ISOLASI DNA GENOM MANUSIA DARI SAMPEL DARAH (WHOLE BLOOD) MENGGUNAKAN PROTOKOL KIT PROMEGA TULISAN MASIH PERL PERLU U REVISI dan BELUM BELUM RAMPUNG. RAMPUNG. Silahkan Silahkan mn!i"i k#mn$a% dan "a%an anda di k#l#m &#mmn$. ISOLASI DNA GENOM MANUSIA DARI SAMPEL DARAH (WHOLE BLOOD) MENGGUNAKAN PROTOKOL KIT PROMEGA Olh ' HERI SANTOSO (*+*,) S$-dn$ # Bi#l#!/ D0a%$mn$ 1a2-l$/ # S2in2 and T2hn#l#!/3 Ma-lana Malik I4%ahim S$a$ I"lami2 Uni5%"i$/ # Malan! &0 ' 678,989*3 mail ' 0%#:h%#9;/ah##.2#m
BAB I PENDAHULUAN ,.,La$a% Blakan! Pn!nalan i"#la"i DNA "an!a$lah 0n$in!3 mn!in!a$ 4i#$kn#l#!i 0ada akhi%
-"- +,). I"#la"i DNA m%-0akan lan!kah /an! $0a$ -n$-k mm0la=a%i DNA. P%in"i0n/a ada d-a3 /ai$- "n$%i-!a"i dan 0%"i0i$a"i. Sn$%i-!a"i m%-0akan $knik -n$-k mmi"ahkan 2am0-%an 4%da"a%kan 4%a$ m#lk-l k#m0#nnn/a. M#lk-l /an! mm0-n/ai 4%a$ m#lk-l 4"a% akan 4%ada di 4a!ian 4a?ah $a4-n! dan m#lk-l %in!an akan 4%ada 0ada 4a!ian a$a" $a4-n!. Tknik Tknik mlak-k mlak-kan an I"#la"i DNA DNA S4na%n/a S4na%n/a "an!a$ "an!a$ "0"i@k3 $%da0a$ $%da0a$ 4%4a!ai 4%4a!ai ma2am m$#d dan 0%#$#2#l /an! 4%4da. Sam0l /an! di!-nakan =-!a 4%5a%ia"i3 "hin!!a di0%l-kan 0%#$#2#l /an! "0"i@k -n$-k mn!i"#la"i DNAn/a.Ma"in! ma"in! mm0-n/ai 0%#"d-%al /an! 4%4da ?ala-0-n "4na%n/a k#n"0 /an! di0akai adalah "ama3 0ada 0%ak$ik-m kali ini dilak-kan I"#la"i DNA da%i "am0l da%ah Man-"ia (Wh#l Bl##d) dn!an mn!!-nakan 0%#$#2#l Ki$ P%#m!a. ,.+R-m-"an Ma"alah Da%i La$a% 4lakan! dia$a" da0a$ dikm-kakan R-m-"an ma"alah "4a!ai 4%ik-$' ,.Ba!aimana K#n"0 Tknik i"#la"i DNA man-"ia mlal-i "am0l Da%ah
+.Ba!aimana Rak"i dan 0%-4ahan /an! $%=adi 0ada I"#la"i DNA di "$ia0 0%lak-an dalam i"#la"i DNA Gn#m Man-"ia mlal-i "ma0l Da%ah Man-"ia mn!!-nakan P%#$#k#l Ki$ P%#m!a ,.8T-=-an ,.Mn!$ah-i K#n"0 da"a% $knik I"#la"i DNA man-"ia mlal-i "am0l da%ah. +.Mn!$ah-i %ak"i dan 0%-4ahan /an! $%=adi 0ada I"#la"i DNA di "$ia0 0%lak-an dalm I"#la"i DNA Gn#m Man-"ia Man-"ia mlal-i "ma0l Da%ah Man-"ia mn!!