Wyzwolenie Polski Cena zwycięstwa
Od tłumacza Poniżej znajduje się tłumaczenie publikacji Ministerstwa Obrony Federacji Rosyjskiej, opublikowanej 18.07.2017 r. na stronie internetowej http://poland1944.mil.ru/. Składają się na nią odtajnione właśnie tego dnia przez Ministerstwo dokumenty dotyczące niezwykle ważnych dla Polski wydarzeń i okresu czasu, jakim niewątpliwie jest wyzwolenie spod jarzma okupacji faszystowskiej w latach 1944-45. Dokumenty, pochodzące zarówno od dowództw dwóch frontów radzieckich ale też wyrażające opinie środowisk Polaków skupionych w Związku Patriotów Polskich i dowództwie 1. Armii Polskiej w ZSRR, czyli późniejszego Ludowego Wojska Polskiego, opisują zarówno nastroje ludności polskiej w stosunku do żołnierzy i oficerów Armii Czerwonej walczącej wspólnie z Polakami na froncie wschodnim przeciwko niemieckim, faszystowskim najeźdźcom, oraz spostrzeżenia i komentarze oficerów i żołnierzy radzieckich wobec sytuacji, jaką zastali w kraju uciemiężonym przez ponad pięć lat okupacji hitlerowskiej. Oddając niniejsze tłumaczenie osobom pragnącym dotrzeć do wspomnianych dokumentów, pragnę zwrócić uwagę czytelnika, że zapoznanie się z bezpośrednim materiałem źródłowym, jakim są dokumenty tworzone w czasie opisywanych w nich wydarzeń, pozwala na całkowicie samodzielną, pozbawioną obcej interpretacji ich ocenę. Otwiera to możliwość na głębsze zrozumienie zagadnienia, podanego w formie możliwie czystej, bez zasugerowanej przez historyka interpretacji (którego pracę, wykonaną rzetelnie i obiektywnie, piszący ten tekst szanuje i ceni bardzo wysoko). Kończąc swoje wywody, życzę przyjemnej lektury.
W lecie 1944 r. wojska 1. Frontu Białoruskiego dotarły do granicy Związku Radzieckiego. Rozpoczęło się wyzwalanie Polski spod niemieckiej faszystowskiej okupacji. Nowy, unikalny projekt historyczny z oficjalniej strony internetowej Ministerstwa Obrony Federacji Rosyjskiej mówi o tym, jak do tego doszło oraz czego świadkami byli żołnierze i dowódcy Armii Czerwonej w czasie wyzwalania Polski. W odtajnionych dokumentach ukazano liczne dowody przychylnego nastawienia polskiej ludności i kleru wobec Armii Czerwonej, udziału Polaków w pogrzebach radzieckich wojskowych, poległych przy wyzwalaniu Polski, ich obietnicach upamiętnienia czynów czerwonoarmistów w postaci pomników i monumentów, o których dbać będą kolejne pokolenia. Szczegółowe zapiski i doniesienia organów politycznych kierownictwa Armii Czerwonej odnotowują przypadki masowych mordów, grabieży i torturowania polskiej ludności przez hitlerowców, niszczenia przez okupantów osad, obiektów przemysłowych i budowli dziedzictwa kulturowego.
Udokumentowane zostały dowody starannego odnoszenia się jednostek dowódczych i wojsk Armii Czerwonej w stosunku do obiektów polskiej infrastruktury transportowej. Dane liczbowe z organów uzupełnień mówią o licznych stratach jednego tylko 1. Frontu Ukraińskiego w czasie jednego miesiąca aktywnych walk o wyzwolenie Polski.
W oświadczeniu operacyjnego dowództwa sztabu 1. Frontu Białoruskiego odnotowane są fakty dostarczania pomocy przez Armię Czerwoną powstańcom walczącym w Powstaniu Warszawskim. W raporcie dowódcy 1. Frontu Białoruskiego Marszałka Związku Radzieckiego Gieorgija Konstantynowicza Żukowa skierowanym do głównodowodzącego Józefa Wissarionowicza Stalina zaświadczono o stosunku mieszkańców polskich miast do radzieckich wojsk, sytuacji panującej w wyzwolonych miastach i obiektach przemysłowych w zachodniej części Polski.
