EVANGELINA CRUZ BAÑUELOS 10 MARZO 2015
Procedimiento Procedimiento metodo!"ico 1# M$todo de in%e&ti"'ci!n M$todo c('ntit'ti%o ) c('it'ti%o Se"*n S'm+ieri, e en-o.(e c('ntit'ti%o (&' ' recoecci!n de d'to& +'r' +ro/'r i+!te&i&, con /'&e en ' medici!n n(m$ric' ) e 'ni&i& e&t'd&tico, +'r' e&t'/ecer +'trone& de com+ort'miento com+ort'miento ) com+ro/'r teor' Mientr'& .(e e en-o.(e c('it'ti%o de in%e&ti"'ci!n (tii3' ' recoecci!n de d'to& &in medici!n n(m$ric' +'r' de&c(/rir o '4n'r +re"(nt'& de in%e&ti"'ci!n en e +roce&o de inter+ret'ci!n#
M$todo ee"ido Se (tii3'r e m$todo c('it'ti%o de in%e&ti"'ci!n +or.(e no &e +retende "ener'i3'r o& re&(t'do& re&(t'do& de e&t(dio, e& (n c'&o de com(nic'ci!n +'rtic('r no re+re&ent re+re&ent'ti%o 'ti%o de&de e +(nto de %i&t' e&t'd&tico ) m(c' de ' in-orm'ci!n ree%'nte ' e&t(dio, como conocer +re-erenci'& de +rod(cto& "r4co& ) '(dio%i&('e& ) modo de %id' de &e"mento de ' +o/'ci!n, e& m& %i'/e ) rico 'n'i3'r&e de&de (n' +er&+ecti%' c('it'ti%'# C'/e mencion'r .(e &i /ien e&t in%e&ti"'ci!n no (tii3'r e m$todo o t$cnic'& c('ntit'ti%'& de in%e&ti"'ci!n, +'r' "'r'nti3'r ' %i'/iid'd de e&t(dio, &e &("iere .(e ' -(t(ro &e con&idere re'i3'r re'i3'r (n e&t(dio c('ntit'ti%o +or.(e +ro+orcion'r' +ro+orcion'r' d'to& d(ro& de "r'n (tiid'd +'r' e de&'rroo ) meor'miento de 6i'n"(i& de ' cienci' ) otro& +ro)ecto& de di%("'ci!n de 7e+'rt'mento de Com(nic'ci!n de ' Cienci'#
2# 6$cnic' de in%e&ti"'ci!n Se"*n ' 7i%i&i!n de In"enier' E$ctric' de ' UNAM '& t$cnic'& de in%e&ti"'ci!n e8i&tente& e8i&tente& &on de in%e&ti"'ci!n doc(ment' e in%e&ti"'ci!n de c'm+o#
In%e&ti"'ci!n doc(ment'
L' in%e&ti"'ci!n de c'rcter doc(ment' &e '+o)' en ' reco+i'ci!n de 'ntecedente& ' tr'%$& de doc(mento& "r4co& -orm'e& e in-orm'e&, c('.(ier' .(e $&to& &e'n, donde e in%e&ti"'dor -(nd'ment' ) com+ement' &( in%e&ti"'ci!n con o '+ort'do +or di-erente& '(tore Lo& m'teri'e& de con&(t' &(een &er '& -(ente& /i/io"r4c'&, icono"r4c'&, -ono"r4c'& ) '"(no& medio& m'"n$tico&, t' ) como &e m(e&tr' en ' 4"(r' &i"(iente9
In%e&ti"'ci!n de c'm+o L' in%e&ti"'ci!n de c'm+o e& ' .(e &e re'i3' direct'mente en e medio donde &e +re&ent' e -en!meno de e&t(dio# Entre '& err'mient'& de '+o)o +'r' e&te ti+o de in%e&ti"'ci!n &e enc(entr'n9 •
E c(e&tion'rio#
•
L' entre%i&t'#
•
L' enc(e&t'#
•
L' o/&er%'ci!n#
•
L' e8+eriment'ci!n#
E c(e&tion'rio# E& e doc(mento en e c(' &e reco+i' ' in-orm'ci!n +or medio de +re"(nt'& concret'& :'/iert'& o cerr'd'&; '+ic'd'& ' (n (ni%er&o o m(e&tr' e&t'/ecido&, con e +ro+!&ito de conocer (n' o+ini!n# 6iene ' "r'n %ent'' .(e de +oder reco+i'r in-orm'ci!n en "r'n e&c'' de/ido ' .(e &e '+ic' +or medio de +re"(nt'& &enci'& .(e no de/en im+ic'r di4c(t'd +'r' emitir ' re&+(e&t'< 'dem& &( '+ic'ci!n e& im+er&on' ) e&t i/re de in=(enci'& como en otro& m$todo
