LAPORAN PENDAHULUAN INFEKSI SALURAN KEMIH A.
PENGERTIAN 1. Infek Infeksi si salu saluran ran kemi kemi !ISK" !ISK" a#ala a#ala infek infeksi si aki$ aki$a% a% $erk $erkem$ em$an an&$ &$ia iakn kn'a 'a mikr((r&an mikr((r&anisme isme #i #alam saluran kemi) 'an& #alam kea#aan n(rmal air kemi %i#ak men&an#un& $ak%eri) *irus a%au mikr((r&anisme lain. Infeksi saluran kemi !ISK" meru+akan sala sa%u +en'aki% infeksi 'an& serin& #i %emukan #i +rak%ik umum. Infeksi saluran kemi #a+a% %er,a#i +a#a +ria #an #an mau+ mau+un un -ani -ani%a %a #ari #ari semu semuaa umur umur)) #an #an #ari #ari ke#u ke#uaa ,eni ,eniss kelam kelamin in %ern'a%a -ani%a le$i serin& men#eri%a infeksi saluran kemi #ari +a#a +ria !Sukan#ar) //0". . Infeks Infeksii saluran saluran kemi !ISK" !ISK" a#ala #i%emu #i%emukan kann' n'aa $ak%eri $ak%eri +a#a +a#a urine #i kan#un& kemi) 'an& umumn'a s%eril. Is%ila ini #i+akai seara $er&an%ian #en&an #en&an is%ila is%ila infeks infeksii urin. urin. Termasu ermasuk k +ula +ula $er$a& $er$a&ai ai infeks infeksii #i salura saluran n kemi 'an& %i#ak an'a men&enai kan#un& kemi !+r(s%a%i%is) ure%ri%is" !Arief Mans,(er) //2". 3. Infek Infeksi si salur saluran an kemi kemi a#ala a#ala $erk $erkem em$a $an& n&$i $iak akn' n'aa mikr mikr(( ((r& r&an anism ismee #i #alam #alam saluran saluran kemi) kemi) 'an& 'an& #alam #alam kea#aa kea#aan n n(rmal n(rmal %i#ak %i#ak men&an men&an#un #un& & $ak%eri) *irus a%au mikr((r&anisme lain. !Suar'an%( T(%() T(%() //4". 5. Infeks Infeksii saluran saluran kemi kemi #i #ia&n(s #ia&n(sis is #en&an #en&an mem$ia mem$iak k (r&anism (r&anismee s+esifi s+esifik. k. 6ak%eri 6ak%eri +en'e$a$ +en'e$a$ +alin& umum a#ala Eseria 7(li) (r&anisme aer($ik 'an& $an'ak %er#a+a% #i #aera usus $a&ian $a-a !Tam$a'(n&) !Tam$a'(n&) //2". Dari $er$a&ai +en&er%ian #isim+ulkan #isim+ulkan $a-a Infeksi Saluran Kemi !ISK"
a%au Urinar Urinarius ius Tra% Tra%us us Infe%i Infe%i(n (n !UTI" !UTI" a#ala a#ala sua%u sua%u kea#aan kea#aan a#an'a a#an'a infasi infasi mikr((r&anisme +a#a saluran kemi. 6.
ETIO ETIOLO LOGI GI ISK ISK !IN !INFE FEKS KSII SALU SALURA RAN N KEMI KEMIH" H" 8enis9,enis mikr((r&anisme 'an& men'e$a$kan ISK !Infeksi Saluran kemi"
an%ara lain : 1. Escherichia
Coli:
4/
;
+en'e n'e$a$ $a$
ISK
!In !Infeksi sal saluran
Kemi emi""
uncomplicated (simple). . Pseudomonas, Proteus, Klebsiella : +en'e +en'e$a$ $a$ ISK (Infeksi saluran kemih) complicated. 3. Enterobacter, Enterobacter, staphylococcus epidemidis, enterococci, #an lain9 lain. 5. Pre*al Pre*alens ensii +en'e$a$ +en'e$a$ ISK !Infeksi !Infeksi Salura Saluran n kemi" kemi" +a#a usia lan,u% lan,u% an%ara lain :
<. Sisa Sisa urin urin #ala #alam m kan# kan#un un& & kemi kemi 'an& 'an& meni menin& n&ka ka%% aki$ aki$a% a% +en& +en&(s (s(n (n&a &an n kan#un& kemi 'an& kuran& efek%if. =. M($i M($ili li%as %as menu menuru run. n. 0. Nu%risi Nu%risi 'an& 'an& serin serin& & kuran kuran& & $aik $aik.. 2. Sis%em imuni%as imuni%as menuru menurun) n) $aik $aik seluler seluler mau+un mau+un um(ral um(ral.. 4. A#an'a A#an'a am$a% am$a%an an +a#a +a#a aliran aliran urin urin.. 1/. Hilan&n'a Hilan&n'a efek $ak%erisi# $ak%erisi# #ari sekresi +r(s%a% 7.
