MENAXHI MI I PROJEKTIT
2
MENAXHIMI I PROJEKTIT MENAXHIMI I PROJEKTEVE Çka është Projekti? Projekti është një sekuencë e aktiviteteve unike, komplekse dhe të lidhura, i cili ka një synim ose qëllim kryesorë dhe duhet të përfundoj në kohën e caktuar, brenda buxhetit dhe sipas specifikacioneve. Çka është Programi? Programi është një kolekcion i projekteve dhe të varura ndërmjet veti, të cilat duhet të kryhen sipas një kronologjie, dhe mund të ketë më shumë se një synim. Inputet Inputi si formë e përmbledhjes së projektit është një dokument i cili përcakton nevojën apo kërkesën që duhet të transformohet nga projekti. Mund të kemi si kërkesa të përcaktuara qartë (nevojat origjinale ashtu dhe ato që dalin gjatë kohë!gjatjes së projektit për shkak të ndryshimit të nevojave të klientit (nevojat emergjente. Kufizimet Përmbledhja duhet gjithashtu të përcaktoj dhe kufi!imet të cilat mund të kenë natyrë" Financiare # sasia dhe koha e lëvrimit të kapitalit për projektin$ të ardhurat dhe përfitimet e tjera që ai mund të gjeneroj. igjore # mund të mos jenë përcaktuar qartë$ por do të ketë kufi!ime ligjore$ p.sh. %jë godinë mund të mos ndërtohet po që se nuk është marrë leja e ndërtimit për të. !tike # nevoja për t&u sjellë në një mënyrë etike përbën një faktor në mënyrën e mena'himit të projekteve "ë ambientit # legjislacioni mbi mbrojtjen e mjedisit i përshtatur dhe me atë të ashkimit )vropian duhet të ndryshoj gjithnjë e më tepër rolin për kontrollin e ambientit për ta kaluar atë nga një problem sekondar në një primar. ogjike # nevoja që kufi!imet më të mëdha për shumicën e projekteve. "ë kohës # përbëjnë kufi!imet më të mëdha për shumicën e projekteve. "ë cilësisë # standardet me të cilat si produkti ashtu edhe vet procesi duhen të vlerësohen. "ë efekteve indirekte # praktikisht është e pamundur që *do ndryshim të kryhet në i!olim të plotë. +o të ketë efekte të cilat do të merren parasyshqë në nisje të projektit. #utputet %ga figura shohim se outputi përshkruhet si një ,nevojë e plotësuar-. y është një interpretim shumë i gjerë i outputeve të projektit dhe përfshin$ p.sh.$ një ndërtesë të re si outputi i një projekti ndërtimi/ informacionin e përpunuar$ p.sh.$ në formën e vi!atimeve teknike apo të një raporti dhe njerë! me aftësi të nevojshme për një punë. 0utputet mund të jenë të prekshme ose jo. $ekanizmat Mjetet apo mekani!mat me të cilat arrihet outputi janë" %jerëzit & ata që përfshihen si direkt ashtu dhe indirekt në projekt. !ksperienca & ajo që sillet në projekt nga pjesëmarrësit dhe prej tyre që merren për ndihmë nga jashtë (p.sh.$ konsulentët Kapitali # paratë që japin burimet e ndryshme
1 $jetet dhe teknikat & metodat e organi!imit të punës me burimet disponibël. "eknologjia & asetet fi!ike disponibël që do të jenë pjesë e procesit të ndryshimit. y konsiderim jep modelin kryesor të projektit. %atyra e procesit të transformimit do të përcaktohet nga ambienti në të cilin ai kryhet. 2. uptimi i mena'himit të projektit Për të kuptuar mena'himin e projektit duhet të nisemi nga definimi i projektit si një tërësi aktivitetesh dhe detyrash që" 1. anë një objektiv specifik për t&u përfunduar brenda specifikimeve të caktuara. 2. anë një datë fillimi dhe përfundimi të caktuar. 3. anë limite financimi. 3. onsumojnë burime njerë!ore dhe jonjerë!ore 4. 5anë shumëfunksionale )k!istojnë dy dimensione brenda procesit të mena'himit të projektit" teknik dhe sociokulturor. 'imensioni teknik. +imensioni i parë është ana teknike e procesit të mena'himit$ e cila përbëhet nga pjesët formale$ të disiplinuara dhe logjike të procesit. 'imensioni sociokulturor. y dimension i dytë i procesit të mena'himit të projektit përfshin aspekte më të ngatërruara dhe shpesh kontradiktore dhe paradoksale të !batimit të projektit. Funksionet e procesit të menaxhimit të projektit Motivimi" 6far i motivon njer!it per te bere me mire punen e tyre7 Përcaktimi i nevojave të anëtarëve të grupit të projektit. 