Skripta iz fiziologije
Uvod u fiziologiju, odjelci tjelesnih tekućina, homeostaze: Odjelci tjelesnih tekućina : U prosječne odrasle osobe teške 70kg ukupna tjelesna tekućina čini
oko 0! tjelesne mase, odnosno oko "#$% &rocentualna zastupljenost tekućine zavisi od više faktora: dob, spol, BMI% 'Ukupna tjelesna tekućina ("#$) raspore*ena je u #glavna odjeljka: odjeljak ekstracelularne tekućine (+"$) i odjeljak intracelularne tekućine (#$)% -djeljak ekstracelularne ekstracelularne tekućine se dalje dijeli na #pododjeljka: intersticijsku tekućinu (++$) i krvnu plazmu (.$)% /&ostoji još jedan mali odjeljak tekućine transcelularna tekućina (+#$)% 1u spada tekućina u peritonealnom, sinovijalnom, intraokularnom i perikardijalnom prostoru, te cerebrospinalni cerebrospinalni likvor% '2kstracelularnu i intracelularnu tekućinu tekućinu razdvaja ćelijska membrana, a intersticijsku tekućinu i krvnu plazmu razdvaja kapilarna membrana, i izme*u njih postoji intenzivan promet tekućina% ' Sastav Sastav i osobine intracelularne i ekstracelularne tekućine : 3astav intracelularne i ekstracelularne ekstracelularne tekućine se bitno razlikuju, jedine osobine koje su iste su osmolarnost koja iznosti .00mosmol4$% 3astav intersticijske tekućine i krvne plazme je isti, izuzev proteina (više ih je u krvnoj plazmi)% Načini transporta kroz ćelijsku membranu : pasivni transport (difuzija i osmoza) 4 aktivni
transport% -smoza: je način transporta vode iz odjeljka manjeg osmotskog pritiska u odjeljak većeg osmotskog pritiska kroz semipermeabilnu membranu bez utroška energije, sve dok se ne uspostavi ekvilibrijum osmolarnosti osmolarnosti s obe strane membrane 5ifuzija: je transport tr ansport različitih tvari iz odjeljka sa njihovim većim koncentracijama, koncentracijama, kroz semipermeabilnu membranu, u odjeljak sa njihovom manjom koncentracijom bez utroška energije% 6rzina difuzije zavisi od: propustljivosti membrane, debljine membrane, površine membrane% membrane% 5ifuzija se odvija kroz lipidni dvosloj ili kroz kanale% -lakšana difuzija je transport gdje se tvari (glukoza, 8) transportuju iz odjeljka veće koncentracije u odjeljak manje koncentracije uz pomoć proteinskih transportera, i naravno uz utrošak energije iz 1 1&a% ktivni transport: je j e suprotan difuziji, tvari se iz odjeljka sa njihovom manjom koncentracijom transportuju u odjeljak njihove veće koncentracije, uz utrošak energije koja se dobije iz 1&a% 1ransport obično obavljaju protein transporteri, odnosno enzimi 1&aze, koje zovemo 9pumpe% &odtipovi aktivnog transporta su jednostavni i sekundarni aktivni transport, kontransport (simport) i kontratransport% 8ontransport (simport) istovremeno se aktivno transportuju dvije različite supstance istim transporterom% 8ontratransport istovremeno se istim transporterom jedna supstanca ispumpava, a druga upumpava% upumpava% 3ekundarni aktivni transport podrazumijeva da se energija, uskladištena u koncentracijskom gradijentu nekog jona, koristi za prijenos prijenos druge tvari% nutra!nja sredina" homeostaza : -dr;avanje stalnog sastava, osobina i zapremine unutrašnje
sredine zove se homeostaza% &ostoji veliki broj homeostaza: izovolemija (odr;avanje stalnog volumena), izojonija (odr;avanje stalne koncentracije jona), izotonija (odr;avanje stalnog osmotskog pritiska), izogligemija (odr;avanje stalne koncentracije glukoze), izohidrija (odr;avanje stalne p< vrijednosti), izotermija (odr;avanje stalne temperature), izoosmija (odr;avanje stalne osmolarnosti)= >azličiti organi i sistemi organa svojim mehanizmima učestvuju u odr;avanju različitih homeostaza% ?ehanizme odr;avanja svih homeostaza izučava fiziologija% /8roz kapilarnu memb se odvija promet vode i različitih tvari izme*u intersticijske tekućine i krvne plazme% ko je zbir sila hidrostatskih i koloidnoosmotskih pritisaka veći prema prema vani, onda tekućina tekućina izlazi iz kapilare kapilare u intersticij ( filtracija ), a ako je zbir sila jači prema unutra, onda tekućina prelazi iz intersticija u krvnu plazmu ( reapsorpcija )% +
@iziologija ćelijske membrane: #unkcija i gra$a ćelijske membrane : Aelijska (plazmatska) membrana dijeli #prostora: intra i
ekstracelularni% -na ima više funkcija: homeostatska funkc je da slu;i kao djelimično propusna barijera koja odvaja ćel sadr;aj i štiti ćeliju od brzih promjena u okolini% 5alje, ona omogućava odr;avanje razlika izme*u citoplazmatskog sadr;aja u odnosu na ekstracelularnu tečnost% @unkciona uloga dvoslojnosti membrane je ta da lako propušta liposolubilne tvari (topive u mastima), što je bitno pri transportu gasova i masnih kiselinaB a zadr;ava hidrosolubilne tvari zahvaljujući hidrofobnom dijelu membrane% Cra*a: 3trukturu membrane čini dvosloj fosfolipida u koju su uronjene molekule proteina% @osfolipidi imaju svoj polarni hidrofilni (topov u vodi) i nepolarni hidrofobni sloj% &olarni sloj je okrenut ka spoljašnjosti a nepolarni ka unutrašnjosti ćelije% &ostoje #vrste membranskih proteina: integralni i periferni% Dntegralni su čvrsto vezani za lipidni dvosloj, većinom se prote;u cijelom debljinom membrane, i uključeni su u transport kroz ćelijsku membranu% &eriferni proteini su labavo pričvršćeni za površinu membrane ili za integralne proteine% -ni djeluju kao enzimi, antigeni ili receptori, i mehanički mijenjaju oblik ćelije i povezuju je s drugim ćel% /transport kroz ćelijsku membranu je u lekciji Uvod u Fiziologiju, Odjelci tjelesnih tekućina, Homeostaze
