LAPORAN PRAKTIKUM MIKROBIOLOGI UJI AKTIVITAS ANTIMIKROBA
KELOMPOK : D1 ANGGOTA Wahyu Kurnia Putri Fikriatul Hiayah Ayuna Nur Hiayatinin!"ih El$k Fai%$ Ha"ani Wila &uniar M'ylani Nur (i"kiana Nur Khi**atul M'iliyah
132210101008 132210101010 13221010101# 132210101018 13221010102# 13221010102) 132210101028 132210101028
+AG,AN +,OLOG, FA(MA-, FA(MA-, FAK.LT FAK.LTAA- FA(MA-, .N,/E(-,TA- EM+E( 201#
BAB I PENDAHULUAN
1.1.
Latar Belakang
Mikr$$ Mikr$$r!a r!ani" ni"' ' 'ruak 'ruakan an "alah "alah "atu "u'r "u'r 'nyak 'nyakit it yan! yan! aat aat 'n*a 'n*an n!kit !kitii
anu anu"ia4 "ia4
K'tik 'tikaa
"'$ "'$ran ran!
anu anu"i "iaa
t'la t'lah h
t'ri t'rin5 n5'k 'k"i "i
$l'h l'h
ikr$$r!ani"' an 'n*ai "akit6 aka i'rlukan 'n!$atan a!ar anu"ia t'r"'ut k'ali 'n*ai "'hat4 -alah "atunya aalah 'n!an t'rai antiikr$a4 Antiikr$a aa 'n!haat 'ruuhan ikr$$r!ani"' yan! 'n!in5'k"i anu"ia4 -'hin!!a ala 'n!!unaan ala *an!ka 7aktu t'rt'ntu an $"i" t'rt'ntu6 ikr$$r!ani"' t'r"'ut aat ihaat 'rtuuhannya an 'ran!"ur an!"ur ati4 Naun tiak "'ua antiikr$a '5'kti5 untuk 'n!haat 'rtuuhan "'ua ikr$$r!ani"'4 Antiikr$a 'iliki aya haat yan! 'r'a'a t'rhaa ikr$$r!ani"'4 Ol'h kar'na itu6 i'rlukan u*i akti9ita" antiikr$a untuk 'n!'tahui a!aiana k'5'kti5an akti9ita" antiikr$a ala 'n!haar 'rtuuhan ikr$$r!ani"' a!ar 'n!$atan t'rhaa a"i'n 'iliki '5'k t'rai yan! a!u"4 1.2.
R!"an Ma Ma"ala#
(uu"an 'ra"alahan ala raktiku u*i akti9ita" antiikr$a ini aalah "'a!ai 'rikut: 14 Aa "a*akah "a*akah 't$' 't$' yan! i!unakan i!unakan untuk untuk 'n!uk 'n!ukur ur aya aya antiikr$a antiikr$a 24 +a!aiana +a!aiana k'un!! k'un!!ulan ulan an k'ru!ian k'ru!ian ari ari 't$' 't$' t'r"'ut t'r"'ut 34 T'ra"uk T'ra"uk 't$' 't$' aa u*i u*i akti9ita" akti9ita" antiakt'ri antiakt'ri yan! yan! ilakukan ilakukan ala raktik raktiku u u*i akti9ita" antiikr$a #4 +a!aiana +a!aiana 'kani"' 'kani"' k'r*a k'r*a antii$tik antii$tik yan! yan! ilakuka ilakukan n ala 'n!u 'n!u*ian *ian ;4 +a!aianakah +a!aianakah rin"i rin"i t'r'ntukny t'r'ntuknyaa <$na <$na haat haat )4 +a!aiana +a!aiana k$n"'ntra" k$n"'ntra"ii an *'ni" *'ni" akt'ri akt'ri u*i ''n!ar ''n!aruhi uhi <$na <$na haat haat yan! t'r'ntuk =4 +a!aiana +a!aiana '9alua" '9alua"ii akhir akhir u*i $t'n"i $t'n"i akti9ita akti9ita"" akt'ri akt'ri
BAB I PENDAHULUAN
1.1.
Latar Belakang
Mikr$$ Mikr$$r!a r!ani" ni"' ' 'ruak 'ruakan an "alah "alah "atu "u'r "u'r 'nyak 'nyakit it yan! yan! aat aat 'n*a 'n*an n!kit !kitii
anu anu"ia4 "ia4
K'tik 'tikaa
"'$ "'$ran ran!
anu anu"i "iaa
t'la t'lah h
t'ri t'rin5 n5'k 'k"i "i
$l'h l'h
ikr$$r!ani"' an 'n*ai "akit6 aka i'rlukan 'n!$atan a!ar anu"ia t'r"'ut k'ali 'n*ai "'hat4 -alah "atunya aalah 'n!an t'rai antiikr$a4 Antiikr$a aa 'n!haat 'ruuhan ikr$$r!ani"' yan! 'n!in5'k"i anu"ia4 -'hin!!a ala 'n!!unaan ala *an!ka 7aktu t'rt'ntu an $"i" t'rt'ntu6 ikr$$r!ani"' t'r"'ut aat ihaat 'rtuuhannya an 'ran!"ur an!"ur ati4 Naun tiak "'ua antiikr$a '5'kti5 untuk 'n!haat 'rtuuhan "'ua ikr$$r!ani"'4 Antiikr$a 'iliki aya haat yan! 'r'a'a t'rhaa ikr$$r!ani"'4 Ol'h kar'na itu6 i'rlukan u*i akti9ita" antiikr$a untuk 'n!'tahui a!aiana k'5'kti5an akti9ita" antiikr$a ala 'n!haar 'rtuuhan ikr$$r!ani"' a!ar 'n!$atan t'rhaa a"i'n 'iliki '5'k t'rai yan! a!u"4 1.2.
R!"an Ma Ma"ala#
(uu"an 'ra"alahan ala raktiku u*i akti9ita" antiikr$a ini aalah "'a!ai 'rikut: 14 Aa "a*akah "a*akah 't$' 't$' yan! i!unakan i!unakan untuk untuk 'n!uk 'n!ukur ur aya aya antiikr$a antiikr$a 24 +a!aiana +a!aiana k'un!! k'un!!ulan ulan an k'ru!ian k'ru!ian ari ari 't$' 't$' t'r"'ut t'r"'ut 34 T'ra"uk T'ra"uk 't$' 't$' aa u*i u*i akti9ita" akti9ita" antiakt'ri antiakt'ri yan! yan! ilakukan ilakukan ala raktik raktiku u u*i akti9ita" antiikr$a #4 +a!aiana +a!aiana 'kani"' 'kani"' k'r*a k'r*a antii$tik antii$tik yan! yan! ilakuka ilakukan n ala 'n!u 'n!u*ian *ian ;4 +a!aianakah +a!aianakah rin"i rin"i t'r'ntukny t'r'ntuknyaa <$na <$na haat haat )4 +a!aiana +a!aiana k$n"'ntra" k$n"'ntra"ii an *'ni" *'ni" akt'ri akt'ri u*i ''n!ar ''n!aruhi uhi <$na <$na haat haat yan! t'r'ntuk =4 +a!aiana +a!aiana '9alua" '9alua"ii akhir akhir u*i $t'n"i $t'n"i akti9ita akti9ita"" akt'ri akt'ri
1.$ T%an
Tu*uan ari raktiku u*i akti9ita" antiikr$a ini aalah: 14 Mau 'lakuk 'lakukan an u*i akti9ita" akti9ita" antiik antiikr$a r$a 2. Mau 'lakukan 'lakukan u*i u*i $t'n"i antiikr$a 1.& Man'aat
14 M'n!'tahui M'n!'tahui 't$' 't$' yan! yan! i!unaka i!unakan n untuk 'n!ukur 'n!ukur aya aya antiikr$a antiikr$a 24 M'n!'tahui M'n!'tahui k'un!!ulan k'un!!ulan an k'ru!ian k'ru!ian ari ari 't$' 't$' t'r"'ut t'r"'ut 34 M'n!'tahui M'n!'tahui t'ra"uk t'ra"uk 't$' 't$' aa u*i u*i akti9ita" akti9ita" antiakt'ri antiakt'ri yan! yan! ilakuka ilakukan n ala raktiku u*i akti9ita" antiikr$a #4 M'n!'tahui M'n!'tahui 'kani" 'kani"'' k'r*a antii$t antii$tik ik yan! yan! ilakukan ilakukan ala ala 'n!u*ian 'n!u*ian ;4 Daat 'n'"kri 'n'"kri"ikan "ikan rin"i rin"i t'r'ntu t'r'ntuknya knya <$na haat haat )4 M'n!'tahui M'n!'tahui 'n!aru 'n!aruh h k$n"'ntra"i k$n"'ntra"i an an *'ni" akt'ri akt'ri u*i u*i t'rhaaa t'rhaaa <$na haat haat yan! t'r'ntuk =4 Daat 'n*'la"k 'n*'la"kan an '9alua"i '9alua"i akhir u*i $t'n"i $t'n"i akti9ita" akti9ita" akt'ri akt'ri
BAB II TINJAUAN PUSTAKA
Antiakt'ri 'rtuuhan
aalah
akt'ri
"'nya7a
yan!