-nakan P%#$#k#l Ki$ P%#m!a. BAB II Ka=ian P-"$aka +.,Tkn#l#!i I"#la"i DNA mlal-i Sam0l Da%ah Man-"ia DNA adalah m#lk-l /an! $%da0a$ 0ada "m-a mahl-k hid-0. M#lk-l ini "an!a$ k2il "hin!!a $idak da0a$ diliha$ dn!an ma$a. T$a0i DNA da0a$ dik"$%ak da%i %i4-an "l "hin!!a DNA da0a$ $%liha$ ka%na =-mlahn/a /an! "an!a$ 4an/ak. Taha0an dalam k"$%ak"i DNA adalah 0m2ahan "l3 kl-a%n/a DNA da%i n-kl-" dan 0n!nda0an0%"i0i$a"i DNA. DNA man-"ia da0a$ dii"#la"i mlal-i da%ah. Da%ah man-"ia $%di%i a$a" 0la"ma da%ah3 !l#4-l-" lmak3 "-4"$an"i kimia (ka%4#hid%a$3 0%#$in dan h#%m#n)3 dan !a" (#k"i!n3 ni$%#!n dan ka%4#n di#k"ida). Pla"ma da%ah $%di%i a$a" %i$%#"i$ ("l da%ah m%ah)3 l-k#"i$ ("l da%ah 0-$ih) dan $%#m4#"i$ (0la$l$). K#m0#nn da%ah /an! dii"#la"i /ai$- "l da%ah 0-$ih. Sl da%ah 0-$ih di=adikan 0ilihan ka%na mmiliki n-kl-"3 di mana $%da0a$ DNA di dalamn/a (AllC0%$"3 +). +.+ K#n"0 Da"a% I"#la"i DNA P%in"i0 i"#la"i DNA adalah mli"i"kan "l3 mmi"ahkan DNA da%i 0%#$in3 mn!nda0kan DNA3 mla%-$kan km4ali DNA3 mn!hi$-n! =-mlah DNA /an! di0%#lh dan mnilai km-%nian DNA. Slan=-$n/a dn!an 0%"i$a"i !a%am3 DNA !n#m di0i"ahkan da%i 0%#$in 0la"ma dan in$i. Akhi%n/a DNA !n#m dii"#la"i dn!an 0%"i0i$a"i dn!an alk#h#l dan 0la%-$an km4ali nda0an /an! $%4n$-k da%i la%-$an da0a% /an! mn!and-n! "-a$- 4ahan 0n!a?$ DNA. Ha"il i"#la"i DNA dika$akan 4aika0a4ila dida0a$kan DNA /an! m-%ni dan -$-h. Lan!kah 0%$ama adalah li"i" "l. Bahan<4ahan "l /an! %la$i l-nak da0a$ dn!an m-dah di%"-"0n"i di dalam mdi-m 4-% n#n#"m#$ik3 "dan!kan 4ahan<4ahan /an! l4ih ka"a% 0%l- di0%lak-kan dn!an d$%=n /an! k-a$ "0%$i $%i$#n <, a$a- dn!an "#di-m d#d"il "-la$ (SDS). Pada -ka%i#$ lan!kah ini ha%-" di"%$ai dn!an 0%-"akan mm4%an n-kl-". S$lah "l mn!alami li"i"3 %m-kan<%m-kan "l ha%-" di4-an!. Bia"an/a
0m4-an!an %m-kan "l dilak-kan dn!an "n$%i-!a"i. P%#$in /an! $%"i"a di0%"i0i$a"i mn!!-nakan n#l a$a- 0la%-$ #%!anik "0%$i kl#%##%m -n$-k km-dian di"n$%i-!a"i dan dihan2-%kan "2a%a nima$i" dn!an 0%#$ina". DNA /an! $lah di4%"ihkan da%i 0%#$in dan %m-kan "l ma"ih $%2am0-% dn!an RNA "hin!!a 0%l- di$am4ahkan RNA" -n$-k mm4%"ihkan DNA da%i RNA. M#lk-l DNA /an! $lah dii"#la"i $%"4-$ km-dian dim-%nikan dn!an 0nam4ahan am#ni-m a"$a$ dan alk#h#l a$a- dn!an "n$%i-!a"i k%a0a$an mn!!