Mirovni membranski potencijal : >azdvajanje naelektrisanja s obje strane ćelijske membrane
uslovljava pojavu elektriciteta, odnosno membranskog potencijala% U stanju mirovanja, membranski potencijal ima negativnu vrijednost, i kod većine nestimulisanih neurona iznosi oko 70mE% Fastanak mirovnog membranskog potencijala zavisi od distribucije i propustljivosti membrane za različ vrste jona, naročito za FaG, 8G, i anjona ()% 1ako*er, Fa8 pumpa za svaka izbačena tri pozitivna FaG iz ćelije, ubaci dva pozitivna 8G u ćeliju, i tako pumpa daje mali direktni značaj negativnosti mirovnog membranskog potencijala% Eeličina membranskog potencijala zavisi od broja naelektrisanih čestica s obje strane membrane, i izra;ava se u milivoltima (mE)% ' %kcioni potencijal: je u biti promjena vrijednosti memb potencijala, i ona omogućava nervnom i mišićnom tkivu prijenos informacija s jedne ćel na drugu% 'U početku će dra; uzrokovati depolarizaciju membrane, otvoriti će se FaG kanali i uzrokovati jaku difuziju FaG jona u ćeliju% 1o mijenja polaritet ćelije u pozitivan (G.0mE), i ti kanali ostaju otvoreni oko +ms, i onda se zatvaraju% Fakon toga se otvaraju 8G kanali, i 8G napušta ćeliju odnoseći sa sobom (G) naboj% Erijednost memb potencijala se vraća na početnu vrijednost (70mE), i to se zove repolarizacija%
#
@iziologija mišića: Fa osnovu strukture, kontraktilnih osobina i mehanizama kontrole, razlikujemo .tipa mišićnog tkiva: skeletni, glatki, srčani mišić% Skeletni mi!ić : čine najveće tkivo u tijelu, na njih otpada "0!mase tijela% Falaze se pod
kontrolom naše volje% -mogućuju: kretanje i uspravnost tijela, obavljanje preciznih radnji, funkciju govora, učestvuju u termoregulaciji% )ra$a skeletnog mi!ića : -no je gra*eno od mišićnih vlakana% 1o su cilindrične, višejedarne ćel nastale spajanjem stotina jednojedarnih mioblasta% ?išićna vlakna se ne mogu dijeliti mitozom, već se porast mišićne mase odvija hipertrofijom već postojećih vlakana% 3vako pojedinačno mišićno vlakno je obavijeno endomizijumom, više vlakana čini snop koji je obavijen perimizijumom, a cijeli mišić je obavijen gustim vezivomepimizijumom% Aelijska memb mišićnog vlakna se zove sarkolema, a sarkoplazma mišićnog vlakna odgovara citoplazmi drugih ćelija i bogata je glikozomima i mioglobinom% Fa krajevima svakog mišića se nalaze tetive, koje pričvršćuju mišić za kost% nutra!nje organele mi!ićnog vlakna : kontraktilni filamenti (miofibrile), sarkoplazmatski
retikulum i 1tubuli% 8ontraktilni filamenti(miofibrile): su cilindrične strukt koje le;e paralelno du; osovine cijelog mišićnog vlakna% -ne su sastavljene od stotina sarkomera% 3arkomera je osnovna funkcionalna jedinica mišića% 3vaka sarkomera je ograničena izme*u dva I diska% Unutar sarkomere se nalaze kontraktilni filamenti (miofilamenti)% ?ogu biti tanji, aktinskiB i deblji, miozinski filamenti% Fjihova organizacija u sarkomeri daje karakterističnu ispruganost svijetlim (D prugama) i tamnim ( prugama) područjima% ?iozinski filament je gra*en od #00 .00molekula miozina, a svaka molekula sadr;i: dugački rep koji završava miozinskom glavicom% ktinski filament se sast od .proteina: aktina, tropomiozina i troponina% 3arkoplazmatski retikulum: je cjevasta strukt koja se nalazi izme*u miofibrila, a uloga joj je da skladišti kalcijum neophodan za proces mišićne kontrakcije% 1tubuli su produ;eci ćelijske memb koji prodiru u dubinu mišićnog vlakna i tijesno prijanjaju uz cisterne sarkoplazmatskog retikuluma čineći tzv trijade% Uloga 1tubula je da prenesu akcijski potencijal do svih miofibrila% Mehanizam kontrakcije skeletnog mi!ića : Uloga neuromuskularne sinapse: 3poj izme*u
mišićnog vlakna i alfa motornog neurona zove se neuromuskularna sinapsa ili motorna ploča% Eezivanjem acetilholina za receptor povećava se propustljivost memb mišićnog vlakna za jone FaG i 8G, čime se generiše akcioni potencijal, i preko 1tubula se sprovodi u unutrašnjost mišićnog vlakna i dolazi do kontrakcije% 3va mišićna vlakna koja inerviše jedan motorni neuron nazivaju se motorna jedinica% 1eorija klizajućih filamenata: ima niz ključnih doga*aja: +%akcioni potencijal se širi po površini mišićne ćel, i preko 1tubula svi unutrašnji dijelovi ćelije bivaju pobu*eni% #%sarkoplazmatski retikulum otpušta kalcij i povećava njegovu intracelularnu koncentrac% .%kalcijum se ve;e za komponentu aktina troponin J i uzrokuje njegovu konformacionu promjenu% -tkrivaju se aktivna mjesta na koja će se vezati glavice miozina% "%djelovanjem enzima 1&aze osloba*a se energ koja miozinsku glavicu pokreće u aktivan polo;aj% Fa taj način poprečni mostovi prave zaveslaj koji dovodi do kretanja molekula aktina du; molekula miozina, tako se skraćuju sarkomere a i cijelo vlakno% K%>elaksacija mišića počinje smanjenjem intracelularne koncentracije JaG% 5jelovanjem antagonista mišić se relaksira% Izvori energ za mi!ićnu kontrakc : 3keletni mišići kao izvor energ za kontrakc mogu koristiti
samo 1&% ?e*utim, njegove unutarćelijske zalihe su vrlo male, pa za dugotrajniji napor mišića je neophodna metabolička resinteza (refosforilacija) 1&% 1o se mo;e izvesti na sljedeće načine: .