'r"i5at
yan!
i!unakan
'ru!ikan4
untuk
P'n!'nalian
'n!'nalikan 'rtuuhan
ikr$$r!ani"' 'rtu*uan untuk 'n>'!ah 'ny'aran 'nyakit an in5'k"i6 'a"i ikr$$r!ani"' aa inan! yan! t'rin5'k"i6 an 'n>'!ah 'u"ukan "'rta 'ru"akan ahan $l'h ikr$$r!ani"' ?-uli"ty$6 1@=14 M'kani"' 'n!haatan t'rhaa 'rtuuhan akt'ri $l'h "'nya7a antiakt'ri
aat
'rua
'ru"akan
inin!
"'l
'n!an
>ara
'n!haat
''ntukannya atau 'n!uahnya "'t'lah "'l'"ai t'r'ntuk6 'ruahan 'r'ailita" 'ran "it$la"a "'hin!!a 'ny'akan k'luarnya ahan akanan ari ala "'l6 'ruahan $l'kul r$t'in an a"a nukl'at6 'n!haatan k'r*a 'n
ara akt'ri$"tatik6 akt'ri$"ial6 an akt'ri$litik ?P'l>a '5'k t'rhaa 'rtuuhan ikr$ia yaitu: 14 +akt'ri$"tatik ''rikan '5'k 'n!an >ara 'n!haat 'rtuuhan t'tai tiak 'unuh4 -'nya7a akt'r$"tatik "'rin!kali 'n!haat "int'"i" r$t'in atau 'n!ikat ri$"$4 Hal ini itun*ukkan 'n!an 'naahan antiikr$ia aa kultur ikr$ia yan! 'raa aa 5a"' l$!aritik4 -'t'lah 'naahan ara 'unuh "'l t'tai tiak t'r*ai li"i" "'l atau '>ah "'l4 Hal ini itun*ukkan 'n!an 'naahan antiikr$ia aa kultur ikr$ia yan! 'raa aa 5a"' l$!aritik4 -'t'lah 'naahan
34 +akt'ri$litik 'ny'akan "'l 'n*ai li"i" atau '>ah "'l "'hin!!a *ulah "'l 'rkuran! atau t'r*ai k'k'ruhan "'t'lah 'naahan antiikr$ia4 Hal ini itun*ukkan 'n!an 'naahan antiikr$ia aa kultur ikr$ia yan! 'raa aa 5a"' l$!aritik4 -'t'lah 'naahan ara in vitro a!ar aat it'ntukan k'auan "uatu ara alai t'rhaa ikr$ia 'ny'akan 'n!'an!an "'*ulah "'nya7a yan! 'ra"al ari tanaan yan! 'unyai kanun!an antiakt'ri an anti5un!i ?Gri55in6 1@814 .*i akti9ita" antiakt'ri aat ilakukan 'n!an 't$' i5u"i an 't$' 'n!'n>'ran4 Disc diffusion test atau u*i i5u"i i"k ilakukan 'n!an 'n!ukur ia't'r <$na 'nin! (clear zone) yan! 'ruakan 'tun*uk aanya r'"$n 'n!haatan 'rtuuhan akt'ri $l'h "uatu "'nya7a antiakt'ri ala 'k"trak4 -yarat *ulah akt'ri untuk u*i k''kaan atau "'n"iti9ita" yaitu 10;108 BF.CL ?H'ra7an kk46 200=4 M't$' i5u"i 'ruakan "alah "atu 't$' yan! "'rin! i!unakan4 M't$' i5u"i aat ilakukan 'n!an 3 >ara yaitu 't$' "ilin'r6 't$' luan! atau "uuran an 't$' >akra k'rta"4 M't$' luan! atau "uuran yaitu 'uat luan! aa a!ar aat yan! t'lah iin$kula"i 'n!an akt'ri4 ulah an l'tak luan! i"'"uaikan 'n!an tu*uan 'n'litian6 k'uian luan! iin*'k"ikan 'n!an 'k"trak yan! akan iu*i4 -'t'lah ilakukan inkua"i6 'rtuuhan akt'ri iaati untuk 'lihat aa tiaknya a'rah haatan i "'k'lilin! luan! ?Ku"ayati an A!u"tini6 200=4 .*i akti9ita" antiakt'ri aat ilakukan 'n!an 't$' i5u"i an 't$' 'n!'n>'ran4 Disc diffusion test atau u*i i5u"i i"k ilakukan 'n!an 'n!ukur ia't'r <$na 'nin! (clear zone) yan! 'ruakan 'tun*uk aanya r'"$n 'n!haatan 'rtuuhan akt'ri $l'h "uatu "'nya7a antiakt'ri ala 'k"trak4 -yarat *ulah akt'ri untuk u*i k''kaan atau "'n"iti9ita" yaitu 10;108 BF.CL ?H'ra7an kk46 200=4 ('"i"t'n"i akt'ri t'rhaa antii$tik 'ruakan "alah "atu a"alah "'luruh unia i n'!ara a*u auun n'!ara 'rk'an! ?Ok'k' kk6 200;6 aa ruah "akit an *u!a k$unita" ?L'"tari kk6 200@4 P'n!$atan in5'k"i S. aureus 'n*ai l'ih
"an!at k$l'k" "'huun!an 'n!an k'un>ulan 'ra!ai *'ni" antii$ti> r'"i"t'n"i i "'luruh unia4 Strain M'thi>illin r'"i"t'n S. aureus ?M(-A 'n*ai u"at 'rhatian "'*ak r'"i"t'n t'rhaa "'ua antii$tik la>ta an *u!a ala ka"u" ka"u" antii$tik !ru lain6 t'rutaa i ruah "akit4 Paa tahun 20016 Or!ani"a"i K'"'hatan Dunia ?WHO 'nyatakan "trat'!i !l$al 'rtaa untuk 'nan!ani 5'n$'na ini6 "alah "atu r'k$'na"inya yaitu 'n!an 'antau k'>'n'run!an 'n!!unaan $at antiikr$a ala "tanar ikr$i$l$!i ?An$ni6 2010>4 Bart'r kk4 ?2000 'ny'utkan ah7a t'lah it'ukan "train Staphylococcus yan! t'lah r'"i"t'n t'rhaa antii$tik *'ni" ain$!lik$"ia "''rti kanai"in6 !'ntai"in6 an "tr't$i"in4 -train ini 'n!haat akti9ita" ain$!lik$"ia 'n!an 'kani"' aannya int'rak"i !u!u" aina '"'rta hir$k"il 'n!an "uunit ri$"$ 30- aa Dna ri$"$al4 G'n 'nyani yan! 'r'ran ala r'"i"t'n"i Staphylococcus t'rhaa ain$!lik$"ia aalah acetyltransferases ?ABT6 nucleotidyltransferases ?ANT an phosphotransferases ?APH ?-ha7 kk46 1@@34 ('"i"t'n"i akt'ri aat t'r*ai 'lalui 'kani"' intrin"ik ?k'!a!alan antii$tika a"uk k' ala "'l6 'ruahan 'r'ailita" 'ran "'l6 'ruahan aa ri$"$ auun ''ntukan 'nhan6 1@@)4 Pen()a*an M)kr+,a U%) Mikr$a yan! i!unakan ala 'n'litian ini 'liuti akt'ri!ra $"iti5 an
akt'ri !ra n'!ati54 +akt'ri yan! i!unakan aalah Escherichia coli "'laku akt'ri !ra n'!ati56 an Staphylococcus epidermidis "'laku akt'ri !ra $"iti54 +akt'ri iail ari iakan a!ar irin! yan! ituuhkan aa nutri'nt r$th ?N+ an iinkua"i 2# *a4 +iakan ala 'ia >air t'r"'ut i'n>'rkan 'n!an air "alin' ?NaBl 06@ "aai k'k'ruhannya 'nyaai "tanar M>4 Farlan ?108 BF.4 Kl$ra5'nik$l iilih "'a!ai k$ntr$l $"iti5 t'rhaa akt'ri kar'na 'r"'ktru lua" "'hin!!a '5'kti5 untuk akt'ri !ra $"iti5 an !ra n'!ati54 +'r"i5at uah larut ala l'ak "'hin!!a 'n'u" "'l akt'ri ?-i"7an$n$61@@;4 Aanya akti5ita" antiakt'ri itanai 'n!an t'r'ntuknya <$na haatan yan! 'r"i5at raikal atau iraikal4 $na raikal taak 'rua a'rah yan! *'rnih tana t'rlihat 'rtuuhan ikr$a u*i6 "'an!kan <$na iraikal a"ih aa 'rtuuhan ikr$a t'tai ihaat atau 'rtuuhan itu l'ih k'>il ianin! 'rtuuhan yan! tiak ihaat6 $l'h kar'na itu <$na iraikal 'rua <$na yan! k'ruh t'tai a"ih l'ih *'rnih ianin!kan 'rtuuhan i"'kitarnya4
Bart'r kk4 ?2000 'ny'utkan ah7a t'lah it'ukan "train Staphylococcus yan! t'lah r'"i"t'n t'rhaa antii$tik *'ni" ain$!lik$"ia "''rti kanai"in6 !'ntai"in6 an "tr't$i"in4 -train ini 'n!haat akti9ita" ain$ !lik$"ia 'n!an 'kani"' aannya int'rak"i !u!u" aina '"'rta hir$k"il 'n!an "uunit ri$"$ 30- aa Dna ri$"$al4 G'n 'nyani yan! 'r'ran ala r'"i"t'n"i Staphylococcus t'rhaa ain$!lik$"ia aalah acetyltransferases ?ABT6 nucleotidyltransferases ?ANT an phosphotransferases ?APH ?-ha7 kk46 1@@34 ('"i"t'n"i akt'ri aat t'r*ai 'lalui 'kani"' intrin"ik ?k'!a!alan antii$tika a"uk k' ala "'l6 'ruahan 'r'ailita" 'ran "'l6 'ruahan aa ri$"$ auun ''ntukan 'nhan6 1@@)4
BAB III METODOLOGI PRAKTIKUM
Paa raktiku ikr$i$l$!i 'n!an k'!iatan .*i Akti9ita" Antiikr$a alat an ahan yan! iutuhkan aalah "'a!ai 'rikut: a4 Alat : an!ka "$r$n! B$rk $r'r -''ran!kat alat KLT (in! 4 +ahan : M'ia Mu'll'r Hint$n -a'l Bakra antii$tik +iakan akt'ri Pr$"'ur k'r*a yan! ilakukan ala raktiku .*i Akti9ita" Antiikr$a "'a!ai 'rikut
:
14 P'r"iaan iakan akt'ri u*i Cairkan media MH steril yang berada dalam tabung reaksi. Tuang ke dalam cawan petri secara aseptis. Tunggu hingga media membeku.
