Gotika ili gotska umetnost (u arhitekturi), odnosno gotski stil, je bio umetniki pravac, koji je sledio iza romanike posle 12. veka (u Francuskoj) do kraja 15. veka (u srednjoj i severnoj Evropi). Najpre je upotrebljavan kao pogrdan izraz (nastao u Italiji), "gotika" je kao ogorenje nad tuim protiv- antikim importom Gota, koji se odomaio i koji se u prvom redu upotrebljavao za oznaavanje arhitekture i ornamentike gde se u prvom redu i najvie ova umetnost odrazila i gde je bila najvidljivija. Od 13.-tog veka gotika se rairila na sve discipline u umetnosti. Kolevka gotike je bila Francuska.
Gotska katedrala (Amijen) Gotska arhitektura se razvila u prvoj polovini 12. veka do 16.-tog veka (u severnoj Evropi). Karakteristika gotike je skeletna konstrukcija i vitkost formi koje je ona omoguila i koje se kreu prema vertikali- na gore. U svom razvijenom dobu primeujemo jako razraene forme, komplikovane svodove koje su poduprte svenjevima vitkih kamenih rebara i svenjevima stupova. Mase se prenose na svenjeve stupova ta omoguava stvaranje unutranjeg prostora i ne postoje
nosei zidovi kao u romanici. Karakteristini znak za gotiku je bio izlomljeni luk koji je za razliku od krunog luka koji se do tada upotrebljavao u romanici bio mnogo statikiji odnosno statiki pravilnije reenje. Ovaj luk se upotrebljavao na prozorskim otvorima (biforama ili triforama), portalima i prilikom reavanja svodova. U gotskom stilu su se gradili sakralni arhitektonski objekti, katedrale, profane zgrade, dvorci, mostovi i drugo. Gotska katedrala je vrhunac razvoja hrianske bazilike. U suprotnosti sa konstrukcijom koja polazi od masivnih noseih zidova tu se radi o konstrukciji iji je osnovni elemenat stup koji sada ima konstruktivan zadatak. Vaan elemenat koji je karakteristian za gotiku je prozorski otvor koji je dobijen u ovakovom pristupu ka konstrukciji i koji se bogato ukraava bojenim staklom i naziva se vitra gde se komadi stakla u boji spajaju olovom da bi se dobila slika i dobilo proarivanje prostora u unutranjosti objekata. Enterijer i eksterijer se bogato ukraavaju skulpturama u kojim se ljudska figura izvija i sve vie dobija na realizmu. Forme od shematizma idu ka individualizmu.
Krov gotske katedrale (Milano)
Detalj ulaza (Notr Dam, Pariz)
Architecture in France
Architecture in England
Architecture in Germany
Architecture in Italy
Gotska skulptura Skulptura ima neodeljivi zadatak na ukraavanju katedrala i upotrebljava se kao dopuna arhitekturi i ukraavanje arhitektonskih elemenata, kapitela stupova, pilastera i konzola. Baldahinska plastika je bila osnovni elemenat razvoje skulpture kao samostalnog dela u umetnosti. U 12. i 13.-tom veku to je pre svega katedralska plastika, a motivi su iz ivota Hrista i device Marije kao i iz ivota svetaca. Preko reljefa koji je bio u pre u upotrebi skulptura dolazi do izraavanju volumenoznosti i do tipa prostorne skulpture. Glavni znaaj dobija prezentacija ljudskog tela koje se sve vie konfrontira sa proporcijom i prirodnim oblicima a momenat realizma oznaili su i oblici koji su od prvobitnog
shematitma dobijali na individualnosti.
Gotska arhitektura je nastala na podrucju Pariza. Karakteristicni objekti za gotiku su pre svega katedrale. *Karakteristike i arhitektonski spomenici* Katedrale:
Prostorna kompozicija je pod uticajem romanske, ali ima izduzene oblike: 1) visoke, strme krovove 2) ukrase sa strelastim zavrsecima 3) podupirace. Unutrasnjost tezi ka visinama. Prozori su pravljeni velikih dimenzija sa vitraznim visebojnim staklom. Vitraz izradjuju obojenim staklom koje su lepili topljenim olovom.
