UNIVERSITETI I PRISHTINËS “ HASAN PRISHTINA” FAKULTETI EKONOMIK MENAXHMENT DHE INFORMATIKË
PUNIM SEMINARIK Tema Tema : Menaxhimi I Riskut dhe Sigurimet sigurimev e “ Illyria “ Subjekt : Kompania e sigurimeve
Mentori : Studenti :
D!:Fat"# D!:Fat"# Ukaj $%be! T&a' P!"()A#*:Lu!a P!"()A#*:Lu!a Re+&e,
Prishtinë , 20!
PËRMBAJTJA : -
I HYRJE 1.risku dhe rreziku 1.1.koncepti i riskut dhe rrezikut 1.2.risku dhe en!"hii i ti# 1.2.2.kontro$$i i riskut 1.2.%.distri&uii i pro&!&i$itetit 1.%.p'rc!ktii i !dh'sis' s' rrezikut 1.(.&uriet e riskut 1.).k$!si*ikii i riskut 1.+.k!r!kteristik!t e rrezi,e-e II I/0RIMET 2.1.koncepti i siurie-e 2.2.$$o#et e siurie-e III 3MPA4IA E I/0RIME5E I66YRIA %.1 iuriet e 3*ru!r! %.2 iuriet per indi-id %.% iurii sh'ndet'sor 7*!i$#!r8 %.( iurii i sh'ndetit n' udh'ti %.) iurii sht'pi!k %.+ iurii n! !ksidentet person!$e %.9 iurii i !uto#etit %. P'r#e#'si! pro*esion!$e %.; I/0RIME PER BI<4EE (.onk$uzion ).6iter!tur!
I Hyrje
.
4' #et'n e p'rditshe ne &!$$!*!,ohei =do dit' e rrezi,e t' n!t>r!-e t' ndr>she? nd!# t' ci$!-e tento#' t' ushtro#' t' !shtu,u!#turin @kontro$$ &i rrezikun? si p.sh k!$ii i rru's? -ozit#! e !kin' ? hu&#! e -endit te pun's? rrit#! e =ie-e? *!tke,'sit' n!t>rore? -#edh#et et#. i ne? !shtu edhe &izneset n' procesin e zh-i$$iit t' -eprit!ris' s' t>re? sho,'rohen e shu' rrezi,e? t' #!shte e t' &rendshe? rrezi,e k'to t' ci$!t n'se nuk en!"hohen rreziko#n' !rrit#en e o&#ekti-!-e !*!riste. 1 orc!t n!t>rore e shpesh her' edhe osku#desi n#er'zor ndiko#n' ,' t' rrezikohet #et! dhe pun! e ti#. P!so#!t ekonoike n! shk!trrie t' ti$$! #!n' t' 'dh!#! !nd!# n#eriu undohet ,' tCI z&us' !po ti e-ito#' !to p'res siuriit. iurii re!$izohet n! institucione !po kop!ni t' siuriit t' ci$!t !rrin prein' n! I siuru!ri por e k't' r!st &!rtin rrezikun &i -ete? ku n' r!st t' re!$iziit t' rrezikut p!$! siuruese duhet tCi &'#' kopenzi p!$'s s' siuru!r n' &!z' te !rr'-esh#es ose kontr!t's s' &'r' n' es t>re. D'$$ii I k'ti# punii 'sht' n#oh#! dhe n!t>r! e riskut ? si und t' z-o'$ohet !po sh!net p$otesisht dhe en!"hohet !i ? nd'r$idh#! e ti# e siuriet ? n#oh#! e siurie-e dhe r'ndesi! ,' !to k!n' p'r sho,erin' &!shk'kohore. 4' *und ? treohen dis! n! siuriet t' ci$!t o*rohen n! kop!ni! e siurie-e I$$>ri! ? e ci$! operon n' treun e siurie-e ne oso-' .