-nakan &"&l (Al4%$ $ al ++). +.8 M$#d dan P%#$#k#l dalam I"#la"i DNA Man-"ia DNA $%da0a$ 0ada "l-%-h =a%in!an dan 2ai%an $-4-h. Olh ka%na i$- DNA !n#m da0a$ dii"#la"i da%i "m-a 4ahan 4i#l#!i" /an! mn!and-n! "l 4%in$i3 "0%$i da%ah3 "mn3 %am4-$3 $-lan!3 li-% dan lain-mlah DNA DNA /an! dida0a$ dida0a$ da%i da%ah da%ah -m-mn/a -m-mn/a da%i 86 86 F! DNA 0% 0% mL da%ah. Da%i ,6 FL "diaan3 ha"il DNA /an! diha%a0kan 4%ki"a% an$a%a +36 "am0ai 736 m!. DNA /an! di0%#lh "an!a$ $%!an$-n! 0ada =-mlah "l da%ah 0-$ih dalam "am0l da%ah a$a- "-m"-m $-lan!. >-mlah "l da%ah 0-$ih dalam "am0l 4%5a%ia"i3 $a0i %a$a<%a$a $%da0a$ 7 ,* mL da%ah. S$ia0 "l %a$a<%a$a mn!and-n! * 0ik#!%am DNA. Ha"il /an! dida0a$ m-n!kin l4ih %ndah3 4ila "am0l da%ah dik-m0-lkan $an0a EDTA a$a0n/im0anann/a $idak $0a$3 a$a- 4ila "am0l di"im0an l4ih da%i 6 ha%i "4l-m di!-nakan dalam 0%#"d-% i"#la"i DNA ini. Pada da"a%n/a i"#la"i dan k"$%ak"i DNA adalah "%an!kaian 0%#"" -n$-k mmi"ahkan DNA da%i k#m0#nn k#m0#nn "l lainn/a. P%#"" $%"4-$ mli0-$i $i!a $aha0an3 /ai$-' 0n!han2-%an "l3 0n!hilan!an 0%#$in dan RNA "%$a 0m-%nian DNA. BAB III METODE PRAKTIKUM 8., Ala$ dan 4ahan 8.,., Ala$
,.Gl#5 dan ala$ "$%ili"a"i 8.,.+ Bahan<4ahan ,.Sam0l da%ah 8 ml +.I"#0%#0an#l "-h- %-an! 8.E$an#l 7 "-h- %-an! .La%-$an 0li"i" "l (&ll L/"i" S#l-$i#n) 6.La%-$an 0li"i" 4ahan in$i (N-2li L/"i" S#l-$i#n) *.La%-$an RNa" (RNa" S#l-$i#n) 7.La%-$an Pn!nda0 P%#$in (P%#$in 0%2i0i$a$i#n) .La%-$an Pn!hid%a"i DNA (DNA Rh/d%a$i#n) 8.+ M$#d ,)Diam4il 8 ml "am0l Da%ah (?h#l 4l##d). +)Dima"-kkan kdalam $a4-n! "am0 ,6 ml dan diin5%$ 6<*kali "2a%a lm4-$ a!a% miC. 8)Di$am4ahkan 9 ml La%-$an 0li"i" "l (&ll L/"i" S#l-$i#n). )Dih#m#!nkan 2am0-%an dn!an diin5%$ +<8 kali a!a% miC. 6)Diink-4a"i "lama , mni$ 0ada "-h- %-an! dalam in2-4a$#%. *)Di"n$%i-" da%ah /an! $lah li"i" dn!an +. %0m "lama , mni$ 0ada "-h- %-an!. 7)Di4-an! "-0%na$an dn!an $idak mn!!an!!