LAPORAN PRAKTIKUM APLIKASI TEKNIK TEKNIK LABORATURIUM LABORATURIUM
PEMBUATAN LARUTAN DENGAN KONSENTRASI TERTENTU DALAM BENTUK MOLARITAS DAN NORMALITAS PENENTUAN ION/ATOM DALAM SENYAWA PENCAMPURAN DUA LARUTAN YANG BERBEDA PENENTUAN % BERAT/VOLUME, BERAT/BERAT DAN PENGENCERAN
OLEH :
NAMA
: AMRIDA AKKAS
NIM
: G311 09 2!
KELOMPOK
: VI "ENAM#
ASISTEN
: SYAMSIDAR
LABORATORIUM KIMIA ANALISA DAN PENGAWASAN MUTU PANGAN PROGRAM STUDI ILMU DAN TEKNOLOGI PANGAN JURUSAN TEKNOLOGI PERTANIAN FAKULTAS PERTANIAN UNIVERSITAS HASANUDDIN MAKASSAR 2010
I$
PENDAHULUAN
A$ L&' B()*+ Pembuata !a"uta #$butu%&a te&$& 'e"ta a!at(a!at )a* a&a #$*ua&a
#a!am
+",'e'
a+!$&a'$
!ab,"at,"$um-
Se!a$
te&$&
)a*
#$butu%&a. /u*a #$+e"!u&a ba*a$maa te&$& matemat$' )a* #$*ua&a #a!am betu& "umu' 'e%$**a mam+u me*%a'$!&a !a"uta )a* #$$*$&aPembuata !a"uta H! #e*a &,'et"a'$ te"tetu #a"$ betu& +a#ata #a !a"uta K! #e*a &,'et"a'$ te"tetu #a"$ betu& a$" #$+e"!u&a te&$& +e*a+!$&a'$a !ab,"at,"$um )a* a&u"at- Se%$**a !a"uta )a* a&a #$buat b$'a 'e'ua$ #e*a a+a )a* #$%a"a+&a- Te&$& )a* #$*ua&a b$a'a)a t$#a& !e+a' #a"$ te&$& matemat$' )a* #$ #a!am)a memuat
+e"%$tu*a
me*ea$
N,"ma!$ta'.
M,!a"$ta'.
M,!a!$ta'
#a
'eba*a$)aPe"%$tu*a #a!am meetu&a be"at 'uatu !a"uta )a* a&a #$buat #$tetu&a #a"$ !a"uta- A+a&a% !a"uta te"'ebut be"'$at +a#at atau a$"- Da"$ '$$ +e"!u a#a)a te&$& +e"%$tu*a )a* a&u"at &a"ea !a"uta )a* '$at)a +a#at #a !a"uta )a* '$at)a a$" 'ea"a te&$'. +e"%$tu*a)a be"be#aTe&$& )a* a&a #$*ua&a +u %a"u' 'e'ua$ #e*a +",'e#u")a a*a" t$#a& te"/a#$ &e'a!a%a #a!am +embuata !a"uta- Se"ta #a!am +e"%$tu*a #$+e"!u&a &ete!$t$a a*a" ba%a(ba%a )a* a&a #$+e"*ua&a #a!am +embuata !a"uta t$#a& !eb$% atau &u"a*I, me"u+a&a 'ebua% at,m mee"$ma atau &e%$!a*a e!e&t", 1 atau !eb$%. ma&a be"betu& +a"t$&e! be"muata. $, te"/a#$ &a"ea a#a)a *a)a ta"$& mea"$& ata" $, )a* be"muata +,'$t$ #a )a* be"muata e*at$ 'e#a*&a at,m me"u+a&a u$t )a* +a!$* &e$! +a#a 'uatu u'u" )a* #a+at ma'u& &e #a!am 'uatu "ea&'$ &$m$a- Se#a*&a !a"uta a#a!a% am+u"a %,m,*e )a* me*a#u* 'e&u"a*(&u"a*)a 2 &,m+,e
