Menadžment u javnoj upravi
Stilovi dobrog i lošeg upravljanja - ARGUMENTOVANI ESEJ Student: Borka Samardžija, br. indeksa: 397/09
UVOD (1) U ovom eseju riječ je o stilovima upravljanja, tačnije o stilovima dobrog i lošeg upravljanja, prevashodno prema Adižesovom1 PAEI kodu i uopšte teoriji menadžmenta. U daljem tekstu su navedene opšte karakteristike stilove dobrog i lošeg upravljanja. Razlika između dobrih i loših menadžera je u tome što lošim menadžerima nedostaje sposobnost ispunjavanja određenih uloga. Uloga ili uloge u kojima se i dobar i loš menadžer ističu su u svim slučajevima iste veličine.
ANALIZA (1) Vjerujem da je Adižesov doprinos teoriji menadžmenta, prije svega, u tome da se sve četiri uloge menadžmenta (PAEI) moraju izvršavati, ali ih treba vršiti nekoliko osoba. Za dobar menadžment potrebno je da neko okupi ljude koji rade i misle različito – dakle tim, a umjesto priče o menadžeru koji planira, organizuje, predviđa, itd., trebali bismo govoriti o menadžerskom timu koji vrši te funkcije. Uloge proizvođača (eng. Producing - P), administratora (eng. Administering - A), preduzetnika (eng. Entrepreneurship - E) i integratora (eng. Integrating - I) mora vršiti komplementarni2 tim, jer ni jedna osoba ne može biti odgovorna za sve njih. Škole menadžmenta i tradicionalne hijerarhijske organizacije negativno utiču na razvoj dobrih menadžera. Najvažnije karakteristike Adižesove teorije menadžmenta su participativnost 3, holizam4 i sistematičnost5. (2) Stil vođenja je direktno vezan za uspjeh organizacije. Pri tome stil ne treba da vezujemo za sliku koju menadžer ima o sebi. Tehnika je važna, ali se kod menadžera cijeni njihova sposobnost da rade sa ljudima i oslobode njihovu energiju. Zadatak menadžera je da identifikuje i otkloni prepreke na putu uspješnosti cjeline kojom rukovodi, a ne da sam postane prepreka, što se ponekad nažalost događa. Problematičnom upravom se može smatrati ona koje previše vremena provodi kritikujući zaposlene, a znatno manje na to kako da ih usmjeri i učini uspješnijim. Može li se od zaposlenih tražiti da se jedino posvete izvršenju a sve ostale ativnosti prepuste menedžerima? Svakako da ne. U Japanu je otkriveno da radnici ako se tretiraju kao rukovodioci, sami će naci rješenje za većinu nastalih problema. (3) Stil vođenja se razlikuje od jedne do druge organizacije i formira se pod uticajem brojnih faktora. Kao ključni faktori mogu se naznačiti: (a) individualne osobine; (b) znanje; (c) iskustvo; (d) kultura; i (e) ubjeđenja menadžera, te mnoštvo drugih faktora: (f) situacija; (g) vrsta organizacije; (h) organizaciona filozofija; (i) vrijednosti društvenog sistema i slično. Kompleksnost funkcije menadžmenta sadržana je upravo u onome što čini njen osnovni zadatak, 1
dr. Isak Adižes - jedan od vodećih svjetskih stručnjaka na poboljšanju performansi poslovanja i uprave kroz bazne promjene; PAEI kod – Originalno definisan pojam od strane dr. Adižesa, koji se koristi za analizu menadžerskih stilova, organizacionih struktura, procesu donošenja odluka i sistemu nagrađivanja. PAEI se također može koristiti za izradu korporativne strategije za uravnoteženje četiri uloge za uspjeh. 2 komplementaran - koji nadopunjuje,koji zajednos drugim dijelom tvori cjelinu. 3 participativnost - pojam participativno upravljanje (saradnički Management) označava način korporativnog upravljanja, koji omogućuje i podstiče maksimalnu uključenost uposlenika u svim aspektima poslovanja. 4 holizam – univerzalno shvatanje da sistem u fizičkom, psihološkom i socijalnom smislu može da funkcioniše samo kao jedna cjelina. 5 sistematičnost - znači obrađivanje sadržaja u određenom logičkom pregledu koji će dovesti do stepena naučnog sistema, kao logičnog pregleda naučnih činjenica i generalizacija.