I
RISKU DHE RREZIKU
- /ak!a' 0 X&e1at ) ”Me2a+&me2t !!e3kut 4&e #5u!met”0P!#&t26 0.778 (') 8 9
1.1.34EPTI I RI0T FHE RREshet ? s! ,' shpesh rreziko#n' edhe -et' ekzistenc'n e ti#.4#' pre# spro-!-e #!n' edhe rrezi,et e t' ci$!t p'r&!$$en? rrezi,e k'to duke *i$$u!r n! !to ' t' $eht! deri tek !to ,' rezu$to#n' e hu&#en e #et's s' t>re. F'et e p'su!r! n! ndodh#! e dukuri-e t' rrezikshe k!n' ,en' re$!ti-isht t' $!rt! dhe shpesh #!sht' und'sis' p'r tCu ri#eneru!r n! person!t e !t!ku!r n! d'i. #!$! rrezik -#en n! #uh! $!tine @RI3? n! !#o *r'ne @RIID0E dhe n! !n$isht#! @RI . Risku 'sht' n#' koncept shu' i r'nd'sishe p'r indi-idin dhe p'r sho,'rit' tret!re por !i d!$$on n! rreziku p!-!r'sisht k!r!kteristik!-e t' p'r&!shk't! ,' k!n'. RI0 G 'sht' n#!r#e e r!stit ? n#!r#e e undshe e !rdhshe ,' k! n#' ndiki n' n#' o&#ekti- t' p!r!c!ktu!r dhe n'se ndodh #o doosdosherisht do t' ket' ndiki ne!ti- ? n!se und t' ket' edhe ndiki poziti- &i !t' o&#ekti-.Risku nuk und te p!r!nd!$ohet ? !i dre#tohet . RRE
P'r riskun k! tre p'rceptie t' !&u!r! : • • •
Risku 'sht' #ithon' I ke, Fis! $$o#e t' riskut #!n' shu' t' k',in#' s! duhet t' e$iinohen e cdo $$o# kosto#e. Me riskun cdo indi-id duhet t' si$$et ne 'n>r' t' siurte %
R#ku 2uk mu24 t6 jet6 a# I m!6 e a# I ke' 0 !#ku 6#&t6 t&je#&t !#k ) Em2m I tj ,a k!a&a#ua! k"#t"2 4&e ,6!;tmet 6#&t6 2je 1e24m j"ek"2"mk 4&e I 46m#&6m)
1.2.RI0 FHE ME4AHIMI I TIJ . D&u*0O)0” "#ohurite $a%e per Riskun dhe dre#timin e ti# ” T!a2e0 S&',e! 0 .7-9 D&u*0O)0”"#ohurite $a%e per Riskun dhe dre#timin e ti#” T!a2e0 S&',e! 0 .7-<
Risku 'shte pro&!&i$iteti I ndodh#es s' n#' n#!r#e t' c!ktu!r ? ,' und t' ket' ndiki poziti!po ne!ti- &i !t' o&#ekti-. Risku nuk und t' e$iinohet ? por !i en!"hohet. Men!"hii I riskut 'sht' proces i identi*ikiit ? -$er'siit? kontro$$it dhe onitoriit t' !t>re n#!r#e-e ose situ!t!-e potenci!$isht t' d'she p'r !rrit#en e o&#ekti-!-e t' t' #ith' n#'sis' pu&$ike dhe konceptohet p'r t' dh'n' !r!nci t' !rs>eshe se k'to o&#ekti-! do t' !rrihen. Pr!nd!#? en!"hii i riskut i re*erohet rru'-e p'res t' ci$!-e und t' e-itohet risku i !kti-itete-e. Men!"hii I riskut und t' &'het p'res d> etod!-e : 1.Metod! e kontro$$it *izik? e t' ci$'n z-o'$ohet nuri dhe !dh'si! e d'it? e k'to # !n': • •
h!ni! e rrezikun? <-o'$ii i !dh'sise s' rrezikut 7e #ete *izike? e st!n!d!rdizi? eduki et#.8
2.Metod! e kontro$$it *in!nci!r e t' ci$!t siurohen #etet p'r &u$iin e d'e-e ? e k'to #!n' : M&!#t#! 7-et'&!#t#!8 e rrezikut 7e shit#en e p!suris'? *oriin e *ondit p'r -et'&!#t#e? hu!t? sho,. !ksion!re -et!n!ke8 Tr!ns*eri i rrezikut 7kontr!t!t: hedin? $e!sin8? dhe iurii.( ip!s Arthur . i$$i!s Jr dhe Rich!rd M. Heins procesi i en!"hiit t' rrezikut z!konisht p'r*shin' dis! h!p! : •
• •
1 2 % ( ) +
P'rc!ktiin e o&#ekti-!-e t' or!niz!t's? Identi*ikii i ekspoziit t' rrezi,e-e p'r hu&#e? M!t#! e k't>re rrezi,e-e? P'rz#edh#! e !$tern!ti-!-e? <&!tiin e n#' z#idh#e 7ip$eentii8? dhe Monitoriin e rezu$t!te-e
P 'rcaktimi $ objektivave të organizatës 'sht' h!pi I p!r' I en!"hiit te rrezikut. 3&#ekti-!t
identi*iko#n' rezu$t!tet speci*ike ,' n#' or!niz!t' k'rkon t' !rri#'. ) $denti"ikimi $ rrezikut 'sht' e$eent thee$or n' procesin e en!"hiit t' riskut. /#!t'
identi*ikiit t' rrezikut 'sht' e ne-o#she ,' t' p'rc!ktohet n!t>r! e rrezikut ? t' de*inohet rreziku si dhe t' sisteohen shk!,et dhe p!so#!t e rrezikut t' sendnd'rtu!r.