Raport wojskowy Sztabu 1. Frontu Białoruskiego o wejściu na granicę państwową 18. lipca 1944 r. „Część sił prawego skrzydła wojska 1. Frontu Białoruskiego w dniu 18.07.44 kontynuowały natarcie, podciągając artylerię i uzupełniając zapasy. Przezwyciężając wzrastający opór wroga i odpierając na niektórych odcinkach kontrataki, część wysunęła się naprzód na 10 do 25 km, całkowicie opanowując lasy Puszczy Białowieskiej, a połączone grupy kawaleryjsko-zmechanizowane dotarły do granicy państwowej ZSRR na północny zachód od Brześcia.”
Raport wojskowy Sztabu 1. Frontu Białoruskiego o sytuacji operacyjnej na kierunkach Brześcia i Chełma 20. lipca 1944 r. „W pierwszej połowie dnia 20.07.44 wojska 1. Frontu Białoruskiego kontynuowały natarcie na kierunkach brzeskim i chełmskim. Na kierunku brzeskim na niektórych odcinkach, przeciwstawiając się ogniowemu oporowi i odpierając na poszczególnych odcinkach kontrataki przeciwnika, posunęły się na odległość () km. Na kierunku chełmskim wojska frontowe, skutecznie rozwijając natarcie, doszły do rzeki Zach. Bug – granicy państwowej ZSRR, na linii Zabuża, Korytnicy i w innych wysuniętych miejscach sforsowano rzekę.”
Telegram Związku Patriotów Polskich do dowództwa Pierwszej Dywizji im. T. Kościuszki 17. listopada 1943 r. Telegram Związku Patriotów Polskich podpisany przez Wandę Wasilewską z 17.11.1943 r. (oryginał w języku polskim oraz tłumaczenie na język rosyjski). „Swem bohaterstwem w boju przerzuciliście pomost nad tem co nas dzieliło od bratniego narodu, z którym chcemy żyć w zgodzie i przyjaźni w wielkich latach odbudowy po wspólnie odniesionym zwycięstwie.”
Odezwa Związku Wojskowego 1. Armii Polskiej do rodaków 1. lipca 1944 r. Apel Związku Wojskowego 1. Armii Polskiej do rodaków w kraju. Opublikowany w gazecie „Wolna Polska” z 01.07.1944 r. Tłumaczenie z języka polskiego.* „…Bracia. Stańcie wszyscy do walki z hitlerowskimi okupantami. Nie wierzcie kłamstwom Niemców ani ich świadomych bądź nieświadomych agentów o Związku Radzieckim i naszej Armii Polskiej. Godnie przyjmijcie sojuszniczą Armię Czerwoną, która ma największe zasługi w walce o zwycięstwo nad Niemcami. Pomóżcie naszej armii i wojskom radzieckim zniszczyć niemieckie siły zbrojne.”
*
Poniżej tłumaczenie na język polski z języka rosyjskiego (przyp. tłum.).
Odezwa dowództwa 1. Korpusu Polskiego do najwyższego głównodowodzącego J. W. Stalina Odezwa dowódcy 1. Korpusu Polskiego gen. bryg. Z. Berlinga do J. W. Stalina. Tłumaczenie z języka polskiego.* „W przeddzień wyjścia na front Pierwszej Polskiej Dywizji im. Tadeusza Kościuszki pragnę w swoim imieniu, jak też w imieniu żołnierzy i oficerów wyrazić serdeczne podziękowanie za opiekę i atencję, którymi otoczył Pan nasze Polskie Siły Zbrojne w ZSRR. Wam, obywatelu Marszałku, oraz waszemu rządowi, wyrażamy wdzięczność za zorganizowanie i uzbrojenie naszej dywizji, za zrealizowanie naszych marzeń uczestnictwa w walce przeciw niemieckim ciemiężycielom Polski. Nigdy o tym nie zapomnimy. W sercu polskiego narodu na wieki będzie żywa gorąca wdzięczność wielkiemu radzieckiemu sojusznikowi za okazaną nam w ciężkich chwilach realną pomoc. Jesteśmy szczęśliwi, że mamy możliwość walczyć wspólnie z bohaterską Armią Czerwoną, której oficerowie i żołnierze okryli się sławą historycznych zwycięstw w bitwach o Stalingrad, Orzeł i Biełgorod. Nasza krew, przelana na froncie w walce przeciwko wspólnemu wrogowi, na zawsze połączy przyjaźnią narody polski i radziecki.”
*
Poniżej tłumaczenie na język polski z języka rosyjskiego (przyp. tłum.).