)a$tu 3at te"!a"ut #a 3at +e!a"ut- Pe!a"ut a#a!a% 3at )a* umum)a be"4u/u# a$" )a* /um!a%)a !eb$% ba)a&. 'e#a*&a te"!a"ut a#a!a% 3at5&,m+,e ba$& *a'. a$" mau,u +a#ata )a* /um!a%)a !eb$% &e$!Peetua $, atau at,m #a!am 'e)a4a +eam+u"a #ua !a"uta )a* be"be#a- Da'a" #a"$ +e",baa $$ a#a!a% a#a)a !a"uta )a* &,'et"a'$)a be"be#a. #e*a 6,!ume )a* be"be#a +u!a- Ma'$*(ma'$* #$am+u"&a #a!am 'atu 4a#a%M,!a"$ta' utu& t$a+ 3at te"!a"ut be"be#a +a#a 6,!ume )a* be"be#a #a +a#a m,! )a* be"be#a-O!e% &a"ea $tu +e"!u #$!a&u&a +"a&t$&um $$ utu& me*eta%u$ +e"be#aa &,'et"a'$ m,!a" utu& t$a+ m,! !a"uta- Pa#a +eam+u"a #ua 'e)a4a )a* &,'et"a'$)a be"be#a a&a #$amat$. +a#a +eam+ua"a be"be#a $$ ma&a me*%a'$!&a &,'eta"'$ )a* ba"u7at +a#at. a$" atau+u *a' mem$!$&$ &emam+ua me!a"ut be"be#a #$ #a!am 'uatu +e!a"ut- Pe"be#aa 4u/u# $$ membe"$ $#$&a'$ ba%4a +e!a"uta %a"u' me**ua&a a"a(a"a te"tetu- Reaa #a +",'e#u")a +u be"&emba* 'e'ua$ #e*a '$at me!a"ut #a '$at +e",baa5aa!$'$' )a* #$te"a+&a #a '$at 3at )a* te"!$batP",'e' +embuata !a"uta 'uatu 3at )a* be"a'a! #a"$ a$"a +e&at)a #$'ebut +e*ee"a- La"uta be"at 86,!ume9 3at te"!a"ut !eb$% &e$! #a"$+a#a 'ete*a% be"at +e!a"ut)a- Pa#a +e",baa $$ )a* #$amat$. +eetua be"at +e" 6,!ume #a be"at +e" be"at )a* #$!a&u&a #e*a a"a +e*ee"a
+a#a
+eam+u"a
me#a+at&a be"a+a !a"uta )a* ba"uB$ T-.-+ P'*&*- Tu/ua +"a&t$&um $$ )a$tu :
!a"uta
)a*
be"be#a
'e%$**a
1- Utu& me*eta%u$ 3at te"!a"ut 'et$a+ 6,!ume. &$!,*"am #a !a"uta )a* me*a#u* e&u$6a!e +a#a 'uatu !a"uta2- Utu& me*eta%u$ $,5at,m )a* te"betu& #a"$ +eam+u"a #ua !a"uta )a* be"be#a;- Utu& me*eta%u$
be"at5be"at 8b5b9. be"at56,!ume 8b569. +e*ee"a
+a#a 'uatu !a"uta-
II$ TINAUAN PUSTAKA A$ M)'&
M,!a"$ta' atau m,!a" #$'$*&at #e*a M #$#e$$'$&a 'eba*a$ /um!a% m,! 3at te"!a"ut 'et$a+ 6,!ume te"tetu-- M,!a"$ta' 'uatu !a"uta me)ata&a /um!a% m,! 'uatu 3at +e" !$te" !a"uta- Be"#a'a"&a A,$m 8200
M = > ? @ ? 1000 M" Atau
a* #$maa > = ma''a /e$' !a"uta te"'ebut @ = Jum!a% +e"'eta'e La"uta te"'ebut M" = Ma''a M,!e&u! Re!at$ B$ N')& N,"ma!$ta' #$#ee$'$&a
