Pengenalan
Konsep Konsep sekola sekolah h berkes berkesan an dan konsep konsep keberk keberkesan esanan an sekola sekolah h menyaksi menyaksikan kan trenda trenda yang yangbe beru ruba bahh-ub ubah ah anta antara ra tahu tahun n 1960 1960 hing hingga ga 1970 1970.. Benj Benjam amin in Bloo Bloom m (196 (1964 4 dan dan sekutunyamelihat !aktor latarbelakang ekonomi pelajar lebih berpengaruh daripada !aktor sekol sekolah ah.K .Kaji ajian an Broo Brooko ko"e "err (197 (1979 9 dan dan #dmo #dmond ndss (197 (1979 9 di $meri merika ka %yari %yarika katt pula pula menunjukkan !aktorpersekitaran dan budaya sekolah lebih dominan berbanding latarbelakang ekonom ekonomi. i. Kajian Kajian &i'heal &i'heal utter utter dan rakanrakan-rak rakan an (1979 (1979 pula pula menunj menunjukk ukkan an )seko )sekolah lah berkesan) mempunyai'iri-'iri yang pelbagai seperti tahap penekanan kepada akademik* tingkahlaku guru di bilikdarjah* ke+ujudan insenti! dan ganjaran* persekitaran yang kondusi! untuk pelajar-pelajar*dan sejauh mana pelajar-pelajar diberi tanggung ja+ab. ,e"in ,e"inee dan dan ,eo ,eott ttee (199 (1990 0 melih melihat at kebe keberk rkes esan anan an sekol sekolah ah dari dari aspek aspek hasil hasilan an (out'ome yang dikehendaki. &ortimore (1991 memberi rumusan baha+a sekolah yang berkesan ialahsekolah yang pelajarnya meningkat lebih daripada apa yang diharapkan selepas latarbelakang latarbelakang mereka diambil diambil kira. %'heerens (199 (199 menjelaskan menjelaskan konsep keberkesanan keberkesanan dari daripe perp rpsek sekti ti!!
ekon ekonom omii
dan dan
persp perspek ekti ti!!
pend pendek ekata atan n
hubu hubung ngan an
kemanu kemanusia siaan an
dalam dalam
organisasisekolah. /ari perspekti! ekonomi* jika jika ’outcome ) atau hasilan yang diingini diingini dapat ’outcome ) di'apa di'apaide idenga ngan n kos kos yang yang rendah rendah maka maka sekola sekolah h itu diangg dianggap ap sebagai sebagai berkes berkesan an sement sementara ara daripe dariperspe rspekti kti!! pendek pendekatan atan hubung hubungan an kemanu kemanusiaa siaan n dalam dalam organi organisasi sasi** organi organisasi sasi sekola sekolah h yangbe yangberkes rkesan an diliha dilihatt dari dari segi segi pe+uju pe+ujudan dan perasaa perasaan n kepuasa kepuasan n di kalang kalangan an kakita kakitanga ngan n dalamp dalampros roses es organi organisasi sasi.. %toll %toll dan ink ink (1996 (1996 berpen berpendap dapat at keberk keberkesan esanan an sekola sekolah h perlu perlu dilihatdaripada pelbagai perspekti! dan nilai yang berbea-bea. &ereka memberi penjelasan baha+a ini perlu dilakukan kerana pelbagai pihak mempunyai persepsi dan pendapat yangberbea terhadap keberkesanan sekolah. /alam /alam sistem sistem pendid pendidika ikan n di negara negara kita* kita* terdapat terdapat pelbag pelbagai ai sekola sekolah-s h-seko ekolah lah yang yang dikategorikan sebagai sekolah terbaik. %ekolah-sekolah yang terpilih ini disi!atkan sebagai sekolah-sekolah yang berkesan. /e!inisi-de!inisi sekolah berkesan termasuklah
2 Sekolah-sekolah yang mengadakan satu sistem pengajaran yang berpandu dan berkesan. (o+an*193 berkesan. (o+an*193 ii Sekolah-sekolah yang efektif dalam pengajaran kanak-kanak miskin atau kanak dari kaum minoriti. (Bi'kel minoriti. (Bi'kel 193 iii Sekolah-sekolah yang efektif dari segi mengurangkan kesan SES pelajar ke atas pencapaian pretasi pretasi akademiknya. (&ann akademiknya. (&ann 1935 1
&enurut eter &ortimore (1996* sekolah Berkesan atau 8igh er!orming %'hool ini merupakan sekolah yang memperolehi kejayaan di atas jangkaan nilai pengambilan. 2a menghasilkan :kejayaan untuk semua). $dalah diper'ayai baha+a di dalam %ekolah Berkesan :e"ery 'hild 'an learn and that +e ha"e the kno+ledge +e need to 'reate s'hools in +hi'h 'hild +ill learn). %ekolah Berkesan juga merupakan satu sekolah di mana pen'apaiannya merupakan keupayaan yang maksimum. /i samping itu sekolah berkesan juga merupakan organisasi yang mempunyai tahap realiabiliti yang tinggi. &engikut ;emaah
K pula* pembolehubah proses seperti kedatangan* kelakuan* kelakuan pelajar dan peningkatan skor pen'apaian digunakan sebagai pengukur keberkesanan. #dmonds (1979 mende!inisikan keberkesanan bukan sahaja dari segi kualiti hasil tetapi juga dari segi kesaksamaan. &engikut beliau* keberkesanan sekolah diukur berdasarkan kejayaannya
meningkatkan
penguasaan
akademik
kanak-kanak
kurang
beruntung