8lerësimi i faktorëve që motivojnë njerë!it për të bërë më mirë punën e tyre. ryerja e studimit mbi ndikimin e motivimit në produktivitet. Kontrolli: Kush do të vlerësoj rezultatet dhe mbi bazën e çfarë standardesh? Përcaktimi i standardeve të kostos$ skedulit dhe performances teknike për projektin. Përgatitja e planeve për mënyrat e vlerësimit të progresit të projektit. 8lerësimi i progresit të projektit. Përcaktimi i sistemit të informacionit të mena'himit të projektit për projektin. Mena'himin financiar" nëpërmjet përgatitjes së vlerësimit dhe anali!ës financiare për të përmbushur nevojat e përcaktuara në përmbledhjen e projektit. Mena'himin e personelit" identifikimin e aftësive që kërkohen$ !gjedhjen e stafit dhe motivimin e tyre. Mena'himin e operacioneve" shpesh ka pjesë të projektit që përsëriten në natyrë$ e kështu mund të trajtohen si operacione individuale. lerjen dhe logjistikën # identifikimi i materialeve dhe shërbimeve që kërkohen$ të furnitorëve$ të !gjedhjes dhe mena'himit të logjistikës. Marketingun" projektet që krijohen si për klientët e brendshëm dhe ata të jashtëm do të duhet që të përcaktojnë në mënyrë të qartë nevojat e identifikuara dhe pastaj t&u ,shitenklientëve 9oli i mena'himit të lartë 9oli i tyre shihet në këto drejtime kryesore" %ë planifikimin e projektit dhe vendosjen e objektivave %ë !gjidhjen e konflikteve
3 %ë përcaktimin e prioriteteve 2.1. Projektet dhe plani trate!jik %jë lidhje e fortë ndërmjet planit strategjik dhe projekteve është e rëndësishme. Prania e kësaj lidhjeje kërkon vëmendjen e va!hdueshme nga mena'himi i lartë. Praktikisht ka shumë organi!ata të mëdha dhe të mesme te të cilat mena'herët nuk mund të identifikojnë përparësitë e projektit dhe lidhjen e tij me planin strategjik. 2.2. Pro"ei i #ena$hi#it trate!jik Mena'himi strategjik është procesi i vlerësimit si" ku jemi7 :farë synojmë të arrijmë dhe ;i do të shkojmë atje7 ;trategjia përshkruan se si organi!ata synon që të konkurroj me burimet në dispo!icion në mjedisin ek!istues dhe në të ardhmen. %& di#enionet e #ena$hi#it trate!jik jan'( 1. Përgjigja ndaj ndryshimeve të ambientit të jashtëm. 2.
ëllimi i kësaj anali!e është të tentohet që të parashikohen ndryshimet kryesore të industrisë. y vlerësim njihet si anali!a ;?0@ (anët e forta$ dobësitë$ mundësitë dhe kërcënimet Konkluzionet )*#". %ga kjo anali!ë mund të identifikohen problemet kritike dhe disa alternativa strategjike. $bështetja organizative. ;ë dyti !batimi kërkon si struktura formale ashtu edhe informale brenda organi!atës për të plotësuar dhe mbështetur strategjinë dhe projektet.
4 %dryshimet në përdorimin e lëndës së parë +isponueshmëria e lëndës së parë %dikimi te furnitorët aktual %dryshimi në cilësinë e outputit )aktor't e #arketin!*t Përmasat e tregut të mundshëm për outputin oha derisa të fitohet pjesa e tregut %dikimi në linjën ek!istuese të produktit Pranueshmëria e klientit %dikimi në sigurinë e klientit ohë!gjatja e vlerësuar e outputit )aktor't +inan"iar Përfitimi$ vlera neto pre!ent e investimit Impakti në cash floA Periudha e shlyerjes oha deri në pikën breakBeven ;asia e investimeve që kërkohen Impakti në luhatjet se!onale )aktor't e peronelit ërkesat për trajnim ërkesat për aftësi +isponueshmëria e fuqisë kualifik. punëtore %dryshimet në madhësinë e fuqisë punëtore ërkesat për komunikim në grup %dikimi në kushtet e punës )aktor' t' tjer' Plotësimi i standardeve shtetërore për sigurinë Plotësimi i standardeve shtetërore për mjedisin %dikimi në sistemin e informacionit Mbrojtja e patentës dhe e sekretit tregtar %dikimi në ima!hin e klientëve$ të furnitorëve dhe konkurrentëve apaciteti mena'herial për të drejtuar dhe kontrolluar procesin e ri.
