UNIVERZITET MEDITERAN FAKULTET ZA POSLOVNE STUDIJE ,,MBS“
SEMINARSKI
RAD
Tema:Institucije Evropske Unije
Student: Viktoria Badza Br. Indexa 44/08
Profesor: Doc.prof. Marko Dokic Asistent: Mr Milos Vukcevic Novembar 2009
1
UVOD Evropska unija (EU) nije federacija kao što su SAD. Nije ni jednostavna međunarodna organizacija za saradnju između vlada. Ono što je jedinstveno i što izdvaja model koji nudi Evropska unija i po čemu se razlikuje od tipičnih međunarodnih organizacija jeste nadnacionalnost, tačnije njena nadnacionalna obilježja. Pojam nadnacionalno ili supranacionalno, odnosno naddržavno, u svom najosnovnijem značenju obilježava prostor preko, iznad i izvan države. Pojam nadnacionalno se koristi kako bi se opisala vlast koja prevazilazi nacionalne granice, nacionalnu vlast i interese. Nadnacionalna organizacija ima više zakonodavnih ovlašćenja u odnosu prema državama članicama, nego što je to slučaj kod tipičnih međunarodnih organizacija. Evropska unija ima sistem institucija koji je neuobičajen za tipične međunarodne organizacije. Drugi pojam koji izdvaja Evropsku uniju jeste pojam integracije. Integracija je obilježje prvog stuba Evropske unije i ona se ostvaruje kroz tri zajednice: Zajednicu za ugalj i čelik, Evropsku zajednicu (nekada Evropsku ekonomsku zajednicu) i Evropsku zajednicu za atomsku energiju (Euroatom). Integracija se ostvaruje u više oblasti. Prva i najvažnija oblast jeste ekonomska i monetarna unija. Druga jeste trgovinska politika, zatim politika konkurencije (standardi za konkurentnost na jedinstvenom tržištu), spoljno-trgovinski odnosi, transport, životna sredina i regionalne politike. Tu se, svakako, nalazi i poljoprivreda i socijalna politika, kao veoma specifične oblasti evropske integracije. Drugi i treći stub su tzv. stubovi saradnje. Drugi stub čini zajednička spoljna i bezbjednosna politika, a treći stub se tiče policijske i pravosudne saradnje u krivičnim stvarima. Ovdje je djelovanje Unije i njenih organa ograničeno u najvećoj mogućoj mjeri – podsjeća na tipične međunarodne organizacije. Integracija ne predstavlja odluku koja se donosi dekretom. To je proces. Ona kao takva prolazi kroz određene faze. Prvi korak integracije započinje kreiranjem zone slobodne trgovine između država članica, druga faza je carinska unija, zatim zajedničko ili jedinstveno tržište u Evropskoj uniji i, na kraju, faza u kojoj se danas nalazi Evropska unija – ekonomska i monetarna unija.
ISTORIJA EVROPSKE UNIJE SAD su planom za obnovu evropske privrede pokrenule prvu značajnu inicijativu u pravcu evropskog ujedinjenja. Tu inicijativu razvio je američki ministar spoljnih poslova Džordž Maršal, pa se prema njemu ona često naziva i «Maršalovim planom». Pored ekonomskog razvoja, ovaj plan je imao za cilj i sprečavanje širenja komunizma. Organizacija za evropsku ekonomsku saradnju osnovana je 1948. godine. Savjet Evrope, koji je nastao 1949. godine, predstavlja značajan korak u stvaranju Evropske unije. On je pokušao da podstakne političku saradnju evropskih
2
zemalja. Glavni cilj Savjeta je jačanje demokratskog sistema i očuvanje i razvoj ljudskih prava u članicama Savjeta. «Šumanov plan»1 iz 1951. godine smatra se prvim korakom ka ujedinjenoj Evropi. Ugovor o stvaranju Evropske zajednice za ugalj i čelik potpisan je u Rimu 18. aprila 1951. godine. Ugovor je potpisan od strane Francuske, SR Njemačke, Italije, Belgije, Holandije i Luksemburga, a stupio je na snagu 3. jula 1953. godine. Ugovor o osnivanju Evropske zajednice za ugalj i čelik stvorio je i nekoliko institucija (Visoku vlast, Savjet ministara, Parlament i Sud pravde) koje su počele sa radom 1953. godine. Najznačajniji uspjeh ove Zajednice je postavljanje osnove za pomirenje Francuske i Njemačke samo nekoliko godina nakon II svjetskog rata. Zajednica za ugalj i čelik dovela je do inicijative za bližu saradnju u oblasti zajedničke odbrambene politike. Žan Mone predložio je osnivanje zajedničke odbrane na nadnacionalnom nivou, ali Francuska nije ratifikovala taj ugovor. Kao zamjena za Evropsku odbrambenu zajednicu formirana je Zapadnoevropska unija (WEU) , 23. oktobra 1954. godine, na inicijativu Velike Britanije. 25. marta 1957. godine, potpisani su Rimski ugovori kojima su se osnovale Evropska ekonomska zajednica i Evropska zajednica za atomsku energiju (Euroatom). Ove ugovore potpisali su Kristijan Pino (Francuska), Jozef Luns (Holandija) Pol Spak (Belgija), Jozef Beh (Luksemburg), Antonio Seđi (Italija) i Konard Adenauer (SR Njemačka). Ugovori su stupili na snagu 1. januara 1958. godine, a protokol kojim se pojašnjava uloga Suda pravde Evropske ekonomske zajednice i uloga Evropske investicione banke, potpisan je u Briselu 17. aprila 1957. Osnovnim ciljem Evropske ekonomske zajednice smatra se očuvanje mira i sloboda, a ugovorom o osnivanju EEZ postavlja se i osnova za još bližu uniju između naroda Evrope, dok se za cilj Euroatoma uzima mirnodopsko korišćenje nuklearne energije. Šezdesetih godina dolazi do krize i proces integracija počinje da gubi na intezitetu. Kriza dostiže vrhunac kada Francuska odbija da prihvati ulazak Velike Britanije u EEZ. Međutim, 22. juna 1972. u Briselu je potpisan ugovor o pristupanju Velike Britanije, Danske, Irske i Norveške Evropskoj ekonomskoj zajednici, ali su se građani Norveške, na referendumu, izjasnili protiv ulaska u Zajednicu. 1979. godine stupio je na snagu Evropski monetarni sistem (EMS), a u isto vrijeme stvorena je i Evropska monetarna jedinica (ECU), koja je neposredni prethodnik eura. Prvi izbori u Evropskom parlamentu, na osnovu neposrednog i opšteg prava glasa, održani su 1979. godine. Tri zemlje Beneluksa, kao i Francuska i Njemačka, potpisale su, tokom 1985. godine, Šengenski sporazum, koji je predstavljao prvi korak u obezbjeđivanju slobodnog kretanja ljudi i postepeno otklanjanje granica između zemalja zajednice. Većina zemalja članica pridružila se sporazumu tokom narednih godina. U Luksemburgu je, u februaru 1986. godine, potpisan Jedinstveni evropski akt, koji je na snagu stupio 1. jula 1987. godine. Ovaj sporazum predstavlja prvu izmjenu Pariskog sporazuma iz 1951. i Rimskog sporazuma iz 1957. godine. Radi unapređivanja daljih integracija, u Rimu su 1990. sazvane dvije međuvladine konferencije. Jedna je bila posvećena usaglašavanju monetarne i 1
Francuski ministar inostranih poslova, Robert Šuman, predstavio je plan o ujedinjenju proizvodnje uglja i čelika Francuske i SR Njemačke. Ideju za taj plan dali su Francuz Žan Mone i Belgijanac PolAnri Spak.