INSIDEN Ham+ir 1/ ,u%a 'an& #a%an& ke #(k%er un%uk memeriksakan kesea%ann'a
a#ala +asien infeksi saluran kemi !ISK". >ani%a
PATOFISIO OFISIOLO LOGI GI ISK !INFEK !INFEKSI SI SALURA SALURAN N KEMIH KEMIH"" Masukn'a mikr((r&anisme ke #alam saluran kemi #a+a% melalui : 1. Pen'e$aran Pen'e$aran en#(& en#(&en en 'ai%u 'ai%u k(n%ak k(n%ak lan&sun& lan&sun& #ari %em+a% %em+a% %er#eka%. %er#eka%. . Hema%(&en. 3. Limf imf(&en. 5. Eks(&en Eks(&en se$a&ai se$a&ai aki$a% aki$a% +emakaian +emakaian ala% ala% $eru+a $eru+a ka%e%er ka%e%er a%au sis%(sk(+i. sis%(sk(+i. Fak%(r9fak%(r 'an& mem+ermu#a %er,a#in'a infeksi saluran kemi 'ai%u: 1. 6en# 6en#un un&a &an n alir aliran an urin urinee a. Ana% Ana%(m (mii k(n&i k(n&ine ne%a %al. l. $. 6a%u saluran kemi. . Oklusi Oklusi ure%er ure%er ! se$a& se$a&ian ian a%au %(%al %(%al ". ". . Urine Urine sisa sisa #alam #alam $uli $uli 9 $uli $uli karena karena : a. Neur Neur(& (&en enik ik $la# $la##e #err. $. S%rik%ur ure%ra. . Hi+e Hi+er% r%r( r(+i +i +r( +r(s% s%a% a% 3. Gan& Gan&&u &uan an me%a$ me%a$(l (lik ik a. Hi+e Hi+erk rkal alse semi mia. a. $. Hi+(kalemia. . A+am A+ama& a&l( l($u $uli line nemi mia. a. #. Ins% Ins%ru rume men% n%as asi. i. e. Dila% Dila%asi asi ure%r ure%raa sis% sis%(sk (sk(+ (+ii 5. Keamilan lan a. Fak% Fak%(r (r s%a%i s%a%iss #an $en $en#u #un& n&an an.. $. PH urine 'an& %in&&i sein&&a mem+ermu#a mem+ermu#a +er%um$uan kuman.
Infeksi Infeksi %rak%us %rak%us urinarius urinarius %eru%ama %eru%ama $erasal #ari mikr((r&an mikr((r&anisme isme +a#a faees 'an& naik #ari +erineum ke ure%ra #an kan#un& kemi ser%a menem+el +a#a +ermukaan muk(sa. A&ar infeksi #a+a% %er,a#i) $ak%eri arus mena+ai kan#un& kemi) kemi) meleka meleka%% +a#a +a#a #an men&k( men&k(l(n l(nisas isasii e+i%eli e+i%elium um %rak%us %rak%us urinar urinarius ius un%uk un%uk men&in#ar men&in#arii +em$ilasan +em$ilasan melalui melalui $erkemi) $erkemi) mekanisme mekanisme +er%aan +er%aan +en,amu +en,amu #an e%usan inflamasi. Inflamasi) a$rasi muk(sa ure%ral) +en&(s(n&an kan#un& kemi 'an& %i#ak len& len&ka ka+) +) &an& &an&&u &uan an s%a% s%a%us us me%a$ e%a$(l (lis isme me !#ia !#ia$e $e%e %es) s) kea keami mila lan) n) &(u% &(u%""
#an #an
imun imun(s (su+ u+re resi si
ara ara
meni menin& n&ka ka%k %kan an
resi resik( k(
infe infeks ksii
salu salura ran n
kemi kemi
#en& #en&an an
men&&a men&&an&& n&&u u mekanis mekanisme me n(rmal n(rmal.. Infeks Infeksii saluran saluran kemi kemi #a+a% #a+a% #i$a&i #i$a&i men,a# men,a#ii sis%isis #an +iel(nefri%is. Piel(nefri%is aku% $iasan'a %er,a#i aki$a% infeksi kan#un& kemi asen#ens. Piel(nefri%is aku% ,u&a #a+a% %er,a#i melalui infeksi ema%(&en. Infeksi #a+a% %er,a#i #i sa%u a%au #i ke#ua &in,al. Piel(n Piel(nefri efri%is %is kr(nik kr(nik #a+a% #a+a% %er,a#i %er,a#i aki$a% aki$a% infeks infeksii $erula $erulan&) n&) #an $iasan' $iasan'aa #i,um+ai +a#a in#i*i#u 'an& men&i#a+ $a%u) ($s%ruksi lain) a%au refluks *esi *esik( k(ur