EVALUASI PEMBELAJARAN MATEMATIKA T. SUPRIH WIDOOD, S.SI., M. T PENGERTIAN •
•
•
Evalua Eval uasi si bea beasa sall !ai !ai "a#a "a#a evaluation $a% $a%& bea bea# #ii sua# sua#u u '(s '(ses es $a%& a%& sis#e)a#i" !a% si%a)bu%&, u%#u" )e%&e#a*ui sa)'ai se+au*)a%a esie%si "e&ia# "e&ia#a% a% bela+a bela+a )e%&a+a )e%&a+a $a%& $a%& !ila"sa% !ila"sa%a"a a"a% % !a% e-e"#i# e-e"#i#as as 'e%a' 'e%a'aia% aia% #u+ua% $a%& #ela* !i#e#a'"a%. Evaluasi Evaluasi !a'a# !a'a# !ia#i" !ia#i"a% a% seba&ai seba&ai 'e%e%#u 'e%e%#ua% a% "esesu "esesuaia% aia% a%#aa a%#aa #a)'ila% #a)'ila% !e%&a% #u+ua%/ #u+ua%. Hal $a%& $a%& !ievalua !ievaluasi si a!ala* a!ala* "aa"#e "aa"#eis#i is#i"/" "/"aa" aa"#ei #eis#i" s#i" !ai sis0a sis0a !e%&a% !e%&a% )e%&&u%a"a% sua#u #(la" u"u #e#e%#u. Kaa"#eis#i"/"aa"#eis#i" #esebu# a!ala* a!ala* #a)'ila #a)'ila% % sis0a sis0a !ala) !ala) bi!a%& bi!a%& "(&%i# "(&%i#ii- 1'e%&e# 1'e%&e#a*ua a*ua%, %, i%#ele"# i%#ele"#ual ual,, a"al a"al2, 2, a-e" a-e"#i #i-- 1si" 1si"a' a',, )i%a )i%a#, #, )(#i )(#iva vasi si,, e)(s e)(si( i(%a %al2 l2,, !a% !a% 'si" 'si"() ()(# (#( (i" i" 1"e#ea)'ila%, &ea", #i%!a"a%2. 3UNGSI EVALUASI
•
Seba&ai ala# sele"si
•
Seba&ai ala# 'e%&u"u "ebe*asila%
•
Seba&ai ala# 'e%e)'a#a%
•
Seba&ai ala# !ia&%(s#i"
•
Seba&ai ala# sele"si 4 Evaluasi !a'a# !i&u%a"a% u%#u" )ela"u"a% sele"si !ala) 'e%ei)aa% sis0a bau !ai sua#u se"(la*. De%&a% evaluasi !a'a# !i#e%#u"a% se+u)la* sis0a #e#e%#u $a%& )e)e%u*i s$aa# seba&ai al(% sis0a $a%& a"a% !i#ei)a. 52 Seba&ai ala# 'e%&u"u "ebe*asila% Evaluasi !a'a# !i&u%a"a% u%#u" )e%&u"u sebea'a +au* #u+ua% !a'a# !ia'ai se#ela* "e&ia#a% bela+a )e%&a+a !ila"sa%a"a%. Selai% i#u )elalui evaluasi !a'a# !ili*a# 'ula sa)'ai se+au* )a%a se(a%& &uu #ela* be*asil !ala) )e%ea'"a% )e#(!e !a% 'e%!e"a#a%, 'e%&uasaa% )a#ei, se#a "ebai"a% !a% "ele)a*a% "ui"ulu) $a%& !i'a"ai. 62 Seba&ai ala# 'e%e)'a#a% Evaluasi !a'a# !i&u%a"a% u%#u" )e%&e#a*ui !e%&a% bai" #e)asu" "el()'(" )a%a se(a%& sis0a *aus !i#e)'a#"a%. Se"el()'(" sis0a $a%& )e)'u%$ai *asil evaluasi $a%& sa)a !i#e)'a#"a% 'a!a "el()'(" $a%& sa)a 'ula. Pe%e)'a#a% $a%& ((" !e%&a% "(%!isi )asi%&/)asi%& sis0a lebi* )e)u%&"i%"a% u%#u" !a'a#
72 Seba&ai ala# !ia&%(s#i" Evaluasi !a'a# !i&u%a"a% u%#u" )e%!ia&%(sa "esuli#a% bela+a sis0a, $ai#u )e%&e#a*ui le#a" "ele)a*a% !a% "ebai"a% sis0a !ala) 'e%&uasaa% se#ia' "(%se' )a#e)a#i"a $a%& #ela* !ia+a"a%. Hasil i%i !a'a# !i&u%a"a% u%#u" )e)bei"a% 'e%$e)bu*a% $a%& #e'a# sesuai !e%&a% +e%is !a% #i%&"a# "esuli#a%%$a !ala) be%#u" 'e%&a+aa% e)e!ial. TUJUAN EVALUASI •
•
•