Beri bakteri uji pada permukaan media agar menggunakan metode swap.
24 M't$' "uuran Buat sumuran pada media agar dengan menggunakan cork borer steril.
Masukkan sampel uji dan larutan baku standart antibiotik ke dalam sumuran.
Inkubasi 37o selama ! jam.
34 M't$' a'r 5ilt'r i"k Tempelkan paper "lter disk steril ke atas media agar yang sudah diberi bakteri uji.
Teteskan #$ mikro liter sampel dan larutan baku standar antibiotik ke atas paper "lter disk .
Inkubasi 37$ C selama ! jam.
#4 M't$' TLB i$aut$!rahy %iapkan sampel yang sudah dieluasi dengan sistem &'T tertentu. &eringkan lempeng &'T hingga benar benar bebas dari (ase gerak.
Tempelkan lempeng &'T secara terbalik pada media agar yang sudah diberi bakteri uji )sampel kontak langsung dengan media*
Inkubasi 37$ C selama ! jam.
;4 Anali"i" ata +ata berupa diameter hambat pada setiap sampel dan larutan baku standar diukur dengan jangka sorong.
Pr+"e-r Ker%a Kel+!*+k D1 'akukan analisis data berdasarkan uji akti,itas antibakteri dan 1. P'r"iaan alat an ahan uji potensi antibiotik.
2. P'uatan "u"'n"i akt'ri E. Coli Staphylococcus epidermidis 'n!an >ara
'ana"kan $"'6 k'uian "'t'lah $"' in!in6 i!$r'"kan aa taun! r'ak"i an >a7an 'tri yan! 'ri"i iakkan akt'ri4 K'uian $"' i>'lukan aa taun! r'ak"i 'ri"i NaBl
$. taun! r'ak"i 'ri"i "u"'n"i an 'ia 'ri"i iakan akt'ri a>uan i 9$rt' an
i"aakan k'k'ruhannya
&. >$tt$n "7a i"iakan an i>'lukan k' ala "u"'n"i akt'ri an i$l'"kan
aa 'ia MH yan! t'lah i"iakan "'>ara 'rata4 Diakan "'kitar 10 'nit4
I
. Bakra kl$ra5'nik$l an !'ntai"in ia"ukkan k' ala 'ia MH yan!
t'lah ia!i 'n*ai 3 ar'a 'n!an 'n!!unakan "i$l4 P'n!ailan >akra 'n!!unakan in"'t yan! "uah iana"kan "uaya "t'ril
/. M'ia yan! t'lah i'ri >akra iun!ku" 'n!an la"ti> 7ra an ia"ukkan
k' ala inkuat$r "'laa 2# *a n'!an "uhu 3= $B
Met+-e -an Ha")l (ang -)gnakan -ala! *rakt)k! Kel+!*+k D1 M't$' : M't$' Bakra Antiikr$a : Kl$ra5'nik$l an G'ntai"in K$ntr$l N'!ati5 : +lank i">
N$ 14
K't'ran!an +akt'ri E4B$li Dia't'r
Gaar :
a4 +lank i"> 4 G'ntai"in >4 Kl$ra5'nik$l
24
: 0 > : 1 > : 262 >
+akt'ri -tahyl$>$>>u" 'i'rii" Dia't'r
:
a4 +lank i"> 4 G'ntai"in >4 Kl$ra5'nik$l
: 0 > : 36; > : 26; >
K'"iulan : Antii$tik yan! '5'kti5 untuk 'unuh akt'ri E4B$li aalah kl$ra5'nik$l4 -'an!kan antii$tik yan! '5'kti5 untuk 'unuh akt'ri -tahyl$>$>>u" 'i'rii"4
Kel+!*+k D2 M't$' : M't$' -uuran Antiikr$a : Minyak >'n!k'h an inyak "'rai K$ntr$l N'!ati5 : A%ua'"t "t'ril
N$ 14
K't'ran!an +akt'ri E4B$li Dia't'r
Gaar :
a4 Minyak >'n!k'h : 3 > 4 Minyak "'r'h : 16; > >4 A%ua'"t "t'ril : 0 >
24
+akt'ri -tahyl$>$>>u" aur'u" Dia't'r : a4 Minyak >'n!k'h : #6) > 4 Minyak "'r'h : 36# > >4 A%ua'"t "t'ril : 0 >
K'"iulan : Antiikr$a yan! '5'kti5 'n!haat 'rtuuhan akt'ri E4B$li aalah inyak >'n!k'h4 +'!itu ula 'n!an akt'ri -tahyl$>$>>u" aur'u" ihaat 'rtuuhannya 'n!an inyak >'n!k'h4
Kel+!*+k D$ M't$' : M't$' TLB 'n!an 'n$t$lan #JL Antiikr$a : Minyak >'n!k'h an inyak "'rai
N$ 14
K't'ran!an +akt'ri E4B$li Dia't'r : a4 Minyak >'n!k'h : 26) > 4 Minyak "'r'h : 16# >
Gaar
24
+akt'ri -tahyl$>$>>u" aur'u" Dia't'r : a4 Minyak >'n!k'h : 163 > 4 Minyak "'r'h : 162 >
K'"iulan : Antiikr$a yan! '5'kti5 untuk 'n!haat akt'ri E4B$li aalah inyak >'n!k'h6 "'an!kan yan! '5'kti5 untuk 'n!haat akt'ri -tahyl$>$>>u" aur'u" aalah inyak >'n!k'h *u!a4
Kel+!*+k D& M't$' Antiikr$a
N$ 14
: M't$' TLB 'n!an 'n$t$lan 10 JL : Minyak >'n!k'h an inyak "'rai
K't'ran!an +akt'ri E4B$li Dia't'r : a4 Minyak >'n!k'h : 16= > 4 Minyak "'r'h : 068 >
Gaar
24
+akt'ri -tahyl$>$>>u" aur'u" Dia't'r : a4 Minyak >'n!k'h : 362 > 4 Minyak "'r'h : 162 >
K'"iulan : Antiikr$a yan! '5'kti5 untuk 'n!haat 'rtuuhan -tahyl$>$>>u" aur'u" an E4B$li aalah inyak >'n!k'h4
BAB IV PEMBAHASAN
&.1 Met+-e 0ang D)gnakan Untk Mengkr Da(a Ant)!)kr+,a
P$t'n"i antiikr$a 'ruakan k'kuatan "uatu antii$tika ala 'n!haat atau 'unuh 'rtuuhan ikra4 -atuannya inyatakan ala ,.C! ?iuint'rnati$nal unit atau J!C!4 rin"i ari u*i akti9ita" antiikr$a aalah 'n!an 'anin!kan r'"$n ikr$a yan! iu*i t'rhaa ara6 yaitu 't$' ilu"iCturii'tri an 't$' i5u"i a!ar4 Bara nya "aa 'n!a n 'n'ntuan
$t'n"i
antii$tika6
t'tai
hanya
1
$"i"6
uunya
;04P'r'aannya : 14 .*i akti9ita" 'r"i5at kualitati56 'n'ntukan aa atau tiaknya akti9ita" antiikr$a ala "uatu
Dala 't$' i5u"i6 ia!i la!i 'n*ai 3 't$' 't$' Kiry +aur'r6 "uuran6 an $ur lat'4 +'rikut 'n*'la"an ari k'ti!a 't$' : a4 M't$' Kiry +au'r M't$' ini untuk 'n'ntukan akti9ita" a!'n antiakt'ri4 Pirin!an yan! 'ri"i a!'n antiakt'ri il'takkan aa 'ia a!ar yan! t'lah itanai akt'ri yan! akan 'ri5u"i aa 'ia a!ar t'r"'ut4 Akti9ita" antiikr$a ilihat 'n!an 'n!ukur a'rah i "'kitar >akra6 luan!6 atau >an!kir a!ar yan! tiak ituuhi ikr$a4 Ar'a *'rnih 'n!inika"ikan aanya haatan 'rtuuhan akt'ri $l'h a!'n antiakt'ri aa 'rukaan 'ia a!ar4 Bara k'r*a 'n!u*ian antiikr$a 'n!an 't$' Kiry+au'r :