ure% e%er er.. Sis%i Sis%i%i %iss !infl !inflama amasi si kan# kan#un un& & kemi kemi" " 'an& 'an& +ali +alin& n& serin serin& & #ise$a$kan #ise$a$kan (le men'e$arn' men'e$arn'aa infeksi infeksi #ari ure%ra. Hal ini #a+a% #ise$a$kan #ise$a$kan (le (le alir aliran an $ali $alik k rine rine #ari #ari ure% ure%ra ra ke #ala #alam m kan# kan#un un& & kemi kemi !ref !reflu luks ks ur%r(*esikal") k(n%aminasi fekal) +emakaian ka%e%er a%au sis%(sk(+. Ure%ri%is Ure%ri%is sua%u inflamasi $iasan'a $iasan'a a#ala sua%u infeksi 'an& men'e$ar men'e$ar naik 'an& #i&(l(n&kan se$a&ai &eneral a%au m(n&(n(real. Ure%ri%is &n(real #ise$a$kan (le (le niesser niesseria ia &(n(r &(n(r(ea (eaee #an #i%ula #i%ularkan rkan melalu melaluii k(n%ak k(n%ak seksua seksual. l. Ure%ri% Ure%ri%is is n(n&(n n(n&(n(re (real) al) ure%ri% ure%ri%is is 'an& 'an& %i#ak %i#ak $eru$ $eru$un& un&an an #en&an #en&an niesse niesseria ria &(n(r &(n(r(eae (eae $iasan'a #ise$a$kan (le klami#ia frak(ma%ik a%au urea +lasma urel'%ikum. Piel(nefri%i Piel(nefri%iss !infeksi !infeksi %rak%us %rak%us urinarius urinarius a%as" meru+akan infeksi $ak%eri $ak%eri +iala &in,al) %($ulus #an ,arin&an in%er%isial #ari sala sa%u a%au ke#ua &in,al. 6ak%eri mena+ai kan#un& kmi melalui ure%ra #an naik ke &in,al meski+un &in,al / ; sam+ai < ; ura ,an%un&? $ak%eri ,aran& mena+ai &in,al melalui aliran #ara ? kasus +en'e$aran seara ema%(&en kuran& #ari 3 ;. 8enis Infeksi Saluran Kemi an%ara lain : 1. Kan# Kan#un un& & Kemi Kemi !sis !sis%i% %i%is" is".. . Ure% Ure%ra ra !ure !ure%r %ri% i%is is". ". 3. Pr(s Pr(s%a% %a% !+r( !+r(s%a s%a%i% %i%is" is".. 5. Gin, Gin,al al !+ie !+iel( l(ne nefri fri%i %is". s". Infeksi Saluran Kemi !ISK" +a#a usia lan,u% #i$e#akan men,a#i :
1. ISK ISK !Infek !Infeksi si Salu Saluran ran kem kemi i"" uncomplicated (simple). (simple). ISK !Infeksi saluran kemi" se#erana 'an& %er,a#i +a#a +en#eri%a #en&an saluran kenin& %ak $aik) ana%(mi mau+un fun&si(nal n(rmal. ISK !Infeksi Saluran kemi" ini +a#a usi lan,u% %eru%ama men&enai +en#eri%a -ani%a #an infeksi an'a men&enai muk(sa su+erfiial kan#un& kemi. . ISK ISK !Infek !Infeksi si Salu Saluran ran kem kemi i"" complicated. Serin& menim$ulkan $an'ak masala karena serin& kali kuman +en'e$a$ suli% #i$eran%as) kuman +en'e$a$ serin& resis%en %era#a+ $e$era+a maam an%i$i(%ika) serin& %er,a#i $ak%erimia) se+sis #an s(k. ISK !Infeksi Saluran kemi" ini %er,a#i $ila %er#a+a% kea#aan9kea#aan se$a&ai $eriku% : a. Kelain Kelainan an a$n(rmal a$n(rmal salura saluran n kenin&) kenin&) misaln' misaln'aa $a%u) refle@ refle@ *esik( *esik( ure%ral ($s%ruksi) a%(ni kan#un& kemi) +ara+le&ia) ka%e%er kan#un& kenin& mene%a+ #an +r(s%a%i%is. $. Kelainan faal &in,al : GGA mau+un GGK. . Gan& Gan&&u &uan an #a' #a'aa %aan %aan %u$ %u$u u.. #. Infeks Infeksii 'an& 'an& #ise$a$ka #ise$a$kan n karena (r&ani (r&anisme sme *irulen *irulen s+er%i s+er%i +r(s%eus +r(s%eus s++ 'an& mem+r(#uksi urease.
E.