+%8reatin fosfatnim sistemom, #%naerobnom glikolizom, .%-ksidativnom razgradnjom hranjljivih materija, pri čemu se osloba*a najveća količina energ% )latki mi!ići (+0!mase tijela) omogućavaju funkcionisanje unutarnjih org% Dmaju velik doprinos
u odr;avanju homeostaze orgnzma% Falaze su zidovima cjevastih org i krvnih sudova% 8ontrakcija nije pod uticajem naše volje% &odjela glatkih mi!ića : Clatki mišići su podijeljeni na #tipa: +%višejedinični, i #%jednojedinični glatki mišić% ' Višejedinični tip se nalazi u zidovima velikih krvnih sudova, oku i piloerektornim
mišićima% -vaj tip mišića čine više zasebnih mišićnih ćel koje funkcionišu nezavisno jedna od druge% ' ednojedinični (visceralni) tip gradi zidove unutrašnjih org u digestivnom, reproduktivnom, urinarnom sist i zidove malih krvnih sudova% Aelije su vezane tijesnim vezama, i te veze omogućuju smanjenje otpora proticanju elektriciteta s jedne na drugu ćel, čineći sincicijum ili funkcionalnu cjelinu% 1ako sva vlakna funkcionišu kao 9jedna jedinica% Struktura glatkih mi!ića : ćel glatkog mišića su male, vretenaste, s jednim centralno
postavljenim jedrom% 8ontraktilni aparat je izgra*en od miozinskih i aktinskih filamenata, ali oni nisu organizovani u sarkomerenema ispruganosti% ktinski filamenti su prikačeni za gusta tijela% ?iozinski filamenti su povezani sa aktinskim, gradeći dijagonalno orjentisane snopove% &ošto djeluju kao sincicijum, akcioni potencijal lahko dospijeva do svih mišićnih ćelija% Mehanizam kontrakcije glatkog mi!ića : postoje .glavna doga*aja: +%vezivanje kalcija za
kalmodulin, #%aktivacija miozin kinaze i .%fosforilacija miozina% 'Fakon ulaska u glatki mišić, Ja#G joni se ve;u za kalmodulin, unutarćelijski protein% 8ompleks 9Ja#Gkalmodulin aktivira enzim miozin kinazu, ona aktivira miozin, nakon čega poprečni mostovi miozina započinju cikluse zaveslaja% >elaksacija mišića se vrši pumpanjem kalcija van ćelije i aktivnošću enzima miozin fosfataze koja inaktivira miozinske poprečne mostove% *ontrola kontrakcije glatkog mi!ića : ?nogi faktori utiču na kontrakciju glatkog mišića time
što mijenjaju intracelularnu koncentraciju Ja#G jona% 1i faktori su: +%autonomni nervni sist, #%hormoni (adrenalin, noradrenalin, histamin, vazopresin, angiotenzim), .%lokalni tkivni produkti (azotni monoksid, leukotrijeni, prostaglandini), "%unutarćelijska koncentracija kalcija% '3ama unutarćelijska koncentrac Ja#G mo;e biti promijenjena na nekoliko načina: +%aktiviranjem volta;nih Ja#G kanala, #%aktiviranjem ligand zavisnih Ja#G kanala, te .%aktiviranjem Ja#G kanala isteanjem% /'8ontrakcija glatkog mišića je sporija ali dugotrajnija od skeletnog% li, zbog veoma spore aktivnosti miozin 1&aze, ove kontrakcije troše manje energ% 1aj fenomen se zove 9zaključavanje% Srčani mi!ić nalazimo jedino u srcu% Dma mnogo funkcionalnih sličnosti sa skeletnim mišićima,
ali se ne nalazi pod kontrolom naše volje% Fjegovi filamenti su organizovani u sarkomerepa ima poprečnu ispruganost% 8alcijum neophodan za kontrakc dolazi iz sarkoplazmatskog retikuluma, ali i iz širih 1tubula% 1aj dodatni kalcij omogućava sna;niju kontrakciju% '1tubuli sa sarkoplazmatskim retikulumom čine dijadu% Aelije srčanog mišića su razgranate i krajevima tijesno povezane jedna s drugom% '?e*usobne veze ovih ćel zovu se interkalatni diskusi% -ni su gra*eni od #tipa me*ućelijskih veza: dezmosomi (dr;e mišićna vlakna na okupu) i tijesne veze (kanali koji omogućuju nesmetan prolaz jona izme*u # mišićne ćel)% 8ao rezultat toga, miokard se ponaša kao jedna cjelina, sincicijum% 3rce je podijeljeno na #sincicijuma, pretkomorni i komorni% kcioni potencijal srčanog mišića je poseban po platou koji omogućava produ;eno kontrahovanje mišića% "
@iziologija kardiovaskularnog sistema: *ardiovaskularni sistem obuhvata srce, venski sistem i arterijski sistem% 1aj sistem omogućava
neprekidnu cirkulaciju krvi, čime se u tkiva donose hranjive materije i kisik, a iz tkiva odnose štetni produkti i J-#% 1ok krvi od lijeve komore do desne pretkomore je veliki krvotok, a od desne komore do lijeve pretkomore je plućni ili mali krvotok% 3rce predstavlja dvostepenu pumpu, koja pumpa krv iz područja malog u područje velikog krvotoka% -snovne karakt srčanog mišića su ritmičnost i automatizam% 8arakteristika akcijskog potencijala srčanog mišića je postojanje platoa, koji uzrokuje ulazak Ja#G kroz spore kalcijumske kanale% +lektrokardiografija : je metoda zapisivanja električne aktivnosti srca% Ure*aj za registrovanje
elektrokardiograma je elektrokardiograf% Iapisi se bilje;e na milimetarskom papiru koji se kreće brzinom od #Kmm4s% Fa 28C zapisu razlikuju se talasi, zupci, intervali i segmenti% Formalan elektrokardiogram se sastoji od talasa depolarizacije i repolarizacije% 3 lijeva na desno, na 28Cu razlikujemo: &talas (depolarizacija pretkomore), &>interval (vrijeme do depolarizacije komora), L>3talas (depolarizacija komora), 31segment, 1val (repolarizacija komora), Uval% Fa Mosi je prikazano vrijeme u sekundama, a na Nosi napon u mE% +lektrokardiografski odvodi, -dre*ena kombinacija pozitivne i negativne elektrode, zajedno
sa trećom koja predstavlja uzemljenje, naziva se odvod% >azmještaj elektroda odre*uje smijer tog odvoda, i to se naziva njegovom osi% -s je odre*ena smjerom izme*u pozitivne i negativne elektrode% &olo;aj tih elektroda za različite odvode je standardiziran: bipolarni odvodi DDDDB pojačani unipolarni odvodi s ekstremiteta aE>, aE$ i aE@B prekordijalni odvodi E+E% U biti postoje # načina registrovanja: bipolarno (razlika potencijala izme*u # tačke na tijelu) i unipolarno (gdje zbirna elektroda povezuje više referentnih tačaka na tijelu)% Srčani ciklus: je period izme*u dvije kontrakcije srca% 3astoji se od faze relaksacije (dijastola) i
