LAPORAN PENDAHULUAN ASUHAN KEPERAWA KEPERAWATAN KARSINOMA KAR SINOMA LIDAH LI DAH BAB I PENDAHULUAN A. Latar Belakang Karsinoma lia! aala! s"at" t"mor #ang ter$ai iasar m"l"t% kaang&kaang mel"as keara! lia! an men#e'a'kan gangg"an mo'ilitas. Tela! Tela! 'an#ak orang menerita (en#akit ( en#akit (erikaritis ini. Men"r"t )%*+ ,arga "nia tela! menerita (en #akit (erikaritis% sekitar -%+ (eneritan#a s"a! meninggal. Seangkan inonesia seniri% i(erkirakan sekitar /%0+ ,arga inonesia tela! menerita (en#akit 1a lia! ini% i(erkirakan 2%/+ (eneritan#a s"a! meninggal. Pen#akit 1a lia! ini (en#e'a'n#a 'isa ise'a'kan ole! 'e'era(a 3aktor se(erti 3aktor l"ar% !eriiter ma"("n non !eriiter. 4aktor l"ar meli("ti rokok% al5o!ol% in3eksi kronis an tra"ma krinis. 4aktor non !eriiter meli("ti 4aktor 3isik se(erti sinar "ltra6iolet% 4aktor 'iologis se(erti 6ir"s 7(a(iloma #ang it"larkan melal"i !"'"ngan s"ami istri% !e(atitis8 (arasit% an 'akteri. Paa orang #ang menerita (en#akit 1a lia! a(at isem'"!kan a(a'ila (eraangann#a 'el"m mel"as. 1rania aala! a(at kita lak"kan engan mem'erikan tera(i se(erti raiotera(i. Selain it"% kita $"ga a(at mem'erikan o'at #ang 'erg"na "nt"k meng"rangi (eraangan. B. T"$"an 2. Ma!asis,a mam(" men$elaskan tentang e3inisi (en#akit 1a lia!. /. Ma!asis,a mam(" men$elaskan etiologi (en#akit 1a lia!. ). Ma!asis,a mam(" men$elaskan mani3estasi klinis (en#akit 1a lia! 9. Ma!asis,a mam(" men$elaskan tentang (at!o3isiologi (en#akit 1a lia! . Ma!asis,a mam(" men$elaskan kom(likasi (en#akit 1a lia! :. Ma!asis,a mam(" men$elaskan tentang (emeriksaan (en"n$ang (en#akit 1a lia! *. Ma!asis,a mam(" men$elaskan tentang (enatalaksanaan (en#akit 1a lia! 0. Ma!asis,a mam(" menent"kan as"!an ke(era,atan tentang (en#akit 1a lia!.
BAB II TIN;AUAN TEORI A. De3inisi Karsinoma lia! aala! s"at" t"mor #ang ter$ai iasar m"l"t% kaang&kaang mel"as keara! lia! an men#e'a'kan men#e'a'k an gangg"an mo'ilitas lia! 7
"amo"s 5ell 5ar5inoma 75ell e(itel ge(eng 'erla(is8% $"ga 'e'era(a (en#akit&(en#akit tertent" 7(remaligna8. Kanker ganas ini a(at mengin3iltrasi ke aera! sekitarn#a% isam(ing it" a(at melak"kan metastase se5ara lim3ogen an !ematogen. B.
Etiologi Kanker rongga m"l"t memiliki (en#e'a' #ang m"lti3aktorial an s"at" (roses #ang teriri ari 'e'era(a langka! #ang meli'atkan inisiasi% (romosi an (erkem'angan t"mor. Se5ara
garis 'esar% etiologi kanker lia!? 2. Preis(osisi genetik /. E3ek !ormonal ). Lesi (rakanker 9. Iritasi kronis% tra"ma% an in3lamasi . Kegagalan 3"ngsi sistem im"n :. Tera(i o'at *. 4aktor lingk"ngan a. Raiasi (engion '. Pema$anan sinar mata!ari 5. E3ek raon an mean elektromagnet . Pol"si kimia e. Pol"si "ara 0. Ke'iasaan (ola !i"( a. Rokok an tem'aka" '. N"trisi 5. Kons"msi alko!ol . Praktik seks"al =.
1. Mani3estasi Klinis 2. Tana Tana a,al "m"mn#a 'er"(a "lk"s tan(a n#eri #ang tiak sem'"!&sem'"!. Kem"ian mem'esar an menekan ata" mengin3iltrsi $aringan sekitar #ang megaki'atkan n#eri lokal% otalgia i(silateral an n#eri mani'"la 7S"#atno% /-2-8. /. In3iltrasi ke otot&otot ini mengaki'atkan gerakan lia! ter'atas se!ingga (roses menelan 'ol"s makanan an 'i5ara tergangg". Kanker ini a(at mengin3iltrasi $aringan sekitarn#a se(erti asar m"l"t 73loor o3 mo"t!% 4OM8% asar lia! an tonsil 7S"#atno% /-2-. Bea! Onkologi Diagnostik an Tera(i. ;akarta? Sag"ng Seto8. ). Se$alan engan kema$"an kanker (asien a(at mengel"!kan n#eri tekan% kes"litan meng"n#a!% menelan% an 'er'i5ara% 'at"k engan s("t"m 'ersem" ara! ata" ter$ai (em'esaran no"s lim3e ser6ikal. 7Ba"g!man Diane 1% /---8 D. Pat!o3isiologi Ke$aian kanker lia! ise'a'kan ole! 'an#ak 3aktor #ang ikelom(okkan men$ai 'e'era(a 3aktor% #ait" 4aktor l"ar% 3aktor !eriiter an 3aktor no n !eriiter. 4aktor l"ar meli("ti rokok% al5o!ol% in3eksi kronis an tra"ma krinis. 4aktor non !eriiter meli("ti 4aktor 3isik se(erti sinar "ltra6iolet% 4aktor 'iologis se(erti 6ir"s 7(a(iloma #ang it"larkan melal"i !"'"ngan s"ami istri%!e(atitis8 (arasit% an 'akteri. 4aktor&3aktor terse'"t akan memi5" s"at" rangsang karsinogen #ang mengenai sel s>"amo"s 5ar5inoma (aa m"kosa m"l"t #ang tiak mem("n#ai keratin se'agai (elin"ng. Dim"kosa m"l"t terse'"t% at&at karsinogen tertam("ng an 'er(roli3erasi se5ara tiak
