CASE REPORT CLOSED FRAKTUR TIBIA FIBULA SEPERTIGA DISTAL DISTAL SINISTRA SINIST RA
DISUSUN OLEH :
Gwendry Ramadhany 11001011!
PE"BI"BING :
dr. Eka M, Sp.OT., SH., MKES., MHKES
KEPANITERAAN IL"U BEDAH FAKULTAS KEDOKTERAN UNI#ERSITAS $ARSI RU"AH SAKIT U"U" DAERAH SUBANG 01% 1
LAPORAN KASUS
I.
IDENTITAS Nama Um'r *en+, -e.am+n Aama Pe-eraan A.ama) Tana. Tana. ma,'- RS R'an 'an rawa) awa)
: An& F& F : ( )ah'n : Perem/'an : I,.am : Pe.aar : C+am2e3 S'2an : ! A',)', 01% : R'an R'ana an n Dah. Dah.++a -am -amar 4
II. ANAMNESIS (Autoanamne! dan a""oanamne! tan##a" $% A#utu $&') : Nyer+ /ada -a-+ -+r+ 2+.a d+era--an& Ke"u*an utama
R!+aat R!+a at penak!t penak !t ekaran# ekar an# : Pa,+en Pa,+en da)an -e IGD RSUD S'2an denan -e.'han nyer+ /ada -a-+ -+r+ 2+.a
d+era-an -'ran .e2+h har+ S"RS& Oran)'a /a,+en mena-' ha. +n+ 2erawa. ,e)e.ah /a,+en )er)+m/a -an5/+ r'mah& r'mah& "en'r') "en'r') /a,+en -a-+ -+r+nya -+r+nya )era,a )era,a nyer+ 2+.a d+era--an3 2er-'ran +-a d+ +,)+raha)-an3 )erda/a) 2en-a- dan -e.a+nan 2en)'- -a-+ -+r+ +-a d+2and+n-an denan -a-+ -anan yan n5rma. ,er)a )+da- )erda/a) .'-a /ada -a-+ -+r+nya& Se)e.ah -ead+an )er,e2') 5ran)'a /a,+en mem2awa /a,+en -e -.+n+- d5-)er3 .a.' d+.a-'-an /em2e2a)an ,er)a /em2er+an 52a)3 dan .an,'n d+r''- -e RSUD S'2an& Oran)'a /a,+en menyan-a. /a,+en d+'r')&
R!+aat penak!t da*u"u : •
Pa,+en )+da- /ernah mena.am+ ha. +n+ ,e2e.'mnya
•
A.er+ 52a)3 d+a2e)e, me.+)',3 dan a,ma d+,an-a.
R!+aat penak!t ke"uar#a •
A.er+ 52a)3 d+a2e)e, me.+)',3 h+/er)en,+ dan a,ma d+,an-a. 2
III. PEMERIKSAAN -ISIK Kead Keadaa aan n 'm'm 'm'm : Tam Tam/a/a- ,a-+ a-+) ,eda ,edan n Ke,adaran : C5m/5,men)+, #+)a. ,+n : TD : 110 110670 mmH HR : 87 96men+) RR : 96 men+) S'h' : 473 ;C S)a)', G+<+ : G+<+ 2a+-
Statu #enera"! Ke/a.a : N5rm5=e/ha. "a)a "a)a : C5n C5n'n 'n=) =)+> +>aa anem anem+, +, ?6?3 ?6?3 ,=.er ,=.eraa )+da )+da- +-)e +-)er+ r+-3 -3 /'/+. /'/+. 2'.a) 2'.a) +,5-5 +,5-5rr3 re@.
[email protected],, /'/+. 6 n5rma. Lehe Leherr : Tra-ea a-ea d+)e d+)en nah ah33 Pem Pem2e 2e,a ,ara ran n KGB KGB ? ? Th5r Th5raa-,, : C5r C5r : B'ny B'ny++ an an)' )'n n n5rma n5rma.. re re'. '.ar ar33 )+da)+da- ada ada 2'ny 2'ny++ )am )am2a 2ahan han P'.m5 P'.m5 : Perer Perera-an a-an hem+)5r hem+)5ra-, a-, da.am -eadaan -eadaan ,)a)+, ,)a)+, dan d+nam+, d+nam+, ,+me)r ,+me)r+, +, -anan -anan dan -+r+3 )erdenar 2'ny+ >e,+-'.er3 Rh5n-+ ?6?3 hee<+n ?6? A2d5men : Tam/a- da)ar ,+me)r+,3 )era2a ,'/e. 3 NT6NL ?6? he/ar dan .+en )+da)era2a 2e,ar3 )ym/an+ /ada ,e.'r'h -'adran a2d5men3 2+,+n ',', E-,) -,)rem rem+)a, +)a, a)a, a)a, : A-r A-ra. han hana) a)33 ede edem ma ?6 ?6?3 ,+a ,+an5 n5,+ ,+,, ?6? E-,) E-,)rem rem+) +)a, a, 2awah 2awah : A-ra A-ra.. han hana a)3 )3 edem edemaa ?6 ?633 ,+a ,+an5, n5,+, +, ?6? ?6? Statu "oka"! a/r cruris sinistra
L55- : •
De@5rm+)a De@5rm+)a,, 3 )er.+ha) )er.+ha) /er2edaan /er2edaan /anan /anan -a-+ -+r+ denan -a-+ -anan yan
•
,eha) Edema L'-a ?
•
Fee. : • • • • • •
Tera2a hana) d+daerah yan d+-e.'h-an dar+/ada daerah ,e-+)arnya Nyer+ )e-an Kre/+)a,+ Ar)er+ d5r,a.+, /ed+, ,+n+,)ra )era2a Sen,+2+.+)a, 2a+- CRT 2a+-
"5>e : Rane 5@ m5>emen) )er2a)a, F.eF.e-,+ ,+ : Nyer Nyer++ dan dan )er )er2a) 2a)a, • E-,)en,+ : Nyer+ dan )er2a)a, • 3
• •
I/. I/.
A-)+@ Pa,+@
: Ter2a)a, : Nyer+ dan )er2a)a,
DIA0NOSIS KLINIS S',/e=) =.5,ed @ra-)'r =r'r+, ,+n+,)ra
/.PEMERIKSAAN PENUN1AN0
Ke,an
: =.5,ed @ra-)'r
)+2+a @+2'.a ,e/er)+a d+,)a. ,+n+,)ra
DIA0NOSIS KER1A
/I.
C.5,ed @ra-)'r )+2+a @+2'.a ,e/er)+a d+,)a. ,+n+,)ra /II. RENCANA PEMERIKSAAN Pemer+-,aan darah r')+n • Per,+a/an 5/era,+ : R5 )h5ra- • /III. PENATALAKSANAAN 4
N5n "ed+-amen)5,a Pema,anan 2+da+ me.ewa)+ ,end+ dan d++,)+raha)-an • •
Ed'-a,+ -e/ada /a,+en 2e,er)a -e.'aranya )en)an /enya-+) yan d+der+)a /a,+en ,er)a /erawa)an /a,=a 5/era,+&
"ed+-amen)5,a Ana.e,+- : Ke)5r5.a= Ke)5r5.a= )a2 9 0&! m6KBB • O/era)+@ •
I2.