Dala) -u%&si evaluasi seba&ai ala# sele"si #e"a%!u%& !i!ala)%$a #u+ua% evaluasi, $ai#u u%#u" )e%!a'a#"a% al(% sis0a 'ili*a% $a%& ((" !e%&a% sua#u +uusa% !a% +e%+a%& 'e%!i!i"a% #e#e%#u. Dala) -u%&si evaluasi seba&ai ala# 'e%&u"u "ebe*asila% !a% !ia&%(s#i" #e"a%!u%& !i!ala)%$a #u+ua% evaluasi, $ai#u u%#u" )e%&e#a*ui sebea'a +au* *asil $a%& #ela* !ia'ai !ala) '(ses 'e%!i!i"a% $a%& #ela* !ila"sa%a"a%. A'abila *asil $a%& !ia'ai belu) sesuai !e%&a% $a%& !i*aa'"a%, 'elu !iai -a"#( 'e%$ebab $a%& )e%&*a)ba# #esebu#. Sela%+u#%$a !a'a# !iai +ala% u%#u" )e%&a#asi%$a. Dala) -u%&si evaluasi seba&ai ala# 'e%e)'a#a% #e"a%!u%& !i!ala)%$a #u+ua% evaluasi, $ai#u u%#u" )e%e%#u"a% 'e%!i!i"a% la%+u#a% sis0a a&a sesuai !e%&a% )i%a#, ba"a#, !a% "e)a)'ua%%$a. TUJUAN EVALUASI 1BLOOM2 Bl(() !a% "a0a%/"a0a% )e)ba&i #u+ua% 'e%!i!i"a% "e !ala) #i&a !aea* 1!()ai%2, $ai#u4
•
!aea* "(&%i#i- 1(&%i#ive !()ai%2,
•
!aea* a-e"#i- 1a8e#ive !()ai%2, !a%
•
!aea* 'si"()(#(i" 1's$*()(#(i" !()ai%2. Daea* "(&%i#i- )e%a"u' #u+ua%/#u+ua% $a%& be"e%aa% !e%&a% "e)a)'ua% be'i"i, $ai#u be"e%aa% !e%&a% 'e%&e%ala% 'e%&e#a*ua%, 'e"e)ba%&a% "e)a)a)'ua%, !a% "e#ea)'ila% i%#ele"#ual 1a"al2. Daea* "(&%i#i- #e!ii !ai e%a) #a*a' $a%& #esusu% )ulai !ai "e)a)'ua% be'i"i $a%& 'ali%& se!e*a%a )e%u+u 'a!a "e)a)'ua% be'i"i $a%& 'ali%& "()'le"s $a%& )eu'a"a% sua#u "(%#i%u). DAERAH KOGNITI3 9.: Pe%&e#a*ua% 1"%(0le!&e2 Je%+a%& "(&%i#i- $a%& 'ali%& se!e*a%a !isebu# +e%+a%& 'e%&e#a*ua% 1"%(0le!&e2 a#au i%&a#a% 1eall2 a#au "()'u#asi 1()'u#a#i(%2. Pa!a +e%+a%& "(&%i#i- i%i sis0a !i#u%#u# u%#u" )a)'u )e%&e%ali a#au )e%&i%&a# "e)bali 1)e)($2 'e%&e#a*ua% $a%& #ela* !isi)'a% !i !ala) s"e)a#a s#u"#u "(&%i#i-%$a. Hal/*al $a%& #e)asu" "e
!ala) +e%+a%& "(&%i#i- i%i a!ala* beu'a 'e%&e#a*ua% #e%#a%& -a"#a !asa, #e)i%(l(&i 1'eis#ila*a%2, a#au )a%i'ulasi $a%& si-a#%$a su!a* u#i%. KKO u%#u" #a*a' 'e%&e#a*ua% i%i !i a%#aa%$a4 )e%!e%isi"a%, )e%$ebu#"a% "e)bali, )e%ulis"a%, )e%&i!e%#i"asi, )e%&uu#"a%, )e)be!a"a%, )e)ili*, )e%u%+u""a%, )e%$a#a"a%, !a% )e%&*i#u%&. 9.5 Pe)a*a)a% 1()'e*e%si(%2 Ta*a' 'e)a*a)a% si-a#%$a lebi* "()'le"s !ai'a!a #a*a' 'e%&e#a*ua%. U%#u" !a'a# )e%a'ai #a*a' 'e)a*a)a% #e*a!a' sua#u "(%se' )a#e)a#i"a, sis0a *aus )e)'u%$ai 'e%&e#a*ua% 1"%(0le!&e2 #e*a!a' "(%se' #esebu#. KKO u%#u" #a*a' 'e)a*a)a% i%i !i a%#aa%$a4 )e)be!a"a%, )e%&uba*, )e%&i%#e'e#asi"a%, )e%e%#u"a%, )e%$elesai"a%, )e)bei"a% (%#(*, )e)bu"#i"a%, )e%$e!e*a%a"a%, )e%sub#i#usi. 9.6 A'li"asi 1a''lia#i(%2 A'li"asi a#au 'e%ea'a% a!ala* '(ses be'i"i $a%& se#i%&"a# lebi* #i%&&i !ai 'e)a*a)a%. Dala) +e%+a%& "(&%i#i- a'li"asi se(a%& sis0a !i*aa'"a% #ela* )e%ea'"a% !e%&a% #e'a# sua#u #e(i a#au aa 'a!a si#uasi bau. KKO u%#u" #a*a' a'li"asi i%i !i a%#aa%$a4 )e%&&u%a"a%, )e%ea'"a%, )e%&*ubu%&"a%, )e%&&e%ealisasi"a%, )e%$usu%, )e%&"lai"asi"a%. 9.7 A%alisis 1a%al$sis2 Je%+a%& "(&%i#i- a%alisis se#i%&"a# lebi* #i%&&i !ai a'li"asi, $ai#u sua#u "e)a)'ua% u%#u" )ei%i a#au )e%&uai"a% sua#u )asala* 1s(al2 )e%+a!i ba&ia%/ ba&ia% $a%& lebi* "eil 1"()'(%e%2 se#a )a)'u )e)a*a)i *ubu%&a% !i a%#aa ba&ia%/ba&ia% #esebu#. 