Seminar Ski Rad Grabuljari

UNIVERZITET U TUZLI MAINSKI FAKULTET ENERGETSKO MAINSTVO 30.04.2011.

SEMINARSKI RAD IZ PREDMETA: TRANSPORTNA SREDSTVA I UREAJI TEMA:GRABULJASTI TRANSPORTERI-STRUGAI

student:SELIMOVI LEJLA  br. indexa:I-372/10 indexa:I-372/10

profesor: Dr.sc.Alan Topi,doc.

1

Uvod To je najtipinije rudniko trasportno sredstvo. Taj je transporter nastao iz potrebe da se na dugakom ugljenom otkopu, tzv "irokom elu", rijei otprema nakopanog uglja. Takav transporter mora biti ekstremno ekstremno robustan i neosjetljiv neosjetljiv na uslove u kojima radi (miniranja, prelaenje pre laenje mehanizacije, oslonac za podgradu), pogodan za  jednostavno i lako prebacivanje i konano dovoljno fleksibilan za prilagoavanje neravninama ugljenog sloja odnosno ela. Grabuljasti transporteri (strugai)-sl.0, spadaju u maine neprekidnog transporta i to u mehanike transportere kod kojih su vuni i nosei elementi razdvojeni. Primjenjuju se za transport rasutog materijala na relativno mala rastojanja. Ovaj transportni ureaj neprekidnog transporta svojim kontinuiranim ko ntinuiranim radom ostvaruje zahtjevani zahtjevani kapacitet transporta za raziite raziite duine transportovanja. transportovanja. Osnovna karakteristika im je to se materijal gura u nepokretnim lijebovima (olucima) posredstvom guraa ±strugaa koji su povezani sa jednim ili dva lanca.  Primjena: u rudnicima rudnicima za otkopavanje slojeva

do 35° i nanie do 25 °).

2

uglja ( transport se vri vri horizontalno, navie

1.Osnovne

vrste i oblasti primjene

ine glavna obiljeja na osnovu kojih se mogu grabuljasti transporteri razvrstati na odreene konstruktivne grupe. Razlikuju se transporteri kod kojih su strugai oblika punih ploa ili su profilisanog oblika (konture oblika zagrade). Strugai od  punih plo a mogu  biti visoki ili niski; visina visokih strugaa (sl.1) priblino  je jednaka visini oluka i nekoliko puta je vee visine od visine vunog lanca; visina niskih str ug a a bliska je visini lanca, a bitno je da je za 3-6  puta manje visine od lijeba. Oblik i visina strugaa

Transporteri sa visokim i niskim strugaima oblika punih ploa meusobno se  bitno razlikuju prema konstruktivnim karakteristikama. Laki se grabuljari rade kao  jednolanani, tei kao dvolanani (sl.2), posebno robustni otkopni su tzv. oklopni grabuljari, i konano za posebno teke uslove rada, velike kapacitete, odnosno specijalne zadae su tro - i vielanani.

Posebnu. konstruktivnu karakteristinost ine cijevni grabuljasti transporteri krunih ili pravougaonih strugaa oblika punih ploa. Karakteristika ovih transportera je iroka univerzalnost konfiguracije trase du koje se premjeta teret  potiskivanjem.

Profilisani strugai razvrstavaju se prema svome obliku, uslovljavajui razliite konstruktivne paramatre transportera. Prema karakter u kretanja razlikuju se grabuljasti transporteri sa kontinualnim, translatornim ili translatoro - povratnim kretanjem strugaa .

3

poluno grabuljaste transportere sa visokim strugaima oblika punih ploa , a koriste se u livnicama za prenoenje vrele zemlje. Grabuljasti transporteri mogu biti i sa strugaima specijalnog oblika, koji se  primjenjuju za prenoenje zavojne, metalne strugotine. Poznati su takoe i uetno - kolutni transporteri, koji se koriste za transportovanie drvene mase i slinih materijala (drvo) u otvorenim olucima. Nalaze primjenu i kratki grabuljasti transporteri, malih kapaciteta (do  ) koji sainjavaju grupu grabuljastih transportera koji nemaju strugae. Prenoenje materijala potiskivanjem ostvaruje se usljed adhezije estica sa lancem (obino je lanac sa okruglim karikama) koji se kree u cijevi. Postoji i odreena analogija izmeu viseeg transportera koji prenosi teret, sa grabuljastim transporterom, kod koga se iznad oluka nalazi visea stazapruga sa vunim lancem i voicama (lanac se kree du nepokretnih voica) . Strugai su konzolno privreni za lanac i potiskuju materijal du nepokretnog oluka koji je uvren na noseoj konstrukciji transportera. Vuni lanci, jedan ili dva, nose izmeu sebe ploe - grabulje kojima se ostvaruje potiskivanje materijala du oluka. Vuni lanci prelaze preko lananika pogonske zvijezde na prednjoj grani i preko lananika - zvijezde zateznog ureaja na zadnjoj strani. Grabuljasti transporteri osnovnih tipova i oblika, sa strugaima oblika punih  ploa ili profilisanim, primjenjuju se za prenoenje razliitih, prainastih, prakastih,zrnastih i komadnih tereta, a transportovani materijali mogu biti u tenom stanju,visoke temperature. Transporteri kod kojih su  str ug a i obl ika  punih plo a (uglavnom niskih) koriste se za transportovanje i hlaenje vrelih tereta, zatim ljake, pepela i drugih razliitih materijala, kao to su materijali u hemijskoj proizvodnji i metalurgiji. Grabuljasti transporteri ne primjenjuju se za transportovanje krtih, lomljivih, jako vlanih, mokrih, ljepljivih materijala . Tako se krti materijali mogu drobiti i sitniti strugaima, a mokri i ljepljivi - priljepljuju se za strugae, tako da opada kapacitet transportera usljed slabog pranjenja materijala na kraju trase, a moe doi i do zaglavljivanja materijala du neoptereene - lahke grane transportera. Veoma je rairena primjena grabuljastih transportera u rudnikim oknima sa zadatkom obogaivanja rude, zatim u hemijskoj i prehrambenoj industriji. Transporteri sa niskim strugaima, ako se izvre specifine konstruktivne modifikacije predstavljaju osnovne agregate podzemnog, jamskog transporta uglja u oknima. Grabuljasti transporter sa znatno povienim stranicama moe posluiti kao bunker za rudu (ugalj) za izjednaavanje nejednolikosti proizvodnje ili za  premotenje kapaciteta pri ispadu jednog lana u proizvodno ± prevoznom lancu (otkop, izvoz). Grabuljar se esto koristi kao prva karika u prevoznom lancu iza otkopa jer ga se moe relativno lahko u cjelosti pomicati kako otkop napreduje, jer se lako dodavanjem pojedinanih karita produuje (do neke maksimalne duine kad se na njegovo mjesto ubacuje neko drugo prijevozno sredstvo, da bi se s daljnjim napredovanjem nastavilo ponovo produavati prije rastavljeni i maksimalno skraeni grabuljar), i jer ga se relativno lahko zadie tako da se teleskopski pomie iznad drugog transportnog sredstva.Ako postoji potreba za velikim krivudanjem grabuljara (specijalni otkopni), utovarni grabuljari na kombajnima za izradu hodnika) grabuljar je tada jednolanani s lancem uz jedan rub, ili dvolanani s oba lanca u sredini ± u oba sluaja kalibrirani lanci.  P ovratno - transl at orno kretanje karakteristino je za