Kume0Va#ka)”Me2a+&m St!ate5jk”)T!a2e0-??? (')-@7 >
1.2.2.Kontrolli I riskut
Ekzekutii i str!te#is' s' p'r#i#es s' riskut? onitoriit t' riskut? inicii i p$!ne-e t' konti#enc's dhe shikii p'r ris,e t' re#!. P'rc!ktii i sisteit t' en!"hiit t' ndr>shiit n' $idh#e e n#!r#et ,' k'rko#n' ndr>shiin *or!$ t' ,'$$iit? &u"hetit ose skedu$it t' pro#ekte-e 'sht' #ith!shtu e$eent I r'nd'sishe I kontro$$it te riskut %atja e rrezikut &'het n' &!z' t' distri&uiit t' pro&!&i$itetit? kthiit t' pritur? de-i!cionit
st!nd!rd dhe koe*icientit t' -!ri!cionit. 1.2.3.Distribuimi I probabilitetit
Fistri&uii i pro&!&i$itetit treon sh!nsin e ndodh#es s' ,do r!sti !po rezu$t!ti t' -e,!nt'. Pro&!&i$iteti und t' c!ktohet n' d> *or!: o&#ekti-isht dhe su&#ekti-isht. 5$er'sii o&#ekti &!zohet n' ndodhit' e 'p!rshe? p'rk!tesisht n' rezu$t!tet e n#!she t' ci$!t k!n' ndodhur e p!r'. 4d'rs! p'rc!ktii su&#ekti- 'sht' th#esht n#' opinion I n#' indi-idi $idhur e und'sine se und t' ndodh' n#' rezu$t!t.
1.%.PËRATIMI I MAFHËIË Ë RRE
hu! e siuriit ose -$er! e $'nd's oh'z#!t#! e siuriit p'r t' ci$in 'sht' o*ru!r &u$i p'res siuriit Intensiteti i d'it " 1KK
•
hk!$$! e pro&!&i$itetit
•
" 1KK F'i ' i !dh i undsh'? PM6L Pro&!&$e !"i!$ $oss
=
1.(.B0RIMET E RI0T Risku 'sht' n#' koncept i r'nd'sishe n' !n!$iz!t *in!nci!re? p'rk!t'sisht n' e*ektet n' st!&i$itetin e =ie-e dhe n' nor'n e kthiit. Risku 'sht' I kusht'zu!r e &esuesh'rin' e kthiit n' t' !rdhen. Risku konsiderohet n' d> 'n>r!: •
•
Risku i porto*o$iosLku rr#edh#! e p!r!s' p'r*!,'son ko&iniin e n#' nuri ' t' !dh t' #ete-e. Risku i n#' #etiLi $$o!ritur &i &!z'n indi-idu!$
Risku und t' shk!ktohet n! n#' s'r' *!ktor'sh ? si : koh! ? tekno$o#i! n#er'zit ?*in!nc!t? en!"hii ? po$itik! et#.
