PANEVROPSKI UNIVERZITET APEIRON
SEMINARSKI RAD Projektovanje informacionih sistema
TEMA
Pojam informacionih sistema
Student:
Mentor:
NIKO ĐURIĆ
Prof. Dr. Branko Latinović Asist. Dalibor Drljača
46-14/vpi FIT
1
SADRŽAJ
1.
UVOD ................................................................. ....................................................................................................................................... ......................................................................................... ................... 3
2.
POJAM INFORMACIONIH INFORMACIONIH SISTEMA ................................................................ ............................................................................................................ ............................................4
3.
KOMPONENTE KOMPONENTE INFORMACIONIH INFORMACIONIH SISTEMA ............................................................... ................................................................................................ ................................. 6 3.1.
Hardver .................................................................. ....................................................................................................................................... ............................................................................. ........ 6
3.2.
Softver ................................................................... ........................................................................................................................................ ............................................................................. ........ 6
3.3.
Baze podataka .................................................................. .................................................................................................................................... ..................................................................6
3.4.
Telekomunikacije Telekomunikacije ............................................................. ................................................................................................................................ ...................................................................8
3.5.
Ljudski resursi i procedure...................................................................... procedure.................................................................................................................. ............................................8
4.
VRSTE INFORMACIONIH INFORMACIONIH SISTEMA .................................................................. .............................................................................................................. ............................................8
5.
Tipovi informacionih informacionih sistema ............................................................. ...................................................................................................................12 ......................................................12
6.
.......................................................................................................................................... ............................................................................14 ......14 ZAKLJUČAK ....................................................................
7.
LITERATURA ................................................................... ........................................................................................................................................ ...........................................................................15 ......15
2
1.
UVOD
Za seminarski rad iz predmeta “Projektovanje informacionih sistema,, sam izabrao za temu “Pojam informacionih sistema,, jer mislim da ova tema ima dosta zajedničkih osobina sa samim predmetom. Pokušaću Pokušaću da u što više detalja objasnim objasnim sve ono što što mislim da je važno za za ovu temu I što je potrebno da znamo. Pisaću o tome šta je to pojam informacionih sistema, šta on označava, koje su njegove prednosti I nedostaci, njegove karakteristike, svrhe, vrste, komponente, od čega se sastoje I još mnogo toga vezano za ovaj predmet I temu. U uvodu ću ukratko opisati šta su to informacioni sistemi I još neke njegove osobine. Informacioni sistemi predstavljaju integrisani skup komponenti za sakupljanje, čuvanje, obradu, snimanje I prenošenje informacija. Savremena preduzeća I druge vrste organizacija zavise od informacionih sistema za upravljanje svojim operacijama, održavanje na tržištu, unaprijeđenje sposobnosti. Stvaranjem novih informacionih sistema se stvaraju I nove mogućnosti.
3
2.
POJAM INFORMACIONIH SISTEMA
Upravljanje
bilo kojom organizacijom sadržava I donošenje odluka, a pored toga I rješavanje problema koji nastaju u preduzeću. S toga, ovde su neophodne informacije I znanja. Ovi informacioni sistemi obezbjeđuju informacije potrebne za donošenje odluka I rješavanje problema. Navedene informacije proizilaze iz izvora u organizaciji I izvan organizacije. One
mogu biti obrađivane neformalnim I formalnim sistemom. S početka, računari su bili korišćeni za elektronsku obradu podataka, a kada je otkriveno da računari prevaz ilaze obradu podataka, otkrivene su nove svrhe I vidovi informacionih sistema.
S toga se prvo javljaju upravljački informacioni sistemi (Management Information Systems ili MIS), a tek onda sistemi za podršku odlučivanju (Decision Support Systems – DSS). Pored ovih sistema, razvijeni su I ekspertni sistemi. Informacija predstavlja obavijest ili
podatak o nečemu, znanje, koje može imati neko značenje. Informacija je obrađen podatak I subjektivnog značenja, a znanje se gradi na bazi novih informacija koje se pridružuju već postojećem znanju.
