Relatos Kuriut'trab
PRESENTACION publicaciones me Secretarta Ed G en e n er er a d e C u u r P op o p u r e d e C on on s ur a Ar mo p a r a l a C u ltlt ur de C u Le M ex ex i o , n u r e d e o s e s u er er zo zo s d e a s e ng n g ua u a s n ac a c io i o na n a le l e s r ea e a l z a ad d o po de ul mo
l'II"lI"i,II'dl(
I"'"
1'}Ij,1
1'lllllI"lill,'rlll 1'lllllI"lil l,'rllljllr".I(III.' jllr".I(III.',O ,O
'()NSI '()NSI ~.J() NACI NACION ONAL AL PARA PARA LA CULr CULrUR UR LASA LASART RTES ES Dire Direcc ccio io Gene Genera ra de Cult Cultur uras as Popu Popula lare re lndi lndige gena na Dere Dere ho rcse rcse vado vados, s, 1994 1994 Secr Secret etar aria ia de Educ Educac acio io Publ Public ic Dire Direcc cci6 i6 Gene Genera ra de Cult Cultur uras as Popu Popula lare re SB 9- 95 I S B N 9 6 88- 29 29 - 74 74 9 66- 8
Irnpreso
hech hech
(obra completa) completa)
en Mexi Mexico co
Indi Indige gena na
Di
Na on
gu ri ur 6n o s p ro ro p o s
os
m a y o r i m po po r ta ta n ci ci a de de de na ur or m e mo m o r a s m l e na na r a s h ac ac i u n e ra ra tu tu r e sc sc r qu consolida u n v er e r sa sa l z a e xp xp er er ie ie nc nc ia ia s h as as t e l m e me me n p oc oc o r ec ec on on oc o c id id as as . Laco 6n na np ma e xp xp r es es a r ea ea l d ad ad e s oc oc ia ia le le s d iv iv er er sa sa s u n s im im b o J s m o pa da ma mf os nt om en bu e je je m p lo lo s m o r al al es es ; astros m en e n to to s n a u r r e o s o br br e h om om br br e u s n or or m u so so s c os os tu tu m br br e s oc oc ia ia Je Je s a de de m a s d e c ue ue n o s s ob ob r b ru ru jo jo s apariciones. Co 6n Le ua Me Re Na on de Bi Pi bl s,se bu nr qu p an an or or am am a n ad ad on on a de r e c lo lo n r ar ar i om m p a r o s u so so s F un u n c o ne ne s d e a s e ng ng ua ua s o r g in in ar ar ia ia s d e M e x c o
INDICE n s u c o n p ar ar t c u a r d e g ra ra ff ff a em o s d iv iv er er s No
ru
C om om l Mo C u u ra ra s P o u la la re re s
mp la r es es po po ns ns ab ab i z a d e e le le cc cc io io n r t g ra ra f c o a do do p a do do s p ar ar a os de pa
me
Fe O lm lm o B .C .C . A .C .C . al licenc licenciad iad Un Re B a C a r n N o e , u ie ie ne ne s me mp
MZ KI KC L A E S TR T R EL E L LA L A S C EL E L OS OS A S
LA
H I A S D E T EC E C OL O L OT OT E
W A K IR IR U FIESTADELLLORO
C HK H K NA NA A X UM UM Z L O S C A ZA Z A D OR OR E
E L C O NE NE ] T O
LCO
R EC E C AV A V ID ID O
LC
RHA
LV IA LMU
LGAT
LBR
AY RESB RESBRU RUJO JO
Relatos LCO
AS ES RE
MZ
Juntas. Nosotros, tr la
ika. t,
A S C E O SA SA S
ir
"L
if
0'
rnil rnilpi pich chya ya
fiin fiin tkua tkuarr rr
im estr estrel ella la roji rojiza za fiec fiec wi
aw
le olvidarse,
ak oy
se ri ro if iu Aspu Aspuk, k, aspu aspuk. k.
ie
COil
bast bastan ante te
ie
ic
B en en itit o
e ra ra lt lt a C .