sehingganya kadar bilangan kanak-kanak kurang beruntung yang menguasai akademik sama seperti bilangan anak-anak kelas menengah yang menguasainya. ;uga* sekolah tidak layak diiktira! sebagai berkesan jika tidak memberi kesaksamaam peluang pendidikan. o+an (193 pula menyarankan empat 'ara mengenal pasti sekolah yang berkesan (1 menentukan kriteria ini yang khusus seperti peratus pelajar yang men'apai lebih daripada median kebangsaan* ( analisis tren yang menunjukkan skor dalam gred yang tertentu telah meningkat dari semasa ke semasa* ( skor yang meningkat bagi sesuatu kohort* dan (4 pen'apaian sekolah berbanding dengan latar belakang pelajarnya. &ortimore (1991 merumuskan sekolah yang kerkesan ialah sekolah yang pelajarnya meningkat lebih daripada apa yang diharapkan jika diambil kira latar belakang mereka. 2
%ergio"anni (1937 juga mende!inisikan keberkesanan sekolah berasaskan peningkatan sekolah. Beliau menyenaraikan lapan kriteria untuk mengukur keberkesanan peningkatan dalam skor ujian* ( peningkatan dalam kehadiran* ( pertambahan dalam bilangan tugasan penulisan dan kerja rumah* (4 pertambahan peruntukan untuk &atematik* Bahasa 2nggeris* %ains dan %ejarah* (5 penglibatan komuniti dan ibu bapa* (6 penglibatan pelajar dalam akti"iti kokurikulum* (7 ganjaran dan pengiktira!an bagi pelajar dan guru* dan (3 sokongan yang berkualiti untuk pelajar istime+a. %toll dan ink (1996 mende!inisikan keberkesanan sekolah seperti berikut (1 sentiasa meningkat dari tahun ke tahun* ( menggalakan peningkatan untuk semua pelajar lebih daripada apa yang dijangkakan jika diambil latarbelakang dan kebolehan asal mereka* (
memastikan setiap pelajar men'apai setinggi yang mungkin
potensinya* (4
menggalakkan semua aspek perkembangan dan pen'apaian pelajar. %e'ara umum terdapat dua jenis tumpuan kajian* iaitu penkaji hanya mengkaji 'iri-'iri sekolah berkesan keseluruhannya dan yang memberi !o'us kepada kepimpinan sekolah berkesan. Kebanyakan kajian dijalankan terhadap sekolah 'emerlang yang mengukur !aktor ke'emerlangan berasaskan pen'apaian akademik pelajar. /i
&alaysia*
kajian
yang
dijalankan
oleh
Bahagian
eran'angan
dan
enyelidikan*Kementerian endidikan &alaysia yang dipanggil Kajian Keberkesanan %ekolah dalam tahun 1939. okus kajian ini ialah memerihalkan iklim di sekolah yang berkesan dan yang tidak berkesan. /apatan kajian menunjukkan baha+a sekolah-sekolah berkesan mempunyai beberapa 'iri yang lebih baik daripada sekolah tidak berkesan. $ntara 'iri'iri sekolah yang berkesan yang dapat dikaji ialah kepimpinan yang tegas dan 'ekap*penekanan kepada pen'apaian akademik dan kelakuan pelajar yang baik* harapan yang tinggi* penyeliaan yang rapi. perhubungan pengetua-guru yang baik* pen'apaian dan usaha guru dihargai* guru merasa bangga mengajar* pelajar merasa bangga menjadi sebahagian sekolah dan kemudahan-kemudahan !iikal yang baik. Kajian yang dibuat oleh $bdul Karim*1933 juga telah dapat mengenalpasti 1 'iri yang membeakan sekolah berkesan dan yang tidak berkesan iaitu (1 kemahiran kepimpinan pengetua? ( persepsi pengetua terhadap peranan mereka? ( pengalaman pengetua? (4 bilangan strategi yang digunakan untuk menjayakan sekolah? (5 pengelibatan ibu bapa? (6 jangkaan guru? (7 sikap guru terhadap pelajar?(3 perasaan guru terhadap sekolah? (9 displin kendiri pelajar? (10 pengunaan sumber dengan 'ekap dan berkesan? (11 persepsi guru terhadap laporan dan arahan kerajaan dan (1 rasa kepuasan guru terhadap pelajar.
3
@heng (1996a* 1996b dalam Aulki!li $bdul &ana! (1999* menyatakan terdapat lapan model sekolah berkesan yang sering digunakan. &odel-model yang disenaraikan tersebut adalah
1. MODEL BERMATLAMAT
&odel ini sering digunakan untuk menilai pen'apaian sekolah atau mengkaji sekolah berkesan. &odel ini mengandaikan matlamat yang hendak di'apai perlu jelas dan dipersetujui oleh +arga sekolah. %ekolah dikatakan sebagai berkesan apabila matlamat sekolah ter'apai. 2ndikator dalam mengukur sekolah berkesanselalunya terdapat dalam objekti! program atau peran'angan sekolah. alaupun terdapat pelbagai matlamat yang hendak di'apai tetapi menurut @heng (1996* pen'apaian pelajar dalam peperiksaan a+am sering digunakan sebagai kayu pengukur kepada sekolah berkesan. &atlamat sesebuah institusi* seperti sekolah perlu dirangka berasakan matlamat dan !okus pendidikan negara. &atlamat pendidikan yang utama adalah untuk membangunkan manusia berdasarkan !itrah dan melahirkan keharmonian diri. Keharmonian !itrah ini akan membangunkan kehidupan dan mendokong serta menjunjung prinsip keadilan dan kebenaran (%idek Baba* 010. %elain itu* matlamat pendidikan juga harus mendidik manusia ber!ikir se'ara rasional* bebas dan baik dan juga dapat menyelesaikan masalah dengan berkesan ( $bdul atah 8assan* 00. %elain itu pendidikan juga mesti bertujuan mensosialisasikan indi"idu dalam masyarakat. &erujuk kepada alsa!ah endidikan Kebangsaan* pendidikan juga akan melengkapkan indi"idu supaya boleh memahami konsep kemerdekaan dalam kehidupan. 