PRAWA CZŁOWIEKA
WYKŁAD 1: MIĘDZYNARODOWA OCHORNA PRAW CZŁOWIEKA – 23.02.2012 - polityka wielokulturowa - EXAM: materiał z wykładów - Osiatyński, Prawa człowieka i ich granice -
[email protected] - Co jest źródłem praw człowieka?
WYKŁAD 2: MIĘDZYNARODOWA OCHORNA PRAW CZŁOWIEKA – 01.03.2012 PRAWA CZŁOWIEKA – WYMIAR HISTORYCZNY - nie możemy praw widzieć praw człowieka w perspektywie prawa stanowionego (w sensie koncepcji); prawo stanowione musi powstać w oparciu o kodeks, ustanowienia. Prawa człowieka są bardziej moralne niż prawne. Wynikają z naszego przekonania, że jednostka ma pewne uprawienia; Prawo stanowione musi powstać w formie litery prawa - o prawach człowieka możemy mówić w opozycji jednostka rząd; opozycja jednostki w odniesieniu do rządu, społeczeństwa (kobiety w kulturach patriarchalnych) HISTORIA MYŚLENIA O PRAWACH CZŁOWIEKA - w każdej z epok prawa człowieka (lub ich brak) odwzorowują sytuację społeczną i organizację praw - starożytna Grecja: w tym okresie nie ma myślenia w kategoriach jednostki; mimo to Grecy stworzyli pojęcie tyranii; reżim nieuprawomocniony w swoich działaniach dotyczy społeczeństwa (nie jednostki); Arystoteles: uznał człowieka za istotę z natury polityczną; naturalnym pędem człowieka było tworzenie państwa (społeczeństwa; państwa i etyki nie można oddzielać; państwo to wspólnota ludzka; tylko w społeczeństwie człowiek może się organizować i osiągnąć najwyższe dobro etyczne; prawo oparte na etyce, myślenie kategoriami prawa wspólnego; opieranie sprawiedliwości na prawie natury; dopuszczał niewolnictwo; część osób jest predestynowana do niewolnictwa (kobiety i niewolnicy nie posiadają równości społecznej) - starożytny Rzym: w tamtym okresie powstają prawa zwyczajowe, ustawy królewskie i ludowe; prawo rzymskie oparte na prawie zwyczajowym; wszystkie warstwy tworzą swoje prawa brak uniwersalizmu; - średniowiecze: wczesny konstytucjonalizm(myślenie kategoriami praw poszczególnych grup) np. zawieranie umów między królem a szlachtą, przywileje w zamian za poparcie króla; 1215 – WIELKA KARTA SWOBÓD *** WIELKA KARTA SWOBÓD - Magna Charta Libertatum, The Great Charter, akt wydany w Anglii 1215 przez króla Jana bez Ziemi pod naciskiem możnowładztwa, wzburzonego królewską samowolą i uciskiem podatkowym. Formalnie była przywilejem mającym równocześnie znamiona umowy między królem a jego wasalami. Ograniczała władzę monarszą, głównie w dziedzinie skarbowej (nakładanie podatków za zgodą rady królestwa) i sądowej (zakaz więzienia lub karania bez wyroku sądowego), określając uprawnienia baronów, duchowieństwa i zakres swobód klas niższych. Wielka Karta Swobód przyznawała feudałom prawo oporu przeciwko królowi w razie naruszenia przez niego praw w niej zawartych. W XIII-XIV w. wielokrotnie potwierdzana, w XVII w. stała się argumentem w walce o prawa parlamentu. Do dziś w ustawodawstwie anglosaskim uznawana jest za fundament porządku konstytucyjnego i gwarancję wolności obywatelskich. - Artykuł 39: żaden człowiek nie może być uwięziony, pozbawiony majątku bez orzeczenia sądu złożonego z ludzi równych sobie (zalążek praw człowieka); głównie chodziło o szlachtę, ochronę własności; zwrot od społeczeństwa do jednostki - nowożytność: renesans: boom na tworzenie praw pod wpływem zmian dokonanych w oparciu o odkrycia geograficzne; myślenie o tworzeniu nowych systemów prawnych; gdy Kolumb odkrywa Amerykę toczy się spór czy mieszkający tam ludzie należą do gatunku ludzkiego? Nowoodkryte ludy nie miały miejsca w Starym Testamencie, więc nie wiedziano, gdzie ich usystematyzować
- wiek XVII: Grocjusz i Hobbes; Grocjusz: ogromny wkład w prawa międzynarodowe; pojęcie praw naturalnych; prawa wrodzone pochodzą od Boga, są niepodważalne; tak jak nie przyrodę da się opisać, tak samo można postąpić z gatunkiem ludzkim i społeczeństwem; prawa naturalne widoczne w społecznej naturze człowieka; trzeba się przyjrzeć zasadom funkcjonowania społeczeństwa; 4 zasady uniwersalnego społeczeństwa: 1. poszanowanie własności wymóg poszanowania 2. wynagradzanie szkód 3. dotrzymywanie umów 4. ponoszenie kary - są to cztery uniwersalne zasady stanowiące o ładzie społecznym - Grocjusz przeniósł to na grunt prawa międzynarodowego; „Prawo wojny i pokoju”: należy ograniczyć straty po stronie wroga, nie prowadzić wojen kosztem kobiet i dzieci; nie wykluczał powrotu niewolnictwa; Bóg dał człowiekowi prawa naturalne, ale prawa te nie są równe - T. Hobbes: prawo naturalne odgrywa ważną rolę, ale kluczowa jest umowa społeczna; doszedł do wniosku, że Bóg stworzył ludzi na swoje podobieństwo i sobie równych; stan naturalny to wojna wszystkich ze wszystkimi; ludzie podejmują umowę społeczną (wyrzeczenie się pewnych praw i przywilejów): umowa między jednostkami, poddanie się suwerenowi, który jest strażnikiem umowy (rządzenie strachem); odwrócenie tendencji do poszukiwania praw jednostki: wyrzeczenie prawa, poddanie suwerenowi; kodyfikacja praw istnieje, ale jednostka się ich zrzeka na rzecz suwerena; prawo z „Lewiatanu” wywodzi się od suwerena, który jest jego źródłem; suweren kodyfikuje prawo zwyczajowe, cywilne; społeczeństwo nie ma możliwości się sprzeciwić; gdyby jednostki mogły domagać się swych praw, doprowadziłyby do anarchii - J. Locke: Bóg uczynił człowieka istotą racjonalną; człowiek może postępować w zgodzie z własnym sumieniem; Bóg decyduje o wszystkim, nie ma potrzeby interwencji państwa w postawę moralną człowieka; człowiek zawiera umowę z Bogiem pod wpływem racjonalizmu; wszystkie prawa, jakie człowiek posiada, nadane zostały przez Boga, człowiek ma zobowiązania wobec Boga, więc postępuje etycznie; wspólnota będzie przez to wspólnotą moralną, suweren nie jest potrzebny; dla Locka umowa społeczna pomiędzy człowiekiem a suwerenem jest dwustronna; to, co legitymuje władcę, to ochrona podległego mu społeczeństwa; Locke podkreślał, że większość praw jest niezbywalna (np. prawo do życia); jednostka, społeczeństwo ma prawo obalić rząd – są to koncepcje prawa jednostki; jednostka ma prawa do życia, do pracy i efektów tej pracy, oraz do własności prywatnej; te prawa są niezbywalne i pochodzą od Boga, tych praw nie nabywamy, tylko mamy przez to, że stworzył nas Bóg
WYKŁAD 3: MIĘDZYNARODOWA OCHORNA PRAW CZŁOWIEKA – 08.03.2012 - Protestanckie tradycje w filozofii Locke: połączenie etyki w życiu doczesnym z odpowiedzialnością przed Bogiem; Bóg decyduje; prawa człowieka są prawami naturalnymi, pochodzą od Boga - na wartościach Locke oparto niepodległość Stanów Zjednoczonych; ludzie mają prawo do walki o wolność i własność; ochrona praw jednostki to pierwotnie ochrona wąskiej grupy; praw nie bywały kobiety i dzieci - wiek XIX: następuje zmiana; w praktyce istnieją imperia, nie ma możliwości rozszerzenia praw jednostki na całe społeczeństwa; powstają państwa narodowe, gdzie nie ma możliwości przestrzegania praw mniejszości; ruch abolicyjny: zmierzał do obalenia niewolnictwa, ruch abolicyjny podnosi problem wartości ludzkiego życia; prawo wolnego brzucha: wolne nowonarodzone dzieci, nie ich rodzice, ten, kto był niewolnikiem, nadal nim pozostawał; zakaz handlu niewolnikami; ruch abolicyjny i wyzwolenie niewolników sprzyja różnicom rasowym i wytworzeniu się społecznych kategorii lepszej i gorszej rasy, konflikt między jednostkami, dyskryminacja - ruch humanitarny: zabezpieczenie praw człowieka w trakcie wojny; powstanie Czerwonego Krzyża w 1863 roku; zabezpieczenie i ochrona ludności cywilnej; ochrona jeńców wojennych - okres międzywojenny: kolejna zmiana, upadek carskiej Rosji; ofiarą staje się klasa średnia i wyższa; w Paryżu powstają pierwsze projekty ochrony prawowitych obywateli, Liga Narodów zaleca wprowadzenie do prawa wewnętrznego krajów ochrony mniejszości, była to zaledwie rekomendacja, ale miała duży wpływ na dalsze wydarzenia - Niemcy lat 30. XX wieku: państwo autorytarne; to, co stało się z ludnością żydowską było reakcją na przyszłość, lekcją, która pokazała, że nie wystarczą wewnętrzne regulacje dotyczące mniejszości; naziści przyjęli wewnętrzne pełnomocnictwa, które pozwalały im na dyskryminację i niszczenie mniejszości narodowych; Niemcy z państwa prawa stały się państwem narodowym; ludność żydowska została odsunięta na bok, stopniowo pozbawiono ją wszystkich praw obywatelskich; Niemcy posiadali mechanizm obrony przed interwencją organizacji
