SAVREMENE TENDENCIJE U TEORIJI I HISTORIJI UMJETNOSTI Temtaske cjeline:
-
globalizacija feminizam prostor, socio-politicki koncept figuracija fantasticno slikarstvo slikarstvo figura slikarstvo apstrakcije
Tendencije obnove slikarstva
Vremenu njegova umjetnost, umjetnosti njena sloboda- natpis na ulazu u secesionisticki paviljon. Fragmentacija – usitnjavanje bez individualistickih pojava Moguci rezultat je stvaranje transkonceptualne eklektike- nove faze konceptualizma kroz eklektiku Stvaranje kroz modalitete igranja, fikcije, price.. Stvaranje nove spiritualnosti u umetnosti, nekad na razini individualne aktivnosti, a nekad u razmjeni sa istokom. Predstave tjelesog, autoportreti, figuracija.. Isprazenost konceptualnog umjetnickog sadrzaja upucuje na kretanje u drugim medijima (instalacija, video, film itd) gdje drugi mediji nose vazniju uogu od same likovne umjetnosti. Postmoderna se odnosi na sva podrucja savremenih formi zivota, ne samo na umjetnost, vc I na filozofiju, historiju, antropologiju, pravo, kulturne I duhovne znanosti. Filozof mora iznaci priliku za sebe da potrazi istok u svome zapadu. Kami: postmoderni svijet- drugacije se misli ono drugacije Produkti scijantizma I globalzacije: agresivna teologija, etnicke cistote, zlodjela politicara, ciscenje drugoga Globalno selo: system gdje nista ne moze biti drugacije. Martin Hajdegerg I ostali filozifi
Istina o istini – svjet moderne I postmoderne u sjeni nihilizma: Abdulah Sarevic Damir Niksic – Da nisam musliman Filozof Husein Naser I pisac Orhan Pamuk- Islamska umjetnost ne tezi orignalnosti I ptenciranju licnog izraza, vec u pravcu dostizanja majstora. Umjetnik na taj nacin ugradjuje sebe svoj doprinos jedno skupnoj likovooj cjelini, a savrsenstvo dostize upravo u tom priblizavanju majstou I njegovom savrsenstvu. Onaj koji nastoji da postane neko, ustvari postaje ON (jer on I jeste individualno bce sa posebnim individualnim vrijednostima)
Izbor umjetnika figuralnog opredjeljenja
1. Glenn Brown (London) Rođen 1966. Godine u Hexhamu. Engleski umjetnik. 2000.god. nominovan za nagradu Turner. On kopira slikarske motive od nekih umjetnika kao sto su Frank Auerbach i Howard Hodkgin kao i od nekih umjetnika iz ranijih perioda npr. Rembrandt ili Salvador Dali. Njegove slike koje su glatke površine ostavljaju utisak trodimenzionalne iluzije volumena i daju dojam slikarskog plasticiteta. Bilo je nekih kontraverzi na izlozbi Turner Prize 2000.god. u vezi jedne slike koju je naslikao na temelju znanstvene fantastike ilustracija dvostruka zvijezda (1973) od Tony Roberts.
Intimsticke verzije kontrasta lijepog I ruznog, sto u nekim sferama njegovog djela podsjeca na Rembrandta I El Greka. Sfere snova I kosmara- inverzn stanje duha postmoderne. Pomjesanosta klasicnih oblika sa sopstvenim izrazom I svijetom sve do natprirodnog, izoblicenog I bolesnog. Karakteistise ga virtuozno kretanje kista, vidljiva faktura starih majstora.. Djela “mladost lijepa mladost” …
2. Cecily Brown (New York 69) ( figurativna ekspresija i apstrakcija, oscilira izmedju figuracije i apstrakcije) Rođena 1969. Godine u Londonu. Zivi i radi u New Yorku. 1990. godine su njene slike velikog formata sa ekspresivnim erotskim scenama izazvale reakciju publike. Kaze da koristi erotske fotografije da bi studirala ljudsko tijelo ali je takodje prilikom toga interesuje i emocionalno stanje tih uzoraka. Njene slike su na granici između apstrakcije i figuracije. Jer se mogu poznati neki organski kao i ljudski oblici koje obicno naznaci nekim bojama kao sto su roza, crvena, naranđasta i oker. Radi pod uticajem Nicolas Poussin, Édouard Manet, William Hogarth kao i Francis Bacon i Willem de Kooning. U ranijim radovima uglavnom je radila neke pejzaze ali se nikad nije odvojila od erotskih motiva. Na aukcijama njeni radovi dosezu cijenu cak i do 1,2 miliona eura tako da vazi za najskuplju umjetnicu svoje generacije. apsraktni ekspresionizam, nagli pokret erotski scena
Slika uglavnom ulja na platnu tradicionalne fakture sa jasno izrazenom gestom. Uocljiva je oscilacija izmedju figuralnog I apstraktnog sto podsjeca na Koniga. “Slikarstvo je izmisljen da bi se slikalo tijelo
3. Martin Eder (Husburg 69, Berlin)
Rođen 1968. Godine u Augsburgu. Njemacki umjetnik koji zivi i radi u Berlinu. Uglavno radi neke idilicne kompozicije u ulju. Najcesce kucne ljubimce kao sto cu mace, zeke, kanarince, pudlice, pa i zenedjevojcice odnosno lolita motive. U naivno kicastim kompozicijama Eder uvijek ubaci neki detalj koji zaintrigira posmatraca i navodi ga na razmisljanje. Njegove slike posjeduju kontrast izmedju realisticnolijepih motiva i polu realnih. Radi nage, mlade, lijepe zene. U svom slikarstvu koristi i fotografiju koju kombinuje sa slikarstvom. On istrazuje mucan odnos izmedju maste i stvarnosti. Kaze da su njegove slike ustv. scene bitaka. Njegove zene su slikane u stilu koji podsjeca na Botticellija, Renoara, Cranacha i Maneta
Eder je ponajprije otkriven u USA gdje je izlagao na brojnim znacajnim izlozbama pa je tek poslije postao znacajan u Njemackoj i danas vazi kao jedan od najznacajnijih umjetnika danasnjice u Njemackoj.
Bavi se fotografijom I slikarstvom (ulje na platnu). Slika figure zivtinja I ljudske figure, likovi s pretezno nagi, na granici sirealizma(Jans Ensor, prvi talas ekspresionizma). Slikar snova I fantazija 4. Elizabeth Peyton (NY) Rođena 1965. Godine u Danbury , Connecticut. Američka slikarica koja slika samo portrete. Od 1981. do 1987. god studira na akademiji za vizuelnu umjetnost u New Yorku gdje se i udala za svog kolegu Rirkrit Tiravanija, a 2004. god. su se razveli. Popularnost stice 1990.-tih. Jednako dobro radi ulje kao i akvarel i grafit. Elizabeth je poznata po svojim stiliziranim i idealiziranim portretima koji obicno predstavljaju njoj bliske osobe, njeni prijatelji, momci, ali radi i poznate osobe Kurt Cobain, princeza Diana, Leonardo Di Caprio... Izbor tih osoba nije slucajan, njoj je bitno i kakve su te osobe i koliko su inspirativno djelovale na druge ljude. Njene slike se odlikuju izduženom vitkom figurom koje su ponekad i androgene. Radovi ponekd podsjecaju na modnu ilustraciju. Ono sto je tipicno za njena ulja su sarene, sjajne boje premazane lazurom.
Nekonvencionalni pristup slici, portreti, likovi heroja, poznatih licnsti, prijatelja itd.
5. John Currin (NY 62) Rođen 1962. God. u Coloradu, a odrastao u Connetiketu. Poznat je po svom satiricnom figurativnom slikarstvu koje se bavi provokativnim i seksualnim temama na tehnicki vjest nacin. Na njega imaju uticaj razni pravci. Njegov stil se jednim dijelom orijentise na djela Renesanse, pa koristi i casopise, modne modele. Cesto pretjeruje kada slika zene u nekim erotskim polozaima. Cesto se koristio casopisom Cosmopolitan i starim Play Boy za inspiraciju.
Portreti I aktvi sa karakteristicnom provokativnoscu. Izuzetan nacin oslikavanja, na banalnim stvarima se moze dosegnuti cista likovnost slike. Karikature americkog zivota. Djela: Ribari 2002, dan zahvalnosti 2006. Fantastika u postmoderni 1. Beatrice Milhazes (Rio, 1960) Brazilska umjetnica, rođena 1960.-tih. godina u Rio de Janeiro. Poznata je po svojim raznobojnim kompozicijama u kojima kombinuje folklorne elemente brazilske kulture sa modernom evropsko i americkom umjetnoscu. Njeni radovi su pod utjecajem predstavnika moderne umj. Oswald de Andrade. Prvobitno radi u tradicionalnom stilu, pa ih poslije pretvara u dekorativne motive. Ima sličnosti sa Matissom kao što je djelo " Belleca Pubra" (2006. god.)- 200x402cm.