4

2.Elementi grabuljastih transportera Grabuljar se sastoji (sl.3) iz  pojedinanih korita koja se  pogodnim (tj. brzim i  jednostavnim) nainom spajaju uzduno u niz potrebne duine.  Na spojevima se mogu malo meusobno kutno razmicati omoguavajui tako savijanje i  povijanje transportera. Dna korita se malo preklapaju u smjeru kretanja materijala da se sprijei zaglavljivanje lanca i propadanje materijala.  Na prednjoj strani (gledano u smjeru kretanja materijala) grabuljar zavrava specijalnim koritom i pogonskim sklopom ("glavom") (sl.4), kao i na suprotnom kraju specijalnim koritom i povratno-nateznim sklopom (sl.5).

5

Vuni lanci prelaze preko pogonske glave na prednjoj strani, i preko lananika zateznog ureaja na zadnjoj strani; po cijeloj svojoj duini lanci se kreu po nepokretim voicama. Radna strana transportera moe biti gornja ili donja. U prvom sluaju se materijal lake sipa u transportni lijeb, jer ovaj moe biti otvoren po cijeloj svojoj duini. Meutim,  si panje materijal a je l ake ak o je radna strana trans portera d onja. U tom sluaju materijal se moe prosipati kroz rupe na lijebu koje mogu biti rasporeene po cijeloj duini transportera. Pri kretanju po duini lijeba grabulje ne trebaju da se ugibaju niti da mijenjaju svoj poloaj usljed djelovanja sila otpora pri guranju materijala kroz lijeb. Radni lijebovi mogu biti pravougaonog presjeka ili s kosim stranama ( sl.6 presjek A-A).

lijebovi pravougaonog presjeka se lake izrauju. lijebovi sa kosim stranama imaju prednost nad pravougaonim zbog stvaranja manjih otpora pri kretanju materijala kroz lijeb, ali su komplikovani za izradu i odravanje. Grabul  je mogu biti dijelom iznad materijal a u  l ijebu il i mogu biti pot  puno prekrivene materijalom.

Ako su grabulje prekrivene materijalom (sl.6b) , to one tee u svom kretanju da smaknu sloj materijala koji se nalazi izmeu grabulja, po sloju iznad njih. Ovakvi transporteri se zovu grabuljasti transporteri sa prekrivenim grabuljama. Oni se mogu koristiti za prenosenje tereta i u horizontalnom i u vertikalnom pravcu. Grabuljasti lanac to se kree u gornjem dijelu korita povlai, gura tim grabuljama (prekama) materijal po limenom pregradnom zidu, - dnu korita. Kako se moe zakljuiti, trenje je pri tom veliko, pa su duine transportera koje se mogu tim nainom savladati relativno male (~ 200 m).  P o sl  jedica je i vel iki utr o ak sna g e kao i znatno habanje el emenata  g rabul  jara. Iz tih se razloga ovim transporterom u pravilu prevozi samo ugalj (sam ugalj kao i esto prisutne glinene komponente jalovine imaju podnoljiv koeficijent trenja na glatkoj metalnoj podlozi - potpomognut ugljenom prainom kao "mazivom"), odnosno rijetko i iznimno i drugi materijali (boksit, sol). Prisustvo kremena (SiO 2) u tim materijalima znatno skrauje vijek grabuljaru. Volumen korita a time i kapacitet grabuljara poveava se podizanjem jedne ili obje stranice.