3
ekonomske zajednice, a druga je za cilj imala ispitivanje stvaranja političke zajednice. Evropski savjet je u decembru 1991. godine, odobrio Ugovor o Evropskoj uniji, poznatiji kao Mastrihtski sporazum. Sporazum je potpisan 7. februara 1992. godine, a na snagu je stupio u novembru 1993. U skladu sa odredbom iz Mastrihtskog ugovora, o reviziji ugovora, početkom 1996. na Evropskom savjetu u Torinu, započeta je izrada novog sporazuma koji bi poboljšao sporazum iz Mastrihta. Vlade zemalja članica su 2. oktobra 1997. u Amsterdamu potpisale tzv. Konsolidovani sporazum, koji je na snagu stupio 1. maja 1999. godine. Sporazumom iz Nice, potpisanim 26. februara 2001. god. dalje su definisana glavna pitanja u vezi sa proširenjem Unije, uključujući način glasanja i sastav Evropske komisije i drugih institucija Unije. Od 1. januara 2002. godine uvodi se euro, kao zajednička valuta za 12 država (Belgiju, Njemačku, Grčku, Španiju, Francusku, Irsku, Italiju, Luksemburg, Holandiju, Austriju, Portugal i Finsku). Nove države-članice trebalo je da ispune zahtjeve EU, formulisane u Kopenhaškim kriterijumima iz 1993. godine i dopunjene Madridskim kriterijumom iz 1995. Kopenhaški kriterijumi su zahtijevali da država zadovolji sljedeće uslove: -
političke (demokratsko uređenje, stabilnost institucija, vladavina zakona, zaštita ljudskih i manjinskih prava, itd.); ekonomske (funkcionisanje tržišne ekonomije, slobodna konkurencija, itd.) i zakonodavne (usvajanje pravnog nasljeđa EU, tzv. acquis communautaire i poštovanje političke, ekonomske i monetarne unije).
PROŠIRENJE EVROPSKE UNIJE 1952. Belgija Francuska Njemačka Italija Luksemburg Holandija 1973. Danska Irska Ujedinjeno Kraljevstvo 1981. Grčka 1986. Španija Portugal 1990. Ujedinjena Njemačka 1995. Austrija Finska
Švedska 2004. Češka Republika Estonija Kipar Letonija Litvanija Mađarska Malta Poljska Slovačka Slovenija 2007 Bugarska Rumunija Države kandidati Hrvatska Makedonija Crna Gora
4
INSTITUCIJE EVROPSKE UNIJE Najznačajnije institucije Evropske unije su Evropski parlament, Savjet Evropske unije, Evropska komisija, Sud pravde i Revizioni sud. Pored ovih pet institucija, EU ima veliki broj tijela, koja se bave određenim pitanjima. To su, između ostalog, Evropski ekonomski i socijalni savjet (predstavlja, prije svega, civilni sektor, poslodavce i zaposlene), Komitet regiona (savjetodavno tijelo Evropske unije, sa određenim uticajem na kreiranje regionalnih politika EU, jer predstavlja lokalne i regionalne vlasti), Evropska investiciona banka (finansira investicione projekte EU, kroz Evropski investicioni fond), Evropska centralna banka, Evropski ombudsman, itd.
1. EVROPSKI PARLAMENT Evropski parlament (European Parliament) sastoji se od predstavnika građana Evropske unije (a ne od predstavnika država-članica), jer se poslanici biraju direktno. To je, ujedno, i jedini neposredno izabran organ Evropske unije. Poslanici se biraju na 5 godina. Sastaje se na dvije lokacije: u Strazburu i u Briselu. Evropski parlament nastao je 1952. godine, kada je formirana i prva Zajednica. U martu 1958., stvaranjem još dvije zajednice, njegova nadležnost je proširena. Do 1979. godine poslanici u Parlamentu predstavljali su države-članice, da bi od tada predstavljali građane, koji ih biraju na neposrednim izborima. Od posljednjih izbora, koji su održani 13. juna 2004. godine, Evropski parlament ima 732 člana, koji predstavljaju oko 450 miliona građana koji žive u državama Evropske unije. Svaka zemlja ima različit broj poslaničkih mjesta u EP. Njemačka ima 99 poslanika, Francuska, Ujedinjeno Kraljevstvo i Italija 78, Španija i Poljska 54, Holandija 27, Belgija, Češka Republika, Grčka, Mađarska i Portugal 24, Švedska 19, Austrija 18, Danska, Finska i Slovačka 14, Litvanija i Irska 13, Letonija 9, Slovenija 7, Kipar, Estonija i Luksemburg 6 i Malta 5. Takođe, u Evropskom parlamentu, pored 732 poslanika, postoje i posmatrači, a takav status imaju predstavnici parlamenata država kandidata. Oni mogu da učestvuju u debatama, ali nemaju pravo glasa. Kada govorimo o izbornom sistemu, 1976. godine usvojen je pravni akt koji je regulisao jedinstven način izbora za Evropski parlament, ali ne i jedinstveni izborni sistem. Međutim, danas se u svim državama koristi proporcionalni sistem za izbor poslanika za Evropski parlament. Radi boljeg shvatanja sistema funkcionisanja Evropskog parlamenta, važno je razumjeti i pojam partija koje djeluju na evropskom nivou. Da bi partije stekle status «evropske partije», potrebno je da zadovolje četiri uslova:
1. partija mora da ima pravni status u državi-članici, u kojoj joj se nalazi sjedište; 2. mora biti predstavljena u najmanje četvrtini članica; 3. u svom programu i aktivnostima posebnu pažnju bi trebalo da posveti principima na kojima počiva Evropska unija, a to su, prije svega, principi demokratije, poštovanja ljudskih prava i osnovnih sloboda i vladavina prava i 4. partija mora da je ili učestvovala na izborima za Evropski parlament ili ispoljila namjeru da to učini. Tri su osnovne funkcije Evropskog parlamenta: zakonodavna, budžetska i kontrolna. Savjet EU, odnosno Savjet ministara i Evropski parlament, dijele zakonodavnu funkciju. Evropski parlament nema pravo inicijative, osim u slučaju donošenja propisa koji regulišu jedinstveni način održavanja izbora za Parlament. Njegova uloga, u ostalim slučajevima, ogleda se u saglasnosti na zakonodavne akte. Odnos Evropskog parlamenta i Savjeta Evropske unije, ogleda se u tri nivoa donošenja odluka: postupak konsultacija, postupak davanja saglasnosti i postupak saodlučivanja. Parlament vrši ispitivanje Godišnjeg radnog programa Komisije. Evropski parlament i Savjet ministara donose godišnji budžet Evropske unije. Savjet priprema prijedlog budžeta, ali on ne može stupiti na snagu ukoliko ga ne usvoji i potpiše predsjednik Evropskog parlamenta. Budžetska nadležnost Evropskog parlamenta ogleda se i u kontroli sprovođenja budžeta, jer je Komisija, nakon završetka budžetske godine, dužna da Parlamentu podnese izvještaj o raspolaganju budžetom. Evropski parlament odobrava sastav Komisije. Iako članove Komisije predlažu njihove nacionalne vlade, oni ne mogu biti imenovani ukoliko nemaju saglasnost Evropskog parlamenta. Evropski parlament, takođe, može da izglasa nepovjerenje Komisiji, a za takvu odluku potrebna je dvotrećinska većina. Evropski parlament može formirati i istražne odbore, koji za cilj imaju ispitivanje rada Komisije i Savjeta. Savjet je dužan da odgovori na pitanja koje mu Parlament postavlja. Takođe, predsjednik Savjeta prisustvuje sjednicama Evropskog parlamenta i učestvuje u najznačajnijim raspravama. Evropska komisija, Savjet EU i Evropski parlament, učestvuju u procesu donošenja odluka u Evropskoj uniji. Evropska komisija predlaže zakonske propise, koje donose Savjet i Evropski parlament. Način rada u Evropskom parlamentu razlikuje se od načina rada u nacionalnim parlamentima. Parlament čini veliki broj stalnih tijela i stalni odbori. Njihov cilj jeste da se staraju o tome da poslanici imaju što kvalitetnije uslove za rad, kao i da rad Evropskog parlamenta bude što bolji i efikasniji. Predsjednik Evropskog parlamenta upravlja zasijedanjima i radom Parlamenta između dva zasijedanja. On predstavlja Parlament u odnosu na druge organe Evropske unije, kao i van njenih institucija. Potpredsjednici u Evropskom parlamentu ispunjavaju obaveze na osnovu odluke predsjednika. Konferenciju predsjednika čine šefovi partijskih grupa i Predsjednik Evropskog parlamenta. Uloga ovog tijela ogleda se u određivanju zakonodavnih planova EP i ima glavnu riječ u odnosu Evropskog parlamenta prema nacionlanim
parlamentima. Takođe, ključnu ulogu ima i u komunikaciji sa zemljama koje nijesu članice EU i sa institucijama van Unije. Biro čine Predsjednik Parlamenta, 14 njegovih potpredsjednika i 5 kvestora, koji imaju status posmatrača. Biro se bavi finansijskim i administrativnim pitanjima, upravlja sekretarijatima i njihovim odjeljenjima. Sekretarijat ima svoja odjeljenja u Briselu i Strazburu. Najveći dio, od preko 4000 zaposlenih, čine prevodioci, jer svaki dokument mora biti preveden na sve službene jezike. Sekretarijatom rukovodi Generalni sekretar. Kvestori se bave finansijskim i administrativnim pitanjima članova Evropskog parlamenta. Oni, takođe, imaju i savjetodavnu ulogu u Birou. Konferencija predsjedavajućih delegacijama okuplja, kao što i ime kaže, predsjedavajuće delegacija Evropskog parlamenta. Te delegacije imaju za cilj širenje uticaja Parlamenta u zemljama koje nijesu članice Evropske unije. Postoji 35 ovakvih delegacija, a svaku od njih čini oko 15 članova Evropskog parlamenta. Postoji veliki broj odbora Evropskog parlamenta. Ti odbori, odnosno komiteti, dijele se na one koji se bave unutrašnjim poslovima i one koji se bave spoljnim. Unutrašnjim poslovima se bave odbori za: budžet, kontrolu budžeta, privredna i monetarna pitanja, zapošljavanje i socijalna pitanja, ekološka pitanja, zdravstvo i potrošačku politiku, regionalni razvoj, pravo i unutrašnje tržište, poljoprivredu i seoski razvoj, ribarstvo, kulturu, omladinu, obrazovanje, medije i sport, itd. Spoljnim poslovima bave se: Odbor za spoljne poslove, Pododbor za ljudska prava, Potkomitet za odbranu i bezbjednost, Odbor za razvoj i saradnju i Odbor za međunarodnu trgovinu.
2. SAVJET EVROPSKE UNIJE (SAVJET MINISTARA) Savjet Evropske unije, po Ugovoru o Evropskoj uniji, sastoji se od ministara vlada svih zemalja članica Evropske unije. Jedna država članica može da ima jednog predstavnika, odnosno jednog ministra u Savjetu. On se često naziva ili samo Savjet ili Savjet ministara. Radni jezici su engleski, francuski i njemački. Sjedište je u Briselu, a sastanci se održavaju i u Luksemburgu u aprilu, junu i oktobru. Savjet bira Predsjednika i Generalnog sekretara. Predsjednik Savjeta je ministar države-članice koja trenutno ima mjesto predsjedavajućeg Savjeta Evropske unije, dok je Generalni sekretar na čelu Sekretarijata Savjeta EU i bira se jednoglasno. Generalni sekretar je istovremno i Visoki predstavnik za zajedničku spoljnu i bezbjednosnu politiku. Predsjedavanje Savjetom se rotira svakih šest mjeseci. Od 2007., predsjedavanje će se dijeliti na tri dijela na period od po jednu i po godinu.