terkontrol. Kanker lia! #ang mengenai rai ling"ae 'iasan#a asim(tomatis !ingga (roses (en#akit 'erlan$"t !ingga tim'"l n#eri menelan an (ergerakan lia! #ang ter'atas. Kanker (aa (osterior lia! 7rai ling"ae8 ominan 'ermetastase ke 5olliCle!er. Ketika kanker mengenai 5or("s ling"ae tana #ang (aling sering terli!at aala! ("ti!&("ti! (aa lia! #ang tiak 'isa i!ilangkan. Kem"ian 'isa ter'ent"k "lk"s #ang m"a! 'erara!. Kanker (aa anterior 75or("s ling"ae8 ominan metastase (aa kelen$ar lim3e s"'mental an s"'mani'"lar. Penatalaksanaan kanker lia! meli("ti o(erasi glosektomi an iseksi le!er #ang ilan$"tkan engan kemotera(i. 7!tt(?CCn"rseammar.'logs(ot.5omC/-2/C-)Cas"!an&ke(era,atan&karsinoma&lia!.!tml8. E. Kom(likasi 2. Kom(likasi ak"t #ang a(at ter$ai aala!? 28 M"kositis ? M"kositis oral mer"(akan in3lamasi (aa m"kosa m"l"t 'er"(a eritema an aan#a "lser #ang 'iasan#a item"kan (aa (asien #ang mena(atkan tera(i kanker. Biasan#a (asien mengel"!kan rasa sakit (aa m"l"tn#a an a(at mem(engar"!i n"trisi serta k"alitas !i"( (asien. /8 Kaniiasis ? Pasien raiotera(i sangat m"a! ter$ai in3eksi o("rt"nistik 'er"(a kaniiasis oral #ang ise'a'kan ole! $am"r #ait" 1ania al'i5ans. In3eksi kania item"kan se'an#ak 2*&/=+ (aa (asien #ang menerima raiotera(i. )8 D#sge"sia aala! res(on a,al 'er"(a !ilangn#a rasa (enge5a(an% imana sala! sat"n#a a(at ise'a'kan ole! tera(i raiasi. 98 erostomia ? erostomia ata" m"l"t kering ikel"!kan se'an#ak 0-+ (asien #ang menerima raiotera(i. erostomia $"ga ikel"!kan sam(ai raiotera(i tela! selesai engan rata&rata /2 !ari setela! raiotera(i. Ba!kan teta( ikel"!kan setela! 2/&20 '"lan setela! raiotera(i tergant"ng (aa osis #ang iterima kelen$ar sali6a an 6ol"me $aringan kelen$ar #ang menerima raiasi. /. Kom(likasi kronis aala!? 28 Karies gigi ? Karies gigi a(at ter$ai (aa (asien #ang menerima raiotera(i. Karies gigi aki'at (a(aran raiasi ata" #ang sering ise'"t engan karies raiasi aala! 'ent"k #ang (aling estr"kti3 ari karies gigi% imana mem("n#ai onset an (rogresi #ang 5e(at. Karies gigi 'iasan#a ter'ent"k an 'erkem'ang (aa )&: '"lan setela! tera(i raiasi an mengalami ker"sakan #ang lengka( (aa sem"a gigi (aa (erioe )& ta!"n. /8 Osteoraionekrosis ? Osteoraionekrosis 7ORN8 mer"(akan e3ek kronis #ang (enting (aa raiotera(i. Osteoraionekrosis aala! nekrose iskemik t"lang #ang ise'a'kan ole! raiasi #ang men#e'a'kan rasa sakit karena ke!ilangan 'an#ak str"kt"r t"lang. )8 Nekrose (aa $aringan l"nak ? Kom(likasi oral kronis lain #ang a(at ter$ai aala! nekrose (aa $aringan l"nak% imana =+ kas"s ari osteoraionekrosis 'er!"'"ngan engan nekrose (aa $aringan l"nak. Nekrose $aringan l"nak ie3inisikan se'agai "lser #ang tera(at (aa $aringan #ang terraiasi% tan(a aan#a (roses keganasan 7maligna8. E6al"asi se5ara terat"r (enting ilak"kan sam(ai nekrose 'erk"rang% karena tiak aa kem"ngkinan ter$ain#a kekam'"!an. Tim'"ln#a nekrose (aa $aringan l"nak ini 'er!"'"ngan engan osis% ,akt"% an 6ol"me kelen$ar #ang terraiasi. Reaksi ak"t ter$ai selama tera(i an 'iasan#a 'ersi3at re6ersi'el% seangkan reaksi #ang 'ersi3at kronis 'iasan#a ter$ai mena!"n an 'ersi3at irre6ersi'el.
4. 2.
Pemeriksaan Pen"n$ang Bio(si
28 Iin5isional 'io(s# Dengan 5ara mengam'il sam(el ari aera! 5ar5inoma an aera! #ang se!at% se!ingga iketa!"i 'atas $elas ari 5ar5inoma. Teta(i ke$elekann#a aala! (em'"l"! ara! men$ai ter'"ka% an ini akan mem(erm"a! (en#e'aran ari 5ar5inoma terse'"t% seangkan ke"nt"ngan#a a(at mengeta!"i 'atas ari 5ar5inoma g"na tera(i selan$"tn#a 7 Pen#inaran 8. 1ara 'io(s# ini a(at ilak"kan (aa 5a5inoma lia! #ang masi! ke5il engan ata" tan(a metastase. E5isi $aringan #ang i"ga 5ar5inoma engan $arak 2 2% 5m ari $aringan se!at. Hasil e5isi iletakkan (aa ga'"s 7maks"n#a aala! "nt"k 5"k"( 'ersi!8. Dengan kasa #ang i'eri 3ormalin iletakkan iatas (re(arat agar (re(arat tiak melengk"ng se!ingga to(ogra(i tiakm 'er"'a!% kem"ian ikirim ke (atologi anatomi. Di(otong men$ai * (re(arat% an ili!at 'agian mana #ang tiak 'ersi! a(at i"lang e5isin#a.Setela! ilak"kan (emeriksaan iatas 7in5isional 'io(si8 'ar" ilak"kan (emeriksaan (atologi anatomi "nt"k menent"kan t"mor ganas ata" '"kan. /8 Br"s! 'io(s# Paa (rose"r ini% sam(el iam'il (aa (erm"kaan m"kosa #ang terli!at a'normal engan 5ara meng"m("lkan sel e(itel m"kosa engan mengg"nakan alat 'er'ent"k sikat% menem(atkan sam(el alam slie an melak"kan tinakan 3iksasi se'el"m mem'a,a $aringan terse'"t ke la'oratori"m. Tinakan (engam'ilan sam(el engan ska(el an $ar"m 'io(si iinikasikan (aa kanker #ang s"a! $elas terli!at% tera(at ke5" rigaan #ang k"at ter!aa( lesi ata" lesi tera(at (aa orang #ang memiliki 3aktor&3aktor resiko kanker m"l"t. Seangkan 'r"s! 