VRSTE INFORMACIONIH SISTEMA
Savremeni informacioni sistemi mogu se podijeliti na: Operativne informacione sisteme i Sisteme za podršku odlučivanju u menadzmentu Operativni informacioni sistemi nisu informacioni sistemi čija je osnovna namjena podrška odlučivanju. Kao posebna vrsta informacionih sistema oni su glavni proizvođači informacija za više klase informacionih sistema. siste ma. Iako nisu direktno orijentisani prema odlučivanju, izlazne informacije ovih sistema predstavljaju ulazne veličine za druge druge klase informacionih sistema. Upravo zbog tih svojih karakteristika, ovi informacioni sistemi su podloga za razvoj viših klasa informacionih sistema. Sistemi za podršku odlučivanja u menadzmentu su: 1. Upravljački informacioni sistemi (MIS) 2. Sistemi za podršku odlučivanju (DSS) 3. Ekspertni 3. Ekspertni sistemi (ES) Laudonovi razlikuju sledeće tipove informacionih sistema: 1. Sistemi 1. Sistemi za obradu transakcija (TPS) 2. Menadžerski sistemi podrške (MSS)
UPRAVLJAČKI INFORMACIONI SISTEMI (MIS) Upravljački informacioni sistemi(Management Information Systems-MIS)služe menadzmentu snabdjevajući ga djelimično agregiranim i kategoriziranim dobivenimiz transakcionog dijela informacionog sistema i nešto manje iz pretraživanja okruženja organizaci je. Parker ističe da su najznačajnije osobine MIS-a sadržane u sljedećem: MIS podržava struktuirane i polustruktuirane poslovne odluke koje se primarno donose na srednjim i nižim menadzerskim nivoima; MIS osigurava fiksni oblik primitka informacija u poznatom, unaprijed definisanom formatu: MIS obično pruža unificirane, opsežne i detaljne izvještaje, koji zahtjevaju da svaki pojedini korisnik sam pretražuje onaj dio inforamcija koje su mu potrebne; Upotreba MIS-a zahtijeva formalnu proceduru upita i pretraga; Obično se pohranjuju i procesiraju interni poslovni podaci organizacije, a nešto monje podaci iz okruženja i Prvenstveni je naglasak na podacima iz prošlosti, a manje na onima o budućnosti.
SISTEM ZA PODRŠKU ODLUČIVANJU(DSS) Sistem za podršku odlučivanju (Decision Support System - DSS) razvili su se zbog uklanjanja jednog od glavnih nedostataka MIS-a: orijentacija na pružanje podrške rješavanju isključivo struktuiranih problema odlučivanja. DSS problemski je orijentisan i mnogo je fleksib ilniji, u odnosu na konvencijonalni MIS, koji slijedi procese kroz poslovnu organizaciju. Prema Turban E. namjena DSS-a je dugačija, a ogleda se u sledećem: DSS mora obezbjediti podršku u polustruktuiranim i nestruktuiranim situacijama odlučivanja, omogućavajući računarske informacije i personalno prosuđivanje; Podrška se mora obezbijediti za različite nivoe upravljanja; Podrška se mora obezbijediti za pojedince i grupe; DSS mora obezbijediti podršku u nekoliko međusobno zavisnih i /ili sekvencijalnih odluka; DSS mora podržati sve faze procesa odlučivanja; DSS mora podržati različite procese i stilove donošenja odluka; Sistem mora biti adaptivan tokom vremena; Mora biti jednostavan za korištenje; DSS mora nastojati više unaprijediti efektivnost odlučivanja, nego efikasnost; Donosilac odluke mora imati potpunu kontrolu nad DSS tokom svih koraka donošenja odluke; DSS mora da omogući učenje i DSS mora biti lak za konstrukciju. Primjena DSS može biti u jednom od sljedeća tri oblika: 1. Specifični DSS; 2. DSS generatori i 3. DSS sredstva. DSS su uvijek sačinjeni od tri komponente: 1. Podsistem upravljanja podacima; 2. Podsistem upravljanja modelima (Model Base Management System) i 3. Komunikacioni (dijalog) podsistema.