międzynarodowych, potrafili udowodnić, dlaczego prowadzą taką politykę, gdyż przedstawiali siebie jako działających w interesie swojego narodu, *ludobójstwo- funkcjonujące pojęcie, nie było jednak wiązane z Niemcami 1)1942 – podpisanie Deklaracji Narodów Zjednoczonych - miała to być międzynarodowa społeczność w zakresie wartości etycznych - tworzenie ONZ proces sprzężony z nowym myśleniem o prawach jednostki - ogromną rolę odegrała opinia publiczna, małe państwa, organizacje pozarządowe; narodowy nie mające statusu państwa, widziały w obronie praw człowieka szansę dla siebie 2) Komisja Praw Człowieka ma utworzyć deklarację; Karta Narodów Zjednoczonych: dokument, który powołuje Organizację Narodów Zjednoczonych; łączy problem pokoju na świecie z ochroną praw człowieka; pojawia się pojęcie „samostanowienie”, Carolos Romulo przyczynił się do wprowadzenia tego pojęcia
POWSZECHNA DEKLARACJA PRAW CZŁOWIEKA – 11.12.1948 - podpisali się wszyscy, nie było głosu sprzeciwu (wstrzymał się tylko ZSRR) - deklaracja w zbyt mały sposób zapewnia prawa socjalno-ekonomiczne - Arabia Saudyjska również wstrzymała się od podpisania, ze względu na zapis dotyczący wolności wyznania - 30 państw zawarło deklarację w swoich konstytucjach, 60 odniosło się do niej - Powszechna Deklaracja Praw Człowieka: rozróżnienie praw człowieka (ochrona) i samostanowienie; tragizm nieprzestrzegania praw człowieka dotyczy nowopowstałych narodów (głównie afrykańskich) - Deklaracje uwsteczniła prawa człowieka w stosunku do Ligii Narodów - silne państwa podzieliły się na dwie grupy: 1) ZSRR, RPA 2) USA, Wielka Brytania geneza ochrony praw człowieka - Deklaracja traktowana jako spis systemu wartości – usystematyzowany, umiędzynarodowiony 1) nie poruszano problemu mniejszości 2) sytuacja kolonialna: tam gdzie nie było wolności, nie można było chronić jednostki 3) prawo do skargi indywidualnej; wcześniej można było się odwołać do Ligii Narodów; Deklaracja zniosła to prawo, nie wprowadzono prawa do skargi indywidualnej, za jednostką musi stać państwo, upolitycznienie problemu; jednostka nie może bronić się na linii jednostka-państwo Deklaracja zawiera: - kompromis między ideologiami, nie między kulturami - ochrona życia - zapewnienie pokoju i bezpieczeństwa - zapewnienie pracy - ochrona kobiet i dzieci - prawo do własności indywidualnej lub zbiorowej Podmiotem jest jednostka, ale myślenie jest wspólnotowe - prawo jednostki do własnego rozwoju osobistego w ramach obowiązków, jakie jednostka ma wobec społeczeństwa (odniesienie do Arystotelesa) - prawo do poprawy warunków życia PRÓBA OCHRONY PRAW CZŁOWIEKA DO CZASÓW LOCKE A POWSZECHNA DEKLARACJA PRAW CZŁOWIEKA OŚWIECENIE 1. prawa jednostki (obywatelskie) Nabywanie praw w momencie stawania się obywatelem były nabywane, a nie wrodzone
PDPCZ 1. prawa człowieka (powszchne) deklaracja ma być uniwersalna dotycząca każdego przedstawiciela gatunku i są powszechne
2. filozofowie intelektualiści 2. politycy/społeczeństwa 3. źródło: filozofia/religia (pochodzenie 3. źródło: doświadczenie przypisane jest apriori filozofii /religii) ((aposteriori)
wojny
4. dotyczy własności
4. dotyczy godności (aby zapewnić pokój i bezpieczeństwo, trzeba zapewnić godność i równość wszystkich ludzi, godność bytowania
5. mieszczanie / klasa średnia (zapisy które 5. biednych i słabych, małe narody chroniły przede wszystkim klasę średnią) (stworzenie nowego systemu wartości stworzy równość i da tym narodom możliwość bytu) 6. prawo stanowione (krajowe)
6. system etyczny (chodziło przede wszystkim o wiarę że cały świat chce wprowadzić zmiany -nowy system wartości)
OCHRONA PRAW CZŁOWIEKA W STRUKTURACH ONZ: - Karta Narodów Zjednoczonych – 26.06.2012 - Komisja Praw Człowieka – 1946 – do 2006 - Międzynarodowy Trybunał Sprawiedliwości z siedzibą w Hadze – 1945 (miał chronić sprawiedliwość między krajami) - Wysoki Komisarz Narodów Zjednoczonych do spraw Uchodźców, urząd z siedzibą w Genewie – 1993 - Międzynarodowy Trybunał Karny z siedzibą w Genewie – 2006 (ZASTĄPIŁ KOMISJĘ PRAW CZŁOWIEKA) - istniały również tymczasowe trybunały pod egidą ONZ do spraw Rwandy, byłej Jugosławii POWSZECHNA DEKLARACJA PRAW CZŁOWIEKA – 10.12.1948 - została stworzona na podstawie kompilacji europejskich konstytucji narodowych - był to swego rodzaju manifest: w jaki sposób twórcy deklarują, w jaki sposób wyobrażają sobie powojenny świat „Ludzie będą korzystać z wolności słowa i przekonań, wolności od strachu i niedostatku” skupienie się na prawach jednostki skupienie się na prawach politycznych i obywatelskich, nie na prawach socjalnych i ekonomicznych skupienie się na prawach, a nie na obowiązkach; ochrona wolności i równości WYKŁAD 4: MIĘDZYNARODOWA OCHORNA PRAW CZŁOWIEKA – 15.03.2012 – WYKŁAD GOŚCINNY - adults go to war , but they don't realize what kind of damage they are putting on children - Reserach areas : UK evacuates (UK children from Malaya to india) German Kriegskinder Long term effects Finnisch "Stolapsis" Psychological impact of war , children separation Children of dutch collaborators SEA-VACS. (with the Ebglisch speaking union) German kreigskiender Kinderlandverschickung WYKŁAD 5: MIĘDZYNARODOWA OCHORNA PRAW CZŁOWIEKA – 22.03.2012
-
----
-
---
-
-
-
-
-
--
--
-
-
----
-
-
--
-
-
----
--
--
--
-
--
--
--
-
-
-
-
–
WYKŁAD 6: MIĘDZYNARODOWA OCHORNA PRAW CZŁOWIEKA – 29.03.2012
DOKUMENTY WOLNOŚCIOWE - Deklaracja niepodległości Stanów Zjednoczonych – 1776, Filadelfia (Jefferson rozwijał myśl Locke) - Deklaracja praw człowieka i obywatela – 1789, Paryż - Liga Narodów – 1919, Paryż - Międzynarodowa Organizacja Pracy – 1919, Paryż - Konwencja w sprawie Niewolnictwa – 1926, Genewa - Karta Narodów Zjednoczonych ONZ – 1946, San Francisco - Komisja Praw Człowieka – 1946 (do 2006), siedziba w Genewie - Międzynarodowy Trybunał Sprawiedliwości – 1945, Haga (rozstrzygał tylko państwa jako strony) - Wysoki Komisarz Narodów Zjednoczonych do spraw Uchodźców- 1950, Genewa - ZSRR: w okresie zimnowojennym prawa człowieka ograniczone, samo pojęcie było uważane za obce, zachodnie; za używanie pojęcia „prawa człowieka” groziło więzienie; nacisk kładziono na równość w sensie ekonomicznym ; to samo dotyczyło państw bloku wschodniego - reszta Europy zdawała się zmierzać w dobrym kierunku (duch Locke); 1950- Europejska Konwencja Praw Człowieka i Obywatela przyjęta przez Radę Europy, rozszerzenie praw człowieka, zobowiązała wszystkich członków rady Europy do przestrzegania ustalonej konwencji pod groźbą kary; nastąpiło rozszerzenie ochrony praw człowieka poza granice własnego kraju, powołanie struktury nadzorującej dopełnienia punktów konwencji; łamanie konwencji = wystąpienie przeciwko wartościom propagowanym przez Radę - przedstawiciele krajów Europy wysuwali propozycje wykreślenia Krajów Trzeciego Świata poza umowę konwencji; prawa człowieka uznano za przynależne tylko krajom cywilizowanym i nie przysługiwały ich koloniom - Stany Zjednoczone (tendencja niezmieniona do dziś): współpraca z Palestyną, wyklucza jakiekolwiek kontakty z USA; przekonanie o przestrzeganiu własnej suwerenności; uważanie się za twórców praworządności i dlatego niechęć do przystępowania do jakiegokolwiek rodzaju umów