'io(si iinikasikan (a keaaan #ang se'alikn#a. )8 Teknik 5a!a#a k!emol"minesen ;aringan #ang i5"rigai se'agai kanker isinari engan k!emol"minesen setela! se'el"mn#a i,arnai engan asam asetat. Hasiln#a akan terli!at gam'aran o(ak Fa5eto,!iteG (aa $aringan #ang terkena kanker ata" $aringan #ang a'normal. @. Penatalaksanaan 2. Penatalaksanaan 3armakologi T#(!oni"m 4lagelli3orme C Kelai Tik"s ekstrak an !er'al lainn#a mengga'"ngkan mem'ant" alam etoksi3ikasi sistem ara!. T#(!oni"m Pl"s mengan"ng ri'osom alam 'ertinak (rotein 7RIP8% anti oksian% an anti k"rk"min. Sel 'ersama&sama i(i5" (aa gilirann#a meng!asilkan meiator #ang merangsang an mem(erk"at sel&sel lain ari sistem keke'alan t"'"! "nt"k memerangi sel&sel kanker. Se$ak (ert"m'"!an sel kanker aala! re6ersi'el i'erikan stim"l"s kimia #ang 'enar an lingk"ngan% (en$elasan ini tiak terlal" mengaa&aa. T#(!oni"m Pl"s mer"(akan kom'inasi !er'al selekti3 ekstrak #ang alam kar#a sinergi T#(!oni"m 4lagelli3orme (eng"atan C Kelai Tik"s. /. Penatalaksanaan non 3armakologi 28 Raio T!era(# Raio t!era(# ilak"kan 'ila ? T"mor Ino(era'le% T) ata" le'i!% N)% M- M2 /8 Eternal ra# Dengan memas"kkan $ar"m rai"m sel&sel 5ar5inoma ik"t mas"k kealam. Da(at ig"nakan engan 5ara lain #ait" ? Penerita inar5ose% kem"ian memas"kkan (ol#et!t#lene 5at!erter an melal"i 5!arteter ini imas"kkan 'enang #ang iikat engan rai"m maka rai"m ini akan terse'ar se5ara merata% 'ila s"a! selesai 'enang itarik kel"ar 5ara ini ise'"t a((li5ation. )8 Raon sees
Dengan 'i$i&'i$i raon #ang iletakkan sekitar 5artinoma 98 1#tostati5a t!era(!# ? Metotreate 7Mt8 a(at Mene(resi s"m&s"m t"lang% ini a(at iatasi enganleoko(orin. Mem("n#ai ak"m"lasi 'aik. Da(at i(akai "nt"k mer"'a! T) men$ai T/&T2. 8 S"rgi5alCHemiglose5tom# 7total glosse5tom#8 Dilak"kan (engangkatan (aa 'agian #ang iinikasi terkena 5ar5inoma ata" !emiglose5tom# ata" total glosse5tom# a(a'ila t"mor 5"k"( 'esar an s"a! 'ermetastase ke aera! le!er. Paa metastasen#a ilak"kan ? Paa N2 an N/% ilak"kan RND 7Rai5al Ne5k Dise5tion8 #ang iangkat a. Kelen$ar le!er '. Kelen$ar s"' mai'"la. 5. <. ;"g"laris interna. :8 Bilateral ne5k isse5tion Dilak"kan kelen$ar s"(ra 5ia6i5"laris Paa N)
BAB III ASUHAN KEPERAWATAN 2. Pengka$ian a. Ientitas Pasien Nama% "m"r% $enis kelamin% s"k" 'angsa% (eniikan% (eker$aan% nomor register% tanggal mas"k% an nama (enangg"ng $a,a' (asien elama ira,at. '. Ri,a#at kese!atan 28 Kel"!an "tama? L"ka (aa lia! #ang tiak sem'"!&sem'"!. /8 Ri,a#at (en#akit sekarang? L"ka (aa lia! #ang tiak sem'"!&sem'"!. Kem"ian mem'esar an menekan ata" mengin3iltrsi $aringan sekitar #ang megaki'atkan n#eri lokal% otalgia i(silateral an n#eri mani'"la. )8 Ri,a#at (en#akit a!"l" a. Tem'aka"? 0-+ (enerita kanker lia! aala! (erokok. Risiko (erokok aala! &= kali le'i! 'esar i'aningkan '"kan (erokok. '. Alko!olisme? (emin"m 'erat mem("n#ai risiko )- kali le'i! 'esar an e3ekn#a sinergis engan merokok. 5. In3eksi 6ir"s alam rongga m"l"t? H"man (a(illoma 6ir"s 7HP<8 k!"s"sn#a HP< 2: an HP< 20. . Oral !#giene #ang $elek. 5. Pemeriksaan 3isik B2 7Breat!ing8 Sesak na(as% RR meningkat% (engg"naan otot 'ant" (erna3asaan. B/ 7Bloo8 Takikaria% Hi(ertensi 7n#eri !e'at8. B) 7Brain8 @angg"an sara3 I 7(en"r"nan re3lek menelan8% sara3 II 7gerakan lia! tergangg"8.
B9 7Blaer8 Per"'a!an (ola e3ekasi konsti(asi ata" iare% (er"'a!an eliminasi "rine% (er"'a!an 'ising "s"s% istensi a'omen. B 7Bo,el8 Anoreksia% na3s" makan men"r"n% n#eri telan% (er"'a!an 'erat 'aan. B: 7Bone8 Kelema!an ata" keleti!an% (er"'a!an (aa (ola istira!atJ aan#a 3aktor&3aktor #ang mem(engar"!i ti"r se(erti n#eri% ansietas. . Pemeriksaan iagnostik 2. 1T&s5an ata" MRI ilak"kan "nt"k menilai etail lokasi t"mor% l"as ekstensi t"mor (rimer. /. US@ !e(ar% 4oto t!ora an 'one s5an "nt"k e6al"asi aan#a metastasis $a"!. ). Bio(si a. 4NAB 7 4ine Neele A(iration Bio(s#8% ilak"kan (aa t"mor (rimer #ang metastasis ke kelen$ar geta! 'ening le!er. '. Bio(si insisi ata" 'io(si 5akot 7("n5!8 ilak"kan 'ila t"mor 'esar 72 5m8. 5. Bio(si eksisi ilak"kan (aa t"mor #ang ke5il 7 2 5m ata" k"rang8 7S"#atno% /-2-8. /. Diagnosa Ke(era,atan 28 Pola na3as tiak e3ekti3 'er!"'"ngan engan (en#"m'atan oro3aring aki'at (em'esaran t"mor. /8 Hi(ertermi 'er!"'"ngan engan (roses (eraangan (en#akit )8 N#eri 7ak"t8 'er!"'"ngan engan "lk"s (aa lia! aki'at kanker. 98 Per"'a!an n"trisi k"rang ari ke'"t"!an t"'"! 'er!"'"ngan engan kes"karan menelan. 8 Ker"sakan kom"nikasi 6er'al #ang 'er!"'"ngan engan (en"r"nan ne"rologi an kemam("an menelan. :8 Resiko tinggi ter$ai in3eksi 'er!"'"ngan engan (en#akit kronis. *8 K"rang (engeta!"aan tentang (roses (en#akit an ren5ana (engo'atan. ). Inter6ensi Ke(era,atan 28 Pola na3as tiak e3ekti3 'er!"'"ngan engan (en#"m'atan oro3aring aki'at (em'esaran t"mor T"$"an? Per'aikan alam (ola na3as.