Red'-,+ )er2'-a dan @+-,a,+ +n)erna : ORIF
PRO0NOSIS '5 ad >+)am
: ad 25nam
'5 '5 ad @'n= @'n=)+ )+5na 5nam m : d'2+ d'2+aa ad 25nam 25nam '5 ad ,ana=)+5nam : d'2+a ad 25nam
5
TIN1AUAN PUSTAKA
ANATOMI TI3IA -I3 -I3ULA ULA
T!4!a (tu"an# ker!n#)
T'.an +n+ )erma,'- )'.an /anan3 ,eh+na )erd+r+ dar+ )+a 2a+an: 1& E/+/hy,+, /r59+ma.+, ''n a)a, Ba+an +n+ me.e2ar ,e=ara )ran,>er,a. dan mem+.+-+ /erm'-aan ,end+ ,'/er+5r /ada )+a/ =5ndy.',3 =5ndy .',3 ya+) ya+)' ' =5ndy. =5ndy.', ', med+a. dan =5ndy. =5ndy.', ', .a)er .a)era.& a.& D+)en D+)enah?)e ah?)enahny nahnyaa )erda )erda/a) /a) ,'a)' /en+n+an yan d+,e2') em+nen)a +n)er=5ndy.5+dea&
6
& D+a/hy,+, =5r/', Pada /enam/an me.+n)an mer'/a-an ,e+)+a denan /'n=a-nya menhada/ -e m'-a3 ,eh+n ,eh +na a =5r =5r/', /', mem mem/'ny /'nya+ a+ )+ )+a a ,+, ,+,++ ya ya+)' +)' mar mar5 5 an) an)er+ er+5r 5r d+ ,e2 ,e2e.a e.ah h m'm'-a3 a3 mar mar5 5 med+a.+, d+ ,e2e.ah med+a. dan =r+,)a +n)er5,,ea d+ ,e2e.ah .a)era. yan mem2a)a,+ @a=+e, .a)era.+,3 @a=+e, /5,)er+5r dan @a=+e, med+a.+,&Fa=+e, med+a.+, .an,'n )erda/a) d+2awah -'.+) dan mar5 an)er+5r an)er+5r d+ ,e2e.ah /r59+ma.& 4& E/+/hy,+, d+,)a.+, ''n 2awah Ke ara arah h med med+a. +a. 2a+ 2a+an an +n+ -'a) men5n5. men5n5. dan d+, d+,e2' e2')) ma. ma.e5. e5.', ', med med+a. +a.+, +, m ma)a a)a -a-+ -a-+& & E/+/hy,+, E/+/hy ,+, d+,) d+,)a.+, a.+, mem/'nya+ )+a da)ar da)aran an ,end+ ya+)' da)ar da)aran an ,end+ yan >er)+ >er)+-a. -a. @a=+ @a=+e, e, ar)+='.ar ar)+ ='.ar+, +, me..e me..e5.ar+ 5.ar+,3 ,3 da)ar da)aran an ,end+ yan h5r+< h5r+<5n)a. 5n)a. @a=+ @a=+e, e, ar)+ ar)+='.ar+ ='.ar+,, +n@er +n@er+5r +5r dan d+,e2e.ah .a)era. )erda/a) =e-'nan ,end+ +n=+,'ra @+2'.ar+,&
-!4u"a
"er'/a-an )'.an yan /anan3 .an,+n3 )er.e)a- d+ ,e2e.ah .a)era. )+2+a& E/+/hy,+, /r59+ma.+, mem2'.a) d+,e2') =a/+)'.'m @+2'.ae& Kearah /r59+ma. mer'n=+n menad+ a/e9& Pada =a/+)'.'m )erda/a) d'a da)aran ,end+ yan d+,e2') @a=+e, ar)+='.ar+, =a/+)'..+ @+2'.ae3 'n)'- 2er,end+ denan )+2+a& Pada =5r/', )erda/a) em/a) 2'ah =r+,)a ya+)'3 =r+,)a .a)era.+,3 =r+,)a an)er+5r3 =r+,)a med+a.+, dan =r+,)a +n)er5,,,ea& Da)arannya ada )+a 2'ah ya+)' @a=+e, .a)era.+,3 @a=+e, med+a.+, dan @a=+e, /5,)er+5r& Pada 2a+an d+,)a. -e arah .a)era. mem2'.a) menad+ ma.e5.', .a)era.+,& Ada /er2edaan yan menda,ar an)ara @ra-)'r /ada ana- denan @ra-)'r /ada 5ran dewa,a3 /er2edaan )er,e2') /ada ana)5m+3 2+5me-an+-3 dan @+,+5.5+ )'.an& Pada ana-? ana- an)ara e/+@+,+, dan me)a@+,+, )erda/a) .em/en e/+@+,+, ,e2aa+ daerah /er)'m2'han -5nen+)a.& -5nen+)a.& Lem/en e/+@+,+, +n+ a-an menh+.an /ada dewa,a3 dewa,a3 ,eh+na ,eh+na e/+@+,+, e/+@+,+, dan me)a@+,+, +n+ a-an menya)' /ada ,aa) +)'.ah /er)'m2'han memanan )'.an a-an 2erhen)+& T'.an /anan )erd+r+ dar+ : e/+@+,+,3 me)a@+,+, dan d+a@+,+,& E/+@+,+, mer'/a-an 2a+an /a.+n a)a, dar+ )'.an /anan3 me)a@+,+, mer'/a-an 2a+an yan .e2+h .e2ar dar+ ''n ''n )'.an )'.an /anan /anan33 yan yan 2erde-a 2erde-a)an )an denan denan d+,-', d+,-', e/+@+, e/+@+,+a. +a.+,3 +,3 ,edan,edan-an an d+a@+, d+a@+,+, +, mer'/a-an 2a+an )'.an /anan yan d+ 2en)'- dar+ /',a) 5,+@+-a,+ /r+mer& /r+mer& 7
Se.'r Se.'r'h 'h )'.a )'.an n d+.+ d+.+/' /')+ )+ 5.eh 5.eh .a/+ .a/+,a ,an n @+2r @+2r5, 5,aa yan yan d+,e d+,e2') 2') /er+5 /er+5,) ,)e'm e'm33 yan yan menand'n ,e.?,e. yan da/a) 2er/r5.+@era,+ dan 2er/eran da.am /r5,e, /er)'m2'han )ran,>er,a. )'.an /anan& Ke2anya-an )'.an /anan mem/'nya+ ar)er+a n')r+,+& L5-a,+ dan -e')'han dar+ /em2'.'h darah +n+.ah yan menen)'-an 2erha,+. a)a' )+da-nya /r5,e, /enyem2'han ,'a)' )'.an yan /a)ah& Pada ana-3 )erda/a) .em/en e/+@+,+, yan mer'/a-an )'.an rawan /er)'m2'han& Per+5,)e'm ,ana) )e2a. dan -'a) d+mana /ada /r5,e, 25ne he.d+n a-an menha,+.-an -a.', yan =e/a) dan .e2+h 2e,ar dar+/ada 5ran dewa,a3 ya+)' : •
3!omekan!k tu"an#
T'.an T'.an ana-?a ana-?anana- ,ana) ,ana) /5r5', /5r5',33 -5r)e-5r)e-,, 2er.'2 2er.'2an? an?.'2 .'2an an dan ,ana) ,ana) m'dah m'dah d+/5)5 d+/5)5n n 5.eh 5.eh -arena -arena -ana.+ -ana.+,, Ha>er, Ha>er,+an +an mend'd' mend'd'-+ -+ ,e2a+ ,e2a+an an 2e,ar 2e,ar )'.an )'.an&& Fa-)5r Fa-)5r +n+ menye2a2-an )'.an ana-?ana- da/a) mener+ma )5.eran,+ yan 2e,ar )erhada/ de@5rma,+ )'.an )'.an d+2and d+2and+n +n-an -an 5ran 5ran dewa,a dewa,a&& T'.an T'.an 5ran 5ran dewa,a dewa,a ,ana) ,ana) -5m/a-5m/a- dan m'dah m'dah mena.am+ )eanan dan )e-anan ,eh+na )+da- da/a) menahan -5m/re,+& •
3!omekan!k "empen# pertum4u*an 8
Lem/en /er)'m2'han mer'/a-an )'.an rawan yan me.e-a) /ada me)a@+,+, yan 2a+an .'arnya d+.+/')+ 5.eh /er+5,)e'm ,edan 2a+an da.amnya 5.eh /r5=e,', mam+.ar+,& Un)'- mem+,ah-an me)a@+,+, dan e/+@+,+, d+/er.'-an -e-'a)an yan 2e,ar&T'.an rawan .em/en e/+@+,+, mem/'nya+ -5n,+,)en,+ ,e/er)+ -are) yan 2e,ar& •
3!omekan!k per!oteum
Per+5,)e'm /ada ana-?ana- ,ana) -'a) dan )e2a. dan )+da- m'dah mena.am+ r52e-an d+2and+n-an 5ran dewa,a& Karakter!t!k Struktur dan -un#! Tu"an# Anak •
Remode""!n#
"e.a-'-an rem5de.+,a,+ a'h .e2+h 2a+- dar+/ada dewa,a3 mem/'nya+ -emam/'an 2+5.5+=a. /.a,)+=+)y ,eh+na da/a) )erad+ am2aran @ra-)'r yan 'n+- /ada ana- yan yan )+da )+da- d+' d+'m/ m/a+ a+ /ada /ada dewa dewa,a ,a33 ,e/e ,e/er) r)++ /ada /ada @ra-) @ra-)'r 'r 2'=-. 2'=-.ee )5r )5r', ', dan dan reen,)+=-& •
L!#amen Ten,+.e ,)ren)h -e-'a)an )eanan /ada .+amen ana-?ana- dan dewa,a ,e=ara
'm'm ,ama& •
Per!oteum
Ba+an )er.'ar yan men')'/+ )'.an ada.ah .a/+,an @+2r5,a den,e3 yan /ada ana-? ana- ,e=ara ,+n+@+-an .e2+h )e2a. dar+/ada dewa,a& Kra-)'r )+da- =ender'n 'n)'- mena.am+ d+,/.a=e ,e/er)+ /ada dewa,a3 dan /er+5,)e'm yan +n)a- da/a) 2er'na ,e2aa+ 2an)'an da.am red'-,+ @ra-)'r dan ma+n)enan=e&