Raport polityczny wydziału politycznego 60. Armii 1. Frontu Ukraińskiego o wejściu części armii na terytorium Polski 6. sierpnia 1944 Raport polityczny wydziału politycznego 60. Armii 1. Frontu Ukraińskiego o wejściu części 60. Armii na terytorium Polski, nastrojach polskiej ludności oraz wykonanych pracach. W raporcie zostało opisane drobiazgowo spotkanie części Armii Czerwonej z ludnością Polski, która witała żołnierzy radzieckich jako wyzwolicieli, podejmowała ich chociaż miała niewiele i wyrażała szczerą radość z okazji zrzucenia faszystowskiego jarzma. W niektórych polskich miastach żołnierze polskiej armii zapewniali pomoc wojskową dla jednostek radzieckich, a następnie stawali na straży porządku w wyzwolonych miastach. W rozdziale pt. „Zbrodnie i grabieże dokonane przez Niemców w Polsce i stosunek do nich Polaków” zostały zawarte wypowiedzi samych Polaków: żyli w strachu przed śmiercią, całkowicie pozbawieni praw, znosili drwiny, grabieże, morderstwa, szczególnie polscy Żydzi, praktycznie całkowicie wymordowani. W rozdziale pt. „Nastroje polskiej ludności” jest interesująca informacja o żyjących tam Ukraińcach, wyrażających chęć szybkiego przeprowadzenia się na Ukrainę. Te nastroje są wyjaśnione w pierwszej kolejności skrajnie zaognionymi waśniami narodowościowymi między Polakami a Ukraińcami, maksymalnie wzmocnionymi przez Niemców. Wielu Polaków zbiegłych z Zachodniej Ukrainy, gdzie byli prześladowani przez banderowców, zwracało się do radzieckich oficerów z prośbą o wyjaśnienie, czy mogą teraz wrócić na swoje miejsca, zwłaszcza, że nie chcieli tam żyć.
Szczegółowa notatka naczelnika Kierownictwa Politycznego 1. Frontu Ukraińskiego o stosunku duchowieństwa katolickiego do Armii Czerwonej 24. sierpnia 1944 Szczegółowa notatka naczelnika Kierownictwa Politycznego 1. Frontu Ukraińskiego Rady Wojskowej 1. Frontu Ukraińskiego o stosunku duchowieństwa katolickiego do Armii Czerwonej oraz Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego z 24. sierpnia 1944 r. Początkowa rezerwa polskiego kleru katolickiego w kwestii prowadzenia obrzędów kościelnych i funkcjonowania kościołów szybko zmieniła się w całkowite zaufanie. Księża otwarcie wyrażali swoją sympatię do Armii Czerwonej, wzywali wiernych do udzielania jej pomocy w walce z faszystami: „…przyświeca jej szlachetny cel – oswobodzenie narodu polskiego od niemieckiego najeźdźcy.” W polskim mieście Leżajsk w czasie pogrzebu poległego radzieckiego pilota kpt. Nikonowa, lokalny ksiądz zwrócił się do radzieckiego dowództwa z prośbą, aby zezwolono mu objąć mogiłę swoim nadzorem i wznieść na koszt parafii marmurowy pomnik. W miejscowości Suchedniów pogrzeby dwóch radzieckich lotników zorganizowano z udziałem lokalnej ludności, która samoistnie zbudowała grób, pomnik i ułożyła dużą ilość wieńców i kwiatów podczas ceremonii pogrzebowej.
Raport zastępcy naczelnika Kierownictwa Operacyjnego Sztabu 1. Frontu Białoruskiego o przebiegu walk w Warszawie 22. września 1944 Raport zastępcy naczelnika Kierownictwa Operacyjnego Sztabu 1. Frontu Białoruskiego z 22. września 1944 r. o przebiegu walk w Warszawie (podczas Powstania Warszawskiego) i pomocy udzielonej przez Armię Czerwoną. „Przeważająca część polskiej ludności jest wrogo nastawiona do Niemców i w pełni gotowa wspomagać Armię Czerwoną i 1. Armię Polską. Dowodzi tego ten fakt, że ludność znajdująca się w rejonie działania pododdziałów 1. Armii Polskiej w mieście Warszawa nie chce dłużej zostawać w mieście i prosi dowództwo Wojska Polskiego, aby przerzucić ich na wschodni brzeg rzeki Wisły. W nocy 22.09.44 r. w rejony zajęte przez powstańców w mieście Warszawie, zrzucono z naszych samolotów: sztuk broni przeciwpancernej – 82, automatów – 15, nabojów wielkokalibrowych – 4 200, nabojów Tokariewa – 81 000 szt., nabojów do karabinów – 68 420 szt., nabojów parabellum – 3 360 szt., min 50 mm – 6 082 szt., granatów niemieckich – 390 szt., sucharów – 10 765 kg, koncentratów – 6 606 kg, tytoniu – 400 kg, pieczywa – 332 kg, konserw z mięsem – 2 266 kg, cukru – 725 kg, soli – 200 kg, kawy – 105 kg, innej żywności – 560 kg.”