1.).6AIIIMI I RI0T Biznesi -!ret n! kushtet e &rendshe t' or!niz!t's? t' ci$!t und t' de*inohen si *!ktor' t' &rendsh' or!niz!ti- dhe n! rreth!n!t e #!shte? t' ci$!t ' s' shpeshti #!n #!sht' ndikiit dhe kontro$$it t' *ir's. Fuke u &'shtetur n! k#o ,' cek' risku nd!het: •
Risku i &iznesit dhe risku *in!nci!r
•
Risku siste!tik dhe risku #oLsiste!tik
8
1.+.ARATERITIAT E RRE
D' t' k!teorizohet n#' r!st si rrezik duhet t' p'r&ush' kondit!t e 'poshte: ! R!sti te i ci$i k! und'si t' ndodh' d'i? pr!? -et' r!sti i ci$i k! pro&!&i$itet 7Kp18 t' ndodh#es s' d'it p'r*shihet n' $'nd'n e siuriit. & R!ste n! t' ci$!t po t' ndodhin rezu$to#n' e d'e ekonoike. c Rreziku? #ithsesi duhet t' #et' i p!siurt? i p!p!r!shikuesh' dhe i r!st'sish'. d Rreziku duhet t' #et' i p!-!rur n! -u$$net i t' siuru!rit !po ndon#' personit t#et'r. e Rreziku duhet t' ket' k!r!kter kontinue$. Rrezi,et ,' ndodhin -et' n#' her' nuk k!n' !rs>e ekonoike t' siurohen? r!sti -u$$k!ne-e !po odit#es s' tok's n! eteor't ,' ndodh rr!$$'? &ie *#!$! =do 1KK -#et? !po p'r !rs>e teknike? p!si kop!nit' e siuriit p'rc!kto#n' priet n' &!z' t' st!tistik!-e t' ndodh#es s' d'e-e n' t' k!$u!r'n? r!sti i ndodhi-e riskoze t' p!p'rs'ritshe k#o nuk #en z&!ti. * Rreziku edoeos duhet t' #et' i p'rc!ktu!r dhe i !tsh'. P'rc!ktii duhet t' &'het sip!s shk!kut? koh's? -endit dhe shu's? n' 'n>r' ,' siuruesi t' p'rc!kto# prein' e siuriit dhe shu'n e o&$iiit potenci!$ t' ti#. Rreziku doeos duhet t' ket' shp'rnd!r#e t' &!r!&!rt' n' koh' dhe h!p'sir'. R!sti i rreziksh' nuk duhet ti od!s t' #ith! $'nd't e siuru!r n' t' n#'#t'n h!p'sir'? e !s t' os ndodh =Cdo #' n' t' n#'#t'n koh'. h R!sti ku prei! 'sht' ekonoikisht e !rs>eshe. #o 'sht' ekui-!$ent e !t' ,' !dh'si! e rrezikut t' #et' *unksion edhe i $!rt'sis' s' shu's s' preis'. P'rk!t'sisht? &u$ii i rrezi,e-e ' t' -o$! duhet t' &'het e prie ' t' u$'t! dhe e !n!s#e$$t' p'r &u$iin e rrezi,e-e t' 'dh!? ku priet #!n' ' t' $!rt!. i Rrezi,et ,' &u$ohen duhet ,' p!t#et'r t' #et' n' h!roni e dispozit!t $i#ore dhe kon*or nor!-e or!$e dhe sho,'rore. iurii nuk &u$on !kti-itetet i$e!$e dhe #oor!$e ,' #!n' n' dish!roni e rreu$$!cionin $i#or' p'rk!t's dhe interesin sho,'ror. # F'et duhen t' #en' *in!nci!risht t' r'nd'sishe. T' ekzisto# interesi ekonoik p'r $idh#e t' !rr'-esh#es n! !n! e t' siuru!rit? n!se !i -' n' r!port kostot e siuriit dhe !-!nt!zhet ,' do t' ket' n'se ndodh n#!r#! e siuru!r.
@
II
SIGURIE!
2.1.34EPTI I I/0RIME5E 4#eriu ,' n! koh't ' t' hershe ? k! *i$$u!r t' z#edh' 'n>r! dhe #ete ,' tCI z-o$o#' ose tCi z&us' p!so#!t !teri!$e ,' I #!n' p!r!,itur. i$$et e p!r! t' siuriit? p'rk!tesisht *i$$iet e p!r! t' &ro#t#es ekonoike n! d'et? n' t' ci$!t #!n' sh,>rtu!r edhe dis! *o! t' p!r! t' siuriit? #!n' p!r!,itur n' #ediset n' t ' ci$!t sho,'ri! kishte !rritur ni-e$ ' t' $!rt' t' zh-i$$iit ekonoik dhe ku$turor dhe n#' ni-e$ t' c!ktu!r t' zh-i$$iit t' *orc!-e prodhuese. Fispozit!t e p!r! t' shkru!r! &i nd!r#en e rrezikut dhe &u$iin e hu&#e-e #enden n' dispozit!t e $i#it te H!ur!&it 7I!t. ode" H!ur!&i8? ,' ishte n#' p'r&$edh#e $i#esh e &retit &!&i$on!s H!ur!&it? ,' k! #etu!r pre# -.192;L1++? p!r! rishtit. ip!s ti# tret!ret? p#es'!rr'sit e k!r!-!ne-e? t' ci$'t e &!rtnin !$$in n'p'r shkretir!? ishin t' o&$iu!r ,' n' 'n>r' so$id!re t! nd!