Fabeloj Libro 3

% E

kolekto ˆ oj verdaj verd aj pagoj g

)

Hans Christian Andersen

)

)

) )

) ) ) ) ) ) ) ) ) )

Fabeloj (Tria Libro)

Hans Christian Andersen Fabeloj 3

Deseg De segnaˆ naˆoj o j de :

Vilhelm Vilhelm Pedersen Pedersen

ka j

Lorenz Frølich Frølich

Tradukis :

L. L. Zamenhof

Ara ran nˆgis : Einstein G. dos Santos  (Tekstaˆo o eltirita eltir ita el la Interreto)

NAT NATAL - BRAZILO

Oktobro 2007

[email protected] 

Hans Christ Christian ian Anderse Andersen n

(la 2-a de Aprilo 1805 — la 4-a de A˘  ugusto 1875)

Lazar Lazaro Ludovik Ludoviko o Zamenh Zamenhof of

(la 15-a de Decembro 1859 — la 14-a de Aprilo 1917)

Enhavo 1 His Histor torio io de de unu unu patri patrino no

1

2 Ko Kolu lum mo

6

3 Lino

9

4 Bi Bird rdo o Fen Fenik ikso so

12

5 Mu Muta ta li libr bro o

14

6 Hi Hist stor orio io

16

7 Ekz Ekzist istas as dif difere erenco nco

20

8 Malnova tomba ˆ stono stono

24

9 Pl Plej ej bela bela rozo rozo de de la mond mondo o

27

10 En la lasta tago

30

11 Historio de la jaro

33

12 Estas tute certe

42

13 Cigna nesto

45

14 Bona humoro

47

15 Kora sufero

50

16 Kobo Koboldo ldo ˆ ce la butiki ce butikisto sto

53

ˆ sur sian ˆ 17 “Cio gustan lokon!” gustan

57

18 Post jarmiloj

65

19 Kvin en unu silikvo

67

20 Sub la saliko

71

21 Foli olio o el la ˆ ciel o cielo

85

ˆ estis tute senta˘ 22 Si uga uga

88

23 Lasta perlo

95

24 Du pavimbatiloj

97

ˆ la plej ekstrema maro 25 Ce

100

ˆ 26 Sparmonujo

103

27 Ib kaj malgranda Kristino

106

28 Jo Johanˆ hanˆ cj o-mal cjomalsaˆ saˆ gulo gulo

116

29 Dorna vojo de la honoro

120

30 Juda knabino

123

31 Kolo de botelo

127

ˆ 32 Stono de la saˆ guloj guloj

135

33 Supo el kolbasaj bastonetoj

147

34 Nokta ˆ capo de fra˘ capo ulo ulo

160

35 Io

170

A ?

?

FABELOJ

1

1

Hist Histor orio io de unu unu pat patri rino no

nu patrino patrino sidis apud sia malgranda malgranda infano; infano; ˆsi si estis plena de timo, ke la infano mortos. La infano kuˆsis sis pala, la malgrandaj okuloj estis ferm fermit itaj, aj, ˆgia g ia spir spirad adoo esti estiss mall malla˘ a˘uta, nur de tempo al tempo interrompata de profunda enspiro, simila al ˆgemo; kaj la patrino tiam ankora˘ u pli dolorplene ekrigardadis sian amaton. Jen oni ekfrapis ekfrapis je la pordo, kaj eniris eniris malriˆ malriˆ ca ca maljuna maljuna homo, homo, kiu estis envolvita envolvi ta en granda gran da ˆcevalkovrilo, cevalkovri lo, ˆcar car tio varmigas, varmiga s, kaj varmon li bezoni be zonis, s, ˆcar car ˆ ekstere regis malvarma malvarma vintro. Cio kuˆsis sis kovrita de glaci g lacioo kaj neˆgo, kaj kruda vento vent o tranˆ tra nˆcis cis al ˆciu ciu la vizaˆ vi zaˆgon. ˆ la maljuna homo tremis de malvarmo kaj la infano nun ˆguste Car guste endormiˆgis gis por momento, tial la patrino metis en la fornon malgrandan poton kun biero, por varmigi ˆgin gin por la venin veninto. to. La maljuna maljuna homo sidis kaj kaj lulis lulis la infanon, kaj la patrino sidiˆgis gis sur la seˆgo go tute apude de li, observis sian malsanan infanon, kiu profunde spiris, kaj levis la malgrandan manon. ˆ vi ne opinias anka˘u, “Cu u, ke mia filo restos vivanta?” vivanta?” ˆsi si demandis. “Dio ne volos forpreni lin de mi!” La maljuna homo, kiu estis la Morto mem, movetis iom strange la kapon, tio povis tiel same bone signifi “jes”, kiel “ne”. La patrino sidis kun mallevitaj ˆ kapo fariˆgis okuloj kaj la larmoj ruliˆgadis gadis sur ˆsiaj sia j vangoj. Sia gis peza, dum tri noktoj kaj tri tagoj ˆsi si ne fermis okulon, kaj nun ˆsi si endormiˆgis, gis, sed nur por unu momento momento,, poste ˆsi, si, tremant tremantee de malvarmo malvarmo,, eksalte eksalte leviˆgis. g is. “Kio “Kio tio tio estas!” ˆsi si ekkriis kaj rigardis ˆciuflanken. ciuflanken. Sed la maljuna homo malaperis, kaj ˆsia malgranda malgrand a infano anka˘u malaperis, li forprenis ˆgin g in kun si. Kaj en la

* Historio

de unu patrino  *

2

angulo zumis kaj zumis la malnova horloˆgo, la granda plumba pezilo atingis la plankon, kaj bum! anka˘u la horloˆgo go eksilentis. La malfeliˆca ca patrino p atrino elkuris el la domo kaj vokis sian infanon. Ekstere, meze de la neˆgo, go, sidis virino en longaj nigraj vestoj, kaj ˆsi si diris: “La Morto estis tie en via loˆgejo, mi vidis, ke li forflugis kun via malgranda infano; li flugas pli rapide ol la vento, kaj neniam li alportas returne tion, kion li prenis!” “Diru “Diru al mi nur, kiun vojon li iris!” iris!” respond respondis is la patrin patrino, o, “diru al mi la vojon, kaj mi lin trovos!” “Mi “Mi scia sciass la vojon! vojon!”” diri diriss la virino virino en la nigraj nigraj vestoj estoj,, “sed “sed anta˘ anta˘u ol mi diros ˆgin gin al vi, vi devas devas kanti anti al mi ˆciujn ciujn kantojn, kantojn, kiujn vi kantis antis al via infano infano.. Mi amas ilin, ilin, mi jam anta˘ anta˘ ue u e a˘ udis ilin, mi estas la Nokto, mi vidis udis viajn larmojn, kiam vi kantis.” “Mi kantos ˆciujn, ciujn, ˆciujn!” ciujn!” respondis la patrino, “sed ne retenu min, por ke mi povu lin kuratingi, por ke mi povu trovi mian infanon!” Sed la Nokto sidis muta kaj silenta; tiam la patrino interplektis la manojn, kantis kaj ploris, kaj granda estis la kvanto de la kantoj, sed ankora˘u multe pli granda la kvanto de la larmoj. Kaj tiam la Nokto diris: “Tenu vin dekstre kaj eniru en la malluman pinarbaron, mi vidis, ke tien foriris la Morto kun via malgranda infano.” Profunde en la arbaro la vojoj kruciˆgis, gis, kaj ˆsi si plu ne sciis, kien ˆsi si devas iri. Tie staris dornarbeta dornarb etaˆˆo, o, kiu havis nek foliojn nek floraˆ floraˆojn, ojn, sed estis ja malvarma malvarma vintra tempo, temp o, kaj prujno kuˆsis sis sur ˆgia gia j bran b ranˆˆcoj. co j. ˆ vi ne vidis la Morton, preterpasantan kun mia kara infano?” “Cu “Jes!” diris la dornarbetaˆ dornarbetaˆo, o, “sed mi ne diros al vi, kiun vojon vo jon li iris, se vi anta˘ ue ue ne varmigos min ˆce ce via v ia koro; mi frostiˆ f rostiˆgas, mi fariˆgas gas absoluta glacio.” Kaj forte ˆsi si alpremis la dornarbetaˆ dornarbetaˆon on al sia koro, por ke ˆgi gi povu bone varmiˆgi, gi, kaj la dornoj dornoj penetri penetriss al ˆsi si en la karnon, arnon, tiel tiel ke la sango sango elfluis elfluis per grandaj gutoj, sed la dornarbetaˆ dornarbetaˆo o elkreskigis freˆsajn sajn verdajn foliojn kaj floraˆ flo raˆoj o j disvo di svolv lviˆ iˆgis gis en la malvarma mal varma vintra nokto, n okto, tiel varme estis e stis ˆce ce la malˆgoja patrino; kaj la dornarbeta dornarb etaˆˆo o priskribis priskrib is al ˆsi si la vojon, vojon , kiun ˆsi si devas iri. Poste Po ste ˆsi si venis venis al granda granda lago, lago, kie oni vidis nek ˆsipon sipon nek boaton. La glacio sur ˆgi gi ne estis ankora˘u sufiˆce ce fortika, por ˆsin sin transporti, transp orti, kaj la akvo ne estis sufiˆce ce nekovrita nekovrita kaj glata, por ke ˆsi si povu kuraˆgi gi travadi ˆgin, gin, kaj tamen transiˆgi gi ˆsi si nepre devis, se ˆsi si volis trovi tr ovi sian infanon. infanon . En la malespe ma lespero ro ˆsi kuˆsiˆgis, g is, por eltri eltrink nkii la lagon lagon,, kaj tio tio por homo estas estas ja ne ebla. ebla. Sed Sed la afliktita patrino pensis, ke eble okazos miraklo. “Ne, tio ne estas farebla!” diris la lago, “prefere ni amba˘u rigardu riga rdu,, ˆcu cu ni ne povos interkonsenti. Kolekti perlojn estas mia pasio kaj viaj okuloj estas la du plej helaj perloj, kiujn mi ˆgis gis nun vidis. Se vi volas elplori ilin en min, tiam mi transportos vin al la granda florvarmejo, en kiu la Morto loˆgas kaj kulturas florojn floro jn kaj arbojn; arb ojn; ˆciu ciu el ili estas homa vivo.”

* Historio

de unu patrino  *

3

“Ho, kion mi ne fordonus, por veni al mia infano!” respondis la kompatinda patrino kun larmoj, kiuj nun ekfluis ankora˘u pli abunde, ˆgis gis ˆsiaj sia j okulo oku lojj falis sur la fundon de la lago kaj fariˆgis gis du grandvaloraj perloj; sed la lago ˆsin si n lev l evis, is, kvaza˘ kvaza ˘u ˆsi si sidus sur balanca seˆgo, go, kaj per unu eksvingo e ksvingo ˆsi transflugis transflu gis sur la transan bordon, sur kiu staris mejlolarˆga ga mirinda domo. Oni ne sciis, ˆcu ˆgi gi prezentas monton kun arbaroj kaj kavernoj, a˘u ˆcu gi gˆi estas esta s faritaˆ fari taˆo o de homa mano; sed la kompatinda patrino ne povis ˆgin gin vidi, ˆsi si estis ja elplorinta siajn okulojn. “Kie mi povas povas trovi la Morton, kiu foriris kun mia kara infano?” ˆsi si ˆgemis. ˆ tien li ankora˘u ne alvenis,” diris la maljuna tombistino, al kiu estis “Ci komisiita la inspektado super la granda florvarmejo florvarmejo de la Morto. “Kiamaniere vi povis veni ˆci ci tien, kaj kiu al vi helpis?” “La bona Dio al mi helpis!” helpis!” ˆsi si respondis; “Li estas kompatema, kompatema, kaj vi anka˘u estos kompatema! Kie mi povas trovi mian karan infanon?” “Sed mi gin gˆin ne konas!” konas!” diris diris la virino, virino, “kaj “kaj vi ne povas povas vidi! vidi! Multe Multe da floroj kaj arboj forvelkis forvelkis en ˆci ci tiu nokto, nokto, la Morto Morto balda˘u venos kaj transplantos ilin! Vi certe scias, ke ˆciu ciu homo, konforme al sia esenco, havas havas sian vivarbon a˘u sian vivofloron; vivofloron; ili aspektas kiel aliaj alia j kreska kreskaˆoj, oj, sed havas havas korbatadon. batadon. Anka˘ Anka˘ u infanaj infanaj koroj koroj povas povas jam bati. bati. A˘ uskultu uskultu la batadon de la koroj, koroj, eble vi povos povos rekoni rekoni la koron koron de via infano. infano. Sed kion vi donos donos al mi, se mi diros al vi, kion vi ankora˘u krom tio devas fari?” “Mi hav havas nenion nenion plu por doni!” doni!” diris diris la malˆ malˆgoja goja patrino, “sed mi iros por vi ˆgis gis la fino de la mondo.” “Tie mi havas nenion por fari,” respondis la virino, “sed vi povas doni al mi viajn longajn nigrajn harojn; vi certe ja mem scias, ke ili estas belaj, kaj ili plaˆ p laˆcas cas al mi. Anstata˘ Anstata ˘u tio vi ricevos miajn blankajn harojn, kaj tio ja anka˘ u io estas!” ˆ vi nenion “Cu nenion plu postulas? postulas?”” ˆsi si diris; diris; “tion “tion mi donos al vi kun ˆgojo!” gojo!” Kaj ˆsi si donis al la virino siajn belajn nigrajn harojn kaj ricevis ricevis anstata˘u tio la neˆgblankajn gblankajn harojn de la maljunulino. Post tio ili iris en la grandan florvarmejon de la Morto, kie en stranga maniero maniero kreskis floroj kaj arboj. Jen sub vitraj kloˆsoj soj staris staris delikataj delikataj hiacintoj kaj grandaj arbosimilaj peonioj; peonio j; jen kreskis akvaj kreskaˆ kreskaˆoj, oj, unuj estis freˆ freˆsaj, saj, aliaj duonvelkintaj, duonvelkintaj, akvaj akvaj serpentoj kuˆsis sis sur ili, kaj nigraj kankroj forte for te alkroˆ alk roˆciˆ ciˆgis al la trunko. Jen staris belegaj palmoj, kverkoj kaj platanoj,  jen petroselo petros elo kaj floranta timiano; ˆciu ciu arbo kaj ˆciu ciu floro havis apartan a partan nomon, ˆ ˆciu ciu estis homa vivo, la homo ankora˘u vivis, unu en Hinujo, alia en Grenlando, sur la tuta tero ˆcirka˘ cirka˘ue. ue. Jen estis estis grandaj grandaj arboj en malgra malgrandaj ndaj potoj, tiel tiel ke ili staris kripligite kaj preska˘u krevigis la potojn; sur alia loko oni vidis malgrandan delik d elikatan atan floron en grasa tero, ˆciuflanke ciuflanke kovritan de musko kaj bone var vartat tatan. an. — La malˆ malˆgoja goja patrino klinis sin super la plej malgrandajn kreska kres kaˆˆojn o jn kaj a˘uskultis, uskultis, kiel en ili batas la homa koro, kaj inter milionoj ˆsi

* Historio

de unu patrino  *

4

rekonis la koron de sia infano. ˆ tio ˆgi “Ci gi estas!” ˆsi si ekkriis kaj etendis la manon super malgrandan bluan krokuson, kiu tute velke kliniˆgis gis sur unu flankon. “Ne ektuˆsu su la floron!” avertis avertis la maljuna virino, “sed stariˆgu ˆci ci tie, kaj kiam la Morto, kiun mi jam delonge atendas, alvenos, tiam ne lasu lin elˆ elˆsiri siri la kreska kres kaˆˆon. on. Minacu al li, ke vi faros f aros tion ti on saman sam an al la alia j kreska kres kaˆˆoj, o j, tiam ti am li fariˆgos gos zorga. Li estas responda anta˘u Dio, Di o, ke sen Lia permeso p ermeso neniu kreskaˆ kreskaˆo o estos est os elˆsirita sir ita.” .” Subite tra la ˆcambrego cambrego ekflugis glacie malvarma blovo, kaj la blinda patrino povis kompreni, ke la Morto alproksimiˆgas. “Kiel “Kiel vi povis trovi trovi la vojon ˆci ci tien?” tien?” li demandis, demandis, “kiel “kiel vi povis alveni alveni pli rapide ol mi?” “Mi estas es tas patrino!” ˆsi si respon r espondis. dis. Kaj la Morto etendis sian longan manon al la malgranda delikata floro, sed ˆsi tenis super sup er ˆgi, gi, forte ˆsirmante, sirmante, siajn sia jn manojn, tute super sup er ˆgi kaj tamen plena de timo, ke ˆsi si eble ektuˆ sos sos unu el la folietoj. Tiam la Morto ekblovis sur ˆsiajn sia jn manojn, mano jn, kaj ˆsi si sentis, s entis, ke lia spiro estas pli malvarma ol la malvarma m alvarma vento, kaj ˆsiaj sia j mano m anojj senforte se nforte malleviˆgis. “Vi nenion povas fari kontra˘u mi!” diris la Morto. “Sed Dio povas!” ˆsi si respondis. respo ndis. “Mi faras faras nur nur tion, kion kion Li volas volas!” !” diris diris la Morto. Morto. “Mi estas estas Lia ˆgardenisto. denisto. Mi prenas ˆciujn ciujn Liajn florojn kaj arbojn kaj transplan transplantas tas ilin en la grandan ˆgardenon gardenon de la paradizo, en la nekonatan landon, sed kiel ili tie kreskas kaj kiel tie estas, tion mi ne havas la rajton diri al vi!” “Redon “Redonu u al mi mian mian infano infanon!” n!” diris diris la patrin patrinoo kaj ploris ploris kaj petis. Sed subite sub ite ˆsi si ekkaptis e kkaptis per pe r amba˘ amb a˘u manoj mano j du belajn bela jn florojn floro jn ˆce ce sia flanko kaj ekkriis al la Morto : “Mi elˆsiros siros ˆciujn ciujn viajn via jn florojn, floro jn, ˆcar car mi estas en malespero!” malesp ero!” “Ne ektuˆsu su ilin!” ekkriis la Morto. “Vi diras, ke vi estas malfeliˆca, ca, kaj nun vi alian patrinon volas fari tiel same malfeliˆ ca!” ca!” “Alian patrinon!” diris la kompatinda virino kaj tuj ellasis la florojn. “Jen “Jen mi donas al vi viajn okulojn! okulojn!”” diris diris la Morto; Morto; “mi elkapt elkaptis is ilin el la lago, lago, ili lumis lumis tiel tiel brile. brile. Mi ne sciis, sciis, ke ili estas viaj. Prenu Prenu ilin returne returne,, ili nun estas pli klaraj ol anta˘ue; ue; rigardu per ili en la profundan puton ne malpro malproksi ksime me de vi. Mi diros diros al vi la nomojn de la du floroj, kiujn vi volis volis elˆ elˆsiri, siri, kaj vi vidos ilian tutan estontecon, estontecon, ilian tutan homan vivon, vi vidos, kion vi volis detrui kaj neniigi!” Kaj Ka j ˆsi si ekrigardis en la puton. Feliˆcega cega ˆgojo go jo plenigis plenigi s ˆsin, sin, kiam ˆsi si vidis, kiel unu el ili fariˆgis gis beno por la mondo, kiam ˆsi si vidis, kiom multe da feliˆco co ˆ vidis la vivon kaj gojo ˆgojo eliros el li. Si vivon de la alia, alia, tie estos ˆceno ceno de zorgoj zorgoj kaj suferoj, sufero j, mizero kaj malfeliˆco. co. “Amba˘ u estas la volo de Dio!” diris la Morto.

* Historio

5

de unu patrino  *

“Kiu el ili estas la floro de la malfeliˆ co co kaj kiu estas la floro de la beno?” ˆsi si deman de mandi dis. s. “Tion mi ne diros al vi!” diris la Morto, “sed almena˘u tion sciu, ke unu el tiuj floroj estis la floro de via propra infano, ˆgi estis la sorto de via infano, kion vi vidis, la estonteco de via propra infano.” Tiam la patrino plena plena de teruro teruro ekkriis: “Kiu el ili estis mia infano? Diru tion al mi, liberigu la senkulpan! Liberigu mian infanon de tiu tuta mizero! Prefere forportu ˆgin! gin! Portu ˆgin gin en la regnon de Dio! Forgesu miajn larmojn, forgesu miajn mia jn petojn peto jn kaj ˆcion, cion, kion mi diris d iris kaj faris!” ˆ vi volas havi returne vian “Mi vin vin ne kompr komprena enas!” s!” diris diris la Morto. Morto. “ Cu infanon, a˘u ˆcu cu mi iru kun gi gˆi tien, de kie ne ekzistas reveno?” Tiam la patrino patrino interple interplektis ktis siajn manojn, ˆetis sin surgenue surgenue kaj preˆgis gis al Dio: “Ne mia, sed via volo fariˆgu, ˆgi gi sola estas la plej bona! Ne a˘uskultu uskultu min! Ne a˘uskultu uskultu min!” Kaj ˆsi si klinis sian kapon sur sian bruston. Sed la Morto foriris kun ˆsia sia infano en la nekonatan nekonatan landon. 3 9 3

FABELOJ

2

6

Kolumo

stis iam eleganta kavaliro, kies tuta loˆgeja ilaro konsistis nur el bototirilo kaj kombilo, sed kompense li havis la plej belan kolumon en la mondo, kaj la historion de tiu kolumo ni nun a˘udu. udu. Li ˆus us atingis la edziˆgota˘ gota˘ugan ugan aˆgon, gon, kiam li okaze trafis tr afis en lavotan tolaˆon on kune kun e kun ku n ˆstrumstru mpa rubando. “He!” diris la kolumo, “neniam ˆgis gis nun mi vidis tiel gracian, tiel delikatan, ˆ vi permesas demandi pri via tiel velure molan kaj tiel ˆcarman carman personon. perso non. Cu estimata nomo?” ˆ mi ne diros!” respondis la ˆstrumpa “Gin strumpa rubando. rub ando. “Kie vi loˆgas?” gas?” demandis plue la kolumo. Sed la ˆstrumpa strumpa rubando, rubando, kiu estis tre hontema hontema kaj sinˆgenema, genema, opiniis opiniis nekonvena respondi pri tio. “Vi kredeble kredeble estas zono?” demandis demandis la kolumo, kolumo, “interna “interna zono, por tiel diri? diri? Mi jam vidas, vidas, vi servas servas kiel por utilo, utilo, tiel anka˘ anka˘u por ornamo, kara fra˘ulino.” ulino.” “Mi ne kompr komprena enas, s, kiel kiel vi povas povas permesi permesi al vi alparo alparoli li min!” diris diris la ˆ ˆstrumpa stru mpa ruband rub ando. o. “Sajnas al mi, ke mi donis al vi nenian ka˘uzon uzon per tio.” “Tute sendube, se oni estas tiel bela kiel vi!” respondis la kolumo. “Tio prezentas prez entas sufiˆcan can ka˘uzon!” uzon!” “Ne tro alproksimiˆgu gu al mi!” ekkriis la ˆstrumpa strumpa rubando. “Vi aspektas tiel vire maltima!” “Mi efektive estas bontona kavaliro!” diris la kolumo, “mi posedas bototirilon kaj kombilon.” kombilon.” En efektiveco efektiveco tio estis tute malvera, ˆcar car ili apartenis  ja al lia mastro, kiu ilin posedis, sed li nur fanfaronis. “Ne estu tro familiara kun mi!” ekkriis la ˆstrumpa strumpa rubando, “mi ne estas kutima je tio!”

* Kolumo  *

7

“Afektuli “Afektulino!” no!” moke moke respondis la kolumo, kolumo, kaj post p ost tio oni elprenis elprenis ilin el la tolaˆ tolaˆo. o. Oni ilin amelis, pendigis p endigis super sup er seˆgo go en la sunlumo, kaj poste oni ilin metis sur la gladotabulon. Tiam venis la varmega gladilo. “Sinjorino! “Sinjorino!”” diris la kolumo, “kara “kara sinjorino sinjorino vidvino, al mi fariˆgas gas tute varme armege ge!! Mi min mem mem plu plu ne rek rekonas onas,, mi tute tute perdas perdas miajn miajn fald faldojn, ojn, vi elbruligos en mi truon! Hu! Mi petas vin pri via mano!” “Kanajlo!” “Kanajlo!” diris la gladilo gladilo kaj fiere ekglitis ekglitis sur kolumo, kolumo, ˆcar car ˆgi imagis al si, ke ˆgi gi estas estas vapormaˆ apormaˆsina sina kaldrono, aldrono, kiu devas devas iri sur la fervojon, fervojon, por tiri vagonojn. “Kanajlo!” ˆgi gi diris. La kolumo iom disfadeniˆgis gis sur la rando, tial venis la tondilo kaj devis detranˆ detr anˆci ci la fadeno fad enojn. jn. “Ho!” “Ho!” ekkriis ekkriis la kolumo, kolumo, “vi kredeble kredeble estas unua baletistino baletistino?? Kiel forte forte vi etendas la piedo jn! Tio estas la plej ˆcarma carma afero, kiun mi iam vidis. Neniu homo povas tion fari tiel, kiel vi!” “Tion mi scias!” respondis la tondilo. ˆ kion mi posedas, estas “Vi merita meritass esti esti grafino grafino!” !” diris diris la kolum kolumo. o. “ Cio, kavaliro, bototirilo kaj kombilo! Ho, se mi havus graflandon!” ˆ “Sajnas al mi, ke tio estas svatiˆgado!” gado!” diris la tondilo, tondilo, kiu serioze serioze ekkoekkoleris. Tial ˆgi gi donis al la kolumo fortan tranˆcon, con, kaj oni lin formetis. “Mi opinias, opinias, ke mi devos turni mian okulon al la kombilo! kombilo!”” diris la kolumo. “Estas rimarkinde, kiel bone b one vi povoscias konservi ˆciujn ciujn via jn dentojn, d entojn, ˆ kara fra˘ulino! ulino! Cu vi neniam pensis pens is pri fianˆciˆ ciˆgo?” go?” “Kompr “Komprene eneble ble!” !” diris diris la komb kombilo ilo.. “Mi “Mi ja estas estas jam fianˆcigita cigita kun la bototirilo!” “Fianˆcigita!” cigita!” ekkriis la kolumo. Nun en la regiono de lia li a konateco ekzistis plu neniu, pri kiu li povus svatiˆgi, gi, kaj tial li kun hipokrita malestimo ˆuris, uris, ke li ne volas edziˆgi. gi. Pasis sufiˆce ce longa l onga tempo, temp o, ˆgis gis la kolumo fine transmigris en la paperfarejon. Tie estis granda societo de ˆcifonaˆ cifonaˆoj, oj, la delikataj delikataj aparte kaj la maldelikataj maldelikataj ˆ aparte, bonorde, kiel devas esti. Ciuj havis multe por rakonti unu al la alia, sed plej multe la kolumo, li estis perfekta fanfaronulo. “Mi havis terure multe da amantinoj!” rakontis rakontis la kolumo, “eˆc unu u nu momenton menton oni ne lasis lasis min trankvila trankvila.. Estas Estas vero, vero, ke mi ˆciam ciam estis elegant elegantaa kava kavaliro liro kaj krom tio ˆciam ciam amelita. Mi posedis p osedis bototirilon kaj kombilon, kombilon, kiujn mi neniam neniam uzis. Vi devus min vidi tiam, min vidi, kiam mi kuˆ kuˆsis sis sur la flanko! Neniam mi forgesos mian unuan amatinon, ˆsi si estis zono, tiel delikata, tiel velure mola, tiel ˆcarma! carma! Pro mi ˆsi si ˆetis etis sin en lavokuvon. Estis anka˘u unu vidvino, vidvino , kiu ekardis per amo am o al mi, sed mi lasis l asis ˆsin sin stari star i kaj malvarmiˆgi! Estis poste post e unua baletistino, baletisti no, ˆsi si donis al mi tranˆcon, con, kiu ankora˘u nun min malornamas, ˆsi si estis tre tranˆca ca kaj kolerema. Mia propra kombilo enamiˆ e namiˆgis je mi kaj pro ama suferado suferado perdis p erdis ˆciujn ciujn siajn dentojn. dentojn. Jes, en tiu speco mi multe

8

* Kolumo  *

travivis. Sed plej multe mi beda˘uras uras la ˆstrumpan strumpan rubandon, mi volis diri la zonon, kiu ˆetis sin en la lavokuvon. lavokuvon. Mi havas multe sur mia konscienco; al mi oni ne povas malaprobi mian sopiron fariˆgi blanka papero!” Kaj li efektive fariˆgis gis blan bl anka ka papero pap ero;; ˆciuj ciu j ˆcifon cif onaaˆoj o j fariˆ fa riˆgis blanka papero, sed la kolumo kolum o fariˆ fari ˆgis gis ˆguste guste tiu peco da blanka blan ka papero, kiun ni n i vidas ˆci ci tie, sur kiu estas presita ˆci ci tiu historio, pro tio, ke li tiel terure fanfaronis p er aferoj, afero j, kiuj kiuj en efekti efektive veco co havis havis esencon esencon tute tute alian. alian. Tio devas devas esti esti por ni avert averto, o, por ke ni ne kondutu kondutu tiel same, same, ˆcar car ni vere vere ne povas povas scii, scii, ˆcu cu ni anka˘ anka˘u ne transmigros iam en paperfarejon kaj estos aliformigitaj en blankan paperon kaj oni presos sur ni nigre sur blanke nian tutan historion, eˆc la plej sekretajn aferojn, kaj ni devos mem kuradi kun tio kaj elbabili ˆcion, cion, kiel la kolumo.

3 9 3

FABELOJ

3

9

Lino

ˆ havis bela a lino staris en plena florado. Gi b elajn jn blua jn floraˆojn, o jn, mola mo lajn jn kiel flugiloj de tineoj kaj ankora˘u multe ulte pli delik delikat atajn. ajn. La suno suno prilumadis la linon, kaj la pluvaj nuboj priverˆ priverˆsadis sadis ˆgin, gin, kaj tio estis por ˆgi gi tiel same bonefika, kiel por malgrandaj infanoj estas esti banata kaj poste ricevi kison de la patrino; ili fariˆgas gas ja de tio multe pli belaj, kaj tiel estis anka˘u kun la lino. “La homoj diras, ke mi bonege aspektas,” pensis la lino, “mi atingos neordinara neordinaran n altecon altecon kaj havigos havigos beleg b elegan an pecon da tolo. tolo. Ha, kiel feliˆ ca ca mi estas! Mi certe estas la plej feliˆca ca el ˆciuj! ciuj! Estas al mi bone, b one, kaj mi atingos ion valoran. Kiel la sunlumo refreˆsigas sigas kaj kiel la pluvo estas bongusta kaj vigliga! Mi estas senfine feliˆca, ca, mi estas la plej feliˆca ca el ˆciuj!” ciuj!” “Jes, “Jes, jes, jes, jes!” jes!” diris diris la palisoj palisoj de la barilo, barilo, “vi ne konas konas la mondon mondon kiel ni, ni havas en ni nodojn kaj tuberojn!” Kaj ili knaris malgaje: “Knar’, knar’, knar’ de la knarant’!  Finita estas nun la kant’!” “Ne, gi ˆgi ne estas ankora˘u finita!” respondis la lino; “la suno anka˘u morga˘ u lumos, la pluvo donas tian ˆguon, guon, mi povas a˘udi, udi, kiel mi kreskas, mi povas senti, ke mi m i floras; mi estas la plej feliˆca ca el ˆciuj!” ciuj!” Sed unu tagon venis venis homoj, prenis prenis la linon je la kaptufo kaj elˆ elˆsiris siris ˆgin gin kune kun la radiko; ho, tio doloris! Poste oni metis ˆgin en akvon, kvaza˘u oni volus ˆgin gin dronigi, kaj tuj poste oni elmetis ˆgin gin al fajro, kvaza˘u oni volus ˆgin gin rosti; estis terure! “Oni ne povas povas ˆciam ciam havi bone!” b one!” diris la lino. “Oni devas elteni diversajn elprovojn, tiam oni ion scias!” Tamen fariˆgis gis malbone, tre malbone. La linon oni ˆsiris siris kaj rompis, sekigis kaj preparis. Poste ˆgi gi venis sur la bobenstangon, ˆsurr, surr, ˆsurr. surr. . . . Estis ne eble kolekti siajn pensojn. “Mi estis tro feliˆca!” ca!” pensis la lino dum sia tuta suferado. “Oni devas devas ˆ goji ˆgoji pri la bona b onaˆˆo, o, kiun alportis la juneco. Goji, ˆgoji, g oji, ho, ho!” ho!” Kaj tiel tiel ˆgi gi ˆ tie ˆgi parolis ankora˘u, u, kiam ˆgi gi venis sur la teksilon. Ci gi fariˆ fari ˆgis gis belega be lega granda gran da peco da tolo. tolo. La tuta lino, ˆciu ciu aparta trunketo, trunketo, trovis trovis sian aplikon aplikon en tiu unu peco. “Tio estos ja nekompar nekomparebla! ebla! Tion mi neniam neniam kredus! kredus! Ha, kiel la feliˆco co restas fidela al mi! Jes, la barilaj palisoj estis nepravaj kun sia kanto. La kanto tute ne estas ankora˘u finita, ˆgi gi nur nun komenciˆgas! g as! Esta Estass nekompareble! Se mi suferis, kompense anka˘u io fariˆgis gis el mi; mi estas la plej feliˆ ca ca el ˆciuj. ciuj. Mi estas tiel forta kaj tiel mola, tiel blanka blanka kaj tiel longa! Tio estas io tute alia ol esti nur kreskaˆ kreskaˆeto, eto, eˆ c se oni estas en plena florado. Oni ne havas ˆgustan gustan vartadon, kaj akvon oni ricevas nur tiam, kiam pluvas. Nun

* Lino  *

10

mi havas vartadon! La servistin s ervistinoo turnas tu rnas min ˆciumatene, ciumaten e, kaj per la verˆsilo silo mi ˆciuvespere ciuvesp ere ricevas pluvan pl uvan banon; ban on; sinjorino sinjorin o la pastredzin p astredzinoo eˆc faris parolon pri ˆ Mi ne povas jam mi kaj asertis, ke mi estas la plej bona peco en la paro ho. fariˆgi gi pli pl i feliˆ fe liˆca!” ca! ” Jen la tolo venis en la domon, jen ˆgi venis venis sub la tondil tondilon. on. Kiel Kiel oni ˆgin gin tranˆ cis, cis, kiel oni ˆsiris, siris, kiel oni pikis per la kudrilo! Tio vere ne estis plezuro. Sed el la tolo oni altranˆ cis cis dekdu pecojn peco jn da tia tolaˆ tolaˆo, o, kiun oni ne volonte volonte nomas, sed kiun ˆciuj ciuj homoj homo j devas havi; estis dekdu pecoj p ecoj da ili. “Ha, vidu do, nur nun io fariˆgis gis el mi! Tio do estis estis mia destin destino! o! Sed tio vere vere estas bonega! bonega! Nun mi alporto alportoss al la mondo mondo utilon, utilon, kaj tion tion oni devas devas fari, en tio konsistas la vera ˆgojo. Estas Estas vero, vero, ke ni fariˆgis gis dekdu pecoj, sed ni  ja ˆciuj ciuj estas unu tutaˆ tutaˆo, o, ni estas kompleta dekduo! Kia nekomparebla feliˆco co tio estas!” Pasis jaroj, — kaj ili ne povis plu teniˆgi. “Iam ˆcio cio devas ja finiˆgi!” gi!” diris ˆciu ciu peco, “mi certe volus ankora˘u teniˆgi gi plue, sed oni ne devas devas deziri deziri aferojn aferojn ne eblajn!” Oni disˆsiris siris ilin en striojn kaj ˆcifonojn, cifonojn, kaj ili estis konvinkitaj, konvinkitaj, ke nun ˆcio cio por ili finiˆgis, gis, ˆcar car oni ilin dishakis, dispremis kaj kuiris, ili mem ne sciis, kio al ili estis farata, — kaj  jen ili fariˆgis gis bela blanka delikata papero! “Ha, kia surprizo!” diris la papero. “Nun mi estas pli delikata ol anta˘ue, kaj nun oni eˆc skribos sur mi! Kion oni ne povas povas skribi sur mi! Tio estas ja nekomparebla feliˆ feliˆco!” co!” Kaj la plej belaj b elaj historioj estis skribitaj sur ˆgi, kaj la homoj a˘ uskultis tion, kio estis skribita sur ˆgi, kaj tio estis ˆgusta uskultis gusta kaj bona, ˆgi gi faris la homojn multe pli saˆgaj kaj pli bonaj, vera bono estis tio, kio per vortoj fluis el la papero. “Tio estas pli ol kiom mi povis sonˆgi, gi, kiam mi estis ankora˘u malgranda blua kampa floro; kiel mi povis pensi, ke mi atingos tiom multe, ke mi disvastigos inter la homoj ˆgojon g ojon kaj sciojn sciojn!! Mi mem ankor ankora˘ a˘ u ne povas tion kompreni kompreni!! Tamen estas estas ja efektive efektive tiel! tiel! Dio povas povas atesti, ke mi miaflanke miaflanke enportis en tion ne pli da laboro, ol kiom mi la˘u mia malforta povo devis fari, por subteni mian ekzistadon! Kaj tamen Li amasigas sur mi ˆgojojn kaj ˆ honorojn unu post la alia. Ciufoje kiam mi pensas ”la kanto estas finita“, mi guste ˆguste leviˆgas gas al grado multe pli alta. Nun mi certe devos travojaˆgi la tutan mondon, por ke ˆciuj ciuj homo j povu min legi! Tio estas la plej verˆ verˆsajna! sajna! Iam mi portis porti s bluajn blua jn floraˆ floraˆojn, o jn, nun mi pri ˆciu ciu floraˆ floraˆo o disdonas disdon as la plej bela jn penso pens o jn. Mi estas esta s la plej feliˆca ca el ˆciuj!” ciu j!” Sed la papero ne estis sendita vojaˆgi, gi, ˆgi gi venis al la l a presisto, pr esisto, kie ˆcion, cion, kio estis skribita sur ˆgi, gi, oni presis kaj kunligis en libron, eˆc en multajn multa jn centojn da libroj libr oj,, ˆcar car tiamaniere tiaman iere multe pli da homoj homo j povis p ovis ˆgui gui de tio utilon kaj ˆgojon, gojon, ol se la sola papero, sur kiu troviˆgis la skribitaˆ skribitaˆo; o; trakurus la mondon kaj  jam en la duono de la vojo estus eluzita. “Jes, jes, tio efektive estas la plej prudenta!” pensis la priskribita papero.

