ORGANIZACIJA GRAĐENJA I
UVOD Pod organizacijom se, u stručnoj literaturi, najčešće podrazumeva smišljena delatnost koordiniranja, sređivanja i dodeljivanja stvari ljudima ili ljudi ljudima, ili stvari stvarima, već prema odgovarajućim ciljevima. Opšti pojam organizacije podrazumeva svesno smišljeno celovito uređenje realizacije neke aktivnosti u toku vremena radi dostizanja odgovarajuće ekonomičnosti. To vremensko usklađivanje svih procesa rada u jednu delotvornu celinu ukazuje na organizaciju rada, jer se jedino rad može organizovati. Međutim usvojni termin, stručnoj literaturi, organizacija uvek podrazumeva organizaciju rada, uzimajući u obzir i njenu statičku komponentu organizacionu strukturu i dinamičku komponentu - menadžment. U organizaciji se pojavljuju tehnički, ekonomski i psihosociološki aspekti. Klasična teorija organizacije uzima u obzir tehničke i ekonomske aspekte, a neoklasična teorija i psihosociološke aspekte. Organizacija graditeljskih delatnosti se veoma razlikuje od organizacije drugih proizvodnji i usluga, na primer proizvodnje u industriji (fabrikama) i slično. Svaki graditeljski projekat, kao organizacioni sistem, u toku svog ograničenog trajanja ima svoje prirodno (prostorno) i ljudsko (humano) okruženje koje veoma kompleksno utiče na realizaciju graditeljskog projekta, kao poslovnog poduhvata. Pri tome se pojavljuju razne neizvesnosti, financijski rizici, promene projektantskih zamisli i slično, što zahteva posebnu fleksibilnost i dinamičnost u pristupu upravljanju i realizaciji odluka na gradilištu. Na to poseban uticaj ima jedna od bitnih karakteristika graditeljski projekata a to je neponovljivost toka realizacije projekta, sa aspekta lokacije, obima radova, atmosferskih prilika u toku građenja, specifične situacije na gradilištu i slično. Graditeljske delatnosti su vrlo osetljive na promene i varijacije, koje snažno deluju na međuljudske odnose, procese procena i odluka, te odnose troškova i prihoda.
1. PROJEKAT ORGANIZACIJE GRAĐENJA rađevinska proizvodnja se pretežno obavlja na gradilištu bez obzira na primenjeni način građenja ( tradicionalni, unapređeni tradicionalni, polumontažni , montažni). Gradilišta se međusobno razlikuju bez obzira na vrstu objekta. Prema Zakonu o planiranju i izgradnji u okviru projektno tehničke dokumtacije moraju se projektovati i tehničko tehnološka i organizaciona rešenja za izgradnju objekta a deo toga je i Projekat organizacije građenja. Projekt ima tri osnovna dela : tehničko tehnološki, organizacioni i ekonomski.
1.1 STRUKTURA I SADRŽAJ PROJEKTA ORGANIZACIJE GRAĐENJA Za izradu Projekta organizacije građenja potrebno je : 1. Podaci i informacije 1. Tehnička dokumetacije 2. Licitaciona i ugovorna dokumetacija
3. Terenski uslovi 4. Lokalni uslovi 5. Izvorišra i cene materijala 6. Rešenje spoljnog transporta Predeviđene metode gradnje po pravilu su definisana tehničkom dokumetacijom 2. Projektovanje tehnologije građenja 1. Definisanje faza i frontova rada 2. Izbor metoda rada 3. Definisanje radnih procesa 4. Definisanje transporta 5. Potrebni kapaciteti procesa 6. Tok resursa 7. Širi i uži izbor mehanizacije 8. Skladišni prostori 9. Tehnološki procesi 10. Posebne tehnološke mere i postupci 11. Usklađivanje učinka 12. Dimezionisanje skladišta 13. Zaštita na radu 14. Algoritmi tehnoloških procesa 15. Opisi tehnoloških procesa 3. Dinamički i statički planovi 1. Statički planovi resursa 1. Materijal 2. Radna snaga 3. Oprema 2. Dinamički plan izvršenja radova 3. Dinamički plan resursa 1. Materijal 2. Radna snaga 3. Oprema 4. Dinamički plan finansijskih sredstava 5. “S” kriva finansijskog izvršenja radova 4. Organiazcija gradilišta ( prosotrno uređenje gradilišta i organizacija upravljanja radovima) 1. Predhodni radovi 2. Privremene saobraćajnice 3. Radne prostorije – kanceklarije 4. Privredno gradilišta 1. Privremeni objekti standarda 2. Gradilišne instalacije 3. Planovi uređenja gradilišta po fazama izgradnje 4. Organizacija upravljanja gradilištem Kod ponudbene kalkulacije projekat organizacije služi kao podlloga za ponudu. Kada se radovi ugovore kalkulacijama se proveravaju izabrane tehnologije i organizacija građenja.Ako se desi da se cena ne uklopi u ponuđene neophodno je menjati tehnologiju i organizaciju. 5. Vrste troškova za objekat 1. Pojedinačni troškovi za pozicije radova 1. Bruto plate 2. Materijal
3. Skele 4. Potrebna energija 5. Mehanizacija 2. Kooperanti ( podizvođači) 3. Zajednički troškovi gradilišta 1. Troškovi zavisni od vremena 2. Troškovi nezavisni od vremena 4. Obračunati rizik 5. Obračunata dobit 6. Pripadajući porezi 7. Analize i optimizacije 1. Analize za tehnologiju, planove izvođenja i troškove 2. Optimizacija za tehnologiju, planove izvođenja i troškove