- 0ll$ 0-$ih /an! $%liha$. )Di5#%$C $a4-n! ,<,6 d$ik "am0ai "l da%ah 0-$ih $%nda0kan. 9.Di$am4ahkan 8 ml La%-$an 0li"i" 4ahan in$i (N-2li L/"i" S#l-$i#n). ,.O0$i#nal3 di$am4ahkan La%-$an ,6 Fl RNa". 9)Di$am4ahkan la%-$an , ml La%-$an Pn!nda0 P%#$in (P%#$in 0%2i0i$a$i#n). ,)Di5#%$k" La%-$an "lama ,<+ d$ik. ,,)Di"n$%i-" +. %0m "lama , mni$ dn!an "-h- %-an!. ,+)Diam4il "-0%na$an$ dan di0indahkan kdalam $a4-n! "n$%i-" "$%il "0"i@ka"i ,6 ml /an! 4%i"ikan 8 ml i"#0%#0an#l 4%"-h- %-an!. ,8)Di4-an! 2am0-%an la%-$an "2a%a 0lan hin!!a $%liha$ nda0an DNA ,)Di"n$%i-" +. %0m "lama , mni$ 0ada "-h- %-an!. ,6)Di$am4ahkan $an#l 7 4%"-h- %-an!. Dan diin5%$ 0%lahan
Diam4il 8 ml "am0l Da%ah (?h#l 4l##d). Da%ah 4%?a%na m%ah mm4n$-k "/"$m k#l#id Dima"-kkan kdalam $a4-n! "am0 ,6 ml dan diin5%$ 6<*kali "2a%a lm4-$ a!a% miC. Da%ah $%liha$ l4ih h#m#!n dan $idak $%=adi "$%a$i@ka"i. Di$am4ahkan 9 ml La%-$an 0li"i" "l (&ll L/"i" S#l-$i#n). Da%ah ma"ih 4?a%na m%ah dan $%=adi "$%a$i@ka"i ka"a% Dih#m#!nkan 2am0-%an dn!an diin5%$ +<8 kali a!a% miC. Da%ah $%liha$ l4ih h#m#!n dan "$%a$i@ka"i $idak =la" Diink-4a"i "lama , mni$ 0ada "-h- %-an! dalam in2-4a$#%. Da%ah 4%?a%na l4ih 0-2a$ dan l4ih kn$al Di"n$%i-" da%ah /an! $lah li"i" dn!an +. %0m "lama , mni$ 0ada "-h- %-an!. T%=adi "/"$m k#l#id dn!an "$a$i@ka"i /an! an!a$ =la". La%-$an $%0i"ah mn=adi "-0%na$an$ dan 0l$ Di4-an! "-0%na$an dn!an $idak mn!!an!!- 0ll$ 0-$ih /an! $%liha$. Dida0a$ han/a 4a!ian 0ll$ /an! =-mlahn/a "diki$ dan kn$al Di5#%$C $a4-n! ,<,6 d$ik "am0ai "l da%ah 0-$ih $%nda0kan. Sam0l da%ah $idak 4%?a%na m%ah "kali $$a0i l4ih $%an! Di$am4ahkan 8 ml La%-$an 0li"i" 4ahan in$i (N-2li L/"i" S#l-$i#n). Sam0l l4ih 4nin! dan "diki$ l4ih 5i"2#-" O0$i#nal3 di$am4ahkan La%-$an ,6 Fl RNa". < Di$am4ahkan la%-$an , ml La%-$an Pn!nda0 P%#$in (P%#$in 0%2i0i$a$i#n). Sam0l ma"ih $%liha$ l4ih 4nin! $%=adi "$%a$i@ka"i ka"a% Di5#%$k" La%-$an "lama ,<+ d$ik. S$%a$i@ka"i "makin =la" dan 4nin! Di"n$%i-" +. %0m "lama , mni$ dn!an "-h- %-an!.