6

Lanac je u jednolananih grabuljara u pravilu sasvim jednostavni Galov (sl.7). U svrhu sastavljanja ± rastavljanja, te produavanja odnosno skraivanja Galov se lanac moe otvoriti na svakoj karici, dok je to kod kalibriranog mogue samo na  posebno otvorenim karikama gdje se prikljuuju preke ili grabulje. Ako postoji   potreba za velikim krivudanjem grabuljara (specijalni otkopni,) utovarni grabuljari na kombajnima za izradu hodnika, grabuljar je tada   jednolanani s oba lanca u sredini (u oba sluaja kalibrirani lanac, sl.8). Lanac se na mjesto sastavljanja transportera doprema u kraim sekcijama, te se istovremeno kako se sastavljaju korita sastavlja i lanac u gornjoj i donjoj "grani", i na kraju zatee  posebnom zateznom alatkom i spaja, zatvara u beskonanu cjelinu.

Pogonska stanica (sl.9) se sastoji iz pogonskog bubnja s onoliko lananika koliko  je lanaca,reduktora,spojke i  pogonskog elektromotora. Spojka je u manjih grabuljara obina elastina, a u veih hidraulina. Ovisno o veliini potrebne snage mogu se kombinirati dvije pogonske grupe na glavi transportera, ali i  jedan do dva i na "repu". Ovisno o raspoloivom   prostoru moe se kombinirati i smjetaj pogonske grupe - uzduni ili popreni (sl.10).

7

Tablica 1. Osnovni parametri grabuljastih transportera Dimenzije strugaca mm irina visina Bs   mm mm 200 100 250 125

Korak  Tip strugaca strugaca  mm

Korak  Broj clanaka Vunih lanca t lanaca mm

 Najvece dopustene dimenzije komada tereta, mm nasutog sortiranog u sloju

1 1

Kapacitet ( /h) pri horizotalnom transportovanju  brzinom od 0,5 m/s 30 50

320 320

konzolni Konzolni

160 160

50 60

30 40

320 400

160 200

500 500

500 650 800 1000

200 250 250 320

630 630 630 800

Konzolni konzolni i simetricni Kutijasti Kutijasti Kutijasti kutijasti

250 250

1 2

60 100

80 180

50 120

315 315 315 400

2 2 2 2

125 200 250 400

220 300 300 350

150 200 220 300

3.Proraun grabuljastog transportera Povrina poprenog presjeka lijeba transportera odreuje se prema zadatom raunskom kapacitetu Q (t/h) , uzimajui u obzir koeficijent ispune lijeba  transportovanim materijalom.. Zapremina materijala koja se nalazi na razmaku izmeu dva uzastopna strugaa zavisi od karakteristika materijala (veliina komada, ugla prirodnog pada) i brzine kretanja strugaa. Lako sipkavi,zrnasti i prainasti materijali prostiru se ispred strugaa  posebnom posudom, podunog presjeka koji je blizak trapezu nejednakih bonih strana (sl.11a) . Ugao nagiba due strane ovoga trapeza  blizak je uglu prirodnog  pada materijala pri kretanju. Prilikom pranjenja lijeba rasuti,lako sipkav materijal moe ak i da se zasipa kroz ealj pogonskog strugaa. Malo sipkavi, Odreivanje osnovnih parametara.

8

komadni materijali (npr. ugalj) transportuju se u sloju vee ili manje debljine (sl.11b) tako sto ostvaruju ispunu itavog prostora izmeu dva uzastopna strugaa. Proraun transportera ostvaruje se na bazi eksperimentalno odreenog koeficijenta ispune lijeba materijalom  koji predstavlja odnos izmeu zapremine materijala na sektoru izmeu dva uzastopna strugaa, prema geometrijskoj zapremini toga sektora, a sam proraun ukljuuje prosjene vrijednosti. Kod lako sipkavih materijala usvaja se da je  =0,5 ... 0,6 ,a kod komadnih, malo sipkavih tereta je  0,7 ... 8. Sa poveanjem ugla -nagiba transportera, zapremina materijala ispred strugaa se smanjuje, (sl. 11c) , to se uzima u obzir uvoenjem u proraun koeficijenta koji se dobija na bazi eksperimentalnih ispitivanja, C e 1. ,

-

Raunska povrina () poprenog presjeka materijala u ljebu, ako se uzime u obzir i koeficijent :

                  

(1)

gdje su: - radna irina i visina ljeba, m;  = 2,4«4.0-koeficijent odnosa irine i duine ljeba. 

 









K oficijent 

iz tablice 2.

K apacitet grabuljastog transportera odreuje se iz izraza: 

                             

(2)

Odakle je radna visina ljeba, (visina sloja materijala): 

   



(3)

  

Tablica 2. Vrednosti koeficijenta ugla nagiba transportera C e

Ugao nagiba transportera o ( ) Ce  za lako sipkave materijale Ce  za komadne i slabo sipkave

o

o

o

o

o

o

0

10

20

30

35

40

1.0

0.85

0.65

0.50

-

-

1.0

1.0

1.0

0.75

0.60

0.50

K onstruktivna visina strugaa

u zavisnosti od naina njegovog privrivanja za lanac usvaja se da je za 20 ... 25 mm vea od visine ljeba. Brzina kretanja strugaa usvaja se u granicama 0,1 - 0,63 m/s.