Predsjedavanja u od 2000. godine2 Druga polovina 2006 Prva polovina 2006 Druga polovina 2005 Prva polovina 2005 Druga polovina 2004 Prva polovina 2004 Druga polovina 2003 Prva polovina 2003 Druga polovina 2002 Prva polovina 2002 Druga polovina 2001 Prva polovina 2001 Druga polovina 2000 Prva polovina 2000
Finska Austrija Ujedinjeno Kraljevstvo Luksemburg Holandija Irska Italija Grčka Danska Španija Belgija Švedska Francuska Portugalija
Mr Erkki Tuomioja Ms PLASSNIK Mr Straw Mr Asselborn Mr Bot Mr Cowen Mr Frattini Mr Papandreou Mr Møller Mr Piqué i Camps Mr Michel Ms Lindh Mr Védrine Mr Gama
Specifičnost Savjeta leži u njegovoj ulozi, koja je dvostruka. U jednoj fazi on predstavlja izvršnu vlast, zajedno sa Evropskom komisijom, a u drugoj je, zajedno sa Evropskim parlamentom, zakonodavna vlast. Kao što je već navedeno, Savjet ministara ima Generalni sekretarijat, s jedne strane, a sa druge strane ima predstavnike država-članica. Sve državečlanice imaju predstavništva u Briselu. U Briselu, dakle, postoji 25 predstavništva, koja u procesu odlučivanja zastupaju stavove država-članica. Kada se podnese prijedlog od strane Komisije, on ide na tzv. radne grupe. U radnim grupama su, s jedne strane, predstavnici Komisije, a sa druge predstavnici 25 država-članica. Unutar sistema EU, u Briselu postoji negdje između 200 i 250 radnih grupa stalnog karaktera, po raznim temama, od spoljnih poslova, preko transporta, životne sredine itd. Postoji, na prijmjer, jedna radna grupa koja se naziva Zapadni Balkan, a tu sjede predstavnici država-članica koji su eksperti za ovaj region, odnosno za odnose Evropske unije i zemalja Zapadnog Balkana. Zapadni Balkan podrazumijeva sljedeće države: Hrtvatsku, Bosnu i Hercegovinu, Srbiju, Makedoniju, Crnu Goru i Albaniju («SFRJ, minus Slovenija, plus Albanija»3). Savjetu pomaže Komitet stalnih predstavnika (COREPER). COREPER je skraćenica od francuske složenice i predstavlja komitet stalnih ambasadora u Briselu. Svaka država članica ima svog stalnog predstavnika ili svog ambasadora pri Savjetu ministara EU. Postoje dva nivoa COREPER I i COREPER II. COREPER II čine ambasadori, a COREPER I njihovi zamjenici. Svaki dokument, svaki papir i bilo šta što treba da dođe do Savjeta, mora prethodno da prođe taj nivo ambasadora.
2 3
Prezentacija mr Vladimira Vučinića Prof. dr Zoran Radivojević
Uloga Savjeta Evropske unije jeste da osigura ostvarivanje ciljeva ugovora, kao i da (u skladu sa Ugovorom): 1. usaglašava ekonomske politike država članica; 2. donosi odluke o sprovođenju ciljeva utvrđenih ugovorima i 3. delegira ovlašćenja Evropskoj komisiji u sprovođenju odluka usvojenih u Savjetu. Savjet je nadležan za zakonodavnu oblast (usvaja zakone na preporuku Evropske komisije i Evropskog parlamenta), ekonomske politike (nastoji da postigne zajedničku ekonomsku politiku za sve države-članice), međunarodne politike (zaključuje međunarodne ugovore između EU i drugih zemalja i organizacija), budžetske politike (usvaja budžet EU), spoljne i odbrambene politike (iako je svaka država-članica zadržala pravo na samostalnu spoljnu i odbrambenu politiku, Savjet ima ulogu u koordinisanju i nastojanju da se postigne zajednička politika) i za oblast pravde (nastoji da koordinira pravne sisteme država-članica). Bitno je imati u vidu da je Savjet ministara uvijek jedan isti organ, bez obzira na to da li zasijedaju ministri inostranih poslova ili poljoprivrede, ili drugih resora. Uvijek se radi o jednom organu, samo u različitom sastavu. Osnovni Savjet ministara, koji se sastaje jednom mjesečno (obično prvog ponedjeljka ili utorka u mjesecu), naziva se Savjet za opšte poslove i spoljne odnose. Njega čine ministri inostranih poslova, koje nekad mijenjaju ministri za evropske integracije. To je tzv. Opšti savjet, koji nadzire koordinaciju svih ostalih aktivnosti i koji je od posebnog značaja, jer upravlja spoljnim odnosima EU. Sljedeći je Savjet ministara finansija – ECOFIN. On je jedan od najznačajnijih savjeta zbog toga što tu učestvuju ministri koji su zaduženi za novac, odnosno budžet. Sljedeći Savjet po važnosti je onaj za unutrašnje poslove i pravosuđe. Postoje, takođe, i savjeti za transport, telekom i energetiku, potom poljoprivredu i ribarstvo, konkurentnost, životnu sredinu i obrazovanje, omladinu i kulturu, itd. Donošenje odluka u Savjetu Evropske unije DONOŠENJE ODLUKA U SAVJETU Prijedlog Komisije → Radne grupe → Komisija → COREPER →
Radne grupe Komisija COREPER Savjet ministara
U Savjetu se odluke donose ili jednoglasno ili kvalifikovanom većinom, u zavisnosti od vrste odluke koju donose. Kvalifikovana većina je većina od država-članica (u nekim slučajevima dvije trećine članica), odnosno minimum od 232 glasa u korist prijedloga (što je 72.3% od ukupnog broja). Takođe, glasovi koji su «za» treba da predstavljaju 62% od ukupnog broja stanovnika u Evropskoj uniji. Države posjeduju različit broj glasova u Savjetu, a broj glasova zavisi od broja stanovnika. Međutim, postoji korektivni faktor za manje države, koje imaju više glasova nego što bi imale direktnom proporcijom sa brojem stanovnika. Njemačka, Francuska, Italija i Ujedinjeno Kraljevstvo imaju 29 glasova, Španija i Poljska 27, Holandija 13, Belgija, Češka Republika, Grčka, Mađarska i Portugal 12, Austrija i Švedska 10, Danska, Irska, Litvanija, Slovačka i Finska 7, Kipar, Estonija, Letonija, Luksemburg i Slovenija 4 i Malta 3. Ukupan broj glasova je 321.
Evropska komisija predlaže odluke, koje se usvajaju u Evropskom parlamentu i Savjetu Evropske unije. Procedure odlučivanja u Evropskoj uniji se mogu podijeliti na procedure saglasnosti, saodlučivanja, kooperacije i konsultacija. Procedura saglasnosti daje pravo veta Parlamentu prilikom odlučivanja u vezi sa: proširivanjem saradnje, posebnim zadacima Evropske centralne banke, promjenama statuta Evropskog sistema centralnih banaka, strukturalnim fondovima i Kohezionim fondom, jedinstvenom procedurom za izbore, određenim međunarodnim ugovorima, kršenjem ljudskih prava i pristupanjem novih članica. Procedura saodlučivanja se koristi prilikom odlučivanja u vezi sa: zabranom diskriminacije na osnovu nacionalne pripadnosti, borbom protiv diskriminacije na osnovu pola, rase, etničkog porijekla, religije, vjere, hendikepa, godina ili seksualne orijentacije, slobodom kretanja i stanovanja, slobodom kretanja radnika, socijalnom sigurnošću radnika migranata, pravima namještenja, vizama, azilima, imigracijama i drugim politikama u vezi sa slobodnim kretanjem lica, transportom, unutrašnjim tržištem, zapošljavanjem, carinskom saradnjom, socijalnom politikom, jednakim mogućnostima i jednakim tretmanom, sprovođenjem odluka u vezi sa Evropskim socijalnim fondom, edukacijom, kulturom, zdravstvom, zaštitom potrošača, transevropskom mrežom, industrijom, životnom okolinom, itd. Procedura kooperacije se koristi prilikom odlučivanja u vezi sa: pravilima o multilateralnom nadgledanju i praćenju, zabranom privilegovanog pristupa finansijskim institucijama, neispunjavanjem preuzetih odgovornosti država-članica i mjerama za harmonizacije protoka kovanog novca. Procedura konsultacije se koristi samo u slučajevima koji nijesu direktno definisani drugim procedurama, naročito procedurom kooperacije i saodlučivanja.