Tana ikr$a ala 'ia a!ar aat yan! "'"uai4 B$tt$n u i>'lukan ala iakan akt'ri k'uian kaa"
i$l'"kan aa 'rukanaan a!ar +akt'ri iinkua"i aa "uhu 3= $B -u"'n"i akt'ri iuat 'n!an 'nuuhkan akt'ri aa 'ia
>airn atriu kl$ria 5i"i$l$!i" an iinkua"i aa "uhu 3= $B Ol'"kan aa "'luruh 'rukan >a7an MH6 iiakan "'laa ;
'nit4 K'rta" >akra i>'lukan ala larutan $at h'ral 'n!an
k$n"'ntra"i
t'rt'ntu6
k'rta"
>akra
ian!kat
an
itiri"kan6
"'lan*utnya il'takkan i ata" 'ia MH4 K'rta" >akra it'kan
'n!!unakan in"'t "uaya 'n''l "'urna i 'rukaan a!ar ,nkua"i ilakukan "'laa 2##8 *a aa "uhu aa "uhu 3= $B
Fakt$r yan! ''n!aruhi 't$' i5u"i a!ar ?Kiry+au'r:
K$$"i"iCin!r'i'nt 'iu 'rtuuhan K$$"i"i yan! uu ari 'iu 'rtuuhan aalah 't$n6 trit$n6 'k"trak ra!i6 a!ar6 in'ral ?Ba6 M!6 F'6 NaBl6 KH P'ilihan 'iu 'rtuuhan P'n!aruh H6 'r'aan H 'ia yan! i!unakan
aat
'ny'akan 'r'aan *ulah
.kuran in$kulu4 ,n$kulu 'ruakan >auran ari "u"'n"' an 'ia4 ,n$kulu yan! 'iliki kanun!an ikr$$r!ani"' '"ar akan "'akin k'>il lua" a'rah haatannya4 ,n$kulu i'al aaila
kanun!an ikr$$r!ani"'nya 110 -tailita" ikr$a Akati9ita" antii$tika Waktu inkua"i M't$' ini tiak aat i!unakan untuk 'n!ukur 'ra*at
antiikr$a "uatu 'til'6 >uku 'ka ?$'rat' ly "'n"iti 9'6 int'r'i at'6 anr'"i"t'n ?r'"i"tant4 Nilai kaar haat iniu ?KHM 'ranin!t'r a lik "' >ar a r$ $r "i $na l ?lin'ar 'n!an ia't'r <$na haat4 4 M't$' "uuran M't$' "uuran ha'r "aa 'n!an 't$' i"> i55u"i$n6 ianaaa 'ia MH iuat "uur 'n!an >$rk $ar'r4 Paa luan! "uuran akan itanai antiikr$a an ikr$$r!ani"'4 >4 M't$' Dit>h an Grai'nt C Plat' t'>hni%u' Paa 't$' it>h ini6 "a'l u*i 'rua ikr$a yan! il'takkan aa arit yan! iuat 'n!an >ara '$t$n! 'ia a!ar aa a!ian t'n!ah "'>ara 'u*ur an ikr$a u*i ak"ial ) a>a i!$r'"kan k'a raharit yan! 'ri"i a!'n antiikr$a -'an!kan aa 't$' !rai'nt6 k$n"'ntra"i a!'n antiikr$a aa
'ia
a!ar
'r9aria"i
antara
0
hin!!a
ak"ial4
M'ia
a ! a r i>airkan an larutan u*i itaahkan4 Bauran k'uian ituan! ala >a7an 'tri an i l'takkan ala $"i"i irin!4 Nutri"i k'ua "'lan*utnya itun! i ata"nya4 24 M't$' Et'"t M't$' E-Test i!unakan untuk 'n!'"tia"i M,B ? Minimum Inhiitory Concentration) atau KHM ?K$n"'ntra"i Haat Miniu yaitu
k$n"'ntra"i inial "uatu a!'n antiakt'ri untuk aat 'n!haat 'rtuuhan ikr$$r!ani"'4 Paa 't$' ini i!unakan "tri la"tik yan! 'n!anun! a!'n antiakt'ri ari kaar t'r'nah hin!!a t'rtin!!i an il'takkan aa 'rukaan 'ia a!ar yan! t'lah itanai akt'ri4 P'n!aatan ilakukan aa ar'a *'rnih yan! itiulkannya yan! 'nun*ukkan kaar a!'n antiakt'ri yan! 'n!haat 'rtuuhan akt'ri aa 'ia a!ar4 34 M't$' P'n!'n>'ran C iluti$n 'th$" M't$' 'n!'n>'ran aat i!unakan untuk 'n!u*i ''raa ara "iultan6 naun 'utuhkan iaya ahal an 'akan 7aktu yan! >uku laa4 K'!unaan 't$' ilu"i aalah untuk 'n'ntukan kaar haat ak"iu ?KMH6 KMH "'niri aalah kaar $at t'r'na untuk 'n!haat 'rtuuhan akt'ri4 M't$' ilu"i i'akan 'n*ai ua yaitu ilu"i >air ?r$th iluti$n an ilu"i aat ?"$li iluti$n4 a4 M't$' ilu"i >air M't$' ini 'n!ukur M,B ? Minimum Inhiitory Concentration atau KHM ?K$n"'ntra"i Haat Miniu an M+B ? Minimum !actericidal Concentration atau K+M ?Kaar +unuh Miniu4 Bara yan! ilakukan aalah 'n!an 'uat "'ri 'n!'n>'ran a!'n antiakt'ri aa 'iu >air yan! itaahkan 'n!an akt'ri u*i4 Larutan u*i a!'n antiakt'ri aa kaar t'rk'>il yan! t'rlihat *'rnih tana aanya 'rtuuhan akt'ri u*i it'takan "'a!ai KHM4 Larutan yan! it'takan "'a!ai KHM t'r"'ut "'lan*utnya ikultur ulan! aa 'ia >air tana 'naahan akt'ri u*i atauun a!'n antiakt'ri an iinkua"i "'laa 18 2# *a4 M'ia >air yan! t'ta t'rlihat *'rnih "'t'lah inkua"i it'takan "'a!ai K+M 4 M't$' ilu"i aat M't$' ini "aa 'n!an 't$' i5u"i >air naun 'anya aa 't$' ilu"i aat 'n!!unakan 'ia aat ? solid 4 K'untun!an 't$' ini aalah "atu k$n"'ntra"i a!'n antiakt'ri yan! iu*i aat i!unakan untuk 'n!u*i ''raa akt'ri u*i4 #4 M't$' +i$aut$!rahy M't$' ini i!unakan untuk 'n!'tahui "'nya7a aru atau "'nya7a yan! 'lu ik'tahui akti9ita" antiikr$anya4 M't$'n ini 'n!!unakan
rin"i i5u"i "'nya7a yan! t'ri"ah 'n!an KLT ?Kr$at$!ra5i Lai" Tii" atau Kr$at$!ra5i K'rta"4 Baranya yaitu 'n!an 'n'atkan L''n! kr$at$!ra5i aa 'rukaan a!ar yan! t'lah iin$kula"i 'n!an akt'ri4 -'t'lah "'kitar 30 'nit6 l''n! iinahkan an iinkua"i4 -'n ya7 a antiikr$a akan 'ri5u"i k' alalai"an a!ar an 'n!haat 'rtuuhan ikr$a4 Paa i$aut$!ra5i lan!"un!6 <$na haatan iaati "'>ara lan!"un! aa l''n! kr$at$!ra5i yan! "''lunya t'lah i"'r$t 'n!an "u"'n"' ikr$a4 -'an!kan aa i$aut$!ra5i 'n>'luan6 ilakukan 'n!an 'n>'lukan l''n! kr$at$!ra5i k' ala 'ia4 ;4 M't$' lainnya a4 M't$' aya unuh "'ru ?"'ru killin! $7'r 'th$ Paa 't$' ini6 i!unakan "a'l arah a"i'n yan! "'an! 'n'ria t'rai antii$tik4 K'uian "u"'n"' ikr$a itaahkan aa "'ru a"i'n4 P'rtuuhan ala "'ru "'t'lah iinkua"i 'nun*ukkan antii$ti> an! i'rikan tiak '5'kti54 4 M't$' $t$ati" ?aut$at' 'th$ M't$' $t$ati" 'n!!unakan in"tru'nt yan! aat 'n!i'nti5ika"i ikr$$r!ani"' an 'n'ntukan k''kaan t'rhaa antii$tik4 >4 M't$' G$r'" -ilan! ?Br$"" ->rat>hin! M'th$ M't$' ini 'ruakan 't$' akuuntuk 'n!u*i akti9ita" ' n! ha atan "ua tu a ha n u* i t'rh a a *au r T4 'nta!r$hyt'"4 Bara k'r*a 't$' !$r'" "ilan!: B'lukan k'rta" "arin! k' ala larutan yan! iu*i lalu