L' entre%i&t'# E& (n' reco+i'ci!n %er/' &o/re '"*n t!+ico de inter$& +'r' e entre%i&t'dor# A di-erenci' de c(e&tion'rio, re.(iere de (n' c'+'cit'ci!n 'm+i' ) de e8+erienci' +or +'rte de entre%i&t'dor, '& como (n (icio &ereno ) i/re de in=(enci'& +'r' c'+t'r '& o+inione& de entre%i&t'do &in '"re"'r ni .(it'r n'd' en ' in-orm'ci!n +ro+orcion'd'#
L' enc(e&t'# E& (n' reco+i'ci!n de o+inione& +or medio de c(e&tion'rio& o entre%i&t'& en (n (ni%er&o o m(e&tr'& e&+ec4co&, con e +ro+!&ito de 'c'r'r (n '&(nto de inter$& +'r' e enc(e&t'dor# Se recomiend' /(&c'r &iem+re '"iid'd ) &encie3 en '& +re"(nt'& +'r' .(e '& re&+(e&t'& &e'n concret'& ) centr'd'& &o/re e t!+ico en c(e&ti!n#
L' o/&er%'ci!n# E& e e8'men 'tento de o& di-erente& '&+ecto& de (n -en!meno ' 4n de e&t(di'r &(& c'r'cter&tic'& ) com+ort'miento dentro de medio en donde &e de&en%(e%e $&te# L' o/&er%'ci!n direct' de (n -en!meno ')(d' ' re'i3'r e +'nte'miento 'dec('do de ' +ro/emtic' ' e&t(di'r# Adicion'mente, entre m(c'& otr'& %ent''&, +ermite 'cer (n' -orm('ci!n "o/' de ' in%e&ti"'ci!n, inc()endo &(& +'ne&, +ro"r'm'&, t$cnic'& ) err'mient'& ' (tii3'r# Entre o& di-erente& ti+o& de in%e&ti"'ci!n &e +(eden mencion'r '& &i"(iente&9 L' o/&er%'ci!n direct', e& ' in&+ecci!n .(e &e 'ce direct'mente ' (n -en!meno dentro de medio en .(e &e +re&ent', ' 4n de contem+'r todo& o& '&+ecto& inerente& ' &( com+ort'miento ) c'r'cter&tic'& dentro de e&e c'm+o L' o/&er%'ci!n indirect', e& ' in&+ecci!n de (n -en!meno &in entr'r en cont'cto con $, &ino tr'tndoo ' tr'%$& de m$todo& e&+ec4co& .(e +ermit'n 'cer '& o/&er%'cione& +ertinente& de &(& c'r'cter&tic'& ) com+ort'miento L' o/&er%'ci!n oc(t', &e re'i3' &in .(e &e' not'd' ' +re&enci' de o/&er%'dor, con e 4n de .(e &( +re&enci' no in=()' ni '"' %'ri'r ' cond(ct' ) c'r'cter&tic'& +ro+i'& de o/eto en e&t(dio# L' o/&er%'ci!n +'rtici+'ti%', e& c('ndo e o/&er%'dor -orm' +'rte de -en!meno e&t(di'do ) e +ermite conocer m& de cerc' '&
c'r'cter&tic'&, cond(ct' ) de&en%o%imiento de -en!meno en &( medio 'm/iente# L' o/&er%'ci!n no +'rtici+'ti%', e& '.(e' en .(e e o/&er%'dor e%it' +'rtici+'r en e -en!meno ' 4n de no im+'ct'r &( cond(ct', c'r'cter&tic'& ) de&en%o%imiento# L' o/&er%'ci!n i&t!ric', &e /'&' en eco& +'&'do& +'r' 'n'i3'ro& ) +rio)ect'ro& ' -(t(ro# L' o/&er%'ci!n dinmic', &e %' 'd'+t'ndo ' '& +ro+i'& nece&id'de& de -en!meno en e&t(dio# L' o/&er%'ci!n contro'd', donde &e m'ni+('n '& %'ri'/e& +'r' in&+eccion'r o& c'm/io& de cond(ct' en e -en!meno o/&er%'do# L' o/&er%'ci!n n't(r', &e re'i3' dentro de medio de -en!meno &in .(e &e 'tere nin"(n' +'rte o com+onente de $&te#