6 9.; Si%#esis 1s$%#*esis2 Sua#u "e)a)'ua% be'i"i $a%& )eu'a"a% "ebali"a% !ai '(ses a%alisis a!ala* si%#esis. Si%#esis a!ala* sua#u '(ses $a%& )e)a!u"a% ba&ia%/ba&ia% a#au u%su/u%su seaa l(&i" se*i%&&a )e%+el)a )e%+a!i sua#u '(la s#u"#u a#au be%#u" bau. KKO u%#u" #a*a' si%#esis i%i !i a%#aa%$a4 )e%e%#u"a%, )e%&ai#"a%, )e%$usu%, )e)bu"#i"a%, )e%e)u"a%, )e%&el(%'(""a%, )e%$i)'ul"a%. 9.< Evaluasi Evaluasi a!ala* +e%+a%& "(&%i#i- #e#i%&&i !ala) +e%+a%& "(&%i#i)e%uu# Bl(() !a% "a0a%/"a0a%. Evaluasi )eu'a"a% "e)a)'ua% sese(a%& u%#u" !a'a# )e)bei"a% 'e#i)ba%&a% 1+u!&e)e%#2 #e*a!a' sua#u si#uasi, i!e, )e#(!e be!asa"a% sua#u 'a#("a% a#au "i#eia. Se#ela* 'e#i)ba%&a% !ila"sa%a"a% !e%&a% )a#a%& )a"a "esi)'ula% !ia)bil beu'a sua#u "e'u#usa%. KKO u%#u" #a*a' evaluasi i%i !i a%#aa%$a4 )e%ilai, )e)'e#i)ba%&"a%, )e)ba%!i%&"a%, )e)u#us"a%, )e%&"i#i", )eu)us"a%, )e)vali!asi, )e%e%#u"a%. DAERAH A3EKTI3 1A33E9TIVE DOMAIN2 •
Daea* a-e"#i- a!ala* *al/*al $a%& be*ubu%&a% !e%&a% si"a' 1a##i#u!e2 seba&ai )a%i-es#asi !ai )i%a# 1i%#ees#2, )(#ivasi 1)(#iva#i(%2, "ee)asa%
1a%=ie#$2, a'esiasi 'easaa% 1e)(si(%al a''ea#ia#i(%2, 'e%$esuaia% !ii 1 sel- a!+us)e%#2, ba"a# 1a'#i#u!e2, !a% se)aa)%$a. Evaluasi bi!a%& a-e"#i- !i"a#e&(i"a% "e !ala) evaluasi %(%/#es. DAERAH PSIKOMOTORIK 1PS>9HOMOTORIK DOMAIN2 •
Tu+ua% !ala) bi!a%& i%i )ulai !ai &ea"a% se!e*a%a sa)'ai !e%&a% &ea"a% $a%& "()'le"s, $ai#u &ea"a% e?e"s, &ea"a% !asa, &ea"a% "e#ea)'ila%, !a% &ea"a% "()u%i"asi. Evaluasi bi!a%& 'si"()(#(i" a"a% lebi* e-e"#i- !ila"sa%a"a% )elalui 'e%&a)a#a% 1(bsevasi2 beu'a evaluasi 'ebua#a% !a% lisa%. JENIS ALAT EVALUASI Ala# evaluasi !a'a# !i&(l(%&"a% )e%+a!i 5 +e%is, $ai#u #e"%i" %(% #es !a% #e"%i" #es.
•
•
•
•
•
Te"%i" N(%/Tes biasa%$a !i&u%a"a% u%#u" )e%&evaluasi bi!a%& a-e"#i- a#au 'si"()(#(i". Hal i%i !a'a# !ila"u"a% !e%&a% aa a%&"e#, 0a0a%aa, (bsevasi, i%ve%#(i, !a-#a e" Te"%i" #es a!ala* sea%&"aia% 'e#a%$aa% a#au la#i*a% a#au ala# lai% $a%& !i&u%a"a% u%#u" )e%&u"u "e#ea)'ila%, 'e%&e#a*ua%, i%#ele&e%si, "e)a)'ua% a#au ba"a# $a%& !i)ili"i (le* i%!ivi!u a#au "el()'(" A%&"e# 1@ues#i(%aie2 A%&"e# a!ala* sebua* !a-#a 'e#a%$aa% a#au 'e%$a#aa% $a%& *aus !i+a0ab (le* (a%& $a%& a"a% !ievaluasi 1es'(%!e%2. A%&"e# be-u%&si seba&ai 'e%&u)'ul !a#a, beu'a "ea!aa% a#au !a#a !ii, 'e%&ala)a%, 'e%&e#a*ua%, si"a', 'e%!a'a# )e%&e%ai sesua#u *al. A%&"e# )e)'u%$ai 7 +e%is, $ai#u4 a%&"e# #ebu"a la%&su%&, a%&"e# #ebu"a #a" la%&su%&, a%&"e# #e#u#u' la%&su%&, !a% a%&"e# #e#u#u' #a" la%&su%&. Wa0a%aa 1i%#evie02 Wa0a%aa )eu'a"a% #e"%i" %(%/#es seaa lisa%. Pe#a%$aa% $a%& !iu%&"a'"a% u)u)%$a )e%$a%&"u# se&i/se&i si"a' !a% "e'iba!ia% sis0a !ala) '(ses bela+a%$a. Te"%i" !ila"u"a% seaa la%&su%& !a% !i)a"su!"a% u%#u" )e)'e(le* ba*a%/ba*a% 'e%ilaia% ba&i sis0a. Wa0a%aa !a'a# !iba&i )e%+a!i 6 )aa), $ai#u4 0a0a%aa !ia&%(s#i", 0a0a%aa suve$, !a% 0a0a%aa 'e%$e)bu*a%. Obsevasi 1'e%&a)a#a%2 Obsevasi a!ala* sua#u #e"%i" evaluasi %(%/#es $a%& )e%&i%ve%#aisasi"a% !a#a #e%#a%& si"a' !a% "e'iba!ia% sis0a !ala) "e&ia#a% bela+a%$a. Obsevasi !ila"u"a% !e%&a% )e%&a)a#i "e&ia#a% !a% 'ila"u sis0a seaa la%&su%&.