•
0ro+t* P"ate
Gr5w)h /.a)e a)a' @+,+, ada.ah .em/en -ar)+.a5 yan )er.e)a- d+ an)ar e/+@+,+, /',a) /',a) /en'.a /en'.ana nan n ,e-'nde ,e-'nder r dan me)a@+ me)a@+,+, ,+,&& Ba+an Ba+an +n+ 'a 'a menad menad++ ,a)' ,a)' )+)+- )+)+- -e.emahan dar+ ,em'a ,)r'-)'r )'.an )erhada/ )ra'ma me-an+-& 9
Pada ana-?ana-3 ana-?ana-3 /er)'m2'han /er)'m2'han mer'/a-an da,ar )erad+nya )erad+nya rem5de..+n rem5de..+n yan .e2+h 2e,ar d+2and+n-an /ada 5ran dewa,a3 ,eh+na )'.an /ada ana-?ana- mem/'nya+ /er2edaan @+,+5.5+3 ya+)' :
Pertum4u*an 4er"e4!*an (o5er #ro+t*)
Per)'m2'han d+a@+,+, )'.an /anan a-an mem2er+-an ,)+m'.a,+ /ada /er)'m2'han /anan3 -arena )'.an rawan .em/en e/+@+,+, mena.am+ h+/erem+ /ada wa-)' /enyam2'nan&
De6orm!ta an# pro#re!6
Ker',a-an /ermanen /ada .em/en e/+@+,+, a-an )erad+ /emende-an a)a' an'.a,+&
-raktur tota"
Pada ana-?ana- @ra-)'r )5)a. aran 2er,+@a) 2er,+@a) -5m'n+)+@ -5m'n+)+@ -arena )'.annya )'.annya ,ana) @.e-,+2e. d+2and+n-an 5ran dewa,a&
DE-INISI -RAKTUR
Fra-)'r ada.ah )er/')',nya -5n)+n'+)a, )'.an3 re)a- a)a' /a)ahnya )'.an yan ')'h3 yan 2+a,anya d+,e2a2-an 5.eh )ra'ma6r'da/a-,a a)a' )enaa @+,+- yan d+)en)'-an en+, dan .'a,nya )ra'ma (Lukman dan Nurna, 2009; 26). 10
Fra-)' Fra -)'rr a)a a)a' ' /a) /a)ah ah )'. )'.an an ada. ada.ah ah )er )er/') /')',n ',nya ya -5n) -5n)+n' +n'+)a +)a,, ar ar+n +nan an )'. )'.an an dan6 dan6a)a a)a' ' )'.an rawan yan 'm'mnya d+,e2a2-an 5.eh r'da/a-,a Sjamsuhidayat, Sjamsuhidayat, 2005; 840). Fra-)'r ada.ah /a)ahnya -5n)+n'+)a, )'.an yan )erad+ -e)+-a )'.an )+da- mam/' .a+ menahan )e-anan yan d+2er+-an -e/adanya (Donna L. on!!, 2004 ; 625). Fra-)'r ada.ah )er/')',nya -5n)+n'+)a, )'.an dan d+)en)'-an ,e,'a+ en+, dan .'a,nya3 @ra-)'r
)erad+
+-a
)'. '.aan
d+d+ -ena na++
,)re,
yan an
.e2+h
2e,ar
darr+ da
yan
da/a)
d+a2,5r2,+nya ("runn#r dan Suddarth, 2002$ 2%5&)& 2%5&)&
KLASI-IKASI -RAKTUR
L'-m L' -man an dan N' N'rn rnaa N+ N+n n,+ ,+h h 008 008 : ( ( me mena na)a )a-a -an n 2ah 2ahwa wa ad adaa .e .e2+ 2+h h dar dar++ 1! 1!0 0 -.a,+@+-a,+ @ra-)'r3 yan da/a) d+.+ha) /ada )a2e. d+2awah +n+ yan mer'/a-an -.a,+@+-a,+ @ra-)'r men'r') /ara ah.+& Ta4e" '.' k"a!6!ka! 6raktur
Pr+=e 188!
Sam Sam,' ,'h+ h+day daya) a)1 188 88! ! D5en D5ene e,, 000
Ree>e, 001 Sme.)
Tran,>er,a. O2.+- S/+ra. Semen)a. Im/a-,+ Pa)5.5+- Green,)+=- A>'.,+ Send+ Be2an .a+nnya
Ter)')'/ Ter2'-a F+,'ra Ser5n Sederhana L+n)an Sederhana K5m+n')+@ Semen)a. Dahan h+a' K5m/re,+ Im/a-,+ Im/re,+ /a)5.5+,
Ter)')'/ K5m/.+) Ter2'-a T+da- -5m/.+) K5m/.+) Ter)')'/ Re)a- )a- -5m/.+)Ter2'-a O2.+- Green,)+=- S/+ra. Tran,>er,a. Tran,>er,a. O2.+- Semen)a. S/+ra. -5m+n')+@ K5m+n')+@ De/re,+ K5m/re,+ Pa)5.5+- A>'.,+ E/+@+,ea. +m/a-,+
In=5m/.e)e C5m/.e)e Ter)')'/ Ter2'-a /a)5.5+,
Sum'#r$ L'-man dan N+n,+h3 N'rna& 008 (&
•
K.a,+@+-a,+ e)+5.5+ o
Tra'ma)+-3 a-+2a) )ra'ma )+2a?)+2a
o
Pa)5.5+,3 Pa)5. 5+,3 -arena -e.emahan )'.an yan d+dah'.'+ denan -eadaan /a)5.5+, )'.an
11
o
S)re,,3 S)re, ,3 a-+2a) adany adanyaa )ra'm )ra'maa yan )er', mener', /ada ,'a)' )em/a) )er)en)'&
•
K.a,+@+-a,+ -.+n+, Pa)ah Pa) ah )'. )'.an an da/ da/a) a) d+2 d+2a+ a+ me men'r n'r') ') ada )+d )+da-ny a-nyaa h'2 h'2'na 'nan n an) an)ara ara /a) /a)ah ah )'. )'.an an
den de nan an d' d'n+ n+aa .' .'ar ar33 ya ya+) +)' ' /a /a)a )ah h )' )'.a .an n )e )er) r)') ')'/ '/ da dan n /a /a)a )ah h )' )'.a .an n )e )er2 r2''-aa yan an mem'n-+n-an )'.an dar+ .'ar da/a) ma,'- -e da.am .'-a ,am/a+ -e)'.an yan /a)ah Sjamsuhidayat, 2005; 84& 84& -raktur tertutup 2+.a )+da- ada .'-a yan menh'2'n-an @ra-)'r denan 'dara
.'ar a)a' /erm'-aan -'.+)& K.a,+@+-a,+ men'r') T,=herne T,=herne : Grade I : Fra-)'r denan memar /ada -'.+) a)a' ar+nan ,'2-')an Grade II : Fra-)'r yan .e2+h 2era) denan -5n)',+5 ar+nan .'na- 2a+an da.am dan /em2en-a-an& Grade III : C+dera 2era) denan -er',a-an ar+nan .'na- yan nya)a dan an=aman ,+ndr5ma -5m/ar)emen&
-raktur ter4uka 2+.a )erda/a) .'-a yan menh'2'n-an )'.an yan @ra-)'r
denan 'dara .'ar a)a' /erm'-aan -'.+)& Fra-)'r )er2'-a d+2a+ menad+ 4 deraa) yan d+)en)'-an 5.eh 2era) r+nannya .'-a dan 2era) r+nannya /a)ah )'.an& K.a,+@+-a,+ men'r') G',)+.5 : Grade I
: .' .'-a 2+a 2+a,anya -e= -e=+.3 .'.'-a )' )','- ya yan 2er 2er,+h /ad /ada )e )em/a) )'.an men5n5. -e.'ar& Terda/a) ,ed+-+) -er',a-an /ada ar+nan .'na-3 )an/a /enhan='ran dan @ra-)'r )+da- -5m+n')+@&
Grade II
: .' .'-a 1 =m =m3 )e )e)a/+ )+ )+da- ada ada /e /en' n'))'/ -'. -'.+)& T+ T+da- 2an 2anya- )erda/a )er da/a)) -er -er',a ',a-an -an ar ar+n +nan an .'n .'na-3 a-3 dan )+d )+daa- .e2 .e2+h +h dar dar++ -ehan='ran a)a' -5m+n',+ @ra-)'r )+n-a) ,edan&
Grade III
: )erda/a) -er',a-an yan .'a, /ada -'.+)3 ar+nan .'na- dan ,)r'-)'r ne'r5>a,-'.er3 d+,er)a+ 2anya- -5n)am+na,+ .'-a&
12
IIII A II
: )' )'.a .an n yan yan me mena na.a .am+ m+ @ra-) @ra-)'r 'r m'nm'n-+n +n da/a) da/a) d+ d+)' )')' )'/+ /+ ,e=ara memada+ 5.eh ar+nan .'na-&
III B
: )er )erda/a da/a)) /e.e/ /e.e/a,a a,an n /er+5 /er+5,)e ,)e'm 'm dan dan @ra@ra-)'r )'r -5m -5m+n' +n')+@ )+@ yan yan 2era)&
IIII C II
: )e )erd rda/ a/a) a) =edera =edera ar)er ar)er++ ya yan n /er /er.' .' d+/er d+/er2a 2a++-+3 +3 )+da)+da- /ed'.+ /ed'.+ 2era/a 2anya- -er',a-an ar+nan .'na- yan .a+n&
-raktur den#an komp"!ka! @ra-)'r yan d+,er)a+ denan -5m/.+-a,+ ma.'n+5n3
de.ayed 'n+5n3 n5n'n+5n3 +n@e-,+ )'.an •
K.a,+@+-a,+ rad+5.5+ o
o
L5-a,+ •
D+a@+,+a.