T%4n$-k T%4n$-k "-0%na$an$ "-0%na$an$ dan 0l$ Diam4il "-0%na$an dan di0indahkan kdalam $a4-n! "n$%i-" "$%il "0"i@ka"i ,6 ml /an! 4%i"ikan 8 ml i"#0%#0an#l 4%"-h- %-an!. S-0%na$an$ "makin liJ-id dan "makin 4nin! Di4-an! 2am0-%an la%-$an "2a%a 0lan hin!!a $%liha$ nda0an DNA Enda0an /an! l4ih 5i"2#-" dalam =-mlah "diki$ Di"n$%i-" +. %0m "lama , mni$ 0ada "-h- %-an!. T%0i"ahkan "i"a<"i"a la%-$an dn!an DNA Di$am4ahkan $an#l 7 4%"-h- %-an!. Dan diin5%$ 0%lahan
.+ Pm4aha"an Da%i 0n=la"an 0ada Tin=a-an P-"$aka dia$a" maka3 di4a?ah ini akan di4aha" 0%"-4 4a!ian -n$-k mn!!am4a%kan "2a%a -m-m .+.,Taha0 .+.,Taha0 Pn!han2-%an Sl Pada P%ak$ik-m kali ini dilak-kan i"#la"i DNA !n#m Man-"ia da%i "am0l Da%ah mn!!-nakan P%#$#k#l in"$an 4%-0a Ki$ P%#m!a. Un$-k mn!i"#la"i DNA da%i da%ah3 "l da%ah m%ah /an! $idak mn!and-n! DNA !n#m ha%-" dili"i"kan dah-l- a!a% da0a$ di0i"ahkan da%i "l da%ah 0-$ih. Sl<"l da%ah 0-$ih /an! "-dah di0i"ahkan km-dian di$am4ahkan La%-$an 0li"i" "l (&ll L/"i" S#l-$i#n). Ta$a0i dalam P%ak$ik-m kali ini $idak dia?ali dn!an 0mi"ahan "l da%ah m%ah dan da%ah 0-$ih. Hal ini ka%na B-% "-dah 4k%=a lan!"-n! 0ada kd-a =ni" "l $%"4-$. La%-$an 0li"i" "l (&ll L/"i" S#l-$i#n) "4na%n/a 4%"ia$ "ama "4a!ai 4ahan 0n!a?$ DNA /ai$-3 d$%=n ani#nik /an! da0a$ mla%-$kan
k#m0#nn "l-l%. Bahan 0n!a?$ DNA =-!a da0a$ mn!-%an!i ak$i5i$a" Dna" /an! $%da0a$ di dalam "l. Mn-%-$ M-ladn# (++) S2a%a kimia?i 0n!han2-%an "l $%"4-$ dilak-kan dn!an mmanaa$kan "n/a?a kimia "0%$i li"#im3 EDTA ($ilndiamin $$%aa"$a$)3 dan SDS ("#di-m d#d"il "-la$). EDTA 4%-n!"i "4a!ai 0%-"ak "l dn!an 2a%a mn!ika$ i#n ma!n"i-m /an! mm0%$ahankan in$!%i$a" "l. Sdan!kan SDS 4%-n!"i -n$-k m%-"ak mm4%an "l. Sdan!kan P%#"" "lan=-$n/a dilak-kan Sn$%i-!a"i 4%$-=-an -n$-k mmi"ahkan k#$#%an /an! di$im4-lkan aki4a$ 0n!%-"akan "l3 "hin!!a /an! $%$in!!al han/a n-kl#$ida (DNA dan RNA). Ha"il /an! dida0a$ da%i 0%#"" ini adalah ma$%i !n$ik /an! $idak m-%ni. ma"ih 4%2am0-% dn!an "i"a<"i"a #%!anl "l3 0%#$in dan "n/a?a< "n/a?a m$a4#li$ lain. .+.