PATH>A Mikr(( Mikr((rr anisme anisme
Hema%(&en
H'&ien$uruk
K(n% K(n%ra rase se si #iaf #iafra ra ma
K(n%aminasi $ak%eri re%um B
S's%em limf(%ik
Ka%e%erisasi
7e&a +en&(s(n&an urin sem+urna Kuman men'e$ar
Gin,al 'an& su#a %erinfeksi
&in,al Mea%us urinarius
Refluks *esik(
Melalui #ara
6ak%eri $erkem$an& $iak C $erk(l(ni
Aliran $alik urin #ari ure%ra
K(l(nisasi e+i%alium %rak%us urinari
In*asi kuman ke kan#un& kemi
8arin 8arin an %eriri %eriri%as %asii
Dialiriurin MK: Resti penyebaran infeksi
Su+ra+u$ik %e&an&
Men#esak $erkemi
Kan#un& kemi mere&an&
Dis%ensi kan#un& kemi
6ak%eri $erkem$an& $iak C $erk(l(ni
Sis%i%is
inflamas
Ure%ri%is
Reak Reaksi si A 9A$ 9A$
P'uria IL91
MK :Perubahan ola eliminasi
Mens%imulasi i+(%alamus
Suu %u$u naik
D s ur uri a
MK
Urin $eram+ur #ara
F.
MANIFESTASI KL KLINIK 1. Ure%ri% Ure%ri%is is $iasan' $iasan'aa mem+erli mem+erlia% a%kan kan &e,al &e,alaa : a. Muk( Muk(sa sa mem memera era #an #an e#e e#ema ma.. $. Ter#a+a% Ter#a+a% airan eksu#a% 'an& +urulen%. . A#a A#a ulse ulsera rasi si +a# +a#aa ure% ure%ra ra.. #. A#an' A#an'aa rasa rasa &a%al &a%al 'an& 'an& men& men&&el &eli%ik i%ik.. e. A#an A#an'a 'a nana nana a-a a-all mik miksi. si. f. N'er N'erii +a# +a#aa saa saa%% mik miksi si.. &. Kesuli%a Kesuli%an n un%u un%uk k memu memulai lai miksi. miksi. . N'eri N'eri +a#a +a#a a$#(m a$#(men en $a&i $a&ian an $a-a $a-a. . . Sis%i% Sis%i%is is $iasan' $iasan'aa mem+erli mem+erlia% a%kan kan &e,al &e,alaa : a. Disuri Disuriaa !n'eri !n'eri -ak%u -ak%u $erkem $erkemi" i".. $. Penin&ka%an frekuensi $erkemi. . Peras Perasaan aan in&i in&in n $erk $erkemi emi. . #. A#an' A#an'aa sel9sel sel9sel #ara #ara +u%i +u%i #alam #alam urin. urin. e. N'eri N'eri +un& +un&&u &un& n& $a-a $a-a a%au a%au su+ra+ su+ra+u$i u$ik. k. f. Dema Demam m 'an& 'an& #iser #iser%ai %ai a#an' a#an'aa #ara #ara #alam #alam urin urinee +a#a +a#a kasus kasus 'an& 'an& +ara. 3. Piel(n Piel(nefri efri%is %is aku% aku% $iasan'a $iasan'a mem+eri mem+eria% a%kan kan &e,ala &e,ala : a. Demam. $. Men&&i&il. . N'er N'erii +in +in&&an &&an& &. #. Disuria Piel(n Piel(nefri efri%is %is kr(nik kr(nik mun&k mun&kin in mem+erl mem+erlia ia%kan %kan &am$ara &am$aran n miri+ miri+ #en&an #en&an
+iel(nefri%is aku%) %e%a+i #a+a% ,u&a menim$ulkan i+er%ensi #an akirn'a #a+a% men'e$a$kan &a&al &in,al. G.
TES DIAGNOSTIK Urinalisis : 1. Leuk(suria Leuk(suria a%au a%au +iuria +iuria : meru+akan meru+akan sala sala sa%u sa%u +e%un,uk +e%un,uk +en%in +en%in& & a#an'a a#an'a ISK !Infek !Infeksi si Salura Saluran n Kemi" Kemi".. Leuk(s Leuk(suria uria +(si%i +(si%iff $ila $ila %er#a+a% %er#a+a% le$i le$i #ari #ari < leuk(si%Bla+an& +an#an& $esar !LP6" se#imen% air kemi. . Hema%u Hema%uria ria : ema%u ema%uria ria +(si%if +(si%if $ila %er#a+a% %er#a+a% <91/ eri%r(si%B eri%r(si%BLP6 LP6 se#imen se#imen%% air kemi. Hema%uria #ise$a$kan (le $er$a&ai kea#aan +a%(l(&is $aik $eru+a kerusakan &l(merulus a%au+un ur(li%iasis. 