L' e8+eriment'ci!n# Otr' de '& err'mient'& (tii3'd'& en e m$todo cient4co de in%e&ti"'ci!n e& ' e8+eriment'ci!n, ' c(' &e +(ede entender como ' o/&er%'ci!n dedic'd' ) con&t'nte .(e &e 'ce ' (n -en!meno o/eto de e&t(dio, ' .(e &e e %'n 'd'+t'ndo o modi4c'ndo &(& %'ri'/e& con-orme ' (n +'n +redetermin'do, con e +ro+!&ito de 'n'i3'r &(& +o&i/e& c'm/io& de cond(ct', dentro de &( +ro+io 'm/iente o en otro 'eno, e in-erir (n conocimiento# En ' e8+eriment'ci!n, e in%e&ti"'dor +'rtici+' 'cti%'mente ), con-orme ' (n +'n +reconce/ido, introd(ce c'm/io& .(e modi4c'n &i&temtic'mente e com+ort'miento de -en!meno# L'& modi4c'cione& &(r"id'& &e %'or'n c('ntit'ti%' ) c('it'ti%'mente +'r' 'n'i3'r '& re+erc(&ione& de e&o& c'm/io& en e -en!meno o/&er%'do ) 'm+i'r '& &( conocimiento# Entre o& +rinci+'e& m$todo& de e8+eriment'ci!n encontr'mo& o& &i"(iente&9 E8+erimento& e8+or'torio& Son in%e&ti"'cione& c()o o/eti%o -(nd'ment' no e& demo&tr'r (n' i+!te&i& &ino e&t(di'r '& t$cnic'&, m$todo& ) +rocedimiento& .(e +ermiten identi4c'r o& eemento& .(e inter%ienen en e +'nte'miento "ener' de ' +ro/emtic' ' &o(cion'r, '& como o& in&tr(mento&, t$cnic'& ) err'mient'& con o& c('e& &e +(ede e%'r ' c'/o ' in%e&ti"'ci!n# Lo& e8+erimento& e8+or'torio& &e re4eren +ro+i'mente '
'ni&i& ) e8+eriment'ci!n inici' .(e &e 'ce 'nte& de e&t(dio -orm' de (n' +ro/emtic', &( +ro+!&ito e& de&c(/rir ) determin'r o& re.(erimiento& de ' in%e&ti"'ci!n, ' -'cti/iid'd de e%'r' ' c'/o ) todo& o& -'ctore& .(e de '"(n' -orm' inter%endrn en e de&'rroo de ' mi&m'# P'r' e c'&o de in%e&ti"'cione& de te&i&, e&t' e8+eriment'ci!n e8+or'tori' &er de "r'n (tiid'd +(e& con e' +(eden e&t'/ecer&e '& +o&i/e& %'ri'cione& ) re.(erimiento& de &( tem'# Un eem+o concreto de e&te ti+o de tr'/'o e& e di&e>o de (n &i&tem' de in-orm'ci!n, en e .(e &e e8+eriment' +re%i'mente &( com+ort'miento ' +'nte'r ' te&i E8+erimento& con4rm'torio& Medi'nte ' e8+eriment'ci!n de c'rcter con4rm'torio &e +retende com+ro/'r o en &( c'&o de&'+ro/'r, ' te&i& ori"in'mente +'nte'd', medi'nte ' +r(e/' de ' i+!te&i& e&t'/ecid' ) &i"(iendo o& m$todo& ) +rocedimiento& deterinin'do& en ' e8+eriment'ci!n# Un eem+o concreto de e&t' e8+eriment'ci!n &on o& re&(t'do& .(e com+r(e/'n (n com+ort'miento -orm('do +re%i'mente en (n' i+!te&i E8+eriment'cione& cr(ci'e& E&te ti+o de e8+eriment'ci!n +one ' +r(e/' '& i+!te&i& +'nte'd'& medi'nte e conc(r&o de o& conocimiento&, teor'& ) m$todo& de in%e&ti"'ci!n .(e &e re.(ieren +'r' e"'r ' (n' certe3' n(e%'# En e di&e>o de e&t' e8+eriment'ci!n &e tienen .(e e&t'/ecer det''d'mente todo& o& +rocedimiento&, t$cnic'&, m$todo& e in&tr(mento& .