11

* Lino  *

“Tio “Tio tute tute ne venis venis al mi en la kapon! apon! Mi restas restas trankvil trankvilee hejme hejme kaj estas estas tenata tenata en honoro, honoro, kiel maljuna avo. avo. Mi estas tiu, sur kiu estis skribite, skribite, sur min fluis la vortoj vortoj el la plumo. plumo. Mi restas, restas, kaj la libroj vojaˆgas gas ˆciufla ciu flanke nken. n. Tiamaniere oni povas atingi ion utilan. Ha, kiel ˆgoja, go ja, kiel feliˆca ca mi estas!” Poste oni kunkunmetis la paperon en paketon kaj konservis ˆgin g in en libroˆ broˆsranko. sranko. “Estas bele ripozi de siaj faroj!” diris la papero. “Tio estas ˆgusta principo, ke oni devas kolekti siajn pensojn kaj mediti pri sia propra interna esenco. Nur nun mi atingas la veran klarecon pri mia riˆ ca ca enhavo. Kaj rekoni sin mem estas estas la vera vera progreso progreso.. Kio nun nun povas povas veni? veni? Ia iro anta˘ anta˘uen uen certe okazos, mi iras konstante anta˘uen!” uen!” Unu tagon la tuta papero estis metita en la kamenon, por esti forbruligita, ˆcar car oni ne volis, ke ˆgi gi iru al la butikisto kaj servu por envolvado de butero ˆ kaj sukerpulvoro. Ciuj infano j en la domo d omo staris s taris ˆcirka˘ cirka˘ue, ue, ili volis vidi, kiel la papero ekflamos, ili volis vidi en la cindro la multon da ruˆgaj fajreroj, kiuj kvaza˘u forkuras kaj poste unu post la alia estingiˆgas, tio estis simila al la infanoj, kiuj foriras el la lernejo, kaj la lasta post ili estas la instruisto. Ofte oni pensas, ke li jam foriris, sed jen li subite ekkuras post la aliaj. La tuta papero kuˆsis sis kiel unu pakaˆ pakaˆeto eto en la fajro. Hu, kiel ˆgi gi ekflamis! “Hu!” ˆgi gi diris, kaj en la sama momento ˆcio cio prezentis unu solan flamon, kiu leviˆgis gis tiel alte, kiel la lino neniam povis p ovis levi sian malgrandan bluan floraˆ floraˆon, on, ˆ kaj brilis tiel hele, kiel la blanka tolo neniam povis brili. Ciuj skribitaj skribitaj literoj literoj momente ekardis, ekardis, kaj ˆciuj ciuj vortoj kaj pensoj p ensoj malaperis en la flamo. “Nun mi leviˆgas gas rekte al la suno!” eksonis eksonis voˆco co meze de la flamo, kaj ˆsajn sa jnis, is, kvaza˘ kvaza u ˘ mil voˆ voˆcoj coj krias tion unuanime, kaj la flamo elflugis supren tra la kamen kamentubo tubo.. Kaj pli delik delikate ol la flamo, flamo, tute ne videbl videblaj aj por la homa homa okulo, ˆsvebis malgrandaj malgranda j etaj estaˆ estaˆoj oj en nombro egala al la nombro de la floraˆ floraˆoj oj de la lino. Ili estis ankora˘u pli malpezaj ol la flamo, kiu ilin naskis, kaj kiam la flamo estingiˆgis gis kaj de la papero restis nur la cindro, ili ankora˘u unu fojon transdancis super ˆgi, gi, kaj ˆcie, cie, kie ili ˆgin gin ektuˆ sis, sis, oni vidis iliajn postesignojn, tiujn ruˆgajn gajn fajrerojn, kiuj similis al la infanoj, kiuj iras el la lernejo lernejo kaj post p ost kiuj la lasta kuras la instruisto. instruisto. Estis Estis plezuro tion vidi, kaj kaj la infanoj de la domo staris kaj kantis apud la senviva cindro: “Knar’, knar’, knar’ de la knarant’!  Finita estas nun la kant’!” Sed la malgrandaj nevideblaj estaˆ estaˆoj oj diris kontra˘ kontra˘ue: ue: “Nenia “Neniam m la kant kantoo finiˆgas, gas, tio en la tuta tuta afero afero estas estas la plej bela! Ni tion scias, scias, kaj tial tial ni estas la plej pl ej feliˆ fel iˆcaj ca j el ˆciuj!” ciu j!” Sed la infanoj ne povis tion a˘udi udi nek kompreni, kaj tion ili anka˘u ne devis, devis, ˆcar car infano inf anojj ne bezona be zonass ˆcion cion scii. scii . 3 9 3

FABELOJ

4

12

Birdo irdo Fenik eniksso

n la ˆgardeno gardeno de la paradizo, sub la arbo de la sciado, staris rozarbetaˆo; o; ˆci ci tie, en la unua rozo, rozo , naskiˆ nas kiˆgis birdo, kiu per sia flugado povis konkuri kun la lumo kaj kies koloroj estis admirindaj, kies kantado estis belega. Sed kiam Eva Eva deˆ deˆsiris siris la frukton frukton de la sciado, sciado, kiam ˆsi si kaj Adam estis elpelitaj el la ˆgardeno gardeno Eden, tiam de la flamanta glavo de la kerubo falis fajrero en la neston de la birdo kaj ekbruligis ˆgin. gin. La birdo birdo morti mortiss en la flamo, sed el la ardanta ovo ekflugis nova, nova, la sola, la ˆciam ciam sola birdo fenikso. La legendo diras, ke tiu birdo havas havas sian neston en Arabujo kaj en ˆciu ciu centa  jaro mem sin forbruligas en sia nesto, kaj nova fenikso, la sola en la mondo, elflugas el la ardanta ovo. La birdo bird o flugas fluga s ˆcirka˘ cirka˘u ni, rapida kiel la lumo, admirinda pro siaj koloroj, belega en sia kantado. kantado. Kiam la patrino sidas ˆce ce la lulilo de la infano, la birdo troviˆgas gas apud la kapkuseno kaj frapas per siaj flugiloj, ˆgis gi s ˆcirka ci rka˘u ˘ la kapo de ˆ flugas tra la ˆcambro la infano formiˆgas gas a˘ ureolo. ureolo. Gi cambro de mizero, kaj tiam tie ekregas sunlumo, tiam la mizera komodo ricevas odoron de violoj. Sed la birdo fenikso estas ne sole birdo de Arabujo, ˆgi flugas anka˘u en la brilo de la nordlumo super la glaciaj kampoj de Laplando, ˆgi saltetas anka˘u inter la flavaj floroj en la mallonga somero de Grenlando. Inter la kuprahavaj rokoj de Fahlun kaj en la karbominejoj de Anglujo oni a˘ udas udas la frapadon de ˆgiaj giaj flugiloj, kaj ˆgi gi flugas super la preˆgolibro golibro en la manoj de la pia laboristo. Sur la folio de la lotuso ˆgi pelas la sanktan akvon de la rivero Gango, kaj la okuloj de la Hinda knabino knabino eklumas, eklumas, kiam ˆsi si ˆgin gin ekvidas. ˆ vi ne konas ˆgin, Birdo fenikso! Cu gin, la paradizan birdon, la sanktan cignon de la l a kantado? Sur la ˆcaro caro de d e Tespis ˆgi gi sidis kiel babilema korvo kaj frapadis per la nigraj feˆ cogutan cogutantaj taj flugiloj. flugiloj. Super la harpo de la Islanda kantist kantistoo glitadis la ruˆga ga sonora beko de la birdo; sur la ˆsultroj de Shakespeare Sh akespeare ˆgi gi sidis kiel korvo de Odin kaj flustradis al li en la orelon: senmorteco. Dum la festo de la kantistoj ˆgi gi flugis tra la kavalira salono de Wartburg. ˆ vi ˆgin ˆ kantis al vi la Marseljezon, kaj vi Birdo fenikso! Cu gin ne konas? Gi kantis la plumon, kiu elfalis el ˆgiaj giaj flugiloj; ˆgi gi venis en paradiza brilo, kaj vi eble deturnis vin de ˆgi gi kaj turnis vin al la pasero, kiu sidis kun oritaˆ oritaˆo o sur la flugiloj. Ho vi paradiza paradiza birdo, birdo, ˆciucentja ciucentjare re renovigat renovigata, a, en flamoj naskata naskata kaj en flamoj mortant mortanta, a, via bildo pendas en ora kadro kadro en la salonoj salonoj de la riˆculoj, culoj, dum vi mem, ofte erarvaganta kaj sola, flugas tien kaj reen, nur legendo: birdo fenikso en Arabujo. En la ˆgardeno gardeno Eden, kie vi naskiˆgis g is sub la arbo de sciado, en la unua

* Birdo

13

Fenikso  *

rozo, tie Dio vin kisis kaj donis al vi la ˆgustan nomon: poezio. 3 9 3

FABELOJ

5

14

Muta libro

he la granda vojo meze en la arbaro staris soleca vilaˆgana domo, al kiu la eniro kondukis tra la korto; varme lumis la suno, ˆciuj ciuj fenestroj fenestro j estis malfermitaj, vivo kaj movado regis interne, sed sur la korto, en floranta siringa la˘ubo, ubo, staris nefermita ˆcerko; cerko; la mortinto estis jam elmetita, ˆcar car en tiu anta˘ ant a˘utagmezo utagmezo devis okazi la enterigo. Neniu staris malˆgoje apud la mortinto nek rigardis lin afliktite, neniu ploris pri li, lia vizaˆgo estis kovrita per blanka tuko, kaj sub lian kapon estis metita granda dika libro, kies folioj konsisti konsistiss el griza griza papero en plej granda formato. formato. Inter Inter ˆciuj ciuj du folioj de la libro kuˆsis sis velkintaj floroj, floro j, forgesita j kaj ka j kaˆsitaj, sita j, tuta t uta herbario, h erbario, kolektita en divers diversaj aj lokoj. lokoj. La˘ u lia propra postulo tio devis esti metita kun li en lian tombon. Kun ˆciu ciu floro estis ligita ˆcapitro capitro el lia vivo. “Kiu “Kiu estas estas la mortin mortinto? to?”” ni demandis demandis,, kaj oni respondi respondis: s: “La maljuna maljuna Upsala Upsala student studento! o! Oni diras, diras, ke li estis estis iam kapab kapabla la homo, homo, ke li kompr kompreni eniss fremdajn lingvojn, ke li povosciis kanti kaj verki kantojn. Sed poste io stariˆgis sur lia vojo, kaj tiam li komencis dronigadi siajn pensojn kaj sin mem en brando. Kiam lia sano estis ruinigita, li venis en la kamparon, kie oni pagis por lia loˆgado gado kaj manˆgado. gado. Li estis pia kiel infano, infano, kiam nur ne atakis atakis lin lia nigra spirito, ˆcar car tiam li fariˆgadis nekvietigebla kaj kuradis tra la arbaro kiel ˆcasata casata besto. b esto. Sed ˆciufoje, ciufo je, kiam k iam ni sukcesis venigi lin returne hejmen, kiam ni ni sukcesis enigi en lian manon la libron kun la sekigitaj kreska kreskaˆoj, oj, tiam li povis sidi anta˘ u gi gˆi dum la tuta tago, pririgardi unu kreskaˆ kreskaˆon on post la alia, kaj ofte sur liaj vangoj fluis larmoj. Dio scias, pri kio li pensis tiam! Sed li petis, ke oni metu al li la libron en la ˆcerkon, cerkon, kaj nun ˆgi gi kuˆsas sas apud li, kaj balda˘ balda u ˘ oni alnajlos super li la fermoplaton, kaj li kuˆsos sos kviete en la malvarma malvarma tombo.” Oni levis la kadavran tukon; paco estis sur la vizaˆgo de la mortinto, radio de la suno falis sur ˆgin. gin. Hirundo Hirundo rapide rapidege ge enflugis enflugis en la la˘ubon, ubon, kaj, gaje pepinte super la kapo de la mortinto, ˆgi ne haltinte flugis returne. Kiel strange estas al ni en la animo — ni ˆciuj ciuj tion spertis sp ertis — kiam ni n i denove elprenas malnovajn leterojn el nia juneco kaj legas ilin. Tiam releviˆgas kvaza˘u tuta vivo kun k un ˆciuj ciuj sia s iajj espero esp eroj, j, kun ku n ˆciuj ciuj siaj si aj zorgoj. zorgo j. Kiom multe el tiuj homoj homo j kun kiuj ni en tiu tempo tiel amike interrilatis, estas nun mortintaj por ni, kvankam ili ankora˘u vivas; sed longe, longe ni ne pensis pri tiuj, pri kiuj ni iam esperis, ke ni restos en intima rilato kun ili, ke ni reciproke dividos inter ni malˆgojon gojon kaj ˆgojon. gojon. La sekiˆginta ginta kverka folio en la libro rememorigas pri amiko, lerneja amiko, amiko por la tuta vivo. Li alfiksis la folion al la studenta ˆcapo capo tie en la verda arbaro, arbaro, kiam la ligo estis estis farata por la tuta vivo. Kie li nun vivas? vivas? La folio konserviˆgis, gis, la amikeco forgesiˆgis! gis! Jen estas fremdlanda fremdlan da florvarmeja fl orvarmeja kreska kres kaˆˆo, o, tro delikata por la ˆgardenoj gardenoj de la nordo, — ˆsajnas, sajnas, kvaza˘ kvaza˘u ekzistas ankora˘u ˆ la bonod b onodoro oro en ˆci ci tiuj t iuj folioj! folio j! Si donis ˆgin gin al li, la fra˘ulino ulino el la nobela ˆgardeno. gardeno.

* Muta

15

libro  *

Jen estas e stas la l a akvolilio, akvolilio , kiun k iun li mem deˆsiris siris kaj malsekigis m alsekigis per maldolˆcaj caj larmoj, larmo j, kun la maldolˆ maldolˆ caj caj larmoj larmoj la lilio el la sensalaj akvoj. akvoj. Kaj jen estas urtiko, urtiko, — kion diras ˆgia gia folio? Kion li pensis, kiam li ˆgin gin deˆsiris, siri s, kiam li ˆgin gin konservis? Kaj jen estas konvalo el la soleco de la arbaro; jen estas lonicero el la florpoto de la drink drinkejo ejo,, kaj jen estas estas nudaj nudaj akraj akraj herbaj herbaj trunk trunketoj! etoj!.. . . La floranta flora nta siringo siring o klinis klin is sia jn freˆ f reˆsajn sa jn bonodo b onodora rajn jn flora flo raˆˆojn o jn super s uper la kapon de la mortinto; la hirundo denove preterflugas: “kvivit! kvivit!” Nun venas la portistoj kun najloj kaj martelo, la fermoplaton oni metas super la mortinton, lia kapo ripozas sur la muta libro. Konservita-forgesita! 3 9 3

16

FABELOJ

6

Historio

n la ˆgardeno gardeno ˆciuj ciuj pomarbo p omarbo j staris en plena ple na beleco bele co de florado, ili i li rapidis ˆ eligi elig i floraˆ fl oraˆojn, o jn, anta˘ anta ˘u ol ili ricevis verdajn foliojn. Ciuj junaj anasoj estis ekstere sur la korto, kaj anka˘u la kato, kato, kiu kuˆsis sis en la sunlumo kaj lekadis sian piedon. Kiam oni rigardis al la kampo, oni povis vidi, ke tie staras la greno mirinde verda, oni a˘udis udis gojkriadon gˆoj kriadon kaj pepadon pep adon de ˆciuj ciuj malgrandaj grandaj birdoj, kvaza˘ kvaza˘ u estus estu s granda grand a festo; kaj oni efektive povis p ovis tion diri, d iri, ˆcar car estis dimanˆco. co. La sonoriloj sonoradis, kaj la homo j en siaj plej bona j vestoj iris en la preˆgejon gejon kaj aspektis tre ˆgoja go jaj. j. Jes, ˆce ce ˆciuj ciuj oni povis povi s vidi vi di ion i on ˆgojan; cetere la tago estis tiel varma, tiel ravanta, ke oni certe povis diri: “Dio vere estas senfine bona por ni homidoj!” Sed interne en la preˆgejo gejo staris la pastro sur la katedro kaj predikis per la˘uta uta kaj kolera voˆ voˆco; co; li diris, ke la homoj homo j estas malpiaj kaj tial Dio devas ilin puni, kaj post la morto la malbonuloj venas en la inferon, kie ili devas eterne bruli; li asertis, ke ilia vermo ne mortas kaj ilia fajro neniam estingiˆgas, ke neniam neniam ili povas povas trovi ripozon ripozon kaj pacon. pacon. Estis terure terure tion a˘udi, kaj li tion diris kun plej granda granda certeco. certeco. Li priskribis priskribis al ili la inferon kiel malbonodoran malbonodoran kavernon, kavernon, en kiun enfluas la tuta malpuraˆ malpuraˆo o kaj maldelikata maldelikataˆˆo o de la tuta mondo, kie nenia venteto blovas krom la varmega sulfura flamo, kie troviˆgas nenia fundo, fund o, sed kie oni ˆciam ciam pli kaj pli profunden eniˆgas gas en eternan silenton. Jam la sola a˘udado udado estis terura, sed oni povis vidi sur la pastro, ke la afero estas por p or li tre serioza, kaj ˆciuj ciuj homoj h omoj en la preˆgejo gejo estis tute teruritaj. Sed ekstere anta˘u la preˆgejo gejo ˆciuj ciuj malgrandaj birdoj kantis kantis tiel gaje kaj la suno lumis tiel varme, estis kvaza˘u ˆciu ciu floro proklamas: “Dio estas senfine bona por ni ˆciuj!” ciuj!” Jes, ekstere tute ne estis tiel, kiel predikis p redikis la pastro. Vespere, kiam oni devis jam iri dormi, la pastro vidis, ke lia edzino sidas silente kaj meditante. “Kio mankas al vi?” li ˆsin sin demandis. demand is. “Kio en efektive efektiveco co mankas mankas al mi?” ˆsi si diris, diris, “al mi mankas mankas tio, ke mi ne povas bone kolekti miajn pensojn, ke viajn asertojn mi ne tute bone povas kompreni, kiam vi diras, ke ekzistas tiom multe da malpiuloj kaj ke ili devas eterne eterne bruli! bruli! Eterne Eterne,, ha, kiel kiel longe longe!! Mi estas nur peka peka homa homa esta estaˆo, o, kaj tamen tamen mia koro ne povus permesi al mi, ke eˆ c la plej malbonan malbonan pekulon mi lasu bruli eterne, — kiel do tion povus fari Dio, Li, kiu estas tiel senfine bona kaj kiu scias, kiel la malbono kaptas nin de ekstere kaj de interne. Ne, mi ne povas tion imagi al mi, kvankam vi tion asertas.” @

Estis a˘utuno, utuno, la folioj defalis de la arboj; la serioza, severa pastro sidis ˆce ce la lito de mortant mortanto; o; pia kredanti kredantino no fermis fermis siajn okulojn, tio estis la pastredzino.

* Historio  *

17

“Se iu ricevas ricevas pacon p acon en la tombo kaj favorkorec favorkorecon on ˆce ce Dio, tio estos anta˘u ˆcio cio vi!” diris la pastro, kaj li kunmetis ˆsiajn siajn manojn kaj eldiris preˆgon pri mortintoj. Oni porti p ortiss ˆsin sin en la tombon; du pezaj larmoj larmoj defluis sur la vangoj de la serioza serioza viro. En la domo de la pastro estis silente silente kaj kaj malplene, malplene, la sunlumo tie estingiˆgis, gis, ˆsi si ja foriris, fori ris, foriris fori ris por po r ˆciam. ciam . Estis nokto, malvarma vento blovis super la kapo de la pastro, li malfermis la okulojn, kaj li havis la impreson, kvaza˘u la luno l uno lumas en la ˆcambron, cambron, sed la luno tute ne lumis. lumis. Ia figuro staris staris anta˘ anta˘u lia lito, tio estis la fantomo de lia mortinta edzino, ˆsi si rigardis lin senfine malˆgoje, goje, estis kvaza˘u ˆsi si volas ion diri. La viro duone leviˆgis gis kaj ka j etendis ete ndis al ˆsi si la l a manoj man ojn. n. “Eˆc al vi ne n e estas est as donita d onita eterna eterna ripozo ripozo?? Vi suferas suferas?? Vi, la plej bona, bona, la plej plej pia!” Kaj la mortin mortintin tinoo klinis sian kapon jesante kaj metis la manon sur la bruston. “Kaj ˆcu cu mi povas povas havigi al vi trankvilecon en la tombo?” “Jes!” li klare a˘udis. udis. “Kaj kiamaniere?” “Donu al mi haron, nur unu solan haron de la kapo de pekulo, kies fajro neniam estingiˆgos, gos, de tia pekulo, kiun Dio volas ˆetegi etegi en la inferon por eterna turmento.” “Ho, kiel facile oni povas vin liberigi, vi pura, vi pia!” li respondis. ˆ mia “Sekvu do min!” diris la mortintino. “Tio estas permesita al ni. Ce flanko flanko vi pov p ovas as ˆsvebi, svebi, kien viaj pensoj volas. volas. Nevideblaj Nevideblaj por la homoj, ni povas povas rigardi rigardi en la plej kaˆ kaˆsitajn sitajn faldojn de ilia koro. Sed per mano certa vi devas montri tiun, kiu estas kondamnita por la eterna turmento, kaj anta˘u la kokokrio li devas esti trovita!” Kaj rapide, kiel portite de la pensoj, ili troviˆgis en la grand grandaa urbo. De la muroj de la domoj lumis per fajraj literoj la nomoj de la mortomeritaj pekoj: malhumileco, avareco, drinkemeco, voluptemeco, — per unu vorto, la tuta sepkolora ˆcielarko cielarko de la mortomeritaj pekoj. “Jes, tie interne, kiel mi supozis, kiel mi sciis,” diris la pastro, “loˆgas tiuj, kiuj estas kondamni kondamnitaj taj al la eterna fajro.” Ili staris staris anta˘u belege prilumita portalo; larˆgaj gaj ˆstuparoj, stuparoj, kovritaj kovritaj per tapiˆ tapiˆsoj soj kaj ornamitaj per floroj, kondukis en la internon de la domo, kaj bala muziko bruis tra la festaj salonoj. Anta˘ u gi gˆi majeste staris la pordisto en veluro kaj silko, kun granda arˆgentita bastono. “Nia balo estas egala al la balo de la reˆgo!” go!” li diris, diris, turnant turnantee sin al la kolektiˆginta ginta popolamaso sur la strato; de la verto ˆgis la fingroj de la piedoj lumis el li la penso: “Kompatind “Kompatindaj aj senvalor senvaloruloj, uloj, kiuj enrigardas enrigardas tra la p ordo, ordo, vi ˆciuj ciuj kompare kun mi estas ja nur mizeraj mizera j kanajloj!” “Malhumileco!” “Malhumileco!” diris la mortintino, mortintino, “ˆcu cu vi lin vidas?” “Lin?” “Lin?” ripetis ripetis la pastro. “Jes, “Jes, sed li estas estas naivulo, nur malsaˆ malsaˆgulo, gulo, kaj li

* Historio  *

18

ne devas esti kondamnita al eterna fajro kaj eterna turmento.” “Nur malsaˆgulo!” gulo!” sonis tra la tuta domo de la malhumileco, tiaj ili ˆciuj ciuj tie estis. Ili flugis internen de la kvar nudaj muroj de avarulo, kie, tute malgrasa, tremanta de malvarmo, malsata kaj soifa, la maljunulo per ˆciuj ciuj siaj sia j pensoj penso j kaj medito med itojj alkroˆ alkr oˆciˆ ciˆgis gis al sia mono; ili vidis, kiel li febre suprensaltis de sia, mizera kuˆsloko sloko kaj elprenis libere libe re sidantan ˆstonon stonon el la muro, en kiu kuˆsis sis oraj ora j moneroj monero j en ˆstrumpo; strump o; li pripalpis pripalp is sian ˆcifonaˆ cifonaˆan an noktan veston, en kiu estis enkudritaj oraj moneroj, kaj liaj malsekaj fingroj tremis. “Li estas malsana, tio estas frenezo, senˆgoja go ja frenezo, fren ezo, ˆcirka˘ cirka˘uita uita de timego kaj malbonaj sonˆgoj!” goj!” Kaj Ka j ili i li rapide r apide foriˆgis, gis, kaj ili troviˆgis gis apud a pud la kuˆstabulo stabulo de la l a krimulo j, kie k ie ili en longa vico dormis flankon ˆce ce flanko. Unu el ili eksaltis el sia dormo kiel sovaˆga ga besto, eligante malbelan krion; per siaj pintaj kubutoj li ekbatis sian kamaradon, kaj ˆci ci tiu dormeme sin turnis: “Tenu la buˆsaˆ saˆcon, con, vi sovaˆ sova ˆga ga besto, kaj dormu! Tiel estas ˆciun ciun nokton. . . !” ˆ “Ciun nokton!” ripetis tiu, “jes, ˆciun ciun nokton n okton ˆgi gi venas, krias kaj sufokas min. En flameco mi faris tion a˘u alian, kun kolerema spirito mi naskiˆgis, gis, tio alkondukis min ˆci ci tien la duan d uan fojon; fo jon; sed se mi agis malbone, malb one, mi m i havas ja mian punon. Nur unu aferon mi ne konfesis. Kiam mi la lastan fo jon eliris de ˆci ci tie kaj preteriris anta˘u la bieneto de mia mastro, tiam mia interno ekbolis kaj sovaˆgaj gaj pensoj leviˆgis gis en mia animo, — mi ekfrotis alumeton kontra˘u la muro; ˆ ekbrulis, flamo ekkaptis super kiu tre malalte elstaris la pajla tegmento. Cio gin ˆgin tiel, kiel ˆgi gi ofte min ekkapt ekkaptas. as. Mi helpis helpis savi savi la brutojn brutojn kaj meblojn. meblojn. Krom unu abelaro, abelaro, kiu flugis en la fajron, kaj krom la ˆcenita cenita hundo, hundo, neniu vivant vivantaa estaˆ estaˆo o forbrulis. forbrulis. Pri tiu lasta lasta mi ne pensis. Oni pov p ovis is a˘udi, udi, kiel ˆgi gi blekegas, — kaj ka j tiun ti un blekegon mi ˆciam ciam ankora˘u a˘ udas udas ˆciufoje, ciufo je, kiam mi volas ekdormi, kaj kiam mi endormiˆgas, gas, tiam venas la hundo, granda kaj vila ˆgi ˆ metas sin sur min, blekegas, premas min, sufokas min. staras anta˘u mi. Gi A˘uskultu uskultu do, kion mi rakontas, vi povas ronki, ronki la tutan nokton, sed mi ne povas povas dormi eˆc horkv horkvaronon.” aronon.” Kaj liaj okuloj subpleniˆ subpleniˆgis gis per sango, li ˆetis etis sin sur la kamaradon kamaradon kaj batis lin per kunpremita pugno en la vizaˆgon. gon. “La furioza Mads denove freneziˆgis!” gis! ” oni diris d iris ˆcirka˘ cirka˘ue, ue, kaj la aliaj friponoj kaptis lin, luktis kun li, fleksis lin tiel, ke lia kapo atingis liajn piedojn, kaj en tiu pozicio ili forte lin ligis, tiel ke la sango preska˘u elˆsprucis sprucis el liaj lia j okulo o kulojj kaj el ˆciuj ciuj liaj lia j poroj. poro j. “Vi lin mortigas!” ekkriis la pastro, “ho li malfeliˆca!” ca!” Kaj dum li defende etendis la manon super sup er la pekulon, super lin, kiu jam ˆci ci tie suferis tro kruele, la sceno subite ˆsanˆ sanˆgiˆ giˆgis. gis. Ili flugis flugis tra riˆ riˆcaj caj salonoj salonoj kaj mizeraj mizeraj kameroj; ameroj; volupto, envio, envio , ˆciuj ciuj mortomerita mor tomeritajj pekoj p ekoj preteriris anta˘u ili, anˆgelo gelo de la juˆgo go ˆ voˆ clegis clegis iliajn ilia jn pekojn, peko jn, kiel anka˘u ilian defendon. Gi havis malgrandan valoron anta˘ u Dio, sed Dio legas ja en la koroj, koroj, Li scias scias ˆcion cion senescepte, senescepte, Li scias scias la

19

* Historio  *

malbonon, kiu atakas nin de interne kaj de ekstere, Li, la favorkoreco, la amo. La mano de la pastro tremis, li ne kuraˆgis etendi ˆgin, gin, por elˆsiri siri haron de la kapo de la pekulo. Kaj el liaj okuloj ekfluis larmoj, kiel akvo de favorkoreco kaj de amo, kiu estingas la eternan fajron de la infero. Subite ekkriis la koko. “Kompatple “Kompatplena na Dio! Donu Donu Vi al ˆsi si la tomban ripozon, kiun mi ne povis havigi hav igi al ˆsi!” si! ” ˆ mi nun havas!” “Gin havas!” diris la mortint mortintino; ino; “via kruela vorto, vorto, via malluma kredo pri Dio kaj pri Liaj kreitaˆ kreitaˆoj oj pelis min al vi! Ekkonu Ekkonu la homo jn, eˆ c en la malbonaj troviˆgas gas parto de Dio, parto, kiu venkos kaj estingos la fajron de la infero.” @

Kiso estis metita sur la buˆson son de la pastro, fariˆgis lume lu me ˆcirka˘ cir ka˘u li; la klara suno de Dio lumis en lian ˆcambron, cambron, kie lia edzino, edzino, vivant vivante, e, milde kaj ame vekis lin el sonˆgo, go, kiun Dio sendis al li. 3 9 3

FABELOJ

7

20

Ekzi Ekzist stas as dife difere renc nco o

io estis en la monato Majo, la vento blovis ankora˘u malvarme, sed la printempo jam venis, tion predikis arbeta arb etaˆˆoj oj kaj arboj, arb oj, kampo kampojj kaj herbe herbejoj. joj. Esti Estiss amas amasoo da flora floraˆˆoj,  oj, kaj anta˘ anta˘ u ˆcio, cio, supre ˆce ce la ˆ plektbarilo. Guste tie la printempo mem zorgis pri siaj aferoj; ˆgi parolis de pomarbo, kiu eligis nur unu solan branˆ con, con, freˆ san, san, florantan branˆ con, con, ˆsarˆgitan gitan de rozokoloraj burˆgonoj. g onoj. La arbeto arbeto certe certe mem sciis, sciis, kiel kiel bela ˆgi esta estas. s. Tial Tial gi gˆi tute ne estis surprizita, kiam subite sur la vojo, tute anta˘u gi, ˆgi, haltis sinjora kaleˆ kaleˆso so kaj la juna grafino en la kaleˆ aleˆso so diris, ke la pomarbo estas la plej ˆcarma, carma, kion oni povas povas vidi, ke ˆgi estas la printempo mem en sia plej bela prezentiˆgo. go. La branˆ b ranˆcon con oni derompi der ompis, s, kaj ˆsi si tenis teni s ˆgin en sia delikata mano man o kaj ka j ˆsirmis sir mis ˆgin gin per sia silka ombrelo. Post tio ili veturis al la kastelo, kie ilin akceptis akceptis altaj salonoj salonoj kaj belegaj ˆcambroj. cambroj. Puraj blankaj blankaj kurtenoj kurtenoj flirtis ˆce ce la malfermit malfermitaj aj fenestroj, fenestroj, kaj belegaj floroj staris staris en brilantaj brilantaj diafanaj diafanaj vazoj, kaj en unu el ili, kiu briletis kvaza˘u gi gˆi estus skulptita skulpt ita el freˆse se falinta neˆgo, go, oni plantis la pomarban poma rban branˆcon con inter freˆsaj sa j helaj hela j branˆcoj co j fagaj; faga j; estis plezuro ˆgin gin rigardi. Tiam la branˆco co fariˆ fari ˆgis gis fiera, kaj tio estis ja tute kiel ˆce ce homo j. Multaj homoj de diversaj diversaj specoj trairis trairis la ˆcambrojn, cambrojn, kaj la˘ugrade ugrade de la valoro, aloro, kiun ili havis, havis, ili permesi permesiss al si esprim esprimii sian sian admiro admiron. n. Unuj Unuj diris diris absolute absolute nenion, nenion, aliaj diris tro multe, multe, kaj la pomarba branˆco co rimarkis, rimarkis, ke inter la homoj tiel same ekzistas diferenco, kiel inter la kreska kreskaˆoj. oj. “Unuj servas por ornamo, kaj aliaj por manˆgo, go, ekzistas anka˘u tiaj, kiuj estas tute superfluaj,” superflua j,” diris al si la pomarba branˆ co; co; kaj ˆcar car oni ˆgin gin starigis guste ˆguste ˆce ce malfermita fenestro, tra kiu ˆgi g i povis rigardi kiel en la ˆgardenon, gardenon, tiel anka˘u sur la kampon, tial ˆgi gi havis sufiˆce ce da floroj kaj kreska kreskaˆoj oj por konsidera konsi derado. do. Tie staris star is riˆcaj ca j kaj malriˆ malr iˆcaj, ca j, eˆc kelkaj tro malriˆ malr iˆcaj. ca j. “Kompatindaj mizeraj herboj!” herbo j!” diris la p omarba branˆco, co, “tie oni efektive faris diferencon. Kiel malfeliˆ caj caj ili kredeble sin sentas, se tiaspecaj estaˆ estaˆoj oj generale ˆgenerale povas povas senti, senti, kiel mi kaj miaspecaj miaspecaj estaˆ estaˆoj oj sentas. sentas. Estas Estas efektive efektive farita diferenco, sed ˆgi gi devas devas esti farata, alie ˆciuj ciuj estus ja egalaj!” La pomarba p omarba branˆco co rigardis kun kompato precipe unu specon sp econ de floroj, kiuj en granda amaso troviˆgis gis sur la kampoj kaj ˆce ce la terkav terkavoj. oj. Neniu ligis ilin en bukedon, bukedon, ili estis por tio tro simplaj, oni povis eˆc trovi trovi ilin inter la pavimaj ˆstonoj, ili ˆcie cie kreskis kiel la plej malbona herbo, kaj al tio ili havis ankora˘ u la malbelan nomon “buterfloroj de la diablo”. “Kompatinda malestimata kreska kreskaˆo!” o!” diris la pomarba branˆ co, co, “vi ne estas kulpa, ke vi fariˆgis gis tio, kio vi estas, ke vi estas tiel simpla kaj ke vi ricevis ricevis la malbelan malbelan nomon, nomon, kiun vi havas! havas! Sed kun la kreska kreskaˆoj oj estas estas tiel same, kiel kun la homoj, nepre devas ekzisti diferencoj!” “Difer “Diferenc encoj!” oj!” diris diris la radio radio de la suno kaj kisis kisis la floran florantan tan pomarban pomarban

* Ekzistas

diferenco  *

21

branˆcon, con, sed kisis anka˘u la flavajn buterflorojn de la diablo sur la kampo, ˆciuj ciuj fratoj de la sunradio sunradio kisis ilin, la malriˆ malriˆ cajn cajn florojn tiel same, kiel la riˆ ri ˆca ca jn. La pomarba branˆ co co neniam meditis pri la senfina amo de Dio al ˆcio, cio, kio vivas; neniam ˆgi gi mediti med itiss pri pr i tio, tio , kiom ki om multe mul te da b elaˆo o kaj ka j bonaˆ bo naˆo o kuˆsas sas kaˆsite, sit e, sed ne forgesite, — sed tio ja anka˘u estis tute kiel ˆce ce homoj. homo j. La sunradio, la radio radio de la lumo sciis tion pli bone: “Vi ne vidas vidas malproks malproksime ime,, vi ne vidas vidas klare! Kio estas tiu mizera herbo, kiun vi precipe priˆgemas?” “La buterflor buterfloroj oj de la diablo diablo!” !” diris diris la pomarba pomarba branˆ branˆco. co. “Nenia “Neniam m oni ligas ilin en bukedon, oni premas ilin per la piedoj, ili ekzistas en tro granda nombro, kaj kiam ili ricevas semon, ˆgi flugas en formo de malgrandaj lanaj flokoj super sup er la l a vojo vo jo kaj alkroˆciˆ ciˆgas gas al la homoj homo j sur la vestoj. Herbaˆ co co ˆgi estas! Sed tio ili ja anka˘u devas esti! esti! Mi estas efektive efektive tre danka, danka, ke mi ne fariˆgis gis unu el tiuj floroj”

Sur la kampon ampon venis enis subi subite te tuta tuta amas amasoo da infa infanoj; noj; la plej plej juna juna el ili ili estis ankora˘u tiel malgranda, ke li estis portata de la aliaj. Kiam oni sidigis lin sur la herbo inter la flavaj floroj, li la˘ute ekridis de ˆgojo, gojo, baraktis per la piedeto j, rulis sin sur la l a tero, deˆsiris siris nur la flavajn floro fl orojn jn kaj ka j kisis kis is ilin ili n en dolˆca ca senkul senkulpeco peco.. La iom pli grandaj grandaj infanoj infanoj derompis derompis la florojn florojn de la trunk trunketoj etoj kaj formis el ili ringojn, ˆgis gis fine el tio fariˆgis gis tuta ˆceno; ceno ; anta˘ anta ˘ue ˆceno en o ˆcirk ci rkaa˘u la kolo, poste p oste alia trans la ˆsultro, sultro, pendante p endante ˆgis la ventro, kaj anka˘u la kapo ne estis forgesita; b elege aspektis la verdaj rubando j kaj la ˆcenoj. cenoj. Sed la plej p lej grandaj infanoj singarde deˆsiris siris la elflorintajn kreska kreskaˆetojn, etojn, la trunketojn, kiuj portis sur si la floksimile kunmetitan semkronon, tiun malkompaktan,

* Ekzistas

diferenco  *

22

aeran, lansimilan floron, kiu estas kvaza˘u formita el plej delikataj plumoj, flokoj a˘u lanugoj. lanugoj. Ili tenis tenis ˆgin gin anta˘u la buˆso, so, por per unu ekblovo ˆgin gin tute forblovi. Kiu povos tion fari, ricevos novajn vestojn anta˘u la fino de la jaro, diris la avino. La malestimata floro estis en tiu okazo okazo ˆsatata satata profeto. ˆ “Cu vi vidas?” diris la sunradio, sun radio, “ˆcu cu vi vidas la belecon, b elecon, ˆcu cu vi vidas la potencon de tiu floreto?” “Jes, por p or infanoj!” respondis la pomarba p omarba branˆco. co. Jen sur la kampon venis maljuna virino, kaj per sia malakra sentenila tranˆ tr anˆcilo ci lo ˆsi si ekfo ek fosi siss mals ma lsup upre re ˆcirka ci rka˘˘u la radikoj radikoj de la floroj kaj eltiris ilin; parton de la radikoj ˆsi si volis uzi kiel aldonon al la kafo, kafo, la aliajn alia jn ˆsi si volis vendi al la apotekisto kiel kuracilojn. “Beleco estas tamen io pli alta!” diris la pomarba branˆco. co. “Nur la elektitoj venas en la regnon de la belo! Ekzistas diferenco inter la kreska kreskaˆoj, oj, kiel ekzistas diferenco inter la homoj.”

La sunradio parolis pri la senfina amo de Dio al ˆcia cia kreitaˆ kreitaˆo o kaj al ˆcio, cio, kio havas havas en si vivon, vivon, kaj ke Li en la tempo kaj la eterneco eterneco distribuis distribuis ˆcion cion egalmezure. “Jes, tio estas via opinio!” diris la pomarba branˆ co. co. Nun en la ˆcambron cambron eniris eniris homoj, kaj venis venis anka˘ anka˘u la juna grafino, kiu tie bele starigis starigis la pomarban pomarban branˆ branˆcon con en la diafana diafana vazo, kie la sunlumo sunlumo ˆ alportis floron, a˘u ion povis priradii ˆgin. gin. Si i on similan, s imilan, kiu estis kaˆ kaˆsita sita inter tri t ri a˘u kvar kvar folioj, kiuj estis tenataj ˆcirka˘ cirka˘u gi gˆi konuse, por ke nenia trablovo a˘u ˆ venteto povu ˆgin gin difekti. Gi estis portata kun tia zorgemeco kaj singardeco, kiun oni ne uzis eˆ c por la delikata delikata pomarba p omarba branˆco. co. Tre singarde oni nun

* Ekzistas

23

diferenco  *

forprenis la grandajn foliojn, — kaj kio aperis? La malgranda floka semkrono ˆ la grafino de la flava malestimata buterfloro! Gin gr afino estis deˆsirinta sirinta tiel singarde kaj portis tiel zorge, ke neniu el ˆgiaj delikataj plumetoj, kiuj formis kvaza˘u gian ˆgian nebulan ne bulan ˆcapeton capet on kaj sidis tiel malkompakte, malkomp akte, forbloviˆ f orbloviˆgu. Sendifektan kaj belega be legan n ˆsi nun ˆgin gin havis; ˆsi si admiris ˆgian gian belan formon, ˆgian gian aeran klarecon, ˆgian gian tutan originalan kunmetitecon, ˆgian belecon, kiam la vento forblovus la semkronon. “Rigardu, kiel mirinde bele Dio ˆgin gin kreis!” kreis!” diris la grafino. grafino. “Mi pentros pentros gin ˆgin kune kun la pomarba branˆco; co; estas vero, ke ˆci ci tiu estas senfine bela, sed en alia maniero anka˘u tiu malriˆ malriˆ ca ca floro ricevis de Dio tre multe multe da beleco. beleco. Kiel ajn malsimilaj ili estas, ili tamen amba˘u estas infanoj en la regno de la belo.” Kaj la sunradio sunradio kisis la malriˆ malriˆcan can floron kaj kisis la floranta florantan n pomarban pomarban branˆcon, con, kies folio foli o j ˆce ce tio kvaza˘u ruˆgiˆ giˆgis. gis. 3 9 3

FABELOJ

8

24

Malnov Malnova tomba ˆ stono stono

n malgranda urbeto, ˆce ce unu homo, kiu havis sian propran negocon nego con en unu vespero de la jartempo, pri kiu oni diras “la vesperoj plilongiˆgas”, la tuta familio familio sidis kune en rondet rondeto. o. Estis Estis ankora˘ ankora˘u trankvile kaj varme; arme; la lampo brulis, brulis, la longaj flankkurten flankkurtenoj oj pendis anta˘u la fenestroj, sur kiuj staris florpotoj, kaj ekstere estis hela lunlumo. Sed pri tio ili ne parolis; ili parolis pri malnova malnova granda ˆstono, stono, kiu kuˆsis sis malsupre sur la korto, tute apude de la kuireja pordo, sur kiu la servistinoj ofte starigadis la purigitajn kuprajn vazojn, por ke ili sekiˆgu gu en la suno, kaj kie la infanoj volonte ludadis, — tio t io estis e stis en efektiveco malnova tomba ˆstono. stono. “Jes,” “Jes,” diris diris la mastro mastro,, “mi opinias, opinias, ke ˆgi devenas el la malnova malˆ konstruita monaheja preˆgejo; gejo; kiel la katedro, tiel anka˘u la monumentoj kaj tombaj ˆstonoj estis disvenditaj. Mia formortinta formortinta patro aˆcetis cetis kelke kelke da ili; oni disbatis ilin por la pavimado, sed ˆci ci tiu ˆstono stono restis, kaj de tiu tempo ˆgi gi kuˆsas sas sur la korto.” korto. ” “Oni pov p ovas as tre bone vidi, ke tio estas tomba ˆstono!” stono!” diris la plej aˆga el la infanoj; “oni povas ankora˘u vidi sur gi ˆgi sablan horloˆgon gon kaj pecon de anˆgelo, gelo, tamen la surskribo, kiu troviˆgis gis sur ˆgi, gi, preska˘u tute defrotiˆgis, gis, nur la nomo “Preben” kaj tuj post ˆgi gi granda “S” kaj iom pli malsupre la vorto “Marta” estas ankora˘u rekonebl rekoneblaj; aj; sed pli oni ne povas povas deˆ cifri, cifri, kaj anka˘ anka˘u tion oni rekonas nur post pluvo a˘u post lavo de d e la ˆstono.” stono.” “Ho Dio! tio estas la tomba tomba ˆstono stono de Preben Svan Svan kaj de lia edzino!” edzino!” ekkriis maljuna viro, kiu la˘u sia aˆgo go povis esti la avo avo de ˆciuj, ciuj, kiuj troviˆgis gis en la ˆcambro. cambro. “Jes, “Jes, tiuj geedzoj estis estis el la lastaj, lastaj, kiujn oni enterig enterigis is sur la ˆ malnova monaheja tombejo. Tio estis maljuna bonkora paro el la tempo de mia knabeco; knab eco; ˆciuj ciuj ilin konis kaj amis; ili estis la plej maljuna geedza paro en nia regiono. La homoj rakontis pri ili, ke ili posedas barelon da oro, kaj tamen ili estis e stis vestitaj vestita j simple, si mple, per plej maldelikata ˆstofo, stofo, sed ilia tolaˆ tolaˆo o estis e stis blindige blindi ge blanka. Tio estis bonega maljuna paro, Preben kaj Marta! Kiam ili sidis sur la benko, kiu staris sur la alta ˆstona stona ˆstuparo anta˘u la domo kaj super kiu la maljuna tilio etendis siajn branˆ cojn, cojn, kaj ili kapsalutadis kapsalutadis amike kaj afable, tiam al la homoj fariˆgis gis tre ˆgoje goje en la animo. animo. Ili estis estis senfine senfine bonk b onkoraj oraj por la malriˆ malriˆculoj, culoj, ili nutradis nutradis ilin, donadis al ili vestojn, vestojn, kaj prudento prudento kaj vera vera kristaneco montriˆgadis gadis en ilia ilia tuta bonfarad bonfarado. o. Kaj kion kion diri precipe precipe pri la edzino! Mi memoras tiun tagon tre klare; mi estis malgranda knabo, kaj mi estis kun mia patro tie ˆce ce la maljuna Preben, Preben , kiam ˆsi si ˆus us mortis; la maljuna homo estis tre ekscitita kaj ploris kiel infano. La kadavro kuˆsis sis ankora˘u en la dormoˆ cambro, cambro, tute apude de tiu ˆcambro, cambro, en kiu ni sidis, — li parolis kun mia patro kaj kun kelkaj najbaroj pri tio, kiel solece nun fariˆgos ˆce ce li, kiel belege estis anta˘ue, ue, kiom multe da jaroj ili vivis kune kaj kiamaniere okazis, ke ili ekkonis kaj ekamis unu la alian. Kiel mi diris, mi estis tiam malgranda,