Razlike između Savjeta EU, Evropskog savjeta i Savjeta Evrope Savjet Evropske unije, odnosno Savjet ministara EU, nije isto što i Evropski savjet i Savjet Evrope. Evropski savjet Nastao je 1974. godine na inicijativu tadašnjeg francuskog predsjednika Pompindua. On je dugo funkcionisao kao ad hoc tijelo političkog karaktera, kao međuvladina konferencija koja se sastajala svakog semestra. Evropski savjet čine šefovi država-članica ili šefovi vlada država-članica Evropske unije. Pored ovih 25 najviših predstavnika država-članica, tu je i predsjednik Evropske komisije, koji prisustvuje svim sastancima Evropskog savjeta. Uobičajeno je da tim sastancima prisustvuju i ministri inostranih poslova državačlanica, kao i ministri finansija. Evropski savjet formalno gledano i nije organ Evropske unije. On je, u stvari, netipičan organ i ne može se porediti ni sa jednom klasičnom strukturom
međunarodne organizacije, niti sa strukturom države. Međutim, Evropski savjet je neophodan za rad izvršnih institucija Evropske unije. Na neki način Evropski savjet daje političke smjernice i Savjetu ministara i Evropskoj komisiji. Važna uloga koji ima Evropski savjet je arbitriranje. Sva ona pitanja koja Savjet ministara ne može da riješi, odlaze na političku arbitražu, odnosno rješavaju se u Evropskom savjetu. Evropski savjet ima i nadležnosti koje su u vezi sa međunarodnim odnosima Evropske unije. ES daje smjernice u tzv. zajedničkoj spoljnoj i bezbjednosnoj politici EU. Evropski savjet može da donosi umjesto Savjeta ministara neka akta koja imaju pravnu snagu. Ugovor iz Mastrihta predviđa da Evropski savjet određuje usvajanje zajedničke strategije odnosa Evropske unije sa trećim zemljama i regionima, ali samo sa onima koje imaju poseban strateški značaj za EU. Na nivou Evropskog savjeta donosi se i odluka o tome koja zemlja ispunjava kriterijume koji su neophodni da bi bila prihvaćena u monetarnoj uniji. Specifičnost Evropskog savjeta je to što je on počeo da funkcioniše izvan pravnih okvira, te što je po definiciji više politička, nego pravno-zakonodavna institucija. Zbog toga on nema ni precizno utvrđen pravilnik o radu. Evropski savjet u izvjesnoj mjeri funkcioniše neformalno, ali ta neformalna procedura se ipak u nekoj mjeri formalizovala, jer se svaki Evropski savjet, koji se održava kvartalno, na isti način organizuje. Sastanci su se obično održavali u državama-članicama, za razliku od institucija EU koje su imale stalno ili privremeno sjedište ili u Briselu, ili Strazburu ili Luksemburgu. Poslije Ugovora iz Nice odlučeno je da se svi sastanci Evropskog savjeta održavaju u Briselu. Sastanci Evropskog savjeta održavaju se dva puta godišnje i nazivaju se i samitima, i na njima se donose važne odluke za budućnost Evropske unije. Na primjer, na samitu koji je održan u Kopenhagenu u junu 1993. godine, definisani su kriterijumi koje svaka država mora da zadovolji ako želi da postane članica Unije: 1. politički kriterijum : stabilnost institucija i vladavina prava; 2. ekonomski kriterijum: tržišna privreda koja funkcioniše i 3. pravni kriterijum: sposobnost prihvatanja i samo prihvatanje obaveza koje proizilaze iz članstva. Evropski savjet nema formalnu agendu za sastanke, za razliku od institucija EU. Sastanci se sazivaju tako što predsjedavajući šef države/vlade uputi jedno pismo nekoliko dana ili nedjelja prije samog sastanka, u kome on obavještava koje su teme predviđene za razmatranje na ES. Iako svaka delegacija ima zvanično po 50 članova, sastanci Evropskog savjeta su zatvoreni za sve funkcionere država-članica, osim za šefove država/premijere ili ministre inostranih poslova. Kad počne sastanak, dakle, ne postoji komunikacija između šefa jedne države u samoj sali i ostalih funcionera koji čine njegovu delegaciju. Po Ustavu, koji nije usvojen, jer su se građani Francuske i Holandije izjasnili protiv, trebalo je da bude uvedena institucija predsjednika ili predsjedavajućeg Evropskog savjeta. Šefovi država ili vlada je trebalo, da umjesto rotirajućeg sistema, izaberu predsjednika Evropskog savjeta, za period od dvije i po godine.
Savjet Evrope Savjet Evrope ne predstavlja instituciju Evropske unije. To je međuvladina organizacija, čiji su osnovni ciljevi zaštita ljudskih prava i promocija evropske kulturne raznolikosti. Savjet Evrope osnovan je 5. maja 1949. godine, Ugovorom u Londonu, koji je potpisalo 10 država (Belgija, Danska, Francuska, Irska, Italija, Luksemburg, Holandija, Norveška, Švedska i Ujedinjeno Kraljevstvo). Institucije Savjeta Evrope su: Sekretarijat, na čelu sa Generalnim sekretarom, zatim Komitet ministara, Parlamentarna skupština, Evropski sud za ljudska prava, Kongres lokalnih i regionalnih vlasti Evrope i Komesar za ljudska prava. Takođe, postoji i Evropski odbor za demokratiju kroz pravo, poznatiji kao Venecijanska komisija. Sjedište Savjeta Evrope je u Strazburu. Službeni jezici Savjeta su francuski i engleski, a u Parlamentarnoj skupštini se upotrebljavaju i njemački, italijanski i ruski kao radni jezici. Savjet Evrope je, dakle, međunarodna organizacija koju čini 46 država članica, uključujući i sve države-članice Evropske unije. Najveći doseg Savjeta Evrope ogleda se u Evropskoj konvenciji o ljudskim pravima, potpisanoj 1950. godine, koja služi kao osnovni pravni dokument Evropskom sudu za ljudska prava.