9

irina lijeba odreuje se iz izraza:

    

(4)

irina strugaa saglasno preporuenorn zazoru izmeu ljeba i strugaa u zavisnosti od tipa strugaa, zaokruuje se. Dobijenu irinu ljeba, kao i korak  strugaa, potrebno je provjeriti prema granulometrijskom sastavu transportovanog materijala, polazei od najvee dimenzije komada datog tipa materijala. Preporuuje se da je:  Bo=Xs

a;  =1,5 a

Kod transportera sa dva lanca pri sortiranom rnaterijalu koji se trasportuje, usvaja se da je Xs = 3 ... 4, a za slucaj obinog tereta je Xs = 2 ... 2,5; za transportere sa jednim lancem odgovarajue vrijednosti su: Xs = 5 ... 7 i Xs = 3 ....3,5 poto lanac prolazi po sredini lijeba i pogorava uslove optereenja, odnosno punjenja, pranjenja, prilikorn rastereenja transportera.  P roraun vue

Proraun vue grabuljastog transportera ostvaruje se razrnatranjern zasebnih sekcija, pri tome se na optereenoj, radnoj grani, otpor kretanja tereta, kao i  pokretnih dijelova transportera izraunava prema izrazu:                   (5) gdje su:  S n;  - sile zatezanja lanca na kraju i poetku pravolinijske dionice, [N];  - sila otpora kretanja na pravolinijskom sektoru, [N];  - koeficijenti otpora kretanja pokretnih dijelova i materijala;    sile teine jedinice duine pokretnog dijela transportera, odnosno materijala koji se transportuje, [ N  /m]; l- duina horizontalne projekcije segmenta trase transportera, m; h - duzina vertikalne projekcije - visina sektora, m.









 

Ispred treeg lana desnog dijela izraza (5) znak "plus" se usvaja pri  podizanjumaterijala transporterom, a znak "minus" - prilikom sputanja materijala. K oeficijent otpora premijetanja tereta po ljebu sa ravnim strugaima  uzimajui u obzir otpor usljed trenja tereta o dno i o zid metalnog Iijeba  priblino se moe usvojiti da iznosi:za vel iki ug ao  = 0,7 ... 1,0; za manji ug ao i  prainasti materijal   = 0,6 ... 0,7 a za dr ug e materijal e je  = 1,1 gde je  koeficijent trenja tereta po ljebu. Kod kutijastih strugaa se koeficijent otpora kretanja tereta urnanjuje priblizno za 10 ... 15% i moze se usvojiti da je  = 1-1. K oeficijent otpora kretanja lanca sa pokretnim valjcima, sa kliznim leitem iznosi  = 0,10 ... 0,13, u zavisnosti od uslova rada; kod lanca bez valjaka, koji se kree bez klizanja  = 0,25 ... 0,40.

Teina jedinice duine  [N  /m] pokretnih dijelova transportera (lanca i strugaa) odreuje se na osnovu kataloga proizvoaa ili prema priblinom odnosu       (6) gde je  K e - empririjski koeficijent ; za transportere sa  jednim l ancem  je  K e=900 ... 1200; kod transportera sa d va l anca je  K e = 1500 ... 2500 (vee vrijednosti





10

odnose se na transportere sa lancima poveane vrstoe i na kutijaste transportere sa dva lanca);  - irina strugaa, [m]. Sila prethodnog zatezanja lanca  odreuje se iz uslova stabilnosti strugaa. Otpor kretanja tereta W  u posudi koja se nalazi ispred strugaa u lijebu tei da zaokrene struga i lanak lanca za koji je strugac privren, za neki ugao otklona . Ovo zaokretanje se spreava silorn zatezanja lanca  (sl. 12).  Najprije e se razmotriti uslov ravnotee sila koje deluju na struga (sl.12). Da bi se rjeavanje problema uprostilo usvaja se da je jednako zatezanje lanca na poetku i na kraju lanka i da iznosi  ; da je izmeu svih lanaka lanca ozbezbijeena paralelnost; masa strugaa ne uzima se u obzir. Tako se dolazi do momentne  jednaine:    (7) gde je: h - visina na koju deluje sila otpora kretanja tereta , [m],obicno se usvaja da je  jednaka visini strugaa  za komadne terete ili 0,8  - za zrnaste materijale; - ugao otklona lanka lanca, za siguran rad kod grabuljastih transportera je ~ 2 ... 3°; t - korak lanaka (karika) lanca, [m]. 

       



Otpor kretanja materijala (N) kod kosog transportera iznosi:

         od horizontal nog trans portera (      



 K 



(8)





= 0)



gde je  - masa posude tereta ispred strugaa, [kg].

Potrebna sila prethodnog zatezanja vunog elementa  

  



 

(9)



za  = 3°, ctg  = 1 9,1, pa je tada  =3 ... 10 [kN].

Snaga elektromotora za pogon grabuljastog transportera :

  



  



 

(10)



Q-kapacitet grabuljastog transportera, [t/h],  -duzina transportera izmjerena po horizontali,[m],  - koeficijent koji se bira u zavisnosti od tipa lanaca i kapaciteta , H-visina dizanja transportovanog materijala,[m]

11

Za brzo utvrivanje potrebne snage grabuljastog transportera proizvoai redovno nude nomograme (sl.13), gdje se odabiranjem taaka na odgovarajuim osama odnosno skalama to veoma brzo i jednostavno odreuje. Ose, odnosno skale odgovaraju kapacitetu, nagibu, brzini, duini i konano traenoj snazi. U nomogramu na sl.13 demonstriran je taj postupak.

12

4. Neki tipovi grabuljastih transportera 4.1Cijevni grabuljasti transporteri Cijevni grabuljasti transporter, (sl. 14 i 15) je zatvorene konture lanca 1, za

koji

su privreni okrugli ili pravougaoni strugai 2. Lanac sa strugaima kree se unutar hermetiki zatvorene cijevi, okruglog ili pravougaonog poprenog presjeka i premjeta kontinualnim tokom rasuti materijal.