i l' ta kk an i ata" l''n! a!ar yan! t'lah i!$r'" 'n!an in$kulu
*aur4 M'ia a!ar k'uian iinkua"i "'laa 3= hari aa 2#2; P'rtuuhan *aur iaati
0
&.2 Kengglan -an Kele!a#an Met+-e U%) Akt))ta" Ant)!)kr+,a 14 M't$' -uuran Paa 't$' ini6 "uuran iuat aa a!ar 'n!an !ari" t'n!ah "'"uai
'n!an k'utuhan4 K'uian antii$tik atau 'n!k'h an inyak "'r'h $na haat yan! iha"ilkan aa 't$' "uuran
a4 Minyak B'n!k'h Daun >'n!k'h 'n!anun! inyak at"iri yan! k$$n'n utaanya yaitu 'u!'n$l4 -'lain 'u!'n$l6 *u!a 'n!anun! 'ra!ai ahan lainnya yan! *ulahnya r'lati5 "'ikit6 i"alnya 'u!'n$l a"'tat6 'thil ail k't$n6 kari$5il'n6 5ur5ur$l6 an 9anillin4 +ahanahan t'r"'ut hair "'uanya t'r!$l$n! ala !$l$n!an 5'n$l yan! aa a"arnya 'unyai "i5at antiakt'ri ?Kuala an ,nriani6 20084 Ha"il 'n'litian 'nun*ukkan ah7a inyak >'n!k'h 'n!an k$n"'ntra"i 1:16 1:2 an 1:3 au 'n!haat akt'ri Gra P$"iti5 ?+4>'r'u" an -4aur'u" an Gra N'!ati5 ?E4>$li an -hi!'lla "6 aya haat inyak >'n!k'h t'rhaa akt'ri "'akin '"ar 'n!an "'akin tin!!inya k$n"'ntra"i ?Tau5ik 't al4 4 Minyak -'r'h K$$n'n kiia ala inyak "'r'h 7an!i >uku k$l'k"6 naun k$$n'n yan! t'r'ntin! aalah "itr$n'llal an !'rani$l4 -'nya7a "'nya7a t'r"'ut 'iliki akti9ita" antiakt'ri6 ituli" -uriant$ ?20084 P'n!u*ian "'n"iti9ita" ahan ala "''rti inyak ari tuuhan ini i!unakan hanya untuk 'n!u*i $t'n"inya "a*a4 ,nu 't al4 ?200) 'nyatakan ah7a aa5ilt'r a'r 'th$6 *ika ia't'r <$na haat kuran! ari 12 aka "'nya7a t'r"'ut tiak 'iliki akti9ita" antiakt'ri ?r'"i"t'n *ika ia't'rnya 121) 6 aka t'ra"uk int'r'i't an *ika ia't'r <$na haatnya l'ih ari 1) 6 aka "'nya7a t'r"'ut t'ra"uk "'n"iti9'4 24 M't$' Di5u"i Bakra Bara yan! uah untuk 'n'takan k'r'ntanan $r!ani"' t'rhaa antii$tik aalah 'n!an 'n!in$kula"i 'lat a!ar 'n!an iakan an 'iarkan antii$tik t'ri5u"i
k' 'ia
a!ar4 Bakra yan! t'lah
'n!anun! antii$tik il'takkan i 'rukaan 'lat a!ar yan! 'n!anun! $r!ani"' yan! iu*i4 Paa *arak t'rt'ntu aa a"in!a"in! >akra6 antii$tik t'ri5u"i "aai titik antii$tik t'r"'ut tiak la!i 'n!haat 'rtuuhan ikr$a4 E5'kti9ita" antii$tik itun*ukkan $l'h <$na haatan4 $na haatan t'rlihat "'a!ai ar'a *'rnih atau 'r"ih 'n!'lilin!i >akra t'at
.kuran <$na haatan aat i'n!aruhi $l'h k'aatan 'ia iakan6 k'>'atan i5u"i antii$tik6 k$n"'ntra"i antii$tik aa >akra 5ilt'r6 "'n"iti9ita" $r!ani"' t'rhaa antii$tik6 an int'rak"i antii$tik t'rhaa 'ia4"uatu akra k'rta" r'lati5 "ulit untuk4 -'lain itu6 't$' >akra k'rta" ini tiak aat ialika"ikan aa ikr$$r!ani"' yan! 'rtuuhannya
laat
an
ikr$$r!ani"'
yan!
'r"i5at
ana'r$
$li!at ?a7't< et al 46 200;4 K'untun!an : a4 P'lak"anaannya l'ih uah an ala "atu 'ia aat i!unakan l'ih ari "atu $r!ani"' u*i4 4 P'n!u*ian "'>ara l'ih anyak ala "atu kali k'!iatan an ''rlukan t'na!a yan! tiak t'rlalu anyak4 K'ru!ian : a4 Tiak ik'tahui "'>ara a"ti ak"i 'n!haatan yaitu akt'ri"ial ataukah akt'ri$"tatik kar'na anyak 5akt$r yan! ''n!aruhi antara lain6 k't'alan 'ia6 a>a 'ia6 in$kulu an la*u i5u"i ahan antiikr$a4 4 Hanya aat ik'tahui aya akt'i$"tatiknya "a*a "'an! aya akt'ri"ial tiak aat it'ukan4
34 M't$' +i$aut$!ra5i +i$aut$!ra5i 'ruakan "uatu 't$' yan! "'"i5ik untuk 'n't'k"i 'r>ak aa kr$at$!ra ha"il kr$at$!ra5i lai" tii" atau kr$at$!ra5i k'rta" yan! 'unyai akti9ita" "'a!ai antiakt'ri6 anti5un!i6 an anti 9iral4 +i$aut$!ra5i *u!a 'ruakan "uatu 't$' yan! >'at untuk 'n't'k"i antii$tik yan! 'lu ik'tahui yan! ana 't$' kiia atau 5i"ika yan! t'rata" untuk "u"tan"i yan! urni4 -''ntara 't'k"i kiia r'ak"i 7arna
hanya "'"i5ik i!unakan "'a!ai 'anin! ha"il i$aut$!ra5i "'hin!!a k'ua '$' t'r"'ut "alin! 'l'n!kai ?Anali"i" Oat -'>ara Kr$at$!ra5i an Mikr$"k$i6 Stahl 6 E!$n6 , T+ +anun!6 1@8; K'untun!an : a4 Daat 'n't'k"i 'r>ak aa kr$at$!ra ha"il KLT yan! 'unyai akti9ita" "'a!a antiakt'ri6 anti5un!i6 antii$tik6 an anti9iral4 4 Daat i!unakan untuk 'n't'k"i antii$tik yan! 'lu ik'tahui 'kani"'nya4 >4 M'ruakan 't$' yan! "''rhana an uah ilakukan4 4 B'at ala 'n!'r*aannya4 K'ru!ian : a4 Tiak i"a i!unakan untuk "'nya7a yan! tiak 'unyai akti9ita" 'unuh atauun 'n!haat ikr$$r!ani"'4 4 Ha"il tiak 9ali kar'na k'un!kinan aanya k$ntainan ari luar atau kar'na 4 M'unyai 5akt$r k'"alahan yan! '"ar
&.$ Ter!a"k ke -ala! a*a Met+-e Peng%)an (ang D)lakkan -ala! Prakt)k!