Kriteria Hasil ? RR 2:& /9 Cmenit% tiak mengg"nakan otot 'ant" (erna(asan an tiak sesak. Inter6ensi? a. Berikan O/ tam'a!an '. Berikan orongan "nt"k men#elingi akti6itas an (erioe istira!at 5. Berikan orongan (engg"naan (elati!an otot&otot (erna3asan $ika i!ar"skan. . A$arkan (asien (erna3asan ia3ragmatik an (erna3asan 'i'ir Rasional? Mem'ant" (asien mem(er(an$ang ,akt" eks(irasi. Dengan teknik ini (asien akan 'erna3as le'i! e3isien an e3ekti3% mem'ant" mensta'ilkan (ola na(as% mem"ngkinkan (asien "nt"k melak"kan akti6itas tan(a istres 'erle'i!an% meng"a tkan an mengkonisikan otot&otot (erna3asan.
/8 Hi(ertermi 'er!"'"ngan engan (roses (eraangan (en#akit T"$"an ? s"!" t"'"! alam 'atas normal. KH ? s"!" t"'"! alam 'atas normal% 'aan tiak terasa (anas Inter6ensi ? a. Ka$i s"!" an tana& tana 6ital% keaaan klien. '. Panta" s"!" klien% (er!atikan menggigil. 5. Berikan kom(res mani !angat. . An$"rkan (asien "nt"k 'an#ak min"m. e. An$"rkan (asien memakai (akaian #ang ti(is an men#era( keringat. 3. Kola'orasi (em'erian anti(iretik. Rasional ? Memanta" (er"'a!an s"!" t"'"!% S"!" )0%&92%21 men"n$"kan (roses (en#akit in3eksi"s% kom(res !angat a(at mem'ant" meng"rangi emam an men"r"nkan s"!" t"'"!. )8 N#eri 7ak"t8 'er!"'"ngan engan "lk"s (aa lia! aki'at kanker. T"$"an ? Rasa n#eri teratasi ata" terkontrol Kriteria !asil ? a. Menemonstrasikan (engg"naan ketram(ilan relaksasi n#eri '. Mela(orkan (engali!an n#eri maksimalCkontrol. Inter6ensi? a. Tent"kan ri,a#at n#eri% misaln#a lokasi n#eri% 3rek"ensi% "rasi% an intensitas 7skala -& 2-8. '. Dorong (engg"naan keteram(ilan mana$emen n#eri 7misaln#a teknik relaksasi% 6is"alisasiC'im'ingan ima$inasi8% an menengarkan m"sik "nt"k (engali!an n#eri. 5. A$arkan klien teknik relaksasi% 6is"alisasiC'im'ingan ima$inasi. . Berikan analgesik ses"ai inikasi. Rasional? meningkatkan relaksasi an mem'ant" mem3ok"skan kem'ali (er!atian% mem"ngkinkan (asien "nt"k 'er(artisi(asi se5ara akti3 an meningkatkan rasa kontrol% n#eri aala! kom(likasi sering ari kanker% meski("n res(on ini6i" 'er'ea. 98 Per"'a!an n"trisi k"rang ari ke'"t"!an t"'"! 'er!"'"ngan engan kes"karan menelan. T"$"an ? Ke'"t"!an n"trisi a(at ter(en"!i Kriteria !asil ? a. Berat 'aan meningkat. '. Na3s" makan meningkat. 5. Tiak m"al C m"nta! Inter6ensi? a. Ses"aikan iet se'el"m an ses"a! (em'erian o'at ses"ai engan kes"kaan an toleransi (asien. '. An$"rkan (asien "nt"k memat"!i iet #ang tela! i(rogramkan. 5. Berikan oral !#giene. . Dorong (asien "nt"k makan iet tinggi kalori% ka#a n"trien engan mas"kan 5airan aek"at. e. Kola'orasi engan s(esialis THT "nt"k (emasangan nasogastrik t"'e. Rasional? Memen"!i ke'"t"!an n"trisi (asien% ke(at"!an ter!aa( iet a(at men5ega! kom(likasi ter$ain#a !i(oglikemiaC!i(erglikemia% meningkatkan na3s" makan% $enis makanan ini akan meningkatkan (emen"!an n"trisi tan(a meningkatkan stim"l"s (aa (en5ernaan%
memen"!i ke'"t"!an n"trisi. 8 Ker"sakan kom"nikasi 6er'al #ang 'er!"'"ngan engan (en"r"nan ne"rologi an kemam("an menelan. T"$"an ? tiak ter$ai ker"sakan kom"nikasi 6er'al. Kriteria !asil ? kom"nikasi lan5ar. Inter6ensi ? a. Ka$i kemam("an kom"nikasi klien. '. Seiakan alat kom"nikasi #ang lain se(erti (a(an t"lis ata" '"k" $ika klien. 5. Res(onsi3 ter!aa( 'el (anggilan ari klien. Rasional ? mengeta!"i kemam("an kom"nikasi klien% Seiakan alat kom"nikasi #ang lain se(erti (a(an t"lis ata" '"k" $ika klien tiak a(at 'erkom"nikasi 6er'al% Men$aga ke(er5a#aan ari (asien. :8 Resiko tinggi ter$ai in3eksi 'er!"'"ngan engan (en#akit kronis T"$"an? Tiak tera(at tana an ge$ala in3eksi Kriteria !asil? a. Tiak aa n#eri '. Ulk"s ata" l"ka (aa lia! klien meng!ilang 5. Kemera!an (aa lia! klien s"a! tiak aa. Inter6ensi? a. Ka$i (aa lia! klien ter!aa( tana an ge$ala in3eksi se5ara kontin". '. Tekankan (entingn#a !#giene oral #ang 'aik 5. A$arkan 5ara mem'ersi!kan lia! . Berikan anti'iotik ses"ai inikasi Rasional? Pengenalan ini an inter6ensi segera a (at men5ega! (rogesi3 (aa sit"asi #ang le'i! seri"s% ter$ai stomatitis meningkatkan risiko ter!aa( in3eksi s"(a#a in3eksi tiak mel"as% ig"nakan "nt"k mengieti3ikasi in3eksi ata" i'erikan se5ara (ro3ilaktik (aa (asien im"nos"(resi.
*8 K"rang (engeta!"aan tentang (roses (en#akit an ren5ana (engo'atan T"$"an ? kel"arga a(at men#atakan (ema!aman (roses (en #akit KH ? men#atakan (ema!aman (roses (en#akit Inter6ensi ? a. Ka$i "lang (roses (en#akit% (en#e'a'Ce3ek !"'"ngan 3aktor #ang menim'"lkan ge$ala an mengienti3ikasi 5ara men"r"nkan 3aktor (en"k"ng. '. Tent"kan (erse(si tentang (roses (en#akit 5. ;elaskan tentang (en#akit #ang ierita klien . Disk"sikan kem'ali engan kel"arga Rasional ? Mengeta!"i se$a"! mana kel"arga mema!ami ( en#akit terse'"t% men#amakan (ola (ikir% mem'erikan in3ormasi% mengeta!"i se$a"!mana in3ormasi #ang iterima kel"arga. 7Doengoes% M.@./---.Ren5ana As"!an Ke(era,atan.Eisi ).;akarta?E@18
BAB III PENUTUP A. Sim("lan 1arsinoma lia! aala! (en#akit #ang mem("n#ai tingkat kematian #ang 5"k"( tinggi an mem("n#ai (rognosa #ang $elek% ter"tama a(a'ila mengenai se(ertiga 'agian (osterior lia! an tela! 'ermetastase ke ser6i5al an le!er% ke s"'maksilaris% s"'mani'"laris. Hal&!al #ang 'er!"'"ngan engan (en#akit&(en#akit tertent" 7(remalignant8 (erl" ia,asi ole! okter gigi i alam menent"kan ge$ala a,al ari s"at" t"mor #ang aa (aa lia!. Aa("n !al&!al lain #ang tiak kala! (entingn#a aala! ke'ersi!an ari m"l"t #ang !ar"s i$aga ter"tama gigi 'erl"'ang engan karang gigi #ang 'an#ak an (emasangan (rot!esa #ang tiak 5o5ok% serta (engg"naan tem'aka" #ang 'erle'i!an 7merokokCmen#iri!8 an (emin"m 'erat 7alko!olisme8.