(sl.14). Mjesto punjenja cijevi materijalom je 4, a pranjenje se ostvaruje na vie mjesta du horizontalne sekcije. Na kraju radne grane, na mjestu pranjenja montira se vibracioni ureaj 7 za ienje lanca i strugaa od prilijepljenih estica materijala. Sila prethodnog zatezanja lanca ostvaruje se preko zateznog ureaja 9, koji se nalazi na jednom ili dva donja obrtna segmenta cijevi. Obrtanje lanca u vertikalnoj ili horizontalnoj ravni ostvaruje se preko obrtnih zvijezda, koje se postavljaju i na krivolinijskom sektoru cijevi 5. Cijevni transporteri mogu imati razliite trase: u vertikalnoj ravni -

 K retanje l anca obrtanjem pogonske zvijezde o st var u je se prek o  pogona 8,

vertikal no  zat vorenu (sl. 16, a - f  ) , horizontal nu , k o su i k ombinovanu; u

horizontalnoj ravni horizontal no zat vorenu k ont ur u - cirk ul acionu (sl. 16, g i h), a mogu imati i  pr o st omu trasu kretanja materijal a (sl. 14).

13

Cijevni grabuljasti transporteri prethodno navedeni, namijenjeni su za transportovanje razliitih prainastih, zmastih i sitnokomadnih (komada male vrstoe; dimenzija priblino 5 ... 10 puta manjih od unutranjeg prenika cijevi); rasutih materijala, kada je potrebno ostvariti male i srednje kapacitete pri transportovanju polufabrikata i gotovih proizvoda u hemijskoj industriji, industriji graevinskih materijala (suha glina, pijesak, kreda, kre, cement). Takoe se  primjenjuju i za transportovanje lako lomljivih materijala ili u prehrambenoj industriji (brano, skrob, aj, eer, slad, zrno), u kombinatima stone hrane, pri  proizvodnji vatrostalnih materijala, u drvnoj industriji - pri transportu opiljaka; strugotine od drveta, opiljaka livenog gvoa, praine uglja i drugo.  H ermeti no st  cijevnih transportera omoguava njihovu primjenu pri transportovanju otrovnih, mirisnih i toplih rasutih materijala. Cijevnim transporterima mogu se prenositi itki i poluitki, neljepljivi materijali. Materijal se premjeta du horizontalne i vertikalne trase. Cijevni transporteri dobili su iroku primjenu pri dopremanju krmnog bilja koje slui za ishranu u stoarskim farmama ili za ishranu ivine (cijev je prenika 60 mm, brzina lanca iznosi do 0,56m/s). Cijevnim transporterima nije mogue transportovati ljepljive kao i brzoslijeue materijale, a takoe i komadne terete velike vrstoe (npr.: tucanik, drobina itd). Takvi materijali mogu da se zaglave izmedu strugaa i cijevi i tako da zaustave lanac, pa se zbog mogunosti pojave ovakvih komada u ukupnoj masi tereta, na mjestima utovara - optereenja grabuljastog transportera, ugrauju reetke koje ne doputaju prodor neeljenih komada materijala u cijev transportera. Pri transportovanju vrelih tereta, temperature 700 ... 1100°C (npr. ostataka sagorjelog pirita), njihovo hlaenje se ostvaruje vodom, tako to se lanac kao i grabuljasti transporter postavljaju unutar naknadno ugraenih sekcija cijevnih omotaa kraz koje struji voda. Tako se istovremeno dok traje ciklus premjetanja tereta ostvaruje i njegovo hlaenje, pa se na taj nain skrauje vrijeme trajanja odreenog tehnolokog procesa. U sekciju se dovodi hladna voda, a isputa zagrijana, pa se tako obezbeuje kontinualna i intenzivna razmjena toplote. Na mjestu vezivanja cijevi za nepokretan stub, kao i na krajnjim sekcijama, postavljaju se kompenzatori toplolnih, podunih izduenja.