'eba*a$ /um!a% !a"uta )a* me*a#u*
e&$6a!e 3at te"!a"ut 'et$a+ 6,!ume !a"uta- Utu& a'am. 1 m,! e&$6a!e)a 'eba#$* #e*a 1 m,! $, H- Utu& ba'a. 1 m,! e&$6a!e)a 'eba#$* #e*a 1 m,! $, OH(- Be"#a'a"&a A,$m 820109 "umu' ,"ma!$ta' :
atau
N
=
g Bst ×liter
a* maa N = N,"ma!$ta' M = M,!a"$ta' Va!e'$ = V C$ M))&
E#a* 8200<9 me#e$$'$&a m,!a!$ta' atau m,!a! 'eba*a$ /um!a% m,! 3at te"!a"ut 'et$a+ &$!,*"am +e!a"ut- Rumu' m,!a!$ta' :
D$ K+(+&' )'-&+ K,'et"a'$ !a"uta me)ata&a 'ea"a &uat$tat$ &,m+,'$'$ 3at te"!a"ut #a +e!a"ut #$ #a!am !a"uta- K,'et"a'$ umum)a #$)ata&a #a!am +e"ba#$*a /um!a% 3at te"!a"ut #e*a /um!a% t,ta! 3at #a!am !a"uta. atau #a!am +e"ba#$*a /um!a% 3at te"!a"ut #e*a /um!a% +e!a"ut- ,t,% bebe"a+a 'atua &,'et"a'$ a#a!a% m,!a" . m,!a!. #a ba*$a +e" /uta 8 part per million. ++m9- Semeta"a $tu. 'ea"a &ua!$tat$. &,m+,'$'$ !a"uta #a+at
#$)ata&a 'eba*a$ encer 8be"&,'et"a'$ "e#a%9 atau pekat 8be"&,'et"a'$ t$**$9 8Na%t"$eb. 20019E$ A& At,m a#a!a% 'uatu 'atua #a'a" mate"$. )a* te"#$"$ ata' $t$ at,m 'e"ta a4a e!e&t", be"muata e*at$ )a* me*e!$!$*$)a- It$ at,m te"#$"$ ata' +",t, )a* be"muata +,'$t$. #a eut", )a* be"muata et"a! 8&eua!$ +a#a $t$ at,m H$#",*e(1. )a* t$#a& mem$!$&$ eut",9- At,m me"u+a&a u$t )a* +a!$* &e$! +a#a 'uatu u'u" )a* #a+at ma'u& &e #a!am 'uatu "ea&'$ &$m$a- J$&a 'ebua% at,m mee"$ma atau &e%$!a*a e!e&t", 'atu atau !eb$%. ma&a be"betu& +a"t$&e! be"muata. $$ #$'ebut #e*a $,($,- I,($, )a* te"#$"$ !eb$% #a"$ 'atu at,m #$'ebut #e*a $, +,!$at,m 8Ra&e"3. 201094$ P(+(+5('+ P",'e' +embuata !a"uta 'uatu 3at )a* be"a'a! #a"$ a$"a +e&at)a #$'ebut +e*ee"a- La"uta #$#e$$'$&a 'eba*a$ am+u"a %,m,*e
ata"a #ua atau !eb$% 3at )a* te"#$'+e"'$ ba$& 'eba*a$ m,!e&u!. at,m mau+u $, )a* &,m+,'$'$)a #a+at be"6a"$a'$- - S,!ute a#a!a% 3at te"!a"ut 'ea#a*&a ',!6et 8+e!a"ut9 a#a!a% me#$um #a!am maa ',!ute te"!a"ut- La"uta ee" a#a!a% !a"uta )a* me*a#u* 'e/um!a% &e$! ',!ute. "e!at$ te"%a#a+ /um!a% +e!a"ut- Se#a*&a !a"uta +e&at a#a!a% !a"uta )a* me*a#u* 'eba*$a be'a" ',!ute 8A,$m. 200