3. EVROPSKA KOMISIJA (European Commission) Dok Savjet ministara štiti nacionalne interese država članinica EU,i dok je Evropski parlament izabran od strane građana, Evropska komisija prevashodno štiti interese Unije kao cjeline. SASTAV EVROPSKE KOMISIJE: Evropska komisija predstavlja tijelo koje ima ovlašćenja inicijative, implementacije, upravljanja i kontrole. Prethodnik Evropske komisije je tzv. Visoka vlast Evropske zajednice za ugalj i čelik.Ugovorom o osnivanju Evropske zajednice za ugalj i čelik eksplicitno je definisan nadnacionalni karakter ovog tijela. Prvi predsjednik Visoke vlasti bio je Žan Mone koji je postavio okvire funkcionisanja ovog tijela kao vrlo fleksibilne zajednice. Nakon potpisivanja Rimskog ugovora osnovana je Komisija Evropske ekonomske zajednice 1958.god. Prvi predsjednik Komisije bio je Valter Holštajn. Prema Rimskom ugovoru nadležnost Komisije bila je da zastupa interese zejednice. U članu 155 Ugovora o osnivanju Evropske ekonomske zajednice načelno su definisane dužnosti Komisije koje se mogu podijeliti u tri oblasti: prvo-Komisija ima ulogu inicijatora u procesu donošenja odluka, dakle Savjet ministara može donijeti neku odluku samo ako je Komisija predloži; drugo-Komisija ima zakonodavnu funkciju koju obavlja kroz donošenje obavezujućih odluka za zemlje članice i kroz zaključivanje međunarodnih ugovora u oblastima za koje ima
ovlašćenja; treće-Komsija ima administrativnu ulogu koju obavlja kroz sprovođenje zakona EU kao i ulogu nadzora nad pravilnom primjenom zakona Zajednice od strane država članica. Ugovorom o udruživanju iz 1967.god. izvršeno je objedinjavanje Visoke vlasti, Komisije evropske ekonomske zajednice i Komisije Evropske zajednice za atomsku energiju,i stvorena je Komisija Evropskih Zajednica. PROCEDURA NAIMENOVANJA KOMISIJE: Procedura naimenovanja Komisije odvija se u dvije faze.Prvo, vlade zemalja članica predlažu predsjednika komisije.Evropski parlament treba da da saglasnost za kandidaturu.Nakon toga,vlade zemalja članica daju predloge za svoje predstavnike u Evropskoj komisiji,uz konsultacije sa kandidatom za predsjednika komisije.Evropski parlament se nakon toga izjašnjava o cijelom kolegijumu,dakle u cjelni prihvata predlog za sastav Evropske komisije ili ga u cjelini odbacuje.Ukoliko ga Evropski parlament prihvati,Komisija se imenuje na sastanku predstavnika zemalja članica u Evropskom savjetu. Ovu veliku ulogu u proceduri naimenovanja Komisije Parlament je dobio stupanjem na snagu ugovora o osnivanju EU a kasnije je ova uloga Parlamenta ojačana i Ugovorom iz Amsterdama što je sve doprinijelo da se umanje kritike na račun Komisije da ona ne predstavlja tijelo izabrano na opštim izborima (poput Evropskog Parlamenta) pa da zato nema demokratski legitimitet (primjedba zbog tzv. «demokratskog deficita»). Ugovorom iz Nice povećana je uloga Evropskog savjeta u proceduri izbora Komisije.Naime,po toj proceduri Evropski savjet kvalifikovanom većinom i uz saglasnost Evropskog parlamenta imenuje predsjednika Komisije.U dogovoru sa kandidatom za predjednika Savjet će kvalifikovanom većinom predložiti i ostale članove Komisije.Konačno imenovanje vrši Savjet kvalifikovanom većinom,uz prethodnu saglasnost Evropskog Parlamenta.Evropski parlament prije glasanja vodi razgovore sa navedenim kandidatima za članove Komisije u stručnim odborima,kako bi ispitao njihovu podobnost. Uslovi za izbor člana Komisije su: Državljanstvo jedne od država članica EU ; Opšta sposobnost,stručnost kandidata; Nezavisnost. Evropska komisija danas broji 25 članova (komisionara) od kojih po dva člana Komisije dolaze iz zemalja koje imaju nejveći broj stanovnika (Njemačka, Španija, Francuska ,Italija i Velika Britanija) i po jedan član iz ostalih zemalja članica. Komisija ima mandat na pet godina koji se poklapa sa mandatom Evropskog parlamenta. Komesari ne predstavljaju svoje države tako da im je zabranjeno da traže i dobijaju uputstva od bilo koje drževe članice EU a ponajmanje od svoje države i tako štite interese same Unije. Član Komisije ne smije da prihvati poklon skuplji od 50 E pa čak ni od članova šire porodice.Plata komesara na mjesečnom nivou iznosi oko 20 000 E . Sjedište Evropske komisije je u Briselu i njen rad je potpomogut administrativnim osobljem koje trenutno broji oko 16 000 ljudi od kojih je 2 000 samo u prevodilačkoj službi.Rad Komisije je organizovan kroz 35 uprava-generalnih direktorata i specijalnih službi: GD za spoljne odnose; GD za zapošljavanje i socijalna pitanja;
GD za obrazovanje i kulturu; GD za unutrašnje tržište; GD za energiju ui saobraćaj; GD za razvoj; GD za proširenje; GD za finansijsku kontrolu; GD za trgovinu; GD za budžet; GD za informatičko društvo; GD za pravosuđe i unutrašnje poslove; GD za poljoprivredu; GD za kadrove i razvoj; GD za regionalnu politiku; GD za poreze i carinsku uniju; GD za ribartvo, GD za istraživanje; GD za životnu sredinu; GD za preduzeća; GD za konkurenciju; GD za zdravstvo i zaštitu potrošača; GD za provredu i finansije; GD za zajednički istraživački centar; Ured za službene publikacije; Ured za humanitarne pomoći (ECHO); Biro za borbu protiv prevara; Statistički ured (Eurostat); Zajednička prevodilačka i konferencijska služba; Generalni sekretarijat; Generalna inspekcija; Pravna služba; Medijska i informativna služba; Služba za pismeno prevođenje.