•
"e)a@+,+a.
•
In)ra?ar)+-'.er
•
Fra-)'r denan d+,.5-a,+
K5n@+'ra,+
Tran,>er,a.
O2.+-
S/+ra.
K'/'?-'/'
K5m'n+)+@ .e2+h dar+ d'a @ramen
Semen)a.
De/re,+
ETIOLO0I -RAKTUR
Un)'- mene)ah'+ mena/a dan 2aa+mana3 2a+-nya -+)a .e2+h dah'.' mene)ah'+ -eadaan @+,+- )'.an dan -eadaan )ra'ma yan da/a) menye2a2-an )'.an /a)ah& Um'mnya @ra-)'r d+a-+2 d+a -+2a)a)-an an 5.e 5.eh h -e -eaa. aa.an an )'. )'.an an men menaha ahan n )e)e-ana anan n )er )er')a ')ama ma )e)e-ana anan n mem mem2en 2en-5-3 -5-3 mem')ar3 dan )ar+-an& 13
Tra'ma •
Lan,'n Tra'ma yan )erad+ .an,'n /ada )'.an dan )erad+ @ra-)'r /ada daerah )e-anan )er,e2')3 'm'nya 2er,+@a) -5m'n+)+@ dan ar+nan .'na- +-') mena.am+ -er',a-an&
•
T+da- .an,'n A/a2+.a A/a2+ .a )ra'm )ra'maa d+han) d+han)ar-an ar-an -e daerah yan .e2+h a'h dar+ daerah @ra-)'r3 @ra-)'r3 m+,a.nya m+,a.nya /ada a)'h denan )anan e-,)en,+ da/a) menye2a2-an @ra-)'r -.a>+-'.a mem2ran +n)er5,e',& Pada -eadaan +n+ 2+a,anya ar+nan .'na- )e)a/ ')'h
MANI-ESTASI MANI-ESTA SI KLINIS
"en'r') Br'nner dan S'ddar) 00 4! "an+@e,)a,+ -.+n+, @ra-)'r ada.ah nyer+3 h+.annya @'n,+3 de@5rm+)a,3 /emende-an e-,)erm+)a,3 -re/+)',3 /em2en-a-an .5-a.3 dan /er'2ahan warna. warna. 1& Nyer+ )er', mener', dan 2er)am2ah 2era)nya ,am/a+ @ramen )'.an d++m52+.+,a,+& S/a,me 5)5)) ya 5)5 yan n men menyer yer)a+ )a+ @r @ra-) a-)'r 'r mer mer'/a '/a-an -an 2en 2en)')'- 2+d 2+da+ a+ a.a a.am+ m+ah ah ya yan n d+r d+ran= an=an an 'n) 'n)'m 'm mem+n+ma.-an era-an an)ar @ramen )'.an& & Se)e.ah )erad+ @ra-)'r3 2a+an?2a+an yan )a- da/a) d+'na-an dan =ender'n 2erera- ,e=ara a.am+ah era-an .'ar 2+a,a 2'-annya )e)a/ r++d ,e/er)+ n5rma.nya& Pere,eran @rame @ra men n /ad /adaa @ra @ra-)' -)'rr .en .enan an a)a a)a' ' )'n )'n-a -a++ men menye2 ye2a2-a a2-an n de@ de@5rm 5rm+)a +)a,, ) )er. er.+ah +aha) a) ma' ma'/'n /'n )era2a e-,)erm+)a, yan 2+,a d+-e)ah'+ denan mem2and+n-an e-,)erm+)a, yan n5rma.& E-,)erm+)a, )a- da/a) 2er@'n,+ denan 2a+- -arena @'n,+ n5rma. 5)5) 2eran)'n /ada +n)er+)a, )'.an )em/a) me.e-a)nya 5)5)& 4& Pada @ra-)'r )'.an /anan3 )erad+ /emende-an )'.an yan ,e2enarnya -arena -5n)ra-,+ 5)5) yan me.e-a) d+a)a, dan 2awah )em/a) @ra-)'r& Framen ,er+n ,a.+n me.en-a/+ ,a)' ,ama .a+n ,am/a+ 3!?!=m 1? +n=h+& %& Saa) e-,)erm+)a, e-,)erm+)a, d+/er d+/er+-,a +-,a denan )anan )anan33 )era2 )era2aa adanya der+- )'.an )'.an d+nama d+nama-an -an -re/+ -re/+)', )', yan ya n )e )era ra2a 2a aa-+2 +2a) a) e e,e ,e-a -an n an an)a )ara ra @r @ra ame men n ,a ,a)' )' den dena an n .a .a+n +nny nya& a& U U++ -r -re/ e/)' )',, da da/a /a)) mena-+2a)-an -er',a-an ar+nan yan .e2+h 2era)&
14
!&
Pem2en-a-an Pem2en -a-an dan dan /er'2ahan /er'2ahan warna .5-a. /ada -'.+) -'.+) )era )erad+ d+ ,e2a+ ,e2a+ a-+2a) a-+2a) )ra'm )ra'maa dan /erdarahan yan men+-')+ @ra-)'r& Tanda +n+ 2+,a 2ar' )erad+ ,e)e.ah 2e2era/a am a)a' =edera&
PEMERIKSAAN PENUN1AN0
Pemer+-,aan Rad+5.5+, D+.a-'-an D+.a-'-an @5)5 r5n)en r5n)en ,+nar ,+nar J m+n+ma. m+n+ma. har', /r5ye-,+ /r5ye-,+ ya+)' ya+)' AP dan .a)era.& .a)era.& Un)'Un)'- @ra-)' @ra-)'r? r?@ra @ra-)' -)'rr denan denan )anda? )anda?)an )anda da -.a,+-.a,+-33 d+an5, d+an5,+, +, da/a) da/a) d+2'a) d+2'a) ,e=ara ,e=ara -.+n+, -.+n+, ,edan-an /emer+-,aan rad+5.5+, )e)a/ d+/er.'-an 'n)'- me.en-a/+ de,-r+/,+ @ra-)'r dan da,ar 'n)'- )+nda-an )+nda-an ,e.an')nya ,e.an')nya&& Un)'- @ra-)'r?@ra @ra-)'r?@ra-)'r -)'r yan )+da- mem2er+-an mem2er+-an )anda? )anda -.a,+- meman d+an5,anya har', d+2an)' /emer+-,aan rad+5.5+, 2a+- r5n)en 2+a,a a)a'/'n a)a'/'n /emer+ /emer+-,a -,aan an =an+ =an+h h ,e/er) ,e/er)++ "RI3 "RI3 =5n)5hny =5n)5hnyaa 'n)''n)'- @ra-)' @ra-)'rr )'.an )'.an 2e.a-an 2e.a-an denan -5m/.+-a,+ ne'r5.5+,&
DIA0NOSIS
"enea "enea--an --an d+an5, d+an5,+, +, @ra-)' @ra-)'rr da/a) da/a) ,e=ara ,e=ara -.+n+, -.+n+, me.+/' me.+/')+ )+ anamne, anamne,+, +, .en-a/ .en-a/ dan me.a-'-an /emer+-,aan @+,+- yan 2a+-3 nam'n ,ana) /en)+n 'n)'- d+-5n@+rma,+-an denan me.a-' me.a-'-an -an /emer+ /emer+-,a -,aan an /en'na /en'nan n 2er'/a 2er'/a @5)5 @5)5 r5n)e r5n)en n 'n)''n)'- mem2an) mem2an)' ' menar menarah-a ah-an n dan men+.a+ ,e=ara 52e-)+@ -eadaan yan ,e2enarnya& ,e2en arnya&
1.