,ka d*het te dije nder#areit para e te #arrin kredi- Me rastin e marrjes se kredise per mbylljen e konstrukcionit financiar te projektit$ ndermarresit duhet te percaktohenBte vendosin ne ba!e te informacioneve$ perkatesisht ne ba!e te pergjigjes ne pyetjet vijuese" "aroni dalli#in e ekono#i"itetit dhe renat/ilitetit te projektit-0 ;i një nga parimet kryesore ekonomike të afari!mit$ profitabilitetit (ose shpesh quhet rentabilitet paraqet synimin që me sa më pak mjete financiare të anga!huara të arrihen re!ultate sa më të mëdha financiare afariste ndersa ekonomiciteti paraqet synimin e maksimali!imit të efekteve krahas minimali!imit të shpen!imeve. Pe ehte I rendeihe# kontr*kioni +inan"iar I #/&ll*r I projektit- sepse per *do projekt ek!iston nje kosto financiare$ prandaj edhe per projektin ne fjale ndahet edhe
C bu'heti perkates $ kur punohet projekti percaktohet edhe vlera apo kostoja financiare e cila e perben edhe konstruksionin financiar$ bu'heti i cili ndahet per projektin ne fjale e percakton edhe mbylljen e konstruksionit financiar. ke planifiku me ndertu nje shtepi dhe e ke nda bu'hetin prej .... euro pasi qe sipas planifikimit vlera kushtuese e projektit eshte .... fondi eshte ndare $ prandaj eshte konstruksion i mbylllur "aroni dalli#in ne #e ineti#ee #ateriale dhe jo #ateriale - Ineti#et #ateriale pra jane (investimi në tokë$ malë$ pasuri natyrore$ kope themelore$ të mbjellura shumëvjecare$ objekte ndërtimore$ pajisje$ vegla$ inventar$ mjetet transportuese e të ndryshme. %dersa ato jo#ateriale (të dalat themelore$ si investimet në projektime$ edukim$ shpen!imet tjera të ngjajshme$ kontributet$ taksat etj$ pastaj shpen!imet për hulumtime dhe !hvillim$ patente$ licenca$ dije$ shenjat mbrojtëse$ koncesione$ blerje të ndryshme e të ngjajshme. Ka#ata dek*rie dhe anti"eptie dalli#in3 BDlogaritja dekur!ive (kamata llogaritet në fund të periudhës së pagesës$ por në vlerën fillestare të kryegjësë. Dlogaritja anticipative (kamata llogaritet në fillim të periudhës së pagesës$ por në vlerën përfundimtare të kryegjës. 4"aroni dalli#in e rrjedhje ekono#ike dhe +inan"iare te projektit- T' #arr*rat !jithej @ë hyrat gjithsej$ Mbetja e vlerës së mjeteve kryeso.$ Mbetja e vlerës së mjeteve qarkull. hpen5i#et e p'r!jithh#e Investet në mjetet kryesore$ Investimet në mjetet qarkulluese$ ;hpen!imet (pa amort. dhe kamat$ @atimi në fitimin e përgjithshëm EE. Pe edhte e rendeih#e lera e nor#e e kthi#it- Pe- i- A!*#entet t*aja )shte shume e rendesishme sepse nese jemi duke !hvilluar nje bi!nes dhe norma e interesit eshte e madhe qe rre!ikon edhe bi!nesin ton atehere edhe nuk eshte e arsyshme marrja e kredise nese vlera e kthimit eshte e madhe $sepse ndoshta kompania nuk ka edhe aq fitimi sa qe te kete mundesi te kthej vleren e kthimit te kredise Pe ehte i rendeihe# plani+iki#i kohore i ineti#ee- BEakti se *do projekt në fillim(posacerisht gjatë vitit të parë të eksploatimit !akonisht nuk reali!on kapacitet të plotë të prodhimitFshërbimit$ poashtu edhe në shitjen e produkteve$ mallit apo shërbimeve(përkatëisht të hyrave nga shitja$ cka do të thot se paraja nga shitja arrin me dinamik të ndryshme (dhe jo menjëher në fillim$ dhe se në të njëjtën kohë shumë faktura duhet paguar menjëher dhe në kohë$ (shëmbull$ lënda e parë$ repromateriali$ rryma$ uji$ shpen!imet komunale$ të ardhurat e punëtorëve$ qiraja për hapsirat e shfrytë!uara apo kamatat në kredi$ etj$ preferohet që në vitin e parë (të periudhës së eksploatimit projeksioni i të ardhurave dhe shpen!imeve$ projektimi i fitimit dhe humbjes nga ana ekonomike financiare të pasqyrohet sipas mujve apo në cdo tre muaj Prej "4ka+it per/ehen #jetet "ark*ll*ee- %alli#i n' #e t' ai' ' #jetee 6ark*ll*ee dhe /*ri#ee n!a a+ari5#i7 para6ein #jetet 6ark*ll*ee ato per/ehne n!a( a3Ineti#et n' l'nd' t' par' $ në material$ /3Ineti#et n' pje' k'#/i#i $ inventar$ energji$ ambala!hë kthyese$ mall tregtarë$ cPagesa për të punësuarit(pagat$ si
G dhe të dalat tjera financiare$ të nevojshme për !hvillimin normal të procesit të prodhimit$ përfshihën në të dala (shpen!ime për vitet e jetës së projektit ,ka ehte #e rendei !jate projekti#it te #jete 6ark*ll*ee- Me rastin e projektimi të mejteve qarkulluese$ duhet nisur nga fakti se ato duhet siguruar vetëm për ciklusin e parë të prodhimit të projekteve prodhuese$ dhe se pas kësaj$ mjetet qarkulluese do të financohën nga të hyrat vijueseFafari!mi vijues$ nga shitja e produkteveFshërbimeve. 4"aroi lerei#in tatik dhe dina#ik te projektit- Për vlerësimin statik dhe dinamik të projekteve investuese ose ndërmarrëse përdoren disa teknika dhe metoda të ndryshme analitike si" (<Metoda e an*itetee Bnënkupton përllogaritjen e anuiteteve duke përdorur procedurën e diskontimit të të ardhurave dhe shpen!imeve të ardhshme në vlerën e tashme dhe këtë përmes shumë!imit të tyre me faktorin Prod*ktiiteti7 pro+ita/ilitetin0renta/iliteti7 ekono#i"itetin0e+ikaitetin dhe e+ektiitetin Prod*ktiiteti përpjekjen që me sa më pak punë ose fuqi punëtore të prodhohet sa më shumë$ të ketë efekte prodhuese sa më të mëdha E+ikaiteti permes aftësisë për arritjen e efekteve sa më të mëdha me sa më pak har'him të mjeteve dhe në kohë sa më të shkurtër. Pro+ita/ilitetit (ose shpesh quhet rentabilitet paraqet synimin që me sa më pak mjete financiare të anga!huara të arrihen re!ultate sa më të mëdha financiare afariste Ekono#i"iteti paraqet synimin e maksimali!imit të efekteve krahas minimali!imit të shpen!imeve. 4"aro dalli#in per#e prod*ktiitetit dhe e+ikaittetit- +allimi nne mes tryre qendron se produktiviteti përpjekjen që me sa më pak punë ose fuqi punëtore të prodhohet sa më shumë$ të ketë efekte prodhuese sa më të mëdha ndersa efikasiteti permes aftësisë për arritjen e efekteve sa më të mëdha me sa më pak har'him të mjeteve dhe në kohë sa më të shkurtër. )aktoret e jahte# dhe te #/rendhe# te rik*t. 2. 1. 3. 4. C. G. . J.
