Słownik psychologiczny angielsko-polski

Wojciech J. Imielski Bogumiła Z. Wesołowska

Angielski słownik psychologii

i innych nauk społecznych

Wojciech J. Imielski Bogumiła Z. Wesołowska



Pamięci mojej Babci, Marianny Imielskiej (1920 – 2012) Wojciech Imielski

Rodzicom i Siostrze Bogumiła Wesołowska

O Autorach Wojciech Jerzy Imielski (ur. 1979) - psycholog, trener umiejętności osobistych, pisarz i publicysta. Zainteresowania naukowe koncentruje wokół psychologii klinicznej człowieka dorosłego, psychologii zdrowia i psychologii społecznej. Pracował w lecznictwie psychiatrycznym, jako biegły sądowy z zakresu psychologii wykonał setki ekspertyz dla organów ścigania. Współprowadzi ośrodek psychologii przemysłowej. Obecnie zajmuje się głównie prowadzeniem szkoleń i warsztatów dla firm i instytucji. Kierownik i opiekun merytoryczny projektu Słownika.

Bogumiła Zofia Wesołowska (ur. 1979) - psycholog i socjolog. Od 2006 roku mieszka i pracuje w Wielkiej Brytanii, od 2009 roku w państwowej służbie zdrowia, w tzw. „służbie zdrowia psychicznego pierwszego kontaktu” (primary mental health care). Aktualnie szkoli się w zakresie terapii poznawczo-behawioralnej i stosuje to podejście w pracy psychoterapeutycznej z osobami cierpiącymi na depresję i zaburzenia lękowe. W latach 2006 - 2012 pracowała jako wolontariusz „Samarytan” („The Samaritans”): organizacji działającej na tej samej zasadzie, co polski „telefon zaufania”. Tłumacz i opiekun techniczny projektu Słownika.

Projekt i skład: Alek Zalewski - [email protected]

4


WSTĘP Jesteśmy świadkami dynamicznego rozwoju wszelkich dyscyplin naukowych. Rosnące możliwości łatwego i szybkiego podróżowania do dowolnych części świata sprawiają, że w obecnych czasach nasza planeta w pewnym sensie staje się coraz mniejsza. Ma to niebagatelny wpływ również na globalną migrację przedstawicieli wszelkich grup zawodowych. Kilka ostatnich lat historii pokazuje, że profesjonaliści z naszego kraju mogą pracować i pracują za granicą również na wysokich, specjalistycznych stanowiskach. Język angielski jest od wielu lat międzynarodowym językiem nauki. Nowoczesna psychologia nie tylko w znaczącym rozmiarze czerpie z osiągnięć psychologii zachodniej, głównie, rzecz jasna, amerykańskiej - również wszelkie liczące się psychologiczne publikacje naukowe coraz częściej tłumaczone są na język angielski. W naszych rodzimych czasopismach psychologicznych bezwzględnym wymogiem skierowania do publikacji jakiegokolwiek artykułu naukowego jest przygotowanie angielskiego streszczenia, zamieszczanego przed właściwą, polską treścią opracowania. Abstrakt taki staje się więc swego rodzaju wizytówką ogłaszanej drukiem pracy. Wielu polskich naukowców publikuje również w specjalistycznej prasie anglojęzycznej. Nowoczesne technologie komunikacyjne umożliwiają sprawną i niemal niczym nie skrępowaną wymianę wiedzy i doświadczeń pomiędzy środowiskami naukowymi wszelkich narodowości i kultur, czego wymownym przykładem jest chociażby fakt, że wraz z mieszkającą w Anglii Współautorką niniejszej publikacji przez cały okres pracy nad Słownikiem kontaktowaliśmy się wyłącznie przez Internet i bezpośrednio nie widzieliśmy się ani razu. Już podczas realizacji magisterskich studiów psychologicznych zauważyłem, że nie ma na polskim rynku wydawniczym specjalistycznego angielskiego słownika psychologii, który tłumacząc pojęcia z tej dziedziny na język obcy oraz z języka obcego na polski ułatwiałby pracę przede wszystkim polskim specjalistom piszącym, czytającym i wykładającym po angielsku lub pracującym w środowisku anglojęzycznym. Z drugiej strony, od wielu lat cennym i pożytecznym zjawiskiem jest zwyczaj zamieszczania angielskich tłumaczeń terminów specjalistycznych w akademickiej psychologicznej literaturze naukowej. Parę lat po studiach, już jako psychologowie z pewnym doświadczeniem zawodowym, postanowiliśmy stworzyć pierwszy w Polsce angielski Słownik Psychologii mając nadzieję, że okaże się on przydatny naukowcom w jakimkolwiek wymiarze i charakterze pracującym w kontakcie z tym językiem. Dobierając i opracowując poszczególne hasła słownikowe staraliśmy się kierować przede wszystkim względami praktycznymi, tak, aby Słownik był pozycją użyteczną dla osób zajmujących się na co dzień psychologią stosowaną oraz dla specjalistów z zakresu wszelkich innych nauk społecznych. Dlatego, obok haseł typowo psychologicznych, zawiera on liczne pojęcia pochodzące z obszaru medycyny, filozofii, pedagogiki, socjologii czy resocjalizacji. Tym bardziej, że teoretyczne i terminologiczne granice pomiędzy wymienionymi dyscyplinami naukowymi nader często bywają zupełnie nieostre. Przygotowując materiał, który złożył się na ostateczny kształt publikacji, kierowaliśmy się wiedzą zaczerpniętą z wielu źródeł, zaś przede wszystkim z własnej wiedzy teoretycznej i praktycznej oraz z literatury specjalistycznej. Ponieważ jest to pierwsze wydanie Słownika, jako autorzy liczymy na propozycje i uwagi krytyczne ze strony Użytkowników. Szczególnie cenne będą dla nas refleksje osób reprezentujących psychologię i inne nauki społeczne, na co dzień w swej pracy używających języka angielskiego, to zaś głównie ze względu na fakt, że zastosowanie określonych pojęć w praktyce zawodowej niejednokrotnie znacząco różni się od tłumaczeń proponowanych w słownikach językowych. Może to oznaczać, że praktyka psychologiczna w ramach określonej specjalizacji zwyczajowo posługuje się innymi, niż zaproponowane przez nas, tłumaczeniami tych czy innych terminów. Wszelkie ewentualne sugestie i uwagi uprzejmie proszę kierować na adres [email protected] lub [email protected]. Prace nad Słownikiem zostały zakończone w 2009 roku i Słownik ujrzałby światło dzienne dużo wcześniej, gdyby nie trudna do zrozumienia, ostentacyjna niechęć i niebywała nieprzychylność, jaka spotkała nas ze strony przedstawicieli polskiego psychologicznego środowiska naukowego na ostatecznym etapie realizacji projektu. Opisaną przeze mnie, kuriozalną historię starań o wydanie Słownika zainteresowany Czytelnik znajdzie w Internecie. W związku z wielomiesięcznymi, bezskutecznymi problemami z wydaniem Słownika w formie tradycyjnej, w 2012 roku podjęliśmy decyzję o udostępnianiu naszej publikacji nieodpłatnie, dla wszystkich chętnych, licząc, że opracowany przez nas materiał będzie skutecznie służył wielu dobrym ludziom. Słownik, w formie e-booka i aplikacji komputerowej oddajemy do rąk Użytkownika. Jako kierownik projektu, kończąc krótki wstęp do niniejszej publikacji, w imieniu Współautorki i swoim kieruję serdeczne podziękowania do wszystkich Osób, których entuzjazm i wsparcie było dla nas bardzo cenne na wielu etapach tworzenia Słownika.

Wojciech Imielski, Bukowno, 2012 r.


5

6


część ANGIELSKOPOLSKA


7

8


A i innych nauk społecznych

9

abasia

abazja

accommodation

akomodacja

abderite

abderyta

acculturation

akulturacja

aberration

aberracja, odchylenie

accumulation

akumulacja

ability

zdolność, umiejętność

accuracy

dokładność

ability test

test zdolności

acephalous

acefaliczny

ableism

dyskryminacja osób nie w pełni sprawnych

acetylcholine

acetylocholina

ache

ból; boleć

ablution

ablucja

abnegation (inaczej: self-denial)

abnegacja

achievement motivation (inaczej: need for achievement)

motywacja osiągnięć, potrzeba osiągnięć

achievement test

test osiągnięć

abnegator

abnegat

achromatic

achromatyczny

abnormal

zaburzony

achromatism

achromatyzm

abnormal affect

afekt patologiczny

achromatopsia

achromatopsja

abnormal psychology

psychologia zaburzeń, psychopatologia

acid

kwas

abnormality

zaburzenie

acoustic

akustyczny, dźwiękowy

abomination

abominacja

acoustic coding

kodowanie akustyczne, słuchowe

abortion

aborcja

nerw słuchowy

abreact

odreagować

acoustic nerve (inaczej: auditory nerve)

absence

absencja, nieobecność

acoustic similarity effect

efekt podobieństwa akustycznego

absent-mindedness

rozkojarzenie, roztargnienie

acoustic store

magazyn akustyczny

acquired

nabyty

absolute thinking

myślenie absolutystyczne

acromegaly

akromegalia

absolute threshold

próg absolutny

act (1)

akt

absorb

absorbować

act (2)

działać

absorption

absorpcja

act psychology

psychologia aktów

abstinence

abstynencja, także: powstrzymywanie się

acting out

zachowanie typu “acting out”

zespół abstynencyjny, syndrom abstinence syndrome (inaczej: withdrawal syndrome) odstawienia

action

akcja, działanie

activate

aktywować

abstract

abstrakcyjny, abstrakt

activating event

abstraction

abstrakcja, abstrakt

zdarzenie aktywujące (wywołujące, uruchamiające)

abstrainer

abstynent

activation

aktywacja, pobudzenie

abulia

abulia

active

aktywny

abuse (1)

nadużycie, nadużywanie; nadużywać

activisation

aktywizacja

activity

aktywność, czynność, działalność

actor - observer difference

różnica między aktorem a obserwatorem

actual neurosis

nerwica aktualna (w koncepcji Freuda)

abuse (2; inaczej: ill-treatment; ill-treat)

maltretowanie, wykorzystywanie, molestowanie; maltretować, wykorzystywać, molestować

acalculia

akalkulia

acceleration

akceleracja

actualization

aktualizacja

acceleration of development akceleracja rozwoju

acuity

ostrość

accent

akcent

acupuncture

akupunktura

acceptance

akceptacja

acute

accessibility

dostępność

ostry (jako przeciwieństwo chronicznego)

accident

wypadek

acute stress disorder

zespół ostrego stresu

accidental sample

próba przypadkowa

acute stress reaction

ostra reakcja na stres

adapt

adaptować (się)

10


adaptation

adaptacja, przystosowanie

aesthetics

estetyka

adaptation level

poziom przystosowania, adaptacji

aetiological

etiologiczny

adaptation syndrome (inaczej: general adaptation syndrome)

ogólny zespół adaptacyjny

aetiology

etiologia

affect

afekt, emocja

adaptor

adaptor

affect display

okazywanie emocji

addicted

uzależniony

affectional bond

więź emocjonalna

addiction

nałóg, uzależnienie

affective

afektywny, emocjonalny

addiction therapy

terapia odwykowa

affective disorder (inaczej: mood disorder)

addictive

uzależniający

choroba afektywna, zaburzenie afektywne, zaburzenie nastroju

additive

addytywny

affective flattening

additive model

model addytywny

bladość afektywna [inaczej: spłaszczenie emocjonalne, spłaszczenie (stępienie, spłycenie) afektu]

additivity

addytywność

affiliation

afiliacja

adenine

adenina

adequate stimulus

bodziec adekwatny

potrzeba afiliacji affiliation need (inaczej: need for affiliation)

adjective check list

lista przymiotników

adjustment

dostosowanie, dopasowanie, przystosowanie

adjustment disorder

zaburzenie adaptacyjne

admiration

admiracja

admire

affiliative

afiliacyjny

affirm

afirmować

affirmation

afirmacja

afterimage

powidok

agapic love

miłość agapiczna

podziwiać

age

wiek

adolescence

adolescencja, okres dojrzewania

age regression

regresja wieku

adolescent

adolescent

ageism

dyskryminacja ze względu na wiek

adolescent depression

depresja młodzieńcza

ageusia

ageuzja

Adonis complex

kompleks Adonisa

aggravation

agrawacja

adopt

adoptować

aggression

agresja

adopted child

dziecko adoptowane

aggressiveness

agresywność

adoption

adopcja, przysposobienie

agitation

pobudzenie

adoption study

badania adopcyjne

agnosia

agnozja

adoptive family

rodzina adopcyjna

agonist

agonista

adoration

adoracja

agony

agonia

adore

adorować, wielbić

agoraphobia

agorafobia

adrenaline

adrenalina

agrammatism

agramatyzm

adrenaline rush

przypływ adrenaliny (potoczne)

agraphia

agrafia

adrenergic

adrenergiczny

agrypnia

agrypnia

adrenergic receptor

receptor adrenergiczny

AIDS (zespół nabytego AIDS (acquired immunodeficiency syndrome) upośledzenia odporności)

adrenocorticotrophic hormone (ACTH)

hormon adrenokortykotropowy

aim

cel; dążyć do czegoś

adulthood

dorosłość

aim-inhibition

zablokowanie celu

adverse drug reaction (inaczej: side-effect)

efekt uboczny

akathisia

akatyzja

akinesia

akinezja

advertisement

reklama

alalia

alalia

advertising

reklama

alarm

alarm

aerophagia

aerofagia

alarm reaction

reakcja alarmowa

aesthete

esteta

alarm singal

sygnał alarmowy

aesthetic

estetyczny

alcohol

alkohol


11

syndrom amnezji alcohol amnesic syndrome (inaczej: alcohol amnestic disorder) poalkoholowej alcohol bender

ciąg opilczy (pijaczy)

alcohol dependence (inaczej: alcoholism)

zależność alkoholowa, uzależnienie od alkoholu, alkoholizm

alcohol hallucinosis

amimia

amimia

amnesia

amnezja, niepamięć

zespół amnestyczny amnestic disorder (inaczej: amnesic syndrome) amphetamine

amfetamina

halucynoza alkoholowa

amphetamine psychosis

psychoza amfetaminowa

alcohol intoxication

upojenie alkoholowe

amplification

amplifikacja, wzmocnienie

alcohol misuse (inaczej: alcohol abuse)

nadużywanie alkoholu

amplitude

amplituda

alcoholic

alkoholik, alkoholowy

amusia

amuzja

Alcoholics Anonymous

anonimowi alkoholicy

amygdala

ciało migdałowate

alexithymia

aleksytymia

anabolic steroid

steryd anaboliczny

algorithm

algorytm

anachronism

anachronizm

alibi

alibi

anaclitic

anaklityczny

alienation

alienacja, wyobcowanie

anaclitic depression

depresja anaklityczna

alimentary canal (inaczej: digestive tract, gastrointestinal tract)

układ trawienny (pokarmowy)

anaesthesia

anestezja, narkoza, znieczulenie

anaesthetic

anestetyk

alkaloid

alkaloid

anal

analny

allergy

alergia

anal character

charakter analny, analne cechy osobowości

allopsychic orientation

orientacja allopsychiczna

anal stage

faza analna, stadium analne

anal triad

triada analna

analeptic

analeptyk

analgesia

analgezja

analitic

analityczny

analogies test

test analogii

analogy

analogia

analysis

analiza

analysis of covariance (ANCOVA)

analiza kowariancji

analysis of variance (ANOVA)

analiza wariancji

analysis of witness statement/testimony

analiza zeznań świadków

analyst

analityk

analytical psychology

psychologia analityczna

anamnesis

anamneza

anankastic

anankastyczny

anankastic neurosis (inaczej: obsessivecompulsive disorder)

nerwica natręctw (anankastyczna), zaburzenie obsesyjno-kompulsywne

anarchic

anarchiczny

anarchist

anarchista

anarchy

anarchia

zasada „wszystko albo nic” all-or-none law (inaczej: all-or-none principle) allusion

aluzja

allusive

aluzyjny

alogia

alogia

alogical

alogiczny

alpha male

samiec Alfa

alpha reliability coefficient (inaczej: Cronbach’s alpha)

współczynnik rzetelności alfa, alfa Cronbacha

altered state of consciousness

odmienny stan świadomości

alternating attention

przerzutność uwagi

alternating personality (inaczej: dissociative identity disorder, multiple personality disorder, split personality)

osobowość wieloraka (naprzemienna, mnoga), dysocjacyjne zaburzenie tożsamości

alternative

alternatywny

altruism

altruizm

altruistic

altruistyczny

Alzheimer’s disease

choroba Alzheimera

ambiguity avoidance

unikanie niejednoznaczności (wieloznaczności)

ambiguous figure (inaczej: reversible figure)

figura niejednoznaczna (wieloznaczna, odwracalna)

ambitendence

ambitendencja ambitendentny

androgen (przymiotnik: androgenic)

androgen

ambitendent ambivalence

ambiwalencja

androgenization

androgenizacja

ambivalent

ambiwalentny

androgenous

androgeniczny

amenorrhoea

amenorrhea, zatrzymanie miesiączkowania, brak miesiączki

androgynous

androgyniczny

12


andropause (inaczej: male menopause)

andropauza

anex

aneks

anger

gniew

angiography

angiografia mózgowa

anhedonia

anhedonia

anima

anima

animal magnetism

magnetyzm zwierzęcy

animal psychology

zoopsychologia, psychologia zwierząt

animism

animizm

animistic

animistyczny

animosity

animozja

animus

animus

anion

anion

anomia

anomia

anomie

anomia (w teorii E. Durkheima)

antinomy

antynomia

antipathy

antypatia

antipsychiatry

antypsychiatria

antipsychotic drug (inaczej: neuroleptic drug)

lek przeciwpsychotyczny, neuroleptyczny, neuroleptyk

antisocial

antysocjalny, antyspołeczny

antisocial personality disorder (inaczej: dissocial personality disorder)

antyspołeczne (dyssocjalne) zaburzenie osobowości; osobowość antyspołeczna, dyssocjalna

anxiety

lęk

anxiety disorder

zaburzenie lękowe

anxiety hysteria

histeria lękowa

anxiety neurosis

nerwica lękowa

anxiolytic (inaczej: antianxiety drug)

lek przeciwlękowy (anksjolityczny), anksjolityk

anxious (1)

zaniepokojony, niespokojny

anxious (2)

oczekujący z niecierpliwością/w napięciu

anxious depression

depresja lękowa

anxious personality disorder (inaczej: avoidant personality disorder)

osobowość lękliwa, unikająca

apathy

apatia

Apgar score

skala Agar

aphagia

afagia

aphasia

afazja

aphonia

afonia

aphorism

aforyzm

aphoristic

aforystyczny

aphrodisiac

afrodyzjak

a posteriori test

test a posteriori

appearance

prezencja, wygląd

apperception

apercepcja

appetite

apetyt

application (1)

aplikacja

application (2)

zastosowanie

applied psychology

psychologia stosowana

applied research

badania stosowane

apply

aplikować, stosować

appraisal

ocena; ocena pracownika

apprehension span (inaczej: attention span)

zakres uwagi

approach

dążenie; podejście

anorexia nervosa

anoreksja, jadłowstręt psychiczny

anorgasmia

anorgazmia

anosognosia

anozognozja

Antabuse

esperal

antagonist

antagonista

anterograde amnesia

amnezja następcza, amnezja postępowa, anterograda

anthropocentrism

antropocentryzm

anthropology

antropologia

anthropomorphism

antropomorfizm

anti-anxiety drug (inaczej: anxiolytic drug)

lek przeciwlękowy (anksjolityczny), anksjolityk

antibody

przeciwciało

anticholinergic

antycholinergiczny

anticipate

przewidywać, antycypować

anticipation

antycypacja

anticipation method (inaczej: serial anticipation method)

metoda antycypacji

anticipatory socialization

socjalizacja antycypacyjna

anticonformity (inaczej: anticonformism, nonconformity)

nonkonformizm

anticonvulsant

lek przeciwdrgawkowy

antidepressant

lek przeciwdepresyjny, antydepresant

antidiuretic hormone (inaczej: vasopressin)

hormon antydiuretyczny, wazopresyna

antigen

antygen

antihistamine

antyhistamina

approach - avoidance conflict

konflikt “dążenie - unikanie” (“zbliżanie - oddalanie”)

antihistaminic

antyhistaminowy

approval

aprobata


approach - approach conflict konflikt “dążenie - dążenie” (“zbliżanie - zbliżanie”)

13

approve

aprobować

astereognosis

astereognozja

apraxia

apraksja

asthenia

astenia

a priori test

test a priori

asthenic

asteniczny

aprosexia

aproseksja

asthenic body type

typ asteniczny, astenik

aptitude

zdolność, potencjał

astigmatism

astygmatyzm

archetype

archetyp

asymmetry

asymetria

argue (1)

argumentować

ataraxia

ataraksja

argue (2)

kłócić się

atavism

atawizm

argument

argument

ataxia

ataksja

arithmetic mean

średnia arytmetyczna

athletic body type

typ atletyczny

arousal

wzbudzenie, pobudzenie, podniecenie

atonia

atonia

arousal phase

faza pobudzenia

atrophy

atrofia

arrogance

arogancja

atropine

atropina

arrogant

arogancki

attachment

przywiązanie

art

sztuka

art therapy

arteterapia

attachment disorder (inaczej: reactive attachment disorder)

reaktywne zaburzenie przywiązania, zaburzenie więzi

artefact

artefakt

attachment theory

teoria przywiązania

arteriosclerosis

arterioskleroza

attention

uwaga

articulation

artykulacja

attention capacity

pojemność uwagi

articulatory coding

kodowanie artykulacyjne

attention deficit

deficyt uwagi

articulatory loop (inaczej: articulatory store, subvocal rehearsal loop)

pętla artykulacyjna, magazyn artykulacyjny

attention deficit hyperactivity disorder (ADHD)

zespół nadpobudliwości psychoruchowej, ADHD

artificial insemination

sztuczne zapłodnienie

attention disorder

zaburzenie uwagi

artificial intelligence

sztuczna inteligencja

attention span (inaczej: apprehension span)

zakres uwagi

asexual reproduction

rozmnażanie bezpłciowe

attitude

postawa, nastawienie

asomatognosia

asomatognozja

attitude change

zmiana postaw

Asperger’s syndrome

zespół Aspergera

attitude scale

skala postaw

aspiration

aspiracja, dążenie

attractive

atrakcyjny

aspire

aspirować

attractiveness

atrakcyjność

aspirin

aspiryna

attribute

atrybut

assertive

asertywny

attribution

atrybucja, przypisywanie

assertiveness

asertywność

assertiveness training

trening asertywności

błąd atrybucji, podstawowy błąd attribution error (inaczej: fundamental attribution error) atrybucji

assimilation

asymilacja

assimilation - contrast theory

teoria asymilacji - kontrastu

association

asocjacja, kojarzenie, skojarzenie

association test (inaczej: word-association test)

test skojarzeń słownych, metoda skojarzeń (asocjacji)

associationism

attribution theory

teoria atrybucji

attributional bias

skrzywienie atrybucyjne

atypical antipsychotic

lek przeciwpsychotyczny (neuroleptyk) II generacji (atypowy)

atypical depression

depresja atypowa

audience

audytorium

asocjacjonizm

audience effect

efekt audytorium

associative illusion

iluzja skojarzeniowa

audile

słuchowiec

associative interference (inaczej: associative inhibition)

interferencja skojarzeniowa

audiokinetic response

reakcja audiokinetyczna

auditory

słuchowy

associative learning

uczenie kojarzeniowe

auditory adaptation

adaptacja słuchowa

associative memory

pamięć kojarzeniowa

auditory canal

kanał słuchowy

14


auditory cortex

kora słuchowa

auto-suggestion

autosugestia

auditory hallucination

halucynacja słuchowa

autotopagnosia

autopagnozja

auditory illusion

złudzenie słuchowe

availability

dostępność

auditory masking

maskowanie słuchowe

availability heuristic

heurystyka dostępności

auditory nerve (inaczej: acoustic nerve)

nerw słuchowy

average (1)

średnia (potoczne określenie średniej arytmetycznej)

auditory receptive field

słuchowe pole odbiorcze

average (2)

średni, przeciętny

auditory receptor

receptor słuchowy

metoda średniego błędu

auditory system

układ słuchowy

average error method (inaczej: method of average error)

aura

aura

authentic

autentyczny

average linkage between groups method

metoda średniego związku międzygrupowego

authenticity

autentyczność

average linkage within groups method

metoda średniego związku wewnątrzgrupowego

authoritarian

autorytarny

aversion

awersja

authoritarianism

autorytaryzm

aversion therapy

terapia awersyjna

authority (1)

autorytet

aversive

awersyjny, nieprzyjemny

authority (2)

władza, organ władzy

aversive stimulus

bodziec awersyjny

autism

autyzm

avoidance

unikanie

autism spectrum disorder

zaburzenie ze spektrum autystycznego

avoidance - avoidance conflict

konflikt “unikanie-unikanie” (“oddalanie-oddalanie”)

autistic

autystyczny

autistic child

dziecko autystyczne

avoidant personality disorder (inaczej: anxious personality disorder)

osobowość lękliwa, unikająca

autistic disorder

zaburzenie autystyczne

aware

świadomy

autobiographical memory

pamięć autobiograficzna

axiology

aksjologia

autochthonous

autochtoniczny

axiom

aksjomat

auto-education

autoedukacja

axon (inaczej: nerve fibre)

akson, neuryt

auto-erotic

autoerotyczny

axonal transport

przewodzenie aksonalne

auto-erotism

autoerotyzm

autogenic training

trening autogeniczny, autogenny

autohypnosis (inaczej: selfhypnosis)

autohipnoza

autokinetic effect

efekt autokinetyczny

automatic

automatyczny

automatic processing

przetwarzanie automatyczne

automatism

automatyzm

auto-narration

autonarracja

autonoetic

autonoetyczny

autonomic

autonomiczny

autonomic nervous system

autonomiczny układ nerwowy

autonomy

autonomia

autonomy versus shame and autonomia versus wstyd i niepewność (w koncepcji E. doubt Eriksona) autopsy

autopsja

autopsychic orientation

orientacja autopsychiczna

autoreceptor

autoreceptor

autoscopy

autoskopia


15

16


B i innych nauk społecznych

17

babbling

gaworzenie

beta coefficient

współczynnik beta

Babinski reflex

odruch Babińskiego

beta-blockers

beta-blokery

backward association (inaczej: retroactive association)

kojarzenie retroaktywne

beta-endorphins

beta-endorfiny

betel

betel

bacteriophobia

bakteriofobia

between-groups variance

wariancja międzygrupowa

bacterium (liczba mnoga: bacteria; przymiotnik: bacterial)

bakteria

bias

stronniczość

bibliography

bibliografia

bandwagon effect

owczy pęd, tendencja do naśladowania opinii i zachowań większości

Big Five

Wielka Piątka

bigamy

bigamia

banishment

banicja

bigotry

nietolerancja, bigoteria

barbarian (barbarous, barbaric)

barbarzyński

bilateral transfer

transfer bilateralny

barbiturates

barbiturany

bilingual

dwujęzyczny

barrier

bariera

binaural

dwuuszny

basement effect (inaczej: floor effect)

efekt podłogowy

binding

wiązanie

binge-eating disorder

napady obżarstwa

basic mistrust (inaczej: basic distrust)

podstawowa nieufność

binocular

dwuoczny

basic research (inaczej: theoretical research)

badania teoretyczne

bioactive

bioaktywny

biochemical

biochemiczny

basic rule of psychoanalysis (inaczej: fundamental rule of psychoanalysis)

podstawowe prawo psychoanalizy

biochemistry

biochemia

biodata

dane biograficzne/personalne

basic trust versus basic mistrust

podstawowe zaufanie versus podstawowa nieufność (w koncepcji E. Eriksona)

bioelectrical current

bioprąd

bioenergetics

bioenergetyka

battered baby (battered child) syndrome

syndrom bitego dziecka

bioenergotherapy

bioenergoterapia

battered wife syndrome

syndrom bitej żony

biofeedback

biologiczne sprzężenie zwrotne

Beck Depression Inventory

Skala Depresji Becka

biogenetics

biogenetyka

bed-wetting (inaczej: nocturia)

moczenie nocne

biogenic

biogeniczny

behaviour

zachowanie

biogenic amine

amina biogeniczna

behaviour control

kontrola behawioralna

biographical

biograficzny

behaviour therapy (inaczej: behaviour modification)

terapia behawioralna

biography

biografia

biological clock

zegar biologiczny

behavioural

behawioralny

biological rhythm

rytm biologiczny

behavioural decision theory

behawioralna teoria decyzji

biologism

biologizm

behaviourism

behawioryzm

biology

biologia

behaviourist

behawiorysta

biomedical

biomedyczny

belief

przekonanie, wiara, pewność

biometrics

biometryka

bell-shaped curve (inaczej: normal curve, Gaussian curve)

krzywa dzwonowa/normalna, krzywa Gaussa

biometry

biometria

biopsychology

biopsychologia

Bem Sex Role Inventory

Skala Ról Płciowych Bema

biorgam

biogram

benefit - cost analysis (inaczej: cost - benefit analysis)

analiza korzyści i kosztów (zysków i strat)

biorhythm

biorytm

biostimulation

biostymulacja

benzodiazepines

benzodiazepiny

biotechnology

biotechnologia

bereavement

żałoba po śmierci bliskiej osoby

bipolar

bestiality (1)

bestialstwo

dwubiegunowy; dwubiegunówka (potocznie o chorobie afektywnej dwubiegunowej)

bestiality (2)

zoofilia (przestarzałe)

bipolar cell

komórka dwubiegunowa

18


bipolar disorder (inaczej: bipolar affective disorder, dawniej: manic-depressive psychosis)

zaburzenie dwubiegunowe, choroba afektywna dwubiegunowa, dawniej: psychoza maniakalno-depresyjna

bottom-up processing

przetwarzanie oddolne

boycott

bojkot

birth defect (inaczej: congenital disorder)

wada rozwojowa, wada wrodzona

bradycardia

bradykardia

bradykinesia

bradykinezja

birth injury

uraz porodowy

bradyphrenia

bradyfrenia

birth trauma (1)

uraz porodowy

brain

mózg

birth trauma (2)

trauma narodzin

obrazowanie mózgu

bisexual

biseksualny, osoba biseksualna

brain imaging (inaczej: neuroimaging) brainstem (brain stem)

pień mózgu

bisexualism (bisexuality)

biseksualizm

brainstorming

metoda burzy mózgów

bizarre

dziwaczny

brainwashing

pranie mózgu

Black person

osoba czarnoskóra, Murzyn

bravado

brawura

blaming the victim

obwinianie ofiary

brief psychotherapy

psychoterapia krótkoterminowa

blastocyst

blastocysta

brief psychotic disorder

blind

ślepy; niewidomy, osoba niewidoma

epizod psychotyczny; nagłe, ostre i przemijające zaburzenie psychotyczne

blind spot

ślepy punkt, plamka ślepa

brightness

jaskrawość

blind study

ślepa próba

blindness

ślepota, utrata wzroku

Broca’s area (inaczej: Broca’s centre, Broca’s speech centre)

obszar Broca, ośrodek Broca, ośrodek mowy Broca

blink reflex

odruch mrugania

brotherhood

braterstwo

bliss

błogostan

brutal

brutalny

block

blokada

brutality

brutalność

bulimia nervosa

bulimia

burnout

wypalenie zawodowe

bystander effect

efekt widza/przechodnia

block diagram (inaczej: flow diagram blokowy, schemat blokowy chart) blood

krew

blood alcohol level (inaczej: poziom alkoholu we krwi blood alcohol concentration) blood group

grupa krwi

blood-brain barrier

bariera “krew-mózg”

bluff

blef; blefować

body

ciało

body dysmorphic disorder (inaczej: dysmorphophobia)

zaburzenie dysmorficzne (dysmorfofobia)

body image

obraz ciała

body language

język (mowa) ciała

Bogardus social distance scale

skala dystansu społecznego Bogardusa

boheme (bohemia)

bohema

bonding

formowanie więzi

boomerang effect

efekt bumerangowy

borderline intellectual functioning (inaczej: borderline intelligence)

pogranicze funkcjonowania intelektualnego, ociężałość umysłowa

borderline personality disorder

zaburzenie osobowości typu borderline, osobowość z pogranicza

boredom

nuda

boring

nudny

bottleneck theory

teoria szyjki od butelki

bottom-up attention

uwaga mimowolna


19

20


C i innych nauk społecznych

21

cachexia

kacheksja

catecholamine

katecholamina

caffeine

kofeina

categorical

kategoryczny

calcium

wapń

categorical imperative

imperatyw kategoryczny

calque

kalka słowna

categorical variable

zmienna kategoryczna

cancer

rak, nowotwór

categorization

kategoryzacja

cancerophobia

kancerofobia

catharsis

katarsis

cannabis

konopie

cathexis

kateksja (w psychoanalizie)

cannibal

kanibal

causal

przyczynowy

cannibalism

kanibalizm

causal effect

związek przyczynowy

cannibalistic

kanibalistyczny

ceiling effect

efekt sufitowy

canon

kanon

cell

komórka

canonical correlation

korelacja kanoniczna

cell division

podział komórek

capacity

zdolność, pojemność

cenestopathy

cenestopatia

carcinogenic

rakotwórczy

censor

cenzor, cenzurować

cardiovascular

kardiowaskularny

censorship

cenzura

career

kariera

central

centralny, ośrodkowy

career advice (inaczej: career coaching, career counselling)

doradztwo zawodowe

central auditory processing disorder

centralne zaburzenie przetwarzania słuchowego

carotene

karoten

central nervous system

centralny (ośrodkowy) układ nerwowy

carrier

nosiciel

central tendency

tendencja centralna

Cartesian dualism

dualizm kartezjański

central vision

widzenie centralne, dokładne

cascade processing

przetwarzanie kaskadowe

centration

centracja

case study

studium przypadku, kazuistyka

centre of the brain

ośrodek mózgowy

caste

kasta

cephalocaudal

cefalokaudalny

castrate

kastrować

cephalopod

głowonóg

castration

kastracja

cerebellum

móżdżek

castration complex

kompleks kastracyjny

cerebral

mózgowy

castrato

kastrat

cerebral cortex

kora mózgowa

casualty

ofiara (osoba ranna lub zabita w wypadku, katastrofie itp.)

cerebral hemisphere

półkula mózgu

cerebral palsy

porażenie mózgowe

casuistic

kazuistyczny

cerebrospinal

mógowo-rdzeniowy

casuistry

kazuistyka

cerebrospinal fluid

płyn mózgowo-rdzeniowy

catabolism

katabolizm

cerebrotonic

cerebrotonik

catalepsy

katalepsja

udar mózgu

catamnesis

katamneza

cerebrovascular accident (inaczej: stroke)

cataplexy

katapleksja

cerebrum

kresomózgowie, mózg

cataract

katarakta

challenge

wyzwanie

catastrophe

katastrofa

challenging behaviour

zachowanie sprawiające trudności

catastrophic

katastroficzny

change

zmiana

catastrophism

katastrofizm

chaos

chaos

catathymia

katatymia

chaotic

chaotyczny

catathymic amnesia (inaczej: episodic amnesia, lacunar amnesia)

amnezja wybiórcza/epizodyczna

character

charakter

character disorder

catatonia

katatonia

zaburzenie charakteru, zaburzenie osobowości

catatonic shizophrenia

schizofrenia katatoniczna

character neurosis

nerwica charakteru

22


characteristic

charakterystyczny, charakterystyka

civilization

cywilizacja

characteristic feature

cecha charakterystyczna

civilized

cywilizowany

characterology

charakterologia

clan

klan

characteropathy

charakteropatia

classical conditioning

warunkowanie klasyczne (reaktywne)

charisma

charyzma

classification

klasyfikacja

charismatic

charyzmatyczny, charyzmatyk

classification of mental disorders

klasyfikacja zaburzeń psychicznych

charitable

charytatywny

classification variable

zmienna klasyfikacyjna

chemistry

chemia

classify

klasyfikować

chemotaxis

chemotaksja

claustrophobia

klaustrofobia

child abuse

maltretowanie dziecka, znęcanie się nad dzieckiem

client-centred therapy

terapia skoncentrowana na kliencie

child sexual abuse

molestowanie seksualne dziecka

climacteric (inaczej: menopause, change of life)

klimakterium, menopauza, przekwitanie

child’s best interest

dobro dziecka

clinic

poradnia, klinika

childhood

dzieciństwo

clinical

kliniczny

childhood amnesia (inaczej: infantile amnesia)

amnezja dziecięca

clinical diagnosis

diagnoza kliniczna

childhood autism (inaczej: infantile autism)

autyzm wczesnodziecięcy

clinical experiment

eksperyment kliniczny

clinical interview

wywiad kliniczny

childhood disintergative disorder

dziecięce zaburzenie dezintegracyjne

clinical psychology

psychologia kliniczna

childhood schizophrenia

schizofrenia dziecięca

clinical trial

testowanie nowego leku lub terapii

childish

dziecinny

clique

klika

child’s drawing

rysunek dziecka

chimera

chimera

clitoridectomy (inaczej: female genital mutilation)

klitoridektomia, obrzezanie kobiet

chimeric

chimeryczny

clitoris

łechtaczka

chi-square distribution

rozkład chi kwadrat

clone

klon

chi-square test

test chi kwadrat

cloning

klonowanie

choleric

choleryczny

closed head injury

zamknięty uraz głowy

cholesterol

cholesterol

closed question

pytanie zamknięte

choline

cholina

closure grouping law

prawo zamykania, domykania (w psychologii Gestalt)

cholinergic

cholinergiczny

clouding of consciousness

przymglenie świadomości

chromatic

chromatyczny

cluster analysis

analiza wiązkowa

chromosomal aberration

aberracja chromosomalna

cocaine

kokaina

chromosome

chromosom

cochlea

chronic

chroniczny, przewlekły

zwój ślimakowy, zwój spiralny ślimaka

chronic depression

depresja utrwalona

cochlear nerve

nerw ślimakowy

chronic fatigue syndrome (inaczej: myalgic encephalomyelitis)

zespół chronicznego (przewlekłego) zmęczenia

cocktail party phenomenon

zjawisko „cocktail party”

code

kod

chronic hallucinosis

halucynoza przewlekła

codeine

kodeina

chronological age

wiek chronologiczny

co-dependency (co-dependence)

współuzależnienie

chunking

grupowanie; technika pamięciowa zwana też zbrylaniem

coefficient

współczynnik

coenaesthesis (coenaesthesia)

cenestezja

coenaesthetic

cenestetyczny

cognition

poznanie

cognitive

poznawczy

circadian rhythm

rytm okołodobowy

circumcision

obrzezanie

civil trial

proces cywilny


23

cognitive analytic therapy

terapia poznawczo-analityczna

cognitive appraisal theory (inaczej: cognitive evaluation theory)

teoria oceny poznawczej

terapia poznawczo-behawioralna cognitive behaviour (behavioural) therapy (CBT) cognitive consistency theory teoria zgodności poznawczej

comparative psychology

psychologia porównawcza

compensation

kompensacja

compensation neurosis

nerwica kompensacyjna (roszczeniowa)

compete

współzawodniczyć, konkurować

competence (competency)

kompetencja, zdolność, umiejętność

competency test

test kompetencji

competent

kompetentny

competent judge

kompetentny sędzia

competition

konkurencja, współzawodnictwo

cognitive deficit

deficyt poznawczy

cognitive development

rozwój poznawczy

cognitive disorder

zaburzenie poznawcze

cognitive dissonance

dysonans poznawczy

cognitive economy

ekonomia poznawcza

complementary

uzupełniający

cognitive illusion

złudzenie poznawcze

completion test

test uzupełniania

cognitive interview

wywiad poznawczy

complex

kompleks

cognitive map

mapa poznawcza

complex indicator

cognitive psychology

psychologia poznawcza

wskaźnik kompleksu (w psychoanalizie)

cognitive schema

schemat poznawczy

compliance

dostosowywanie się, podporządkowywanie się

cognitive style

styl poznawczy

complication

powikłanie

cognitive therapy

terapia poznawcza

compulsion

cognitivism

kognitywizm

kompulsja, natręctwo, przymus

cohabitation (inaczej: common-law marriage)

kohabitacja, konkubinat

compulsions

czynności przymusowe

compulsive

coherence

koherencja

kompulsywny, natrętny, przymusowy

coherent

koherentny

compulsive behaviour

zachowanie kompulsywne

cohort

kohorta

compulsive sexual behaviour

kompulsywne zachowania seksualne

coitus

stosunek płciowy

comunism

komunizm

coitus interruptus

stosunek przerywany

comunist

komunistyczny

collective unconscious

nieświadomość zbiorowa

concentration of attention

koncentracja uwagi

colloquial

kolokwialny

concept

koncepcja, koncept, pojęcie

colour

kolor, barwa

conception

poczęcie

colour-blindness

ślepota barw, nierozróżnianie kolorów

conceptual

konceptualny, pojęciowy

coma

śpiączka

conceptualism

konceptualizm

commissurotomy (inaczej: commissurectomy, split-brain)

rozszczepienie mózgu, komisurotomia

concordance

zgodność

concrete

konkretny

common-law marriage (inaczej: cohabitation)

kohabitacja, konkubinat

concrete operations

operacje konkretne

concrete operations stage

stadium operacji konkretnych

commons dilemma

dylemat wspólnego pastwiska

concussion

wstrząs mózgu

commune

komuna

condensation

kondensacja

communication

komunikacja

condition (1)

kondycja, stan

communication channel

kanał komunikacji

condition (2)

warunek

communication disorder

zaburzenie komunikacji

conditional

warunkowy

communication skills training

trening umiejętności komunikacyjnych

conditional (conditioned) reflex

odruch warunkowy

community

społeczność

reakcja warunkowa

companionate love

miłość braterska

conditional (conditioned) response

24


conditional (conditioned) stimulus

bodziec warunkowy

conditioning

warunkowanie

condom

prezerwatywa

conduct disorder

zaburzenie zachowania

confabulate

konfabulować

confabulation

konfabulacja

confidence (1)

zaufanie, pewność

confidence (2)