Svakom članu Komisije dodijeljena je jedna oblast nadležnosti za koju rade pojedine službe.Svaki komesar takođe raspolaže kabinetom od šest bliskih saradnika koji mu pružaju podršku u obavljanju njegovog zadatka.Cjelokupan rad Komisije koordinira Generalni sekretarijat Evropske komisije.On je takođe zadužen i za održavanje veza između Komisije i ostalih institucija EU. Članovi Komisije sastaju se jednom nedeljno(srijedom,mada su mogući i izuzeci kada se sastaju više puta nedeljno) i na tim sastancima diskutuju o raznim pitanjima u vezi sa svojim resorima,usvajaju predloge zakona i mnoga politička dokumenta.Evropska komisija svoje odluke donosi većinski (prostom većinom koja danas iznosi 13 glasova). S obzirom na centralni položaj Evropske komisije među institucijama EU,ona ima intezivne odnose sa Savjetom ministara i Evropskim parlamentom i to u procesu izrade nacrta zakona,kao i kroz učešće članova komisije na sastancima Savjeta ministara i Parlamenta.
Predsjednik Evropske komisije ima ulogu da okvirno definiše smjernice politike koju će komisija sprovoditi u svom mandatu.On takođe donosi odluke o rasporedu članova komisije po pojedinim portfolijima kao i o njihovom eventualnom premještanju tokom trajanja mandata Komisije.Ugovorom iz Nice,članom 217,omogućeno je predsjedniku Komisije da odlučuje o unutrašnjoj organizaciji rada Komisije i da imenuje potpredsjednika o čijem se izboru izjašnjavaju svi članovi Komisije.Predsjednik može,nakon odobrenja članova Komisije,da traži ostavku nekog od članova. Trenutni sastav Evropske komisije (mandat do 31.oktobra 2009.): Resor Predsjednik Potpredsjednik zadužen za institucionalne odnose i komunikacionu strategiju Potpredsjednik za privredu i industriju Potpredsjednik za pravdu, slobode i bezbijednost Potpredsjednik za saobraćaj Potpredsjednik za administraciju, finansijsku reviziju i spriječavanje malverzacija Komesar za ekonomska i monetarna pitanja
Komesar Žoze Manuel Durao Barozo Margot Volstrom
Švedska
Ginter Verhojgen
Njemačka
Franko Fratini
Portugal
Italija
Žak Baro
Francuska
Sim Kalas
Estonija
Hoakin Almunia
Španija
Komesar za unutrašnje tržište i usluge
Čarli Mekrivi
Komesarka za poljoprivredu i ruralni razvoj
Marian Fišer Boel
Komesar za pitanja konkurencije
Država članica
Neli Kroes
Irska
Danska
Holandija
Komesar za trgovinu
Piter Mendelson
Komesar za pitanja ribarstva i pomorstva
Džo Borg
Malta
Komesar za životnu sredinu
Stavros Dimas
Grčka
Markos Kiprijanu
Kipar
Komesar za zdravstvo i zaštitu potrošača Komesar za razvoj i humanitarnu pomoć Komesar za proširenje
Lui Mišel
Oli Ren
Ujedinjeno Kraljevstvo
Belgija
Finska
Komesar za zapošljavanje, socijalnu politiku i jednake mogućnosti Komesar za pitanje taksi i carine Unije
Vladimir Špidla
Češka Republika
Laslo Kovač
Mađarska
Komesarka za finansijsko planiranje i budžet
Dalija Gribauskaite
Litvanija
Komesarka za spoljne Benita Ferero-Valdner Austrija odnose i evropsku politiku prema susjedima Komesar za obrazovanje, Jan Figel Slovačka obuku, kulturu i multilingvizam Komesarka za regionalnu Danuta Hibner Poljska politiku Komesar za energetiku
Andris Pibalgs
Letonija
Komesar za nauku i istraživanje
Janez Potočnik
Slovenija
Komesarka za pitanja informacionog društva i medije
Vivijen Reding
Luksemburg
NADLEŽNOSTI EVROPSKE KOMISIJE: Inicijativna nadležnost: Evropska komisija predstavlja glavnog predlagača komunitarne legislative i zahvaljujući tome se za nju često kaže da je motor procesa integracija u okviru EU.Savjet ministara EU ili Evropski parlament mogu tražiti od Komisije da pristupi izradi predloga zakona u pojedinim oblastima.U pripremi predloga Komisije učestvuje veliki broj nacionalnih činovnika,stručnjaka i predstavnika interesa u oko 700 savjetodavnih odbora i ekspertskih grupa.Svoj predlog Komisija dostavlja Savjetu,s tim što Komisija prije usvajanja odluke od strane Savjeta ima pravo da u svako doba izmijeni svoj prvobitni predlog (član 250 Ugovora o EZ).Kod odstupanja Savjeta od predloga komisije potrebna je jednoglasnost,osim izuzetka u postupku saodlučivanja (član 251 Ugovora o EZ). Monopol na zakonodavnu inicijativu Komisije ograničen je u oblasti spoljnih granica,azila,imigracija i viza gdje Komisija svoje pravo na zakonodavnu inicijativu u prelaznom periodu od pet godina dijeli sa zemljama članicama.Takođe u oblasti monetarne politike u okviru zone eura Evropska centralna banka donosi odluke bez učešća Evropske komisije.Komisija tada može da koristi pravo preporuke ili predloga u oblasti spoljne monetarne politike (član 111 Ugovora o Evropskoj zajednici). Evropska komisija u nekim oblastima ima i vlastita zakonodavna ovlašćenja i to prije svega kada se radi o njenoj organizaciji,budžetu,politici i oblasti konkurencije,zatim u okviru Zajednice za ugalj i čelik ili oblasti prometa roba i kapitala. Evropska Komisija u procesu pripreme predloga zakona uzima u obzir princip subsidijarnosti,tj.predlaže zakonska rješenja samo u oblastima u kojima djelovanje EU kao cjeline daje bolje rezultate u odnosu na pojedinačne akcije zemalja članica. Nadležnost kontrole: Evropska komisija ima ulogu „čuvara ugovora” koja proizilazi prije svega iz njene funkcije kontrolora uredne primjene prava Evropske zajednice.Ako npr.neka država članica ne uskladi svoje nacionalno zakonodavstvo sa novousvojenim direktivama EU u tačno predviđenom roku,Komisija može pozvati dotičnu državu članicu da se izjasni o tom slučaju i da se u slučaju potrebe obrati Sudu pravde.Praksa je pokazala da Sud pravde u tim postupcima preduzetim protiv drževe članice EU idu u prilog zahtjevima Komisije.Takođe,Komisija može da tuži i Savjet,Parlament i Evropsku centralnu banku zbog nenadležnosti,nepoštovanja formalnih propisa,povrede ugovora ili zloupotrebe nadležnosti.