3. 6ak% 6ak%er eri( i(l( l(&i &iss : a. Mikr Mikr(s (sk( k(+i +is. s. $. 6iakan $ak%eri. 5. Kul%ur Kul%ur urine urine un%uk un%uk men&i#en%i men&i#en%ifikasi fikasi a#an'a a#an'a (r&anisme (r&anisme s+esifik. s+esifik. <. Hi%un& Hi%un& k(l(ni k(l(ni:: i%un& i%un& k(l(ni k(l(ni seki%ar seki%ar 1//./// 1//./// k(l(ni k(l(ni +er millil millili%er i%er urin #ari urin urin %am+un %am+un& & aliran aliran %en&a %en&a a%au #ari #ari s+eime s+eimen n #alam #alam ka%e%er ka%e%er #ian&& #ian&&a+ a+ se$a&ai ri%eria u%ama a#an'a infeksi. =. Me%(#e %es
a. Tes dipstick mul%is%ri+ un%uk >67 !%es es%erase lek(si%" #an ni%ri% !%es Griess un%uk +en&uran& +en&uran&an an ni%ra%". ni%ra%". Tes Tes es%erase lek(si% +(si%if: +(si%if: maka maka +sien +sien men&ala men&alami mi +iuria. +iuria. Tes +en&ur +en&uran& an&an an ni%ra%) ni%ra%) Griess Griess +(si%if ,ika %er#a+a% $ak%eri 'an& men&uran&i ni%ra% urin n(rmal men,a#i ni%ri%. $. Tes Tes Pen'aki% Menular Seksual !PMS" : Ure%ri%ia aku% aki$a% (r&ani (r&anisme sme menula menularr seara seara seksual seksual !misal !misal)) klami# klami#ia ia %rak(ma %rak(ma%is %is)) neisseria &(n(rr(eae) er+es sim+lek". . Tes9%es s9%es %am$a %am$aa an n : Ur(& Ur(&ram ram in%ra in%ra*e *ena na !IU" !IU".. Piel Piel(& (&raf rafii !IP !IP") ") msis msis%( %(&r &rafi afi)) #an #an ul%ra ul%ras( s(n( n(&r &raf afii ,u&a ,u&a #a+a #a+a%% #ilak #ilakuk ukan an un%u un%uk k menen menen%u %uka kan n a+ak a+aka a infek infeksi si aki$ aki$a% a% #ari #ari a$n( a$n(rm rmali ali%a %ass %rak %rak%u %uss urinarius) a#an'a $a%u) massa renal a%au a$ses) (#r(ner(sis a%au i+e i+er+ r+la lasi siee +r(s +r(s%a %a%e %e.. Ur(& Ur(&ra ram m I a%au a%au e*al e*alua uasi si ul%r ul%ras as(n (ni i)) sis%( sis%(sk sk(+ (+ii #an #an +r(s +r(se# e#ur ur ur(# ur(#in inam amik ik #a+a #a+a%% #ila #ilaku kukan kan un%u un%uk k men&i#en%ifikasi +en'e$a$ kam$un'a infeksi 'an& resis%en. H. PENA PENAT TALAKS AKSANA ANAAN MED MEDIIK 1. Tera+i ra+i an%i an%i$i $i(% (%ik ik un%u un%uk k mem$ mem$un unu u $ak% $ak%er erii &ram &ram +(si% +(si%if if mau+u mau+un n &ram &ram ne&a%if. . A+a$ A+a$il ilaa +iel( +iel(ne nefri fri%i %iss kr(n kr(nik ikn' n'aa #ise$ #ise$a$ a$ka kan n (le (le ($s%r ($s%ruk uksi si a%au a%au reflu refluks ks)) maka maka #i+erlu #i+erlukan kan +ena%al +ena%alaks aksana anaan an s+esifi s+esifik k un%uk un%uk men&a% men&a%asi asi masala masala99 masala %erse$u%. 3. Dian,urkan Dian,urkan un%uk un%uk serin& serin& minum minum #an 6AK 6AK sesuai sesuai ke$u%uan ke$u%uan un%uk un%uk mem$ila mem$ilass mir((r&anisme 'an& mun&kin naik ke ure%ra) un%uk -ani%a arus mem$ilas #ari #e+an ke $elakan& un%uk men&in#ari k(n%aminasi lu$an& ure%ra (le $ak%eri faees. I.