+Pn!hilan!an P%#$in dan RNA La%-$an RNa" (RNa" S#l-$i#n) dan La%-$an Pn!nda0 P%#$in (P%#$in 0%2i0i$a$i#n) di$am4ahkan dalam %an!ka 0%#"" Pn!hilan!an 0%#$in dan RNA. Un$-k mn!hilan!kan 0%#$in da%i la%-$an di!-nakan La%-$an Pn!nda0 P%#$in (P%#$in 0%2i0i$a$i#n)3 /an! "2a%a kimia?i $%idi%i da%i "n/a?a n#l 4%-n!"i mn!ika$ 0%#$in dan "4a!ian k2il RNA dan kl#%##%m (mm4%"ihkan 0%#$in dan 0#li"aka%ida da%i la%-$an). Sdan!kan RNA di!-nakan RNa". Pnam4ahan RNa" m%-0akan #0"i. 4i"a dilak-kan $$a0i =-!a 4ia" $idak 0%l- dilak-kan. Hal ini $%kai$ ka%na kada% RNA "alam "l %la$i5 ""-ai k4-$-han. RNA 4ia" =adi han/a "4a!ian k2il dan $idak di$%an"k%i0"ikan. Shin!!a $idak 0%l-. Nam-n =ika "am0l /an! di!-nakan adalah 4%a"al da%i "am0l kln=a% maka 0%l- dilak-kan 0nam4ahan RNa". RNa" $%"4-$ 4k%=a mn!hn$ikan ak$i5i$a" RNA dan mn!han2-%kan m#lk-ln/a. P%#$in =-!a da0a$ dihilan!kan dn!an 4an$-an nim 0%#$ina"3 "dan!kan RNA /an! $%$in!!al da0a$ di4%"ihkan dn!an 4an$-an nim RNa" hin!!a $in!!al DNA /an! $%da0a$ di dalam la%-$an. Slan=-$n/a DNA di2am0-% dn!an $an#l dan Na&l /an! 4%-n!"i -n$-k mmka$kan dan mmi"ahkan DNA da%i la%-$an dan mn!nda0kann/a. Enda0an DNA /an! /an! $am0ak "0%$i $0-n! 4%?a%na 0-$ih $%"4-$ "lan=-$n/a dim-%nikan la!i "4l-m km-dian dila%-$kan dn!an 0nam4ahan ai% a$a- la%-$an TE (T%i"
Pm-%nian DNA m%-0akan m$#d /an! ha%-" dilak-kan -n$-k mma"$ikan 4ah?a DNA /an! dii"#la"i $idak $%2am0-% dn!an m#lk-l lain /an! 4%"ia$ k#n$aminan. Pada 0%ak$ik-m kali ini dilak-kan "n$%i-" 4%-lan!"%$a di$am4ahkan la%-$an 0n!hid%a"i DNA Salah "a$- m$#d /an! di!-nakan -n$-k i"#la"i DNA adalah "al$in! #-$. Sal$in! #-$ m%-0akan m$#d /an! di!-nakan -n$-k mmi"ahkan 0%#$in /an! dida"a%kan 0ada 0%in"i0 4ah?a 0%#$in k-%an! $%la%-$ k$ika 4%ada 0ada da%ah /an! k#n"n$%a"i kada% !a%amn/a $in!!i. K#n"n$%a"i !a%am dii4-$-hkan #lh 0%#$in -n$-k mm0%20a$ kl-a%n/a la%-$an /an! 4%4da da%i 0%#$in "a$- k 0%#$in /an! lain/a (P%#2hm3 +). >-mlah DNA DNA /an! dida0a$ dida0a$ da%i da%ah da%ah -m-mn/a -m-mn/a da%i da%i 86 F! DNA 0% mL da%ah. Da%i ,6 FL "diaan3 ha"il DNA /an! diha%a0kan 4%ki"a% an$a%a +36 "am0ai 736 m!. DNA /an! di0%#lh "an!a$ $%!an$-n! 0ada =-mlah "l da%ah 0-$ih dalam "am0l da%ah a$a- "-m"-m $-lan!. >-mlah "l da%ah 0-$ih dalam "am0l 4%5a%ia"i3 $a0i %a$a<%a$a $%da0a$ 7 ,* mL da%ah. S$ia0 "l %a$a<%a$a mn!and-n! * 0ik#!