#n' d'in ,' do t' p'sonte ndon#' p#es'!rr's I k!r!-!nit? p'r shk!k t' su$e-e t' pir!te-e t' shkretir!-e. + Me zh-i$$iin teknikoLtekno$o#ik ? zh-i$$iin e kounik!cionit dhe in*or!cionit n#eriut I 'sht' iponu!r !r#! e !s!-e p!r!nd!$uese dhe kopensuese n! kop!nit' e siuriit ? t' ci$!t t!ni #!ne o&#ekt I r'nd'sishe I -eprit!ris' ekonoike n' p'r#ith'si dhe *!ktor I r'nd'sishe I st!&i$itetit ekonoik n' shu' -ende t' &ot's. iurii 'sht' n#' institucion I ci$i I kopenson d'et e kri#u!r! n' n#' sho,'ri ? !i &ron n#eriun n' t' #ith! !kti-itetet ekonoike e !d#e edhe #et'n e ti#. M&i siuriin k! dis! rupe t' de*inicione-e si : • • • •
Fe*inicionet ekonoike Fe*inicionet #uridike Fe*inicionet teknike Fe*inicionet sintetike
Por p'res k'ti# de*inicioni do t' ishte ' e $eht' t' kuptohet n!t>r! e siuriit : E t'r' *i$ozo*i! e siurie-e ,'ndron n' !t' se : & i siguruari, përkatësisht kontraktuesi i sigurimit paguan preminë e sigurimit, në bazë të parimeve të repricitetit dhe solidaritetit, kurse siguruesi obligohet që, kur të ndodh rasti i siguruar 'rreziku( do t)i paguaj personit të siguruar, përkatësisht ndonjë pale të tretë shumën e kompensimit ose të bëjë di* tjetër .+
= /ak!a' 0 X&e1at ) ”Me2a+&me2t !!e3kut 4&e #5u!met”) P!#&t26 .778 (') .8 ?
2.2.663JET E I/0RIME5E Me konceptin $$o# i siuriit n'nkupto#' ru&u$$ rrezi,esh n! t' ci$!t siurohen dis! sende t' c!ktu!r!. Ndo rrezik ,' und t' ku!$i*ikohet si i ti$$' und t' siurohet. Po$is! e siuriit i #ep t' dh'n!t n' det!#e se ci$!t $$o#e t' rrezi,e-e und t' &u$ohen n! po$is! e ci$!t #o. 4' n#' po$is' t' -ete und t' &u$on rrezi,e n' ' shu' se n#' k!teori t' siurie-e. P'r she&u$$ siurii i #ete-e otorike z!konisht &u$on rrezikun pron'sor !po t' p!suris' 7-#edh#! !po d'tii i #etit8 dhe rrezikun e p'r#e#'sis' 7k'rkes!t $e!$e ,' d!$in n! !ksidenti8. do $$o# siurii 'sht' i p'rc!ktu!r n! n#' ru&u$$ i rrezi,e-e e -e,ori t' -et sende-e? e -endin e sh*r>t'ziit dhe p'rdoriit t' sende-e ,' siurohen. 1."#arja subjekti$e %sipas objektit& ku siuriet nd!hen n': siurii i p!suris'? siurii i
tr!nsportit dhe kredis'? siurii i person!-e. 2. Sipas n'jajs(m)ris) s) rre*ikut+
rupacioni i sigurimit të pasurisë!
1 rupi i siuriit ci-i$ 2 rupi i siuriit t' k!*sh'-e % rupi i siuriit t' t' &#e$$ur!-e ( rupi i siuriit t' industri-e rupacioni i sigurimit të automjeteve motorike!
1 rupi i siuriit k!sko 2 rupi i siuriit t' p'r#ithsh' !utoo&i$istik' rupacioni i sigurimit të transportit dhe kredisë!
1 rupi i siuriit k!ro 2 rupi i siuriit k!sko % rupi i siuriit t' kredi-e rupacioni i sigurimit të personava!
1 rupi i siuriit te *!tke,'si-e 2 rupi i siuriit te #et's -ipas vendit që paraqiten!
1 iurii tok'sor 2 iurii det!r
-7
III
K,-"I E SIGURIE/E I00RI
op!ni! e iurie-e @I$$>ri! p'r t' ushtru!r &izn'sin e siurie-e n' oso-'? 'sht' $icencu!r e ( shkurt 2KK2.4' -itin 2KK+? 'sht'&'r' shit#! e p#es'she e !kcion'-e 7)1O8? op!nis's' risiurie-e @!-! Re? e s'$i n' 6u&#!n'? $$o-eni. 4' -itin 2KK;? 'sht'&'r' shit#! e t'rsishe e !kcion'-e 71KKO8? kop!nis's' risiurie-e @!-! Re? e s'$i n' 6u&#!n'? $$o-eni? e -$eresi A L n! t!nd!rd PoorCs. /#!t' -itit 2K1K? kop!ni! e ndr>shon erin n! op!ni! e iurie-e @Fuk!#ini sh.!? n' op!ni! e iure-e @I$$>ri! sh.!? !shtu ,e n! d!t! 1 T'tor 2K1K? n' tre kop!ni! -epron e erin op!ni! e iurie-e I$$>ri! sh.!.