AS much muchac acha ha paxmarb
fiubuik
AS
mu
CO OT
nita nitas. s.
fi'am
ya mikarnfiinikxaburn
I,
cielo.
ii
"l ue pasa pasari ri Cierto dia,
is co
lias lias
tu pens pens ba
el grito. YUill
xaam kubz kui, fiubzkuirn u lx lx u k ch ch , s a zixl zixlak ak chik chikpa pa paxmiy
aw kyom
ib
muehachas has alia estaban las muehac
ay
Son seis
Luego erla erla pens pens6: 6: "Zcorno se quedo parado mirandolas muy triste.
kabyu
ik,
fiuxrnichiom
Iiukchyoom ii tkuek fiul fiulpi pi paxr paxrni niy, y, iium iium ni g, iiurnfiiugh,
suhir?",
nbarnuy ik fium fium
iiug iiug
Yah sube.
estaba
cuan cuando do esti estiro ro
poq.
hi enia enia
t'
co pl ta
fi'am
nt
ni
se o.
uu, fiukuey fiik fiik yo
tem. Pa sa
En
abuelita,
ella ella soli solita ta 10 busco VIO:
iiyugurn
krnich tubxach
k'iug, ke ik, yotem. K s a r
penso.
xanu,
uliy mika mika fiukue uliy
pequ pequen en la tapo
Nisak harnan
otra"
rnyum fisak terab chpaak,
he. ksar
mout mouton on
Lloro toda la
despues
o a la madr madrug ugad ad
escucho
Hernum
Yuso Yuso zi k'am
I.
yok
habia
yak. Aspu Aspuk, k, aspu aspuk. k.
mund mundo. o.
olla,
la
el
'I 'I
coyo coyote tes. s. la tierra tierra
]!
Beni Benito to Pera Peralt lt
G.
13
F IE IE S
DE
OR
par record recordarl arlo. o.
la
lu
10 atrapaban,
criaban, ik fiuaak eeb, ma fiiz fiizik ik
usou usou fiuk fiukun unuu uu
Igui Iguila la na nax,
titn titn
abkuan naxt naxter ern. n. U'uu U'uu yob, zchi zchi
sa
tuuk tuuk
Alencoutrarlo.
en lo ma peli peligr gros osos os.a .a.c .can antl tlla lado do ut
10 traia
ha, uu kuak fium
fiayek. tfiaab
ap
fiit fiitix ixip ipee eern rn
ua
criaba
nkam nkam
Payh
ti
estu estuvi vier er in
mata mataba ba taba taba Ias
ix
haci hacien endo dolo lo
humo de
co ot
abyu abyu
Al la madrug madrugad ad
lay
10
i, mat
mata matarl rl
cant cantan ando do
llorando. 15
Ie
N'lI N'lIir ir.f .fia ia aYll aYll~: ~:
Ii
maeh maeh
'amy 'amy
.agrada.
maab maab kuay kuay
lentamente
18 hacia humo.
m_aa kuak fiurn
comp comple leta tarn rnen ente te
aa.b aa.b eh
tern
paym paym chap chapay ay
fiub fiubyu yuch ch umia umiabu bult ltie ieb. b. te
It
_Kliw kukuach kukuach fiuy
Iii
queniarlos.
Zpoc Zpoc tern tern Aspuk, aspuk,
0qu tu
hast hastae ae
'i
pelo pelona na
;~gu ;~guil il
ll
aman amanee eeer er la enra enrama mada da
it I.