K. .
%dryshimi i rregullave ligjore (legjislative 9ënia e mirëqenies jetësore të popullsisë # blerësve Përkeqësimi i kushteve të kreditimit afatshkurtër :rregullimi i tregut i shkaktuar nga jashtë Hlja ose ngritja e *mimeve outputeve ose të inputeve =yrja e konkurentëve të tjerë në treg ;hkalla e pamjaftueshme e njohurive të ndërmarrësit ;hkalla e pamjaftueshme e llojllojshmërisë së punonjësve të anga!huar Projeksionet e gabuara lidhur me asortimentin$ llojllojshmërinë dhe *mimet @ejkalimi i kohës së aktivi!imit të projektit @ejkalimi i lartësisë së investimeve të parapara etj.
,ka ehte lera e #/et*re e projektit BBB8lera e mbeture e projektit paraqet " Ljate projektimit$ në llogari duhet llogaritur shumën vjetore të cilën do të ndahet për amorti!imin(shlyerjen e pjesëve të har'huara të mjeteve. %dërkaq$ kur ndonjëri nga projektete reali!ohet në kuadër të projektit ek!istues$ atëher$ shuma vjetore e projeksionit të amorti!imit dhe i mbetjes së vlerës së projektit të v jetër$ !akonisht është shumë e vogël$ për shkak të shkallës së lart të amorti!imit të evidentuar por kërkohet të përfshihet në projekt dhe si i tillë ti shtohet projeksionit të projektit të riFshtesë E "ka i ndih#on nderr#areit ne projekt in+or#ata e jaht#e edhe #/rendh#e e rik*t 9eali!imi i *do ideje investive (gjatë aktivi!imit dhe eksploatimit është e lidhur me një rre!ik dhe pasiguri të vogël apo të madhe.ryesisht bëhet fjalë për një sërë faktorësh të brendshëm dhe të jashtëm të rre!ikut$ përkatësisht të parametrave kritikë të projektit. Për këtë arsye secili ndërmarrës$ para se të fillojë nga reali!imi i ndonjë projekti investiv$ duhet të përpiqet të parashikojë dhe t&i vlerësojë të gjitha rre!iqet e mundshme$ të brendshme dhe të jashtme$ dhe të hartojë një strategji efikase për t&u pë rballur me ato rre!iqe$ përkatësisht të bëhet taktika (plani i k ontingenitetit për tejkalimin e tyre nëse paraqiten gjatë periudhës së aktivi!imit dhe eksploatimit tëprojektit. 8ik*ideti i projektit n!ae ehte #e rendei Dikuiditeti eshte shume i rendesishem sepse ne ba!e te veprimatrise qe do te !hvilloje kompanija dhe perfitimeve qe do i kete aty vlersohet edhe aftesia qe kompanija te ju pergjigjet detyrimeve ne cdo kohe Per "ka nderr#areit d*hen te jen te k*jdeh#e# k*r i projektojne #jetet carkulluses ;ë pari duhet identifikuar dhe kuantifikuar elementet përbërse të mjeteve qarkulluese si dhe elementet e burimeve nga afari!mi. ur i dimë madhësitë e këtyre elementeve sipas periudhave analitike$ secilës duhet ti caktohen ditet e lidhjes$ ashtu që secili koeficient i llogaritur i qarkullimit$ fitohët në atë mënyrë që numri i ditëve të periudhës së projektuar(viti$ gjysëmviti$ tremujor etj$ pjestohet me ditët e lidhjes të kategorisë së caktuar të mjeteve qarkulluese. Tre!oni dhe 6aroni ele#netet 6e per/ejne #jetet 6ark*ll*e ne nje projekt konkret aInvestimet në lëndë të parë$ në material$ bInvestimet në pjesë këmbimi$ inventar$ energji$ ambala!hë kthyese$ mall tregtarë$ cPagesa për të punësuarit(pagat$ si dhe të dalat tjera financiare$ të nevojshme për !hvillimin normal të procesit të prodhimit$ përfshihën në të dala (shpen!ime për vitet e jetës së projektit A#orti5i#i dhe #/etja e lere e projektiti BB%ë procesin e prodhimitFtregtimitFsherbimit mjetet kryesoreFperhershme shpen!ohen dhe vlerën e tyre e bartin gradualisht në shumë proceseve të prodhimitFtregtimitFshërbimeve dhe këtë proces e quajmë a#orti5i# t' #jetee t' p'rherh#e . A#orti5i#i i #jetee t' p'rherh#e #*ndet #e 6en'( a3Kohor' (mjetet amorti!ohen gjatë periudhave të caktuara kohore/ /3)*nkionale (mjete amorti!ohen sipas sasisë së prodhimitFshërbimit të reali!uar "3Morale (Mjetet amorti!ohen sipas shkallës së vjetërsimit teknologjik d3Ko#/in*ee (Mjetet amorti!ohen sipas shumë kritereve të amorti!imit
J
Tre!*eit tatik' t' prod*ktiitetit( . 2. 1. 3. 4. C. G.