op!ni! e iurie-e @I$$>ri! 'sht' p#es' e rupit !-! Re? rupit e pro*esion!$ p'r siurie dhe risiurie n' re#ion? dhe n#'herit n#ihet si n#'r! nder kop!nit' e t' suks'shen' Europ'.op!ni! e iurie-e @I$$>ri!p'r n#' p'riudh' t' shkurt'r u proo-u! n' n#' n! kop!nit' ' t' 'dh! n' industrin' e siurie-e n' oso-'? nd'rs! sot !#o &!n pozit'n e $iderit n' treun e siurie-e dhe !t' ,e n! -iti 2KK;? e n#' p#es'!rr#e su&st!nci!$e n' tre p'r n! priet e shkru!r! !shtu edhe p'r n! d'et e p!u!r!. op!ni! sot o*ron produkt't' siuriit si !to n! k$!s! e !utop'r#e#esis' !shtu edhe n#' !' t' #'re t' produkt'-e t' siurie-e n' k$!s!t e siurie-e -u$$n't!re.
3.1 Si'urimet e ,ruara 3.2 Si'urimet per in#i$i# 3.3 Si'urimi s()n#et)sor %amiljar&
Me siuri #!t' #ith' koh's #u d'#oni p'r siuri sh'ndet'sor? ,o*t' n' te$e-izion? sht>p? !po n! t' t#er't. iurii sh'ndet'sor 'sht' n#' p#es' #!sht'z!konisht e do&ishe e #et's s' seci$it dhe k! si ,'$$i t' &ro#' p!surin' tu!# *in!nci!re? duke proo-u!r sh'ndetin tu!#. op!ni! e iurie-e I$$>ri! o*ron p!ko t' ndr>she indi-idu!$e dhe *!i$#!re t' k'ti# siurii? -!r'sisht n! pre*erenc!t tu!#!. P!kot #!n' dise#nu!r n' !t' 'n>r' ,' tCu p'rsht!ten ne-o#!-e t' seci$it? p!-!r'sisht se ci$'n p!ket' e z#idhni #u keni $!ru!r n#' &ren' t' !dhe? !t' t' shpenzie-e #ek'sore dhe t' #ekiit . 3. Si'urimi i s()n#etit n) u#()tim
Po$ic! e siuriit e sh'ndetit n' udh'ti he, shpenziet -et' t' n#!r#e-e? t' ci$!t ndodhin? !po shk!ktohen p'r&rend! ku*i#-e territori!$' t' cekur n' p$!nin e p!es's. --
Periudh! e siuriit nis pre# oentin kur nis udh'tii #u!# #!sht' shtetit dhe do t' p'r*undo#' p!s kthiit tu!#. Por nuk do t' k!$o#' nurin e dit'-e t' cekur! n' p$!nin e p!es's.
3.4 Si'urimi s(t)piak
ht'pi! #u!# 'sht' -!tr! #u!# G #u duhet t! &roni !t'. Ju und t' keni siste t' p'rsosur t' &ro#t#es? !$!re dhe d>er speci!$e. Mir'po ! #!*ton k#o n' r!st *!tke,'sish n!t>rore? !po -!nd!$ist'-e pro*esion!$'Q P! !rr' p!r!s>sh !dh'sin' e s!#? ,o*t' e ,ir!? !po pron' #u!#!? kop!ni! ' e !dhe e siurie-e n' oso-' @I$$>ri! #u o*ron z#idh#e ,' t' &roni -!tr'n dhe p!surin' tu!#? duke #u &'shtetur e he,#e shpenziesh p'r hu&#et? ose d'tiet t' ci$!t shk!ktohen n! rrezi,et e cekur! ' posht': 1. <#!rri? eksp$odii? rru*e#! 2. T'reti %. T>i (. tuhi! ). P'r&>t#! +. Tr!zir!t? tr!zir!t ci-i$e? re-!t e pun's? ose =rreu$$iet po$itike 9. 5!nd!$izi . /odit#et n! !erop$!n't? ose o&#ekte t' t#er! *$uturuese ose =do #' ,' &ie pre# t>re? !uto#ete-e? !po k!*sh'-e ;. F!$#! e u#it n! depozit'? ose rezer-u!ret e u#it? tu&!cionet? p!#is#et? ose n! sisteet e nroh#es ,endrore 1K. Rr'sh,it#!? !po *undos#! e 7tru!$$it8 tok's n' t' ku k! nd'rtes! 11. 4rir#! e u#it n' deponi? !po n' rezer-u!re? p!#is#e ose n' tu&! 12. Rr#edh#! e k!r&ur!ntit n! sisteet ,endrore t' nroh#es 1%. 5#edh#!? ose tent!ti-! p'r -#edh#e 1(. R'ni! e pr!nues-e 7!nten!-e8 t' r!dio-e? !po te$e-izione-e 7duke p'r*shir' en't s!te$itore8? p'r*shir' edhe &!#t'sit e t>re 1). Rr'zii i drun#-e? ose r'ni! e de'-e t' t>re 1+. Hu&#! e ,ir!s' dhe kosto#! p'r strehi 19. F'tiet !ksident!$e t' p!#is#e-e e$ektronike sht'pi!ke 1. h!!t e *iksu!r dhe p!#is#et s!nit!re si edhe p!s,>r!t dhe "h!!t 1;. P'r#e#'si! #u!# nd!# p!$'-e t' tret! -.