- do 1948 roku aż do lat 60. XX wieku ONZ niewiele może zrobić na polu praw człowieka; jest tylko manifestem, brak jej narzędzi; deklaracja nie pociąga za sobą żadnych prawnych warunków - W latach 60. XX wieku po śmierci Stalina – odwilż w krajach komunistycznych, 1966: - Międzynarodowy Pakt Praw Obywatelskich i Politycznych (MPPOP) – 1966 - Międzynarodowy pakt Praw Gospodarczych, Społecznych i Kulturalnych (MPPOSK) – 1966 - Akt końcowy Konferencji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie (KBUE) – 1975, Helsinki; od 1993 OBUE) Pakty otwarte do ratyfikacji (muszą je podpisać sygnatariusze); wchodzą w życie dopiero 10 lat później; pakt praw gospodarczych nigdy nie został podpisany przez USA Prawa obywatelskie i polityczne: - prawo do samostanowienia - prawo do rozwoju - prawo do wolności szeroko rozumianej - konieczność równości między płciami - prawo do życia, wolności, sumienia, wypowiedzi, ochrony rodziny itp. Prawa gospodarcze, społeczne, kulturalne: - samostanowienie - wolność i rozwój - prawo do pracy, godziwego wynagrodzenia, płatnego urlopu i edukacji Są już sposoby, aby egzekwować przestrzeganie tych praw - PROTOKÓŁ FAKULTATYWNY: tak jak poprawka do konstytucji; w 1976 roku powołano w tym protokole mechanizm składania skarg; 1989 – protokół wymuszał zniesienie kary śmierci na całym świecie, zachował prawo, że kara ta może być stosowana jedynie w warunkach wojny przeciwko osobom działającym na szkodę państwa Tworzenie mechanizmów składania skarg; to, co działo się w latach 60. XX wieku w RPA przyspieszyło chronienie praw na całym świecie; zwrócenie uwagi Rady Bezpieczeństwa na problemy w Afryce Południowej (wymuszone przez społeczność międzynarodową, głównie afrykańską) Inspiracją rozdrobnienie konfliktów na całym świecie: - skupiono się na nowym obliczu wojny - dyktatury latynoamerykańskie (suwerenność suwerennością, ale sprawowanie władzy nie uprawnia władcy do porywania niewinnych ludzi, skazywania na niewyobrażalne cierpienia oraz doprowadzanie do zniknięć) Dwie rezolucje wydane przez ONZ, które pojawiały się przed wejściem w życie faktów: - monitoring - ukaranie Stworzono wadliwe narzędzia, ale było to jedyne, co można było wówczas zrobić Nasila się walka słowna, polityka Propaganda 1975- KBWE – umowę podpisują państwa z bloku radzieckiego; konferencja w Europie, która w ciągu 20 lat zinstytucjonalizowała się W każdym z krajów bloku wschodniego pojawia się uch praw człowieka Karta 77: Czechosłowacja; możliwe to dzięki KBWE oraz utracie sił ZSRR, który do tej pory miał strzec równości i godności; prawa człowieka nie dotyczą ustroju, dotyczą jednostki 1968: protesty studenckie w Polsce – ruchy zgłaszają konieczności przestrzegania konstytucji 1977: pokojowa nagroda nobla dla Amnesty International 1978: Human Right Watch Pozytywizm prawny: stosujemy się tylko do tych praw, które mają swój zapis
USA lata 70.: walka o równość; nasilenie się ruchów w sprawie równości; w połowie lat 70. W USA Liga Praw Obywatelskich (wieloetniczny) - Amerykańska Konwencja Praw Człowieka – 1969, San Jose - Amerykańska Karta Praw Człowieka i Ludów – 1981, Nairobi - Konwencja MOP o ochronie ludów tubylczych – 1969 i 1989 - Konwencja o Prawach Dziecka – 1989 TRZECI ŚWIAT I PRAWA TRZECIEJ GENERACJI: - zrównoważony rozwój - trzeci świat doszedł do wniosku, ze prawa do wolności (I generacja), równości (II generacja) i solidarności (III generacja) - prawo do rozwoju, prawo do pokoju, zdrowego środowiska naturalnego (III świat boi się o siebie, ale i o planetę) - Te prawa były kontrowersyjne, bo jak wprowadzić je w życie? - Lata 80.: relatywizm kulturowy: Amerykańska Karta Praw Człowieka i Ludów (1981 Nairobi) - 1993: Konferencja Wiedeńska; potwierdzono uniwersalność praw człowieka na całym świecie; pojawia się prawo do odmienności, hasło: potrzeba ochrony grup, które są najbardziej narażone (kobiety, dzieci, więźniowie, grupy etniczne)
WYKŁAD 7: MIĘDZYNARODOWA OCHORNA PRAW CZŁOWIEKA - 12.04.2012 CO NOWEGO JEST DLA PRAW CZŁOWIEKA OD LAT 90.? JAKIE ZJAWISKA WSPÓŁCZEŚNIE STAWIAJĄ PROBLEMY PRZED OCHRONĄ PRAW CZŁOWIEKA WYZWANIA NA POCZĄTEK WIEKU - zmienia się profil konfliktów - nie jest to jakaś totalna nowość, dekolonizacja zmieniła już wiele - Bałkany wyznaczyły kierunki nowych wojen po upadku bloku wschodniego - rozdrobnione i decentralizujące przemoc wewnętrzną wojny; - wojny zapomniane --> odbywają się poza najważniejszą międzynarodową sceną publiczną dopóki, dopóki nie wpływają na interesy polityki międzynarodowej
- nowy etap dekolonizacji --> tworzenie się nowej państwowości; spory etniczne, religijne (ale należy pamiętać, ze element etniczności czy różnic religijnych jest tylko wywoływany by wywołać konflikt; rzadko jest źródłem; chodzi przede wszystkim o kwestie ekonomiczne czy polityczne) - terroryzm jako zagrożenie jest przestrzegania praw ofiar - mniejsza liczba ofiar ; ale wprowadzenie nowego sposobu zagrożenia: 1) terroryzm jako łamanie praw ofiar 2) walka z terroryzmem jako przykład łamania praw człowieka; jest to również ogromne zagrożenie dla demokracji (jak ustanowić sposoby walki z terroryzmem by nie łamać idei demokracji) - świątynia wielokulturowości, wieloetniczności --> idea, polityka wielokulturowości, poszanowanie prawa jednostki i praw do odmienności ; problem relatywizmu kulturowego w prawach człowieka - globalizacja gospodarki, kapitału
NOWA WOJNA - w związku z nią ochrona praw człowieka musi się zmienić - zmierzenie się z problemem relatywizmu kulturowego - zróżnicowanie kulturowe jest źródłem zagrożeń (etniczne, religijne, narodowe w mniejszym stopniu) - należy zacieśnić, umocni indywidualną odpowiedzialność za łamanie praw człowieka (praktycznie jej nie mamy; państwo nie może być karane za łamanie praw człowieka na sowim terytorium; nie zmienia to postępowania jednostek; np. walczące w latach 70. Kongo: za największą przemoc są odpowiedzialne grupy nie rządowe, lecz z tym rządem walczące); TRYBUNAŁY (Międzynarodowy Trybunał Karny) - należy chronić mniejszości - należy poprawić działnie organów; pojawiają się procedury specjalne; zostają wciągnięte w ochronę praw człowieka instytucje pozarządowe; funkcje specjalne: możliwość monitorowania działań rządów, przygotowywania zaleceń, obserwowanie wykonywania zaleceń (wszystko to wykonują NGOsy) - ochroną praw człowieka kierowała zawsze podwójna moralność; np. USA: trzeba odrzucać wszelkie postanowienia, ponieważ podważają wolność jednostki; w latach 60. i 70. zaczynają zdawać sobie sprawę, że to dobre narzędzie kontrolowani polityki na świecie; - mamy terroryzm, wojny, które w większości przypadków nie zagrażają państwom, które posiadają dominacje na świecie bądź w regionie; istnieją poza sferą dominacji kultury zachodniej; mamy również handel i globalizację gospodarki; w trakcie ZIMNEJ WONY --> odzwierciedlenie działań USA-Rosja - prawami człowieka już nie rządzą interesy dwóch biegunów, lecz real Politik; społeczność zaczyna się zastanawiać, które konflikty poddać pociągnięciu do odpowiedzialności; a które zostawić w spokoju (opłacalność interwencji) --> Timor Wschodni pokazowa akcja ze strony sił pokojowych; nieudane w Czeczeni; nie mamy co zrobić z Czeczenią lub Tybetem: wybór leży w chęci utrzymania pokoju na świecie
MIĘDZYNARODOWE TRYBUNAŁY KARNE - jedne z najważniejszych narzędzi powoływanych przez instytucje międzynarodowe - MIĘDZYNARODOWY TRYBUNAŁ KARNY DS. KONFLIKTU W BYŁEJ JUGOSŁAWII - powołany w 1993; pierwowzór:
Norymberga, Trybunał Tokijski - znajduje się w Hadze - "Sprawcy" Haralda (badania dot. przemocy sosowanej w nazistowskich Niemczech i okresu wojny); ich profil nie różnił się od średniej statystycznej społeczności; - po II wojnie światowej próbowano udowodnić, że II wojna światowe była jedynie wybrykiem historii; okazuje się jednak, że to odpowiedzialność, która spoczywa na barkach całej społeczności - w Norymberdze rodzi się idea sądzenia indywidualnego, a nie sądzenia państw --> RODZI SĘ TRADYCJA ODPOWIEDZIALNOŚCI JEDNOSTKI - Trybunał Tokijski również opierał się na założeniach procesu norymberskiego; jest kontrowersyjny; ciężko było postawić i pociągnąć do odpowiedzialności wobec wydarzeń w Hiroszimie; jednostronność polityki Zachodu - MIĘDZYNARDOWY TRYBUNAŁ KARNY DS BYŁEJ JUGOSŁAWII; powołany przez RADĘ BEZPIECZEŃSTWA; opiera się na tej samej praktyce, co powojenne: zbrodnie o charakterze ludobójstwa, zbrodnie wojenne, prawo humanitarne; nadal funkcjonuje - KONFLIKT DS RWANDY - powstaje w 1994 roku; - "Czas maczet" - siedziba trybunału znajduje się w Tanzanii - problemy finansowe związane w korupcją w Afryce - bardzo źle przebiegała współpraca ze stroną rwandyjską - długi czas przygotowań - Tutsi nie chcieli się podporządkować pracom trybunału - trybunał ma sądzić obydwie strony konfliktu, zarówno Tutsi, jak i Hutu; brak chęci współpracy Tutsi, brak sądownictwa krajowego, które działałoby zgodnie z podstawowymi założeniami działań sądów krajowych na świecie - Rwanda sama chciała rozliczyć o okres konfliktu; za pomocą sądów tradycyjnych, co przeczyło kierunkom wyznaczanym przez międzynarodową ochronę praw człowieka - pierwszy osądzony: JEAN PAUL AKAYESU
KAMBODŻA --> trybunał zaczął działać w 2001 roku; uważany za najmniej skuteczny ze wszystkich;
MIĘDZYNARODOWY TRYBUNAŁ KARNY - miał być sposobem na to, by nie sądzić tylko państwa-stron konfliktu - 1998 - status rzymski; instytucja międzynarodowa, która sądziłabym osoby fizyczne - 2002 - ratyfikacja; USA i Izrael nie ratyfikowały nigdy, Rosja i Chiny nie były nigdy nim zainteresowane (należy pamiętać, że mają stałe miejsce w Radzie Bezpieczeństwa ONZ); w dużej mierze zależy od Rady Bezpieczeństwa ONZ, bo to ona kieruje sprawy do Trybunału; pierwszy skazany w 2012: Thomas Lublanga, Kongo; Trybunał posługuje się nadal tymi samymi przepisami prawnymi: prawo humanitarne, prawa wojenne, wojny przeciw ludzkości,
ludobójstwo; jest również AGRESJA; trybunał zajmuje się również sprawami agresji, jednak ten termin nie został nigdy rozpracowany; w statucie rzymskim nie pojawia się slowo TERRORYM; największy problem: postawienie oskarżonego przed sądem
PODEJRZENIE ZAGROŻENIA BEZPIECZEŃSTWA CZY POKOJU NA ŚWIECIE --> SANKCJE - obecnie trudno cokolwiek wymóc na danym państwie czy grupie - skuteczne przypadki: apartheid w RPA - podstawowy wymóc względem sankcji: muszą być konsekwentne - kraje afrykańskie wymusiły na ONZ pomoc - sankcje bez efektu: Kuba - skuteczny przypadek: Libia (Kadafi podporządkowując się sankcjom dot. ropy naftowej) - wywołują one różne, często trudne do przewidzenia skutki; skutki są indywidualne - decyzje o sankcjach podejmuje Rada Bezpieczeństwa (wiec potrzebna jest zgoda 4 stałych i przynajmniej 4 niestałych) -możemy straszyć członków ONZ i te, które nie są państwami ONZ; - SANKCJE BEZ UŻYCIA SIŁY --> mogą być sankcjami organizacyjnymi --> wykluczenie ze struktur, zerwanie stosunków dyplomatycznych; ONZ może podjąć decyzję, ze kraj zostaje wykluczony ze społeczności międzynarodowej; korygujące --> zrywanie stosunków gospodarczych z danym krajem albo nakłada się embargo np. całkowicie na eksport, import, wybrane produkty (przypadek Kuby); pomoc --> odmawiamy dalszej pomocy albo będzie udzielana na określonych warunkach (patrz: działania USA) - SANKCJE Z UŻYCIEM SIŁY --> najczęściej nie ma na niej zgody i siły ;-) zanim ONZ podejmie decyzję o interwencji, może użyć demonstracji siły i zastraszyć dany kraj; ze względu na koszty takie działania nie mają sensu; blokada powietrzna, morska; interwencja; ONZ nie dysponuje wojskiem; odpowiedzialność zostaje przekazana państwowym sygnatariuszom wraz z państwem stosującym na czele; - trudno się współpracuje ze względów gospodarczych - kogo pociągnąć do odpowiedzialności w sieci powiązań gospodarczych?
SUDAN I CZYSTKI ETNICZNE W DARFURZE - konflikt nabrał na sile w 2004/2005 roku - Genocide Intervention network --> wyszli z próbą zaniechanie współpracy z Sudanem; udało im się ograniczyć współpracę z Petrochina i Petro (Malezja)
WYKŁAD 8: MIĘDZYNARODOWA OCHRONA PRAW CZŁOWIEKA – 19.04.2012 Międzynarodowy trybunał sprawiedliwości i międzynarodowy trybunał karny : nie pomylić się!
TRYBUNAŁ SPRAWIEDLIWOŚCI
- ONZ nie zezwala na użycie siły; nakazuje poszukiwania pokojowego rozwiązywania sporów - zasada nieinterwencji, zasada zachowania suwerenności - ani społeczność międzynarodowa ani nikt inny nie może ingerować w kompetencje wewnętrzne: prawo do własnego wyboru politycznego, kulturalnego, religijnego i społecznego - Naruszenie jest możliwe,” gdy dane państwo podejmuje samoobronę (samoobrona o charakterze ogólnym lub interwencja na terenie państwa agresora), samoobrona prewencyjna - USA interweniowało w Afganistanie i Iraku Rada Bezpieczeństwa decyduje w sytuacji zagrożenia pokoju i bezpieczeństwa w regionie dany sojusz regionalny podejmuje o konieczności interwencji, ale musi działać zgodnie z zaleceniami Rady Bezpieczeństwa ONZ zezwala na interwencję w sytuacji walki o suwerenność rozdział 7 Karty Narodów Zjednoczonych art. 41 i 42
41) regulacja narzędzi, Rada Bezpieczeństwa może zdecydować jakie środki można zastosować (bez użycia siły) 42) jeśli środki z artykułu 41 są niewystarczające, rada Bezpieczeństwa może podjąć inne środki: demonstracje, akcje, blokadę, operację sił lądowych, wodnych Brak definicji „użycia siły”. Czy ta siła oznacza blokady gospodarcze? 1) operacje reagowania pokojowego 2) operacje pokojowe REAGOWANIE KRYZYSOWE: operacja wspólnotowa, nie jest wymagana zgoda państwa, na terenie którego będzie ono prowadzone; każdy z członków musi posiadać siły powietrzne gotowe do interwencji w ciągu 30 dni od podpisania OPERACJE POKOJOWE: konieczna zgoda państwa,; występują siły wojskowe, ale nie tylko (policyjne, kontyngent, urzędnicy): - siły obserwacyjne siły wojskowe obserwowały i rozdzielały strony konfliktu - siły pokojowe dziś szerokie operacje pokojowe; do końca lat 80. Tradycyjne, koniec lat 80. wkroczenie ONZ do Nairobi, stworzenie państwa od podstaw
1992 – Departament Operacji Pokojowych `1992 – Somalia
SIŁY POKOJOWE W połowie lat 90. Utrzymywanie pokoju, rozdzielanie stron konfliktu, demobilizacja stron konfliktu, strzeżenie stref
buforowych, budowanie państwa, stworzenie zaufania do instytucji państwa, wspieranie rozwoju (wspierano projekty, realizowane na tym terenie, ale ich nie inicjuje) - Kosowo: ONZ weszło jako kontyngent cywilny po interwencji NATO; zadanie utrzymania pokoju przejmuje ONZ wspierane przez UE i OBWE; szerokie porozumienia regionalne, nadzór ONZ; powołano Sztab Szybkiego Reagowania, który ma usprawniać podejmowanych decyzji 3) INTERWENCJE HUMANITARNE: od Somalii i Rwandy następuje przewartościowanie; zapobieganie ludobójstwu i ochrony praw człowieka; powstrzymywanie zabroni przeciwko ludzkości; połowa lat 90. XX wieku, 1999 – interwencje humanitarne są zawsze usprawiedliwione, jeśli dotyczą ochrony praw człowieka; zmienia się charakter konfliktu
OPERACJE POKOJOWE: regionalizm, współpraca z organizacjami regionalnymi; ONZ zaczyna zauważać, że to sojusz regionalny zdający sobie sprawę z zagrożeń może podjąć odpowiednie działania; ECOWAS: Organizacja Gospodarcza Afryki Zachodniej Timor Wschodni Australia wspierana przez ONZ, budowa od podstaw państwa w Timorze Kongo Francja działała z ramienia UE
ONZ przyznaje, że siły regionalne są skuteczne; samo ONZ nie ma możliwości działania w każdym zakątku; obecnie 16-17 interwencji, w ciągu roku 50-60 tysięcy osób zaangażowanych na całym świecie; koszty: 4 miliardy $ rocznie