K(nse+ Da Dasar Ke Ke+era-a%an a. Pen&ka,ian ian Pen&ka,ian meru+akan #asar u%ama #ari +r(ses ke+era-a%an) +en&um+ulan #a%a 'an& akura% #an sis%emis akan mem$an%u +eman%auan s%a%us kesea%an #an #an +(la +(la +er%a +er%aa ana nan n +asi +asien en)) men&i men&i#e #en%i n%ifi fika kasi si keku kekua%a a%an n +asie +asien n ser%a ser%a merumuskan #ia&n(sa ke+era-a%an. 1. In%e In%e&r &ri% i%as as E&( E&( La$ili% La$ili%as as em(si( em(si(nal nal #ari #ari &em$ir &em$iraa sam+ai sam+ai ke%aku ke%aku%an %an)) mara mara a%au a%au menarik #iri. . Elimi iminasi
Ka%e%er Ka%e%er urinar urinarius ius %er+asan %er+asan&) &) urine urine ,erni) ,erni) $isin& $isin& usus usus %i#ak %i#ak a#a) a#a) samar a%au ,elas. 3. Maka Makana nanB nB7a 7air iran an A$#(men lunak #an %i#ak a#a #is%ensi +a#a a-al. 5. Neur Neur(s (sen ens( s(ri ri Kerusakan &erakan #an sensasi #i $a-a %in&ka% anas%esi s+inal e+i#ural. <. N'eri N'eriBK BKe%i e%i#a #akn' kn'am aman anan an Ke%i Ke%i#ak #akn' n'am amana anan n #ari #ari $er$ $er$a& a&ai ai sum$e sum$er) r) misal misaln' n'aa : %rau %rauma ma $e#aBinsisi) n'eri +en'er%a) #is%ensi kan#un& kemiBa$#(men) efek9efek anas%esi) mulu% kerin&. =. Keamanan 6alu%an a$#(men %er#a+a% se#iki% n(#a a%au kerin& #an u%u) ,alur +aren%eral $ila #i&unakan +a%en #an insisi $e$as eri%ema) $en&kak #an n'eri %ekan. $. Dia&n(sa Ke+era-a%an 1. Infeksi 'an& $B# a#an'a a#an'a $ak%eri $ak%eri +a#a +a#a saluran saluran kemi . Gan&&u Gan&&uan an rasa n'aman n'aman n'eri $B# Inflamasi Inflamasi)Ka )Kan#u n#un& n& Kemi)# Kemi)#an an s%ruk%ur %rak%us urinarius lain 3. Peru$a Peru$aan an +(la elimina eliminasi si urine !#isuria !#isuria)) #(r(n& #(r(n&an) an) frekuensi frekuensi)) #an a%au n(k%uria" 'an& $B# ISK 5. Kuran& Kuran& +en&e%a +en&e%aua uan n 'an& 'an& $B# kuran&n kuran&n'a 'a inf(rma inf(rmasi si %en%an& %en%an& +r(ses +r(ses +en'aki%
Diagnosa Keperawatan/ Masalah Kolaborasi Risiko infeksi
Fak%(r9fak%(r risik( : 9 Pr(se# Pr(se#ur ur Infasif Infasif 9 Kerusakan Kerusakan ,arin&an ,arin&an #an #an +enin&ka%an +a+aran lin&kun&an 9 Malnu% Malnu%risi risi 9 Penin&ka%an Penin&ka%an +a+aran +a+aran lin&kun&an +a%(&en 9 Im(nus Im(nusu+r u+resi esi 9 Ti#ak Ti#ak a#ekua% a#ekua% +er%aanan +er%aanan sekun#er !+enurunan H$) Leuk(+enia) +enekanan 9 9 9 9
res+(n inflamasi" Pen'aki Pen'aki%% kr(nik kr(nik Imun(s Imun(su+r u+resi esi Maln Malnu% u%ris risii Per%aan Per%aan +rimer +rimer %i#ak a#ekua% !kerusakan kuli%)
Rencana keperawatan Tujuan dan Kriteria asil !"# : Immune S%a%us Kn(-le#&e : Infe%i(n (n%r(l Risk (n%r(l
!$# : Per%aankan %eknik • 6a%asi +en&un,un& • 7ui %an&an se%ia+ •
Se%ela Se%ela #ilaku #ilakukan kan %in#ak %in#akan an ke+erake+era-a%an a%an •
selama +asien %i#ak men&alami infeksi
•
#en&an kri%eria asil: +e%un,uk umum Klien $e$as #ari %an#a #an &e,ala infeksi Guna Gunaka kan n ka%e ka%e%e %err • Menun,uk ,ukkan kemam+u am+uaan un%uk infeksi kan#un& ke mene&a %im$uln'a infeksi Tin&ka%kan in%ake n • 8umla leuk(si% #alam $a%as n(rmal 6erikan %era+i an%i$ Menun,ukkan +erilaku i#u+ sea% M(ni%(r %an#a #an • imun) &as%r(in%es%inal) S%a%us Per%aankan %eknik • &eni%(urinaria #alam $a%as n(rmal Ins+ Ins+ek eksi si kuli kuli%% #a •
•
kemeraan) +anas) M(ni%(r a#an'a luk D(r(n& masukan D(r(n& is%iraa% A,ark A,arkan an +asi +asien en #
•
infeksi Ka,i suu $a#an +
• • •
%rauma ,arin&an) &an&&uan +eris%al%ik"