G$ P(+(+&-+ % 6/6, %6/7 8+ %7/7 Me)ata&a +e"'e !a"uta. "umu')a )a$tu : b5b. b56. 656- "umu' +e*ee"a meu"ut Um$ 8200C9 )a$tu : 1- Pe"'eta'e be"at +e" be"at 8@ b5b9 a#a!a% /um!a% *"am 3at te"!a"ut #a!am t$a+ 100 *"am !a"uta @b5b = ?100@
2-
Pe"'eta'e be"at +e" 6,!ume 8@ b569 a#a!a% /um!a% *"am 3at te"!a"ut #a!am t$a+ 100 mL !a"uta- Satua @b56 umum)a utu& 3at te"!a"ut +a#at #a!am +e!a"ut a$"@b56 = ?100@
;- Pe"'eta'e 6,!ume +e" 6,!ume 8@ 6569 a#a!a% /um!a% m! 3at te"!a"ut #a!am t$a+ 100 mL !a"uta- Satua @656 umum)a #$+a&a$ utu& 3at te"!a"ut a$" #a!am +e!a"ut a$"-
@656=
?100@
-
BI$ METODE PRAKTIKUM A$ W*&- 8+ T(& P"a&t$&um A+!$&a'$ Te&$& Lab"at,"$um #$!a&'aa&a +a#a Rabu ta**a! 1; O&t,be" 2010 +u&u! 0<-00(10-;0 WITA #$ Lab,"at,"$um K$m$a Aa!$'a #a Pe*a4a'a Mutu. P",*"am Stu#$ I!mu #a Te&,!,*$ Pa*a. Ju"u'a Te&,!,*$ Pe"ta$a. Fa&u!ta' Pe"ta$a. U$6e"'$ta' Ha'au##$. Ma&a''a"-
B$ A)& 8+ B+ A!at )a* #$*ua&a #a!am +"a&t$&um $$ a#a!a% : !abu u&u" − bata* +e*a#u& t$mba*a aa!$t$& − *e!a' &$m$a b,t,! !a"uta − e"!eme)e" +$+et 6,!ume − a!um$$um ,$! Ba%a )a* #$*ua&a #a!am +"a&t$&um $$ a#a!a% : − NaOH 0.2 M − $,#$e 0.01 N − !a"uta *u!a @ − Na2SOC 1. N − a!&,%,! < @ − H! ; @ − H2SOC 0. M − aua#e't
− − − −
C$ P'(8-' P'*&*- 1- D$%$tu* /um!a% ba%a &$m$a )a* #$butu%&a utu& membuat !a"uta2- Ba%a #$t$mba* #e*a me**ua&a *e!a' &$m$a +a#a t$mba*a aa!$t$&! 'e'ua$ #e*a /um!a% ba%a &$m$a )a* te!a% #$%$tu*;- Ba%a )a* 'u#a% #$t$mba* &emu#$a #$ma'u&&a &e #a!am !abu ta&a" #a #$tamba%&a #e*a aua#e' %$**a ta#a te"aC- D$&,,& %$**a %,m,*e !a!u ma'u&&a &e #a!am b,t,! !a"uta )a* te!a% #$'e#$a&a - D$be"$ !abe! 'e'ua$ #e*a ama !a"uta-
IV$ HASIL DAN PEMBAHASAN
A$ H) Pe"%$tu*a !a"uta a#a!a% 'eba*a$ be"$&ut : 1- La"uta H! ;@ 'eba)a& ;0 m!
V 1 × M 1 V 2 × M 2 =
V 1 × 36 V 1= V 1
=
=
3 × 30 ml
3 × 30 ml 36 90 ml 36
V 1=2,5 ml 2- La"uta $,#$ 0.01N 'eba)a& ;0 m!
N
=
0,01
g Bst ×liter =
g 252 × 0,03
g= 0,01 × 252 × 0,03 g 0,07 gr =
;- La"uta H! ;@ 'eba)a& 2 m!