Anamnesa : trauma
B+.a )+da- ada r+waya) )ra'ma 2erar)+ @ra-)'r /a)5.5+,& Tra'ma har', d+/er+n=+ en+,nya3 2e,ar?r+nannya )ra'ma3 arah )ra'ma dan /5,+,+ /ender+)a a)a' e-,)rem+)a, yan 2er,an-')an me-an+,me )ra'ma& Dar+ anamne,a anamne,a ,aa da/a) d+d'a : ? Kem' Kem'n n-+ -+na nan n /5.+ /5.+)r )ra' a'ma ma&& ? Kem'n Kem'n-+n -+nan an @ra@ra-)'r )'r m'.)+/ m'.)+/e.& e.& 15
? Kem'n-+nan Kem'n-+nan @ra-)'r @ra-)'r?@r ?@ra-)'r a-)'r )er)en) )er)en)'3 '3 m+,a.nya m+,a.nya : @ra-)'r @ra-)'r =5..e,3 =5..e,3 @ra-)'r @ra-)'r ,'/ra=5ndy. ,'/ra=5ndy.a+r a+r h'mer',3 @ra-)'r =5..'m @em'r& ? Pada anamne,a anamne,a ada ada nyer+ )e)a/+ )e)a/+ )+da- e.a, /ada @ra-)'r @ra-)'r +n-5m/.+) +n-5m/.+) ? Ada an'an an'an @'n,+3 @'n,+3 m+,a.ny m+,a.nyaa : @ra-)'r @ra-)'r @em'r3 @em'r3 /ender+)a /ender+)a )+da)+da- da/a) da/a) 2era.an& 2era.an& Kadan?-adan @'n,+ ma,+h da/a) 2er)ahan 2er)ahan /ada @ra-)'r +n-5m/.+) dan @ra-)'r +m/a=)ed +m/a-,+ )'.an -5r)+-a. -e da.am )'.an ,/5n+5,a&
2.
Pemeriksaan umum
D+=ar+ -em'n-+nan -5m/+-a,+ 'm'm3 'm'm3 m+,a.nya : ,h5=- /ada @ra-)'r m'.)+/e.3 @ra-)'r /e.>+, a)a' @ra-)'r )er2'-a3 )anda?)anda ,e/,+, /ada @ra-)'r )er2'-a )er+n@e-,+& )er+n@e-,+& 1.
Pemeriksaan status lokalis
Tanda?) Tanda?)anda anda @ra-)'r yan -.a,+-.a,+- ada.ah 'n)'- )'.an )'.an /anan& /anan& Fra-)'r )'.an?)'.a )'.an?)'.an n -e=+. m+,a.nya: m+,a.nya: na>+='.are na>+='.are man',3 man',3 @ra-)'r @ra-)'r a>'.,+3 a>'.,+3 @ra-)'r @ra-)'r +n)raar)+ +n)raar)+-'.er -'.er33 @ra-)'r @ra-)'r e/+@+,+,& e/+@+,+,& Fra-)'r )'.an?)'.an yan da.am m+,a.nya 5d5n)5+d?=er>+=a.3 =er>+=a.3 dan a=e)a2'.'m mem/'nya+ )anda?)anda )er,end+r+&
PENATALAKSANAAN -RAKTUR P+.+ha P+.+han n ada.ah ada.ah )era/+ )era/+ -5n,er -5n,er>a) >a)+@ +@ a)a' a)a' 5/era)+ 5/era)+@& @& P+.+ha P+.+han n har', har', men+n men+na) a) )''an )''an
/en52a)an @ra-)'r3 ya+)' : menem2a.+-an @'n,+ )'.an yan /a)ah da.am an-a wa-)' ,e,+n-a) m'n-+n& '. Terap! Terap! Koner5at!6 Koner 5at!6 a. Protek! a7a "+,a.nya m+)e..a 'n)'- @ra-)'r =5..'m =h+r'r+='m h'mer+ denan -ed'd'-an 2a+-& 4. Immo4!"!a! a7a tanpa repo!! "+,a.nya /ema,anan +/, a)a' 2+da+ /ada @ra-)'r +n-5m/.+) dan @ra-)'r denan
-ed'd'-an 2a+-& 8. Repo!! tertutup dan 6!ka! den#an #!p 16
"+,a.ny "+,a.nyaa @ra-)' @ra-)'rr ,'/ra= ,'/ra=5ndy 5ndy.a+ .a+r3 r3 @ra-)' @ra-)'rr =5..e, =5..e,33 @ra-)' @ra-)'rr ,m+)h ,m+)h&& Re/5,+ Re/5,+,+ ,+ da/a) da/a) denan denan ane,)e, ane,)e,++ 'm'm 'm'm a)a' a)a' ane,)e ane,)e,+ ,+ .5-a. .5-a. denan denan meny'n meny'n)+)+--an -an 52a) ane,)e ane,)e,+ ,+ da.am hema)5ma @ra-)'r& @ra-)'r& Framen d+,)a. d+-em2a.+-a d+-em2a.+-an n /ada -ed'd'-an -ed'd'-an ,em'.a ,em'.a )erhada/ @ramen /r5-,+ma. dan d+/er)ahan-an da.am -ed'd'-an yan ,)a2+. da.am +/,& "+,a.nya @ra-)'r d+,)a. rad+',3 +mm52+.+,a,+ da.am /r5na,+ /en'h dan @.e-,+ /ere.anan& d. Trak! Tra-, Tra-,++ da/a) da/a) 'n)''n)'- re/5,+ re/5,+,+ ,+ ,e=ara ,e=ara /er.ah /er.ahan an dan @+-,a @+-,a,+ ,+ h+na h+na ,em2'h ,em2'h a)a' a)a'
d+/a,an +/, ,e)e.ah )+da- ,a-+) .a+& Pada ana-?ana- d+/a-a+ )ra-,+ -'.+) )ra-,+ Ham+.)5n R',,e.6)ra-,+ Bryan)& Tra-,+ -'.+) )er2a)a, 'n)'- % m+n' dan 2e2an ! -3 'n)'- ana-?ana- wa-)' dan 2e2an )er,e2') men='-'/+ 'n)'- d+/a-a+ ,e2aa+ )ra-,+ de@+n+)+@3 2+.amana )+da- ma-a d+)er',-an denan +mm52+.+,a,+ +/,& Un)'- 5ran dewa,a )ra-,+ de@+n+)+@ har', )ra-,+ ,-e.e)a. 2er'/a 2a.an=ed )ra=)+5n&
$. Terap! Terap! Operat!6 Operat! 6 a. Terap! rap! operat! operat!66 den#an den#an rep repo! o!!! e8ara e8ara tert tertutup utup den den#an #an 4!m4!n# 4!m4!n#an an rad!o"o# rad!o"o#! ! (!ma#e !nten!6!er, C9arm) 1& Re/5,+,+ )er)')'/?F+-,a,+ e-,)erna Se)e.a Se)e.ah h re/5,+ re/5,+,+ ,+ 2a+2a+- 2erda, 2erda,arar-an an -5n)r5. -5n)r5. rad+5. rad+5.5+ 5+,, +n)ra5 +n)ra5/er /era)+ a)+@@ ma-a ma-a
d+/a,an a.a) @+-,a,+ e-,)erna& & Re/5,+,+ )er)')'/ denan -5n)r5. rad+5.5+, d++-')+ @+-,a,+ +n)erna "+,a.nya : re/5,+,+ @ra-)'r )er)')'/ ,'/ra =5ndy.a+r /ada ana- d++-')+ denan /ema,anan /ara.e. /+n,& Re/5,+,+ )er)')'/ @ra-)'r =5..'m'm /ada ana- d++-')+ /+nn+n dan +mm52+.+,a,+ +/,& Cara +n+ ,e-aran )er', d+-em2an-an menad+ =.5,e na+.+n /ada @ra-)'r @em'r @em'r dan )+2+a3 )+2+a3 ya+)' ya+)' /ema,a /ema,anan nan @+-,a, @+-,a,++ +n)ern +n)ernaa +n)ra +n)ra med'.. med'..er er /en /en )an/a )an/a mem2'-a @ra-)'rnya& 4. Terap! operat!6 den#an mem4uka 6rakturna '. Repo!! ter4uka dan 6!ka! !nterna ORIF O/en Red'=)+5n and In)erna. F+9a)+5n Ke'n)'nan =ara +n+ ada.ah : ? Re/5,+,+ ana)5m+,& ? "52+.+,a,+ d+n+ )an/a @+-,a,+ .'ar& 17