poufność

confidence interval

przedział ufności

confidential

konfidencjonalny, poufny

confidentiality

konfidencjonalność, poufność

configuration

konfiguracja

confirmation

potwierdzenie, konfirmacja

confirmation bias

błąd konfirmacji, heurystyka konfirmacji

confirmatory factor analysis konfirmacyjna analiza czynnikowa

constitutional psychology

psychologia konstytucjonalna

construct

konstrukt

construct validity

trafność teoretyczna

constructive memory

pamięć konstruktywna

constructivism

konstruktywizm

consummate love

miłość doskonała, idealna

contact

kontakt

contact receptor

receptor kontaktowy

contamination

kontaminacja, skażenie

content (1)

treść, zawartość

content (2)

zadowolony

content analysis

analiza treści (zawartości)

content validity

trafność treściowa

contest

kontestować

contestation

kontestacja

context

kontekst

context effect

efekt kontekstu (otoczenia)

context-dependent memory

pamięć zależna od kontekstu

contextualism

kontekstualizm

contiguity law

prawo sąsiedztwa, współwystępowania (w teorii asocjacjonistycznej)

contingency coefficient

współczynnik kontyngencji, współczynnik C Pearsona

continuation

kontynuacja

continue

kontynuować

continuity theory

teoria ciągłości

continuous

ciągły, stały

continuous reinforcement

wzmacnianie ciągłe

continuous variable

zmienna ciągła

continuum

kontinuum

contour

kontur

contraception

antykoncepcja

contrast

kontrast

control

kontrola, kontrolować

control group

grupa kontrolna

conflict

konflikt

conformity

konformizm

confounding variable

zmienna zakłócająca

confront

konfrontować

confrontation

konfrontacja

congenital disorder (inaczej: birth defect)

wada rozwojowa, wada wrodzona

conjoint therapy

jednoczesna terapia dwóch lub więcej osób

conjunction

koniunkcja, łączenie, połączenie

connection

związek, połączenie

connotation

konotacja

conscience

sumienie

conscientious

sumienny

conscientiousness

sumienność

conscious

świadomy

consciousness

świadomość

consensual validity

trafność konsensualna (uzgodniona) testu

consequence

konsekwencja, następstwo

control variable

zmienna kontrolna

conservation

stałość (w teorii J. Piageta)

controlled processing

przetwarzanie kontrolowane

conservatism

konserwatyzm

controversial

kontrowersyjny

conservative

konserwatywny

controversy

kontrowersja

consistency

konsekwencja w działaniu

contusion

kontuzja

consistent (1)

konsekwentny

rekonwalescencja

consistent (2)

spójny, zgodny

convalescence (inaczej: recovery)

consolidation

konsolidacja

convenience sample

próba wygodna (rodzaj próby nielosowej)

consonant

konsonant

convention

konwenans

constant error

błąd stały

conventional

konwencjonalny


25

conventional morality

moralność konwencjonalna

cortex

kora

conventionalism

konwencjonalizm

układ piramidowy

conventionality

konwencjonalność

corticospinal tract (inaczej: pyramidal tract)

convergence

zbieżność, konwergencja

corticosteroid

kortykosteryd

convergent thinking

myślenie konwergencyjne (zbieżne)

cortisol (inaczej: hydrocortisone)

kortyzol, hydrokortyzon

convergent validity

trafność zbieżna

cortisone

kortyzon

conversation

konwersacja, rozmowa

cost - benefit analysis

analiza kosztów i korzyści (strat i zysków)

conversation analysis

analiza konwersacji

co-therapist

koterapeuta

conversion

konwersja

counselling

conversion disorder

zaburzenie konwersyjne

poradnictwo, poradnictwo psychologiczne

conversion hysteria

histeria konwersyjna

counterconditioning

przeciwwarunkowanie

conversion symptom

objaw konwersyjny

counterculture

kontrkultura

convulsant

konwulsant, środek drgawkotwórczy

counter-transference

przeciwprzeniesienie

couples therapy

terapia par

convulsions

drgawki, konwulsje

courtship

zaloty

convulsive therapy (inaczej: electroconvulsive therapy, electric shock therapy, shock therapy)

terapia wstrząsowa (elektrowstrząsowa)

covariance

kowariancja

covariate (inaczej: concomitant variable)

zmienna towarzysząca, współzmienna

cooing

głużenie, gruchanie

cranial nerve

nerw czaszkowy

cooperate

współpracować

cranium (inaczej: skull)

czaszka

cooperation

kooperacja, współpraca

crawling

pełzanie, raczkowanie

cooperative

kooperatywny

creationism

kreacjonizm

coordinate

koordynować

creative

kreatywny, twórczy

coordination

koordynacja

creative activity

aktywność twórcza

cope

radzić sobie

creative expression

ekspresja twórcza

coping

radzenie sobie

creativity

kreatywność, twórczość

coping strategy

strategia radzenia sobie

creativity training

trening twórczości

coprolalia

koprolalia

credibility

wiarygodność

coprophagia

koprofagia

credibility of testimony

wiarygodność zeznań

coprophilia

koprofilia

creolization

kreolizacja

copropraxia

kopropraksja

cretin

copulate

kopulować

kretyn (termin przestarzały; aktualnie używany jako określenie obraźliwe)

copulation

kopulacja

cretinism

kretynizm (przestarzałe)

core belief

przekonanie kluczowe

cri du chat

koci krzyk

core symptoms

objawy osiowe

crime

przestępstwo, przestępczość

cornea

rogówka

criminal profiling

corpus callosum

ciało modzelowate, spoidło wielkie mózgu

profilowanie kryminalne, tworzenie profilu psychologicznego przestępcy

criminal trial

proces karny

correct

poprawiać, korygować

criminalistics

kryminalistyka

correction

korekta

criminogenesis

kryminogeneza

correlate

korelować

criminological psychology

psychologia kryminalna

correlation

korelacja

criminology

kryminologia

correlation coefficient

współczynnik korelacji

crisis

kryzys

correlation ratio

wskaźnik korelacji

crisis intervention

interwencja kryzysowa

correlational

korelacyjny

criterion

kryterium

correlational study

badanie korelacyjne

26


criterion validity

trafność kryterialna

cultural

kulturalny, kulturowy

critical period

okres krytyczny

cultural anthropology

antropologia kulturowa

critical theory

teoria krytyczna

cultural differences

różnice kulturowe

cross-cultural test adaptation

kulturowa adaptacja testu

culture

kultura

cross-dependence

uzależnienie krzyżowe

culture shock

szok kulturowy

cross-dresser (inaczej: transvestite)

transwestyta

culture-fair

neutralny kulturowo (w odniesieniu do testu)

cross-dressing (inaczej: transvestism)

transwestytyzm

cummulation

kumulacja

cunnilingus

crossing over

krzyżowanie chromosomalne

cunnilingus, mineta, miłość francuska

cross-sectional study

badania poprzeczne

curve

krzywa

cross-validation

ustalanie trafności krzyżowej

cybernetics

cybernetyka

crowd

tłum

cybersex

cyberseks

crowd psychology

psychologia tłumu

cycle

cykl

crowding of thought

mantyzm, natłok/napór myśli

cyclic

cykliczny

cryptomnesia

kryptomnezja

cyclophrenia

cyklofrenia (przestarzałe)

crystallized intelligence

inteligencja skrystalizowana

cyclothymia

cyklotymia

CT scan (computerized tomography scan)

tomografia komputerowa

cyclothymic disorder

zaburzenie cyklotymiczne

cynical

cyniczny

cue

wskazówka

cynicism

cynizm

cued recall

odpamiętywanie przy użyciu wskazówek

cytology

cytologia

cult

kult

cytomegalovirus

cytomegalowirus

cultic

kultowy

cytoplasm

cytoplazma


27

28


D i innych nauk społecznych

29

darwinizm

defensive identification (inaczej: identification with the aggressor)

identyfikacja obronna, identyfikacja z agresorem/ oprawcą

data (liczba pojedyncza: datum)

dane

deficit

deficyt

data-driven processing (inaczej: bottom-up processing)

przetwarzanie oddolne

definition

definicja

defloration

defloracja

date

data

degenerate

degenerat; degenerować

date rape

gwałt na randce

degeneration

degeneracja

date rape drug

tabletka gwałtu

degradation

degradacja

daydream

marzenie dzienne

degrade

degradować

deaf

osoba niesłysząca

degrees of freedom

stopnie swobody

deafness (inaczej: hearing loss)

głuchota, utrata słuchu

deification

deifikacja

deify

deifikować

death

śmierć

deindividuation

deindywiduacja

debate

debata, debatować

deism

deizm

debriefing

debriefing

deja vu

deja vu

decadence

dekadencja

delayed conditioning

warunkowanie opóźnione

decadent

dekadencki

delayed development

rozwój opóźniony

decay theory

teoria degeneracji (zanikania) śladu pamięciowego

delayed ejaculation (inaczej: opóźniony wytrysk retarded ejaculation)

decentration

decentracja

delayed gratification

gratyfikacja odroczona

decision

decyzja

delayed response

reakcja odroczona

decision making

podejmowanie decyzji, procesy decyzyjne

delegate

delegat; delegować

decision theory

teoria decyzji

delegation

delegacja

declamation

deklamacja

deliberation

deliberacja

declaration

deklaracja

delirium

delirium, majaczenie

declarative

deklaratywny

delusion

urojenie

declarative knowledge

wiedza deklaratywna

delusion of control (inaczej: delusion of influence)

urojenie oddziaływania (wpływu)

declarative memory

pamięć deklaratywna

declare

deklarować

decode

dekodować

deconstruction

dekonstrukcja

deduce

dedukować

deduction

dedukcja

deductive

dedukcyjny

deep structure

daltonism

daltonizm

Darwinism

urojenie wielkościowe delusion of grandeur (inaczej: grandiose delusion) delusion of persecution (inaczej: persecutory delusion)

urojenie prześladowcze

delusion of reference

urojenie ksobne (odnoszenia)

delusional

urojeniowy

delusional disorder

zaburzenie urojeniowe

struktura głęboka (w teorii języka)

delusional jealousy (inaczej: morbid jealousy, jealous delusional disorder)

urojenia zdrady (niewierności)

defeatism

defetyzm

delusional misidentification

defeatist

defetystyczny

urojeniowy syndrom błędnej identyfikacji

defecation

defekacja

demagogue

demagog

defect

defekt

demagogy

demagogia

defectology

defektologia

dementia

demencja, otepienie

defence

obrona, defensywa

demographic

demograficzny

defence mechanism

mechanizm obronny

demography

demografia

defence reaction

reakcja obronna

demonstrate

demonstrować

defensive

obronny, defensywny

demonstration

demonstracja

demoralization

demoralizacja

30


demoralize

demoralizować

destructive

destruktywny

denaturation

denaturacja

destructive instinct

dendrite

dendryt

instynkt destrukcyjny, instynkt śmierci (w psychoanalizie)

dendritic

dendrytyczny

detail

detal

denial

zaprzeczenie

detection

detekcja

deontology

deontologia

detection task

zadanie wykrywania

dependence

zależność, uzależnienie

detector

detektor

dependent

zależny, uzależniony

detention

detencja

dependent personality dosorder

osobowość zależna

deterioration

deterioracja

dependent variable

zmienna zależna

determination

determinacja

depersonalization

depersonalizacja

determine

determinować

depersonalization disorder

zaburzenie depersonalizacyjne

determinism

determinizm detoksykacja, odtrucie

depersonalization of the victim

depersonalizacja ofiary

detoxification (inaczej: detox) detoxify

detoksykować, odtruwać

depravation

deprawacja

devastate

niszczyć, dewastować

deprave

deprawować

devastation

dewastacja

depressant drug (inaczej: psychomotor depressant)

depresant

development

rozwój

depressed mood

nastrój depresyjny

developmental age

wiek rozwojowy

depression

depresja

developmental change

zmiana rozwojowa

depressive delusion

urojenie depresyjne

developmental coordination disorder

rozwojowe zaburzenie koordynacji

depressive episode

epizod depresyjny

developmental crisis

kryzys rozwojowy

developmental disorder

zaburzenie rozwoju

developmental psychology

psychologia rozwojowa

developmental rhythm

rytm rozwoju

developmental tasks

zadania rozwojowe (w teorii R. Havighursta)

depresja nerwicowa, zaburzenie depressive neurosis (inaczej: dysthymic disorder, dystymiczne, dystymia dysthymia, neurotic depression) depressive realism

realizm depresyjny

deprivation

deprywacja

deprivation of needs

deprywacja potrzeb

deviance

dewiacja

depth of processing

głębokość przetwarzania

deviant

dewiacyjny, dewiant

depth psychology

psychologia głębi

deviation

odchylenie (w statystyce)

derealization

derealizacja

diagnose

diagnozować

dereism

dereizm

diagnosis

diagnoza

derived score

wynik przeliczony

diagnostic

diagnostyczny

description

deskrypcja, opis

descriptive

deskryptywny, opisowy

Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders (DSM)

Diagnostyczno - Statystyczny Podręcznik Zaburzeń Psychicznych, DSM

descriptive research

badania opisowe

dialect

dialekt

descriptive statystics

statystyka opisowa

dialectical

dialektyczny

desensitization

desensytyzacja

designatum

desygnat

dialectical behaviour therapy

terapia dialektyczno behawioralna

diary

dziennik

desire

pożądanie

diary study

despair

rozpacz, desperacja

badania dziennikowe/ pamiętnikowe

desperation

desperacja

diazepam

diazepam

despotic

despotyczny

dichotic

dychotyczny

despotism

despotyzm

dichotomous

dychotomiczny

destruction

destrukcja

dichotomous (binary) variable

zmienna dychotomiczna


31

dichotomous thinking

myślenie dychotomiczne

discrete variable

zmienna dyskretna, nieciągła

dichotomy

dychotomia

discretion

dyskrecja

dictator

dyktator

discriminability

rozróżnialność

dictatorship

dyktatura

discriminable

rozróżnialny

diction

dykcja

discriminant validity

trafność dyskryminacyjna

dictionary

słownik

discriminate

dyskryminować, rozróżniać

diencephalon

międzymózgowie

discriminating power

moc dyskryminacyjna

diet

dieta

discrimination

dyskryminacja, rozróżnianie

dietary (dietetic)

dietetyczny

discrimination learning

uczenie się różnicujące

difference

różnica

próg różnicy, próg różnicowy

difference threshold (inaczej: difference limen, discrimination threshold)

próg różnicy, próg różnicowy

discrimination threshold (inaczej: difference limen, difference threshold) discussion

dyskusja

differential diagnosis

diagnoza różnicowa

disgust

wstręt

differential reinforcement

wzmocnienie różnicujące

disharmonious development

rozwój nieharmonijny

differentiation

dyferencjacja, różnicowanie (się)

disintegration

dezintegracja

diffusion

dyfuzja, rozproszenie

diffusion of responsibility

dyfuzja/rozproszenie odpowiedzialności

digestive tract (inaczej: alimentary canal, gastrointestinal tract)


digression

disintegration of personality rozpad osobowości disjunction

dysjunkcja

disorder

zaburzenie

disorder of consciousness

zaburzenie świadomości

dygresja

disorganized schizophrenia (inaczej: hebephrenic schizophrenia)

schizofrenia zdezorganizowana, schizofrenia hebefreniczna

diktat

dyktat

disorganized speech

mowa zdezorganizowana

dilemma

dylemat

disorientation

dezorientacja

dilettante

dyletant

dispersion

dyspersja, rozrzut

dimension

wymiar

displaced aggression

agresja przemieszczona

diminished responsibility (inaczej: diminished capacity)

ograniczona poczytalność

displacement

przemieszczenie

display

okazywanie

dioptre

dioptria

display rule

reguła okazywania

dipsomania

dipsomania

disposition

dyspozycja

directional test

test kierunkowy

disproportion

dysproporcja

disability

niepełnosprawność

dispute

dysputa

disabled

niepełnosprawny, osoba niepełnosprawna

dissertation

dysertacja

disabled child

dziecko niepełnosprawne

dissimulation

dysymulacja

disaster counselling

pomoc psychologiczna w sytuacji katastrofy

dissocial

dyssocjalny

disavowal

zaprzeczenie (termin używany tylko w psychoanalizie)

dissocial personality disorder (inaczej: antisocial personality disorder)

dyssocjalne (antyspołeczne) zaburzenie osobowości; osobowość dyssocjalna, antyspołeczna

discipline

dyscyplina

dissociation

dysocjacja

discourse

dyskurs

dissociation theory

teoria dysocjacji

discredit

dyskredytować

dissociative

dysocjacyjny

discreet

dyskretny (jako cecha osobowości, sytuacji itd)

dissociative amnesia

amnezja dysocjacyjna

dissociative convulsions

drgawki dysocjacyjne

discrepancy effect

efekt rozbieżności

dissociative disorder

zaburzenie dysocjacyjne

discrete

dyskretny, nieciągły

dissociative fugue

fuga dysocjacyjna

discrete processing

przetwarzanie dyskretne, nieciągłe

32


dissociative identity disorder (inaczej: multiple personality disorder, split personality)

dysocjacyjne zaburzenie tożsamości, osobowość wieloraka (naprzemienna, mnoga)

dissociative movement disorder (inaczej: dissociative motor disorder)

dysocjacyjne zaburzenie ruchowe

dissociative reaction

domestic violence

przemoc domowa

dominance

dominacja

dominance hierarchy

hierarchia dominacji (u zwierząt)

dominant

dominujący

reakcja dysocjacyjna

dominant gene

gen dominujący

dissociative stupor

stupor dysocjacyjny

dominative

dominatywny

dissonance

dysonans

door-in-the-face technique

technika „drzwiami w twarz”

dissonance theory (inaczej: teoria dysonansu cognitive dissonance theory) (poznawczego)

dopamine

dopamina

dopaminergic

dopaminergiczny

distal

dystalny

double bind

podwójne wiązanie

distance

dystans

double helix

podwójna helisa

distinction

dystynkcja, wyróżnienie

double-blind study

badanie z podwójnie ślepą próbą

distinguished

dystyngowany

Down’s syndrome

zespół Downa

distraction

dystrakcja

drama

dramat

distraction of attention

rozproszenie uwagi

dramatic

dramatyczny

distractor

dystraktor

dramatism

dramatyzm

distress

cierpienie, rozpacz; nieszczęście

dramatize

dramatyzować

distribution

dystrybucja, rozkład

drastic

drastyczny

distributor

dystrybutor

test rysunku człowieka

disulfiram

disulfiram

Draw-a-Man test (inaczej: Goodenough Draw-a-Man test, Goodenough test)

divergence

dywergencja, rozbieżność

divergent thinking

myślenie dywergencyjne (rozbieżne)

divisibility of attention (inaczej: divided attention)

podzielność uwagi

divorce dizygotic twins (potocznie: non-identical twins)

Draw-a-Person test (inaczej: test rysunku postaci ludzkiej Machover Draw-a-Person test) drawing

rysunek

dream (1)

sen, marzenie senne; śnić

rozwód

dream (2)

marzenie, marzyć

bliźnięta dwujajowe

dream analysis (inaczej: dream interpretation)

analiza marzeń sennych

DNA (deoxyribonucleic acid) DNA (kwas deoksyrybonukleinowy)

drink-driving

prowadzenie pojazdu pod wpływem alkoholu

DNA polymerase

polimeraza DNA

drive

DNA profiling (inaczej: DNA fingerprinting, genetic fingerprinting)

profilowanie DNA, profilowanie genetyczne, identyfikowanie sprawcy przestępstwa na podstawie DNA

popęd, napęd, wewnętrzne źródło motywacji

drug (1)

lek

drug (2)

narkotyk; substancja psychoaktywna

DNA replication

replikacja DNA

drug abuse (inaczej: drug misuse)

nadużywanie narkotyku

DNA sequencing

sekwencjonowanie DNA

doctorate

doktorat

doctrinal

doktrynalny

doctrine

doktryna

document

dokument

documentation

dokumentacja

dogma

dogmat

dogmatic

dogmatyczny

dogmatism

dogmatyzm

domain

domena


drug addiction (inaczej: drug narkomania, uzależnienie od narkotyku dependence) drug poisoning

zatrucie lekami/narkotykami

dual personality

osobowość podwójna (dwojaka)

dual-code theory

teoria podwójnego kodowania

dualism

dualizm

dualistic

dualistyczny

dual-process model

model podwójnego przetwarzania

dura mater

opona twarda (rdzenia i mózgowia) 33

dyad

diada

dyslexic

dyslektyczny

dynamic

dynamiczny

dynamic psychology

psychologia dynamiczna

dysmorphophobia (inaczej: body dysmorphic disorder)

zaburzenie dysmorficzne, dysmorfofobia

dynamics

dynamika

dysorthography

dysortografia

dynamics of nervous processes

dynamika procesów nerwowych

dyspareunia

dyspareunia

dyspepsia

dyspepsja

dynamism

dynamizm

dysphasia

dysfazja

dysarthria

dyzartria

dysphonia

dysfonia

dyscalculia

dyskalkulia

dysphoria

dysforia

dysfunction

dysfunkcja

dysplastic body type

typ dysplastyczny

dysfunctional

dysfunkcjonalny, dysfunkcyjny

dyspraxia

dyspraksja

dysgraphia

dysgrafia

dyskinesia

dyskineza

dyslalia

dyslalia

dystonia

dystonia

dyslexia

dysleksja

dysuria

dysuria

34

dysthymic disorder (inaczej: zaburzenie dystymiczne, dystymia, depresja nerwicowa dysthymia, depressive neurosis, neurotic depression)


E i innych nauk społecznych

35

eardrum (inaczej: tympanic membrane)

błona bębenkowa

early adulthood

wczesna dorosłość

early childhood

wczesne dzieciństwo

eating disorder

zaburzenie odżywiania

Ebbinghaus curve

krzywa Ebbinghausa

eccentric

ekscentryczny, ekscentryk

echoic store (inaczej: echoic magazyn echoiczny, pamięć echoiczna memory)

ego instinct

instynkt ego

ego integrity versus despair

integralność ego versus rozpacz (w koncepcji E. Eriksona)

ego psychology

psychologia ego

ego strength

siła ego

egocentric

egocentryczny

egocentrism

egocentryzm

ego-dystonic

egodystoniczny

echolalia

echolalia

egoism

egoizm

echomimia

echomimia

ego-syntonic

egosyntoniczny

echopraxia

echopraksja

egotism

egotyzm

eclectic

eklektyczny

eidetic

ejdetyczny

eclecticism

eklektyzm

eideticism

ejdetyzm

ecmnesia

ekmnezja

ejaculation

ejakulacja, wytrysk

ecological

ekologiczny

ecological criterion

kryterium ekologiczne

ejaculatory incompetence (inaczej: ejaculatory impotence)

zaburzenie wytrysku, zaburzenie ejakulacji

ecological niche

nisza ekologiczna

elaboration

elaboracja

ecological validity

trafność ekologiczna

elaborative rehearsal

przetwarzanie elaboratywne

ecology

ekologia

elder abuse

znęcanie się nad osobą starszą

écouteur

podsłuchiwacz

ecstasy

ekstaza

Electra complex

kompleks Elektry

ecstasy (1)

ekstaza, uniesienie

electric shock (inaczej: electroconvulsive shock)

elektrowstrząs

ecstasy (2)

ecstasy (narkotyk)

electrical brain stimulation

elektryczna stymulacja mózgu

ectoderm

ektoderma

ectopic pregnancy

ciąża pozamaciczna

ectoplasm

ektoplazma

ecumenical

ekumeniczny

ecumenism

ekumenizm

edit

edytować

edition

terapia elektrowstrząsowa electroconvulsive therapy (ECT; inaczej: electric shock therapy, electroconvulsive shock, shock therapy) electrodermal response (inaczej: galvanic skin response)

reakcja elektrodermalna, reakcja skórno-galwaniczna

edycja

electroencephalogram (EEG)

elektroencefalogram, EEG

education

edukacja, wychowanie, kształcenie, nauczanie

electroencephalography

elektroencefalografia

educational play

zabawa dydaktyczna

electrolyte

elektrolit

educational psychology

psychologia edukacyjna

elegance

elegancja

Edwards Personal Preference Schedule

skala preferencji osobistych Edwardsa

elegant

elegancki

elevated mood

podwyższony nastrój

effect

efekt

elimination

eliminacja

effective

efektywny

elite

elita, elitarny

effective dosage

dawka efektywna, dawka terapeutyczna

eloquence

elokwencja

effector

efektor

eloquent

elokwentny

egalitarian

egalitarny

emanate

emanować

egalitarianism

egalitaryzm

emanation

emanacja

ego

ego

emancipation

emancypacja

ego ideal

ideał ego

emancipationist

emancypantka

ego identity

tożsamość ego (w koncepcji E. Eriksona)

emblem

emblemat

36


embrace reflex (inaczej: Moro reflex)

odruch obejmowania, odruch Moro

energetic

energetyczny

embryo

embrion

energy

energia

embryology

embriologia

enforce

egzekwować

emigrant

emigrant

engram (inaczej: memory trace)

engram, ślad pamięciowy

emigration

emigracja

enigmatic

enigmatyczny

emitted behaviour

zachowanie emitowane

enthusiasm

entuzjazm

emotion

emocja

enthusiastic

entuzjastyczny

emotional

emocjonalny

environment

środowisko, otoczenie

emotional abuse (inaczej: psychological abuse)

przemoc emocjonalna, przemoc psychiczna

environmental psychology

psychologia środowiskowa

emotional immaturity

niedojrzałość emocjonalna

environmentalism

enwironmentalizm

emotional dysregulation

chwiejność (labilność) emocjonalna

envy

zawiść

enzymatic

enzymatyczny

emotional intelligence

inteligencja emocjonalna

enzyme

enzym

emotional lability (inaczej: labile affect, emotional incontinence, pathological laughter and crying)

patologiczny śmiech i płacz, nietrzymanie emocjonalne

ephedrine

efedryna

ephemeral

efemeryczny

epicureism

epikureizm

emotional maturity

dojrzałość emocjonalna

epidemic

epidemia, epidemiczny

emotional quotient

iloraz inteligencji emocjonalnej

epidemiology

epidemiologia

emotionality

emocjonalność, uczuciowość

epidermis

epiderma

empathic

empatyczny

epigenesis

epigeneza

empathy

empatia

epilepsy

epilepsja, padaczka

emphasis

emfaza

epileptic seizure

napad padaczkowy

emphatic

emfatyczny

epileptic state

stan padaczkowy

empirical

empiryczny

epiphenomenalism

epifenomenalizm

empiricism

empiryzm

epiphenomenon

epifenomen

empowerment

empowerment, upełnomocnienie, upodmiotowienie, wzmocnienie pozycji

episode

epizod

encephalic

encefaliczny

episodic buffer

encephalization

encefalizacja

magazyn epizodyczny (w teorii pamięci A. Baddeley’a)

encephalography

encefalografia

episodic memory

pamięć epizodyczna

encephalon

mózg

epistemology

epistemologia

encephalopathy

encefalopatia

epithet

epitet

encode

kodować

equilibration

ekwilibracja (w teorii J. Piageta)

encoding

kodowanie

equivalence

ekwiwalencja

encourage

zachęcać, dopingować

equivalent

ekwiwalent

endemic

endemiczny

endocrinological

endokrynologiczny

erectile dysfunction/disorder zaburzenie erekcji (wzwodu), impotencja (inaczej: male erectile disorder, impotence)

endocrinology

endokrynologia

erection

erekcja, wzwód

endoderm

endoderma

ergonomics

ergonomia

endogamy

endogamia

eristic

erystyczny

endogenous

endogenny

erogenous zone

strefa erogenna

endogenous depression

depresja endogenna

erotic

erotyczny

endorphins

endorfiny

erotic love

miłość erotyczna


amnezja epizodyczna/wybiórcza episodic amnesia (inaczej: catathymic amnesia, lacunar amnesia)

37

eroticism

erotyka

erotism

erotyzm

erotogenic zone

strefa erogenna (w psychoanalizie)

evoked potential (inaczej: evoked response, event-related potential, endogenous potential)

potencjał wywołany

evolution

ewolucja

erotomania

erotomania

evolutionary

ewolucyjny

erotomaniac

erotoman

evolutionary psychology

psychologia ewolucyjna

error variance

wariancja błędu

evolutionism

ewolucjonizm

erudite

erudycyjny, erudyta

evolve

ewoluować

erudition

erudycja

exaggeration

wyolbrzymianie

erythrocyte (inaczej: red blood cell)

erytrocyt, krwinka czerwona

exaltation

egzaltacja

erythrophobia

erytrofobia

examination

badanie

escalation

eskalacja

examination anxiety (inaczej: test anxiety)

lęk przed egzaminem

escape

ucieczka, uciekać

excite

ekscytyować, podniecać

escape behaviour

zachowanie ucieczkowe

excited

podekscytowany, podniecony

eschatology

eschatologia

excitement

ekscytacja, podniecenie

esoteric

ezoteryczny

exclusive

ekskluzywny

esoterics

ezoteryka

excretion

wydalanie

estimate

estymować, szacować

execution

egzekucja

estimation

estymacja, szacowanie, oszacowanie

executor

egzekutor

ethanol (inaczej: ethyl alcohol)

etanol, alkohol etylowy

exegesis

egzegeza

exemplification

egzemplifikacja

ethical

etyczny

exemplify

egzemplifikować

ethics

etyka

exercise

ćwiczenie, ćwiczyć

ethnic

etniczny

exhaustion

wyczerpanie

ethnicity

etniczność

exhaustion stage

faza wyczerpania

ethnocentrism

etnocentryzm

exhibitionism

ekshibicjonizm

ethnography

etnografia

exhumation

ekshumacja

ethnology

etnologia

exile (inaczej: outlaw)

banita

ethnomethodology

etnometodologia

existence

egzystencja

ethnopsychology

etnopsychologia

existential

egzystencjalny

ethology

etologia

existential psychology

psychologia egzystencjalna

etymology

etymologia

existential therapy

terapia egzystencjalna

eudaimonism

eudajmonizm

existentialism

egzystencjalizm

eugenics

eugenika

exogamy

egzogamia

eunuch

eunuch

exogenous

egzogenny

euphemism

eufemizm

exogenous depression

depresja egzogenna

euphemistic

eufemistyczny

exorcism

egzorcyzm

euphoria

euforia

exorcist

egzorcysta

euphoric

euforyczny

exotic

egzotyczny

Eustachian tube

trąbka Eustachiusza

exoticism (exotism)

egzotyka

euthanasia

eutanazja

expansion

ekspansja

evaluation

ewaluacja, ocena

expansion

ekspansja, ekspansywność

evaluation research

badania ewaluacyjne

expansive

ekspansywny

eventuality

ewentualność

expansiveness

ekspansywność

38


expect

oczekiwać, spodziewać się; spodziewać się dziecka

expected value

oczekiwana wartość

experience

doświadczenie (także w znaczeniu doświadczenia zawodowego), doznanie, przeżycie

exposure therapy (inaczej: implosion therapy, flooding)

terapia implozywna, zanurzanie, wystawianie na działanie bodźca (stresora)

expression

ekspresja, wyrażanie

extended family

rodzina poszerzona

extermination

eksterminacja

experiment

eksperyment

external

zewnętrzny

experimental design

plan eksperymentalny

external validity

trafność zewnętrzna

experimental group

grupa eksperymentalna

externalization

eksternalizacja

experimental neurosis

nerwica eksperymentalna

extinct

wymarły

experimental plan


extinction (1)

experimental psychology

psychologia eksperymentalna

wyginięcie, wygaśnięcie, wymarcie

extinction (2)

wygaszanie

experimenter effect (inaczej: experimenter bias, experimenter expectancy effect)

efekt eksperymentatora, efekt oczekiwań eksperymentatora

extract

ekstrakt, ekstrahować

extraction

ekstrakcja

extradition

ekstradycja

expert

biegły, ekspert, ekspercki

extrapyramidal system

układ pozapiramidowy

expert knowledge

wiedza ekspercka

extravagance

ekstrawagancja

expert opinion (inaczej: expert evaluation)

ekspertyza

extravagant

ekstrawagancki

expertise

ekspertywność, biegłość

extraversion

ekstrawersja, ekstrawertywność, ekstrawertyczność

expiation

ekspiacja

explanation

wyjaśnienie, eksplanacja

extravert

ekstrawertyk

explication

eksplikacja

extraverted

ekstrawertywny, ekstrawertyczny

explicit

eksplicytny

extreme

ekstremalny, ekstremum

explicit memory

pamięć eksplicytna

extremism

ekstremizm

exploit

eksploatować, wykorzystywać

extremist

ekstremista

exploitation

eksploatacja, wykorzystywanie

extrospection

ekstrospekcja

eye contact

kontakt wzrokowy

eye-movement desensitization and reprocessing (EMDR)

desensytyzacja za pomocą ruchu gałek ocznych

eyewitness

świadek naoczny

eyewitness testimony

zeznania świadka naocznego

Eysenck Personality Inventory (Questionnaire)

skala osobowości Eysencka

exploration

eksploracja

exploratory

eksploracyjny

exploratory factor analysis

analiza czynnikowa eksploracyjna

exploratory research

badania eksploracyjne

explore

eksplorować


39

40


F i innych nauk społecznych

41

face recognition

rozpoznawanie twarzy

feigning

symulowanie, udawanie

face validity

trafność fasadowa

fellatio

fellatio, seks oralny

facial

mimiczny

female

żeński, płci żeńskiej; samica

facial expression

mimika

facial nerve

nerw twarzowy

female genital mutilation (inaczej: clitoridectomy)

obrzezanie kobiet, klitoridektomia

facilitated communication

komunikacja wspomagana

female orgasmic disorder

zaburzenie orgazmu u kobiet

facilitation

facylitacja, wspomaganie

female sexual arousal disorder

zaburzenie podniecenia u kobiet

factitious disorder

zaburzenie pozorowane

feminine

kobiecy

factor

czynnik

femininity

kobiecość

factor analysis

analiza czynnikowa

feminism

feminizm

factorial validity

trafność czynnikowa

feminist

faculty

fakultet

feministka, feminista, feministyczny

faith

wiara

feral child

dzikie dziecko, wilcze dziecko

false

fałszywy

fertility

płodność

false alarm

fałszywy alarm

fertilization

zapłodnienie

false memory

fałszywe wspomnienie

fetish

fetysz

false pregnancy (inaczej: pseudopregnancy, pseudocyesis, phantom pregnancy)

ciąża rzekoma, ciąża urojona

fetishism

fetyszyzm

fetishist

fetyszysta

fetishistic

fetyszystyczny

falsifiability

falsyfikowalność

fibre (1)

włókno

family

rodzina, rodzinny

fibre (2)

błonnik

family therapy

terapia rodzin

fibrillation

fibrylacja

fanaticism

fanatym

fiction

fikcja

fantasize

fantazjować

fictional

fikcyjny

fantasy

fantazja

field

pole

fascination

fascynacja

fashion

moda

field dependence independence

zależność - niezależność od pola/ tła

fatal

śmiertelny

field experiment

fatalism

fatalizm

eksperyment naturalny, terenowy

fatum, los, przeznaczenie

field of vision (inaczej: visual field)

pole wzrokowe

fate father complex

kompleks ojca

field study

badania terenowe

fatigue

zmęczenie, fatyga

field theory

teoria pola

fattism

dyskryminacja osób otyłych

fight

bójka

fear

strach, lęk, bojaźń

fight-or-flight response

reakcja “walcz lub uciekaj”

fear of castration

lęk kastracyjny

figure and ground

figura i tło

fear of success

lęk przed sukcesem

figure of speech

figura retoryczna

feature

cecha, rys, atrybut

figure-ground reversal

odwrócenie figury i tła

teoria detekcji cech feature detection theory (inaczej: feature abstraction theory)

filter

filtr

fine motor skills

motoryka mała

feature integration theory

teoria integracji cech

fingerprint

odcisk palca

feedback

informacja zwrotna, sprzężenie zwrotne

five-factor model (inaczej: Big Five)

model pięcioczynnikowy, Wielka Piątka

feel

czuć

fixate

fiksować

feeling (1)

uczucie

fixation

fiksacja

feeling (2)

wrażenie, czucie

fixed

ustalony

feeling (3)

poczucie

flashback

flashback

42


flashbulb memory

pamięć fleszowa, wspomnienie fleszowe

forgetting

zapominanie

flat affect

blady afekt

formal operations

operacje formalne

flavour

smak

formal operations stage

stadium operacji formalnych

flexibility of thinking

giętkość myślenia

formication

mrowienie

flexion reflex

odruch fleksji

foster family

rodzina zastępcza

flight into health

ucieczka w zdrowie

frame

rama

flight into history

ucieczka w historię

framing effect

efekt obramowania

flight into illness

ucieczka w chorobę

fraternity

bractwo

flight of ideas

gonitwa myśli

free associations

swobodne skojarzenia

flooding (inaczej: exposure therapy, implosion therapy)


free radicals

wolne rodniki

free recall

swobodne odpamiętywanie

floor effect (inaczej: basement effect)

efekt podłogowy

free will

wolna wola

freedom

wolność

flow chart (inaczej: block diagram)

diagram blokowy, schemat blokowy

frenzy (termin potoczny)

amok

fluctuation

fluktuacja

frequency

częstotliwość

fluid intelligence

inteligencja płynna

frequency distribution

rozkład liczebności

fluidity of thinking

płynność myślenia

czynność pomyłkowa, Freudian slip (inaczej: parapraxis, motivated error) freudowska pomyłka

focal point (inaczej: focus)

punkt ogniskowy

friendship

przyjaźń

focus

punkt ogniskowy, główny punkt zainteresowania; koncentrować się, skupiać się

frigidity

oziębłość płciowa (u kobiet)

frontal lobe

płat czołowy

frotteurism

froteryzm

frustration

frustracja

fugue

fuga

function

funkcja, czynność; funkcjonować, działać

focus group

grupa fokusowa

foetal alcohol syndrome

płodowy zespół alkoholowy, zespół poalkoholowego uszkodzenia płodu

foetus

płód

folk psychology

psychologia potoczna, potoczne przekonania psychologiczne

functional

funkcjonalny

functional analysis

analiza funkcjonalna

food chain

łańcuch pokarmowy

functional fixedness

fiksacja/sztywność funkcjonalna

foot-in-the-door technique

technika „stopy w drzwi”

functional play

zabawa funkcjonalna

force

przymus, nacisk

functionalism

funkcjonalizm

forced-choice

wybór wymuszony przodomózgowie

fundamental attribution error

podstawowy błąd atrybucji

forebrain forensic

sądowy (w odniesieniu do nauk sądowych)

forensic examination

obdukcja

fury

furia, wściekłość

forensic psychological evaluation

sądowa ekspertyza psychologiczna

fusion

fuzja

forensic psychology

psychologia sądowa

futurology

futurologia

foreplay

gra wstępna


podstawowe prawo fundamental rule of psychoanalizy psychoanalysis (inaczej: basic rule of psychoanalysis)

43

44


G i innych nauk społecznych

45

gain

zysk

generic

ogólny

gain - loss effect

efekt zysku i straty

generic knowledge

wiedza ogólna

Galatea effect

efekt Galatei

genesis

geneza

galvanic skin response (inaczej: electrodermal response)

reakcja skórno-galwaniczna, reakcja elektrodermalna

genetic

genetyczny

genetic code

kod genetyczny

gambler

hazardzista

genetic disorder

choroba genetyczna

gambling

hazard

genetic engineering

inżynieria genetyczna

game

gra

genetically modified

zmodyfikowany genetycznie

game theory

teoria gier

genetics

genetyka

gamete

gameta

genital

genitalny

gamma wave

fala gamma

genital stage

faza genitalna

gang

gang

genitals

genitalia

ganglion

zwój (w znaczeniu anatomicznym)

genius

geniusz, genialny

gangrene

gangrena

genome

genom

gangster

gangster

genotype

genotyp

gargoylism

gargolizm

geometric illusion

złudzenie geometryczne

gastric

gastryczny

geriatric

geriatryczny

gastric disorder

zaburzenie gastryczne

geriatrics

geriatria

gastrointestinal tract (inaczej:alimentary canal, digestive tract)


gerontology

gerontologia

gerontophilia

gerontofilia

Gaussian curve (inaczej: normal/bell-shaped curve)

krzywa Gaussa, krzywa normalna/dzwonowa

Gestalt

Gestalt

Gestalt psychology

psychologia postaci

Gaussian distribution (inaczej: normal distribution)

rozkład Gaussa, rozkład normalny

gesture

gest

giving-up reaction

reakcja rezygnacyjna

gay

gej, gejowski

gland

gruczoł

gaze

patrzeć w oczy; także: gapić się

glaucoma

jaskra, glaukoma

gaze aversion (inaczej: gaze avoidance)

unikanie kontaktu wzrokowego

globus hystericus

kula histeryczna

glucose

glukoza

gender

płeć psychologiczna, płeć społeczna

glue-sniffing

wąchanie kleju

gender identity

tożsamość płciowa, identyfikacja płciowa

glutamic acid

kwas glutaminowy

glycogen

glikogen

gender identity disorder

zaburzenie identyfikacji płciowej

Golem effect

efekt Golema

gender role

rola płciowa

gonad

gonada

gene

gen

gonadotrophin

gonadotropina

gene pool

pula genowa

good continuation

dobra kontynuacja

general adaptation syndrome


goodness of fit

dobroć dopasowania

gossip

plotka, plotkować

general intelligence

inteligencja ogólna

grammar

gramatyka

general systems theory

ogólna teoria systemów

urojenie wielkościowe

generalization

uogólnienie, generalizacja

grandiose delusion (inaczej: delusion of grandeur)

generalized anxiety

lęk uogólniony

graphic rating scale

graficzna skala szacunkowa

generalized anxiety disorder (GAD)

zespół uogólnionego lęku

graphology

grafologia

graphomania

grafomania

generation

generacja

grasp reflex

odruch chwytania

generativity versus stagnation

twórczość versus stagnacja (w koncepcji E.Eriksona)

gratification

gratyfikacja

46


gratify

nagradzać, gratyfikować

group polarization

polaryzacja grupowa

grey matter

istota szara

group therapy

terapia grupowa

grief

żal

grouping law

prawo grupowania

grievous bodily harm

poważne uszkodzenie ciała

groupthink

myślenie grupowe

grooming

zachowanie komfortowe (w etologii), zachowanie związane z utrzymaniem higieny (u ludzi i zwierząt)

growth

wzrost, wzrastanie

growth hormone

hormon wzrostu

guanine

guanina

guilt

wina, poczucie winy

guru

guru

gustatory receptor

receptor smakowy

gross motor skills

motoryka duża

grounded

ugruntowany

group dynamics

dynamika grupy


47

48


H i innych nauk społecznych

49

habit

nawyk

hermaphrodite

hermafrodyta, obojnak

habitat

habitat

hermaphroditism

harmafrodytyzm, obojnactwo

habitual

nawykowy

hermeneutics

hermeneutyka

habituation

habituacja

hermetic

hermetyczny

haemoglobin

hemoglobina

heroic

heroiczny

hallucination

halucynacja, omam

heroin

heroina

hallucinogen

halucynogen

hallucinosis

halucynoza

heroin addiction (inaczej: heroinism)

uzależnienie od heroiny, heroinizm

halo effect

efekt aureoli, efekt halo

heroism

heroizm

haloperidol

haloperidol

herpes

opryszczka

Hamilton Depression Rating Scale

Skala Depresji Hamiltona

heterosexual

heteroseksualny

heterosexuality

heteroseksualizm

hammer

młoteczek (kostka słuchowa)

heterozygote

heterozygota

handedness

ręczność, dominacja prawej lub lewej ręki

heterozygous

heterozygotyczny

handicapped (termin przestarzały i o pejoratywnym wydźwięku)

niepełnosprawny, upośledzony

heuristic

heurystyka, heurystyczny

hibernation

hibernacja

handwriting analysis

pisma analiza

hierarchic

hierarchiczny

harassment

dręczenie, nękanie, szykanowanie

hierarchy

hierarchia

higher-order conditioning

warunkowanie wyższego rzędu

hard drug

twardy narkotyk

hard of hearing

niedosłyszący, osoba niedosłysząca

hippocampus

hipokamp

histamine

histamina

harm

krzywda, krzywdzić

histogram

histogram

harmonic

harmoniczny

harmonious development

rozwój harmonijny

histrionic personality disorder

osobowość histrioniczna, histrioniczne zaburzenie osobowości

hashish

haszysz

hatred

nienawiść

HIV (human immunodeficiency virus)