faze kontrakcije (sistola)% 5ijastola se odvija kroz "podfaze: +%izometrijska relaksacija predstavlja razdoblje od zatvaranja semilunarnih valvula do otvaranja E valvula% #%faza brog punjenjaobuhvata period od otvaranja mitralne valvule do maksumima ventrikularnog punjenja% .%dijastazaje faza sporog punjenja ventrikula% "%artijumska kontrakcija% 3istola se odvija kroz #podfaze: +%izovolumna kontrakcijapočinje porastom pritiska u komorama usljed zatvaranja E valvula, mišićna vlakna se još uvijek ne skraćuju% #%ejekciona fazakada se pritisak u komorama poveća, čime se otvaraju semilunarne valvule% U prvoj trećini iza*e 70! krvi, a u naredne dvije trećine preostalih .0!% Ia vrijeme dijastole komore se pune krvlju do volumena od oko ++0ml i to predstavlja enddijastolni volumen% U toku sistole u svakoj komori preostane oko K0ml krvi, što predstavlja endsistolni volumen% #unkcija valvula: jeste da djeluju kao ventili% trioventrikularne valvule sprječavaju vraćanje
krvi iz komora u predkomore, a semilunarne valvule sprječavaju vraćanje krvi iz aorte i plućne arterije u komore% Iatvaraju se i otvaraju pasivno, u zavisnosti od gradijenta pritiska krvi prema nazad ili prema naprijed% Ia vrijeme otvaranja i zatvaranja valvula nastaju srčani tonovi: prvi srčani ton se zove sistolni, a drugi dijastolni% -ni se slušaju metodom auskultacije% -ad srca: je količina energije koju srce pretvara u rad tokom svake kontrakcije% &ostoje # oblika
srčanog rada: +%prebacivanje krvi iz područja niskog venskog u područje visokog arterijskog pritiskaB i #%ubrzavanje krvi do one brzine kojom se ona izbacuje kroz valvulu aorte i valvulu plućne arterije% Dnače, rad kontrakcije desne komore je znatno manji, i iznosi +4 rada lijeve% K
-egulacija rada srca: Jilj regulacije rada srca je da se uskladi veličina rada sa potrebama
organizma u datom trenutku% >ad srca je pod uticajem nervnih i humoralnih faktora, i pod sna;nom kontrolom simpatikusa i parasimpatikusa% >egulacija rada srca je moguća na #načina: a)autoregulacijom srčanog rada, b)kontrolom frekvencije i snage kontrakcije putem autonomnog nervnog sistema% -snovni zakon srca je @rank3tarlingov zakon, on predstavlja način autoregulacije i prilagodljivosti srčanog rada, i glasi: srce će ispumpati svu količinu krvi koja do*e u njega, ne dozvoljavajući joj da se zadr;ava na periferiji% 5rugim riječima, pri povećanom dotoku krvi, srčani mišić se jače istegne% Minutni volumen srca : predstavlja količinu krvi koja se svake minute ispumpava iz srca u aortu%
U prosjeku iznosi K,l4min% Clavne determinante minutnog volumena srca su: prethodno opterećenje, naknadno opterećenje, kontraktilnost miokarda i srčana frekvenca% ?inutni volumen jednak je proizvodu udarnog volumena i srčane frekvencije (?E3OUEM3@)% Udarni volumen je količina krvi koju lijevi ventrikul izbaci u toku jednog udara, i u prosjeku iznosi 70ml% 3rčana frekvencija normalno iznosi izme*u 0+00 u min% *oronarna cirkulacija : $ijeva koronarna arterija snabdijeva prednje i lateralne dijelove lijeve
komore, a desna koronarna arterija desnu komoru i zadnji dio lijeve komore% &rotok krvi kroz koronarne sudove iznosi ##Kml4min% Clavni faktor lokalne regulacije protoka krvi kroz srce je potreba za kisikom% 1ako*er, značajan uticaj ima i nervna kontrola, koja mo;e djelovati direktno (preko transmitera) i indirektno% #izičke osobine cirkulacije : 1ri su osnovna principa koja objašnjavaju ulogu cirkulacije:
+%protok krvi je skoro uvijek kontrolisan u zavisnosti od poteba tkivaB #%minutni volumen srca je pod kontrolom svih lokalnih protoka kroz tkivaB .%arterijski pritisak je kontrolisan nezavisno od kontrole lokalnog protoka i minutnog volumena srca% #unkcionalni dijelovi cirkulacije : rterije prenose krv od srca do tkiva, imaju jak vaskularni
zid i brz protok krvi% rteriole imaju ulogu kontrolnih valvula preko kojih se krv propušta u kapilare% 8apilari razmjenjuju tečnost, hranu i elektrolite s ćelijama% Eenule prikupljaju krv iz kapilara, ulijevaju se u veće vene% Eene prenose krv iz tkiva nazad u srce, i slu;e kao rezervoar krvi% 'U različitim dijelovima cirkulacije nalaze se različiti volumeni krvi% 'Fajveći pritisak je u aorti, najveći pad pritiska je u arteriolama, a u venama je pritisak jednak nuli% '&rotok krvi je jednak odnosu0 razlike pritisaka s jedne i druge strane krvnog suda i otpora% 1ok krvi je uglavnom laminaran, poneka tubularan% %rterijski krvni pritisak : jednak je proizvodu minutnog volumena srca i ukupnog perifernog
otpora, i predstavlja silu kojom krv vrši pritisak na krvni sud% Fajviša vrijednost pritska se zove sistolni, a najni;a dijastolni pritisak% >azlika sistolnog i dijastolnog pritiska zove se pulsni pritisak, a srednji arterijski pritisak predstavlja zbir dijastolnog i +4. pulsnog pritiska% -ptimalni krvni pritisak iznosi +#040%
*ardiovaskularni refleksi . Mehanizmi regulacije arterijskog krvnog pritiska :
+%baroreceptori: su razgranati nervni završeci koji usljed naglog pada pritiska (npr pri ustajanju), potiču sna;nu aktivnost sipatičnog nervnog sistema i minimizira se smanjenje arterijskog krvnog pritiska u glavi% #%hemoreceptori:su hemosenzitivne ćelije osjetljive na nedostatak -# i povećanje J-#% >ade na sličnom principu kao baroreceptori, ali se aktiviraju na ni;im pritiscima, oko 0mm
svoj protok krvi prema vlastitim potrebama, jer svako tkivo ima različite potrebe krvi% 8rv kroz kapilare ne teče kontinuirano, već isprekidano u mlazovima usljed vazomocije% Eazomociju reguliše koncentracija -# u tkivu% Hto je potrošnja -# veća, veća je i vazomocija% " osnovne sile koje odre*uju prolaz tečnosti kroz kapilarnu membranu su: kapilarni pritisak (potiskuje tečnost u intersticijumski prostor), pritisak intersticijumske tečnosti (povlači tečnost u intersticijumski prostor kada je negativan, a potiskuje je u kapilare kada je pozitivan), koloidnoosmotski pritisak plazme (uzrokuje osmozu tečnosti prema unutra), koloidnoosmotski pritisak intersticijumske tečnosti (uzrokuje osmozu tečnosti prema van)%
7
@iziologija krvi i imuni sistem: *-1 je tečno tkivo koje se sastoji od plazme i uobličenih elemenata% 8rvna plazma se sastoji od