14

4.2. Grabuljasti transporteri za podzemni transport uglja

iroko primjenjeni grabuljasti transporter za podzemni transport uglja sainjava grupu transportera sa niskim strugaima ali njegova konstrukcija znatno se razlikuje od konstrukcija transportera koji su prethodno razmatrani. Raznovrsni oblici radova u ugljenokopima uslovili su vei broj konstruktivnih podvrsta grabuljastih transportera , (sl. 17). T ransporter moe biti sa jednim, dva ili tri vuna lan ca (sl.17a,b) za koje su  privreni niski strugai i koji se skupa sa vunim elementom (lancem, lancima) kreu po dnu otvorenog ljeba. Lanac se obavija preko pogonske i zatezne zvijezde, koji su montirani na krajevima trase transportera, a kretanje se ostvaruje  preko pogonskog ureaja. Transporter se montintira direktno na pod okna. Jedan od osnovnih zahtjeva koji se postavlja pred podzemne grabuljaste transportere jeste minimalna visina transportera, a posebno njegove radne grane, kako bi se ostvarila to manja visina prilikom utovara uglja. Prema poloaju vunog elementa (na radnoj i povratnoj grani) , razlikuju se  podzemni grabuljasti transporteri: vertikal no zat vorene k ont ure (sl. 17, a. d  ); horizontal no zat vorene k ont ure (sl. 17. e ) i k ombinovane k ont ure. Kod posljednjih, krajnja zvijezda montirana je u ravni koja se nalazi pod uglom od 45° prema horizontali. Strugai su privreni za lance pod uglom od 45°, na radnoj grani ugrauju se prema horizontalnoj, a na suprotnoj, neoptereenoj grani, prema vertikalnoj ravni. Vertikalno zatvorene konture transportera izrauju se sa  jednim,(sl. 17,a ), sa dva, (sl. 17.b ) i sa tri, (sl.17.c) paralelno postavljena vuna lanca. Transporter sa tri lanca moe da bude za vee duine transporta, kao i za  pouzdaniji rad, poto pri kidanju jednog lanca struga ne gubi stabilnost, te se tako radna sposobnost transportera ne naruava. Meutim, poveana cijena, kao i masa transportera sa tri lanca ograniavaju njihovu primjenu. Kod transportera sa  jednim lancem strugai se mogu privrstiti za vuni lanac simetrino (lanac je u sredini strugaa), konzolno, a takoe i kruto ili zglobno (sa jednostranim zglobom). Trasa, transportera vertikalno zatvorene konture za bespretovarno transportovanje uglja krivolinijske izrade moe da bude: pravolinijska (horizontalna, nagnuta i horizontalno nagnuta) i savijena u horizontalnoj ravni (prostorno). V uni element-lanac (jedan, dva ili tri) je demontani, ojaane konstrukcije, koraka lanka 80 mm ili je okruglih karika, koraka karika 50 ili 64 mm, prenika  jezgra 14 i 18 mm, a izrau se od termiki obraenog elika.  S trugai su elini, visine priblino jednake visini lanca. Korak strugaa iznosi 480, 640 i 1024 mm, masa jedinice duine lanca zajedno sa strugaima iznosi  prosjeno 10 ... 18 kg/m. 15

4.3 Transporteri sa profilisanim strugaima

T rans porteri sa pr of  il isanim str ug a ima (nazivaju se i transporteri u oklopu sistema, Red le  r  po imenu njihovog konstruktora), sastoje se iz zatvorenog oluka ,

 podijeljeni su na dva dela, unutar kojih se kree radna i povratna grana lanca sa  s pecijal no pr of  il isanim str ug a ima (nazivaju se jo i konturni strugai), ( sl.18). Jezgro profilisanog strugaa je oblika, sa tri unutranje strane, oluastog poprenog  presjeka. Ovakav struga formira oblik nasutog materijala koji se premjeta ispred svakog pokretnog strugaa; materijal izmeu dva strugaa skoro u potpunosti ispunjava popreni presjek oluka, a transportovani materijal izmeu strugaa kao da je oblika posude koja se kontinualno premeta du horizontalnog sektora transportera. Proces kontinualnog transportovanja materijala zasnovan je na injenici da je otpor prolaska profilisanih strugaa preko nasutog materijala, koji se nalazi u oluku sa glatkim zidovima, vei od otpora trenja materijala o dno i zidove oluka. Profilisani strugai mogu efikasnije da prenesu pogonsku silu na itav presek nasutog materijala, od niskih strugaa punog poprenog presjeka, te se zbog toga u odreenim uslovima doputa transportovanje materijala ne sarno u horizontalnoj ravni, nego i u kosoj i vertikalnoj ravni. Proces transportovanja materijala du horizontalne ose, a posebno na vertikalnom sektoru u znatnom stepenu uslovljen je svojstvima materijala koji se premjeta: njegovom sipljivou, vezivnim svojstvima estica, kao i otporom klizanja estica. Pri transportovanju suhih, prainastih, veoma sipkavih materijala (npr: cementa: ugljene. praine itd), koji se odlikuju veom pokretljivou estica uoava se zaostajanje materijala u odnosu na strugae, tj. materijal se kree manjom brzinom od lanca sa strugaima. Transporteri sa profilisanim strugaima mogu da se izrauju tako da se pokretni dijelovi postavljaju u vertikalnoj ili horizontalno zatvorenoj konturi. T rans porteri vertikal no zat vorene k ont ure mogu imati horizontalnu, kosu, vertikalnu i kombinovanu trasu premetanja materijala sa strmo nagnutim i vertikalnim deonicama. T rans porteri horizontal no zat vorene k ont ure obino imaju pravougaonu trasu kretanja materijala , koja je postavljena u horizontalnoj ravni i esto se primenjuje kao trasa za raspodelu ( distributivna trasa) materijala. Transporteri sa profilisanim strugaima  primjenju ju se za trans port ovanje veoma si pkavih, prainastih, zrnastih i sortiranih - sitnok omadnih materijal a,kao i l ak o dr obl  jivih materijal a, dak le  mal e vrst oe i t vrd oe, kada je

 potrebno ostvariti relativno mali kapacitet (priblino do 60 t/h) i kada su male duine transportovanja materijala (priblino do 50 m, a za visine podizanja do 20 m). Znatne tekoe pri transportovanju materijala transporterima sa profilisanim strugaima ine abrazivni materijali, kao i vlanost materijala, ljepljivost materijala za metal - strugae, dejstvo korozije, postojanje u transportovanom materijalu krupnih komada, koji se zaglavljuju izmeu strugaa i oluka i na taj nain nastaju novi, veliki - dodatni otpori.