Tin!kat akti5ita" "uatu "'nya7a antiikr$a aat ilakukan 'n!an ''raa 't$a iantaranya 't$a i5u"i a!ar4 M't$a i5u"i a!ar aalah "uatu r$"'ur yan! 'r!antun! aa i5u"i "'nya7a antiikr$ial k' ala a!ar4 -'nya7a antiikr$ial t'r"'ut i"'rakan aa k'rta" >akra yan! 'ria't'r ) 4 K'rta" >akra it'atkan aa 'rukaan 'ia yan! t'lah iin$kula"ikan 'n!an akt'ri at$!'n atau *aur yan! akan iu*i4 -'t'lah iinkua"i "'laa 2# *a aa t''ratur 3=$B6 iaati ia't'r a'rah haatan i "'kitar k'rta" >akra4 Da'rah haatan yan! t'r'ntuk "'a!ai a'rah 'nin! i"'kitar k'rta" >akra 'nun*ukkan ikr$$r!ani"' yan! iu*i t'lah ihaat $l'h "'nya7a yan! 'ri5u"i k' ala k'rta" >akra ?A"t'ra6 1@@24 14
M't$' i5u"i a!ar
M't$a yan! alin! "'rin! i!unakan aalah 't$a i5u"i a!ar yan! i!unakan untuk 'n'ntukan akti9ita"
antiikr$a4
K'r*anya
'n!an
'n!aati a'rah yan! 'nin!6 yan! 'n!inika"ikan aanya haatan 'rtuuhan ikr$$r!ani"' $l'h antiikr$a aa 'rukaan 'ia a!ar ?a7't< et al 46 200; M't$' i5u"i ini ia!i ata" ''raa >ara ?Prati7i6 2008: a4 Bara "ilin'r lat Bara ini 'n!an 'akai alat '>aan! 'rua "ilin'r ka7at4 Paa 'rukaan 'ia ''nihan iiakkan ikr$a "'>ara 'rata lalu il'takkan 'n>aan! "ilin'r haru" 'nar'nar 'l'kat aa 'ia6 k'uian iinkua"i aa "uhu an 7aktu t'rt'ntu4 -'t'lah inkua"i6 'n>aan! "ilin'r ian!kat an iukur a'rah haat 'rtuuhan ikr$a4 4 Bara >akra Bakra k'rta" yan! 'ri"i antii$tik il'takkan aa 'ia a!ar yan! t'lah itanai ikr$$r!ani"' yan! akan 'ri5u"i aa 'ia a!ar t'r"'ut4 >4 Bara >u lat Bara ini *u!a "aa 'n!an >ara >akra6 iana iuat "uur aa 'ia a!ar yan! t'lah itanai 'n!an ikr$$r!ani"' an aa "uur t'r"'ut i'ri antii$tik yan! akan i u*i4 24 M't$' ilu"i M't$' ini 'n!ukur M,B ?minimum inhiitory concentration atau kaar haat iniu6 KHM an M+B ?minimum actercidal concentration atau kaar unuh iniu6 K+M4 Baranya 'n!an 'uat 'n!'n>'ran antiikr$a aa 'iu >air yan! itaahkan 'n!an ikr$a u*i4 Larutan u*i antii$tik aa kaar t'rk'>il yan! t'rlihat *'rnih tana aanya 'rtuuhan ikr$a u*i it'takan "'a!ai KHM4 Larutan yan! it'takan "'a!ai KHM "'lan*utnya ikultur ulan! aa 'ia >air tana 'naahan ikr$a u*i atauun antii$tik6 an iikua"i "'la 182# *a4 M'ia >air yan! t'ta t'rlihat *'rnih "'t'lah iinkua"i it'takan "'a!ai K+M ?Prati7i6 20084 34 M't$a +i$aut$!ra5i
M'ruakan
't$'
"'"i5ik
untuk
'n't'k"i
'r>ak
aa
kr$at$!ra ha"il KLT ?kr$at$!ra5i lai" tii" yan! 'unyai akti9ita" antiakt'ri6 anti5un!i6 an anti9iru"4 K'untun!an 't$' ini aalah "i5atnya yan! '5i"i'n untuk 'n't'k"i "'nya7a antiikr$a kar'na l'tak 'r>ak aat it'ntukan 7alauun 'raa ala >auran yan! k$l'k" "'hin!!a 'un!kinkan untuk 'n!i"$la"i "'nya7a akti5 t'r"'ut4 K'ru!iannya aalah 't$a ini tiak aat i!unakan untuk 'n'ntukan KHM an K+M ?Prati7i6 20084 &.& Mekan)"!e Ker%a Ant),)+t)k (ang D)gnakan -ala! Peng%)an 1. M'kani"' k'r*a antii$tik kl$ra5'nik$l t'rhaa akti5ita" antiikr$a Kl$ra5'nik$l aalah antii$tik yan! 'unyai akti5ita"
akt'ri$"tatik6
an
aa
$"i"
tin!!i
'r"i5at
akt'ri"i4
Akti9ita"
antiakt'rinya 'n!an 'n!haat "int'"a r$t'in 'n!an *alan 'n!ikat ri$"$ "uunit ;0-6 yan! 'ruakan lan!kah 'ntin! ala ''ntukan ikatan 'tia4 Kl$ra5'nik$l '5'kti5 t'rhaa akt'ri a'r$ !ra$"iti56 t'ra"uk -tr't$>$>>u" n'u$nia'6 an ''raa akt'ri a'r$ !ran'!ati56 t'ra"uk Ha'$hilu" in5lu'n'a>ia6 /iri$ >h$l'ra'6 Fran>i"'lla tular'n"i"6 &'r"inia '"ti"6 +ru>'lla an -hi!'lla4 Kl$ra5'nik$l 'k'r*a 'n!an *alan 'n!haat "int'"i" r$t'in kuan4 &an! ihaat aalah 'nana4 akt'ri yan! "an!at r'ntan yan! t'7a" lan!"un! "''ntara yan! lain hanya i'rikan tiak aat 'a!i an "i"t' k'k'alan inan! k'uian 'n!han>urkan 'r'ka "'t'lah ik'tahui4 Kl$ra5'nik$l 'iliki "'ktru lua" t'rutaa akti9ita" t'rhaa akt'ri a'r$ik anyak6 My>$la"a6 $r!ani"' klaiia6 an akt'ri ana'r$4 Kl$ra5'nik$l aat i'rikan "'>ara $ral atau t$ikal6 ia"anya ti!a kali "'hari4 Pun>ak akti9ita" t'r*ai "'kitar 30 'nit "'t'lah $"i" $ral k'>uali
ala "i"t' "ara5 iana ''raa *a i'rlukan untuk 'n'tra"i arah C 'n!halan! $tak4 Kl$ra5'nik$l aalah akt'ri$"tatik ?yaitu6 'rh'nti 'rtuuhan akt'ri4 ,ni aalah "int'"i" r$t'in inhiit$r 6 'n!haat tran"5'ra"' 'tiil akti9ita" akt'ri ri$"$ 6 'n!ikat an r'"iu A2#;1 A2#;2 i 23- r(NA ari "uunit ri$"$ ;0-6 'n>'!ah ''ntukan ikatan 'tia4-''ntara kl$ra5'nik$l an a>r$li' k'la" antii$tik aik 'rint'rak"i 'n!an ri$"$6 kl$ra5'nik$l tiak a>r$li' "'uah4 Kl$ra5'nik$l lan!"un! 'n!!an!!u 'n!ikatan "u"trat6 a>r$li'" haatan "t'rik l$k 'rk'an!an ari 'tia tuuh Aa ti!a 'kani"' k'tahanan t'rhaa kl$ra5'nik$l: 'r'ailita" 'ran ikuran!i6 uta"i "uunit ri$"$ ;0- an 'la$ra"i a"'tiltran"5'ra"' kl$ra5'nik$l4 -an!at uah untuk 'ilih untuk 'r'ailita" 'ran ikuran!i 'n*ai kl$ra5'nik$l in 9itr$ 'n!an a!ian "'rial akt'ri6 an ini aalah 'kani"' yan! alin! uu tin!kat kl$ra5'nik$l 'rla7anan r'nah4 Tin!kat tin!!i r'"i"tan>' i'rikan $l'h !'nku>in! ini !'n k$' untuk "'uah 'nti9at'" kl$ra5'nik$l $l'h k$9al'n 'n!huun!kan "atu atau ua a"'til k'l$$k6 yan! 'ra"al ari-k$'n'!ah kl$ra5'nik$l ari 'n!ikat ri$"$4 P'rla7anan'runin! uta"i ri$"$ "uunit ;0- *aran!4 24 M'kani"' k'r*a antii$tik !'ntai"i"n t'rhaa akti5ita" antiikr$a G'ntai"in 'ruakan antii$tik turunan ain$!lik$"ia yan! "an!at 'rarti t'rutaa kar'na 'ranannya t'rhaa uk$"a !ran'!ati54 -'nya7a ini i!unakan aa a"i'n yan! r'"i"t'n t'rhaa antii$tik lain4 M'kani"' k'r*a !'ntai>in aalah 'n!an 'n!ikat "'>ara ir'9'r"i'l "u unit 30- ari kuan6 yaitu 'n!an 'n!haat "int'"i" r$t'in an 'ny'akan k'"alahan tran"l$ka"i k$' !'n'tik4 G'ntai>in 'r"i5at akt'ri"ial4 G'ntai>in '5'kti5 t'rhaa 'ra!ai "train kuan Gran'!ati5t'ra"uk"'"i'" Escherichia6 Enteroacter 6 "lesiella# $ roteus an $seudomonas4 T'rhaa ikr$$r!ani"' Gra$"iti56 !'ntai>in '5'kti5 t'rhaa Staphylococcus aureus anStaphylococcus epidermis.