HIV (ludzki wirus niedoboru odporności)

head

głowa

homeopathic

homeopatyczny

head injury

uraz głowy

homeopathy

homeopatia

health psychology

psychologia zdrowia

homeostasis

homeostaza

hearing

słuch, zmysł słuchu

homeostatic

homeostatyczny

hearing impairment

wada słuchu

homologous

homologiczny

hearing loss (inaczej: deafness)

głuchota, utrata słuchu

homonym

homonim

homophobia

homofobia

hebephrenia

hebefrenia (przestarzałe)

homosexual

hebephrenic schizophrenia (inaczej: disorganized schizophrenia)

schizofrenia hebefreniczna, schizofrenia zdezorganizowana

homoseksualny, osoba homoseksualna

homosexuality

homoseksualizm

hedonism

hedonizm

homozygote

homozygota

hedonist

hedonista

homozygous

homozygotyczny

hedonistic

hedonistyczny

homunculus

homunkulus

height

wzrost, wysokość

hopeless

beznadziejny

helplessness

bezradność

hopelessness

beznadzieja

hereditary

dziedziczny

horizon

horyzont

heredity

dziedziczność

horizontal

horyzontalny

heresy

herezja

hormonal

hormonalny

heretic

heretyk

hormone

hormon

hospice

hospicjum

50


hospitalism

choroba sieroca, choroba szpitalna

hyperventilation

hiperwentylacja

hospitalization

hospitalizacja

hypnagogic images

omamy hipnagogiczne

hostility

wrogość

hypnosis

hipnoza

human

ludzki

hypnotherapy

hipnoterapia

human resources

zasoby ludzkie (w zarządzaniu)

hypnotic

hipnotyczny

hypnotic amnesia (inaczej: posthypnotic amnesia)

amnezja hipnotyczna/ posthipnotyczna

human resources consultancy (inaczej: personnel consultancy)

doradztwo personalne

hypnotic induction

indukcja hipnotyczna

human resources management

zarządzanie zasobami ludzkimi

hypnotic susceptibility (inaczej: hypnotizability)

podatność na hipnozę, podatność hipnotyczna

humanism

humanizm

hypnotist

hipnotyzer

humanistic

humanistyczny

hypnotize

hipnotyzować

humanistic psychology

psychologia humanistyczna

hypoactive sexual desire disorder

obniżenie popędu seksualnego, zespół obniżenia popędu seksualnego, oziębłość płciowa

humanitarian

humanitarny

humanitarianism

humanitaryzm

hypochondriac

hipochondryk

humorous

humorystyczny

hypochondriac delusion

urojenie hipochondryczne

humour

humor

hypochondriacal

hipochondryczny

hunger

głód

Huntington’s disease (inaczej: Huntington’s chorea)

pląsawica Huntingtona

hypochondriasis (inaczej: health anxiety, illness phobia, illness anxiety)

zaburzenie hipochondryczne, hipochondria

hypocrisy

hipokryzja

hurt

krzywdzić, ranić; skrzywdzony, zraniony

hypocrite

hipokryta

hybrid

hybryda

hypoglycaemia

hipoglikemia, niedocukrzenie

hybridization

hybrydyzacja

hypomania

hipomania

hydrocortisone (inaczej: cortisol)

hydrokortyzon, kortyzol

hypomanic

hipomaniakalny

hypomnesia

hipomnezja

hygiene

higiena

hypothalamus

podwzgórze

hygienic

higieniczny

hypothesis

hipoteza

hymen

hymen

hypothetical

hipotetyczny

hyperactivity

nadpobudliwość

hypothetical construct

konstrukt hipotetyczny

hyperaesthesia

przeczulica

metoda hipotetyczno-dedukcyjna

hyperglycaemia

hiperglikemia

hypothetico-deductive method

hypermnesia

hipermnezja

hypoxia

hipoksja

hyperopia (inaczej: long-sightedness, farsightedness)

nadwzroczność, dalekowzroczność

hysteria

histeria

hysterical

histeryczny

hypersexuality

hiperseksualność

hysterical aphonia

bezgłos histeryczny

hypersomnia

nadmierna senność, hipersomnia

hysterical conversion

konwersja histeryczna

hysterical fugue

fuga histeryczna

hypersthenia

hiperstenia

hysterical neurosis

nerwica histeryczna

hypertension

nadciśnienie tętnicze

hysterical reaction

reakcja histeryczna

hyperthymia

hipertymia


51

52


I i innych nauk społecznych

53

iatrogenic

jatrogenny

illumination (2)

iluminacja, oświecenie, wgląd

ICD-10 (International Classification of Diseases and Related Health Problems)

ICD-10, Międzynarodowa Statystyczna Klasyfikacja Chorób i Problemów Zdrowotnych

illusion

iluzja, złudzenie

illusion of control

złudzenie kontroli

iconic store (inaczej: iconic memory)

magazyn ikoniczny, pamięć ikoniczna

illusory

iluzoryczny

id

id

illustrator

ilustrator

ID

dowód tożsamości

image

obraz, wizerunek, wyobrażenie

idea

idea

imagery

wyobrażanie

ideal self

ja idealne

imaginary

wyobrażony

idealism

idealizm

imaginary companion

idealization

idealizacja

wyobrażony przyjaciel (w wyobraźni dziecka)

imagination

wyobraźnia

identical twins (potoczne)

bliźnięta jednojajowe

imagine

wyobrażać (sobie)

identification

identyfikacja

imago

imago

identification (1)

identyfikacja, rozpoznanie

imbecile

identification (2)

identyfikacja, utożsamienie się

imbecyl (termin przestarzały; aktualnie używany jako określenie obraźliwe)

identification with the aggressor (inaczej: defensive identification)

identyfikacja z agresorem, oprawcą; identyfikacja obronna

imitate

naśladować, imitować

identify (1)

identyfikować, rozpoznać

imitation

naśladownictwo

identify (2)

identyfikowac się, utożsamić się

immaturity

niedojrzałość

identity

tożsamość

identity crisis

kryzys tożsamości

identity disorder

zaburzenie tożsamości

identity versus role confusion

tożsamość versus pomieszanie tożsamości (w koncepcji E. Eriksona)

ideograph

immediate memory (inaczej: pamięć krótkotrwała short-term memory) immigrant

imigrant

immigration

imigracja

immoral

amoralny

immune response

reakcja odpornościowa/ immunologiczna

ideograf

immune system

system immunologiczny

ideographic

ideograficzny

immunization

immunizacja

ideological

ideologiczny

immunize

immunizować

ideologist

ideolog

immunologic

immunologiczny

ideology

ideologia

immunology

immunologia

idiographic

idiograficzny

immunosuppression

immunosupresja

idiot

idiota (termin przestarzały; aktualnie używany jako określenie obraźliwe)

immunotherapy

immunoterapia

impairment

pogorszenie, osłabienie, uszkodzenie

imperative hallucinations

omamy imperatywne

implant

implant, implantować

implantation

implantacja

implicit

implicytny

implicit memory

pamięć implicytna

implosion

implozja

implosion therapy (inaczej: flooding, exposure therapy)


idiot savant

sawant

idol

idol

ignorance

ignorancja

ignorant

ignorant, ignorancki

ignore

lekceważyć, ignorować

ill

chory

ill-defined problem (inaczej: ill-structured problem)

żle zdefiniowany problem

illness

choroba

illuminance (także: illumination)

natężenie oświetlenia

impossible figure

figura niemożliwa

illumination (1)

iluminacja, oświetlenie

impotence (inaczej: erectile dysfunction, male erectile disorder)

impotencja, zaburzenie erekcji (wzwodu)

54


impotent

impotent

impress

imponować, wywierać wrażenie

impression

impresja, wrażenie

impressive

efektowny, wywierający wrażenie (w sensie potocznym)

industry versus inferiority

kompetencja versus poczucie niższości (w koncepcji E. Eriksona)

inert

bezwładny

inertia

bezwład, bezwładność, inercja

infant

niemowlę

imprinting

wdrukowanie

infantile (1)

dziecięcy, niemowlęcy

impulse control disorder

zaburzenie kontroli implusów

infantile (2)

infantylny, dziecinny

impulsive

impulsywny

infantile amnesia

amnezja dziecięca

impulsiveness

impulsywność

infantile sexuality

seksualność dziecięca

in vitro fertlization

zapłodnienie in vitro, zapłodnienie pozaustrojowe

infantilism

infantylizm

infatuation

zakochanie

inadequate personality

osobowość nieadekwanta (w Polsce należy do zakresu kategorii diagnostycznej określanej mianem “osobowość zależna”)

inference

inferencja, wnioskowanie

inferential statistics (inaczej: statistical inference)

wnioskowanie statystyczne

inferior

niższy, gorszy, będący poniżej; niższy rangą/stanowiskiem, podwładny

inadequate stimulus

bodziec niewystarczający

incapacitation

ubezwłasnowolnienie

incarnation

inkarnacja

inferiority

poczucie niższości

incentive

zachęta

inferiority complex

kompleks niższości

incest

kazirodztwo

information processing

przetwarzanie informacji

incidental learning

uczenie się mimowolne

ingratiation

ingracjacja

incoherence

inkoherencja, niespójność

inhibition

hamowanie, zahamowanie, inhibicja

incorporation

inkorporacja

inhibitor

inhibitor

incremental validity

trafność przyrostowa

initial

wstępny

independent

niezależny

initiate

rozpoczynać, inicjować

independent variable

zmienna niezależna

initiation

inicjacja

in-depth interview

wywiad pogłębiony

initiative

inicjatywa

indicator

wskaźnik

initiative versus guilt

individual

indywidualny

individual differences

różnice indywidualne

inicjatywa versus poczucie winy (w koncepcji E. Eriksona)

injury

uraz

individual psychology

psychologia indywidualna

inkblot test

test plam atramentowych

individualism

indywidualizm

innate

wrodzony

individualist

indywidualista indywiduacja (w teorii C.G. Junga)

inner ear (inaczej: internal ear, labyrinth)

ucho wewnętrzne

individuation

innervate

unerwiać

indoctrinate

indoktrynować

innervation

unerwienie

indoctrination

indoktrynacja

innovation

innowacja

induced memory

wspomnienie wywołane

inoculation theory

teoria uodpornienia

induced psychosis

psychoza indukowana

insane

induction (1)

indukcja

chory umysłowo, obłąkany, szalony, niepoczytalny

induction (2)

wywołanie, spowodowanie

insanity

choroba umysłowa, obłęd, szaleństwo, niepoczytalność

induction (3)

wprowadzenie do grupy lub organizacji; okres szkolenia po objęciu nowego stanowiska

insight

wgląd

insinuate

insynuować

insinuation

insynuacja

insomnia

bezsenność, insomnia

industrial/organizational psychology


psychologia pracy, psychologia przemysłowa

55

instinct

instynkt

interrogation

przesłuchanie

instinctive

instynktowny

intersexuality

interseksualizm

instinctive behaviour

zachowanie instynktowne

interval

interwał, przedział

instrumental

instrumentalny

interval scale

skala interwałowa/przedziałowa

instrumental conditioning (inaczej: operant conditioning, respondent conditioning)

warunkowanie instrumentalne (sprawcze)

interval variable

zmienna interwałowa/ przedziałowa

intervening variable

zmienna interweniująca

instrumentalism

instrumentalizm

interview

insulin

insulina

wywiad; rozmowa kwalifikacyjna

integral

integralny

intestine

jelito

integrate

integrować

intimacy

intymność

integration

integracja

intimacy versus isolation

intellect

intelekt

bliskość versus izolacja (w koncepcji E. Eriksona)

intimate

intymny

intellectual

intelektualny

intolerance

nietolerancja

intellectualization

intelektualizacja

intonation

intonacja

intelligence

inteligencja

intoxicant

środek odurzający

intelligence quotient (IQ)

iloraz inteligencji

intoxication

intoksykacja, odurzenie

intelligence test

test inteligencji

intracellular fluid

płyn wewnątrzkomórkowy

intelligent

inteligentny

intracortical

wewnątrzkorowy

intention

intencja, zamierzenie

intracranial

wewnątrzczaszkowy

intentional

intencjonalny

introjection

introjekcja

intentional forgetting

intencjonalne zapominanie

introspection

introspekcja

intentionality

intencjonalność

introspectionism

introspekcjonizm

interaction

interakcja

introversion

introwersja

interaction effect

efekt interakcji

introvert

introwertyk

interactionism

interakcjonizm

introverted

introwertywny

interactive

interaktywny

intruder

intruz

intercorrelation

interkorelacja

intrusive

intruzywny

interest

zainteresowanie

intrusiveness

intruzywność

interference

interferencja, zakłócanie, hamowanie

intuition

intuicja

interiorization

interioryzacja

intuitive

intuicyjny

internal auditory canal (inaczej: internal meatus)

wewnętrzny przewód słuchowy

invasion

inwazja

invasive

inwazyjny

internal consistency

zgodność, spójność wewnętrzna

invasiveness

inwazyjność

internal validity

trafność wewnętrzna

invention

inwencja

internalization

internalizacja

inventory

inwentarz

investigative psychology

psychologia śledcza

involution

inwolucja

involutional depression

depresja inwolucyjna

involutional psychosis

psychoza inwolucyjna

IQ (intelligence quotient)

IQ, iloraz inteligencji

iris

tęczówka

Internet addiction syndrome zespół uzależnienia od Internetu interpersonal

interpersonalny

interpersonal relations

relacje interpersonalne

interpersonal training

trening interpersonalny

interpersonal trust scale

skala zaufania interpersonalnego

interpret

interpretować

ironic

ironiczny

interpretation

interpretacja

irony

ironia

interrogate

przesłuchiwać

irrational

irracjonalny

56


irrationality

irracjonalność

isolated

wyizolowany, odosobniony

irritability

drażliwość

isolation

izolacja, osdosobnienie

irritable

drażliwy

isolation of affect

izolacja afektu

irritable bowel syndrome (IBS)

zespół jelita drażliwego/ nadwrażliwego

isomorphism

izomorfizm

irritate

drażnić, irytować

isotonia

izotonia

isolate

izolować

isotonic

izotoniczny

I-thou relation

relacja “ja-Ty” (u M. Bubera)


57

58


J i innych nauk społecznych

59

jamais vu

jamais vu

jovial

jowialny

jargon

żargon

Jungian

jungowski

jealous delusional disorder (inaczej: morbid jealousy, delusional jealousy)

urojenia niewierności/zdrady

Jungian archetypes

maniczne osobowości (w teorii C.G. Junga)

jealousy

zazdrość

junkie

narkoman (potocznie)

jet lag

zespół nagłej zmiany strefy czasowej

just world hypothesis

hipoteza sprawiedliwego świata

job analysis

analiza stanowiska pracy

juvenile (inaczej: minor, under-age)

nieletni, małoletni, młodociany

job satisfaction

zadowolenie z pracy

przestępczość nieletnich

Jocasta complex

kompleks Jokasty

juvenile crime (inaczej: juvenile delinquency)

joint (1)

staw (część ciała)

joint (2)

skręt (w odniesieniu do palenia np. marihuany)

60

juvenile delinquent (inaczej: nieletni/małoletni/młodociany przestępca young offender)


K i innych nauk społecznych

61

Kendall coefficient of concordance

współczynnik zgodności Kendalla, W Kendalla

kleptomania (inaczej: pathological stealing)

kleptomania

Kendall correlation coefficient (inaczej: Kendall’s tau)

współczynnik korelacji rang t Kendalla, tau Kendalla

knowing how

“wiedzieć jak”; wiedza proceduralna

keraunophobia

keraunofobia

knowing what

“wiedzieć że”; wiedza deklaratywna

ketamine

ketamina

knowledge

wiedza

kin selection

dobór krewniaczy

kinaesthesis, kinaesthesia

kinestezja

zespół Korsakowa, psychoza Korsakowa

kinaesthetic

kinestetyczny

Korsakoff’s syndrome (inaczej: Korsakoff’s psychosis, alcohol amnestic disorder)

kinaesthetic sense

zmysł kinestezji

Kretschmer constitutional type

typ konstytucjonalny Kretschmera

kinship study

badania relacji rodzinnych (w genetyce)

kula ring

krąg kula (w antropologii)

kurtosis

kurtoza

62


L i innych nauk społecznych

63

least-significant difference test

test najmniejszej istotnej różnicy

least-squares method

metoda najmniejszych kwadratów

eksperyment laboratoryjny

lecithin

lecytyna

labyrinth

labirynt

left-handedness

leworęczność

lacrimator (inaczej: tear gas)

gaz powodujący łzawienie

legal

legalny

lactation

laktacja

lens

soczewka

lacunar amnesia (inaczej: episodic amnesia)

amnezja epizodyczna/wybiórcza

lenticular nucleus

jądro soczewkowate

lesbian

lesbijka, lesbijski

language

język

lesion

lezja

language acquisition device

mechanizm nabywania języka

lethal

śmiertelny

language determinism

determinizm językowy

lethal dosage

dawka śmiertelna

large intestine

jelito grube

lethargy

letarg

larynx (inaczej: voice box)

krtań

leucocyte (inaczej: white blood cell)

leukocyt, krwinka biała

late luteal phase dysphoric disorder (inaczej: premenstrual syndrome)

zespół napięcia przedmiesiączkowego

leucotomy

leukotomia

level

poziom

latency

latencja

poziom rozwoju umysłowego

latency period

faza utajenia/latencji

level of intellectual development

latent content

ukryte znaczenie (w psychoanalizie)

level of processing

poziom przetwarzania

lexical

leksykalny

latent homosexuality

homoseksualizm ukryty

lexicology

leksykologia

latent learning

uczenie się utajone (u zwierząt)

lexicon

leksykon

latent time

czas reakcji (termin używany głównie do opisu zachowań zwierząt)

liar paradox

paradoks kłamcy

liberal

liberalny

lateral

boczny

liberation

wyzwolenie

lateral inhibition

hamowanie oboczne

liberty

wolność

lateral thinking

myślenie lateralne

libido

libido, popęd seksualny

lateralization, laterality

lateralizacja

lie detector

wykrywacz kłamstw

laudanum

laudanum

lie scale

skala kłamstwa

law

prawo

life space

przestrzeń życiowa (w teorii K. Lewina)

leader

przywódca, lider

lifespan psychology

psychologia biegu życia

leadership qualities

cechy przywódcze

light (1)

światło, jasny

leadership skills

umiejętności przywódcze

light (2)

lekki

learn

uczyć się

lightness

jasność, lekkość

learned helplessness

wyuczona bezradność

likable

sympatyczny, dający się lubić

learning

uczenie się

likelihood

prawdopodobieństwo

learning curve

krzywa uczenia się

likelihood function

funkcja prawdopodobieństwa

learning difficulties

trudności w uczeniu się; używane także jako określenie niepełnosprawności intelektualnej (upośledzenia umysłowego)

likelihood ratio

stosunek prawdopodobieństwa

Likert scale

skala Likerta

limbic system

układ limbiczny

limen (inaczej: threshold)

próg

linear perspective

perspektywa linearna

linear regression

regresja linearna

linguistic

lingwistyczny

label

etykieta

labelling

etykietowanie, naznaczanie

laboratory

laboratorium

laboratory experiment

learning disability

64

niepełnosprawność intelektualna (upośledzenie umysłowe); używane także jako określenie trudności w uczeniu się


linguistics

lingwistyka

long-term memory (inaczej: secondary memory)

pamięć długotrwała

lithium

lit

lithium carbonate

węglan litu

long-term store

magazyn długotrwały, magazyn pamięci długotrwałej

lobe

płat

long-term therapy

terapia długoterminowa

lobotomy

lobotomia

lordosis

lordoza

localization

lokalizacja

loudness

głośność

localization of function

lokalizacja funkcji

love

miłość

locomotor organ

narząd lokomocji

low mood

obniżony nastrój

locus (liczba mnoga: loci)

locus, miejsce, umiejscowienie

lowball technique

technika niskiej piłki

locus of control

umiejscowienie kontroli

loyal

lojalny

logic

logika

LSD (lysergic acid diethylamide)

LSD (dietyloamid kwasu lizergowego)

logical

logiczny

ludic

ludyczny

logical error

błąd logiczny

ludic activity

aktywność ludyczna

logopedics

logopedia

lumbar puncture

punkcja lędźwiowa

logorrhea

słowotok

luminance

logotherapy

logoterapia

luminancja, jaskrawość, natężenie oświetlenia

loneliness

samotność

hormon luteinizujący

lonely

samotny

luteinizing hormone (inaczej: interstitial-cellstimulating hormone)

longitudinal study

badania podłużne

lymph

limfa, chłonka

lymphocyte

limfocyt


65

66


M i innych nauk społecznych

67

Machiavellianism

machiawellizm

marketing

marketing

Machover Draw-a-Person Test (inaczej: Draw-aPerson Test)

test rysunku postaci ludzkiej

marketing research

badania marketingowe

marriage

małżeństwo

macrocephaly

makrocefalia

masculine

męski

macromania (inaczej: megalomania)

megalomania

masculinity

męskość

mad cow disease

choroba szalonych krów

masked depression

depresja maskowana

magical thinking

myślenie magiczne

masking

maskowanie

masochism

masochizm

masochistic

masochistyczny

magnetic resonance imaging rezonans magnetyczny (MRI) main effect

efekt główny

masturbate

masturbować się

maintenance rehearsal

powtarzanie zachowujące (w pamięci krótkotrwałej)

masturbation

masturbacja

major depressive disorder (inaczej: major depression)

depresja duża

material

materialny

materialism

materializm

major depressive episode

epizod depresji dużej

matriarchal

matriarchalny

maladaptation (inaczej: maladjustment)

nieprzystosowanie

matriarchy

matriarchat

male

męski, płci męskiej; samiec

matrix

macierz

male erectile disorder (inaczej: erectile dysfunction, impotence)

zaburzenie erekcji (wzwodu), impotencja

maturation

dojrzewanie

maturity

dojrzałość

male menopause (inaczej: andropause)

andropauza

maximum likelihood

maksymalne prawdopodobieństwo

male orgasmic disorder (inaczej: orgasmic impotence)

zaburzenie orgazmu u mężczyzn

maze

labirynt

mean

średnia

malingering

symulowanie, symulanctwo

mean square

średni kwadrat

mammary gland

gruczoł mlekowy

meaning

znaczenie

management

zarządzanie

measurement

pomiar

mandala

mandala

measurement error

błąd pomiaru

mania

mania

mechanoreceptor

mechanoreceptor

manic

maniakalny

medial

środkowy, przyśrodkowy

manic episode

epizod manii

median

mediana

manic-depressive psychosis (inaczej: bipolar disorder, manic-depressive disorder)

psychoza maniakalnodepresyjna, zaburzenie dwubiegunowe, choroba afektywna dwubiegunowa

median test

test mediany

mediate

mediować

mediating variable

zmienna pośrednicząca

Manifest Anxiety Scale

Skala Jawnego Niepokoju

mediation

mediacja

manipulate

manipulować

mediator

mediator

manipulation

manipulacja

medical psychology

manipulative variable

zmienna manipulacyjna

psychologia medyczna, psychologia medycyny

manner

maniera

medication

lek, lekarstwo

mannerism

manieryzm, maniera

medicine (1)

medycyna

mantra

mantra

medicine (2)

lek, lekarstwo

manual

manualny

medicine abuse (inaczej: medicine misuse)

lekomania

medicine dependence

lekozależność

meditate

medytować

meditation

medytacja

medulla oblongata

rdzeń przedłużony

megalomania (inaczej: macromania)

megalomania

margin of attention (inaczej: margines uwagi marginal consciousness) marginalization

marginalizacja

marijuana

marihuana

marital therapy

terapia małżeńska

market research

badania rynku

68


meiosis

mejoza

mentality

mentalność

meiotic

mejotyczny

mere exposure effect

efekt czystej ekspozycji

melancholia, melancholy

melancholia

mescaline

meskalina

melancholic

melancholik, melancholijny

śródmózgowie

melatonin

melatonina

mesencephalon (inaczej: midbrain)

member

członek

mesmerism

mesmeryzm

membership

członkostwo

mesoderm

mezoderma

membrane

membrana

mestizo

Metys

memorizing

zapamiętywanie

meta-analysis

metaanaliza

memory (1)

pamięć

metabolism

metabolizm

memory (2)

wspomnienie

metacognition

metapoznanie

memory capacity

pojemność pamięci

metalanguage

metajęzyk

memory disorder

zaburzenie pamięci

metamemory

metapamięć

memory loss related to alcohol abuse

palimpsest alkoholowy

metamorphosis

metamorfoza

metaphor

metafora

memory store

magazyn pamięci

metaphysical

metafizyczny

memory trace (inaczej: engram)

ślad pamięciowy, engram

metaphysics

metafizyka

memory trace degeneration (deterioration)

atrofia śladu pamięciowego

metapsychology

metapsychologia

metempsychosis

metempsychoza

menarche

menarche

methadone

metadon

meninges

opony mózgowo-rdzeniowe

methanol

metanol

meningitis

zapalenie opon mózgowordzeniowych

method

metoda

menopause (inaczej: change of life, climacteric)

menopauza, przekwitanie, klimakterium


mens rea

zamiar (dotyczy zamiaru popełnienia przestępstwa w terminologii sądowej)

method of average error (inaczej: method of adjustment, method of mean error, method of reproduction)

cykl menstruacyjny/ miesiączkowy

method of comparative judgment

metoda ocen porównawczych

menstrual cycle

method of constant stimuli

metoda stałego bodźca metoda limitów

menstruation

menstruacja

method of limits

mental (1)

psychiczny

mental (2)

mentalny, umysłowy

metoda porównań parami method of paired comparisons (inaczej: paired comparisons)

mental age

wiek umysłowy

methodical

metodyczny

mental block

blokada poznawcza

methodics

metodyka

mental condition

kondycja psychiczna

methodological

metodologiczny

mental confusion

splątanie, amencja

methodology

metodologia

mental disorder

zaburzenie psychiczne, choroba psychiczna

methyl alcohol

alkohol metylowy

mental health

zdrowie psychiczne

methylated spirit

denaturat

mental illness

choroba psychiczna

microcephaly

mikrocefalia

mental map (inaczej: cognitive map)

mapa poznawcza

midbrain (inaczej: mesencephalon)

śródmózgowie

mental operation

operacja umysłowa (w teorii J. Piageta)

middle ear

ucho środkowe

proces psychiczny

mid-life crisis (inaczej: middle age crisis)

kryzys wieku średniego

mental process mental retardation (inaczej: learning disability, intellectual disability, developmental disability)

niepełnosprawność intelektualna, upośledzenie umysłowe

migraine

migrena

migrant

migrant

migrate

migrować

mental trait

cecha psychiczna

migration

migracja


69

mild cognitive impairment

łagodne zaburzenie poznawcze

monoamine oxidase inhibitor

inhibitor monoaminooksydazy

mild depression

depresja łagodna

monochromatic

monochromatyczny

mild mental retardation/ learning disability

upośledzenie umysłowe lekkie

monocular (inaczej: uniocular)

jednooczny

mimesis

mimesis

monogamy

monogamia

mimicry

mimikra

monoideism

monoideizm

mind

umysł

monologue

monolog

mind-body problem

problem psychofizyczny

monotonic

monotoniczny

mindfulness

uważność

monozygotic

monozygotyczny

minimal group paradigm (inaczej: minimal group situation)

paradygmat grupy minimalnej

monozygotic twins


mood

nastrój

minimum effective dosage

minimalna dawka efektywna

minimum lethal dosage

minimalna dawka śmiertelna

mood disorder (inaczej: affective disorder)

zaburzenie nastroju, zaburzenie afektywne

minimum toxic dosage

minimalna dawka toksyczna

mood-congruent

minority

mniejszość

zgodny z nastrojem (w odniesieniu do treści psychicznych, treści urojeń itd.)

mirror phase

faza lustra

mood-incongruent

misinformation

dezinformacja

niezgodny z nastrojem (w odniesieniu do treści psychicznych, treści urojeń itd.)

misogyny

mizoginia

moral

moralny

mitochondrial DNA

DNA mitochondrialne

moral decay

degrengolada

mitochondrion

mitochondrium

moral development

rozwój moralny

mixed strategy

strategia mieszana

moral realism

realizm moralny

mixed-race person

Mulat

morale

morale

MMPI (The Minnesota Multiphasic Personality Inventory)

MMPI, Wielowymiarowy Minnesocki Inwentarz Osobowości

morality

moralność

moralize

moralizować

mnemonic

mnemiczny, mnemoniczny

moratorium

moratorium

mnemonics

mnemotechnika

urojenia niewierności/zdrady

mobbing

mobbing

morbid jealousy (inaczej: jealous delusional disorder, delusional jealousy)

mobilization

mobilizacja

moria

moria

modality effect

efekt modalności

morphine

morfina

mode

wartość modalna

morphology

morfologia

model

model

mother complex

kompleks matki

modelling

modelowanie

motion

ruch

moderate mental retardation/learning disability

upośledzenie umysłowe umiarkowane

motion sickness

choroba lokomocyjna

motivate

motywować

moderating (moderator) variable

zmienna moderująca

motivation

motywacja

motivational

motywacyjny

moderation (1)

moderacja

motive

motyw

moderation (2)

umiarkowanie, umiar

motor

motoryczny, ruchowy

moderator

moderator

motor activity

aktywność motoryczna

modulator

modulator

motor cortex

kora ruchowa

molecular biology

biologia molekularna

motor defect

defekt motoryczny

monad

monada

monism

monizm

motor dissociative disorder (inaczej: dissociative movement disorder)


monoamine

monoamina

motor skills

motoryka

monoamine oxidase (MAO)

monoaminooksydaza (MAO)

mourning

żałoba

70


Munchausen by proxy syndrome

zastępczy (przeniesiony) zespół Munchausena

Munchausen syndrome

zespół Munchausena

błona śluzowa

muscarine

muskaryna

multidimensional scaling

skalowanie wielowymiarowe

muscle

mięsień

multifactorial analysis

analiza wieloczynnikowa

multiple comparisons

porównania wielokrotne

muscle dysmorphia (inaczej: bigoreksja bigorexia)

multiple correlation coefficient R

współczynnik korelacji wielokrotnej R

multiple linear regression analysis

analiza wielokrotnej regresji liniowej

multiple personality disorder (inaczej: dissociative identity disorder)

osobowość wieloraka (naprzemienna, mnoga), dysocjacyjne zaburzenie tożsamości

movement illusion

złudzenie ruchu

MRI (magnetic resonance imaging)

rezonans magnetyczny

mucous membrane

multiple regression (inaczej: regresja liniowa multiple linear regression analysis) multiple sclerosis (MS)

stwardnienie rozsiane

multiple-choice

wielokrotny wybór

multistage sampling

dobór wielostopniowy, losowanie wielostopniowe

multivariate analysis of variance (MANOVA)

wielozmiennowa analiza wariancji


muscle tone (inaczej: tonus)

napięcie mięśniowe, tonus

muscular

mięśniowy, umięśniony, muskularny

music therapy

muzykoterapia

mutant

mutant, zmutowany

mutation

mutacja

mutism

mutyzm

myalgic encephalomyelitis (inaczej: chronic fatigue syndrome)


myelin

mielina

myopia (inaczej: nearsightedness, shortsightedness)

krótkowzroczność

mythomania (inaczej: pseudologia fantastica, pathological lying)

mitomania

71

72


N i innych nauk społecznych

73

narcissism

narcyzm

nerve fibre (2)

włókno nerwowe

narcissistic

narcystyczny

nervous

nerwowy

narcissistic neurosis

nerwica narcystyczna

nervous breakdown

załamanie nerwowe

narcissistic personality disorder

osobowość narcystyczna

nervous system

układ nerwowy

narcoanalysis

narkoanaliza

network model

model sieciowy

narcolepsy

narkolepsja

neural

neuronalny

narcotherapy

narkoterapia

neural network

sieć neuronalna

narcotic

narkotyk

neurasthenia

neurastenia, nerwica neurasteniczna

narration

narracja

neurite

nasal

nosowy

neuryt (termin ten obejmuje zarówno aksony jak i dendryty)

nationalism

nacjonalizm

neurobiology

neurobiologia

nationalist

nacjonalista

nativism

natywizm

neuroimaging (inaczej: brain obrazowanie mózgu imaging)

natural experiment

eksperyment ekologiczny

natural selection

selekcja naturalna, dobór naturalny

naturalistic

naturalistyczny

near-sightedness (inaczej: myopia, short-sightedness)

krótkowzroczność

necrophilia (inaczej: necromania)

nekrofilia

need

potrzeba, potrzebować

need for achievement (inaczej: achievement motivation)

potrzeba osiągnięć, motywacja osiągnięć

need for affiliation (inaczej: affiliation need)

potrzeba afiliacji

need-hierarchy theory

teoria hierarchii potrzeb

negation

negacja, zaprzeczenie

negative

negatywny

negative correlation

korelacja ujemna

negative reinforcement

wzmocnienie negatywne

negative symptoms

objawy negatywne

negativism

negatywizm

negativistic personality disorder (inaczej: passiveaggressive personality disorder)

osobowość negatywistyczna (bierno-agresywna)

negligence

neuroleptic drug (inaczej: antipsychotic drug, major tranquillizer)

lek neuroleptyczny/ przeciwpsychotyczny, neuroleptyk

neurolinguistic programming

programowanie neurolingwistyczne

neurolinguistics

neurolingwistyka

neurological

neurologiczny

neurology

neurologia

neuron (inaczej: nerve cell)

neuron, komórka nerwowa

neuropsychology

neuropsychologia

neurosis

nerwica, neuroza

neurotic

neurotyczny

neurotic depression (inaczej: depresja nerwicowa, zaburzenie dystymiczne, dystymia dysthymia, dysthymic disorder, depressive neurosis) neuroticism

neurotyzm

neurotransmitter

neuroprzekaźnik, neurostransmiter, neuromediator

neutral

neutralny

nicotine

nikotyna

nicotinic receptor

receptor nikotynowy

night terrors (inaczej: sleep terror disorder, pavor nocturnus)

lęki nocne

zaniedbanie

nightmare

koszmar senny

negotiate

negocjować

nihilism

nihilizm

negotiations

negocjacje

nihilistic delusion

urojenie nihilistyczne

negotiator

negocjator

receptor bólowy

neobehaviourism

neobehawioryzm

nociceptor (inaczej: pain receptor)

neocortex

kora nowa

nocturia (inaczej: bedwetting)

moczenie nocne

neologism

neologizm

nocturnal

nocny

neonate

noworodek

nocturnal emission

polucja

nerve

nerw

noise

hałas, szum akustyczny

nerve cell (inaczej: neuron)

komórka nerwowa, neuron

nominal scale

skala nominalna

nominal variable

zmienna nominalna

nerve fibre (1; inaczej: axon) neuryt, akson 74


nominalism

nominalizm

nomothetic

nomotetyczny

nonconformity

nonkonformizm

non-consumable alcohol

alkohol niekonsumpcyjny

non-parametric statistics

statystyka nieparametryczna

non-probability sample

próba nieprobabilistyczna/ nielosowa

nonsense syllable

sylaba bezsensowna

non-significant variable

zmienna nieistotna

NREM sleep (non-rapid-eye- sen głęboki movement sleep; inaczej: synchronized sleep)

non-verbal communication

komunikacja niewerbalna

nuclear family

rodzina nuklearna

non-verbal intelligence

inteligencja niewerbalna

nucleic acid

kwas nukleinowy

nootropic drug

lek nootropowy

nucleotide

nukleotyd

noradrenaline (inaczej: norepinephrine)

noradrenalina

nucleus

jądro komórkowe

noradrenergic

noradrenergiczny

null hypothesis

hipoteza zerowa

norm

norma

numerical rating scale

skala numeryczna

nymphomania

nimfomania

nymphomaniac

nimfomanka


normal curve (inaczej: bell-shaped curve, Gaussian curve)

krzywa normalna/dzwonowa, krzywa Gaussa

normal distribution (inaczej: rozkład normalny, rozkład Gaussa Gaussian distribution) normative

normatywny

normothymic drug

lek normotymiczny

nose

nos

75

76


O i innych nauk społecznych

77

obedience

posłuszeństwo

obesity

otyłość

object constancy

stałość przedmiotu

object permanence

stałość przedmiotu (w teorii J. Piageta)

object relation

relacja z obiektem

object-choice

wybór obiektu (w psychoanalizie)

object-relations theory

teoria relacji z obiektem

observation

ontogeny (inaczej: ontogenesis)

ontogeneza

ontology

ontologia

open-ended question (inaczej: open question)

pytanie otwarte

openness to experience

otwartość na doświadczenia (w Wielkiej Piątce)

operant conditioning (inaczej: instrumental conditioning, respondent conditioning)


obserwacja

operational definition

definicja operacyjna

observational study

obserwacja (jako technika badawcza)

operationalism

operacjonalizm

obsession

obsesja

ophthalmic

okulistyczny

obsessive

obsesyjny

ophthalmology

okulistyka

obsessive-compulsive disorder (OCD; obsessivecompulsive neurosis, dawniej: anankastic neurosis)

zaburzenie obsesyjnokompulsywne, nerwica natręctw, nerwica anankastyczna

opiates

opiaty

opinion

opinia

opisthotonus

łuk histeryczny, opistotonus

obsessive-compulsive personality disorder (dawniej: anankastic personality disorder)

osobowość obsesyjnokompulsywna, osobowość anankastyczna

opium

opium

opportunism

oportunizm

opportunity sample

próba okolicznościowa

occupational interest inventory

kwestionariusz zainteresowań zawodowych

optic

optyczny

optic nerve

nerw wzrokowy

Occupational Personality Questionnaire (OPQ)