16

4.4 Transporteri sa niskim strugaima oblika punih ploa

Transporter sa niskirn strugaima, (sl.19), je u zat vorenom pl at u 1, nii dio obrazuje lijeb za premjetanje materijala . Vuni lanac (ili dva lanca ) prolazi unutar plata i obavija se preko krajnjih zvijezda, odnosno preko pogonskog 3, (sl.19) i zateznog 4 lananika. Donja grana klizi po dnu lijeba i premjeta materijal; suprotna grana lanca nalazi se na gornjem dijelu plata i kree se du voica. Kod nekih konstrukcija lanac se kree du kompaktnog dna transportera ili se kree preko oslonih rolni. Postoje i konstrukcije transportera sa dva odvojena, hermetiki zatvorena oluka (cijevi), a transportovanje materijala se ostvaruje istovremeno i po niem i gornjem oluku, sarno su srnjerovi premjetanja rnaterijala razliiti. Lanac ostvaruje kretanje preko pogonske zvijezde koja se okree elektromotororn, odnosno preko odgovarajueg prenosnog rnehanizrna. Transporteri sa niskim strugaima izrauju se samo za vertikal no zat vorene k ont ure kretanja vu nog l anca

(lanaca), odnosno za  pravolinijske (horizontalne ili kose) i kombinovane trase  premetanja materijala. (sl.20). Materijal koji se usipa  bilo na kojem mjestu horizontalnog lijeba,  premjeta se lancem i strugaima u neprekidnom, gusto zbijenom sloju, ija je visina na horizontalnom sektoru znatna, vea za 2 - 6 puta od visine strugaa(sl.20f), to zavisi od svojstava transportovanog materijala. Ovakvo transportovanje materijala mogue je zbog toga sto je sila klizanja dijelova materijala vea od otpora trenja materijala o zidove lijeba.Transporteri sa niskim strugaima punog metalnog preseka nazivaju se jo i transporteri sa uronjenim strugaima, jer su strugai uronjeni u materijal koji se prenosi. Kod horizontalnog lijeba visina sloja transportovanog materijala odreuje se uglavnom na osnovu njegovih fiziko mehanikih svojstava, kao i na osnovu uslova i naina punjenja ( intenziteta) dodavaa. Kod kosih lijebova, na estice materijala djeluje sila komponente teine transportovanog materijala, pa se i visina sloja tereta znatno sniava, pribliavajui se visini strugaa. Transporteri niskih strugaa  primjenju ju se za trans port ovanje  po sebnih, veoma  si pkavih, prakastih, zrnastih i sitnok omadnih materijal a u pred u zeima razl i itih ind u strijskih g rana, uk l juu    jui i vrel e terete, tem perat ure d o 7000 °C .

Transporteri ovoga tipa, lijeba irine 200 ... 650 mm i kapaciteta 25 -175 t/h nalaze iroku primjenu pri horizontalnom ili polunagnutom transportovanju zrna i  produkata , sa elevatora za transportovanje zrnastih materijala u mlinarskoj industriji, kao i u prehrambenim preduzeima. 17

5. Prednosti grabuljastih transportera Prednost grabuljastih transportera ogleda se u jednostavnosti konstrukcija i ureaja za punjenje oluka materijalom, a radna strana transportera moe da bude gornja ili donja. Takoe su jednostavni i ureaji sa tanim vremenskim razmakom za pranjenje materijala (osim kod vertikalnog sektora). Prednost je i u mogunosti  prenoenja hermetiki zatvorenog materijala: prainastih, kao i vrelih tereta (i do 700°C). U sluaju da je radna strana transportera gornja - materijal se lake sipa u transportni oluk, poto tada oluk moe da bude otvoren po cijeloj svojoj duini. Takoe treba napomenuti da je pranjenje grabuljastog transportera daleko lake, ukoliko je radna strana donja, jer se u tom sluaju materijal moe prosipati kroz otvore na oluku koji se mogu rasporediti du itave duine transportera.

Prednost cijevnih transportera ogleda se: u jednostavnosti konstrukcija,  pouzdanoj hermetinosti, mogunosti ostvarivanja sloenih trasa za transportovanje materijala, mogunosti upotrebe unificiranih elemenata, gotovih standardnih cijevi i lanaca, u visokom koeficijentu ispune cijevi, odsustvu habanja lanca pri simetrinom privrivanju strugaa. Zahvaljujui postojanju strugaa oblika krunih, punih ploa po itavom poprenom presjeku, transportovani materijal, ukljuujui i prainasti du horizontalnog, tako i vertikalnog dela trase transportera kree se bez zaostajanja, istom brzinom kao i struga. U tome je i  bitna prednost cijevnih transportera u odnosu na transportere drugih tipova, kod kojih su strugai drukije profilisani (nisu krunog oblika). Prednost transportera niskih strugaa je hermetinost ureaja pri transportovanju materijala. Prednost transportera sa profilisanim strugaima ogleda se u: hermetinosti  prilikom transportovanja materijala; jednostavnosti ureaja koji se puni na sredini horizonlalnih i kosih dionica; raznovrsnom postavljanju trase za transportovanje materijala u jednoj ravni; samoregulaciji optereenja ± punjenju bez primjene dodavaa.

18

6.Nedostaci grabuljastih transportera  Nedostatak grabuljastih transportera je intenzivno habanje pokretnih dijelova, kao i oluka, naroito pri transportovanju abrazivnih materijala, ukoliko struga, a u veini sluajeva i vuni lanac strue i trese oluk. Takoe je i znatna potronja energije usljed trenja transportovanog materijala o pokretne dijelove i oluk. Osim toga, nepoeljno je i sitnjenje i drobljenje materijala pri transportovanju  potiskivanjem tereta, to je kod nekih materijala (npr. koksa) i nedopustivo, a kod drugih nepoeljno. Eksploatacione tekoe stvaraju se kada se transportuju tvrdi, teko drobljivi materijali, kada se zaglave izmeu strugaa i oluka (cijevi). Tada dolazi do znatnog oteenja vunog lanca, a moze doi i do lomova na transporteru. Ovo se moe izbjei kod transportera koji imaju kutijaste strugae sa  bonim zidovima.