8al ini akan menjadikan seseorang indi"idu itu menghormati perlembagaan* taat kepada raja dan tahu tanggungja+ab sebagai seorang +arganegara. eter &ortimore seorang ro!esor terkemuka dari 2nstitute o! #du'ation* >ni"ersity o! ,ondon telah mengenalpasti sebelas 'iri sekolah berkesan. $ntaranya ialah* pengkongsian +a+asan dan matlamat. %ekolah seumpama ini mempunyai tuju hala yang dikongsi bersama oleh semua anggota dan mempunyai semangat kekitaan serta kerjasama yang tinggi. @iri yang kedua daripada sebelas ini juga boleh dikaitkan dengan Che Doal-$ttaiment $pproa'h atau endekatan en'apaian &atlamat. &elalui pendekatan ini* seluruh sumber dan tenaga ditumpukan ke arah men'apai matlamat sekolah dan sekolah itu dianggap berkesan dan berjaya jika matlamat yang telah dipernyatakan ter'apai. /alam konteks yang sama* merangka matlamat sekolah dirujuk kepada peranan pengetua dalam menentukan penumpuan pen'apaian matlamat-matlamat tahunan akademik 4
yang dirangka melalui sumber-sumber yang ada di sekolahnya. %ekolah-sekolah yang berkesan biasanya mempunyai matlamat dan misi yang jelas dan memberi tumpuan te rhadap pen'apaian akademik pelajar. Cenaga sta! dan sumber-sumber lain di sekolah digembelingkan dan dijana bagi men'apai sasaran matlamat yang ditetapkan. Beberapa objekti! diselaraskan dengan setiap daripada skopnya mudah dikelolakan dan ini merupakan 'ara yang terbaik bagi menuju arah hala matlamat. %elain itu* dalam merangka matlamat-matlamat sekolah* data pen'apaian prestasi pelajar yang lepas dan tanggungja+ab para guru perl u diambil kira serta digabungkan untuk menuju ke arah pen'apaian matlamat. en'apaian matlamat yang ditetapkan seharusnya boleh dijelaskan dengan ukuran tertentu* 'ontohnya peningkatan peratusan kelulusan mata pelajaran dalam peperiksaan a+am (Brooko"er* et al. 1973? @lark* 1930? Bossert et al. 193. &atlamat sekolah juga perlu jelas dan usaha atau !ungsi ini berkaitan dengan 'ara bagaimana pengetua memperjelaskan matlamat sekolah yang penting kepada para guru* ibu bapa dan para pelajar. engetua dapat meyakinkan pentingnya matlamat sekolah di!ahami oleh guru-guru melalui perbin'angan dalam mesyuarat yang diadakan sepanjang tahun* khususnya dalam konteks pengajaran dan kurikulum. ahana komunikasi se'ara !ormal atau tidak !ormal boleh dieksploitasikan oleh pengetua bagi memperjelaskan kepentingan dan tujuan matlamat-matlamat sekolah (Brooko"er et al.* 1973* 193? Brooko"er dan ,eotte* 1979? 8allinger dan &urphy* 1937.
2. MODEL SUMBER INPUT
&odel yang ke- ialah &odel %umber 2nput. &odel ini menekankan
kepada
ke'ukupan sumber input untuk menghasilkan sekolah yang berkesan. %umber input yang baik akan menghasilkan output yang baik. 2ndikator yang digunakan untuk dalam model ini ialah murid yang berkualiti* kemudahan yang disediakan* resos (sumber yang men'ukupi*bantuan ke+angan daripada pihak berkuasa pendidikan* pembentukan alumni serta sumbangan ibu bapa dan badan-badan penaja ( @heng* 1996. 8al ini bertepatan dengan peranan sekolah jika dilihat dari perspekti! !ungsi pengeluaran* iaitu sumber input adalah merangkumi 'iri-'iri murid dan guru* 'iri-'iri sekolah dan juga kemudahan serta sumber pengajaran dan pembelajaran (d yang terdapat di sekolah. &odel %umber 2nput sesuai untuk melihat keberkesanan sekolah di sekolah-sekolah yang mempunyai murid yang 'emerlang dari aspek akademik seperti %ekolah Berasrama enuh (%B dan &aktab endah %ains &ara (&%&. &odel ini juga sesuai diguna pakai 5
bagi mengukur keberkesanan sekolah yang mendapat bantuan modal dan juga sekolah s+asta %eperti yang diketahui umum* hanya murid yang 'emerlang dalam >jian enilaian %ekolah endah (>% dan enilaian &enengah endah (& E entaksiran Cingkatan Ciga (C yang layak untuk menjadi murid di %B dan &%&. &urid-murid yang 'emerlang ini terus digilap ke'emerlangan mereka semasa beralajar di %B dan &%& bagi memastikan input yang berkualiti membuahkan output yang berkualiti. 2a selaras dengan moto %B iaitu Ke'emerlangan >ntuk %emua merupakan moto %B (ortal asmi Kementerian endidikan &alaysia. %eterusnya* %B dan &%& juga mempunyai prasarana yang sempurna dan prasarana ini sangat membantu dalam me+ujudkan suasana d yang kondusi!. 8al ini sangat membantu dalam meningkatkan ke'ekapan guru-guru dan murid dalam proses d. Berdasarkan portal rasmi &%& pelbagai kemudahan disediakan di maktab tersebut untuk kegunaan murid* antaranya pusat sumber dan pusat media. Begitu juga halnya dengan prasarana yang disediakan di %B. $ntara objekti! Bahagian engurusan %B dan %ekolah Ke'emerlangan ialah meningkatkan kemudahan prasarana di sekolah-sekolah di ba+ah kendalian mereka.
Kesannya murid yang 'emerlang ini akan dapat mengekalkan
ke'emerlangan dalam akademik seterusnya berjaya meraih keputusan yang membanggakan dalam peperiksaan a+am seperti & dan %ijil elajaran &alaysia (%&.