•
•
I%ve%#(i 1i%ve%#($2 I%ve%#(i )e%&a%!u%& se+u)la* 'e#a%$aa% $a%& #esusu% !ala) a%&"a )e%&e#a*ui #e%#a%& si"a', 'e%!a'a#, !a% 'easaa% sis0a #e*a!a' "e&ia#a% '(ses 'e%$ele%&&aaa% bela+a )e%&a+a. Da#a seba&ai i%-()asi u)u)%$a #ela* !ise!ia"a% !ala) be%#u" 'ili*a% &a%!a, $a%& *aus !i'ili* (le* sis0a. Da-#a 9e" 1*e"lis#2 !a% Da-#a S"ala Be#i%&"a# 1a#i%& sale2 Da-#a e" a!ala* se!ee#a% 'e#a%$aa% a#au 'e%$a#aa% $a%& !i+a0ab (le* es'(%!e% !e%&a% )e)bubu*"a% #a%!a e" 12 'a!a #e)'a# $a%& #ela* !ise!ia"a%. Se!a%&"a% s"ala be#i%&"a# a!ala* se+e%is !a-#a e" !e%&a% "e)u%&"i%a% +a0aba% #euu# )e%uu# #i%&"a#a% a#au *iea"i. 52 Te"%i" Tes Tes a!ala* sea%&"aia% 'e#a%$aa% a#au la#i*a% a#au ala# lai% $a%& !i&u%a"a% u%#u" )e%&u"u "e#ea)'ila%, 'e%&e#a*ua%, i%#ele&e%si, "e)a)'ua% a#au ba"a# $a%& !i)ili"i (le* i%!ivi!u a#au "el()'(". Tes )a#e)a#i"a a!ala* ala# 'e%&u)'ul i%-()asi #e%#a%& *asil bela+a )a#e)a#i"a. Ala# #es #esebu# beu'a 'e#a%$aa% a#au "u)'ula% 'e#a%$aa% a#au 'ei%#a* $a%& biasa%$a !i)ulai !e%&a% "a#a4 a'a, bea'a, ba&ai)a%a, )e%&a'a, #u%+u""a%, bu"#i"a%, ai, #e%#u"a%, *i#u%&, selesai"a%, se!e*a%a"a%, +aba"a%, lu"is"a%, &a)ba"a%, !a% seba&ai%$a. Te"%i" #es !a'a# !i&(l(%&"a% "e !ala) 6 aa, $ai#u #es #e#ulis, #es lisa%, !a% #es 'ebua#a%.
•
•
•
Tes Te#ulis Dala) #es #e#ulis, #es#i )e%+a0ab #es #esebu# seaa #e#ulis 'a!a le)ba +a0aba%. I%s#u)e% #es !isa)'ai"a% seaa lisa% a#au #e#ulis. Tes #e#ulis sa%&a# be)a%-aa# u%#u" )e%&e#a*ui "e)a*ia% #es#i !ala) #e"%i" )e%ulis $a%& be%a, )e%$usu% "ali)a# )e%uu# "ai!a* ba*asa $a%& bai" !a% be%a seaa esie%, )e%&u%&"a'"a% bua* 'i"ia% )elalui ba*asa #ulisa% !e%&a% "a#a/"a#a se%!ii. Tes Lisa% Dala) #es lisa%, +a0aba% $a%& !ibei"a% (le* #es#i !ala) be%#u" u%&"a'a% lisa%. I%s#u)e% $a%& !i&u%a"a% !isa+i"a% !ala) be%#u" #ulisa% a#au lisa%. Pa!a u)u)%$a #es lisa% bebe%#u" #a%$a +a0ab la%&su%& seaa lisa% a%#aa #es#e !e%&a% #es#i. Tes lisa% i%i sa%&a# be&u%a ba&i sis0a u%#u" )ela#i* !ii !ala) )e%&u%&"a'"a% 'e%!a'a# a#au bua* 'i"ia%%$a seaa lisa% !a% )e%&e)ba%&"a% "e)a)'ua% bebiaa. Tes Pebua#a% Tes 'ebua#a% )e%u%#u# #es#i u%#u" )ela"u"a% 'ebua#a% #e#e%#u. #es 'ebua#a% !ibei"a% !ala) be%#u" #u&as a#au la#i*a% $a%& *aus !iselesai"a% seaa i%!ivi!ual a#au "el()'(". Tes 'ebua#a% bisa beu'a )e)'ea&a"a% a'a"a* sua#u ba%&u% !a#a )eu'a"a% +ai%&/+ai%& "ubus a#au bu"a%, )e%&&a)ba"a% sua#u ba%&u% ua%&, )e)bua# lu"isa% !e%&a% +a%&"a, )is#a, !a% seba&ai%$a.