3.5 Si'urimi n'a aksi#entet personale
4#eriu k! pron! t' ndr>she si edhe p!suri ,' d'shiron tCi siuro#' n! rrezi,et dhe t' p!pritur!t. Por k!pit!$i #u!# ' i =u!r #eni #u -et'? &!shk'shortiL#! e &i t' #ith! e !rdh#! #u!#: *'i#'t tu!# t' d!shur. 4' pun' dhe #!sht' s!#? n' shko$$'? n' sht'pi? n' rru' dhe n' =do oent t' #et's s' p'rditshe n#eriut und tCi k!nosen *!tke,'si t' ndr>she ,' und t! $'ndo#n' !t'? tCi shk!kto#n' !ti#L!s!# d'tie trupore? in-!$iditet t' p'rhersh'? !po ' t' p!d'shirueshen L -dek#en. Por edhe n' r!stin kur !ksidenti nuk shk!kton p!so#! *!t!$e p'r #et'n? i d'tu!ri -ihet n' -'shtir'si t' 'dh! *in!nci!re p!si sh'rii shpesh her' 'sht' i kushtuesh' dhe i p!p'r&!$$uesh'. #o k! n#' z#idh#e: iurohuni te kop!ni! #on'? duke &$er' Po$ic'n e siuriit t' sh'ndetit? !po !t' t' siuriit t' !ksidente-e person!$e. 3.6 Si'urimi i automjetit
Auto#eti #u!# 'sht' &'r' p'r #u n#' #et i p!z'-end'suesh'? si #!t' kr>er#es s' pun'-e? !shtu edhe #!t' koh's s' pushie-e. Me siuri e keni z#edhur e ku#des dhe keni in-estu!r shu' n' t'. I!#ino#eni p'r n#' oent sikur u 'sht' -#edhur? !po shk!t'rru!r !ksident!$isht... op!ni! e siurie-e I$$>ri! #u o*ron und'sin' t! shi#oni -etur'n tu!# p! &ren!? duke u o*ru!r siuriet e 'poshte. iurii !sko iurii TP6 iurii TP6
3.7 -)r'je'j)sia proesionale
iurii i p'r#e#'sis' pro*esion!$e o*ron he,#e shpenziesh p'r p!dit' e nritur! kund'r t' siuru!ritLes p'r shk!k t' ne$izhenc's t' p!,'$$ishe t' ti#Ls!# pro*esion!$e. > siuri o*ron &ro#t#e the$&'sore *in!nci!re p'r n#' !' t' #er' pro*esionesh. Ndo person? i ci$i o*ron k'shi$$!? h!rton ose o*ron sh'r&ie t' n#!she n' n#' k!p!citet pro*esion!$ perceptohet n! k$ienti si n#' ekspert. 4' r!st se k$ienti p'son hu&#e *in!nci!re si p!so#' e ndon#' !&ii? ne$izhence !po !n'sie pro*esion!$e? k> siuri do t' he,' koston e =do d'i t' p!uesh'? !po t' =do pretendii t' nritur n'p'r#et #>k!t's kopetente. -9
T!sh' &izneset n' E-rop' #!n' -et'di#esu!r rreth r'nd'sis' s' iuriit t' p'r#e#'sis' pro*esion!$e. 4#' #' 'sht' e ,!rt'? n' !r'n p'r p'rsos'ri? !&iet ndodhin edhe n' &izneset e dre#tu!r! n' 'n>re pro*esion!$e. 4d!#? ne n' kop!nin' e siurie-e I$$>ri!? duke dien#u!r n#' produkt t' ti$$' p'r pro*esione t' ndr>she? &'shtesi k$ient't t!n'? duke &ro#tur &izneset e t>re n! rrezi,et k>= e t' ci$!t !t! und t' p'r&!$$en dhe t' ci$!t n' &iznes #!n' te p!e-itueshe. > siuri he, shpenziet #o -et' p'r &izneset? por edhe pro*esionist't e certi*iku!r t' p!-!rur.