@ë hyrat e përgjithshme vjetore F numri mesatar i punëtorëve B Investimet e përgjithshme F numri mesatar i punëtorëve B Eitimi i përgjithshëm (bruto vjetor F numri mesatar i punëtorëve B Eitimi vjetor neto F numri mesatar i punëtorëve B ;asia vjetore e prodhimeve F orë pune të har'huara B @ë ardhurat e përgjithshme vjetore F vlera e punës së har'huar B Indeksi i vëllimit fi!ik të prodhimit F indeksi i numrit të punë torëve
Vleroni ndieh#erin e projektit- EE ehte kjo %ese nje ndermarres ka nje veprimatari ek!istuese dhe e ka nje projekt$ projekti duhet te studiohet mire qe mos te behet barre e bi!nesit aktual apo te edhe te rre!ikoje funksionimin e veprimtarise ek!istuse .andaj duhet te kihen parasysh nje varg faktoresh $psh shkalla e rre!ikshmerise $ afati i kthimeve te mjeteve financiare venja ne pune e objektit etj 13%alli#i #idi (a3 ka#ata e rre!*llt dhe /3 ka#ara interkalare-P'r!je!ja( ur huaja nuk shfrytë!ohet përnjëhere$ llogaritet vetëm kamata interkalare$ e cila paguhet vetëm në pjesën e shfryt!uar të huas. %ëse huaja shfrytë!ohet në afat të shkurt$ atëherë paguhet vetem kamata e fillimit/ dmth kamatat interkalare bankat tona i caktojnë disa rregulla$ ndërsa llogariten dhe paguhen si në fillim.
2Pse eshte i rendesishem llogaritja e shpen!imeve te amorti!imit te projektit7B Ljatë projektimit$ në llogarit tuaja duhet të i llogaritni shumën vjetore të cilën do të ndani për amorti!imin(shlyerjen e pjesëve të har'huara të mjeteve tuaja kryesoreF përhershme$ sepse ato para juve do të ju shërbejnë për ripërtrirjën ose ndërrimin e pjesëve të vjetruara # amorti!uara në makina$ aparate$ vegla$ orendi shtëpiake$ hapësira dhe mjete tjera të përhershme$ e jo rrallë do të ju nevojiten për ruajtjen e likuiditetit të projektit tuaj. 1+allimi midis fitimit te tersishem dhe fitimit te paster7Eitimi i pergjitheshem eshte kur prej te hyrave te pergjitheshme !bresim shpen!imet e pergjitheshme te periudhes se caktuar ku perfshihen shpen!imet e shumave te amotri!imit te mjeteve kryesore$dhe nese ndryshimi eshte po!itiv kemi fitim te pergjitheshem$nderkaq ndryshimi negativ humbjet e pergjitheshme$ ndersa fitimi i paster vjen kur nga fitimi i pergjitheshem ose fitimi para tatimit !britet tatimi ne fitim dhe fitohet fitimi i paster. 3 @e llogaritet shitja minimiale (shitja F hyrat7 Pika e shitjes minimale mund te perkufi!ohet me se lehti si vëllim i veprimtarisë afariste$me *&rast ndërmarrja ose firma$ me ndihmën e të hyrave të reali!uara nga shitja e produkteve$ mallit ose shërbimeve i mbulon shpen!imet e përgjithshme të afari!mit për periudhen e vë!hguar. %ën atë pike ndërmarrja shënon humbje$ në prag$ as fitim as humbje$ kurse mbi pragun$ ajo afaron ose punon me re!ultat financiar po!itiv. 4 Dikuiditeti i projektit. P;) +=) ;I <@0=)@ 7
K sepse ato$ sipas diagno!ës që paraqesin$ ofrojnë pasqyrën më të mirë mbi gjendjen shëndetësore të një ndërmarrjeje konkrete investive dhe e bën të mundur përgjigjen në pyetjen" < mundet një projekt i caktuar gjatë viteve të vë!hguara të eksploatimit të afarojë me fitim (profitabilitet.