EKSPERTNI SISTEMI
Područje ekspertnih sistema, Expert Systems - ES predstavlja samo dioširokog istraživačkog područja poznatog kao umjetna inteligencija, Artificial Inteligence. ES obuhvata skup metoda i postupaka koji se odnose na pribavl janje, računarsko predstavljanje i pohranjivanje, te upotrebu ljudskog znanja u rješavanju složelih problemskih situacija. Svaki ES građen je od najmanje dva modela: 1. Baza znanja (Knowledge Base) i 2. Mehanizam zaključivanja (Inference Engine). Pored njih, ES najčešće prate i sljedeće komponente: 3. Podsistem objašnjavanja (Explanation Facility); 4. Podsistem prikupljanja znanja (Knowldge Acquisition Subsystem) i 5. Korisnički interfejs - podsistem za vo|enje dijaloga (User Interface) Glavne osobine ES su: Integracija znanja - ES integriše znanje potencijalno velikog broja ljudi stručnjaka na jednom mjestu; Povećava dostupnost - ES može se koristiti na svim lokacijama, 24 sata dnevno. Raspoloživi su uvijek i bez ograničenja, {to je posebno aktuelno u nedostatku eksperata za određena područja ljudske aktivnosti. Nivo subjektivnosti - ES zadržava nivo subjektivnosti koji je u njih inicijalno ugrađen, dok su eksperti skloni varijacijama subjektivnosti u rasđ|ivanju, što može dovesti do izvje sne zabune; Smanjena cijena - ES je jeftiniji od eksperta. Ljudi stručnjaci sraz mjerno su rijetki, pa prema tome i skupi, dok se ES lako reprodukuje u većem broju jednakih ili sličnih kopija; Povećava pouzdanost - ES ne čini greške, ne umara se i ne za boravlja. Uslovi djelovanja - ES može djelovati u uslovima koji su za čovjeka opasni; Brzina reakcije - brzina reakcija na nastali problem i Tumačenje - opis do detalja kako se došlo do rješenja.
SISTEMI ZA OBRADU TRANSAKCIJA (TPS) Sistemi za obradu transakcija(Transaction Processing Systems-TPS)pruža podršku tekućem odvijanju poslovnog procesa. Oni pripadaju operativnom nivou poslovnih aktivnosti. TPS imaju tri opšte funkcije: Vođenje evidencije - uključuje evidentiranje zapisa svakoj poslovnoj transakciji u bazu podataka; Izdavanje dokumenata - odnosi se na generisanje raznovrsnih dokumenata potrebnih u poslovanju kao što su računi, karte, čekovi, virmani i sl. Generisanje takvih dokumenata neophodno je za efikasno funkcionisanje poslovnog procesa i Izvještavanje - služi za praćenje, odnosno kontrolisanje poslovnog procesa. Kada se radi o velikom broju transakcija prave se izvještaji o greškama i pogrešno obavljanenim transakcijama. Osnovne karakteristike TPS su sljedeće: Obrada se realizuje na bazi posebnih aplikacija za pojedine funkcije ili organizacione cjeline; U aplikacijama se javljaju redudantni podaci; Većina aktivnosti se ponavlja; Mnoge aplikacije su slične; Izvještaji su tipizirani i sumirani, nema mogućnosti dobivanja odgovora na upit menadžera i Za tipizirane procese obrada podataka je automatiz ovana, a to su finansisko i materijalno poslovanje, magacinsko poslovanje, kadrovska evidencija, praćenje kupaca i dobavljača i sl.
MENADŽERSKI SISTEMI PODRŠKE(MSS) Pod pojmom Managerial Support Systems-MSS podrazumijeva se grupa sisema namijenjenih za podršku menadžerske aktivnosti na svim nivoima odlučivanja.Benbasat i Nault u ove sisteme ubrajaju : 1. Sisteme za podršku odlučivanju(DSS) 2. Sisteme za podršku grupnom odlučivanju(GDSS) i 3. Ekspertne sisteme (ES). U ovu grupu spadaju i sistemi za podršku vrhovnom,strateškom menadžmentu.