Bavi se geometralizacijom upotreblajvajuči različite boje i nijanse, jednostavno objašnjavajuči dinamiku i pokret u različitim oblicima kao što su trokut, krug, pravugaonik, razna uvijanja i savijanja pomoču nijansi boja. Mihazes je znala upostaviti jedno i drugo. Brazilsku kulturu i zapadno moderno slikarstvo. Beatriz je studirala komunikativnu sociologiju u Brazilu 1978 do 1981g. i školu za vizuelnu umjetnost. Ona je imala grupne i samostalne izložbe u mnogim muzejima, jedan od njih je Museum of Moder Art i Musse d Art Moderne de La Ville de Paris. Cjelina boja od umjetnice Beatriz je povezana sa jezikom ikonografije i Carmen Mirande. Brazilski oblici, crtež iz narodne ( folklorne) umjetnosti, zanat, dragocjenost, slikovita priroda i prskani karnevali. Svi se upučuju zahvaljujudi savremenoj mogudnosti. Izmedju fantastike I apstrakcije, radi pretezno slike I kolaze, igra se harmonizacijom boje koju vidja na ulicama Rija. Slika iskljucivo cvijetne motive, karnevalske spektakle, bljestavilo I sarenilo okruzenja. Snazna orinamentika I dekorativnost motiva, sto mozemo povremeno dovesti u vezu sa izrazom barka, ai takodjer I op I pop kulture. U kasnijem periodu motivi joj dobijaju na ekspresivnosti. Forma koncentricnih krugova navodi I na psihodelicne elemente koje nalazimo u njenim slikama. Energija I svijetlo proizilaze z motiva I daju jasnu simboliku sunca. Njena umjetnost je suptilna, fine I delikatne izvedbe cvijetnih latica I stilizacija. 2. Ragib Shaw (Kalkuta, London) Slikar estremnog detaljizma sastavljenog brizljivo I znalacki. Motivi su izvedeni I vode porijeklo iz slikarstva renesanse, japanske grafike , hinduisticke ikonografije I tradicije indijske umjetnosti. Savrsene izvedbe, skoro metalik boja, emajla, pozlate, daju slici elemente dragulja.Scene izmedju lijepog I grotesknog, mjesaju se egzoticna zadovoljstva, bajke. Ocita je I inspiraija engleskom historijom (kralj Henrik) Na svjdetsku scenu je izasao sa djelom “Vrt uzivanja” 2003-05., sto je predsavljalo aluziju na Boschev Vrt uzivanja. Ragib Shaw je izuzetan primjer obnove slikarsva I mogunosti isticanja licnog individualiteta. On je primjer hibridnog postupka sa izvanrednim rezultatom, slobodom imaginacije,
snagom fantasticnog I bajkovitog te izrazitom ljepotom pikturalnosti. Pored fantastike kod njega susrecemo I eroticne eleente koje mozemo naci I kod klasicnih renesansnih umjetnika poput Mantenje I ostalih koji ukljucuju lasicnu arhitekturu slike.. Slika “Jane …” po uzoru na Holbajnovu sliku supruge Henrika VIII.
Emajlne boje i industriske farbe vješto koristi te sa njima odvaja kolor jedan od drugog i planove te postiže svojevrsnu dubinu slike tj. uticaj perziskih minijatura, čiste boje.. 3. Andre Butzer (Studgart 1973) Rođen 1973 u Stuttgardu u Njemackoj, zivi u Rangsdorfu kod Berlina. Radi polu apstraktne kompozicije. Inspirisan stripovima Na njegovim slikama cesto uocavamo nova bica koja podsjecaju na likove iz stripa. Cesto radi u seriji i koristi sredstvo za ponavljanje. Cesto radi pastozno slikajuci u vise slojeva. Kriticari rijetko cijene njegov rad. Obicno ga smatraju amaterskim, djetinjastim i besmislenim, dok kolekcionari njegov radi cijene i smatraju ga progresivnim, post- konceptualnim i provokativnim.
U njegovim djelima je naglasen scijalni odnos izmedju dvije Njemacke, haoticno stanje podjele, kolizija dvije kulture. Galerija razlicitih licnosti, maske, ispiraija grafitima.Njegova se umjetnost proteze od elemenata djecjeg rteza pa sve do apstrakcije.. Djela: gas maske.. 4. Daniel Richter (Berlin 73.) Rođen 1962. Godine u Njemackoj. Jedan od najpoznatijih savremenih umjetnika danasnjice u Njemackoj. Razvio je vlastiti izrazajni stil figurativnog slikarstva i pokazao se u svjetskim galerijama i postigao veliki uspjeh. Zivi i radi u Berlinu i Hamburgu. Do 2000. God je radio iskljucivo apstrakcije. U ranijim radovima se bavi formalnim problemima slikarstva i istrazuje svoje mogucnosti u slikarstvu. Poslije 2000. God se javlja figuracija na njegovim slikama. Psiholoski i intelektualni sadrzaj slika je autobiografski ali one u isto vrijeme predstavljaju i ogledalo subjektivnog i istinitog stanja svijeta. Pored toga obraduje i politiku kroz slikarstvo. Njegovo slikarstvo ima veze sa dokumentarnim fotografijama, historijom umjetnosti ali i trenutnim zbivanjem u svijetu. Radi sarene i velike formate. Poslijednji izraz podsjeca na pozorisnu predstavu: ima baroknih elemenata, neobicni kostimi i nadrealisticne maske poput lica
Napusta apstrakciju 2003 I usmjerava se premaalegoricnj figuracijisa politicko-socioloskim konceptom. Radi ulja velikog formata, izuzetno virtuozne slikarske formesa aluzijm na stare majstore. Interpretacija ideoloskih sema kroz koje je prosao istocni svijet (Rusija I sl.) Konstruktivni elementi El Lisickog u pojedinim detaljima. Aluzije na pad sistema I propasta ideologija socijalizma I kkomunizma. 5. -WANGECHI MUTURođen 1972. god. KineskA umjetnica. Radi kolaže ženskih figura i lica na plastičnoj foliji,a posljednjih godina radi i instalacije. Papir koji koristi za kolaze uzima iz raznih casopisa za modu, pornografiju, casopisi o motorima, pa knjige itd. i te komadice papira sastvlja u sliku na poliesterskoj foliji. Njena tematika obuhvata: „kako su zene predstavljene u medijima i kako se percipiraju, ali i kako društvo vidi sebe“. Takođe se bavi i novijom historijom odnosno humanitarnim katastrofama. 2001. god radi ciklus „Pin- Up“ pod uticajem građanskog rata u Sierra Leone. Postavlja dvanaest žena gdje na prvi pogled uocavamo eroticne pin-up poze, međutim kad bolje pogledamo vidimo da su žene sakacenjem unakazene. Među novijim radovima imamo instalaciju Exhuming Gluttony: A Lovers' Requiem von (2006.god). Koristi razne objekte i proširuje se na skulpturu. Radi zajedno sa britanskim arhitektom David Adjaye koji zajedno dizajniraju galerijske prostorije u Salonu 94 u Upper East Side. Jedan zid je prekrila krznom, a
drugi je bio kuglama protkan. Sa plafona je visila konstrukcija od kapajucih vinskih flaša iznad stola za jelo koji ima veliki broj nogu.Prostorija je bila ispunjena sa ostrim mirisom koji je trebao da nadrazi culo mirisa.
1996. god. u New Yorku na Likovnoj akademiji „Cooper Union“ postaje Bachelor of Fine Arts, a 2000. god. na Yale-u Master of Fine Arts. 2005. god je imala svoje prve dvije samostalne izlozbe. U muzeu u Miamiju se predstavila sa instalacijom „Amazing Grace“ koja se tematski veze za trgovinu africkih robova kao i uopste o istrebljenju naroda. U muzeu moderne umjetnosti u San Francisku radi na papiru kao i „site-specific“ instalaciju. 2010. god. Njemacka banka je proglasava umjetnikom godine i povodom toga dobiva jos jednu samostalnu izlozbu.
Slikarstvo apstrakcije 1. Sarah Morris Rođena 1967 god u Londonu. Nije bas dosljedna apstrakciji kao Milhazes. Ide cak do foto- figuracije. U apstraktnim kompozicijama naslucuju se urbani blokovi, urbana mreza. Bavi se apstraktnim slikarstvom ali i drugim medijima i filmom. Nekad radi i portrete: portret grada ( arhitektonski). Film joj je komplementarni medij slikarstva.Radila je i velike dekorativne kompozicije kao freske u New Yorku. Do sada su poznate njene monumentalne slike svijetlecih boja i apstraktnih struktura. Uglavnom se bazira na americku metropolu. Jednom je radila i na temu ljtnih olimpijskih igri 2008 u Pekingu.