Kwestionariusz Osobowości Zawodowej

optimism

optymizm

occupational psychology

psychologia zarządzania

optimist

optymista

occupational therapy

terapia zajęciowa

optimistic

optymistyczny

ocular

oczny

oral

oralny, ustny

oculomotor nerve

nerw okoruchowy

osobowość oralna

odd

dziwny

oral character (inaczej: oral personality, oral-passive character)

odour

woń (termin odnosi się do wszystkich woni, przyjemnych badź nieprzyjemnych)

oral stage

faza oralna

oral-aggressive character (inaczej: oral-aggressive personality)

osobowość oralno-agresywna

faza oralno-sadystyczna

Oedipus complex

kompleks Edypa

oesophagus

przełyk

oestradiol

estradiol

oral-sadistic phase (inaczej: oral-sadistic stage, cannibalistic stage)

oestrogen

estrogen

order (1)

porządek

offence

wykroczenie

order (2)

kolejność

offender

przestępca, sprawca, osoba popełniająca wykroczenie

order (3)

rozkaz

order (4)

rząd (w biologii)

old age

starość

ordinal scale

skala porządkowa

olfaction

węch

ordinal variable

zmienna porządkowa

olfactory

węchowy, olfaktoryczny

organ

narząd, organ

olfactory cortex

kora węchowa

organic

organiczny

olfactory receptor

receptor węchowy (olfaktoryczny)

organiczne zaburzenie nastroju

oligophrenia

oligofrenia (termin przestarzały)

organic affective disorder (inaczej: organic mood disorder) organic delusional disorder

onanism

onanizm

organiczne zaburzenie urojeniowe

oncology

onkologia

organiczne zmiany w OUN

oneiric

oniryczny

organic diseases of the central nervous system organic disorder

zaburzenie organiczne

78


organic psychosis

psychoza organiczna

ostracism

ostracyzm

organism

organizm

Othello syndrome

zespół Otella

organizational psychology

psychologia organizacji

out-of-body experience

organized crime

przestępczość zorganizowana

doświadczenie poza ciałem, eksterioryzacja

ovary

jajnik

orgasm

orgazm

overdose

przedawkowanie

orgasmic dysfunction (inaczej: orgasm disorder, orgasmic disorder)

zaburzenie orgazmu

overinterpretation

nadinterpretacja

overlearning

przeuczenie

orientation

orientacja

overprotective

nadopiekuńczy

orienting response (inaczej: odruch orientacyjny orienting reaction, orienting reflex)

overprotectiveness

nadopiekuńczość

oversensitivity

nadwrażliwość

orthography

ortografia

overvalued idea

idea nadwartościowa

osmosis

osmoza

ovulation

owulacja

osmotic pressure

ciśnienie osmotyczne

oxytocin

oksytocyna


79

80


P i innych nauk społecznych

81

pacifism

pacyfizm

paraphonia

parafonia

paedophile (pedophile)

pedofil

paraphrenia

parafrenia

paedophilia (pedophilia)

pedofilia

pain

ból, cierpienie; bólowy

parapraxis (inaczej: motivated error, Freudian slip)

czynność pomyłkowa, freudowska pomyłka

pain receptor (inaczej: nociceptor)

receptor bólowy

parapsychology

parapsychologia

painful

bolesny

parasomnia

parasomnia

paired comparisons (inaczej: method of paired comparisons)

metoda porównań parami

parasympathetic nervous system

przywspółczulny (parasympatyczny, cholinergiczny) układ nerwowy

paired-associate learning

uczenie się par skojarzonych

parent

rodzic

palpitation

palpitacja

parental

rodzicielski

palsy

porażenie

parental alienation syndrome

pancreas

trzustka

syndrom oddzielenia od jednego z rodziców, syndrom alienacji rodzicielskiej

pandemic

pandemia

parental responsibility

władza rodzicielska

panel study

badanie panelowe

parental role

rola rodzicielskia

panic

panika

parenting mistakes

panic attack

atak paniki

błędy wychowawcze (w odniesieniu do błędów popełnianych przez rodziców)

panic disorder

lęk napadowy, zespół lęku napadowego, zespół paniki, zespół lęku panicznego

Parkinson’s disease

choroba Parkinsona

parkinsonism

parkinsonizm

panpsychism

panpsychizm

partial correlation

korelacja częściowa

pansexualism

panseksualizm

participant observation

obserwacja uczestnicząca

paradigm

paradygmat

Pascal’s wager

zakład Pascala

paradox

paradoks

passion

pasja

paradoxical

paradoksalny

passive

bierny

paradoxical intention

intencja paradoksalna

passive aggression

bierna agresja

paradoxical sleep (inaczej: rapid-eye-movement sleep, REM)

sen paradoksalny, REM

passive-aggressive

bierno-agresywny

parahallucination

halucynoid

osobowość bierno-agresywna (negatywistyczna)

paralexia

paraleksja

passive-aggressive personality disorder (inaczej: negativistic personality disorder)

parallel

równoległy

path analysis

analiza ścieżek

parallel processing

przetwarzanie równoległe

path diagram

diagram ścieżkowy

parallelism (inaczej: psychophysical parallelism)

paralelizm

pathogenesis

patogeneza

pathogenic

patogeniczny

paralogical thinking

myślenie paralogiczne paraliż

pathological fire-setting (inaczej: pyromania)

piromania

paralysis parameter

parametr

pathological gambling

parametric statistics

statystyka parametryczna

patologiczny hazard, uzależnienie od hazardu

paramimia

paranoia

paranoja

pathological lying (inaczej: pseudologia fantastica, mythomania)

mitomania

paramimia

paranoiczny, paranoidalny

pathological stealing (inaczej: kleptomania)

kleptomania

paranoid paranoid personality disorder

osobowość paranoiczna

pathology

patologia

patience

cierpliwość

paranoid reaction

reakcja paranoiczna

patient (1)

cierpliwy

paranoid schizophrenia

schizofrenia paranoidalna

patient (2)

pacjent

patriarchal

patriarchalny

patriarchy

patriarchat

parafilia, dewiacja seksualna, paraphilia (inaczej: sexual deviation, sexual preference zaburzenie preferencji płciowych disorder)

82


pattern

wzór

peak experience

doświadczenie (doznanie) szczytowe

Pearson chi-square test

test chi kwadrat Pearsona

pecking order

personnel

personel, kadra; personalny (w odniesieniu do personelu)

personnel consultancy (inaczej: human resources consultancy)


porządek dziobania

perspective

perspektywa

peculiarity

dziwactwo

persuade

przekonywać, perswadować

pederast

pederasta

persuasion

przekonywanie, perswazja

pederasty

pederastia

globalne zaburzenie rozwoju

penetrate

penetrować

pervasive developmental disorder

penetration

penetracja

PET scan (positron emission pozytonowa emisyjna tomografia komputerowa tomography scan)

penis

penis

peyote

pejotl

penis envy

zazdrość o penisa

phallic

falliczny

penitentiary psychology

psychologia penitencjarna

phallic stage

stadium falliczne

pepper spray

gaz pieprzowy

phallus

fallus

perceive

spostrzegać

phantom ache

ból fantomowy

perception

percepcja, spostrzeganie

phantom libm

kończyna fantomowa

perception disorder

zaburzenie percepcji

phantom sensation

czucie fantomowe

perceptual

percepcyjny

pharmaceutical

farmaceutyczny

perceptual constancy

stałość percepcyjna

pharmaceutics

farmaceutyka

perceptual schema

schemat percepcyjy

pharmacological castration

kastracja farmakologiczna

performance (1)

wykonanie

pharmacologist

farmakolog

performance (2)

przedstawienie

pharmacology

farmakologia

performance anxiety (inaczej: stage fright)

trema

pharmacomania

farmakomania

periodization of development

periodyzacja rozwoju

pharmacy (1)

farmacja

pharmacy (2)

apteka

peripheral nervous system

obwodowy układ nerwowy

phase

faza

peripheral vision

widzenie peryferyjne

phenomenology

fenomenologia

peristalsis

perystaltyka

zjawisko, fenomen

permissiveness

permisywność

phenomenon (liczba mnoga: phenomena)

persecutory delusion (inaczej: delusion of persecution)


phenothiazines

fenotiaziny

phenotype

fenotyp

perseveration

perseweracja

phenylketonuria

fenyloketonuria

persistent vegetative state

stan wegetatywny

pheromone

feromon

person

osoba

philanthropist

filantrop

persona

persona

philanthropy

filantropia

personal

osobowy, osobisty

philogenesis

filogeneza

personal space

przestrzeń osobista

philosophical

filozoficzny

personal unconscious

nieświadomość indywidualna (w teorii C.G.Junga)

philosophy

filozofia

phlegm

flegma

personality

osobowość, osobowościowy

phlegmatic

flegmatyk, flegmatyczny

personality disorder

zaburzenie osobowości

phlegmatism

flegmatyzm

personality inventory

kwestionariusz osobowości

phobia

fobia

personality theory

teoria osobowości

phoneme

fonem

personality trait

cecha osobowości

phonemics

fonemika

personification

personifikacja

phonetic

fonetyczny

phonetics

fonetyka


83

porphyria

porfiria

positive correlation

korelacja dodatnia

positive psychology

psychologia pozytywna

positivism

pozytywizm

postconventional morality

moralność postkonwencjonalna

fototerapia

posthypnotic suggestion

sugestia pohipnotyczna

phrase

fraza

smutek poporodowy

phrenetic

frenetyczny

postpartum blues (inaczej: postnatal blues)

phrenology

frenologia

depresja poporodowa

physical abuse (inaczej: physical violence)

przemoc fizyczna

postpartum depression (inaczej: postnatal depression)

depresja poschizofreniczna

physiognomy

fizjonomia; fizjonomika

post-schizophrenic depression

physiological

fizjologiczny

post-traumatic stress disorder (PTSD)

zespół stresu pourazowego

physiology

fizjologia

potty training

trening czystości

pia mater

opona miękka

power

moc, władza

pie chart

wykres kołowy

practical intelligence

inteligencja praktyczna

pilot study

badanie pilotażowe

pragmatic

pragmatyczny

pious

bogobojny

pragmatic love

miłość pragmatyczna

pituitary gland

przysadka mózgowa

pragmatics

pragmatyka

place of articulation

miejsce artykulacji

pragmatism

pragmatyzm

placebo

placebo

preconscious

placenta

łożysko

przedświadomość, przedświadomy

planned comparison

porównanie zaplanowane

preconsciousness

przedświadomość

platitude

frazes

preconventional morality

moralność przedkonwencjonalna

platonic love

miłość platoniczna

predictive validity

trafność predykcyjna

play

zabawa

predisposition

predyspozycja

player

gracz

prefrontal cortex

kora przedczołowa

pleasure centre

ośrodek przyjemności

pregnancy

ciąża

pleasure principle

zasada przyjemności

pregnant

w ciąży

poisoning

zatrucie

prejudice

uprzedzenie

polemicize

polemizować

premature baby

wcześniak

polemics

polemika

premature ejaculation

przedwczesny wytrysk

political correctness

poprawność polityczna

prematurity

wcześniactwo

politics

polityka

premeditation

premedytacja

pollster

ankieter

polyandry

poliandria

premenstrual syndrome (PMS)


polygamy

poligamia

prenatal development

rozwój/okres prenatalny

polygraph

poligraf

prenatal environment

środowisko prenatalne

polygyny

poliginia

prenatal psychology

psychologia prenatalna

polysomnographic study

badania polisomnograficzne

pre-operational stage

stadium przedoperacyjne (w teorii J.Piageta)

polytomous variable

zmienna politomiczna (wielowartościowa)

presentation

prezentacja

pons

most (część mózgu)

pressure

presja

population

populacja

pressure group

grupa nacisku

pornography

pornografia

prestige

prestiż

prevention

prewencja, profilaktyka

phonological buffer store (inaczej: rehearsal buffer)

magazyn fonologiczny

phonological loop

pętla fonologiczna

phonology

fonologia

photographic memory

pamięć fotograficzna

photoreceptor

fotoreceptor

phototherapy

84


preventive

prewencyjny

prosopagnosia

prosopagnozja

primacy effect

efekt pierwszeństwa

prostate

prostata

primal anxiety

lęk pierwotny

protein

białko

primary emotion

emocja podstawowa

prototype

prototyp

primary identification

identyfikacja pierwotna/ podstawowa

provocateur

prowokator

primary sexual characteristic

pierwszorzędna cecha płciowa

provocation

prowokacja

provoke

prowokować

primates

naczelne (rząd ssaków)

proxemics

proksemika

priming

torowanie

proximal

proksymalny

primitive

prymitywny

proximodistal

proksymodystalny

prisoner’s dilemma

dylemat więźnia

pseudoconditioning

pseudowarunkowanie

prize

nagroda

ciąża rzekoma, ciąża urojona

proactive interference (inaczej: proactive inhibition)

hamowanie proaktywne, interferencja proaktywna

pseudocyesis (inaczej: false pregnancy, pseudopregnancy, phantom pregnancy)

probability

prawdopodobieństwo

mitomania

probability distribution

rozkład prawdopodobieństwa

pseudologia fantastica (inaczej: mythomania, pathological lying)

problem

problem

pseudologue

mitoman

problem solving

rozwiązywanie problemów

psilocybin

psylocybina

procedural knowledge

wiedza proceduralna

psychasthenia

psychastenia

procedural memory

pamięć proceduralna

psyche (1)

psyche

process

proces

psyche (2)

psychika

processing speed

prędkość przetwarzania

psychedelic

psychodeliczny

procreation

prokreacja

psychiatric

psychiatryczny

profanation

profanacja

psychiatry

psychiatria

profane

profan, profanować

psychic (1; inaczej: psychical)

professional

profesjonalny

psychiczny (w przeciwieństwie do fizycznego)

professionalism

profesjonalizm

psychic (2)

proficiency

biegłość

nadnaturalny, nadprzyrodzony; medium (osoba mająca nadprzyrodzone zdolności)

proficient

biegły (w czymś)

psychoactive (inaczej: psychotropic)

psychoaktywny, psychotropowy

profile

profil

profiling

profilowanie

stymulant, środek pobudzający, lek pobudzający

profound mental retardation/learning disability

upośledzenie umysłowe głębokie

psychoanaleptic drug (inaczej: stimulant drug, psychomotor stimulant, psychostimulant) psychoanalysis

psychoanaliza

progesterone

progesteron

psychoanalyst

psychoanalityk

prognosis

prognoza

psychoanalytic

psychoanalityczny

prognostic test

test prognostyczny

psychobiology

psychobiologia

progressive relaxation

relaksacja progresywna

psychodrama

psychodrama

project

projekt

psycholinguistics

psycholingwistyka

projection

projekcja

psychological

psychologiczny

projective test

test projekcyjny

psychological autopsy

autopsja psychologiczna

promiscuity

promiskuizm

psychological dependence

zależność psychiczna

propaganda

propaganda

psychological diagnosis

diagnoza psychologiczna

propagation

propagacja

psychological diagnostics

diagnostyka psychologiczna

proprioception

propriocepcja

psychological observation

obserwacja psychologiczna

prosocial behaviour

zachowanie prospołeczne

psychological pillow

poduszka katatoniczna


85

psychoterapist

psychoterapeuta

psychotherapy

psychoterapia

psychotic

psychotyczny

psychotic decompensation

dekompensacja psychotyczna

psychotic depression

depresja psychotyczna

psychologia muzyki

psychotic episode

epizod psychotyczny

psychology of religion

psychologia religii

psychotic reaction

reakcja psychotyczna

psychometrics

psychometria

psychoticism

psychomotor

psychomotoryczny

psychotyczność (w teorii H. Eysencka)

psychopath

psychopata

psychotropic (inaczej: psychoactive)

psychotropowy, psychoaktywny

psychopathic

psychopatyczny

lek psychotropowy

psychopathology

psychopatologia

psychotropic drug (inaczej: psychoactive drug)

psychopathy

psychopatia

pubertal growth spurt

skok pokwitaniowy

psychophysiology

psychofizjologia

puberty

pokwitanie, dojrzewanie płciowe

psychosexual development

rozwój psychoseksualny

punishment

kara

psychosis

psychoza

pupil

źrenica

psychosocial moratorium

moratorium psychospołeczne

Pygmalion effect

efekt Pigmaliona

psychosomatic

psychosomatyczny

pyknic body type

typ pykniczny, pyknik

psychosomatic disorder

zaburzenie psychosomatyczne

pyramidal cell

komórka piramidowa

psychosurgery

psychochirurgia

pyramidal tract (inaczej: corticospinal tract)

układ piramidowy

psychoterapeutic

psychoterapeutyczny

pyromania (inaczej: pathological fire-setting)

piromania

psychological research techniques

techniki badań psychologicznych

psychology

psychologia

psychology of creativity

psychologia twórczości

psychology of individual differences

psychologia różnic indywidualnych

psychology of music

86


Q i innych nauk społecznych

87

qualifications

kwalifikacje

quantitative research

badania ilościowe

qualify

kwalifikować (się)

quantitative variable

zmienna ilościowa

qualitative research

badania jakościowe

questionnaire

kwestionariusz, ankieta

qualitative variable

zmienna jakościowa

quota sample

próba kwotowa

quantifier

kwantyfikator

quotient

iloraz, stosunek, współczynnik

88


R i innych nauk społecznych

89

racial discrimination

dyskryminacja rasowa

realism

realizm

racial segregation

segregacja rasowa

reality

rzeczywistość

racism

rasizm

reality principle

zasada rzeczywistości

racist

rasista, rasistowski

reason (1)

powód, przyczyna

radical (1)

radykalny

reason (2)

rozsądek

radical (2)

rodnik

reason (3)

przekonywać, rozumować

radicalism

radykalizm

reasoning

rozumowanie

random

losowy, przypadkowy

rebellion

bunt

random sample

próba losowa

rebirthing

random sampling

dobór losowy

rodzaj terapii polegający na “powtórnym przeżyciu” własnych narodzin

randomization

randomizacja

recall

odpamiętywanie, odpamiętywać

range

zakres

rank

pozycja, stopień, ranga

recency effect

efekt świeżości

rape

gwałt

receptor

receptor

rapid eye movement (REM)

szybkie ruchy gałek ocznych

recessive gene

gen recesywny

rapport

porozumienie, więź, relacja (w odniesieniu do procesu budowania relacji, np. relacji terapeutycznej)

reciprocal altruism

altruizm odwzajemniony

recognition

rozpoznanie, rozpoznawanie

recognize

rozpoznać, rozpoznawać

rating scale

skala szacunkowa

reconstructive memory

pamięć rekonstruktywna

ratio

stosunek, proporcja

recovered memory

wspomnienie odzyskane

ratio scale

skala stosunkowa

recruitment

rekrutacja

ratio variable

zmienna ilorazowa, zmienna stosunkowa

recurrent depression

depresja nawracająca

racjonalny

red blood cell (inaczej: erythrocyte)

krwinka czerwona, erytrocyt

rational rational choice theory

teoria racjonalnego wyboru

reductionism

redukcjonizm

rational emotive behaviour therapy (REBT)

terapia racjonalno-emotywna

reductionist, reductionistic

redukcjonistyczny

reductive interpretation

rationalism

racjonalizm

interpretacja redukcyjna (w teorii C. G. Junga)

rationality

racjonalność

reference group

grupa odniesienia

rationalization

racjonalizacja

reflection

refleksja

rationalize

racjonalizować

reflective

refleksyjny

Raven’s Progressive Matrices

Matryce Progresywne Ravena

reflectiveness

refleksyjność

reflex

odruch, refleks

raw score

wynik surowy

refractory period

faza refrakcji

reactance

reaktancja

regeneration

regeneracja

reaction formation

reakcja upozorowana, formacja reaktywna, formowanie reakcji, pozorowanie reakcji

register

zapis, rejestr; rejestrować

regression

regresja

regression analysis

analiza regresji

regression towards the mean

regresja w kierunku wartości średniej

regret

żal, żałować

reaction time

czas reakcji

reactive attachment disorder

reaktywne zaburzenie przywiązania, zaburzenie więzi

reactive depression

depresja reaktywna

regulator

regulator

reactivity

reaktywność

rehab

odwyk, odtrucie

readiness potential

potencjał gotowości

rehabilitate

rehabilitować

reading

czytanie

rehabilitation

reading disorder

zaburzenie czytania

rehabilitacja, resocjalizacja, rewalidacja

real

rzeczywisty

rehearsal buffer (inaczej: phonological buffer store)


90


rehearse

powtarzać w celu zapamiętania; ćwiczyć swoją rolę w przygotowaniu do występu

research report

raport z badań

research technique

technika badawcza

reification

reifikacja

resection

resekcja

reify

reifikować

resentment

poczucie krzywdy

reincarnation

reinkarnacja

residual schizophrenia

schizofrenia rezydualna

reinforce

wzmacniać

resistance

opór

reinforcement

wzmocnienie

resources

zasoby, środki

reinforcement schedule

rozkład wzmocnień

respiration

respiracja, oddychanie

relapse

nawrót choroby

relationship

relacja, związek


relative (1)

relatywny

respondent conditioning (inaczej: operant conditioning, instrumental conditioning)

relative (2)

krewny, członek rodziny

response

odpowiedź, reakcja

relative deprivation

relatywna deprywacja

result

wynik, rezultat

relativism

relatywizm

resuscitation

reanimacja

relaxation

relaks, relaksacja

retarded (1)

releasing hormone

hormon uwalniający

niedorozwinięty umysłowo, opóźniony w rozwoju (termin przestarzały, obecnie uznawany za bardzo obraźliwy)

reliability

rzetelność

reliability coefficient

współczynnik rzetelności

retarded (2)

opóźniony

religion

religia

reticular formation

układ siatkowaty

REM sleep (rapid-eyemovement sleep; inaczej: paradoxical sleep)

REM, sen paradoksalny

retina

siatkówka

retinol

retinol

remember (1)

pamiętać

retrieval

wydobywanie/wydobycie, odzyskiwanie/odzyskanie

remember (2)

przypominać sobie


remembering (inaczej: recall)

przypominanie

retroactive association (inaczej: backward association)

remind

przypominać

hamowanie retroaktywne, interferencja retroaktywna

reminiscence

reminiscencja

retroactive interference (inaczej: retroactive inhibition)

remorse

poczucie winy

retrograde amnesia

amnezja wsteczna, retrograda

re-offending

recydywa

retrospection

retrospekcja

repeated-measures analysis of variance

analiza wariancji dla powtarzanych pomiarów

retrospective

retrospektywny

repetition compulsion

przymus powtarzania

retrovirus

retrowirus

replication

replikacja

revelation

rewelacja, objawienie

replication research

badania replikacyjne

reversal

odwrócenie, inwersja (także jako mechanizm obronny)

represent

reprezentować

representation

reprezentacja

reversible figure (inaczej: ambiguous figure)

figura odwracalna (niejednoznaczna, wieloznaczna)

representative

reprezentant, reprezentatywny

revision

rewizja

rhetoric

retoryka

representative sample

próba reprezentatywna

rhetorical

retoryczny

representativeness

reprezentatywność

rhythm

rytm

repress

wypierać, represjonować

rhythmic, rhythmical

rytmiczny

repression

wyparcie, represja

ribosome

rybosom

repressive

represyjny

riposte

riposta

reproduction

reprodukcja; rozmnażanie

risk

ryzyko

reproductive memory

pamięć reprodukcyjna

risky

ryzykowny

research

badania, badanie (w znaczeniu badań naukowych)

rival

rywal, rywalizować


91

rivalry

rywalizacja, współzawodnictwo

RNA (ribonucleic acid)

kwas rybonukleinowy

Rogerian

rogeriański (od nazwiska Carla Rogersa)

92

romantic love

miłość romantyczna

rule

reguła, zasada; rządzić

ruminating

ruminowanie, myśli intruzywne

rumour

plotka, pogłoska


S i innych nauk społecznych

93

sad

smutny

secretion

sekrecja, wydzielanie

sadism

sadyzm

sect

sekta

sadistic

sadystyczny

sedation

sedacja, uspokojenie

sadness

smutek

sedative

sadomasochism

sadomasochizm

środek uspokajający, sedatywny

sadomasochistic

sadomasochistyczny

seduction theory

teoria uwiedzenia

safety behaviour

zachowanie zabezpieczające

seizure

atak, napad (w przypadku konwulsji, epilepsji itp.)

sample

próba

selection

selekcja

sampling

dobór próby

selective

selektywny, wybiórczy

sanguine

sangwinik

sanity

poczytalność

selektywny inhibitor zwrotnego selective (inaczej: specific) serotonin reuptake inhibitor wychwytu serotoniny (SSRI) (SSRI)

sapphism

safizm, miłość lesbijska

selective attention

satyriasis

satyriasis

uwaga wybiórcza, selektywna

scale

skala

self

jaźń

sceptic

sceptyk

self-acceptance

samoakceptacja

sceptical

sceptyczny

self-actualization

scepticism

sceptycyzm

samorealizacja, samourzeczywistnianie, samoaktualizacja

schema

schemat

self-analysis

samoanaliza

scheme

schemat (w teorii J. Piageta)

self-consciousness

samoświadomość

schizoaffective disorder

zaburzenie schizoafektywne

self-control

samokontrola

self-defeating prophecy

samozaprzeczające się proroctwo

self-description

samoopis

self-destructive personality

osobowość autodestrukcyjna

self-efficacy

samoskuteczność, własna skuteczność

schizoid personality disorder osobowość schizoidalna schizophasia (inaczej: word salad)

schizofazja, sałata słowna

schizophrenia

schizofrenia

schizophrenogenic

schizofrenogenny

schizothymia

schizotymia

self-esteem (inaczej: selfevaluation)

samoocena

schizothymic

schizotymik

self-fulfilling prophecy

samospełniające się proroctwo

schizotypal personality disorder

osobowość schizotypowa

self-handicapping

samoutrudnianie

schizotypy

schizotypia

autohipnoza

school difficulties

trudności w nauce

self-hypnosis (inaczej: autohypnosis)

school maturity

dojrzałość szkolna

self-image

obraz samego siebie

school phobia

fobia szkolna

selfish

samolubny, egoistyczny

science

nauka

self-knowledge

samowiedza

scientific

naukowy

self-perception

autopercepcja

scopolamine

skopolamina

self-presentation

autoprezentacja

scopophilia, scoptophilia

skopofilia

self-preservation instinct

instynkt samozachowawczy

screening test

test weryfikacyjny

self-schema

schemat dotyczący własnej osoby

scribble

bazgrota

self-selected sample

próba złożona z ochotników

script

skrypt, skrypt poznawczy

semantic

semantyczny

seasonal affective disorder (inaczej: seasonal mood disorder; SAD)

depresja sezonowa (sezonowe zaburzenie afektywne, sezonowe zaburzenie nastroju)

semantic coding

kodowanie semantyczne

semantic differential

dyferencjał semantyczny

semantic memory

pamięć semantyczna

secondary reinforcement

wzmocnienie wtórne

semantics

semantyka

secondary sexual characteristic

drugorzędna cecha płciowa

semiology

semiologia

94


semiotics

semiotyka

sex (1)

seks

senile dementia

otępienie starcze, demencja starcza

sex (2)

płeć biologiczna

sensation

wrażenie, doznanie, odczucie

sex differences

różnice płciowe, różnice między płciami

sense

sens

sex hormone

hormon plciowy

sense (1)

zmysł

sex therapy (sexual therapy) terapia seksualna

sense (2)

sens, znaczenie

sense (3)

poczucie

sense (4)

rozsądek

sense (5)

czuć, wyczuwać, przeczuwać (coś)

sense organ

narząd zmysłu

sensibility

wrażliwość

sensible

sexism

seksizm

sexist

seksistowski

sexology

seksuologia

sexual

seksualny, płciowy

sexual abuse

molestowanie/wykorzystywanie seksualne, przemoc seksualna

rozsądny, rozważny

sexual activity

aktywność płciowa/seksualna

sensitive

wrażliwy, wyczulony; poufny

sexual desire disorder

zaburzenie popędu płciowego

sensitivity

wrażliwość

sensitization

sensytyzacja

sexual discrimination

dyskryminacja płciowa

sensorimotor (sensorymotor)

czuciowo-ruchowy (sensoryczno-motoryczny)

sexual dysfunction (disorder)

zaburzenie seksualne

sensorimotor stage

stadium inteligencji sensoryczno - motorycznej

sexual instinct (inaczej: sexual drive, sexual desire, sex instinct, sex drive)

popęd płciowy/seksualny

sensory

sensoryczny, zmysłowy (odnoszący się do zmysłów), czuciowy

sexual maturity

dojrzałość płciowa

kora czuciowa (sensoryczna)

sexual orientation (inaczej: sexual preference)

orientacja seksualna

sensory cortex sensory defect

defekt sensoryczny

sensory deprivation

deprywacja sensoryczna

sexual preference disorder (inaczej: paraphilia, sexual deviation)

zaburzenie preferencji płciowych, dewiacja seksualna, parafilia

sensory memory

pamięć sensoryczna (pamięć ultrakrótkotrwała)

sexual response cycle

cykl reakcji seksualnej

sexual selection

dobór płciowy

sensory nerve

nerw czuciowy

sexuality

seksualność

sensory receptor

receptor czuciowy

molestować seksualnie

sensory register (inaczej: sensory store)

rejestr sensoryczny (magazyn sensoryczny)

sexually abuse/assault/ harass/molest shadow

cień

sensual

zmysłowy (w odniesieniu do doznań zmysłowych)

shadowing

cieniowanie

sensualism

sensualizm

shaman

szaman

sensuality

zmysłowość (w odniesieniu do doznań zmysłowych)

shamanism

szamanizm

shame

wstyd

sentence

sentencja

shape constancy

stałość kształtu

sentence completion test

test zdań niedokończonych

shaping

separation

separacja

kształtowanie; kształtowanie zachowania jako technika w warunkowaniu sprawczym

separation anxiety

lęk separacyjny separacyjne zaburzenie lękowe

shell shock (termin przestarzały)


separation anxiety disorder

shock

szok

shock therapy (inaczej: electroconvulsive therapy)

terapia elektrowstrząsowa

sequential study

badania sekwencyjne

serial

seryjny, szeregowy

serial processing

przetwarzanie szeregowe

serotonergic

serotonergiczny

serotonin

serotonina

severe mental retardation/ learning disability

upośledzenie umysłowe znaczne


short temper (inaczej: quick wybuchowość temper) short-sightedness (inaczej: near-sightedness, myopia)

krótkowzroczność

short-term memory (inaczej: pamięć krótkotrwała immediate memory)

95

short-term therapy

terapia krótkoterminowa

snob

snob

shy

nieśmiały

snobbery

snobizm

shyness

nieśmiałość

snownball sample

sibling rivalry

współzawodnictwo między rodzeństwem

próba dobrana metodą kuli śniegowej

social age

wiek społeczny

siblings

rodzeństwo

social anthropology

antropologia społeczna

side-effect

efekt uboczny

fobia społeczna

sign

znak

social anxiety disorder (inaczej: social phobia)

sign language

język migowy

social approval

aprobata społeczna

signal

sygnał

social bond

więź społeczna

signal detection theory

teoria detekcji sygnałów

social class

klasa społeczna

significance

istotność

social cognitive theory

teoria poznania społecznego

significance test

test istotności

social comparisons

porównania społeczne

significant

znaczący

social dilemma

dylemat społeczny

significant other

osoba znacząca, znaczący inny

social distance

dystans społeczny

social environment

środowisko społeczne

significant variable

zmienna istotna

social exchange theory

teoria wymiany społecznej

similarity

podobieństwo

social exclusion

wykluczenie społeczne

simulation

symulacja

social facilitation

facylitacja społeczna

simultaneous

symultaniczny, jednoczesny, równoczesny

social group

grupa społeczna

sinectics

synektyka

social identity theory

teoria tożsamości społecznej

single-blind study

badanie z pojedynczą ślepą próbą

social immaturity

niedojrzałość społeczna

social indifference

znieczulica społeczna

sinusoidal

sinusoidalny

social influence

wpływ społeczny

size constancy

stałość rozmiaru

social intelligence

inteligencja społeczna

skewness

skośność/współczynnik skośności

social learning

społeczne uczenie się

skill

umiejętność

social loafing

próżniactwo społeczne

skin

skóra

nieprzystosowanie społeczne

Skinner box

skrzynka Skinnera

social maladjustment (inaczej: social maladaptation)

slang

slang

social maturity

dojrzałość społeczna

sleep

sen, spać

social perception

percepcja społeczna, spostrzeganie społeczne

sleep apnoea

bezdech śródsenny

sleep disorder

zaburzenie snu

lęki nocne sleep terror disorder (inaczej: night terrors, pavor nocturnus) sleepless

bezsenny

sleepwalking (inaczej: noctambulation, somnambulism)

somnambulizm

slip of the tongue (inaczej: lapsus linguae)

przejęzyczenie, lapsus

slowness of thought

spowolnienie myślenia

small intestine

jelito cienkie

smell (1)

woń, zapach; wydzielać woń, zapach

smell (2)

zmysł węchu; czuć węchem; węchowy

smooth muscle

mięsień gładki

96

social phobia (inaczej: social fobia społeczna anxiety disorder) social position

pozycja społeczna

social psychology

psychologia społeczna

social role

rola społeczna

social sanction

sankcja społeczna

social situation

sytuacja społeczna

social skills training

trening umiejętności społecznych

social status

status społeczny

social stratification

stratyfikacja społeczna, uwarstwienie społeczne

social transmission

przekaz społeczny

socialization

socjalizacja, uspołecznienie

socialize (1)

socjalizować, uspołecznić (także w znaczeniu związanym z ideologią socjalizmu) Angielski słownik psychologii

socialize (2)

spotykać się ze znajomymi, brać udział w imprezach, spotkaniach itp. (użycie potoczne)

speech

mowa

speech function

funkcja mowy

spinal canal

kanał kręgowy

spinal cord

rdzeń kręgowy

spiritualism

spirytualizm

spite

złośliwość

spiteful

złośliwy

split personality (inaczej: dissociative identity disorder, multiple personality disorder)

osobowość wieloraka (naprzemienna, mnoga), dysocjacyjne zaburzenie tożsamości rozszczepienie mózgu, komisurotomia

sociobiology

socjobiologia

sociogram

socjogram

sociolinguistics

socjolingwistyka

sociology

socjologia

sociometry

socjometria

sociopath

socjopata

sociopathic

socjopatyczny

sociopathy

socjopatia

sociotherapy

socjoterapia

split-brain (inaczej: commissurotomy, commissurectomy)

sodomy

sodomia

split-half reliability

rzetelność połówkowa

soft drug

miękki narkotyk

spontaneous remission

soma

soma

spontaniczna remisja (wyzdrowienie)

somaesthesis

somestezja

sport psychology

psychologia sportu

somatic

somatyczny

spouse abuse

znęcanie się nad małżonkiem, przemoc domowa

somatic delusion

urojenie somatyczne

stability

stabilność

somatic nervous system

somatyczny układ nerwowy

trema

somatization

somatyzacja

stage fright (inaczej: performance anxiety)

somatization disorder

zaburzenie somatyzacyjne

somatize

somatyzować

somatoform disorder

zaburzenie somatoformiczne

somatosensory cortex

kora somatosensoryczna

somatotonic

somatotonik

somatotype

somatotyp

somnambulism (inaczej: sleepwalking, noctambulation)

somnambulizm

sophisticated

wyrafinowany

soul

stages of moral development stadia rozwoju moralnego stalker

osoba dopuszczająca się stalkingu

stalking

stalking, nękanie

standard deviation

odchylenie standardowe

standard error

błąd standardowy

standard score

wynik standardowy

standardize

standaryzować

standardized

wystandaryzoway

dusza

Stanford-Binet intelligence scale

skala inteligencji StanfordaBineta

sound

dźwięk

state

stan

spasm

spazm

state-dependent learning

uczenie się zależne od stanu

spasmodic

spazmatyczny

state-dependent memory

pamięć zależna od stanu

spastic

spastyczny

statistic

spatial

przestrzenny

statystyka (w znaczeniu pojedynczej statystyki)

Spearman rank correlation coefficient

współczynnik korelacji rang Spearmana

statistical inference (inaczej: inferential statistics)


special school

szkoła specjalna

statistical power

moc statystyczna

species (liczba mnoga: species)

gatunek

statistical significance

speciesism

szowinizm gatunkowy

istotność statystyczna różnic, istotność statystyczna, poziom istotności

specific

specyficzny

statistically significant

istotny statystycznie

specific developmental disorder

fragmentaryczne zaburzenie rozwoju

statistics

statystyka (jako nauka)

status epilepticus

stan padaczkowy

specific phobia (inaczej: simple phobia)

fobia specyficzna

stem cell

komórka macierzysta

spectrum

spektrum; widmo (w fizyce)

sten score

wynik stenowy

stereotype

stereotyp


97

stereotyped movements

ruchy stereotypowe

stereotypical

stereotypowy

stereotyping

stereotypizowanie

steroid hormone

hormon sterydowy (steroidowy)

stigma

stygmat, piętno

stigmatization

stygmatyzacja, piętnowanie

stigmatize

stygmatyzować, piętnować

stimulant drug (inaczej: psychoanaleptic drug, psychomotor stimulant, psychostimulant)

stymulant, środek pobudzający, lek pobudzający

stimulation

stymulacja

stimulus (liczba mnoga: stimuli)

bodziec

stimulus generalization

generalizacja bodźca

stochastic

stochastyczny

Stockholm syndrome

syndrom sztokholmski

stomach

żołądek

stoned

naćpany, upalony (termin potoczny na określenie osoby będącej pod wpływem narkotyku)

stuttering (inaczej: stammering)

jąkanie

subconscious

podświadomość, podświadomy

subconsciousness

podświadomość

subcortical

podkorowy

subculture

subkultura

subject (1)

przedmiot badania, uczestnik badania/eksperymentu

subject (2)

podmiot

subjective

subiektywny

subjective self

ja subiektywne

subjectivism

subiektywizm

sublimation

sublimacja

subliminal (inaczej: subthreshold)

podprogowy

subliminal perception

spostrzeganie podprogowe

subliminally

podprogowo

submission

submisja

submissive

submisywny, uległy

submissiveness

uległość

substance abuse (inaczej: substance misuse)

nadużywanie substancji psychoaktywnych, toksykomania

substance dependence

uzależnienie od substancji psychoaktywnych

substance withdrawal delirium

majaczenie będące skutkiem odstawienia substancji psychoaktywnej (delirium)

substance-induced disorder

zaburzenie spowodowane używaniem substancji psychoaktywnych

substance-related disorder

zaburzenie związane z używaniem substancji psychoaktywnych

storgic love

miłość storgiczna

strabismus

zez

straitjacket

kaftan bezpieczeństwa

strategic

strategiczny

strategist

strateg

strategy

strategia

stream of consciousness

strumień świadomości

stress (1)

stres

stress (2)

akcent

stressor

stresor

substitution

substytucja

striped muscle (inaczej: striated muscle, voluntary muscle)

mięsień poprzecznie prążkowany

subvocal rehearsal loop (inaczej: articulatory loop, articulatory store)

pętla artykulacyjna, magazyn artykulacyjny

stroboscope

stroboskop

successive reproduction

sukcesywne powtarzanie

stroboscopic

stroboskopowy

suffer

cierpieć

stroke (inaczej: cerebrovascular accident)

udar mózgu

suggestibility

sugestybilność, podatność na sugestię

Stroop effect

efekt Stroopa

suggestible

structuralism

strukturalizm

sugestybilny, podatny na sugestię

structuralist

strukturalistyczny

suggestion

sugestia

structure

struktura

suggestiveness

sugestywność

structured interview

wywiad ustrukturalizowany

suicidal

samobójczy

Student’s t test

test t Studenta

suicide

samobójstwo

study

badanie (w znaczeniu badań naukowych); studiować

sum

suma

sum of squares

suma kwadratów

superego

superego

stupor

stupor, osłupienie

stutter

jąkać się, jąkanie

98


superior

wyższy, lepszy, będący ponad; wyższy rangą/stanowiskiem, przełożony

symmetry law

prawo symetrii

sympathetic nervous system współczulny (sympatyczny, adrenergiczny) układ nerwowy

superiority complex

kompleks wyższości

superstition

przesąd

sympathy

współczucie

supervision

superwizja

symptom

objaw, symptom

suppress

tłumić

symptomatic

symptomatyczny

suppression

tłumienie

symptomatology

symptomatologia

suppressor variable

zmienna tłumiąca

synaesthesia

synestezja

surface structure

struktura powierzchniowa (w teorii języka)

synapse

synapsa

survey

ankieta, badanie ankietowe

synaptic

synaptyczny

survey research

badania sondażowe /surveyowe

synaptic potential

potencjał synaptyczny

synaptic transmission

przekaźnictwo synaptyczne

survival of the fittest

przetrwanie najlepiej przystosowanego

syncretism

synkretyzm

survivor syndrome

syndrom osoby ocalałej

syndrome

syndrom, zespół

suspect

podejrzany

syndromology

syndromologia

SWOT analysis

analiza SWOT: analiza mocnych i słabych stron, możliwości oraz zagrożeń

synkinesis

współruch, przyruch, synkinezja

synonym

synonim

symbiosis

symbioza

synthesis

synteza

symbiotic

symbiotyczny

synthetic

syntetyczny

symbol

symbol

syntony

syntonia

symbolic interactionism

symboliczny interakcjonizm

systematic desensitization

systematyczna desensytyzacja

symbolization

symbolizacja

systems theory

teoria systemów


99

100


T i innych nauk społecznych

101

t test

test t

testosterone

testosteron

taboo

tabu

test-retest reliability

rzetelność test-retest

tactics

taktyka

thalamus

wzgórze (część mózgu)

tactile (inaczej: tactual)

dotykowy

thanatophobia

tactor (inaczej: touch receptor)

receptor dotykowy

tanatofobia, lęk przed śmiercią

talent

talent, uzdolnienie

tantrum (inaczej: temper tantrum)

wybuch złości

target

cel

taste (1)

smak; próbować, smakować

taste (2; inaczej: gustation)

kwestionariusz osobowości The Sixteen Personality Factor Questionnaire (16PF) Cattella thematic play

zabawa tematyczna

theology

teologia

theoretical

teoretyczny

zmysł smaku

theoretical research (inaczej: basic research)

badania teoretyczne

taste bud

kubek smakowy

theoretical variable

zmienna teoretyczna

tasting

degustacja

theoretician, theorist

teoretyk

TAT (Thematic Apperception Test)

Test Apercepcji Tematycznej

theory

teoria

taxonomy

taksonomia

therapeutic

terapeutyczny

tear gas (inaczej: lacrimator)

gaz powodujący łzawienie, lakrymator

therapeutic alliance (inaczej: therapeutic relationship)

przymierze terapeutyczne, sojusz terapeutyczny

teenage rebellion

bunt młodzieńczy

therapist

terapeuta

telegraphic speech

mowa telegraficzna

therapy

terapia

telencephalon

kresomózgowie

thermoregulation

termoregulacja

telepathy

telepatia

think

myśleć

telereceptor

telereceptor

thinking

myślenie

temperament

temperament

thirst

temple (1)

skroń

pragnienie (w znaczeniu bycia spragnionym)

temple (2)