I!_.
if
sf .muertos. it
er lt
MI
~UI1
is
is
te
te
rlo j;
in
i; Hacian ~u
wiyc wiyc tern tern 'V
fiupay aytu tu Napay fiup m'
knaw knaw
,m
p r o v ec ec h o "
lati lati 10
io
iu pi fiic fiicha harn rnya ya
10
is
ulih ulih ch m" ii
Muik munu munuha ha i'ite? Muik
.tampoco lq
ti.
rn iu
ih i* is
Aspu Aspuk, k, aspu aspuk. k.
nd .n
10
Lo Hama Hama
Co eta. eta.
!!
en to 20
er lt
C H I< N A A Y X U M Z I
LO
,se
C A Z AD AD OR E
ig
lo
id estuvieron 10
.ii
Iat
tp
te ic
ly
iiin iiin am wach wachic ichm hm k, ha mik, mik, iiub iiubui ui
fiul fiulyo yorn rnuh uh zmaa zmaa
10
~.su ~.su casa casa
fiax fiaxan an rn
unuk unuk te .'
ti Sll
conv convir irti tier eron on
vena vena os ejernplo, SllS rand randes es caza caza ores ores
Xc aa uayk uayk Aspu Aspuk, k, aspu aspuk. k.
kh
borregos.
Ioe
ll It
en .~
24
er lt
PAKSARPA ESASTUTO
IWAYSOO .E
astuto,
paytum kyawa fiukuey mat kururn kixkern ku zp k, riulyomuk
mitixipeek vaak, fi lyom lyomuh uh
ifiu ifiu
ya
xi ee
iway wirr wirr Ji fitum pa iway
otras a u
c er er c
sabe. casa,
distancia. devora raba ba eora eorazo zone ne tiempo devo
Sook iubu iubuih ih fi'a fi'a n, iu i k , r nk n k ua ua ch ch ur ur n mkuachik m ik yuso pemi pemi ichm ichmik ikun unab ab ib yuso
ie k ix ix ke k e e k ab ab f y n say, eh payt payt kuru kuru k'arn say,
hurnanos. Hace
quer querna naba ba rapi rapido do
ipa fiuy fiifiu xpir xpir chip chipay ay ip huxu huxume me sakyawa. te .k
1 0 c o r n ia ia . -clIaricto alglllen-monayp~ns~oalrqOf"mli\'?v!'l'-
te
humanos.
te
Esto Esto cont contab aban an lo anci ancian anos os al plat platic icar ar su hist histor oria ias. s.
st po suceder. ua do te cerc cerc ulla ulla cerc cerc de ti, casa esperas; s; tarde tarde 10 espera temp tempra rano no reci recibe be na mala mala otic oticia ia muer muer algu alguno no de tu pari parien ente te cerc cercan anos os Elcoyot Elcoyot es un anim animal al rnuy rnuy inte inteli lige gent nte. e. ro unca uncarn rnen ente te se acer acerca ca para para dart dart un avis aviso. o. it
al
29
E L C O YO Y O TE TE ,
K SA SA R
abusado.
lu
Sll
ka ik xl
fiul fiul xifi xifi
10 atra atrapa parf rf
uuk, uuk, ks
faci facilm lmen ente te
muerto. i. ulti ultimo mo alie alient nt i?
no
i.
'I aaaha!"
Aspu Aspuk, k, aspu aspuk. k.
EIco ej
olvi olvi
scap scapar ar
Beni Benito to Pera Peralt lt
G.
-------------
E L C ON E am k'am k'am ku pa azib azib iuku iuku qili qilieb eb ay iuay iuay xa ku kaby kaby kaby kabyum um ik wazi wazib. b. ik fiap fiap um "auk "auk ik iiua iiua ha blii blii ik xan. xan. "L ua hkaby hkaby ta k'i? k'i? iaim iaim uk im uc um ya pe xanu xanuk" k" Lkab LkabYl Yllk lku? u?i. Tkue Tkueek ek iy "auk "auka" a" i. Wa ha yufi "auk "auka" a" iy,chin iy,chinko koch ch xa milqi milqiy. y. "iEe "iEeey eytl tl fiua fiuayh yh kaby kabyut utam am nikn niknaa aa k'it k'it i" ap i. aa temi temi?, ?, Lxab Lxabumyus umyus sooh sooh me?, me?, LYli LYli xaab xaab tern tern ipey ipey kuka kuka Pa xloy xloy tkue tkue chpa chpam. m. Aspuk Aspuk aspuk. aspuk.