(e &ern de (tiid'd +'r' com+ro/'r ' i+!te&i& e&t'/ecid'< m& '*n &i $&t' e& +rod(cto de (n' i+!te&i& contr'ri' con ' c(' &e o/tendrn n(e%o& conocimiento& como re&(t'do de ' i+!te&i& ori"in'# E& -(nd'ment' rec'c'r .(e '& e8+eriment'cione& en e&t'& circ(n&t'nci'& /(&c'n e&t'/ecer n(e%o& conocimiento& .(e &e com+r(e/'n o de&'+r(e/'n con ' e8+eriment'ci!n, de ' &( im+ort'nci' cr(ci', &( +ro-(ndid'd ) ' re&+on&'/iid'd de '& t$cnic'&, in&tr(mento& ) +rocedimiento& .(e &e em+e'rn +'r' e"'r ' o& conocimiento& e&t'/ecido
6$cnic'& ee"id'& P'r' e +re&ente tr'/'o e& nece&'rio re'i3'r (n +er4 de (&('rio +'r' +ro+oner &o+orte& de com(nic'ci!n .(e 'c'ncen ' &e"mento de ' +o/'ci!n de&e'do# Conocer in-orm'ci!n &o/re o& ("'re& .(e
-rec(ent'n, .(e medio& de com(nic'ci!n %en ) e&c(c'n con m')or -rec(enci', entre otro&, e& -(nd'ment'# A&imi&mo e& nece&'rio con&ider'r .(e &e tienen rec(r&o& (m'no&, econ!mico& ) e&+'cio?tem+or'e& imit'do& ) '& t$cnic'& ee"id'& de/en +ermitir ' %i'/iid'd de ' in%e&ti"'ci!n# 7e/ido ' '& con&ider'cione& 'nteriore& &e ei"ieron como t$cnic'& ' (tii3'r9 in%e&ti"'ci!n doc(ment', o/&er%'ci!n ) entre%i&t'& ' +ro-(ndid'd#
@# In&tr(mento& +'r' re"i&tr'r in-orm'ci!n o/&er%'d' Se"*n Bern' '& t$cnic'& de in%e&ti"'ci!n ) &(& re&+ecti%o& in&tr(mento& &on o& &i"(iente&9
Procedimiento +'r' con&tr(ir (n in&tr(mento de medici!n E8i&ten di-erente& in&tr(mento& de medici!n, +ero e +rocedimiento "ener' +'r' con&tr(iro& ) '+ic'ro& e& &eme'nte# A contin('ci!n &e m(e&tr' e +rocedimiento "ener' en et'+'&9O&c'r L!+e3 Re"''do 2011# Et'+' I9 Rede4nicione& -(nd'ment'e& En e&t' et'+' &e de/ern e%'('r '& %'ri'/e& de in%e&ti"'ci!n :%er &i &e m'ntienen o modi4c'n;, e ("'r e&+ec4co donde &e rec'/'rn o& d'to&, e +ro+!&ito de t' recoecci!n, .(i$ne& ) c(ndo :momento; %'n ' &er medido&, '& de4nicione& o+er'cion'e& ) e ti+o de d'to& .(e &e .(ieren o/tener :re&+(e&t'& %er/'e&, re&+(e&t'& e&crit'&, cond(ct'& o/&er%'/e&, etc#;# Et'+' II9 Re%i&i!n en-oc'd' ' ' iter't(r' 7e/e &er%ir +'r' encontr'r medi'nte ' re%i&i!n de ' iter't(r', o& in&tr(mento& o &i&tem'& de
medici!n (tii3'do& en otro& e&t(dio& 'nteriore& +'r' medir '& %'ri'/e& de inter$&, o c(' ')(d'r ' identi4c'r .(e err'mient'& +(eden &er de (tiid'd# Et'+' III9 Identi4c'ci!n de dominio de '& %'ri'/e& ' medir ) &(& indic'dore& Se tr't' de identi4c'r ) &e>''r con +reci&i!n o& com+onente&, dimen&ione& o -'ctore& .(e te!ric'mente inte"r'n ' ' %'ri'/e# 7e i"(' m'ner' &e de/en de e&t'/ecer o& indic'dore& de c'd' dimen&i!n# Et'+' IV9 6om' de deci&ione& c'%e En e&t' +'rte &e de/ern tom'r tre& deci&ione& im+ort'nte&, .(e tienen .