świątynia

thought

myśl, myślowy

temporal bone

kość skroniowa

thought blocking

otamowanie myślenia

temporal lobe

płat skroniowy

thought disorder

zaburzenie myślenia

tendency

tendencja

thought echo

echo myśli

tense

spięty, napięty

threshold

próg

tension

napięcie

360-degree feedback

ocena 360 stopni

tension headache

napięciowy ból głowy

thymine

tymina

teratogen

teratogen

thyroid gland

tarczyca

territorial

terytorialny

thyroxine

tyroksyna

territoriality

terytorialność

tic

tik

terror

terror

timbre

tembr, barwa dźwięku

terrorism

terroryzm

tip-of-the-tongue phenomenon

zjawisko “na końcu języka”

terrorist

terrorysta, terrorystyczny

tiredness

zmęczenie

test

test

token economy

ekonomia żetonowa

test battery

bateria testów

tolerance

tolerancja

test bias

stronniczość testu

tolerant

tolerancyjny

test item

pozycja testowa

tolerate

tolerować

test reliability

rzetelność testu

tone

ton

test standardization

standardyzacja (normalizacja) testu

tongue

język

test validity

trafność testu

tonus (inaczej: muscle tone)

tonus, napięcie mięśniowe

top-down attention

uwaga dowolna

102


top-down processing

przetwarzanie odgórne

transmission

przekaz

topography

topografia

transmitter

przekaźnik

totalitarian

totalitarny

transplantation

transplantacja

totalitarianism

totalitaryzm

transsexual

totem

totem

transseksualny, osoba transseksualna

touch

dotyk, zmysł dotyku

transsexualism

transseksualizm

transvestite (inaczej: crossdresser)

transwestyta

Tourette’s disorder (inaczej: zespół Tourette’a Tourette’s syndrome) Tower of Hanoi

wieża z Hanoi

transvestitism (inaczej: cross-dressing)

transwestytyzm

toxic

toksyczny

trauma

trauma

toxicity

toksyczność

traumatic

traumatyczny

toxin

toksyna

traumatize

traumatyzować

tradition

tradycja

treatment

leczenie

tragic

tragiczny

tremor

drgawki

tragism

tragizm

trial (1)

trait

cecha

próba (w znaczeniu badania, sprawdzianu)

trance

trans

trial (2)

proces sądowy

tranquillizer

trankwilizator, lek uspokajający

triarchic theory of intelligence

triarchiczna teoria inteligencji Sternberga

transactional analysis

analiza transakcyjna

trichotillomania

trichotillomania

transcendental

transcendentalny

tricyclic antidepressant

trójpierścieniowy lek przeciwdepresyjny

transcendental meditation

medytacja transcendentalna

trisomy

trisomia

transcription

transkrypcja

Turner’s syndrome

zespół Turnera

transference

przeniesienie

twin study

badania z udziałem bliźniąt

transference neurosis

nerwica przeniesieniowa

twins

bliźnięta

transformation

transformacja, przekształcenie

two-parent family

rodzina pełna

transfusion

transfuzja

tympanic membrane (inaczej: eardrum)

błona bębenkowa

transgenderism

transgenderyzm

type

typ, rodzaj

transgenic

transgeniczny

typology

typologia

transient

krótkotrwały

tyrosine

tyrozyna


103

104


U i innych nauk społecznych

105

ultra-short term memory (inaczej: sensory memory)

pamięć ultrakrótkotrwała/ sensoryczna

undoing

anulowanie (mechanizm obrony)

uncertain

niepewny

unemployed

bezrobotny

uncertainty

niepewność

unemployment

bezrobocie

unconditional (inaczej: unconditioned)

bezwarunkowy

unilateral

jednostronny

unconditional (unconditioned) reflex

odruch bezwarunkowy

unipolar depression

depresja jednobiegunowa, choroba afektywna jednobiegunowa

unconditional (unconditioned) response

reakcja bezwarunkowa

unobtrusive measure

unconditional (unconditioned) stimulus

bodziec bezwarunkowy

techniki nieinwazyjne (rodzaj technik badawczych w naukach społecznych)

unrealistic optimism

nierealistyczny optymizm

unconscious

nieświadomość, nieświadomy

upbringing

wychowanie

unconsciousness

nieświadomość

urban legend

miejska legenda

understand

rozumieć

urophilia (inaczej: urolagnia)

urofilia

understanding

rozumienie

uterus

macica

undifferentiated schizophrenia

schizofrenia niezróżnicowana

utility

użyteczność

106


V i innych nauk społecznych

107

vagina

pochwa

victimology

wiktymologia

vaginal

pochwowy

vigilance

czujność

vaginismus

pochwica

violence

przemoc

valid (1)

ważny (w odniesieniu do okresu ważności)

virtual reality

wirtualna rzeczywistość

valid (2)

istotny, uzasadniony

virus

wirus

validation

walidacja

viscera (liczba pojedyncza: viscus)

trzewia, wnętrzności

validity

trafność (w psychometrii)

vision (1)

wzrok, widzenie, zmysł wzroku

validity coefficient

współczynnik trafności

value

wartość

vision (2)

wizja

variability

zmienność (w psychometrii)

visual

wzrokowy

variable

zmienna

visual acuity

ostrość wzroku

variance

wariancja

visual cliff

urwisko wzrokowe

variety (1)

rożnorodność

visual cortex

kora wzrokowa

variety (2)

odmiana (kategoria systematyczna w biologii)

visual field (inaczej: field of vision)

pole wzrokowe

vascular

naczyniowy

visual hallucinosis

halucynoza wzrokowa

visual illusion (inaczej: optical illusion)

złudzenie wzrokowe

visual impairment

wada wzroku

visual receptor

receptor wzrokowy

visualizer

wzrokowiec

vitamin

witamina

vocal

głosowy, wokalny

vocalization

wokalizacja

vocational

zawodowy

vocational aptitude test

test predyspozycji zawodowych

wazopresyna, hormon vasopressin (inaczej: antidiuretic hormone, ADH) antydiuretyczny veganism

weganizm

vegetarianism

wegetarianizm

velocity

prędkość

verbal

słowny, werbalny

verbal analogies

analogie słowne

verbal expression

ekspresja słowna/werbalna

verbal intelligence

inteligencja werbalna

verbalization

werbalizacja

vertebrate

kręgowiec

voice box (inaczej: larynx)

krtań

vertigo

zawroty głowy

volume (1)

głośność

vestibular system

układ przedsionkowy

volume (2)

objętość

vestibule

przedsionek

volunteer

ochotnik, wolontariusz

vestibulocochlear nerve

nerw przedsionkowo-ślimakowy

voodoo

voodoo

vestibulo-ocular reflex

odruch przedsionkowo-oczny

voyeurism

podglądactwo, voyeuryzm

vibration

wibracja

vulgar

wulgarny

victim

ofiara

vulgarism, vulgarity

wulgaryzm

victimization

wiktymizacja

vulnerable

narażony na skrzywdzenie, bezbronny

108


W i innych nauk społecznych

109

wakefulness

czuwanie

will to power

wola mocy (w teorii A. Adlera)

weapon focus

koncentracja na broni (w psychologii zeznań świadków)

wisdom

mądrość

weariness

znużenie

wise

mądry

Wechsler Adult Intelligence Scale (WAIS)

Skala Inteligencji Wechslera dla Dorosłych

wish fulfilment

zaspokojenie pragnienia

wishful thinking

myślenie życzeniowe

Wechsler Intelligence Scale for Childern (WISC)

Skala Inteligencji Wechslera dla Dzieci

zespół abstynencyjny, syndrom odstawienia

weight loss

spadek/utrata wagi

withdrawal syndrome (inaczej: abstinence syndrome)

well-defined problem (inaczej: well-structured problem)

problem dobrze zdefiniowany

witness

świadek

word salad (inaczej: schizophasia)

sałata słowna, schizofazja

Wernicke-Korsakoff syndrome

zespół Wernickego-Korsakowa

word-association test

test skojarzeń słownych

white blood cell (inaczej: leucocyte)

leukocyt, krwinka biała

work psychology

psychologia pracy

working memory

pamięć robocza

white matter

istota biała

working through

przepracowywanie problemu

white noise

biały szum

world view

światopogląd

will

wola

writing

pismo, pisanie

110


X i innych nauk społecznych

111

xenophobia

112

ksenofobia

xenophobic

ksenofobiczny


Y i innych nauk społecznych

113

yield

ulegać

youth

młodzież

yielding

uleganie

youthful idealism

idealizm młodzieńczy

yoga

joga

114


Z i innych nauk społecznych

115

zone of proximal development

strefa najbliższego rozwoju

zoophilia

zoofilia

116

zygote

zygota


część POLSKOANGIELSKA


117

118


A i innych nauk społecznych

119

abazja

abasia

afekt patologiczny

abnormal affect

abderyta

abderite

afektywny

affective

aberracja

aberration

afiliacja

affiliation

aberracja chromosomalna

chromosomal aberration

afiliacyjny

affiliative

ablucja

ablution

afirmacja

affirmation

abnegacja

abnegation, self-denial

afirmować

to affirm

abnegat

abnegator

afonia

aphonia

abominacja

abomination

aforystyczny

aphoristic

aborcja

abortion

aforyzm

aphorism

absencja

absence

afrodyzjak

aphrodisiac

absorbować

to absorb

ageuzja

ageusia

absorpcja

absorption

agnozja

agnosia

abstrakcja

abstraction

agonia

agony

abstrakcyjny

abstract

agonista

agonist

abstrakt

abstraction, abstract

agorafobia

agoraphobia

abstynencja

abstinence

agrafia

agraphia

abstynent

abstrainer

agramatyzm

agrammatism

abulia

abulia

agrawacja

aggravation

acefaliczny

acephalous

agresja

aggression

acetylocholina

acetylcholine

agresja przemieszczona

displaced aggression

achromatopsja

achromatopsia

agresywność

aggressiveness

achromatyczny

achromatic

agrypnia

agrypnia

achromatyzm

achromatism

adaptacja

adaptation

AIDS (zespół nabytego upośledzenia odporności)

AIDS (acquired immune deficiency syndrome)

akalkulia

acalculia

adaptacja słuchowa

auditory adaptation

akatyzja

akathisia

adaptor

adaptor

akceleracja

acceleration

adaptować (się)

to adapt

akceleracja rozwoju

acceleration of development

addytywność

additivity

akcent

accent

addytywny

additive

akceptacja

acceptance

adenina

adenine

akinezja

akinesia

admiracja

admiration

akomodacja

accommodation

admirować

to admire

akromegalia

acromegaly

adolescencja (inaczej: okres dojrzewania)

adolescence

aksjologia

axiology

adolescent

adolescent

aksjomat

axiom

adopcja

adoption

akson (inaczej: neuryt)

axon, nerve fibre

adoptować

to adopt

akt

act

adoracja

adoration

aktualizacja

actualization

adorować

to adore

aktywacja

activation

adrenalina

adrenaline

aktywizacja

activisation

adrenergiczny

adrenergic

aktywność

activity

aerofagia

aerophagia

aktywność ludyczna

ludic activity

afagia

aphagia

aktywność motoryczna

motor activity

afazja

aphasia

sexual activity

afekt

affect

aktywność płciowa (seksualna) aktywność twórcza

creative activity

120


aktywny

active

aktywować

to activate

akumulacja

accumulation

akupunktura

acupuncture

akustyczny

acoustic

alalia

alalia

alarm

alarm

aleksytymia

alexithymia

alergia

allergy

algorytm

algorithm

alibi

alibi

alienacja

alienation

alkaloid

alkaloid

alkohol

alcohol

alkohol metylowy

methyl alcohol

alkohol niekonsumpcyjny

amnezja wybiórcza (inaczej: catathymic amnesia, episodic amnesia, lacunar amnesia amnezja epizodyczna) amok

frenzy (termin potoczny)

amoralny

immoral

amplifikacja

amplification

amplituda

amplitude

amuzja

amusia

anachronizm

anachronism

anaklityczny

anaclitic

analeptyk

analeptic

analgezja

analgesia

analityczny

analitic

analityk

analyst

analiza

analysis

analiza czynnikowa

factor analysis

non-consumable alcohol

analiza czynnikowa eksploracyjna

exploratory factor analysis

alkoholik

alcoholic

analiza funkcjonalna

functional analysis

alkoholizm

alcoholism, alcohol dependence

analiza konwersacji

conversation analysis

alogia

alogia

alogiczny

alogical

analiza korzyści i kosztów (zysków i strat)

benefit - cost analysis, cost - benefit analysis

alternatywny

alternative

analiza kowariancji

analysis of covariance, ANCOVA

altruistyczny

altruistic

analiza marzeń sennych

altruizm

altruism

dream analysis, dream interpretation

analiza regresji

regression analysis

altruizm odwzajemniony

reciprocal altruism

analiza ścieżek

path analysis

aluzja

allusion

analiza stanowiska pracy

job analysis

aluzyjny

allusive

analiza transakcyjna

transactional analysis

ambitendencja

ambitendence

analiza treści (zawartości)

content analysis

ambitendentny

ambitendent

analiza wariancji

analysis of variance, ANOVA

ambiwalencja

ambivalence

ambiwalentny

ambivalent

analiza wariancji dla powtarzanych pomiarów

repeated-measures analysis of variance

amencja (inaczej:splątanie)

mental confusion

analiza wiązkowa

cluster analysis

amenorrhea (inaczej: zatrzymanie miesiączkowania, brak miesiączki)

amenorrhoea

analiza wieloczynnikowa

multifactorial analysis

amfetamina

amphetamine

amimia

amimia

amina biogeniczna

biogenic amine

amnezja

amnesia

amnezja dysocjacyjna

dissociative amnesia

amnezja dziecięca

childhood amnesia, infantile amnesia

amnezja hipnotyczna (posthipnotyczna)

hypnotic amnesia, posthypnotic amnesia

amnezja następcza (inaczej: amnezja postępowa, anterograda)

anterograde amnesia

amnezja wsteczna (inaczej: retrograda)

retrograde amnesia


analiza wielokrotnej regresji multiple linear regression analysis liniowej analiza zeznań świadków

analysis of witness statement/ testimony

analny

anal

analogia

analogy

analogie słowne

verbal analogies

anamneza

anamnesis

anankastyczny

anankastic

anarchia

anarchy

anarchiczny

anarchic

anarchista

anarchist

androgen

androgen (przymiotnik: androgenic)

121

androgeniczny

androgenous

androgenizacja

androgenization

androgyniczny

androgynous

andropauza

antyspołeczne (dyssocjalne) zaburzenie osobowości (inaczej: osobowość antyspołeczna, dyssocjalna)

antisocial personality disorder, dissocial personality disorder

andropause, male menopause

anulowanie (mechanizm obrony)

undoing

aneks

anex

apatia

apathy

anestetyk

anaesthetic

apercepcja

apperception

anestezja

anaesthesia

apetyt

appetite

angiografia mózgowa

angiography

aplikacja

application

anhedonia

anhedonia

aplikować

to apply

anima

anima

apraksja

apraxia

animistyczny

animistic

aprobata

approval

animizm

animism

aprobata społeczna

social approval

animozja

animosity

aprobować

to approve

animus

animus

aproseksja

aprosexia

anion

anion

archetyp

archetype

ankieta (1) - w znaczeniu: kwestionariusz

questionnaire

argument

argument

ankieta (2) - w znaczeniu: badanie ankietowe

survey

argumentować (1) - w znaczeniu: uzasadniać

to justify, to defend

ankieter

pollster

to argue

anomia

anomia

argumentować (2) - w znaczeniu: przedstawiać argumenty

anomia (w teorii E. Durkheima)

anomie

arogancja

arrogance

arogancki

arrogant

anonimowi alkoholicy

Alcoholics Anonymous

artefakt

artefact

anoreksja (inaczej: jadłowstręt psychiczny)

anorexia nervosa

arterioskleroza

arteriosclerosis

anorgazmia

anorgasmia

arteterapia

art therapy

anozognozja

anosognosia

artykulacja

articulation

antagonista

antagonist

asertywność

assertiveness

antropocentryzm

anthropocentrism

asertywny

assertive

antropologia

anthropology

asocjacja

association

antropologia kulturowa

cultural anthropology

asocjacjonizm

associationism

antropologia społeczna

social anthropology

asomatognozja

asomatognosia

antropomorfizm

anthropomorphism

aspiracja

aspiration

antycholinergiczny

anticholinergic

aspirować

to aspire

antycypacja

anticipation

aspiryna

aspirin

antycypować

to anticipate

astenia

asthenia

antygen

antigen

asteniczny

asthenic

antyhistamina

antihistamine

astereognozja

astereognosis

antyhistaminowy

antihistaminic

astygmatyzm

astigmatism

antykoncepcja

contraception

asymetria

asymmetry

antynomia

antinomy

asymilacja

assimilation

antypatia

antipathy

atak paniki

panic attack

antypsychiatria

antipsychiatry

ataksja

ataxia

antysocjalny (antyspołeczny)

antisocial

ataraksja

ataraxia

atawizm

atavism

atonia

atonia

122


atrakcyjność

attractiveness attractive

autonomia versus wstyd i niepewność (w koncepcji E. Eriksona)

autonomy versus shame and doubt

atrakcyjny atrofia

atrophy

autonomiczny

autonomic

atrofia śladu pamięciowego

memory trace degeneration (deterioration)

autonomiczny

autonomic, autonomous

atropina

atropine

autonomiczny układ nerwowy

autonomic nervous system

atrybucja

attribution

autopagnozja

autotopagnosia

atrybut

attribute

autopercepcja

self-perception

audytorium

audience

autoprezentacja

self-presentation

aura

aura

autopsja

autopsy

autentyczność

authenticity

autopsja psychologiczna

psychological autopsy

autentyczny

authentic

autoreceptor

autoreceptor

autochtoniczny

autochthonous

autorytarny

authoritarian

autoedukacja

auto-education

autorytaryzm

authoritarianism

autoerotyczny

auto-erotic

autorytet

authority

autoerotyzm

auto-erotism

autoskopia

autoscopy

autohipnoza

autohypnosis, self-hypnosis

autosugestia

auto-suggestion

automatyczny

automatic

autystyczny

autistic

automatyzm

automatism

autyzm

autism

autonarracja

auto-narration

autyzm wczesnodziecięcy

autonoetyczny

autonoetic

childhood autism, infantile autism

autonomia

autonomy

awersja

aversion

awersyjny

aversive


123

124


B i innych nauk społecznych

125

bać się

to be afraid, to be scared

behawioralny

behavioural

badania (1) - w znaczeniu badań naukowych

study, research

behawiorysta

behaviourist

badanie (2) - w znaczeniu badania lekarskiego

examination

behawioryzm

behaviourism

bełkot (bełkotanie)

gibbering, mumbling

badania adopcyjne

adoption study

benzodiazepiny

benzodiazepines

badania dziennikowe/ pamiętnikowe

diary study

beta-blokery

beta-blockers

badania eksploracyjne

exploratory research

beta-endorfiny

beta-endorphins

badania ewaluacyjne

evaluation research

betel

betel

badania ilościowe

quantitative research

bezdech śródsenny

sleep apnoea

badania jakościowe

qualitative research

bezgłos histeryczny

hysterical aphonia

badania korelacyjne

correlational study

beznadzieja

hopelessness

badania marketingowe

marketing research

beznadziejny

hopeless

badania opisowe

descriptive research

bezradność

helplessness

badanie panelowe

panel study

bezrobocie

unemployment

badanie pilotażowe

pilot study

bezrobotny

unemployed

badania podłużne

longitudinal study

bezsenność (inaczej: insomnia)

insomnia

badanie polisomnograficzne

polysomnographic study

bezsenny

sleepless

badania poprzeczne

cross-sectional study

bezwarunkowy

unconditional, unconditioned

badania relacji rodzinnych (w genetyce)

kinship study

bezwład

inertia

badania replikacyjne

replication research

bezwładność

inertia

badania rynku

market research

bezwładny

inert

badania sekwencyjne

sequential study

białko

protein

badania sondażowe (surveyowe)

survey research

biały szum

white noise

bibliografia

bibliography

badania stosowane

applied research

bić

to hit, to beat

badania teoretyczne

basic research, theoretical research

biegłość

proficiency, fluency, expertise

badania terenowe

field study

badanie z podwójnie ślepą próbą

double-blind study

badanie z pojedynczą ślepą próbą

single-blind study

badania z udziałem bliźniąt

biegły (1) - jako przymiotnik proficient, fluent, expert biegły (2) - jako rzeczownik, expert w znaczeniu: ekspert bierna agresja

passive aggression

bierno-agresywny

passive-aggressive

twin study

bierny

passive

bakteria

bacterium

bigamia

bigamy

bakteriofobia

bacteriophobia

bigoreksja

muscle dysmorphia, bigorexia

banicja

banishment, exile

bigoteria

banita

exile, outlaw

religious hypocrisy, religious bigotry

barbarzyńca

barbarian

bilans

balance, summary

barbarzyński

barbarian, barbarous, barbaric

bioaktywny

bioactive

barbiturany

barbiturates

biochemia

biochemistry

bariera

barrier

biochemiczny

biochemical

bariera „krew - mózg”

blood-brain barrier

bioenergetyka

bioenergetics

barwa

colour

bioenergoterapia

bioenergotherapy

bateria testów

test battery

biogenetyka

biogenetics

bazgrota

scribble

biogeniczny

biogenic

behawioralna teoria decyzji

behavioural decision theory

biografia

biography

126


biograficzny

biographical

błogostan

bliss

biogram

biorgam

blokada

block

biologia

biology

blokada poznawcza

mental block

biologia molekularna

molecular biology

błona bębenkowa

eardrum, tympanic membrane

biologiczne sprzężenie zwrotne

biofeedback

błona śluzowa

mucous membrane

biologizm

biologism

boczny

lateral

biomedyczny

biomedical

bodziec

stimulus (liczba mnoga: stimuli)

biometria

biometry

bodziec adekwatny

adequate stimulus

biometryka

biometrics

bodziec awersyjny

aversive stimulus

bioprąd

bioelectrical current

bodziec bezwarunkowy

unconditional (unconditioned) stimulus

biopsychologia

biopsychology

bodziec niewystarczający

inadequate stimulus

biorytm

biorhythm

bodziec warunkowy

biostymulacja

biostimulation

conditional (conditioned) stimulus

biotechnologia

biotechnology

bogobojny

pious

biseksualista

bisexual person

bohema

boheme, bohemia

biseksualizm

bisexualism/ bisexuality

bójka

fight

biseksualny

bisexual

bojkot

boycott

błąd atrybucji (inaczej: podstawowy błąd atrybucji)

attribution error, fundamental attribution error

ból

pain, ache

ból fantomowy

phantom ache

błąd konfirmacji (inaczej: heurystyka konfirmacji)

confirmation bias

boleć

to ache, to hurt

błąd logiczny

logical error

bolesny

painful

błąd pomiaru

measurement error

bólowy

pain

błąd stały

constant error

borderline

borderline

błąd standardowy

standard error

bractwo

fraternity

bladość afektywna [inaczej: spłaszczenie emocjonalne, spłaszczenie (stępienie, spłycenie) afektu]


bradyfrenia

bradyphrenia

bradykardia

bradycardia

bradykinezja

bradykinesia

blady afekt

flat affect blastocyst

brak miesiączki (inaczej: amenorrhea)

amenorrhoea

blastocysta błędy wychowawcze (w odniesieniu do błędów popełnianych przez rodziców)

parenting mistakes

brak potrzeb seksualnych

lack of sex drive

braterstwo

brotherhood

brawura

bravado

blef

bluff

brawurowy

with bravado

blefować

to bluff

brutalność

brutality

bliskość versus izolacja (w koncepcji E. Eriksona)

intimacy versus isolation

brutalny

brutal

bliźnięta

twins

bulimia

bulimia nervosa

bliźnięta dwujajowe

dizygotic twins, non-identical twins

bunt

rebellion

bunt młodzieńczy

teenage rebellion



monozygotic twins, identical twins

127

128


C i innych nauk społecznych

129

cecha

trait, feature, characteristic

choroba Alzheimera

Alzheimer’s disease

cecha charakterystyczna

characteristic feature

choroba genetyczna

genetic disorder

cecha osobowości

personality trait

choroba lokomocyjna

motion sickness

cecha psychiczna

mental trait

choroba Parkinsona

Parkinson’s disease

cechy przywódcze

leadership qualities

choroba psychiczna

mental disorder, mental illness

cefalokaudalny

cephalocaudal

choroba sieroca

hospitalism

cel

aim, goal, target

choroba szalonych krów

mad cow disease

cenestetyczny

coenaesthetic

choroba szpitalna

hospitalism

cenestezja

coenaesthesis, coenaesthesia

chory (1)

ill, sick

cenestopatia

cenestopathy

patient

centracja

centration

chory (2) - w znaczeniu: pacjent

centralne zaburzenie przetwarzania słuchowego

central auditory processing disorder

chromatyczny

chromatic

chromosom

chromosome

centralny (ośrodkowy) układ nerwowy

central nervous system

chroniczny

chronic

cenzura

censorship

chwiejność (labilność) emocjonalna

emotional dysregulation

cenzurować

to censor

ciąg opilczy (pijaczy)

alcohol bender

cerebrotonik

cerebrotonic

ciągły

continuous

chaos

chaos

ciało

body

chaotyczny

chaotic

ciało migdałowate

amygdala

charakter

character

corpus callosum

charakter analny (inaczej: analne cechy osobowości)

anal character

ciało modzelowate (inaczej: spoidło wielkie mózgu) ciąża

pregnancy

charakterologia

characterology

ciąża pozamaciczna

ectopic pregnancy

charakteropatia

characteropathy

charakterystyczny

characteristic

ciąża rzekoma (inaczej: ciąża urojona)

false pregnancy, pseudopregnancy, pseudocyesis, phantom pregnancy

charytatywny

charitable

cień

shadow

charyzma

charisma

cieniowanie

shadowing

charyzmatyczny

charismatic

cierpieć

to suffer

charyzmatyk

charismatic

cierpienie

pain, suffering

chemia

chemistry

cierpliwość

patience

chemotaksja

chemotaxis

cierpliwy

patient

chimera

chimera

ciśnienie osmotyczne

osmotic pressure

chimeryczny

chimeric

ćwiczenie

exercise

choleryczny

choleric

ćwiczyć

to exercise, to train, to practise

cholesterol

cholesterol

cybernetyka

cybernetics

cholina

choline

cyberseks

cybersex

cholinergiczny

cholinergic

cykl

cycle

choroba

illness, sickness, disease, disorder

cykl menstruacyjny (miesiączkowy)

menstrual cycle

choroba afektywna (inaczej: affective disorder, mood disorder zaburzenie afektywne, zaburzenie nastroju)

cykl reakcji seksualnej

sexual response cycle

cykliczny

cyclic

choroba afektywna dwubiegunowa (inaczej: zaburzenie dwubiegunowe; dawniej: psychoza maniakalno-depresyjna)

bipolar disorder, bipolar affective disorder, manic-depressive psychosis

cyklofrenia (przestarzałe)

cyclophrenia

cyklotymia

cyclothymia

cyniczny

cynical

choroba afektywna jednobiegunowa (inaczej: depresja jednobiegunowa)

unipolar depression

cynizm

cynicism

cytologia

cytology

130


cytomegalowirus

cytomegalovirus

czucie

feeling, sensation

cytoplazma

cytoplasm

czucie fantomowe

phantom sensation

cywilizacja

civilization

sensorimotor (sensory-motor)

cywilizowany

civilized

czuciowo-ruchowy (sensoryczno-motoryczny)

czary

witchcraft, magic, sorcery

czuciowy

sensory

czas reakcji (1; w odniesieniu do zachowań zwierząt)

latent time

czujność

vigilance

czuwanie

wakefulness

czas reakcji (2)

reaction time

czynnik

factor

czaszka

cranium, skull

activity

czerpać inspirację

to get inspiration (from), to be inspired (by)

czynność (1) - w znaczeniu wykonywania jakiejś czynności

function

częstotliwość

frequency

czynność (2) - w znaczeniu funkcjonowania

członek (1) - w znaczeniu członkostwa

member

czynność pomyłkowa (inaczej: freudowska pomyłka)

parapraxis, motivated error, Freudian slip

członek (2; inaczej: penis)

penis

czynności przymusowe

compulsions

członkostwo

membership

czytanie

reading

czuć

to feel, to sense; to smell (czuć węchem)


131

132


D i innych nauk społecznych

133

dekadencja

decadence

dekadencki

decadent

deklamacja

declamation

deklamować

to declaim

deklaracja

declaration

deklaratywny

declarative

deklarować

to declare

dekodować

to decode

dekompensacja psychotyczna

psychotic decompensation

dekonstrukcja

deconstruction

delegacja

delegation

delegować

to delegate

delektować się

to savour, to relish

deliberacja

deliberation

deliberować

to deliberate

delirium

delirium

demagog

demagogue

demagogia

demagogy

demaskować

to unmask, to expose

demencja (inaczej: otępienie)

dementia

demencja starcza (inaczej: otępienie starcze)

senile dementia

demografia

demography

demograficzny

demographic

demonstracja

demonstration

demonstrować

to demonstrate; to display (w znaczeniu: okazywać)

cognitive deficit

demoralizacja

demoralization

deficyt uwagi

attention deficit

demoralizować

to demoralize

definicja

definition

denaturacja

denaturation

definicja operacyjna

operational definition

denaturat

methylated spirit

defloracja

defloration

dendryt

dendrite

degeneracja

degeneration

dendrytyczny

dendritic

degenerat

degenerate

deontologia

deontology

degenerować

to degenerate

depersonalizacja

depersonalization

degradacja

degradation

depersonalizacja ofiary

depersonalization of the victim

degradować

to degrade

deprawacja

depravation

degrengolada

moral decay

deprawować

to deprave

degustacja

tasting

deprecjonować

to deprecate

degustować

to taste, to sample

depresant

depressant drug, psychomotor depressant

deifikacja

deification

depresja

depression

deifikować

to deify

depresja anaklityczna

anaclitic depression

deindywiduacja

deindividuation

depresja atypowa

atypical depression

deizm

deism

depresja duża

deja vu

deja vu

major depressive disorder, major depression

dalekowzroczność (inaczej: nadwzroczność)

hyperopia, long-sightedness, far-sightedness

daltonizm

daltonism

dane

data (liczba pojedyncza: datum)

dane biograficzne

biodata

dane personalne

biodata

darwinizm

Darwinism

dawka efektywna (inaczej: dawka terapeutyczna)

effective dosage

dawka śmiertelna

lethal dosage

debata

debate

debatować

to debate

debriefing

debriefing

decentracja

decentration

decyzja

decision

dedukcja

deduction

dedukcyjny

deductive

dedukować

to deduce

defekacja

defecation

defekt

defect

defekt motoryczny

motor defect

defekt sensoryczny

sensory defect

defektologia

defectology

defensywa

defence

defensywny

defensive

defetystyczny

defeatist

defetyzm

defeatism

deficyt

deficit

deficyt poznawczy

134


depresja egzogenna

exogenous depression

detoksykacja

detoxification, detox

depresja endogenna

endogenous depression

detoksykować

to detoxify

depresja inwolucyjna

involutional depression

dewastacja

devastation

unipolar depression depresja jednobiegunowa (inaczej: choroba afektywna jednobiegunowa)

dewastować

to devastate

dewiacja

deviance

depresja łagodna

mild depression

dewiacyjny

deviant

depresja lękowa

anxious depression

dewiant

deviant

depresja maskowana

masked depression

dezinformacja

misinformation

depresja młodzieńcza

adolescent depression

dezintegracja

disintegration

depresja nawracająca

recurrent depression

dezorientacja

disorientation

depresja nerwicowa (inaczej: zaburzenie dystymiczne, dystymia)

depressive neurosis, dysthymia, dysthymic disorder, neurotic depression

diada

dyad

depresja poporodowa

postpartum depression, postnatal depression

Diagnostyczno Statystyczny Podręcznik Zaburzeń Psychicznych, DSM

Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders, DSM

depresja poschizofreniczna

post-schizophrenic depression

diagnostyczny

diagnostic

depresja psychotyczna

psychotic depression

diagnostyka psychologiczna

psychological diagnostics

depresja reaktywna

reactive depression

diagnoza

diagnosis

depresja sezonowa (inaczej: sezonowe zaburzenie afektywne, sezonowe zaburzenie nastroju)

seasonal affective disorder, seasonal mood disorder (SAD)

diagnoza kliniczna

clinical diagnosis

diagnoza psychologiczna

psychological diagnosis

depresja utrwalona

chronic depression

diagnoza różnicowa

differential diagnosis

deprywacja

deprivation

diagnozować

to diagnose

deprywacja potrzeb

deprivation of needs

diagram blokowy (inaczej: schemat blokowy)

block diagram, flow chart

deprywacja sensoryczna

sensory deprivation

diagram ścieżkowy

path diagram

derealizacja

derealization

dialekt

dialect

dereizm

dereism

diazepam

diazepam

desensytyzacja

desensitization

dielektyczny

dialectical

desensytyzacja za pomocą ruchu gałek ocznych

eye-movement desensitization and reprocessing (EMDR)

dieta

diet

deskrypcja

description

dietetyczny

dietary, dietetic

deskryptywny

descriptive

dioptria

dioptre

desperacja

desperation, despair

dipsomania

dipsomania

despotyczny

despotic

disulfiram

disulfiram

despotyzm

despotism

DNA (kwas deoksyrybonukleinowy)

DNA (deoxyribonucleic acid)

destrukcja

destruction

DNA mitochondrialne

mitochondrial DNA

destrukcyjny

destructive

dobór krewniaczy

kin selection

desygnat

designatum

dobór losowy

random sampling

detal

detail

natural selection

detekcja

detection

dobór naturalny (inaczej: selekcja naturalna)

detektor

detector

dobór płciowy

sexual selection

detencja

detention

dobór próby

sampling

deterioracja

deterioration

multistage sampling

determinacja

determination

dobór wielostopniowy (inaczej: losowanie wielostopniowe)

determinizm

determinism

dobra kontynuacja

good continuation

determinizm językowy

language determinism

dobro dziecka

child’s best interest

determinować

to determine

dobroć dopasowania

goodness of fit

dogmat

dogma


135

dogmatyczny

dogmatic

drażliwy

irritable

dogmatyzm

dogmatism

drażnić

to irritate, to annoy

dojrzałość

maturity

drgawki

convulsions, tremor

dojrzałość emocjonalna

emotional maturity

drgawki dysocjacyjne

dissociative convulsions

dojrzałość płciowa

sexual maturity

drugorzędna cecha płciowa

secondary sexual characteristic

dojrzałość społeczna

social maturity

DSM

dojrzałość szkolna

school maturity

DSM (Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders)

dojrzewanie płciowe (inaczej: pokwitanie)

puberty

dualistyczny

dualistic

dualizm

dualism

dokładność

accuracy

dualizm kartezjański

Cartesian dualism

doktorat

doctorate

dusza

soul

doktryna

doctrine

dwubiegunowy

bipolar

doktrynalny

doctrinal

dwujęzyczny

bilingual

dokument

document

dwuoczny

binocular

dokumentacja

documentation

dwuuszny

binaural

domena

domain

dychotomia

dichotomy

dominacja

dominance

dychotomiczny

dichotomous

dominatywny

dominative

dychotyczny

dichotic

dominujący

dominant

dydaktyczny

teaching, educational

dopamina

dopamine

dydaktyka

teaching

dopaminergiczny

dopaminergic

dyferencjacja

differentiation

doping

doping; encouragement (w znaczeniu: zachęta)

dyferencjał semantyczny

semantic differential

dopingować

to encourage

dyfuzja

diffusion


human resources consultancy, personnel consultancy

dyfuzja (rozproszenie) odpowiedzialności

diffusion of responsibility

doradztwo zawodowe

career advice, career coaching, career counselling

dygresja

digression

dykcja

diction

dorosłość

adulthood

dyktat

diktat

dostępność

accessibility, availability

dyktator

dictator

dostosowanie

adjustment

dyktatura

dictatorship

doświadczenie

experience

dyktować

to dictate

doświadczenie (doznanie) szczytowe

peak experience

dylemat

dilemma

doświadczenie poza ciałem

out-of-body experience

dylemat społeczny

social dilemma

dotyk

touch

dylemat więźnia

prisoner’s dilemma

dotykowy

tactile, tactual

dylemat wspólnego pastwiska

commons dilemma

dowód tożsamości

ID

dyletant

dilettante

doznanie (1) - w znaczeniu: przeżycie

experience

dynamiczny

dynamic

doznanie (2) - w znaczeniu: odczucie

sensation

dynamika

dynamics

dynamika grupy

group dynamics

dramat

drama

dynamics of nervous processes

dramatyczny

dramatic

dynamika procesów nerwowych

dramatyzm

dramatism

dynamizm

dynamism

dramatyzować

to dramatize

dyscyplina

discipline

drastyczny

drastic

dysertacja

dissertation

drażliwość

irritability

dysfazja

dysphasia

dysfonia

dysphonia

136


dysforia

dysphoria

dyspraksja

dyspraxia

dysfunkcja

dysfunction

dysproporcja

disproportion

dysfunkcjonalny

dysfunctional

dysputa

dispute

dysfunkcyjny

dysfunctional

dysgrafia

dysgraphia

dissocial personality disorder, antisocial personality disorder

dysjunkcja

disjunction

dyssocjalne (antyspołeczne) zaburzenie osobowości (inaczej: osobowość dyssocjalna, antyspołeczna)

dyskalkulia

dyscalculia

dyssocjalny

dissocial

dyskineza

dyskinesia

dystalny

distal

dyskrecja

discretion

dystans

distance

dyskredytować

to discredit

dystans społeczny

social distance

dyskretny (1) - jako cecha osobowości, sytuacji

discreet

dystonia

dystonia

dystrakcja

distraction

dystraktor

distractor

dyskretny (2) - w znaczeniu: discrete nieciągły dyskryminacja

discrimination

dystrybucja

distribution

dyskryminacja osób nie w pełni sprawnych

ableism

dystrybutor

distributor

dyskryminacja osób otyłych

fattism

dyskryminacja płciowa

sexual discrimination

dystymia (inaczej: zaburzenie dystymiczne, depresja nerwicowa)

dysthymia, dysthymic disorder, depressive neurosis, neurotic depression

dyskryminacja rasowa

racial discrimination

dystyngowany

distinguished, dignified

dyskryminacja ze względu na wiek

ageism

dystynkcja

distinction

dysuria

dysuria

dyskryminować (kogoś)

to discriminate (against somebody)

dysymulacja

dissimulation

dyskurs

discourse

dywergencja

divergence

dyskusja

discussion

dyzartria

dysarthria

dyslalia

dyslalia

to act

dysleksja

dyslexia

działać (1) - w znaczeniu: wykonywać czynność lub funkcję

dyslektyczny

dyslexic

to function, to work

dysmorfofobia (inaczej: zaburzenie dysmorficzne)

dysmorphophobia, body dysmorphic disorder

działać (2) - w znaczeniu: funkcjonować działalność

activity

dysocjacja

dissociation

działanie

action


dissociative movement disorder, dissociative motor disorder

dziecięce zaburzenie dezintegracyjne

childhood disintergative disorder

dysocjacyjne zaburzenie tożsamości (inaczej: osobowość wieloraka, naprzemienna, mnoga)

dissociative identity disorder, multiple personality disorder, split personality

dziecinny

childish

dzieciństwo

childhood

dziecko adoptowane

adopted child

dysocjacyjny

dissociative

dziecko autystyczne

autistic child

dysonans

dissonance

dziecko niepełnosprawne

disabled child

dysonans poznawczy

cognitive dissonance

dziedziczność

heredity

dysortografia

dysorthography

dziedziczny

hereditary

dyspareunia

dyspareunia

dziennik

diary

dyspepsja

dyspepsia

dziwactwo

peculiarity, oddity

dyspersja

dispersion

dziwaczny

bizarre, weird

dyspozycja

disposition (w znaczeniu dyspozycji osobowościowej)

dziwny

odd, strange

dźwięk

sound


137

138


E i innych nauk społecznych

139

echo myśli

thought echo

egocentryzm

egocentrism

echolalia

echolalia

egodystoniczny

ego-dystonic

echomimia

echomimia

egoistyczny

egoistic, selfish

echopraksja

echopraxia

egoizm

egoism, selfishness

ecstasy (narkotyk)

ecstasy

egosyntoniczny

ego-syntonic

edukacja

education

egotyzm

egotism

edycja

edition

egzaltacja

exaltation

edytować

to edit

egzegeza

exegesis

efedryna

ephedrine

egzekucja

execution

efekt

effect

egzekutor

executor

efekt audytorium

audience effect

egzekutywa

executive, enforcement

efekt aureoli (inaczej: efekt halo)

halo effect

egzekwować

to enforce

efekt autokinetyczny

autokinetic effect

egzemplifikacja

exemplification

efekt bumerangowy

boomerang effect

egzemplifikować

to exemplify

efekt czystej ekspozycji

mere exposure effect

egzogamia

exogamy

efekt eksperymentatora (inaczej: efekt oczekiwań eksperymentatora)

experimenter effect, experimenter bias, experimenter expectancy effect

egzogenny

exogenous

egzorcysta

exorcist

efekt Galatei

Galatea effect

egzorcyzm

exorcism

efekt główny

main effect

egzotyczny

exotic

efekt Golema

Golem effect

egzotyka

exoticism, exotism

efekt interakcji

interaction effect

egzystencja

existence

efekt kontekstu (otoczenia)

context effect

egzystencjalizm

existentialism

efekt modalności

modality effect

egzystencjalny

existential

efekt obramowania

framing effect

ejakulacja

ejaculation

efekt pierwszeństwa

primacy effect

ejdetyczny

eidetic

efekt Pigmaliona

Pygmalion effect

ejdetyzm

eideticism

efekt podłogowy

floor effect, basement effect

eklektyczny

eclectic

efekt podobieństwa akustycznego

acoustic similarity effect

eklektyzm

eclecticism

ekmnezja

ecmnesia

efekt rozbieżności

discrepancy effect

ekologia

ecology

efekt Stroopa

Stroop effect

ekologiczny

ecological

efekt sufitowy

ceiling effect

ekonomia poznawcza

cognitive economy

efekt świeżości

recency effect

ekonomia żetonowa

token economy

efekt uboczny

side effect, adverse drug reaction

ekscentryczny

eccentric

efekt widza (inaczej: efekt przechodnia)

bystander effect

ekscentryk

eccentric

ekscytacja

excitement

efekt zysku i straty

gain - loss effect

ekscytować

to excite

efektor

effector

ekshibicjonizm

exhibitionism

efektowny

impressive, spectacular

ekshumacja

exhumation

efektywny

effective, efficient

ekskluzywny

exclusive

efemeryczny

ephemeral

ekspansja

expansion

egalitarny

egalitarian

ekspansywność

expansiveness

egalitaryzm

egalitarianism

ekspansywny

expansive

ego

ego

ekspercki

expert

egocentryczny

egocentric

ekspert

expert

140


ekspertywność

expertise

ekspertyza

expert opinion, expert evaluation

ekwilibracja (w teorii J. Piageta)

equilibration

ekwiwalencja

equivalence

eksperyment

experiment

ekwiwalent

equivalent

eksperyment ekologiczny

natural experiment

elaboracja

elaboration

eksperyment kliniczny

clinical experiment

elegancja

elegance

eksperyment laboratoryjny

laboratory experiment

elegancki

elegant

eksperyment naturalny (inaczej: terenowy)

field experiment

elektroencefalografia

electroencephalography

ekspiacja

expiation, atonement

elektroencefalogram (EEG)

electroencephalogram (EEG)