ke+era-a%an Gunakan $a,u) saru Gan%i le%ak I +er
,am
Diagnosa Keperawatan/
Rencana keperawatan Tujuan dan Kriteria asil
Masalah Kolaborasi !yer !yerii akut akut $eru$un&an
!"# :
#en&an: A&en in,uri !$i(l(&i) kimia)
fisik) +sik(l(&is") kerusakan
Pain Le*el) +ain (n%r(l) (mf(r% le*el
!$# : Lakuka Lakukan n
%erm %ermas asuk uk l(ka l(kasi si)) k
Se%ela Se%ela #ilaku #ilakukan kan %infak %infakan an ke+erake+era-a%an a%an
,arin&an
selama . Pasien %i#ak men&alami n'eri)
DS: #en&an kri%eria asil: 9 La+( a+(ran ran sea seara ra *er$ *er$al al Mam+u men&(n%r(l n'eri !%au +en'e$a$ • DO: 9 P(sisi un%uk menaan n'er n'eri) i) mam+u am+u men& en&&una &unaka kan n %e %enik nik n'eri n(nfarmak(l(&i un%uk men&uran&i n'eri) 9 Tin&ka n&ka laku laku $er $era% a%i9 i9a a%i %i menari $an%uan" 9 Gan&&uan %i#ur !ma%a Mela Mela+( +(rk rkan an $a-a a-a n'er n'erii $erk $erku uran ran& • sa'u) %am+ak a+ek) suli% #en&an men&&unakan mana,emen n'eri a%au &erakan kaau) Mam+u men&enali n'eri !skala) in%ensi%as) • men'erin&ai" frekuensi #an %an#a n'eri" 9 Terf(k rf(kus us +a#a +a#a #iri #iri sen# sen#ir irii Men'a%akan an rasa n'aman n'aman se%ela se%ela n'eri n'eri 9 F(kus men'em+i% • Men'a%ak !+enurunan
+erse+si
-ak%u) -ak%u) kerusa kerusakan kan +r(ses +r(ses $er+ikir) in%e in%era raks ksii 9
•
+enurunan #en& #en&an an
(ran (ran& &
#an lin&kun&an" Tin&ka laku #is%raksi) (n%(
:
,alan9,alan)
menemui
(ran&
#anBa%au 9
•
lain
ak%i*i%as)
ak%i*i%as $erulan&9ulan&" Res+ es+(n au%( au%(n n(m !s !se+e e+er%i r%i #ia+ #ia+( (res resis) is)
+eru +eru$a $aa an n
%ekanan #ara) +eru$aan nafa nafas) s) na#i na#i #an #an #ila% #ila%asi asi 9
+u+il" Peru$aan #alam
au%(n(mi %(nus
(%(%
$erkuran& Tan#a Tan#a *i%al #alam ren%an& n(rmal Ti#ak men&alami &an&&uan %i#ur
+en&ka +en&ka,ia ,ia
kuali%as #an fak%(r +r O$ser*asi reaksi n(n 6an%u an%u +asi +asien en #an #an menemukan #ukun& K(n%r(l lin&kun&an se+er%i suu ruan&an) Kuran&i fak%(r +resi Ka,i a,i %i+e #an su in%er*ensi A,arkan A,arkan %en%an& %en%an& %ek relaksasi) #is%raksi) k 6erikan anal&e%ik un Tin&ka%kan Tin&ka%kan is%iraa% is%ir aa% 6erika 6erikan n inf(rm inf(rmasi asi % n'er n'eri) i) $era $era+a +a lam lam
an%isi+asi ke%i#akn'a M(ni%(r *i%al si&n s anal&esik +er%ama ka
!mun&k !mun&kin in #alam #alam ren%an ren%an& & 9
#ari lema ke kaku" Tin&ka laku eks+resif !(n%( merin%i)
:
&elisa) menan&is)
-as+ -as+a# a#a) a) iri%a iri%a$el $el)) nafas nafas 9
+an,an&B$erkelu kesa" Peru$aan #alam nafsu makan #an minum
Diagnosa Keperawatan/
Rencana keperawatan
Tujuan dan Kriteria asil Masalah Kolaborasi Defisit %olume #airan !"#: Flui# $alane 6eru$un&an #en&an: 9Keilan 9Keilan&an &an *(lume *(lume airan airan H'#ra%i(n Nu%ri%i(nal S%a%us : F((# an# Flui# seara ak%if
9Ke 9Ke&a&al a&alaan
meka ekanisme sme
+en&a%uran
DS : selama selama.. .. #efisi% #efisi% *(lume *(lume airan airan %era%asi %era%asi 9Haus #en&an kri%eria asil: DO: Mem+er%a %aank ankan an urine urine (u%+u% (u%+u% sesuai sesuai 9Penurunan %ur&(r kuli%Bli#a Mem+er 9Mem 9Mem$r $ran an muk(s uk(saB aBk kuli% uli% #en&an usia #an 66) 68 urine n(rmal) Tekanan #ara) na#i) suu %u$u #alam kerin& 9Pen 9Penin in&k &ka% a%an an #en' #en'u% u% na#i na#i)) $a%as n(rmal a#a %an# an#a %an# an#a #ei#ras rasi) +enurunan %ekanan #ara) Ti#ak a#a +enurunan
menin&ka% 9Tem+era%ur
Elas%is Elas%isi%as i%as %ur&(r %ur&(r kuli% kuli% $aik) $aik) mem$ra mem$ran n