/alam hal
kemudahan prasarana ini juga dapat dilihat baha+a sekolah-sekolah yang 'emerlang ini mendapat sumber ke+angan yang banyak daripada pihak ber+ajib dalam pendidikan. %elain itu* sekolah-sekolah %B yang ternama seperti &alay @ollege Kuala Kangsar (&@KK mempunyai alumni yang sangat membantu dari segi ke+angan dan kepakaran untuk berbakti kepada sekolah ( $lumini &@KK* 010.
Kebanyakkan murid lepasan
&@KK dan sekolah-sekolah 'emerlang yang lain akan melanjutkan pelajaran mereka ke peringkat yang lebih tinggi kerana kelebihan mereka dalam akademik. $khirnya mereka mampu menja+at ja+atan yang hebat.
&ereka akan menggunakan kelebihan ini untuk
menyumbangkan kepakaran serta modal dari segi ke+angan kepada sekolah asal mereka. &elalui 'ara ini kedudukan mereka dalam masyarakat di pandang tinggi kerana berbakti pada sekolah dan masyarakat. Fleh itu konsep keberkesanan sekolah melalui model ini telah dapat di'apai. &odel %umber 2nput juga dapat digunakan untuk melihat keberkesanan sekolah bantuan modal seperti %ekolah ;enis Kebangsaan @ina.
%ekolah dalam kategori ini
memperolehi dana yang banyak daripada ersatuan 2bu Bapa dan Duru (2BD serta pihak pihak lain yang berminat untuk menyumbang bantuan ke+angan bagi menambah prasarana 6
sekolah yang bermatlamat menyediakan suasana d yang lebih kondusi! kepada murid dan guru.
3.
MODEL PROSES
&odel yang ke- ialah &odel roses. &odel ini menekankan input sekolah diubah kepada output selepas melalui proses trans!ormasi.
Kualiti sesuatu proses banyak
mempengaruhi dan menentukan output yang dihasilkan. Berdasarkan model ini* jika !ungsi dalaman sekolah adalah lan'ar dan kondusi!* maka sekolah dikatakan berkesan.
%e'ara
umumnya terdapat dua indikator yang digunakan untuk menilai keberkesanan sekolah melalui model ini* iaitu yang melibatkan proses pengurusan dan juga yang melibatkan proses d. engurusan yang berkesan* laimnya akan menghasilkan d yang berkesan. Keduadua indikator ini dapat dikenal pasti dengan lebih mendalam lagi melalui aspek kepimpinan* komunikasi* penglibatan* koordinasi* penyesuaian* peran'angan* membuat keputusan* interaksi sosial* iklim sekolah* kaedah mengajar* pengurusan kelas dan strategi pembelajaran (@heng* 1996. Berdasarkan &odel roses* jika terjadinya hubungan yang baik antara proses dan out'omes dalam pendidikan maka sekolah adalah berkesan. &enurut @heng (1996* jika kita per'aya baha+a proses pengurusan dan pengajaran
yang demoktarik diperlukan untuk
implementasi pandidikan yang demokratik maka indikator seperti penyertaan dala m membuat keputusan untuk me+ujudkan pengajaran yang demoktarik perlu digunakan untuk menunjukkan keberkesanan sekolah. /alam hal ini* &alaysia menggunakan model ini dalam sistem pendidikan untuk menunjukkan kepimpinan pengetua dalam sesebuah sekolah. eranan pengetua sebagai pemimpin sekolah adalah sangat penting. &enurut Guinn (00* antara penyumbang utama kepada kejayaan pelaksanaan dasar pendidikan sekolah adalah pemimpin sekolah.
Fleh itu pengetua perlu mempunyai peranan yang jelas sebagai
pemimpin pengajaran dan pembelajaran kerana ia berkaitan dengan ja+atankuasa kurikulum sekolah. &aka pengetua menjadi indi"idu yang sangat penting dalam &odel roses. Berdasarkan model ini* jika terdapat pimpinan yang baik dalam sekolah maka segala dasar dan program yang diran'ang dapat dilaksanakan dengan baik. 2ni menjadikan sekolah tersebut dikategorikan sebagai sekolah berkesan. 8ubungan yang baik antara pengetua dan 7
guru-guru menjadi !aktor yang penting dalam memastikan sekolah men'apai tahap sekolah berkesan. Kepimpinan pengetua boleh dilihat dalam empat dimensi yang dikenali sebagai kepimpinan instruksional yang terdiri daripada mentakri! dan membentuk matlamat* mengurus program instruksional* menggalakkan iklim pembelajaran dan juga membentuk suasana sekolah yang mesra dan saling membantu. &enurut $bdul Dhani dan Cang (006* pemimpin yang mengutamakan hubungan kolaborati! bersama sta! dapat membangun dan men'apai misi sekolah se'ara bersama. Berdasarkan kajian ;amelaa Bibi dan ;ainabee (011 di %B* %ekolah &odel Khas* %ekolah &enengah 8arian* %ekolah &enengah Kebangsaan $gama (%&K$* %ekolah $gama Bantuan Kerajaan (%$BK dan %ekolah &enengah CeknikEHokasional* mereka mendapati baha+a pemimpin yang instruksional menjadi agen perubahan dan me+ujudkan persekitaran di sekolah yang kondusi! dapat memberi impak yang signi!ikan dalam ke'emerlangan pelajar. ;usteru itu* model proses sesuai digunakan dalam sistem pendidikan di &alaysia kerana apabila proses pengurusan sekolah yang berkesan maka se'ara signi!ikannya akan memberi kesan yang positi! dalam proses pengajaran di bilik darjah. 8al ini kerana* pemimpin yang bijak mampu mengatur strategi untuk mendapatkan kerjasama yang baik daripada guru. Duru yang berada dalam iklim sekolah yang baik akan mampu melakukan penambahbaikan dalam dnya dalam bilik darjah iaitu dengan menambahbaik strategi pembelajaran dan kaedah mengajar. 8asilnya murid akan lebih berjaya kerana proses pengajaran yang berlaku dapat meningkatkan pengetahuan murid dan seterusnya menguasai dan mengaplikasi ilmu dalam peperiksaan dan kehidupan mereka.