G'ntai"in tiak i"'ra aa ''rian $ral6 t'tai "'>ara >'at i"'ra "'t'lah "untikan intrau"kul'r 'n!an kaar un>ak yan! t'r>aai ala 7aktu 06;1 *a4 Waktu aruh la"anya aalah 1# *a aa $ran! '7a"a6 263363 *a aa n'$natu"6 16;26; *a aa ayi iata" 20 ulan6 an 1 *a aa anakanak yan! l'ih tua4 Paa !an!!uan 5un!"i !in*al yan! lan*ut6 'nin!katan ini aat 'n>aai 3; *a4 -'*ulah k'>il !'ntai>in i'k"kr'"i k' ala ''u an tiak aa ukti aanya "irkula"i 'nt'r$h'atik aa antii$tik ini4 G'ntai>in 'n'ta ala *arin!an untuk 7aktu yan! laa4 G'ntai>in 'n!alai r'a"$r"i aa lu'n tuulu" r$k"ial an kaarnya ala *arin!an k$rtikal !in*al kaan!kaan! 'n>aai 100 kali l'ih tin!!i k'tian! kaarnya ala "'ru4 Anrii$tika ini ii"triu" i "'>ara lua" k'"'luruh tuuh6 t'rutaa k' ala >airan 'k"tra"'lul'r 'n!an 9$lu' i"triu"i 062 LCk!4 ,katan r$t'inya r'nah yaitu 'rki"ar antara 02; 4 ,katan r$t'in "'ru !'ntai>in auun ain$!lik$"ia lain 'nin!kat 'n!an 'urunnya kaar a!n'"iu an kali"u4 G'ntai>in yan! a"uk k' ala >airan $tak6 kaarnya hanya k'>il "'kali aa a"i'n iana "'laut $taknya tiak 'n!alai 'raan!an6 t'tai *ika t'r*ai 'raan!an kaarnya aat "'ikit l'ih tin!!i6 '"kiun 'ikian tiak >uku 'n>aai kaar t'rai4 Di5u"inya k'*arin!an ata uruk G'ntai"in i"'kr'"i k' ala "'kr't r$nku" 'n!an kaar 2;;0 kaarnya ala "'ru4 G'ntai>in 'n'u" la"'nta an 'n>aai kaar un>ak ala "'ru at'rnal4 10 !'ntai>in t'rikat ala "'l arah 'rah an *u!a a"uk k' ala l'uk$"it $li$r5$nukl'ar iana kaarnya aat 'n>aai 80 ari kaar $at ala >airan 'k"tra"'lul'r4 Kaar t'rtin!!i it'ui ala *arin!an !in*al4 &. Pr)n")* Ter,entkn(a +na Ha!,at Paa uunya 't$' yan! i'r!unakan ala u*i "'n"iti9ita" akt'ri
aalah 't$' Di5u"i A!ar yaitu 'n!an >ara 'n!aati aya haat 'rtuuhan ikr$$r!ani"' $l'h 'k"trak yan! ik'tahui ari a'rah i "'kitar k'rta" >akra ?a'r i"k yan! tiak ituuhi $l'h ikr$$r!ani"'4 $na haatan 'rtuuhan inilah yan! 'nun*ukkan "'n"iti9ita" akt'ri t'rhaa ahan anti akt'ri ?a7'l<6 1@@;4
Tu*uan ari r$"'" u*i "'n"i"iti9ita" ini aalah untuk 'n!'tahui $at $at yan! alin! >$>$k ?alin! $t'n untuk kuan 'ny'a 'nyakit t'rutaa aa ka"u"ka"u" 'nyakit yan! kr$ni" an untuk 'n!'tahui aanya r'"i"t'n"i t'rhaa 'ra!ai a>a antii$tik4 P'ny'a kuan r'"i"t'n t'rhaa antii$tik yakni 'an! kuan t'r"'ut r'"i"t'n t'rhaa antii$tik yan! i'rikan6 akiat ''rian $"i" ia7ah $"i" 'n!$atan an akiat 'n!h'ntian $at "''lu kuan t'r"'ut 'tul'tul t'runuh $l'h antii$ti>4M't$' i5u"i >akra rin"i k'r*anya aalah ahan u*i i*'nuhkan k' ala k'rta" >akra ?>akra k'rta"4 Bakra k'rta" yan! 'n!anun! ahan t'rt'ntu itana aa 'ia 'r'nihan a!ar aat yan! t'lah i>aur 'n!an ikr$a yan! iu*i6 k'uian iinkua"ikan 3= 0B "'laa 2# *a4 Ar'a ?<$na *'rnih i"'kitar >akra k'rta" iaati untuk 'nun*ukkan aa tiaknya 'rtuuhan ikr$a4 -'laa inkua"i6 ahan u*i 'ri5u"i ari k'rta" >akra k' ala a!ara!ar itu an "'uah <$na inhii"i akan t'r'ntuk4 -'n"iti9ita" "uatu akt'ri t'rhaa antii$tik it'ntukan $l'h ia't'r <$na haat yan! t'r'ntuk4 -'akin '"ar ia't'rnya aka "'akin t'rhaat 'rtuuhannya6 Dia't'r <$na "'anin! 'n!an *ulah ahan u*i yan! itaahkan k' k'rta" >akra4 -aat inkua"i >a7an
'tri
il'takkan ala k'aaan t'ralik 'n!an tu*uan untuk 'n!hinari 'n't'"nya air yan! un!kin 'l'kat aa inin! ala aa tutu 'tri yan! aat 'n!akiatkan k$ntaina"i4 -'t'lah iinkua"i "'laa 2# *a k'uian iaati aakah t'r'ntuk a'rah <$na haat atau tiak4 Da'rah <$na haat yan! t'r'ntuk iukur ia't'rnya 'n!an 'n!!unakan 'n!!ari"4 -'akin '"ar ia't'rnya aka "'akin $t'n antii$tik yan! t'rkanun! ala 'k"trak t'r"'ut4 K'anyakan antii$tik yan! '5'kti5 k'r*anya 'n!!an!u "int'"i"6 'nyu"uhan atau 5un!"i k$$n'nk$$n'n akr$$l'kul "'l4 -''rti 'n!hatan ''ntukan inin! "'l $l'h 'lii"kin6 'n!haatan "int'"i" r$t'in $l'h kl$ra5'nik$l ?,riant$6 200)4
&./ Pengar# K+n"entra") -an Jen)" Bakter) U%) Ter#a-a* +na Ha!,at (ang ter,entk
Paa a"in!a"in! k'rta" >akra t'rlihat k'naikan ia't'r <$na haat ulai ari k'rta" >akra lank i">" yan! 'n!anun! k$n"'ntra"i antii$tik 0 k'rta" >akra yan! 'n!anun! kl$ra5'nik$l 30 an !'ntai"in 104 K'rta" >akra lank i">" tiak 'n!anun! l Fi"i$l$!i" "'a!ai k$ntr$l n'!ati5 "'hin!!a tiak au ''ntuk <$na haat4 K'rta" >akra G'ntai"in 10 au ''ntuk ia't'r <$na haat "''"ar ?36; > k'rta" >akra kl$ra5'nik$l 30 au ''ntuk ia't'r <$na haat "''"ar ?262 > K'rta" >akra ?!'ntai"in aa kl$ra5'nik$l ''ntuk <$na haat yan! alin! '"ar kar'na 'n!anun! akra lanki">" tiak au 'niulkan a'rah 'nin! atau <$na haat kar'na tiak 'liki $li4 K'rta" >akra lank i">" i!unakan "'a!ai k$ntr$l n'!ati5 ?0 untuk 'a"tikan ah7a alat yan! i!unakan ala 'uatan k'rta" >akra auun NaBl 5i"il$!i" yan! i!unakan "'a!ai 'n!'n>'r
k$n"'ntra"i
tiak
'n!anun!
kar'na
aat
'n!a>aukan ha"il 'rhitun!an ia't'r4 -'akin '"ar k$n"'ntra"i antii$tik yan! i!unakan aka "'akin '"ar
<$na
'nin!