Preovladjuje fotofiguracija I ne tolika dosljednst apstrakciji.Mreze urbanih struktura, dinamika I linearizam koje izvodi vrlo preciznim sredstvima. Njene kompozicije su dekoraivne sa izrazenom geometrijskom strukturom koje izvodi najcesce u ulju I akrilu. Takodjer pored slikarstva bavi se I drugim medijima pput filma, videa itd. 2. Frank Nitsche Rođen 1964. God. u Njemackoj.Radi apstraktne slike, uglavnom ulje na platnu. U to se ukljucuje i gesta: sloboda poteza, jacina poteza. Osjeca se odreden stepenkondukcionizma. Pripadao je dekonstruktivizmu pa i minimalizmu. Paleta je reducirana na sijetle tonove. Crtez je sastavljen ok klasicnih elemenata, pojednostavljeno Bavi se iskljucivo uljem na platnu ukljucujuci I gestu u svoje slikarsvo. Na slikama mu se ocituju sloboda I svjezina poteza, ali takodjer I hromatika srodnih tonova bliskih neutralnoj skali. Cista I stroga realizacija, redukcionizam, sazimanje I pojednostavljivanje.Ranije je pripadao fazama minimalizma I destruktivitizma. Crtez geste od klasicne astrakcije do klasicnih elemenata duha 3. Tomas Scheibtz (Berlin) Rođen1958. God. Njemacki slikar i kipar. Zivi i radi u Berlinu. Koristi se raznim sredstvima: plastikom, uljem, instalacijama...Propituje odnos slike i skulpture. Zajedno s Tino Sehgal , on je dizajnirao njemački paviljon na 51. Venecijanskom bijenalu.
Nije dosljedan jednom mediju, te se stalno krece od volumena I plastike, preko instalacije I prostora pa do ulja na platnu I slikrstva. Svijet njegovog likovnog izraza je svijet geometrije I apstrakcije.Linearne I kruzne forme. 4. Cristopher Wool (Boston 55, NY) Rođen 1955. God.u Bostonu. Zivi i radi u New York-u. Radi slike velikog formata i to ulje na platnu, akrilik, pa po tome radi Airbrushom. Sliku gradi iz vise slojeva, uglavnom sivi tonovi da bi se sacuvali naredni potezi koji se ispreplicu. Po tome onda crtez airbrushom. Kod njega dominira siva paleta, a platna kao da se srađaju sa prostorom, a opet daju svježu organičnost materije. Poznat je po svojim velikim crnim slovima na bijelom platnu. Koristi i vunu koju kombinuje sa raznim slikarskim tehnikama: boja u spreju, sitotisak, pa i sam kist.
Preplitanje smjelih poteza koje pored cetke izvodi I air brushem. Slikar sivih isprepletenih poteza, sa arabesknim crtezom izvedenim brushem podjeca na slikare obojenog polja poput Koniga I drugih. Radi crteze velikog formata koji se odlikuju svezinom I spontanoscu. Apstraktne slika sa cistom likovnoscu u kojim dominira siva paleta. Svjeza organicnost slikarske materije u kojoj su potezi sacuvali primarnu svjezinu I ekspresivnost. 5. Toma Abst (Kul, 1967, London)
Rođena 1967. God u Kielu u Njemačkoj. Zivi i radi u Londonu u Engleskoj. 2006. god je osvojila nagradu „Turner“ poslije samo dvije izlozbe. Obnavlja geometrijsku apstrakciju. Preferira dvodimenzionalnost, reljefnost (slojevitost slike). Nekad ide sve do pop-arta. Uglavnom radi slike uvijek istih dimenzija 48x38 i uvijek koristi uljane i akrilne boje. Ona nikad ne radi sa nekom skicom, nego krene tek tako slikati dok ne pocne nesto samo od sebe proizilaziti iz toga. Efekti svjetlosti i sjenke kao na slici „Eppe“ (2006) ukazuju na Op Art. Međutim, ista ta slika na osnovu elemenat koji cine njen sadrzaj podsjeca na ruski konstruktivizam. Slikenisu radene na tradicionalan nacin, a nazive svojih radova uzima iz rijecnika Njemackih imena. Stvara 3D efekte. Paleta je gusta i nije jaka.
Obnova geometrijske apsrakcije, preferira pravolinijske structure, naglasena linearnost crteza. Slike posjeduju odredjenu slojevitost, naglasena je I blaga trodimenzionalnost koja u nekim segmentima ide sve do op arta koje takodjer karakteristisu zrakaste structure geometrijske apstrakcije. Plitki plasticitet tonsko kromatskih elemenata uz cstu I preciznu izvedbu.Izbalansiran odnos kromatike toplo hladno. 6. Haluk Akakce (Ankara 1970, NY) Rođen 1970 godine u Arkari u Turskoj. Savremeni umjetnik koji zivi i radi u New Yorku. Po zanimanju je arhitekta. Pored apstrakcija u slikarstvu jos se bavi i skulpturom i instalacijom. Smatra crtez jako znacajnim. Uglavnom radi na temu: odnos između geometrijskog i organskog tj. organsku formu dovodi do geometrijske čistoce.
Arhitekt po obrazovanju. U konceptu njegovog izraza preovladava apstrakcija, ali sluzi se I drugim temama kao I slozenijim sredstvima izraza (prostor, koncept, instalacija, svjetlost, muzika, video radovi). Naglaen odnos izmedju geometrijskog I organskog. 7. Gunter Frog (Fusen 1962, Swi) Rođen 1952 godine. U Njemackoj. Zivi i radi u Svicarskoj. Istaknuti Njemacki slikar, kipar, graficki dizajner i fotograf. Njegov stil je pod utjecajem Americkog apstraktnog slikarstva. Njegove slike imaju snazan dekorativni karakter. On kombinuje i materijal i medij u slikarstvu, skulpturi i fotografiji. Poseban uticajna njega ima arhitektura koja prati sav njegov rad. Posebice talijanske arhitekture racionalizma i moderne zgrade 20. stoljeda su subjekti njegovog fotografskog rada. 1990 tih nastaju velike slike sa naslikanim prozorima i resetkaste slike na platnu ili papiru. Potezi kista su brzi. Sve podsjeca na arhitekturu ali i elemente prirode i krajolika.
Umjetnik koji je prosao Od2006 do 08 radi apstraktna minimalisticka rjesenja. Njegovi radovi se odlikuju svjezinom I spontanoscu. Pazljivo dozira poteze, geste I tonalitet sto aludira na primarno I procesualno slikarstvo dvadesetog stoljeca. Naglasen osjecaj I stav umjetnika o autenticnom dozivljaju zanemarujuci publiku. 8. Mark Gratian(1968, LA) Rođen 1968. Godine. U Pasadeni. Zivi i radi u Los Anngelesu. Poznat po stilizaciji i geometriji. Njegove slike su i heterogene. Radi antropomorfne figure i biljkete apstraktne slike u boji. Neki jednobojni radovi su u stilu Op Art-a. Svaka od njegovih slika ima na prvi pogled barem dvije perspektive, sto je postojalo jos od davnina kada se zeljela stvoriti iluzija dubine i volumena na dvodimenzionalnim povrsinama. Angry Flower(2003)- zapoceta apstraktno, pa se igrao dodavajuci neke krzne rozete i antropomorfne elemente. U New Yorku pravi izlozbu velikih platna obojenih u plavo.
Kruzne organske forme sa antropomorfnim I portretskim elementima. Floralni motiv kao polaziste apstraktne tematike. Gradi geometrijski ciste plohe sa kaleodoskopskim zraastim elementima. Odlikuju ga mekoca I spontanitet te strogoca op artista. Izlozbe velikig formata u NY(u plavoj boji) 9. Carolin von Heyl Rođena u Mainzu 1960- god. Zivi i radi u New Yorku. Ide sve od apstrakcije do realizma. Slike su jako slozene pa analiticari i ne ulaze u analizu tih slika koje sadrze i elemente duhovnog ali i politickog. U njenim radovima imamo prisutne elemente kubizma i apstraktnog ekspresionizma kao dio razuzdanog duha. Onasadrzaj svojih slika gradi predstavljanjem skupova nestabilnih tendencija i stvara iznenadujuce
kompozicije i interakcije odredenih planova. Radovi na papiru su rezultat istrazivanja novih tehnika: kombinacija tiska, crteza i kolaza.
Veliki raspon od potpuno apstraktne d potpuno realne slike. `slozenst u koceptu I ideji. Sugeriraje mentalnih stanja I socio politicki koncept. 10. Julie Mehretu (Adis Abeba, NY) Uticaji globalizacije. Kmbinovanje elemenata slikarstva I crteza “crtez u slikarstvu”. Veliki formati apstraktnih tema, koji u sebi nose nesto od barokizma I kaligrafije, ali nesto I od pejzaznog. Asimetricni linearizam, vrlo suptilan sa kromatskim tackama I punktovima. Same linije nose kromatiku cime se crtez I slikarstvo objedinjuju.Djelimicno sugerisanje prostora, cista likvnost, cistota I ljepta geste, potenciranje refleksa I relarivna racionaliziranost elemenata.