Z czasopisma wydarzeń wojennych 1260 pułku piechoty 380 dywizji piechoty 2. listopada 1944 Fragment gazety „Za Ojczyznę” z 02.11.1944 r. pod wspólnym tytułem „Pomścimy was, męczennicy Łomży”. W kilku publikacjach zawarto szczegóły odkrycia w pobliżu miejscowości Łomża masowych mogił ludności cywilnej, wśród których byli Rosjanie, Polacy oraz Żydzi. Cytowane dane medycznych ekspertyz sądowych o tym, że otwory i obrażenia na czaszkach ekshumowanych szczątków świadczą o torturowaniu i biciu ofiar przed ich zastrzeleniem. „…W trzech innych grobach nie znaleziono zwłok. Jednak w gruncie wykryto miękkie pozostałości. […] Wnioskując z rozmiaru mogił, znajduje się w nich do dwóch tysięcy zmarłych. […] Wśród mogił znajduje się warstwa ubitego popiołu o grubości 25-35 cm. Odkryto w niej spalone ludzkie kości. To niezbicie dowodzi, że hitlerowcy, obawiając się rozliczenia ze swoich zbrodni, wydobyli ciała z grobów i je spalili.”
Raport polityczny Kierownictwa Politycznego 1. Frontu Ukraińskiego (z listów żołnierzy radzieckich) 18. grudnia 1944 Raport polityczny Kierownictwa Politycznego 1. Frontu Ukraińskiego. Przytoczone fragmenty listów radzieckich wojskowych opisują trudne warunki życia Polaków po okupacji hitlerowskiej. Stosunek żołnierzy do ludności jest scharakteryzowany jako współczujący, żołnierze piszą o pomocy, jaką niosą małym dzieciom, donoszą o przyjaznym nastawieniu ze strony Polaków. Listy wyrażają ludzkie odniesienie do nieszczęścia, jakie dotknęło Polaków. „Mój drogi przyjacielu! […] Takiej niedoli, jaka panuje wśród Polaków, nigdy nie widziałem, rolnicy oszczędzają jedząc jednego ziemniaka gotowanego w mundurku…” „Niemieccy najeźdźcy zburzyli polskie wsie, które dopiero teraz zaczynają się odradzać. Stosunek ze strony Polaków jest jak najbardziej przyjazny.”
Rozkaz do żołnierzy 2. Gwardyjskiej Armii Pancernej Styczeń 1945 Rozkaz dla wojsk 2. Gwardyjskiej Armii Pancernej o ścisłym zakazie przejazdu czołgów i ciągników po utwardzonych drogach. Datowany na styczeń 1945 r.
Z historycznego formularza 1373 Pułku Piechoty z 4. i 16. stycznia 1945 W opisie wydarzeń z 16. stycznia 1945 r. odznacza się opis gorącego przyjęcia pułku przez miejscową polską ludność, masowe okazywanie radości i wdzięczności.
Raport polityczny Kierownictwa Politycznego 1. Frontu Białoruskiego o sytuacji w wyzwolonym mieście Radom 18. stycznia 1945 Raport polityczny Kierownictwa Politycznego 1. Frontu Białoruskiego naczelnika Głównego Kierownictwa Politycznego Robotniczo-Chłopskiej Armii Czerwonej o sytuacji w wyzwolonych polskich miastach Radomiu i Warszawie z 18. stycznia 1945 r. W raporcie informuje się o stosunku do władz radzieckich i Rządu Tymczasowego Rzeczpospolitej Polskiej w miastach i wsiach na Lubelszczyźnie i w Radomskiem. „Na Lubelszczyźnie ludność miejska otwarcie i entuzjastycznie wyrażała swoją radość i sympatię do Związku Radzieckiego i Armii Czerwonej. We wszystkich miastach i wsiach żywiołowo organizowano spotkania, witając Armię Czerwoną ludność wywiesiła flagi narodowe i transparenty z hasłami. W Radomiu niczego takiego nie zaobserwowano. Przeciwnie, w stosunku do nas ludność wykazuje rezerwę.” Za przyczynę tego w raporcie podaje się propagandową i agenturalną działalność „akowców” (Armii Krajowej) wśród mieszkańców miasta, a także rządu polskiego w Londynie.