Ic eg esar esar
R EC A
ntes ntes de ntra ntra pens pens6: 6: "a
ejor ejor algo algo
Ull
spue spue dijo dijo en vo alta alta cuev cuevit ita? a? siem siempr pr qu digo digo lauk lauk l, 6a
DO lo
gran gran silc silcnc nci» i» sa l1Ii espo espond nd ll le
misteriosa. AIesc AIescuc ucha ha esto esto el cone coneji jito to dijo dijo
su au enci encia, a, un vibo vibo de as abel abel habi habi meti metido do cu va pa co rsel rsel uand uand volv volvie ie a. er el cone coneji jito to on gran gran inge ingeni nio, o, pudo pudo esca escapa par. r. Lo cone coneji jito to so mu abus abusad ados os Beni Benito to Pera Peralt lt G.
33
..
CHIQNAN,
ELCOYOTE
WA
N AC AC A 10
kyu-ui,
ic
10 mira.
ik", "Yu
fiulyo fiulyook ok
osas osas bajo bajo tier tierra ra
estan
importantes. coyote.
im
wika,
ir txoot ka fiyiw, fiikakuatem.
is
10
Ato
costumbre.
esco escond nder er
desp despar arra rama ma
10 qu
hice hice". ".
limpio
i,
Aspu Aspuk, k, aspu aspuk. k. distancia. pina pinaca cate te
este este
abia abia
esap esapar arec ecid ido. o.
noticia. n itit o
er lt
37
K SA R Q'QORR HAWAYAW
fiix fiixpu pu wi fisa fisa kuam kuam fiuk fiukzp zpee ee sa tikf tikfia ia buzk buzkui uik, k, pa i'uu i'uu ksar ksar "rna "rna paic paichm hmac ac kaxa kaxa ah 'a ug rna" rna" "mze "mze maxa maxa mubz mubzku kuir irni nite te i", "e' yubayu yubayume me ichm ichmac ac kaxa kaxa ha ma fia' fia'am am kaba kabayu yute te zeul zeulih ih buzk buzkui ui he i" ussoo ussoo hi "p mi ti ehec ehec buzk buzkui ui ut i" "yus "yus myus myuso, o, mubt mubtar arum um ya hapa hapa
ul
pa tu
LAZORRA YELCOYOTE EIcoy EIcoyot ot ib caminando suer suerte te la zorr zorr ec rg en un gr pied pied a. EIcoy EIcoyot ot la ir dijo dijo -L qu anda anda comid comid sabr sabros os ?, esta esta bien bien gord gord -Si.
esta esta gord gorda. a. ev
fiix fiix al ha wazu wazuyi yibc bchu hurn rn ikui ikui
"fiy "fiy
ac buzk buzkui ui
mpa ie ul ha aa eb a. umpa us iy mich michke kekc kchu hu ik wiya wiya chke chke nanm nanmak akum umyu yuso so myaa myaa ai na pa bifi bifiui ui il ichu ichu buzk buzkui ui ute. ute. ak au ti chee cheehy hy wi buzk buzkui uika ka wiya wiya chke chkeek ek "Xan "Xan he i. Pay fiya fiyamu mu pa ksar ksar wi ha chke chkee, e, chke chkeek ek ya buzk buzkui uik, k, ak buzk buzkui uik, k, buzk buzkui uik, k, us pa q'qo q'qo ha fi ussa ia fixa fixaab abku ku fiul fiulfi fiap apay ay zawi zawi kuzk kuzkui uifi fi me he Ee t1ax t1ax iway iway fiic fiichk hkay ayur urn, n, myaa myaa ha xami xami myaa myaa ha xarn xarni, i, yu iway iway iiichka iiichkayum yum sakfiu sakfiubzk bzkuik uik fiapay fiapayum, um, voyh! voyh! vaa myaay myaay
vera veras, s, si quie quiere re come come 10 qu yo como como ayud ayudar arne neco co co la comid comid Lazorr Lazorr estu estuvo vo nomb nombra rand nd vari varias as cosa cosas: s: poli poli as do carn carn to till till toda toda la co as ukes ukes Ic ot al es ucha ucha qu no brar braron on poli poli osas osas duke dukes, s, dijo dijo
eIto eIto
la as estuv estuv dura durant nt
tu Ull
rato.