eksplantacja

explantation

elektrolit

electrolyte

eksplicytny

explicit

elektrowstrząs

electric shock, electroconvulsive shock

eksplikacja

explication

electrical brain stimulation

eksplikować

to explicate, explain

elektryczna stymulacja mózgu

eksploatacja

exploitation

eliminacja

elimination

eksploatować

to exploit

elita

elite

eksploracja

exploration

elitarny

elite

eksploracyjny

exploratory

elokwencja

eloquence

eksplorować

to explore

elokwentny

eloquent

ekspresja

expression

emanacja

emanation

emancypacja

emancipation

emancypantka

emancipationist

emancypować się

to become emancipated, to emancipate oneself

ekspresja słowna (werbalna) verbal expression ekspresja twórcza

creative expression

ekstaza

ecstasy

eksterminacja

extermination

emanować

to emanate

eksternalizacja

externalization

emblemat

emblem

ekstradycja

extradition

embriologia

embryology

ekstrahować

to extract

embrion

embryo

ekstrakcja

extraction

emfatyczny

emphatic

ekstrakt

extract

emfaza

emphasis

ekstrawagancja

extravagance

emigracja

emigration

ekstrawagancki

extravagant

emigrant

emigrant

ekstrawersja

extraversion

emocja

emotion, affect

ekstrawertyk

extravert

emocja podstawowa

primary emotion

ekstrawertywność (ekstrawertyczność)

extraversion

emocjonalność

emotionality

ekstrawertywny (ekstrawertyczny)

extraverted

emocjonalny

emotional, affective

empatia

empathy

ekstremalny

extreme

empatyczny

empathic

ekstremista

extremist

empiryczny

empirical

ekstremizm

extremism

empiryzm

empiricism

ekstremum

extreme

encefaliczny

encephalic

ekstrospekcja

extrospection

encefalizacja

encephalization

ektoderma

ectoderm

encefalografia

encephalography

ektoplazma

ectoplasm

encefalogram

encephalogram

ekumeniczny

ecumenical

encefalopatia

encephalopathy

ekumenizm

ecumenism

endemiczny

endemic

endoderma

endoderm


141

endogamia

endogamy

eschatologia

eschatology

endogenny

endogenous

eskalacja

escalation

endokrynologia

endocrinology

esperal

Antabuse

endokrynologiczny

endocrinological

esteta

aesthete

endorfiny

endorphins

estetyczny

aesthetic

energetyczny

energetic

estetyka

aesthetics

energia

energy

estradiol

oestradiol

engram (inaczej: ślad pamięciowy)

engram, memory trace

estrogen

oestrogen

enigmatyczny

enigmatic

estymacja

estimation

entuzjastyczny

enthusiastic

estymować

to estimate

entuzjazm

enthusiasm

etanol

ethanol

enwironmentalizm

environmentalism

etanol (inaczej: alkohol etylowy)

ethanol, ethyl alcohol

enzym

enzyme

etiologia

aetiology

enzymatyczny

enzymatic

etiologiczny

aetiological

epidemia

epidemic

etniczność

ethnicity

epidemiczny

epidemic

etniczny

ethnic

epidemiologia

epidemiology

etnocentryzm

ethnocentrism

epiderma

epidermis

etnografia

ethnography

epifenomen

epiphenomenon

etnologia

ethnology

epifenomenalizm

epiphenomenalism

etnometodologia

ethnomethodology

epigeneza

epigenesis

etnopsychologia

ethnopsychology

epikureizm

epicureism

etologia

ethology

epilepsja

epilepsy

etyczny

ethical

epistemologia

epistemology

etyka

ethics

epitet

epithet

etykieta

label

epizod

episode

labelling

epizod depresji dużej

major depressive episode

etykietowanie (inaczej: naznaczanie)

epizod depresyjny

depressive episode

etymologia

etymology

epizod manii

manic episode

eudajmonizm

eudaimonism

epizod psychotyczny

brief psychotic disorder, psychotic episode

eufemistyczny

euphemistic

eufemizm

euphemism

erekcja

erection

euforia

euphoria

ergonomia

ergonomics

euforyczny

euphoric

erogenny

erogenous

eugenika

eugenics

erotoman

erotomaniac

eunuch

eunuch

erotomania

erotomania

eutanazja

euthanasia

erotyczny

erotic

ewaluacja

evaluation

erotyka

eroticism

ewentualność

eventuality, possibility

erotyzm

erotism

ewentualny

possible, potential

erudycja

erudition

ewolucja

evolution

erudycyjny

erudite

ewolucjonizm

evolutionism

erudyta

erudite

ewolucyjny

evolutionary

erystyczny

eristic

ewoluować

to evolve

erytrocyt (inaczej: krwinka czerwona)

erythrocyte, red blood cell

ezoteryczny

esoteric

erytrofobia

erythrophobia

ezoteryka

esoterics

142


F i innych nauk społecznych

143

facylitacja

facilitation

feromon

pheromone

facylitacja społeczna

social facilitation

fetysz

fetish

fakultet

faculty

fetyszysta

fetishist

fala gamma

gamma wave

fetyszystyczny

fetishistic

falliczny

phallic

fetyszyzm

fetishism

fallus

phallus

fibrylacja

fibrillation

falsyfikowalność

falsifiability

figura i tło

figure and ground

fałszywe wspomnienie

false memory

fałszywy

false

figura niejednoznaczna (inaczej: figura wieloznaczna, odwracalna)

ambiguous figure, reversible figure

fałszywy alarm

false alarm

figura niemożliwa

impossible figure

fanatym

fanaticism

figura retoryczna

figure of speech

fantazja

fantasy

fikcja

fiction

fantazjować

to fantasize

fikcyjny

fictional

farmaceutyczny

pharmaceutical

fiksacja

fixation

farmaceutyka

pharmaceutics


farmacja

pharmacy

fiksacja funkcjonalna (inaczej: sztywność funkcjonalna)

farmakolog

pharmacologist

fiksować

to fixate

farmakologia

pharmacology

filantrop

philanthropist

farmakomania

pharmacomania

filantropia

philanthropy

fascynacja

fascination

filogeneza

philogenesis

fascynować

to fascinate

filozofia

philosophy

fatalizm

fatalism

filozoficzny

philosophical

fatum

fate

filtr

filter

fatygować

to bother, to trouble

fizjologia

physiology

faza

phase, stage, period

fizjologiczny

physiological

faza analna

anal stage

fizjonomia

physiognomy

faza falliczna

phallic stage

flashback

flashback

faza genitalna

genital stage

flegma

phlegm

faza lustra

mirror phase

flegmatyczny

phlegmatic

faza oralna

oral stage

flegmatyk

phlegmatic

faza oralno-sadystyczna

oral-sadistic phase, oral-sadistic stage, cannibalistic stage

flegmatyzm

phlegmatism

faza pobudzenia

arousal phase

fluktuacja

fluctuation

faza refrakcji

refractory period

fobia

phobia

faza utajenia (latencji)

latency period

fobia specyficzna

specific phobia, simple phobia

faza wyczerpania

exhaustion stage

fobia społeczna

social phobia, social anxiety disorder

fellatio

fellatio

fobia szkolna

school phobia

feministka

feminist

fonem

phoneme

feministyczny

feminist

fonemika

phonemics

feminizm

feminism

fonetyczny

phonetic

fenomen


fonetyka

phonetics

fenomenologia

phenomenology

fonologia

phonology

fenotiaziny

phenothiazines

reaction formation

fenotyp

phenotype

fenyloketonuria

phenylketonuria

formacja reaktywna (inaczej: reakcja upozorowana, formowanie reakcji przeciwnej, pozorowanie reakcji)

144


formowanie więzi

bonding

fuga

fugue

fotoreceptor

photoreceptor

fuga dysocjacyjna

dissociative fugue

fototerapia

phototherapy

fuga histeryczna

hysterical fugue

funkcja

function

fragmentaryczne zaburzenie specific developmental disorder rozwoju fraza

phrase

funkcja prawdopodobieństwa

likelihood function

frazes

platitude, cliché

funkcje mowy

speech functions

frenetyczny

phrenetic

funkcjonalizm

functionalism

frenologia

phrenology

funkcjonalny

functional

freudowska pomyłka (inaczej: czynność pomyłkowa)

Freudian slip, parapraxis, motivated error

furia

fury

futurologia

futurology

froteryzm

frotteurism

fuzja

fusion

frustracja

frustration


145

146


G i innych nauk społecznych

147

gameta

gamete

głód

hunger

gang

gang

głośność

loudness

gangrena

gangrene

głosowy

vocal

gangster

gangster

głowa

head

gargolizm

gargoylism

głowonóg

cephalopod

gastryczny

gastric

deafness, hearing loss

gatunek

species (liczba mnoga: species)

głuchota (inaczej: utrata słuchu)

gaworzenie

babbling

glukoza

glucose

gaz pieprzowy

pepper spray

głużenie (inaczej: gruchanie)

cooing

gaz powodujący łzawienie (lakrymator)

tear gas, lacrimator

gniew

anger

gej

gay

gonada

gonad

gejowski

gay

gonadotropina

gonadotrophin

gen

gene

gonitwa myśli

flight of ideas

gen dominujący

dominant gene

gra

game

gen recesywny

recessive gene

gra wstępna

foreplay

generacja

generation

gracz

player

generalizacja

generalization

graficzna skala szacunkowa

graphic rating scale

generalizacja bodźca

stimulus generalization

grafologia

graphology

genetyczny

genetic

grafomania

graphomania

genetyka

genetics

gramatyka

grammar

geneza

genesis

gratyfikacja

gratification

genialny

genius

gratyfikacja odroczona

delayed gratification

genitalia

genitals

gratyfikować

to gratify

genitalny

genital

gruchanie (inaczej: głużenie)

cooing

geniusz

genius

gruczoł

gland

genom

genome

gruczoł mlekowy

mammary gland

genotyp

genotype

grupa eksperymentalna

experimental group

geriatria

geriatrics

grupa fokusowa

focus group

geriatryczny

geriatric

grupa kontrolna

control group

gerontofilia

gerontophilia

grupa krwi

blood group

gerontologia

gerontology

grupa nacisku

pressure group

gest

gesture

grupa odniesienia

reference group

Gestalt

Gestalt

grupa społeczna

social group

giętkość myślenia

flexibility of thinking

chunking

glaukoma (inaczej: jaskra)

glaucoma

grupowanie (inaczej: zbrylanie)

głębokość przetwarzania

depth of processing

guanina

guanine

glikogen

glycogen

guru

guru

gwałt

rape

gwałt na randce

date rape

globalne zaburzenie rozwoju pervasive developmental disorder

148


H i innych nauk społecznych

149

habitat

habitat

hierarchia

hierarchy

habituacja

habituation

dominance hierarchy

hałas

noise

hierarchia dominacji (u zwierząt)

haloperidol

haloperidol

hierarchiczny

hierarchic

higiena

hygiene

higieniczny

hygienic

hiperglikemia

hyperglycaemia

hipermnezja

hypermnesia

hiperseksualność

hypersexuality

hipersomnia (inaczej: nadmierna senność)

hypersomnia

hiperstenia

hypersthenia

hipertymia

hyperthymia

hiperwentylacja

hyperventilation

hipnoterapia

hypnotherapy

hipnotyczny

hypnotic

hipnotyk

hypnotic

hipnotyzer

hypnotist

hipnotyzować

to hypnotize

hipnoza

hypnosis

hipochondria (inaczej: zaburzenie hipochondryczne)

hypochondriasis, health anxiety, illness phobia, illness anxiety

hipochondryczny

hypochondriacal

hipochondryk

hypochondriac

hipoglikemia (inaczej: niedocukrzenie)

hypoglycaemia

hipokamp

hippocampus

hipokryta

hypocrite

hipokryzja

hypocrisy

hipoksja

hypoxia

hipomania

hypomania

hipomaniakalny

hypomanic

hipomnezja

hypomnesia

hipotetyczny

hypothetical

hipoteza

hypothesis

hipoteza sprawiedliwego świata

just world hypothesis

hipoteza zerowa

null hypothesis

histamina

histamine

histeria

hysteria

histeria konwersyjna

conversion hysteria

histeria lękowa

anxiety hysteria

histeryczny

hysterical

histogram

histogram

histrioniczne zaburzenie osobowości (inaczej: osobowość histrioniczna)


halucynacja (inaczej: omam) hallucination halucynacja słuchowa

auditory hallucination

halucynogen

hallucinogen

halucynoid

parahallucination

halucynoza

hallucinosis

halucynoza alkoholowa

alcohol hallucinosis

halucynoza przewlekła

chronic hallucinosis

halucynoza wzrokowa

visual hallucinosis

hamowanie oboczne

lateral inhibition

hamowanie proaktywne (inaczej: interferencja proaktywna)

proactive interference, proactive inhibition

hamowanie retroaktywne (inaczej: interferencja retroaktywna)

retroactive interference, retroactive inhibition

harmoniczny

harmonic

haszysz

hashish

hazard

gambling

hazardzista

gambler

hebefrenia

hebephrenia

hedonista

hedonist

hedonistyczny

hedonistic

hedonizm

hedonism

hemoglobina

haemoglobin

heretyk

heretic

hermafrodyta (inaczej: obojnak)

hermaphrodite

hermafrodytyzm (inaczej: obojnactwo)

hermaphroditism

hermeneutyka

hermeneutics

hermetyczny

hermetic

heroiczny

heroic

heroina

heroin

heroinizm (inaczej: uzależnienie od heroiny)

heroinism, heroin addiction

heroizm

heroism

heteroseksualizm

heterosexuality

heteroseksualny

heterosexual

heterozygota

heterozygote

heterozygotyczny

heterozygous

heurystyczny

heuristic

heurystyka

heuristic

heurystyka dostępności

availability heuristic

hibernacja

hibernation

150


HIV (ludzki wirus niedoboru HIV (human immunodeficiency virus) odporności)

hormon plciowy

sex hormone

homeopatia

homeopathy

hormon sterydowy (steroidowy)

steroid hormone

homeopatyczny

homeopathic

hormon uwalniający

releasing hormone

homeostatyczny

homeostatic

hormon wzrostu

growth hormone

homeostaza

homeostasis

hormonalny

hormonal

homofobia

homophobia

horyzont

horizon

homologiczny

homologous

horyzontalny

horizontal

homonim

homonym

hospicjum

hospice

homoseksualista

homosexual person

hospitalizacja

hospitalization

homoseksualizm

homosexuality

humanistyczny

humanistic

homoseksualizm ukryty

latent homosexuality

humanitarny

humanitarian

homoseksualny

homosexual

humanitaryzm

humanitarianism

homozygota

homozygote

humanizm

humanism

homozygotyczny

homozygous

humor

humour

homunkulus

homunculus

humorystyczny

humorous

hormon

hormone

hybryda

hybrid

hormon adrenokortykotropowy

adrenocorticotrophic hormone, ACTH

hybrydyzacja

hybridization

hormon antydiuretyczny (inaczej: wazopresyna)

antidiuretic hormone (ADH), vasopressin

hydrokortyzon (inaczej: kortyzol)

hydrocortisone, cortisol

hormon luteinizujący

luteinizing hormone, interstitialcell-stimulating hormone

hymen

hymen


151

152


I i innych nauk społecznych

153

ICD-10, Międzynarodowa Statystyczna Klasyfikacja Chorób i Problemów Zdrowotnych

ICD-10 (International Classification of Diseases and Related Health Problems)

id

id

idea

idea

idea nadwartościowa

overvalued idea

ideał ego

ego ideal

idealizacja

idealization

idealizm

idealism

idealizm młodzieńczy

youthful idealism

identyfikacja

identification

identyfikacja obronna (inaczej: identyfikacja z agresorem, oprawcą)

defensive identification, identification with the aggressor

identyfikacja pierwotna (podstawowa)

primary identification

gender identity identyfikacja płciowa (inaczej: tożsamość płciowa)

immunizować

to immunize

immunologia

immunology

immunologiczny

immunologic

immunosupresja

immunosuppression

immunoterapia

immunotherapy

imperatyw kategoryczny

categorical imperative

imperatywne omamy

imperative hallucinations

implantacja

implantation

implantować

to implant

implicytny

implicit

implozja

implosion

imponować

to impress

impotencja (inaczej: zaburzenie wzwodu/erekcji)

impotence, erectile dysfunction, male erectile disorder

impotent

impotent

impresja

impression

identyfikować (się)

to identify

impulsywność

impulsiveness

ideograf

ideograph

impulsywny

impulsive

ideograficzny

ideographic

indoktrynacja

indoctrination

ideolog

ideologist

indoktrynować

to indoctrinate

ideologia

ideology

indukcja

induction

ideologiczny

ideological

indukcja hipnotyczna

hypnotic induction

idiograficzny

idiographic

individuation

idiota (termin przestarzały; aktualnie używany jako określenie obraźliwe)

idiot

indywiduacja (w teorii C.G. Junga) indywidualista

individualist

idol

idol

indywidualizm

individualism

ignorancja

ignorance

indywidualny

individual

ignorant

ignorant

inercja

inertia

ignorować

to ignore

infantylizm

infantilism

iloraz

quotient

infantylny

infantile

iloraz inteligencji

intelligence quotient (IQ)

inferencja

inference

iloraz inteligencji emocjonalnej

emotional quotient

iluminacja

illumination

ilustrator

illustrator

iluzja

illusion

iluzja skojarzeniowa

informacja zwrotna (inaczej: feedback sprzężenie zwrotne) ingracjacja

ingratiation

inhibicja

inhibition

inhibitor

inhibitor

associative illusion

inhibitor monoaminooksydazy

monoamine oxidase inhibitor

iluzoryczny

illusory

inicjacja

initiation

imaginacja

imagination

inicjatywa

initiative

imago

imago imbecile

inicjatywa versus poczucie winy (w koncepcji E. Eriksona)

initiative versus guilt

imbecyl (termin przestarzały; aktualnie używany jako określenie obraźliwe)

inicjować

to initiate

imigracja

immigration

inkarnacja

incarnation

imigrant

immigrant

inkoherencja

incoherence

immunizacja

immunization

inkorporacja

incorporation

innowacja

innovation

154


insomnia (inaczej: bezsenność)

insomnia

instrumentalizm

instrumentalism

instrumentalny

instrumental

instynkt

instinct

destructive instinct instynkt destrukcyjny [inaczej: instynkt śmierci (w psychoanalizie)]

interioryzacja

interiorization

interkorelacja

intercorrelation

internalizacja

internalization

interpersonalny

interpersonal

interpretacja

interpretation

interpretacja redukcyjna (w teorii C. G. Junga)

reductive interpretation

instynkt ego

ego instinct

interpretować

to interpret

instynkt samozachowawczy

self-preservation instinct

interseksualizm

intersexuality

instynktowny

instinctive

interwał

interval

insulina

insulin

interwencja kryzysowa

crisis intervention

insynuacja

insinuation

intoksykacja

intoxication

insynuować

to insinuate

intonacja

intonation

integracja

integration

introjekcja

introjection

integralność ego versus rozpacz (w koncepcji E. Eriksona)

ego integrity versus despair

introspekcja

introspection

introspekcjonizm

introspectionism

integralny

integral

introwersja

introversion

integrować

to integrate

introwertyk

introvert

intelekt

intellect

introwertywny

introverted

intelektualizacja

intellectualization

intruz

intruder

intelektualny

intellectual

intruzywność

intrusiveness

inteligencja

intelligence

intruzywny

intrusive

inteligencja emocjonalna

emotional intelligence

intuicja

intuition

inteligencja niewerbalna

non-verbal intelligence

intuicyjny

intuitive

inteligencja ogólna

general intelligence

intymność

intimacy

inteligencja płynna

fluid intelligence

intymny

intimate

inteligencja praktyczna

practical intelligence

inwazja

invasion

inteligencja skrystalizowana crystallized intelligence

inwazyjność

invasiveness

inteligencja społeczna

social intelligence

inwazyjny

invasive

inteligencja werbalna

verbal intelligence

inwencja

invention

inteligentny

intelligent

inwentarz

inventory

intencja

intention paradoxical intention

inwersja (także jako mechanizm obronny)

reversal

intencja paradoksalna intencjonalne zapominanie

intentional forgetting

inwolucja

involution

intencjonalność

intentionality

inżynieria genetyczna

genetic engineering

intencjonalny

intentional

IQ (iloraz inteligencji)

IQ (intelligence quotient)

interakcja

interaction

ironia

irony

interakcjonizm

interactionism

ironiczny

ironic

interaktywny

interactive

irracjonalność

irrationality

interferencja

interference

irracjonalny

irrational

interferencja proaktywna (inaczej: hamowanie proaktywne)

proactive interference, proactive inhibition

istota biała

white matter

istota szara

grey matter

interferencja retroaktywna (inaczej: hamowanie retroaktywne)

retroactive interference, retroactive inhibition

istotność

significance statistical significance

interferencja skojarzeniowa

associative interference, associative inhibition

istotność statystyczna różnic (inaczej: istotność statystyczna, poziom istotności)


155

istotny statystycznie

statistically significant

izomorfizm

isomorphism

izolacja

isolation

izotonia

isotonia

izolacja afektu

isolation of affect

izotoniczny

isotonic

izolować

to isolate

156


J i innych nauk społecznych

157

ja idealne

ideal self

jaźń

self

ja subiektywne

subjective self

jednooczny

monocular, uniocular

jadłowstręt psychiczny (inaczej: anoreksja)

anorexia nervosa

jelito

intestine

jądro komórkowe

nucleus

jelito cienkie

small intestine

jądro soczewkowate

lenticular nucleus

jelito grube

large intestine

jajnik

ovary

język (1) - w odniesieniu do mowy

language

jąkać się

to stutter

tongue

jąkanie

stutter, stuttering, stammering

język (2) - w znaczeniu anatomicznym

jamais vu

jamais vu

język (mowa) ciała

body language

jaskra (inaczej: glaukoma)

glaucoma

język migowy

sign language

jaskrawość

brightness

joga

yoga

jatrogenny

iatrogenic

jowialny

jovial

jungowski

Jungian

158


K i innych nauk społecznych

159

kacheksja

cachexia

klasyfikacja

classification

kaftan bezpieczeństwa

straitjacket

classification of mental disorders

kalka słowna

calque

klasyfikacja zaburzeń psychicznych

kanał komunikacji

communication channel

klasyfikować

to classify

kanał kręgowy

spinal canal

klaustrofobia

claustrophobia

kanał słuchowy

auditory canal

kleptomania

kleptomania, pathological stealing

kancerofobia

cancerophobia

klika

clique

kanibal

cannibal

kanibalistyczny

cannibalistic

klimakterium (inaczej: menopauza, przekwitanie)

climacteric, menopause, change of life

kanibalizm

cannibalism

kliniczny

clinical

kanon

canon

klitoridektomia (inaczej: obrzezanie kobiet)

clitoridectomy, female genital mutilation

kara

punishment, penalty

klon

clone

kardiowaskularny

cardiovascular

klonowanie

cloning

kariera

career

kobiecość

femininity

karoten

carotene

kobiecy

feminine

kasta

caste

koci krzyk

cri du chat

kastracja

castration

kod

code

kastracja farmakologiczna

pharmacological castration

kod genetyczny

genetic code

kastrat

castrato

kodeina

codeine

kastrować

to castrate

kodować

to encode

katabolizm

catabolism

kodowanie

encoding

katalepsja

catalepsy

kodowanie akustyczne

acoustic coding

katamneza

catamnesis

kodowanie artykulacyjne

articulatory coding

katapleksja

cataplexy

kodowanie semantyczne

semantic coding

katarakta

cataract

kofeina

caffeine

katastrofa

catastrophe

kognitywizm

cognitivism

katastroficzny

catastrophic

katastrofizm

catastrophism

kohabitacja (inaczej: konkubinat)

cohabitation, common-law marriage

katatonia

catatonia

koherencja

coherence

katatymia

catathymia

koherentny

coherent

katecholamina

catecholamine

kohorta

cohort

kategoryczny

categorical

kojarzenie

association

kategoryzacja

categorization


backward association, retroactive association

kateksja (w psychoanalizie)

cathexis

kokaina

cocaine

katharsis

catharsis

kolokwialny

colloquial

kazirodztwo

incest

komórka

cell

kazuistyczny

casuistic; case study (w znaczeniu studium przypadku)

komórka dwubiegunowa

bipolar cell

kazuistyka

casuistry; case studies (w znaczeniu studiów przypadków)

komórka macierzysta

stem cell nerve cell, neuron

keraunofobia

keraunophobia

komórka nerwowa (inaczej: neuron)

ketamina

ketamine

komórka piramidowa

pyramidal cell

kinestetyczny

kinaesthetic

kompensacja

compensation

kinestezja

kinaesthesis, kinaesthesia

kompetencja

competence

klan

clan

industry versus inferiority

klasa społeczna

social class

kompetencja versus poczucie niższości (w koncepcji E. Eriksona)

160


kompetentny

competent

avoidance - avoidance conflict

competent judge

konflikt “unikanieunikanie” (inaczej: konflikt “oddalanie-oddalanie”)

kompetentny sędzia kompleks

complex

konformizm

conformity

kompleks Adonisa

Adonis complex

konfrontacja

confrontation

kompleks Edypa

Oedipus complex

konfrontować

to confront

kompleks Elektry

Electra complex

koniunkcja

conjunction

kompleks Jokasty

Jocasta complex

konkretny

concrete

kompleks kastracyjny

castration complex

kompleks matki

mother complex

konkubinat (inaczej: kohabitacja)

common-law marriage, cohabitation

kompleks niższości

inferiority complex

konkurencja

competition

kompleks ojca

father complex

konkurować

to compete

kompleks wyższości

superiority complex

konopie

cannabis

kompulsja

compulsion

konotacja

connotation

kompulsywne zachowania seksualne

compulsive sexual behaviour

konsekwencja (1) - w znaczeniu: następstwo

consequence

kompulsywny

compulsive

consistency

komuna

commune

konsekwencja (2) - w znaczeniu: konsekwencja w działaniu

komunikacja

communication

konsekwentny

consistent

komunikacja niewerbalna

non-verbal communication

konserwatywny

conservative

komunikacja wspomagana

facilitated communication

konserwatyzm

conservatism

komunistyczny

comunist

konsolidacja

consolidation

komunizm

comunism

konsonant

consonant

koncentracja na broni (w psychologii zeznań świadków)

weapon focus

konstrukt

construct

konstrukt hipotetyczny

hypothetical construct

koncentracja uwagi

concentration of attention

konstruktywizm

constructivism

koncepcja, koncept

concept

kontakt

contact

konceptualizm

conceptualism

kontakt wzrokowy

eye contact

konceptualny

conceptual

kontaminacja

contamination

kończyna fantomowa

phantom libm

kontekst

context

kondensacja

condensation

kontekstualizm

contextualism

kondycja

condition

kontestacja

contestation

kondycja psychiczna

mental condition

kontestować

to contest

konfabulacja

confabulation

kontinuum

continuum

konfabulować

to confabulate

kontrast

contrast

konfidencjonalność

confidentiality

kontrkultura

counterculture

konfidencjonalny

confidential

kontrola

control

konfiguracja

configuration

kontrola behawioralna

behaviour control

konfirmacja

confirmation

kontrolować

to control

konfirmacyjna analiza czynnikowa

confirmatory factor analysis

kontrowersja

controversy

kontrowersyjny

controversial

konflikt

conflict

kontur

contour

konflikt “dążenie - dążenie” (inaczej: konflikt “zbliżanie - zbliżanie”)

approach - approach conflict

kontuzja

contusion, injury

kontynuacja

continuation

konflikt “dążenie unikanie” (inaczej: konflikt “zbliżanie - oddalanie”)

approach - avoidance conflict

kontynuować

to continue

konwenans

convention

konwencjonalizm

conventionalism


161

konwencjonalność

conventionality

kowariancja

covariance

konwencjonalny

conventional

krąg kula (w antropologii)

kula ring

konwergencja

convergence

kreacjonizm

creationism

konwersacja

conversation

kreatywność

creativity

konwersja

conversion

kreatywny

creative

konwersja histeryczna

hysterical conversion

kręgowiec

vertebrate

konwulsant (inaczej: środek drgawkotwórczy)

convulsant

kreolizacja

creolization

konwulsje

convulsions

kresomózgowie

cerebrum, telencephalon

kooperacja

cooperation

kooperatywny

cooperative

koordynacja

coordination

koordynować

to coordinate

koprofagia

coprophagia

koprofilia

kretyn (termin przestarzały; cretin aktualnie używany jako określenie obraźliwe) kretynizm (przestarzałe)

cretinism

krew

blood

krótkowzroczność

myopia, near-sightedness, short-sightedness

coprophilia

krtań

larynx, voice box

koprolalia

coprolalia

kopropraksja

copropraxia

krwinka biała (inaczej: leukocyt)

white blood cell, leucocyte

kopulacja

copulation

krwinka czerwona (inaczej: erytrocyt)

red blood cell, erythrocyte

kopulować

to copulate

kryminalistyka

criminalistics

kora

cortex

kryminogeneza

criminogenesis

kora czuciowa (sensoryczna)

sensory cortex

kryminologia

criminology

kora mózgowa

cerebral cortex

kryptomnezja

cryptomnesia

kora nowa

neocortex

kryterium

criterion

kora przedczołowa

prefrontal cortex

kryterium ekologiczne

ecological criterion

kora ruchowa

motor cortex

kryzys

crisis

kora słuchowa

auditory cortex

kryzys rozwojowy

developmental crisis

kora somatosensoryczna

somatosensory cortex

kryzys tożsamości

identity crisis

kora węchowa

olfactory cortex

kryzys wieku średniego

mid-life crisis, middle age crisis

kora wzrokowa

visual cortex

krzywa

curve

korekta

correction

krzywa Ebbinghausa

Ebbinghaus curve

korelacja

correlation

normal (bell-shaped, Gaussian) curve

korelacja częściowa

partial correlation

krzywa normalna (inaczej: krzywa dzwonowa, krzywa Gaussa)

korelacja dodatnia

positive correlation

krzywa uczenia się

learning curve

korelacja kanoniczna

canonical correlation

krzywda

harm, damage

korelacja ujemna

negative correlation

krzywdzić

to hurt, to harm

korelacyjny

correlational

krzyżowanie chromosomalne

crossing over

korelować

to correlate

ksenofobia

xenophobia

kortykosteryd

corticosteroid

ksenofobiczny

xenophobic

kortyzol (inaczej: hydrokortyzon)

cortisol, hydrocortisone

kształcenie

education, training

kortyzon

cortisone

kształcić

to educate, to train

korygować

to correct

shaping

kość skroniowa

temporal bone

kształtowanie (także: kształtowanie zachowania jako technika w warunkowaniu sprawczym)

koszmar senny

nightmare

kubek smakowy

taste bud

koterapeuta

co-therapist

kula histeryczna

globus hystericus

162


kult

cult

kwas

acid

kultowy (w odniesieniu do kultu)

cultic

kwas glutaminowy

glutamic acid

kultura

culture

kwas nukleinowy

nucleic acid

kulturalny

cultural

kwas rybonukleinowy

ribonucleic acid, RNA

kulturowa adaptacja testu

cross-cultural test adaptation

kwestionariusz

questionnaire

kulturowy

cultural

kwestionariusz osobowości

personality inventory/ questionnaire

kumulacja

cummulation

kurtoza

kurtosis

kwestionariusz osobowości Cattella

The Sixteen Personality Factor Questionnaire (16PF)

kwalifikacje

qualifications

Kwestionariusz Osobowości Zawodowej

Occupational Personality Questionnaire (OPQ)

kwalifikować

to qualify

occupational interest inventory

kwantyfikator

quantifier

kwestionariusz zainteresowań zawodowych


163

164


L i innych nauk społecznych

165

labirynt

labyrinth, maze

lekozależność

medicine dependence

laboratorium

laboratory

leksykalny

lexical

łagodne zaburzenie poznawcze

mild cognitive impairment

leksykologia

lexicology

laktacja

lactation

leksykon

lexicon

łańcuch pokarmowy

food chain

lesbijka

lesbian

latencja

latency

lesbijski

lesbian

lateralizacja

lateralization, laterality

letarg

lethargy

laudanum

laudanum

leukocyt (inaczej: krwinka biała)

leucocyte, white blood cell

łechtaczka

clitoris

leukotomia

leucotomy

lecytyna

lecithin

leworęczność

left-handedness

leczenie

treatment

lezja

lesion

legalny

legal

liberalny

liberal

lęk

anxiety

libido

libido

lek (lekarstwo)

medicine, medication, drug

limfa

lymph

lęk kastracyjny

fear of castration

limfocyt

lymphocyte

lęk napadowy (inaczej: zespół lęku napadowego, zespół paniki, zespół lęku panicznego)

panic disorder

lingwistyczny

linguistic

lingwistyka

linguistics

lek nootropowy

nootropic drug

lista przymiotników

adjective check list

lek normotymiczny

normothymic drug

lit

lithium

lęk pierwotny

primal anxiety

lobotomia

lobotomy

lek pobudzający

stimulant/psychoanaleptic drug

logiczny

logical

lek przeciwdepresyjny (inaczej: antydepresant)

antidepressant

logika

logic

logopedia

logopedics

lek przeciwdrgawkowy

anticonvulsant

logoterapia

logotherapy

lek przeciwlękowy (inaczej: lek anksjolityczny, anksjolityk)

anti-anxiety drug, anxiolytic drug

lojalny

loyal

lokalizacja

localization

antipsychotic drug, neuroleptic lek przeciwpsychotyczny (inaczej: lek neuroleptyczny, drug, major tranquiliser neuroleptyk)

lokalizacja funkcji

localization of function

lordoza

lordosis

lek przeciwpsychotyczny (neuroleptyk) II generacji (atypowy)

atypical antipsychotic

losowanie wielostopniowe (inaczej: dobór wielostopniowy)

multistage sampling

lęk przed egzaminem

examination anxiety, test anxiety

losowy

random

lęk przed sukcesem

fear of success

łożysko

placenta

lek psychotropowy

psychotropic drug, psychoactive drug

LSD (dietyloamid kwasu lizergowego)

LSD (lysergic acid diethylamide)

lęk separacyjny

separation anxiety

ludyczny

ludic

lęk uogólniony

generalized anxiety

ludzki

human

lekceważyć

to ignore

łuk histeryczny (inaczej: opistotonus)

opisthotonus

lęki nocne

sleep terror disorder, night terrors, pavor nocturnus

lunatyk

sleepwalker

lekomania

medicine abuse, medicine misuse

lunatyzm (inaczej: somnambulizm)

sleepwalking, noctambulation, somnambulism

166


M i innych nauk społecznych

167

machiawellizm

Machiavellianism

margines uwagi

margin of attention, marginal consciousness

macica

uterus

macierz

matrix

marihuana

marijuana

mądrość

wisdom

marketing

marketing

mądry

wise

marzenie

dream

magazyn akustyczny

acoustic store

marzenie dzienne

daydream

magazyn artykulacyjny (inaczej: pętla artykulacyjna)

articulatory store, articulatory loop, subvocal rehearsal loop

marzenie senne

dream

marzyć

to dream

magazyn długotrwały (inaczej: magazyn pamięci długotrwałej)

long-term store

maskowanie

masking

maskowanie słuchowe

auditory masking

magazyn echoiczny (inaczej: pamięć echoiczna)

echoic store, echoic memory

masochistyczny

masochistic

magazyn epizodyczny (w teorii pamięci A. Baddeley’a)

episodic buffer

masochizm

masochism

masturbacja

masturbation


phonological buffer store, rehearsal buffer

masturbować się

to masturbate

materializm

materialism

magazyn ikoniczny (inaczej: pamięć ikoniczna)

iconic store, iconic memory

materialny

material

magazyn pamięci

memory store

matriarchalny

matriarchal

magazyn sensoryczny (inaczej: rejestr sensoryczny)

sensory register, sensory store

matriarchat

matriarchy

Matryce Progresywne Ravena

Raven’s Progressive Matrices

magnetyzm zwierzęcy

animal magnetism

mechanizm nabywania języka

language acquisition device

majaczenie

delirium

mechanizm obronny

defence mechanism

majaczenie będące skutkiem substance withdrawal delirium odstawienia substancji psychoaktywnej (delirium)

mechanoreceptor

mechanoreceptor

mediacja

mediation

makrocefalia

macrocephaly

mediana

median

maksymalne prawdopodobieństwo

maximum likelihood

mediator

mediator

maltretować

to abuse, to batter, to ill-treat

mediować

to mediate

maltretowanie

abuse, ill-treatment

medycyna

medicine

maltretowanie dziecka

child abuse

medytacja

meditation

małżeństwo

marriage

mandala

mandala

mania

mania

maniakalny

manic

maniczne osobowości (w teorii C.G. Junga)

Jungian archetypes

maniera

manner, mannerism

manieryzm

medytacja transcendentalna transcendental meditation medytować

to meditate

megalomania

macromania, megalomania

mejotyczny

meiotic

mejoza

meiosis

melancholia

melancholia, melancholy

melancholijny

melancholic

mannerism

melancholik

melancholic

manipulacja

manipulation

melatonina

melatonin

manipulować

to manipulate

membrana

membrane

mantra

mantra

menarche

menarche

mantyzm (inaczej: natłok, napór myśli)

crowding of thought

menopause, change of life, climacteric

manualny

manual

menopauza (inaczej: klimakterium, przekwitanie)

mapa poznawcza

cognitive map, mental map

menstruacja

menstruation

marginalizacja

marginalization

mentalność

mentality

mentalny

mental

168


meskalina

mescaline

międzymózgowie

diencephalon

męski (1) - w odniesieniu do męskości

masculine

miejsce artykulacji

place of articulation

męski (2) - w znaczeniu płci męskiej

male

miejska legenda

urban legend

miękki narkotyk

soft drug

męskość

masculinity

mielina

myelin

mesmeryzm

mesmerism

mięsień

muscle

metaanaliza

meta-analysis

mięsień gładki

smooth muscle

metabolizm

metabolism

metadon

methadone

mięsień poprzecznie prążkowany

striped muscle, striated muscle, voluntary muscle

metafizyczny

metaphysical

mięśniowy

muscular

metafizyka

metaphysics

migracja

migration

metafora

metaphor

migrant

migrant

metaforyczny

metaphoric

migrena

migraine

metajęzyk

metalanguage

migrować

to migrate

metamorfoza

metamorphosis

mikrocefalia

microcephaly

metanol

methanol

miłość

love

metapamięć

metamemory

miłość agapiczna

agapic love

metapoznanie

metacognition

miłość braterska

companionate love

metapsychologia

metapsychology

miłość doskonała (idealna)

consummate love

metempsychoza

metempsychosis

miłość erotyczna

erotic love

metoda

method

miłość platoniczna

platonic love

metoda antycypacji

anticipation method, serial anticipation method

miłość pragmatyczna

pragmatic love

miłość romantyczna

romantic love

metoda burzy mózgów

brainstorming

miłość storgiczna

storgic love

metoda hipotetycznodedukcyjna

hypothetico-deductive method

mimesis

mimesis

metoda limitów

method of limits

mimiczny

facial

metoda najmniejszych kwadratów

least-squares method

mimika

facial expression

mimikra

mimicry

metoda ocen porównawczych

method of comparative judgment

mineta (inaczej: cunnilingus, cunnilingus miłość francuska)

metoda porównań parami

method of paired comparisons

minimum effective dosage

metoda skojarzeń (inaczej: metoda asocjacji, test skojarzeń słownych)

association test, word-association test

minimalna dawka efektywna minimalna dawka śmiertelna

minimum lethal dosage


method of average error, method of adjustment, method of mean error, method of reproduction

minimalna dawka toksyczna minimum toxic dosage mitochondrium

mitochondrion

mitoman

pseudologue

metoda średniego związku międzygrupowego

average linkage between groups method

mitomania

pseudologia fantastica, mythomania, pathological lying

metoda średniego związku wewnątrzgrupowego

average linkage within groups method

mizoginia

misogyny

metoda stałego bodźca

method of constant stimuli

młodociany (małoletni, nieletni)

juvenile, minor, under-age

metodologia

methodology

metodologiczny

methodological

młodociany (nieletni, małoletni) przestępca

juvenile delinquent, young offender

metodyczny

methodical

młodzież

youth

metodyka

methodics

młoteczek (kostka słuchowa)

hammer

Metys

mestizo

mezoderma

mesoderm

MMPI (Wielowymiarowy Minnesocki Inwentarz Osobowości)