* Mal Malnova nova

tomba tomb aˆ sto no  * stono 

25

kaj mi staris kaj a˘uskultis, uskultis, sed stranga sento ekkaptis min, kiam mi a˘uskultis uskultis la maljunan homon h omon kaj vidis, kiel li kun ˆciu ciu momento fariˆgadis gadis pli vigla kaj ricevis ruˆgajn gajn vangojn, vangojn, kiam li parolis pri la tago de la fianˆciˆ ciˆgo, go, pri tio, kiel ˆcarma carm a ˆsi si estis, esti s, kiom multe da malgrand malg randaa j senkulp sen kulpaa j ˆcirka˘ cirka˘uvojoj li faris, por renkontiˆgi gi kun ˆsi. si. Li parolis pri la tago de la edziˆgo, go, ˆce ce tio liaj lia j okuloj okulo j lumis, li kvaza˘u ankora˘u unu fojon travivis la feliˆ can can ˆgojan gojan tempon, — kaj dume ˆsi si kuˆsis sis tie senviva en la apuda ˆcambro, cambro, maljuna virino, kaj li estis maljuna viro viro kaj parolis parolis pri la tempo tempo de la espero. espero. . . jes, jes, jes, tiel iras iras la aferoj! aferoj! Tiam Tiam mi estis nur infano, infano, kaj nun nun mi estas maljuna maljuna kiel Preben Preben Svan. Svan. La tempo iras ir as kaj ka j ˆcio ci o ˆsanˆ sa nˆgiˆ giˆgas! gas! Mi memora memorass plej plej klare klare la tagon tagon de ˆsia sia enterig enterigo; o; la maljuna Preben iris tuj post la ˆcerko. cerko. Kelke da jaroj jaro j anta˘ue ue la geedzoj lasis pretigi pretigi por si sian tomban tomban ˆstonon stonon kun surskribo surskribo kaj nomoj, lasante lasante libera nur la lokon lokon por la jaro de la morto; morto; vespere vespere oni elveturi elveturigis gis la ˆstonon stonon kaj metis ˆgin gin sur la tombon, — kaj unu jaron poste oni ˆgin denove levis kaj oni metis la maljunan Preben apud lia edzino. Ili ne restigis tian riˆcecon, cecon, kiel la homoj supozis kaj asertis! La postrestaˆ postrestaˆo o transiris al parencoj, kiuj loˆgis tro malproksime kaj pri kies ekzistado oni anta˘ue nenion iam a˘udis. udis. Ilian domon el trabaˆ trabaˆoj o j kun la benko ben ko sur la alta ˆstona stona ˆstuparo sub la tilio oni la˘u ordono de la magistrato malkonstruis, malkonstruis , ˆcar car ˆgi gi estis tro kaduka, por ke oni povu lasi ˆ gin ˆgin stari. stari. Kiam Kiam poste poste oni faris faris tion saman saman kun la mona heja preˆgejo gejo kaj la tombejon oni fermis, tiam la tomba ˆstono stono de Preben kaj Marta, kiel anka˘u ˆcio cio alia, alia , kio tie troviˆgis, trafis en la manojn de diversaj aˆ cetantoj, cetantoj, kaj okazis okazis tiel, ke tiu ˆstono stono ne estis disbatita disbatit a kaj uzita, sed kuˆsas sas ankora˘u sur la korto kiel ludloko por la infanoj kaj kiel sekigloko por la purigitaj kupraj vazoj. La pavimita strato kondukas nun super la ripozejo de la maljuna Preben kaj de lia edzino, kaj neniu plu ilin memoras!” La maljuna homo, kiu tion rakontis balancis malˆgoje goje la kapon. “Forgesita! ˆ estos forgesita!” li diris. Cio Post Po st tio oni en la ˆcambro cambro parolis pri aliaj aferoj. Sed la plej malgranda malgranda knabo, infano kun grandaj seriozaj okuloj, grimpis sur seˆgon malanta˘u la kurtenoj kaj rigardis sur la korton, kie la luno hele lumis sur la grandan ˆstonon, ston on, kiu anta˘ anta ue u ˘ e ˆciam ciam aspektis aspe ktis por li malplena kaj plata, sed nun kuˆsis sis kiel ˆ granda folio de historia libro. Cion, kion la knabo a˘udis udis pri Preben kaj pri lia edzino, enhavis en si la ˆstono. Li rigardis al ˆgi malsupren, kaj li rigardis al la klara, hela luno supren, en la puran, altan aeron, kaj estis, kvaza˘u la vizaˆgo go de Dio radias sur la teron. ˆ estos forgesita!” estis dirite en la ˆcambro; “Forgesita! Cio cambro; kaj en tiu momento anˆgelo gelo kisis nevideble la bruston kaj frunton de la knabo kaj flustris malla˘ute: ute: “Konservu “Konservu bone la donitan semon, konservu konservu ˆgin gin gis ˆgis la tempo de matureco! matureco! Per Per vi, kara infano, infano, la forviˆ forviˆsita sita surskribo, surskribo, la aerdetruit aerdetruitaa tomba tomba ˆstono sto no konser kon serviˆ viˆgos gos en helaj oraj trajtoj por la venontaj generacioj! La maljunaj geedzoj denove irados mano en mano tra la malnovaj stratoj, ridetante

* Mal Malnova nova

26

tomba tomb aˆ sto no  * stono 

kaj kun freˆsaj sa j ruˆgaj gaj vangoj sidos sur la ˆstona stona ˆstuparo sub la tilio kaj kapsalutados malriˆculojn culo jn kaj riˆculojn. culo jn. La sema grajno gra jno de ˆci ci tiu horo post serio da  jaroj disvolviˆ disvolviˆ gos gos en florplenan poemon. La bonaˆ bonaˆo o kaj belaˆ belaˆo o ne forgesiˆgas, gas, ˆgi gi vivas en legendoj kaj kantoj.” 3 9 3

FABELOJ

9

27

Plej bel bela ro rozo de de la la mo mondo

stis iam potenca reˆgino, gino, en kies ˆgardeno gardeno troviˆgis gis la plej belaj floroj el ˆciuj ciuj jartempo jartemp o j kaj el ˆciuj ciuj landoj lando j de la mondo, sed precipe precip e ˆsi si amis la rozojn, kaj tial ˆsi si havis la plej diversajn specojn speco jn de ili, de la sovaˆgaj, gaj, simple odorantaj, ˆgis gis la plej belaj luksaj rozoj. Ili kreskis sur la muroj de la kastelo, kastelo , volvis sin ˆcirka˘ cirka˘u la kolonoj kaj fenestraj kadroj, plenigis la koridorojn kaj ornamis la plafonojn de ˆciuj ciuj salonoj; ˆciuj ciuj konkuradis inter si per sia bonodoro, formo kaj koloroj. Sed malˆgojo gojo kaj aflikto aflikto regis regis en la palaco palaco.. La reˆgino gino kuˆsis sis sur la lito de morto, kaj la kuracistoj sciigis, ke ˆsi si devas devas morti. “Kaj tamen ekzistas ankora˘u savo savo por ˆsi!” si!” diris diris la plej plej saˆ ga ga inter ili. “Alportu “Alportu al ˆsi si la plej belan rozon rozon de la mondo, tiun, kiu estas la simbolo simbolo de la plej alta kaj plej pura amo; am o; se s e ˆsi si ekvidos ekvi dos ˆgin anta˘u ol ˆsiaj sia j okuloj okulo j senviviˆgos, gos, tiam ˆsi si ne mortos.” mort os.” Kaj aperis junuloj kaj maljunuloj, de ˆciuj ciuj lokoj ˆciuflanke, ciuflanke, kun rozoj, la plej belaj, bela j, kiuj kreskis en ˆciu ciu ˆgardeno, gardeno, sed la postulata rozo ne estis inter ili. El la ˆgardeno gardeno de la amo oni devis ˆgin gin preni; sed kiu rozo en tiu ˆgardeno estis la esprimo kaj la simbolo de la plej alta, plej pura amo? La poetoj kantis pri la plej bela rozo de la mondo, ˆciu ciu nomis la sian. Kaj tra la tuta lando oni faris proklamon proklamo n al ˆciu ciu koro, kiu batis ame, proklamon al ˆciu ciu rango kaj al ˆciu ciu aˆgo. go. “Neniu “Neniu ankora˘ ankora˘ u nomi nomiss la floron floron!” !” diri diriss la saˆ saˆgulo. gulo. “Neniu “Neniu mont montris ris la la lokon, kiu elkreskigis tiun floron en ˆgia tuta beleco. Tio ne estas la rozoj de

* Plej

bela rozo de la mondo  *

28

la ˆcerko cerko de d e Romeo R omeo kaj Julia a˘u de la tombo de Valborg, kvankam tiuj rozoj ˆciam ciam bonodor b onodoras as per legendoj legendoj kaj kantoj; antoj; tio ne estas la rozoj, kiuj elkreskis elkreskis el la sangaj lancoj de Winkelried, el la sango, kiu elfluis el la brusto de la heroo dum lia morto por la patrujo, patrujo, kvank kvankam am nenia morto estas estas pli dolˆ dolˆca, ca, nenia rozo estas pli ruˆga ga ol la sango, sango, kiu tiam tiam fluas. Tio anka˘ anka˘u ne estas tiu mirinda floro, por kies vartado homo dum multaj jaroj en sendormaj noktoj fordonas sian freˆsan san vivon en la soleca s oleca ˆcambro cambro de studado, studad o, la l a magia m agia rozo de la scienco.” “Mi scias, kie ˆgi gi floras,” diris unu feliˆca ca patrino, kiu kun sia malgranda infano venis al la lito de la reˆgino. gino. “Mi scias, scias, kie troviˆ troviˆgas gas la plej bela rozo de la mondo, la rozo, kiu estas la esprimo kaj la simbolo de la plej alta kaj ˆ floras plej pura amo. Gi floras sur la ardantaj ardantaj vangoj de mia dolˆ dolˆca ca infano, infano, kiam ˆgi, gi, fortigita de la dormo, malfermas la okulojn kaj ridetas al mi per sia tuta amo.” “Bela “Bela estas estas tiu rozo, rozo, sed ekzista ekzistass pli bela!” bela!” respondi respondiss la saˆgulo. gulo. “Jes, “Jes, multe pli bela!” diris unu el la virinoj. “Mi ˆgin vidis; pli majesta, pli sankta rozo floras nenie, sed ˆgi gi estis pala, kiel la folioj de la tea rozo. Sur la vangoj de la reˆgino gino mi ˆgin gin vidis; ˆsi si demetis sian reˆginan ginan kronon kaj portadis mem en la longa longa nokto sian malsanan malsanan infanon, infanon, ploradis ploradis super ˆgi, gi, kisadis kisadis ˆgin gin kaj preˆgis gis por ˆgi gi al Dio, kiel patrino preˆgas gas en la horo de angoro.” Sankta kaj mirinde potenca estas la blanka rozo de malˆgojo, tamen ˆgi gi ne estas la savonta. “Ha, la plej belan rozon de la mondo ni vidis anta˘u la Altaro de Dio!” diris la pia maljuna episkopo. “Mi vidis ˆgin lumantan kiel vizaˆgo go de anˆgelo. gelo. La junaj knabinoj knabinoj iris al la tablo de Dio, renovigis renovigis sian baptan interlig interligon, on, kaj tiam rozoj ruˆgiˆ giˆgis gis kaj rozoj paliˆgis gis sur la freˆsaj saj vangoj. vangoj. Inter ili staris unu  juna knabino, kiu rigardis supren al Dio kun la plena pureco kaj amo de sia tuta animo. Tio estis la esprimo de la plej pura kaj plej alta amo.” “La beno de Dio estu sur ˆsi!” si!” diris la saˆgulo; gulo; “tamen neniu el vi ˆciuj ciuj ˆgis gis nun nomis la plej belan rozon de la mondo.” Tiam en la ˆcambron cambron eniris en iris infano, inf ano, la malgranda filo de la reˆgino; la larmoj staris ˆce ce li en la okuloj kaj sur la vangoj; li portis p ortis malfermitan grandan libron, kiu estis bindita en veluro kaj havis arˆgentan gent an garnaˆ gar naˆon. on . “Panjo!” diris la infano, “a˘uskultu, uskultu, kion mi legis!” Kaj la infano alsidiˆgis al lito kaj la˘ute u te legis el la libro pri tiu, kiu sin mem fordonis por la savo de la homoj, eˆ c de la ankora˘u ne naskitaj naskitaj genera generacioj. cioj. “Pli “Pli grand grandaa amo ne ekzistas!” Tiam rozokolora lumeto aperis sur la vangoj de la reˆgino, grandaj kaj klaraj klaraj fariˆ fariˆgis gis ˆsiaj sia j okuloj, okulo j, ˆcar car ˆsi si vidis, kiel el la folioj folio j de la libro leviˆgis la plej bela rozo de la mondo, la bildo de tiu rozo, kiu elkreskis el la sango de Kristo sur la ligno de la kruco. “Mi ˆgin gin vidas!” ˆsi si diris. “Neniam mortas tiu, kiu ekvidis ˆci ci tiun rozon,

* Plej

bela rozo de la mondo  *

la plej belan sur la tero.” 3 9 3

29

FABELOJ

10

30

En la lasta tago

a plej sankta tago el ˆciuj ciuj niaj tagoj sur la tero estas tiu, en kiu ni mortas; ˆgi gi estas la lasta tago, la sankta granda tago de la aliformiˆgo. ˆ vi efektive iam serioze meditis pri tiu potenca, certe venonta lasta Cu horo ˆci ci tie sur la tero? Vivis iam viro, severa kredanto, kiel oni diris pri li, batalisto pro la vorto, kiu estis por li leˆgo, go, severa servanto servanto de severa Dio. Jen la Morto aperis ˆce ce lia lito, la Morto kun la severa ˆciela ciela vizaˆgo. “La horo venis, venis, vi devas min sekvi!” sekvi!” diris la Morto Morto kaj ektuˆ ektuˆsis sis per p er sia glacie malvarma fingro liajn piedojn, kaj ili malvarmiˆgis; la Morto ektuˆsis sis lian frunton, poste lian koron, kaj ˆgi krevis, kaj la animo sekvis la anˆgelon de la morto. Sed en la malmultaj anta˘uirintaj uirintaj momentoj, inter la konsekro de la piedoj ˆgis gis la konsekro de la frunto kaj koro, simile al grandaj, pezaj maraj ondoj trairis super la mortanto ankora˘u unu fojon ˆcio, cio, kion la vivo vivo alportis alportis kaj vekis vekis.. Tiel Tiel oni per unu unu ekriga ekrigardo rdo penetras penetras en la kapturn apturnan an profund profundon on kaj travidas en unu sola ekfulmo de la penso la nemezureblan vojon; tiel oni per unu ekrigardo ampleksas la tutan sennombran svarmon de la steloj, la sentantajn mondojn kaj mondkorpojn en la vastega spaco. En tia momento ektremas la terurita pekulo kaj havas nenion, al kio li povus sin apogi, li sentas, kvaza˘u li falegas falegas en senfinan senfinan malple malplenon non.. Sed la piulo apogas sian kapon al Dio kaj fordonas sin al Li kiel infano, humile preˆgante: gante: “Via volo plenumiˆgu gu super mi!” Sed ˆci ci tiu mortanto ne havis menson de infano, li sentis, ke li estas viro; li ne tremis kiel pekulo, li sciis, ke li estis ˆgusta kredanto kredanto.. Li observadis observadis la formojn de la religio en ilia tuta severeco; li sciis, ke milionoj iras la larˆgan vojon, kiu kondukas al kondamno; per fajro kaj glavo li povus sur la tero neniigi neniigi ilian ilian korpon, korpon, kiel ilia animo jam estis neniigita neniigita por ˆciam; ciam; lia vojo nun kondukis kondukis al la ˆcielo, cielo, kie la favork favorkorec orecoo malfermos malfermos al li la pordon, la favorkorec favorkorecoo promesita. Kaj la animo iris kun la anˆgelo gelo de la morto, sed ankora˘u unu fojon gi gˆi ekrigard ekri gardis is la kuˆsejon, sejo n, kie kuˆsis sis la polvofo po lvoformit rmitaaˆo o en la blanka blan ka ˆcemizo cemi zo de mortinto, fremda kopio de ˆgia gia Mi. Mi. Kaj ili flugis, kaj kaj ili iris, iris, estis presk preska˘ a˘u kiel en granda halo, kaj tamen samtempe anka˘u kiel en arbaro la naturo estis kvaza˘u ˆcirk ci rkaautranˆ u ˘ tranˆcita, cita, alligita kaj envicigita, envic igita, malnaturigita, malnaturi gita, kiel en e n malnovamal novamoda Franca ˆgardeno; gardeno; estis plena maskarado. “Jen estas la homa vivo!” diris la anˆgelo de la morto. ˆ figuroj montriˆgis Ciuj gis pli a˘u malpli maskitaj; tute ne ˆciuj, ciuj, kiuj havis sur si veluron kaj oron, estis la plej noblaj a˘u la plej potencaj; tute ne ˆciuj, ciuj, kiuj estis vestitaj malriˆ ce ce kaj mizere, estis la plej malaltaj a˘u plej senvaloraj. Tio estis stranga stranga maskarado maskarado,, kaj precipe precipe estis estis rimarkinde rimarkinde vidi, kiel ili ˆciuj ciuj sub

* En

la lasta tago  *

31

siaj vestoj zorge ion kaˆ kaˆsas sas unu anta˘u la alia; alia; sed unu tiel longe priˆ priˆsiris siris la alian, ˆgis gi s la kaˆsitaˆ si taˆo o fari fa riˆˆgis gis videbla, kaj tiam oni vidis, ke montriˆgas la kapo de besto; bes to; ˆce ce unu ˆgi gi estis rikananta rikananta simio, ˆce ce alia ˆgi gi estis malbela virkapro, glitema serpento a˘u senfo sen forta rta fiˆso. so. Tio estis la besto, kiun ni ˆciuj ciuj porta p ortass en ni, la besto, kiu kun kreskiˆ kreskiˆgis gis kun la homo, kaj ˆgi gi saltis kaj tiriˆgis gis kaj volis eliˆgi, gi, kaj ˆciu ciu tenis siajn sia jn vestojn vestoj n alprem alp remite ite ˆcirka˘ cir ka˘u gi, gˆi, sed la alia j forˆsiris siris ilin kaj kriis: “Vidu! vidu! tio li estas! tio ˆsi si estas!” Kaj Ka j unu ˆciam ciam penis pen is nudigi la mizeraˆon on de la alia. “Kaj kiun kiun beston beston mi portis portis ˆce ce mi?” demand demandis is la migra migrant ntaa animo. animo. La anˆgelo gelo de la morto montris anta˘u si fieran figuron, ˆcirka˘ cirka˘ u kies kapo oni vidis riˆcforman cfor man a˘ureolon ureolon kun brilantaj koloroj, sed ˆce ce la koro de tiu viro estis kaˆsitaj sitaj la piedoj de la besto b esto,, la piedoj de pavo; pavo; la a˘ureolo ureolo estis nur la multkolora vosto de la birdo. Kiam ili migris m igris pluen, grandaj granda j birdo b irdojj abomenind ab omenindee kriaˆcis cis de d e la branˆcoj co j de la arboj malsupren; per la˘utaj uta j homaj homa j voˆ coj co j ili kriis: “Vi, mortomigranto, ˆcu cu vi memoras min?” Tio estis ˆciuj ciuj malbonaj pensoj kaj avidoj avidoj el liaj anta˘ anta˘uaj uaj ˆ vi min memoras?” tagoj de la vivo, ili kriis al li: “ Cu La animo ektremis por momento, ˆcar car ˆgi gi konis la voˆ voˆcojn, cojn, la malbonajn pensojn kaj avidojn, kiuj aperis kiel juˆgaj gaj atestan atestantoj. toj. “En nia karno, en nia malbona naturo loˆgas nenio bona!” diris la animo, “sed la pensoj ˆce ce mi ne fariˆ fariˆgis gis faroj, la mondo ne vidis la malbonan frukˆ nun rapidis ankora˘u pli, por kiel eble plej balda˘u forkuri de la ton!” Gi abomeninda kriado, sed la grandaj granda j nigraj birdoj ˆcirka˘ cirka˘uˆ uˆsveb svebis is gin ˆgin en rondo kaj kriis kaj kriis, kvaza˘u tio devus esti a˘udata udata en la tuta mondo. La animo kuri ku riss kiel ki el ˆcasa ca sata ta cerv ce rvin ino, o, kaj ka j ˆce ce ˆciu ci u paˆso so ˆgi gi surp su rpuˆ uˆsiˆ si ˆgis gis per la piedo sur akrajn fajroˆ fa jroˆstono ston o jn, kiuj tranˆcis cis al ˆgi gi la piedojn kaj faris al ˆgi gi plej fortan doloron. “De kie venas ˆci ci tiuj akraj akra j ˆstonoj? stono j? Kiel velkintaj folioj folio j ili kuˆsas sas disˆetitaj etita j amase sur la tero!” “Tio estas ˆciu ciu nesingarda nesingarda vorto, vorto, kiun vi faligis, faligis, kaj kiu vundis la koron koron de via proksimulo multe pli profunde, ol nun la ˆstonoj stonoj vundas vian piedon!” “Tion mi neniam pensus!” diris la animo. “Ne juˆgu, gu, tiam vi ne estos juˆgata!” gata!” sonis tra la aero. “Ni ˆciuj ciuj pekis!” p ekis!” diris la animo kaj denove denove levis la kapon. “Mi observadis la leˆgon gon kaj la Evangelion, mi faradis kion mi povis fari, mi ne estas tia, kiel la aliaj!” Ili alvenis al la pordo p ordo de la ˆcielo, cielo, kaj la anˆgelo, la gardisto de la enirejo, demand demandis: is: “Kiu “Kiu vi estas? estas? Diru Diru al mi vian kredon kredon kaj kaj montru montru ˆgin g in al mi en viaj agoj!” “Mi severe severe plenumis plenumis ˆciujn ciujn ordonojn! Mi humiligi humiligiss min anta˘ anta˘u la okuloj de la mondo, mi malamis kaj persekutadis la malbonon kaj la malbonulojn, ilin, kiuj iras la larˆgan gan vojon al la kondamno kondamno,, kaj eˆ c nun ankora˘ ankora˘u mi tion persekutus per fajro kaj glavo, se mi tion povus!”

* En

32

la lasta tago  *

“Vi estas do religiano de Mahometo!” diris la anˆgelo. “Mi? Neniam!” “Kiu kaptas la glavon, tiu pereos per la glavo, diras la Filo; lian kredon vi ne havas. havas. Eble Eble vi estas estas filo de Izrae Izraelo, lo, kiu diras diras kun Moseo Moseo:: okulo okulo pro okulo, dento pro dento! Filo de Izraelo, kies severa Dio estas nur Dio de via popolo?” “Mi estas Kristano!” “Tion mi ne rekonas en via kredo kaj en viaj agoj. La instruo de Kristo estas pardono, amo kaj favorkoreco!” “Fav “Favork orkorec oreco!” o!” eksonis eksonis tra la senlima senlima spaco, spaco, kaj la pordo de la ˆcielo cielo malfermiˆgis, gis, kaj la animo flugis renkonte al la malfermita belego. Sed la lumo, kiu fluis el tie, estis tiel blindiga, tiel trapenetra, ke la animo eksaltis malanta˘uen u en kiel kiel de elti eltiri rita ta gla glavo. La tonoj tonoj soni soniss tiel tiel mild milde, e, kiel kiel kortu kortuˆˆse, se, ke nenia tera lango lango povas povas tion esprimi, esprimi, kaj la animo ektremis ektremis kaj kliniˆgis gis ˆciam ciam pli kaj pli profunden, sed la ˆciela ciela klareco ˆgin gin trapenetris, kaj nun gi gˆi sentis kaj konsciis tion, kion ˆgi neniam anta˘ue ue sentis en tia maniero, la ˆsarˆgon gon de sia malhumileco, de sia malmildeco kaj pekeco. Fariˆgis en ˆgi gi tiel klare. “La bonon, kiun mi faris en la mondo, mondo, mi faris nur tial, ˆcar car mi ne povis agi alie, sed la malbono — ˆgi gi estis de mi mem!” Kaj la animo sentis sin blindigita de la pura ˆciela ciela lumo, senforte ˆgi falis, kiel ˆsajni sa jniss al ˆgi, gi, en la profundon, tute ˆsrumpinta; srumpinta; humiligita, ne n e matura por p or la regno regn o ˆciela, ciel a, ˆgi, gi, pensante pri la severa kaj justa Dio, ne kuraˆgis elbalbuti: “indulgon!” Sed la indulgo aperis, la neatendita indulgo. La ˆcielo cielo de Dio estis en tiu tuta senlima senlima spaco, la amo de Dio trafluis la animon en senmezura abundo. “Fariˆgu gu sankta, majesta, amoplena kaj eterna, vi homa animo!” io sonis kaj kantis. Kaj ni ˆciuj, ciuj, ˆciuj, ciuj, en la lasta tago de nia tera vivo eksaltos malanta˘ uen uen anta˘u la brilo kaj la majesto ma jesto de la ˆciela ciela regno, ni kliniˆgos gos profunde, kaj, humile falante, ni tamen, portataj de Lia amo, de Lia indulgo, restos supre; ˆsvebante svebante sur nov n ovaj aj vojoj, vojo j, purigitaj, purigita j, pli noblaj kaj pli bonaj, b onaj, ni pli kaj pli alproksimiˆgos gos al la majesto de la lumo, kaj, fortigitaj de ˆgi, ni ricevos la povon leviˆgi gi al la eterna klareco. 3 9 3

FABELOJ

11

33

Hist Histo orio rio de la jaro aro

io esti estiss en la last lastaj aj tagoj tagoj de Jan Januaro uaro;; teru terura ra neˆ neˆgvente gventego go estis leviˆginta; ginta; unu neˆgturniˆ gturniˆgo go post p ost la alia kuris tra ˆciuj ciuj strato j kaj stratetoj; la ekstera flanko de la fenestraj vitroj estis tute kovrita de la neˆgo, go, kaj simile al lavangoj ˆgi gi faladis faladis de la tegmen tegmentoj. toj. La homoj aspektis aspektis kvaza˘u forkurantaj de malamiko, ili kuris, ili flugis, ili faladis unuj al la aliaj en la brakojn, fortike apogis sin dum momento unu al la alia, kaj almena˘u en tia maniero ili povis konservi la ekvilibron. La kale kaleˆˆsoj soj kaj ˆcevaloj cevaloj estis kvaza˘u pudritaj, la servistoj, servisto j, por iom ˆsirmi sirmi sin kontra˘ kontra˘u la vento, staris kun la dorso al la kaleˆ kaleˆso, so, kaj la piediranto j penis peni s ˆsirmi sirmi sin malanta˘u la kaleˆsoj, so j, kiuj kiu j en la profunda neˆgo go nur malrapide moviˆgis gis anta˘uen. uen. Kiam Kiam fine la venteg ventegoo kvietiˆgis gis kaj la˘ulonge ulonge de la domoj estis ˆsovelita sovelita mallarˆga ga irvojeto, la homoj tamen tamen haltadis haltadis ˆciufoje, ciufoje, kiam ili sin renkont renkontis. is. Neniu el ili havis havis la deziron deziron fari la unuan paˆson son en la profundan neˆgon, gon, por preterlasi preter si la alian. Silente ili staradis, ˆgis gis fine, kvaza˘u la˘ u silenta interkonsento, ˆciu ciu el ili elmetis unu piedon kaj enˆsovis sovis gin gˆin en la neˆgamason. gamason. ˆ Cirka˘ u la vespero fariˆgis gis plena trankvileco, la ˆcielo cielo aspektis, kvaza˘ kvaza˘u gi gˆi estus estus balait balaitaa kaj farita farita pli alta alta kaj pli travide travidebla bla,, la steloj steloj aspekti aspektiss tute tute novegaj, kaj kelkaj el ili briletis blue kaj klare. Samtempe estis frosto, ke la neˆgo go kraketadis; facile la supra tavolo de la neˆgo povus fariˆgi gi tiel firma, ke en la sekvanta mateno ˆgi gi povus p ovus porti sur si la paserojn; pasero jn; ˆci ci tiuj saltetadis tien kaj reen sur la lokoj, kie estis ˆsovelite, sovelite, sed multe da nutraˆ nutraˆo o oni tie ne povis trovi, kaj estis terure malvarme. ˆ estas ja “Pep!” diris unu pasero al alia, “tion oni nomas la nova jaro! Gi pli malbona ol la malnova! Ni povus tute bone restigi tiun. Mi estas kolera, kaj mi havas sufiˆcan can ka˘ uzon uzon por tio.” “Jes, nun la homoj kuradis kaj faris al si reciproke novjarajn donacojn,” diris malgranda duone rigidiˆginta ginta pasero, “ili disbatis potojn poto jn ˆce ce la pordoj pordo j kaj estis treege ˆgojaj, gojaj, ke la malnova jaro nun forpasis. Mi anka˘u estis tre ˆgoja goja pri tio, ˆcar car mi atendis, ke ni nun ricevos varmajn varmajn tagojn, sed nenio el tio fariˆgis. gis. Frostas multe pli kruele ol anta˘ue! ue! La homoj faris eraron en la kalkulado de la tempo.” “Certe ili eraris!” diris alia pasero, kiu estis maljuna kaj havis jam blankan kapon, “ili havas ion, kion ili nomas kalendaro, objekton, kiun ili mem elpensis, kaj ili diras, ke ˆcio cio iras konforme al tio, sed en efektiveco efektiveco tio ne estas vero. vero. Kiam venas venas la printempo, printempo, tiam komenciˆ komenciˆgas gas la jaro, tio estas la irado de la naturo, kaj la˘u tio mi kalkulas!” “Sed kiam venos la printempo?” demandis la aliaj. ˆ venos tiam, kiam la cikonio venos, sed ˆgia veno estas tre nedifinita; “Gi nedifin ita; ˆci ci tie en la urbo troviˆgas gas neniu, kiu estus kompetenta pri tio, tie en la kamparo ˆ ni elflugu tien kaj atendu? Tie oni estas pli la homoj scias tion pli bone. Cu

* Historio

de la jaro  *

34

proksimaj al la printempo.” “Jes, “Jes, tio povus povus esti esti bona!” bona!” diris diris unu el ili, ili, kiu longe longe salte saltetis tis kaj pepis, sed en efektiv efektiveco eco nenion diris. “Mi tamen ˆci ci tie en la urbo havas havas kelk kelkajn agrablaˆ agrablaˆojn, ojn, pri kiuj mi timas, ke tie mi ilin ne havos. havos. Sur ˆci ci tiu flanko de la strato en unu domo loˆgas gas homa familio, al kiu venis en la kapon la saˆga ideo alfiksi al la muro tri a˘u kvar florpotojn kun la granda aperturo internen kaj kun la fundo eksteren. eksteren. En tiu fundo estas estas farita tiel granda truo, truo, ke mi povas oportune enflugi kaj elflugi. Tie mi kun mia edzo aranˆgis nian neston, kaj el e l tie elflugis ˆciuj ciuj niaj nia j infano in fanoj. j. La homa hom a familio fam ilio ˆcion cion aranˆ a ranˆgis kompreneble nur por tio, ke ˆgi gi havu la plezuron nin observi, alie ili certe tion ne farus. Ili ˆsutas sutas pecetojn da pano, anka˘ anka˘u por sia propra plezuro, kaj tiamaniere ni havas nutraˆ nu traˆon; on ; tie t ie oni kvaza˘u zorgas pri ni; tial mi pensas, ke mi restos kaj mia edzo restos, kvankam ni estas tre malkontentaj, — ni tamen restos.” “Kaj ni elflugos elflugos en la kamparon, amparon, por vidi, ˆcu cu la printempo printempo ankora˘ ankora˘u ne venas!” Kaj ili forflugis.

Tie en la kamparo regis plej forta vintra malvarmo; tie frostis ankora˘u kelk kelkee da gradoj gradoj pli ol en la urbo. Akra Akra vento vento blovis blovis super la neˆgokovritaj gokovritaj kampoj. ampoj. La vil vilaˆ aˆ gano kun grandaj pugnogantoj sur la manoj sidis en sia gano glitveturilo kaj batadis per la brakoj sian korpon, por forigi la malvarmon. La vipo kuˆ kuˆsis sis sur liaj genuoj, genuoj, la malgrasaj malgrasaj ˆcevaloj cevaloj kuris tiel, ke el ili iris vaporo, la neˆgo go kraketadis kraketadis kaj kaj la paseroj saltetadis saltetadis en la vojsulkoj kaj suferis suferis de frosto. “Pep! Kiam venos la printempo? Da˘uras uras tiel longe!” “Tiel “Tiel longe!” eksonis eksonis de la plej alta neˆgokovr gokovrita ita loko loko de la kampoj. kampoj. Tio ˆ sed tio anka˘u povis esti parolo de la stranga maljuna homo, povis esti la e ho, kiu en vento kaj malbona vetero sidis sur la supro de neˆga ga monteto. Li estis

* Historio

de la jaro  *

35

tute blanka, kiel vilaˆgano gano en blanka frisa surtuto, kun longaj blankaj haroj; blanka barbo, tute pala kaj kun grandaj helaj okuloj. “Kiu estas la maljunulo tie?” demandis la paseroj. “Tion mi scias!” diris maljuna korvo, kiu sidis sur barila paliso kaj estis sufiˆce ce afabla por konfesi, ke anta˘u Dio ni ˆciuj, ciuj, eˆc ne esceptante ˆgin gin mem, valoras ne pli ol tiuj malgrandaj birdoj, kaj tial ˆgi anka˘ u honoris per interparolado la paserojn kaj donis al ili informojn. “Mi scias, kiu estas la maljunulo! Li estas la Vintro, la maljuna homo de la pasinta jaro; li ne mortis, kiel diras la kalendaro, ne, li estas la prizorganto de la malgranda reˆgido Printempo, kiu balda˘ u venos. Jes, la Vintro Vintro estas la reganto reganto.. Hu, vi malgranduloj, malgranduloj, oni bone a˘udas, udas, kiel vi tremas de frosto.” “Jes, “Jes, ˆcu cu tio ne estas estas la sama, sama, kion mi ˆciam ciam diradis!” diris la plej malgranda; “la kalendaro estas nur homa elpenso, kiu ne harmonias kun la naturo. Ili devus tion lasi al ni, al ni, n i, kiuj estas pli delikataj estaˆoj.” oj.” Pasis semajno, pasis preska˘u du semajnoj. semajnoj. La arbaro arbaro estis estis nigra; nigra; la glaciiˆginta ginta lago kuˆsis sis peze kaj aspektis kiel rigidiˆginta ginta plumba maso. La nuboj tute ne havis karakteron de nuboj, ili estis malseka glacie malvarma nebulo, kiu pendis super la lando. Amase flugis flugis la grandaj nigraj kornikoj, kornikoj, sen kriado; oni havis la impreson, kvaza˘u ˆcio cio dormas. Tiam super sup er la lago ekglitis sunradio, kaj la lago briletis kiel fandita stano. La neˆga kovro sur la kampo kaj sur la monteto ne briletis plu kiel anta˘ue; ue; sed la blanka figuro, la Vintro mem, ˆciam ciam ankora˘ ankora ˘u tie sidis, direktinte la rigardon fikse al sudo. Li tute ne rimarkis, ke la neˆga ga kovro kvaza˘u trafalis en la teron kaj jen sur unu jen sur alia loko elmontriˆgis gis verda placeto, kie tuj eksvarmis paseroj. “Kvitit! kvitit! ˆcu cu nun venas la printempo?” “La print printempo empo!” !” eksoni eksoniss super super la kampoj kampoj kaj herbejoj herbejoj kaj tra la nigre brunaj arbaroj, kie freˆ se se verde briletis la musko ˆce ce la trunkoj de la arboj. arbo j. Kaj de sude fluge alveni alveniss tra la aero aero la du unuaj cikoni cikonioj. oj. Sur la dorso dorso de ˆciu ciu el ili sidis malgranda malgranda bela infano, infano, knabo kaj knabino. knabino. Ili salute kisis la teron, teron, kaj ˆcie, cie, kien ili metis siajn sia jn piedojn, elˆgermis germis el sub la neˆgo go blankaj floroj. Mano en mano ili iris al la maljuna glacia homo, homo, la Vintro, Vintro, almetis sin por nova nova saluto saluto al lia brusto, kaj en la sama momento momento ili ˆciuj ciuj tri malaperis malaperis kaj la tuta pejzaˆgo go malaperis; densa malseka malseka nebulo, granda kaj peza ˆcion cion kovri kovris. s. Iom post iom la aero aero ekmoviˆ ekmoviˆgis, gis, aperis vento, ˆgi gi venis en formo de sinsekvaj sinsekvaj puˆsoj soj kaj forpelis la nebulon, la suno varme varme eklumis; la vintro mem malaperis, la belaj infanoj de la printempo sidis sur la trono de la jaro. ˆ tio estas “Ci estas la vera nova nova jaro!” jaro!” diris diris la paseroj, paseroj, “nun “nun ni certe denove denove ricevos niajn privilegiojn kaj krom tio kompenson pro la kruela vintro.” Kien Kien ajn la du infanoj infanoj sin turnis turnis,, tie sur la arboj kaj arbeta arbetaˆˆoj oj aperis aperis verdaj burˆgonoj, gonoj, tie la herbo fariˆgis pli alta, la grenkampoj pli verdaj kaj luksa luk saj. j. Kaj Ka j ˆcirka˘ cirka u ˘ si la malgranda malgrand a knabino ˆsutadis sutadis florojn; floro jn; ˆsi si havis tre multe da ili en sia jupeto, ili troviˆgis gis en tiel granda amaso, ke ˆciam ciam ˆgi gi estis plena,

* Historio

de la jaro  *

36

kiel a jn fervore fervo re ˆsi si ilin disˆsutadis suta dis.. En sia rapideme rapi demeco co ˆsi si elˆsutis sut is veran floraˆan an neˆgon gon sur la pomarbojn kaj persikarbojn, tiel ke ili staris en plena parado, anta˘ u ol ili havis verdajn foliojn. ˆ ekpla˘ Si udis per la manoj, kaj la knabo pla˘udis, udis udis, kaj tiam alvenis birdoj nesciate de kie, kaj ˆciuj ciuj pepis kaj kantis: kantis: “La printempo venis.” Estis belega vidaˆ vidaˆo. o. Tiu a˘u alia maljuna virineto eliris anta˘u la pordon en la lumon de la suno, enspiris la balzaman aeron kaj rigardis la flavajn florojn, kiuj kovris kovris ˆciujn ciujn herbejojn, herbejo jn, tute tiel, kiel en la tagoj de ˆsia sia juneco. La mondo fariˆgis gis denove juna. “Ekstere estas hodia˘u belege!” beleg e!” diris ˆciuj. ciuj. La arbaro estis ankora˘u mallume verda, plena de burˆgonoj, gonoj, sed la asperoloj jam ˆci ci estis, freˆ freˆsaj saj kaj bonodoraj, bonodora j, la violoj staris en plena florado, la anemonoj kaj leontodoj disvolviˆgis, gis, eˆc en ˆciu ciu herba trunketo estis suko kaj forto, fort o, ˆcio cio prezentis prez entis kvaza˘u belegan tapiˆ tapiˆson, son, kiu invitis sidi; kaj sur ˆgi gi sidis la  juna paro de la printempo, kaj ili tenis sin reciproke je la manoj kaj kantis kaj ridetis kaj kreskis ˆciam ciam pli kaj pli. Kvieta Kvieta pluvo pluvo falis sur ilin el la ˆcielo; cielo; ili tion ne rimarkis, rimarkis, la guto de la

* Historio

de la jaro  *

37

pluvo kaj la larmo de ˆgojo gojo kunfandiˆ kunfandiˆ gis gis en unu guton. guto n. La fianˆ fi anˆco co kaj la fianˆ fi anˆcino cino kisis sin reciproke, kaj en unu momento la arboj en la arbaro disvolvis siajn burˆgonojn. gonojn. Kiam la suno leviˆgis, gis, ˆciuj ciuj arbaroj arbaro j estis verdaj. verdaj . Kaj mano en mano la gefianˆ coj coj promenadis sub la freˆ sa sa superpendanta la˘uba uba tegment tegmento, o, kie nur la radioj radioj de la sunlumo kaj la ˆetata etata ombro ombro donis koloralterniˆgon en la verdaˆ verdaˆo. o. Virga pureco kaj refreˆ refreˆsiga siga aromo estis en la delik delikataj ataj folioj; folioj; klare klare kaj vigle vigle fluis la riveroj riveroj kaj toren torentoj toj inter inter la velur velureeˆ verdaj verdaj junkoj junkoj kaj super la diversfor diversformaj maj ˆstonoj. stonoj. “ Ciam kaj eterne ˆcio cio restas plena de vivo!” parolis la tuta naturo. Kaj la kukolo krietadis kaj la ala˘udo triladis, oni sentis la belegan b elegan printempon. Sed la salikoj ˆciuj ciuj portis p ortis ankora˘u gantojn sur siaj floraˆ floraˆoj, oj, ili estis terure singardaj, kaj tio estas enuiga. Pasis Pa sis tagoj kaj semajnoj; premante premante kuˆsis sis la varmo sur ]a tuta naturo; varmegaj aeraj ondoj fluis tra la greno, kiu fariˆgis ˆciam ciam pli flava. La blanka lotusa floro de la nordo etendis sur la arbaraj lagoj siajn grandajn verdajn foliojn folio jn super sup er la supraˆo o de la akvo, kaj la fiˆsoj so j serˆcis cis ombron sub ili. Sur tiu flanko de d e la arbaro, kiu estis ˆsirmita sirmita kontra˘u la vento, kie la suno brulis sur la murojn de la domo kaj trae varmigis varmigis la disvolvitajn rozojn, rozo jn, kie la ˆcerizarboj cerizarboj estis plene kovritaj de sukaj nigraj, preska˘u varmegaj varmegaj ˆcerizoj, cerizoj, — tie sidis la belega virino de la somero, la sama, kiun ni jam vidis anta˘ue kiel infanon kaj ˆ rigardis al la leviˆgantaj kiel kie l fianˆ fia nˆcinon cin on.. Si gantaj mallumaj nuboj, kiuj ondoforme, simile al montoj, nigre-blue kaj peze leviˆgadis ˆciam ciam pli kaj pli alten. alten. Kiel ˆstoniˆginta ginta renversita maro, ili ˆciam ciam pli kaj pli malleviˆgadis gadis al la arbaro, kie, ˆ kvaza˘u la˘ u sorˆ so rˆca ca frap fr apo, o, ˆcio cio mutiˆ mut iˆgis. gis. Ciu venteto kvietiˆgis, gis, ˆciu ciu birdo bird o silent s ilentis, is, serioz seriozeco eco kaj atendado atendado regis regis en la tuta tuta naturo naturo.. Sed sur la vojoj kaj vojetoj vojetoj la veturigantoj, rajdantoj kaj piedirantoj ekrapidis, por veni sub tegmenton kaj ˆsirmon. sirmon. Jen subite eklumis, kvaza˘ kvaza˘u la suno suno ekbril ekbrilis, is, fulme, fulme, blindi blindige, ge, brulige, kaj sub rulanta krakego ˆcio cio denove kaˆ kaˆsiˆ siˆgis en mallumo mallumo.. Torent orentee ˆetiˆgis gis malsupren la akvo; fariˆgis gis nokto kaj fariˆgis gis lumo, silento kaj tondro alternis. alternis. La junaj brunharaj brunharaj trunkoj trunkoj de la kanoj en la marˆ marˆco co ondiˆgadis gadis tien kaj reen, reen , la branˆcoj co j de la arbaro arba ro kaˆ kaˆsiˆ siˆgis sub akvaj gutoj, venis mallumo kaj lumo, silento silento kaj tondro. tondro. La herbo kaj la greno greno kuˆ kuˆsis sis kiel terenbatit terenbatita, a, kiel forportita, de la fluo, kvaza˘u gi gˆi neniam plu povos releviˆgi. gi. Subite Subite la pluvo pluvo aliformiˆgis gis en apartajn gutojn, la suno eklumis, kaj de la trunketoj kaj de la folioj ekbrilis ekbrilis la akvaj akvaj gutoj kiel perloj, la birdoj kantis, antis, la fiˆsoj soj saltis saltis super la akvon de la torento, la kuloj dancis, kaj tie sur la roko en la sala vipata marakvo sidis la Somero mem, la forta viro kun la bone disvolvitaj membroj, kun la gutantaj haroj, — rejunigit rejunigitaa de la freˆsa sa bano li sidis tie en la varma lumo de la suno. La tuta naturo naturo ˆcirka˘ cirka˘ue ue estis rejunigita, ˆcio cio staris lukse, potence kaj bele; estis somero, la varma, belega somero. ˆ Carma kaj dolˆca ca estis la aromo, kiu k iu blovetis de la luksa kampo de trifolio trif olioj, j, kie la abeloj abelo j zumadis ˆcirka˘ cirka˘u la antikva juˆgloko; gloko; la volvotrunkoj de rubuso volviˆgis gis super la oferaltaro, kiu, lavita de la pluvo, brilis en la lumo de la