KONTRATAT %HE PROK9RIMI %ë përgjithësi kompanitë furni!ojnë produkte ose shërbime mbi ba!ën e kërkesave të ftesave për të marrë pjesë në garë që bëhen nga klienti ose që mund të jenë re!ultat i negociatave për kontratat direkte me klientin. 11.1 Prok*ri#i Prokurimi mund të definohet si një blerje e mallrave dhe shërbimeve. Prokurimi (dhe kontraktimi është një proces që përfshin dy palë me objektiva të ndryshme që veprojnë në një segment tregu. Ek5itojn' d& trate!ji kr&eore prok*ri#i " N ;trategjia e prokurimit të kompanisë. N ;trategjia e prokurimit të projektit. :Plani+iki#i i prok*ri#it 5akoniht p'r+hin 5!jedhjen e nj' prej o/jektiae kr&eore 6' ijojn'( N Prokurimin e gjithë mallrave dhe shërbimeve nga një burim i vetëm. N Prokurimin e gjithë mallrave dhe shërbimeve nga shumë burime. N Prokurimin e një pjese të vogël të mallrave dhe shërbimeve. N Mos prokurimin e mallrave dhe shërbimeve. O%jë faktor tjetër kritik është mjedisi në të cilin kryhet p rokurimi. a dy mjedise" makro dhe mikro. Mjedisi makro përfshin variablat e përgjithshme të jashtëm që mund të influencojnë se si dhe kur të bëhet prokurimi. ëtu përfshihet inflacioni$ kosto e marrjes së kredisë dhe papunësia. Mjedisi mikro është mjedisi i brendshëm i firmës$ ku ve*anërisht procedurat dhe politikat e vendosura për firmën$ projektin ose klientin do të !batohen për prokurimin. :Kjo p'r+hin ite#in e prok*ri#it;kontrakti#it i "ili p'r#/an pe' "ikle( N +eriudha e kërkimit Përcaktimi i kufijve të projektit N +eriudha e kërkesës (nali!a e burimit N +eriudha e ofrimit Procesi i bërjes së ofertës N +eriudha e dhënies së kontratës gjedhja e kontraktorit dhe dhënia e kontratës N +eriudha e administrimit të kontratës mena'himi i nënkontraktorit deri në përfundimin e kontratës. Peri*dha e p'r"akti#it t' neoj' Hapi i par' i procesit të prokurimit është definimi i projektit$ ve*anërisht i nevojës. Kjo i re+erohet peri*dh' ' k'rki#it dhe p'r+hin " N 'efinimin e nevojës së projektit N +ërcaktimin e punës, të specifikimeve dhe të strukturës së zbërthimit të punës N Kryerjen e analizës për ta prodhuar apo për ta blerë N +arashtrimin e momenteve kryesore kritike dhe skedulit të ndarë në kohë N -lerësimin e kostos duke përfshirë koston sipas ciklit të jetës
N )igurimin e autorizimit dhe të miratimit për të vazhduar. O;pecifikimet janë informacion i shkruar ose grafik që përshkruan$ përcakton ose specifikon shërbimet ose artikujt që do të prokurohen" N )pecifikimet e projektit. N )pecifikimet e performancës N )pecifikimet funksionale :)aktor't 6' ijojn' p'r+hihen n' /'rjen e anali5' p'r t' prodh*ar apo p'r t' /ler'( N 8endimi për të prodhuar # osto më e vogël (por jo gjithmonë # Integrimi i thjeshtë i operacioneve # Përdorimi i kapacitetit ek!istues që nuk përdoret # 9uajtja e kontrollit direkt # 9uajtja e sekretit të projektitFprodhimit # ;hmangia e furnitorit jo të besueshëm # ;tabili!imi i fuqisë punëtore N O8endimi për të blerë # osto më e vogël (por jo gjithmonë # Përdorimi i aftësive të furnitorëve # ërkesë me volum të vogël (jo kosto efektive për të prodhuar # Posedimi i një kapaciteti të kufi!uar # 9ritje e fuqisë punëtore ek!istuese # Mbajtjen e shumë burimeve # ontroll indirekt Peri*dha e k'rke' Pasi kërkesat janë identifikuar$ formulari i kërkesës i dërgohet prokurimit për të filluar procesin e kërkesës. ,ikli i k'rke' p'r+hin " # 8lerësiminFkonfirmimin e specifikimeve # onfirmimin e burimit # ;hqyrtimin e performancës së kaluar të burimit BPërgatitjen e paketës për kërkesën ONj' paket' e 5akonh#e o+erte d*het t' p'r+hij'( # +okumentet e ofertës (!akonisht të standardi!uara # Distën e shitësve të kualifikuar (që pritet që të marrin pjesë # riteret e vlerësimit të propo!imit # @akimet me ofruesit # ;i do të mena'hohet ndryshimi i kërkesave # Plani i pagesës së ofruesit Peri*dha e o+ert' gjedhja e metodës së blerjes është një element kritik i kësaj periudhe. Ka tri #etoda t' 5akonh#e p'r /lerje( 9eklama %egocimi lerjet e vogla (pajisje !yre 9eklama përdoret kur kompania i ka n'jerrë ofertat e përcaktuara.