1.2 VRSTE PROJEKTA ORGANIZACIJE
IDEJNI PROJEKAT ORGANIZACIJE GRAĐENJA Idejni projekat organizacije građenja izrađuje se u fazi definisanja projekta. Idejnim projektom utvrđuju se osnovni elementi koje će služiti kod sastavljanja ponude za tržište. Idejnim projektom organizacije građenja, prema tome, treba utvrditi: 1. prikupljanje i analizu podloga, 2. analizu uslova građenja, 3. osnovnu organizaconu koncepciju građenja, 4. idejnu šemu gradilišta, 5. glavne mašine za proces građenja, 6. idejni vremenski plan toka građenja, 7. izrada kalkulacije. GLAVNI PROJEKAT ORGANIZACIJE GRAĐENJA Taj deo projekta organizacije građenja izrađuje se pošto je na tržištu dobijen posao, odnosno izgradnja objekta ili objekata. Osnovna dokumentacija za taj projekat je već izrađeni Idejni projekat. Pojedina rešenja u projektu organizacije građenja treba izrađivati u alternativama i sprovoditi optimizaciju kako bi se pronašla najprimerenija rešenja koja će omogućiti kvalitetan i ekonomski pozitivan građevinski proizvod izveden u planiranom roku. Glavni elementi koje treba rešiti i predstaviti Glavnim projektom organizacije građenja su: 1. definisanje organizacionog modela građenja po fazama i delovima objekta. 2. rešenje tehnologije izvođenja za sve vrste građevinskih radova. 3. izvođenje zemljanih radova, 4. izbor oplatnih sistema, 5. proizvodnja, transport i ugradnja betona, 6. proizvodnja, transport i ugradnja maltera, 7. savijanje, transport i montaža armature, 8. proizvodnja, transport i ugradnja asfaltnih masa, 9. skele i konstrukcije za podupiranje 10. glavna šema uređenja gradilišta po fazama izvođenja, sa gradilišnim instalacijama i gradilišnim saobraćajnicama 11. snabdevanje energijom i vodom sa proračunom potreba po energentima 12. rešenje unutrašnjeg transporta na gradilištu. 13. izbor mašina sa proračunom njihovih kapaciteta 14. razmeštaj postrojenja, pogona, skladišta i drugog sa proračunom potrebnog prostora
15. plan materijala sa utvrđivanjem mesta nabavke 16. proračun transporta glavnih repromaterijala i prefabrikovanih elemenata. 17. plan potreba radnika po broju, zanimanju i klasifikacionoj strukturi 18. dinamičko vremensko planiranje toka izvođenja radova u ukupnom trajanju 19. dinamičko planiranje potrebnih resursa 20. finansijski dinamički plan 21. smeštaj i ishrana radnika 22. način obračuna i obračun 23. mere zaštite na radu 24. mere zaštite okoline
1.3 IZVOĐENJE RADOVA NA GRADILIŠTU Radovi an gradilištu treba da se izvode kvalitetno i bez zastoja do trenutka predaje objekta.Osnovno je definisati koje to radnje i koja dokumetacija je potrebna za normalno funkcionisanje gradilišta od trenutka otvaranja do trenutka zatvaranja . ORGANIZOVANJE I ZATVARANJE GRADILIŠTA Organizovanje gradilišta Odluka o formiranju gradilišta ( po potpisivanju Ugovora uz naznaku podataka): 1. Naziv Investitora. 2. Mesto gradnje 3. Ugovorena vrednost radova, 4. Rok ( svi radovi ili faze), 5. Rok za pripremne radove kao početak radova 6. Obezbeđenje sredstava, 7. Rešenje o odgovornom rukovodiocu radova, 8. Procena vrednsoti pripremnih radova 9. Predlog organizacione šeme gradilišta 10. Ostali podaci potrebni za normalno funkcionisanje Primopredaja investiciono tehničke dokumetacije: 1. Sektoru pripreme 1 primerak za izradu Projekta organizacije građenja. 2. Sektoru operative 3 primerka i 1 primerak Geomehaničkog elaborata Potrebna dokumetacije za gradilište: 1. Ugovor sa investitorom, 2. Garancija o obezbeđenim sredstvima 3. Polisa o osiguranju gradilišta ili faze radova, 4. Odluka o formiranju gradilišta, 5. Rešenje o postavljenju odgovornog rukovodioca građenja 6. Tehnoekonomski elaborat 7. Overeni projekti sa saglasnostima nadležnih preduzeća – 3 primerka 8. Odobrenje za izgradnju sa pečatom o pravosnažnosti 9. Projekat organizacije građenja Prijava radova Prijava za početak radova podnosi se po dobijanju Odobrenja za izgardnju na osnovu Glavnih projekata opštini, gradu ili republici , u zavisnosti od nadležnosti. Prijava sadrži : 1. Naziv objekta i mesto gradnje 2. Broj i datum odobrenja za izgradnju