1
Menadžment u javnoj upravi a to je postignuće ciljeva pomoću ljudi. Menadžeri ljude: (a) usmjeravaju; (b) vode; (c) savjetuju; (d) odobravaju im; i (e) povlađuju; (f) naređuju i slično. Vođenje odnosno usmjeravanje aktivnosti ili izdavanje zapovijedi od strane menadžera, može da bude bolno za one koji treba da ih sprovode. (4) Ono što razlikuje lošeg od dobrog menadžera je nesposobnost lošeg menadžera da ispunjava uloge, dok se dobar menadžer ne ističe u njima ali može da dostigne početni nivo ispunjavanja uloge. Svaki menadžer ima neki svoj stil i uobičajeno je da se pojedinci ističu u jednoj ili dve uloge, a da imaju sluha i za ostale. Pošto su nam za donošenje dobrih odluka potrebne sve četiri uloge, koje nijedna osoba ne može sama da izvede, nužno je formirati komplementaran tim. Dobar menadžer je zrela, uravnotežena osoba koja nema praznina u PAEI kodu. On dobro poznaje sebe i svoj uticaj na saradnike i sposoban je da prepozna i podrži izuzetne karakteristike drugih ljudi. (5) Svakog menadžera karakteriše menadžerski stil koji predstavlja karakteristike načina na koji on rukovodi. Menadžeri bi trebalo da identifikuju svoje stilove upravljanja preko uloga menadžmenta (PAEI), a takođe i da odrede stilove svojih saradnika kako bi mogli da što pravilnije dodeljuju zadatke i ostvaruju ciljeve. Ne treba ljude obilježavati u smislu da imaju određeni stil, pa zatim ne obraćati pažnju na njihovo ponašanje. Niko se neće savršeno uklopiti u stilove koje Adižes opisuje. Radi saradnje i obuke menadžera važno je da je stil približan stilu koji Adižes opisuje.
ZAKLJUČAK (1) Menadžere treba pripremati kroz praksu i rejšavanje konkretnih problema da bi bili što bolji menadžeri. Svaki budući a i sadašnji menadžer treba da razmišlja u pravcu šta bi mogao biti, a ne šta bi trebalo ili šta bi bilo poželjno da bude. Da bi menadžment bio uspješan organizacija treba da izvršava poznate četiri uloge menadžmenta: proizvođača (eng. Producing - P), administratora (eng. Administering - A), preduzetnika (eng. Entrepreneurship E) i integratora (eng. Integrating - I). Ove uloge mora izvršavati komplementaran tim čiji se članovi ističu u različitim ulogama, a u onima u kojima se ne ističu zadovoljavaju minimum zahtjeva da bi mogli da budu članovi tima. (2) Zadata tema je bila jako inspirativna i interesantna za pisanje . Spremajuci ovaj esej imala sam priliku da detaljnije sagledam načine i stilove upravljanja. Stekla sam određena saznanja o tome šta je sve potrebno, koji su to sastojci neophodni da postoje kod savremenog menadžera, da bi on sa uspjehom mogao da upravlja odredjenom organizacijom – firmom i da ostvaruje rezultate. Literatura koju sam koristila je bila od velike pomoći i izuzetno koristila u pripremi ovog eseja , a i generalno jako poučno štivo i interesantno za čitanje, da bi kao budući menadžer shvatila samu suštinu upravljanja – menadžmenta, kao mog nadam se budućeg poziva. U Banja Luci, april 2012. god.
LITERATURA [1] Adizes, I. (1992), Upravljanje promjenama – Moć uzajamnog poštovanja i povjerenja u privatnom i porodičnom životu, poslu i društvu, Asee, Novi Sad; [2] Lojpur, A. & Kuljak, M. (2005), Menadžment, Ekonomski fakultet, Podgorica; 2
Menadžment u javnoj upravi [3] Pusić, E. (20023), Nauka o upravi, Školska knjiga, Zagreb.
3