vode (P0!) i proteina plazme (albumini, globulini, fibrinogen%%)% Uobličeni elementi krvi su eritrociti, leukociti i trombociti% @unkcije krvi su: regulacijska, zaštitna, transport tvari, hranjenje tkiva= 2ematopoeza je proces stvaranja zrelih krvnih ćelija% -snovni organ hematopoeze je koštana
sr;% 3ve krvne ćel nastaju iz pluripotentne stem ćelije, kroz proces proliferacije (rasta), diferencijacije (usmjeravanja) i maturacije (sazrijevanja)% 3tem ćelija se dijeli u #loze: mijeloidna i limfoidna% Dz njih nastaju unipotentne matične ćel, npr% erotroblasti, megakarioblasti, monoblastiB iz kojih će nastati zrele ćelije% +ritrociti : su ćelije bez jedra, izgleda diska, promjera mikrona% Qive oko +#0dana% U litri krvi
ih ima oko ",KKM+0na dvanaestu% 2ritrocitopoeza je proces stvaranja zrelih eritrocita% @aze eritropoeze: proeritroblast bazofilni eritroblast polihromatofilni eritroblast acidofilni eritroblast retikulocit eritrocit% 1okom diferencijacije se ćelija smanjuje, jedro iščezava% 2ritropoetin je glikoproteinski hormon koji je va;an za završno diferenciranje u zreli oblik%
&ostoje .tipa hemoglobina: hemoglobin (najzastupljeniji), fetalni i #%
Ukupna količina ;eljeza u tijelu je oko "g, a od toga #,Kg otpada na ;eljezo hemoglobina% -statak otpada na depoe ;eljeza u jetri, slezini, koštanoj sr;i u obliku feritina i hemosiderina (+g)% psorpcija ;eljeza se odvija u duodenumu i proksimalnom jejunumu% *rvne grupe: &oznavanje krvne grupe je va;no u transfuziji krvi% &rilikom miješanja različitih
krvnih grupa dolazi do aglutinacije% glutinacija dovodi do oštećenja membrane eritrocita i hemolize, a u najte;em slučaju do akutnog zatajenja funkcije bubrega% Fa membranama eritrocita postoji veliki broj antigena, a oni koji odre*uju krvne grupe su , 6 i >h% 8rvne grupe su: 0,,6,i 6B (razlikuju se po aglutinogenima na membrani i aglutininima u serumu)% 1ako*er, bitan je i >h faktor (J,5,2,c,d,e), koji mo;e biti pozitivan (K!) i negativan (+K!)% 2emostaza : je proces zaustavljanja ili prevencije krvarenja% @aze hemostaze su: vaskularna,
trombocitna i koagulacijska% &ostoje "mehanizma rada hemostaze: +%;ilni spazam (ste;u se krvne ;ile usljed ;ivčanog refleksa, što je veće oštećenje veći je i spazam, koji traje oko #0.0min)% #%stvaranje trombocitnog čepa (trombociti prijanjaju za dio endotela koji je izgubio svoju glatkoću u povredi)% .%koagulacija (počinje se stvarati ugrušak u roku od +#min)% "%retrakcija ugruška (kroz ugrušak prodriju fibroblasti koji stvore vezivno tkivoo;iljak, kroz cijeli ugrušak)%
3rombociti : su najmanje ćelije periferne krvi% Formalan broj je +00#00M+0na devetu% Fastaju u
koštanoj sr;i iz megakarioblasta, kao dijelići megakariocita% @unkcija im je u stvaranju trombocitnog čepa% Dmaju sposobnost pripajanja, aktivacije, agregacije i sekrecije% Aelijska memb im je va;na jer onemogućava adheziju za normalan endotel i sadr;i fosfolipide koji imaju aktivacione uloge u procesu koagulacije% (8ada trombociti do*u na mjesto oštećenog kapilara, uvećavaju se, bubre i ispuštaju pseudopodije% -tpuštaju tromboksan# koji privlači susjedne trombocite i tako se stvara trombocitni čep% 8od većih oštećenja nije dovoljan trombocitni čep, već i krvni ugrušak da bi se zaustavilo krvarenje%) *oagulacija krvi : sastoji se od .me*usobno povezane faze: +%stvaranje aktivatora protrombina,
#%pretvaranje protrombina u trombin, .%djelovanje trombina na fibrinogen i stvaranje niti fibrina (koje grade mre;u u koju se zapliću eritrociti i trombociti i tako nastaje krvni ugrušak)% ktivator protrombina mo;e nastati vanjskim i unutrašnjim mehanizmom% Eanjski mehanizam stvaranja aktivatora započinje povredom krvnog suda ili tkiva, čime se aktiviraju S faktori koji zajedno sa E faktorom, jonima Ja dovode do stvaranja aktivatora protrombina% Unutrašnji mehanizam započinje ozljedom same krvi, čime se aktiviraju SDD faktor, koji preko SD, DS i EDD djeluje na S faktor% @aktor S zajedno sa Ea i jonima Ja stvaraju aktivator protrombina% Intravaskularne antikoagulancije : Fajznačajnije supstance antikoagulancije su heparin,
kofaktor antitrombinheparin% @aktori endotela učestvuju u antikoagulaciji glatkoća endotela, glikokaliks i trombomodulin% 1ako*er, sam protok krvi sprječava koagulaciju% '@ibrinoliza predstavlja otapanje krvnog ugruška, koja počinje aktivacijom plazminogena% &lazminogen prelazi u plazmin, koji probavlja niti fibrina, fibrinogen i druge faktore koagulacije% Fajpoznatiji fibrinolitici su streptokinaza i urokinaza% /eukociti : su bijele krvne ćelije% -snovna uloga im je zaštita organizma od stranih tijela% 6roj
varira od "+0M+0na devetu% Rednim dijelom nastaju u koštanoj sr;i, a drugim u limfnim čvorovima% Qivotni vijek im je od nekoliko dana do nekoliko godina% -snovne odbrambene osobine leukocita su: ameboidno kretanje, marginacija, dijapadeza, hemotaksija i fagocitoza% -snovna podjela je na granulocite(neutrofili, eozinofili i bazofili) i agranulocite(monociti i limfociti)% Feutrofili su najzastupljeniji, limfociti su značajni u stečenom imunitetu i postoje 1 i 6 limfociti, bazofili su bitni u alergijskim reakcijama, monociti prelaskom u tkivo postaju makrofagi, a eozinofili su bitni u parazitskim infekcijama% IMNI O4)O1O- : predstavlja niz slo;enih djelovanja unutar ćelija imunog sistema te izme*u
imunih i ciljnih ćelija organizma% U tom odgovoru se razvija imunost, koja mo;e biti uro*ena i stečena% Dmuni sistem reaguje na sve antigene, osim onih vlastitih% U protivnom bi došlo do autoimune reakcije% Iaštita našeg organizma uključuje različite mehanizme: nespecifične (protiv različitih patogena) i specifične (protiv odre*enih patogena)% Feki nespecifični mehanizmi su: mehaničke barijere (ko;a), fizičkohemijske barijere (kiselost ;elučanog soka), antibakterijske tvari prisutne u sekretima (lizozomi), normalni crijevni tranzit i normalan tok sekrecije urina, granulocitna ingestija i eliminacija patogena, fiziološke prepreke (temp tijela, p<%%) Nespecifični 'uro$eni5 imunitet : je dio imunog sistema s kojim se ra*amo i koji se ne mijenja%