* Historio

de la jaro  *

38

suno; kaj tien flugis la abelreˆgino gino kun sia svarmo kaj demetis vakson kaj mielon. Neniu tion vidis krom la Somero kaj lia forta edzino; por ili staris la altaro, kovrita per la oferdonoj de la naturo. La vespera vesp era ˆcielo cielo radiis kiel oro, o ro, nenia preˆgeja kupolo kup olo ornamas tiel riˆce, ce, kaj la luno lumis inter la ˆcielruˆ cielruˆgo go vespera kaj la ˆcielruˆ cielruˆgo matena. Estis somero. Tagoj agoj pasis, pasis, kaj semajnoj semajnoj pasis. pasis. La brilpuraj brilpuraj rikolt rikoltiloj iloj de la rikolt rikoltist istoj oj brilis sur la grenkampoj, la branˆcoj coj de la pomarbo p omarbo fleksiˆgis gis sub la ruˆgvangaj gvangaj fruktoj; la lupolo lup olo ˆcarme carme odoris, kaj sub la avelarbetoj, kie la nuksoj pendis en formo de pezaj faskoj, sidis viro kaj virino, la Somero kun sia serioza edzino. “Kia “Ki a riˆceco!” cec o!” ˆsi si diris dir is,, “ˆcirka˘ cir ka˘ue nur beno, ben o, belaˆo o kaj bonaˆo, o, kaj tamen, mi mem ne scia scias, s, mi tamen tamen sopira sopiras. s. . . ripoz ripozon on,, ripoz ripozon on!! Mi ne tro trovas por tio alian alian vorton! vorton! Jen ili jam denov denovee plugas plugas sur la kampo! kampo! Pli kaj ˆciam ciam pli la homoj volas volas akiri! akiri! Vidu, Vidu, la cikoni cikonioj oj kolek kolektiˆ tiˆgas gas en amasojn kaj iras en kelk kelkaa inter interspa spaco co post p ost la plugil plugilo, o, la Eg Egipt iptaj aj birdoj, birdoj, kiuj kiuj portis portis nin tra ˆ vi memoras ankora˘u, la aero. Cu u, kiel ni amba˘u, u, estante ankora˘u infanoj, venis en ˆci ci tiujn nordajn n ordajn landojn? Florojn ni alportis, belegan sunlumon kaj verdajn arbarojn; al ili nun la vento jam faris malbonon, ili fariˆgas brunaj kaj malhelaj, kiel la arboj de la sudo, sed ne portas orajn fruktojn kiel tiuj!” ˆ vi volas ilin vidi?” diris la Somero; “fariˆgu do denove “Cu denove gaja!” gaja!” Kaj li levis sian brakon, kaj la folioj de la arbaro ricevis koloron ruˆgan kaj oran; riˆca ca kolordive kolo rdiversec rsecoo aperis ap eris sur ˆciuj ciuj arbaro arba roj. j. En la rozar r ozarbe beta taˆˆoj o j brilis br ilis fajrer fa jreruˆ uˆgaj rozofrukt rozofruktoj, oj, sur la sambuk sambukaj aj branˆ branˆcoj coj pendis grandaj, grandaj, pezaj, nigre-brunaj nigre-brunaj beroj, la sovaˆgaj gaj kaˆ kaˆstanoj stano j maturaj matura j elfalis el la l a malhele-verda mal hele-verdajj ˆseloj, selo j, kaj en la arbaro duafoje floris la violoj. Sed la reˆgino gino de la jaro fariˆgadis gadis ˆciam ciam pli kaj pli silenta kaj pala. “Malvarma vento vento blovas!” blovas!” ˆsi si diris, diris, “la nokto alportas malsekan malsekan nebulon! Mi sopira sopiras. s. . . al la lando de mia infane infaneco co.” .” ˆ vidis, kiel la cikonioj Si cikonioj forflugis, forflugis, ˆciu ciu aparte, aparte, kaj ˆsi si etendis etendis post ili la ˆ rigardis supren al la nestoj, kiuj nun estis malplenaj, kaj tie manojn. Si en unu el ili kreskis longtrunketa cejano kaj en alia kreskis flava leontodo, kvaza˘u la nesto ekzistus nur por esti ˆsirmilo sirmilo kaj barilo ˆcirka˘ cirka˘u gi; gˆi; kaj anka˘u la paseroj scivole enrigardis tien. “Pep! “P ep! Kio do fariˆ gis gis kun la gesinjoroj? gesinjoroj? Videble Videble ili ne pov p ovas as tratoleri, tratoleri, ke blovas iom malvarmete, mal varmete, kaj tial ili il i forkuris? fork uris? Feliˆcan can vojaˆ vo jaˆgon!” Pli kaj pli flavaj fariˆgis gis la folioj de la arbaro, unuj post p ost la aliaj ili defalis, aperis la a˘utunaj utunaj ventegoj, la jaro kliniˆgis g is al sia fino. fino. Sur la kovr kovril iloo el la velkintaj folioj folio j kuˆsis sis la reˆgino gino de la jaro kaj rigardis per mildaj okuloj supren al la briletanta j steloj, stelo j, kaj ˆsia sia edzo staris apud ˆsi. Ekpuˆso so de la vento turne tur ne levis levis la foliojn!. . . Kiam ili returne returne falis malsupren, malsupren, ˆsi si estis estis malaperin malaperinta, ta, sed somera birdo, la lasta de la jaro, flugis tra la malvarma aero. Nun venis la malsekaj nebuloj, la malvarmaj ventoj kaj la longaj mallumaj lumaj noktoj. noktoj. La regant regantoo de la jaro staris staris tie kun neˆgblankaj gblankaj haroj, sed li

* Historio

de la jaro  *

39

mem tion ne sciis, li pensis, ke tio estas la neˆgaj gaj flokoj, kiuj falis sur lin el la nuboj. Peza neˆga ga kovrilo kuˆsis sis sur la verdaj kampoj. kampo j. La preˆgejaj gejaj sonoriloj sonoris la komencon de la Kristnaska Kristnaska festo. “La naskosono naskosonoriloj riloj sonoras!” sonoras!” diris la reˆgo go de la jaro; “balda˘u naskiˆgos gos la nova nova paro da regantoj, regantoj, kaj mi iros ripozi, kiel ˆsi, si, ripozi sur la brilantaj brilantaj steloj.” En la freˆsa sa verda pinarbaro, pinarb aro, kie kuˆsis sis la neˆgo, go, staris la anˆgelo gelo de Kristnasko kaj konsekris la junajn arbetojn, kiuj devis servi por la festo. ˆ jo en la ˆcambroj “Gojo Go cambro j kaj ka j sub su b la verdaj verda j branˆ bra nˆcoj!” co j!” diris la ˆgisnuna reganto de la jaro, kiu en la lastaj semajnoj fariˆgis neˆgblanka gblanka maljunulo; “alproksimiˆgas gas la tempo de mia ripozo, la juna paro de la jaro ricevas nun la kronon kaj la sceptron!” “Kaj tamen la potenco apartenas ankora˘u al vi!” vi!” diri diriss la Krist Kristna nask skaa anˆgelo, gelo, “la potenco, potenco, ne la ripozo! ripozo! Lasu Lasu la neˆgon gon kuˆsi si varmige super s uper la juna semita semitaˆo! o! Lernu Lernu toleri, toleri, ke oni faras faras honoron honoron al alia persono, dum vi estas

* Historio

de la jaro  *

40

ankora˘ u reganto, lernu esti forgesita kaj tamen vivi! La horo de via libereco venos, kiam venos la printempo!” “Kiam venos la printempo?” demandis la Vintro. ˆ venos, kiam la cikonio venos.” “Gi Kun blankaj bukloj kaj neˆgblanka gblanka barbo sidis la Vintro, glacie malvarma, maljuna kaj fleksiˆginta, ginta, sed forta, kiel la vintra ventego kaj la potenco de la glacio sur la neˆgamaso gamaso de la monteto, kaj li rigardis suden, kiel sidis kaj rigardis siatempe la anta˘ua u a Vintr Vintro. o. La glaci glacioo krak krakis is,, la neˆgo go kraketis, la glitkurantoj svingiˆgadis gadis sur la brilantaj lagoj, kaj korvoj kaj kornikoj faradis bonan bona n efekton efe kton sur s ur la l a blanka blan ka subaˆo, o, nenia venteto moviˆgis. gis. En la silenta aero la Vintro kunmetis la manojn, kaj la glacio fariˆgis firma ponto inter la landoj. Jen denove venis paseroj el la urbo kaj demandis: “Kiu estas la maljunulo tie?” Kaj tie denove sidis la korvo, a˘u gia gˆia filo, kio estas indiferenta, kaj diris al ili: “Tio estas la Vintro! La maljuna viro de la pasinta jaro. Li ne mortis, kiel diras la kalendaro, sed li estas la prizorganto de la printempo, kiu balda˘u venos!” “Kiam “Kiam venos venos la printem printempo?” po?” diris diris la paseroj; paseroj; “tiam “tiam ni ricev ricevos os bonan tempon kaj pli bonan regadon. La malnova neniom ta˘ugas.” ugas.” En silentaj pensoj la Vintro kapsalutis la senfolian malluman arbaron, kie ˆciu ciu arbo montris montris la belajn formojn kaj fleksiˆ fleksiˆgojn gojn de siaj branˆ branˆcoj; coj; kaj dum la vintra dormado malleviˆgis gis la glacie malvarmaj nebuloj de la nuboj, la reganto sonˆgis g is pri la tempo de sia juneco kaj de sia vira aˆgo, kaj ˆce ce la komenco de la tagiˆgo go la tuta arbaro aperis bele kovrita de prujno; tio estis la somera sonˆgo go de la Vintro; nur la lumo de la suno metis finon al la bela sonˆgo. go. “Kiam venos la printempo?” demandis la paseroj. ˆ de la neˆgoko “La printe printempo!” mpo!” eksonis eksonis e he gokovri vritaj taj montet montetoj. oj. Kaj la suno lumis pli kaj pli varme, la neˆgo go fandiˆgis, gis, la birdoj birdoj pepis: pepis: “La print printempo empo venas!” Kaj alte tra la aero venis la unua cikonio, ˆgin sekvis la dua; bela infano sidis sur la dorso de ˆciu ciu el ili, kaj ili malleviˆgis gis sur la liberan kampon, kisis la teron kaj kisis la maljunan silentan viron, kaj simile al Moseo sur la monto li malaperis, forportita de nebula nubo. La historio de la jaro finiˆgis. gis. “Tio estas tute ˆgusta! gusta!”” diris diris la paseroj, paseroj, “kaj “kaj anka˘ anka˘u tre bela, sed ˆgi g i ne estas konforma al la kalendaro, kaj tial ˆgi estas erara.”

* Historio

41

de la jaro  *

3 9 3

FABELOJ

12

42

Estas tute certe

hi estas tute terura terura historio historio!! — diris diris unu kokin kokinoo sur la kont kontra˘ ra˘ua ua ˆ estas terura flanko de la vilaˆgo, go, kie la historio historio tute tute ne okazi okazis. s. “ Gi historio tie en la kokinejo! Mi timus hodia˘u nokte dormi sola. Estas bone, ke ni estas en la stalo en granda granda amaso.” Kaj ˆsi si rakontis! rakontis! tiel, tiel, ke al la aliaj kokinoj hirtiˆgis gis la plumoj kaj la koko mallevis la kreston. Estas tute certe! Sed ni komencu komencu de la komenco, komenco, kaj ˆci ci tiu okazis okazis en kokinejo kokinejo sur la alia flanko de la vilaˆgo. go. La suno malleviˆ gis, gis, kaj la kokinoj kokinoj flugis supren; unu el la kokinoj, kiu havis blankajn plumojn kaj mallongajn piedojn, metis siajn la˘uprogramajn uprogramajn ovojn, kaj kiel kokino ˆgi gi en ˆciu ciu rilato ri lato estis est is respektinda. resp ektinda. Kiam gi ˆgi okupis sian ˆstupeton, stupeton, ˆgi gi purigi purigiss sin per la beko beko kaj perdis perdis ˆce ce tio unu unu plumon. ˆ esta “Gi estass for!” for!” ˆgi gi diris; “ju pli mi min purigas, des pli bela mi fariˆgas ankora˘ u!” u!” Tion ˆgi gi diris dir is ˆserce, serc e, ˆcar car inter la kokino kokin o j ˆgi gi estis konata pro sia gaja humoro, sed cetere ˆgi gi estis, kiel ni diris, tre respektinda; kaj ˆgi endor en dormiˆ miˆgis. gis . ˆ Cirka˘ ue regis mallumo, unu kokino sidis apud la alia, kaj tiu, kiu sidis ue ˆ a˘ plej proksime de ˆgi, gi, ne dormis. Gi udis kaj samtempe ne a˘udis, udis udis, kiel oni  ja devas devas agi en ˆci ci tiu mondo, se oni volas konservi komfortan trankvilecon. ˆ vi a˘ Tamen ˆgi gi ne povis deteni sin, por ne diri al sia alia najbarino: “ Cu udis, udis, kion oni diris ˆci ci tie? Mi neniun nomas, sed ˆci ci tie troviˆgas gas unu kokino, kiu volas senplumiˆgi, gi, por bele aspekti; se mi estus koko, mi ˆgin malestimus.” ˆ Guste super la kokinoj sidis la strigino kaj la striginedzo kaj la striginidoj;

* Estas

tute certe  *

43

ˆciuj ciuj membroj de tiu familio havis akrajn akra jn orelojn, orelo jn, ili a˘udis udi s ˆciun ciu n vorton, vorton , kiun diris la najbara kokino, kaj ili ruladis siajn okulojn, kaj la strigino-patrino vent ventuma umadis dis ilin per siaj flugiloj. flugiloj. “Ne a˘uskultu; uskultu; vi tamen ja a˘udis, udis, kion oni tie tie diris diris?? Mi a˘ udis tion per miaj propraj oreloj, kaj oni vere devas multe udis a˘udi, udi, anta˘ u ol oni ilin perdas. Tie troviˆgas gas kokino, kiu tiagrade forgesis, kio konvenas por kokino, ke ˆgi gi sidas kaj elˆsiras siras al si ˆciujn ciujn plumojn, plumo jn, kaj permesas perm esas al la koko tion rigardi!” “Prenez garde a˘u enfants!” enfants!” diris la strigo-pat strigo-patro, ro, “tio ne estas ta˘uga por infanoj!” ˆ estas tiel res“Sed mi rakontos tion al la strigo, kiu loˆgas gas kontra˘ue! ue! Gi pektinda strigino!” Kaj la patrino forflugis. “Hu-h “Hu-hu, u, hu-hu!” hu-hu!” ili amba˘ amba˘ u trumpetis, kaj ˆguste g uste al la kolomboj en la ˆ vi a˘ ˆ vi a˘ kolombejon. “ Cu udis? udis? Cu udis? udis? Hu-hu! tie troviˆgas gas kokino, kiu k iu por p or ˆ la koko elˆsiris siri s al si ˆciujn ciuj n plumo plu mojn! jn! Gi mortos de malvarmo, se ˆgi gi ne estas jam mortinta! Hu-hu!” “Kie? Kie?” pepis la kolomboj. “Sur la kontra˘ua ua korto! korto! Mi tion preska˘ preska˘u mem vidis. Estas Estas en efektiveco efektiveco ne konvene tion rakonti, sed estas tute certe!” “Kredu, kredu ˆciun vorton!” diris la kolombo kolombojj kaj pepis tion malsupren en sian kokinejo kokinejon. n. “Tie troviˆ troviˆgas gas kokino, kelkaj eˆ c diras, ke du kokinoj, kiuj elˆ elˆsiris siris al si ˆciujn ciujn plumojn, por ne aspekti kiel la aliaj kaj por altiri al si per tio la atenton atenton de la koko. koko. Tio estas riska riska afero, afero, oni pov p ovas as malvarmum malvarmumii kaj morti de febro, kaj ili amba˘u mortis!” “Vekiˆgu! gu! Vekiˆgu!” gu!” kriis la koko kaj flugis sur la barilon; la dormo ankora˘u estis en ˆgiaj giaj okuloj, sed malgra˘u tio ˆgi gi kriis: kriis: “Tie “Tie tri kokin kokinoj oj mortis mortis pro ˆ estas malbela historio, malfel mal feliˆ iˆca ca amo a mo al koko; k oko; ili il i elˆsiris sir is al si s i ˆciujn ciu jn plumo plu mojn jn.. Gi mi ne volas konservi ˆgin gin por mi, kurigu ˆgin gin pluen!” “Kurigu ˆgin gin pluen!” pluen!” fajfis la vesper vespertoj, toj, kaj la kokinoj kokinoj kriis, kriis, kaj la kokoj kokoj kriis: kriis: “Kurig “Kurigu u ˆgin g in pluen pluen!! Kurig Kurigu u ˆgin gin pluen!” pluen!” Kaj tiamanie tiamaniere re la historio historio rondiris de kokinejo al kokinejo kaj fine atingis tiun lokon, de kiu ˆgi komence eliris. “Kvin kokinoj,” kokino j,” oni o ni diris, di ris, “elˆsiris siris al si ˆciujn ciujn plumo jn, por montri, kiu k iu pro p ro amo al la koko plej multe malgrasiˆgis, gis, kaj poste ili hakis sin reciproke ˆgis sango kaj falis senvive, ka˘uzante uzante malhonoron kaj honton al sia familio kaj grandan perdon al sia posedanto.” La kokino, kiu perdis la elliberiˆgintan gintan malgrandan plumon, kompreneble ne rekonis rekoni s en tio sian si an propran pr opran historion, historion , kaj ka j ˆcar car ˆgi estis respektinda kokino, ˆgi gi diris: “Mi malestimas tiun kokinon, sed beda˘urinde urinde ekzistas multaj tiaspecaj! Pri tio oni ne devas silenti, kaj mi faros, kion mi povos, ke la historio venu en la gazeton, por ke la tuta mondo tion eksciu. Tion la kokinoj meritis, kaj anka˘ u ilia familio!” Kaj tio venis en la gazeton kaj oni ˆgin presis presis,, kaj estas estas tute certe: certe: el

* Estas

44

tute certe  *

malgranda plumo povas fariˆgi gi kvin kokinoj. 3 9 3

FABELOJ

13

45

Cigna nesto

nter nter la Orienta Orienta maro kaj la Norda kuˆsas sas malnov malnova cigna nesto, kiu estas nomata Danujo. En ˆgi gi naskiˆgis gis kaj naskiˆgas gas cignoj, kies nomoj neniam ˆcesos cesos esti famaj. fama j. En la antikva antikva tempo de ˆci ci tie flugis popolo da cignoj trans la Alpojn Alpo jn sur la verdan ebenaˆ ebenaˆon on de Milano, kie oni povis belege b elege loˆgi. La popolo da cignoj estis nomata Longobardoj. Alia grupo kun brilantaj plumoj kaj fidelecaj okuloj ekloˆgis gis en Bizantio, sidiˆgis gi s ˆcirka ci rka˘u ˘ la imperiestra trono kaj etendis siajn larˆgajn flugilojn, por ˆgin gin ˆ ricevis la nomon Varengoj. ˆsirmi. Gi De la bordoj de Francujo eksonis krio de timego anta˘u la sangaj cignoj, kiuj aperis el la nordo kun fajro sub la flugiloj, kaj la popolo preˆgis: “Savu nin, ho Dio, kontra˘u la sovaˆgaj gaj Normandoj!” Sur la lukse verda herbotero de Anglujo, sur la libera bordo, staris la Dana cigno kun la triobla reˆga ga krono sur la kapo kaj etendis sian sceptron super la landon. Genue ˆetis etis sin la idolanoj idolano j sur la bordo b ordo de Pomerio, Pomerio, kiam venis la Dana j cignoj kun la standardo de la kruco kaj kun eltirita glavo. Tio estis en tempo tre antikva, vi diras. Sed anka˘ u pli proksime al nia tempo oni vidis potencajn cignojn, kiuj elflugis el la nesto. Radio de fulmo disigis la aeron, radio de fulmo prilumis la landojn de la mondo, la cigno dispelis per la fortaj batoj de siaj flugiloj la krepuskan nebu-

* Cigna

46

nesto  *

lon, kaj la stela ˆcielo cielo montriˆgis gis pli klare; estis tiel, kvaza˘u gi gˆi pli alproksimiˆgis gis al la tero; tio estis la cigno Tycho Brahe.

“Jes, “Jes, tiam!” tiam!” vi diras, diras, “sed nun en niaj tagoj!” tagoj!” Nun ni vidis cignon cignon post cigno, kiuj montriˆgis gis en majesta flugado. flugado. Unu Unu el ili glitigis glitigis siajn flugilojn flugilojn sur la kordoj de la ora harpo, kaj sonado a˘udiˆgis gis tra la nordo, la rokoj de Norvegujo leviˆgis g is pli pli alte alten n en la sunl sunlum umoo de la tempo tempo anti antikv kva; a; oni oni a˘udis udis bruon bruon en la pinaroj pinaroj kaj betular betularoj. oj. La dioj, herooj kaj noblaj virinoj virinoj de la nordo montriˆgis gis en la profunda malluma interno de la arbaroj. Ni vidis, kiel unu cigno frapis per siaj flugiloj la marmoran rokon, tie ke gi ˆgi rompiˆgis, gis, kaj la belaj bildoj, kiuj ˆgis gis tiam ligite ligi te kuˆsis sis en la ˆstono, ston o, eliris elir is en la lumon de la tago, kaj la homoj ˆcirka˘ cirka˘ue ue en la lando levis siajn kapojn, por rigardi tiujn potencajn bildojn. Ni vidis, kiel tria cigno ˆspinis spinis la pensfadenon, kiu nun kuras de lando al land la ndoo ˆcirka ci rka˘u ˘ la tuta tero, tiel ke la vorto flugas tra la landoj kun rapideco de fulmo. Dio amas la malnovan cignan nestan inter la Orienta maro kaj la Norda. Venu tra la aero potencaj birdoj, por ˆgin detrui; detrui; “tio “tio ne fariˆ fariˆgos!” gos!” Eˆc la senplumaj birdidoj stariˆgas gas en rondo ˆcirka˘ cirka˘u la rondo de la nesto, ni tion vidis, ili lasas al si haki la junan bruston, ke ˆgia sango fluas, ili batas per la beko kaj la ungegoj. Jarcentoj pasos super ˆgi, gi, el la nesto elflugos cignoj, ili estos vidataj kaj a˘udata ud ata j ˆcirka˘ cir ka˘ue ue en la mondo, anta˘u ol venos la tempo, kiam oni povos diri kun vereco: “Tio estas la lasta cigno, la lasta kanto el la cigna nesto.” 3 9 3

FABELOJ

14

47

Bona humoro

e mia patro mi ricevis la plej bonan hereda h eredaˆˆon, on, bonan b onan humoron. Kaj kiu estis mia patro? Nu, tio koncerne la humoron havas kun ˆgi nenian rilato rilaton! n! Li estis vigla vigla kaj bone nutrita nutrita,, grasa grasa kaj ronda, ronda, la ekster eksteroo kaj lia interno estis en plena kontrasto kun lia profesio. Kaj kia estis lia profesio, fesio, lia situacio situacio en la socio? socio? Nu, se tio tuj en la komenc komencoo de la libro libro estus skribita skribita kaj presita, presita, tiam verˆ verˆsajne sajne kelk kelkaj legantoj legantoj metus la libron libron flanken flanken kaj dirus: “tio aspektas por mi tro teruraˆ teruraˆe, e, kun io simila mi volas volas havi havi nenian aferon.” aferon.” Kaj tamen mia patro estis nek senfeligisto, senfeligisto, nek ekzekutisto, ekzekutisto, kontra˘ue, ue, lia profesio metadis lin ofte en la anta˘uon uon de la plej respektindaj homoj de la urbo, kaj tiam li okupadis tiun lokon kun plena rajto kaj plena kompetenteco, li devis esti la unua anta˘u la episkopo, anta˘u la plej pursangaj princoj, — kaj li efektive estis la unua — li estis koˆcero cero de funebra veturilo! Nu, mi ˆgin gin diris! diris! Kaj tion tion mi pov p ovas as diri, ke kiam kiam oni vidis vidis mian mian patro patron n sidantan tie supre anta˘u la omnibuso de la morto, en lia longa kaj larˆga nigra mantelo kaj kun la nigrafranˆga triangula ˆcapelo capelo sur la kapo, kapo, kaj kiam oni samtempe vidis lian vizaˆgon, gon, kiu estis vigla, ronda kaj gaja, kiel oni pentras la sunon, tiam oni ne povis pensi pri funebro kaj tombo. Tiu vizaˆgo g o paro paroli lis: s: “Ne “Ne esta estass gra grave, esta estass multe ulte pli pli bone, bone, ol kiel kiel oni oni pensas!” Nu, de li mi havas mian bonan humoron kaj la kutimon ofte iradi sur la tombejon; kaj tio estas tre interesa, se oni nur venas tien kun bona humoro, — kaj krom tio mi abonas la Gazeton de Anoncoj, kiel li anka˘u faris. Mi ne esta estass plu plu tre tre juna, juna, — mi hav havas nek nek edzi edzino non, n, nek nek infa infanojn nojn;; nek nek bibliotekon, sed — kiel mi diris — mi abonas la Gazeton de Anoncoj, tio sufiˆ cas cas al mi, tio estas por mi la plej bona b ona gazeto, kaj tia ˆgi estis anka˘u por mia patro; ˆgi gi alportas alp ortas utilon kaj enhavas ˆcion, cion, kion homo bezonas b ezonas scii: kiu predikas en la preˆgejoj, gejoj, kaj kiu predikas en la novaj libroj; kie oni povas ricevi domojn, servistojn, servistojn, vestojn vestojn kaj nutra nutraˆˆojn, ojn, kiu disvendas disvendas kaj kiu forlasas forlasas la mondon; kaj krom tio oni tie legas tiom multe pri bonfarado kaj tiom multe da senkulpaj versoj; tie oni legas proponojn pri edziˆgo go kaj pri interkunveno, ˆ kiuj estas akceptataj a˘u malakceptataj! Cio estas simpla kaj kaj natura! natura! Vere, se oni abonas la Gazeton de Anoncoj, Anonco j, oni povas povas vivi feliˆ ce ce kaj anka˘u lasi sin enterig enterigi, i, — kaj tiam oni ˆce ce la fino de sia vivo vivo havas havas tiom multe da papero, papero, ke oni povas tre mole ripozi sur ˆgi, se oni ne amas ripozi sur rabotaˆ rabotaˆo. o. La Gazeto de Anoncoj kaj la tombejo estas kaj ˆciam ciam estis miaj plej spiritvekaj ekskursoj, miaj du plej efikaj banlokoj por la bona humoro. La Gazeto de Anoncoj Anoncoj estas estas havebla havebla por p or ˆciuj; ciuj; sed akompan akompanu u min sur la tombejon, tombejon, ni tien iru, kiam la suno lumas kaj la arboj estas verdaj; ni trapaˆ trapaˆsu su inter inter la ˆ el ili similas al fermita libro kun la dorso supren, oni povas legi tomboj! Ciu la titolon, kiu diras, kion la libro enhavas, kaj tamen nenion diras; sed mi

* Bona

humoro  *

48

havas informojn, mi havas informojn, akiritajn de mia patro kaj de mi mem. Ili troviˆgas gas en mia tombolibro, kaj tio estas libro, kiun mi mem aranˆgis al mi por utilo kaj plezuro. Tie ili ˆciuj ciuj troviˆgas gas kaj ankora˘u iom pli! Jen ni estas sur la tombejo. ˆ tie, post la blanke farbita ligna kradaˆ Ci kradaˆo, o, kie iam interne staris rozarbeto, — nun ˆgi gi plu ne ˆci ci estas, sed iom da vinko vinko el la tombo de la najbaro na jbaro etendas ˆci ci tien sian fingron, por tamen iom ornami la lokon, — ˆci ci tie tombokuˆsas sas tre malfeliˆ m alfeliˆca ca homo, h omo, kaj tamen, kiam li vivis, v ivis, li estis e stis bonstata, bons tata, havis bonan porvivaˆ porvivaˆon on kaj eˆ c iom pli, sed li tro prenadis al la koro la mondon, t. e. la arton. Kiam li vespere sidis en la teatro, por ˆgui plenanime, plenanime, li perdadis perdadis ˆcian cian spirita spi ritan n ekvili ek vilibron bron,, se s e la maˆsinisto sini sto faris fari s eˆc la plej malgran malg randan dan eraron, eraro n, se se li faris tro helan lumon malanta˘u la disko de la luno, a˘u se sur insulo en la Sundo montriˆgis gis palmo, a˘u kakto en Tirolo, a˘u fagarbaroj alte supre en Norˆ ˆ vegujo. Cu tio ne estas tute indiferenta? Kiu pensas pri tiaspecaj aferoj? Gi estas ja nur teatraˆ teatraˆo, o, kiu devas devas nin n in amuzi. Jen la publiko apla˘udis udis tro multe, ˆ  jen gi gˆi apla˘udis udis tro malmulte. “ Gi estas malseka ligno,” li diradis, “ˆgi hodia˘ u vespere ne volas bruli.” Li ˆcirka˘ cirka˘udirektis udirektis siajn okulojn sur la publikon, por vidi, kiaspecaj homoj tie troviˆgas, gas, kaj kun teruro li rimarkis, ke ili ridas tute malˆguste, guste, ridas en tiaj lokoj, kie estis nenio ridinda, kaj pro tio li koleris kaj suferis kaj estis malfeliˆca ca homo, kaj nun li estas en la tombo. ˆ Ci tie tombokuˆ tombokuˆsas sas tre feliˆ ca ca homo, mi volas diri altklasa homo, de alta deveno, kaj tio estis lia feliˆ co, co, ˆcar car alie el li neniam io fariˆgus; sed ˆcio cio en la naturo estas tiel saˆge ge aranˆgita, gita, ke estas plezur plezuroo pens p ensii pri tio. tio. Liaj vestoj vestoj estis broditaj anta˘ue ue kaj malanta˘ue, ue, kaj li ludis en la salono tian rolon, kian ludas multekosta multekosta tirilo de sonorilo, kiu ˆciam ciam havas havas malanta˘u si bonan dikan laˆ con, con, kiu plenumas la veran servadon. Li anka˘ anka˘u havis malanta˘u si bonan laˆcon, con , ansta an stata ta˘˘uanton, uanton, kiu plenumadis la servadon kaj plenumas ˆgin gin ankora˘u ˆ estas nun tiel saˆge nun, malanta˘u alia, nova brodita tirilo de sonorilo. Cio ge aranˆgita, gita, ke oni facile povas resti kun bona humoro. ˆ tie tombo Ci tomboku kuˆˆsas. sas. . . nu, nu, tio estas estas tre beda˘ b eda˘ urinda urinda afero. . . ˆci ci tie kuˆsas sas homo, kiu en la da˘uro uro de sesdek sesdek sep jaroj penadis eldiri eldiri bonan sprita spritaˆon; on; li vivis nur por trovi trovi ian bonan sprita spritaˆon; on; kaj la˘u sia konvinko li efektive trovis tian spritaˆ spritaˆon, on, kaj li tiel multe ˆgojis pro tio, ke li mortis, mortis de gojo, ˆg ojo, ke li ˆgin gin trovis, kaj neniu havis de tio profiton, neniu a˘udis la bonan spritaˆon. on. Mi nun povas prezenti p rezenti al mi, ke pro p ro la bona spritaˆo o li nun eˆc en la tombo to mbo ne hav h avas as ripozon; ripozo n; ˆcar car ni n i supozu s upozu,, ke tio estis e stis spritaˆo, o, kiu devas esti dirita ˆce ce la matenmanˆ matenman ˆgo, g o, se ˆgi gi volas esti efika, kaj ke li, kiel mortinto, la˘u la komuna opinio povas montriˆgi gi nur noktomeze, tiam lia spritaˆ spritaˆo o ne estas konforma konforma al la tempo, neniu ridas, kaj li kun sia bona b ona sprita spritaˆo o nur pov p ovas as denove lasi sin enterigi. Tio estas malˆgoja tombo. ˆ tie Ci t ie kuˆ k uˆsas sas tre avara virino; viri no; kiam ˆsi si ankora a nkora˘˘u vivi v ivis, s, ˆsi leviˆ lev iˆgadis gadis en la nokto kaj mia˘uadis, uadis, por ke la najbaro na jbarojj pensu, pens u, ke ˆsi si havas katon; tiel ti el avara avara ˆsi si estis!

* Bona

49

humoro  *

ˆ tie kuˆsas Ci sas fra˘ulino ulino el bona familio; en societo ˆsi ˆciam ciam devis a˘udigadi udigadi sian voˆ voˆcon, con, kaj tial ˆsi si kantadis: kantadis: “Mi manca la voce!” Sed tio anka˘u estis la sola veraˆ veraˆo, o, kiu en la da˘uro uro de ˆsia sia vivo eliris el ˆsiaj sia j lipo j. ˆ tie kuˆsas Ci sas junulino de alia speco! Kiam la kanario kanario de la koro komencas krii, tiam la saˆgo go ˆstopas stopas per la fingroj fingro j la orelojn. La bela b ela junulino troviˆgis en la plena a˘ureolo ureolo de la edzeco!. edzeco!. . . Tio estas estas triviala triviala historio, historio, sed ˆgi gi estas belete esprim esprimita ita.. . . . Lasu Lasu la mortint mortintojn ojn ripozi! ripozi! ˆ tie kuˆsas Ci sas vidvino vid vino,, ˆsi havis ˆciam ciam cignan cign an kanton en la buˆso so kaj strigan stri gan ˆ iradis en la familiojn, galon en la koro. Si familio jn, por serˆci ci kaptaˆ kaptaˆon, on, por elspioni elspion i la malkorektaˆ malkorektaˆojn o jn de la proksimulo j. ˆ tie estas tombo familia; ˆciuj Ci ciuj membroj de la familio estis en tiel intima konk onkordo ordo,, ke se la tuta tuta mondo mondo kaj la gaze gazeto to aser aserti tis: s: “est “estas as tiel tiel”, ”, kaj la malgra malgranda nda filo venis venis el la lernejo lernejo kaj diris: diris: “oni “oni rakon rakontis tis tion al mi en tia maniero” tiam oni rigardis lian manieron kiel la sole ˆgustan, gust an, ˆcar car li aparteni apar teniss al la familio. Kaj se iam okazis, ke la koko de la familio kriis en noktomezo, tiam ili diris, ke estas mateno, se eˆ c ˆciuj ciuj noktogardistoj kaj horloˆgoj de la urbo diris, ke estas noktomezo. La granda Goethe finis sian Fa˘uston uston per la rimarko: “povas esti da˘urigaurigata”; tio povas anka˘u havi valoron koncerne nian migradon sur la tombejo. Mi ofte venas ˆci ci tien. ti en. Se tiu a˘u alia el miaj amikoj a˘u malam m alamiko ikojj tro t ro trans t ranspaˆ paˆsas sas la limojn, tiam mi eliras, eliras, elserˆ elserˆcas cas herbolokon herbolokon kaj konsekra konsekrass ˆgin por li a˘u por ˆsi, si, kiun kiun mi en tiu momen momento to volus volus enter enterigi igi,, kaj mi tuj ilin ilin enter enteriga igas. s. ˆ Tiamaniere ili tie kuˆsas sas senvivaj senvivaj kaj senfortaj; Gis ili revenas kiel homoj novaj novaj kaj pli bonaj. Ilian Ilian vivon, rigardatan rigardatan el mia vidpunkto, vidpunkto, mi enportas en mian tombolibron; kaj tiel devus agi ˆciuj ciuj homoj, homo j, ili ne devus koleri, kiam iu faras al ili malbonan pecon, sed tuj enterigi lin, konservi al si sian bonan humoron kaj plue aboni la Gazeton de Anoncoj, tiun de la popolo mem kaj ofte tre bone redaktatan gazeton. Kiam venos la tempo, ke mi mem kun la historio de mia vivo devos esti bindita en la tombon, tiam faru super mi la surskribon: “Bona humoro”. Tio estas mia historio. 3 9 3

FABELOJ

15

50

Kora sufero

io, kion ni nun volas rakonti, en efektiveco estas historio en du partoj; la unua parto povus resti nerakontita, — ˆgi tamen donos al ni anta˘ usciigojn, usciigojn, kaj tiaj ˆciam ciam estas utilaj. Ni loˆ gis gis en la kamparo, amparo, en bieno. bieno. Unu tagon okazis, okazis, ke la tieaj gemastroj gemastroj forest forestis. is. Tiam Tiam aperis aperis unu unu virino virino el la plej proksi proksima ma vilaˆ vilaˆgo; go; ˆsi si havis kun si ˆ ar ˆsi sian mopson kaj venis, kiel ˆsi si diris, por proponi akciojn de sia tanejo. C havis ˆciujn ciujn siajn sia jn paperoj pape rojn n kun si, ni konsilis al ˆsi, si, ke ˆsi si metu ilin en koverton ˆ kaj skribu sur ˆci ci tiu la adreson de la bienmastro: “ Generala milita komisario, bienmastro, k. t. p.” ˆ obeis, prenis la plumon, haltis kaj petis nin, ke ni ankora˘u unu fojon Si ripetu ripet u al ˆsi si la adreson, adr eson, sed s ed malrapide. malrap ide. Ni tion faris, f aris, kaj ka j ˆsi si skribis: skrib is: sed meze de la vortoj “ˆgenerala generala milita” ˆsi si denove haltis, ekˆgemis gemis kaj diris: “Mi estas nur virino!” La mopson ˆsi si dum la skribado metis sur la plankon, kaj ˆgi gi akceptis tiun traktadon kun murmurado, murmurado, ˆcar car ˆgi g i ja anka˘u estis kunprenita por sia plezuro kaj por sia sano, kaj en tiaj okazoj oni ne devas esti metata sur la plankon. Plata nazo kaj grasa dorso estis ˆgiaj ˆgeneralaj generalaj distingaj signoj. ˆ ne mordas ˆ estas kiel “Gi mordas!” !” diris diris la virino; virino; “ˆgi gi plu ne havas dentojn. Gi membro de la familio, fidela kaj defendema, sed ofte miaj nepoj ˆgin incitas; ili ludas edziˆgofeston, gofeston, kaj tiam ˆgi gi ˆciam ciam devas esti la fianˆcino, cin o, sed tio ˆgin gin lacigas, la kompatindan beston.” ˆ transdonis al ni siajn paperojn kaj prenis la mopson sur la brakon. Tio Si estas la unua parto, kiun ni povus ne rakonti.

* Kora

sufero  *

51

“La mopso mortis!” tio estas la dua parto. Estis unu semajno poste; ni venis en tiun vilaˆgon gon kaj ekloˆgis gis en la hoteleto. Niaj fenestroj estis turnitaj al la korto, kiu per barilo estis dividita en du partojn; en unu parto pendis feloj kaj ha˘utoj, utoj, krudaj kaj tanitaj; tie staris ˆciaj ciaj laboriloj laboriloj necesaj necesaj por tanejo, tanejo, kaj la tanejo apartenis apartenis al nia vidvino. vidvino. La mopso estis mortinta tiun matenon kaj enterigita tie sur la korto. La nepoj de la vidvino, vidvino, t. e. de la tanistino tanistino — ˆcar car la mopso neniam estis edzigita edzigita — albatis la tombon, kaj tio estis bela tombo, estis kredeble plezuro kuˆsi si en ˆgi. La tombo tomb o estis esti s ˆcirka˘ cirka ˘ubarita ubarita per potkrevita potk revitaˆˆoj o j kaj ˆsutkovrita per sablo; ili starigis sur ˆgi gi bierbotelon kun la kolo supren, kaj tio tute ne estis alegoria. La infano j dancis ˆcirka˘ cirka˘u la tombo, kaj la plej aˆga ga el la knaboj, praktika  junulo sepjara, proponis, ke oni faru el la tombo publikan ekspozicion, nome por ˆciuj ciuj infanoj infano j de la sama strato. Pro la eniro oni pagu unu butonon, kaj tio estis io, kion posedis p osedis ˆciu ciu knabo knab o kaj kion li povis anka˘u liveri al la knabinoj; kaj tiu propono estis unuanime akceptita. Kaj Ka j ˆciuj ciuj infanoj infano j el la strato s trato kaj ka j el la flanka fla nka strato venis kaj ka j pagis p agis ˆciu ciu sian s ian butonon. butonon. Inter Inter ili troviˆ troviˆgis gis pli ol unu, kiu en tiu posttagmezo povis iri nur kun unu ˆselko, selko, sed kompense li vidis la tombon de la mopso, kaj tio valoris valoris sufiˆce.