3. Specifikaciju Glavnih projekata koji se prilažu sa navođenjem naziva privrednog društva ( preduzeća) koje je izradilo projekte kao i vršioca Tehničke kontrole projekata 4. Ugovor o izgradnji sa Investitorom 5. Rešenje o određivanju odgovornog izvođača radova sa njegovom licencom 6. Ugovori o regulisanju obaveza sa Gradskim građevinskim zemljištem i Skloništima 7. Ostalo ako je za predmetni objekat posebno zahtevano Dokumetacija za arhivu gradilišta: 1. Delovodni protokol. 2. Knjiga ekspedicije ( pošte) 3. Registar radnika 4. Dokumetacija potrebna za izvođenje radova Geodetski radovi: 1. Prijem terena od Investitora , primopredajom tačaka po protokolu regulacije i repera apsolutnih visina, 2. Snimanje i izrada situacije terena 3. Snimanj epoprečnih i podzžnih profila za zemljane radove, 4. Obeležavanje gradilišnih objekata i objekta koji se gradi, 5. Obeležavanje stalnih tačaka koj eostaju do kraja izgradnje objekta 6. Snimanje podzemnih instalacija Tehnička dokumetacija za formiranje i rad gradilišta Na osnovu investiciono tehničk edokumetacije, glavnih projekata i detalja, izrađuje se Projekat organizacije građenja koji se bazita na tehničko tehološkim i organizacionim rešenjima za izgradnju objekta.. Projekti se dostavljaju : • Gradilištu – 3 primerka • Službi zaštite na radu – 1 primerak • Sektoru pripreme ostaje 1 primerak Posebna dokumetacija za izvođenje radova: 1. Dokumentacija o praćenju građenja. 1. Građevinski dnevnik 2. Građevinska knjiga 3. Knjiga građevinske inspekcije 4. Knjiga inspekcije rada 5. Knjiga sanitarne inspekcije 6. Knjiga prijema i predaje projekata na svim nivoima 7. Pravilnici o zaštiti na radu sa spiskom radnima obučenim za poslove zaštite na radu 8. Spiskovi radnika koji rade na radnim mestima pod posebnim uslovima 9. Uputstvo za rad sa svakom mašinom 10. Kontrolna knjiga za održavanje uređaja za vertikalni transport 11. Zapisnik o izvršenom pregledu elektroinstalacija i mašina pre puštanaj u rad 12. Zapisnik o periodičnim pregledima zaštitnih uzemljenja 13. Zapisnik o pregledu i puštanju u rad pojedinih mehaničkih uređaja 2. Dokumetacija o finansijskom poslovanju 1. Knjiga mesečnih situacija 2. Knjiga mesečnih situacija kooperanata ( podizvođača) 3. Knjiga overenih faktura drugih troškova 4. Knjiga unutrašnje kontrole 3. Dokumentacija i podaci o toku izvođenja radova 1. Hemijska analiza podzemnih voda i karakteristika terena 2. Atesti o kvalitetu upotrebljenog materijala 3. Atesti o ispitivanju betona
4. Plan ugrađivanja repera i praćenje sleganja objekta 4. Dokumetacija o obezbeđenju materijala 1. Analiza uslova za nabavku materijala 2. Ispitivanje pretpostavljenih mogućnosti ( prikupljanj ešpodataka za ponudu) z a isporuku pojedinih materijala 3. Dinamički plan materijala ( nabavka, rezerve) 4. Analiza kvaliteta pojedinih materijala 5. Dokumetacija za planiranje radova 1. Operativni mesečni planovi ( na osnovu Projekta organizacije ) 2. Izveštaji o izvršenju mesečnog plana 3. Zahtevi za noveliranje planova 6. Dokumetacija za praćenje proizvodnje i ostvarene produktivnosti rada Odnosi se na prikupljanje podataka od formiranja gradilišta do zatvaranja, o objektu gradilištu, troškovima, resursima, vrednostima faza radova, i drugim podacima ( baza istorijskih podataka o objektu) Zatvaranje gradilišta Odluka o zatvaranju gradilišta ( neposredno pre ili po završetku radova): 1. Obaveštenje o preostaloj količini radova i roku 2. Nerešeni problemi sa Investitotrom 3. Predviđeni rok za zatvaranje gradilišta 4. Rešenje o određivanju osobe za izvršenje poslova oko zatvaranja gradilišta 5. Potrebna finansijska sredstav za poslove zatvaranja gradilišta 6. Predlog mesta otpreme radnika , opreme i privremenih objekata kao i termini otpreme, Primopredaja investiciono tehničke dokumetacije: Kompletna investiciono tehnička dokumetacija sa gradilišta , u 1 primerku, predaje se službi za održavanje objekta u garantnom roku. Podrazumeva se da je ova dokumetacija proširena podacima o svim izmenama projekta koje su prihvaćene od strane investitora kao i svim detaljima koji odstupaju od prvobitnih Geodetski radovi (za tehnički prijem i primopredaju radova), • Uverenje da je objekat na regulacionoj liniji • Atest o snimljenim podzemnim instalacijama • Dijagram o sleganju objekta • Potvrda katastra o prijavljenoj promeni za odgovarajuću parcelu Poslovi u vezi sa predajom radova: 1. Zahtev Investitoru za tehnički prijem 2. Određivanje predstavnika Izvođača kod tehničkog prijema 3. Eventualno otklanjanje nedostataka po nalazu komisije za tehnički prijem 4. Zahtev za konačni izveštaj radi dobijanja Upotrebne dozvole 5. Formiranje komisije za konačni obračun Obaveze gradilišta u vezi njegovog likvidiranja Po završetku radova i donošenju odluke o likvidiranju gradilišta, gradilište je obavezno da u ugovorenom roku likvidira raspoložive zalihe materijala, sredstva za rad , privremene objekte i ostalo na neki od načina : • Upućivanjem na druga radna mesta • Otpremom na skladište preduzeća • Prodajom po određenom postupku Na kraju je potrebno formirati i komisiju za uređenje zemljišta na lokaciji u svemu prema Ugovoru. Izvođenje radova i upravljanje građenjem Izvođenjem radova realizuje se postavljeni model Projekta organizacije građenja.