Sekretarz Generalny: kieruje misją, odpowiada przed strukturami ONZ ONZ nie dysponuje siłami zbrojnymi; na czele staje zazwyczaj jedno państwo i dowodzi kontyngentem międzynarodowym; dowództwo misji oddawane jest pod władzę ONZ; kontyngenty odpowiadają przed własnymi krajami i to ich kraj ich utrzymuje; jedynie dowództwo oddelegowane pod ONZ
PROBLEMY MISJI WE WSPÓŁCZESNYM ŚWIECIE - problemy finansowe nie są tak ważne - czy operacje pokojowe mają sens w dobie walki z terroryzmem? - początkowo członkowie operacji pokojowych mieli nie posiadać uzbrojenia, a czasem zaczęło się to zmieniać; nawet w sytuacji względnego pokoju, sytuacja nie jest stabilna; stworzenie personelu dla takich misji: personel sędziowski, ekonomiści, specjaliści z różnych dziedzin
*** Organizacja Państw Afrykańskich
WYKŁAD 9: MIEDZYNARODOWA OCHRONA PRAW CZŁOWIEKA - 26.04.2012
HUMANITARYZM --> postawa moralna, stawiająca człowieka na pierwszym miejscu; troska o życie i zdrowie człowieka; dziś prawo humanitarne nazywa się PRAWEM HUMANITARNYM KONFLIKTÓW ZBROJNYCH *PRAWO HUMANITARNE KONFLIKTÓW ZBROJNYCH --> ochrona życia; prawo humanitarne nie zakazuje zabijania, bo nie zakazuje wojny; dot. sposobów ograniczenia przemocy w ramach wojny *PRAWO CZŁOWIEKA --> zakazuje zabijania, życie ludzkie jest najważniejszym elementem TRADYCJE POWSTAŁE NA BAZIE PRAKTYKI MIĘDZYNARDOWEJ --> na bazie tych zwyczajów powstało PRAWO HUMANITARNE (od XIX wieku) - zakaz atakowania obiektów sakralnych, osób duchownych - zwyczaj zawieszenia wojny na czas świąt religijnych
KONFERENCJA W GENEWIE //KONWENCJA W GENEWIE 1856 r. --> wprowadzenie pojęcia neutralnej bandery, zakaz korsarstwa i zakaz brania łupów (nie są to jeszcze prawa humanitarne, ale regulacje w ramach wojny)
MIĘDZYNARDOWY KOMITET CZERWONEGO KRZYŻA - dziś jest to sieć przeróżnych podmiotów prawa międzynarodowego - pozarządowa organizacja o charakterze międzynarodowym - międzynarodowa - apolityczna - neutralna, bezstronna w konflikcie
** HENN DUMONT ** FLORENCE NIGHTINGALE --> pomaganie rannym i wszelkiej ludności cywilnej nie jest pomocą humanitarna; to przedłuża działania zbrojne, bo daje stronom walczącym dodatkowe siły w postaci rannych wracających na front - powstaje spór pomiędzy dwiema postaciami: Dunan chęć ograniczenia przemocy, ofiar; Florence dostrzegająca poboczny efekt tego mechanizmu - Dunan uważał, że należy zmusić również państwa do pracy nad pomocą humanitarna; skuteczniejsza pomoc wg niego to mniej kosztów ze strony państw (mniej rent, emerytur ze strony państw); Florence myślała całkowicie inaczej
MIĘDZYNARODOWY RUCH CZERWONEGO KRZYŻA I CZERWONEGO PÓŁKSIĘŻYCA CZERWONY KRZYŻ --> powstał w połowie XIX wieku; sieć ruchu pomocy humanitarnej jest dziś rozbudowana; PCK (krajowe stowarzyszenia) to lokalne reprezentacje Czerwonego Krzyża Półksiężyca; krajowe stowarzyszenia powstały już 1919 roku; powstają z inicjatywy wewnątrz każdego z państw; mają wspierać państwo w warunkach sytuacji klęski; stowarzyszenia mają być apolityczne, co nie jest proste, ponieważ muszą działać w zgodzie z prawem krajowym; te krajowe stowarzyszenia; współpracują one wspólnie w ramach MIĘDZYNARODOWEJ FEDEREACJI STOWARZYSZEN CZERWONEGO KRZYZA I CZERWONEGO PÓŁKSIEZYCA (organ nad nimi) --> ma chronić niezależności stowarzyszeń, działających w ramach poszczególnych krajów; zajmuje się reprezentowaniem stowarzyszeń krajowych oraz decyduje o interwencjach w ramach klęski naturalnych; stowarzyszenia istnieją w 180 krajach; - CZERWONY PÓŁKSIĘŻYC --> zaczął działań w latach 70. XIX wieku - MIĘDZYNARDOWY KOMITET CZERWONEGO KRZYŻA (MKCK)--> powołany w 1863 roku; interweniuje w kwestiach klęsk wywołanych przez człowieka
HUMATITARYZM - KONWENCJE HASKIE - w wyniku obrad KONWENCJI HASKIEJ w 1899 przyjęło TRZY KONWENCJE HASKIE: o wojny na lądzie, o prawie morskim o pokojowych sposobów rozwiązywania sporów - w 1907 w wyniku obrad kolejnej konferencji haskiej przyjęto tekst 13 konwencji, które rozszerzały wcześniejsze postanowienia: m.in. o sposobie rozpoczęcia konfliktu (wypowiedzenie wojny lub ultimatum), o sposobie prowadzenia wojny na lądzie i o sposobie zachowania się mocarstw neutralnych --> żeby rozpocząć wojnę, trzeba postawić ultimatum - w 1954 roku podpisano konwencję haską dotyczącą ochrony dóbr kultury w rejonie walk zbrojnych; strony konwencji mają chronić te dobra i unikać wywożenia ich z kraju pochodzenia --> inspiracja II wojną światową --> mówi się o sposobie rozumienia wojny, a nie ochrony jednostki (humanitaryzm)
HUMANITARYZM - KONWENCJE GENEWSKIE - w 1864 roku przyjęto pierwszą konwencję genewską - opierała się na doświadczeniach i zaleceniach Henry'ego Dunanta: personel sanitarny jest neutralny w konflikcie i nie może być atakowany, ranni mają prawo do pomocy bez względu na narodowość - konwencje genewska z 1906 roku - rozszerzała zakres ochrony chorych i rannych żołnierzy - na konwencji w 1949 odpisano cztery konwencje genewskie; obowiązują one w każdej sytuacji, w której prowadzone są działania zbrojne, w tym także okupacji; ponieważ traktowane są jako międzynarodowe prawo zwyczajowe, obowiązują wszystkie prawa III konwencja dotyczy ochrony jeńców wojennych --> jeńcy wojenni nie mogą być powierzeni jednostkom; ma odpowiadać za nich strona walcząca; ich życie musi być chronione, mają swoje prawa, które mają być zapewnione (ochrona, opieka medyczna) na koszt strony przeciwnej; prawo do własnego pomieszczenia, wyzywanie i ubioru; jeńcy mogą być wykorzystywani do pracy, ale tylko ci najniższego szczebla; zakazuje ostrzeliwania i ścigania tych, którzy starają się uciec; uciekającego jeńca można zabić jedynie w wypadku ochrony życia
IV konwencja dotyczy ochrony osób cywilnych --> ważna, bo inspirowana - w 1977 roku przyjęło dwa protokoły dodatkowe do konwencji z 1949 roku dotyczące ograniczenia metod szkodzenia nieprzyjacielowi I zabrania: atakowania ludności cywilnej, szpitali i miejsc pomocy cywilom oraz obiektów niezbędnych do och przetrwania (ograniczenie bombardowań) II rozszerza wspólny artykuł 3 konwencji genewskich, upoważnia ich do niesienia pomocy poszkodowanym w konflikcie wewnętrznym --> ochrona należy się osobom wycofanym oraz ludności cywilnej --> artykuł 3 został powtórzony we wszystkich konwencjach
HUMANITARYZM MPH opiera się na następujących regułach: - strony w konflikcie mają ograniczone prawo wyboru środków walki: zabronione jest stosowanie takich środków, które powodują zbędne cierpienie lub straty w środowisku naturalnym - strony konfliktu powinny zawsze odróżniać kombatantów od ludności cywilnej, która nie może być obiektem ataków; ataki mogą być skierowane wyłącznie w cele wojskowe - zabronione jest zabijanie lub ranienie przeciwnika poddającego się lub wyłączonego z walki; takie osoby mają prawo do ochrony i humanitarnego traktowania - pojmani wojownicy i osoby cywilne, które są we władzy strony przeciwnej, mają prawo do poszanowania życia oraz godności i przekonań; mają także prawo do wymiany korespondencji ze swoimi rodzinami oraz mogą korzystać z wszelkiej pomocy z zewnątrz - ranni i chorzy powinni być zabrani z pola walki i leczeni przez tę stronę konfliktu, we władzy której się znajdują - ochroną objęci są również: personel medyczny, duchowni, zakłady lecznicze, środki transportu medycznego, sprzęt i materiały medyczne (znakiem tych obiektów jest czerwony krzyż lub półksiężyc na białym tle) - każdej osobie przysługuje podstawowe gwarancje sądowe; zarybione są tortury fizyczne i psychiczne, kary cielesne oraz traktowanie w sposób poniżający
RÓŻNICA POMIĘDZY PRAWEM HUMANITARNYM A PRAWEM CZŁOWIEKA: - przestrzeganie PRAW CZŁOWIEKA można zawiesić - prawa humanitarnego nie można zawiesić --> chodzi o to, by w trakcie wojny zachować resztki moralności, chodzi o to, by uchronić człowieka przed utratą resztek człowieczeństwa - prawo humanitarne nie zabrania zabijania (ponieważ nie zabrania wojny) - prawo humanitarne dopuszcza internowanie, więzienie itp.