V 1 × M 1 V 2 × M 2 =
V 1 × 36 V 1
=
V 1
=
=
3 × 25 ml
3 × 25 ml 36 75 ml 36
V 1=2,08 ml C- H2SOC 0. M 'eba)a& 2 m! a- D$a"$ M 1
M
=
M
=
M
=
× B J × 1000 Mr 96 × 1,84 × 1000 98 1766,4 96
M =18,4 M b- D$a"$ V 1 #e*a "umu' +e*ee"a
V 1 × M 1 V 2 × M 2 =
V 1 × 18,4 M = 0,5 M × 25 ml V 1
=
V 1=
0,5 M × 25 ml 18,4 M 12,5 ml 18,4
V 1=0,67 ml - Na2SOC 1. N 'eba)a& m!
N
=
g Bst ×liter
1,5
=
g 124 2
× 0,05
g 1,5 × 71 × 0,05 =
g = 5,325gr - La"uta NaOH 0.2 M 'eba)a& ;0 m!
M =
g V
g=0,2 × 40 g 8g =
- La"uta *u!a @ 'eba)a& 0 m!
w = ¿ V 75
=
X 50
g V ? 100@ × 100
X =
3750 100
X =37,5 g <- La"uta *u!a @ me/a#$ 0@ 'eba)a& 20 m!
M 1 ×V 1 M 2 ×V 2 =
75 ×V 1
V 1
=
V 1=
=
50 × 20 ml
50 × 20 ml 75 1000 ml 75
V 1 13 ml =
- A!,%,! @ 'eba)a& 100 m!
V 1 × M 1 V 2 × M 2 =
V 1 × 96 V 1
=
V 1
=
=
100 × 20 ml
100 × 25 ml 96 8500 ml 96
V 1 = 88,5 m
B$ P(6+ a- La"uta H! ;@ 'eba)a& ;0 m! Utu& mem+e",!e% ;0@ +a#a 'e)a4a H! 'eba)a& ;0 m! 8'ete!a% #$tamba%&a aua#e'9 #$+e"!u&a 'eba)a& 2. m!b- La"uta $,#$ 0.01N 'eba)a& ;0 m! Utu& mem+e"!,!e% 0.01 N +a#a 'e)a4a $,#$e 'eba)a& ;0 m!. 8'ete!a% #$tamba%&a aua#e'9 #$+e"!u&a 'eba)a& 0.0 *"-
- La"uta H! ;@ 'eba)a& 2 m! Pembuata !a"uta H! ;@ 'eba)a& 2 m!. #a"$ !a"uta H! ;@ me*%a'$!&a 'eba)a& 2.0< m! 86,!ume a4a!9 &emu#$a #$tamba%&a aua#e' 'am+a$ 6,!ume 2 m!#- H2SOC 0. M 'eba)a& 2 m! Utu& mem+e",!e% 0. M #a"$ 'e)a4a H 2SOC 'eba)a& 2 m!. 8'ete!a% #$tamba%&a aua#e'9 #$+e"!u&a 'eba)a& 1<.C M. e- Na2SOC 1. N 'eba)a& m! Utu& mem+e",!e% 1. N #a"$ 'e)a4a H 2SOC 'eba)a& m!.
-
8'ete!a% #$tamba%&a aua#e'9 #$+e"!u&a 'eba)a& .;2 *"La"uta NaOH 0.2 M 'eba)a& ;0 m! Utu& mem+e",!e% 0.2 M #a"$ 'e)a4a NaOH 'eba)a& ;0 m!. 8'ete!a% #$tamba%&a aua#e'9 )a* #$+e"!u&a a#a!a%
'eba)a& < *"
*u!a )a* a&a #$t$mba**- La"uta *u!a @ 'eba)a& 0 m! me/a#$ 0@ 'eba)a& 20 m!