%am DNA. Ha"il /an! dida0a$ m-n!kin l4ih %ndah3 4ila "am0l da%ah dik-m0-lkan $an0a EDTA a$a0n/im0anann/a $idak $0a$3 a$a- 4ila "am0l di"im0an l4ih da%i 6 ha%i "4l-m di!-nakan dalam 0%#"d-% i"#la"i DNA ini. P%in"i0 i"#la"i DNA adalah mli"i"kan "l3 mmi"ahkan DNA da%i 0%#$in3 mn!nda0kan DNA3 mla%-$kan km4ali DNA3 mn!hi$-n! =-mlah DNA /an! di0%#lh dan mnilai km-%nian DNA. BAB V PENUTUP 6., KESIMPULAN Pada da"a%n/a i"#la"i dan k"$%ak"i DNA adalah "%an!kaian 0%#"" -n$-k mmi"ahkan DNA da%i k#m0#nn k#m0#nn "l lainn/a. P%#"" $%"4-$ mli0-$i $i!a $aha0an3 /ai$-' 0n!han2-%an "l3 0n!hilan!an 0%#$in dan RNA "%$a 0m-%nian DNA. DNA man-"ia da0a$ dii"#la"i mlal-i da%ah. Da%ah man-"ia $%di%i a$a" 0la"ma da%ah3 !l#4-l-" lmak3 "-4"$an"i kimia (ka%4#hid%a$3 0%#$in dan h#%m#n)3 dan !a" (#k"i!n3 ni$%#!n dan ka%4#n di#k"ida). Pla"ma da%ah $%di%i a$a" %i$%#"i$ ("l da%ah m%ah)3 l-k#"i$ ("l da%ah 0-$ih) dan $%#m4#"i$ (0la$l$). K#m0#nn da%ah /an! dii"#la"i /ai$- "l da%ah 0-$ih. Sl da%ah 0-$ih di=adikan 0ilihan ka%na mmiliki n-kl-"3 di mana $%da0a$ DNA di dalamn/a (AllC0%$"3 +). Pn!!-naan P%#$#k#l Ki$ P%#m!a dalam i"#la"i DNA Man-"ia $%4-k$i l4ih 0%ak$i" dan mn!ha"ilkan m#lk-l DNA dlam =-malah /an! 4an/ak. DA1TAR PUSTAKA Al4%$"3 B.3 >#hn"#n3 A.3 L?i"3 >.3 Ra3 M.3 R#4%$"3 K.3 Wal$%3 P. ++.
M#l2-la% Bi#l#!/ # $h &ll. Edi"i k<. Ga%land S2in2' N? #%k. ISBN < ,68<8+,<, (5%"i #nlin di N&BI B##k"hl). AllC0%$". +. Bi#l#!i M#lk-l%.h$$0'n.allC0%$".2#mJ M#l2-la%< Bi#l#!/<,868DNA<C$%a2$i#n<-"in!<"al$in!. h$m An#nim. +,. Bi#l#!i M#lk-l%. $%h-4-n! 4%kala. h$$0' ???. Wikimdia.#%!@l' 4i#l#!i m#lk-l%.8, Mi +, B-d#?l $ al. >. H-man Gn$i2" ',87<, (,99,). >-"- M. +,. Gn$ik Gn$ika a I S$%-k$-% dan dan Ek"0%"i Ek"0%"i Gn. B#!#% ' Sa!-n! S$#. S$#. Ka"ai $ al. >. 1#%n"i2 S2in2 86',,9*<,+ (,99). M#%ll. S2in2 +*',++<,+8 ( >-n ,998).