Sed ekstere, anta˘u la korto de la tanejo, tute apud la pordo, sidis malgranda ˆcifonvestita cifonvestita knabino, ˆcarma carma infano kun plej belaj bela j buklaj haroj kaj ˆ ne diris kun okuloj tiel bluaj kaj helaj, ke estis plezuro rigardi ilin. Si dir is eˆc unu vorton, ˆsi si eˆc ne ploris, sed ˆciufoje, ciufo je, kiam la pordo estis malfermata, malfermata , ˆsi si ˆ rigardadis tiel malproksimen, kiel ˆsi povis. Si ne posedis butonon, kiel ˆsi si sciis, kaj tial ˆsi si malˆgoje goje restis ekstere, staris tie, ˆgis gis ˆciuj ciuj vidis la tombon kaj

* Kora

52

sufero  *

ˆciuj ciuj foriris. fori ris. Tiam ˆsi si sidiˆ sid iˆgis, gis, almetis la malgrandajn brunajn manojn al la okuloj kaj abunde elverˆ elverˆsis sis larmojn; ˆsi si sola ne vidis la tombon de la mopso. Tio estis kora sufero, tre granda, tia ke ofte eˆc la suferoj de plenkreskuloj plenkreskulo j ne povas esti pli grandaj. Ni vidis tion de supre, — kaj kiam oni vidas tion de supre, oni facile povas rideti pri tio, kiel anka˘u pri multaj el niaj propraj kaj fremdaj suferoj! Tio estas la historio, kaj kiu ˆgin ne komprenas, tiu povas preni akciojn de la tanejo de la vidvino. 3 9 3

FABELOJ

16

53

Koboldo ˆ ce ce la butikis butikisto to

stis stis iam efekti efektiv va studen studento, to, kiu loˆgis gis en subtegmenta ˆcambreto cambreto kaj nenion posedis; estis anka˘u efektiva butikisto, kiu loˆgis gis en bona loˆgejo gejo kaj posedis la tutan domon, kaj kun li sin tenis la koboldo, ˆcar car ˆce ce li ˆciun ciun Kristnaskan Kristnaskan vesperon li ricevadis ricevadis pladon da kaˆ kaˆco co kun granda peco da butero en ˆgi; gi; tion la butikisto povis doni; tial la koboldo restis en la butiko, kaj tio estis tre instrua. Unu vesperon la studento eniris tra la malanta˘ua pordo, pord o, por persone person e aˆceti ceti por si sian kandelon kaj fromaˆgon; gon; li havis neniun por sendi, kaj tial li iris mem. mem. Li ricevis ricevis tion, tion, kion kion li petis, li pagis, pagis, kaj la butikist butikistoo kaj lia edzino edzino ˆ tiu lasta estis virino, kiu povosciis pli ol kapsaluti, kapsalutis lin. Ci kapsaluti, ˆsi si havis talento talenton! n! La studento studento anka˘u kapsalutis kaj komencis legi la paperfolion, en kiu estis envolvita la fromaˆgo. go. Tio estis folio, elˆsirita sirita el malnova malnova libro, kiu ne meritis esti disˆsirita; sirita; tio estis malnova libro plena de poezio. “Jen kuˆsas sas ankora˘ ankor a˘u pli da tio!” tio!” diris diris la butikisto butikisto;; “mi donis donis pro tio al maljuna virino kelke da kafaj faboj; se vi pagos al mi du spesdekojn, vi ricevos la restaˆ res taˆon. o n.”” “Koran dankon!” diris la studento; “donu ˆgin gin al mi anstata˘u la fromaˆgo. go. Mi povas manˆgi gi nur buterpanon; estus peko, se la tuta libro estus disˆsirita. sirita. Vi estas brava brava homo, h omo, praktika homo, sed pri poezio vi komprenas ne pli ol ˆci ci tiu tino!” Tio estis diro neˆgentila gentila,, precipe precipe koncerne koncerne la tinon, tinon, tamen tamen la butikisto ridis, ˆcar car tio estis ja dirita nur ˆserce. Sed la koboldo koleris, koleris, ke oni povas povas permesi al si diri ion similan al butikisto, kiu estas domposedanto kaj vendas la plej bonan buteron. Kiam fariˆgis gis nokto, n okto, la butiko estis fermita kaj krom la studento ˆciuj ciuj estis en la lito, la koboldo eniris kaj prenis la parolilon de d e la mastrino, kiun ˆsi si dum la dormado ne bezonis. Sur kiun ajn objekton en la ˆcambro cambro li ˆgin gin metis me tis,, ˆciu ciu ricevis parolkapablon kaj povis eldiri siajn pensojn tiel same bone, kiel la dommastrino; dommastr ino; sed ˆciufoje ciufo je nur unu ob jekto povis tion havi, kaj ka j tio t io estis es tis feliˆco, co, ˆcar car alie ili ja parolus paro lus ˆciuj ciuj kune. kun e. La koboldo metis la parolilon sur la tinon, en kiu kuˆsis sis la malnovaj malnovaj gazeˆ efektive estas vero, ke vi ne scias, kio estas poezio?” toj. “Cu “Jes, tion mi scias,” diris la tino, “tio estas io; kio staras en la malsupra parto de la gazetoj gazeto j kaj estas es tas detranˆ detra nˆcata; cata; mi m i opinias ne sen ka˘uzo, uzo, ke mi havas en mi pli multe da ˆgi, gi, ol la studento, kaj kompare kun la butikisto mi estas  ja nur senvalora tino.” La kobold koboldoo metis metis la paroli parolilon lon sur la kafmuel afmuelilo ilon; n; ha, kiel kiel ˆgi gi komencis komencis krak krakad adi! i! Li meti metiss ˆgin g in sur la tino kun butero kaj sur la tirkeston kun la mono; ˆciuj ciuj havis la saman opinion, kiel la tino, kaj tion, pri kio ˆciuj ciuj opinioj konsentas, oni devas respekti.

* Kobold Koboldo o

ˆ ce la butikisto  * ce

54

“Nun “Nun la studen studento to ˆgin gin ricevu! ricevu!”” Kaj la kobold koboldoo iris iris kun ˆgi gi senbrue la˘u la kuireja ˆstuparo supren en la subtegmentan ˆcambreton, cambreton, en kiu loˆgis g is la studento studento.. En la ˆcambret cambretoo estis estis lume; la koboldo koboldo rigardis rigardis tra la serura serura truo kaj vidis, ke la studento legas en la disˆsirita sirita libro el la butiko. Sed kiel hele tie estis! estis! El la libro iris hela radio, radio, kiu disvolviˆ disvolviˆgis gis en trunkon, en potencan ˆ folio arbon, kiu leviˆgis gis kaj larˆge ge etendis etendi s siajn sia jn branˆcojn co jn super sup er la studento. stu dento. Ciu estis freˆsa sa kaj suke verda, kaj ˆciu ciu floraˆ floraˆo o estis bela knabina kapo, kelkaj estis ˆ kun okuloj mallumaj kaj radiantaj, aliaj kun bluaj kaj mirinde klaraj. Ciu frukto estis lumanta stelo, kaj mirinde belega kantado kaj sonado a˘udiˆgis gis en la senorna sen ornama ma ˆcambreto. cambr eto. Nu, tian belegecon la malgranda koboldo neniam anta˘ue prezentis al si kaj neniam a˘ udis udis paroli pri ˆgi. gi. Tial li restis starante sur la piedfingroj kaj rigardis, gis ˆgis la lumo estingiˆgis; gis; la studento videble estingis sian lampon kaj enlitiˆgis, sed la kobo ko boldo ldo ˆciam ciam ankora˘ ankor a˘u staris, star is, ˆcar car plue plu e kaj plue sonis s onis la kantado, kviete kv iete kaj belege, belege , ˆcarma carma dormetiga kanto por p or la studento, kiu kuˆsiˆ siˆgis por ripozi. ˆ tie estas “Ci estas nekompar nekompareble eble bele!” diris la koboldo, “tion mi neniam neniam atenatendus! Mi dezirus resti ˆce ce la studento!” Kaj li pripensadis, pripensadis, tamen fine li ekˆgemis: gemis: “La studento ne hav h avas as kaˆ con!” con!” Kaj Ka j li foriris, foriris , jes, li l i iris returne return e al la butikisto. butik isto. Estis bone, b one, ke li venis, venis , ˆcar car la tino preska˘ p reska˘u eluzis la tutan parolilon de la mastrino; ˆcion, cion, kion ˆgi gi en sin enprenis, ˆgi gi senla s enlace ce elˆ e lˆsprucig spr ucigadis adis tra la sama flanko, kaj ˆus us ˆgi gi volis turniˆgi, gi, por elfluigi tion anka˘u tra alia flanko, sed ˆguste guste tiam venis la koboldo kaj reprenis la parolilon de la mastrino. Sed

* Kobold Koboldo o

ˆ ce la butikisto  * ce

55

la tuta butiko, de la monkesto ˆgis la brulligno, de tiu tempo formadis siajn opiniojn opiniojn konform konformee al la opinioj opinioj de la tino; ˆciuj ciuj estimis estimis ˆgin gin en tia grado kaj havis tian konfidon al ˆgi, gi, ke ˆciufoje, ciufoje, kiam la butikisto legis el sia vespera gazeto la informojn pri arto kaj teatroj, ili firme kredis, ke tiuj informoj venas de la tino.

Sed la koboldo ne sidadis plu silente, a˘uskulta usk ultante nte ˆciujn ciuj n saˆgaˆ gaˆojn o jn tie malmal supre; ne, tuj kiam montriˆgadis gadis lumo el la subtegmenta ˆcambreto, cambreto, la radioj estis kvaza˘u fortikaj fortikaj ankroˆ ankroˆsnuroj, snuroj, kiuj tiradis la koboldon supren; kaj li devis iri supren supren kaj rigardi rigardi tra la serura serura truo, kaj tie ˆcirka˘ cirka˘ubruis ubruis lin io majesta, simila al tio, ti o, kion k ion ni sentas ˆce ce la l a ondiˆ ond iˆganta ganta maro, kiam Dio en ventego paˆ p aˆsas sas super ˆgi; gi; kaj tiam la koboldo koboldo ver verˆsadis sadis larmojn, li mem ne sciis, sciis, pro kio li ploras, sed en tiuj larmoj estis ia mirinda beno. Kiel ˆcarmega carmega tio sendub s endubee estus, es tus, se li sidus ˆce ce la l a studento stu dento sub s ub la arbo, arb o, sed s ed tio ja estis estis ne ebla, ebla, — li estis jam konten kontenta ta je sia serura serura truo. Li staris staris tie ankora˘ u en la malvarma koridoro, kiam la a˘utuna utuna vento jam blovis tra la truoj de la tegmento kaj la malvarmo estis tre granda. Sed la malgrandulo eksentis tion nur tiam, kiam la lumo en la subtegmenta su btegmenta ˆcambreto cambreto estis estingita kaj la tonoj fariˆ fariˆgis gis nea˘ udeblaj pro la vento. Hu, tiam li eksentis froston kaj returne udeblaj grimpis malsupren en sian varman angulon; tie estis oportune kaj komforte! Kaj kiam venis la Kristnaska kaˆ kaˆco co kun granda peco p eco da butero, — nu, tiam la butikisto estis por li la plej grava persono. Sed en la mezo de la nokto la koboldo koboldo vekiˆ vekiˆ gis gis pro terura terura bruo ˆce ce la fenestraj fenestraj kovriloj; kovriloj; homoj tie ekstere ekstere frapegis frapegis sur ili, la gardisto fajfis, — estis

* Kobold Koboldo o

56

ˆ ce la butikisto  * ce

brulo; la tuta strato estis hele lumita; ˆcu cu brulis ˆci ci tie en la domo a˘u ˆce ce la najbaro? najbaro? Kie? Kie? Estis Estis terura terura tumult tumulto, o, terura terura konfuzo konfuzo.. La butikis butikistin tinoo estis tiel konsternita konsternita,, ke ˆsi si elprenis elprenis siajn orajn orelringojn orelringojn el la oreloj oreloj kaj metis ilin en la poˆson, son, por p or ja ion savi, la butikisto butikisto prenis siajn valorajn alorajn paperojn kaj la servistino servistin o sian silkan mantilon, kiun ˆsiaj sia j rimedoj rimedo j permesis perme sis al ˆsi si aˆceti. ceti. ˆ volis savi la plej bonan, kaj tion volis anka˘u la koboldo, kaj per unu Ciu salto li flugis supren la˘u la ˆstuparo stuparo en la ˆcambreton cambreton al la studento, kiu tute trankvile staris ˆce ce la malfermita fenestro kaj rigardis la fajron, kiu ekflamis en la kontra˘ua ua domo. La koboldo kaptis la mirindan libron, kiu kuˆsis sis sur la tablo, tabl o, ˆsovis sovis ˆgin gin en sian ruˆgan gan ˆcapon capon kaj tenis ˆgin gin forte per amba˘u manoj; la plej bona trezor trezoroo de la domo domo estis estis savita. savita. Po Poste ste li rapidis rapidis pluen, pluen, sur la tegmenton, al la plej supra pinto de la kamentubo, kaj tie li sidis, prilumita de la brulanta kontra˘ua ua domo, tenante amba˘u manojn forte alpremite al sia ruˆga ga ˆcapo, capo, en kiu kuˆsis sis la trezoro. Nun li ekkonis sian internan karakteron, eksciis, al kiu li en efektiveco apartenas. Sed kiam la fajro estis estingita kaj la malgrandulo denove rekonsciiˆgis, gis, li diris: “Ili amba˘u havu sian parton en mi; tute disiˆgi gi de la butikisto mi ne povas, povas, pro la kaˆ kaˆco!” co!” Kaj tio estis tute la˘u homa naturo! Ni, ˆciuj ciuj aliaj, anka˘ anka˘u ja iras al la butikis but ikisto to — pro la kaˆ co. co. 3 9 3

FABELOJ

17

57

ˆ sur sian ˆ “Cio gustan gustan lokon!”

io estis anta˘u pli ol cent jaroj. Malanta˘ u la arbaro arbaro,, ˆce ce la grand grandaa lago, lago, staris staris malno malnov va kastelo astelo,, ˆcirka˘ ka uita u ˘ ita de profunda foso, en kiu kreskis junko kaj kano. Tute apude de la levponto staris maljuna saliko, kiu kliniˆgis gis super la kanejo. De malproksime de la intermonto sonis vokado de kornoj kaj piedfrapado de ˆcevaloj, cevaloj, kaj tial la malgranda anserknabino rapidis peli p eli sian gregon de la ˆ alproksimiˆgadis ponto flanken, ˆcar car la ˆcasistaro casistaro galope alproksimiˆ alproksi miˆgadis. Gi gadis tiel rapide, ke la knabineto devis vigle salti sur unu el la grandaj granda j ˆstonoj stonoj apud ˆ estis ankora˘u preska˘ la ponto, por ne esti renversata. Si u infano, delikata kaj malgrasa, m algrasa, sed kun ˆcarma carma esprimo es primo sur sia s ia vizaˆ viz aˆgo go kaj kun du mirinde helaj okuloj; tion tamen la bienmastro bienmastro ne rimarkis; rimarkis; meze de la brua galopado, galopado, kun kiu li pelis anta˘uen, uen, li turnis la vipon vip on en sia mano kaj ekpuˆsis sis la knabineton por simpla plezuro rekte en la bruston, tiel ke ˆsi si falis f alis malanta˘uen. uen. ˆ “Cio sur sian ˆgustan gustan lokon!” li ekkriis; e kkriis; “for en e n la balaaˆon!” on!” Kaj Ka j ˆce ce tio ti o li ridis, ˆcar car tio devis esti amuza, kaj la aliaj alia j anka˘u ridis. La tuta societo senfine kriis kaj bruis, kaj la ˆcashundoj cashundoj bojis; bo jis; estis, kiel diras la kanto: “Jen alflugas riˆcaj caj birdoj!” Dio scias, kiel riˆca ca li l i tiam t iam ankora˘u estis. La kompatinda anserknabino en sia falado etendis la manojn, por trovi apogon, kaj kaptis unu el la malsuprenpendantaj branˆcoj coj de la saliko. Sur ˆgi ˆsi si ten te niˆgis gis ˆsvebe svebe super la ˆslimo, slimo, kaj kiam la sinjoroj kune kun la hundoj malaperis malanta˘u la pordego, pord ego, ˆsi si penis pen is levi sin supren, sed la branˆco co rompiˆ r ompiˆgis, gis, kaj la anserknabino peze p eze falis en la kanejon; sed en la sama momento ˆsi si sentis, ke ies forta forta mano ˆsin sin kaptas. aptas. Tio estis estis vaganta aganta vendisto vendisto,, kiu de kelk kelka malproksimeco malproks imeco ˆcion cion vidis kaj nun rapidis alporti alpor ti al ˆsi si helpon. help on. ˆ “Cio sur sian ˆgustan gustan lokon! lokon!”” li mokripe mokripetis tis la vortojn vortojn de la bienma bienmastr stroo kaj eltiris ˆsin sin sur sekan sekan lokon; la derompitan branˆ con con li apogis al la loko, el kiu ˆgi gi estis elˆsirita, sirita, tamen “ˆcio cio sur sian ˆgustan gustan lokon” beda˘urinde uri nde ne ˆciam ciam estas plenumebla! Tial li enˆsovis sovis la branˆcon con en la molan teron. “Kresku, se vi povas, povas, kaj liveru liveru al ili tie en la kastelo kastelo bonan fluton.” Li volonte volonte havigus havigus al la bienma bienmastr stroo kaj al lia kamarad amaradaro aro solidan solidan vipadon vipadon.. Po Post st tio li iris en la kastelon, sed ne en la festosalonon, — por tio li estis tro maleminenta; li povis eniri nur en la servistejon, kaj tie oni pririgardis liajn komerca komercaˆojn ojn kaj marˆ candis candis pri ili. Sed de la festenejo sonadis malsupren kriado kaj bruado, kiu devis prezenti kantadon; kantadon; pli bone ili ne povo p ovosciis sciis tion fari. Tie bruis ridado kaj bo jado de hundo j, tie regis diboˆcado cado kaj drinkado. Vino kaj maljuna biero ˆsaumis u ˘ mis en glasoj kaj kruˆ kruˆcoj, coj, kaj la plej favorataj favorataj hundoj partopren partoprenis is en la festenado. Tiu a˘u alia el la bojistoj estis kisata de la sinjoretoj, post kiam ili

ˆ * “ Cio

sur sian ˆ gustan lokon!” * gustan

58

anta˘ ue ue viˆsis sis al ˆgi gi la buˆsegon segon per la longaj pendantaj pendantaj oreloj. oreloj. Oni envokis envokis la vagvendiston vagvendiston kun liaj komercaˆ komercaˆoj, oj, sed nur por p or ke ili povu amuziˆgi gi pri li. La vino eniris, kaj la prudento eliris. Ili verˆ verˆsis sis al li bieron en ˆstrumpon, strumpon, por ke li anka˘u povu trinki, sed tre rapide; tio estis tiel eksterordinare saˆga spri sp ritaˆ taˆo o kaj tre ridiga. Tutaj gregoj da brutoj, vilaˆganoj kaj vilaˆgkortoj gkortoj estis metataj sur karton kaj malgajnataj. ˆ sur sian ˆgustan “Cio gustan lokon!” diris la vagvendisto, kiam li feliˆ ce ce denove denove elliberiˆgis gis el tiu Sodom kaj Gomora, kiel li tion nomis. “La libera landvojo, gi ˆg i estas mia ˆgust g ustaa lok loko, tie tie supr supree mi ne esti estiss en mia eleme element nto. o.”” Kaj la malgranda anserknabino kapsalutis lin de post la barilo. Pasis tagoj, pasis semajnoj, kaj montriˆgis, ke la derompita salika branˆco, co, kiun la vagvendisto enˆsovis sovis en la teron apud la foso, konserviˆgis gi s ˆciam ci am freˆsa kaj verda, ˆgi gi eˆc elkreskigis el kreskigis novajn branˆcidojn. cido jn. La anserknab an serknabino ino vidis, ke la branˆ br anˆco co enrad en radik ikiˆ iˆgis, gis, kaj ˆsi si kore ˆgojis go jis pri tio, ˆcar car ˆsi si havis la senton, sento n, kvaza˘u tio estas est as ˆsia arbo. arb o. Jes, la arbeto arb eto kreskis; sed ˆcio cio alia en la bieno pro drinkado kaj kartludado kartludado forte malkreskis; tio estas du ruloj, sur kiuj oni ne povas bone stari. Kiam pasis ne plenaj ses jaroj, la bienmastro devis kun bastono kaj sako elmigri el la bieno kiel almozulo, La bienon aˆcetis cetis riˆca ca vagvendist vagvendisto, o, kaj nome guste ˆguste tiu, kiu iam servis kiel ridataˆ ridataˆo o kaj mokata mokataˆˆo, o, kiam oni proponis al li bieron en ˆstrumpo. strumpo. Sed honesteco kaj laboremeco lab oremeco donas favoran favoran venton, kaj jen la vagve vagvendi ndisto sto nun estis estis mastro mastro en la bieno. bieno. Sed de tiu tempo tempo la kartludado artludado ne estis plu tolerata tolerata en la bieno. bieno. “Tio estas malbona legaˆ legaˆo,” o,” li

ˆ * “ Cio

sur sian ˆ gustan lokon!” * gustan

59

diris, “ˆgi gi venas de tio, ke la diablo, vidinte la unuan fojon la Biblion, volis krei karikatura karikaturaˆˆon, on, kiu estus simila al ˆgi, gi, kaj tiam li elpensis la kartludadon!” ˆ estis la La nova nova bienmastr bienmastroo prenis prenis al si edzinon, edzinon, kaj kiu ˆsi si estis? estis? Si malgranda malgranda anserknabino, anserknabino, kiu ˆciam ciam estis honesta, honesta, pia kaj bona; kaj en la novaj novaj vestoj ˆsi si aspektis tiel elegante elegante kaj bele, kvaza˘ kvaza˘u ˆsi de sia naskiˆgo go estus altklasa fra˘ulino. ulino. Kiamaniere Kiamaniere tio tio fariˆgis? gis? Nu, por nia aferple aferplena na tempo tio tio estas tro longa historio, sed fakte tiel estis, kaj la plej grava afero venos poste.

ˆ Carme kaj bele estis en la malnova bieno; la patrino zorgis mem pri la inter internaj naj aferoj aferoj de la domo domo kaj la patro patro pri la ekster eksteraj. aj. La beno tie kvaza˘ kvaza˘u ˆsprucis sprucis fonte; kaj kie k ie estas est as bona b ona ordo, ord o, tie venas en la domon dom on ˆciam ciam pli p li granda gra nda bonstato. bonstato. La malnova malnova kastelo astelo estis ordita kaj farbita, farbita, la fosoj estis estis purigitaj, purigitaj, kaj oni tie plantis fruktarbo jn; ˆcarme carme kaj bele ˆcio cio aspektis tie, kaj la planko estis brilanta kaj pura. En la granda salono en la vintraj vesperoj sidadis la mastrino kun siaj sia j servistino servistin o j kaj ˆspinadis spinad is lanon kaj linon; kaj ˆciun ciun dimanˆcon con vespere oni tie la˘ute ute legadis el la Biblio, kaj tion faradis la komerca konsilano mem, ˆcar car la vagvendisto fariˆgis gis komerca konsilano, sed tiun titolon ricevis nur en la lastaj jaroj de sia vivo. La infanoj kreskis — ili havis infanojn — kaj ili ˆciuj ciuj ricevis bonan b onan instruadon, sed ili cetere ne ˆciuj ciuj havis egale bonajn bona jn

ˆ * “ Cio

sur sian ˆ gustan lokon!” * gustan

60

kapojn, kapoj n, kiel estas ja en ˆciu ciu familio. Sed la salika branˆ b ranˆco co tie ekstere fariˆgis belega arbo, libera kaj ne ˆcirka˘ cirka˘uuˆ estas nia genealogia arbo!” diradis la gemaljunuloj, tran tr anˆˆcita ci ta ˆgi gi tie staris. “ Gi kaj la arbo devas esti respektata, ili diradis al siaj infanoj, anka˘u al tiuj, kiuj ne havis bonan kapon. Pasis cent jaroj. Estis en nia tempo; el la lago fariˆgis gis marˆco, co, kaj la malnova sinjora sinj ora domo estis kvaza˘u forviˆsita; sita; longforma marˆceto ceto kun ruinoj ruino j de ˆstonkadroj stonkadro j flanke estis la tuta restint restintaaˆo o el la profunda profunda foso, kaj tie staris staris ankora˘ ankora˘u maljuna belega arbo, arb o, kiu klinis siajn sia jn branˆcojn cojn malsupren; tio estis la genealogia arbo. ˆ tie staris kaj sciis, kiel bela povas esti saliko, kiam ˆgi estas liberlasata al Gi si mem. Estas vero, ke la arbo en la mezo de sia trunko estis krevinta de la radiko ˆgis gis la supro, la ventego iom klinis ˆgin flanken, sed ˆgi gi staris, star is, kaj el ˆciuj ciu j ˆgiaj giaj fendoj kaj krevoj, en kiujn la vento kaj malbonvetero enigis fruktonaskan teron, teron, kreskis kreskis floroj kaj herbo; precipe precipe tute supre, kie la grandaj grandaj branˆ branˆcoj coj dividiˆgas, gas, kreiˆgis gis plenforme malgranda pendanta ˆgardeno gardeno kun framboj kaj birdoherbo, eˆc malgranda beleta b eleta sorparbo enigis tie radikojn kaj staris gracie kaj elegante alte supre en la mezo de la maljuna saliko, kiu speguliˆgadis en la nigra akvo, kiam la vento vento forpelis la akvolentojn en angulon de la marˆceto. ceto. Tute apude de ˆgi gi mallarˆga ga irvojeto kondukis trans la servutan grenkampon. Sur la supro de la monteto, tute apude de la arbaro, kun bela perspektivo staris la nova kastelo, granda kaj luksa, kun fenestraj vitroj tiel klaraj, ke oni povus pensi, ke tie tute ne troviˆgas vitroj. La granda ˆstuparo stuparo anta˘u la portalo aspektis kiel la˘ubo, ubo, formita f ormita el rozarbeto rozarbe tojj ka ka j grandfolia j kreskaˆ kreskaˆoj. o j. La herbotero estis tiel pura kaj verda, kvaza˘u matene kaj vespere oni pririgardus ˆciun ciun apartan a partan herbeton. herb eton. Interne en la salono salon o pendis p endis luksaj luksa j pentra p entraˆˆoj o j kaj staris seˆgoj goj kaj sofoj, tegitaj per veluro kaj silko, kiuj preska˘u povis iri per siaj propraj piedoj, tabloj kun brilantaj marmoraj platoj kaj libroj en marokenaj bindoj kaj kun oraj tranˆ tranˆcpartoj. cpartoj. . . . Jes, tiuj, kiuj tie loˆgis, gis, estis esti s efekt e fektive ive riˆ r iˆcaj ca j homoj, ili estis altklasaj homoj, ili estis baronoj. ˆ tie estis konforma unu al la alia. “ Cio ˆ sur sian ˆgustan Cio gustan lokon!” ili anka˘u diris, kaj tial ˆciuj ciuj pentraˆoj, o j, kiuj en la l a malnova mal nova kastelo iam ornamis la muro jn, estis estis nun pendigitaj pendigitaj en la korid koridoro oro,, kondu konduk kanta anta al la servis serviste tejo. jo. Tio estis efektiva efektiva senvalora senvaloraˆˆo, o, precipe la du malnovaj malnovaj portretoj, el kiuj unu prezentis viron en rozokolora surtuto kaj kun grandega peruko, la alia sinjorinon kun pudritaj alte frizitaj haroj kaj kun ruˆga ga rozo en la mano, sed amba˘u egale estis ˆcirka˘ ka uitaj ˘uitaj de granda krono el salikaj branˆcoj. coj. Multe da ronda j truoj truo j troviˆgis gis en amba˘ u portretoj, portretoj, kio venis de tio, ke la junaj juna j baronoj baronoj ˆciam ciam pafadis per siaj pafarkoj sur la du maljunajn homojn. Tio estis la komerc komerckon konsilan silanoo kaj la komerckonsilanedzino, ili, de kiuj devenis la tuta genero. “Ili tamen tamen ne apartenas apartenas tute al nia familio!” familio!” diris unu el la malgrandaj malgrandaj baronoj. baronoj. “Li estis vagvendist agvendisto, o, kaj ˆsi si estis estis anserknabi anserknabino. no. Ili ne estis kiel la

ˆ * “ Cio

sur sian ˆ gustan lokon!” * gustan

61

patro kaj la patrino.” La portreto portr etojj estis malnova senvalora s envaloraˆˆo, o, kaj “ˆcio cio sur sian ˆgustan lokon!” oni diris, kaj tiamaniere la praavo kaj la praavino venis en la koridoron, kondukantan al la servistejo La filo de la pastro pastro esti estiss doma doma inst instru ruis isto to en la kaste astelo lo.. Unu Unu tago tagon n li iris kun la junaj baronoj kaj kun ilia plej aˆga fratino, kiu anta˘u ne longe estis konfirmita, la˘ulonge ulonge de la irvojeto, kiu kondukis al la maljuna saliko; dumvoje ˆsi ligis bukedon el kampaj floroj; “ˆcio cio sur sian ˆgustan gustan lokon!” lokon!” kaj sub ˆsiaj siaj manoj aperis artaˆ artaˆo o de neordinara neordinara belec b eleco. o. Dum sia okupiˆ okupiˆgad ga do ˆsi a˘uskultis uskultis tre atente ˆcion, cion, kio estis parolata, kaj estis al ˆsi si agrable a˘udi, kiel la filo de la pastro rakontas pri la fortoj de la naturo kaj pri la historio de grandaj grandaj viroj kaj virinoj; virinoj; ˆsi si estis estis sana, bonega b onega naturo, naturo, kun perfekte perfekte nobla spirito kaj animo kaj kun koro kapabla sincere ampleksi ˆcion, cion, kion Dio kreis. ˆ la malj Ce maljuna una saliko saliko ili halt haltis is;; la plej plej juna juna el la baro baronoj noj petis petis,, ke oni detranˆ detranˆ cu cu al li fajfilon de la saliko, saliko, kiel li ricevis ricevis jam de aliaj salikoj, salikoj, kaj la filo de la pastro derompis branˆcon. con. “Ho, ne faru tion!” diris la juna baronino; baronino; sed tio estis jam farita. farita. “Tio estas estas ja nia maljuna, maljuna, fama arbo! Mi ˆgin gin tiel amas! Tial oni hejme min mokos, sed tio estas estas por mi indife indiferen renta. ta. Oni rakon rakontas tas legend legendon on pri la arbo. . . .” Kaj Ka j ˆsi si rakon ra konti tiss ˆcion ci on,, kion ki on ˆsi si a˘udis udis pri la arbo, pri la malnova kastelo, pri la anserknabino kaj la vagvendisto, kiuj unuafoje renkontiˆgis ˆci ci tie kaj fariˆ fari ˆgis gis la genergepatroj de la eminenta genero kaj de la juna baronino. “Ili ne volis volis lasi sin nobeligi, la maljunaj maljunaj honestaj honestaj homoj!” ˆsi si diris. “Ilia “Ilia amata devizo d evizo estis: e stis: ‘ˆcio cio sur su r sian ˆgustan gustan lokon!’ kaj ili opiniis, ke ili ne atingos altecon, se ili lasos sin altigi per mono. Nur ilia filo, mia avo, fariˆgis barono; oni diras, diras, ke li estis estis tre instrui instruita, ta, alte alte estima estimata, ta, amata amata de la princoj princoj kaj princinoj, princinoj, kaj ke li partoprena partoprenadis dis en ˆciuj ciuj iliaj festoj. Lin ˆciuj ciuj en la domo respektas plej multe, sed mi mem ne scias, mi trovas en la maljuna paro ion, kio tiras al ili mian koron; ˆcarme carme kaj agrable, hejmece kaj patriarke verˆsajne sa jne estis en la malnova kastelo, kastelo, kie la mastrino kun ˆciuj ciuj servistinoj sidadis, kaj ˆspinadis spinadis kaj la maljuna sinjoro la˘ute ute legadis el la Biblio!” “Ili estis bravegaj homoj, saˆgaj g aj homoj!” homoj!” diri diriss la filo filo de la past pastro ro;; kaj subite ili eniˆgis gis en interparoladon pri nobeleco kaj burˆgeco, kaj oni preska˘u povus pensi, ke la filo de la pastro ne apartenas al la burˆgaro, tiel forte li la˘udis udis la superecon, kiun donas la apartenado al la nobelaro. “Estas feliˆco co aparteni apa rteni al genero, gen ero, kiu distingiˆ distingi ˆgis, gis, kaj per tio havi jam en la sango la instigon progresadi en ˆcio cio brava. Estas agrablege havi generan nomon, kiu ebligas la eniron en la plej eminentajn familiojn. Nobeleco signifas noblecon, ˆgi gi estas la ora monero, monero, kiu portas sian valor valoron on en sia stampo. La spirito de la tempo temp o asertas, kaj multaj poetoj poeto j kompreneble konsentas, konsentas, ke ˆcio, cio, kio estas nobela, estas malbona kaj malsaˆga, kaj ke kontra˘ue, ue , ˆce ce la malr ma lriˆ iˆculo cu lo j ˆcio cio brilas, kaj des pli hele, ju pli profunden oni iras. Sed tiun opinion opinion mi ne

ˆ * “ Cio

sur sian ˆ gustan lokon!” * gustan

62

kunh ku nhavas, avas, ˆcar car ˆgi gi estas tute erara, tute malˆgusta. gusta. En la pli altaj altaj klasoj klasoj oni ofte trovas trovas kortuˆ kortuˆsantan santan tra jton de karaktero; karaktero; mia patrino rakontis rakontis al mi pri ˆ estis vizite en unu altklasa domo unu, kaj mi povus aldoni multe da aliaj. Si en la urbo; ˆsajnas sajnas al mi, ke mia avino estis la nutristino kaj vartistino de la sinjorino de tiu domo. Mia patrino staris en la ˆcambro cambro apud la maljuna altenobela sinjoro; subite li ekvidis, ke maljuna virino kun lambastonoj enlamis sur la korton; ˆsi venadis ˆciudimanˆ ciudimanˆce ce kaj ricevadis po kelke da moneroj. monero j. ”Jen estas la malfeliˆ ma lfeliˆca ca kriplulino kri plulino,“ ,“ diris di ris la sinjoro, ”la irado irad o estas por ˆsi si tiel ti el malfamal facila¡‘ kaj anta˘u ol mia patrino komprenis lian intencon, li elkuris tra la pordo malsupren la˘u la ˆstuparo, stuparo, la forte maljuna ekscelenco mem malsupreniris al la malfel ma lfeliˆ iˆca ca virino vi rino,, por p or anta˘ ant a˘uliberigi ulib erigi ˆsin sin de la l a malfacila malfacil a iro por p or la almozo. almozo . Tio kompreneble estas nur negrava trajto, sed simile al la doneto de la vidvino ˆgi sonoras el la profundo de la koro, sonoras el la interno de la homa naturo; kaj tion la poeto devas devas montri, ˆguste guste en nia tempo temp o li devas devas pri p ri tio kanti, kanti, tio bone efikas, tio kvietigas kaj pacigas. Sed se homido, havante bonrasan sangon kaj genealogian liston kiel la Arabaj ˆcevaloj, cevaloj, simile al tiuj ˆcevaloj cevaloj staras sur la malanta˘ uaj uaj piedoj, blekas blekas sur la stratoj kaj diras en la ˆcambro: cambro: “ˆci ci tie estis homoj el la strato!” se tie estis iu burˆgo, — tie la nobeleco komencis putri, tie ˆgi gi fariˆgis gis tia masko, kian faris al si Thespis, kaj oni ridas pri tiu persono, kaj ˆgi gi fariˆgas gas objekto de satiro.” Tiel parolis la filo de la pastro, la parolo estis iom longa, sed dume la fajfilo estis pretigita. En la kastelo astelo estis estis granda granda societo societo,, tie troviˆ troviˆgis g is multe ulte da gast gastoj oj el la ˆcirka˘ ka ˘uaˆ uaˆo o kaj el la urbo, sinjorinoj sinjorinoj vestitaj vestitaj bonguste bonguste kaj sinjorinoj sinjorinoj vestitaj vestitaj senguste. La granda salono estis plena de homoj. En grupo respektege staris en angulo la pastraro de la ˆcirka˘ cirka˘uaˆ uaˆo, o , kvaza kvaza˘˘u devus okazi enterigo sed tie estis gaja festo, ˆgi gi nur ankora˘u ne sufiˆce ce ekmoviˆ ekmov iˆgis. gis. Granda Granda koncert koncertoo devis esti donata, kaj tial la juna barono kunportis sian fajfilon, sed ˆciuj ciuj liaj lia j peno j kaj la penoj peno j de lia patro, por eligi ian tonon, estis vanaj, kaj tial oni decidis, ke ˆgi gi estas tute senta˘uga. uga. Oni a˘ udis muzikon kaj kantadon, en tia maniero, kiel ˆgi udis gi plej multe plaˆcis cis al la plenumantoj; cetere ˆgi gi estis esti s sufiˆce ce bona. bo na. “Vi anka˘u estas estas virtuozo! virtuozo!”” diris unu kav kavaliro, aliro, kiu estis estis ˆgusta gusta filo de siaj gepatroj, “vi ludas fluton, kaj vi mem ˆgin gin eltranˆ eltranˆ cas. cas. Tio estas estas la genio, genio, kiu ˆcion cion povoscias, ˆgi gi troviˆgas g as sur sur la bona bona lok loko.. o.. . . Dio Dio gard gardu! u! mi est estas as tute moderna, mo derna, kaj tia oni devas devas esti. Ne vere, vi nin ˆciujn ciujn ravos ravos per ˆci ci tiu malgranda instrumento?” Kaj dirante tion, li transdonis al la filo de la pastro la malgrandan malgranda n fluton, kiu estis eltranˆcita cita el la saliko tie ˆce ce la marˆceto, ceto, kaj la˘ute u te kaj bone a˘udeble udeble li anoncis, ke la doma instruisto ludos solon sur la fluto. Oni volis sin amuzi pri li, tio estis facile komprenebla, kaj tial la doma instruisto ne volis ludi, kvankam li povosciis tion tre bone; sed ili insistis, ili

ˆ * “ Cio

sur sian ˆ gustan lokon!” * gustan

63

devigis lin, kaj tial li prenis la fluton kaj almetis ˆgin gin al la buˆso. so . Tio Tio estis estis miri mirind ndaa fluto fluto!! El ˆgi gi eliris tono, tiel longe tirita, kiel sono de ˆ sonis tra la tuta bieno, tra la lokomotivo, kaj ankora˘u multe pli akra. Gi parko kaj arbaro, tre malproksimen en la landon, kaj kun tiu tono leviˆgis ˆ sur sian ˆgustan ventego ventego,, kiu bruis: “Cio gustan lokon!” lokon!” Kaj tiam la patro, kvaza˘ kvaza˘u portita de la vento, ekflugis el la kastelo rekte en la dometon de la brutisto, kaj la brutisto flugis ne en la salonon — tien li ne povis veni, — sed supren en la servistejon, mezen de la altkvalita altkvalita servistaro, kiu paradis en silkaj silkaj ˆstrumpoj, strumpo j, kaj tiuj fieraj homoj tute rigidiˆgis gis de teruro, ke tia maleminenta persono kuraˆgas gas sidi meze de ili ˆce ce la tablo. Supre en la festosalono la juna baronino flugis al la supra fino de la tablo, kie ˆsi si meritis sidi, kaj flanke de ˆsi si ricevis sian lokon la filo de la pastro, kaj tie ili sidis kune, kvaza˘u ili estus gefianˆ coj. coj. Maljuna grafo el la plej malnova genero de la lando restis ne forˆ forˆsovite sovite sur sia honora loko, ˆcar car la fluto estis  justa, kaj tia oni devas esti. La sprita kavaliro, kiu ka˘uzis uzis la ludon de la fluto, li, kiu estis vera infano de siaj gepatroj, flugis kapanta˘ue ue inter la kokinojn, sed ne sola.