GLOBALIZACIJA Vizuelne umjetnosti u prvoj deceniji 21st. , arhitektura, slikarstvo, skluptura, instalacija, performansi, film, video, fotografija, krecu se ili rubnim podrucjima klasicnih medija ili u multimedijalnoj sintezi. U svim oblicima pojavnosti savremenih tendencija zapazaju se karakteristike globalizacije sto je jedno od najvaznijih obiljezja koje prati vec I modern I postmodernu. Drugo obiljezje umjetnosti prve decenije je obnova klasicne slike, klasicnih slikarskih tehnika I sredstava. Globalizacija
Situacija globalnih politickih, ekonomskih I individualnih kriza Kriza I propast na ostavljaju proctor za pojavu obecavajuceg, katakicnog. Fragmentacija osnovnih pojmova I jezika iz historije umjetnosti- jedna od najistaknutijih pojava. Stvaranje transkonceptualne elektrike. Predstava tijela, tjelesnog – vidovi “autoportreta” Isticanje pozicije žena, pokret I oblici feminizma Ispraznjenost klasicnih formi I konceptualizma uslovili kretanje pa rubovima drugih medija: instalacije, performansi, prkret, zvuk, film, video, fotografija
Socio – politicki kontekst
Svijet na pocetku 21st ., umjesto da predze u istinski pravedno ili ljudsko stanje, sve dublje tone u barbarstvo nove vrste Fukujema ne vidi nese doba sa srecnim zavrsetkom Hantingon nudi ideju povratka vjerskih ratova, nepomirljivih religija Agresivna telogija etnicke cistote, zlodjela politicara, ciscenje Drugoga, duh diobe, dioba uma Zapadna civilizacija lisena projekcije buducnosti. Na vrhu civilizacijske uzvisine pojavljuje se cudesna sposobnost za posthumanu buducnost (Fukujama)
Neki od bitnih umjetnike za ovaj period su: Candice Breitz Video radovi u sferi teze o globalizaciji: prati poznate licnosti, njihovo lice u privatnosti I javnosti – igra sa licima: joan Collins, Cameron Diaz, Mell Strip, Jack Nicholson….. Yang Fudong Promatra I tretira fotografijom I videom konfliktne odnose izmedzu tradicije I savremene Kine, zadovoljstvo otvaranja prema novom, sloboda, radi I videoinstalacije: Honey, 2000., video
Moon Tonight Seven intellectuals
Johathan Meese
Bavi se instalacijom I fotografijom, performansom. Lutke I predmeti, vlastiti proctor kao scena napucena idolima, kao scena napucena idolima, kao sobe mladica Shirin Neshat Rodzena 1957. God u iranu. Prvi su joj radovi sa snaznim socio – politickim I Ideoloskim konceptom: Women of allah (1993 – 1997). Pokrivena zena, zena u crnom, muslimanska zena u svijetu, kako se zeno prilagodzava novoj ideologiji, kako prezivljava promjene Dobitnica je brojnih nagrada kao 48. Venecijansko bijenale 1999god. Te sreberni lav na venecijanskom filmskom festival itd. Marina Abramovic Rođena u Beogradu 30. novembra 1946. godine u partizanskoj porodici, neposredno poslije rata. Još na samom pocetku svoje karijere, 1970-tih, dok je bila na studijama Akademije Lijepih umjetnosti u Beogradu bila je začetnik performansa kao vizuelne forme. Postdiplomski je završila u radionici Krste Hegedušida u Zagrebu, nakon čega je predavala na Akademiji likovnih umjetnosti u Novom Sadu. Slikarstvo je zamjenila bodiartom, odnostno bolom, pokretom, mimikom, gestom insistirajudi na jeziku tijela performera. Iscrpljivanje tijela postala je glavna karaketristika njenog rada. Od 1997 do 2004 predavala je na Fakultetu lijepih umjetnosti u Braunšvajgu. U Njujorku je osnovala Nezavisnu performans grupu kako bi radila sa izabranim mladim umjetnicima. Od 1975 zivi u Amsterdamu do 2005 kada prelazi da živi u Njujorku. Zajedno sa imenima kao Raša Todosijevid, Zoran Popovid, Era Milivojevid, Neša Paripovid i Gergelj Urkom činila je sredinom 70-ih čuvenu šestorku umjetnika okupljenih oko beogradskog SKC-a. Karakterisala ih je sklonost ka eksperimentisanju i prilično udaljavanje od klasičnih likovnih formi kroz konceptualnu umjetnost, performans i video rad. Rineke Dijkstra Bavi se fotografijom,tretira pojedinacni portret, obicno u seriji, stojeca I mirna figura, poprsje sa malo ili bez pozadine, u trenucima promjena, adolescencije, odrastanja, mladi prije I poslije uniforme, u nekom drustveno – politickom kontekstu.
-
Almerisa Bosanska djevojcica kroz odrastanje je njen najznacajniji rad
Danica Dakic Rodzena u Sarajevu 1962.god. zavrsila akademiju u Beogradu 1988. Zatim je studirala video u klasi Nam June Paika. Ona se bavi ljudima koji su prakticki nevidljivi nasem drustvu, zeleci prikazati njihovu ljepotu, ali I skrivenu sposobnost koja ostaje skrivena ispod njihovog nametnutog socijalnog polozaja.
Jedno od njenih najznacajnih dijela je njen Auto portret, njena video instalacija, pogodila je u zivac cijele jedne generacije identiteta istrgnutih iz korijena; lice sa dvoja usta koja govore razlicite jezike oslikava iskustvo migracije I globalizacije, isto koliko I mogucnosti geneticke I medicinske manipulacije, ali I manipunacije u digitalnom svijetu. Franjo Likar Halil Tikvesa
KONCEPTUALNA UMJETNOST Krajem 60-ih čitav svet zahvata ozbiljna društveno politička kriza (klasne razlike, ekonomska eksploatacija, nezaposlenost, političke represije itd.). Mladima je uzor Če Gevara, Mao Ce, Jan Palah. Studentski pokret i nova levica predložili su odlučnu reformu čitavog društva, izmenu ekonomske strukture i socijalnih ciljeva, nove humane ciljeve ali njihovi utopistički programi nailaze na otpor realnih društvenih snaga koji u svojim rukama imaju ekonomsku mod. Gušenje studentskog pokreta 1968. izazvalo je krupne posledice – apatiju, povlačenje, neinteresovanje, ili suprotno stvaranje militantnih grupa. U toj atmosferi došlo je do značajnog preokreta u umetnosti – do povedanja angažovanosti nove figuracije, političko slikarstvo, i do razvijanja novih pojava tzv. dematerijalizovane umetnosti. Na mlađu generaciju jak uticaj je izvršio Herbert Markuze1 (Esej o oslobođenju, 1969). 1. Siromašna umetnost, konceptualizam, postmoderna, nova umetnička praksa, novi avangardni predlozi krajem 60-ih i početkom 70-ih, podrazumevaju različite pojave i heterogena istraživanja ali mogu se prepoznati dva zajednička stava – istraživanje novih medijuma i odbacivanje umetničkog dela kao završenog estetičkog objekta. Klasično umetničko delo je suviše izuzetno, neponovljivo, neobično, stvoreno od genijalnog pojedinca, što znači da u sebi sadrži rad elite pa samim tim dovodi do nejednakosti koja je suprotna idealima o demokratskoj i univerzalnoj umetnosti. Pored toga između 1950. i 1970. sa tehnološkom revolucijom u čitavom svetu naglo je procvetala trgovina umetničkim delima. Ona se potpuno uklopila u sistem kapitalističke privrede; slika je brutalno pretvorena u robu. U ove tržišne mehanizme uključene su i sve pratede institucije – privatne galerije, kritika, velike izložbe, časopisi čak i državni muzeji. Oko 1968. nova generacija je sa umetničkim delom odbacila ovakav sistem vrednosti i poredak, odbila je staru funkciju umetnosti i njen elitni status. “To nije moj svet” – česta parola. Oni žele da stvore “neprihvatljivo kao umetnost”u nadi da de takvo delo izbedi robni status. Konceptualizam je umesto gotovog umetničkog dela predložio proces i u središte postavio element vremena. Čulno iskustvo gubi raniji značaj, umetnost nije više više vizuelno opažanje i stvaranje
