Perdorimet praktike praktike dhe roli I polimereve jo-natyrore ne mjedis.
Objektivat
Njohja e polimereve sintetike Njohja e perberjeve dhe formimit te tyre Njohuri per perdorimin praktik te ketyre polimereve ne jeten e perditshme Dallimi I strukturave Informimi I veprimit te tyre ne mjedis
Polimeret sintetike
Polimeret sintetike jane polimere qe prodhohen ne industri nga substanca kimike qe I nenshtrohen procesit te polimerizimit. Nepermjet kerkimeve shkencetaret tani jane ne gjendje te kopjojne strukturat e polimereve naturale dhe te prodhojne polimere sintetike. Plastika, fibrat sintetike dhe elastomeret jane shembuj polimeresh sintetike Materialet baze per ndertimin e ketyre polimereve vijne nga nafta.
Polimeret jane molekula te medha te perbera nga perseritja e njesive kimike. Njesia me e vogel quhet mer. Emri vjen nga greqishtja qe do t’thote “shume njesi”. Polimeret lineare jane si litare. Nje polimer ka mesatarisht 10,000 njesi, dhe ne permasa mund te krahasohet me nje litar 128 meter, kjo per te dhene idene trashesi, gjatesi. Polimeret sintetizohen naturalisht dhe artificialisht dhe kane nje game te gjere aplikimesh. Nje polimer zakonisht jepet si perseritje e nje njesie te vetme, si shembulli I meposhtem.
Me e shumta e polimereve mund te klasifikohen ne tre kategori: 1. Termoplastike 2. Fibra 3. Elastomere Termoplastika eshte nje polimer qe ne veprimin e nxehtesise mund te zbutet dhe shformohet sipas deshires. Disa nga vetite e ketyre polimereve: te lehte, te forte, inert ndaj kimikateve dhe insulator te elektricitetit. Disa shembuj: polyetilen(PE), polivinil I klorurit (PVC), polypropilen ( PP) Fibrat sintetike jane polimere me varg te gjate qe I bejne balle shformimeve. Disa materiale jane neyloni dhe teryleni Elastomeret jane polimere qe e rimarrin formen e tyre pasi shformohen nga nje force e jashtme. Nje shembull eshte goma, si natyrale dhe sintetike. Ne menyre qe nje polimer te jete fleksibel, disa njesi apo segmente duhet t’jene ne gjendje te levizin. Temperatura e tranzicionit « te qelqte » eshte temperatura ku njesite apo segmente te polimerit mund te levizin por jo i gjithe vargu. Shumica e polimereve vinyl kane Tg me t’vogel se temperatura e mjedisit prandaj ato jane fleksibel dhe perdoren si goma apo materiale plastike. Me e shumta e polimereve te kondensuar kane Tg me t’larte se temperatura e mjedisit prandaj ato perdoren si plastike e forte dhe fibra.
Menyrat e gatitjes me polimerizim
Menyra me adicion:
Menyra me kondensim
Perdorimet praktike
Polimeret sintetike jane perdorur gjeresisht per te zevendesuar materiale si metal, drru, pambuk, lekure kafshesh etj. Keto polimere kane disa avantazhe: Te forte dhe te lehte Te lire I reziztojne gerryerjes Inert ndaj substancave kimike Lehtesisht te perpunueshem Mund t’u pershtaten veti te ndryshme
Polystyrene Ne formen e tij te ngurte perdoret per te syze, fuqi, dhe pjese te ndryshme. Nese I shtohen gazra ndersa eshte ne gjendjen e tij te lengshme ai do te formoje shkumen izoluese qe gjen perdorim te gjere. Gjithashtu materiali i CD/DVD perbehet nga polysterene.
Polyeten me dendsitet te larte Eshte polimer linear, me I forte, me kompakt dhe gjithashtu me fleksibel se Polieteni me densidet te ulet. Ka pike shkrirje 130gradecelius dhe perdoret per ndertimin e lodrave, mbajtesit e gasolines, kuti per mjete elektronike, dhe nje fiber Speciale e polyetenit pedoret ne dorezat plastike te operacioneve pasi jane Shume rezistente ndaj prerjeve. Kjo perberje riciklohet. Disa perdorime te tjera jane: Tapat e shisheve dhe tubat e ujit.
Neyloni
Nejloni perfitohet nga polimerizimi me kondensim. Fillimisht u prodhua ne vitin 1931 dhe ka gjetur perdorime pasi eshte vecanerisht I forte, elastik, rezistent ndaj kimikateve dhe vajit, ka abzorbim te ulet te ujit. Perdorimet e tij jane te gjera, fillimisht u shfaq ne treg ne nje furce dhembesh, me pas u be I njohur si emer nga getat e femrave qe morren emrin e ktij produkti.
Kuriozitete
Shumica e materialeve kane pike ngrirje/shkrirje dhe vlimi/kondensimi por polimeret nuk vlojne pasi energjia e nevojshme per te cuar nje polimer ne gjendje te gazte eshte me e madhe se energjia qe lidh atomet e polimerit, prandaj ato degradohen para se te vlojne. Polimeri i pare sintetik qe u perdor ishte celuloidi qe u perdor per aparatin e pare fotografik ne 1869. Materiale te reja “smart” mund t’I ndryshojne vetite e tyre ne baze te kushteve rrethuese.
Veprimet ne ambient
Polimeret sintetike nuk shperbehen dot nga bakteriet dhe qendrojne ne mjedis pergjithmone. Plastika e hedhur mund te bllokoje tubacione dhe mund te krijoje permbytje te vogla. Shishet e plastikes behen ambient I mire per shumimin e mushkonjave qe sjell pasoja shendetesore. Plastika e hedhur ne dete dhe oqeane mund t’jete e rrezikshme per qeniet ujore. Djegia e ketyre elementeve cliron gazra te rrezikshem. Baza e krijimit te plastikes eshte nafta, qe eshte resurs ne zhdukje.
Referenca
http://www.scribd.com/doc/19255206/SyntheticPolymers http://chemistry.boisestate.edu/people/richardbanks/ inorganic/organic/synthetic_polymers.htm http://www.chemistryexplained.com/Pl-Pr/PolymersSynthetic.html#b
Punoi
Erdal Domi Artur Prendi Bledar Xhemalce Mario Iljazi