(e %er con e in&tr(mento o &i&tem' de medici!n# 1# Utii3'r (n in&tr(mento de medici!n )' e'/or'do, 'd'+t'ro o de&'rro'r (no n(e%o# 2# Si &e tr't' de (no n(e%o, decidir de .($ ti+o :c(e&tion'rio, e&c'' de 'ctit(de&, o' de o/&er%'ci!n, etc#; ) c( &er &( -orm'to :t'm'>o, coore&, ti+o de -(ente, etc#;# @# 7etermin'r e conte8to de 'dmini&tr'ci!n o '+ic'ci!n :'(to '+ic'do, c'r' ' c'r' en o"'re& o ("'re& +*/ico&, internet, o/&er%'ci!n en c'm' %ideo, etc#;# Et'+' V9 Con&tr(cci!n de in&tr(mento L' et'+' im+ic' ' "ener'ci!n de todo& o& tem& o re'cti%o& )o c'te"or'& de in&tr(mento, '& como determin'r o& ni%ee& de medici!n ) ' codi4c'ci!n de o& tem& o re'cti%o&, o c'te"or'& de o/&er%'ci!n# Et'+' VI9 Pr(e/' Pioto E&t' -'&e con&i&te en 'dmini&tr'r e in&tr(mento ' (n' +e.(e>' m(e&tr' +'r' +ro/'r &( +ertinenci' ) e4c'ci' :Inc()endo in&tr(ccione&;, '& como '& condicione& de ' '+ic'ci!n ) o& +rocedimiento& in%o(cr'do A +'rtir de e&t' +r(e/' &e c'c('n ' con4'/iid'd ) ' %'ide3 inici' de in&tr(mento# Et'+' VII9 E'/or'ci!n de ' %er&i!n 4n' de in&tr(mento o &i&tem' ) &( +rocedimiento de '+ic'ci!n# Im+ic' ' re%i&i!n de in&tr(mento o &i&tem' de medici!n ) &( -orm' de 'dmini&tr'ci!n +'r' im+ement'r c'm/io& nece&'rio& :.(it'r o '"re"'r tem&, '(&t'r in&tr(ccione&, tiem+o +'r' re&+onder, etc#; ) +o&teriormente con&tr(ir ' %er&i!n de4niti%' inc()endo (n di&e>o 'tr'cti%o#O&c'r L!+e3 Re"''do 2011# 5 Et'+' VIII9 Entren'miento de +er&on' .(e %' 'dmini&tr'r e in&tr(mento ) c'i4c'ro E&t' et'+' con&i&te en entren'r ) moti%'r ' '& +er&on'& .(e '/rn de '+ic'r ) codi4c'r re&+(e&t'& o %'ore& +rod(cido& +or e in&tr(mento o &i&tem' de medici!n#
Et'+' I9 O/tener '(tori3'cione& +'r' '+ic'r e in&tr(mento En e&t' et'+' e& -(nd'ment' con&e"(ir o& +ermi&o& nece&'rio& +'r' '+ic'r e in&tr(mento :+or +'rte de +er&on'& o re+re&ent'nte& de or"'ni3'cione& .(e e&t$n im+ic'd'& en e e&t(dio;# Et'+' 9 Admini&tr'ci!n de in&tr(mento A+ic'r e in&tr(mento o &i&tem' de medici!n ' o& +'rtici+'nte& o c'&o& de in%e&ti"'ci!n, e& ' o+ort(nid'd de contro'r e tr'/'o conce+t(' ) de +'ne'ci!n con o& eco Et'+' I9 Pre+'r'ci!n de o& d'to& +'r' e 'ni&i& '# Codi4c'ro& /# Lim+i'ro& c# In&ert'ro& en (n' /'&e de d'to& :m'tri3;# Din'mente &e de/e re'i3'r e Ani&i&
In&tr(mento& ' (tii3'r Bitcor' de o/&er%'ci!n ) c(e&tion'rio de entre%i&t'#
# Re-erenci'& S'm+ieri Fern'nde3, R# :200;# Metodología de la investigación . M$8ico9 McGr'HFi# Bern', C#A# :200;# Metodoo"' de ' in%e&ti"'ci!n +'r' ' 'dmini&tr'ci!n, econom', (m'nid'de& ) cienci'& &oci'e :2 ' ed#;# M$8ico9 Pe'r&on# 7i%i&i!n de In"enier' E$ctric' UNAM# :2011;# Técnicas de investigaión. Retrie%ed M'r3o 2015, -rom 7i%i&i!n de In"enier' E$ctric'9 tt+9+ro-e&ore?/#(n'm#m8=Semin'rioIEEtecnic'+d-