Da3tar P"staka A5kerman% La"ren
RE
Dis"s"n "nt"k melengka(i t"gas Mata K"lia! ? Sistem Perse(si Sensori Dosen Pengam(" ? Isro3a!. S.Ke(.% Ns Anik Inri#ono. S. Ke(.% Ns
Dis"s"n Ole!? 2. Renn# Wi$a#anti /. N"r K!ani3a! ). Inra Bag"s Ma"lana 9. Wina Isnia Larasati
? -/---=-2/ ? -/--22/2/ ? -/--22)22 ? -/--2-=2/
PRO@RAM STUDI ILMU KEPERAWATAN 4AKULTAS ILMU KESEHATAN UNI
BAB II TIN;AUAN TEORI A. De3inisi Karsinoma lia! aala! s"at" t"mor #ang ter$ai iasar m"l"t% kaang&kaang mel"as keara! lia! an men#e'a'kan gangg"an mo'ilitas lia! 7"amo"s 5ell 5ar5inoma 75ell e(itel ge(eng 'erla(is8% $"ga 'e'era(a (en#akit&(en#akit tertent" 7(remaligna8. Kanker ganas ini a(at mengin3iltrasi ke aera! sekitarn#a% isam(ing it" a(at melak"kan metastase se5ara lim3ogen an !ematogen. B.
Etiologi Kanker rongga m"l"t memiliki (en#e'a' #ang m"lti3aktorial an s"at" (roses #ang teriri ari 'e'era(a langka! #ang meli'atkan inisiasi% (romosi an (erkem'angan t"mor. Se5ara garis 'esar% etiologi kanker lia!? 2. Preis(osisi genetik /. E3ek !ormonal ). Lesi (rakanker 9. Iritasi kronis% tra"ma% an in3lamasi . Kegagalan 3"ngsi sistem im"n :. Tera(i o'at *. 4aktor lingk"ngan a. Raiasi (engion '. Pema$anan sinar mata!ari 5. E3ek raon an mean elektromagnet . Pol"si kimia e. Pol"si "ara 0. Ke'iasaan (ola !i"( a. Rokok an tem'aka" '. N"trisi 5. Kons"msi alko!ol . Praktik seks"al =.
1. Mani3estasi Klinis 2. Tana a,al "m"mn#a 'er"(a "lk"s tan(a n#eri #ang tiak sem'"!&sem'"!. Kem"ian mem'esar an menekan ata" mengin3iltrsi $aringan sekitar #ang megaki'atkan n#eri lokal% otalgia i(silateral an n#eri mani'"la 7S"#atno% /-2-8.
/. In3iltrasi ke otot&otot ini mengaki'atkan gerakan lia! ter'atas se!ingga (roses menelan 'ol"s makanan an 'i5ara tergangg". Kanker ini a(at mengin3iltrasi $aringan sekitarn#a se(erti asar m"l"t 73loor o3 mo"t!% 4OM8% asar lia! an tonsil 7S"#atno% /-2-. Bea! Onkologi Diagnostik an Tera(i. ;akarta? Sag"ng Seto8. ). Se$alan engan kema$"an kanker (asien a(at mengel"!kan n#eri tekan% kes"litan meng"n#a!% menelan% an 'er'i5ara% 'at"k engan s("t"m 'ersem" ara! ata" ter$ai (em'esaran no"s lim3e ser6ikal. 7Ba"g!man Diane 1% /---8 D. Pat!o3isiologi Ke$aian kanker lia! ise'a'kan ole! 'an#ak 3aktor #ang ikelom(okkan men$ai 'e'era(a 3aktor% #ait" 4aktor l"ar% 3aktor !eriiter an 3aktor no n !eriiter. 4aktor l"ar meli("ti rokok% al5o!ol% in3eksi kronis an tra"ma krinis. 4aktor non !eriiter meli("ti 4aktor 3isik se(erti sinar "ltra6iolet% 4aktor 'iologis se(erti 6ir"s 7(a(iloma #ang it"larkan melal"i !"'"ngan s"ami istri%!e(atitis8 (arasit% an 'akteri. 4aktor&3aktor terse'"t akan memi5" s"at" rangsang karsinogen #ang mengenai sel s>"amo"s 5ar5inoma (aa m"kosa m"l"t #ang tiak mem("n#ai keratin se'agai (elin"ng. Dim"kosa m"l"t terse'"t% at&at karsinogen tertam("ng an 'er(roli3erasi se5ara tiak terkontrol. Kanker lia! #ang mengenai rai ling"ae 'iasan#a asim(tomatis !ingga (roses (en#akit 'erlan$"t !ingga tim'"l n#eri menelan an (ergerakan lia! #ang ter'atas. Kanker (aa (osterior lia! 7rai ling"ae8 ominan 'ermetastase ke 5olliCle!er. Ketika kanker mengenai 5or("s ling"ae tana #ang (aling sering terli!at aala! ("ti!&("ti! (aa lia! #ang tiak 'isa i!ilangkan. Kem"ian 'isa ter'ent"k "lk"s #ang m"a! 'erara!. Kanker (aa anterior 75or("s ling"ae8 ominan metastase (aa kelen$ar lim3e s"'mental an s"'mani'"lar. Penatalaksanaan kanker lia! meli("ti o(erasi glosektomi an iseksi le!er #ang ilan$"tkan engan kemotera(i. 7!tt(?CCn"rseammar.'logs(ot.5omC/-2/C-)Cas"!an&ke(era,atan&karsinoma&lia!.!tml8. E. Kom(likasi 2. Kom(likasi ak"t #ang a(at ter$ai aala!? 28 M"kositis ? M"kositis oral mer"(akan in3lamasi (aa m"kosa m"l"t 'er"(a eritema an aan#a "lser #ang 'iasan#a item"kan (aa (asien #ang mena(atkan tera(i kanker. Biasan#a (asien mengel"!kan rasa sakit (aa m"l"tn#a an a(at mem(engar"!i n"trisi serta k"alitas !i"( (asien. /8 Kaniiasis ? Pasien raiotera(i sangat m"a! ter$ai in3eksi o("rt"nistik 'er"(a kaniiasis oral #ang ise'a'kan ole! $am"r #ait" 1ania al'i5ans. In3eksi kania item"kan se'an#ak 2*&/=+ (aa (asien #ang menerima raiotera(i. )8 D#sge"sia aala! res(on a,al 'er"(a !ilangn#a rasa (enge5a(an% imana sala! sat"n#a a(at ise'a'kan ole! tera(i raiasi. 