Osnova gotskih katedrala je bio latinski krst sa 3 ili 5 brodova. Transept (srednji, poprecni brod) je bio posebno naglasen. Konstruktivni elementi koji omogucavaju izgradnju gotskih katedrala: 1) prelomljeni luk 2) prelomljeni rebrasti svod 3) potporni luk 4) potporni zid - kontrafor
Portali
Portali imaju arhivolte i timpanone siljastog oblika. Ukrasavani su skulpturama i stepenasto su zaseceni prema ulaznom delu.
Prozori
Mozemo reci da su arhitekte gotike posebnu paznju posvecivale prozorima. Prozori su bogato ukrasavani kamenom. Rozete su kruzni prozori, obavezan ukras na ulaznim fasadama, sa vitraznim staklom i zrakastom kamenom ornamentikom.
Skulpture
Skulpture gube na svojoj ukocenosti i monumentalnosti. Dekoracija su uglavnom bili listovi vinove loze, lipe... *Gotska arhitektura u Francuskoj* Bogorodicina crkva Notr Dam u Parizu
Gradila se 1163 - 1235. Petobrodna katedrala. Transept je iste visine kao i glavni brod a iznad njega je strelasta kula. Visoka je 36m, siroka 48m a duga 130m. Na ulazu se nalaze tri portala, rozeta i dva ne dovrsena tornja. Bocne zidove drze kontrafore.
Bogorodicina crkva Notr Dam u Sartru
Osnovna karakteristika ove katedrale jesu dva razlicita tornja. Ona je trobrodna, kao i njen transept. Portali su duboko izvuceni i ispunjeni skulpturama.
Gotika je zahvatila naravno i druge drzave, Veliku Britaniju, Nemacku, Holandiju, Italiju pa i Spaniju. Odlucih se da predstavim gotsku arhitekturu u Francuskoj jer su objekti u Francuskoj po meni najlepsi primeri gotike. Ako neko zeli mogu da napisem i nesto vise o gotici u nekoj drugoj zemlji. Gotskom arhitekturom sam oduvek bio odusevljen, zato sto smatram da njeni objekti imaju ogromnu umetnicku vrednost. Preciznost umetnika koji su radili vitraze i skulpture me odusevljava kao i teznja arhitekata ka visinama objekata.
: , , . , . , .
, . , , ': , , , . , . ", ". , 1163 1345. , " " 1548. , , . 1845, , . , 13. , . , 19 84 . . , , , . , , - . , . , . , .
Najvanija klasina gotika umjetnost prisutna je na skulpturama koje ukraavaju zidove katedrala poput Portala kraljeva (Katedrala u Chartresu). Skulptura koja je u doba romanike i rane gotike bila potpuno u funkciji arhitekture, tijekom gotike se polako oslobaa iz arhitektonskog okvira i dobiva sve vei znaaj. Crkvena skulptura najee prikazuje tri glavna motiva: svakidanji ivot (godinja doba, mjeseci vani za poljoprivredu); moralni ivot (borba kreposti i mana), i misaoni (slobodni ivot, preuzet iz antike). Skulpture svetaca, kraljeva, alegorijskih i drugih likova na portalima katedrala daju najbolji primjer umjetnikog razvoja koji je prethodio potpunom oslobaanju skulpture u renesansi.