W prawach człowieka człowiek jest zawsze podmiotem prawa międzynarodowego; prawo humanitarne definiuje
tylko ofiary, dopóki nią nie jesteśmy nie będziemy się na to prawo powoływać
- prawo humanitarne zakłada, że strony mają racjonalne cele - prawo humanitarne nie jest w stanie chronić wszystkich ofiar - w prawach człowieka my mamy prawa i obowiązki jako podmioty tego prawa; w prawie humanitarnym: ci którzy niosą pomoc gwarantują stosowanie się do pewnych standardów, nie wynikają z tego żadne obowiązki dla ofiary; mamy prawa do uzyskania pomocy, ale nie nakłada to na nas żadnych obowiązków
POMOC HUMANITARNA PROBLEMY POMOCY HUMANITARNEJ - pomoc humanitarna jest 5. największą gospodarką na świecie; jest to przemysł/rynek pomocy; funkcjonuje na zasadach wolnego rynku; koszty tej pomocy generuje rosnące zagrożenie na świecie - cena niesienia pomocy jest bardzo wysoka (często przedłużanie konfliktu); np. żeby wjechać do jakiegoś kraju z pomocą humanitarna jest umowa o wwiezie prócz jedzenia i leków, broni dla rebeliantów - podpisywany jest kontrakt/umowa: docierają tylko tam, gdzie zgodzi się aktor, z którym się dogadują; np. pomoc humanitarna dla obozów uchodźców dla Rwandy; pomoc trafiała do obozów Hutu; - operacje są słabo chronione;70% to koszty niedotyczące realizacji bezpośredniej projektu (przygotowanie projektu, utrzymanie bezpieczeństwa); - dziś bardzo często celem ataku jest personel medyczny, transport medyczny etc. (taka sytuacja w Afganistanie czy Iraku) --> brak rozróżnienia neutralnej strony a politycznego wroga
***Lemkin, lata 30 XX wieku --> ludobójstwo wprowadzone do ONZ w 1946 roku; w 1948 konwencja o karaniu zabroni ludobójstwa; w 1968 roku zbrodnie te nie podlegają przedawnieniu
HUMANITARYZM --> MKCK: zapobieganie cierpieniu; ograniczenie przemocy bezstronność (ruch humanitarny pomaga wszystkim, bez względu na rasę, narodowość, pleć; ma pomagać wszystkim neutralność niezależność --> jeśli PCK działa w Polsce, nie może stać się aktorem politycznym; międzynarodowa federacja chroni tej niezależności dobrowolność--> 1) możemy uczestniczyć w tym ruchu dobrowolnie 2) PCK niesie pomoc dobrowolnie, nie może być wysłana siłą jedność --> nie może mieć PCK 1,2, i 3 w danym kraju, zawsze mamy jedno w danym kraju powszechność --> 1) wszystkie stowarzyszenia krajowe są równe, nie ma hierarchii
WYKŁAD 10: MIEDZYNARODOWA OCHRONA PRAW CZŁOWIEKA – 8.05.2012 MIĘDZYNARODOWA OCHRONA PRAW CZŁOWIEKA I TERRORYZM - dziś termin „terroryzmu” kojarzy się ze współczesnością, wyrósł w ostatnich 10-20 latach; nie możemy jednak mówić, że to jedynie zjawisko charakterystyczne tylko dla naszych czasów; współcześnie zmienił się tylko dyskurs - w prawie międzynarodowym termin terroryzmu nie jest zdefiniowany jako taki - lata 60, 70, 80 pierwsze akty terrorystyczne ; nie ma definicji terroryzmu, ale wskazane są akty terrorystyczne jako zakazane w prawie międzynarodowym - szereg konwencji np. dotyczących ochrony pracowników dyplomatycznych; branie zakładników, zakaz wykorzystywania używania broni jądrowej, zwalczanie finansowania aktów terrorystycznych - Europejska Konwencja Zwalczania Terroryzmu – 1977 rok należy zapobiegać terroryzmowi jako aktowi, który łamie prawa człowieka - każdy z regionów posiada własne konwencje dotyczące zwalczania terroryzmu, takie konwencje ma Afryka, Azja Południowo-Wschodnia itp. - terroryzm stanowi zagrożenie dla bezpieczeństwa wewnętrznego i zewnętrznego oraz dla praw człowieka; jako akty terrorystyczne, walka nieregularna z terroryzmem, prezentuje nowe przypadki łamania praw człowieka ZMIANY PO 2001 - aresztowania na podstawie profilu rasowego - zapanował lęk przed innością, obcością - lęk, który może być odpowiedzią na realia, ale który może być też generowany sztucznie, jako narzędzie polityczne AFRYKA prześladowania religijne pod pretekstem walki z terroryzmem
- wydaje się, że wszelkie problemy współczesnego świata rozwiązać można tylko za pomocą demokratycznych metod; jednak jeśli by przyjrzeć się aktom terroru, to demokracja kompletnie nie radzi sobie z jego zwalczaniem 1. Zasada proporcjonalności: miała szukać kompromisu pomiędzy interesami zbiorowości a krzywdą jednostki (osoba aresztowana); nie weszła do prawa międzynarodowego; przymus fizyczny w stosunku do osoby aresztowanej musi być zakazany, ale z drugiej strony w przypadku dużego zagrożenia dopuszcza się złagodzenie postępowania względem funkcjonariusza, który dopuścił się przymusu fizycznego 2. Reguła mniejszego zła (Ignatieff): zawsze trzeba zdecydować; ograniczenie jakiejś wartości jest mniejszym złem; Ignatieff podkreśla konieczność z jednej strony stworzenia narzędzi, a z drugiej strony unormowania tych narzędzi
REALIA po 11.09.2001 - 26.10.2001 ograniczenie swobód obywatelskich przez USA; ograniczenie praw humanitarnych w stosunku do aresztowanych zawieszenie konwencji genewskiej - G. Bush: założył, że USA mają prawo do ograniczenia praw humanitarnych w ramach wojny z terroryzmem: 1) zatrzymanie bez postawienia zarzutów
2) dopuszczenie odpowiedzialności zbiorowej 3) stosowanie przymusu fizycznego 4) wszystkie osoby aresztowane nie mają prawa do zadośćuczynienia
Dlaczego nie mówimy o jeńcach wojennych? Osoby aresztowane i podejrzane o terroryzm nie będą traktowane jako jeńcy wojenni, tylko wrodzeni wojownicy; dzięki lukom w prawie, prawo międzynarodowe nie działało na terenie więzienia Guantanamo Sposób traktowania osób zatrzymanych: przymus fizyczny jako podstawa praktyka, dopuszczona przez USA po 2001; wzmocnienie techniki przymusu , np. zaburzenie snu, szczucie psami 2003 Mark Bowders „Ciemna strona przesłuchań” zgadza się z administracją amerykańską, że istnieje rozróżnienie na tortury i przymus fizyczny całkowity zakaz tortur bez względu na okoliczności dopuszczenie przymusu fizycznego tylko w sytuacjach zagrożenia
tortury: bezwzględny zakaz tortur wynika z filozofii prawa; nie ma w prawie definicji tortur ani przymusu fizycznego; tortury opierają się na sadystycznych praktykach i mogą prowadzić do śmierci; rozdzielenie kategorii jeńców od wrogich wojowników
WYKŁAD 11: MIEDZYNARODOWA OCHRONA PRAW CZŁOWIEKA – 10.05.2012 PRAWA DZIECKA - Pierwsze myśli na ten temat: druga połowa XIX wieku; do tej pory nie myślano o dzieciństwie jako osobym etapie życia; dopiero Rosseau w traktacie o wychowaniu zwrócił na to uwagę - dzieciństwo początkiem obecności człowieka na ziemi; słabość psychiczna i fizyczna; niema myślenia w kategoriach ochrony; osobie dorosłej przynależy przywilej decydowania o najmłodszych - oświecenie wypracowuje pojęcie dzieciństwa, a ochrona praw dziecka II połowa XIX wieku; rewolucja przemysłowa przyczyniła się do tego (chodziło o ochronę pracujących dzieci) - 1924 – Deklaracja Genewska kładzie nacisk na wyzysk dzieci (ochrona) każdemu dziecku prawidłowe warunki rozwoju psychicznego i fizycznego przygotowanie dziecka do przyszłego zarobkowania - do stworzenia deklaracji doprowadzają ruchy społeczne (Save the Children)
- 1948 – Powszechna Deklaracja Praw Dziecka ONZ - powszechne prawo do bezpłatnej oświaty (obowiązkowej) na poziomie podstawowym - 1959 – Deklaracja Praw Dziecka ONZ