Ind+-a,+ ORIF : a& Fra-)'r yan )a- 2+,a ,em2'h a)a' 2ahaya a>a,='.a+r ne-r5,+, )+n+3 m+,a.nya : ? Fra-)'r )a.',& ? Fra-)'r =5..'m @em'r& 2& Fra-)'r yan )+da- 2+,a d+re/5,+,+ )er)')'/& "+,a.nya "+,a.nya : ? Fra-)'r a>'.,+& ? Fra-)'r d+,.5-a,+& =& Fra-)'r yan da/a) d+re/5,+,+ )e)a/+ ,'.+) d+/er)ahan-an& "+,a.nya : ? Fra-)'r "5n)e+a& ? Fra-)'r Ga.ea<<+& ? Fra-)'r an)e2ra=h++& ? Fra-)'r /ere.anan -a-+& d& Fra-)'r yan 2erda,ar-an /ena.aman mem2er+ ha,+. yan .e2+h 2a+- denan 5/era,+3 m+,a.nya : @ra-)'r @em'r& $. E:8!!ona" Art*rop"at "em2'an @ramen yan /a)ah yan mem2en)'- ,end+3 m+,a.nya : ? Fra-)'r =a/') rad++ /ada 5ran dewa,a& ? Fra-)'r =5..'m @em'r yan d+.a-'-an 5/era,+ 5/ era,+ G+rd.e,)5ne& ;. E:8!! 6ra#men dan pemaan#an endoprot*e! D+.a-'-an e9=+,+ =a/') @em'r dan /ema,anan end5/r5,)he,+, "55re a)a' yan
.a+nnya& Se,'a+ )''an /en52a)an @ra-)'r ya+)' 'n)'- menem2a.+-an @'n,+ ma-a ,ea- awa. awa. ,'dah ,'dah har', har', d+/erh d+/erha)+ a)+-an -an .a)+ha .a)+han?. n?.a)+ a)+han han 'n)''n)'- men=e men=eah ah d+,',e d+,',e a)r5/+ a)r5/+ 5)5) 5)5) dan -e-a-'an ,end+3 d+,er)a+ m52+.+,a,+ d+n+& Pada ana- aran d+.a-'-an 5/era,+ -arena /r5,e, /enyem2'hannya yan =e/a) dan nyar+, )an/a -5m/.+-a,+ yan 2erar)+& PENATALAKSANAAN -RAKTUR PADA ANAK Closed treatment : "ay5r+)a, @ra-)'r /ada anaD+)anan+ denan red'-,+ )er)')'/ dan /em2a.')an denan +/, a)a' )ra-,+& G+/,
,e2a+,e2a+-ny nyaa d+'na d+'na-an -an /ada /ada @ra-)' @ra-)'rr yan yan )e.ah )e.ah 2erha, 2erha,+. +. d+red' d+red'-,+ -,+&& S)a)', S)a)', ,+r-' ,+r-'.a, .a,++ dan ne'r5.5+, d+,)a. dar+ @ra-)'r har', d+/er+-,a ,e=ara re'.er& Open treatment Be2era/a +nd+-a,+ 'n)'- /ena)a.a-,anaan 5/era,+ /ada ana- me.+/')+ : • •
Fra-)'r d+,/.a=ed e/+@+,+, Fra-)'r d+,/.a=ed +n)rar)+-'.er 18
• • • • • • • • • •
Fra-)'r )+da- ,)a2+. "'.)+/.e @ra-)'r Fra-)'r )er2'-a Fra-)'r @em'r /ada remaa Fra-)'r .eher @em'r Fra-)'r denan .'-a 2a-ar C.5,ed )rea)men) yan aa. a)a' )+da- ,)a2+. C.5,ed )rea)men denan -em'n-+nan -eaa.an yan )+n+ Fra-)'r /a)5.5+, C+dera ne'r5>a,-'.er
T!pe9t!pe 6!ka! o#n r#du*tion and int#rna+ i-sation ORIF i-sation ORIF *+os#d r#du*tion dan int#rna+ i-sation CRIF i-sation CRIF a)a, +nd+-a,+: 1& Fra-)'r )er2'-a denan -er',a-an ar+nan yan ma,+@ & "em2er+-an @+-,a,+ yan +n,)an da.am -a,', /5.+)ra'ma 4& Pena)a.a-,anaan @ra-)'r denan de@+,+en,+ ,+m/anan )'.an a)a' +n@e-,+ E5a"ua! •
"en'n'--an /erawa)an yan r')+n /ada ana- denan )ra-,+
•
"en'n'--an adanya ,+r-'.a,+3 +n)er+)a, -'.+) )eraa3 @'n,+ ne'r5.5+ n5rma.3 dan )+da- )erad+ +n@e-,+
•
O2,er>a,+ a-)+@+)a, yan 2+,a d+.a-'-an ana-
KOMPLIKASI KOMPLIK ASI PEN
"a.'n+5n ada.ah -eadaan d+mana @ra-)'r menyem2'h /ada ,aa)nya3 )e)a/+ )erda/a) )erda/a) de@5rm+)a, de@5rm+)a, yan 2er2en)'2er2en)'- an'.a,+3 an'.a,+3 >ar',6>a.' >ar',6>a.',3 ,3 r5)a,+3 r5)a,+3 -e/ende-an -e/ende-an a)a' 'n+5n ,e=ara meny+.an m+,a.nya /ada @ra-)'r rad+', dan '.na& tio+o!i 19
Fra-)' Fra-)'rr )an/a )an/a /en52a)a /en52a)an3 n3 /en52a)a /en52a)an n yan
)+da)+da- ade-'a)3 ade-'a)3 red'-,+ red'-,+ dan
+m52+.+,a,+ yan )+da- 2a+-3 /enam2+.an -e/')',an ,er)a )e-n+- yan ,a.ah /ada awa. /en52a)an3 /en52 a)an3 5,+@+-a,+ /rema)'re /ada .em/en e/+@+,+, -arena adanya )ra'ma& /am'aran +inis De@5rm+)a De@5rm+)a,, denan 2en)'- yan 2er>ar+a,+3 2er>ar+a,+3 an'an an'an @'n,+ @'n,+ an5)a an5)a era-3 nyer+ dan -e)er2a)a,an /erera-an ,end+3 d+)em'-an -5m/.+-a,+ ,e/er)+ /ara.y,+, )ard+ ner>', '.nar+,3 O,)e5ar)r+)+, a/a2+.a )erad+ /ada daerah ,end+3 2'r,+)+, a)a' ne-r5,+, -'.+) /ada )'.an yan mena.am+ de@5rm+)a,& 1adio+o!is Pada @5)5 r5en)en )erda/a) /enyam2'nan @ra-)'r )e)a/+ da.am /5,+,+ yan )+da- ,e,'a+ denan -eadaan yan n5rma.& #n!o'atan K5n,er>a)+@ d+.a-'-an re@ra-)'r+,a,+ denan /em2+',an 'm'm dan d++m52+.+,a,+ ,e,'a+ denan @ra-)'r yan 2ar'3 a/a2+.a ada -e/ende-an an5)a era- da/a) d+/er'na-an ,e/a)' 5r)5/ed+& O/era)+@ d+.a-'-an 5,)e5)5m+ -5re-,+ 5,)e5)5m+ dan 'on# !rat d+,er)a+ d+,er)a+ denan @+-,a,+ +n)erna3 a)a' denan 5,)e5)5m+ denan /emananan 2er)aha/ m+,a.nya /ada ana-?ana-3 a)a' denan 5,)e5)5m+ yan 2er,+@a) 2a+&
2. Dela Delaye yed d Union nion
De.aye De.ayed d Un+5n Un+5n ada.ah ada.ah @ra-)' @ra-)'rr yan yan )+da)+da- ,em2'h ,em2'h ,e)e.a ,e)e.ah h ,e.an ,e.an wa-)' wa-)' 4?! 2'.an 4 2'.an 'n)'- an5)a era- a)a, dan ! 2'.an 'n)'- an5)a era- 2awah& tio+o!i Sama denan n5n'n+5n& 20
/am'aran +inis Nyer+
an5)a