Pembuata !a"uta $$. me*%a'$!&a ma''a 'eba)a& ;. *" )a* a&a #$t$mba*. !a!u #$tamba% aua#e' 'eba)a& 0 m!. &emu#$a #$ee"&a #a"$ !a"uta *u!a @ me/a#$ 0@ 'eba)a& 20 m!. ma&a me*%a'$!&a 6,!ume 'eba)a& 1;%- A!,%,! @ 'eba)a& 100 m! Utu& mem+e",!e% @ #a"$ a!,%,! 'eba)a& 100 m!. 8'ete!a% #$ee"&a #e*a aua#e'9 ma&a me*%a'$!&a 'eba)a& <<. m! )a* a&a #$ +$+et #a"$ a!&,%,!-
V$ PENUTUP A$ K(-)+ 1- M,!a"$ta' 'eba*a$ /um!a% m,! 3at te"!a"ut'et$a+ 6,!ume te"tetu2- N,"ma!$ta' 'eba*a$ /um!a% !a"uta )a* me*a#u* e&$6a!e 3at te"!a"ut 'et$a+ 6,!ume !a"uta;- M,!a!$ta' #$#e$$'$&a 'eba*a$ /um!a% m,! 3at te"!a"ut 'et$a+ &$!,*"am +e!a"utC- La"uta a#a!a% am+u"a %,m,*e) ata"a #ua atau !eb$% 3at )a* te"#$'+e"'$ ba$& 'eba*a$ m,!e&u!. at,m mau+u $, )a* &,m+,'$'$)a #a+at be"6a"$a'$- P",'e' +embuata !a"uta 'uatu 3at )a* be"a'a! #a"$ a$"a +e&at)a #$'ebut +e*ee"a-
- Rumu' @ b5b. @ b56. @ 656 $$ #$*ua&a utu& me)ata&a /um!a% 3at te"!a"ut #a!am 'uatu +e"'eB$ S'+ Sa"a utu& a'$'te. 'eba$&)a a'$'te me#am+$*$ +"a&t$&a)a 'aat me!a&u&a +e",baa- Sa"a utu& +"a&t$&um 'e!a/ut)a 'eba$&)a
'ebe!um +"a&t$&um #$mu!a$. &e!e*&a+a +e"a!ata #a ba%a )a* a&a #$*ua&a !eb$% #$+e"%at$&a a*a" t$#a& me*%ambat /a!a)a +"a&t$&umSa"a utu& !ab. !ab 'a*at +e*a+ 'eba$&)a /e#e!a !ab #$ bu&a-
DA4TAR PUSTAKA
A,$m a. 200<- M)'&%tt+:55444-%em($'(t")-,"*5mate"$(&$m$a5&$m$a &e'e%ata5!a"uta5m,!a"$ta'5- A&'e' ta**a! 1< ,&t,be" 2010 A,$m b. 200<- P()'-&+ 8+ P(+(+5('+-
%tt+:5 5 444-
Ae%$e-
,m 5 200 50 5+e!e"uta #a +e*ee"a- %tm!- A&'e' ta**a! 1< O&t,be" 2010 A,$m. 2010$ R-- N')& K+(+&' L'-&+- %tt+:55 b!,*$,u'-,m 5$,5"umu'(,"ma!$ta'(&,'et"a'$(!a"uta-%tm!- A&'e' ta**a! 1< O&t,be" 2010Ba",",%. Um$ L- U- 200C- D*&& K D' I- U$6e"'$ta' Lambu* Ma*&u"at- Ba/a"ba"uGua4a. A#$ #a R,e'4at$- 200C- T+* K- Ka"t$&a- Su"aba)a Na%t"$eb. N-H- 820019 P'+;'+ K M8('+- E"!a**a- Ja&a"ta Ra&e"'. 2010- M(+(+&-*+ M &- U$6e"'$ta' I#,e'$a- Ja&a"ta Su&a"$. E#a*- 200<- K L'-&+- U$6e"'$ta' I#,e'$a Ja&a"ta-