4. MODEL KEPUASAN
&odel yang seterusnya yang dapat digunakan dalam sistem pendidikan di &alaysia ialah &odel Kepuasan. &enurut @heng (1996* sekolah hanya didapati berkesan jika pihak pihak yang terlibat berpuas hati dengan pen'apaian oleh sekolah. &odel ini meletakkan beberapa indikator untuk mengukur keberkesanan sekolah iaitu tahap kepuasan murid* tahap kepuasan guru-guru* tahap kepuasan ibu bapa* tahap kepuasan pihak berkuasa pendidikan* tahap kepuasan ahli pengurusan sekolah* tahap kepuasan alumni sekolah dan lain-lain. %istem pendidikan yang berorientasikan peperiksaan merupakan !aktor utama yang menyebabkan sekolah terpaksa memberi tumpuan yang lebih ke arah menghasilkan murid 'emerlang dalam peperiksaan.
8
Ke'emerlangan dalam akademik merupakan harapan murid* guru* ibu bapa dan pihak berkuasa pendidikan seperti ejabat endidikan /aerah (/. 2ni bermakna apabila sekolah berjaya menghasilkan murid 'emerlang dalam peperiksaan a+am khususnya seperti %&* maka semua pihak berasa puas hati dengan pen'apaian tersebut. Fleh itu matlamat sekolah berkesan telah ter'apai. elbagai usaha dilaksanakan oleh pihak sekolah dan ibu bapa dalam usaha merealisasikan matlamat men'apai ke'emerlangan murid dan anak-anak mereka. 2bu bapa misalnya prihatin dan turut serta dalam program peningkatan akademik yang melibatkan anak mereka. %ebagai 'ontohnya dalam program %$$<$ ibu bapa* mereka memberikan sokongan dalam pelaksanaan kelas tambahan +aktu malam dengan bersama-sama guru-guru mengajar anak-anak mereka.
Bagi ibu bapa yang tiada kepakaran mengajar* mereka
menyumbang dari segi kehadiran menemani anak-anak untuk memberi semangat belajar di +aktu malam di sekolah. %emua ini dilakukan bagi men'apai matlamat untuk mendapat kepuasan semua pihak iaitu melihat anak-anak tersebut 'emerlang. Berdasarkan kajian $bdul aak dan
Fleh itu* lebih
bermakna jika usaha ke arah kejayaan anak-anak di sekolah mengambil strategi yang lebih holistik dengan memperkukuhkan institusi keluarga dan me+ujudkan hubungan kekeluargaan yang sihat. eranan ibu bapa tanpa mengira status sosial ekonomi sangat penting dalam mema'u ke'emerlangan
anak-nak mereka.
8al ini bertepatan dengan dapatan kajian
Aulki!li* ;amilah* $minah I 2smi $ri! (011 tentang hubungan antara penglibatan ibu bapa terhadap pen'apaian akademik pelajar miskin di negeri %elangor menunjukkan baha+a perbin'angan ibu bapa terhadap akademik anak-anak mereka menunjukkan penambahbaikan terhadap pen'apaian akademik murid tersebut. /engan 'ara tersebut keberkesanan sekolah yang menggunakan model kepuasan akan lebih mudah ter' apai.
5. MODEL KESAHAN
&odel keesahan ini juga dikenali sebagai model legitimasi ini rele"en kepada keberkesanan sekolah untuk mendapat sokongan sosial dari masyarakat dalam usaha untuk mendapatkan kesahan dan peranan untuk terus maju. &odel ini juga membina imej dan reputasi yang baik dimata masyarakat dan menunjukkan bukti kebertanggungja+aban bagi mendapatkan sokongan untuk terus berkembang dalam bidang pendidikan.
9
&erujuk kepada model ini keberkesanan sekolah diukur dari akti"iti dan pen'apaian sekolah dalam perhubungan a+am dan pemasaran akauntabiliti* imej sekolah* reputasi dan status sekolah dalam komuniti serta mampu bersaing dalam perubahan persekitaran yang pesat. %eperti %ekolah enang ree yang sedia maklum oleh komuniti baha+a sekolah itu keesahan dalam imej sekolahnya diketahui tanpa sangsi. &odel ini juga memberi tumpuan terutamanya kepada jaminan keberkesanan antara input dan sumber antara hubungan* kepuasan pihak berkepentingan strategik* kesahihan dan kebertanggungja+aban dalam masyarakat tempatan* mengadaptasi kepada hubungan yang berkaitan dengan persekitaran yang berubah-ubah melalui pembelajaran berterusan* dan jumlah pengurusan dalaman dan proses untuk memenuhi keinginan yang diperlukan oleh stakeholder. Fleh kerana persekitaran pendidikan yang sangat men'abar dan berdaya saing* sekolah perlu menghadapi 'abaran luaran dan permintaan untuk akauntabiliti dan Jnilai untuk +angJ (#du'ation and &anpo+er Bran'h and #du'ation /epartment*1991? #du'ation @ommission* 1994 &enurut model legitimasi* sekolah perlu memenangi sokongan masyarakat* membina imej yang baik
kepada orang a+am dan menunjukkan bukti
akauntabiliti untuk mendapatkan kesahihan untuk terus maju dan berkembang serta membangun. Fleh itu* peranan kepengetuaan perlu memberi !okus kepada kedudukan pen'apaian sekolah yang sah atau mempunyai reputasi yang baik dalam masyarakat dan sering bergantung kepada akti"iti perkhidmatan dan pen'apaian seperti membina perhubungan a+am* memasarkan kekuatan institusi sekolah* memastikan akauntabiliti institusi kepada orang ramai* dan menggalakkan imej institusi* reputasi dan status dalam masyarakat. &alah* pengetua perlu memastikan pengendalian program-program pendidikan yang selaras dengan norma-norma etika dan moral masyarakat. Kesimpulannya* pengetua memainkan peranan sebagai pengurus perhubungan a+am* pemimpin alam sekitar* dan pembina akauntabiliti sekolah Bagi mengukur keberkesanan model kesahan adalah akti"iti dan pen'apaian dalam perhubungan a+am dan pemasaran akauntabiliti* imej sekolah* reputasi sekolah dan status sekolah dalam komuniti. $dalah mustahil pihak sekolah boleh terus berkembang tanpa keesahan dari pihak masyarakat. Fleh itu* model ini sangat sesuai apabila kehidupan dan kelangsungan sekolah boleh dinilai dalam persekitaran yang berubah-ubah &erujuk kepada kenyataan @heng (00* model kesahan ini sesuai diaplikasikan apabila sekolah boleh me+ujudkan hubungan a+am 10
yang baik dengan masyarakat serta me+ujudkan imej sekolah yang baik dimata masyarakat dan berjaya membina akauntabiliti tersendiri.