MMPI, The Minnesota Multiphasic Personality Inventory


169

mnemoniczny

mnemonic

moratorium

moratorium

mnemotechnika

mnemonics

psychosocial moratorium

mniejszość

minority

moratorium psychospołeczne morfina

morphine

mobbing

mobbing

morfologia

morphology

mobilizacja

mobilization

moria

moria

moc dyskryminacyjna

discriminating power

most (mózgu)

pons

moc statystyczna

statistical power

motoryczny

motor

moczenie nocne

bed-wetting, nocturia

motoryka

motor skills

moda

fashion, trend

motoryka duża

gross motor skills

model

model

motoryka mała

fine motor skills

model addytywny

additive model

motyw

motive

model pięcioczynnikowy (inaczej: Wielka Piątka)

five-factor model, Big Five

motywacja

motivation

model podwójnego przetwarzania

dual-process model

achievement motivation, motywacja osiągnięć (inaczej: potrzeba osiągnięć) need for achievement

model sieciowy

network model

modelowanie

modelling

moderacja

moderation

moderator

moderator

modulator

modulator

mógowo-rdzeniowy

cerebrospinal

molestować

to abuse, to molest

molestować seksualnie

to sexually abuse/assault/harass/ molest

motywacyjny

motivational

motywować

to motivate

mowa

speech

mowa telegraficzna

telegraphic speech

mowa zdezorganizowana

disorganized speech

móżdżek

cerebellum

mózg

brain, cerebrum, encephalon

mózgowy

cerebral

mrowienie

formication

molestowanie seksualne

sexual abuse

Mulat

mixed-race person

molestowanie seksualne dziecka

child sexual abuse

Murzyn

Black person

monada

monad

muskaryna

muscarine

monizm

monism

muskularny

muscular

monoamina

monoamine

mutacja

mutation

mutyzm

mutism

muzykoterapia

music therapy

myśl

thought

myśleć

to think

myślenie

thinking

myślenie absolutystyczne

absolute thinking

myślenie dychotomiczne

dichotomous thinking

monoaminooksydaza (MAO) monoamine oxidase (MAO) monochromatyczny

monochromatic

monogamia

monogamy

monoideizm

monoideism

monolog

monologue

monotoniczny

monotonic

monozygotyczny

monozygotic

morał

moral

myślenie dywergencyjne (rozbieżne)

divergent thinking

morale

morale

myślenie grupowe

groupthink

moralizować

to moralize

convergent thinking

moralność

morality

myślenie konwergencyjne (zbieżne)

moralność konwencjonalna

conventional morality

myślenie lateralne

lateral thinking

moralność postkonwencjonalna

postconventional morality

myślenie magiczne

magical thinking

myślenie paralogiczne

paralogical thinking

moralność przedkonwencjonalna

preconventional morality

myślenie życzeniowe

wishful thinking

moralny

moral

myślowy

thought

170


N i innych nauk społecznych

171

nabyty

acquired

naturalistyczny

naturalistic

nacjonalista

nationalist

natywizm

nativism

nacjonalizm

nationalism

nauczać

to educate, to teach

naczelne (rząd ssaków)

primates

nauczanie

education, teaching

naczyniowy

vascular

nauka (1)

science

nadciśnienie tętnicze

hypertension

learning

nadinterpretacja

overinterpretation

nauka (2) - w znaczeniu: uczenie się

nadopiekuńczość

overprotectiveness

naukowy

scientific

nadopiekuńczy

overprotective

nawrót choroby

relapse

nadpobudliwość

hyperactivity

nawyk

habit

nadużywanie

abuse, misuse

nawykowy

habitual

nadużywanie alkoholu

alcohol misuse, alcohol abuse

naznaczanie (inaczej: etykietowanie)

labelling

nadużywanie narkotyku

drug abuse, drug misuse

negacja

negation

nadużywanie substancji psychoaktywnych (inaczej: toksykomania)

substance abuse, substance misuse

negatywizm

negativism

negatywny

negative

nadwrażliwość

oversensitivity

negocjacje

negotiations

nadwzroczność (inaczej: dalekowzroczność)

hyperopia, long-sightedness, far-sightedness

negocjator

negotiator

nagroda

prize

negocjować

to negotiate

nałóg

addiction

nekrofilia

necrophilia, necromania

napad padaczkowy

epileptic seizure

neobehawioryzm

neobehaviourism

napady obżarstwa

binge-eating disorder

neologizm

neologism

napęd

drive

nerw

nerve

napięcie

tension

nerw czaszkowy

cranial nerve

napięciowy ból głowy

tension headache

nerw czuciowy

sensory nerve

narcystyczny

narcissistic

nerw okoruchowy

oculomotor nerve

narcyzm

narcissism

nerw przedsionkowoślimakowy

vestibulocochlear nerve

narkoanaliza

narcoanalysis

nerw ślimakowy

cochlear nerve

narkolepsja

narcolepsy

nerw słuchowy

acoustic nerve, auditory nerve

narkoman

drug addict, junkie (potocznie)

nerw twarzowy

facial nerve

narkomania (inaczej: uzależnienie od narkotyku)

drug addiction, drug dependence

nerw wzrokowy

optic nerve

narkoterapia

narcotherapy

nerwica (inaczej: neuroza)

neurosis

narkotyk

drug, narcotic

nerwica aktualna (w koncepcji Freuda)

actual neurosis

narkotyzować się

to take drugs

nerwica charakteru

character neurosis

narkoza

anaesthesia

nerwica eksperymentalna

experimental neurosis

narracja

narration

nerwica histeryczna

hysterical neurosis

narząd

organ

compensation neurosis

narząd lokomocji

locomotor organ

nerwica kompensacyjna (roszczeniowa)

narząd zmysłu

sense organ

nerwica lękowa

anxiety neurosis

naśladować

to imitate, to copy

nerwica narcystyczna

narcissistic neurosis

naśladownictwo

imitation

anankastic neurosis, obsessive - compulsive disorder

nastawienie

attitude, mindset

nerwica natręctw (inaczej: nerwica anankastyczna, zaburzenie obsesyjnokompulsywne)

nastrój

mood

neurasthenia

nastrój depresyjny

depressed mood

nerwica neurasteniczna (inaczej: neurastenia)

natręctwo

compulsion

nerwica przeniesieniowa

transference neurosis

172


nerwowy

nervous

niepełnosprawny

disabled

neurastenia (inaczej: nerwica neurasteniczna)

neurasthenia

niepewność

uncertainty

neurobiologia

neurobiology

niepewny

uncertain

neuroleptyczny

neuroleptic

niepoczytalność

insanity

neuroleptyk (inaczej: lek neuroleptyczny/ przeciwpsychotyczny)

neuroleptic drug, antipsychotic drug, major tranquillizer

niepoczytalny

insane

nieprzystosowanie

maladaptation, maladjustment

neurolingwistyka

neurolinguistics

nieprzystosowanie społeczne

social maladjustment, social maladaptation

neurologia

neurology

nierealistyczny optymizm

unrealistic optimism

neurologiczny

neurological

colour-blindness

neuron (inaczej: komórka nerwowa)

neuron, nerve cell

nierozróżnianie kolorów (inaczej: ślepota barw) nieśmiałość

shyness

neuronalny

neural

nieśmiały

shy

neuroprzekaźnik (inaczej: neuromediator, neurostransmiter)

neurostransmitter

niespójność

incoherence

nieświadomość

unconscious, unconsciousness

neuropsychologia

neuropsychology

personal unconscious

neurotyczny

neurotic

nieświadomość indywidualna (w teorii C.G.Junga)

neurotyzm

neuroticism

nieświadomość zbiorowa

collective unconscious

neuroza (inaczej: nerwica)

neurosis

nieświadomy

unconscious

neuryt (inaczej: akson)

nerve fibre, axon

nietolerancja

intolerance

neutralny

neutral

niezależny

independent

neutralny kulturowo (w odniesieniu do testu)

culture-fair

niedocukrzenie (inaczej: hipoglikemia)

hypoglycaemia

mood-incongruent niezgodny z nastrojem (w odniesieniu do treści psychicznych, treści urojeń itd.) nihilizm

nihilism

niedojrzałość

immaturity

nikotyna

nicotine

niedojrzałość emocjonalna

emotional immaturity

nimfomania

nymphomania

niedojrzałość społeczna

social immaturity

nimfomanka

nymphomaniac

niedorozwinięty (1) - w znaczeniu: niedorozwinięty umysłowo (termin przestarzały)

retarded (termin przestarzały, obecnie uznawany za bardzo obraźliwy)

nisza ekologiczna

ecological niche

nocny

nocturnal

niedorozwinięty (2) w znaczeniu słabego, niepełnego rozwoju (w odniesieniu do np. rozwoju organów)

underdeveloped

nominalizm

nominalism

nomotetyczny

nomothetic

nonkonformizm

anticonformity, anticonformism, nonconformism

niedorozwój umysłowy (termin przestarzały)

mental retardation (termin uznawany za stygmatyzujący i zanikający w użyciu potocznym, pozostaje w użyciu w diagnostyce)

noradrenalina

noradrenaline, norepinephrine

noradrenergiczny

noradrenergic

norma

norm

niedosłyszący

hard of hearing

normatywny

normative

nieletni (młodociany, małoletni)

juvenile, minor, under-age

nos

nose

nieletni (młodociany, małoletni) przestępca

juvenile delinquent, young offender

nosiciel

carrier

niemowlę

infant

nosowy

nasal

nienawiść

hatred

noworodek

neonate, newborn baby

nieobecność

absence

nowotwór

cancer

niepamięć

amnesia

nuda

boredom

niepełnosprawność

disability

nudny

boring

niepełnosprawność intelektualna (inaczej: upośledzenie umysłowe)

mental retardation, learning disability, intellectual disability, developmental disability

nukleotyd

nucleotide


173

174


O i innych nauk społecznych

175

obdukcja

forensic examination

odpamiętywanie

objaw

symptom

objaw konwersyjny

conversion symptom

odpamiętywanie przy użyciu cued recall wskazówek

objawy negatywne

negative symptoms

objawy osiowe

core symptoms

obłąkany

insane

obłęd

insanity

obniżenie popędu seksualnego (inaczej: zespół obniżenia popędu seksualnego, oziębłość płciowa)


obniżony nastrój

low mood

obojnactwo (inaczej: hermafrodytyzm)

hermaphroditism

obojnak (inaczej: hermafrodyta)

hermaphrodite

obraz ciała

body image

obraz samego siebie

self-image

obrazowanie mózgu

brain imaging, neuroimaging

obrona

defence

obronny

defensive

obrzezanie

circumcision

obrzezanie kobiet (inaczej: klitoridektomia)

female genital mutilation, clitoridectomy

obserwacja

recall

odreagować

to abreact

odruch

reflex

odruch Babińskiego

Babinski reflex

odruch bezwarunkowy

unconditional (unconditioned) reflex

odruch chwytania

grasp reflex

odruch fleksji

flexion reflex

odruch mrugania

blink reflex

odruch obejmowania (inaczej: odruch Moro)

embrace reflex, Moro reflex

odruch orientacyjny

orienting response, orienting reaction, orienting reflex

odruch przedsionkowooczny

vestibulo-ocular reflex

odruch warunkowy

conditional (conditioned) reflex

odtrucie

detox, rehab

odtruwać

to detoxify

odurzenie

intoxication

odwrócenie

reversal

odwrócenie figury i tła

figure - ground reversal

odwyk

rehab

observation

ofiara

victim

obserwacja (jako technika badawcza)

observational study

ogólna teoria systemów

general systems theory

obserwacja psychologiczna

psychological observation


general adaptation syndrome, adaptation syndrome

obserwacja uczestnicząca

participant observation

ograniczona poczytalność

obsesja

obsession

diminished responsibility, diminished capacity

obsesyjny

obsessive

okazywanie

display

obszar Broca (inaczej: ośrodek Broca, ośrodek mowy Broca)

Broca’s area, Broca’s centre, Broca’s speech centre

okazywanie emocji

affect display

okres (rozwój) prenatalny

prenatal development

obwinianie ofiary

blaming the victim

okres krytyczny

critical period

obwodowy układ nerwowy

peripheral nervous system

oksytocyna

oxytocin

ocena 360 stopni

360-degree feedback

okulistyczny

ophthalmic

ochotnik

volunteer

okulistyka

ophthalmology

ociężałość umysłowa (inaczej: pogranicze funkcjonowania intelektualnego)

borderline intellectual functioning

olfaktoryczny

olfactory

oligofrenia (termin przestarzały)

oligophrenia

oczekiwana wartość

expected value

oczny

ocular

odchylenie (w statystyce)

deviation

odchylenie standardowe

standard deviation

odcisk palca

fingerprint

odmienny stan świadomości

altered state of consciousness

odosobnienie

isolation

odpamiętywać

to recall

176

omam (inaczej: halucynacja) hallucination omamy hipnagogiczne

hypnagogic images

onanizm

onanism

oniryczny

oneiric

onkologia

oncology

ontogeneza

ontogeny, ontogenesis

ontologia

ontology

operacja umysłowa (w teorii J. Piageta)

mental operation


operacje formalne

formal operations

operacje konkretne

concrete operations

operacjonalizm

operationalism

opiaty

opiates

opinia

opinion

opium

opium

opona miękka

pia mater

opona twarda (rdzenia i mózgowia)

dura mater

opony mózgowo-rdzeniowe

meninges

opór

passive-aggressive personality osobowość biernodisorder, negativistic personality agresywna (inaczej: osobowość negatywistyczna) disorder osobowość histrioniczna (inaczej: histrioniczne zaburzenie osobowości)


osobowość lękliwa (inaczej: osobowość unikająca)

anxious personality disorder, avoidant personality disorder

osobowość narcystyczna

narcissistic personality disorder

osobowość negatywistyczna (inaczej: osobowość biernoagresywna)

negativistic personality disorder, passive-aggressive personality disorder

resistance

osobowość obsesyjnokompulsywna (dawniej: osobowość anankastyczna)

obsessive-compulsive personality disorder, anankastic personality disorder

oportunizm

opportunism

osobowość oralna

opóźniony wytrysk

delayed ejaculation, retarded ejaculation

oral character, oral personality, oral-passive character

opryszczka

herpes

osobowość oralnoagresywna

oral-aggressive character, oral-aggressive personality

optyczny

optic

osobowość paranoiczna

paranoid personality disorder

optymista

optimist

osobowość podwójna (dwojaka)

dual personality

optymistyczny

optimistic

osobowość schizoidalna

schizoid personality disorder

optymizm

optimism

osobowość schizotypowa

schizotypal personality disorder

oralny

oral

organ

organ

multiple personality disorder, dissociative identity disorder, split personality

organiczne zaburzenie nastroju

organic affective disorder, organic mood disorder

osobowość wieloraka (naprzemienna, mnoga; inaczej: dysocjacyjne zaburzenie tożsamości) osobowość zależna

dependent personality dosorder

organiczne zaburzenie urojeniowe

organic delusional disorder

osobowościowy

personality

organiczne zmiany w OUN

organic diseases of the central nervous system

osobowy

personal

ośrodek mózgowy

centre of the brain

organiczny

organic

ośrodek przyjemności

pleasure centre

organizm

organism

ośrodkowy

central

orgazm

orgasm

ostra reakcja na stres

acute stress reaction

orientacja

orientation

ostracyzm

ostracism

orientacja allopsychiczna

allopsychic orientation

ostrość

acuity

orientacja autopsychiczna

autopsychic orientation

ostrość wzroku

visual acuity

orientacja seksualna

sexual orientation, sexual preference

ostry (jako przeciwieństwo chronicznego)

acute

ortografia

orthography

otamowanie myślenia

thought blocking

osłupienie

stupor

dementia

osmoza

osmosis

otępienie (inaczej: demencja)

person

otępienie starcze (inaczej: demencja starcza)

senile dementia

osoba osoba niepełnosprawna

disabled person

openness to experience

osoba niesłysząca

deaf person

otwartość na doświadczenia (w Wielkiej Piątce) otyłość

obesity

osoba niewidoma

blind person

owczy pęd

bandwagon effect

osoba znacząca

significant other

owulacja

ovulation

osobisty

personal

osobowość

personality


osobowość antyspołeczna [dyssocjalna; inaczej: antyspołeczne (dyssocjalne) zaburzenie osobowości]

antisocial personality disorder, dissocial personality disorder

oziębłość płciowa (inaczej: obniżenie popędu seksualnego, zespół obniżenia popędu seksualnego) oziębłość płciowa (u kobiet)

frigidity

osobowość autodestrukcyjna self-destructive personality i innych nauk społecznych

177

178


P i innych nauk społecznych

179

pacjent

patient

parafrenia

paraphrenia

pacyfizm

pacifism

paraleksja

paralexia

padaczka

epilepsy

paralelizm

palimpsest alkoholowy

memory loss related to alcohol abuse

parallelism, psychophysical parallelism

paraliż

paralysis

palpitacja

palpitation

parametr

parameter

pamięć

memory

paramimia

paramimia

pamięć autobiograficzna

autobiographical memory

paranoiczny

paranoid

pamięć deklaratywna

declarative memory

paranoidalny

paranoid

pamięć długotrwała

long-term memory, secondary memory

paranoja

paranoia

pamięć echoiczna (inaczej: magazyn echoiczny)

echoic memory, echoic store

parapsychologia

parapsychology

parasomnia

parasomnia

pamięć eksplicytna

explicit memory

parkinsonizm

parkinsonism

pamięć epizodyczna

episodic memory

pasja

passion

pamięć fleszowa (inaczej: wspomnienie fleszowe)

flashbulb memory

patogeneza

pathogenesis

patogeniczny

pathogenic

pamięć fotograficzna

photographic memory

patologia

pathology

pamięć ikoniczna (inaczej: magazyn ikoniczny)

iconic memory, iconic store


pamięć implicytna

patologiczny hazard (inaczej: uzależnienie od hazardu)

implicit memory

patriarchalny

patriarchal

pamięć kojarzeniowa

associative memory

patriarchat

patriarchy

pamięć konstruktywna

constructive memory

pedagogiczny

teaching, educational

pamięć krótkotrwała

short-term memory, immediate memory

pedagogika

teaching, education

pamięć proceduralna

procedural memory

pederasta

pederast

pamięć rekonstruktywna

reconstructive memory

pederastia

pederasty

pamięć reprodukcyjna

reproductive memory

pedofil

paedophile (pedophile)

pamięć robocza

working memory

pedofilia

paedophilia (pedophilia)

pamięć semantyczna

semantic memory

pejotl

peyote

pamięć sensoryczna (pamięć ultrakrótkotrwała)

sensory memory, ultra-short term memory

pełzanie

crawling

penetracja

penetration

pamięć zależna od kontekstu

context-dependent memory

penetrować

to penetrate

pamięć zależna od stanu

state-dependent memory

penis

penis

pamiętać

to remember, to recall

percepcja

perception

pandemia

pandemic

percepcyjny

perceptual

panika

panic

periodyzacja rozwoju

periodization of development

panpsychizm

panpsychism

permisywność

permissiveness

panseksualizm

pansexualism

perseweracja

perseveration

paradoks

paradox

persona

persona

paradoks kłamcy

liar paradox

personal

paradoksalny

paradoxical

personalny (1) - w znaczeniu: osobisty

paradigm

personalny (2) - w odniesieniu do personelu

personnel

paradygmat paradygmat grupy minimalnej

minimal group paradigm, minimal group situation

personel (kadra)

personnel

personifikacja

personification

parafilia (inaczej: dewiacja seksualna, zaburzenie preferencji płciowych)

paraphilia, sexual deviation, sexual preference disorder

perspektywa

perspective

perspektywa linearna

linear perspective

parafonia

paraphonia

180


perswadować

to persuade

poczucie niższości

inferiority

perswazja

persuasion

poczucie winy

remorse, feeling of guilt

perystaltyka

peristalsis

poczytalność

sanity

podatność na hipnozę (inaczej: podatność hipnotyczna)

hypnotic susceptibility, hypnotizability

podejmowanie decyzji

decision making

podejrzany

suspect

podekscytowany

excited

pętla artykulacyjna (inaczej: articulatory loop, articulatory store, subvocal rehearsal loop magazyn artykulacyjny) pętla fonologiczna

phonological loop

pień mózgu

brainstem (lub brain stem)

pierwszorzędna cecha płciowa

primary sexual characteristic

piętno

stigma

podglądactwo (voyeuryzm)

voyeurism

piromania

pyromania, pathological firesetting

podkorowy

subcortical

pisma analiza

handwriting analysis

podmiot

subject, entity

pismo

writing, writing system

podniecać

to excite, to arouse

placebo

placebo

podniecenie

excitement, arousal

plamka ślepa (inaczej: ślepy punkt)

blind spot

podniecony

excited, aroused

podobieństwo

similarity


experimental design

podprogowo

subliminally


experimental plan

podprogowy

subliminal, subthreshold

pląsawica Huntingtona

Huntington’s disease, Huntington’s chorea

podsłuchiwacz

écouteur

płat

lobe

podstawowa nieufność

basic mistrust, basic distrust

płat czołowy

frontal lobe

podstawowe prawo psychoanalizy

płat skroniowy

temporal lobe

basic rule of psychoanalysis, fundamental rule of psychoanalysis

płciowy

sexual

płeć biologiczna

sex

płeć psychologiczna (społeczna)

gender

płód

foetus

płodność

fertility

płodowy zespół alkoholowy (inaczej: zespół poalkoholowego uszkodzenia płodu)

foetal alcohol syndrome

plotka

gossip, romour

plotkować

to gossip

płyn mózgowo-rdzeniowy

cerebrospinal fluid

płyn wewnątrzkomórkowy

intracellular fluid

płynność myślenia

fluidity of thinking

pobudzenie (1) - w znaczeniu: aktywacja

podstawowe zaufanie versus basic trust versus basic mistrust podstawowa nieufność (w koncepcji E. Eriksona) podstawowy błąd atrybucji (inaczej: błąd atrybucji)

fundamental attribution error, attribution error

podświadomość

subconscious, subconsciousness

podświadomy

subconscious

poduszka katatoniczna

psychological pillow

podwójna helisa

double helix

podwójne wiązanie

double bind

podwyższony nastrój

elevated mood

podwzgórze

hypothalamus

podział komórek

cell division

podzielność uwagi

divisibility of attention, divided attention

activation

pogranicze funkcjonowania intelektualnego

borderline intellectual functioning

pobudzenie (2) - w znaczeniu pobudzenia psychoruchowego

agitation

pojemność

capacity

pojemność pamięci

memory capacity

pobudzenie (3) - w znaczeniu: podniecenie

arousal

pojemność uwagi

attention capacity

vagina

pokwitanie (inaczej: dojrzewanie płciowe)

puberty

pochwa pochwica

vaginismus

polaryzacja grupowa

group polarization

pochwowy

vaginal

pole

field

poczęcie

conception

pole wzrokowe

field of vision, visual field

poczucie

feeling

polemika

polemics

poczucie krzywdy

resentment

polemizować

to polemicize


181

poliandria

polyandry

poligamia

polygamy

poliginia

polygyny

poligraf

polygraph

polimeraza DNA

poziom alkoholu we krwi

blood alcohol level, blood alcohol concentration

poziom przetwarzania

level of processing

poziom przystosowania

adaptation level

DNA polymerase

poziom rozwoju umysłowego

level of intellectual development

polityka

politics

poznanie

cognition

półkula mózgu

cerebral hemisphere

poznawczy

cognitive

polucja

nocturnal emission

reaction formation

pomiar

measurement

popęd

drive

pozorowanie reakcji (inaczej: formacja reaktywna, formowanie reakcji przeciwnej, reakcja upozorowana)

popęd płciowy (seksualny)

sexual instinct, sexual drive, sexual desire, sex instinct, sex drive

pozycja społeczna

social position

pozycja testowa

test item

poprawność polityczna

political correctness

populacja

population

pozytonowa emisyjna tomografia komputerowa

PET scan (positron emission tomography scan)

poradnia

clinic

pozytywizm

positivism

poradnictwo (poradnictwo psychologiczne)

counselling

pragmatyczny

pragmatic

pragmatyka

pragmatics

porażenie

palsy

pragmatyzm

pragmatism

porażenie mózgowe

cerebral palsy

thirst

porfiria

porphyria

pragnienie (w znaczeniu bycia spragnionym)

pornografia

pornography

pranie mózgu

brainwashing

porównania społeczne

social comparisons

prawdopodobieństwo

probability, likelihood

porównania wielokrotne

multiple comparisons

prawo (1) - w znaczeniu ogółu przepisów

law

porównanie zaplanowane

planned comparison

rule, principle

porządek dziobania

pecking order

prawo (2) - w znaczeniu: reguła, zasada

posłuszeństwo

obedience

prawo grupowania

grouping law

postawa

attitude

contiguity law

potencjał gotowości

readiness potential

prawo sąsiedztwa, współwystępowania (w teorii asocjacjonistycznej)

potencjał synaptyczny

synaptic potential

prawo symetrii

symmetry law

potencjał wywołany

evoked potential, evoked response, event-related potential, endogenous potential

prawo zamykania, domykania (w psychologii Gestalt)

closure grouping law

potrzeba

need

prędkość przetwarzania

processing speed

potrzeba afiliacji

affiliation need, need for affiliation

predyspozycja

predisposition

premedytacja

premeditation

potrzeba osiągnięć (inaczej: motywacja osiągnięć)

need for achievement, achievement motivation

presja

pressure

potrzebować

to need

prestiż

prestige

potwierdzenie

confirmation

prewencja

prevention

poufność

confidentiality

prewencyjny

preventive

poufny

confidential

prezencja

appearance

poważne uszkodzenie ciała

grievous bodily harm

prezentacja

presentation

powidok

afterimage

prezerwatywa

condom

powikłanie

complication

próba (1) - w znaczeniu badania, sprawdzianu

trial

powtarzanie zachowujące (w pamięci krótkotrwałej)

maintenance rehearsal

próba (2) - w znaczeniu próby badawczej

sample

pożądanie

desire

snownball sample

poziom

level

próba dobrana metodą kuli śniegowej

182


próba kwotowa

quota sample

promiskuizm

promiscuity

próba losowa

random sample

propagacja

propagation

próba nieprobabilistyczna (nielosowa)

non-probability sample

propaganda

propaganda

próba okolicznościowa

opportunity sample

propriocepcja

proprioception

próba przypadkowa

accidental sample

prosopagnozja

prosopagnosia

próba reprezentatywna

representative sample

prostata

prostate

próba wygodna (rodzaj próby nielosowej)

convenience sample

prototyp

prototype

prowokacja

provocation

próba złożona z ochotników

self-selected sample

prowokator

provocateur

problem

problem

prowokować

to provoke

problem dobrze zdefiniowany

well-defined problem, well-structured problem

próżniactwo społeczne

social loafing

problem psychofizyczny

mind-body problem

prymitywny

primitive

proces (1)

process

przeciętny

average

proces (2; w znaczeniu procesu sądowego)

trial

przeciwciało

antibody

przeciwprzeniesienie

counter-transference

proces cywilny

civil trial

przeciwwarunkowanie

counterconditioning

proces karny

criminal trial

przeczulica

hyperaesthesia

proces psychiczny

mental process

przedawkowanie

overdose

procesy decyzyjne

decision making

przedsionek

vestibule

profanacja

profanation, desecration

przedświadomość

preconscious, preconsciousness

profanować

to profane, to desecrate

przedświadomy

preconscious

profesjonalizm

professionalism

przedwczesny wytrysk

premature ejaculation

profesjonalny

professional

przedział ufności

confidence interval

profil

profile

przejęzyczenie (lapsus)

slip of the tongue, lapsus linguae

profilaktyka

prevention

przekaz

transmission

profilowanie

profiling

przekaz społeczny

social transmission

profilowanie DNA (inaczej: profilowanie genetyczne, identyfikowanie sprawcy przestępstwa na podstawie DNA)

DNA profiling, DNA fingerprinting, genetic fingerprinting

przekaźnictwo synaptyczne

synaptic transmission

przekaźnik

transmitter

przekonanie

belief

profilowanie kryminalne (inaczej: tworzenie profilu psychologicznego przestępcy)

criminal profiling

przekonanie kluczowe

core belief

przekonywanie

persuasion

próg

threshold, limen

przekwitanie (inaczej: menopauza, klimakterium)

menopause, change of life, climacteric

próg absolutny

absolute threshold

przełyk

oesophagus

próg różnicy (różnicowy)

difference threshold, difference limen, discrimination threshold

przemieszczenie

displacement

progesteron

progesterone

przemoc

violence

prognoza

prognosis

przemoc domowa

domestic violence

programowanie neurolingwistyczne

neurolinguistic programming

przemoc emocjonalna (inaczej: przemoc psychiczna)

emotional abuse, psychological abuse

projekcja

projection

przemoc fizyczna

projekt

project

physical abuse, physical violence

prokreacja

procreation, reproduction

przemoc seksualna

sexual abuse, sexual violence

proksemika

proxemics

przeniesienie

transference

proksymalny

proximal

przepracowywanie problemu

working through

proksymodystalny

proximodistal

przerzutność uwagi

alternating attention


183

przesąd

superstition

przysadka mózgowa

pituitary gland

przesłuchanie

interrogation

preparation

przesłuchiwać

to interrogate

przysposobienie (1) - w znaczeniu: przygotowanie

przestępca

offender, criminal

przysposobienie (2) - w znaczeniu: adopcja

adoption

przestępczość

crime

przystosowanie

adaptation, adjustment

przestępczość nieletnich

juvenile crime, juvenile delinquency

przywiązanie

attachment

przestępczość zorganizowana

organized crime

przywódca

leader

przestępstwo

crime

parasympathetic nervous system

przestrzeń osobista

personal space

przywspółczulny (parasympatyczny, cholinergiczny) układ nerwowy pseudowarunkowanie

pseudoconditioning

psychastenia

psychasthenia

przestrzeń życiowa (w teorii life space K. Lewina) przestrzenny

spatial

psyche

psyche

przetwarzanie automatyczne

automatic processing

psychiatria

psychiatry

przetwarzanie dyskretne (nieciągłe)

discrete processing

psychiczny

mental

psychika

psyche

psychoaktywny (inaczej: psychotropowy)

psychoactive, psychotropic

psychoanalityczny

psychoanalytic

psychoanalityk

psychoanalyst

psychoanaliza

psychoanalysis

psychobiologia

psychobiology

przetwarzanie elaboratywne elaborative rehearsal przetwarzanie informacji

information processing

przetwarzanie kaskadowe

cascade processing

przetwarzanie kontrolowane controlled processing przetwarzanie oddolne

data-driven processing, bottomup processing

przetwarzanie odgórne

top-down processing

psychochirurgia

psychosurgery

przetwarzanie równoległe

parallel processing

psychodeliczny

psychedelic

przetwarzanie szeregowe

serial processing

psychodrama

psychodrama

przeuczenie

overlearning

psychofizjologia

psychophysiology

przewlekły

chronic

psycholingwistyka

psycholinguistics

przewodzenie aksonalne

axonal transport

psychologia

psychology

przeżycie

experience

psychologia aktów

act psychology

przodomózgowie

forebrain

psychologia analityczna

analytical psychology

przyczynowy

causal

psychologia biegu życia

lifespan psychology

przyjaźń

friendship

psychologia dynamiczna

dynamic psychology

przymglenie świadomości

clouding of consciousness

psychologia edukacyjna

educational psychology

przymierze terapeutyczne (sojusz terapeutyczny)

therapeutic alliance, therapeutic relationship

psychologia ego

ego psychology

przymus (1) - w znaczeniu: przymus robienia czegoś

compulsion

psychologia egzystencjalna

existential psychology

force

psychologia eksperymentalna

experimental psychology

przymus (2) - w znaczeniu: nacisk

psychologia ewolucyjna

evolutionary psychology

przymus powtarzania

repetition compulsion

psychologia głębi

depth psychology

przypisywanie

attribution

psychologia humanistyczna

humanistic psychology

przypływ adrenaliny (potoczne)

adrenaline rush

psychologia indywidualna

individual psychology

przypominać (1) - w znaczeniu: przypominać sobie

to remember, to recall

psychologia kliniczna

clinical psychology constitutional psychology

przypominać (2) - w znaczeniu: przypominać komuś, o czymś; przypominać kogoś, coś

to remind

psychologia konstytucjonalna psychologia kryminalna

criminological psychology

psychologia medyczna (psychologia medycyny)

medical psychology

przypominanie

remembering, recall

184


psychologia organizacji

organizational psychology

psychomotoryczny

psychomotor

psychologia penitencjarna

penitentiary psychology

psychopata

psychopath

psychologia porównawcza

comparative psychology

psychopatia

psychopathy

psychologia postaci

Gestalt psychology

psychopatologia

psychopathology

psychologia potoczna

folk psychology

psychopatyczny

psychopathic

psychologia poznawcza

cognitive psychology

psychosomatyczny

psychosomatic

psychologia pozytywna

positive psychology

psychoterapeuta

psychoterapist

psychologia pracy

work psychology

psychoterapeutyczny

psychoterapeutic

psychologia prenatalna

prenatal psychology

psychoterapia

psychotherapy

psychologia przemysłowa

industrial/organizational psychology

psychoterapia krótkoterminowa

brief psychotherapy

psychologia religii

psychology of religion

psychotropic, psychoactive

psychologia różnic indywidualnych

psychology of individual differences

psychotropowy (inaczej: psychoaktywny)

psychoticism

psychologia rozwojowa

developmental psychology

psychotyczność (w teorii H. Eysencka)

psychologia sądowa

forensic psychology

psychotyczny

psychotic

psychologia śledcza

investigative psychology

psychoza

psychosis

psychologia społeczna

social psychology

psychoza amfetaminowa

amphetamine psychosis

psychologia sportu

sport psychology

psychoza indukowana

induced psychosis

psychologia środowiskowa

environmental psychology

psychoza inwolucyjna

involutional psychosis

psychologia stosowana

applied psychology

psychologia tłumu

crowd psychology

bipolar disorder, bipolar affective psychoza maniakalnodepresyjna (inaczej: choroba disorder, manic-depressive psychosis afektywna dwubiegunowa, zaburzenie dwubiegunowe)

psychologia twórczości

psychology of creativity

psychoza organiczna

organic psychosis

psychologia zaburzeń

abnormal psychology

psylocybina

psilocybin

psychologia zarządzania

occupational psychology

pula genowa

gene pool

psychologia zdrowia

health psychology

punkcja lędźwiowa

lumbar puncture

psychologia zwierząt (inaczej: zoopsychologia)

animal psychology

pytanie otwarte

open-ended question, open question

psychologiczny

psychological

pytanie zamknięte

closed question

psychometria

psychometrics


185

186


R i innych nauk społecznych

187

racjonalizacja

rationalization

realizm

realism

racjonalizm

rationalism

realizm depresyjny

depressive realism

racjonalizować

to rationalize

realizm moralny

moral realism

racjonalność

rationality

reanimacja

resuscitation

racjonalny

rational

receptor

receptor

raczkowanie

crawling

receptor adrenergiczny

adrenergic receptor

radykalizm

radicalism

receptor bólowy

pain receptor, nociceptor

radykalny

radical

receptor czuciowy

sensory receptor

radzenie sobie

coping

receptor dotykowy

tactor, touch receptor

radzić sobie

to cope

receptor kontaktowy

contact receptor

rak (nowotwór)

cancer

receptor nikotynowy

nicotinic receptor

rakotwórczy

carcinogenic

receptor słuchowy

auditory receptor

rama

frame

receptor smakowy

gustatory receptor

randomizacja

randomization

olfactory receptor

raport z badań

research report

receptor węchowy (olfaktoryczny)

rasista

racist

receptor wzrokowy

visual receptor

rasistowski

racist

recydywa

re-offending

rasizm

racism

ręczność (dominacja prawej lub lewej ręki)

handedness

rdzeń kręgowy

spinal cord

redukcjonistyczny

reductionist, reductionistic

rdzeń przedłużony

medulla oblongata

redukcjonizm

reductionism

reakcja

reaction, response

refleks

reflex

reakcja “walcz lub uciekaj”

fight-or-flight response

refleksyjność

reflectiveness

reakcja alarmowa

alarm reaction

refleksyjny

reflective

reakcja audiokinetyczna

audiokinetic response

regeneracja

regeneration

reakcja bezwarunkowa

unconditional (unconditioned) response

regresja

regression

reakcja dysocjacyjna

dissociative reaction

regresja linearna

linear regression

reakcja elektrodermalna (inaczej: reakcja skórno galwaniczna)

electrodermal response, galvanic skin response

regresja liniowa

multiple regression, multiple linear regression analysis regression towards the mean

reakcja histeryczna

hysterical reaction

regresja w kierunku wartości średniej

reakcja obronna

defence reaction

regresja wieku

age regression

reakcja odpornościowa (immunologiczna)

immune response

reguła okazywania

display rule

regulator

regulator

reakcja odroczona

delayed response

rehabilitacja

rehabilitation

reakcja paranoiczna

paranoid reaction

rehabilitować

to rehabilitate

reakcja psychotyczna

psychotic reaction

reifikacja

reification

reakcja rezygnacyjna

giving-up reaction

reifikować

to reify

reakcja upozorowana (inaczej: formacja reaktywna, formowanie reakcji przeciwnej, pozorowanie reakcji)

reaction formation

reinkarnacja

reincarnation

rejestr

register

reakcja warunkowa

conditional (conditioned) response

reaktancja

reactance

reaktywne zaburzenie przywiązania (inaczej: zaburzenie więzi)

reactive attachment disorder, attachment disorder

reaktywność

reactivity

188

rejestr sensoryczny (inaczej: sensory register, sensory store magazyn sensoryczny) rejestrować

to register

reklama

advertisement (pojedyncza reklama); advertising (jako dziedzina marketingu)

rekonwalescencja

convalescence, recovery

rekrutacja

recruitment


relacja “ja-Ty” (u M. Bubera) I-thou relation

rodzinny

family

relacja z obiektem

object relation

Rogerian

relacje interpersonalne

interpersonal relations

rogeriański (od nazwiska Carla Rogersa)

relaks

relaxation

rogówka

cornea

relaksacja

relaxation

rola płciowa

gender role

relaksacja progresywna

progressive relaxation

rola rodzicielskia

parental role

relatywizm

relativism

rola społeczna

social role

relatywna deprywacja

relative deprivation

równoległy

parallel

relatywny

relative

rozkład

distribution, schedule

religia

religion

rozkład chi kwadrat

chi-square distribution

reminiscencja

reminiscence

rozkład Gaussa (inaczej: rozkład normalny)

Gaussian distribution, normal distribution

replikacja

replication

rozkład liczebności

frequency distribution

replikacja DNA

DNA replication

probability distribution

represja

repression

rozkład prawdopodobieństwa

represyjny

repressive

rozkład wzmocnień

reinforcement schedule

reprezentacja

representation

rozkojarzenie

absent-mindedness

reprezentant

representative

rozmnażanie bezpłciowe

asexual reproduction

reprezentatywność

representativeness

rozmowa kwalifikacyjna

interview

reprezentatywny

representative

różnica

difference

reprezentować

to represent

różnica między aktorem a obserwatorem

actor - observer difference

reprodukcja

reproduction

różnice indywidualne

individual differences

resekcja

resection

różnice kulturowe

cultural differences

resocjalizacja

rehabilitation

sex differences

respiracja

respiration

różnice płciowe (różnice między płciami)

retinol

retinol

różnicowanie (się)

differentiation

retoryczny

rhetorical

rozpacz

despair

retoryka

rhetoric

rozpad osobowości

disintegration of personality

retrospekcja

retrospection

rozpoznać (rozpoznawać)

to recognize

retrospektywny

retrospective

rozpoznawanie

recognition

retrowirus

retrovirus

rozpoznawanie twarzy

face recognition

rewalidacja

rehabilitation

rozproszenie

diffusion

rewelacja

revelation

rozproszenie uwagi

distraction of attention

rewizja

revision

rozróżnialność

discriminability

rezonans magnetyczny

magnetic resonance imaging (MRI)

rozróżnialny

discriminable

riposta

riposte

rozszczepienie mózgu (inaczej: komisurotomia)

commissurotomy, commissurectomy, split-brain

rodzeństwo

siblings

roztargnienie

absent-mindedness

rodzic

parent

rozumieć

to understand

rodzicielski

parental

rozumienie

understanding

rodzina

family

rozumować

to reason

rodzina adopcyjna

adoptive family

rozumowanie

reasoning

rodzina nuklearna

nuclear family

rozwiązywanie problemów

problem solving

rodzina pełna

two-parent family

rozwód

divorce

rodzina poszerzona

extended family

rozwój

development

rodzina zastępcza

foster family

rozwój harmonijny

harmonious development

rozwój moralny

moral development


189

rozwój nieharmonijny

disharmonious development

rytm

rhythm

rozwój opóźniony

delayed development, developmental delay

rytm biologiczny

biological rhythm

rozwój poznawczy

cognitive development

rytm okołodobowy

circadian rhythm

rozwój przyspieszony

accelerated development

rytm rozwoju

developmental rhythm

rozwój psychoseksualny

psychosexual development

rytmiczny

rhythmic, rhythmical

rozwojowe zaburzenie koordynacji

developmental coordination disorder

rywalizacja

rivalry

rywalizować

to rival, to compete

ruch

motion

ryzyko

risk

ruch pozorny

apparent movement

ryzykowny

risky

ruchy stereotypowe

stereotyped movements

rzeczywistość

reality

ruminowanie (myśli intruzywne)

ruminating

rzeczywisty

real

rybosom

ribosome

rzetelność

reliability

rysunek

drawing

rzetelność połówkowa

split-half reliability

rysunek dziecka

child’s drawing

rzetelność test-retest

test-retest reliability

rzetelność testu

test reliability

190


S i innych nauk społecznych

191

sadomasochistyczny

sadomasochistic

schizofazja (inaczej: sałata słowna)

schizophasia, word salad

sadomasochizm

sadomasochism

sądowa ekspertyza psychologiczna

forensic psychological evaluation

schizofrenia

schizophrenia

schizofrenia dziecięca

childhood schizophrenia

sądowy

forensic (w odniesieniu do nauk sądowych)

schizofrenia katatoniczna

catatonic shizophrenia

sadystyczny

sadistic

schizofrenia niezróżnicowana

undifferentiated schizophrenia

sadyzm

sadism

schizofrenia paranoidalna

paranoid schizophrenia

safizm (miłość lesbijska)

sapphism

schizofrenia rezydualna

residual schizophrenia

sałata słowna (inaczej: schizofazja)

word salad, schizophasia

disorganized schizophrenia, hebephrenic schizophrenia

samiec Alfa

alpha male

schizofrenia zdezorganizowana (inaczej: schizofrenia heberfeniczna)

samoakceptacja

self-acceptance

schizofrenogenny

schizophrenogenic

samoanaliza

self-analysis

schizotymia

schizothymia

samobójczy

suicidal

schizotypia

schizotypy

samobójstwo

suicide

sedacja

sedation

samokontrola

self-control

segregacja rasowa

racial segregation

samolubny

selfish

sekrecja

secretion

samoocena

self-esteem, self-evaluation

seks

sex

samoopis

self-description

seksistowski

sexist

samorealizacja (samourzeczywistnianie, samoaktualizacja)

self-actualization

seksizm

sexism

seksualność

sexuality

samoskuteczność (własna skuteczność)

self-efficacy

seksualność dziecięca

infantile sexuality

seksualny

sexual

samospełniające się proroctwo

self-fulfilling prophecy

seksuologia

sexology

samoświadomość

self-consciousness, self-awareness

sekta

sect

sekwencjonowanie DNA

DNA sequencing

samotność

loneliness, solitude

selekcja

selection

samotny

lonely

natural selection

samoutrudnianie

self-handicapping

selekcja naturalna (inaczej: dobór naturalny)

samowiedza

self-knowledge

selektywny

selective

samozaprzeczające się proroctwo

self-defeating prophecy

selektywny inhibitor zwrotnego wychwytu serotoniny (SSRI)

selective (specific) serotonin reuptake inhibitor (SSRI)

sangwinik

sanguine

semantyczny

semantic

sankcja społeczna

social sanction

semantyka

semantics

satyriasis (satyryzm)

satyriasis

semiologia

semiology

sawant

idiot savant

semiotyka

semiotics

sceptycyzm

scepticism

dream

sceptyczny

sceptical

sen (1) - w znaczeniu: marzenie senne

sceptyk

sceptic

sen (2) - w znaczeniu: spanie

sleep

schemat

schema

sen głęboki

NREM sleep (non-rapid-eyemovement sleep), synchronized sleep

sen paradoksalny (inaczej: REM)