-n obezbje*uje brzu, prvu liniju odbrane, dok stečeni imunitet ne razvije specifični imuni odgovor% &rimarnu ulogu odbrane ima komplement i fagocitni odgovor u koji su uključeni makrofagi% ?akrofagi detektuju i gutaju strani materijal, a komplement koji se nalazi u plazmi se ve;e za bakterije i poma;e njihovom eliminiranju putem lize ili opsonizacije% (u procesu lize dovodi do rupture membrane bakt ćelije, a opsonizacijom presvlači bakteriju sa komplementom i omogućava makrofagima da ih detektuju)% ktivacija komplementa i makrofaga se odigrava u ranoj fazi infekcije, u prvih nekoliko sati% P
Stečeni 'adaptivni5 imunitet : se javlja nakon izlaganja antigenu% -snovna obilje;ja stečene
imunosti su visoka specifičnost za pojedini antigen i sposobnost pamćenja antigena% 3tečeni imunitet se tako naziva jer se imuni sistem adaptira za taj antigen i razvija memoriju za taj odgovor, kako bi sljedeći put bio br;i i jači% &rimarni odgovor je spor, obično traje nekoliko dana, ali ako se organizam inficira ponovo istim patogenom, sekundarni odgovor će biti mnogo br;i% 3tečeni imunitet se primarno sastoji od limfocita koji sura*uju u detekciji patogena i njegovoj eliminaciji% $imfociti prepoznaju tu*i antigen tako što se receptor na njihovoj membrani ve;e sa molekulom antigena, šalje signal do jezgre i stvaraju se klonovi limfocita koji su specifični samo za taj odre*eni antigen% )lavne komponente imunog odgovora : su limfociti, antigeni i antitijela%
$imfociti: prepoznaju tu*e antigene tako da se receptor na limfocitnoj membrani ve;e s molekulom tu*eg antigena% 1o se odvija po načelu komplementarnosti, ključbrava% >eceptor će zatim stvoriti akcijski signal koji će se prenijeti sve do jezgre ćelije% 5olazi do proliferacije i diferencijacije limfocita u nove ćelije koje se zovu klonovi limfocita% -ni su specifični samo za taj odre*eni antigen% Eeliki broj limfocita nosi veliki broj različitih receptora za antigen, a skup tih receptora se zove receptorski repertoar% ntigeni: su slo;ene molekule koje imuni sistem prepoznaje kao strane, tu*e% &ostoji imunogenično i antigenično svojstvo jedne molekule% Dmunogenično je da molekula mo;e izazvati imuni odgovor, a antigenično je da molekula mo;e reagovati sa antitijelima i limfocitima% Dmunogenične molekule su uvijek antigenične, ali antigenične nisu uvijek imunogenične% 2pitopi su mjesta prepoznavanja antigena, i oni mogu biti sekvencijski, konformacijski ili kontinuirani% Fajva;nije karakteristike antigena su stepen različitosti, molekularna masa i slo;enost gra*e% 5a bi molekula djelovala antigeno, njena relativna molekulska masa mora biti veća od +0000%
imunitet%
+0
Jelularni imunitet: nastaje kao odgovor protiv mikroorganizama koji su smješteni unutar ćelije ili u ćelijskoj membrani, s obzirom da antitijela ne mogu doprijeti do patogena u ćeliji% Jelularni imunitet je va;an u kontroli nastanka malignih ćelija, igra va;nu ulogu u odbacivanju transplantiranih organa i mo;e ukloniti potencijalno zloćudne vlastite ćelije% Fosioci celularnog imuniteta su 1limfociti, koji mogu biti: helper, supresorni i citotoksični 1limfociti% Fakon nastanka u koštanoj sr;i, 1limfociti odlaze u timus gdje se dijele i nastaju različiti tipovi, klonovi% Fakon toga napuštaju timus i odlaze u različite limfoidne organe% 6itokini : su biološki aktivni proteini koji utiču na aktivaciju, proliferaciju i diferencijaciju ćelija
imunog odgovora% Jitokini djeluju na jedan od .načina: autokrino (na ćelije koje ih luče), parakrino (na susjedne ćelije), i endokrino (na udaljene ćelije)% Fjihovo dejstvo se mo;e definisati kao slabljenje aktivnosti, sinergizam ili antagonizam% Fajznačajniji citokini koji djeluju kao amplifikatori celularnog imuniteta su: !nter"eron gama koji djeluje kao nespecifični faktor aktivacije magrofaga (?@), pojačava aktivnost F8ćelija, i inhibira razmno;avanje virusa u zara;enim ćelijama% !#$% ima najva;niju ulogu od svih citokina, jer omogućava proliferaciju i sazrijevanje citotoksičnih 1limfocita, pojačava aktivnost F8ćelija% &'F faktori poticanja kolonija aktiviraju zrele granulocite i makrofage, i pojačavaju njihove fagocitne i citotoksične osobine%
++
@iziologija bubrega i tjelesnih tekućina: #unkcija i uloga bubrega: +%izlučivanje raspadnutih produkata metabolizma (npr% ureje,
kreatinina, mokraćne kiseline, konačnih proizvoda razgradnje hemoglobina=), stranih hemikalija, toksina i lijekova% #%regulacija ravnote;e vode i elektrolita: 8ada je organizmu potrebna voda, bubrezi luče manju zapreminu koncentriranog urina, a kada postoji višak vode onda bubrezi luče veću količinu razrije*enog urina% 5alje, ako je unos elektrolita veći, onda ih bubrezi više i izlučuju, i obrnuto% .%regulacija srednjeg arterijskog pritiska tako što učestvuju u stalnoj koncentraciji krvi, a time i minutnog volumena srcaB ili lučenjem renina% "%regulacija acidobazne ravnote;e: tako što izlučuju kiseline i nadziru zalihe pufera u tjelesnim tekućinama% K%regulacija eritropoeze lučenjem eritropoetina, koji postiče proizvodnju eritrocita% %glukoneogeneza: je proces kojim bubrezi sintetiziraju glukozu iz aminokiselina i drugih nešećernih komponenti% loga bubrega u regulaciji izoosmije" izovolemije i srednjeg arterijskog tlaka : Dzoosmija:
8ad u organizmu postoji višak vode i kad je osmolarnost tjelesnih tekućina smanjena, bubrezi izlučuju mokraću smanjene osmolarnosti (K0m-sm4$)% -brnuto, kad nedostaje vode i kad je osmolarnost ekstracelularne tekućine velika, bubreg izlučuje mokraću visoke osmolarnosti (do +"00m-sm4$)%