6. MODEL ORGANISASI PEMBELAJARAN
erubahan pesat dalam pendidikan memberi impak yang besar dalam organisasi sekolah. &odel Frganisasi %ekolah dide!inisikan sebagai organisasi yang menekankan kepentingan berterusan organisasi pembelajaran* peningkatan dan penyesuaian untuk memastikan keberkesanan pendidikan dalam persekitaran yang berubah-ubah. &odel ini penting untuk menggalakkan pembelajaran organisasi dan penambahbaikan yang berterusan dan pembangunan di kalangan ahli-ahli sekolah (@heng* 000. &odel ini juga berpendapat* kesan perubahan persekitaran dan kemun'ulan halangan dalaman kepada !ungsi sekolah merupakan perkara tidak dapat dielakkan. Fleh itu* indi'ator sekolah akan e!ekti! apabila mampu membuat penambahbaikan dan mengadaptasi kepada persekitaran sama ada sekolah atau ahlinya terutamanya pihak pentadbir dan guru belajar untuk menerima perubahan dan mengurangkan kon!lik dalaman adalah amat penting ($rgyris* 193? $rgyris and %'hon * 1973? ,e"itt and &ar'h* 1933? ,ouis* 1994 ? ,undberg* 1939. 2ndikator &odel Frganisasi embelajaran adalah kesedaran kepada keperluan dan perubahan komuniti * proses pemantauan dalaman* program penilaian* analisis persekitaran dan peran'angan pembangunan sebagai 'ontohnya memaksimakan keberkesanan bagi matlamat sekolah yang pelbagai. &odel ini juga dikatakan sama dengan &odel roses.
komuniti* pemantauan proses dalaman* penilaian
program* analisis persekitaran dan perkembangan peran'angan juga merupakan indikator &odel Frganisasi embelajaran.
11
. MODEL KETIDAKKEBERKESANAN
&odel ini dide!inisikan sebagai model %ekolah berkesan dari sudut pandangan negati! dan sekolah pada asasnya hanya berkesan jika terdapat ketidakberkesanan dalam sesebuah sekolah. &enurut @ameron (1934 untuk mendapatkan indi'ator sekolah berkesan adalah sukar. %alah satu kesukaran tersebut adalah kejayaan. Kelihatan lebih mudah untuk men'ari kelemahan dan ketidaksempurnaan. &enurut @ameron ( 193446 mendapati perubahan dan perkembangan organisasi lebih 'epat sekiranya terdapat masalah berbanding dari yang telah menge'api kejayaan. 2ndikator bagi model ketidakberkesanan ini adalah ke+ujudan kon!lik* kesulitan perhubungan* kelemahan pentadbiran dan pen'apaian yang lemah. %e'ara umumnya* kebanyakan sekolah terutamanya sekolah baru lebih menumpukan kepada mengatasi halangan keberkesanan sekolah seperti membimbing rakan sekerja agar mengelak dan menyelesai masalah dengan jaya serta mengenalpasti dan mengelakkan kelemahan dalam struktur organisasi di sekolah daripada mengikuti prestasi sekolah 'emerlang. Fleh itu adalah sesuai juga model ini digunakan* menurut @heng (1996a dan @heng (00'*d* model ini sesuai sekiranya kepimpinan dalaman berjaya mengelakkan dan menyelesaikan kon!lik serta mengenal pasti dan men'egah ke'a'atan struktur dan organisasi di institusi pendidikan.
!. MODEL PENGURUSAN KUALITI MEN"ELURUH
&odel Kajian Keberkesanan %ekolah yang terakhir ialah &odel engurusan Kualiti &enyeluruh atau Total Quality Management ( TQM . %ejarah ringkas* CG& dipelopori oleh /r. illiam #d+ard %. /eming* ;oseph &. ;uran dan /r. hillip B. @rosby (K$ Bil. 1E9 bth 1 ;ulai 199 Konsep ini mula diguna pada tahun 190 an di $merika %yarikat ekoran penggunaan
statistik sebagai langkah menga+al kualiti. Konsep ini berjaya menarik
perhatian syarikat korporat ;epun sekitar 1950 an untuk dipraktikkan seterusnya menjelang 1930 an CG& mula digunakan di seluruh dunia. erkembangan pesat penerimaan konsep ini oleh syarikat-syarikat korporat menjadi tanda tanya.