2 %uk ka negociata. @regu konkurrues detyron përcaktimin dhe kontrata i jepet atij me ofertën më të ulët. O%egocimi bëhet kur *mimi përcaktohet nëpërmjet një procesi pa!aresh (merr e jep. N' nj' it*at' t' till' klienti #*nd t' n$jerr'( ërkesën për informacionin (PI ërkesën për kuotim (P ërkesën për propo!im (PP :Tre +aktor't kr&eor' t' ne!o"i#ee jan'(
1 ontrata kërkohet për të reali!uar një punë specifike dhe jo produktin përfundimtar. Puna shprehet në ditëFnjerë! (ose muaj vite për një periudhë specifike kohe duke përdorur nivelet e aftësive të personelit të specifikuar si dh e fasilitetet e nevojshme :8loji i kontrat' 6' 5!jidhet /a5ohet n'( # %ivelin e përgjithshëm të kostos dhe riskun e skedulit # Dlojin dhe kompleksitetin e kërkesës (risku teknik #
3 materialeve$ të punës së ndërtimit dhe gjithë koston e punës tjetër$ por deri në nivelin tavan të përcaktuar si ,maksimumi i garantuar-. . O Kontrata me çmim fiks dhe pagesë stimuli janë të njëjta me kontratat me *mim fiks me përjashtim se ato kanë një klau!olë për të rregulluar fitimin total me një formulë që varet nga kosto totale finale e përfundimit të projektit dhe që është rënë dakord më përpara si nga pronari ashtu edhe nga kontraktori. :Kontratat kosto plus pagesë stimuli janë të njëjtat me kontratat kosto plus me përjashtim që ato kanë një klau!olë për të rregulluar pagesën e përcaktuar me një formulë që krahason koston totale të projektit me koston e vlerësuar. Kontratat #e ti#*j Për të !vogëluar disa nga problemet e përmendura më përpara$ klientët ve*anërisht qeveria$ vendosin objektiva për stimuj në lidhje me kontratat e tyre. O,ikli i ad#initri#it t' kontrat'
4 Mena'himi i projektit përfshin planifikimin e va!hdueshëm se *farë duhet të bëhet$ kontrollin në progres$ krahasimin e progresit me planin$ ndërmarrjen e veprimeve korrigjuese për të përputhur progresin me planin$ riplanifikimin e kështu me radhë. )lementet kryesore që duhet planifikuar$ monitoruar dhe kontrolluar janë koha (skeduli$ kosto (bu'heti dhe performanca (specifikimet në mënyrë që projekti të qëndroj sipas skedulit$ të mos e tejkaloj bu'hetin dhe të përmbushë specifikimet e tij P'r"akti#i i ite#it t' #onitori#it =api i parë në ngritjen e *do sistemi monitorimi është identifikimi i faktorëve kryesorë që duhet kontrolluar. i t' #/lidhen t' dh'nat ;upo!ojmë se dihen se *farë lloji të dhënash duhet të mblidhen. Pyetja që del menjëherë është se si të mblidhet ky informacion. In+or#a"ioni 6' neojitet dhe pro"ei i raporti#it :donjëri që është i shqetësuar për projektin duhet të lidhet ashtu si* duhet me sistemin e raportimit të projektit. O Llojet e raporteve Për qëllimet e mena'himit të projektit duhet konsideruar tri lloje të dallueshme të raporteve" rutinë$ të ve*anta dhe anali!ë speciale. 9aportet rutinë janë ato që përgatiten në intervale kohore të rregullta por rregullsia nuk i referohet domosdoshmërish kalendarit. Pro"ei i kontrollit t' projektit ontrolli i projektit përgjithësisht nuk kryhet ashtu si* duhet në shumicën e organi!atave. ( Nd'r#arrja e epri#ee korri!j*ee. %ëse devijimet nga plani janë të konsiderueshme$ do të duhet që të ndërmerren veprime korrigjuese për ta sjellë projektin në përputhje me planin origjinal apo atë të rishikuar. %ë disa raste kushtet ose qëllimi mund të ndryshojnë gjë që nga ana e vet do të kërkoj ndryshimin në planin ba!ë. O12.> Monitori#i i Per+or#an"' ' Koh'
C %jë ndër qëllimet kryesore të raportimit të progresit është që të kapet *do vonesë e skedulit sa më shpejt që të jetë e mundur për të përcaktuar nëse veprime korrigjuese janë të nevojshme të ndërmerren. O12.? ite#i i ler' ' arrit*r y sistem është një metodë për të matur performancën e kostos dhe të skedulit të projektit. . N' niel pakete p*ne7 #/lidhet e !jith' koto akt*ale p'r p*n'n e kr&er. jo kosto do të quhet kosto aktuale e punës së kryer (<6?P. Mblidhen vlerat e planifikuara për punën aktualisht të kryer. jo do të quhet vlera e arritur ose kosto e planifikuar e punës së kryer (6?P. . O8lo!aritet aria"ioni i ked*lit VB,CP D B,C3 dhe aria"ioni i koto ,VB,CP0A,CP3. Përgatiten raportet për gjendjen për secilin n ivel të mena'himit # nga mena'heri për pakete pune deri te klienti ose mena'heri i projektit. O12.?.= Nd'rti#i i /*$hetit n' /a5' t' projektit y bu'het shërben si një pikë referimi për matjen e performancës.