predmeta ved namera i odluka, dematerijalizovana ideja od koje ostaju dokumentarni tragovi u obliku fotografije, grafikona, tekstova, video traka itd. Cilj umetnosti je u ideji. Sa konceptualizmom je oživeo zajednički rad umetnika i naglo je porasla potreba za teorijom i novim tipom kritičara koji de biti saučesnik u pokretu.u nekim polazištima oslanjala se na radove Dišana, ruske avangarde, Iv Klajna i Džona Kejdža, na spise Ad Rajnharda, minimalnu umetnost (LeVit, Moris, Andre), neka rešenja pop arta. Dematerijalozovana umetnost manifestovala se na različite načine ali može se redi da su postojala tri osnovna toka – zemna umetnost (land art), telesna umetnost (body art) i u vodedem jezgru analitički konceptualizam, radovi koji se bave ontološkom prirodom umetnosti, bilo da su usmereni jezičkim istraživanjima – umetnost kao tumačenje umetnosti – bilo otkrivanju tautoloških2 sistema – umetnost kao definicija umetnosti. Džozef Košut “Umetničke postavke nemaju činjenički nego lingvistički karakter: one ne opisuju ponašanje fizičkih stvari ili mentalnih procesa; one su izraz definicija umetnosti ili su njihova formalna posledica…..Umetnost je definicija umetnosti”. To znači da jedna lingvistička struktura izvlači svoje značenje iz sopstvenog konteksta, što je Košut ilustrovao primerima nekih tautoloških situacija – delo objavljuje ono što jeste, a jeste ono što objavljuje. U delu Osam staklenih engleskih slova - imenuje samu sebe (u prvom redu piše osam zelenih staklenih engleskih slova u neonskom električnom svetlu) i time ukida višesmislenost i bilo kakvu mogudnost polisemije3. I u projektu Jedna i tri stolice isto (definicija). Time je stvorena nova struktura: delo je iskaz čije je značenje fiksirano u odnosu između znakova i stvari. Taj naučni jezik koji je koristio analitički konceptualizam, inspirisan Vitgenštajnom i Karnapom i metodama britanske analitičke filozofije, vodio je sve dublje u sisteme simboličke logike. Košut je više godina pripadao grupi Art&Language. Pošto su došli do zaključka da je prirodni jezik pogodno sredstvo kojim se može uspešno otkrivati i tumačiti jezik umetnosti oni su 1969. počeli da izdaj časopis sa gotovo naučnim člancima o prirodi i pojmu umetnosti. Mnoge podsticaje članovi grupe našli su u formalnog i strukturalnoj lingvistici, u semiotici i teoriji značenja. Od filozofije i logike je pošao i njihov zakleti neprijatelj Džon Steceker, engleski umetnik koji je u svojim člancima sistematski analizirao paradokse avangarde (Dišana, minimalu, konceptualizam) i svj rad obeležio kao teorijsku umetnost ili kao teoriju za umetnost a ne o njoj. On je 1973. konstruisao Mundus, elektronski aparat s kojim je posetilac mogao da se igra postavljajudi pitanja i birajudi odgovore koji su formulisani na principima simboličke logike. Mnogi rani konceptualistički projekti ostvareni su u land artu4 koji izražava težnju da se izađe iz zatvorenosti estetičkog objekta i ponovo uspostavi davno pokidana veza između čoveka i prirode. Kao materijal pogodan za rad zemlja je otkrivena ved 1958. kad je Valter de Maria u galeriju doneo 500 kubika zemlje. Da bi razvio ideju o jednom izolovanom biološkom ili prirodnom sistemu koji se prikazuje kao umetničko delo Herison je 1974 u jednoj londonskoj galeriji izložio ribnjak i predložio da se somovi ubijaju elektrošokom pred publikom. Potpuni i pravi smisao land arta je pronašao tek kad je napustio galerijske prostore. Pomodu dinamita, bagera i buldožera ostvarivala su se dela izuzetnih dimenzija – Robert Moris podigao je Opservatoriju, brdo zemlje široko 70 m; Majkl Hejcer je za rov u Nevadi morao
da iskopa 240000 t kamena i peska (Dubl negativ); Robert Smitson5 je napravio na slanoj jezeru u Utahu Spiralu Džeti dugu 450 a široku u prečniku 49 m. Značajne predloge dao je Jan Dibets koji je za izražajna sredstva uzimao prirodne elemetne – vreme, kretanje, svetlost i perspektivu – a njegov rad Ispravljanje perspektive pokazuje izvanrednu sposobnost u radu sa fotoaparatom. Pomerajudu ugao i pravac prilikom snimanja on je uspeo da u nizu povezanih fotografija snimi ravan holandski horizont kao brdo (Holandsko brdo). Land art je takođe u potpunosti afirmisao taj postupak obeleževanja i uzimanje dokumetnacije pošto za ove umetnike nije bitno gde de se ostvariti ideja, ved ona sam i njeno označavanje pomodu foto dokumetnacije, čime se delo dematerijalizuje i težište prebacuje na proces i čist koncept. Ostao je da se pored jezičkih istraživanja intervencija u prirodi istraži još jedan fenomen – sam umetnik. Kako on poseduje pojam umetnosti, proces realizacije se ostvaruje u njemu i njegovom telu koje postaje osnovni medijum, sadržaj i izražajno sredstvo u isti mah. Deniz Openhajm je npr. od teških sunčanih opekotina zaštitio samo jedan do tela koji je pokrio knjigom sa naslovom Taktika. “Interesovanje za telo razvilo se u meni iz neprekidnog fizičkog dodira sa velikim telima zemlje. Njima je potreban odgovor umetnikovog tela”. Tako je nastao body art6, pojava koja u velikoj meri uzima u obzir iskustva hepeninga i razvija praksu međunarodne umetničke grupe Fluksus. Najčešde su probijali impulsi kolektivno nesvesnog preko kojih je trebalo uspostaviti komunikaciju sa učesnicima u seansi. Zbog toga je body art razvio mimiku, gest, pokret i držanje, za onaj “jezik tela” koji su dobro poznavali igrači i akrobate, seoski vrači, tibetanski kaluđeri, koji su gestom tela praznili psihičku energiju svojih posmatrača ili je upravljali ka nekom magijskom cilju. Pri tom ne treba isključiti ni sklonost izvesnih izvođača akcija ka seksualnom sado-mazohističkom egzibicionizmu ili ka opasnim telesnim torturama kakve je praktikovala Bečka grupa (Ginter Brus, Oto Mil, Herman Nič i Rudolf Švarckogler). Njihove brutalne ceremonije sa klanjem i čerečenjem životinja i mnogo krvi, koje je Herman Nič zavo Orgijemisterijski teatar, predstavljale su težnju ka potpunom oslobođenju čoveka od hrišdanskih mitova. Izraz Bečke grupe nije se sastojao od privida ved direktnog događanja i ta "smrtna ozbiljnost"dovela je do stravične posledice 1969. kada je Švarckogler izdahnuo posle akcije gde je sebi izvadio oči i izvršio samokastriranje. U body artu su postojale i akcije kojima bi više odgovarao naziv performans jer se u njima telo nije mučilo ved koristilo kao jedna vresta metajezika. Gilbert i Džordž, “žive skulptire”, kao igru, mimiku, pesmu, razgovor, vic, ironiju, parodiju na često i ozbiljnu kritiku umetničkog života. U izgrađivanju kontakta sa publikom najdalje je otišao Jozef Bojs, jedan od prvih konceptualista u Evropi. Počeo je kao vajar, oslanjajudi se na tradiciju neodade i starežne skulpture, ali je vrlo rano, 1963 održao prvi performans Kako objasniti slike mrtvom zecu o kome je rekao:”Za mene je zec simbol inkarnacije, jer zec čini zapravo ono što čovek može imati samo u mislima. On sebi kopa jazbinu, ukopava se. rađa se u zemlji i to je jedino važno”. Bojs gotovo utopijski veruje da u čovekovoj prirodi postoje tri bida: prirodno, društveno i slobodno i da se ljudska sloboda kao najviši oblik bida može ostvariti samo
putem stvaralaštva, u umetnosti i antiumetnosti koje su za njega jedinstvena celina. Znao je po 12 sati da vodi razgovore sa publikom i obrazlaže svoje ideje, sližedi se kredom, tablom, grafikonima, jednom gotovo naučnom metodologijom. Od smernosti, solidarnosti i iskrenoj ljibavi za ljude (“Svi ljudi su umetnici”) prešao je na pravu političku akciju u isnovao dve organizacije: Nemačku studentsku partiju (1967) i Organizaciju za demokratska prava (1971). U haosu zapadne civilizacije on je visoko podigao ugled i misiju umetnika i njegovu moralnu, ljudsku i političku odgovornost, držedi se dosledno maksime: ”Umetnost jednako život, umetnost jednako čovek”. On je hteo da preko umetnosti “uspostavi duhovno jedinstvo čoveka, vradajudi mu energiju i potrebu za transformisanjem njegovih političkih i kulturnih odnosa sa svetom”.
Umjetnicke instalacije Umjetničke instalacije su intervencije umjetnika u konkretnom prostoru preko kojih se modificira perceptivno iskustvo promatrača i prostor obogaduje novim značenjima i sadržajem. Iako je ovaj način razmišljanja i stvaranja umjetnosti oduvijek postojao, tek od šezdesetih godina 20. stoljeda počinje se smatra umjetničkom disciplinom ravnopravnom sa slikarstvom i kiparstvom. Prije imena pod kojim je danas poznata, ova disciplina se nazivala projektna umjetnost ili temporalna umjetnost U stvari jedna od glavnih karakteristika umjetničke instalacije je perceptivno iskustvo i manipulacija prostora sa ograničenim vremenskim trajanjem, tako da se i danas smatra vidom temporalne umjetnosti. Pojam umjetnička instalacija se razvija u suvremenoj umjetnosti 1970. godine kao pojava koja je posezala za prostorom u spoju sa mjestom odnosno prostorom u organizaciji umjetničkih djela koje je ostvarivala kao oblike asamblaža.