$pa yang pasti golongan yang terlibat
dengan pengurusan organisasi mendapati konsep ini sangat berkesan untuk memuaskan kehendak pelanggan* menjimatkan kos serta meningkatkan ke'ekapan operasi. Fleh itu* apakah yang dimaksudkan dengan CG&
TQM ialah satu proses
pengurusan kualiti yang berorientasikan pelanggan* beroperasi se'ara berterusan dan 12
melibatkan semua elemen dalam sesuatu organisasi. %e'ara mudahnya* TQM akan mema'u organisasi men'apai Jkualiti menyeluruhJ atau "total uality" dalam segala aspek operasinya.
akur
kepada
kehendak
pelanggan
di
mana
keperluan
pelanggan
dapat
didokumentasikan* keakuran kepada kehendak pelanggan* boleh diselidik dan dapat diukur. $pabila semua aspek ini dilakukan maka organisasi itu mempunyai kualiti. ;elaslah* kualiti bukan sahaja merupakan sesuatu yang dapat dilihat pada keluaran atau perkhidmatan* tetapi ia dilihat se'ara keseluruhan dan meliputi semua operasi dan urusan yang dikendalikan oleh sesebuah organisasi ada tahap ini kualiti akan dipamerkan melalui ke'ekapan pentadbiran* kebolehan kakitangan* keli'inan sistem-sistem operasi dan sebagainya.
&engapa kualiti menjadi teras kepada penilaian keberkesanan sesuatu
organisasi 8al ini kerana pengurusan yang berkualiti akan memba+a perubahan yang menyeluruh ke arah melahirkan organisasi yang 'emerlang. Fleh itu* TQM dapat dilihat sebagai proses trans!ormasi budaya* melalui mana 'iri-'iri budaya yang sedia ada akan diubahsuai* ditukar atau diperkukuh dengan 'iri-'iri baru yang lebih baik. @iri-'iri itu meliputi sikap dan nilai* sistem dan prosedur* amalan-amalan operasi* struktur organisasi dan sebagainya. &atlamat TQM ialah memberi kepuasan hati pelanggan. 2ni dilakukan dengan 'ara menghasilkan output-output yang dapat memenuhi kehendak pelanggan serta menepati ekspektasi mereka. %etiap keluaran yang dihasilkan itu mestilah juga dipastikan tidak mempunyai ke'a'atan !defect free atau kesilapan !error free kerana ke'a'atan atau kesilapan boleh menjejaskan kepuasan hati pelanggan. /i atas alasan yang sama juga sesebuah organisasi itu perlu memastikan sejak dari mula lagi baha+a output yang dikeluarkan adalah output yang betul seperti mana yang dikehendaki oleh pelanggan.
13
ajah 1 @iri-'iri engurusan Kualiti &enyeluruh ( CG&
Berdasarkan rajah di atas* TQM memberi !okus kepada pembangunan sistem-sistem dan proses-proses kerja yang berkualiti. 2ni kerana sistem dan proses yang berkualiti sahaja dapat menjamin penghasilan output yang berkualiti. CG& memberi perhatian kepada golongan pelanggan dan pembekal. %egala maklumbalas dan pandangan daripada pelanggan digunakan untuk tujuan membuat rekabentuk sistem dan proses-proses kerja yang akan dijalankan. Dolongan pembekal pula dianggap sebagai rakan kongsi yang sama-sama bertanggungja+ab menghasilkan keluaran-keluaran yang berkualiti. Dolongan ini penting kerana peranannya membekalkan input-input yang berkualiti kepada organisasi. /ari segi strategi peningkatan kualiti pula* TQM menekankan proses penambahbaikankan berterusan !continuous impro#ement. roses ini mengandungi tindakan-tindakan strategik yang diran'ang dengan teliti dan berorientasikan matlamat jangka panjang. roses ini melibatkan seluruh organisasi(total in"ol"ement di mana segala sumber dan kekuatan yang ada dalam organisasi berkenaan akan digembleng sepenuhnya dalam usaha kualiti.
roses
penambahbaikan yang berterusan di ba+ah TQM ini pada umumnya melibatkan tujuh peringkat tindakan yang bersepadu. 2ni boleh ditunjukkan melalui model di $ajah %. eringkat-peringkat tindakan tersebut ialah a. &enentukan matlamat penambahbaikan yang akan dijalankan b. &enentukan kaedah pelaksanaannya. 14
'. &elatih kakitangan yang akan terlibat. d. &elaksanakan penambahbaikan yang diran'ang. e. &enilai pen'apaian yang diperolehi. !. &enyeragamkan proses-proses kerja yang telah diperbaiki untuk diperluaskan ke bahagian-bahagian lain. g. &eneruskan tindakan-tindakan pembetulan yang masih diperlukan.
CG& telah diperkenalkan bagi meningkatkan kualiti pengurusan yang memberi implikasi positi! terhadap proses pengajaran dan pembelajaran serta pengurusan akti"iti murid.
Fleh itu model ini telah digunakan dalam pendidikan sebagai satu pendekatan
me+ujudkan sebuah sekolah e!isyen atau e!ekti! bagi men'apai pia+aian yang ditetapkan. 2ndikator
kepada penilaian
keberkesanan &odel
CG& ini
dilihat
kepada aspek
kepemimpinan* pengurusan sumber manusia* pengurusan proses* maklumat dan analisis* peran'angan strategik kualiti* kepuasan pihak-pihak yang berkepentingan* pen'apaian operasi* pen'apaian akademik murid dan kesan kepada masyarakat. Berdasarkan konsep dan 'iri-'iri CG&* kami berpendapat model ini $,2
@iri-'iri yang dinyatakan ini menepati elemen-elemen yang terkadung dalam
konsep CG&. %elain itu* n %ri 8ajah 8alimah $bd &ajid (014 telah mempraktikkan &odel endidikan Berualiti 6% di %&K utrajaya resint 11 dan beliau mendapati model tersebut berjaya mentrans!ormasi pendidikan sekolah di ba+ah pimpinannya menjadi lebih berkualiti.
&odel yang digunakan ini
berdasarkan &odel CG& yang telah diubahsuai
dengan tambahan nilai-nilai kemanusiaan yang tinggi. Cidak dapat disangkal lagi baha+a model ini paling sesuai digunakan di dalam sistem pendidikan negara kita kerana model ini mem!okuskan kepada penglibatan menyeluruh setiap anggota di dalam sesuatu organisasi.