baznu mokraću% ko organizmu prijeti acidoza, onda bubrezi luče kiselu mokraću, odnosno mokraću sa više jona vodika% Fasuprot tome, ako organizmu prijeti alkaloza, onda bubrezi izlučuju baznu mokraću, odnosno sa manje vodikovih jona% 1a sposobnost bubrega je moguća zahvaljujući tome što epitelne ćelije distalnog tubula i sabirnih cijevi mogu aktivno izlučivati jone vodika% #unkcionalna gra$a bubrega : 6ubreg ima #glavna područja: medulla i corteM% ?edulla je
sastavljena od +0+# bubre;nih piramida, od koje svaka završava kao bradavica koja strši u prostor čašice% ?anje čašice obrazuju veće, a one se sjedinjuju u bubre;nu zdjelicu od koje počinje gornji kraj mokraćovoda% JorteM se sastoji od brojnih sitnih ?alpigijevih tjelašaca% 3vako bubre;no tjelašce ima vaskularni pol, gdje ulaze dovodne arteriole i izlazi odvodna arteriola, i mokraćni pol% #unkcionalni krvotok bubrega : je karakterističan po tome što posjeduje dvije kapilarne mre;e:
glomerularna i peritubularna mre;a% Clomerularna radi pod visokim pritiskom i tu se odvija glomerularna filtracija, a peritubularna mre;a radi pod niskim pritiskom i u njoj se odvija tubularna reapsorpcija% 6ubre;na arterija ulazi u bubreg, i grana se preko interlobarne, arkuatne i interlobularne arterije do glomerularnih kapilara% Clomerularni kapilari se prevode u peritubularne kapilare, i oni se spajaju tvoreći interlobularne, arkuatne, interlobarne vene, do bubre;ne vene koja napušta bubreg% &rotok krvi kroz oba bubrega iznosi oko +#00m$4min% +#
Nefron: je osnovna morfološka i funkcionalna jedinica bubrega% 3vaki nefron se sastoji od:
a)?alpigijeva tjelašca, i b)dugačkog kanalića% 1ubularni dio nefrona sastoji se iz više dijelova: prokismalni tubul,
reapsorpcija i .%tubularna sekrecija% 78)lomerularna filtracija : je proces ultrafiltracije plazme iz cirkulatornog sistema u venalne tubule% 1ekućina koja nastaje zove se glomerularni filtrat (primarna mokraća), i ima isti sastav kao ekstracelularna tekućina ali bez proteina% &lazma se filtrira kroz sistem glomerularne kapilarne membrane, gra*ene od .sloja: a)endotel kapilara, b)bazalna memb, c)sloj podocita koji obla;u vanjsku površinu kapilarne bazalne memb% 3vi ovi slojevi djeluju kao prepreka filtraciji bjelančevina plazme% #aktori koji utiču na veličinu glomerularne filtracije : mogu se podijeliti na one koji promovišu glomerularnu filtraciju (glomerularni pritisak) i one koji je ote;avaju (koloidno osmotski pritisak u glomerularnim kapilarama i hidrostatski pritisak u 6omanovoj čahuri)% 3ile koje promovišu glomerularnu filtraciju su veće, i to je netofiltracijski pritisak, koji omogućava glomerularnu filtraciju% Uticaj promjene hidrostatskog pritiska u 6omanovoj čahuri: &ovišenje ovog pritiska smanjuje veličinu glomerularne filtracije, i obrnuto% Formalan pritisak je +mm
filtrata nazad u krv% 3ile koje utiču na veličinu tubularne reapsorpcije mogu se podijeliti na sile koje djeluju unutra (koloidnoosmotski pritisak u peritubularnim kapilarima, i hidrostatski pritisak intersticijuma epitela tubula), i na sile koje djeluju vani (hidrostatski pritisak u peritubularnim kapilarima, i koloidnoosmotski pritisak intersticijuma epitela tubula)% 3ile koje djuluju prema unutra su veće, i to je reapsorpcijski pritisak, koji omogućava tubularnu reapsorpciju% Fačini transporta tvari (vode, anjona, katjona, vitamina, glukoze) tokom tubularne reapsorpcije su osmoza, difuzija, olakšana difuzija, aktivni transport i pinocitoza% :83ubularna sekrecija : je ustvari aktivni transport tvari iz epitela tubula u tubularnu tekućinu, u
smjeru obrnutom u odnosu na aktivni transport pri tubularnoj reapsorpciji% -vim mehanizmom se aktivno izlučuju joni vodika, kalija i kreatinin% Ia tvari koje se transportuju aktivnim transportom, postoji tubularni transportni maksimum, tj% maksimalna količina te tvari koja se mo;e prebaciti transporterima u jednoj minuti% +.
-efleks mokrenja izaziva mokrenje, ili svjesnu potrebu za mokrenjem% &rilikom punjenja
mokraćnog mjehura počinju se javljati kontrakcije mokrenja, koje su posljedica refleksa na istezanje% Hto se mjehur više puni, refleksi mokrenja postaju sve češći% 8ada jednom započne, refleks mokrenja dalje se obnavlja sam od sebe% >efleks mokrenja je posve autonoman spinalni refleks, ali ga centi u mozgu mogu potisnuti, to su: sna;ni facilitacijski i inhibicijski centri u mo;danom deblu, i nekoliko centara smještenih u kori velikog mozga% U pogodnom trenutku, kortikalni centri mogu inhibirati vanjski sfinkter mjehura i time omogućiti mokrenje% Izlučivanje razrije$ene i koncentrirane mokraće : 8ada do*e do povećane osmolarnosti
ekstracelularne tekućine, povećava se lučenje 5< što dovodi do povećanja reapsorpcije vode% Ibog prelaska vode iz tubularne tekućine u krv, količina izlučene mokraće se smanjuje a mokraća je koncentriranija% -brnuto, kada do*e do pada osmolarnosti ekstracelularne tekućine, inhibira se lučenje 5< i do*e do smanjenja reapsorpcije vode% 1o uzrokuje povećanje diureze, vraćanje osmolarnosti na normalu, a mokraća je razrije*enija%
+"
@iziologija respiratornog sistema: Op!te karakteristike respiratornog sistema, >espiratorni sist ima sljedeće funkcije:
+%odr;avanje stalnog parcijalnog pritiska kisika i tjelesnih tekućina, #%odr;avanje stalne koncentracije vodika, .%produkcija, aktivacija i inaktivacija različitih bioaktivnih tvari% U stanju mirovanja organizam svake minute potroši oko #K0ml -# za potrebe metabolizma, tako se svake minute stvara oko #00ml J-#% Iato organizam ima potrebu za stalnim unošenjem -# i eliminacijom otrovnog J-#, a respiratorni sistem mu to svojom funkcijom omogućava% &lućni volumeni i kapaciteti : &lućni volumeni predstavljaju količinu zraka koja se udiše i izdiše