era-
dan
/erera-an
/ada
wa-)'
2era.an3
)erda/a)
/em2en-a-an3 nyer+ )e-an3 )erda/a) era-an yan a2n5rma. /ada daerah @ra-)'r3 /er)am2ahan de@5rm+)a,& 1adio+o!is T+da- ada am2aran )'.an 2ar' /ada ''n daerah @ra-)'r3 am2aran -+,)a /ada ''n?''n ''n?''n )'.an -arena adanya de-a.,+@+de-a.,+@+-a,+ a,+ )'.an3 )'.an3 am2aran am2aran -a.', yan -'ran d+,e-+)ar @ra-)'r& #n!o'atan K5n,er>a)+ K5n,er>a)+@@ d+.a-'-an d+.a-'-an /ema,anan /ema,anan /.e,)er /.e,)er 'n)'- +m52+.+,a, +m52+.+,a,++ )am2ahan )am2ahan ,e.ama ,e.ama ?4 2'.an& O/era)+@ d+.a-'-an 2+.a 'n+5n d+/er-+ra-an )+da- a-an )erad+ ma-a ,eera d+.a-'-an @+-,a,+ +n)erna dan /em2er+an 'on# !rat &
3. Non un union
D+,e2') n5n'n+5n a/a2+.a @ra-)'r )+da- menyem2'h an)ara 7? 2'.an dan )+da- d+da/a)-an d+da/a)-an -5n,5.+da,+ -5n,5.+da,+ ,eh+na )erda/a) )erda/a) /,e'd5ar)r5 /,e'd5ar)r5,+, ,+, ,end+ ,end+ /a.,'& /a.,'& P,e'd5ar)r5,+, da/a) )erad+ )an/a +n@e-,+ )e)a/+ da/a) 'a )erad+ 2er,ama?,ama +n@en@e-,+ ,+ d+, d+,e2') e2') in#*t#d in#*t#d s#udoartr s#udoartrosi osiss& Be2e Be2era ra/a /a en+ en+,, n5n' n5n'n+ n+5n 5n )er )erad ad++ men'r') -eadaan ''n?''n @ramen )'.an ya+)' : h+/er)r5@+-
''n?''n
)'.an 2er,+@a) ,-.er5)+- dan .e2+h 2e,ar dar+ n5rma.
yan yan d+,e d+,e2' 2')) am2 am2ar aran an #+#hant3s oot 3 ar+, ar+, @ra-)' @ra-)'rr )am/a)am/a- denan denan e.a,3 e.a,3 r'anan an)ar )'.an d++,+ denan )'.an rawan dan ar+nan +-a) @+2r5,a3 /ada en+, +n+ >a,-'.ar+,a,+ 2a+- ,eh+na 2+a,anya hanya d+/er.'-an @+-,a,+ yan r++d )an/a /ema,anan 'on# !rat & A)r5@+-65.+5)r5@+- )+da- ada )anda?)anda a-)+>+)a, ,e.'.er /ada ''n @ra-)'r3 ''n )'.an .e2+h -e=+. dan 2'.a) ,er)a 5,)e5/5r5)+- dan a>a,-'.er3 /ada en+, +n+ d+,am/+n d+.a-'-an @+-,a,+ r++d 'a d+/er.'-an /ema,anan 'on# /ema,anan 'on# !rat & 21
tio+o!i #a,-'.ar ,-'.ar+,a +,a,+ ,+ yan yan -'ran -'ran /ada /ada ''n? ''n?'' ''n n @rame @ramen3 n3 red'-, red'-,++ yan yan )+da- )+da- ade-'a)3 +m52+.+,a,+ yan )+da- ade-') ,eh+na )erad+ /ada -ed'a @ramen3 wa-)' +m52+.+,a,+ yan )+da- ='-'/3 +n@e-,+3 d+,)ra-,+ /ada -ed'a ''n -arena adanya adanya )ra-,+ )ra-,+ yan yan 2er.e2 2er.e2+ha +han3 n3 +n)er/ +n)er/5,+ 5,+,+ ,+ ar+n ar+nan an .'na.'na- d+ an)ara an)ara -ed'a -ed'a @rame @ramen3 n3 )erda/a )erda/a)) araara- yan yan ='-'/ ='-'/ 2e,ar 2e,ar an)ara an)ara -ed'a -ed'a @rame @ramen3 n3 de,)r de,)r'-, '-,++ )'.an )'.an m+,a. m+,a.nya nya 5.eh 5.eh -arena -arena )'m5r )'m5r a)a' a)a' 5,)e5m 5,)e5m+e. +e.+)+ +)+,, @ra-) @ra-)'r 'r /a)5.5 /a)5.5+, +,3 3 d+,5.' d+,5.',+ ,+ hema)5 hema)5ma ma @ra-)' @ra-)'rr 5.eh 5.eh ar+n ar+nan an ,+n5>+ ,+n5>+aa @ra-) @ra-)'r 'r +n)ra+n)ra-a/, a/,'.e '.er3 r3 -er',a-an /er+5,)e'm yan he2a) ,ewa-)' )erad+ @ra-)'r a)a' 5/era,+3 @+-,a,+ +n)ern +n)ernaa yan yan )+da)+da- ,em/'r ,em/'rna3 na3 de.aye de.ayed d 'n+5n 'n+5n yan yan )+da)+da- d+52a) d+52a)+3 +3 /en52a /en52a)an )an yan ,a.ah a)a' ,ama ,e-a.+ )+da- d+.a-'-an /en52a)an3 )erda/a) 2enda a,+n d+an)ara -ed'a @ra-)'r m+,a.nya /ema,anan s*r# /ema,anan s*r# d+an)ara d+an)ara -ed'a @ramen& /am'aran +inis Nyer+ r+nan a)a' ,ama ,e-a.+ )+da- ada3 era-an a2n5rma. /ada daerah @ra-)'r yan mem2en)'- ,end+ /a.,' yan d+,e2') /,e'd5ar)r5,+,3 nyer+ )e-an ,ed+-+) a)a' ,ama ,e-a.+ )+da- ada3 /em2en-a-an 2+,a d+)em'-an dan 2+,a 'a )+da- )erda/a) /em2en-a-an ,ama ,e-a.+3 /ada /era2aan d+)em'-an r5na d+an)ara -ed'a @ramen&
1adio+o!is Terda Terda/a) /a) am2ar am2aran an ,-.er5 ,-.er5)+)+- /ada /ada ''n? ''n?'' ''n n )'.an3 )'.an3 ''n? ''n?''n ''n )'.an )'.an 2er2en)'- 2'.a) dan ha.',3 h+.annya r'anan med'.er /ada ''n?''n )'.an3 ,a.ah ,a.ah ,a)' ,a)' ''n ''n )'.an )'.an da/a) da/a) 2er2en 2er2en)')'- =em2'n =em2'n dan ,+,+ ,+,+ .a+nny .a+nnyaa =e-'n =e-'n /,e'd5ar)r5,+,& #n!o'atan F+-,a,+ F+-,a,+ +n)erna r++d r++d denan a)a' )an/a 'on# !rat 3 e-,+,+ @ramen -e=+. de-a) ,end+ ,end+ m+,a. m+,a.nya nya -e/a.a -e/a.a rad+', rad+', dan /r5,,e /r5,,e,', ,', ,)y.5+ ,)y.5+de', de', '.na3 '.na3 /ema,a /ema,anan nan 22
/r5)e,+, m+,a.nya /ada
@ra-)'r .eher
@em'r3 ,)+m'.a,+ e.e-)r+-
'n)'-
mem/er=e/a) 5,)e5ene,+,& PROSES PEN
Penyem2'han )'.an )er2a+ menad+ !3 ya+)' : 1& Fa, Fa,e Hem Hema) a)5m 5maa Pem2'.'h darah d+ ,e-+)ar )'.an yan mena.am+ @ra-)'r r52e-3 a-+2a)nya3 )'.an d+,e-+)ar @ra-)'r a-an -e-'ranan n')r+,+ dan a-h+rnya ma)+ ,e-+)ar 1? mm&
& Fa,e Fa,e Pr5. Pr5.+@ +@er era, a,++ Se. Se. Pada Pada am am /er) /er)am amaa @ra@ra-)' )'rr mer' mer'/a /a-an -an ma,a ma,a rearea-,+ ,+ +n@.