Kvalitetnim upravljanjem amortizujemo moguće poremećaje da bi se ostvari planirani , nejvidljiviji, efekti dobre organizacije građenja (kvalitet, rokovi, troškovi,). 1. Kvalitet radova Kvalitet se odnosi na niz zahteva koji se moraju ispuniti u toku gradnje. Pored kvaliteta objekta veoma je bitan i kvalitet organizacije rada na izgradnji. Ako je kvalitetna organizacija zadovoljiće se i rokovi izgradnje kao i troškovi izgradnje. Pored ovog bitan element kvaliteta čine i mere zaštite na radu. 2. Rokovi građenja Vreme izrade jednog objekta je veoma dugačko u odnosu na proizvode drugih grana privrede. Skraćenje tog roka je bitan kvalitet. Sa skarćenejm treba biti oprezan jer postoji mogućnost da se usled brzine rada izgubi kvalitet i ugroze sigurnost radnika i opreme. Dobrom organizacijom se mogu smanjiti ili eliminisati zastoji : 1. Čekanje na resurse 2. Slab kvalitet materijala 3. Slab kvalitet izvršenja radova 4. Narušena radna disciplina 5. Loša tehnička dokumetacija 6. Neodgovarajuća sredstva za rad i njihovo rukovanje 7. Klimatski i vremenski uslovi, mere zaštite 8. Viša sila Neophodno je i poštovanje rokova za međufaze ( iskopi, konstrukcija , instalacije itd.) 3. Troškovi radova Ugovorom je utvrđena cena izrade objekta. Troškovi izgradnje moraju se uklopiti u ugovorene cene da bi se ostvarila planirana dobit. Smanjenje troškova , kao efekta dobre organizacije , javlja se : 1. Smanjenje troškova pripreme i uređenaj gradilišta 2. Smanjenje troškova rastura materijala 3. Smanjenje gubitka vremena rada radnika i opreme 4. Smanjenje troškova upotrebom adekvatne mehanizacije ( vrsta i broj) 5. Smanjenje troškova skraćenjem transporta materijala dobrom organizacijom gradilišta 6. Skraćenje ugovorenog roka 4. Upravljanje građenjem objekta Upravljanje građenejm objekta može biti sa nivoa investitora i izvođača. Sa nivoa izvođača postoji niz faza za kvalitetno upravljanje : 1. Istraživanje tržišta 2. Izrada ponude 3. Ugovaranje 4. Izrada projektne dokumetacije i priprema realizacije 5. Izvođenje radova 6. Naplata izvršenog posla 7. Formiranje baze podataka Svi podaci sa gradilišta predstavljaju podloge za upravljanje građenjem na nivou preduzeća. Upravljanje građenjem se sastoji od tri faze : 1. Pripreme gradilišta 2. Građenja 3. Stvaranje informacije o gradilištu Prikupljanje informacija u vezi ostavrenja plana omogućuje otkrivanje slabih mesta u organizacionom lancu.
Evidentiranje podataka počinje dnevnim izveštajima o radu. Formiranje mesečnih izveštaja nastaje prilikom premera izvršenih radova za mesečnu situaciju i služi kao podloga za donošenje upravljačkih odluka na nivou iznad gradilišta. Osnova za operativno upravljanje na gradilištu su dinamički planovi – gantogrami , ciklogrami, mreže i dinamički planovi resursa. Obvi planovi se obavezno rade korišćenjem programskih paketa ( P3, MSProject). Prikupljanje špodataka o realizaciji se vrši za: • Aktivnosti koje su završene • Aktivnosti čija je realizacija u toku Period ažuriranja prilagoditi svakom projektu posebno. Ostaviti vreme za analize stanja
F–__#___$________"____#______"____________#_____!_"______– – – –
2. USLOVI GRAĐENJA Uslovi građenja se pribavljaju putem rekognosciranja terena, koje vrši tim eksperata iz različitih struka. Neophodni uslovi koje tim eksperata mora da ispuni u cilju uspešnog rekognosciranja: 1. Poznavanje koncepcije projektovanog objekta 2. Poznavanje koncepcije organizacije i tehnmologije građenja 3. Poznavanje rezultata svih istražnih radova Elementi uslova građenja od posebne važnosti za projekat organizacije i tehnologije : 1. Lokacija 1. Geografski položaj 2. Broj parcele i površina 3. Katastarska opština 4. Postojeća namena parcele – Urbanističko tehnički uslovi 5. Postojeći objekti na parceli 6. Površina novoplaniranog objekta 7. Mogućnost pristupa parceli 2. Seizmičke rejonizacije 1. Maksimalni stepen seizmičnosti regiona po MCS skali 2. Kategorizacija objekta prema Pravilniku o tehničkim propisima za građenje u seizmičkim propisima 3. Geološko geomehanički uslovi 1. Kratak opis uređenosti i oblika parcele 2. Prosečna kota terena 3. Postojanje podzemnih voda 4. Sastav zemljišta i nosivost zemljišta 5. Dubina fundiranja 6. Mogućnost izrade privremenih puteva 7. Ograničenje u primeni pojedinih mašina 8. Geomehanički elaborat 4. Klimatsko meterološki uslovi 1. Klimatski uslovi u kojima se gradi 2. Prosečna temperatura , broj dana sa temperaturama ispod 0 tj. – 5o C 3. Prosečna količina padavina 4. Relatuvna vlažnost 5. Ruža vetrova 5. Uslovi saobraćajnica i transporta 1. Uslovi spoljnog transporta 2. Uslovi unutrašnjeg transporta 6. Uslovi snabdevanja vodom i energijom 1. Instalacije vodovoda 2. Instalacije kanalizacije 3. Instalacije toplovoda 4. Elektroinstalacije 5. Telefonske instalac ije 6. Gasne instalacije 7. Uslovi snabdevanja građevinskim materijalom 1. Mogućnost upotrebe materijala iz lokalnih izvora 2. Lokacije i udaljenosti sa kojih se dovozi materijal 8. Stambeno komunalne prilike 1. Uslovi za upotrebu postojećih objekata ili postavljanje novih privremenih objekata na
gradilištu 9. Uslovi obezbeđenja radnom snagom 1. Mogućnost angažovanja lokalne radne snage 2. Angažovanje sopstvenih resursa
3. PRIVREMENI OBJEKTI NA GRADILIŠTU Privremeni objekti na gradilištu projektuju se u fazi izrade šeme organizacije gradilišta u sklopu projektovanja pripremnih radova. Privremeni objekti gradilišta su elementi gradilišta koji obezbeđuju nesmetano odvijanje toka procesa građenja sa apekta snabdevanja gradilišt amaterijalima, energentima, opremom i alatom, kao i ljudskim resursima. Privremeni objekti se dele : 1. Privremene saobraćajnice 2. Privremena naselja 3. Privredno gradilište Trajanje i troškovi pripremnih radova , čijije najvažniji deo izgradnja privremenih objekata na gradilištu , u najvećoj meri zavise od uslova građenja i obima i strukture procesa građenja. Procentualno, pripremni radovi mogu da budu između 5 i 35 % ukupnog obima radova na izgradnji objekta.