ˆ * “ Cio

sur sian ˆ gustan lokon!” * gustan

64

Tre malpro malproksi ksime me en la landon landon sonis sonis la fluto, fluto, kaj de ˆcie cie oni a˘udis udis pri granda gran dajj okazintaˆoj. o j. Riˆca ca komercist komerc istaa famil f amilio, io, kiu veturis vetur is en kvarˆcevala cevala kaleˆso, so, estis esti s tute elblovita elb lovita el la kaleˆso so kaj ne ricevis rice vis eˆc lokon l okon malanta˘ mala nta˘ue. ue . Du riˆcaj ca j kampuloj, kiuj en la lasta tempo fariˆgis gis tro grandaj, estis malsuprenblovitaj en ˆsliman sliman foson. Tio estis es tis danˆgera gera fluto! flut o! Feliˆce ce ˆgi gi krevis ˆce ce la unua tono, kaj tiel estis bone, nun ˆgi gi retur r eturne ne venis en la poˆ p oˆson: son: “ˆcio cio sur sian ˆgustan gustan lokon!” En la sekvanta sekvanta tago oni ne plu parolis pri la okazinta okazintaˆˆo; o; de tio devenas la ˆ estis denove en ia anta˘ua kutimdiro: kutimdi ro: “returne enpoˆsigi sigi la fluton”. Cio ua ordo, esceptinte tion, ke la du malnovaj portretoj, la vagvendisto kaj la anserknabino, pendis supre en la festosalono, kien ili estis transblovitaj; kaj kiam efektiva artkompetentulo diris, ke ili estas pentritaj de majstra mano, ili tie anka˘u restis kaj oni ilin metis en bonan staton; oni ja anta˘ue ne sciis, ke ili havas havas ian valoron, aloron, kaj kiel oni povus tion scii? Nun ili pendis p endis sur la honora honora ˆ sur sian ˆgustan loko, “Cio gustan lokon!” kaj tien ˆgi gi venas. La eterneco estas longa, pli longa ol la rakonto. 3 9 3

FABELOJ

18

65

Post jarmiloj

ost jarmiloj ili alflugos sur la flugiloj de la vaporo tra la aero trans la monda oceano! La junaj loˆgantoj gantoj de Ameriko vizitos la maljunan E˘ uropon. uropon. Ili venos al la ˆci ci tie starant starantaj aj monumen monumentoj toj kaj al la sian brilon perdintaj lokoj, kiel ni en nia tempo pilgrimas al la ruiniˆgintaj belegaˆ egaˆoj o j de la suda Azio. Post jarmiloj ili venos. Tamizo, Danubo, Rejno ankora˘u ruliˆ r uliˆgas; gas; Blankmonto Blankmo nto staras star as kun k un sia neˆga ga supro, supro, la nordlumo nordlumo ˆetas etas sian helan brilon super la landojn de la nordo, nordo, sed generacio post generacio fariˆgis polvo, tutaj vicoj da potenculoj de la tempo estas forgesitaj, kiel tiuj, kiuj nun dormas en la monteto, sur kiu la bonhava farunkomercisto, posedanto de la monteto, aranˆgis al si benkon, por tie sidi kaj rigardi la platan ondiˆgantan gantan grenkampon. “Al E˘ uropo!” uropo!” vok vokas la juna juna genera generacio cio de Ameriko Ameriko,, “al la lando de la prapatroj, al la sankta lando de la rememoroj kaj de la fantazio, al E˘uropo!” La aerˆsipo sipo alvenas; ˆgi gi estas plena de vojaˆgantoj, gantoj, ˆcar car la veturado tra la aero estas pli rapida ol sur la maro; la elektromagneta drato sub la oceano  jam telegrafis, kiel granda estas la aera karavano. Jam montriˆgas E˘ uropo, uropo, tio estas la Irlanda marbordo, marb ordo, kiu aperas, sed la pasaˆ geroj geroj ankora˘u dormas; ili volas, ke oni veku ilin nur tiam, kiam ili komencos svebi ˆsvebi super sup er Anglujo. Tie ili eliras sur la teron de E˘uropo uropo en la lando de Shakespeare, kiel ˆgin gin nomas la homoj belspiritaj, belspiritaj, en la lando de la polit p olitiko iko,, en la lando de la maˆ maˆsinoj, sinoj, kiel gin ˆgin nomas aliaj. Tutan tagon da˘uras uras ˆci ci tie la restado, restad o, tiom ti om multe da tempo temp o la multeokupita multe okupita generacio dediˆcas cas al la grandaj Anglujo kaj Skotujo. Tra la kanala tunelo oni veturas al Francujo, al la lando de Karolo la Granda Granda kaj de Napoleono. Napoleono. Oni eldiras la nomon de Moli` Moli`ere, ere, la scienculoj scienculoj parolas pri skolo klasika kaj skolo romantika en la profunda antikveco, kaj oni gloras heroojn, poetojn kaj scienculojn, kiujn nia tempo ne konas sed kiuj estas naskotaj sur la kratero de E˘uropo: uropo: en Parizo. La aer aerˆsipo sipo flugas flugas super la landon landon,, el kiu eliris eliris Kolum Kolumbo, bo, kie naskiˆ naskiˆgis gis Cortez kaj kie Calderon kantis siajn dramojn en belritmaj versoj; belaj nigrokulaj virinoj loˆgas gas ankora˘u en la florantaj valoj, kaj per antikvaj kantoj oni citas la nomojn de Cid kaj de Alhambra. Tra la aero super la maro oni flugas al Italujo, kie troviˆgis la antikva eterna Romo; ˆgi gi malaperis; la Campagna estas dezerto; de la preˆgejo de la Sankta Petro oni montras unu solan murrestaˆ murrestaˆon, on, tamen oni dubas pri ˆgia gia a˘utenteco. utenteco. Nun al Grekujo, Grekujo, por tradormi tradormi nokton en la riˆ ca ca hotelo hotelo sur la supro de Olimpo; tiam oni ja povos diri, ke oni tie estis. Oni veturas al Bosforo, por tie halti por kelke kelke da horoj kaj rigardi la lokon, kie staris Bizantio. Malriˆ Malriˆcaj caj

* Post

66

jarmiloj  *

fiˆskaptistoj skaptisto j elˆ elˆetas etas sian reton tie, kie la legendo rakontas pri la ˆgardeno de la haremo en la tempo de la Turkoj. Oni veturas super sup er ruinoj ruino j de potencaj urboj urbo j ˆce ce la larˆga ga Danubo, de urboj, kiujn nia tempo ne konas, sed en tiu a˘u alia loko — super lokoj plenaj de rememoroj, kiuj ankora˘u estas leviˆgontaj gontaj el la interno de la tempo — la aera karavano malleviˆgas gas kaj balda˘ u denove leviˆgas. gas. Jen tie malsupre malsupre kuˆ kuˆsas sas Germanujo Germanujo,, kiu iam estis kovrita kovrita de plej densa reto de fervojoj kaj kanaloj, la landoj, kie Luther predikis, Goethe kantis kaj kie Mozart siatempe tenis la sceptron de la tonoj. Grandaj nomoj brilis en scienc sciencoo kaj arto arto,, nomoj, nomoj, kiuj kiujn n ni ne kona konas. s. Unu Unu tago tagon n oni oni rest restas as en Germanujo kaj unu tagon en la nordlando, en la patrujo de Oersted kaj de Linn´e kaj en Norvegujo, la lando de la antikvaj heroo j kaj de la eterne junaj juna j viroj de la nordo. Dum la revetura reveturado do hejmen oni trapasas Islandon, Islandon, Gejzer Gejzer plu ne bolas, Hekla estingiˆgis, gis, sed kvaza˘u eterna ˆstona stona tabelo de la legendo la forta roka insulo staras meze de la bruanta maro. “En E˘ uropo uropo ekzistas multe da vidindaˆ vidindaˆoj!” oj!” diras la juna Amerikano; “kaj ni vidis tion tion en ok tagoj. tagoj. Kaj oni povas povas tion fari, fari, kiel la granda granda vojaˆgisto gisto — ˆci ci tie estas citata nomo, kiu apartenas al tiu tempo — pruvis en sia fama verko: ‘E˘uropo uropo en ok tagoj’.” 3 9 3

FABELOJ

19

67

Kvin Kvin en unu unu si silik likvo

vin pizoj troviˆgis gis en unu silikvo, ili estis verdaj, kaj la silikvo estis verda, kaj tial ili opiniis, ke la tuta mondo estas verda, kaj ili estis prav pravaj. La silikvo silikvo kreskis, kaj la pizoj kreskis; kreskis; ili alkonfor alkonformigi migiss sin al la loˆgejo; gejo; rekte en unu vico ili sidis. Ekstere brilis la suno kaj varmigis la silikvon, la pluvo faris ˆgin gin pura kaj kaj travid travidebl ebla. a. Estis Estis en ˆgi gi varme kaj bele, lume en la tago kaj mallume en la nokto, kiel devis esti, kaj la pizoj, sidante tie, fariˆgis gis ˆciam ciam pli p li granda gran dajj kaj pli meditema m editema j, ˆcar car ili ja devis dev is per p er io sin okupi. ˆ ni restos ˆci ˆ ni ne fariˆgos “Cu ci tie por ˆciam?” ciam?” ili diris. “ Cu gos malmolaj de ˆ la longa sidado? Sajnas al ni, ke anka˘u tie ekstere io ekzistas; ia anta˘usento usento tion diras al ni!” Kaj pasis semajnoj; la pizoj fariˆgis gis flavaj, kaj la silikvo fariˆgis flava. “La tuta mondo fariˆgas gas flava!” ili diris, kaj tion ili povis aserti tute prave. Subite ili eksentis puˆson son en la silikvo; oni ˆgin gin deˆsiris si ris,, ˆgi gi venis en homajn manojn, kaj kune kun multaj aliaj plenaj silikvoj ˆgi estis es tis ˆsovita sov ita en p oˆson son de surtuto. “Nun oni nin balda˘u malfermos!” ili diris, kaj sopire ili tion atendis. “Mi volus nur scii, kiu el ni iros plej malproksimen,” diris la plej malgranda pizo. “Tio nun balda˘u montriˆgos.” gos.” “Fariˆgu, gu, kio volas!” diris la plej granda. “Krak!” la silikvo krevis, kaj ˆciuj ciuj kvin pizoj elruliˆgis gis en la lumon de la suno. Ili kuˆsis sis en mano de infano; malgranda knabo knab o tenis ilin forte kaj diris, ke la pizoj estas ˆguste guste bonaj por lia krakpafilo; kaj tuj li metis unu pizon en la pafilon kaj forpafis ˆgin. gin. “Nun mi flugas en la malproksiman malproksiman mondon! mondon! Retenu Retenu min, se vi povas!” povas!” Kaj gi ˆgi malaperis. “Mi,” diris la dua, “flugos rekte en la sunon, ˆgi gi estas ˆgusta gusta silikvo kaj tre deca por mi.” ˆ malaperis. Gi “Ni dormas tie, kien ni venas,” diris la du aliaj, “sed ni ruliˆgos ankora˘u anta˘ uen!” uen!” Kaj ili ruliˆ ruliˆgis gis anta˘ue ue sur la teron, anta˘u ol ili estis metit metitaj. aj. “Ni venos plej malproksimen!” ˆ flugis en la “Fariˆgu, gu, kio volas! volas!”” diris diris la lasta, lasta, kaj oni pafis ˆgin alten. Gi direkto direkto al la malnov malnova breto breto sub la fenestro fenestro de la frontona frontona ˆcambret cambreto, o, ˆguste en fendon, kiu estis plena de musko kaj de malkompakta tero, kaj la musko varmigante ˆgin gi n ˆcirka ci rka˘ukovris. ˘ukovris. Tie ˆgi gi kuˆsis sis kaˆ kaˆsita, sita , sed ne forgesit forg esitaa de Dio. “Fariˆgu, gu, kio volas!” ˆgi gi diris. En la malgranda frontona ˆcambreto cambreto loˆgis gis malriˆ ca ca virino, kiu en la tago eliradis, por purigi fornojn, segi lignon kaj fari aliajn malfacilajn laborojn, ˆcar car ˆsi si havis hav is forto fo rton n kaj ka j ˆsi si estis es tis labore lab orema ma,, sed s ed ˆsi si tamen tam en restis res tis malriˆ ma lriˆca. ca. Hejme Hej me en la malgrand malg randaa ˆcambro cambr o dume dum e kuˆsadis sad is ˆsia sia duone duo ne plenkres plen kreska ka sola s ola filino; filin o; ˆsi si estis esti s delikata kaj subtila; subtila ; tutan jaron ˆsi si estis jam kuˆsinta sinta en la lito, kaj ˆsajnis, sa jnis, ke

* Kvin

en unu silikvo  *

68

ˆsi si povas nek n ek vivi nek morti. ˆ iros al sia malgranda fratino,” diris la virino. “Mi havis nur du infa“Si nojn, kaj estis al mi sufiˆce ce malfacile zorgi por p or amba˘u, tiam Dio dividis kun mi kaj prenis unu el ili al Si! Nun mi tre volus konservi la duan, kiu ankora˘u restis restis al mi, sed Li videble videble ne volas volas lasi ilin disigitaj, disigitaj, kaj ˆsi si prepariˆ prepariˆgas gas iri supren al sia malgranda fratino!” Sed la malsana m alsana knabino knabin o ne mortis; pacience kaj silente ˆsi si kuˆ k uˆsadis sadis dum la tuta longa tago, dum ˆsia sia patrino forestis por laborenspezi. ˆ Estis printempo kaj ankora˘u frua mateno. Guste kiam la patrino volis iri al sia laboro, la suno tre afable enlumis tra la malgranda fenestro sur la plankon, kaj la malsana knabino direktis sian rigardon sur la malsupran fenestran vitron. ˆ moviˆgas “Kio estas tie la verdaˆ verdaˆo, o, kiu vidiˆgas gas apud la vitro? Gi g as en la vento!” La patrino aliris al la fenestro kaj duone ˆgin malfermis. malferm is. “He!” ˆsi si diris, “tio vere estas juna pizo, kiu elburˆgoniˆ goniˆgis gis kun siaj verdaj folietoj. Kiamaniere ˆgi gi venis venis ˆci ci tien en la fendon? fendon? Jen vi havas havas ja malgranda malgrandan n ˆgardenon, gardenon, kiun vi povas kun ˆguo guo rigardadi!” La lito de la malsanulino estis alˆ alˆsovita sovita pli proksimen al la fenestro, de kie ˆsi si povis vidi la elburˆgoniˆ goniˆgantan gantan pizon, kaj la patrino eliris al laboro. “Patr “P atrino ino,, mi pensas, pensas, ke mia sano sano denov denovee reboniˆ reboniˆgas! g as!”” diri diriss vespe vespere re la malgranda knabino. “La suno hodia˘u lumis al mi tiel varme. La malgranda pizo disvolviˆgas gas bonege; kaj mi anka˘u volas disvolviˆgi gi kaj denove plisaniˆgi gi en la lumo de la suno.” “Ho, se tiel fariˆgus!” gus!” diris la patrino, ˆsi si tamen ne kredis, ke tio estus ebla.

* Kvin

en unu silikvo  *

69

Sed apud la verda kreskaˆ kreskaˆeto, eto, kiu inspiris al ˆsia sia infano tiajn ˆgojajn gojajn pensojn pri vivo, vivo, ˆsi si starigis starigis malgrandan malgrandan bastonon, bastonon, por ke la vento vento ne difektu difektu ˆgin. gin. Malsupre ˆce ce la breto ˆsi alligis fortan fadenon kaj tiris ˆgin gin gis ˆgis la supra parto de la fenestra fenestra kadro, adro, por ke la volv volvaˆo o de la pizo akiru punkton punkton de apogo, kiam ˆgi gi elkreskos alten, kaj tiel efektive fariˆgis. Oni povis de unu tago ˆgis gis la sekvanta vidi, kiel ˆgi gi pligrandiˆgis. gis.

“Ha, ˆgi gi ricevas ri cevas eˆc flora fl oraˆˆojn!” o jn!” diris la virino v irino unu matenon, m atenon, kaj nun anka˘u ˆ ˆce ce ˆsi si aperis la espero kaj la kredo, ke la malgranda knabino resaniˆgos. gos. Si rima rimark rkis is,, ke la infa infano no en la last lastaa tempo tempo paro paroli liss pli pli vigl vigle, e, ke en la last lastaj aj matenoj mateno j ˆsi si mem leviˆgis gis en la lito kaj sidis kaj kun radiantaj okuloj rigardis sian malgrandan pizˆgardenon, gardenon, kiu konsistis el la unu sola pizo. En la sekvanta semajno sema jno la knabineto knabin eto la unuan foj f ojon on sidis sid is pli ol tutan horon. Feliˆca ca ˆsi si sidis sid is en la varma lumo de la suno, la fenestro estis malfermita, kaj ekstere oni povis vidi blankruˆgan gan pizan floraˆ floraˆon, on, plene elvolviˆgintan. gintan. La malgranda malgranda knabino alklinis sian kapon kapon kaj kisis tre faciltuˆse se la delikatajn delikatajn folietojn. Tiu tago estis por po r ˆsi si festotag fes totago. o. “La bona Dio mem ˆgin gin plantis kaj prosperigis, por doni al vi, mia kara infano, kaj al mi la esperon kaj ˆgojon!” diris la ˆgoja goja patrino kaj ridetis al la floraˆ floraˆo, o, kiel al bona de Dio sendita anˆgelo. gelo. Sed Sed ni reven revenu u al la aliaj aliaj pizoj. pizoj. Tiu, Tiu, kiu kiu elflu elflugi giss en la malp malpro roks ksim iman an defluilon kaj trafis en la kropon de kolombo, kie ˆgi gi kuˆsis sis kiel Jona en la vent ventro ro de la baleno. baleno. La du mallabo mallaborem remaj aj havis havis tian saman saman sukces sukceson, on, ili anka˘ u estis formanˆgitaj gitaj de kolomboj, kaj tio almena˘u estas alporto de solida utilo; sed la kvara, kiu volis flugi ˆgis la suno, — ˆgi gi falis en la stratan defluilon kaj kuˆsis sis tie dum tagoj tago j kaj semajnoj, semajno j, en la malpura akvo, kie ˆgi gi terur ter uree ˆsvelis sve lis.. “Mi fariˆgas gas belege dika!” diris la pizo. “Mi ankora˘u krevos, kaj mi opinias, ke pli grandan grandan sukceso sukceson n neniu neniu pizo povas povas havi nek iam havis. havis. Mi estas la plej distingita el la kvin, kiuj troviˆgis gis en la sama silikvo!”

* Kvin

70

en unu silikvo  *

Kaj la strata defluilo donis al tiu opinio sian aprobon. Sed ˆce ce la tegmenta fenestro staris la juna jun a knabino kun lumantaj okuloj, kun la brilo de saneco sur la vangoj, vangoj, kaj ˆsi si kunmetis siajn delikatajn delikatajn manojn super la piza floraˆ floraˆo o kaj dankis pro ˆgi gi Dion. “Por mi estas ˆcarma carma mia pizo!” diris la strata defluilo. 3 9 3

FABELOJ

20

71

Sub la saliko

a regiono de Kj¨oge oge estas tre nuda kaj dezerta; estas vero, ke la urbo kuˆsas sas ˆce ce la marbordo, kaj tio certe estas io bela, sed povus esti pli bele ol estas: ˆcirka˘ cirka˘ue ue vidiˆgas gas nur plata tero, kaj ˆgis gis la arbaro estas sufiˆce ce malproksime. Tamen se oni sur ia loko havas havas sian efektivan efektivan hejmon, oni trovas en ˆgi gi ion belan, al kio oni poste p oste eˆc en la plej bela angulo de la tero povas povas sopiri. Kaj ni devas devas konfesi, ke en unu malproksime kuˆsanta santa parto de Kj¨oge, oge, kie paro da mizeraj ˆgardenoj gardenoj etendiˆgas g as ˆgis gis la rivereto, kiu ne malproksime de tie alfluas al la maro, en somera tempo povis esti sufiˆce ce ˆcarme. carme. Tiel precipe opiniis du malgrandaj najbaraj infanoj, Knut kaj Anjo, kiuj tie ordinare ordinare ludadis kaj rampadis rampadis unu al la alia tra sub la grosarbeta grosarbetaˆoj. oj. En unu el la ˆgardenoj gardenoj staris sambuka arbeto, en la dua staris maljuna saliko, kaj precipe sub ˆci ci tiu la infanoj infano j volonte ludadis, kaj tio estis permesata al ili, malgra˘u ke la arbo staris tute apude de la rivereto, en kies akvon ili facile povis enfali; sed Dio ne forturnas siajn okulojn de la infanoj, alie estus tre malbone. malbone. Ili anka˘ anka˘u estis tre singardaj, la knabo knab o koncerne akvon estis eˆc tia timemulo, ke estis ne eble inklinigi lin preni en somero banon ˆce ce la marbordo, kiam la aliaj infanoj ja tiel volonte iradis en la akvon kaj pla˘udadis per la piedet piedetoj. oj. Li devis devis a˘ uskulti pro tio multe da mokado kaj ne povis protesti. uskulti Sed unu fojon la malgranda Anjo de la najbaro havis sonˆgon, ke ˆsi si veturis vetur is en boato en la golfeto de Kj¨oge oge kaj Knut aliris al iris rekte al a l ˆsi; si; la akvo ak vo anta˘ue atingis ˆgis gis lia kolo kaj poste fermiˆgis gis super lia kapo. Depost la momento, kiam Knut

* Sub

la saliko  *

72

a˘ udis udis tiun sonˆgon, gon, li plu ne toleris, ke oni lin nomu timemulo koncerne la akvon, sed li montradis la sonˆgon gon de Anjo; ˆgi gi estis lia fiero, sed en akvon li tamen ne iradis. La malriˆ malriˆcaj caj gepatroj gepatroj ofte kunvenadis, kunvenadis, kaj Knut kaj Anjo ludadis ludadis en la gardenoj ˆgardenoj kaj sur la landvojo landvojoj, j, ˆce ce kiuj amba˘ amba˘uflanke uflanke etendiˆgis gis fosoj, foso j, enkadrigit igitaj aj de tuta vico vico da salik salikoj. oj. Tiuj Tiuj arboj arboj ne estis estis belaj, belaj, iliaj iliaj supr suproj oj esti estiss dehakitaj, sed ili anka˘u staris ne por ornamo, sed por utilo. Pli bela estis la maljuna saliko en la ˆgardeno, gardeno, kaj sub ˆgi gi ili ofte sidis.

En Kj¨oge oge ˆciujare ciujare okazadi okazadiss tre vizitata vizitata foiro, foiro, kaj en la foira tempo tie staris staris tutaj stratoj stratoj da tendoj kun silkaj rubandoj, rubandoj, botoj kaj ˆciaspecaj ciaspecaj aliaj objektoj. Tiam tie regis vigla interpremado; ordinare tiam estis pluva vetero, kaj tiam oni sentis la elvaporiˆgadon gadon de la maldelikataj vestoj de la kampuloj, sed anka˘ u la mielkukoj eligadis dolˆcan can odoron. Tie estis tuta budo plena de mielkukoj, kaj la plej bona flanko de la afero estis tio, ke la homo, kiu ilin vendadis, dum la foiro ˆciam ciam loˆgadis gadis ˆce ce la gepatro g epatrojj de la malgranda malgra nda Knut, K nut, kaj sekve de tio la knabo regule ricevadis malgrandan mielkukon, de kiu anka˘u Anjo ricev ricevadis sian parton. parton. Ankora˘ Ankora˘u pli grava estis tio, ke la kukvendisto

* Sub

la saliko  *

73

povosciis rakonti historiojn, historio jn, kaj al tio pri ˆcia cia objekto, eˆc pri siaj mielkukoj. Pri ˆci ci tiuj li unu vesperon rakontis rakontis historion, kiu sur amba˘u infanoj faris tiel profundan impreson, ke ili ˆgin gin poste neniam forgesis, kaj tial eble estos plej bone, se ni ˆgin gin anka˘ u a˘ uskultos, uskultos, des pli ke ˆgi gi estas mallonga. “Sur la tablo,” tablo,” li rakont rakontis, is, “iam kuˆsis sis du mielkukoj, mielkukoj, el kiuj unu havis havis la formon formon de viro kun ˆcapelo capelo sur la kapo, la alia la formon formon de fra˘ulino, ulino, sen ˆcapelo, capelo, sed ornamita per p er iom da oraˆ oraˆo o sur la kapo. kapo. Ili havis la vizaˆgon gon sur tiu flanko, kiu estis turnita supren, kaj sur tiun flankon oni devis rigardi ilin, ne sur la dorsan flankon, flankon, sur kiun oni neniam devas devas rigardi homon. La viro havis sur la maldekstra flanko maldolˆ can can migdalon, kiu prezentis lian koron, sed la fra˘ ulino ulino estis pura mielkuko. Ili kuˆsis sis kiel specimenoj sur la tablo, ili kuˆsis sis longe, kaj tiamaniere ili reciproke enamiˆgis, sed unu ne diris tion al la alia, tamen oni devas tion fari, se oni volas, ke io fariˆgu el tio.” “Li estas viro, li devas diri la unuan vorton,” pensis la fra˘ulino, ulin o, sed ˆsi si estus tre kontenta, se ˆsi si povus sciiˆgi, gi, ke ˆsia sia amo trovis reciprokecon. Li estis pli avida en siaj pensoj, penso j, kaj tiaj ˆciam ciam estas la viroj; viro j; li sonˆgis, gis, ke li estas vivanta strata knabo kaj posedas kvar spesdekojn, kaj ke tial li aˆcetis cetis la fra˘ ulinon ulinon kaj manˆgis gis ˆgin. gin. Tagojn kaj semajnojn sema jnojn ili kuˆsis sis sur la tablo kaj elsekiˆgis: g is: la pensoj de la fra˘ulino ulino fariˆgis gis pli delikataj delikataj kaj pli virinaj. “Sufiˆcas cas al mi, ke mi kuˆsis sis apud li sur la tablo!” ˆsi si pensis, pen sis, kaj ˆsi si rompiˆgis gis en la mezo. “Se ˆsi si scius pri mia amo, tiam ˆsi si certe eltenus iom pli longe!” li pensis. “Kaj tio estas la historio, kaj jen ili estas amba˘u!” diris la kukvendis kukvendisto. to. “Ili estas rimarkindaj pro sia biografio kaj pro sia silenta amo, kiu neniam konduk kondukas as al io. Vidu, Vidu, jen vi ilin ilin havas! havas!”” Kaj li donis donis al Anjo Anjo la viron, viron, kiu estis ankora˘u tuteca, kaj Knut ricevis la rompiˆgintan gintan fra˘ulinon; ulinon; ili tamen estis tiel emociitaj de la historio, ke la koro ne permesis al ili formanˆgi formanˆgi la geamantojn. Sed en la sekvanta tago ili iris kun la kukoj sur la tombejon, kie la muroj de la preˆgejo gejo estis kreskokovritaj de plej bela hedero, kiu en vintro kaj en somero kovris la murojn muro jn simile al luksa l uksa tapiˆso. so. Inter la l a volvaˆ volvaˆoj o j de d e la hedero ili starigis la mielkukojn en la sunlumo kaj rakontis al amaso da aliaj infanoj la historion pri la silenta amo, kiu neniam havis ian ta˘ugon, ugon, t. e. la silen silenta ta amo, — ˆcar car la historio estis tre ˆcama, cama, tion ˆciuj ciuj trovis. Kiam ili denove denove volis ekrigardi la mielan paron, montriˆgis, ke unu granda knabo — nur pro malboneco li tion faris — formanˆgis la rompiˆgintan gintan fra˘ulinon ulinon.. La infa infanoj noj ploris pro tio, kaj poste, por ke la kompatinda viro ne restu tute soleca en la mondo, ili lin anka˘u formanˆgis, gis, sed la historion ili neniam forgesis. ˆ Ciam la infanoj estis kune, ˆce ce la sambuka sambuka arbeto kaj sub la saliko, kaj la malgranda knabino per arˆgentosona gentos ona voˆco co kantadis la plej ˆcarma carm a jn kantojn. kanto jn. Knut beda˘ urinde ne multe komprenis en muziko, sed li almena˘u komprenis urinde la vortojn vortojn,, kaj tio tio jam jam hav havas ian valor aloron on.. La homoj en Kj¨ Kj¨oge, oge, eˆc la fer-

* Sub

la saliko  *

74

butikistino, haltadis kaj a˘uskult usk ultadis adis Anjon. Anj on. “Dolˆcan can voˆcon con havas la ˆcarma carm a knabineto!” ili diradis. Tio estis belegaj tagoj, sed ili ne da˘uris uris eterne. eterne. La najbaroj najbaroj disiri disiris; s; la patrino de la malgranda knabino mortis, la patro volis denove edziˆgi en Kopenhago kaj povis tie ricevi oficon; oni proponis al li oficon de kuriero, kio promesis esti tre enspeziga afero. La najbaroj disiˆgis kun larmoj, kaj precipe la infanoj infanoj ploris ploris maldolˆ maldolˆ ce. ce. Sed la maljunuloj maljunuloj promesis, promesis, ke ili almena˘ almena˘u unu fojon en jaro skribos al si reciproke. Knut estis donita al ˆsuisto suisto por p or lernado, la gepatroj ne povis plu lasi lin senokupa. Kaj poste li estis konfirmita. Ho, kiel volonte li por tiu festo irus en Kopenhagon, por vidi la karan Anjon, sed li ne iris tien kaj li anka˘u neniam tie estis, kvankam la urbo estas nur kvin mejlojn malproksima de Kj¨oge. oge. La turojn tamen tamen Knut ˆce ce klara vetero vidis jam elstarantajn super la golfeto, kaj en la tago de sia konfirmo li klare vidis briletadon de la ora kruco sur la Dipatrina preˆgejo. ˆ ˆsi Ha, kiel multe li pensadis pri Anjo! Cu si lin ankora˘u memor memoras? as? Jes, Jes, kompreneble! Al Kristnasko venis letero de ˆsia sia patro al la gepatroj de Knut; liaj aferoj aferoj en Kopenhago Kopenhago iras bone, kaj Anjon pro ˆsia sia bela voˆ voˆco co atendas atendas granda gran da feliˆ f eliˆco. co. Oni ˆsin sin akceptis akcep tis en la l a teatron tea tron,, en tiun, tiu n, kie oni o ni kantas; kantas ; ˆsi si ricev r icevis is  jam pro tio iom da mono, kaj el tiu mono ˆsi si sendas sendas al la karaj najbaroj en Kj¨oge oge tutan taleron, por ke ili per tio faru al si ˆgojan Kristnaskan vesperon. Ili trinku por ˆsia sia sano, s ano, tion ˆsi si mem m em propraman p ropramanee aldonis ald onis en postskrib p ostskribo, o, en kiu ankora˘ u estis dirite: “Amikan saluton al Knut!” Ili ˆciuj ciuj ploris, kaj tamen la tutaˆ tutaˆo o estis ja tiel ˆgojiga, gojiga, sed ili ploris pro ˆ gojo. ˆgojo. Ciutage Knut pensadis pri Anjo, kaj nun li vidis, ke ˆsi si anka˘u memoras pri li. Ju pli alproksimi alproksimiˆˆgis gis la tempo, kiam li estis fariˆgonta gonta submajstro, des pli klare klare li sentis sentis en sia animo, ke li kore kore amas Anjon kaj ke ˆsi si devas devas fariˆgi gi lia kara kara edzineto. Tiam rideto ˆcirka˘ cirka˘uis uis lian buˆson son kaj pli vigle li tiradis la ˆsuistan suistan fadenon, fadenon , dum la piedo pli streˆce ce tiris la streˆcrimenon. crimenon. Per la l a aleno li trapikis al si fingron, sed tio ne estis grava por li. Li certe ne volis esti muta, kiel la du mielkukoj, tiu historio estis por li atentinda instruo. Kaj li fariˆgis gis submajstro, kaj li estis faronta sian submajstran vojaˆgon. Fine li la unuan fojon en sia vivo estis venonta en Kopenhagon, kaj tie li jam ˆ havis nun la aˆgon havis majstron. Kiel surprizita kaj ˆgoja goja estos Anjo! Si gon de deksep jaroj kaj li estis dekna˘ujara. ujara. Jam en Kj¨oge oge li l i volis aˆceti ceti por ˆsi si oran ringon, sed post pripenso prip enso li tion ne faris; faris; ˆcar car en Kopenhago Kopenhago oni ja certe certe ricevos ricevos multe pli belan. Li diris adia˘u al la maljunuloj kaj en forte pluva a˘utuna utuna tago li piede ekiris ekiris la vojon. La folioj faladis de la arboj; malseka ˆgis g is la ha˘uto u to li la unuan fojon eniris en Kopenhagon kaj prezentis sin al sia nova majstro. La plej proksiman dimanˆcon con Knut volis fari viziton al la patro de Anjo. Li metis sur sin la novajn submajstrajn vestojn kaj la novan, ankora˘u en Kj¨oge oge aˆcetitan cetitan ˆcapelon, capelon, kiu estis al li tiel bone alaspekta. Anta˘ue ue li ˆciam cia m

* Sub

la saliko  *

75

portadis ˆcapon. capon. Li trovis la domon, kiun li serˆ cis, cis, kaj ekiris malsupren la˘u la multe da ˆstupoj. Oni povi p oviss ricevi ricevi kapturnon kapturnon de tio, kiel la homoj en tiu komplikita amaso da stratoj estis pakitaj unuj super la aliaj. La interno de la loˆgejo gejo montris kelkan bonhavecon, kaj la patro de Anjo akceptis lin kun plej granda amikeco. Kvankam lia dua edzino estis nekonata al Knut, ˆsi si tamen donis al li la manon kaj enverˆ enverˆsis sis al li kafon. “Anjo tre ˆgojos, gojos, kiam kiam ˆsi si vidos vin!” vin!” diris diris la patro. patro. “Vi fariˆ fariˆgis g is ja tre ˆ havigas ˆcarma carma junulo! ju nulo! Nu, vi vidos anka˘ anka˘u ˆsin. sin. Ha, kia knabino knabin o ˆsi estas! Si al mi multe da ˆgojo, gojo, kaj kun la helpo de Dio ˆsi si havigos havigos al mi ankora˘ ankora˘u pli! ˆ loˆgas Si gas nun en sia propra ˆcambro cambro kaj pagas al ni lupagon pro ˆgi.” gi.” La patro mem frapis tre ˆgentile gentile kaj modeste sur la pordo, kvaza˘u li estus fremdulo, kaj kiam ˆsi si diris “eniru!” ili eniris. Kiel ˆcarme carme estis la aspekto interne! Tian ˆcambron cambron oni certe ne povus trovi en la tuta Kj¨oge, oge, la reˆgino gino ne povus havi pli elegantan ˆcambron. cambron. Tapiˆsoj so j kovris la plankon, fenestraj fenestr aj kurteno j atingis ˆgis gis la planko, efektiva velura seˆgo tie staris, ˆcie cie la rigardo falis sur florojn kaj pentraˆ pe ntraˆojn, o jn, kaj en la ˆcambro cambr o troviˆgis spegulo tiel granda kiel pordo, tiel ke oni devis d evis bone b one atenti, ke oni ne paˆsu su en ˆgin. gin. Knut ˆetis eti s sur su r ˆcion cion unu rigar r igardon don,, sed li vidis tamen nur Anjon, kiu nun staris anta˘u li kiel plenkreska knabino;

* Sub

la saliko  *

76

ˆsi si estis tute alia, ol kiel Knut ˆsin sin imagis al si, sed multe pli bela; per nenio ˆsi similis al siaj samaˆgulinoj gulinoj en Kj¨oge, oge, kaj kiel eleganta eleganta kaj altmonda ˆsi si estis! Sed kiel strange ˆsi rigardis Knuton! Tamen nur dum d um unu momento, poste ˆsi ˆ kuris al li renkonte, kvaza˘u ˆsi volus lin kisi. Si tion ne faris, sed ˆsi si preska˘ preska˘u  jam estis faronta tion. Oni vidis sur ˆsi si la sincaran ˆgojon, gojon, kiun ka˘uzis uz is al ˆsi si la revido de la amiko de ˆsia sia infaneco; helaj larmoj de ˆgojo go jo staris s taris en ˆsiaj sia j okulo ok uloj. j. ˆ havis senfine multe por demandi kaj por rakonti de la gepatroj de Knut ˆgis Si la sambuka sambuka arbeto kaj la saliko, kiujn ˆsi si konstante konstante nomadis panjo-sambuko panjo-sambuko kaj paˆcjo-sali cjo- saliko, ko, kvaza˘u ili anka˘ u estus homoj, kaj tiaj ili ja anka˘u p ovis ˆsajn sa jnii tiel tiel same bone, kiel iam la mielku mielkukoj. koj. Anka˘ Anka˘u pri ˆci ci tiuj ili babilis, babilis, pri ilia silenta amo, kiel ili kuˆsis sis sur la tablo kaj rompiˆgis, gis, kaj ˆce ce tio ili amba˘u kore ridis. ridis. Sed la sango sango brulis brulis al Knut en la vangoj, vangoj, kaj lia koro koro batis batis pli forte forte ˆ ol ˆciam! ciam ! Ne, ˆsi si vere ne fariˆ fari ˆgis gis fiera! Si anka˘ u estis, kiel li bone rimarkis, la ˆ enverˆ ka˘ uzo, uzo, kiu igis ˆsiajn siajn gepatrojn gepatrojn peti lin resti por la tuta vespero. Si enverˆsis si s la teon, mem prezentis al li tason da ˆgi gi kaj poste prenis libron kaj la˘ute ute voˆ clegis. clegis. Knut havis h avis la impreson, impreso n, kvaza˘u tio, kion ˆsi si legis, parolas ˆguste guste pri lia amo, tiel plene ˆgi gi estis en konsento kun lia j propraj propra j pensoj. p ensoj. Poste si sˆi kantis simplan sim plan kanton, sed, elirante elir ante el ˆsia sia buˆso, so, la kanto fariˆ fa riˆgis tuta historio, kvaza˘u ˆsia sia propra prop ra koro en ˆgi gi elve el verˆ rˆsiˆ si ˆgis. gis. Jes, ˆsi si certe estis aminta Knuton. La larmoj larmo j pretervole fluis ˆce ce li sur la vangoj. vango j. Li ne n e povis p ovis elbalbuti elb albuti eˆc unu solan vorton, li ˆsajnis sajnis al si mem tre malsaˆga, ga, kaj tamen ˆsi si premis al li la manon kaj diris: “Vi havas bonan b onan koran, Knut! Restu ˆciam ciam tia, kia vi estas!” Tio estis nekompareble bela vespero; post tia vespero estis ne eble dormi, ˆ la adia˘uo kaj Knut efektive ne dormis. Ce uo la patro patro de Anjo Anjo diris: diris: “Nun “Nun vi certe nin ne tute forgesos; montru al ni, ke vi ne lasas pasi tutan monaton, anta˘ u ol vi deno denove venos venos nin vidi!” vidi!” Tial Tial li diman dimanˆˆce ce povis povis ja kuraˆ kuraˆge ge veni denove, denove, kaj tion li intencis intencis fari. Sed ˆciun ciun vesperon vesperon post la fino de la laboro — ili laboris ˆce ce lumo — Knut eliradis; li iradis tra la strato, en kiu loˆgis Anjo, kaj li rigardadis supren al ˆsia sia fenestro, kie preska˘ preska˘u ˆciam ciam brulis lumo. Unu vesperon li eˆc vidis tute klare la ombron de ˆsia sia kara vizaˆ viza ˆgo sur la kurteno de la fenestro; tio estis bela b ela vespero! Al la majstredzino ne plaˆcis, cis, ke li vespere ˆciam ciam vagadas, kiel ˆsi si tion nomis, kaj ˆsi si balancadis balancad is la kapon; sed la majstro ma jstro ridis. “Li estas juna homo!” li diris. “Dimanˆ “Dim anˆcon con ni nin vidos; vid os; kaj tiam mi diros diro s al ˆsi, si, kiel ˆsi si sola plenigas plen igas ˆciujn ciuj n miajn pensojn, penso jn, kaj ke ˆsi si devas devas fariˆgi gi mia kara edzineto; kvankam mi estas nur malriˆca ca ˆsuista subma jstro, mi povas ja fariˆgi gi majstro, mi laboros kaj mi strebos anta˘uen! uen! Jes, mi tion diros al ˆsi, si, el amo silenta nenio rezultas, rezultas, tion instruis al mi la mielkuko!” Venis la dimanˆco, co, kaj Knut venis; sed kiel malfeliˆce ce aranˆgigis la cirkonˆ uj esti stancoj! Ciuj Ci estiss invi inviti titaj taj kaj devi deviss tion tion diri al li. li. Anjo Anjo premis premis al li la ˆ vi iam estis jam en la operejo? Vi devas iam tion manon kaj demandis: “ Cu fari! Merkredon mi kantos, kaj, se vi havas tempon, mi sendos al vi bileton.

* Sub

la saliko  *

77

Mia patro scias, kie loˆgas via majstro.” Kiel afabla afabla tio estis de ˆsia sia flanko! flanko! Merkredon Merkredon tagmeze efektive efektive alvenis alvenis sigelita koverto sen ia letereto, sed la bileto troviˆgis en ˆgi, gi, kaj vespere Knut la unuan unuan fojon en sia vivo vivo iris en la teatron. teatron. Kaj kion li vidis? Li vidis Anjon, Anjon, mirinde belan, belan , vere ˆcarmegan. carmegan. Estas vero, ke ˆsi si edziniˆgis je fremda persono, sed tio estis ja nur komedio, io, kion ili teatre prezentis, tion Knut sciis, alie ˆ ˆsia sia koro certe ne permesus al ˆsi si sendi al li bileton, p or ke li tion vidu. Ciuj apla˘udis udis kaj la˘ute ute aprobis, kaj Knut kriis “hura!” Eˆc la reˆ re ˆgo go ridetis al Anjo, kvaza˘u li anka˘u gojus gˆo jus pri ˆsi. si. Ho ˆcielo, cielo, kiel senfine malgranda Knut sin sentis! Sed li amis ˆsin sin tiel profunde, kaj anka˘ anka˘u ˆsi tiel lin amis; kaj la viroj devas ja diri la unuan vorton, kiel opiniis la mielkuka fra˘ulino; ulino; la historio efektive enhavis en si multe. La sekvantan dimanˆcon con Knut denove denove iris tien. Liaj pensoj penso j estis tiel solenaj, kiel ˆce ce la plej sankta akto. Anjo estis sola kaj akceptis akceptis lian viziton; ne povis esti pli bona aranˆgiˆ giˆgo go de la cirkonstancoj. “Estas “Estas bone, ke vi venas!” venas!” ˆsi si diris; diris; “mi jam preska˘ preska˘u volis sendi al vi la patron, sed mi anta˘usentis, usentis, ke vi hodia˘u vespere venos; mi devas komuniki al vi, ke vendredon mi forveturos al Francujo, mi devas tion fari, por ke el mi fariˆgu gu io ta˘uga.” uga.” Al Knut subite fariˆgis gis tiel, kvaza˘u la ˆcambro cambr o rond r ondee turn t urniˆ iˆgas gas kun li, kvaza˘u lia koro volas krevi; sed eˆc unu larmo ne aperis en liaj lia j okuloj, okulo j, kiel ajn videble estis, kiel profunde tiu sciigo lin afliktis. Anjo tion vidis kaj ˆsi si anka˘u preska˘ u ekploris. “Ho honesta fidela animo!” ˆsi si diris, — kaj ˆci ci tiu amika amika alparolo malligis malligis la langon langon de Knut, Knut, kaj li konfesis konfesis al ˆsi, si, kiel kore kore li ˆsin sin amas kaj ke ˆsi si devas fariˆ fari ˆgi gi lia kara kara edzine edzineto. to. Dum li tion tion paroli parolis, s, li vidis, vidis, ke Anjo fariˆgas gas kadavre pala; ˆsi ellasis lian manon kaj diris serioze kaj malˆgoje: goje: “Ne malfeliˆ malfeliˆ cigu cigu vin mem kaj min, Knut! Knut! Mi restos restos por vi ˆciam ciam bona b ona fratino, fratino, kiun vi povas povas fidi, — sed nenio pli!” Kaj ˆsi si ekkaresis per sia mola mano lian varmegan frunton. “Dio donas al ni forton por multo, se oni nur mem volas!” En tiu momento eniris ˆsia duonpatrino. duonp atrino. “Knut estas en plena malespero pro mia balda˘ua ua forveturo!” forveturo!” ˆsi si diris; “estu do viro!” Kaj Ka j ˆsi si frapis lin sur la ˆsultro; sultro; ˆsi si ˆsajnigis, sa jnigis, kvaza˘u ili parolis nur pri la vojaˆgo go kaj pri nenio alia. alia. “Infano!” “Infano!” ˆsi si diris. “Kaj nun vi devas denove esti bona kaj prudenta, kiel tiam, kiam ni amba˘u estante infanoj ludadis sub la saliko!” Knut havis tian senton, kvaza˘u peco de la mondo deˆ siriˆ siriˆgis, gis, liaj pensoj estis kiel senvola senvola fadeno, elmetita elmetita en la venton. venton. Li restis, li ne sciis, sciis, ˆcu cu ili petis lin pri tio, sed afablaj kaj bonaj ili estis. Anjo enver enverˆˆsis sis al li teon kaj kantis, sed tio ne estis la anta˘ua ua sonado, kaj tamen ˆgi gi estis nekompareble bela; la koro preska˘u disˆ di sˆsiri si riˆˆgis gis en li; kaj poste ili disiˆgis. gis. Knut ne etendis al ˆsi si la manon, sed ˆsi si prenis lian manon kaj diris: “Vi donos ja al via fratino la ˆ ridetis sub larmoj, kiuj manon por adia˘u, u, mia malnova frato de ludoj!” Si

* Sub

la saliko  *

78

fluis malsupren malsup ren sur ˆsiaj sia j vangoj, kaj ˆsi si ripetis: ripet is: “mia frato”. Sed ˆcu cu tio povis multe helpi! Tia estis la adia˘uo. uo. ˆ forveturis ˆsipe Si sipe al Francujo, kaj Knut vagadis tra la malpura j stratoj de Kopenhago. La aliaj submajstroj de la metiejo demandis lin, kial li tiel senripoze vagas tien kaj reen kaj pri kio li meditas; li vizitu kun ili la amuzejojn, li estas ja juna sango. Ili kune iris en salonon de dancado. Multe da belaj knabinoj tie troviˆgis, sed certe neniu simila al Anjo, kaj ˆci ci tie, kie li esperis forgesi ˆsin, sin, ˆgust gu stee ˆci ci tie ˆsi si staris tute vivanta anta˘ a nta˘u lia animo. animo. “Dio “Dio donas forton forton por multo multo,, se oni nur mem volas!” volas!” ˆsi si diris. Profunda Profunda enpensiˆgo go okupis lian menson, li kunmetis siajn sia jn manojn, mano jn, — kaj la violonoj ludis kaj la knabinoj knabino j dancis ˆcirka˘ cirka˘u li. Li ektimis, ektimis, li havis havis la senton, senton, ke tio ne estas estas loko, kien li p ovus ovus konduki kun si Anjon, ˆsi si loˆgis gis ja ˆciam ciam en lia koro, — kaj tial li eliris, eliris, ekkuris ekkuris tra la stratoj kaj preteriris la domon, en kiu ˆsi si estis loˆginta. ginta. Estis mallume en tiu domo, ˆcie cie estis mallume, mallume, malplene malplene kaj solece; solece; la mondo iris sian vojon kaj Knut sian. Fariˆgis gis vintro, kaj la akvoj glaciiˆgis; gis; estis tiel, kvaza˘u ˆcio cio sin aranˆ ara nˆgas gas por la morta dormo. Sed kiam venis la printempo pri ntempo kaj ka j la unua vaporˆ vapo rˆsipo sipo foriris, li eksopiris eksopi ris foren el sia patrujo, for, for en la malproksiman mondon, nur ne tro proksime de Francujo. Li ligis sian tornistron kaj ekmigris profunden en Germanujon, de urbo al urbo, sen halto kaj ripozo. ripozo. Nur tiam, kiam li atingis atingis la ˆcarmegan carmegan urbon Nurenbergon, li denove akiris certan trankvilecon, li povis resti. Tio estas rimarkinda malnova urbo, kvaza˘u eltranˆ cita cita el bildolibro. La strato stra tojj kuˆ k uˆsas sas tute la˘u sia propra p ropra plaˆ pl aˆco, co, la domoj domo j absolute absol ute ne zorgas pri pr i tio, ke ili staru en unu vico. Balkonaˆ Balkonaˆoj oj kun turetoj, spiralaˆ spiralaˆoj oj kaj statuoj elsaltas super la trotuaron, kaj alte supre de la strange pintitaj tegmentoj iras ˆgis la mezo de la strato tegmentaj defluiloj en la formo de drakoj kaj hundoj. ˆ tie Knut staris sur la bazaro kun la tornistro sur la dorso; li staris apud Ci unu el la malnovaj fontanoj, inter kies fiere leviˆgantaj akvaj radioj staris helaj figuroj el kupro, kupro, bibliaj bibliaj kaj historiaj. historiaj. Beleta Beleta servistino servistino estis prenanta prenanta akvon; akvon; ˆsi si refreˆ refr eˆsigis sigi s Knuton Knut on per pe r freˆsa sa trinko, trin ko, kaj, ˆcar car ˆsi si havis tutan tuta n manon man on plena plen a de rozoj, rozo j, ˆsi si donis al li anka˘u unu el ili, kaj tio ˆsajnis sajnis al li bona anta˘usigno. usigno. El la preˆgejo gejo tute apude penetris al li la sonoj de orgeno; la sonoj estis tiel solenaj kaj hejmecaj, kvaza˘u ili venus el la preˆgejo gejo de Kj¨oge, oge, kaj tial li eniris eniris en la grandan katedr katedralon. alon. La suno lumis tra la pentritaj pentritaj vitroj inter la altaj graciaj graciaj kolonoj kolonoj en la inter internon non.. Lia animo animo agord agordiˆ iˆgis gis pie, lia menso fariˆgis gis kvieta. Li serˆ cis cis kaj trovis bonan b onan majstron en Nurenbergo, kaj li restis ˆce ce li kaj lernis la lingvon. La malnovaj fosoj foso j ˆcirka˘ cirka˘u la urbo estas aliformigitaj en malgrandajn le-

* Sub

la saliko  *

79

gomˆgardenoj, gardenoj, sed la altaj muregoj kun siaj pezecaj turoj ankora˘u staras. La ˆsnuristo snuristo tordas tordas siajn ˆsnurojn snurojn sur la ligna vojeto, vojeto, kiu iras la˘ulonge ulonge de la murego, murego, kaj tie ˆciuflanke ciuflanke el fendoj kaj truoj kreskis kreskis siringaj siringaj arbetaˆ arbetaˆoj, oj, kiuj superpendigis siajn branˆ cojn cojn super la malgrandaj malaltaj domoj ˆce ce la interna interna flanko flanko de la urba murego. murego. En unu el tiuj domoj loˆgis gis la majst ma jstro, ro, ˆce ce kiu Knut laboris, kaj super sup er la tegmenta fenestro de lia dormoˆcambro cambro etendis siajn sia jn branˆcojn co jn siringa siri nga arbetaˆ arb etaˆo. o. ˆ Ci tie li pasigis unu someron kaj unu vintron; sed kiam venis la printempo, li ne povis plu elteni; la siringo staris en plena florado kaj odoris tiel hejmece, kvaza˘u gi gˆi starus en la ˆgardeno gardeno de Kj¨oge, oge, — kaj tial Knut diris adia˘u al sia majstro kaj transiris al alia, pli en la mezo de la urbo, kie staris nenia siringo. Lia metiejo troviˆgis gis tute apude de unu el la malnovaj ˆstonaj stonaj pontoj, sub kiu staris s taris senˆ s enˆcese cese bruanta br uanta malalta mala lta akva muelejo. Malanta˘u ˆci ci tiu fluis flui s rapida rapi da rivero, kiu ruliˆgadis gadis kvaza˘u inter du vicoj vico j da domoj, domo j, ˆce ce kiuj k iuj ˆcie cie pendis pen dis malˆ modernaj kadukaj kadukaj balkonoj. balkonoj. Aspektis, Aspektis, kvaza˘ kvaza˘u ili volas fali en la akvon. Ci tie kreskis nenia siringo, ˆci ci tie oni ne vidis eˆc florpoton florp oton kun iom da verdaˆ verdaˆo, o, sed guste ˆguste kontra˘ue ue staris granda maljuna saliko, kiu kvaza˘u forte sin tenis ˆ etendis siajn  je la apude staranta domo, por ke la torento ˆgin ne forˆsiru. sir u. Gi branˆcojn co jn super sup er la rivero tute tu te tiel ti el same, sam e, kiel k iel la l a saliko sal iko ˆce ce la rivereto de d e Kj¨ Kj ¨oge. En efektiveco efektiveco li nur transmigris de d e la panjo-sambuko panjo-sambuko al la paˆ cjo-saliko. cjo-saliko. La arbo ˆci ci tie havis, precipe ˆce ce la lunlumo, ion, kio igis lin sin senti: “...tiel Dane en la koro, ˆ la lumo de la luno!” Ce Sed ne la lunlumo faris tian efikon, ne, tio estis la maljuna saliko. Li ne povi p oviss elteni; kaj kial? Demandu Demandu la salikon, salikon, demandu la florantan florantan siringan arbetaˆ arbetaˆon! on! Kaj li diris adia˘u al sia majstro kaj al Nurenbergo kaj formigris. Al neniu neni u li parolis par olis pri Anjo; plej profunde pr ofunde en la koro li l i kaˆ kaˆsis sis sian sia n malˆgojon, kaj tute specialan gravecon li atribuis al la historio pri la mielkukoj. Nun li komprenis, kial la viro vi ro tie sur su r la maldekstra malde kstra flanko flan ko havis maldolˆcan can migdalon; migd alon; li mem me m havis de tio ti o maldolˆ mald olˆcan can guston; kaj Anjo, A njo, kiu ˆciam ciam estis e stis tiel milda m ilda kaj ridetant ridetanta, a, estis nur mielkuko mielkuko.. Li havis la senton, kvaza˘ kvaza˘u la rimeno de lia tornistro lin premas, tiel ke fariˆgis al li malfacile spiri; li malstreˆ cis cis ˆgin, gin, sed nenio helpis. Nur duono de la mondo estis ekster li, la duan duonon li portis en si. Nur kiam li ekvidis la altajn montojn, la mondo denove aperis al li pli granda, liaj pensoj denove direktis sin al la ekstera mondo, en liaj okuloj aperis larmo j. La Alpoj Alp oj ˆsajnis sajnis al li kvaza˘ kvaza˘u la kunmetitaj flugiloj de la tero. Kio estus, se ˆgi gi ilin levus, se ˆgi gi disetendus iliajn grandajn plumojn kun la miksospecaj bildoj de nigraj arbaroj, bruantaj akvoj, nuboj kaj neˆgamasoj! gamasoj!