Kiparski motivi gotike su prvenstveno ogranieni na crkvenu skulpturu s religijskim i moralizatorskim prizorima. No ovo doba donosi i pojavu prvih individualnih portreta i autoportreta, najee crkvenih graevinara i kipara te pokrovitelja umjetnosti. Ljudske figure se prikazuju sa sve veim realizmom, a priguen utjecaj klasine antike umjetnosti vidljiv je u ekspresivnosti izraza, naglaavanju emotivnog stanja i u paljivom oblikovanju draperija prikazanih likova. Slikarstvo rane gotike obiljeeno je isprva sporim razvojem, veinom se svodilo na umjetnost vitraja koja je potisnula prijanje iluminacije samostanskih rukopisa. Oslanjajui se na romaniku tradiciju i pod utjecajem crkvene skulpture, u vitrajima se razvio ploni, ornamentalan stil bez trodimenzionalnosti. Tijekom 13.stoljea u Francuskoj se razvio "elegantni stil" vidljiv u iluminacijama molitvenika, pri emu se ljudske figure prikazuju uz sve vie panje i detalja i s naglaenijim volumenom. U Italiji toga vremena slikarstvo je obiljeeno "novobizantskim" stilom koji je uslijedio nakon kriarskog osvajanja Carigrada godine 1204. Preokret u slikarstvu 14.stoljea donosi talijanski umjetnik Giotto di Bondone. Njegovi prethodnici bili su Cimabue i Duccio , koji ve krajem 13.stoljea poinju prirodnije prikazivati likove te naglaavaju voluminoznost tijela i prostornost slike. Slikarstvo Giotta oznaava prekid s dotadanjom ptijom i obrnutom perspektivom a takoer uvodi novu narativnost u vjerske prizore. Giotto zapostavlja ulogu arhitektonskih okvira, dubinu prostora oblikuje poloajem i veliinom ljudskih figura, naglaavajui time prostorne planove slike. Giotto je izvrio velik utjecaj na druge umjetnike a njegovi najpoznatiji radovi nalaze se u Firenzi, Padovi i Assisiju. Slikari srednje i sjeverne Europe preuzeli su od talijanskih umjetnika narativnost, prikaze krajolika i prostornost slike. Francusko gotiko slikarstvo poetka 15.stoljea obiljeili su Flamanci, braa izLimbourga koji su bogato oslikali molitvenik vojvode od Berryja (Tres riches du Duc de Berry). Pritom su vrlo detaljno prikazali kalendarske mjesece sa svim popratnim ljudskim radovima i promjenama prirode. Oko 1400.godine u Europi se spajanjem sjevernih i talijanskih tradicija razvio tzv. meunarodni stil, koji je obuhvaao slikarstvo i kiparstvo. Obiljeava ga naturalizam prikaza s naglaavanjem detalja, vanost dubine prostora te meko oblikovanje ljudskih figura i draperija. Najvaniji talijanski slikar meunarodnog stila bio je Gentile da Fabriano, koji je uz naturalizam detalja i elemente fantastinog, unio i novu upotrebu svjetlosti na slici.
Skulpture [uredi]
Ranogotike skulpture kraljeva
Kasnogotike skulpture kraljeva
Vitraji junog portala
Vitraji sjeverne apside
Na fasadi katedrale u Chartresu nalazi se toliko kiparskih detalja da bi mogli ispuniti cijelu knjigu, ali najkarakteristiniji su na zapadnoj i junoj strani katedrale. "Kraljevski portal" (Zapadni portal) tipoloki predstavlja kransku povijest. Desni, juni portal, sadri scene Kristovog roenja i mladosti oko vrata, a u timpanu se nalazi skulptura okrunjene Djevice s Kristom, okrueni sa Sedam srednjovjekovnih umjetnikih vjetina (gramatika,retorika, dijalektika, aritmetika, geometrija, astronomija iglazba). One predstavljaju vanost obrazovanja i katedrale kao mjesta uenja. Na sjevernom portalu nalaze se sceneUz aaa i astronomski simboli sezonskih radova vezanih za 12 kalendarskih mjeseci. Sredinji portal sadri starozavjetne kraljeve i kraljice na dovratnicima i apokaliptinu viziju sv. Ivana u timpanu iznad vrata. Ovi dovratnici su najstariji primjeri rano-gotike skulpture ( 1140.-1150.); svaka figura