Land art. Naziv za instalacije i ambijente koji se najčešde postavljaju u prirodnom prostoru, pri čemu su materijali i aspekti tla i okružja elementi rada. Nastao je krajem 60-tih u SAD-u i Evropi. Zamisli body arta, siromašne umetnosti, antiform umetnosti, earth works-a i ladn arta grade pojam procesualne umetnosti. Rani land art i body art su bliski pokreti u kojima se tlo i ljudsko telo koriste kao mesto za intervencije umetnika. Vedina dela land arta realizovana su u nedostupnim prostorima i dostupna su posredstvom foto dokumentacije, filmova i tekstualnih opisa. Kao prenosnik informacije o delima u udaljenim i izolovanim prostorima dokumetnacija približava koncept land arta tekstualnoj i dokumentarnoj praksi konceptualne umetnosti. Modeli land arta su 1. Realizacije instalacija velikih dimenzija u prirodnom pejzažu 2. Minimalne intervencije i ostavljanje tragova u prirodnom prostoru 3. Sinteza iskustava land arta sa simboličkim istorijskim i arheološkim modelima arhitekture, vrtnom arhitekturom, monumentalnom skulpturom i urbanizmom u horizontalnoj plastici. Instalacije velikih dimenzija u prirodnom prostoru svojstvene su za rad Karla Andrea, Denisa Openhajma, Roberta Smitsona, Majkla Hejzera, Valtera De Marie, Ričarda Sere i Kristoa. Ova varijanta specifična je za američki mit o herojskom otkrivanju i osvajanju divljeg prostora. Njihov rad proistekao je iz evolucije minimalističke skulpture i performansa. Minimalne intervencije i ostavljanje tragova u prirodnom prostoru kao oblik dematerijalizacije umetničkog objekta karakterističan je za evropsku procesualnu umetnost. Intervencija ne menja prostor
i tlo tj. ne prerasta u novu makrokonfiguraciju prirodnog ambijenta, ved postaje jedva vidljivi ili nevidljivi trag bivanja umetnika u prostoru. Najčešde su to tragovi koje vetar i kiša brzo uništavaju. Instalacije Ričarda Longa i Hamiša Fultona su primeri elementarong čina u egzotičnom prostoru kroz kojiumetnik putuje, u kome interveniše, a što fotografski i tekstualno dokumetnuje. Intervencija na tlu i sa tlom je tek povod za duhovni i mentalni doživljaj egzistencijalne situacije čoveka u prirodnom okruženju. Putovanje po egzotičnim zemljama i hodanje u pejzažu su temelji njihovog rada. Fltonov i Longov rad je podstaknut idealima britanskih planinara i putnika pešaka, ali i učenjem zen budizma o povezanosti čoveka i prirode. Ideja vremena u njihovom radu se ukazuje kroz suočenje prirodnog beskrajnog vremena, egzistencijalnog vremena putovanja i simboličkog civilizacijskog vremena, koje počinje da protiče od trenutka ostavljanja traga u pejzažu.
Body art je oblik delovanja i rada sa ljudskim telom u procesualnoj umetnosti. U biološkom, fiziološkom, psihološkom i socijalnom smislu ljudsko telo postaje sredstvo, materijal i nosilac imenovanja, delovanja ili saopštavanja namera i zamisli umetnika. Umetnik ne radi sa predstavama, ved sa konkretnim fiziološkim, psihološkim i bihevioralnim situacijama. Posle 1966 sinhrono nastaje u SAD-u i Evropi. Njegova predistorija seže do ready made-a i eksperimenata sa sopstvenim telo Marsela Dišana. Istraživanja posle Drugog svetskog rata na Black Mountain College u SAD-u, umetnika neodade, hepenihga i fluksusa, kao i individualna postenformel preispitivanja Iv Klajna i Pjera Manconija, stvorila su osnovu za nastanak body arta. Nastaje u urbanom postindustrijskom društvu, gde su primarne funkcije ljudskog tela otuđene i pomerene na margine simboličkog prikazivanja i upotrebe tela. U početku se umetnici nisu bavili složenim i spekulativnim relacijama tela i rituala, ved primarnim, infantilni i elementarnim činovima (hodanja, pravljenje grimasa, nanošenje bola, štipanje). Režija događaja je minimalna, delovanje se zasniva na direktnim uzročnoposledičnim činovima, poštuje se prirodni tok i trajanje događaja, a naracija je redukovana. Radovi se prezentuju kao događaji i situacije pred publikom ili posredstvom tekstualne, dijagramske, foto, filmske i video dokumetnacije. Cilj body art umetnika je da dođu do predestetskih i predumetničkih aspekata činjenja i ponašanja umetnika, odnosno da složeni estetski i umetnički smisao umetničkog dela redujuje na egzistencijalni smisao, značenja i vrednosti. Razlikuju se analitički, ekspresivni i bihevioralni body art. Analitički je formulisan primenom zamisli ready made-a i tautologije. Ljudsko telo je objekt umetnosti i kroz različite operacije sa telom ispituju se i tautološki demonstriraju pojavnost i funkcije tela. Umetnik utvrđuje, selekcioniše i postavlja obične i neobične funkcije ljudskog tela kao umetnički rad. Tautologija je sredstvo kojim umetnik naglašava doslovnu, nemetaforičnu upotrebu ljudskog tela i procesa sa ljudskim telom kao materijala i fenomena. Telo je činjenica i prisutpa mu se kao oruđu ili kao mestu. (ameri Denis Openhajm, Brus Nojamn, Teri Foks, Den Graham, evropljani OHO, Raša Teodosijevid, Grupa 143, Karel Miler…) Ekspresivni ili ekspresionistički je ritualni, terapijski ili egzistencijalni performans. Teli umetnika, elementarni procesi sa telom ili ekscesni oblici ponašanja postaju sredstvo sredstvo izražavanja unutrašnjih stanja umetnika. Umetnik se lišava posrednika (slikarstva i skulpture) da bi direktnim činom i manipulacijom tela provocirao i izrazio osedanje užasa egzistencijalnog užasa, straha i potisnutih emocija i želja. (Đina Pane, Laslo Kerekeš, Marina Abramovid) Bihevioralni body art se zasniva na demonstraciji elementarnih oblika ponašanja a ljudsko telo je osnovni nosilac radnje. (Vito Akonči – Proces pradenja; tokom 23 dana birao na ulici slučajnu osobu koju je šratio; Gilbert i Džordž – u odedi činovnika ponavljali su tipične radnje predstavnika engleske srednje klase.
BODY PAINTING Je podvrsta body arta a predstavlja privremeno oslikavanje ljudskog tijela. Nastanak I razvoj vezu se uz tradiciju primitivnih plemena Afrike, Australije, Novog Zelanda I Juzne Amerike, a prakticirao se kroz ritual I obrade incijacije
Performans režirani ili nerežirani događaj kao umetnički rad koji umetnik ili izvođači realizuju pred publikom. Razvoj avangardnog performansa može se pratiti u periodu od 1910 do 1940. Oblici umetničkog ponašanja, telesnog i ritualnog izražavanja imaju karakter proboja modernističke autonomije umetnosti i ostvarivanja ludističkih situacija (igra, festivali, kabare), provokacije i kršenje normi tj. sinteze umetnosti i života. U tipološkom smislu razlikuje se 6 modela ili svetova performansa. 1. Futuristički festivali i akcije su prva pionorska i avangardna umetnost koja prekoračuje granice poezije, slikarstva i skulpture ulazedi u domene filmskog i pozorišnog eksperimetna 2. Ruski performans se odvijao od kubofuturističkih ekscentričnih, egocentričnih i egzibicionističkih akcija, preko avangardne opere Matjušina , Maljeviča i Kručoniha Pobeda nad suncem (1913) do konstruktivističkog i bio-mehaničkog eksperimenta sa pozoruštem Majerholda i javnih uličnih parada i svetkovina socjalističke ere 3. Dada akcije su inicirare interdisciplinarnim i poližanrovskim ludističkim i provokativnim događajima umetnika u rasponu od Kabarea Volter (1916) Hugo Bala i Emi Henings u Cirihu, života kao umetnisto Kurta Švitersa u Nemačkoj, preko postkubističkih i dadaističkih predstava i filmova Tristana Cara, Fransisa Pikabije, Rene Klerea i Man Reja u Parizu; u domen dadaističkih dešavanja spadaju i zenitistička večernja (Ljubomir Micid, Branko Ve Poljanski, Jo Klek) i dadaističke predstave Dragana Aleksida 20-tih godina u Zagrebu i Beogradu 4. Nadrealističke seanse i rituali su nastajali tokom 20-tih i 30-tih u širokom dijapazonu od seansi automatskog pisanja i crtanja, preko hipnotičkih i narkotičnih seansi do javnih nastupa pred publikom 5. U nemačkom Bauhausu (1919-1933) pod rukovodstvom skulptora i koreografa Oskara Šlemera nastaje baletska radionica koja je radila u domenu konstruktivističkog, matematičkog i mehaničkog baleta kroz sintezu unutrašnje arhitekture, scenografije, koreografije, kostimografije i studija mehaničkog pokreta 6. Umetnička škola Blek mauntin koledž u Severnoj Karolini u SAD-u od 1933 postaje centar eksperimetnalne i intermedijalne umetnosti, tu dolazi do susreta evropskih avangardnih umetnika i američke modernističke umetnosti čime se indicira duhovna klima za nastanak neoavangarde posle II svetskog rata – tu nastaju muzički eksperimenti Džona Kejdža, koreografksa istraživanja Mersa Kanongama, hepening Alena Kaproua i neodadaistički rad Roberta Raušenberga. Razvoj neoavangardnog performansa se prati od kasnih 40-tih do kasnih 60-tih. Njega karakteriše težnja ka prevladavanju modernističke autonomije slikarstva i skulpture, kao i istraživanje intermedijskih veza likovnog, književnog, muzičkog i pozorišnog eksperimenta. Ključne ličnosti američkog performansa su Džon Kejdž, Mers Kaningam i Alen Kaprou. Iz njihovog rada nastaju neodada i fluksus hepeninh. Hepening kao oblik spontanog izražavanja postaje kasnih 50-tih i ranih 60-tih internacionalna umetnost. U evropskom kontekstu performans i hepening skperimenti su razvijani u domenu eksperimetnalne poezije, fluksusa (Jozef Bojs, Ben Votije, Volf Fostel), bečkog akcionizma (Herman Nič, Oto Mil), novog realizma (Iv Klajn). U Jugoslaviji su rane performanske radili Vladan Radovanovid, Leonid Šejka i grupa OHO.