Szczegółowa notatka Kierownictwa Politycznego 1. Frontu Białoruskiego o życiu w Warszawie w pierwszych dniach po wyzwoleniu 20. stycznia 1945 Warszawa uległa głębokim zniszczeniom. Nie było ani jednego nie uszkodzonego budynku. Podczas wycofywania się Niemcy podpalili wszystko, co można było spalić, zaminowali względnie ocalałe budynki i również zburzyli. Dobra kultury zburzyli albo rozgrabili. W całym mieście były widoczne ślady poległych ludzi. Zwłoki zadręczonych i rozszarpanych ludzi były w rowach i studzienkach kanalizacyjnych. Stosunek mieszkańców miasta do żołnierzy Armii Czerwonej – radosny, przyjazny, lecz ostrożny, gdyż propaganda faszystowska przedstawiała radzieckiego żołnierza jako barbarzyńcę, którego celem jest grabież i mord. Na pytanie pomocy w czasie Powstania Warszawskiego, sami Polacy wypowiadali się następująco: „…może wtedy nie nadszedł jeszcze czas”, „możliwe, że Armia Czerwona nie była w stanie dalej nacierać, gdyż przedtem było dużo bojów”. Można było usłyszeć opinię, że „Armia Krajowa rozpoczęła powstanie trochę zbyt wcześnie”, na pytanie o koordynację powstania z dowództwem Armii Czerwonej odpowiadali „nie wiemy”.
Telegram do J. W. Stalina z podziękowaniami od mieszkańców miasta Kielc 22. stycznia 1945 Telegram przywódcy Wojewódzkiego Oddziału Informacji i Propagandy do głównodowodzącego Armii Czerwonej Marsz. Związku Radzieckiego J. Stalina o wdzięczności mieszkańców polskiego miasta Kielc za wyzwolenie. 22.01.1945 r.
Raport polityczny Wydziału Politycznego 60. Dywizji Piechoty o rozmowach z wyzwoloną ludnością polską 26. stycznia 1945 Raporty partyjno-polityczne naczelnika Wydziału Politycznego 60. Dywizji Piechoty „O rozmowach z polską ludnością” z 23.01.1945 r. Mieszkańcy miejscowości jak np. Modjarowo, Gusk, Ciechocinek, Ptaszewska opowiadają o ciężkich warunkach życia pod niemiecką okupacją, ucisku, prześladowaniach, niedostatkach. „Polska ludność miejscowości, oswobodzona spod niemieckiego najeźdźcy, wita oddziały Armii Czerwonej z ogromną radością i ludzie w rozmowach z nienawiścią opowiadają o latach przeżytych pod niemiecką niewolą, o upokorzeniach i drwinach, których dopuszczali się niemieccy okupanci na polskiej ziemi.
Z komunikatu informacyjnego 7 Kierownictwa Głównego Kierownictwa Politycznego Robotniczo-Chłopskiej Armii Czerwonej (przegląd zeznań jeńców) Styczeń 1945 Komunikat informacyjny 7 Kierownictwa Głównego Kierownictwa Politycznego Robotniczo-Chłopskiej Armii Czerwonej o pierwszych dniach ofensywy Armii Czerwonej w Polsce w przeglądzie zeznań jeńców. 23.01.1945 r. W tle opisanych w tekście dokumentów o wysiłkach dowództwa niemieckiego wzmocnienia morale w oddziałach i formacjach w Polsce, znajdują się wspomnienia jeńca wojennego st. szer. Otto Stadla, mówiącego o panicznym strachu przed Rosjanami: „Niektórzy już zrobili szczeble na zachodnich krawędziach okopów, aby łatwiej było uciec”. St. szer. Alojz Cefus stwierdził, że wśród żołnierzy panuje przekonanie, że „nie wiadomo po co organizuje się obronę, gdyż obrona okazuje się dla Rosjan odpoczynkiem, a wtedy znowu przyjdzie nam się cofać”.