Podatak predstavlja predstavlja istinu iz stvarnog stvarnog života. Sistem prestavlja poredak komponenti koje su zajedno povezane nekim planom za postizanje
određenih planova. Znači, sistem je oblik neke organizacije povezanih funkcijom. Komponente sistema su njegovi njegovi fizički dijelovi I ulazi I izlazi, a elementi sistema su: -
Podsistemi Ulazi Izlazi Okolina Granica
Okruženja Ograničenja
Karakteristike sistema: -
Interakcija Organizacija Integrisanost
Međuzavisnost
4
Životni ciklus jednog informacionog sistema koji se bazira na računaru se sastoji iz nekoliko faza, a to su: 1. 2. 3. 4. 5. 6.
Analiza sistema Planiranje sistema
Testiranje i održavanje Implementacija Kontrola Ocjenjivanje
Slika preuzeta sa http://www.ef.uns.ac.rs/
Informacioni sistem se takođe definiše kao sistem koji prikuplja, obrađuje, čuva i isporučuje neke važne informacije s tim da budu upotrebljive i za ostale koji se žele njima koristiti, a tu spadaju klijenti, zaposleni i tako dalje. Ovaj sistem se može, a i ne mora koristiti informacionom tehnologijom.
Pored ovoga, može se definisati kao skup ljudi lj udi i sredstava koji vrše čuvanje, obradu, skupljanje i dostavljanje na korišćenje informacija. Glavna svrha im je da pomognu u dostizanju nekih ciljeva. Ovaj sistem omogućava da nekom preduzeću komunicira sa okruženjem. Da bi preduzeće opstalo, potrebno je da sadrži dobar informacioni sistem. U nekim preduzećima to obavljaju ljudi, a u drugim se koristi informaciona tehnologija. S toga, informacioni sistem
može biti ručni ili i li manuelni i kompjuterizovan (korišćenje računara itd.).
5
Informacioni sistem bi trebalo da bude predstavljen tako da: -
Bude zanimljiv Jednostavan Pouzdan
Iskazuje obrađene informacije 3.
KOMPONENTE INFORMACIONIH SISTEMA
U osnovne komponente informacionih sistema spadaju hardver i softver, telekomunikacioni sistemi, baze podataka, ljudski resursi i procedure. 3.1. Hardver
Što se tiče hardvera, to je fizički opipljiv dio računara i on se mnogo manje mijenja nego softver. Zbog ovoga su baš takvi nazivi, jer hard znači teško, a soft mekano. Hardver informacionih sistema čine ulazni i izlazni uređaji i telekomunikacije. 3.2. Softver
Softver je napisani program koji je moguće veoma lagano promijeniti (njegov sadržaj). Njegov glavni cilj je da upravlja hardverom, vrši proračune i da obezbijedi komunikaciju. Ovaj termin prvi put se pominje 1957. Godine i koristi ga John Tukey. Softver Softver ne može da radi radi bez hardvera, isto kao što hardver ne može bez softvera. Računarski softver se dijeli na 3 grane, a to su: 1. Sistemski softver 2. Izvršni softver 3. Programski softver -
Sistemski softver je softver koji pokreće računar. To mogu biti drajveri, serveri, operativni sistemi i tako dalje. Ovde operativni sistem dobija punu mogućnost upravljanja računarom, podacima i tako dalje.
-
Izvršni softver je softver koji omogućava korisniku da obavlja određene zadatke. zadatke. Programski softver je alatka koja ima cilj da pomogne nekome da izvrši neki zadatak upotrebom programskog jezika.
3.3. Baze podataka
Što se tiče baze podataka, to je organizovana skupina podataka i informacija. Znači, to je zbirka zapisa koje se nalaze u računaru s tim da im se program može obratiti prilikom odgovora na neki problem. Baza podataka je postala uobičajena u Eur opi u 1970. Godini, a prvi sistemi upravljanja ovom bazom su nastali 60. Godina prošlog vijeka.