Postavangardni performans počinje da se razvija sredinom 60-tih u okvirima body arta, nemačkog i austrijskog akcionizma, procesualne umetnosti, konceptualne i postkonceptualne umetnosti. To je vreme kada se i formuliše pojam “performans umetnosti”. Umjetnost performansa Suočeni sa svetom koji je podeljen političkim I društvenim konfliktima, slikari mlađe generacije, koji su se na sceni pojavili krajem šezdesetih I početkom sedamdesetih godina u ekstremnoj čistoti I logici minimalizma, nalazili su malo toga što bi zadovoljilo njihove stvaralačke potrebe. Tokom sedamdesetih njujorrški kritičar Džon Pero ( John Perreault ) je govorio o narastajudem nezdovoljstvu estetikom minimalizma : “ Nama je danas potrebno više od nemih kocki, praznog platna I sjajnih belih zidova. Zgadili su nam se hladni trgovi I monotoni zidovi….enterijeri koji više nalikuju praznim kutijama za meso, nego sobama u kojima treba živeti “. Sa ovakvim stavom umetnost je ušla u, tzv, postminimalističku fazu. Minimalističko insistiranje na predmetu, robi, koja se može prodati I kupiti, stvorilo je otpor kod izvesnog broja umetnika. Da bi izbegli sramotu koju komercijalizacija nanosi, I da bi povratili nešto od moralne distance prema društvu, koju su, po tradiciji, avangardni umetnici uspevali da sačuvaju, neki umetnici su prestali da prave umetnička dela kao ambalažu za informacije, metafore, simbole I predstave. Ovo je dovelo do pojave konceptualizma, koji je delo smatrao završenim još onog trenutka kada se u umetniku začela ideja I on je izrazio, ne u materijalu, odnosno, formi predmeta, ved u jeziku, dokumentima I predlozima. Dok su se neki umetnici okrenuli prirodi, drugi su se okrenuli sebi, odnosno, svome telu, kao mestu na kome su sprovodjene formalne procedure koje bi se mogle uporediti sa intervencijama na ambijentu. Performans (eng. predstava, predstavljanje, izvedba) je jedna forma akcione umetnosti nastala šezdesetih godina 20. veka, kao posljedica povezivanja bodi arta, hepeninga, određenih shvatanja pozorišta i rituala primitivnih civilizacija. Performans se u umetnosti najčešde odnosi na događaj u kojem jedna grupa ljudi (performer ili performeri) izvode, tj. ponašaju se na određeni način za drugu grupu ljudi — publiku. Ponekad je granica između performera i publike vrlo mutna, pa se može redi da je i publika sa svojim reakcijama sastavni dio performansa. Performans se postavlja protiv predstave o umetnosti koja je prodajni, trajni objekat i podvlači prolaznost umetničkog dela i kritikuje razdvojenost umetničkog dela od umetnika. U središtu pažnje nisu uloge kao u pozorištu ili slike i objekti kao u likovnoj umetnosti ved akcije, pokreti i procesi. Performans umetnici ne daju ništa drugo osim sebe samog. Pojam performansa nije egzaktno određen i definisan, tu se može raditi o umetnosti tela, bodi artu, fluksusu i mnogi umetnici kao na primer bečki umetnici akcije ili novi dadaisti opisuju svoje aktivnosti kao žive umetnosti, akcione umetnosti ili interpretacije. Performans ima elemente pozorišta, plesa, pantomime, muzike ili cirkusa, a umetnik postavljajudi sebe u centar performansa, inicira razmišljanje o čovekovom položaju (često u ideološkom ili političkom
kontekstu). Tako dolaze do izražaja osnovni elementi u igri; vreme, prostor, telo umetnika, dramaturgija. Performans je često opisivan pomodu fotografije, filma ili videa. Razvija se zajedno sa hepeningom i prethodila mu je avangardna umetnost 20. veka kao futurizam, dadaizam a i ritual je izvor performansa. Važni umetnici performansa prve generacije su; Marina Abramovid, Alen Kaprov ("Allan Kaprow") koji je uveo pojam hepeninga, Iv Klajn ("Yves Klein"), Pijero Mančoni ("Piero Manzoni"), Vito Akonsi ("Vito Acconci"), Timm Ulrihs ("Timm Ulrichs"), Herman Nič("Hermann Nitsch"), Jozef Bojs ("Joseph Beuys"). koji su počev od 1968. godine stvarali često političku manifestaciju kao performans Nova generacija performans umetnika: Franko B ("Franko B"), Ron Eti ("Ron Athey"), Kira O Rajli ("Kira O'Reilly"), Gabrijel Savid Ra, Džuniper Perlis ("Juniper Perlis"), Oliver Frost ("Oliver Frost"), Orit Ašeri ("Oreet Ashery"), Stal Stensli ("Stahl Stenslie"), Damali Ajo ("damali ayo"), Edna Floreta ("Edna Floretta") Tokom sedamdesetih godina, tako je veliki broj umetnika prihvatio performans, da je nazvan najkarakterističnijom umetničkom formom decenije. Za generaciju koja je bila krajnje nestrpiljiva da
odbaci prošlost, performans je značio stupanje u arenu, konkretno, pozorišnu,a umetnici su, delimično zahvaljujudi nedostatku iskustva sa scenom, imali hrabrosti da tu stvaraju neopteredeni pravilima I tradicijom. Performans nije stvaraoce oslobodio samo umetničkog predmeta, ved im je dao I slobodu izbora teme, medija I materijala koji su najviše odgovarali svrsi. Štaviše, on je omogudavao umetnicima da, u svakom trenutku, bez obzira na dužinu trajanja, na svakom mestu pokažu svoj rad, kroz živi kontakt sa publikom. Zbod svega navedenog, pokazalo se da performans nudi najvedi broj mogudnosti da se umetnost preobrati od potrošačkog predmeta, u pokretača ideja I akcije, u novu vrste vizuelne komunikacije.