- dziecko jako podmiot praw człowieka nie był wiążący; po raz pierwszy ochrona praw człowieka, dziecko podmiotem prawa międzynarodowego - dopóki nie powstała deklaracja z 1959 roku, nie mówiono o ochronie praw dziecka; na straży odrębności dziecka stoją jego opiekunowie - 1989 – Konwencja o Prawach Dziecka ONZ - pełen katalog praw dziecka, obejmujący prawa osobiste, socjalno-ekonomiczne, kulturalne i polityczne; zapoczątkowana w 1978 roku przez Polskę – oparte na Kodeksie Korczaka - podpisana przez ponad 200 państw - Protokoły dodatkowe na Konwencji o Prawach Dziecka, 2000: I: dotyczy udziału nieletnich w konfliktach zbrojnych II: dotyczy handlu dziećmi, dziecięcej prostytucji i pornografii
DZIECI ŻOŁNIERZE - Protokoły Dodatkowe Konwencji genewskiej (1949) z 1977 roku: zakaz wykorzystywania dzieci poniżej 15 roku życia we wszystkich działaniach związanych z prowadzeniem konfliktów zbrojnych; również wewnętrznych - Konwencja o Prawach Dziecka z 1989 roku, artykuł 38: zakaz rekrutacji dzieci poniżej 15 roku życia i zalecenie ograniczenia udziału w działaniach zbrojnych wojowników nieletnich - Protokół I do Konwencji (1989) z 2000 roku: - zakaz przymusowej rekrutacji i wykorzystywania w działaniach zbrojnych osób poniżej 18 roku życia - w przypadku strony rządowej służba nieletnich jest możliwa za zgodą rodziców - w przypadku grup nieregularnych rekrutacja jest nielegalna, nawet gdy zgłaszają się do nich dobrowolnie
Temat dzieci żołnierzy dotyczy krajów rozwijających się; USA i Wielka Brytania nie podpisały konwencji 300 tysięcy dzieci w 40 krajach – dzieci żołnierzy poniżej 18. roku życia; lista krajów maleje; początek XXI wieku zażegnało wiele konfliktów; ilość żołnierzy dzieci nie ulega jednak zmniejszeniu, realia życia nie ulegają jednak zmianie CENTRA REKTUTACJI - Kolumbia - Afryka Saharyjska, Kongo, Uganda - Azja: Bliski Wschód, Birma, Sri lanka
W HISTORII: dziecięca krucjata XIII wieku, koniec wojen napoleońskich – dopuszczanie rekrutacji nieletnich; o dzieciach-żołnierzach mówi się dopiero od II wojny światowej (obrona Berlina) DZIECI-ZOŁNIERZE: fenomen wojen lokalnych, zaczyna się pod koniec lat 70. (wojny dekolonizacyjne):
młode społeczeństwa; nawet 80% społeczeństwa jest nieletnie (demografia) - bardzo duża część społeczeństwa jest niechciana i zarejestrowana po urodzeniu (około 50%) - struktura patriarchalnego społeczeństwa konflikty toczą się na terenach wiejskich, grupy silniej obecne niż strona rządowa; oswojenie się z konfliktem, przyzwyczajenie się do osób w mundurze, uważanie ich za gwarant bezpieczeństwa rozwój przedsiębiorczości w przemyśle zbrojnym, broń lekka
Dlaczego dzieci? Czynniki zewnętrzne i wewnętrzne CZYNNIKI ZEWNĘTRZNE: - decydują o tym, że grupa sięga po dzieci; uwarunkowania kulturowe, przekonanie, że dziecko nie jest pełnowartościowe - dzieci są najskuteczniejszymi i pozbawionymi skrupułów wojownikami - nie kwestionują nakazów - łatwo nimi manipulować i zaprogramować na wykonywanie jednak czynności - szybko przyczajają się do trudnych warunków
CZYNNIKI WEWNĘTRZNE: - oswojenie z konfliktem: podjęcie współpracy z organizacją zbrojną gwarantem bezpieczeństwa - postrzeganie służby jako jednego z zawodów - w rodzinach pełnych, najstarsze dziecko musi sobie zapewnić utrzymanie; w rodzinach rozbitych najstarsze dziecko odchodzi samo, uciekając przed przemocą do organizacji zbrojnych - brak szkolnictwa; dziecko-żołnierz kończy zazwyczaj jedynie trzy klasy szkoły podstawowej - chęć dołączenia do krewnych służących w siłach zbrojnych - zemsta: im większą skalę przemocy stosuje organizacja zbrojna, tym więcej sympatii zyskuje organizacja jej przecina (wróg)
- inaczej wygląda rekrutacja na terenach wiejskich a inaczej na terenach miejskich; na wsiach jest to uproszczone, dzieci w krótkim czasie stają się pełnoprawnymi wojownikami; w środowiskach miejskich: najbiedniejsze dzielnice, miejskie plemiona; grupy przestępcze chronią te enklawy; dziecko z tego środowiska szybko zaczyna spełniać inne role, integrują się z grupami przestępczymi, następnie wchodząc do organizacji zbrojnej mają już pełne przygotowanie; przechodzą z jednych struktur przestępczych do drugich; pełnią rolę informatorów, płatnych zabójców lub naganiaczy -Azja: bardzo rozbudowana edukacja przemocy; sakralizacja przemocy/walki; dzieci przygotowane do prowadzenia wojny psychicznie, wyuczone wrogości; Sri Lanka: bardzo rozbudowana wrogość, Armia Boga - Afryka: rekrutacja obowiązkowa polegająca na porywaniu dzieci, wojny wykończyły już populacje, sięga się więc po
najmłodszych - dziecko poddawane szkoleniu, które o odczłowiecza (np. akty okrucieństwa wobec własnej rodziny); okaleczenia dzieci, tatuaże – znak rozpoznawczy - silna narkotyzacja dzieci, alkohol + proch strzelniczy sposobem na zagrzanie do walki - Ameryka Łacińska: wysoki odsetek dobrowolności rekrutacji, Kolumbia ok. 80%; wynika z tragicznych warunków życia - nie są to zdecentralizowane konflikty, podział na grupy partyzanckie a strona oficjalna, rządowa; dzieci szukają zemsty albo łączą się z siłami rządowymi albo z partyzantką - głębokie tradycje pracy dzieci; pomoc dla rodziców; w momencie konfliktu rodziny wiążą się z grupą zbrojną -ważna kwestią jest wydobycie dzieci z tego konfliktu; chodzi o wyciągnięcie nie tyko fizyczne, ale także psychiczne; konieczna resocjalizacja - zobowiązanie sił nieregularnych przed ściganiem i zabijaniem dzieci, które odeszły z organizacji zbrojnej - organizacje zbrojne zaczynają mówić, że nie będą rekrutować dzieci - nauczanie dziecka do funkcjonowania bez broni, stworzenie mu warunków godnego życia (niestety nadal ten problem nie został rozwiązany) - ściganie zbrodniarzy wojennych, którzy rekrutują dzieci - Współcześnie świat podjął walkę o zatrzymanie Konniego - Uświadomienie za pomocą środków masowego przekazu, FB jako pole działania - takie akcje są pożyteczne, ponieważ poprzez uświadamianie zmieniają nasz światopogląd i nastawienie WYKŁAD 12: MIĘDZYNARODOWA OCHRONA PRAW CZŁOWIEKA - 24.05.2012 EXAM ZEROWY: PONIEDZIAŁEK 28.05.2012 (GODZ. 13:00) --> NA PRAWACH PIERWSZEGO TERMINU - czemu tak późno świat zaczął chronić prawa dziecka? - prawda/fałsz - raczej NIE wielokrotnego wyboru - pytania faktograficzne: miejsce, data, wydarzenie, osoba - pytanie o definicje, opisanie problemu - czynniki zewnętrzne warunkujące rekrutacje dzieci
kim jest dziecko-żołnierz? trudno zdefiniować.; 18 czy 15 lat? NIELETNI W PRACY Nie mamy na myśli osoby niepełnoletniej, która dorywczo zajmuje się jakąś pracą; wtedy by to oznaczało że praca wakacyjna czy pomoc w domu oznaczałaby prawo nieletnich; osoba pracujące nieletnia to osoba poniżej 18 roku życia, która wykonuje regularną prace i jest to praca przymusowa, która zagraża zdrowiu i życiu tego dziecka i zdrowiu psychicznemu i fizycznemu; która zagraża jego rozwoju; zatrudnione oficjalnie i nieoficjalnie, w podmi0otach legalnych i nielegalnych - prawo dopuszcza prace osób nieletnich - historia pracy dziecko jest tak długa jak historia ludzkości; niemalże od zawsze pracowały i pomagały rodzicom; miała kiedyś charakter proedukacyjny i prorozwojowy; nie było edukacji rozumianej tak jak dziś przez nas; edukacja jest zintegrowana ze zjawiskiem pracy - zmienia się pojęcie dzieciństwa; gdy zmienia się charakter pracy, gdy zaczyna być proedukacyjna i prorozwojowa
zaczynamy mówić o wysiłku i przymusie pracy - zorientowano się ze dzieciństwo trzeba chronić gdy zorientowano się o jego wyzysku ekonomicznym - Wielka Brytania - XIX wiek; dziecko: 9 lat - 1919 - Międzynarodowa Organizacja Pracy; pierwsze dokumenty które miały regulować ten dolny limit na poziomie 14 lat; ze względu na szczególny poziom rozwoju w Indiach i Japonii wydaje się zgodę na prace poniżej 14 lat - co dziś nas może interesować w kontekście ochrony praw nieletnich jako osób pracujących?