6
Kod ove baze imamo neke modele, a to su: 1. Ravni model 2. Mrežni model 3. Odnosni model 4. Dimenzijski model Ravni model se sastoji od reda elemenata podataka i
smatra se da su svi članovi povezani jedni sa
drugima. Ovaj model je i baza tabelarnog računanja. Mrežni model služi
za organizovanje podataka upotrebom zapisa i skupova. skupova. Zapisi imaju polja, dok skupovi sadrže odnose jednog naprema svima.
Odnosni model je podataka.
nastao 1970. Godine kao način stvaranja sistema upravljanja jednom bazom
Dimenzijski model se sastoji od tablice činjenica koje su objašnjene upotrebom veličina i dimenzija. Ovde dimenzija omogućuje kontekst, a koristi se za grupisanje činjeni ca.
Preuzeto sa http://www.bug.hr/forum http://www.bug.hr/forum/topic/baze-podataka/baz /topic/baze-podataka/baze-ne-azurira-s e-ne-azurira-se-stanje-skladist e-stanje-skladistu/85690.aspx u/85690.aspx
7
3.4. Telekomunikacije
služi za povezivanje sistema jednog računara, a pored toga i za prenošenje informacija. U mogućnosti smo podesiti više konfiguracija. LAN mreže povezuju neke računare određenog mjesta (zgrade itd.), a WAN računare na različitim mjestima.
Ovaj metod
Preko umrežavanja korisnici dobiju pristup raznoraznim resursima, bazama podataka, mogućnost obavljanja istih poslova, isto kao i kontakt sa ljudima. 3.5. Ljudski resursi i procedure
Dobri stručnjaci predstavljaju glavnu komponentu svakog informacionog sistema. Sastoje se od menadžera operacija, analizista, dizajnera, programera, administratora i tako dalje. Kroz internet, svi korisnici uče da koriste informacione sisteme. 4.
VRSTE INFORMACIONIH SISTEMA
Vrste koje spadaju u informacione sisteme su: 1. Operativni informacioni sistemi 2. Sistemi za podršku odlučivanju
Operativnim informacionim sistemima nije cilj podrška odlučivanju. Oni su glavni proizvođači podataka za veće klase informacionih sistema. Izlazne informacije navedenih sistema su ulazne veličine za druge klase sistema. Baš zbog ovih karakteristika, ovi sistemi služe za razvoj većih klasa informacioniih sistema.
Što se tiče sistema za podršku odlučivanju, ovde spadaju: 1. Upravljački informacioni sistemi (MIS) 2. Ekspertni sistemi (ES) 3. Sistemi za podršku odlučivanju (DSS) Upravljački informacioni sistemi su sistemi koji pripadaju drugoj razvojnoj fazi informacionih
sistema. Javlja se da bi se menadžmentu na dobar način obezbijedile informacije za upravljanje i donošenje odluka, operativnih i taktičkiih odluka. Oni obezbjeđuju informacije i podatke koji su potrebni u donošenju menadžerskih odluka. Ovi sistemi se služe pretragom informacija o operacijama iz baze podataka i unapređuju ih koristeći OLTP sisteme. Ovde menadžer prodaje može da: -
Koristi internet radi primanja vizuelnih prikaza, informacija o prodaji, kupcima i tako dalje.
Pristupa analitičkim izvještajima koji omogućuju ocjenjivanje prodaje, to jest, postignuća nekog odjeljenja.
8
E ksper ksper tni sist si ste emi su građeni od najmanje dva modela: 1. Mehanizam zaključivanja 2. Baza znanja Ove sistemi prate i sljedeće komponente, komponente, a to t o su: 1. Podsistem objašnjavanja objašnjavanja 2. Prikupljanja znanja 3. Korisnički interfejs
Neke od značajnih značajnih osobina ekspertnih sistema sistema su: - Veća dostupnost - Integracija znanja - Nivo subjektivnosti - Manja cijena - Veća pouzdanost - Uslovi djelovanja - Tumačenje - Reagovanje
Pod ekspertnim sistemima se podrazumijeva kontakt unutar računara koji se bazira na znanju i tako da sistem može da ponudi dobar savjet ili da preuzme neku odluku o funkciji koja se izvršava. Ekspertni sistemi imaju sposobnost da na neki zahtjev potvrde svoju liniju s tim da direktno
obavještavaju obavještavaju korisnika koji je postavio pitanje. Znači, ovi sistemi su pametni kompjuterski programi koji koriste znanje u procesu rješavanja problema i to problema za koje je potreban veliki stepen sposobnosti i znanja. Baš zato, ovakav naziv proizilazi iz toga jer se ovi sistemi ponašaju kao da su vrhunski stručnjaci u svom poslu. ES se sastoji iz više dijelova: -
Dijela za rješavanje problema Okruženja
Preuzeto sa http://itrevizija.ba/ http://itrevizija.ba/ 9
Odnos informacionih sistema prema tehnologiji, preuzeto sa https://sh.wikipedia.org/wiki/Informacion https://sh.wikipedia.or g/wiki/Informacioni_sistem#/media/F i_sistem#/media/File:IS-Relationships-Ch ile:IS-Relationships-Chart.jpg art.jpg
su sistemi koji služe za analizu podataka korišćenjem modela, odluka i bazama podataka sve u cilju podrške u donošenju odluke. Ovi sistemi se razlikuju od sistema obrade podataka, a i od MIS, koji služe za unaprijed obezbjeđene informacije. DSS sistemi imaju veću moć od nekih drugih sistema jer se koriste mnogim modelima analize i mogu imati dosta podataka koje donosioci odluka mogu lako l ako protumačiti.
Sistemi za podršku odlučivanju
Razvili su se zbog sklanjanja jednog od najvažnijih nedostataka MIS -a, a to je orijentacija na pružanje pomoći pomoći u rješavanju problema problema odlučivanja. odlučivanja. Namjena DSS sistemi imaju neke od sledećih zadataka: zadataka: -
Obezbjeđivanje podrške u situacijama odlučivanja i omogućavanje informacija i na kraju, prosuđivanje. Podrška mora biti prisutna za sve nivoe upravljanja. Podrška mora biti prisutna za grupe ili i li pojedince. Podrška mora biti prisutna u nekoliko zavisnih odluka. DSS mora da podrži sve faze procesa odlučivanja. DSS mora da podrži sve procese i načine donošenja odluka. Mora biti jednostavan.
Mora se više unaprijediti odlučivanje. Donosioc odluke mora imati apsolutnu kontrolu nad DSS.
Mora se omogućiti učenje. Mora biti lagan za konstrukciju.
10
Upotreba DSS se ogleda u tri oblika, a to su: 1. DSS sredstva 2. DSS generatori 3. Specifični DSS Ovi sistemi su napravljeni od tri glavne komponente: 1. Dijalog podsistema 2. Podsistem upravljanja modelima 3. Podsistem upravljanja podacima
Kod informacionih sistema postoje stara i nova pravila. U tabeli ispod navešću osnovna pravila u donošenju odluke.
STARA PRAVILA
Menadžeri donose sve odluke.
NOVA PRAVILA
Donošenje odluke je dio svakog zaposlenog.
Samo eksperti mogu riješiti teške aktivnosti.
Do informacije se može doći samo na jednom mjestu i u jednom trenutku.
Rad sa informacijama zahtjeva posebne sobe.
Radnik opšte kvalifikacije može da radi kao ekspert.
Moguće je da informacije nastanu na više mjesta.
Rad sa informacijama može biti moguć na bilo kojem mjestu.
11
5.