Feministicka umjetnost Feministički umetnički pokret odnosi se na napore i dostignuda u stvaranju umetnosti koja reflektuje ženske živote i iskustva, kao i na menjanju osnova za stvaranje i prijem savremene umetnosti. Težio je da učešde žena u istoriji umetnosti i umetničkoj praksi postane vidljivije. Odgovarao je generalnom razvoju feminizma i često koristio taktike samoorganizovanja kao što su grupe za podizanje svesti. Istoričari i teoretičari umetnosti vode debatu da li je feministička umetnost stupanj u istoriji, pokret ili celokupno pomeranje u načinima kako se stvari rade. Neki su je poredili sa nadrealizmom, opisujujudi je ne kao stil u umetnosti koji može biti prepoznat, ved radije kao način stvaranja umetnosti. Feministička umetnost postavlja mnoga pitanja koja su takođe deo postmodernizma, ona objavljuje da su značenje i iskustvo podjednako vredni kao i forma. Postmodernizam je odbacio rigidnu formu i stil moderne umetnosti, dok je feministička umetnost takođe stavljala u pitanje da li je istorijski, uglavnom muški kanon zaista predstavljao "univerzalnost". Ove umetnice poigravale su se idejama pola, identiteta i forme. Koristile su umetnost performansa, videa i drugih umetničkih izraza koji de postati značajni u postmodernizmu ali nisu tradicionalno bili prepoznati kao visoka umetnost. Radije nego da budu "Individua protiv Društva" one su idealizovale povezivanje i videle umetnika kao deo društva, ne kao nekog ko radi odvojeno. Neke od najznačajnijih predstavnica ovog pokreta su: Joko Ono, Keroli Šnimen, Džudi Čikago, Miriam Šapiro, Barbara Kruger, Sindi Šerman, Odri Flek, Hana Vilke i Ana Mendieta. Umetnice Joko Ono, En Halprin i Keroli Šniman u svojim umetničkim praksama uobličavaju žensku "razliku" u odnosu na praksu umetnika. Tokom šezdesetih godina niz umetnica stvara ekscesnu, provokativnu i erotizovanu umetnost oslobađanja i emancipacije ženskog ja. Keroli Šniman radi erotizovane i provokativne hepeninge i filmove u kojima prikazujudi nago žensko telo, uspostavlja arhetipske odnose između ženskog tela i zmije, a radi i sa ženskim fiziološkim stanjima. U provokativnim filmovima u duhu fluksus događaja, Joko Ono preuzima ulogu režisera-muškarca. Austrijska hepening umetnica Vali Eksport je kroz mikrosocijalne situacije provocirala publiku svojom ženskom seksualnošdu, navodedi je, na primer, da dodiruje njene nage grudi u javnom prostoru. Početkom 70-ih godina Džudi Čikago, rana aktivistkinja pokreta, ustanovila je Feministički Umetnički program na državnom univerzitetu Kalifornije. Zajedno sa još petnaest studentkinja ustanovila je ključne strategije ranog feminističkog pokreta, kao što su kolaboracija, korišdenje "ženskih tehnologija" kao što su kostim, performans i video, i rane oblike kritike medija. '72-e stvorila je Womanhouse sa slikarkom Miriam Šapiro na Kalifornijskom Umetničkom Institutu. To je bila zajednička umetnička instalacija i istraživanje u trajanju od mesec dana. Činili su je studenti koji su sarađivali na izložbama, performansima i podizanju svesti. Ove umetnice uranjaju u ženska iskustva, istražujudi vaginalnu slikovitost i menstrualnu krv, pozirajudi nage poput figura boginja i prkosno koristedi medije kao što je vez, koji su bili smatrani "ženskim poslom". Jedno od velikih ikoničnih dela ove faze feminističke umetnosti je delo Dinner Party
autorke Džudi Čikago. Kasnije feminističke umetnice odbacile su ovaj pristup i pokušale da otkriju poreklo naših ideja o ženstvenosti i ženstvu. Uvidele su da je ideja o ženstvenosti poput maskarade, skup uloga usvojenih od strane žena da bi se prilagodile društvenim očekivanjima. Nekoliko godina kasnije Šila Levran de Bretvil, istoričarka umetnosti Arlin Rejven i Džudi Čikago osnovale su Žensku Zgradu koja je sadržala i radionicu Feministički Studio. Mnoge umetnice i dizajnerke udružile su se na ovom važnom mestu koje je postalo značajan centar pokreta 70-ih i 80-ih godina, i gde su se redovno održavali sastanci, radionice, performansi i izložbe, kao i nacoinalne konferencije feminističkog filma, pisanja i keramike. Paralelno, organizovani su sastanci i izložbe i u Njujorku i Čikagu da bi se omogudilo predstavljanje feminističkih umetnica. Snaga ovog pokreta omogudila je razvoj mnogih novih vidova rada žena ali je takođe pomogla i muškarcima da izgrade nove prakse. Body art i performans su postali ekskluzivni domen umetnosti žena. Umetnice su u svojim radovima analizirale politički govor u umetnosti naglašavajudi važnost subjektivnog (emocionalnog, seksualnog, intuitivnog, nesvesnog). 1971-e istoričarka umetnosti Linda Noklin objavila je čuveni esej "Zašto Nije Bilo Velikih Žena Umetnika?" U njemu istražuje socijalne i ekonomske faktore koji su sprečili talentovane žene da dosegnu isti status kao njihovi muški savremenici. Grizelda Polok i Rozika Parker otišle su dalje da bi ispitale jezik istorije umetnosti sa svojim polno određenim terminima poput "starog majstora" ili "majstorskog dela". Ispitivale su centralno mesto ženskog akta u zapadnom kanonu, pitajudi se zašto su muškarci i žene tako različito predstavljeni. Kritičar Džon Berger je zaključio: "Muškarci posmatraju žene. Žene gledaju sebe dok bivaju posmatrane". Tako zapravo umetnost odslikava nejednake odnose koji ved postoje u društvu. Žene su bile posebno zainteresovane za to šta ih čini različitim od muškaraca - šta čini žene umetnice i njihovu umetnost različitim od muških umetnika i njihove umetnosti. Feministkinje su ukazivale da su kroz celi zabeleženu istoriju muškarci sprovodili patrijarhalne socijalne sisteme u kojima su dominirali nad ženama. Feministička teorija uzima u obzir okolnosti večine ženskih života kao majki, domadica i negovateljica, ne bi li se suprotstavile pogrešnoj koncepciji da su žene genetski inferiorne u odnosu na muškarce. Feministička umetnost beleži kao činjenicu u dominantnom patrijarhalnom kulturnom nasleđu da umetnost stvaraju muškarci, i za mušku publiku, i da je ona ponekad okrenuta protiv žena. Muškarci su održali obrazovni sistem koji je isključio žene iz umetničkog obrazovanja, galerijski sistem koji ih je sprečio da izlože i prodaju svoja dela, kao i da budu kolekcionirana u muzejuma. Feministička umetnost ponekad postavlja pitanja kao što su: 1. Na koji način se muški pogled razlikuje od ženskog? Kako ta razlika utiče na načine na koji dva pola vide svet? I kako oni vide umetnost? 2. Šta čini opscenost i pornografiju? Odakle one dolaze? Šta iz njih proizilazi? Koje mesto one imaju u umetnosti? Tamara Gerb u tekstu "Rod i prikazivanje" piše: "Za feministkinje ni 'zadovoljstvo' ni 'posmatranje' nisu neutralni niti oslobođeni vrednosnog suda. Oni su povezani sa načinima na koje smo naučili da živimo u svetu kao muškarci ili žene. Nema jedinstvenog rešenja koje feministička teorija može ponuditi da bi objasnila razlike između muškaraca i žena, ali vedina odbacuje ideju da se razlike nalaze u potpunosti u našoj biologiji ili u našim fiksnim 'prirodama'. Muškarci i žene nisu 'izvor' svoga sveta, ved su njegov proizvod. Muškarci i žene nemaju dati identitet koji postoji pre jezika ved učedi jezik, oni uče ko su. Za mnoge feminističke teorije, ovo je suštinska polazna pretpostavka." Gerbova tvrdi da "nema jednostavnog 'zadovoljstva u posmatranju', niti je posmatranje ikada politički nevino" i nastavlja: "Sama
fraza 'zadovoljstvo u posmatranju' za feminizam postavlja pitanja: čije je zadovoljstvo u pitanju i ko posmatra? U kom su odnosu mod i posmatranje ili ono posmatrano? Ko ima prava da posmatra i kako je to posmatranje ozakonjeno i kulturološki kodirano? I, što je za nas suštinski, kako se proces prikazivanja i čin posmatranja umetnosti ili komplikovane konvencije kojima je pogled postavljen u umetnosti odnose prema uslovima gledanja na život žena i muškaraca? Početkom sedamdesetih godina Lusi Lipard piše u svojim esejima: "Neke umetnice feministkinje izabrale su suštinski seksualne ili erotske slike. Druge su odlučile da realistički ili idejno slave žensko iskustvo u kojem rađanje, materinstvo, silovanje, uzdržavanje, domadinstvo, prozori, menstruacija, autobiografija, porodica i portreti prijatelja imaju važnu ulogu. Druge su smatrale da je feministička samo ona umetnost koja zauzima 'ispravni' nedvosmisleno jasan politički sadržaj. Neke su radile sa materijalima i bojama ranije negativno okarakterisanim kao 'ženski', ili sa simboličnim ili apstraktnim predstavama svog iskustva; na primer sa slikama velova, zatvaranja, ogradama, pritiscima, barijerama, stegama, kao i rastom, opuštanjima, razvojem i čulnim površinama. Neke su se bavile slikama organskog 'života', druge su polazile od sebe kao subjekta, kredudi se od unutra ka spolja. Svi ovi radovi su menjali stilističku osnovu nudedi bolji uvid u potencijale ženske kulture. Svaki pokušaj umetnica da oslobode svoje lične izraze i univerzalni feminizam od stilova i predrasuda muške kulture bio je riskantan i hrabar poduhvat". Zastupnici ove umetnosti tražili su da dela žena iz svih kultura i svih perioda budu uključena u umetničke studije i izložbe. Članak Linde Noklin imao je ogroman značaj za stipendiranje žena u umetničkom obrazovanju. Brojne istorije o ženama umetnicama objavljene su '70-ih godina i kasnije. Borba za ženska prava i postavljene ciljeve feminizma nastavlja da traje i danas reflektujudi se kroz umetnost. Umetnice pri tome i dalje koriste originalna i radikalna sredstva. Ovo je objava sa puno duha i ironije, postavljena 1989-e od strane grupe Guerilla Girls, koju čine nepoznate žene "umetnice, pisci, umetnice performansa i filmski stvaraoci, koje se bore protiv diskriminacije:
