%!% yan# &a%n ata( "o!%!% &a5an)
TEKIK PEAMI/A KEPUTUSA KE/OMPOK S%!te$ 'o$(n%'a!% or#an%!a!% $enyed%a'an %n+or$a!% yan# re&ean (nt(' $e$b(at !(at( 'e"(t(!an) S%!te$ "e&a"oran b%a!anya d%rancan# (nt(' $e$bant( $ana-er $en#%dent%+%'a!% "er$a!a&a*an, $en#ea&(a!% a&ternat%+ dan $e$b(at 'e"(t(!an yan# e+e't%+) Pen#($"(&an dan "enyebaran %n+or$a!% 'e"ada $ana-er $e$er&('an 5a't(, (!a*a dan b%aya, a'an teta"% "en#orbanan ter!eb(t t%da' !%a.!%a, a"ab%&a den#an %n+or$a!% ter!eb(t 'e"(t(!an $en-ad% &eb%* e+e't%+ dan ce"at) Ada t%#a te'n%' "ro!e! "en#a$b%&an 'e"(t(!an 'e&o$"o' yan# d%*ara"'an da"at $e$bant( or#an%!a!% $e$b(at 'e"(t(!an yan# e+e't%+, $e&a&(% "en%n#'atan 'reat%%ta! "enya$"a%an #a#a!an o&e* "ara "en#a$b%& 'e"(t(!an) T%#a te'n%' ter!eb(t $e&%"(t% bra%n!tor$%n#, te'n%' de&*"%, dan te'n%' 'e&o$"o' no$%na&) * Teknik Brainstorming *
T(-(an dar% te'n%' bra%n!tor$%n# ada&a* $en%n#'at'an 'reat%%ta! da&a$ d%!'(!% 'e&o$"o' den#an $enc%"ta'an &%n#'(n#an yan# $eran#!an# $(nc(&nya #a#a!an bar() Ada e$"at at(ran da!ar tentan# bra%n!tor$%n#) T%da' ada #a#a!an yan# d%'r%t%') %doron# adanya 'ebeba!an (nt(' $en#e$('a'an "enda"at) Se$a'%n &e&(a!a "e!erta $en#e$('a'an "enda"at !e$a'%n ba%') Pene'anannya "ada '(ant%ta! dar% #a#a!an, !e$a'%n banya' #a#a!an !e$a'%n ba%') Pe!erta d%de!a' (nt(' $e$"erba%'% ata! %de.%de "e!erta yan# &a%n dan $en#'o$b%na!%'an %de ter!eb(t (nt(' !o&(!% yan# &eb%* ba%') * Teknik Delphi *
Te'n%' de&"*% d%'e$ban#'an o&e* "e'er-a "ada and =or"orat%on !eba#a% !(at( $etode $en#'o$b%na!%'an %n+or$a!% dan 5a5a!an dar% "ara "e!erta "en#a$b%& 'e"(t(!an den#an $en#*%&an#'an 'e&e$a*an dar% %ntera'!% tata" $('a) Te'n%' de&"*% terd%r% dar% &an#'a*. &an#'a* !eba#a% ber%'(t : Sete&a* "er$a!a&a*an d%%dent%%'a!% den#an -e&a!, bebera"a a*&% d%tent('an dan d%$%nta (nt(' ber"art%!%"a!% da&a$ "ro!e! "en#a$b%&an 'e"(t(!an) Per$a!a&a*an d%!a$"a%'an 'e"ada $a!%n#.$a!%n# a*&%, teta"% "ara a*&% ter!eb(t t%da' berada da&a$ !(at( r(an#an) Ma!%n#.$a!%n# a*&% berada !ecara ter"%!a* "ada te$"atnya $a!%n#.$a!%n# dan tan"a na$a $en-a5ab "er$a!a&a*an dan $e$ber%'an tan##a"an, !aran, dan -a!t%+%'a!% ata! (!(&an !o&(!%) Penda"at ata( 'o$entar dar% a*&% yan# ter&%bat da&a$ "ro!e! "en#a$b%&an 'e"(t(!an d%'($"(&'an "ada !(at( &o'a!% yan# ter"(!at, d%r%n#'a! dan d%!(!(n 'e$ba&%) Ma!%n#.$a!%n# a*&% yan# ter&%bat da&a$ "ro!e! "en#a$b%&an 'e"(t(!an, $ener%$a r%n#'a!an dar% -a5aban 'e&o$"o' d%!erta% den#an "en-e&a!an."en-e&a!an) Ma!%n#.$a!%n# a*&% yan# ter&%bat, $en%&a% dan $e$ber% 'o$entar ata! "enda"at ata( -a5aban dar% a*&% yan# &a%n dan $e$"erba%'% 'e"(t(!annya b%&a "er&( !eba#a% *a!%& 'o$entar dar% a*&% yan# &a%n)
Pen-e&a!an dan re%!% dar% a*&% !e'a&% &a#% d%'($"(&'an dan d%d%!tr%b(!%'an) Pen#(&an#an dan "enyebaran %n+or$a!% d%&a'('an bebera"a 'a&% !a$"a% !(at( 'on!en!(! terca"a%) Keunggu#an dan ke#e"a$an teknik 0e#p$i
Te'n%' de&"*% $e$%&%'% d(a 'e(n##(&an (ta$a ya%t(, "erta$a, 'arena oran# yan# ter&%bat da&a$ "ro!e! "en#a$b%&an 'e"(t(!an t%da' ber*ada"an $('a, t%da' ter"en#ar(* o&e* !e!eoran# yan# $endo$%na!% dan ter*%ndar dar% b%a! yan# d%!ebab'an o&e* 'e"r%bad%an !e!eoran#) Ked(a, te'n%' de&"*% $e$%&%'% 'e$a$"(an (nt(' $en#'o$b%na!%'an antara 'ea*&%an, "en#a&a$an, dan 'ear%+an dar% %nd%%d( tan"a $en#orban'an 5a't( dan b%aya (nt(' $en#*ad%r% ra"at "ada te$"at tertent() Sedan#'an 'e&e$a*an dar% te'n%' de&"*% $e&%"(t% 5a't( dan $ot%a!%) Secara bert(r(t.t(r(t $en#($"(&'an %n+or$a!% dan $enya$"a%'annya 'e"ada "ara a*&%, dan $en#($"(&'an re%!%nya $e$a'an 5a't( yan# banya') Karena t%da' ber*ada".*ada"an 'adan# 'a&a a*&% yan# ter&%bat $enan##(*'an tan##a"annya, dan &a$anya !en-an# 5a't( antara $a!%n#. $a!%n# "ro!e! cender(n# $en(r(n'an ant(!%a! (nt(' ber"art%!%"a!%) * Teknik Kelompok ominal *
Te'n%' 'e&o$"o' no$%na& $en##ab(n#'an antara 'on!e" br%an!tor$%n# den#an te'n%' de&"*%) Ka&a( da&a$ te'n%' br%an!tor$%n# oran#.oran# yan# ter&%bat da&a$ "ro!e! "en#a$b%&an 'e"(t(!an d(d(' ber!a$a da&a$ !(at( r(an#an, !edan#'an da&a$ te'n%' de&"*%, "ro!e! "enent(an dan ea&(a!% a&ternat%+ d%$a'!(d'an (nt(' $e&%nd(n#% adanya b%a! "enda"at !e!eoran# 'arena d%do$%na!% o&e* !a&a* !eoran# "e!erta) Pro!ed(r (nt(' $e&a'!ana'an te'n%' 'e&o$"o' no$%na& terd%r% dar% &an#'a*.&an#'a* ber%'(t : Sete&a* "er$a!a&a*an d%%dent%+%'a!% den#an -e&a!, $a!%n#.$a!%n# an##ota d%$%nta (nt(' $en#e$ban#'an !o&(!% !end%r%.!end%r% ata! "er$a!a&a*an) Ta*a" %n% "enye&e!a%an d%&a'('an !end%r% !ecara beba! dan ba*'an d%&a'('an $a!%n#.$a!%n# oran# yan# ter&%bat da&a$ "ro!e! "en#a$b%&an 'e"(t(!an !ebe&($ $ere'a ber'($"(& ber!a$a da&a$ !(at( r(an#an) Menya$"a%'an #a#a!an !ecara tert(&%! tan"a d%!'(!%) a#a!an d%r%n#'a! dan d%t(&%! d% "a"an t(&%!) Sete&a* #a#a!an a5a& d%!a$"a%'an, 'e&o$"o' $e$ba*a! #a#a!an ter!eb(t, $en-e&a!'an, dan $en%&a%nya) Ke$(d%an d%&a'('an "e$(n#(tan !(ara ata! #a#a!an.#a#a!an yan# te&a* d%'e$('a'an, 'e$(d%an $a!%n #.$a!%n# #a#a!an ata( !o&(!% d%ren#'%n# "ero&e*an !(aranya) So&(!% yan# $e$"ero&e* !(ara terbanya' $er("a'an yan# d%"a'a% 'e&o$"o') Karena 'e&o$"o' no$%na& $enyed%a'an !(at( bent(' yan# &eb%* ter!tr('t(rdar% #a#a!an yan# $e$en(*% !yarat dan $en%&a%nya, $a'a te'n%' %n% e+e't%+ (nt(' 'e&o$"o' yan# a#a' be!ar) ar% *a!%& !t(d% yan# d%&a'('an d% ne#ara barat $en(n-(''an, ba*5a te'n%' de&"*% dan te'n%' 'e&o$"o' no$%na& &eb%* e+e't%+ dar% "en#a$b%&an 'e"(t(!an !ecara trad%!%ona&) http://hidayatdiana.blogspot.co.id/2014/10/proses-pengambilan-keputusan.html