KONWENCJA PRAW CZŁOWIEKA, ONZ 1989 - KONSTYTUCJA DZIECI - mówi się mało o zatrudnianiu nieletnich - nie ma w zapisach limitu dolnego - jest nakaz, aby wszystkie państwa w prawie krajowym ustanowiły sobie limit - POZIOMY WIEKOWE --> zalezą od wykonywanej pracy - art 32: 1. prawa dziecka do ochrony przede wszystkim ekonomicznym, przed wykonywaniem pracy, która może być niebezpieczna 2. mające na uwadze odnośne postanowienia innych dokumentów międzynarodowych (MOP) a) minimalny poziom lub poziomy wiekowe b) wymiaru czasowego oraz warunków pracy KONWENCJA MOP nr 138, 1973 rok (weszła w życie 1976 roku) - doprecyzowuje pracę dzieci w sposób bardziej szczegółowy Artykuł 2 1. określi w oświadczeniu załączonym do swojej ratyfikacji najniższy wiek dopuszczenia do zatrudnienia lub pracy na swym terytorium, 3. nie będzie niższy niż wiek, w którym ustaje obowiązek szkolny, a w każdym wypadku nie niższy niż 15 lat 4. członek, którego gospodarka i system szkolny nie są rozwinięte w dostateczny sposób, może określić dla początkowego etapu jako najniższy wiek 14 lat Artykuł 3 warunki, w jakich są wykonywane, mogą zagrozić zdrowiu, bezpieczeństwu lub moralności, nie powinien być niższy nic 18 lat Artykuł 7 1. na zatrudnienie przy lżejszych pracach osób w wieku od 13 do 15 lat z zastrzeżeniem, ze bez zagrożenia zdrowia i życia i bez obowiązku szkolnego czym jest jednak praca lżejsza? Najgorsze warunki: Azja Najwyższe wskaźniki: Afryka (30%) więcej statystycznie pracuje chłopców (na trzech chłopców przypada 2 dziewczynki); jednak pracujące dziewczynki są młodsze rozmiar zjawiska na całym świecie: 370 milionów dzieci na całym świecie - w krajach rozwijających się dzieci nie są rejestrowane; są to dzieci "niewidzialne"; pozbawienie tożsamości to jedno; w połączeniu kulturą danego regionu daje przekonanie, ze dziecko jest własnością osoby dorosłej, jest zależne od niej; a osoba dorosła może nią w pełni dysponować; takie przekonanie wynika z faktu, ze wielodzietność jest postrzegana jako kolejne gęby do wykarmienia; są to kolejne ręce do pracy; na dziecku spoczywa obowiązek utrzymania samego siebie, rodzeństwa, najstarszego pokolenia ZAROBKI - najwiecej dzieci pracuje w rolnictwie; nawet 70% ale będzie malało ze względu na nowe gałęzie - II miejsce: przemysł, usługi (po 12%) - nie zawsze praca nieletnich musi polegać na niepłaceniu; są to zarobki poniżej wykonywanej pracy; jaką przybierają postać? - w rolnictwie bardzo często pracują całe rodziny, wiec jest to wynagrodzenie dla całej rodziny, a nie dla pojedynczych osób, wynagrodzenie to otrzymuje głowa rodziny - wynagrodzenie wobec wydajności --> dyskryminuje dzieci - wynagrodzenie w postaci dóbr natury (produkowanego produktu); w rolnictwie jest to żywność, ale w przypadku
przemysłu: wyprodukowane materiały przemysłowe (co kończy się ich odsprzedawaniem po bardzo niskiej cenie) SEKTOR I: ROLNICTWO - dziwi, ze jest to dziedzina o najwyższym odsetku pracy nieletnich - mamy niska świadomość, jak dużą role w gospodarkach rozwijanych się zajmuje rolnictwo; duże zapotrzebowanie na ręce do pracy, ze względu na zacofanie technologiczne; ogromny udział w rynku; niska kontrola, nieświadomość, jak rolnictwo funkcjonuje - następuje przesiedlanie dzieci 1) handel żywym towarem na potrzeby zatrudniania w rolnictwie; rodzina podpisuje z rodziną "fikcyjny dokument adopcyjny"; 2) ciężkie warunki higieniczne; opryski, które odbywają się w trakcie pracy tych dzieci na plantacjach SEKTOR II: PRZEMYSŁ 1) dłuższy czas pracy niż w przypadku pracy na roli; często odbywający się przy narkotyzacji dzieci, by były bardziej wydajne SEKTOR III: USŁUGI 1) prostytucja: jest to zjawisko pełne mitów; ciężko śledzić ten problem, nawet przy bardzo dobrze zorganizowanych akcjach międzynarodowych; - odkrycie surowców Amazonia, wyrąb lasów --> tworzenie się tymczasowych społeczności --> rozwój prostytucji - rozwój turystyki: Kuba 2) dzieci na ulicach --> wykonujące prace na ulicach; najczęściej jest to sprzedaż; jest to zorganizowany proceder, często zdarzają się świadome okaleczenia, wynikające z działań twórców mafii (wałowanie wyrzutów sumienia); dziecko to nie pracuje samo , dziecko jest najwcześniej jedynym źródłem utrzymania; zadłużenie w stosunku do pracodawcy - dzieci ulicy to niekoniecznie dzieci pracujące na ulicy; dzieci na ulicy to często dzieci dorabiające jedynie na ulicy; 3 grupy: - dzieci ulicy (brak opieki, sieroty, żyją na ulicy bo nie maja innych źródeł przetrwania) - dzieci na ulicy, które przebywają na ulicy ze względów ekonomicznych (najwcześniej z matką) - dzieci dochodzą jedynie na ulice, która jest miejscem ich dziennego pobytu, co często kończy się ich zamieszkaniem na ulicy życie w grupach: kłamstwo, manifestacja, przemoc Moskwa jako jedno z najważniejszych miejsc życia dzieci na ulicy - gdy wycofa się dzieci z pracy, poziom ubóstwa wzrośnie o 40%; zarobki dzieci to 1/3 zarobków gospodarstw domowych w tych rejonach POMOC DOMOWA - wykorzystanie głównie dziewczynek w obcych gospodarstwach domowych; chodzi przeze wszystkim o zróżnicowanie etniczne; rozwarstwienie etniczne - dzieci sprowadzane są do miast - posługiwanie się pomocą domową zaczyna się już od niższej klasy średniej - organizacja tej pracy: dziecko od rana do nocy jest do dyspozycji rodziny, u której pracuje; niedziela jest przeznaczona na edukacje; ostatecznie dzieci zazwyczaj stają się czyjąś własnością - zamknięte drzwi: wiedza o losach tych dziecka jest żadna; dziecko jest zagrożone: zero wiadomości na ten temat; dziecko to nie ma kontaktu ze światem zewnętrznym PRÓBY RADZENIA SOBIE Z WYSYKIEM EKONOMICZNYM W KONTEKSCIE DZIAŁAN GLOBALIZACYJNYCH - nie ma standardów - należałoby większych kontrolę państw, korporacji międzynarodowych - teoria ustępstw: zaprzedanie praw człowieka za zapewnienie rozwoju - 2005: ONZ stworzyła stanowiska specjalisty ds. praw człowieka w korporacjach międzynarodowych; pierwszym specjalistą był John Rugge