98 erostomia ? erostomia ata" m"l"t kering ikel"!kan se'an#ak 0-+ (asien #ang menerima raiotera(i. erostomia $"ga ikel"!kan sam(ai raiotera(i tela! selesai engan rata&rata /2 !ari setela! raiotera(i. Ba!kan teta( ikel"!kan setela! 2/&20 '"lan setela! raiotera(i tergant"ng (aa osis #ang iterima kelen$ar sali6a an 6ol"me $aringan kelen$ar #ang menerima raiasi. /. Kom(likasi kronis aala!? 28 Karies gigi ? Karies gigi a(at ter$ai (aa (asien #ang menerima raiotera(i. Karies gigi aki'at (a(aran raiasi ata" #ang sering ise'"t engan karies raiasi aala! 'ent"k #ang (aling estr"kti3 ari karies gigi% imana mem("n#ai onset an (rogresi #ang 5e(at. Karies gigi 'iasan#a ter'ent"k an 'erkem'ang (aa )&: '"lan setela! tera(i raiasi an mengalami
ker"sakan #ang lengka( (aa sem"a gigi (aa (erioe )& ta!"n. /8 Osteoraionekrosis ? Osteoraionekrosis 7ORN8 mer"(akan e3ek kronis #ang (enting (aa raiotera(i. Osteoraionekrosis aala! nekrose iskemik t"lang #ang ise'a'kan ole! raiasi #ang men#e'a'kan rasa sakit karena ke!ilangan 'an#ak str"kt"r t"lang. )8 Nekrose (aa $aringan l"nak ? Kom(likasi oral kronis lain #ang a(at ter$ai aala! nekrose (aa $aringan l"nak% imana =+ kas"s ari osteoraionekrosis 'er!"'"ngan engan nekrose (aa $aringan l"nak. Nekrose $aringan l"nak ie3inisikan se'agai "lser #ang tera(at (aa $aringan #ang terraiasi% tan(a aan#a (roses keganasan 7maligna8. E6al"asi se5ara terat"r (enting ilak"kan sam(ai nekrose 'erk"rang% karena tiak aa kem"ngkinan ter$ain#a kekam'"!an. Tim'"ln#a nekrose (aa $aringan l"nak ini 'er!"'"ngan engan osis% ,akt"% an 6ol"me kelen$ar #ang terraiasi. Reaksi ak"t ter$ai selama tera(i an 'iasan#a 'ersi3at re6ersi'el% seangkan reaksi #ang 'ersi3at kronis 'iasan#a ter$ai mena!"n an 'ersi3at irre6ersi'el.
4. Pemeriksaan Pen"n$ang 2. Bio(si 28 Iin5isional 'io(s# Dengan 5ara mengam'il sam(el ari aera! 5ar5inoma an aera! #ang se!at% se!ingga iketa!"i 'atas $elas ari 5ar5inoma. Teta(i ke$elekann#a aala! (em'"l"! ara! men$ai ter'"ka% an ini akan mem(erm"a! (en#e'aran ari 5ar5inoma terse'"t% seangkan ke"nt"ngan#a a(at mengeta!"i 'atas ari 5ar5inoma g"na tera(i selan$"tn#a 7 Pen#inaran 8. 1ara 'io(s# ini a(at ilak"kan (aa 5a5inoma lia! #ang masi! ke5il engan ata" tan(a metastase. E5isi $aringan #ang i"ga 5ar5inoma engan $arak 2 2% 5m ari $aringan se!at. Hasil e5isi iletakkan (aa ga'"s 7maks"n#a aala! "nt"k 5"k"( 'ersi!8. Dengan kasa #ang i'eri 3ormalin iletakkan iatas (re(arat agar (re(arat tiak melengk"ng se!ingga to(ogra(i tiakm 'er"'a!% kem"ian ikirim ke (atologi anatomi. Di(otong men$ai * (re(arat% an ili!at 'agian mana #ang tiak 'ersi! a(at i"lang e5isin#a.Setela! ilak"kan (emeriksaan iatas 7in5isional 'io(si8 'ar" ilak"kan (emeriksaan (atologi anatomi "nt"k menent"kan t"mor ganas ata" '"kan. /8 Br"s! 'io(s# Paa (rose"r ini% sam(el iam'il (aa (erm"kaan m"kosa #ang terli!at a'normal engan 5ara meng"m("lkan sel e(itel m"kosa engan mengg"nakan alat 'er'ent"k sikat% menem(atkan sam(el alam slie an melak"kan tinakan 3iksasi se'el"m mem'a,a $aringan terse'"t ke la'oratori"m. Tinakan (engam'ilan sam(el engan ska(el an $ar"m 'io(si iinikasikan (aa kanker #ang s"a! $elas terli!at% tera(at ke5" rigaan #ang k"at ter!aa( lesi ata" lesi tera(at (aa orang #ang memiliki 3aktor&3aktor resiko kanker m"l"t. Seangkan 'r"s! 'io(si iinikasikan (a keaaan #ang se'alikn#a. )8 Teknik 5a!a#a k!emol"minesen ;aringan #ang i5"rigai se'agai kanker isinari engan k!emol"minesen setela! se'el"mn#a i,arnai engan asam asetat. Hasiln#a akan terli!at gam'aran o(ak Fa5eto,!iteG (aa $aringan #ang terkena kanker ata" $aringan #ang a'normal. @. Penatalaksanaan 2. Penatalaksanaan 3armakologi T#(!oni"m 4lagelli3orme C Kelai Tik"s ekstrak an !er'al lainn#a mengga'"ngkan mem'ant"