menin&ka% 9Ke 9Keil ilan an& &an $era% era%
%u$u $a#an a#an
seara %i$a9%i$a 9Penurunan urine (u%+u% 9HMT menin&ka% 9Kelemaan
• •
muk( muk(sa sa lem$ lem$a$ a$)) %i#a %i#ak k a#a a#a rasa rasa aus aus
'an& $erle$ian Orie Orien%a n%asi si %era %era#a #a+ + -ak% -ak%u u #an #an %em+a %em+a%%
$aik 8uml 8umla a #an #an irama irama +ern +erna+ a+as asan an #ala #alam m
$a%as n(rmal Elek%r(li%) H$) Hm% #alam $a%as n(rmal +H urin #alam $a%as n(rmal In%ake (ral #an in%ra*ena a#ekua%
Per%aankan a%a% M(ni% M(ni%(r (r s%a%u s%a%uss muk(sa) na#i a#e
In%ake Se%ela Se%ela #ilaku #ilakukan kan %in#ak %in#akan an ke+erake+era-a%an a%an
*(lumeB%ekanan na#i 9Pen&isian *ena menurun 9Peru$aan s%a%us men%al 9K(nsen%rasi urine
!$# :
•
,ika #i+erlukan M(ni% M(ni%(r (r asi asill la airan !6UN ) H
• • • • •
• •
• • • •
%(%al +r(%ein " M(ni%(r *i%al si&n K(la$(rasi +em$ M(ni%(r s%a%us nu 6erikan airan (r 6erikan +en&&an% 1//B,am" D(r(n& keluar&a K(la$( K(la$(rasi rasi #(k% #(k% munul me$uruk A%ur kemun&kina Persia+an un%uk % Pasan& ka%e%er ,ik M(ni%(r in%ake #a
Diagnosa Keperawatan/
Rencana keperawatan Tujuan dan Kriteria asil
Masalah Kolaborasi Kurang Pengetahuan 6er eru$un&an #en& en&an
!$# :
ke%er$a%asan
!"#: : K(-l-#&e : #isease +r(ess K(-le#&e : eal% 6ea*i(r k(&ni%if)
in%er+re%asi
%era#a+ Se%ela Se%ela #ilaku #ilakukan kan %in#ak %in#akan an ke+erake+era-a%an a%an
inf(rmasi
'an&
sala)
selama
.
kuran&n'a kuran&n'a kein&inan kein&inan un%uk +en&e%auan men menar arii
+asien %en%an&
• •
al ini $eru$un& $eru$un&
menun,ukkan +r(ses
%i#a %i#ak k #en&an kri%eria asil: sien #an kelu eluar&a men&e%aui men&e%aui sum$er9sum sum$er9sum$er $er Pasie
+en'aki%
•
#en&an ara 'an& % Gam$ar Gam$arkan kan %an#a %an#a
•
+a#a +en'aki%) #en Gam$arkan Gam$arkan +r(se
•
%e+a% I#en%ifikasi I#en%ifikasi kemu
•
'an& %e+a% Se#iakan Se#iakan inf(rmas inf(rmas
•
#en&an ara 'an& % Se#iakan $a&i kelu
inf( inf(rm rmas asi) i)
men'a n'a%ak %akan
inf(rmasi.
+emaaman %en%an& +en'aki%) k(n#isi)
DS: DS:
+r(&n(sis #an +r(&ram +en&($a%an +en&($a%an Pasien #an keluar&a mam+u
Men' Men'a% a%ak akan an
sea seara ra
*er$al a#an'a masala DO: ke%i#akakura%an men& men&ik iku% u%ii
ins% ins%ru ruk ksi) si)
+erilaku %i#ak sesuai
melaksanakan +r(se#ur 'an& #i,elaskan
seara $enar Pasien #an men,elaskan #i,e #i,ela lask skan an lainn'a
keluar&a kem$ali
+eraera-a% a%B% B%im im
mam+u a+a
'an&
kese kese a%an a%an
Ka,i %in&ka% +en&e% 8elaskan +a%(fisi(l
• •
+asien #en&an ara Diskusikan +ilian Dukun& +asien men#a+a%kan men#a+a%kan se(
•
%e+a% a%au #iin#ikas Eks+l(rasi Eks+l(rasi kemun #en&an ara 'an& %
DAFTAR PUSTAKA Arief Mans,(er. //1. Kapita //1. Kapita Selekta Kedokteran. Kedokteran. 8akar%a: Pener$i% Me#ia Aesula+ius FKUI. 6runner #an Su##ar%. 1440. Keperaatan Keperaatan !edikal "edah "edah E#isi 2. 8akar%a: EG7 Mar'lin E. D(en&(es. ///. #encana #encana $suhan $suhan Keperaatan Keperaatan 8akar%a: EG7. Nurs.Nursalam. //=.Asuan ke+era-a%an +a#a +asien +asien &an&&uan sis%em +erkemian. 8akar%a: Salem$a Me#ika Prie) S'l*ia. 144<. Patofisiolo%i, Konsep Proses Proses Penyakit . 8akar%a: EG7. Susan Mar%in Tuker e%. all) 1442. Standar Peraatan Pasien. 8akar%a: EG7. Suar'an%()T(%(. Suar'an%()T(%(. //4. Asuan Ke+era-a%an Pa#a Klien Den&an Gan&&uan Sis%em Perkemian. 8akar%a: Trans Trans inf( Me#ia. Tam$a'(n& #r.8an. ///. Patofisiolo%i ///. Patofisiolo%i untuk keperaatan. keperaatan. 8akar%a: EG7.