la
Ico
empezo
t1ax iway iway fiic fiichk hkay ayum um nrnak ka t1ax uuk, "M ik
Cuan Cuando do
nyarn
el ca sanc sancio io
abia abia ve cido cido
ia toda la gente rnorira
enso enso 1 1 1 1 solo;
tambien".
omie omie do tuna tunas. s.
estan muy
jo pimu pimum, m, ch aa
tubl tublut ut coyote comi comien endo dose sela la mu contento.
looq fiuir fiuak, fiika mirm mirmir ir
-Que
xa b.
'I
jo dulce.
ic
corriendo.
Nsa
ik.
Ahf
tr
C0l110
i. i.
I,
iiuk iiuk ak
fisa fisa xtuu xtuu kuku kukuac ac um
iiua i, iiua
i. Pay
-Ahora
kiam kiam ka i. "Tiit,
dijo.
tiit"
iu uk xabc xabchy hy Pay
i.
tx
i. "Xan" i.
0'0
i'i aa
tu
"Uuuuu uuut ut i. "Uuu Unuu Unuuk, k, unuu unuuk, k, wafi wafizi zibu bu
invitados.
fipi fipi "tiiit"
ih
0'0
tu
tq
fisa fisa iu
10
I,
xuaa xuaa fiua fiua chup chup ol ky al xab, xab, al bana bana im ixta ixtaat at xpi pi safi safiap apay ay xiim xiimal al ko kaby kabyuu uute tem. m. Ma na cham chami? i? lu ia Aspuk aspuk
Ic
azo
mezcales. Ipo ii yal
te
"tiit,
bailar,
los mezc mezcal ales es al quem quemar arse se prod produc ucia ia Ic lumbre iba rodean rodeando. do.
es ruid ruido. o.
to Lazorr Lazorr co su astu astuci cia, a, nuev nuevar arne nent nt logr logr esca escapa par. r. n itit o
ra ta
MA
LAARDILLA
MI
YELVENADO
CHICHAWIR
'I I'
i:
Yus kulach kulach
ka.
ifii:
mkual fill N'ikuk,
Mnaa Mnaapa pa
kuia kuiach ch
Ive arreglan, fuman contentos. La ardi ardill ll -A ti
resp respon ondi di6: 6: tu
io
kiik kiik
mnaa mnaapa pa
EI venado: venado: yup charich charich yu char char xuac xuach;yu h;yu ich, yupcher xuach La ardilla ardilla mnes mnesps ps mnaa mnaapa pa pamic pamichl, hl, kuit;
char char
pamc pamchl hlti tim; m; pami pamich chl, l, xuay xuay ig sufrimiento mism mismas as cond condic icio ione nes. s. Aspu Aspuk, k, aspu aspuk. k.
en to
ra ta
47
KI
A Y K IX M U K
ic
M UN D
ON AD
li
0q
i. lk fi ua
fisa fisa zpoy zpoy
-iNo -iNo
-res -respo pond ndio io
10que estas
la
0qu ia fiaf fiafii ii ie
lx fi ch akum akum fima fima
mika mikaku kuat ateb eb
te eh'u eh'ug. g.