alam etoksi3ikasi sistem ara!. T#(!oni"m Pl"s mengan"ng ri'osom alam 'ertinak (rotein 7RIP8% anti oksian% an anti k"rk"min. Sel 'ersama&sama i(i5" (aa gilirann#a meng!asilkan meiator #ang merangsang an mem(erk"at sel&sel lain ari sistem keke'alan t"'"! "nt"k memerangi sel&sel kanker. Se$ak (ert"m'"!an sel kanker aala! re6ersi'el i'erikan stim"l"s kimia #ang 'enar an lingk"ngan% (en$elasan ini tiak terlal" mengaa&aa. T#(!oni"m Pl"s mer"(akan kom'inasi !er'al selekti3 ekstrak #ang alam kar#a sinergi T#(!oni"m 4lagelli3orme (eng"atan C Kelai Tik"s. /. Penatalaksanaan non 3armakologi 28 Raio T!era(# Raio t!era(# ilak"kan 'ila ? T"mor Ino(era'le% T) ata" le'i!% N)% M- M2 /8 Eternal ra# Dengan memas"kkan $ar"m rai"m sel&sel 5ar5inoma ik"t mas"k kealam. Da(at ig"nakan engan 5ara lain #ait" ? Penerita inar5ose% kem"ian memas"kkan (ol#et!t#lene 5at!erter an melal"i 5!arteter ini imas"kkan 'enang #ang iikat engan rai"m maka rai"m ini akan terse'ar se5ara merata% 'ila s"a! selesai 'enang itarik kel"ar 5ara ini ise'"t a((li5ation. )8 Raon sees Dengan 'i$i&'i$i raon #ang iletakkan sekitar 5artinoma 98 1#tostati5a t!era(!# ? Metotreate 7Mt8 a(at Mene(resi s"m&s"m t"lang% ini a(at iatasi enganleoko(orin. Mem("n#ai ak"m"lasi 'aik. Da(at i(akai "nt"k mer"'a! T) men$ai T/&T2. 8 S"rgi5alCHemiglose5tom# 7total glosse5tom#8 Dilak"kan (engangkatan (aa 'agian #ang iinikasi terkena 5ar5inoma ata" !emiglose5tom# ata" total glosse5tom# a(a'ila t"mor 5"k"( 'esar an s"a! 'ermetastase ke aera! le!er. Paa metastasen#a ilak"kan ? Paa N2 an N/% ilak"kan RND 7Rai5al Ne5k Dise5tion8 #ang iangkat a. Kelen$ar le!er '. Kelen$ar s"' mai'"la. 5. <. ;"g"laris interna. :8 Bilateral ne5k isse5tion Dilak"kan kelen$ar s"(ra 5ia6i5"laris Paa N)
BAB III ASUHAN KEPERAWATAN 2. Pengka$ian a. Ientitas Pasien Nama% "m"r% $enis kelamin% s"k" 'angsa% (eniikan% (eker$aan% nomor register% tanggal mas"k% an nama (enangg"ng $a,a' (asien elama ira,at. '. Ri,a#at kese!atan 28 Kel"!an "tama? L"ka (aa lia! #ang tiak sem'"!&sem'"!. /8 Ri,a#at (en#akit sekarang? L"ka (aa lia! #ang tiak sem'"!&sem'"!. Kem"ian
mem'esar an menekan ata" mengin3iltrsi $aringan sekitar #ang megaki'atkan n#eri lokal% otalgia i(silateral an n#eri mani'"la. )8 Ri,a#at (en#akit a!"l" a. Tem'aka"? 0-+ (enerita kanker lia! aala! (erokok. Risiko (erokok aala! &= kali le'i! 'esar i'aningkan '"kan (erokok. '. Alko!olisme? (emin"m 'erat mem("n#ai risiko )- kali le'i! 'esar an e3ekn#a sinergis engan merokok. 5. In3eksi 6ir"s alam rongga m"l"t? H"man (a(illoma 6ir"s 7HP<8 k!"s"sn#a HP< 2: an HP< 20. . Oral !#giene #ang $elek. 5. Pemeriksaan 3isik B2 7Breat!ing8 Sesak na(as% RR meningkat% (engg"naan otot 'ant" (erna3asaan. B/ 7Bloo8 Takikaria% Hi(ertensi 7n#eri !e'at8. B) 7Brain8 @angg"an sara3 I 7(en"r"nan re3lek menelan8% sara3 II 7gerakan lia! tergangg"8. B9 7Blaer8 Per"'a!an (ola e3ekasi konsti(asi ata" iare% (er"'a!an eliminasi "rine% (er"'a!an 'ising "s"s% istensi a'omen. B 7Bo,el8 Anoreksia% na3s" makan men"r"n% n#eri telan% (er"'a!an 'erat 'aan. B: 7Bone8 Kelema!an ata" keleti!an% (er"'a!an (aa (ola istira!atJ aan#a 3aktor&3aktor #ang mem(engar"!i ti"r se(erti n#eri% ansietas. . Pemeriksaan iagnostik 2. 1T&s5an ata" MRI ilak"kan "nt"k menilai etail lokasi t"mor% l"as ekstensi t"mor (rimer. /. US@ !e(ar% 4oto t!ora an 'one s5an "nt"k e6al"asi aan#a metastasis $a"!. ). Bio(si a. 4NAB 7 4ine Neele A(iration Bio(s#8% ilak"kan (aa t"mor (rimer #ang metastasis ke kelen$ar geta! 'ening le!er. '. Bio(si insisi ata" 'io(si 5akot 7("n5!8 ilak"kan 'ila t"mor 'esar 72 5m8. 5. Bio(si eksisi ilak"kan (aa t"mor #ang ke5il 7 2 5m ata" k"rang8 7S"#atno% /-2-8. /. Diagnosa Ke(era,atan 28 Pola na3as tiak e3ekti3 'er!"'"ngan engan (en#"m'atan oro3aring aki'at (em'esaran t"mor. /8 Hi(ertermi 'er!"'"ngan engan (roses (eraangan (en#akit )8 N#eri 7ak"t8 'er!"'"ngan engan "lk"s (aa lia! aki'at kanker. 98 Per"'a!an n"trisi k"rang ari ke'"t"!an t"'"! 'er!"'"ngan engan kes"karan menelan. 8 Ker"sakan kom"nikasi 6er'al #ang 'er!"'"ngan engan (en"r"nan ne"rologi an kemam("an menelan. :8 Resiko tinggi ter$ai in3eksi 'er!"'"ngan engan (en#akit kronis. *8 K"rang (engeta!"aan tentang (roses (en#akit an ren5ana (engo'atan.
). Inter6ensi Ke(era,atan 28 Pola na3as tiak e3ekti3 'er!"'"ngan engan (en#"m'atan oro3aring aki'at (em'esaran t"mor T"$"an? Per'aikan alam (ola na3as.