2ni bermakna
semua ahli bertanggungja+ab dan
berperanan menjadi penyumbang kepada kualiti pendidikan di sesebuah sekolah* dari pekerja ba+ahan sehinggalah peringkat pemimpin.
Berdasarkan ,aporan ;emaah
(004 petunjuk sekolah berkesan dirujuk kepada hala tuju kepimpinan* pengurusan organisasi* pengurusan program pendidikan dan kemenjadian mujrid. 15
/isebabkan itu*
kementerian mengadakan satu anugerah iaitu pemberian Ca+aran Baru Kepada engetua (Baiah * dan sekolah yang terpilih akan di"eri!ikasi oleh ;emaah dengan syarikat s+asta dan uni"ersiti tempatan. 2K& ,umut telah dianugerahkan sijil ersekitaran Berkualiti 5% oleh &@ buat kali pertama pada 2snin 0 &a' 009 dan persijilan semula pada 3 $pril 010. &elalui kejayaan ini* 2K& ,umut telah menjadi penanda aras perlaksanaan program 5% oleh beberapa institusi pendidikan &$$ khasnya dan beberapa agensi kerajaan. %eperkara lagi* model ini mempunyai kekuatan yang tersendiri iaitu input yang terkandung di dalamnya adalah berunsurkan manusia. &enurut n %ri 8ajah 8alimah $bdul &ajid (014 model yang menekankan unsur kemanusiaan yang positi! akan menghasilkan pendidikan yang berkualiti dan output juga akan berakhir dengan nilai kemanusiaan yang positi!. &enurutnya lagi* sistem pendidikan melibatkan sistem manusia dan ia diibaratkan sebagai sebuah buku yang terbuka. Fleh itu* pembinaan sekolah berkesan akan terhasil apabila sistem manusia seperti ibu bapa* agensi kerajaan* s+asta*
diperkenalkan pada 1995 oleh Lang Berhormat &enteri endidikan &alaysia pada ketika itu /ato) %eri &ohd.
menyatakan
hasrat
untuk
menjadikan
&alaysia
sebagai
sebuah
usat
Ke'emerlangan endidikan %erantau. ;usteru itu* untuk bersaing dengan negara termaju dunia adalah penting untuk &alaysia menyediakan pendidikan berkualiti yang mampu menghasilkan murid bertara! dunia. $patah lagi* &antan erdana &enteri* Cun /r &ahathir &ohamad telah membentangkan +a+asan negara menjelang 00. a+asan ini menuntut sistem pendidikan negara setanding di peringkat global dan berkualiti. Fleh itu* pendekatan model CG& sesuai digunakan dalam sistem pendidikan negara bagi me+ujudkan institusi pendidikan yang e!isyen dan berkualiti* jika tidak hasrat kerajaan yang disemai sejak 1995 sehingga 00 tidak akan ter'apai. &engapa kami menjusti!ikasikan model lain sebagai kurang sesuai bagi melahirkan sekolah berkesan dalam sistem pendidikan negara kita Cerdapat beberapa kelemahan yang dikesan dalam
beberapa model seperti &odel &atlamat* iaitu menurut @heng (1996
seringkali pen'apaian murid dalam peperiksaan a+am digunakan sebagai kayu ukur kepada sekolah berkesan.
$spek lain seperti prestasi pengajaran dan pembelajaran guru*
kemenjadian murid dalam akti"iti kokurikulum dan sebagainya +alaupun dinilai dalam %tandard Kualiti endidikan &alaysia tetapi peratusannya masih ke'il ( 3 sehingga 1 M berbanding penilaian dalam pen'apaian sekolah dalam peperiksaan a+am (50M ( ,aporan ;emaah
17
pengajaran dan pembelajaran yang berkualiti. 8al ini akan memberi impak negati! terhadap kemenjadian murid dan ke+ujudan sekolah berkesan. Kesimpulannya* untuk
memastikan
kejayaan
organisasi semua
pihak
perlu
bekerjasama dan melaksanakan setiap tugasan masing-masing dengan penuh komitmen dan berkualiti ( $hmad Aabidi $bd aak006 . endek kata* penerapan prinsip-prinsip CG& dalam sistem pendidikan negara boleh dililiat sebagai strategi yang berkesan untuk membudayakan kualiti di samping dapat menggalakkan peningkatan dan penambahbaikan se'ara berterusan.
18
Bibliogra!i &yaaitul $kma &ohammad (01 %atu kajian kes mengenai amalan budaya berkualiti dan implikasinya* dimuat turun +++.mara.go".my
$bdul Dhani $bdullah I Cang Keo+
$hmad Aabidi $bdul aak ( 006 @iri 2klim %ekolah Berkesan 2mplikasinya Cerhadap &oti"asi embelajaran dalam ;urnal endidikan ;ld 1
$imee %hahrin Bin ;ais (01 %ekolah berkesan darp perspekti! pensyarah 2& dimuat turun dari myto.upm.edu.myEmy
K$ Bil. 1E9 bth 1 ;ulai 199
8alimah $bd &ajid (014 &odel endidikan Berkualiti 6% dalam ;urnal endidikan 014
,aporan ;emaah
@heng* L.@. (00a. aradigm %hi!t in %'hool #!!e'ti"eness 2nternal* 2nter!a'e* and uture. 2n Dri!!ith* $. I eynolds* @. (eds.. #Nuity and Dlobaliation in #du'ation.(37-117 @algary* @anada Cemeron ress.
%'hool #!!e'ti"eness and %'hool -Based &anagement* $ &e'hanism or /e"elopment* Lin @heong @heng
@heng* L.@. (001'. Co+ards the Chird a"e o! #du'ation e!orms . Keynote spee'h at the 2nternational orum on #du'ation e!orms in the $sia-a'i!i' egion* held in 14-16 ebruary 001* 8ong Kong.
19