3.8 SIGURIE -ER 9IZ"ESE
•
iurii i sh'ndetit n' udh'ti
•
iurii shendetsor ne 7rup8
•
iurii i pron's
•
iurii i !uto#ete-e
•
iurii i punon#'s-e
•
iurii i kontr!ktor'-e n! t' #ith! rrezi,et 7AR EAR8
•
iurii i !r!ncione-e
•
iurii i p'r#e#'si-e
•
iurii i p!r!-e n' k!s!*ort' dhe #!t' tr!nsportit 7I IT8
•
iurii i !$$r!-e #!t' tr!nsportit 7c!ro8
-<
KONKLU$ION
Men!"hii i Riskut 'sht' n#' n! ter!t ' t' ri ,e po p'rdoret n' *ush'n e en!"hiit por e n#' r'nd'si t' !dhe ? n!se p'res procesit t' en!"hiit te ti#? dre#tuesit e su&#ekte-e !*!riste !rri#n' te I identi*iko#n' e koh' rrezi,et ,e u k!nosen n' rrethin' dhe tCI kri#o#n' !$tern!ti-!t e duhur! str!te#ike p'r z-o'$iin e ndikiit t' ti# n' r e!$iziin e o&#ekti-!-e !*!riste. P'r nd'r!rr#et ,' opero#n' n' n#' rrethin' t' p!siurt' ? ku pro&!&i$iteti I n#!r#e-e e risk 'sht' ' I !dh ? duhet p!t#eter t' nd#ekin procedur!t e en!"hiit t' riskut si dhe *or! te ndr>she te siuriit. Risku kr>esisht 'sht' I $!rt' n' &!nk! dhe n' korpor!t! !nd!# siteet e en!"hiit t' riskut ? n' k'to *or! t' or!niziit t' &iznese-e #!n' ' t' so*istiku!r! ? n' kr!h!si e nd'r!rr#et e -o$!. P'r-ec nd'r!rr#e-e ? risku 'sht' prezent edhe n' #et'n e n#eriut ? !nd!# !i ne *or! t' ndr>she undohet t' i z-oe$o#' p!so#!t ,' und tCI s#e$$' n#' n#!r#e e risk t' $!rt'. Me zh-i$$iin din!ik t' tekno$o#is' ? kounik!cionit dhe in*or!cionit n#eriut I 'sht' iponu!r !r#! e !s!-e p!r!nd!$uese dhe kopensuese n! kop!nit' e siuriit. op!nit' e siuriit #!n' institucione t' ci$!t I kopenso#n' d'et e kri#u!r! n' n#' sho,'ri ? siurii e &ron n#eriun n' t' #ith! !kti-itetet ekonoike e !d#e edhe #et'n e ti#. And!# ? duke e p!r' zh-i$$iin e ho-sh' t' *ush's ekonoike ? po$itike ? tekno$o#ike si dhe din!izin e #et's s' n#eriut ? 'sht' e ne-o#she n! n#eriu ? si indi-id por edhe si !kter' I &iznesit ? ,' t' err h!p! p'r e-itiin dhe z-o'$iin e p!so#!-e ? ,' und t' I s#e$$in rrezi,et ,' &uro#n' n! *!ktor' t' ndr>she ekonoik ? sho,'ror ? tekno$o#ik !po edhe n! k!t!stro*!t n!t>rore.
->
6iter!tur! : I II
B!kr!=i? h.? @ %enahmenti i /rezikut dhe -igurimet @ Prishtin'? oso-' ? 2KK9 ue?5!si$ik!. %enahimi -trategjik ?Tir!n'?1;;;
III
Fhuci?3.? Njohurite baze per /iskun dhe drejtimin e tij Tir!ne? h,iperi ? 2K11
I5
Must!*!? Is!. @ %enhimi inanciar+ Prishtinë ? oso-'? 2KK
M!teri!$ n! internet : I II III
http:SS.i$$>ri!insur!nce.coSQp!eU1?% http:SS.i$$>ri!insur!nce.coSQp!eU1?+ http:SS.&ksLks.orSQodu$eUP!e!ctionUsho'idU21
-=