iz pluća% &lućni kapaciteti se dobiju zbrajanjem volumena% ?etoda mjerenja plućnih volumena i kapaciteta zove se spirometrija% 5efinisana su "plućna volumena: disajni volumen (1idalov) (količina udahnutog i izdahnutog vazduha tokom mirovanja), inspiratorni i ekspiratorni rezervni volumen (količina vazduha koja se nakon normalnog udaha odnosno izdaha, maksimalnim naporom mo;e udahnuti odnosno izdahnuti) i rezidualni volumen (količina vazduha koja ostaje u plućima, koja se ne mo;e izdahnuti)% 5efinisana su i "plućna kapaciteta: inspiratorni kapacitet (inspiratorni rezervni volumenGrespiratorni volumen), funkcionalni rezidualni kapacitet (ekspiratorni rezervni volumenGrezidualni volumen), vitalni kapacitet (zbir inspiratornog rezervnog, respiratornog, i ekspiratornog rezervnog volumena), i totalni kapacitet (zbir sva " volumena)% -espiratorna jedinica : se sastoji od atrijuma, alveolarnih duktusa, bronhiola i alveola%
lveolarni zidovi su jako tanki i u njima se nalazi gusta mre;a povezanih kapilara% 8rv kroz alveolarni zid protiče kao jako tanak sloj, pa su alveolarni gasovi i kapilarna krv jako blizu%1ako se gasovi se izme*u alveolarnog zraka i krvi u plućnim kapilarima izmjenjuju kroz posebne membrane plućne membrane% %lveolo0kapilarna membrana 'respiratorna memb5 : &redstavlja mjesto gdje -# iz alveole
ulazi u kapilaru i biva dalje transportovan, a J-# donesen krvlju biva izbačen organima respiratornog sistema% >espiratorna membrana ima slojeva: sloj tečnosti oko alveola (sadr;i surfakant), alveolarni epitel, bazalna membrana epitela, intersticijum (izme*u alveolarnog epitela i kapilarne memb), bazalna membrana kapilara, endotelna membrana kapilara% >espiratorna memb je jako tanka, oko 0,mikrona% Ukupna količina krvi u plućnim kapilarama je tako*er mala, oko 0+"0ml, što omogućava br;u razmjenu gasova% 5alje, eritrociti dodiruju zid kapilara, pa -# i J-# br;e difunduju izme*u alveole i eritrocita% #aktori koji utiču na difuziju gasova kroz respiratornu membranu : -snovni faktori koji
utiču na brzinu prolaska gasova kroz membranu su: +%debljina membrane: se mo;e povećati u slučaju nekih bolesti ili nakupljanja edematoznih tečnosti% Hto je membrana deblja, to je difuzija sporija, i obrnuto% #%površina membrane: se mo;e smanjiti u slučaju uklanjanja jednog plućnog krila, gubitka alveolarnih zidova% Hto je površina membrane manja, to je difuzija sporija, i obrnuto% .%difuzioni koeficijent za prijenos nekog gasa kroz membranu zavisi od rastvorljivosti istog, a rastvorljivost zavisi od njegove molekulske mase% "%razlika u pritisku izme*u dvije strane membrane, je razlika izme*u parcijalnog pritska gasa u alveolama i pritiska gasa u krvi% 8ada je parcijalni pritisak gasa veći od pritiska tog gasa u krvi, difuzija će teći iz alveola u krv, i obrnuto%
+K
loga di!nih puteva: jeste da sprovode zrak, pročišćavaju zrak, vla;e ga i zagrijavaju%
3provo*enje vazduha se vrši unosom na nos, i preko ;drijela, grkljana i dušnika se sprovodi do plućnih alveola% &ročišćavanje se vrši u nosu, gdje su smještene dlačice koje pročiste zrak i zadr;e veće čestice, a manje čestice se zadr;e sluzoko;om izgra*enom od trepetljastog epitela% Ela;enje je neophodno za normalnu funkciju dišnih puteva, i omogućeno je tako*er sluzoko;om nosa% Iagrijavanje zraka se vrši prolaskom istog kroz nos, preko tjelesne temperature% 8od udisanja na usta, vazduh se ne zagrijava i prijeti oštećenju disajnih puteva% Mehanika disanja: &roces disanja se sastoji od udisaja (inspirijuma) i izdisaja (ekspirijuma)%
1okom udaha, dolazi do kontrakcije inspiratornih mišića, i uz pomoć dijafragme i rebara se grudna duplja širi% &luća se šire, povećava se volumen alveola i pritisak u njima pada% Hto je alveolarni pritisak negativniji, veći je gradijent pritiska, a to dovodi do strujanja atmosferskog zraka u pluća% '&ri izdisanju, dolazi do skupljanja pluća pod dejstvom elastičnih vlakana samih pluća% &ritisak u alveolama postaje viši u odnosu na atmosferski, i zrak iz pluća struji prema vani% -egulacija disanja : podrazumijeva prilagodbu alveolarne ventilacije potrebama organizma za
kisikom% #osnovna načina regulisanja disanja su preko perifernog homoreceptorskog sistema, i direktno preko respiratornog centra%
jedinica, ona predstavlja mjeru volumena vazduha koji do*e do alveola u jednoj minuti, i normalno iznosi oko ".00ml4min% Eeličina alveolarne ventilacije mora odgovarati potrebama tkiva za kisikom% Hto je organizam aktivniji, troši više -# pa je potreba alveolarne ventilacije veća, i obrnuto% lveolarna ventilacija počiva na sposobnosti pluća da se šire i skupljaju, omogućavajući izmjenu pozitivnog i negativnog pritiska u njima i razmjenu gasova% &lućna cirkulacija0pritisci u sistemu malog krvotoka : U zdrave osobe sistolni pritisak u
desnoj komori iznosi oko #Kmm
i J-# se razmjenjuju tako što difuzijom prolaze kroz slojeva respiratorne memb% 8iseonik difundira u pravcu krvi, a ugljendioksid u pravcu alveola% -va razmjena zavisi od razlike u parcijalnom pritisku -# i J-# u venskoj krvi i alveolarnom vazduhu, i od difuzione konstante pluća% &ritisak J-# je inače ni;i od pritiska -#, pa je brzina difuzije J-# kroz respiratornu membranu veća od -#%
+
3ransport O9 i 6O9 : -ko P7! kisika se transportuje hemijski vezano za hemoglobin u krvi, a
.! se transportuje otopljen u vodi plazme i ćelija% 5a bi se -# transportovao od pluća do tkiva, mora postojati gradijent njegovog parcijalnog pritiska idući od pluća ka ćelijama% 8isik u plućima ulazi u vensku krv sa pritiskom od "0mm
pokazuje kako se mijenja saturacija hemoglobina u zavisnosti od parcijalnog pritiska kisika% @aktori koji pomijeraju krivu disocijacije udesno, tj% olakšavaju otpuštanje kisika su: porast koncentracije J-#, porast temp krvi, smanjenje p<, porast koncentracije #,.difosfoglicerata% @aktori koji ote;avaju otpuštanje kisika su: sni;enost koncentracije J-#, sni;ena temp krvi, porast p<, velika količina fetalnog hemoglobina% ;načaj efekta 6O9 i jona vodonika na pomjeranje krive disocijacije oksihemoglobina0 Bohrov efekat% 6ohrov efekt predstavlja prilagodbu za otpuštanje kisika u tkivima s niskom
koncentracijom kisika u kapilarama% 6ohrov efekt poma;e na način da otpušta kisik u tkiva kada se koncentracija vodikovih iona poveća% &ri niskim p< 6ohrov efekt omogućava krvi da otpusti kisik da bi ga mišići mogli upotrijebiti%
+7