la zorra le contesto: condeno:
tierra! fiukue uchupach
fiuk
dijo:
acompafiara le
quien despues
pregunto:
xyug xyug chba chbaa, a, xyugwil
ii ie
sena, Ie
La cule culebr br .:1
asin asinti ti
agre agrega gand nd sahel
Ie preg pregun unto to sabel EI rato rato pregunto le
I i!
ca guro guro Ilevo
el
Ie
la sabel
kuak kuak chpa chpaa. a.
raton llevo pregunto le la
la sabel
este
kizbo Nisak Yu
fiis fiis
fiik fiikyu yu hi
pa ch er
iuli iuli Aspu Aspuk, k, aspu aspuk. k.
ay hixt hixtaa aa
kabyuh
respondio agui aguila la la la arti artija ja agre agrega gand nd ....: ....:,_ ,_Es Escier c ierto to pero pero el vena venado do tarn tarnbi bien en EI rato rato
cang cangur ur
llevo
la mundo borr borreg eg
cima cimarr rron on
EI
cima cimarr rron on
quie quie
resp resp ndio ndio
sabel este
autoridad. EI rat6n rat6n -Senor
tecolote, una tecolote,
esta
105
asusto mucho
Ie dijo dijo al te olot olot Ite diga
Ira se desfon desfondo, do,
Fernan Fernando do Olmos Olmos Canedo Canedo Oirecc Oirecci6n i6n Genera Genera de Cultur Culturas as Popula Populates tes
PAKSARE
EL
MATUYAK
"0 fipernum
ON ES
YELCOYOTE
kug.
ki", ki", "Nuba "Nubawi wi
AT
pregunto:
chute" i,
0m mueho frio,
'0
i". "Nub "Nubaw awif if chut chut
eI
i, fiey iu iwil iwil
haeer EIgato EIgato sigu sigui6 i6
lati latica ca do
zrnaa". cuando 10 xanr xanrab ab muer muerab abka ka
i". mu hien hien
ji
wiparrtemat.
54
55
~i
I i!i! .
kaby kaby
kugk kugk
i?
la
Lu to
fiyam, pilk pilka? a? iiqa iiqawm wm kaby kabyuy uyha ha fiur mxul mxul
ulik ulik xiir xiirna nalu lu
yuka yuka
hasta abajo
i6
Aspu Aspuk, k, aspu aspuk. k.
buen buen
cham chamus usca cada da
po la char charnu nusc scad ada. a. en to
56
al
KI yuso yuso ku ap
MA ik kuac kuac
fiu,
isia isia
KY ubta ubta
fiuk
ay uk aa ta
lo
Nuk
iu
ix
im
i'
ic
EI brujo duerio
btech
kiug xipeem
kuzk kuzk i, yu
te
fiubuakurn,
isto istolu lu i'
i' ha xpir xpira, a,
Sll atacante,
ha
'i kubtechha.
Pay fiisakyok, ma tizb tizboc oc
Iot
kyok, tu
'i
hak
10
EI
maki maki pim. pim.
kuk. Wit na iiikyek fi'ebum, tuub kaxan kyaa kyaa ug
apartandose
escondite.
ty YUil YUills ls
am
ib wi hu
espaldas,
mexica ca krni krnimc mchu hu yuk, mexi
-dUo
sali6 to
58
Kisi Kisiey ey pi tern tern ic Aspu Aspuk, k, aspu aspuk, k,
te
0op salv salvar ar
la vi a.
blancos. Beni Benito to Pera Peralt lt
.1 ' . .
c.
KI
EE XA
UN
P ER ER R
NE RO)
poderosos. ufiiy ik
Ia
••..Ruiz, trnarr iiyok nyiu
fborracheras
tenia dia
escucho que,
.b
'dio fiiz
fero fero negro"
fiya
trenzo elea
mato cortandole
navaja. re
kug.
accion. prisi6n.