?haatan
yan!
iha"ilkan
?D7i*$"'utr$6
20034
Bhl$rah'ni>$l aalah antii$tik yan! 'iliki "'ktru lua" kar'na i"a 'r"i5at
akt'ri$"tatik
t'rhaa
akt'ri !ra $"iti5
an !ra n'!ati54
Bhl$rah'ni>$l 'ruakan antii$tik 'n!an "truktur "''rhana "'hin!!a uah iuat "'>ara "int'tik ariaa 'n!i"$la"inya ari -tr't$y>'"4 .kurannya r'lati5 k'>il "'hin!!a uah 'ri5u"i k' ala tuuh4 E5'k n'!ati5 >hl$rah'ni>$l
aalah aat
'n'kan
''ntukan
"'l
arah
'rah4
M'kani"' k'r*a ari antii$tik ini aalah 'n!an >ara 'r'ak"i aa "uunit ;0ri$"$ an 'n!halan!i akti9ita" 'n
ahkan 'unuh akt'ri akan "'akin '"ar yan! t'rlihat ari "'akin '"arnya ia't'r <$na haatan ?<$na 'nin!4 P'r'aan ukuran ia't'r <$na haatan "'tia a>a $>>u" 'i'rii" 'ruakan akt'ri !ra $"iti56 "'an!kan E4>$li 'ruakan akt'ri !ra n'!ati9' "'hin!!a l'ih r'"i"t'n t'rhaa antiikr$a4 Dinin! "'l akt'ri !ra $"iti5 t'r"u"un ata" lai"an 'ti$!likan r'lati5 t'al6 ik'lilin!i lai"an t'i>h$i> a>i an aa ''raa "'"i'" 'unyai lai"an $li"akaria4 Dinin! "'l akt'ri !ra n'!ati5 'unyai lai"an 'ti$!likan r'lati5 tii"6 ik'lilin!i lai"an li$r$t'in6 li$$li"akaria6 5$"5$lii an ''raa r$t'in4 &.3 Eala") Ak#)r U%) P+ten") Ant),)+t)k Paa raktiku kali ini akt'ri yan! i u*i aalah ' >$li an
"tahyl$>$>>u"
'i'rii"4
Aaun
antii$tik
yan!
i!unakan
aalah
kl$ra5'nik$l an !'ntai"in4 Antii$tik yan! '5'kti5 t'rhaa akt'ri ' >$li aalah kl$ra5'nik$l4 Kl$ra5'nik$l 'k'r*a 'n!an *alan 'n!haat "int'"i" r$t'in kuan4 &an! ihaat aalah 'n$li yan! itanai 'n!an aanya <$na 'nin! i"'kitar >akra naun ia't'rnya tiak "''"ar kl$ra5'nik$l4 Hal ini *u!a i"'akan kr'an aanya 'r'aan k$n"'ntra"i antii$tik yan! i!unakan4k$n"'ntra"i !'ntai"in yaitu 10ikr$ lit'r "'an!kan kl$ra5'nik$l 30 ikr$lit'r4 Antii$tik yan! '5'kti5 t'rhaa akt'ri "tahyl$>$>>u" 'i'rii" yaitu !'ntai"in4 G'ntai"in 'ruakan antii$tik turunan ain$!lik$"ia yan! "an!at 'rarti t'rutaa kar'na 'ranannya t'rhaa uk$"a !ran'!ati54 M'kani"' k'r*a !'ntai>in aalah 'n!an 'n!ikat "'>ara ir'9'r"i'l "u unit 30- ari kuan6 yaitu 'n!an 'n!haat "int'"i" r$t'in an 'ny'akan k'"alahan tran"l$ka"i
k$'
!'n'tik4
G'ntai>in
'r"i5at
akt'ri"ial4
G'ntai"in
''rikan ha"il ia't'r yan! l'ih '"ar ianin! kl$ra5'nik$l '"kiun
k$n"'ntra"inya l'ih k'>il4 Hal ini 'nun*ukan !'ntai"in '5'kti5 atau $t'n t'rhaa akt'ri "tahyl$>$>>u" 'i'rii"4 G'ntai"in i"a ''rikan '5'k t'rhaa akt'ri !ra $"iti5 auun !ra n'!ati54 Paa akt'ri "tahyl$>$>>u" 'i'rii"
kl$ra5'nik$l
*u!a ''rikan '5'k naun
tiak
"''"ar
!'ntai"in4 Hal ini iuktikan 'n!an aanya <$na 'nin! aa "'kitar >akra '"kiun tiak "''"ar !'ntai"in4 Paa akt'ri "tahyl$>$>>u" t'rukti ah7a l'ih '5'kti5 !'ntai"in ianin!kan 'n!an kl$ra5'nik$l4 Dia't'r <$na haat yan! t'r'ntuk aa akt'ri "tahyl$>$>>u" l'ih '"ar ianin! aa akt'ri ' >$li kar'na akt'ri ' >$li 'ruakan akt'ri !ra n'!ati5 "'hin!!a l'ih r'"i"t'n t'rhaa antiikr$a4
BAB V KESIMPULAN
;41 M't$' yan! i!unakan untuk u*i akti9ita" aa ti!a : 14 M't$' i5u"i$n yan! t'riri ari a4 M't$' Kiry +aur'r 4 M't$' -uuran >4 M't$' Dit>h an Grai'nt C Plat' t'>hni%u' 24 M't$' ilu"i i'akan 'n*ai ua yaitu a4 Dilu"i >air ?r$th iluti$n 4 Dilu"i aat ?"$li iluti$n 34 M't$' +i$aut$!rahy ;42 K'un!!ulan an k'l'ahan aa tia 't$' yaitu K'untun!an 't$' >akra
:
P'lak"anaannya l'ih uah an ala "atu 'ia aat i!unakan l'ih ari "atu $r!ani"' u*i4 K'kuran!an 't$' >akra Tiak ik'tahui "'>ara a"ti ak"i 'n!haatan yaitu akt'ri"ial ataukah akt'ri$"tatik kar'na anyak 5akt$r yan! ''n!aruhi antara lain6 k't'alan 'ia6 a>a 'ia6 in$kulu an la*u i5u"i ahan antiikr$a4 K'untun!an 't$' i$aut$!ra5i Daat 'n't'k"i 'r>ak aa kr$at$!ra ha"il KLT yan! 'unyai akti9ita" "'a!a antiakt'ri6 anti5un!i6 antii$tik6 an anti9iral4 K'ru!ian:
Ha"il tiak 9ali kar'na k'un!kinan aanya k$ntainan ari luar atau kar'na akra ;4# M'kani"' k'r*a antii$tik M'kani"' k'r*a antii$tik yan! i!unakan ala 'n!u*ian yaitu Kl$ra5'nik$l 'k'r*a 'n!an *alan 'n!haat "int'"i" r$t'in kuan4 M'kani"' k'r*a !'ntai>in6 yaitu 'n!an 'n!haat "int'"i" r$t'in an 'ny'akan k'"alahan tran"l$ka"i k$' !'n'tik4 ;4; Prin"i t'r'ntunya <$na haat Prin"i t'r'ntuknya <$na haat yaitu antii$tik 'n!haat atau 'unuh akt'ri yan! t'rl'tak ala 'ia a!ar yan! itanai 'n!an aanya <$na 'nin! i"'kitar >akra antii$tik4 ;4) G'ntai>in l'ih '5'kti5 ianin!kan kl$ra5'nik$l t'rhaa akt'ri -tahyl$>$>>u" 'i'rii"4 -'an!kan kl$ra5'nik$l l'ih '5'kti5 t'rhaa akt'ri E4>$li