3.1 PRIVREMENE SAOBRAĆAJNICE Služe za odvijanje unutrašnjeg transporta na gradilištu, tj povezuju sve saobraćajnice spoljnog transporta sa privremenim objektima na gradilištu. Privremene saobraćajnice čine : koloseci, putevi, transportne–trake–i–s– -Ako je privremena saobraćajnica planirana za korišćenje i posle izgradnje objekta neophodno je predvideti privremenu saobraćajnicu istog kvaliteta kao i definitivno rešenje saobraćajnice. Ukoliko se planira upotreba izuzetno teške mehanizacije, privremenu sobraćajnicu u ovom slučaju izvodimo samo kao I fazu ( bez završnih kolovoznih zastora). -Izbor vrste i kvaliteta saobraćajnica se vrši na osnovu : 1. Broja vozila na dan 2. Osovinskog opterećenja vozila 3. Gabarita vozila -Širina kolovoza zavisi od širine vozila : 1. Za vozilo širine 2,4 m širina kolovoza sa jednom trakom je 3,0 m 2. Za vozilo širine 2,65 m širina kolovoza sa jednom trakom je 3,5 m 3. Za vozilo širine preko 2,65 m širina kolovoza sa jednom trakom je 4,0 m -Razmak mimoilaznica na putevima sa jednom trakom je 300 – 500 m. -Maksimalni usponi su 15 % ali je bolje da se kreću u intervalu 8-10 %. -Za odvođenje površinskih voda preporučuje se nagib kolovoza od 4 %. -Minimalni proluprečnici kriva privremenih saobraćajnica su :l.–
3.2 PRIVREMENA NASELJA Osnovni zadatak privremenih naselja je da obezbede smeštaj i normalne životne uslove radnika za vreme izgradnje objekta. Privremena naselja obuhvataju : 1. Objekte smeštaja ( spavaonice, stanove) 2. Objekte ishrane ( menze , restorani) 3. Zdravstvene i sanitarne objekte ( WC, garderobe, kupatila , ambulante i stacionari) 4. Trgovinske objekte 5. Objekte za rekreaciju i razonodu Svi ovi objekti mogu biti privremeni montažno demotažni od raznih materijala i u skorije vreme kao kontejneri. Kontejneri imaju prednost “slaganja” tj mogu se međusobno spojiti i tako dobiti objekti potrebne strukture i površine. Prikazi mogućih rešenja objekata privremenog naselja :
-Privremeni objekti se po raspuštanju jednog gradilišta prebacuju na drugo , sve dok se ne postigne potpuna amortizacija. Zbog toga su mnogo praktičniji kontejneri jer se lakše prilagođavaju potrebama gradilišta u smislu kapaciteta i strukture. Projektovanje privremenih naselja zavisi od : 1. Trajanja radova 2. Obima radova 3. Uslova lokacije -Ukoliko je trajanje radova kratko ( do 1 godine) , obim radova je mali i gradilište je u naseljenom mestu , onda se problem smeštaja radnika rešava iznajmljivanjem prostora. Ishrana se može dovoziti iz centralne kuhinje u naselju ili se takođe organizovati pretplata na obroke u nekom restoranu u naselju ( neposredno u okolini gradilišta).Od ostalih objekat se postavljau samo WC i garderober dok se svi ostali objekti n e postavlju jer se potrebe mogu zadovoljiti u okviru naseljenog mesta. -Ukoliko je trajanje radova dugo, a obim posla je takav da u tom dugom vremenskom periodu angažuje veliki broj radnika, privremena naselja je najbnolje raditi sa sadržajem objekata kako je već navedeno. -Kod projektovanja privremenih naselja , paralelno je neophodno projektovati i privremenu komunalnu infrastrukturu, koja obuhvata: 1. Vodovodnu i kanalizacionu mrežu 2. Elektroenergetsku rasvetu, osvetljenje gradilišta i telefonske instalacije
3. Protivpožarnu mrežu
DIMENZIONISANJE OBJEKATA PRIVREMENIH NASELJA. Objekti smeštaja : 1. Za samački smeštaj : 4.5 m2 po radniku za zajednički smeštaj, ili 6,0 m2 po radniku za smeštaj po sobama 2. Za porodični smeštaj : 7,5 m2 po članu porodice za KV radnike i službenike sa SSS, odnosno 9,0 m2 po članu porodice za VKV radnike i službenike sa VSS Objekti ishrane : 1. Za objekte do 50 sedišta : 4,2 m2 po sedištu 2. Za objekte do 50 -100 sedišta : 3,5 m2 po sedištu 3. Za objekte do 100-200 sedišta : 3,2 m2 po sedištu Zdravstveni i sanitarni objekti : 1. Gradilišni WC je površine 2,5 do 3,0 m2 1. Do 50 radnika : 3 WC-a za muškarce i 3 WC za žene 2. 50 - 100 radnika : 5 WC-a za muškarce i 6 WC za žene 3. 100 – 200 radnika : 7 WC-a za muškarce i 9 WC za žene 4. 200 - 500 radnika : 13 WC-a za muškarce i 21 WC za žene 2. Javna kupatila 1. 0.05 – 0.1 komada tuševa po radniku 2. 0.3 – 0.35 m2 površine kupatila po radniku 3. Garderoba sa umivaonikom
3.3 PRIVREDNO GRADILIŠTE Privredno gradilište obuhvata privremene objekte, koji se koriste za : 1. Upravljanje procesom građenja 2. Obezbeđenja kvaliteta građenja 3. Snabdevanje procesa građenja 4. Održavanje sredstava za proizvodnju i predmeta rada Svi ovi objekti , kao i objekti privremenih naselja, mogu biti privremeni montažno demotažni od raznih materijala i u skorije vreme kao kontejneri. Kontejneri imaju prednost “slaganja” tj mogu se međusobno spojiti i tako dobiti objekti potrebne strukture i površine. Privredno gradilište obuhvata : 1. Administrativne objekte 2. laboratorije 3. Proizvodni pogoni 4. Deponije, skladišta, magacini 5. Objekti za snabdevanje vodom i energentima 6. Srevisne radionice i vozni parkovi 1.–0.4–
– – – – – – – –
–0.5–m2–površine–garderobe–sa–umivao–
–