* Sub

la saliko  *

80

En la lasta tago de la mondo la tero levos siajn grandajn flugilojn, suprenflugos al Dio kaj krevos kiel veziko en Liaj klaraj radioj! “Ho, se venus jam la lasta tago!” li ˆgemis. gemis. Silente li migris tra la lando, kiu aperis al li kvaza˘u abunda fruktoˆgardeno; gardeno; de la lignaj balkonoj kapsalutis lin ˆspinantaj spinantaj knabino j, la suproj de la montoj ardis en la ruˆga ga vespera suno, kaj kiam li ekvidis la verdajn lagojn inter la mallumaj mallumaj arboj, li rememori rememoriss la marbordon marbordon ˆce ce la golfeto golfeto de Kj¨oge; oge; kaj melankolio sed ne doloro, plenigis lian bruston. Tie, kie Rejno ruliˆgas gas anta˘uen uen kiel unu sola longa ondo, falegas, estas vipata kaj aliformiˆgas gas en neˆgblankajn gblankajn nubajn masojn, — la ˆcielarko cielarko flirtas super ili kiel libera rubando, — tie li rememoris la akvan muelejon apud Kj¨oge, oge, kie la akvo bruis kaj estis vipata. Volonte li restus en la senbrua urbo ˆce ce Rejno, — sed tie estis tiom multe da siringoj kaj tiom multe da salikoj, — kaj tial li ekmigris pluen trans la altajn potencajn montojn, tra fendegoj de rokoj kaj la˘u vojo j, kiuj pendis pend is ˆce ce la ˆstona ston a murego mureg o kvaza˘u nestoj nestoj de hirundoj. hirundoj. La akvo akvo bruis en la profun profundo, do, la nuboj kuˆsis sis sub li; super arˆgente gente blankaj kardoj, Alpaj rozoj kaj neˆgo go li paˆsadis sadis en la varma somera suno; kaj poste li diris d iris adia˘ adia ˘u al la landoj de la nordo kaj ka j ekiris malsupren malsup ren inter kaˆstanarboj stanarb oj,, inter vinberˆ v inberˆgardenoj gardenoj kaj maizaj maizaj kampoj. La montaro fariˆgis gis disiga muro inter li kaj ˆciuj ciuj liaj rememoroj, kaj tiel estis bone. Granda belega urbo kuˆsis sis anta˘u li, ˆgi gi estis estis nomata nomata Milano, Milano, kaj ˆci ci tie li trovis trovis Germana Germanan n majstron majstron,, kiu donis donis al li laboron laboron.. La metiejo metiejo,, en kiun li venis, venis, apartenis apartenis al maljuna estiminda estiminda geedza geedza paro. Balda˘u ili ekamis la silenteman submajstron, kiu malmulte parolis, sed des pli multe laboris kaj ˆ estis pia kaj kristaneca. Sajnis, ke Dio forprenis de li la pezan ˆsarˆ sarˆgon gon de la koro. Lia plej granda plezuro estis leviˆgi gi de tempo al tempo sur la potencan marmoran preˆgejon, gejon, kiu, kiel al li ˆsajnis, sajnis, estis farita el la neˆgo go de lia hejmo kaj prezentis la formojn de ˆciaspecaj ciaspecaj bildoj, pintaj turo j kaj florornamitaj fl orornamitaj libera j haloj. halo j. El ˆciu ciu angulo, de ˆciu ciu pinto kaj de ˆciu ciu arko ridetis rid etis al li blankaj statuoj. statuo j. Super si li havis havis la bluan ˆcielon, cielon, sub si la urbon kaj la vaste etendiˆgantan gantan ebenaˆ ebenaˆon on de Lombardi Lombardio, o, kaj norde la altajn montarojn montarojn kun la eterna eterna neˆgo, go, — kaj tiam li pensis pri la preˆgejo gejo de Kj¨oge oge kun la volvaˆ volvaˆoj o j de hedero hed ero ˆcirka˘ cirka˘u ˆ la ruˆgaj gaj muroj, sed li ne sopiris iri tien returne. Ci tie malanta˘u la montoj li volis esti iam enterigita. Unu jaron li vivis ˆci ci tie; pasis tri jaroj de post la tempo, kiam li forlasis la hejmon. hejmon. Unu Unu fojon lia majstro konduk kondukis is lin en la urbon, urbon, ne en la cirko cirkon, n, por vidi la lertajn rajdistojn, ne, en la grandan operejon kaj tio efektive estis salono, kiu meritis esti vidita, En ˆciuj ciuj sep etaˆgoj goj unuj super la aliaj pendis silkaj kurtenoj, kaj de la planko ˆgis gis la plafono en kapturna alteco sidis plej elegantaj sinjorinoj kun florbukedoj en la manoj, kvaza˘u ili volus iri al balo.

* Sub

la saliko  *

81

La sinjoroj estis en plene paradaj vestoj, kaj sur multaj el ili brilis oro kaj arˆgento. gento. La salono estis prilumita prilumita tagohele, tagohele, kaj subite ekbruis la muziko, muziko, ˆ tie regis nekompareble pli granda lukso ol en la forte kaj ravante bele. Ci ˆ tiu operejo operejo de Kopenhago, Kopenhago, sed tie estis ja Anjo, kaj ˆci ci tie. . . . Sed kiel? Cu estis sorˆ s orˆco? co? La kurteno kurten o estis tirita flanken, fl anken, kaj ka j anka˘u ˆci ci tie t ie staris star is Anjo Anj o en oro ˆ kaj silko, kun ora krono sur la kapo. Si kantis, kiel povas kanti nur anˆgelo gelo de Dio; Di o; ˆsi si elpaˆ el paˆsis si s anta ant a˘uen uen tiom multe, kiom ˆsi si povis, ˆsi si ridetis, kiel tion povis fari nur Anjo; An jo; ˆsi si rigardis ri gardis rekte al Knut. Knut . La malfeli malfeliˆˆca ca Knut ekkaptis ekkaptis la manon de sia majstro kaj ekkriis ekkriis la˘ute: ute: “Anjo!” “Anjo!” Sed feliˆce ce la la˘utega utega muzik muzikoo superbruis superbruis lian krion. krion. La majstro majstro faris al li kapmoveton: kapmoveton: “Certe ˆsi si estas nomata Anjo!” Kaj li prenis presitan folieton kaj montris, ke ˆsia sia nomo, ˆsia sia tuta nomo tie staris.

ˆ Ne, tio ne estis sonˆgo! go! Ciuj gojkriis gˆojkriis de ravo ravo kaj ˆetis al ˆsi si florojn kaj bukedo buked oˆn, n, kaj ˆciufo ciuf o je, kiam ˆsi si foriris fori ris,, oni ˆsin sin revokadis; revokadi s; ˆsi si iradis irad is kaj venadis venad is

* Sub

la saliko  *

82

kaj denove venadis. Ekstere sur la strato homoj amasiˆgis gi s ˆcirka ci rka˘˘u ˆsia si a kaleˆso so kaj tiris tir is ˆgin, gin, kaj Knut estis la plej anta˘ua ua kaj la plej feliˆ ca. ca. Kiam ili atingis ˆsian sian belan hele prilumitan domon, d omon, Knut staris senpere ˆce ce la pordeto de la kaleˆ kaleˆ so. so. Oni ˆgin gin malfermis, malfermis, kaj ˆsi si eliris. eliris. La lumo falis falis ˆguste gus te sur ˆsian sian ˆcarman carm an vizaˆ viza ˆgon gon kaj ˆsi si ˆ afable ridetis kaj dankis kaj ne povis kaˆ kaˆsi si sian emocion. Si rigardis Knuton rekte en la vizaˆgon, gon, sed ˆsi si lin ne rekoni rekonis. s. Sinjor Sinjoroo kun stelo stelo sur la brusto brusto etendis al ˆsi si la brakon, ili, kiel oni rakontis, estis interfianˆcigitaj. cigita j. Post tio Knut iris en sian loˆgejon gejon kaj pakis sian tornistron; li volis, li devis iri hejmen, al la siringo kaj al la saliko, — ha, pli rapide sub la salikon! Oni petis lin, ke li restu; nenia admono povis lin reteni; ili atentigis lin, ke la vintro alproksimiˆgas, g as, ke en la montaro jam elfalis neˆgo; go; sed sed la˘ u la postesignoj de la malrapide iranta veturilo — por ˆgi oni devis ja fari vojon — li povas iri, kun la tornistro sur la dorso kaj apogante sin sur sia bastono. Kaj senripoze li iris al la montoj, iris supren kaj malsupren; li estis jam tre laca kaj vidis ankora˘u neniun vilaˆgon gon nek domon. La steloj komencis lumi super li, liaj piedoj ˆsanceliˆ sanceliˆgis, gis, li sentis sentis kapturno kapturnon. n. Profunde Profunde malsupre en la valo nun anka˘u eklumis steloj, li havis la senton, kvaza˘u la ˆcielo cielo etendiˆgis gis anka˘ u gis gˆis sub li. Li sentis sentis sin malsana malsana.. La steloj steloj en la valo plimu plimulti ltiˆˆgis gis kaj fariˆgis gis ˆciam ciam pli helaj; hela j; ili moviˆgadis gadis tien kaj reen. Tio estis malgranda vilaˆgo, el kiu la lumoj lumo j briletis al li supren, kaj kiam li tion komprenis, li streˆ cis cis siajn sia jn lastajn fortojn kaj atingis malgrandan enveturejon en ˆgi. Tutan tagon li restis tie, ˆcar car lia korpo postulis ripozon rip ozon kaj flegon. En la valo regis vetero vetero rosa kaj pluva. pluva. Sed kiam unu matenon matenon aperis gurdisto kaj eksonigis melodion el la hejmo de Knut, el Danujo, Knut ne povis plu elteni; dum multe, multe da tagoj li iradis, kun tia rapideco, kvaza˘u li celus veni hejmen, anta˘u ol ˆciuj ciuj formortis. formortis. Sed al neniu li parolis parolis pri sia sopiro, sopiro, neniu povus supozi, ke li portas en si koran suferon, la plej profundan, kiun oni povas porti. p orti. Tion oni kaˆ kaˆsas sas anta˘u la mondo, tio ne donas plezuron, tion oni kaˆsas eˆc anta nt a˘u la amikoj, kaj li ne havis amikojn. Kiel fremdulo li migris en fremda lando hejmen, norden. En la sola letero el la hejmo, kiun la gepatroj anta˘ u longa longa tempo skribis skribis al li, estis dirite: dirite: “Vi ne estas estas vera vera Dano, Dano, kiel kiel ni ˆciuj ciuj hejme; ni estas ankora˘u el malnova malnova materialo, sed al vi plaˆcas cas nur fremdaj landoj!” La gepatroj povis tiel skribi, — ho, kiel malmulte ili do lin konis! Estis vespero, li iris sur la libera landvojo: komencis frosti; la lando mem fariˆgis gis ˆciam ciam pli plata, plata, kaj kampoj kaj herbejoj etendiˆ etendiˆgis gis senfine malproksimen. Jen ˆce ce la vojo montriˆ montriˆgis gis granda granda saliko; saliko; ˆcio cio aspektis aspektis tiel hejme, hejme, tiel Dane! Li sidiˆgis gis sub la saliko, li sentis sin tiel laca, lia kapo kliniˆgis, liaj okuloj fermiˆgis gis por p or ripozo, sed li sentis, ke la saliko klinas sur lin siajn branˆ cojn. cojn. La arbo arb o faris sur li impreson de maljuna granda homo, tio estis paˆcjo-saliko cjo-saliko mem, kiu prenis lin en siajn brakojn kaj portis la lacan filon hejmen, al la

* Sub

la saliko  *

83

Dana lando, al la libera sabla marbordo, al lia gepatra urbo Kj¨oge, al la roza ˆgardeno gardeno de lia infaneco. Jes, tio estis la saliko de Kj¨oge mem, ˆgi gi eliris en la mondon, p or lin serˆ ci ci kaj trovi, kaj nun li estis trovita kaj kaj portita hejmen h ejmen en la malgrandan ˆgardenon gardenon ˆce ce la rivereto, kaj ˆci ci tie staris Anjo en sia tuta beleco kun ora krono kr ono sur s ur la kapo, kiel k iel li vidis ˆsin sin lastfoje, lastfo je, kaj ˆsi si vokis: vokis : “Bonvenon!” Kaj guste ˆguste anta˘u ili staris du strangaj figuroj, sed ili aspektis multe pli home, ol en lia infaneco, ili anka˘u ˆsangiˆ gˆiˆgis. gis. Tio estis la du mielkukoj, la viro kaj la virino, ili montris sin per sia ˆgusta flanko kaj bone aspektis. “Kora “Koran n danko dankon!” n!” diris diris amba˘ amba˘u al Knut Knut;; “vi “vi mall mallig igis is niajn niajn lang langojn, ojn, vi instruis nin, ke siajn pensojn oni devas kuraˆge ge esprimi, ˆcar car alie nenio rezultas! Sed nun io i o rezultis: rezu ltis: ni interfianˆciˆ ciˆgis!” gis!”

Kaj ili ekiris tra la stratoj de la urbo, kaj anka˘u per la dorsa flanko ili bone aspektis, tiel ke oni nenion povis diri kontra˘u ili. ili. Ili Ili iris iris rekte rekte en la preˆgejon, gejon, kaj Knut kaj Anjo sekvis ilin. ilin. Ili anka˘ anka˘u iris mano mano en mano. Kiel Kiel anta˘ ue ue staris ankora˘u la preˆgejo gejo kun siaj ruˆgaj gaj muroj kaj la abunda verda hedero. La granda portalo malfermiˆgis amba˘ uflanken, uflanken, la orgeno la˘ute ute sonis, kaj popare ili iris al la altaro. “La gesinjoroj anta˘ue!” ili diris, d iris, “la fianˆ fia nˆcigitaj cigita j mielkukoj!” mielkukoj!” Kaj ˆci ci tiuj aliris aliris al Knut kaj Anjo, kaj amba˘ amba˘u paroj ekgenuis sur la ˆstupoj stupoj de la altaro altaro.. Anjo Anjo klinis klinis sian sian kapon super lian lian vizaˆ vizaˆgon, gon, kaj glacie glacie malvarmaj malvarmaj larmoj larmoj elfluis el ˆsiaj siaj okuloj. Tio estis la glacio, glacio, kiun ˆsia sia koro disfandis dank’ al lia forta amo, kaj tiuj larmoj falis sur liajn brulantajn vangojn, angojn, kaj. kaj. . . pro tio tio li vekiˆ vekiˆgis, gis, kaj li vidis, ke li sidas sub la maljuna saliko

* Sub

84

la saliko  *

en la fremda fremda lando, en la vintre vintre malvarma malvarma vespero. vespero. Malvarmi Malvarmiga ga hajlo ha jlo vipis lian vizaˆgon. gon. “Tio estis la plej bela horo el mia vivo!” li diris, “sed ˆgi estis sonˆgo. go. Dio donu, ke mi ankora˘u unu fojon sonˆgu gu pri ˆsi!” Kaj li fermis siajn sia jn okulojn, li dormis, li sonˆgis. gis. Matene falis neˆgo, go, ˆgi gi kovris la piedojn de Knut, sed li dormis. Vilaˆganoj iris al la preˆgejo gejo kaj ili vidis, ke jen sidas junulo metiisto; li estis senviva, frostmortinta sub la saliko. 3 9 3

FABELOJ

21

85

Folio el la ˆ cielo cielo

lte lte supre supre en la mald malden ensa sa klar klaraa aero aero flugis flugis anˆ anˆgelo g elo kun floro el la gardeno ˆgardeno de la ˆcielo, cielo, kaj dum li kise alpremis alpremis siajn lipojn al la floro, floro, malgranda folieto deliberiˆgis gis kaj falis sur la malsekan teron meze de arbaro, kaj tuj ˆgi gi ricevis radikojn kaj elkreskigis plantidojn inter la aliaj kreskaˆo j. “Tio estas ja stranga plantido!” diris tiuj kreska kreskaˆoj, oj, kaj neniu el ili volis en gi gˆi sian parencon, nek la kardo, nek la urtiko. “Tio verˆ verˆsajne sajne estas speco de ˆgardena gardena kreska kreskaˆo!” o!” ili diris kaj moke ridis, kaj poste ili komencis ˆsercadi sercadi pri ˆgi g i kiel pri ˆgardena gardena kreska kreskaˆo. o. Sed la folio ˆciam ciam pli kaj pli kreskis kiel nenia alia kreskaˆ kreskaˆo o kaj elkreskigis elkreski gis volvobranˆcojn, co jn, kiuj etendiˆgis gis malproks malp roksimen imen ˆcirka˘ cirka˘ue. ue. “Kien vi celas?” diris la altaj kardoj, kiuj sur ˆciu ciu folio havis h avis pikilojn; “vi kuras senlime ˆciuflanken, ciuflan ken, vi nenie havas difinitan difini tan lokon! Ni ne n e pov p ovas as stari ˆci ci tie kaj vin porti.” Venis la vintro, la neˆgo go kovris la kreskaˆ kreskaˆon, on, sed de ˆgi gi la neˆga ga kovro ricevis brilon, kvaza˘u de malsupre trafluus ˆgin gin sunlumo. En la printempo tie staris floranta kreskaˆ kreskaˆo o tiel bela, b ela, kiel neniu alia en la arbaro. Venis profesoro de botaniko, kiu havis ˆce ce si ateston, ke li estas tio, kio li estas; li pririgardi p ririgardiss la kreskaˆ kreskaˆon, on, gustumis gustumi s ˆgin, sed pri ˆgi gi nenio estis dirita en lia scienco pri kreska kreskaˆoj; oj; li neniel povis p ovis trovi, al kiu klaso ˆgi apartenas. “Tio estas variaˆ variaˆo!” o!” li diris; d iris; “mi ˆgin gin ne konas; ˆgi gi ne estas registrita en la sistemo!” ˆ ne estas “Gi estas registr registrita ita en la sistemo sistemo!” !” diris diris la kardoj ardoj kaj la urtikoj. urtikoj. La grandaj granda j arbo j ˆcirka˘ cirka˘ue u e a˘ udis tion, kio estis dirita, kaj ili anka˘u vidis, ke tio udis ne estas arbo de ilia speco, sed ili nenion diris, nek bonan nek malbonan, kaj tio ˆciam ciam estas la plej senriska, senriska, se oni estas malsaˆga. ga. Jen venis en la arbaron malriˆ ca, ca, senkulpa knabino; ˆsia sia koro estis pura, ˆsia si a saˆ sa ˆgo go estis granda per ˆsia sia kredo, ˆsia sia tuta heredaˆo o en ˆci ci tiu mondo estis malnova Biblio, Bib lio, sed el la folioj folio j de ˆci ci tiu libro parolis al ˆsi si la voˆ co co de Dio: “Se la homoj volas fari al vi malbonon, tiam rememoru la historion pri Jozef:” “Ili “Ili inten intencis cis malbonon malbonon en sia koro, koro, sed Dio turnis turnis ˆcion cion al bono.” bono.” “Se vi suferas maljuste, se oni vin ne komprenas kaj mokas, tiam rememoru pri Li, pri la plej pura kaj plej bona, pri Li, kiun oni mokis kaj alnajlis al la kruco, sur kiu Li preˆgis: gis: “Ho patro, pardonu al ili, ˆcar car ili ne scias, kion ili faras!” ” ˆ haltis anta˘u la mirinda kreska Si kreskaˆo, o, kies verdaj folioj odoris dolˆ ce ce kaj refreˆsige sige kaj kies floraˆ floraˆoj o j brilis en la klara sunlumo sunlu mo kvaza˘u vera multkolora fajra fa jraˆˆo; o; kaj el ˆciuj ciuj el ili iris sonoj, sono j, kvaza˘u la kreskaˆ kreskaˆo o havus en si profundan profun dan fonton de melodioj, kiu eˆ c dum jarmiloj ne elˆ cerpiˆ cerpiˆgos. gos. Kun pia pia meditad meditadoo ˆ klinis unu el la branˆcoj, ˆsi si pririgardis pririgard is tiun tutan mirinda mirind aˆon on de Dio. Si coj, por povi bone pririgardi pririgard i la floraˆ floraˆojn o jn kaj ka j enspiri ens piri ilian bonodoron, bono doron, kaj en ˆsia spirito s pirito

olio o * Foli

el la ˆ cie lo  * cielo 

86

ˆ tre dezirus posedi unu el la fariˆgis gis lume, lum e, kaj en sia koro ˆsi si eksentis eks entis feliˆcon. con. Si floraˆoj, o j, sed la koro ne permes pe rmesis is al ˆsi si deˆsiri siri ˆgin, gi n, ˆcar ca r ˆgi gi ja tre balda˘u forvelkus ˆ prenis nur unu solan el la verdaj folioj, portis ˆgin hejmen, ˆce ˆsi. Si hej men, metis meti s ˆgin gin en sian Biblion, kaj tie ˆgi gi kuˆsis, si s, freˆ fr eˆsa, sa , ˆciam ci am freˆ fr eˆsa, sa , kaj ka j nevel ne velkant kanta. a. Inter la folioj de la Biblio ˆgi kuˆsis si s kaˆsita; si ta; kune ku ne kun ku n la l a Bib B ibli lioo ˆgi gi estis metita sub la kapon kapon de la juna knabino, kiam ˆci ci tiu post kelke kelke da semajno j kuˆsis sis en la ˆcerko, cerko, kun la sankta seriozeco de la morto sur la pia vizaˆgo, kvaza˘u la tera polvo p olvo montris stampon stamp on de tio, ke ˆsi si nun staras anta˘u sia Dio. Sed tie en la arbaro arbaro floris floris la mirinda mirinda kreska kreskaˆo, o, el kiu balda˘u disvolviˆgis gis bela arbo, kaj ˆciuj ciuj migrobirdoj venis kaj kliniˆgis gis anta˘u gi, gˆi, precipe la hirundo kaj la cikonio. “Tio estas estas alilandaj manieroj!” diris la kardoj kardoj kaj lapoj, “tian “tian sintenadon sintenadon ni ˆci ci tie t ie hejme he jme ja neniam n eniam permesos!” perm esos!” Kaj la nigraj arbaraj limakoj kraˆ cis cis kontra˘ kontra˘u la arbon. Poste venis la porkopaˆstisto, stisto, li elˆsiris siris kardojn kaj plektokreska plektokre skaˆˆojn, o jn, por fari el ili cindron. La tutan mirindan arbon, arb on, kiun li elˆ elˆsiris siris kune kun e kun ˆciuj ciuj ˆgiaj giaj ˆ radikoj, li enligis anka˘u en sian pak pakon. on. “Gi anka˘ u devas devas alporti alporti utilon utilon!” !” li diris, kaj la faro estis plenumita. Longan tempon post tio la reˆgo de la lando malsaniˆgis gis je tre profunda melankolio; melankolio; li estis diligenta kaj laborema, sed nenio helpis; h elpis; oni voˆ voˆclegis clegis al li la plej seriozajn verkojn kaj la plej facilajn, kiujn oni povis trovi, sed nenio helpis helpis.. Tiam Tiam oni ricevi riceviss inform informon on de unu unu el la plej plej grandaj grandaj saˆ guloj, guloj, al kiu oni sin turnis; li sciigis, ke ekzistas certa rimedo, por refortigi kaj resanigi la suferan suferanto ton. n. “En la propra propra regno regno de la reˆgo, go, en la arbaro kreskas arbeto, havanta havanta ˆcielan cielan devenon, tiel ˆgi g i aspekt aspektas as,, oni oni tute tute ne pov povas erari erari.” .” Kaj li ˆ aldonis desegnon de la kreska kreskaˆo, o, kiu estis facile ekkonebla. “ Gi estas verda en vintro kaj en somero; prenu ˆciuvespere ciuvesp ere freˆsan san folion de ˆgi gi kaj metu ˆgin gin al la reˆgo go sur la frunton, tiam liaj pensoj denove fariˆgos klaraj, kaj bela sonˆgo go en la nokto fortigos lin por la morga˘ua ua tago!” Tio estis e stis sufiˆce ce klara; kl ara; kaj ˆciuj ciuj kuracistoj kuracist oj kune kun la profesoro p rofesoro de botaniko b otaniko eliris en la arbaron. Sed kie estis la kreska kreskaˆo? o? “Kredeble mi metis ˆgin gin kunalie en mian pakon!” diris la porkopa p orkopaˆˆstisto; stisto; “el ˆgi gi jam delonge fariˆgis gis cindro, sed mi ne komprenis pli bone!” “Li ne kompreni kompreniss pli bone!” ekkriis ekkriis ˆciuj. ciuj. “Malklere “Malklereco, co, malklerec malklereco, o, kiel granda granda vi estas!” estas!” Tiujn vortoj la porkopa porkopaˆˆstisto stisto povis preni al si al la koro, koro, ˆcar car pri li kaj pri neniu alia ili parolis. Eˆc unu folion oni ne povis trovi; la sola, kiu ekzistis, kuˆsis sis en la ˆcerko cerko de la mortintino, kaj tion neniu sciis. ˆ tie la La reˆgo go mem en sia melank melankoli olioo iris iris en la arbar arbaron on al tiu loko. loko. “ Ci arbeto staris,” li diris, “ˆgi gi estas sankta loko!” La lokon loko n oni on i ˆcirka˘ cir ka˘ubaris ubaris per ora krada krad aˆo, o, kaj ka j tage kaj nokte n okte apud ap ud ˆgi staris gardostaranto.

olio o * Foli

87

el la ˆ cie lo  * cielo 

La profesoro de botaniko botan iko skribis sk ribis sciencan verkon pri p ri la ˆciela ciela kreskaˆ kreskaˆo, o, kaj pro tio li ricevis oron, kio faris al li grandan plezuron. La oro estis tre utila por li kaj por lia familio, familio, kaj tio estis la plej bona en la tuta historio, historio, ˆcar car la kreskaˆ kreskaˆo o malaperis malap eris kaj la reˆgo go estis melankolia kaj malˆgoja. goja. “Sed tia li estis  jam anta˘ ue!” diris la gardostaranto. 3 9 3

FABELOJ

22

88

ˆ estis tute senta˘ Si uga uga

a urbestro urbestro staris staris ˆce ce la malfermita malfermita fenestro; fenestro; li havis havis sur si supran ˆcemizon cemizon kun brusta pinglo, kaj li estis tre glate razita; propramane li sin razis kaj faris al si nur unu solan malgrandan vundeton, sed ˆci ci tiun li kovris per peceto da gazeta papero. “Ts! ts! Knabeto!” li vokis. La knabeto knabeto estis estis la filo de lavis lavistin tino, o, li estis estis preter preterira irant ntaa malsup malsupre re kaj respekte resp ekte deprenis depreni s sian ˆcapon; capon ; la ˆcapo capo havis enfleksitan enfleksi tan ˆsirmilon, sirmilon , kaj krom tio gi ˆgi estis tiel aranˆgita gita tiel praktike, ke oni povis ˆsovi ˆgin gin en la poˆ p oˆson. son. En siaj malriˆ caj, caj, sed puraj p uraj kaj tre zorge flikitaj flikita j vestoj vesto j kaj kun pezaj peza j lignaj ˆsuoj sur la piedoj la knabo staris respektege, kvaza˘u li staris anta˘u la reˆgo go mem. “Vi estas estas bona knabo!” knabo!” diris diris la urbestr urbestro, o, “vi estas estas ˆgentil gentilaa knabo! Via patrino certe lavas lavas tolaˆ tolaˆon on tie ˆce ce la rivero? Tien vi certe devas devas porti tion, kion vi tie havas havas en via poˆso? so? Estas Estas malbona afero kun via patrino! patrino! Kiom vi tie havas?” “Duonon da botelo!” diris la knabo per timoplena malla˘uta ut a voˆco. co . “Kaj hodia˘u matene matene ˆsi si ricevis ricevis tian saman kvant kvanton?” on?” plue demandis demandis la urbestro. “Ne, tio estis hiera˘u!” u!” respondis la knabo. ˆ estas tute senta˘uga. “Du duonoj faras unu tuton! Si u ga. Malbo Malbone ne esta estass kun tiu klaso klaso de popolo! popolo! Diru Diru al via patrin patrino, o, ke ˆsi si hontu. hontu. Neniam Neniam fariˆ fariˆgu gu

ˆ * Si

estis tute senta˘  uga *

89

drinkemulo, sed vi tamen ja fariˆgos gos tia. — Kompati Kompatinda nda infano infano!! Vi povas povas iri!” La knabo knab o foriris! la ˆcapon capon li tenis ankora˘u en la mano, kaj la vento blovis tra liaj blondaj haroj, tiel ke ili leviˆgadi gadiss en la formo formo de longaj longaj tufoj. tufoj. Li turnis sin malanta˘u la angulon kaj iris tra strateto malsupren al la rivero, kie la patrino staris en la akvo apud la lavbenko kaj batadis per lavbatiloj la tolaˆ tolaˆon. on. La akvo fluis kun granda forto, ˆcar car la kluzoj de la akva akva muelejo estis malfermitaj, kaj al la lavbenko minacis la danˆgero esti esti forportita forportita.. La lavistino devis sin kontra˘upremi. upremi. “Mi apena˘ u jam povas kontra˘ustari!” ustari!” ˆsi si diris; “estas bone, b one, ke vi venas, ˆcar car mi bezonas bezon as malgrandan malgranda n refortiˆgon! Estas malvarme ˆci ci tie en la akvo, kaj ˆ vi havas ion por mi?”  jam ses horojn mi tiel staras. Cu La knabo eltiris la botelon, kaj la patrino almetis ˆgin al la l a buˆ b uˆso so kaj trinkis trin kis unu gluton. ˆ estas tiel same bona, kiel “Ho, kiel bone ˆgi gi efikas! efikas! Kiel Kiel ˆgi gi varmigas! Gi varma manˆgo go kaj tamen ne tiel kara. kara. Trinku, rinku, mia knabo! Vi aspektas aspektas tiel tiel pale, vi suferas de frosto en la maldikaj vestoj; jam estas ja a˘utuno. utuno. Hu! La akvo estas malvarma! malvarma! Ke mi nur ne malsaniˆgu! gu! Sed tion mi ne faros. Donu al mi ankora˘u unu guton kaj trinku vi anka˘u, u, sed nur malgrandan guteton, vi ne devas alkutimiˆgi gi al tio, mia kara kompatinda infano!” ˆ Si iris ir is ˆcirka˘ cir ka˘u la ponto, sur kiu staris la knabo, kaj eliris sur la teron; la akvo fluis flui s de la basta bas ta mato, mato , kiun kiu n ˆsi si por po r ˆsirmo sirm o alligis alli gis ˆcirka˘ cirka˘u sia korpo, la akvo fluis de ˆsiaj sia j vestoj. vestoj . “Mi turmentas min tiom, ke al mi preska˘u la sango elˆ sprucas sprucas el sub la ungoj, sed tio estas indiferenta, se mi nur vin, mia kara infano, povos honeste trairigi tra la mondo!” En la sama momento venis iom pli maljuna virino, anka˘u malr ma lriˆ iˆca ca la˘ la ˘u siaj vestoj vestoj kaj aspekto. aspekto. Per Per unu piedo ˆsi si lamis, lamis, kaj treege treege granda falsa buklo pendis super unu el ˆsiaj okuloj, kiu per tio devis esti kovrata kovrata,, sed la sekvo sekvo estis nur tio, ke la difekta difektaˆˆo o de la okulo estis ankora˘ ankora˘u pli rimark rimarkebl ebla. a. Tio estis amikino de la lavistino, “Lamkarolino kun la buklo”, kiel la najbaroj ˆsin si n nomi no mis. s. “Ho vi malfeliˆca, ca, kiel vi devas turmentiˆ tu rmentiˆgi gi kaj stari en la malvarma akvo! Vi vere ion bezonas, por revarmiˆgi, gi, kaj tamen oni ne volas permesi al vi la guton, guton, kiun vi ricev ricevas! as!”” Kaj tuj la tuta parolo parolo de la urbestro urbestro al la knabo knabo estis rakontita al la lavistino. Lamkarolino a˘udis gin gˆin tutan, kaj ˆsi si koleris pro tio, ke li tiel povas paroli al la infano pri ˆgia propra patrino kaj pri la guto, kiun ˆsi ricevas, ricevas, dum la urbestro aranˆgas gas grandajn tagmanˆgojn, gojn, kie la vino estas estas trinkata trinkata po p o tutaj boteloj. “Delik “Delikataj ataj vinoj kaj fortaj fortaj vinoj,” ˆsi si diris, diris, “estas tie metataj sur la tablon, kaj multaj trinkas pli ol ili soifas. Sed tion oni ne nomas drinki! Ili estas ta˘ugaj; ugaj; sed vi estas tute senta˘uga!” uga!” “Tiel “Tiel do li parolis parolis al vi, mia infano! infano!”” diris diris la lavisti lavistino, no, kaj ˆsiaj siaj lipoj

ˆ * Si

estis tute senta˘  uga *

90

tremante moviˆgis. gis. “Li diris, diris, ke vi hav havas patrinon patrinon,, kiu estas estas tute tute senta˘ senta˘uga! uga! Eble li estas prava, tamen al la infano li ne devus tion diri! Sed el tiu domo multe, multe da malbono venis sur min!” “Vi servis ja tie en la domo, kiam la gepatroj de la urbestro ankora˘u vivis kaj tie loˆgis; gis; multe multe da jaroj pasis de tiu tempo! tempo! De post tiu tempo tempo oni jam formanˆgis gis multe da salo, tiel ke oni povas jam havi soifon!” Kaj Lamkarolino ridis ridi s maldolˆ mald olˆce. ce. “Hodia “Ho dia˘˘u estas granda tagmanˆgo go ˆce ce la urbestro; urbe stro; en efektiveco oni volis ˆgin gin revoki, sed estis por ili jam tro malfrue, la manˆgo estis jam pretig pretigita ita.. Mi a˘udis udis tion tion de la servis servisto. to. Anta˘ Anta˘ u unu horo venis letero kun la sciigo, ke la pli juna frato mortis en Kopenhago!” “Mortis!” ekkriis la lavistino kaj fariˆgis kadavre pala. ˆ vi tion tiel forte “Jes!” “Jes!” diris diris la virino virino.. “Cu forte prenas prenas al via koro? koro? Nu, vi konis lin, ˆcar car vi servis ja en la domo.” “Li mortis! mortis! Li estis la plej brava, brava, la plej bona homo; Dio ne ricevo ricevoss multe ˆ da tiaj, kiel li.” li.” Kaj la larmoj larmoj fluis sur ˆsiaj s iaj vangoj angoj.. “Ho “Ho mia mia Dio! Dio! Cio turniˆgas ga s ˆcirka ci rka˘u ˘ mi! Tio venas de tio, ke mi eltrinkis la botelon, mi ne povis tion traelporti! Mi sentas min tiel malsana!” Kaj ˆsi si forte apogis ap ogis sin al barilo. b arilo. “Ho Dio, al vi fariˆgas gas tute malbone, patrineto!” patrineto!” diris la virino. “T “Tamen amen eble ˆgi g i pasos pasos!! Ne, Ne, vi efekt efektiv ivee esta estass mals malsan ana! a! Plej Plej bone estos estos,, ke mi vin konduku hejmen!” “Sed la tolaˆo o tie!” tie! ” “Lasu min zorgi pri p ri tio! Prenu min sub la brako! La knabo povas povas resti ˆci ci tie kaj gardi, poste p oste mi revenos kaj lavos lavos la restaˆ restaˆon; on; restis nur malmulte da pecoj!” La lavistin lavis tinoo ˆsanceliˆ sanc eliˆgis gis sur siaj piedoj. “Mi staris staris tro longe en la malvarma malvarma akvo! akvo! De hodia˘u matene mi nenion manˆgis gis nek trinkis! La febro traskuas mian korpon! Ho Sinjoro Jesuo, helpu min veni hejmen! h ejmen! Mia malfeliˆ m alfeliˆca ca infano!” in fano!” Kaj Ka j ˆsi si komencis komen cis plori. p lori. La knabo ploris kaj balda˘u restis rest is sola ˆce ce la rivero apud apu d la l a malse m alseka ka tola tol aˆo. o. La du virinoj iris malrapide, la lavistino ˆsanceliˆ sanceliˆgadis; gadis; ili iris malsupren en la strateton, poste sur la grandan straton, preteriris la domon de la urbestro, kaj anta˘u tiu domo la lavistino falis sur la pavimon. Homoj alkuris amase. Lamkarolino enkuris en la domon, por venigi helpon. La urbestro rigardis kun siaj gastoj eksteren tra la fenestroj. “Tio denove denove estas la lavistino!” lavistino!” li diris; “ˆsi si drinkis iom super la soifo; ˆsi si estas tute senta˘uga! uga! Estas domaˆge ge la belan knabon, kiun ˆsi si havas. havas. La infano vere plaˆcas cas al mi; sed la patrino estas tute senta˘uga!” uga!” Oni ˆsin sin rekonsciigis kaj kondukis en ˆsian sian malriˆcan can loˆgejon, gejon, kie oni tuj metis metis ˆsin sin en la liton. liton. La honesta honesta animo, animo, Lamkarol Lamkarolino, ino, iris prepari prepari por ˆsi si tason da varma biero bier o kun ku n butero kaj sukero, trinkaˆ trinkaˆon, on, kiun ˆsi rigardis kiel la solan veran universalan u niversalan rimedon, rimedon , kaj ka j poste p oste ˆsi si iris al la l a lavbenko, lavb enko, lavis l avis sufiˆ su fiˆce ce malbone, malbone, sed tamen tamen bonintence, bonintence, la tolaˆ tolaˆon, on, tirante tirante ˆgin gin en efektiveco tute