Tipovi informacionih sistema
Postoje dva tipa informacionih sistema, a tu spadaju: 1. Formalni 2. Neformalni Formalni sistemi su sistemi su zasnovani na fiksnim definicijama podataka i procedura za sakupljanje, pisanje, pisa nje, obradu i upotrebu podataka. Pod ovim sistemom se podrazumijeva sistem koji radi na osnovu
saglasnosti saglasnosti sa napisanim pravilima koja su već napisana i potvrđena. važe za neodređena pravila ponašanja. Ovde nema slaganja o tome šta je podatak ili informacija i kako bi ona trebala biti obrađena. Ovi sistemi su izuzetno bitni za život
Neformalni sistemi jedne organizacije.
Formalni informacioni sistemi mogu biti ručni ili bazirani na radu računara. Manuelni sistemi upotrebljavaju tehniku papira i olovke, dok kompjuterski bazirani se oslanjaju na tehnologiju hardvera i softvera tokom obrade podataka
Kod podjele informacionih sistem se mogu uzeti razni kriterijumi. IS se dijele po sledećim kriterijumima: 1. Prema primjenjenoj tehnologiji -
Kompjuterizovani Konvekcionalni
2. Prema obuhvatu -
Kompleksni Jednostavni
3.
Prema području
-
IS prodaje IS nabavke IS proizvodnje
Društveni IS Marketing IS Poslovni IS
4. Prema vrsti podataka -
IS o proizvodu O teritoriji
Zasnovan na statičkim podacima Zasnovan na naučnim podacim a
12
5. Prema razvijenosti -
Nerazvijeni
Klasični Na većem stepenu razvoja
6. Prema karakteru toka -
Opšta djelatnost Opšta priroda Vremenski okvir
Interesantna je i podjela informacionih sistema u upravljačkoj i funkcionalnoj podjeli. Prema upravljačkoj podjeli mogu se razvrstati na: 1. 2. 3. 4. 5. 6.
Upravljačke Transakcione DSS ES Sisteme znanja Geografski IS
Prema funkcionalnoj podjeli, mogu se svrstati u sledeće: 1. Finansijski 2. Marketing 3. IS u proizvodnji 4. Računovodstveni
Funkcije u IS, preuzeto sa http://itrevizija.ba/
13
6.
ZAKLJUČAK
Za ovaj seminarski rad sam izabrao temu pojam informacionih sistema i mislim da sam pojasnio
sve bitne detalje u vezi ove teme i da je sve ovo odrađeno na dobar način. Na početku sam pisao o samom pojmu informacionih sistema, o komponentama, karakteristika ma. Nakon toga sam pojasnio
kakav je to životni ciklus informacionih sistema, pisao sam još o hardveru i softveru i sve važno o njima, o bazi podataka i modelima koji se nalaze unutar ove baze, o vrstama informacionih sistema, nakon toga o sistemima za pod ršku odlučivanju ili DSS sistemi, koja je njihova namjena i cilj. Dao
sam pažnju i ekspertnim sistemima jer su bitni za ovu temu, isto tako i formalnim i neformalnim tipovima informacionih sistema i još mnogo toga.
14
7.
LITERATURA
1. Projektovanje informacionih sistema, Grujić Igor, Latinović Branko, Banja Luka, 2015. 2. Informacioni sistemi, Željko Marčićević, Novi Sad 3. Menadžment informacionih sistema, Veljović A., Čačak, 2003. 4. http://www.ef.uns.ac.rs/Download/razvoj_is/25-06-08%20ris16-2008.pdf 5. http://www.znanje.org/knjige/computer/access/access_01/POJAM%20INFORMACIONOG %20SISTEMA.htm 6. https://sh.wikipedia.org/wiki/Informacioni_sistem 7. http://lekcije.mfp.co.rs/?page_id=22 8. http://itrevizija.ba/wp-content/materijal/razno/PojamInformacionihSistemia.pdf
15