JENIS TES MENURUT TUJUANN>A :2 Tes Kee'a#a% 1S'ee! Tes#2 52 Tes Ke)a)'ua% 1P(0e Tes#2 62 Tes Pe%a'aia% 1A*ieve)e%# Tes#2 72 Tes Ke)a+ua% Bela+a 1Asses)e%# Tes#2 ;2 Tes Dia&%(s#i" 1Dia&%(s#i Tes#2 <2 Tes 3()a#i- 2 Tes Su)a#i- •
Tes Kee'a#a% 1S'ee! Tes#2 Tes i%i be#u+ua% u%#u" )e%&evaluasi 'ese#a #es !ala) *al "ee'a#a% be'i"i 1"(&%i#i-2 a#au "e#ea)'ila%, bai" $a%& besi-a# s'(%#a%i#as 1l(&i"2 )au'u% *a-ala% !a% 'e)a*a)a% !ala) )a#a 'ela+aa% $a%& #ela* !i'ela+ai%$a. Wa"#u $a%& !ise!ia"a% ela#i- si%&"a#, sebab $a%& lebi* !iu#a)a"a% a!ala* 0a"#u $a%& )i%i)al !a% !a'a# )e%&e+a"a% #es i#u seba%$a"/ba%$a"%$a !e%&a% bai" !a% be%a, e'a#, !a% #e'a# 'e%$elesaia%%$a. Tes $a%& #e)asu" "a#e&(i #es "ee'a#a% )isal%$a a!ala*, #es i%#ele&e%si !a% #es b(%&"a/'asa%& sua#u ala#. 5. Tes Ke)a)'ua% 1P(0e Tes#2 Tes i%i be#u+ua% u%#u" )e%&evaluasi #es#i !ala) )e%&u%&"a' "e)a)'ua%%$a 1!ala) bi!a%& #e#e%#u2 !e%&a% #i!a" !iba#asi seaa "e#a# (le* 0a"#u $a%& !ise!ia"a%. Ke)a)'ua% $a%& !ievaluasi bisa beu'a "(&%i#i- )au'u% 'si"()(#(i". S(al/s(al #es "e)a)'ua% biasa%$a ela#i- su"a, )e%$a%&"u# beba&ai "(%se' a#au 'e)ea*a% )asala* !a% )e%u%#u# 'ese#a #es u%#u" )e%ua*"a% se&ala "e)a)'ua%, )e%$a%&"u# !aea* "(&%i#i- a%alisis, si%#esis, !a% evaluasi. 6 Tes Pe%a'aia% 1A*ieve)e%# Tes#2 Tes i%i !i)a"su!"a% u%#u" )e%&evaluasi *al $a%& #ela* !i'e(le* !ala) sua#u "e&ia#a%. Tes *asil bela+a, bai" i#u #es *aia% 1-()a#i-2 )au'u% #es a"*i se)es#e 1su)a#i-2 be#u+ua% u%#u" )e%&evaluasi *asil bela+a se#ela* )e%&i"u#i "e&ia#a% bela+a )e%&a+a !ala) sua#u "uu% 0a"#u #e#e%#u. 7 Tes Ke)a+ua% Bela+a 1Asses)e%# Tes#2 Tes "e)a+ua% bela+a )e%i%+au "(%!isi 1"ea!aa%2 sebelu) "e&ia#a% bela+a )e%&a+a !ila"sa%a"a%. Tes a0al 1'e #es#2, $ai#u #es $a%& !ila"u"a% sebelu) "e&ia#a% bela+a )e%&a+a u%#u" )e%&e#a*ui "(%!isi a0al #es#i !a% #es a"*i 1'(s# #es#2 seba&ai #es 'e%a'aia%. Ke!ua #es #esebu# !isebu# #es "e)a+ua% bela+a. Ke!ua #es #esebu# !i)a"su!"a% u%#u" )e%&evaluasi "e)a+ua% a%#aa "(%!isi a0al sebelu) "e&ia#a% bela+a )e%&a+a !ila"u"a% !a% "(%!isi a"*i sesu!a* "e&ia#a% i#u !ila"sa%a"a%. ; Tes Dia&%(s#i" 1Dia&%(s#i Tes#2 Tes !ia&%(s#i" bea#i #es $a%& !ila"u"a% (le* &uu $a%& !i)a"su!"a% u%#u" )e%ai !a% )e%eli#i "e"ua#a% !a% *a)ba#a% sis0a !ala) )e)a*a)i )a#ei 'ela+aa% $a%& #ela* !isa+i"a%.
< Tes 3()a#i- Tes -()a#i- !i)a"su!"a% u%#u" )e%&e#a*ui se+au* )a%a sis0a #ela* #ebe%#u" 1"(&%i#i-, a-e"#i-, !a% 'si"()(#(i"2 se#ela* )e%&i"u#i sua#u '(&a) 'e%&a+aa%. Tes -()a#i- +u&a !i"e%al !e%&a% is#ila* #es 1ula%&a%2 *aia%. Tes Su)a#i- Tes su)a#i- bea#i #es $a%& !i#u+u"a% u%#u" )e%&e#a*ui 'e%&uasaa% sis0a !ala) se+u)la* )a#ei 'ela+aa% 1'("(" ba*asa%2 $a%& #ela* !i'ela+ai. Tes su)a#i- ua%& li%&"u' )a#ei%$a u"u' ba%$a" 1luas2 #e!ii !ai bebea'a '("(" ba*asa%. Tes su)a#i- sei%& !isebu# #es a"*i se)es#e. Tes su)a#i- $a%& !ila"sa%a"a% )eli'u#i bebea'a '("(" ba*asa% sebelu) #es su)a#i- 'a!a a"*i se)es#e !isebu# #es sub su)a#i-. TIPE DAN BENTUK TES •
•
Tes Ti'e Sub$e"#i- Is#ila* sub$e"#i- !i si%i !ia#i"a% seba&ai a!a%$a -a"#( lai% !i lua "e)a)'ua% #es#i !a% 'ele%&"a'a% i%s#u)e% #es $a%& )e)'e%&au*i '(ses 'e)ei"saa% !a% *asil a"*i beu'a s"(C%ilai. Be%#u" s(al #es #i'e sub$e"#i- a!ala* be%#u" uaia% 1essa$2. Tes Ti'e Ob$e"#i- Is#ila* (b$e"#i- a!ala* #i!a" a!a%$a -a"#( lai% $a%& )e)'e%&au*i '(ses 'e)ei"saa% 'e"e+aa% #es#i !a% 'e%e%#ua% s"(C%ilai a"*i $a%& !ibei"a% (le* #e#e. BENTUK TES TIPE OB>EKTI3 TERDIRI DARI 7 MA9AM,
•
•
Be%#u" Be%a/Sala* 1Tue/3alse2 Tes be%#u" Be%a/Sala*, s(al%$a !isa+i"a% !ala) be%#u" 'e%$a#aa% 1s#e)2. Pe%$a#aa% #esebu# )e%&a%!u%& %ilai "ebe%aa% Be%a 1B2 a#au Sala* 1S2 Be%#u" Pili*a% Ga%!aCMul#i'le 9*(ie 1'ili*a% &a%!a biasa, *ubu%&a% a%#a *al, a%alisis, as(siasi, )e)baa !ia&a)2
•
Me%+(!(*"a% 1Ma#*i%& i#e)2
•
Mele%&"a'i Be%#u" Pili*a% Ga%!a
•
Pili*a% Ga%!a Biasa S(al +e%is i%i #e!ii !ai s#e) a#au '("(" s(al beu'a 'e%$a#aa% $a%& belu) le%&"a' a#au "ali)a# 'e#a%$aa%, !ii"u#i (le* e)'a# a#au li)a al#e%a#i- +a0aba% $a%& )eu'a"a% 'ele%&"a' !ai 'e%$a#aa% !ala) s#e) a#au +a0aba% !ai 'e#a%$aa% !ala) s#e). Dai "e)u%&"i%a%/ "e)u%&"i%a% +a0aba% $a%& #ese!ia *a%$a a!a sa#u +a0aba% $a%& be%a. Tes#i !i#u&as"a% u%#u" )e)ili* +a0aba% $a%& 'ali%& #e'a# !e%&a% aa )e%$ila%& a#au )eli%&"ai ab+a! al#e%a#i- +a0aba% i#u.