G akonisht tri kosto përfshihen në këtë bu'het # puna e gjallë$ pajisjet dhe materialet si dhe shpen!imet indirekte. O12. Metodat e anali5' ' ndr&hi#it Përgjithësisht metoda e matjes së arritjeve fokusohet në dy llogaritje kryesore" . rahasimin e vlerës së arritur me vlerën e parashikuar të skedulit 2. rahasimin e vlerës së arritur me koston aktuale. O Matja e performan!ës teknike Matja e performancës teknike është po aq e rëndësishme sa edhe matja e performancës së skedulit dhe kostos$ megjithëse matja e saj nuk i përshtatet metodës së vlerës së arritur. 8lerësimi i performancës teknike të një sistemi$ makinerie ose produkti shpesh kryhet duke shqyrtuar dokumentet që përmbajnë përcaktimin e qëllimit të punës. MENAXHIMI I RIK9T :do mena'her projekti duhet të kuptoj se risqet janë pjesë e projekteve. %uk është e mundshme që të eliminohen të gjitha risqet dhe asnjë mënyrë planifikimi nuk mund të kapërcej të gjitha risqet. Punët me risk të projektit !akonisht kanë një ndikim negativ në objektivat e projektit$ e pikërisht ato që lidhen me skedulin$ koston dhe specifikimet. 9isqet e projektit janë ato ngjarje që nëse ndodhin mund të shtyjnë një projekt. O>ëllimet e mena'himit të riskut janë" # Identifikimin e sa më tepër ngjarjeve të mundshme me risk (*farë mund të shkoj jo ashtu si duhet7 # Minimi!imin e impaktit të tyre (*farë mund të bëhet për ngjarjen përpara se projekti të filloj7 # Mena'himin e reagimit ndaj atyre ngjarjeve me risk që mund të ndodhin (rijimi i planeve të kontigjencës # ;igurimin e fondeve të kontigjencës për të mbuluar ngjarjet me risk që aktualisht ndodhin. O1=.1 Pro"ei i #ena$hi#it t' rik*t OPlanifikimi i riskut është një metode proaktive e cila projektohet për t&u siguruar që surpri!at janë reduktuar dhe që pasojat negative janë minimi!uar. :Ko#ponent't kr&eore t' pro"eit t' #ena$hi#it t' rik*t jepen #' poht'( N =api " Identifikimi i burimeve të riskut N =api 2"
=api i parë na siguron listën e risqeve të mundshme. 5o të gjitha risqet kërkojnë kushtimin e vëmendjes. +isa janë të pavlefshëm dhe mund të injorohen ndërkohë që të tjerët mund të përbëjnë kërcënime serio!e për ecurinë e projektit. OAnali5a e kenarit
J ur mena'heri shikon se ka kohë re!ervë në rrjet të disa aktiviteteve ai mund të shqetësohet për përfundimin e këtyre aktiviteteve në kohë. Pse është ky shqetësim7 : Kohëzgjatja e imponuar . )ksperienca sugjeron se KS e gjithë projekteve kanë kohë!gjatje të detyruar. akonisht kjo do të thotë se dikush (me autoritet imponon që projekti mundet ose duhet të përfundohet brenda një date specifike. ORe5era e B*$hetit jo re!ervë identifikohet për punë specifike ose segmente të projektit që gjenden tek struktura e !bërthimit të punës. 9e!erva e bu'hetit është për risqet e identifikuara që kanë një shans të vogël për të ndodhur. ;hembuj që mbulohen nga re!erva e bu'hetit janë ndryshimet e vogla të projektit dhe gabimet që mund të bëhen në vlerësimin e kohës dhe të kostos. OHapi >( Kontrolli i Rik*t =api i katërtë në procesin e mena'himit të riskut është kontrolli i riskut # ek!ekutimi i strategjisë së përgjigjes së riskut$ monitorimit të riskut$ inicimi i planeve të kontigjencës dhe shikimi për risqe të reja. Përcaktimi i sistemit të mena'himit të ndryshimit në lidhje me ngjarjet që kërkojnë ndryshim formal të qëllimit$ bu'hetit dheFose skedulit të projektit është gjithashtu element i rëndësishëm i kontrollit të riskut. OP'r+iti#et 6' ijn' n!a ite#et e kontrollit t' ndr&hi#it jan' " . osto e ndryshimit mbahet dhe ruhet në një regjistër. 2. 9uhet integriteti i strukturës së !bërthimit të punës dhe matjes së performancës. 1. %diqen alokimi dhe përdorimi i bu'hetit dhe mena'himi i fondeve re!ervë 3. >artësohet përgjegjësia për !batimin 4. %dikimi i ndryshimeve është i dukshëm për të gjitha palët e përfshira. C. Monitorohet !batimi i ndryshimit.