REM sleep (rapid-eyemovement sleep), paradoxical sleep

sens

sense

schemat (w teorii J. Piageta) scheme schemat blokowy (inaczej: diagram blokowy)

flow chart, block diagram

schemat dotyczący własnej osoby

self-schema

schemat percepcyjy

perceptual schema

sensoryczny

sensory

schemat poznawczy

cognitive schema

sensualizm

sensualism

sensytyzacja

sensitization

192


sentencja

sentence

skopolamina

scopolamine

separacja

separation

skóra

skin

separacyjne zaburzenie lękowe

separation anxiety disorder

skośność (współczynnik skośności)

skewness

serotonergiczny

serotonergic serotonin

skręt (w odniesieniu do palenia np. marihuany)

joint

serotonina seryjny

serial

skroń

temple

sezonowe zaburzenie afektywne (inaczej: sezonowe zaburzenie nastroju, depresja sezonowa)

seasonal affective disorder, seasonal mood disorder (SAD)

skrypt (skrypt poznawczy)

script

skrzynka Skinnera

Skinner box

skrzywienie atrybucyjne

attributional bias

siatkówka

retina

ślad pamięciowy (inaczej: engram)

memory trace, engram

sieć neuronalna

neural network

slang

slang

siła ego

ego strength

ślepa próba

blind study

sinusoidalny

sinusoidal

ślepota

blindness

skala

scale

colour-blindness

skala Apgar

Apgar score

ślepota barw (inaczej: nierozróżnianie kolorów)

Skala Depresji Becka

Beck Depression Inventory

ślepy

blind

Skala Depresji Hamiltona

Hamilton Depression Rating Scale

ślepy punkt (inaczej: plamka ślepa)

blind spot

skala dystansu społecznego Bogardusa

Bogardus social distance scale

słownik

dictionary

słowny

verbal

skala inteligencji StanfordaBineta

Stanford-Binet intelligence scale

słowotok

logorrhea

słuch

hearing

słuchowe pole odbiorcze

auditory receptive field

słuchowiec

audile

słuchowy

auditory

smak

taste, flavour

Skala Inteligencji Wechslera Wechsler Adult Intelligence Scale (WAIS) dla Dorosłych Skala Inteligencji Wechslera Wechsler Intelligence Scale for Childern (WISC) dla Dzieci skala interwałowa (przedziałowa)

interval scale

Skala Jawnego Niepokoju

Manifest Anxiety Scale

smakować

to taste

skala kłamstwa

lie scale

śmierć

death

skala Likerta

Likert scale

śmiertelny

fatal, lethal, mortal

skala nominalna

nominal scale

smutek

sadness

skala numeryczna

numerical rating scale

smutek poporodowy

skala osobowości Eysencka

Eysenck Personality Inventory (Questionnaire)

postpartum blues, postnatal blues

smutny

sad

skala porządkowa

ordinal scale

snob

snob

skala postaw

attitude scale

snobizm

snobbery

skala preferencji osobistych Edwardsa

Edwards Personal Preference Schedule

socjalizacja

socialization

Skala Ról Płciowych Bema

Bem Sex Role Inventory

socjalizacja antycypacyjna

anticipatory socialization

skala stosunkowa

ratio scale

socjobiologia

sociobiology

skala szacunkowa

rating scale

socjogram

sociogram

skala zaufania interpersonalnego

interpersonal trust scale

socjolingwistyka

sociolinguistics

socjologia

sociology

skalowanie wielowymiarowe

multidimensional scaling

socjometria

sociometry

skojarzenie

association

socjopata

sociopath

skok pokwitaniowy

pubertal growth spurt

socjopatia

sociopathy

skopofilia

scopophilia, scoptophilia

socjopatyczny

sociopathic

socjoterapia

sociotherapy


193

soczewka

lens

środek uspokajający (sedatywny)

sedative

sodomia

sodomy

soma

soma

śródmózgowie

midbrain, mesencephalon

somatotonik

somatotonic

środowisko

environment

somatotyp

somatotype

środowisko prenatalne

prenatal environment

somatyczny

somatic

środowisko społeczne

social environment

somatyczny układ nerwowy

somatic nervous system

stabilność

stability

somatyzacja

somatization

stadia rozwoju moralnego

stages of moral development

somatyzować

to somatize

stadium inteligencji sensoryczno - motorycznej

sensorimotor stage

somestezja

somaesthesis

stadium operacji formalnych formal operations stage

somnambulizm (inaczej: lunatyzm)

sleepwalking, noctambulation, somnambulism

stadium operacji konkretnych

concrete operations stage

spać

to sleep, to be asleep

stadium przedoperacyjne

pre-operational stage

spadek (utrata) wagi

weight loss

stalking (nękanie)

stalking

spastyczny

spastic

stałość (w teorii J. Piageta)

conservation

spazm

spasm

stałość kształtu

shape constancy

spazmatyczny

spasmodic

stałość percepcyjna

perceptual constancy

specyficzny

specific

stałość przedmiotu

object constancy

spektrum

spectrum

object permanence

śpiączka

coma

stałość przedmiotu (w teorii J. Piageta)

spięty

tense

stałość rozmiaru

size constancy

spirytualizm

spiritualism

stan

state

spłaszczenie emocjonalne [inaczej: spłaszczenie (stępienie, spłycenie) afektu, bladość afektywna]


stan padaczkowy

epileptic state, status epilepticus

stan wegetatywny

persistent vegetative state

splątanie (inaczej: amencja)

mental confusion

standaryzacja (normalizacja) testu

test standardization

standaryzować

to standardize

starość

old age

status społeczny

social status

statystyka (1) - jako nauka

statistics

corpus callosum spoidło wielkie mózgu (inaczej: ciało modzelowate) społeczne uczenie się

social learning

społeczność

community

spontaniczna remisja (wyzdrowienie)

spontaneous remission

spostrzegać

to perceive

spostrzeganie

perception

statystyka nieparametryczna

non-parametric statistics

spostrzeganie podprogowe

subliminal perception

statystyka opisowa

descriptive statystics

spostrzeganie społeczne (percepcja społeczna)

social perception

statystyka parametryczna

parametric statistics

spowolnienie myślenia

slowness of thought

staw (część ciała)

joint

sprawca

offender, perpetrator

stereotyp

stereotype

stereotypizowanie

stereotyping

stereotypowy

stereotypical

sprzężenie zwrotne (inaczej: feedback informacja zwrotna)

statystyka (2) - w znaczeniu statistic pojedynczej statystyki

średni kwadrat

mean square

steryd anaboliczny

anabolic steroid

średnia

mean, average

stochastyczny

stochastic

średnia arytmetyczna

arithmetic mean

stopnie swobody

degrees of freedom

środek odurzający

intoxicant

stosunek (1) - w znaczeniu: proporcja

ratio

stosunek (1) - w znaczeniu: współczynnik

quotient

środek pobudzający (inaczej: stimulant drug, psychoanaleptic drug, psychomotor stimulant, stymulant) psychostimulant

194


stosunek (2) - w znaczeniu: stosunek płciowy

coitus, sexual intercourse

submisywny

submissive

stosunek prawdopodobieństwa

likelihood ratio

substytucja

substitution

sugestia

suggestion

stosunek przerywany

coitus interruptus

sugestia pohipnotyczna

posthypnotic suggestion

strach

fear

suggestibility

strateg

strategist

sugestybilność (podatność na sugestię)

strategia

strategy

sugestybilny (podatny na sugestię)

suggestible

strategia mieszana

mixed strategy

sugestywność

suggestiveness

strategia radzenia sobie

coping strategy

sukcesywne powtarzanie

successive reproduction

strategiczny

strategic, strategical

suma

sum

stratyfikacja społeczna (inaczej: uwarstwienie społeczne)


suma kwadratów

sum of squares

sumienie

conscience

strefa erogenna

erogenous zone

sumienność

conscientiousness

strefa erogenna (w psychoanalizie)

erotogenic zone

sumienny

conscientious

strefa najbliższego rozwoju

zone of proximal development

superego

superego

stres

stress

superwizja

supervision

stresor

stressor

świadek

witness

stroboskop

stroboscope

świadek naoczny

eyewitness

stroboskopowy

stroboscopic

świadomość

awareness, consciousness

stronniczość

bias

świadomy

aware, conscious

stronniczość testu

test bias

światło

light

struktura

structure

światopogląd

world view

struktura głęboka (w teorii języka)

deep structure

świątynia

temple

swobodne odpamiętywanie

free recall

struktura powierzchniowa (w teorii języka)

surface structure

swobodne skojarzenia

free associations

strukturalistyczny

structuralist

sygnał

signal

strukturalizm

structuralism

sygnał alarmowy

alarm singal

strumień świadomości

stream of consciousness

sylaba bezsensowna

nonsense syllable

studium przypadku

case study

symbiotyczny

symbiotic

stupor

stupor

symbioza

symbiosis

stupor dysocjacyjny

dissociative stupor

symbol

symbol

stwardnienie rozsiane

multiple sclerosis (MS)

symboliczny interakcjonizm

symbolic interactionism

stygmat

stigma

symbolizacja

symbolization

stygmatyzacja

stigmatization

sympatia (jako uczucie)

liking

stygmatyzować

to stigmatize

sympatyczny (1) - w znaczeniu: dający się lubić

likable, friendly

styl poznawczy

cognitive style

sympathetic

stymulacja

stimulation

sympatyczny (2) - w znaczeniu: współczulny

stymulant (inaczej: środek pobudzający)

stimulant drug, psychoanaleptic drug, psychomotor stimulant, psychostimulant

symptom

symptom

symptomatologia

symptomatology

subiektywizm

subjectivism

symptomatyczny

symptomatic

subiektywny

subjective

symulacja

simulation

subkultura

subculture

symulanctwo

malingering

sublimacja

sublimation

symulowanie

malingering, feigning

submisja

submission

symultaniczny

simultaneous

synapsa

synapse


195

synaptyczny

synaptic

synteza

synthesis

syndrom

syndrome

syntonia

syntony

syndrom amnezji poalkoholowej

alcohol amnesic syndrome, alcohol amnestic disorder

system immunologiczny

immune system

syndrom bitej żony

battered wife syndrome

systematyczna desensytyzacja

systematic desensitization

syndrom bitego dziecka

battered baby/battered child syndrome

sytuacja społeczna

social situation

syndrom oddzielenia od jednego z rodziców (inaczej: syndrom alienacji rodzicielskiej)

parental alienation syndrome

szaman

shaman

szamanizm

shamanism

szkoła specjalna

special school

syndrom odstawienia (inaczej: zespół abstynencyjny)

withdrawal syndrome, abstinence syndrome

szok

shock

szok kulturowy

culture shock

syndrom osoby ocalałej

survivor syndrome

szowinizm gatunkowy

speciesism

syndrom sztokholmski

Stockholm syndrome

sztuczna inteligencja

artificial intelligence

syndromologia

syndromology

sztuczne zapłodnienie

artificial insemination

synektyka

sinectics

sztuka

art

synestezja

synaesthesia


synkinezja (inaczej: współruch, przyruch)

synkinesis

sztywność funkcjonalna (inaczej: fiksacja funkcjonalna) szum akustyczny

noise

synkretyzm

syncretism

synonim

synonym

syntetyczny

synthetic

196

szybkie ruchy gałek ocznych rapid eye movement (REM) szykanowanie

harassment


T i innych nauk społecznych

197

tabletka gwałtu

date rape drug

teoria pola

tabu

taboo

teoria poznania społecznego social cognitive theory

taksonomia

taxonomy

teoria przywiązania

attachment theory

taktyka

tactics

teoria racjonalnego wyboru

rational choice theory

talent

talent

teoria relacji z obiektem

object-relations theory

tanatofobia

thanatophobia

teoria systemów

systems theory

tarczyca

thyroid gland

teoria szyjki od butelki

bottleneck theory

technika „stopy w drzwi”

foot-in-the-door technique

teoria tożsamości społecznej social identity theory

technika „drzwiami w twarz”

door-in-the-face technique

teoria uodpornienia

inoculation theory

technika badawcza

research technique

teoria uwiedzenia

seduction theory

technika niskiej piłki

lowball technique

teoria wymiany społecznej

social exchange theory

techniki nieinwazyjne (rodzaj technik badawczych w naukach społecznych)

unobtrusive measure

tęczówka

iris

telepatia

telepathy

telereceptor

telereceptor

tembr

timbre

temperament

temperament

tendecyjność

tendentiousness, bias

tendencja

tendency

tendencja centralna

central tendency

tendencyjny

tendentious, biased

teologia

theology

teoretyczny

field theory

teoria zgodności poznawczej cognitive consistency theory terapeuta

therapist

terapeutyczny

therapeutic

terapia

therapy

terapia awersyjna

aversion therapy

terapia behawioralna

behaviour therapy, behaviour modification

terapia dialektycznobehawioralna

dialectical behaviour therapy

terapia długoterminowa

long-term therapy

terapia egzystencjalna

existential therapy

terapia elektrowstrząsowa

convulsive therapy, electroconvulsive therapy (ECT), electric shock therapy, shock therapy

theoretical

terapia grupowa

group therapy

teoretyk

theoretician, theorist

teoria

theory

terapia implozywna [inaczej: zanurzanie, wystawianie na działanie bodźca (stresora)]

exposure therapy, implosion therapy, flooding

terapia krótkoterminowa

short-term therapy

terapia małżeńska

marital therapy

terapia odwykowa

addiction therapy

terapia par

couples therapy

terapia poznawcza

cognitive therapy

terapia poznawczoanalityczna

cognitive analytic therapy

terapia poznawczobehawioralna

cognitive behaviour (behavioural) therapy (CBT)

terapia racjonalnoemotywna

rational emotive behaviour therapy (REBT)

terapia rodzin

family therapy

teoria asymilacji - kontrastu assimilation - contrast theory teoria atrybucji

attribution theory

teoria ciągłości

continuity theory

teoria degeneracji (zanikania) śladu pamięciowego

decay theory

teoria detekcji cech

feature detection theory, feature abstraction theory

teoria detekcji sygnałów

signal detection theory

teoria decyzji

decision theory

teoria dysocjacji

dissociation theory

teoria dysonansu (poznawczego)

dissonance theory, cognitive dissonance theory

teoria gier

game theory

terapia seksualna

sex therapy, sexual therapy

teoria hierarchii potrzeb

need-hierarchy theory

client-centred therapy

teoria integracji cech

feature integration theory

terapia skoncentrowana na kliencie

teoria krytyczna

critical theory

terapia zajęciowa

occupational therapy

teoria oceny poznawczej

cognitive appraisal theory, cognitive evaluation theory

teratogen

teratogen

personality theory

termin (1) - w znaczeniu: pojęcie

term

teoria osobowości teoria podwójnego kodowania

dual-code theory

termin (2) - w znaczeniu: data

date

198


termin (3) - w znaczeniu: limit czasu

time limit, deadline

toksykomania (inaczej: nadużywanie substancji psychoaktywnych)

substance abuse, substance misuse

termoregulacja

thermoregulation

terror

terror

toksyna

toxin

terrorystyczny

terrorist

tolerancja

tolerance

terroryzm

terrorism

tolerancyjny

tolerant

terytorialność

territoriality

tomografia komputerowa

computerized tomography scan, CT scan

terytorialny

territorial

ton

tone

test

test

tonus

tonus, muscle tone

test a posteriori

a posteriori test

topografia

topography

test a priori

a priori test

torowanie

priming

test analogii

analogies test

totalitarny

totalitarian

totalitaryzm

totalitarianism

totem

totem

tożsamość

identity

tożsamość ego (w koncepcji E. Eriksona)

ego identity

tożsamość płciowa (inaczej: identyfikacja płciowa)

gender identity

tożsamość versus pomieszanie tożsamości (w koncepcji E. Eriksona)

identity versus role confusion

trąbka Eustachiusza

Eustachian tube

Test Apercepcji Tematycznej Thematic Apperception Test, TAT test chi kwadrat

chi-square test

test inteligencji

intelligence test

test istotności

significance test

test kierunkowy

directional test

test kompetencji

competency test

test mediany

median test

test najmniejszej istotnej różnicy

least-significant difference test

test osiągnięć

achievement test

tradycja

tradition

test plam atramentowych

inkblot test

trafność (w psychometrii)

validity

test predyspozycji zawodowych

vocational aptitude test

trafność czynnikowa

factorial validity

test prognostyczny

prognostic test

trafność dyskryminacyjna

discriminant validity

test projekcyjny

projective test

trafność ekologiczna

ecological validity

test rysunku człowieka

Draw-a-Man test, Goodenough Draw-a-Man test, Goodenough test

trafność fasadowa

face validity

trafność konsensualna (uzgodniona) testu

consensual validity

trafność kryterialna

criterion validity

trafność predykcyjna

predictive validity

trafność przyrostowa

incremental validity

trafność teoretyczna

construct validity

trafność testu

test validity

trafność treściowa

content validity

trafność wewnętrzna

internal validity

trafność zbieżna

convergent validity

trafność zewnętrzna

external validity

tragiczny

tragic

tragizm

tragism

test rysunku postaci ludzkiej

Draw-a-Person test, Machover Draw-a-Person test

test skojarzeń (inaczej: metoda skojarzeń/asocjacji, test skojarzeń słownych)

association test, word-association test

test t

t test

test t Studenta

Student’s t test

test uzupełniania

completion test

test weryfikacyjny

screening test

test zdań niedokończonych

sentence completion test

test zdolności

ability test

testosteron

testosterone

tik

tic

tłum

crowd

trankwilizator (lek uspokajający)

tranquillizer

tłumić

to suppress

trans

trance

tłumienie

suppression

transcendentalny

transcendental

toksyczność

toxicity

transfer bilateralny

bilateral transfer

toksyczny

toxic

transformacja

transformation


199

transfuzja

transfusion

triada analna

anal triad

transgenderyzm

transgenderism

triarchic theory of intelligence

transgeniczny

transgenic

triarchiczna teoria inteligencji Sternberga

transkrypcja

transcription

trichotillomania

trichotillomania

transplantacja

transplantation

trisomia

trisomy

transseksualista

transsexual person

trójpierścieniowy lek przeciwdepresyjny

tricyclic antidepressant

transseksualizm

transsexualism

trudności w nauce

school difficulties

transseksualny

transsexual

trudności w uczeniu się

learning difficulties

transwestyta

transvestite, cross-dresser

trzewia (wnętrzności)

transwestytyzm

transvestism, cross-dressing

viscera (liczba pojedyncza: viscus)

trauma

trauma

trzustka

pancreas

trauma narodzin

birth trauma

twardy narkotyk

hard drug

traumatyczny

traumatic

twórczość

creativity

traumatyzować

to traumatize

twórczość versus stagnacja (w koncepcji E.Eriksona)

generativity versus stagnation

trema

performance anxiety, stage fright

twórczy

creative

trening asertywności

assertiveness training

tymina

thymine

trening autogeniczny (inaczej: autogenny)

autogenic training

typ asteniczny (astenik)

asthenic body type

typ atletyczny

athletic body type

trening czystości

potty training

typ dysplastyczny

dysplastic body type

trening interpersonalny

interpersonal training creativity training

typ konstytucjonalny Kretschmera

Kretschmer constitutional type

trening twórczości trening umiejętności komunikacyjnych

communication skills training

typ pykniczny (pyknik)

pyknic body type

typologia

typology

trening umiejętności społecznych

social skills training

tyroksyna

thyroxine

tyrozyna

tyrosine

200


U i innych nauk społecznych

201

ubezwłasnowolnienie

incapacitation

ucho środkowe

middle ear

ucho wewnętrzne

inner ear, internal ear, labyrinth

ucieczka

escape

ucieczka w chorobę

flight into illness

ucieczka w historię

flight into history

ucieczka w zdrowie

flight into health

upośledzenie umysłowe głębokie

profound mental retardation/ learning disability

uciekać

to escape

uczenie kojarzeniowe

associative learning

upośledzenie umysłowe lekkie

mild mental retardation/learning disability

uczenie się

learning

upośledzenie umysłowe umiarkowane

moderate mental retardation/ learning disability

uczenie się mimowolne

incidental learning

upośledzenie umysłowe znaczne

severe mental retardation/ learning disability

uprzedzenie

prejudice

uraz

injury, trauma

uraz głowy

head injury

uczenie się zależne od stanu state-dependent learning

uraz porodowy

birth injury, birth trauma

uczucie

feeling, emotion

urofilia

urophilia, urolagnia

uczuciowość

emotionality

uczuciowy

emotional

urojenia niewierności (zdrady)

jealous delusional disorder, morbid jealousy, delusional jealousy

uczyć się

to learn

urojenie

delusion

udar mózgu

stroke, cerebrovascular accident

urojenie depresyjne

depressive delusion

ugruntowany

grounded

urojenie hipochondryczne

hypochondriac delusion

układ limbiczny

limbic system

delusion of reference

układ nerwowy

nervous system

urojenie ksobne (odnoszenia) urojenie nihilistyczne

nihilistic delusion

układ piramidowy

pyramidal tract, corticospinal tract

układ pozapiramidowy

extrapyramidal system

urojenie oddziaływania (wpływu)

delusion of control, delusion of influence


układ przedsionkowy

vestibular system

delusion of persecution, persecutory delusion

układ siatkowaty

reticular formation

urojenie somatyczne

somatic delusion

układ słuchowy

auditory system

urojenie wielkościowe


digestive tract, alimentary canal, gastrointestinal tract

delusion of grandeur, grandiose delusion

urojeniowy

delusional

ukryte znaczenie (w psychoanalizie)

latent content

urojeniowy syndrom błędnej delusional misidentification identyfikacji

ulegać

to yield

urwisko wzrokowe

visual cliff

uleganie

yielding

uspołecznienie

socialization

uległość

submissiveness

cross-validation

uległy

submissive

ustalanie trafności krzyżowej ustalony

fixed

umiejętność

ability, skill

hearing loss, deafness

umiejętności przywódcze

leadership skills

utrata słuchu (inaczej: głuchota)

umiejscowienie kontroli

locus of control

uwaga

attention

umysł

mind

uwaga dowolna

top-down attention

umysłowy

mental

uwaga mimowolna

bottom-up attention

unerwiać

to innervate

uwaga wybiórcza (selektywna)

selective attention

unerwienie

innervation


unikanie

avoidance

uwarstwienie społeczne (inaczej: stratyfikacja społeczna)

unikanie kontaktu wzrokowego

gaze aversion, gaze avoidance

uważność

mindfulness

uczenie się par skojarzonych paired-associate learning uczenie się różnicujące

discrimination learning

uczenie się utajone (u zwierząt)

latent learning

202

unikanie niejednoznaczności ambiguity avoidance (wieloznaczności) uogólnianie

generalization

upojenie alkoholowe

alcohol intoxication

mental retardation, learning upośledzenie umysłowe (inaczej: niepełnosprawność disability, intellectual disability, developmental disability intelektualna)


uzależniający

addictive

uzależnienie

addiction, dependence

uzależnienie krzyżowe

cross-dependence

uzależnienie od hazardu (inaczej: patologiczny hazard)


uzależnienie od narkotyku (inaczej: narkomania)

drug addiction, drug dependence


uzależnienie od substancji psychoaktywnych

substance dependence

uzależniony

addicted, dependent

uzdolnienie

talent

uzupełniający

complementary

użyteczność

utility

203

204


V-W i innych nauk społecznych

205

voodoo

voodoo

wibracja

vibration

widzenie centralne (dokładne)

central vision

widzenie peryferyjne

peripheral vision

wiedza

knowledge

wiedza deklaratywna

declarative knowledge

w ciąży

pregnant

wąchanie kleju

glue-sniffing

wada rozwojowa (inaczej: wada wrodzona)

congenital disorder, birth defect

wada słuchu

hearing impairment

wiedza ekspercka

expert knowledge

wada wzroku

visual impairment

wiedza ogólna

generic knowledge

walidacja

validation

wiedza proceduralna

procedural knowledge

wapń

calcium

knowing how

wariancja

variance

wiedzieć jak (inaczej: wiedza proceduralna)

wariancja błędu

error variance

wiedzieć że (inaczej: wiedza knowing what deklaratywna)

wariancja międzygrupowa

between-groups variance

wiek

age

wartość

value

wiek chronologiczny

chronological age

wartość modalna

mode

wiek rozwojowy

developmental age

warunek

condition

wiek społeczny

social age

warunkowanie

conditioning

wiek umysłowy

mental age


instrumental (operant, respondent) conditioning

Wielka Piątka

Big Five

warunkowanie klasyczne (reaktywne)

classical conditioning

wielokrotny wybór

multiple-choice

warunkowanie opóźnione

delayed conditioning

wielozmiennowa analiza wariancji

multivariate analysis of variance (MANOVA)

warunkowanie wyższego rzędu

higher-order conditioning

więź emocjonalna

affectional bond

więź społeczna

social bond

warunkowy

conditional

wieża z Hanoi

Tower of Hanoi

wazopresyna (inaczej: hormon antydiuretyczny)

vasopressin, antidiuretic hormone (ADH)

wiktymizacja

victimization

wczesna dorosłość

early adulthood

wiktymologia

victimology

wczesne dzieciństwo

early childhood

wina

guilt, fault

wcześniactwo

prematurity

wirtualna rzeczywistość

virtual reality

wcześniak

premature baby

wirus

virus

wdrukowanie

imprinting

witamina

vitamin

węch

smell, olfaction

wizerunek

image

węchowy

smell, olfactory

wizja

vision

weganizm

veganism

władza (1) - w znaczeniu posiadania władzy

power

wegetarianizm

vegetarianism

authority

węglan litu

lithium carbonate

władza (2) - w znaczeniu: organ władzy

werbalizacja

verbalization

władza rodzicielska

parental responsibility

werbalny

verbal

włókno

fibre

wewnątrzczaszkowy

intracranial

włókno nerwowe

nerve fibre

wewnątrzkorowy

intracortical


inferential statistics, statistical inference

wewnętrzny przewód słuchowy

internal auditory canal, internal meatus

wokalizacja

vocalization

wgląd

insight

wokalny

vocal

wiara

faith, belief

wola

will

wiarygodność

credibility

wola mocy (w teorii A. Adlera)

will to power

wiarygodność zeznań

credibility of testimony

wolna wola

free will

wiązanie

binding

wolne rodniki

free radicals

206


wolność

freedom, liberty

wspomnienie odzyskane

recovered memory

wolontariusz

volunteer

wspomnienie wywołane

induced memory

woń

odour, smell

wstępny

initial

wpływ społeczny

social influence

wstręt

disgust

wrażenie (1) - w znaczeniu: impresja lub wywieranie wrażenia

impression

wstrząs mózgu

concussion

wstyd

shame

wrażenie (2) - w znaczeniu: doznanie zmysłowe

sensation

wulgarny

vulgar

wrażliwość

sensitivity, sensibility

wulgaryzm

vulgarism, vulgarity

wrażliwy

sensitive

wybiórczy

selective

wrodzony

innate

wybór obiektu (w psychoanalizie)

object-choice

wrogość

hostility

wybór wymuszony

forced-choice

wściekłość

fury, rage

wybuch złości

tantrum, temper tantrum

wskaźnik

indicator

wybuchowość

short temper, quick temper

wskaźnik kompleksu (w psychoanalizie)

complex indicator

upbringing

wskaźnik korelacji

correlation ratio

wychowanie (1) - w znaczeniu: wychowywanie dziecka

wskazówka

cue

wychowanie (2) - w znaczeniu: edukacja

education

współczucie

sympathy

wyczerpanie

exhaustion

współczulny (sympatyczny, adrenergiczny) układ nerwowy

sympathetic nervous system

wydalanie

excretion

wydobywanie (wydobycie)

retrieval

współczynnik

coefficient, quotient, rate

wydzielanie

secretion

współczynnik beta

beta coefficient

wygaszanie

extinction

współczynnik kontyngencji (inaczej: współczynnik C Pearsona)

contingency coefficient

wygaszanie lęku

extinction of anxiety

wyjaśnienie

explanation

współczynnik korelacji

correlation coefficient

wykluczenie społeczne

social exclusion

współczynnik korelacji rang Spearmana

Spearman rank correlation coefficient

wykonanie

performance

współczynnik korelacji rang t Kendalla (tau Kendalla)

Kendall correlation coefficient, Kendall’s tau

wykres kołowy

pie chart

wykroczenie

offence, violation

współczynnik korelacji wielokrotnej R

multiple correlation coefficient R

wykrywacz kłamstw

lie detector

współczynnik rzetelności

reliability coefficient

wymarły

extinct

współczynnik rzetelności alfa (inaczej: alfa Cronbacha)

alpha reliability coefficient, Cronbach’s alpha

wymiar

dimension

wynik przeliczony

derived score

wynik standardowy

standard score

współczynnik trafności

validity coefficient

wynik stenowy

sten score

współczynnik zgodności Kendalla (W Kendalla)

Kendall coefficient of concordance

wynik surowy

raw score

współpraca

cooperation

wyobcowanie

alienation

współpracować

to cooperate

wyobrażać (sobie)

to imagine

współuzależnienie

co-dependency, co-dependence

wyobrażanie

imagery

współzawodnictwo

competition, rivalry

wyobrażenie

image

współzawodnictwo między rodzeństwem

sibling rivalry

wyobraźnia

imagination

współzmienna (inaczej: zmienna towarzysząca)

covariate, concomitant variable

wyobrażony

imaginary

wyolbrzymianie

exaggeration

wspomnienie

memory

wypadek

accident

wspomnienie fleszowe (inaczej: pamięć fleszowa)

flashbulb memory

wypalenie zawodowe

burnout

wyparcie

repression


207

wypierać

to repress

wzmacnianie ciągłe

continuous reinforcement

wystandaryzoway

standardized

wzmocnienie

reinforcement

wytrysk

ejaculation

wzmocnienie negatywne

negative reinforcement

wyuczona bezradność

learned helplessness

wzmocnienie różnicujące

differential reinforcement

wywiad

interview

wzmocnienie wtórne

secondary reinforcement

wywiad kliniczny

clinical interview

wzór

pattern

wywiad pogłębiony

in-depth interview

wzrok

vision

wywiad poznawczy

cognitive interview

wzrokowiec

visualizer

wywiad ustrukturalizowany structured interview

wzrokowy

visual

wyzwanie

challenge

growth

wyzwolenie

liberation

wzrost (1) - w znaczeniu: wzrastanie

wzbudzenie

arousal

wzrost (2) - w znaczeniu: wysokość

height

wzgórze (część mózgu)

thalamus

wzwód

erection

wzmacniać

to reinforce

208


Z i innych nauk społecznych

209

zabawa

play

zaburzenie osobowości

personality disorder

zabawa dydaktyczna

educational play

borderline personality disorder

zabawa funkcjonalna

functional play

zaburzenie osobowości typu borderline (inaczej: osobowość z pogranicza)

zabawa tematyczna

thematic play

zaburzenie pamięci

memory disorder

zablokowanie celu

aim-inhibition

zaburzenie percepcji

perception disorder

zaburzenie

disorder, abnormality

female sexual arousal disorder

zaburzenie adaptacyjne

adjustment disorder

zaburzenie podniecenia u kobiet zaburzenie popędu płciowego

sexual desire disorder

zaburzenie poznawcze

cognitive disorder factitious disorder

affective disorder, mood zaburzenie afektywne (inaczej: choroba afektywna, disorder zaburzenie nastroju) zaburzenie autystyczne

autistic disorder

zaburzenie pozorowane

zaburzenie charakteru (inaczej: zaburzenie osobowości)

character disorder, personality disorder

sexual preference disorder, zaburzenie preferencji płciowych (inaczej: parafilia, paraphilia, sexual deviation dewiacja seksualna)

zaburzenie cyklotymiczne

cyclothymic disorder

zaburzenie psychiczne

mental disorder

zaburzenie czytania

reading disorder

psychosomatic disorder

zaburzenie depersonalizacyjne

depersonalization disorder

zaburzenie psychosomatyczne zaburzenie rozwoju

developmental disorder

bipolar disorder, bipolar affective zaburzenie dwubiegunowe (inaczej: choroba afektywna disorder, manic-depressive psychosis dwubiegunowa; dawniej: psychoza maniakalnodepresyjna)

zaburzenie schizoafektywne schizoaffective disorder

zaburzenie dysmorficzne (inaczej: dysmorfofobia)

body dysmorphic disorder, dysmorphophobia

zaburzenie somatoformiczne somatoform disorder

zaburzenie dysocjacyjne

dissociative disorder

zaburzenie dystymiczne (inaczej: dystymia, depresja nerwicowa)

dysthymic disorder, dysthymia, depressive neurosis, neurotic depression

zaburzenie erekcji/wzwodu (inaczej: impotencja)

erectile dysfunction, male erectile disorder, impotence

zaburzenie gastryczne

gastric disorder

zaburzenie hipochondryczne hypochondriasis, health anxiety, illness phobia, illness anxiety (inaczej: hipochondria)

zaburzenie seksualne

sexual dysfunction (disorder)

zaburzenie snu

sleep disorder

zaburzenie somatyzacyjne

somatization disorder

zaburzenie spowodowane używaniem substancji psychoaktywnych

substance-induced disorder

zaburzenie świadomości

disorder of consciousness

zaburzenie tożsamości

identity disorder

zaburzenie urojeniowe

delusional disorder

zaburzenie uwagi

attention disorder

zaburzenie wytrysku (inaczej: zaburzenie ejakulacji)

ejaculatory incompetence, ejaculatory impotence

zaburzenie zachowania

conduct disorder

zaburzenie ze spektrum autystycznego

autism spectrum disorder substance-related disorder

zaburzenie identyfikacji płciowej

gender identity disorder

zaburzenie komunikacji

communication disorder

zaburzenie kontroli implusów

impulse control disorder

zaburzenie konwersyjne

conversion disorder

zaburzenie lękowe

anxiety disorder

zaburzenie związane z używaniem substancji psychoaktywnych

zaburzenie myślenia

thought disorder

zaburzony

abnormal

zaburzenie nastroju (inaczej: zaburzenie afektywne, choroba afektywna)

affective disorder, mood disorder

zachęta

incentive

zachowanie

behaviour

zaburzenie obsesyjnokompulsywne (inaczej: nerwica natręctw; dawniej: nerwica anankastyczna)

obsessive-compulsive disorder (OCD), anankastic neurosis

zachowanie emitowane

emitted behaviour

zachowanie instynktowne

instinctive behaviour grooming

zaburzenie odżywiania

eating disorder

zachowanie komfortowe (w etologii)

zaburzenie organiczne

organic disorder

zachowanie kompulsywne

compulsive behaviour

zaburzenie orgazmu

orgasmic dysfunction, orgasm disorder, orgasmic disorder

zachowanie prospołeczne

prosocial behaviour challenging behaviour

zaburzenie orgazmu u kobiet

female orgasmic disorder

zachowanie sprawiające trudności zachowanie typu acting out

acting out

zaburzenie orgazmu u mężczyzn

male orgasmic disorder, orgasmic impotence

zachowanie ucieczkowe

escape behaviour

210


zachowanie zabezpieczające safety behaviour

zasada „wszystko albo nic”

zadania rozwojowe (w teorii developmental tasks R. Havighursta)

all-or-none law, all-or-none principle

zasada przyjemności

pleasure principle

zadanie wykrywania

detection task

zasada rzeczywistości

reality principle

zadowolenie z pracy

job satisfaction

human resources

zahamowanie

inhibition

zasoby ludzkie (w zarządzaniu)

zainteresowanie

interest

zaspokojenie pragnienia

wish fulfilment

zakład Pascala

Pascal’s wager

zastępczy (przeniesiony) zespół Munchausena

Munchausen by proxy syndrome

zakłócanie

interference

zatrucie

poisoning

zakochanie

infatuation

amenorrhoea

zakres

range

zatrzymanie miesiączkowania (inaczej: amenorrhea)

zakres uwagi

attention span, apprehension span

zawiść

envy

zawodowy

vocational

żal (1) - w znaczeniu: uczucie smutku

grief

zazdrość

jealousy, envy

żal (2) - w znaczeniu: uczucie zawodu

regret

zazdrość o penisa

penis envy

zdarzenie aktywujące

activating event

załamanie nerwowe

nervous breakdown

zdolność

ability, aptitude

zależność

dependence

zdrowie psychiczne

mental health

zależność - niezależność od pola (tła)

field dependence - independence

zegar biologiczny

biological clock

zależność psychiczna

psychological dependence

żeński (płci żeńskiej)

female

zależny

dependent

syndrome

żałoba

mourning

zespół (w znaczeniu: syndrom)

zaloty

courtship

abstinence syndrome, withdrawal syndrome

zamiar (dotyczy zamiaru popełnienia przestępstwa w terminologii sądowej)

mens rea

zespół abstynencyjny (inaczej: syndrom odstawienia) zespół amnestyczny

amnestic disorder, amnesic syndrome

zamierzenie

intention

zespół Aspergera

Asperger’s syndrome

zamknięty uraz głowy

closed head injury

zaniedbanie

negligence


chronic fatigue syndrome, myalgic encephalomyelitis

zespół Downa

Down’s syndorme

zanurzanie [inaczej: terapia implozywna, wystawianie na działanie bodźca (stresora)]

flooding, exposure therapy, implosion therapy

zespół jelita drażliwego (nadwrażliwego)

irritable bowel syndrome (IBS)

zapach

smell, odour

zespół Korsakowa (inaczej: psychoza Korsakowa)

zapalenie opon mózgowordzeniowych

meningitis

Korsakoff’s syndrome, Korsakoff’s psychosis, alcohol amnestic disorder panic disorder

zapamiętywanie

memorizing

zespół lęku napadowego (inaczej: zespół paniki, zespół lęku panicznego)

zapłodnienie

fertilization

zespół Munchausena

Munchausen syndrome

zapłodnienie in vitro(inaczej: zapłodnienie pozaustrojowe)

in vitro fertlization

zespół nadpobudliwości psychoruchowej, ADHD

attention deficit hyperactivity disorder (ADHD)

zapominanie

forgetting

zespół nagłej zmiany strefy czasowej

jet lag

zaprzeczenie

negation

zaprzeczenie (1)

denial


premenstrual syndrome (PMS), late luteal phase dysphoric disorder

zaprzeczenie (2)

disavowal (termin używany tylko w psychoanalizie)

zespół ostrego stresu

acute stress disorder

żargon

jargon

zespół Otella

Othello syndrome

zarządzanie

managing, management


post-traumatic stress disorder (PTSD)

zarządzanie zasobami ludzkimi

human resources management

zespół Tourette’a

Tourette’s disorder, Tourette’s syndrome


211

zespół Turnera

Turner’s syndrome

zmienna kontrolna

control variable

zespół uogólnionego lęku

generalized anxiety disorder GAD)

zmienna manipulacyjna

manipulative variable

zespół uzależnienia od Internetu

Internet addiction syndrome

zmienna moderująca

moderating (moderator) variable

zmienna nieistotna

non-significant variable

zespół WernickegoKorsakowa

Wernicke-Korsakoff syndrome

zmienna niezależna

independent variable

zewnętrzny

external

zmienna nominalna

nominal variable

zez

strabismus

zmienna politomiczna (wielowartościowa)

polytomous variable

zmienna porządkowa

ordinal variable

zmienna pośrednicząca

mediating variable

zeznania świadka naocznego eyewitness testimony zgodność (spójność) wewnętrzna

internal consistency

zgodność

concordance

zmienna teoretyczna

theoretical variable

zgodny z nastrojem (w odniesieniu do treści psychicznych, treści urojeń itd.)

mood-congruent

zmienna tłumiąca

suppressor variable

zmienna towarzysząca (inaczej: współzmienna)

covariate, concomitant variable

zjawisko


zmienna zakłócająca

confounding variable

zmienna zależna

dependent variable

zjawisko „na końcu języka”

tip-of-the-tongue phenomenon

zjawisko „cocktail party”

cocktail party phenomenon

żle zdefiniowany problem

ill-defined problem, ill-structured problem

zmysł

sense

złośliwość

spite

zmysł dotyku

touch

złośliwy

spiteful

zmysł kinestezji

kinaesthetic sense

złudzenie

illusion

zmysł słuchu

hearing

złudzenie geometryczne

geometric illusion

zmysł smaku

taste, gustation

złudzenie kontroli

illusion of control

zmysł węchu

smell, olfaction

złudzenie poznawcze

cognitive illusion

zmysł wzroku

vision

złudzenie ruchu

movement illusion

zmysłowość

sensuality

złudzenie słuchowe

auditory illusion

zmysłowy (1) - odnoszący się do zmysłów

sensory

złudzenie wzrokowe

visual illusion, optical illusion tiredness, fatigue

zmysłowy (2) - odnoszący się do doznań zmysłowych

sensual

zmęczenie zmiana

change

znaczący

significant

zmiana postaw

attitude change

znaczący inny

significant other

zmiana rozwojowa

developmental change

znaczenie

meaning, sense

zmienna

variable

znak

sign

zmienna ciągła

continuous variable

znęcanie się nad dzieckiem

child abuse

zmienna dychotomiczna

dichotomous (binary) variable

znęcanie się nad małżonkiem

spouse abuse

zmienna dyskretna (nieciągła)

discrete variable

znęcanie się nad osobą starszą

elder abuse

zmienna ilorazowa (inaczej: zmienna stosunkowa)

ratio variable

znieczulica społeczna

social indifference

zmienna ilościowa

quantitative variable

znużenie

weariness

zmienna interwałowa (przedziałowa)

interval variable

żołądek

stomach

zoofilia

zoophilia

zmienna interweniująca

intervening variable

animal psychology

zmienna istotna

significant variable

zoopsychologia (inaczej: psychologia zwierząt) źrenica

pupil

zmienna jakościowa

qualitative variable

związek

relationship

zmienna kategoryczna

categorical variable

związek przyczynowy

causal effect

zmienna klasyfikacyjna

classification variable

212

zmienność (w psychometrii) variability zmodyfikowany genetycznie genetically modified



213

zwój (w znaczeniu anatomicznym)

ganglion

zwój ślimakowy (inaczej: zwój spiralny ślimaka)

cochlea

zygota

zygote

zysk

gain, profit

Patronat medialny

Bukowno 2012

Słownik psychologiczny angielsko-polski

Recommend Documents