Izvršna nadležnost: Evropska komisija je izvršno tijelo Unije,odgovorno za implementaciju i upravljanje politikom EU.Na kraju procesa donošenja zakona,kada je neki predlog zakona usvojen od strane Savjeta i Evropskog parlamenta,Komisija se stara o njegovoj primjeni.Ona donosi neophodne odluke o sprovođenju pravnih akata,i shodno članu 274 ugovora o EZ sama je odgovorna da sprovodi budžetski plan. Spoljnopolitička nadležnost: U spoljnim odnosima Evropske unije Komisija nastupa kao ovlašćeni pregovarač u ime Unije,kada su u pitanju međunarodni ugovori o saradnji i trgovinskim odnosima.Tako je glavna uloga Komisije bila pri potpisivnju sporazuma kao što su npr.Lome konvencija koja reguliše odnose EU sa zemljama Afrike,Kariba i Pacifika,kao i pregovori koje je Komisija vodila u ime Unije u okviru urugvajske runde pregovora o liberalizaciji trgovine i stvaranju Svjetske trgovinske organizacije. Evropska komisija čiji jemandat počeo 23.januara 2000.god.započeo je proces reforme rada Komisije u cilju modernizacije metoda i procedura koje se koriste u radu i procesu odlučivanja.Važnost reforme rada Komisije istaknuta je u tzv.Bijeloj knjizi koja je usvojena 1.marta 2000.godine i u kojoj su naglašene tri najvažnije oblasti: Utvrđivanje prioriteteta za alokaciju sredstava; Reforma kadrovske politike; Unaprijeđenje finansijskog menadžmenta. Osnovni povod za reformu rada Evropske komisije jeste stalno proširenje Evropske unije.
4. SUD PRAVDE EVROPSKE UNIJE: (The Court of Justice of the European Communities)
Sud pravde Evropske unije ima sjedište u Luksemburgu.U početku je brojao 15 sudija i 9 opštih advokata koje sporazumno imenuju države članice na 6 godina. Međutim,sa novim proširenjewm od 1.maja 2004.godine čine ga 25 sudija uz isti broj opštih advokata koji pred sudom zastupaju i obrazlažu slučajeve.Mandat opštih advokata je takođe šest godina i predlažu ih,kao i sudije, države članice.Predsjednik Evropskog suda pravde bira se svake treće godine.Oni se biraju među kandidatima čija je nepristranost zagarantovana. Postoje tri vrste nadležnosti Suda pravde: 1. U onim slučajevima kada zemlja članica krši neki od zakona EU;
2. Sudska revizija koja ispituje pravnu valjanost zakona,odnosno propust koji su učinile evropske institucije; 3. Peliminarne presude. Uloga Suda je da osigura poštovanje zakona u tumačenju i primjeni Ugovora. Tako Sud može ustanoviti da je jedna od država članica nije djelovala u skladu sa nekom od obaveza preuzetih potpisivanjem Ugovora; Sud može provjeriti podudarnost pravnih postupaka organa Unije sa zakonskim odredbama; može takođe ustanoviti propuste u radu Evropskog parlamenta, Savjeta ili Komisije. Sud pravde je takođe jedina institucija koja može dati mišljenje, na zahtjev nacionalnog suda, o tumačenju ili valjanosti odredaba zajedničkih pravnih akata koje primjenjuju institucije Unije. Ako su takva pitanja u procesu pred nacionalnim sudom, Sud pravde može, a u nekim slučajevima i mora dati prethodno rješenje. Ugovorom iz Amsterdama, Sud ima ovlašćenje da provjerava da li zajednički evropski akti poštuju osnovna prava. Sud je jednako nadležan i u području ljudskih prava i sloboda.Sudu u njegovom radu pomaže i Sud prvog stepena (The Court of First Instance) uspostavljen 1987. godine. Sud ima 15 sudija, a nadležan je za žalbe uložene Sudu pravde po zakonskim pitanjima, za parnice koje pravne ili fizičke osobe ulažu protiv Komisije Evropske Unije, kao i između institucija Unije i njihovih službenika protiv Komisije. U okviru prvog stuba, Evropski sud je nadležan da odluči o prethodnom postupku za tumačenje i ocjenu valjanosti prava Zajednice ali i u postupcima povodom direktnih tužbi. Postupak za tumačenje i ocjenu valjanosti može pred Evropskim sudom pokrenuti bilo koji nacionalni sud iz jedne od država članica, a svrha tog postupka je da se osigura ujednačeno tumačenje i primjena prava Zajednice bez obzira na to koji sud ga primjenjuje, što je značajan uslov za očuvanja prava Zajednice kao prava zajedničkog svim državama članicama. Povodom direktnih tužbi, Sud je nadležan u više različitih postupaka. Evropska komisija i svaka država članica ovlaštena je Sudu podnijeti tužbu protiv države članice koja ne primjenjuje novodonešene odluke EU.Utvrdi li Sud da je tužba osnovana, država članica protiv koje je donešena presuda dužna je sprovesti presudu Suda. Ukoliko to ne učini, Sud je ovlašćen da je u oponovljenom postupku novčano kazni. Direktnom tužbom pokreće se i postupak za poništenje nekog od akata institucija Unije ili Europske centralne banke. Takav postupak mogu pokrenuti institucije Zajednice, Evropska centralna banka, države članice ali i pravna i fizička lica u državama članicama. Ako postupak pokreću pravna ili fizička lica za odlučivanje o tužbi nadležan je u prvom stepenu Prvostepeni sud, sa mogućnošću žalbe Evropskome sudu. Tužba se podnosi protiv institucije koja je donijela akt čije se poništenje traži. Europski sud je nadležan i u odlučivanju u sporovima između zaposlenih u institucijama Zajednice i institucija u kojima su zaposleni (tzv. staff cases). Za te je sporove nadležan u prvom stepenu Prvostepeni sud. Postupak pred Evropskim sudom i Prvostepenim sudom uređen je protokolom o Statutu Suda, koji je sastavni dio Osnivačkih ugovora i pravilima postupka koje donosi sam Sud, a potvrđuje ih Savjet EU. Sve presude Europskoga suda objavljuju se u Zbirci sudske prakse (European Court Reports), a izreke presuda objavljuju se i u Službenom listu Zajednice
(Official
5.
EVROPSKI
Journal).
REVIZIJSKI
SUD
(European
Court
of
Auditors)
Evropski revizijski sud kontroliše prihode i rashode Unije i dodjelu budžetskih sredstava. Sjedište Suda je u Luksemburgu. Sud čini 25 sudija revizora, po jedan iz svake države članice Unije, koje imenuje Savjet ministara,nakon savjetovanja sa Parlamentom. Sudije se biraju na šestogodišnji mandat. Odbor provjerava ispravnost i urednost prihoda i rashoda Unije, kao i ispravnost upravljanja sredstvima. Na kraju svake godine rad Odbora sažima se u godišnji izvještaj.Ugovorom iz Mastrihta, Odbor revizora dobio je status institucije Evropske unije, jer je uvršten kao njeno 5. tijelo. Ugovor iz Amsterdama, Odboru daje pravo da pred Sudom pravde Unije po potrebi brani svoja prava. Istim Ugovorom Odboru su proširene ovlašćenje nadzora nad fondovima Unije kojima upravljaju organizacije van sistema Unije.