Nedostatak cijevnih transportera, a takoe i grabuljastih bilo koga tipa, ogleda se u habanju cijevi i strugaa, naroito u krivolinijskim sektorima, pri transportovanju abrazivnih materijala. Meutim. ravnomjerno habanje du  pravolinijskih dionica cijevi mogue je ostvariti periodinim zaokretanjem cijevi oko podune ose za odreeni ugao. Na taj nain produava se i eksploatacioni vijek upotrebe cijevnog grabuljastog transportera. Nedostatak transportera niskih strugaa - habanje lanca, strugaa i dna oluka, mogunost izlaska lanca iznad transportovanog materijala (to se opaa kod duih pravolinijskih dionica transportera), ogranienost duine trase  premetanja materijala, mogunost zakoenja strugaa kod transportera sa dva lanca, zbog neravnomjernog habanja lanaca, kao i nedovoljna krutost dugakih, ravnih strugaa. Nedostatak transportera sa profilisanim strugaima je intezivno habanje lanca, strugaa i oluka; zaostajanje prainastih materijala od strugaa; poveana potronja elektrine energije, nemogunost prenoenja ljepljivih materijala, kao i predmeta sa tvrdim primjesarna.

19

7. Zakljuak  U svakom proizvodnom procesu neizbjena je upotreba transportera, zbog svojih karakteristika. U zavisnosti od procesa proizvodnje zavisi i koji e se transporter  koristiti, pored ovog bitnu ulogu u odabiru transpotera utiu i ostali faktori kao to  je materijal koji se transportuje, a i cijena samog transportera je neizbjena. Pri izboru ureaja za transportovanje materijala treba voditi rauna o fiziko ±  mehanikim svojstvima materijala: krupnoi, vlanosti, gustini, pokretljivosti i vezivnim svojstvima estica, ponaanju na mrazu, uglu prirodnog pada materijala (nasipni ugao), koeficijentu trenja o tvrde nosee povrine, abraziji itd. Grabuljasti transporteri imaju vanu ulogu u mnogim privrednim granama a naroito u rudarstvu, gdje su doprinijeli olakavanju mnogih tekih proizvodnih operacija, u smislu skraenja vremena proizvodnje, utede radne snage i poveanju fleksibilnosti i kontinuiranosti proizvodnih procesa.

20

LITERATURA

Dedijer, S., Osnovi transportnog ureaja, Graevinska knjiga Beograd, 1 978. Toi, S., Transportni ureaji, Mainski fakultet Univerziteta u Beogradu, Beograd, 1999. VISOKA TEHNIKA KOLA STRUKOVNIH STUDIJA U NIU predmet: MEHANIZACIJA PRETOVARA- predavanje br.7: MAINE NEPREKIDNOG TRANSPORTA I DEO- MAINE SA VUNIM ELEMENTOM Trpimir Kujundi-Grabuljari  Neboja Mirkov: DRUGI PROJEKTNI ± GRAFIKI RAD: Predmet:TRANSPORTNI SISTEMI http://www.scribd.com//

21

Popis slika i tabela sl.0 Grabuljasti transporter  sl.1 ema grabuljastog transportera oblika punih ploa sl.2 Jednolanani i dvolanani grabuljasti transporteri sl.3 Osnovni elementi grabuljara sl.4 Pogonski sklop sl.5 Povratno natezni sklop sl.6 Radni lijebovi sl.7 Lanac sl.8 Jednolanani grabuljar sa oba lanca u sredini sl.9 Sastavni dijelovi pogonske stanice sl.10 Smjetaj pogonskih grupa sl.11 ema prostiranja rasutih materijala ispred punih visokih strugaa sl.12 ematski prikaz sila koje djeluju na strugae sl.13 Nomogram za odreivanje snage sl.14 ema grabuljastog transportera sloene prostorne trase kretanja sl.15 Pokretni dio cijevnog grabuljastog transportera sl.16 ematski prikaz cijevnih grabuljastih transportera sl.17 Podzemni grabuljasti transporter za transport uglja u oknima sl.18 Pokretni dio transportera sa profilisanim strugaima sl.19 Transporter sa niskim strugaima oblika punih ploa sl.20 Transporter sa niskim strugaima

Popis tabela Tablica 1. Osnovni parametri grabuljastih transportera Tablica 2. Vrednosti koeficijenta ugla nagiba transportera C e

22

SADRAJ

Uvod .............................................................................................................2 1.Osnovne vrste i oblasti primjene .................................................................. 3 2. Elementi grabuljastih transportera«««««««««««««««« 5 3.Proraun grabuljastog transportera «««««««««««««««« 8 4.1.Cijevni grabuljasti transporteri«««««««««««««««13 4.2. Grabuljasti transporteri za podzemni transport uglja .............................. 15 4.3 Transporteri sa profilisanim strugaima«««««««««««««. 16 4.4. Transporteri sa niskim strugaima oblika punih ploa«««««««17 5. Prednosti grabuljastih transportera ............................................................ 18 6.Nedostaci grabuljastih transportera«««««««««««««««1 9 7. Zakljuak.......................................................................................................20 Literatura..........................................................................................................21 Popis slika i tabela««««««««««««««««««««««..22

23