Z czasopisma z raportami wojskowymi sztabu 60. Armii 1. Frontu Ukraińskiego 25-27. stycznia 1945 Z czasopisma z raportami wojskowymi sztabu 60. Armii 1. Frontu Ukraińskiego o szybkim rozwinięciu ofensywy i wyzwoleniu polskich miejscowości.
Raport dowodzącego wojskami 1. Frontu Białoruskiego G. K. Żukowa o sytuacji w niektórych wyzwolonych miejscowościach zachodniej Polski 29. stycznia 1945 Raport dowódcy 1. Frontu Białoruskiego Marszałka Związku Radzieckiego G. K. Żukowa. „Hitlerowcy, szybko ścigani przez nasze wojska, nie zdołali będąc w odwrocie uprowadzić do Niemiec polskiej ludności, która z powszechną radością i zachwytem witała oddziały Armii Czerwonej. Przygotowujące się do ewakuacji kolonizatorzy niemieccy zostali znienacka dogonieni i ich przytłaczająca większość, nie zdoławszy wyjechać, została na miejscu.” „Faszystowscy barbarzyńcy zniszczyli stolicę Polski – Warszawę. Z szorstkością wyrafinowanych sadystów hitlerowcy burzyli kwartał za kwartałem. Sprowokowane przez londyński Polski Rząd na uchodźstwie i dowództwo Armii Krajowej powstanie w Warszawie w sierpniu-wrześniu 1944 r. dokonało zniszczenia miasta. Rzucając na jego zduszenie lotnictwo, czołgi, artylerię, Niemcy obrócili stolicę Polski w ruiny. Największe przedsiębiorstwa przemysłowe zostały zrównane z ziemią. Domy mieszkalne wysadzone w powietrze albo spalone. Miejskie budowle zniszczone. Dziesiątki tysięcy mieszkańców zamordowanych, pozostali wygnani. Miasto zmarłych.”
Informacje sztabu 1. Frontu Ukraińskiego o stratach w styczniu 1945 31. stycznia 1945 Informacje o dużych stratach w oddziałach 1. Frontu Ukraińskiego w okresie od 1. do 31. stycznia 1945 roku 1. Front Ukraiński stracił w Polsce we wspomnianym okresie zabitych: 18 tysięcy 531 ludzi (co jest równe ok. 5%) i rannych 64 tysiące 318 ludzi (lub przeszło 17%) z pełnej liczebności całego frontu. Na przykład, 1373 Pułk Piechoty tylko w ciągu pięciu dni walk (od 1. do 5. stycznia 1945 roku) stracił 472 ludzi. Informacja o wykazie liczebności dywizji 1. Frontu Ukraińskiego na 31. stycznia 1945 roku, w której zawarto liczebność frontu. Zatem w skład 1. Frontu Ukraińskiego wchodziło osiem armii o ogólnej liczebności na 31. stycznia 1945 roku 372 tysięcy 750 ludzi.
Informacja Kierownictwa Politycznego 1. Frontu Ukraińskiego o sytuacji w wyzwolonych od 12. stycznia 1945 roku regionach Polski Luty 1945 Z informacyjnego raportu Kierownictwa Politycznego 1. Frontu Ukraińskiego o sytuacji w regionach Polski, wyzwolonych przez wojska frontu w okresie ofensywy. W dokumentach jest mowa o tym, na ile serdecznie były witane wojska Armii Czerwonej w miastach Tarnowie, Zełowie, Brzeźnie, Miechowie, Busku, Suchedniowie. „Przytłaczająca większość polskiej ludności powszechnie witała Armię Czerwoną jako wyzwolicieli. Przedstawiciele wszystkich grup społecznych zwracali się do żołnierzy Armii Czerwonej ze słowami wdzięczności za wyswobodzenie narodu polskiego spod niemieckiej okupacji, zapraszali żołnierzy i oficerów do swoich mieszkań.” Ciekawie przedstawia się opis pogrzebu dwóch poległych lotników radzieckich, który miał miejsce 6. lutego 1945 r. i który „przeistoczył się w potężną demonstrację miłości i wdzięczności do Armii Czerwonej”. „Grób, wieńce, pomnik wykonała polska ludność. Polskie panny i dzieci przyniosły ogromną ilość wieńców i kwiatów. Na wieńcach były napisy: «Dla bohaterskich radzieckich lotników od wdzięcznych polskich dziewcząt», «Wdzięczne dzieci dla swoich wyzwolicieli». Na bratniej mogile przeprowadzono ceremonię żałobną.”
Ministerstwo Obrony Rosji, 2017