je visoka i vitka, odraavajui oblik stupova iza njih. Izmeu njih su cvjetni uzorci koji ih uokviruju. Kao i u ranokranstvu i bizantskim mozaicima, oni su frontalni, ruke su im priljubljene uz tijelo, a aureole su tanjuraste iza glava. Stopala im vise prema dole stvarajui dojam da figure lebde, a ne stoje. Draperija na odjei odraava umjetnikovo zanimanje za uzorke i dekoraciju svojim stiliziranim uvijanjem i paralelnim linijama, poput onih na stiliziranoj kosi i bradama. Posljednji sud u timpanu prikazuje Krista u slavi koji se nalazi u mandorli okruen s etiri apokaliptina
simbola evanelista. Krist gleda frontalno kao da opominje promatraa katedrale na njegovu sudbinu kada nastupi posljednji as. Ispod timpana, na arhitravu, 12 apostola su poredani u etiri grupe po trojica. Svaka grupa je odvojena stupom koji nosi polukrune arkade koje svojim oblikom podsjeaju na aureole. Na svakom kraju grede stoji po jedan prorok koji dri svitak. Od tri arhivolte, dva vanjska sadre 24 starca apokalipse, a unutarnji 12 anela (sredinja dva dre krunu iznad glave Krista). Usporedba skulptura sa zapadnog portala s onima s junog transepta otkriva razlike izmeu rane i kasne Gotike. Sveci koji tvore lijevi dovratnik portala junog transepta stoje manje ukoeni, a njihove noge poivaju prirodno na oblikovanim bazama. Figure su ire i doimlju se realistinijim. Razliitih su visina, izraza lica i nisu vie strogo frontalni ± njihove glave su blago pokrenute, a poze pokreti i odore variraju. Na figuri sv. Teodora, na primjer, desni kuk je blago uvijen u skladu s njegovim oslanjanjem na desnu nogu. Dijagonala njegova pojasa prati teinu korica od maa, ali i pojaava taj oputeni pokret. Openito, ovaj pojaani osjeaj za dubinu jo je istaknut dubljim klesanjem, ne samo lica nego i dijelova arhitekture oko figura. Interijer [uredi]
Unutranjost po prvi put pokazuje novine: naputaju se empore, a ralanjivanje zidova svodi se ponovo na tri savreno uravnoteena kata. Ona je najstariji primjer visoko-gotike umjetnosti koja je teila velikim visinama svodova. Visina je ostvarena novom konstrukcijom nadsvoivanja krino-rebrastim lukovima koji stoje na snopastim stubovima. Kako je konstrukcija olakana stubovima ostale su velike povrine slobodnog zida koji su mogli biti zamijenjeni prozorima. Iznad prizemnih arkada protee se horizontalna galerija s lunim otvorima, nad kojima se die, to je takoer novina, zona visokih prozora, koji ispunjavaju svu irinu raspoloivog zidnog polja. Iznad su produeni okruglim prozorom sve do svoda. Svjetlo koje prolazi kroz ove vitraje boje cijelu unutranjost velianstvenim bojama. Vitraji na 176 prozora, te rozetama iznad svake bifore, pokrivaju 2,420 m², ukraeni Biblijskom tematikom, danas su najslavniji vitraji na svijetu. U sreditu rozete sjevernog transepta (promjera 12,8 metara) nalazi se slika Djevice Marije s malim Isusom, okrueni s 12 manjih krugova koji sadre 4 golubice i 8 anela. Dvanaest starozavjetnih kraljeva, u kvadratima, predstavljaju Kristove pretke. Dvanaest etverolisnih oblika ispunjeni su zlatnim ljiljanima na plavoj pozadini ± simbolima francuskih kraljeva. Vanjski polukrugovi sadre 12 starozavjetnih proroka koji su pandan novozavjetnim apostolima. Od etiri duga
vitraja ispod rozete, sredinji predstavlja sv. Anu s mladom Djevicom, na lijevima su sveenik Melhizedek i kralj David, a desno kralj Solomon i sveenik Aaron. Svaki lik s ovih vitraja povezan je vertikalno s prikazima na rozeti.