•
•
•
•
Hubu%&a% A%#a Hal S(al +e%is i%i #e!ii a#as !ua bua* 'e%$a#aa% $a%& !i*ubu%&"a% !e%&a% "a#a sebab. Ke!ua 'e%$a#aa% i%i !a'a# be%a a#au sala*, a#au !a'a# +u&a 'e%$a#aa% $a%& sa#u be%a se!a%&"a% $a%& lai%%$a sala*. A'abila "e!ua 'e%$a#aa% i#u be%a, $a%& 'elu !i'e*a#i"a% iala* a'a"a* "e!ua 'e%$a#aa% i#u )e)'u%$ai *ubu%&a% sebab a"iba# a#au #i!a"F
A%alisis 1#i%+aua%2 Kasus S(al !ala) a&a) i%i )eu'a"a% sua#u uaia% $a%& )e)ua# sa#u a#au bebea'a "asus 1"(%se' )a#e)a#i"a2, sis0a 1#es#i2 !i#u&as"a% u%#u" )ei%i "asus/"asus $a%& #e"a%!u%& !ala) s(al #esebu#. Kasus/"asus $a%& eleva% #ela* !iuai"a% !ala) be%#u" ('#i(%, #es#i #i%&&al )e)ili*%$a u%#u" "asus $a%& be%a. Biasa%$a uaia% #esebu# )eu'a"a% si)ulasi "ea!aa% %$a#a, se*i%&&a #es#i sea"a%/a"a% )e%&*a!a'i "ea!aa% sebe%a%$a.
As(siasi Pili*a% Ga%!a 1Pili*a% Ga%!a K()'le"s2 Ra&a) 'ili*a% &a%!a "()'le"s be%#u"%$a *a)'i sa)a !e%&a% a&a) 'ili*a% &a%!a biasa, $ai#u )ele%&"a'i '("(" s(al !e%&a% 'ili*a%%$a. Hal $a%& )e)be!a"a%%$a !ai be%#u" $a%& 'e#a)a iala* ba*0a !ala) a&a) 'ili*a% &a%!a "()'le"s al#e%a#i- +a0aba% $a%& be%a bisa lebi* !ai sa#u.
Me)baa Dia&a) Ra&a) 'ili*a% &a%!a i%i be%#u"%$a sa)a !e%&a% be%#u" 'ili*a% &a%!a biasa 1)ele%&"a'i 'ili*a%2, 'ebe!aa%%$a #ele#a" 'a!a '("(" )asala* $a"%i !isa+i"a% !e%&a% )e%&&u%a"a% &a)ba, !ia&a), a#au #abel. EVALUASI PEMBELAJARAN MATEMATIKA4 KOMPETENSI MATEMATIKA
•
Pe)a*a)a%
•
Pe%alaa%
•
K(%e"si
•
i%ves#i&asi
•
K()u%i"asi
•
•
(bsevasi
K()'e#e%si Pe)a*a)a% A!a beba&ai +e%is 'e)a*a)a% )a#e)a#i", $ai#u 'e)a*a)a% )e"a%i"al, i%!u"#i-, asi(%al, i%#ui#i-, "()'u#asi, -u%&si(%al, i%s#u)e%#al, !a% elasi(%al. I%!i"a#( $a%& *aus !i)ili"i sis0a u%#u" "e)a)'ua% 'e)a*a)a% a!ala*4 )e%&e%al, )e%&i%&a#, )e%ea'"a%, al&(i#)a, )e%!u&a, )e%&ai#"a%, )e%&*i#u%&, )e)bei"a% (%#(*. 9(%#(* i%s#u)e% #es4 Te%#u"a% HP !ai 5= 6 <. 5. K()'e#e%si Pe%alaa% Pe%alaa% a!ala* '(ses be'i"i lebi* #i%&&i !ai'a!a 'e)a*a)a%. Dala) 'e%alaa% a!a u%su "()'le"si#as, $ai#u '(ses lebi* e)a#, beba&ai as'e" !i#i%+au, se#a !a)'a" !i'e"ia"a%. I%!i"a#( "e)a)'ua% 'e%alaa% )a#e)a#i" a!ala*4 )e%$i)'ul"a%, )e%+elas"a%, )e)'e"ia"a% '(ses !a% s(lusi, )e%&&u%a"a% '(la, "(%#a (%#(*, )e)ei"sa, )e)vali!asi, )e%$usu% a&u)e%, !a% )e)bu"#i"a%. 9(%#(* i%s#u)e% #es4 Jelas"a%, )e%&a'a si% 6 ,;. 6. K()'e#e%si K(%e"si Ke)a)'ua% "(%e"si !ala) )a#e)a#i"a a!ala* "e)a)'ua% u%#u" )e%&ai#"a% "(%se'Ca#ua% )a#e)a#i"a $a%& sa#u !e%&a% $a%& lai%%$a, !e%&a% bi!a%& s#u!i lai%, a#au !e%&a% a'li"asi 'a!a "e*i!u'a% %$a#a. I%!i"a#( "e)a)'ua% "(%e"si )a#e)a#i"a a!ala*4 )e%ai *ubu%&a%, )e)a*a)i *ubu%&a%, )e%ea'"a% )a#e)a#i", e'ese%#asi e"uivale%, )e)bua# 'e#a "(%se', "e#e"ai#a% beba&ai al&(i#)a !a% ('easi *i#u%&, )e)bua# alasa% #ia' la%&"a* 'e%&e+aa% )a#e)a#i". 