nikom–p– Administrativni objekti Kancelarije gradilišta mogu se organizovati od kontejnera . Oblici kontejnera i njihove dimezije se razlikuju od proizvođača do proizvođač a uobičajne vrednosti su : širina 2.5 m , dužina 5.4 m i visina 2.85 m.Njihova težina iznosi oko 4000 kg. Kancelarije se mogu organizovati odvojeno za izvođeča odvojeno za nadzorni organ Investitora. Parametri za dimenzionisanje su : 3.0 m2 do 3.25 m2 površine po jednom službeniku. Laboratorije Laboratorije se organizuju u cilju obezbeđenja kvaliteta radova. Za gradilište sa velikim obimom betonskih radova organizuju se laboratorije za beton a za gradilišta sa velikim obimom zemljanih radova laboratorije za geomehaniku. Laboratorija za beton sadrži : _ Standardni pribor za ispitivanje cementa _ Uređaj za mehaničko ispitivanje materijala _ Uređaj za standardno ispitivanje svežeg betona
_ Peći za sušenje agregata _ Aparat za merenje konzistencije svežeg betona _ Aparat za ispitivanjenedestruktivnim metodoma _ Mašine za vađanje uzoraka iz konstrukcije _ Uređaj za ispitivanje dejstva mraza _ Oprema za ispitivanje betonskih epruveta an čvrstoću, pritisak i vodonepropustljivost _ Mešalicu za beton _ Prostorije za čuvanje uzoraka cementa i epruveta i sanitarni čvor o radniku Laboratorija za geomehaniku sadrži : Opremu za utvrđivanje zapreminske težine tla u suvom i vlažnom stanju, kao i procenat vlažnosti Opremu za utvrđivanje granulometrijskog sastava Opremu za utvrđivanje ugla unutrašnjeg trenja i kohezije Opremu za utvrđivanje vodonepropustljivosti Proizvodni pogoni Proizvodnja betona u fabrikama betona može se organizovati na jednoj lokaciji na gradilištu ili više lokacija , što ponajviše zavisi od karakteristika gradilišta.. Pogoni za proizvodnju kamena namenjeni su proizvodnji lomljenog kamena agregata za beton i tucanika. Pogoni za proizvodnju šljunka i peska namenjeni su eksploataciji šljunka i peska iz rečnih tokova U pogonima za proizvodnju oplatnih sklopova ( tesarski pogon) vrši se proizvodnja klasičnih oplata, razni radovi vezani za obradu drvene građe kao ieentualna dorada nekih tipova oplate. Pogoni za proizvodnju armaturnih sklopova ( armirački pogon) za veliki obim radova najčešće se organizuju kao centralni pogoni, u kompleksu građevinskog preduzeća. Ako je gradilište znatno udaljeno od centralnog pogona onda se organizuje gradilišni armirački pogon sa minimalnom opremom. Pogoni za proizvodnju prefabrikovanih betonskih elemenata najčešće se organizuju u fabrikama montažnih elemenata. Deponije , skladišta , magacini i barake Deponije i skladišta građevinskog materijala postavljaju se u cilju neprekidnog snabdevanja procesa građenja materijalima. U zavisnosti od vrste materijala , primenjuju se otvorena ili zatvorena skladišta ili deponije: _ Cement i kreč u džakovima deponuje se u zatvorenim skladištima _ Cement u rinfuzi deponuje se u silosima _ Elektromaterijal deponuje se u zatvorenim skladištima _ Drvena građa se po potrebi može deponovati na otvorenom , uz zaštitu od vlage. _ Opekarski proizvodi i armmatura deponuju se na otvorenom _ Agregat za beton i nasipanje deponuje se na otvorenom, s’ tim da se frakcije od 0,1 mm do 3,0 mm prekrivaju folijom ili ciradom. Barake za alat i pribor postavljaju se u blizini radnih mesta, uz privremene saobraćajnice, kako bi se radnicima omogućilo što nesmetanije anagažovanje u toku procesa gradnje. Dimenzionisanje veličine skladišta:
F = (Q/ T)* n*(( k* α)/ (q*β)) gde je : Q – ukupna količina potrebnog materijala ( tona)
T – ukupno vreme izvršenja rada sa tim materijalom ( dan) n – broj dana rezerve k – koeficijent neravnomernosti potrošnje a – koeficijent neravnomernosti isporuke q – specifično opterećenje površine skladišta po m2 b – manipulativni koeficijent ( povećanje površine skladišta radi saobraćajnice, prolaza i sl.)
Objekti za snabdevanje vodom i odvod vode i snabdevanje energentima Objekti za snabdevanje vodom snabdevaju gradilište tehničkom i pijaćom vodom. Dimezionisanje prema tabeli u prilogu:: Objekti za snabdevanje gradilišta energentima obezbeđuje pogonsku energiju za privremena naselja i privredno gradlište. Objekti namenjeni snabdevanju gradilišta električnom energijom izmreže : 1. Priključak na mrežu 2. Trafostanica 3. Mreža niskog napona Snabdevanje gradilišta električnom energijom iz sopstvenih izvora vrši se u slučaju nestanka spoljne mreže i to preko generatora ili niskonaponske mreže. Uz navedene objekte organizuje se i rasveta gradilišta . Za rasvetu gradilišta koriste se ukopani stubovi, jarboli, tornjevi i pokretni uređaji. Servisne radionice i vozni parkovi U mašinskim radionicama vrši se održavanje i popravka građevinske mehanizacije. Ako je gradilište u naseljenom mestu koje ima adekvatnu mašinsku radionicu onda se na gradilištu postavlja mašinska radionica. S’ druge strane , ako je gradilište zantno udaljeno od mašinske radionice u naseljenom mestu na gradilištu se postavljaju mašinske radionice, Namena auto baze je obezbeđenje pogonske spremnosti za sva vozila na gtradilištu. Obim i struktura auto baze zavise od obima radova na gradilištu. Namena baze mašina je vođenje evidencije o opremi i mašinama koja pristiže na gradilište i koja se odnosi na gradilište.Baza mašina je najčešće centralna na nivou preduzeća. Baza mašina opremljena je : _ Natkrivenim prostorom za smeštaj vozila. _ Otkriveni prostor za smeštaj vozila _ Kancelarijski prostor.