[email protected] ama, a,++ a-') a-') den denan an /r5.+@era,+ ,e. d+ 2awah /er+5,)e'm dan ma,'- -e da.am -ana.+, med'..a& Be-'an hema)5m d+,era/ ,e=ara /er.ahan dan -a/+.er 2ar' m'.a+ )er2en)'-&
23
4& Fa,e Fa,e Pem2en Pem2en)' )'-an -an Ka.' Ka.',, Se. yan yan 2er/r5 2er/r5.+@ .+@era era,+ ,+ 2er,+@ 2er,+@a) a) -5ndr5 -5ndr5en+ en+- dan 5,)e5 5,)e5en+ en+-& -& Se.?,e Se.?,e.. +n+ a-an a-an mem2en)'- )'.an dan 'a -ar)+.a5& Se.a+n +)' ,e. yan 2er/r5.+@era,+ )er,e2') 'a mem2en)'- 5,)e5-.a, yan mema-an )'.an?)'.an yan ma)+& "a,,a ,e.'.er yan )e2a. )er,e2') dan aram?aram m+nera.nya )er')am -a.,+'m mem2en)'- ,'a)' )'.an +ma)'r yan d+,e2') w5>en 25ne& 5>en 25ne +n+ mer'/a-an )anda /ada rad+5.5+- 2ahwa )e.ah )erad+ /r5,e, /enyem2'han @ra-)'r
%& Fa,e Fa,e K5n, K5n,5. 5.+d +da, a,++ 5>en 25ne 25ne a-an a-an mem2 mem2en) en)''- -a.' -a.',, /r+m /r+mer er dan dan ,e=a ,e=ara ra /er.a /er.ahan han?. ?.aha ahan n a-an a-an mem2en)'- ar+nan )'.an yan .e2+h -'a) 5.eh a-)+>+)a, 5,)e52.a,&
!& Fa,e Fa,e Rem5 Rem5de de.+ .+n n *+-a *+-a /r5, /r5,e, e, /eny /enya) a)'a 'an n )'.a )'.an n ,'da ,'dah h .en .en-a -a/3 /3 ma-a ma-a )'.a )'.an n yan yan 2ar' 2ar' a-an a-an mem2en)'- 2a+an yan menyer'/a+ denan 2'.2', yan me.+/')+ )'.an )an/a -ana.+, med'.ar+,& Pada @a,e +n+ re,5r2,+ ,e=ara 5,)e5-.a,)+- )e)a/ )erad+ dan )e)a/ )erad+ 5,)e52.a,)+- /ada )'.an& 24
PRO0NOSIS
Pr5,e, /enyem2'han /a)ah )'.an ada.ah /r5,e, 2+5.5+, a.am+ yan a-an )erad+ /ada ,e)+a/ /a)ah )'.an3 )+da- /ed'.+ a/a yan )e.ah d+-era-an d5-)er /ada /a)ahan )'.an )er, )er,e2' e2')& )& Pada Pada /erm /erm'. '.aa aan n a-an a-an )er )erad ad++ /erd /erdar araha ahan n d+ ,e-+ ,e-+)a )arr /a)a /a)aha han n )'.a )'.an n33 yan yan d+,e2a2-an 5.eh )er/')',nya /em2'.'h darah /ada )'.an dan /er+5,) yan d+,e2') denan @a,e hema)5ma3 -em'd+an 2er'2ah menad+ @a,e ar+nan @+2r5,+,3 .a.' /enya)'an -.+n+,3 dan /ada a-h+rnya @a,e -5n,5.+da,+&1
a-)' yan d+/er.'-an 'n)'- /enyem2'han @ra-)'r )'.an ,ana) 2eran)'n /ada .5-a,+ @ra-)'r dan 'm'r /a,+en& Ra)a?ra)a ma,a /enyem2'han @ra-)'r: L5-a,+ Fra-)'r
"a,a Penyem2'han
L5-a,+ Fra-)'r
"a,a Penyem2'han
1& Pere.anan )anan
4?% m+n'
(& Ka-+
4?% m+n'
& F+2'.a
%?7 m+n'
& "e)a)ar,a.
!?7 m+n'
4& T+2+a
%?7 m+n'
8& "e)a-ar/a.
4?% m+n'
%& Pere.anan -a-+
!? m+n'
10& air+in#
?% m+n'
!& T'.an r','-
%?! m+n'
11& *ar+ )anan
?4 m+n'
7& on#s 7& on#s ra*tur#
4?! m+n'
1& *ar+ -a-+
?% m+n'
Ra)a?ra)a ma,a /enyem2'han: Ana-?ana- 4?% m+n'3 dewa,a %?7 m+n'3 .an,+a m+n'&
25
DA-TAR PUSTAKA
1&
A/.ey A/.ey&& A Graham Graham33 .5'+, .5'+, S5.5m5n S5.5m5n& "uku &"uku 7jar rtho#di dan raktur sist#m 7++#y. Pener2+) w+dya med+-a& *a-ar)a
& S5.5 S5.5m5 m5n n L3 arw+= rw+=- D3 Nay Nayaam aam S& In' In'r+ r+e, e, 5@ )he )he @5re @5rear arm m and and wr+, wr+,)& )& In: In: S5.5m5n L3 arw+=- D3 Nayaam S& ed,& A/.eyM, Sy,)em 5@ Or)h5/aed+=, and Fra=)'re,& N+n)h Ed+)+5n&UK: H5dder Arn5.d&010 4& Ra, Ra,ad ad Cha+ Cha+r' r'dd dd+n +n33 S)r' S)r'-) -)'r 'r dan dan F'n F'n,+ ,+ T'.an '.an da.a da.am: m: Ra, Ra,ad ad Cha+ Cha+r' r'dd dd+n +n&& Penan)ar I.m' Bedah Or)5/ed+& Ce)a-an -eenam& Pener2+) PT& P T& $ar,+ $ar,+@@ a)am/5ne& *a-ar)a& 008& %& Sam Sam,,'h+ 'h+daa daa)& )& R3 +m De *5n *5n&& "uku 7jar +mu "#dah #d 2& Pener2 Pener2+) +) 2'-' -ed5-)eran EGC& *a-ar)a&00! !& Sne.. RS& Ana)5m+ K.+n+- 'n)'- "aha,+,wa Ked5-)eran& Ed+,+ 7& E-,)erm+)a, S'/er+5r: Lenan Bawah& EGC: *a-ar)a& 007& Ha.: %7(
7& Re-,5/r5 /r5d53 S5e. 5e.ar)5& umu+an u+iah +mu "#dah :aku+tas #dokt#ran ni<#rsitas ndon#sia& ndon#sia& Pener2+) 2'-' -ed5-)eran EGC& *a-ar)a&
26