Kriteria Hasil ? RR 2:& /9 Cmenit% tiak mengg"nakan otot 'ant" (erna(asan an tiak sesak. Inter6ensi? a. Berikan O/ tam'a!an '. Berikan orongan "nt"k men#elingi akti6itas an (erioe istira!at 5. Berikan orongan (engg"naan (elati!an otot&otot (erna3asan $ika i!ar"skan. . A$arkan (asien (erna3asan ia3ragmatik an (erna3asan 'i'ir Rasional? Mem'ant" (asien mem(er(an$ang ,akt" eks(irasi. Dengan teknik ini (asien akan 'erna3as le'i! e3isien an e3ekti3% mem'ant" mensta'ilkan (ola na(as% mem"ngkinkan (asien "nt"k melak"kan akti6itas tan(a istres 'erle'i!an% meng"a tkan an mengkonisikan otot&otot (erna3asan. /8 Hi(ertermi 'er!"'"ngan engan (roses (eraangan (en#akit T"$"an ? s"!" t"'"! alam 'atas normal. KH ? s"!" t"'"! alam 'atas normal% 'aan tiak terasa (anas Inter6ensi ? a. Ka$i s"!" an tana& tana 6ital% keaaan klien. '. Panta" s"!" klien% (er!atikan menggigil. 5. Berikan kom(res mani !angat. . An$"rkan (asien "nt"k 'an#ak min"m. e. An$"rkan (asien memakai (akaian #ang ti(is an men#era( keringat. 3. Kola'orasi (em'erian anti(iretik. Rasional ? Memanta" (er"'a!an s"!" t"'"!% S"!" )0%&92%21 men"n$"kan (roses (en#akit in3eksi"s% kom(res !angat a(at mem'ant" meng"rangi emam an men"r"nkan s"!" t"'"!. )8 N#eri 7ak"t8 'er!"'"ngan engan "lk"s (aa lia! aki'at kanker. T"$"an ? Rasa n#eri teratasi ata" terkontrol Kriteria !asil ? a. Menemonstrasikan (engg"naan ketram(ilan relaksasi n#eri '. Mela(orkan (engali!an n#eri maksimalCkontrol. Inter6ensi? a. Tent"kan ri,a#at n#eri% misaln#a lokasi n#eri% 3rek"ensi% "rasi% an intensitas 7skala -& 2-8. '. Dorong (engg"naan keteram(ilan mana$emen n#eri 7misaln#a teknik relaksasi% 6is"alisasiC'im'ingan ima$inasi8% an menengarkan m"sik "nt"k (engali!an n#eri. 5. A$arkan klien teknik relaksasi% 6is"alisasiC'im'ingan ima$inasi. . Berikan analgesik ses"ai inikasi. Rasional? meningkatkan relaksasi an mem'ant" mem3ok"skan kem'ali (er!atian% mem"ngkinkan (asien "nt"k 'er(artisi(asi se5ara akti3 an meningkatkan rasa kontrol% n#eri aala! kom(likasi sering ari kanker% meski("n res(on ini6i" 'er'ea.
98 Per"'a!an n"trisi k"rang ari ke'"t"!an t"'"! 'er!"'"ngan engan kes"karan menelan. T"$"an ? Ke'"t"!an n"trisi a(at ter(en"!i Kriteria !asil ? a. Berat 'aan meningkat. '. Na3s" makan meningkat. 5. Tiak m"al C m"nta! Inter6ensi? a. Ses"aikan iet se'el"m an ses"a! (em'erian o'at ses"ai engan kes"kaan an toleransi (asien. '. An$"rkan (asien "nt"k memat"!i iet #ang tela! i(rogramkan. 5. Berikan oral !#giene. . Dorong (asien "nt"k makan iet tinggi kalori% ka#a n"trien engan mas"kan 5airan aek"at. e. Kola'orasi engan s(esialis THT "nt"k (emasangan nasogastrik t"'e. Rasional? Memen"!i ke'"t"!an n"trisi (asien% ke(at"!an ter!aa( iet a(at men5ega! kom(likasi ter$ain#a !i(oglikemiaC!i(erglikemia% meningkatkan na3s" makan% $enis makanan ini akan meningkatkan (emen"!an n"trisi tan(a meningkatkan stim"l"s (aa (en5ernaan% memen"!i ke'"t"!an n"trisi. 8 Ker"sakan kom"nikasi 6er'al #ang 'er!"'"ngan engan (en"r"nan ne"rologi an kemam("an menelan. T"$"an ? tiak ter$ai ker"sakan kom"nikasi 6er'al. Kriteria !asil ? kom"nikasi lan5ar. Inter6ensi ? a. Ka$i kemam("an kom"nikasi klien. '. Seiakan alat kom"nikasi #ang lain se(erti (a(an t"lis ata" '"k" $ika klien. 5. Res(onsi3 ter!aa( 'el (anggilan ari klien. Rasional ? mengeta!"i kemam("an kom"nikasi klien% Seiakan alat kom"nikasi #ang lain se(erti (a(an t"lis ata" '"k" $ika klien tiak a(at 'erkom"nikasi 6er'al% Men$aga ke(er5a#aan ari (asien. :8 Resiko tinggi ter$ai in3eksi 'er!"'"ngan engan (en#akit kronis T"$"an? Tiak tera(at tana an ge$ala in3eksi Kriteria !asil? a. Tiak aa n#eri '. Ulk"s ata" l"ka (aa lia! klien meng!ilang 5. Kemera!an (aa lia! klien s"a! tiak aa. Inter6ensi? a. Ka$i (aa lia! klien ter!aa( tana an ge$ala in3eksi se5ara kontin". '. Tekankan (entingn#a !#giene oral #ang 'aik 5. A$arkan 5ara mem'ersi!kan lia! . Berikan anti'iotik ses"ai inikasi Rasional? Pengenalan ini an inter6ensi segera a (at men5ega! (rogesi3 (aa sit"asi #ang le'i! seri"s% ter$ai stomatitis meningkatkan risiko ter!aa( in3eksi s"(a#a in3eksi tiak mel"as% ig"nakan "nt"k mengieti3ikasi in3eksi ata" i'erikan se5ara (ro3ilaktik (aa (asien im"nos"(resi.
*8 K"rang (engeta!"aan tentang (roses (en#akit an ren5ana (engo'atan T"$"an ? kel"arga a(at men#atakan (ema!aman (roses (en #akit KH ? men#atakan (ema!aman (roses (en#akit Inter6ensi ? a. Ka$i "lang (roses (en#akit% (en#e'a'Ce3ek !"'"ngan 3aktor #ang menim'"lkan ge$ala an mengienti3ikasi 5ara men"r"nkan 3aktor (en"k"ng. '. Tent"kan (erse(si tentang (roses (en#akit 5. ;elaskan tentang (en#akit #ang ierita klien . Disk"sikan kem'ali engan kel"arga Rasional ? Mengeta!"i se$a"! mana kel"arga mema!ami ( en#akit terse'"t% men#amakan (ola (ikir% mem'erikan in3ormasi% mengeta!"i se$a"!mana in3ormasi #ang iterima kel"arga. 7Doengoes% M.@./---.Ren5ana As"!an Ke(era,atan.Eisi ).;akarta?E@18
BAB III PENUTUP A. Sim("lan 1arsinoma lia! aala! (en#akit #ang mem("n#ai tingkat kematian #ang 5"k"( tinggi an mem("n#ai (rognosa #ang $elek% ter"tama a(a'ila mengenai se(ertiga 'agian (osterior lia! an tela! 'ermetastase ke ser6i5al an le!er% ke s"'maksilaris% s"'mani'"laris.
Hal&!al #ang 'er!"'"ngan engan (en#akit&(en#akit tertent" 7(remalignant8 (erl" ia,asi ole! okter gigi i alam menent"kan ge$ala a,al ari s"at" t"mor #ang aa (aa lia!. Aa("n !al&!al lain #ang tiak kala! (entingn#a aala! ke'ersi!an ari m"l"t #ang !ar"s i$aga ter"tama gigi 'erl"'ang engan karang gigi #ang 'an#ak an (emasangan (rot!esa #ang tiak 5o5ok% serta (engg"naan tem'aka" #ang 'erle'i!an 7merokokCmen#iri!8 an (emin"m 'erat 7alko!olisme8.
Da3tar P"staka A5kerman% La"ren