4. ORGANIZACIJA GRADILIŠTA Organizacija gradilišta je jedan od osnovnih delova Projekta organizacije i tehnologije građenja. Definisanjem organizacije gradilišta određuje se prostorno i organizaciono postavljanje – rezmeštanje svih elemenata gradilišta, nakon analize i u zavisnosti od : 1. Karakteristika lokacije 2. Karakteristika objekta 3. Raspoložive mehanizacije, opreme i privremenih objekata 4. Ljudskih resursa 5. Dinamike građenja Organizacija gradilišta se prikazuje na šemi organizacije gradilišta koja predstavlja grafički prikaz budućeg gradilišta. Šema organizacije gradilišta obavezno sadrži osnovu a po potrebi i preseke gradilišta . Šema se izrađuje u svemu prema Članu 6. PRAVILNIKA O SADRŽAJU ELABORATA O UREĐENJU GRADILIŠTA ( Sl. Glasnik RS broj 31/92) a treba da sadrži prikaze : 1. Objekta koji se gradi 2. Postojećih objekata i ograničenja na gradilištu 3. Ključne građevinske mehanizacije ( kran, fabrika betona , pretovarni silos) 4. Deponije materijala 5. Radnih platoa ( armirački, tesarski i sl)
6. Privremene saobraćajnice 7. Privremenih objekata 8. Trase privremenih instalacija
4.1 PRINCIPI ORGANIZAZIJE GRADILIŠTA Organizacija gradilišta za svaki objekat je “jedinstvena” tj. organizacija za dva identična objekta na dve lokacije može biti potpuno različita. Principi organizacije gradilišta za klasične zidane objekte i objekte sa AB konstrukcijom mogu se objasniti na sledeći način i prema sledećem redosledu pri izradi šeme organizacije gradilišta: 1. Prvo se na šemi organizacije gradilišta na osnovu situacionog plana daju granice parcele i gabriti objekta koji se gradi kao i gabariti postojećih objekata ili drugih ograničenja ( ako postoje na parceli) 2. Potom se postavlja ključna transportna mašina na gradilištu ( najčešće toranjska dizalica za visokogradnju). Dužinu strele toranjske dizalice treba da bude takva da je kompletan objekat koji se gradi u njenom dohvatu, kao i da gradilišna fabrika betona, pretovarni silos i deponije materijala budu u dohvatu toranjske dizalice. Trasa kretanja toranjeske dizalice se postavlja na 5 m osovinski od spoljnje ivice objekta koji se gradi. Položaj toranjske dizalice u odnosu na objekat koji se gradi i postojeće objekte u blizini mora da bude takav da omogućava nesmetanu montažu i demontažu. 3. Zatim se postavlja privremena gradilišna saobraćajnica , čija trasa treba da bude najkraća moguća, ali da obezbeđuje ptimalno snabdevanje gradilišta materijalima za građenje i odvoz otpadnih materijala. Ako je saobraćajnica jednosmerna širina je oko 3 m a ako je dvosmerna širina je oko 6 m. 4. Posle toga se postvalja gradilišna fabrika betona ili pretovarni silos za beton, tako da bude u dohvatu iz što većeg broja položaja toranjske dizalice . Gradilišna fabrika betona postvalja se sa druge strane privremene saobraćajnice u odnosu na objekat koji se gradi. Ukoliko se beton kao gotov dovozi na gradilište pretovarni silos za beton se postavlja uz privremenu saobraćajnicu prema objektu koji se gradi. 5. Ako se za obimnija betoniranja koristi pumpa za beton potrebno je obezbediti prilaze pumpi za beton objektu koji se gradi i na šemi naznačiti položaje stacioniranja pumpe 6. Potom se postavljaju deponije i skladišta materijala za građenje , naročito materijala za izradu konstrukcije. Pošto se radi o materijalima koji se intezivno koriste ( velike količine) postavljaju se bliže toranjskoj dizalici, kako bi se optimizovala dužina i vreme transporta materijala. Sve deponije i skladišta moraju se organizovati uz gradilišnu saobraćajnicu radi istovara materijala a pored toga moraju da budu i u dohvatu strele toranjske dizalice ( osim deponija i skladišta na kojima se odlaže materijal koji se ne transportuje toranjskom dizalicom). Sva mesta zahvatanja metrijala koji se transpoortuju toranjskom dizalicom moraju biti tako postavljena da se obezbedi vizuelni kontakt dizaličara i pomoćnog radnika na kačenju tereta. Ako to nije moguće moraju se obezbediti drugi vidovi komunikacije. 7. Mešalica za spravljanje betona postavlja se prema istim principima kao i deponije materijala i uvek se postavlja uz deponiju peska i deponiju kreča i cementa. Deponija kreča i cementa je drvena baraka sa izdignutim podom koja omogućava pravilno skladištenje vezivnih materijala. 8. Radni platoi ( tesarski, armirači i sl.) postavljaju se na gradilištu ako u blizini ne postoji centralni tesarski ili armirački pogon. Ako se na ovim platoima na gradilištu zadržava veći broj radnika tokom rada, treba ih postaviti tako da njihov radni deo bude van domašaja toranjske dizalice. Ako je to moguće , manji deo platoa ( skladišni deo gotovih sklopova) može ostati u dohvatu toranjske dizalice i time izbeći postavljanje posebnih deponija za skladištenje ovih sklopova. Svi radni platoi moraju se organizovati uz gradilišnu saobraćajnicu radi lakše manipolacije materijalom i sklopovima iz sredstava spoljnog i unutrašnjeg transporta.