9(%#(* i%s#u)e% #es4 A'a"a* 'ese&i i#u 'ese&i 'a%+a%&, a#au 'ese&i 'a%+a%& i#u 'ese&iF Jelas"a% 7. K()'e#e%si I%ves#i&asi Ke)a)'ua% i%ves#i&asi )a#e)a#i" a!ala* "e)a)'ua% $a%& be"e%aa% !e%&a% )e%eli#i a#au )e$eli!i"i sua#u '(la/ "e#ea#ua%, '(ses )a#e)a#i"a, al&(i#)a, &a)ba/!ia&a)/#abel. I%!i"a#( "e)a)'ua% i%ves#i&asi a!ala*4 )e%&a)a#i, )e%!u&a, )e%&(e"si, )e)vali!asi, )e%e)u"a% s(lusi. 9(%#(* i%s#u)e% #es4 Te%#u"a% #i&a su"u bei"u#%$a !ai baisa% bila%&a% , 6, , :;, 57, ;. K()'e#e%si K()u%i"asi Ke)a)'ua% "()u%i"asi a!ala* "e)a)'ua% sis0a u%#u" )e%&"()u%i"asi"a% i!e )a#e)a#i" "e'a!a (a%& lai%, !ala) be%#u" lisa%, #ulisa%, a#au !ia&a) se*i%&&a (a%& lai% )e)a*a)i%$a. I%!i"a#( "e)a)'ua% "()u%i"asi )a#e)a#i" a!ala*4 )e%$a#a"a% si#uasi/ &a)ba/!ia&a) "e !ala) ba*asa, si)b(l, i!ea, )(!el )a#e)a#i"a )e%+elas"a% i!e, si#uasi, !a% elasi )a#e)a#i" seaa lisa% a#au #ulisa% )e%!e%&a"a%, be!is"usi 'ese%#asi, )e%ulis )a#e)a#i"a )e)baa e'ese%#asi )a#e)a#i" !a% )e%&u%&"a'"a% "e)bali sua#u uaia% )a#e)a#i" !e%&a% ba*asa se%!ii. 9(%#(* i%s#u)e% #es4 Misal"a% A%!a )e%$a+i"a% 'e%&e#ia% *i)'u%a% seba&ai "u)'ula% (b$e" $a%& !i!e%isi"a% !e%&a% +elas, 'a!a*al "a#a "u)'ula% be"(%(#asi lebi* !ai
sa#u (b+e", se!a%&"a% a%&&(#a *i)'u%a% b(le* *a%$a sa#u bua* a#au ba*"a% #i!a" )e)'u%$ai a%&&(#a. Pebai"ila* 'e%&e#ia% *i)'u%a% !i a#as se*i%&&a a"ua# <. K()'e#e%si Obsevasi Ke)a)'ua% (bsevasi !ala) )a#e)a#i"a a!ala* "e)a)'ua% sis0a u%#u" )e%&a)a#i -e%()e%a a#au sua#u '(la/"e#ea#ua%. I%!i"a#( "e)a)'ua% (bsevasi a!ala*4 )e%&a)a#i, )e%eba", )e)'e"ia"a%. 9(%#(* i%s#u)e% #es4 Ga)ba"a% sebua* "ubus AB9D.E3GH, #e%#u"a% besa su!u# a%#aa A9 !e%&a% 93, +aa" a%#aa AG !e%&a% BD, !a% "e!u!u"a% AG !e%&a% bi!a%& BDE EVALUASI PEMBELAJARAN MATEMATIKA4 KOMPETENSI MATEMATIKA •
E"s'l(asi
•
I%"uii
•
K(%+e"#u
•
Hi'(#esis
•
Ge%ealisasi
•
Hi'(#esis
•
Kea#ivi#as
•
Pe)ea*a% Masala*
•
•
K()'e#e%si E"s'l(asi Ke)a)'ua% e"s'l(asi a!ala* "e)a)'ua% )e%&&ali "e)bali "(%se'/a#ua% 1#e(e)a, !alil, si-a#2 $a%& su!a* !i"e#a*ui u%#u" !i&u%a"a% !ala) 'e)asala*a% $a%& !i*a!a'i a#au )e%&&ali 'e%&e#a*ua% bau !e%&a% a#au #a%'a bi)bi%&a% &uu. I%!i"a#( "e)a)'ua% e"s'l(asi a!ala*4 )e%&i%&a#, )e%&"ai#"a%, )e%&a)a#i, )e%eli#i, )e%&&u%a"a%, )e%e)u"a%. 9(%#(* i%s#u)e% #es4 Ji"a !i"e#a*ui HP 15, 6, 72 )a"a #e%#u"a% sis#e) 'esa)aa% li%ie%$a.
K()'e#e%si I%"uii Ke)a)'ua% i%"uii a!ala* "e)a)'ua% u%#u" )e%e)u"a% "(%se'/a#ua% )a#e)a#i"a !e%&a% )elalui (bsevasi, i%ves#i&asi, !a% e"s'l(asi. I%!i"a#( "e)a)'ua% i%"uii )e)ua# se)ua i%!i"a#( 'a!a "e)a)'ua% (bsevasi, i%ves#i&asi, e"s'l(asi, !a%
)e%e)u"a% 1sesua#u $a%& bau2 ba&i !ii sis0a. 9(%#(* i%s#u)e% #es4 Ji"a ) !a% % a!ala* &a!ie% !ai !ua bua* &ais 1luus2 $a%& sali%& #e&a" luus, bu"#i"a% ba*0a ).% /:, !a% #e%#u"a% 'ula *asil "ali &a!ie% &ais *(i(%#al !e%&a% &ais ve#i"al.