Ruiz
'Ii' ab Aspu Aspuk, k, aspu aspuk. k.
habfa crecido. sepultarlo.
Benit Benit Pera Peralta lta G.
64
XAL'KUTAAT
XALKUTAAT
ichte he chip chipay ay ha
ipa
llam llam ba algu algu
ay ya fiub fiubxi xi ikum ikum fiel fielq, q, ch pa yafi yafikz kzal al am tizipee eh
il ,[illl
Xalk Xalkut utaa aat. t. pe sona sona
ni nadie se acer acerca caba ba
.:st .:stas as uerras.
fiuk,
:;11
I!,!,
I
ch
xkayi
penso
se
m'amt
1\
elo
yom
ipa
caso
ha. I
ill;l\ !:i1Ii
era caprichoso.
kuka.
a,
\',
\!
ip
\'
bien bien dorm dormid ido. o.
I,
I\'il \i
ol atea ateaba ba
acom acomod od
haciendo
xaarn,
'0
Despuestenso '0
k , k yu yu c im im al ib k'it k'ite, e,
bumr bumriy iy bumr bumriy iy chipay ha lk
fi'ik '0
xuat bump bumpel el ulik xuat
Nikakuach yarnuham
hacia .~sol
fibarnum chpamik,
ip
ii
volvio
:f
'0
um fiap fiapay ay fisak k'in sak
ip
mat
la ag Xalkutaat.
zpo tern.
10 agua aguaje je
ipa yoy, yoy, ya
el
kyak fiarn wi kyak
wi
inyu inyulk lk k ya ya k
fi sa
Ive
ichte he.
mikam xa
ipa unuu,
Chip Chipay ay fiik fiikak ak pi kaby kaby tern.
fikak
fiuli fiulich chem em
pi fi
haberlo alcanzado, se regr regres es6. 6. muchacho escape llego
cone conejo jo
fiuk fiukua ua chek chek Aspu Aspuk, k, aspu aspuk. k.
para para siem siempr pre. e. arroyo.
del
au
se
.. cons conser erva va su cuev cueva. a. B en en itit o P er er al al t
G.
71
KI
A Y K IX M U K
LO
~.
is
ta
b'che,
Esta Esta leye leyend nd hija.
Kisiay chuxumey, chapayt paytum li yaky yakyom om b'ch b'chec ec hay uuk
ke i.
zpoy kaxi kaxitu tuli li fisay zpoy
ik fiac fiachp hpak akum um nrna nrna
ii fiik fiikie ie
ik kuat kuateb eb
ch'u ch'ug. g.
T RE RE S
trata
:. mald maldad ades es Ive ;1
ASIVI ASIVIVI VIan an
estan correcto".
.•..
to
ip 110
isia isia
ii
ii
ik
dijeron:
Ibu ii
iz
U JO JO S
ll
~m nrw
~e.h ~e.h aa
iiyo iiyom, m,
;~, nieve nieve cubrfa Sigu Siguie iero ro busc buscan and~ d~la la y,
axeh axehee ee
ha
asii asii kuak kuak
hpaa hpaa
aj
;ca i.
ia ii
ix
kabyuh nues nuestr tras as tier tierra ras. s. Xa s'er s'er
A s p u k , aspuk,
Trinidad).
pantorrilla. flecha,
i:
la lo br jo
te
ncia nciano no
piedra.
Alia
·1
ta en to
ra ta
Rela Relato to pa pa
te en al de
im ri ul ur
i r c ci ci o la es
ig as
el
C on on se se j N ac ac io io na na l p ar ar a l a C ul ul tu tu r las Artes Artes e n l o t al al le le re re s d e L itit og og ra ra fi fi c l ec ec tr tr 6n 6n ic ic a SA d e C .Y .Y . ce te
er
ig
ta al a,