9. Privremeni objekti na gradilištu postavljaju se van domašaja toranjske dizalice. Kancelarije, garderobe, restoran, objekat za radnike, stacionar i dr. postavljaju se uz gradilišnu saobraćajnicu u blizini ulaza na gradilište. Objekat za alat, objekat za materijal za završne radove i sl. postavljaju se u blizi radnog prostora. 10. Portirnica se postavlja uz gradilišnu saobraćajnicu na svakom ulazu na gradilište, van dohvata toranjske dizalice. Ako je kancelarija gradilišta na samom ulazu u gradilište, portirnica može biti sastavni deo ovog objekta. 11. Gradilišni WC postavlja se udaljeno u odnosu na radne prostore, van domašaja toranjske dizalice, ali tako da mu se može lako i brzo prići. 12. Trase instalacija vode se uz privremene saobraćajnice do privremenih objekata i mesta potrošnje. Na ulazu u gradilište postavlja se GRO za elektrinstalacije, od kojeg se instalacije dalje razvode po gradilištu. 13. Osvetljenje prostora gradilišta i objekta koji se gradi ( iz bezbednosnih razloga) mora se obezbediti a posebno ako je planirano izvođenje radova noću. Pozicioniranje svitljki izabrati tako da one samo kao i njihov kablovski razvod ne utiču na organizaciju izvođenja radova . 14. Gradilištna česma sa pijaćom vodom se obavezno mora predvideti na gradilištu u blizini objekata. Ako je veće gradilište broj česmi rasporediti prema mestima potrošnje. 15. Ulaze u gradilište organizovati u najmanjem mogućem broju ali tako da se nesmetano obavlja saobraćaj na gradilištu kao i kontrola ulaza i izlaza sa gradilišta. Ulaz u gradilište mora da bude jasno obeležen. Na glavnom ulazu obavezno postaviti tablu sa podacima o Investitoru, izvođačima i objektu koji se gradi. 16. Ograda gradilišta postavlja se tako da ima najmanju moguću dužinu, ali tako da efikasno izvrši razdvajanje gradilišta od okolnog prostora. Ako je potrebno, uz ogradu se postavljaju barijere i ograničenja koja upozoravaju na blizinu gradilišta i štite okolni prostor od mogućih štetnih uticaja gradilišta.
4.2 FAZE ORGANIZACIJE GRADILIŠTA Tok građenja objekta zahteva različite načine organizovanja gradilišta u zavisnosti od tehnoloških celina. Na osnovu toga se organizacija gradilišta može prikazati kroz određene faze, što je za objekte visokogradnje sledeće : 1. Priprema terena i organizacija gradilišta ( I faza) 2. Fundiranje objekta ( II faza) 3. Izrada konstrukcije ( III faza) 4. Završni građevinski i zanatski radovi ( IV faza) U svakoj od faza na šemi organizacije gradilišta prikazuje se raspored osnovnih elemenata gradilišta, koji omogućava optimalni tok procesa građenja objekta za tu fazu. Pojedini elementi gradilišta prisutni su u svim fazama.. Postupak izrade šeme gradilišta po fazama biće obješnjen kroz primer šeme organizacije proizvodne hale. Hala je AB konstrukcija sa zidovima do opeke. Temelji su AB samci i grede. Glavni nosači su AB. Pokrivač je salonit a zidovi se malterišu spolja i unutra. U I fazi organizacije gradilišta vrši se uređivanje i čišćenje terena, kao i priprema terena koja podrazumeva uklanjanje humusa. Vrši se izrada privremenih gradilišnih saobraćajnica, uvođenje privremenih gradilišnih instalacija, izrada WC-a i ostalih privremenih objekta na gradilištu kao i ograđivanje gradilišta. U II fazi organizacije gardilišta vrši se iskop zemlje i izrada temeljne konstrukcije objekta. Na primernom objektu zemljani radovi izvode se bagerom sa dubinskom kašikom, zemlja se utovara u kamion i odvozi na deponiju van gradilišta. Za nasipanje zemlje oko objekta deo iskopa se privremeno deponuje na gradilištu
Beton se proizvodi na gradilišnoj fabrici betona. Tesarski pogon je podeljen u dva dela. U delu gde je cikular vrši se proizvodnja oplatnih sklopova i tu se radnici najviše zadržavaju. U drugom delu deponuju se gotovi oplatni sklopovi. Armaturni sklopovi se gotovi dopremaju na gradilište iz centralnog armiračkog pogona pa na gradilištu ne postoji armirački pogon.
U III fazi organizacije gardilišta vrši se građenej AB konstrukcije objekta i zidanje zidova ispune. Pored deponija iz faze II organizuju se i deponije pesak kreča, cementa, opeka i TM blokova a postavljene su i gradilišne mešalice.. U IV fazi organizacije gardilišta izvode se završni građevinski i zanatski radovi . Od postojećih deponija ukida se po jedn adeponija armature i oplate, a dodaje se jedna mešalica sa pripadajućim deponijama peska, kreča i cementa i jedna deponija opeke kao i dve deponije “siporeks” ploča ( za svaki položaj dizalice po jedna). Baraka za završne radove postavljena je van dohvata toranjske dizalice . Kao ključna transportna mašina ostavljena je toranjska dizalica a kao pomoćno sredstvo z adizanje maltera i opeke postavljan je i lift dizalica. Po završetku građenja objekta pristupa se raspuštanju gradilišta i uređenju okolnog prostora .