•
•
•
•
K()'e#e%si K(%+e"#u Ke)a)'ua% "(%+e"#u a!ala* "e)a)'ua% u%#u" )e)bua# 'e%$a#aa% )e#e)a#i"a $a%& be%ilai be%a be!asa"a% (bsevasi, i%ves#i&asi, e"s'l(asi, e"s'ei)e%, !a% i%"uii. Kebe%aa% 'e%$a#aa% #esebu# belu) !ibu"#i"a% "ebe%aa%%$a seaa -()al 1u)u)2, a"a% #e#a'i bau besi-a# #i!a" -()al !e%&a% (%#(* a#au &a)ba. I%!i"a#( "()'e#e%si "(%+e"#u a!ala* i%!i"a#(/i%!i"a#( 'a!a "e)a)'ua% (bsevasi, i%ves#i&asi, e"s'l(asi, !a% i%"uii.
9(%#(* i%s#u)e% #es4 Bebea'a sis0a )e%$a#a"a% ba*0a bila%&a% asli a!ala* bila%&a% $a%& !i)ulai !e%&a% a%&"a sa#u, 'e%$a#aa% #esebu# #i!a" be%a a#au #i!a" #e'a#, sila*"a% bua# 'e%$a#aa% se*i%&&&a "ebe%aa%%$a a"ua#.
:. K()'e#e%si Hi'(#esis Ke)a)'ua% *i'(#esis a!ala* "e)a)'ua% )e%$usu% +a0aba% se)e%#aa #e*a!a' 'e%$a#aa% $a%& !i"e)u"a"a%. Di#e"a a#au !i#(la"%$a *i'(#esis #esebu# #e&a%#u%& !ai *asil 'e%&u+ia%/ 'e%&u+ia% $a%& si-a#%$a &e%eal. I%!i"a#( "e)a)'ua% *i'(#esis a!ala*4 )e%eba", )e%!u&a, )e)bu"#i"a%, al&(i#)a, vali!asi. 9(%#(* I%s#u)e% Tes4 Ji"a 5 Q 6 5, 7 Q ; 7, Q 6 6, Q , #e%#u"a% %ilai !ai Q ..., 7 Q : .... Jelas"a% +a0aba%)u seaa )a#e)a#i".
::. K()'e#e%si Ge%ealisasi Ke)a)'ua% &e%ealisasi a!ala* "e)a)'ua% u%#u" )e)bua# "esi)'ula% $a%& besi-a# u)u). Ke)a)'ua% i%i ea# "ai#a%%$a !e%&a% "e)a)'ua% i%"uii !e%&a% )e%ea'"a% aa be'i"i !e!u"#i-, *asil &e%ealisasi )isal%$a a!ala* u)us, si-a#, #e(e)a $a%& !i'e(le* !e%&a% aa )e%&"(%s#u"si !ai "(%!isi e)'ii"/"*usus )e+a!i sua#u 'i%si'/a#ua% $a%& besi-a# u)u). I%!i"a#( "e)a)'ua% &e%ealisasi a!ala*4 se)ua i%!i"a#( !ai i%"uii, )e%$i)'ul"a%, )e)bu"#i"a%, !e!u"#i-. 9(%#(* I%s#u)e% Tes4 Te%#u"a% *asil 'e%+u)la*a% !ua bila%&a% bei"u# i%i4 : 6, ; 6, , ; ;, :: :, !s#. Pei"sa "e)bali *asil *i#u%&a%)u, "e)u!ia% bua#"a% "esi)'ula% !ai 'e*i#u%&a% #esebu# !a% bu"#i"a% seaa )a#e)a#i" 1!e!u"#i-2.
•
•
:5. K()'e#e%si Kea#ivi#as K()'e#e%si "ea#ivi#as )a#e)a#i"a a!ala* "e)a)'ua% sis0a u%#u" !a'a# )e%i'"a#a% sesua#u 1i!e/&a&asa%/aa/ )e#(!e/'(ses/'(!u"2 $a%& bau/i%(va#i-. Ta*a'a% '(ses "ea#i#as a!ala* 'esia'a% 1i!e !a#a%& !ala) beba&ai "e)u%&"i%a%2, i%"ubasi 1'e)a*a)a%, "e)a#a%&a% #e*a!a' i!e2, ilu)i%asi 1#i%&"a# i%s'iasi !i"el(la !a% !i"e)ba%&"a% se*i%&&a )e%+a!i sua#u *asil, !a% vei"asi 1'ebai"a% !a% 'e%$e)'u%aa%2. I%!i"a#( "ea#i#as )a#e)a#i"a a!ala*4 "i#is, l(&is, a%ali#is, !e#ail, sis#e)a#i", ?e"sibel, (isi%al, elab(asi, #ebu"a/!ive&e%. 9(%#(* I%s#u)e% Tes4 Te%#u"a% !ua bila%&a% bula# $a%& +u)la*%$a /;.
K()'e#e%si Pe)ea*a% Masala* Masala* !ala) )a#e)a#i"a a!ala* 'es(ala% $a%& #i!a" u#i%, a#i%$a aa/ )e#(!e s(lusi%$a belu) !i"e#a*ui. Ja!i 'e)ea*a% )asala* a!ala* )e%ai aa/ )e#(!e )elaui "e&ia#a% )e%&a)a#i, )e)a*a)i, )e%(ba, )e%!u&a, )e%e)u"a%, !a% )e%i%+au "e)bali. I%!i"a#( "e)a)'ua% 'e)ea*a% )asala* a!ala*4 )e%&a)a#i, )e%&i!e%#i"asi, e)a*a)i, )ee%a%a"a%, )e%!u&a, )e%&a%alisis, )e%(ba, )e%&i%#e'e#asi, )e%!u&a, )e%e)u"a%, )e%&&e%ealisasi, )e%i%+au "e)bali. 9(%#(* I%s#u)e% Tes4 Selesai"a% SPL4 :2 = 6$ <, $ /6= 5 52 6= ;$ , 6= ;$ ::