ˆ * Si

estis tute senta˘  uga *

91

malsekan sur la teron, kaj prenis ˆgin por konservi. Vespere espe re ˆsi si sidis en la mizera ˆcambreto cambreto ˆce ce la lavistino. Kelke da rostitaj rostita j terpomoj kaj bongustan grasan pecon da ˆsinko sinko ˆsi si ricevis por la malsanulino de la kuir kuiris isti tino no de la urbes urbestr tro, o, kaj ˆgin gin manˆgis g is kun apetito la knabo kaj Lamkarolino; la malsanulino ˆguis guis nur sole la odoron, o doron, kiu, kiel ˆsi si diris, estis tiel nutra. La knabo iris en la liton, en la saman liton, en kiu kuˆsis sis la patrino, sed li havis sian lokon la˘ularˆ ularˆge ge ˆce ce ˆsiaj sia j piedoj piedo j kaj kovris sin per malnova anta˘ anta ˘ulita ulita tapiˆso, so, kiu estis kunkudrita kunkud rita el ruˆ r uˆgaj gaj kaj bluaj strioj. La lavistino fartis iom pli bone; la varma biero ˆsin sin pli p li fortigis, kaj la odoro de la delikata manˆgaˆ gaˆo o fari fa riss al ˆsi si b one. on e. “Koran dankon, vi bona animo!” ˆsi si diris al Lamkarolino; “ˆcion, cion, ˆcion cion mi ˆ diros al vi, se la knabo dormas! Sajnas al mi, ke li jam dormas. Kiel dolˆce ce kaj ˆcarme carme li aspektas asp ektas kun fermitaj okuloj! Li ne scias, kion lia patrino devas suferi! Dio neniam devigu lin sperti similan mizeron! — Kiam mi servis ˆce ce la komerca konsilano, la patro de la urbestro, okazis, ke la plej juna el la filoj, kiu tiam tiam estis estis studen studento, to, alvetu alveturis ris hejmen. hejmen. Tiam Tiam mi estis estis juna, juna, sov sovaˆga ga kaj varmegsanga, tamen honesta, tion mi kuraˆge povas aserti anta˘u la vizaˆgo go de Dio!” Dio!” diris diris la lavis lavistin tino, o, — “la studen studento to estis estis gaja kaj ˆgoja, go ja, ˆcarmega carm ega homo! hom o! ˆ u guto Ciu Ci guto da sang sangoo en li esti estiss hone honest staa kaj bona. bona. Pli Pli bonan bonan homon homon la tero tero neniam neniam portis portis sur si. Li estis estis filo de la domo, domo, kaj mi estis nur servis servistin tino, o, tamen tamen ni promesis promesis al ni reciprok reciprokee fidelecon fidelecon en ˆcasteco casteco kaj honesteco honesteco.. Kiso ne estas ja peko, des pli, se oni sin reciproke efektive amas. Li konfesis tion al sia patrino; ˆsi si anstata˘ anstata ˘uis uis al li Dion ˆci ci tie sur la tero, kaj ˆsi si estis tiel saˆga, ga, tiel kares karesplena plena kaj kaj amoplena. amoplena. — Li forveturi forveturis, s, kaj anta˘ anta˘u tio li metis al mi sian oran ringon sur la fingron. fingron. Kiam li forveturis, forveturis, mia sinjorino sinjorino vokis min en sian ˆcambron. cambron. Serioza kaj tamen milda ˆsi tie staris, ˆsi si parolis, kiel nur Dio povus paroli, kaj klare prezentis al mi la grandan diferencon inter li kaj mi koncerne la spiriton kaj klerecon. ‘Nun li vidas nur tion, kiel bele vi aspektas, sed via aspekto aspe kto ˆsanˆ sanˆgiˆ giˆgos. gos. Vi ne ricevi riceviss la saman saman eduko edukon, n, kiel li; vi ne estas estas reciproke egalaj unu al la alia en la regiono de la spirito, kaj en tio estas la malfeliˆco. co. Mi estimas la malriˆculon,’ culon,’ ˆsi si diris, ‘ˆce ce Dio li eble ricevos pli altan lokon, ol multaj el la riˆculoj, culoj, sed sur la tero oni ne devas devas dekliniˆgi de la vojo, se oni volas veni anta˘uen, uen, ˆcar car alie la veturilo renversiˆgus, gus, kaj vi amba˘u estus elˆ elˆetitaj! etitaj! Mi scias, ke brava homo, metiisto, svatiˆgas al vi, la gantisto Erik; Erik; li estas vidvo, vidvo, ne havas havas infanojn kaj estas estas bons b onstat tata. a. Pensu Pensu pri tio!’ tio!’ ˆ Ciu vorto, kiun ki un ˆsi si diris, d iris, penetris pene tris en mian m ian koron kiel tranˆ t ranˆcilo, cilo, sed la sinjorino s injorino estis prava, prava, kaj tio min premis premis kaj humiligi humiligis. s. — Mi kisis al ˆsi si la manon kaj ploris per maldolˆcaj caj larmoj, larmo j, kaj ka j ankora˘ ankora ˘u pli mi ploris, kiam mi eniris en mian ˆcambreton cambreton kaj ˆetis etis min sur mian liton. Malfacila estis tiu nokto, n okto, kiu sekvis; s ekvis; Dio scias, kiel mi suferis suferis kaj batalis batalis kun mi mem. La sekvant sekvantan an dimanˆ dimanˆcon con mi iris komuniiˆgi, gi, por denov denovee plenig plenigii mian mian koron koron per lumo lumo kaj paco. paco. Tiam Tiam

ˆ * Si

estis tute senta˘  uga *

92

okazis kvaza˘u aranˆgo go de Dio: ˆguste guste kiam mi eliris el la preˆgejo, gejo, mi renkontis la gantiston Erik. Nun miaj duboj finiˆgis; gis; la˘u la socia situacio kaj cirkonstancoj ni estis ta˘ugaj ugaj unu por p or la alia, li eˆ c estis bonhava bonhava homo. Tial mi aliris rekte ˆ al li, prenis lian manon kaj diris: ‘ Cu vi pensas ankora˘u pri mi?’ — ‘Jes, kaj ˆ vi volas knabinon, kiu vin tiel estos ˆciam ciam kaj eterne,’ eterne,’ li respondis. respondis. — ‘ Cu estimas esti mas kaj ˆsatas, sata s, kvankam ˆsi vin ankora˘ ankor a˘u ne amas? Sed anka˘u la amo povas ˆ venos!  ja ankora˘ u ven veni! i!’’ — ‘Gi venos!’’ li diris, diris, kaj tiam ni donis donis al ni recipr reciprok okee la manojn. Mi iris hejmen hejmen al mia sinjori sinjorino; no; la oran ringon, ringon, kiun donis al mi ˆsia sia filo, mi portis ˆce ce mia brusto; brusto; dum la tago mi ne povis porti p orti ˆgin sur la fingro, fingro, sed ˆciun ciun vesperon vesperon mi surfingrigi surfingrigiss ˆgin, gin, tuj kiam mi enlitiˆgis. g is. Mi kisadis la ringon tiel forte, ke la lipoj al mi sange fendiˆgis. gis. Po Poste ste mi donis donis gin ˆgin al mia sinjorino sinjorino kaj komunikis komunikis al ˆsi, ke en la venont venontaa semajno mi estos preˆgejanoncita gejanonc ita kun la gantisto. Tiam mia sinjorino sinjori no ˆcirka˘ cirka˘uprenis uprenis min kaj kisis min, — ˆsi si ne diris, ke mi estas tute senta˘uga, uga, sed tiam mi eble ankora˘u estis pli bona, kvankam mi ne estis ankora˘u sperti s pertinta nta tiom multe da d a malfeliˆ m alfeliˆcoj co j en la mondo. En la Kandelfest Kandelfestoo okazis okazis mia edziniˆ edziniˆgo; go; kaj dum la unua jaro nia stato estis bona, ni havis servistojn kaj servistinojn, servistino jn, kaj vi tiam servis ˆce ce ni.” “Ho, vi estis bonega mastrino!” diris Lamkarolino; “neniam mi forgesos, kiel bonaj estis vi kaj via edzo!” “En la bonaj b onaj jaroj vi estis ˆce ce ni! Infanojn ni tiam ne havis. h avis. La studenton mi neniam neniam plu vidis! vidis! A˘ u pli ˆguste, guste, mi, mi lin vidis, vidis, sed li min ne vidis. vidis. Li alveturis al la enterigo enterigo de sia patrino. Mi vidis lin, kiam li staris ˆce ce la tombo, li estis blanka kiel kreto kaj tre malˆgoja, sed tio estis pro la patrin patrino. o. Kiam Kiam poste mortis la patro, li estis eksterlande kaj ne alveturis, kaj anka˘u poste li ne estis ˆci ci tie. Li neniam edziˆgis, gis, tion mi scias tute certe. Li estis advokato. Min li ne memor memoris; is; kaj se li min vidus, mi dubas, dubas, ˆcu cu li min rekonu rekonus, s, tiel tiel malbele mi aspektas. Kaj tio ja anka˘u estas bona!” Kaj ˆsi si rakont rakontis is pri la malfacilaj malfacilaj tagoj de sia tempo de suferoj, suferoj, kiel ˆsin sin trafis unu malfeliˆ co co post la alia. Ili posedis mil spesmilojn; spesmiloj n; kaj ˆcar car ˆce ce ilia strato oni povis ricevi domon pro kvarcent spesmiloj, kaj oni havus profiton, se oni ˆgin gin disˆ disˆetus etus kaj konstruus novan domon, ili ˆgin gin aˆcetis. cetis. La masonisto m asonisto j kaj ˆcarpentisto carpentis tojj faris anta˘ukalkulon, ukalkulon, la˘u kiu la kostoj prezentis la sumon de ankora˘ u dumil spesmiloj. Krediton Erik havis, la monon oni pruntis al li en Kopenhago, sed la ˆsipisto, sipisto, kiu estis alportonta al li tiun monon, pereis p ereis kun sia ˆsipo, sipo, kaj la mono anka˘u pereis. ˆ “Guste tiam naskiˆgis gis mia kara knabo, knab o, kiu ˆci ci tie dormas. La patro enfalis en malfacilan longeda˘uran uran malsan malsanon. on. Dum tri kvar kvaronoj onoj da jaro jaro mi devis devis lin vestadi vestadi kaj senvesti senvestigadi. gadi. Nia stato fariˆ fariˆgis gis ˆciam ciam pli kaj pli malbona; ni pruntis pruntis kaj pruntis; pruntis; ˆcio, cio, kion ni posedis, posedis, malaperis; malaperis; kaj la patro mortis. mortis. — Mi turmentiˆgis, gis, mi luktis kaj strebis por p or la infano, mi frotpurigadis ˆstuparojn stuparojn kaj lavadis lavadis tolaˆ tolaˆon, on, maldelikatan maldelikatan kaj delikatan; delikatan; sed Dio volis, ke mi ne havu pli bonan sorton, Li tamen certe min liberigos kaj zorgos pri la knabo.”

ˆ * Si

estis tute senta˘  uga *

93

Kaj Ka j ˆsi si endormi end ormiˆˆgis. gis. Matene ˆsi si sentis sin plifortigita kaj, kiel ˆsi si opiniis, sufiˆce ce forta, por iri denov denovee al sia laboro. laboro. Apena˘ Apena˘u ˆsi eniris en la malvarman akvon, ˆsin sin subite atakis atak is sveno. sveno . Konvulsie Konvu lsie ˆsi si palpadi palp adiss ˆcirka˘ cirka˘u si per p er la mano, faris paˆ son son en la direkto al la tero kaj falis senkonscie. La kapo kuˆsis sis sur la tero, sed la piedoj piedo j en la rivero; la lignajn ligna jn ˆsuojn, suo jn, en kiuj ˆsi si estis starinta sur la fundo, — en ˆciu ciu el ili troviˆgis gis iom da pajlo — forportis forportis la fluo. Tie ˆsin sin trovis Lamkarol Lamkarolino, ino, kiu volis alporti alport i al ˆsi si kafon. Dume en ˆsian sian hejmon venis postulo p ostulo de la urbestro, ke ˆsi si tuj venu al li, ˆcar car li havas havas ion por komuniki komuniki al ˆsi. si. Estis tro malfrue. Oni venigis barbiron, por fari al ˆsi si sangellason; la lavistino plu ne vivis. “Si drinkmortiˆgis!” gis!” diris la urbestro. En la letero, kiu alportis la sciigon pri la morto de la frato, estis anka˘u komunikita la enhavo de la testamento, kaj tie estis dirite, ke mil ducent spesmiloj spesmiloj estas testamenta testamentataj taj al la gantist gantistaa vidvino, vidvino, kiu iam servis servis ˆce ce la gepatroj. La˘u maniero, kiu montriˆgos gos plej bona, tiu mono devas esti donata, per pli grandaj a˘u pli malgrandaj partoj, al ˆsi si a˘u al ˆsia sia infano. inf ano. “Videble inter ˆsi si kaj mia frato io okazis!” diris la urbestro; “estas bone, ke ˆsi si malaper malaperis is de la vojo; vojo; la knabo knabo nun nun ricev ricevos os la tutan tutan sumon, sumon, kaj mi transdonos lin al honestaj homoj, por ke el li fariˆgu brava metiisto.” Kaj al tiuj vortoj Dio donis sian benon.

La urbestro venigis la knabon al si, promesis, ke li zorgos pri li, kaj diris, ke estas es tas bone, bone , ke lia li a patrino mortis, ˆcar car ˆsi si estis tute senta˘uga.

ˆ * Si

94

estis tute senta˘  uga *

Oni portis ˆsin sin sur la tombejon, tomb ejon, sur la tombejon tomb ejon de la l a malriˆ mal riˆculoj; culo j; Lamkarolino plantis sur la tombo malgrandan rozarbeton, la knabo staris apude de ˆsi. “Mia kara patrino!” li diris, kaj larmoj fluis el liaj okuloj; “ˆ cu cu estas vere, ke ˆsi si estis tute senta˘uga?” uga?” “Ho, ˆsi si estis esti s tre t re ta˘ ta ˘uga!” uga!” respondis resp ondis la maljunulino ma ljunulino kaj ka j ekrigardis ekrigardi s al la ˆcielo. cielo. “Mi scias tion de multe da jaroj kaj precipe de la lasta nokto. Mi diris al vi, ˆsi si estis esti s tre ta˘uga, uga, kaj la bona bon a Dio en Sia feliˆca ca regno ˆciela ciela anka˘u tion diros, kiom a jn multe la mondo asertos, ke ˆsi si estis senta˘uga!” uga!” 3 9 3

FABELOJ

23

95

Lasta per perlo

ˆ en ˆgi, stis sti s iam riˆca ca domo, do mo, feliˆ fel iˆca ca domo. do mo. Cio gi, kiel la gesinjoroj, tiel anka˘u la servistoj, eˆc la amikoj de la domo, estis feliˆ caj caj kaj ˆgojaj; hodia˘u naskiˆgis gis heredanto, filo; kaj la patrino kaj la infano fartis bone. La lampo en la komforta dormoˆcambro cambro estis duone kovrita, kovrita, pezaj p ezaj silkaj silkaj kurtenoj el multekostaj ˆstofoj pendis tute kuntiritaj ku ntiritaj anta˘u la fenest fenestroj. roj. La tapiˆ tapiˆso so sur la planko estis dika dika kaj mola kiel musko, ˆcio cio logis al dormeto, al dormo, al refortiga ripozo, kaj al tiu allogo anka˘u la flegistino ne povis kontra˘ustari, ustari, ˆsi si dormis, kaj ˆsi si povis tion fari, ˆcar car ˆcio cio estis bona, bona , ˆcio cio estis kontentiga. kontentiga. La protekta spirito de la domo d omo staris ˆce ce la kapoparto kapoparto de la lito; super sup er la infano ˆce ce la brusto de la patrino etendiˆgis plenforma reto el brilantaj steloj, stelo j, riˆca ca aspekta aspek taˆˆo, o, ˆciu ciu el tiuj steloj stelo j estis perlo de feliˆco. co. La bona j feinoj feino j de la vivo ˆciuj ciuj alportis al la ˆusnaskito siajn donojn; tie brilis sano, riˆ ceco, ceco, feliˆco, co, amo, per unu vorto ˆcio, cio, kion homoj homo j povas deziri dezi ri al si s i sur s ur la tero. t ero. ˆ estas alportita kaj donita al la infano!” diris la protekta spirito. “Cio “Ne!” eksonis subite voˆ voˆco co tute apude, ˆgi gi venis de la bona anˆgelo gelo de la infano. “Unu feino ankora˘u ne n e alportis alp ortis sian donon, sed ˆsi si ˆgin gin alporto alp ortos, s, ˆsi ˆgin gin iam alportos, se ˆgis gis tiam eˆc pasos multe da jaroj. La lasta perlo mankas!” mankas!” ˆ tie nenio devas manki! Kaj se efektive estas tiel, tiam ni ˆsin “Mankas! Ci sin serˆcu, cu, la poten po tencan can feinon, fein on, ni iru al ˆsi!” si! ” ˆ ˆ “Si venos, ˆsi si iam venos! Sia perlo havas la destinon definitive ligi la florkronon.” “Kie “K ie ˆsi si loˆ lo ˆgas? gas? Kie estas ˆsia sia hejmo? Diru ˆgin gin al mi, mi iros kaj prenos la perlon!” “Vi tion tion volas volas!” !” diris diris la bona anˆgelo gelo de la infano; “mi kondukos vin al ˆ ne havas ˆsi, si, kie a jn ˆsi si estos esto s trovebla! trovebl a! Si havas konstantan konstantan restejon, ˆsi si eniras en la palacon de la reˆgo, go, kiel anka˘u en la kabanon kabanon de la plej malriˆ ca ca vilaˆgano, gano, kaj neniun homon ˆsi si preterpasas preterpas as sen postesigno, post esigno, al ˆciuj ciuj ˆsi si alportas alpor tas sian donacon, ˆcu ˆgi gi estas tuta mondo, mondo, ˆcu cu ludilo! ludilo! Anka˘ Anka˘u al ˆci ci tiu infano ˆsi si venos, pli a˘u malpli malpli frue. Sed bone, b one, ni iru, por preni la perlon, perlon, la lastan perlo p erlon n en ˆci ci tiu riˆcaˆo!” Mano en mano ili ˆsvebis svebis al tiu loko, loko, kiu en tiu momento momento estis la hejmo de la feino. Tio estis granda domo kun malluma j koridoroj, malplena j ˆcambroj, cambroj, kaj mirinde silenta; vico da fenestroj estis malfermita, tiel ke la malvarma aero povis enpenetri; la longaj blankaj malsuprenpendantaj kurtenoj moviˆgadis en la blovado de la aero. Meze en la ˆcambro cambr o staris star is malfermi malf ermita ta ˆcerko, cerko, kaj en ˆci ci tiu kuˆsis sis la kadavro de virino, kiu estis ankora˘u en sia plej bona aˆgo; go; ˆsi si estis kovrita kovrita per plej belaj rozoj, tiel ke oni povis vidi nur la kunmetitajn delikatajn manojn kaj la serenigitan de la morto noblan vizaˆgon kun la alta seriozeco de konsekriteco konsekriteco

* Lasta

96

perlo  *

al Dio. Apud la l a cerko cˆerko staris la l a edzo kaj la infanoj infan oj,, tuta amaseto; la plej malgranda sidis sidis sur la brako brako de la patro; patro; ili donis donis sian lastan lastan saluton saluton.. La edzo kisis kisis al ˆsi si la manon, manon, la karan aran manon, manon, kiu nun nun estis estis kiel kiel velki velkint ntaa folio folio kaj kiu anta˘ ue ue vartadis kaj flegadis ilin kun forto kaj karesemeco. karesemeco. Maldolˆ caj, caj, pezaj peza j larmoj falis per grandaj gutoj sur la plankon, sed neniu vorto estis dirita. La profund prof undaa silento sile nto ˆcirka˘ cirka˘ue ue kaˆsis sis en si tutan tutan mondon mondon da doloroj. doloroj. Silente, Silente, kun retenata plorˆgemado gemado ili foriris. Kandelo tie staris, la flamo flagradis en la aerblovo, neniu ordis la longan ruˆgan gan meˆcbrulaˆ cbrulaˆon. on. Fremdaj remda j homoj homo j eniris, ili metis la kovrilon de la ˆcerko cerko super la mortintinon, ili albatis la najlojn, la˘ute u te sonis la batoj de la martelo tra la ˆcambroj cambroj kaj koridor koridoroj oj de la domo, penetrant penetrantee dolorplene dolorplene en la sangantajn korojn. “Kien “Kien vi min konduk kondukas?” as?” demandis demandis la protekta protekta spirito; spirito; “ˆ ci ci tie ne loˆgas gas feino, kies perlo kunalie apartenas al la plej bonaj donoj de la vivo!” “En ˆci ci tiu loko ˆsi si loˆgas, ˆci ci tie en ˆci ci tiu sankta horo,” diris la gardanta anˆgelo gelo kaj montris al unu angulo; tie, kie dum sia vivo la patrino estis sidinta inter inter floroj kaj pentra pentraˆoj, oj, kie ˆsi, si, kiel la benplena feino de la domo, ame ridetadis al la edzo, al la infanoj infano j kaj al la amikinoj, kie ˆsi, si, kiel la sunradio de la domo, estis la koro kaj subteno de ˆcio, cio, — tie nun sidis fremda virino en longaj silk silkaj vestoj. vestoj. Tio estis estis la Malˆ Malˆgojo, go jo, ˆsi si regis regi s nun ˆci ci tie kiel mastrin mast rino, o, ˆsi si estis esti s nun patrino anstata˘u la mortintino. Brule varmega larmo ruliˆgis malsupren ˆ brilis sur ˆsian sian bruston, bruston , ˆgi gi aliformiˆgis gis en perlon. Gi brilis per ˆciuj ciuj koloroj koloroj de la ˆcielarko, ciel arko, kaj la anˆgelo gelo ˆgin gin prenis, kaj la perlo lumis kiel stelo en la sepkolora brilo. “La perlo de la Malˆgojo, gojo, la lasta, kiu ne devas manki, per kiu la brilo kaj potenco de la aliaj fariˆgas gas ankora˘u pli alta. Rigardu Rigardu ˆci ci tie la brilon brilon de la ˆcielarko, cielarko, de tiu, kiu interligas interligas la teron kun la ˆcielo. cielo. Anstata˘u ˆciu ciu el nia j karuloj, kiu foriˆgas gas de ni per la morto, ni havas havas unu amikon en la ˆcielo cielo pli, al kiu iras nia sopirado. En la tera nokto ni rigardas supren al la steloj, al la perfekteco. perfekteco. Rigardu Rigardu la perlo p erlon n de la Malˆgojo, gojo, en ˆgi gi kuˆ k uˆsas sas la spirita s piritajj flugiloj, flugilo j, kiuj portas nin for de ˆci ci tie.” 3 9 3

FABELOJ

24

97

Du pavi pavim mbati batiloj loj

hu vi iam vidis pavim pavimbatil batilon? on? Tion, kion la pavimistoj pavimistoj ofte nomas “virgulino”, instrumenton, kiun ili uzas por la batebenigo de d e la ˆstona stona ˆ pavimo. Gi estas tuta el ligno, malsupre ˆgi estas larˆga ga kaj ˆcirka˘ cir ka˘uita uita de fera ringego, kaj supre mallarˆga kaj havanta tenilon, kiu prezentas kvaza˘u giajn ˆgiajn brakojn. Sur unu korto korto staris staris du tiaj pavimb pavimbatil atiloj, oj, ili staris staris meze de ˆsoveliloj, soveliloj, mezurilo j kaj puˆsˆ sˆcaroj. caro j. Inter ili disvastiˆgis gis la famo, ke la pavimbatiloj ne devas plu esti nomataj “virgulinoj”, sed “stampiloj”, kaj ke tio en la lingvo de la pavimistoj estas la plej nova kaj de nun la sole ˆgusta gusta nomo por tio, kion ni en la anta˘ua ua tempo nomadis nomadis “virgulino “virgulino”. ”. Inter ni homoj ekzistas kategorio da personoj, kiujn oni nomas “emancipitaj virinoj”; al tiu kategorio kategorio apartenas pensionestrinoj, akuˆsistinoj, sistinoj, dancistinoj, kiuj povoscias stari sur unu piedo, modistinoj kaj vartistinoj, kaj al tiu kategorio de emancipitinoj alkalkulis sin anka˘u la du “virgulinoj” sur la korto; en la vojkonstrua oficejo ili estis konataj kiel virgulinoj, kaj ili neniel volis forrifuzi sian bonan malnovan nomon kaj lasi sin nomi “stampiloj”. “Virgulino estas homa nomo,” ili diris, “sed stampilo estas objekto, kaj ni ne permesos, ke oni nin nomaˆ cu cu objekto.” “Mia fianˆco co estus preta forrifuzi mian manon,” diris la pli juna, kiu estis fianˆcigita cigi ta kun k un ˆstipbati stip batilo; lo; tio estas esta s aparat ap arato, o, servanta s ervanta al enbata e nbatado do de d e ˆstipo stip o j, ˆgi faras sekve en maldelikata formo tion saman, kion la virgulino faras en formo delikata. delikata. “Li volas volas havi havi min kiel virgulinon, virgulinon, sed kiel stampilon eble ne, kaj

* Du

pavimbatiloj  *

98

tial mi ne povas permesi, ke oni min rebaptu.” “Mi preferas lasi derompi al mi amba˘u brakojn!” diris la pli maljuna. Sed la puˆsˆ sˆcaro caro havis alian alia n opinion, opin ion, kaj la puˆsˆ sˆcaro caro estis esti s person pe rsonoo respektresp ektinda in da,, ˆcar car ˆgi gi mem m em rigar r igardis dis sin kiel kvaronon kvarono n da d a kaleˆso, so, pro tio, ke ˆgi gi moviˆ m oviˆgadis sur unu rado. “Mi devas diri al vi, ke la nomo virgulino estas sufiˆce ce vulgara kaj multe ne tiel bontona, bontona, kiel la nomo stampilo, stampilo, ˆcar car per la portado de ˆci ci tiu nomo vi estos alligata al la klaso de sigeliloj, kaj pensu ekzemple pri la sigelo de konfido! konfido! Mi sur via loko volon volonte te forrifuzus forrifuzus la nomon virgulino.” virgulino.” “Neniam! “Neniam! Por tio mi estas tro maljuna!” diris la pli aˆga. “Kredeble vi ne a˘udis udis ankora˘ u pri la E˘uropa uropa neceseco!” diris la maljuna honesta mezurilo. “Oni devas sin limi, sin discipline submeti, alkonformiˆgi al la tempo kaj al la bezono, kaj se estas starigita leˆgo, ke virgulino estu nomata ˆ objekto havas sian stampilo, tiam ˆgi gi nepre devas esti nomata stampilo. Ciu propran mezuron.” “Nu,” diris la pli juna, “se jam nepre devas fariˆgi gi ˆsanˆ an ˆgo, go, mi lasus nomi min fra˘ ulino; ulino; ”fra˘ ulino“; ulino“; almena˘u ˆciam ciam enhavas enhavas al si la ideon pri virgulino.” “Sed mi preferas lasi dishaki min en pecetojn,” diris la maljuna virgulino.

Nun komenciˆgis gis la laboro; la virgulinoj ekveturis, oni metis ilin sur la puˆsˆ sˆcaron, caron, kaj tio en ˆciu ciu okazo okazo estis delikateco, delikateco, sed oni tamen ilin nomis stampiloj. “Vir “Vir.. . . !” ili ili diris diris,, batan batante te la pavi pavimo mon. n. “Vir “Vir.. . . !” kaj ne multe multe mank mankis is,, ke ili elparolu la tutan vorton “virgulino”, sed ili mallonge interrompis la vorton, ili retenis tion, kio jam ˆsvebis svebis ˆce ce ili sur la lango, ˆcar car ili komprenis, ke al ili ne estas permesite protesti. Sed reciproke ili nomadis sin virgulino kaj

* Du

99

pavimbatiloj  *

la˘udadis udadis la bonan b onan malnovan malnovan tempon, temp on, kiam oni ˆciun ciun objekton nomadis la˘ la ˘u gia gˆia vera vera nomo kaj kiam kiam oni estis estis nomata nomata virguli virgulino, no, se oni estis estis virgul virgulino ino.. Kaj virgulinoj ili amba˘u restis, ˆcar car la ˆstipbatilo, stipbatilo, la granda martelego, efektive forrifuzis la manon de la pli juna; kun stampilo li volis havi nenion komunan. 3 9 3

FABELOJ

25

100

ˆ la plej ekstrema maro Ce

elke da grandaj ˆsipoj sipo j estis elsenditaj elsendita j malproksimen al la norda poluso, por difini la limojn de la lando, kiu tie etendiˆgas malproksime en la maron, kaj por esplori, kiel malproksimen la homoj tie povas penetri. Jam de longa tempo ili tie vagadis inter nebulo kaj glacio kaj eltenis multe da klopodoj kaj danˆgeroj. geroj. Nun kome komenci nciˆˆgis gis la vintro, la suno staris sub la horizonto; dum multe, multe da monatoj nun estis regonta tie unu sola longa ˆ o ˆcirka nokto. Cio Ci ci rka˘˘ue ue ˆsajnis sajnis unu peco p eco da glacio. La neˆgo go kuˆsis sis alte, kaj sur la neˆgo go mem estis aranˆgitaj gitaj abelujformaj domoj, el kiuj unuj estis tiel grandaj, kiel niaj Hunaj tomboj, aliaj havis nur tian grandecon, ke ili povis loki en si nur du gis gˆis kvar homojn. Tamen ne estis mallume, la nordlumoj brilis ruˆge ge kaj blue, ˆgi gi estis eterna belega b elega fa jraˆ jraˆo; o; kaj la neˆgo go brilis, la nokto tie estis longa lumetanta krepusko. En la plej luma tempo alvenis amasoj da indiˆgenoj, kiuj en sia j vilaj vila j peltaj jakoj prezentis strangan vidaˆ vidaˆon; on; ili veturis en glitveturglitveturiloj, kiuj estis kunmeti kunmetitaj taj el puraj pecoj da glacio glacio.. Tutajn amasojn amasojn da feloj ili altrenis, kaj la neˆgaj gaj domoj ricevis el ili varmajn tapiˆ tapiˆsojn; sojn; feloj servis kiel matracoj kaj litkovriloj, litkovriloj, el kiuj la ˆsipanoj sipanoj sub la neˆgaj kupoloj aranˆgis gis siajn dormolokojn, dum ekstere la neˆgo go kraketadis kraketad is kaj ka j regis regi s tia frosto, kian ni ˆce ce ni ˆ ni estis ankora˘u a˘ ne havas eˆc en la plej kruela vintro. Ce utuno, utuno, pri tio ili tie malproksime nun pensis; ili rememoris la sunradiojn hejme kaj la ruˆgeflavajn

ˆ * Ce

la plej ekstrema maro  *

101

foliojn, foliojn, kiuj pendis pendis sur la arboj. La horloˆ horloˆ go montris, ke estas vespero kaj go tempo por dormi, kaj en unu el la neˆgaj gaj domoj du homoj jam kuˆsiˆ siˆ gis gis por ripozo. ripozo. La plej juna havis havis ˆce ce si sian plej bonan, plej riˆ riˆcan can trezoron trezoron el la hejmo, tiun, kiun la avino donis al li anta˘u lia forveturo; tio estis la Biblio. ˆ Ciun nokton ˆgi gi kuˆsis sis sub lia kapo; de post siaj sia j infanaj infanaj jaroj li sciis, kio tie estas skribita; skribit a; ˆciun ciun tagon li legis le gis unu u nu pecon, p econ, sur lia kuˆsloko sloko ofte of te venadis venadi s al li en la kapon la sanktaj sanktaj vortoj: vortoj: “Se mi prenu prenuss flugilojn flugilojn de la matenru matenruˆˆgo go kaj restus ˆce ce la plej ekstrema maro, min tamen tien kondukus Via mano kaj Via dekstrema dekstremano no min tenus.” Kaj sub tiuj vortoj vortoj de la vero li fermadis la okulojn, la dormo venadis kaj venadis la sonˆgo, la spirita revelac revelacio io en Dio. Lia animo restis vigla sub la ripozo de la korpo. Li tion sentis, kvaza˘u melodioj melodioj de malnovaj malnovaj karaj karaj konataj kantoj kantoj sonas ˆcirka˘ cirka˘u li. Milda Milda sunvarm sunvarmaa spiret spiretoo ˆcirka˘ ka ublovis ˘ublovis lin, kaj de sia kuˆ kuˆsloko sloko li vidis super si lumon, lumon, kvaza˘ kvaza˘u la neˆga ga kupolo estus traradiita de ekstere. Li levis sian kapon; la brilanta blankaˆ blankaˆo o ne estis la muro a˘u la plafono, plafono, tio estis la grandaj grandaj flugiloj flugiloj sur la ˆsultroj sultroj de anˆgelo, gelo, kaj li rigardis en la milde lumantan vizaˆgon de ˆci ci tiu. El la folioj de la Biblio leviˆgis gis la anˆgelo gelo kiel el kaliko de lilio, larˆ ge ge etendis siajn brakojn, kaj la muroj de la neˆga ga kabano kabano falis falis kiel kiel aera, aera, malpeza malpeza,, nebula nebula vualo. vualo. La verdaj kampoj kaj montetoj de la hejmo kun ˆgiaj giaj ruˆgbruna gbruna j arbaroj arbaro j kuˆsis sis ˆcirka˘ ka ˘ue ue en la senbrua sunlumo de bela a˘utuna utuna tago. La nesto de la cikonioj estis malplena, sed ankora˘u pendis la pomoj sur la sovaˆga ga pomarbo, kvankam la folioj jam defalis. defalis. La ruˆgaj gaj rozofruktoj lumis, kaj la sturno fajfis en la malgranda verda kaˆgo go super la fenestro de la vilaˆgana domo, kie estis la patrodo patrodomo mo de lia hejmo. hejmo. La sturno sturno fajfis, kiel kiel oni lin lernigis lernigis,, kaj la avino avino pendigis birdoherbon super la kaˆgo, go, kiel anta˘ue ue la nepo ˆciam ciam faradis. La filino de la forˆgisto, gisto, juna kaj bela, staris ˆce ce la puto kaj suprenˆcerpis cerpis akvon, kapsalutis la avinon, kaj la avino faris kapsignon kaj montris leteron, kiu alvenis de tre malproksime. Hodia˘u matene ˆgi gi alvenis el la malvarmaj landoj, de alte supre, de la norda poluso, kie troviˆgas la nepo, — Dio lin gardu. Ili ridis kaj ploris, ploris, kaj li, sub glacio glacio kaj neˆ go, go, li, kiu en la spirita spirita mondo sub la flugiloj de la anˆgelo gelo ˆcion cion tion vidis kaj a˘udis, udis, ridis kune kun ili kaj ploris ˆ la plej kun kun ili. ili. La leter leteroo esti estiss la˘ ute ute legata, eˆc la vortoj de la Biblio: Biblio: “ Ce ekstrema maro min tamen tien kondukus Via mano kaj Via dekstra mano min tenus. tenus.”” Kvaza˘ Kvaza˘ u mirindaj tonoj de orgeno sonis ˆcirka˘ cirka˘ue, u e, kaj la anˆgelo gelo kuˆsigis sigis siajn sia jn flugilojn flugilo jn kiel vualon ˆcirka˘ cirka˘u la dor dorma man nto. to. . . . La son sonˆˆgo go finigis, mallumo plenigis la neˆgan gan domon, sed la Biblio kuˆsis sis sub su b lia kapo, kredo kaj espero kuˆsis sis en lia koro. Dio estis kun li, kaj la hejmo estis kun li — “ˆce ce la plej ekstrema maro”.

ˆ * Ce

la plej ekstrema maro  *

3 9 3

102

FABELOJ

26

103

ˆ Sparmonujo

a ˆcambro cambro de la infano infan o j estis plena de d e ludiloj ludil oj;; supre s upre sur su r la ˆsranko sranko staris stari s la ˆsparmonu sparmonujo, jo, kiu estis el argilo argilo kaj havis havis la formon formon de porko. porko. Sur la dorso ˆgi gi kompreneble havis fendon, kiun oni ankora˘u pligrandigis per tranˆcilo, cilo, por ke anka˘u arˆgentaj gentaj taleroj povu trapenetri; kaj du taleroj efektive jam enmigris tien krom la multaj malgrandaj moneroj. La ˆsparmosparmonujo estis tiel plene ˆstopita, stopita, ke la mono ˆce ce la skuado plu ne sonoris, kaj tio estas estas la plej alta grado, kiun ˆsparmonu sparmonujo jo povas povas atingi. atingi. Nun la porko staris supre sur la ˆsranko kaj rigardadis rigardadi s malsupren malsupre n sur ˆcion cion en la ˆcambro, cambro, ˆgi gi sciis  ja, ke per tio, kion ˆgi gi enhavas en sia korpo, ˆgi gi ˆcion cio n p ovas aˆceti, cet i, kaj tio dona do nass agrablan konscion. Tion pensis anka˘u la aliaj, kvankam ili tion ne diris la˘ute, ute, ili ja havis sufiˆ ce ce da aliaj temoj por parolado. parolado. Unu tirkesto tirkesto de la komodo estis duone elˆsovita, sovita, kaj tie oni povis p ovis vidi grandan gr andan pupon p upon,, kiu estis iom malnova ka ka j havis ˆ elrigardis kaj diris: flikkudritan kolon. Gi d iris: “Ni nun ludu homojn; tio ˆciuokaze ciuokaze iom valoras.” Tiam fariˆgis gis ˆgenerala generala movado, eˆc la bildoj bildo j sur su r la muro returnis retur nis sin, por montri, ke ili anka˘u havas malanta˘uan uan flankon, kaj tion neniu povis nei. Estis mezo de la nokto, la luno enbrilis tra la fenestro kaj donis senpagan lumon. Jen la ludo devis komenciˆgi, gi, kaj ˆcio cio estis est is invit inv itita ita,, eˆc la infan in fanaa kaleˆseto, set o, ˆ havas sian specialan kvankam ˆgi gi apartenis al la pli malsubtilaj ludiloj. “ Ciu bonecon,” ˆgi gi diris, “ne ˆciuj ciuj pov p ovas as esti nobelaj, nobela j, iu devas devas plenumi p lenumi la laborojn, kiel oni ordinare diras.”

ˆ * Sparmonujo  *

104

Nur la ˆsparmonujo sparmonuj o sola ricevis la inviton skribe; skrib e; ˆgi okupis tro altan situaˆ anka˘ cion, ke oni povu supozi, ke ˆgi gi akceptos akcept os inviton invit on buˆsan. san . Gi u ne bonvolis doni respondon, resp ondon, ˆcu cu gi ˆgi venos, kaj ˆgi gi ne venis. Se oni volas, ke ˆgi gi partoprenu, gi ˆgi devas povi ˆgui gui la ludon el sia loˆgejo, gejo, al tio oni povas sin alkonformigi; kaj ili sin alkonformigis.

La malgranda pupteatro tuj estis starigita tiel, ke oni povis rekte enrigardi. Ili volis anta˘ue ue ludi komedion kaj poste oni intencis aranˆgi gi tetrinkadon, ˆce ce kiu samtempe samtemp e estos farataj farata j spiritekzerco sp iritekzerco j. La balancˆ bal ancˆcevalo cevalo parolis pri kurdresado kaj pri rasa sango, la infana kaleˆ kaleˆseto seto pri fervojoj kaj pri la forto de vaporo, aporo, — tio aparten apartenis is ja al ilia fako, fako, kaj ili povosc povosciis iis paroli paroli pri tio. tio. La ˆcambr ca mbraa hor h orlo loˆˆgo go parolis pri politik’ tik’ tik’; ˆgi sciis, kion sonis la sonorilo, sed oni asertis, ke ˆgi gi iras malˆguste. guste. La kana bastono staris fiere sur sia pinto kaj apogis sin per sia arˆgenta genta kapeto, ˆgi gi estas ja metalgarnita supre kaj malsupre. Sur la sofo kuˆsis sis du broditaj kusenoj, sufiˆce ce beletaj, sed iom malsaˆgaj. g aj. Kaj tiamaniere la komedio povis komenciˆgi. ˆ sidis kaj rigardis; poste iu proponis, ke oni apla˘udu, Ciuj udu, kraku kaj bruu, por elesprimi la ˆgeneralan generalan ˆgojon. gojon. Sed la rajdvipo diris, ke ˆgi gi neniam krakas por fari komplezon al maljunuloj, maljunulo j, sed nur por la honoro de nefianˆcigitaj. cigitaj. “Mi ˆ por junuloj, ˆcu krakas krakas por ˆciuj!” ciuj!” asertis asertis la krakpizo. krakpizo. “ Cu cu por maljunuloj, ˆciam ciam do estas krakate!” diris la kraˆ cujo. cujo. Tiaj proksimume estis la pensoj, p ensoj, per kiuj ˆciu ciu sin s in okupis ok upis dum la teatra teat ra prezentado. pre zentado. La teatra teatr aˆo o estis es tis tute t ute senvas enva-

ˆ * Sparmonujo  *

105

ˆ lora, sed oni ˆgin gin bone prezentis. Ciuj aktoroj turnis eksteren sian pentritan flankon, ili estis tiel faritaj, ke oni rigardu nur unu ilian flankon, ne la dorsan ˆ flankon. Ciuj ludis bonege, tute en la anta˘ua ua parto de la teatro; la drato, per kiu ili estis kondukataj, estis tro longa, sed pro tio ili fariˆgis pli rimarkeblaj; la flikkudrita pupo p upo estis tiel kortuˆ kortuˆsita, sita, ke ˆgia gia kunkudro disiˆgis, gi s, kaj ka j eˆc la ˆsparmonujo sparmonujo estis tiel efikita, ke ˆgi gi decidis ion fari por unu el la aktoroj kaj enskribi en sia testamento, ke li, kiam venos iam la tempo, kuˆsu su apud ˆgi gi en la nefermi nef ermita ta ˆcerko. cerko. La ˆguo guo efektive estis tiel alta kaj pura, ke oni decidis ne trinki teon, sed tuj komenci komenci la spiritekzer spiritekzercojn, cojn, kion oni nomis “ludi “ludi homojn”. Tiu homado ˆ estis absolute absolute ne enhavis enhavis en si ian malican malican mokon, mokon, ˆcar car ili nur ludis. Ciu okupita de sia j propraj propra j pensoj p ensoj kaj de la rimarkindaj ideoj de la ˆsparmonujo. sparmonujo. ˆ Giaj pensoj estis direktitaj plej malproksimen en la estontecon, ˆgi pensis ja pri testamento kaj enterigo kaj pri tio, kio tiam devas esti farata. — Ha, kiam ajn tio venas, ˆgi gi ˆciam ciam venas, venas , anta˘ anta ˘u ol oni ˆgin gin atendas. atendas. — Krak’ ! jen ˆgi gi falis de la ˆsranko, sranko, kuˆsis sis sur la planko en mil pecetoj, kaj la moneroj gaje dancis ˆcirka˘ ka ˘uen uen kaj saltis. La plej malgrandaj turniˆgis gis en rondo, la grandaj ruliˆgis, gis, precipe unu el la arˆgentaj gentaj taleroj, kiu nepre volis iri malproksimen en la mondon. Nu, ˆgia gia deziro plenumiˆgis, gis, kaj ˆciuj ciuj aliaj alia j devis ˆgin gin sekvi. La pecetoj de la argila porko p orko estis ˆetitaj en la balaaˆ balaaˆejon, ejon, sed jam en la sekvanta sekvanta tago sur la ˆsranko sranko staris denove simila s imila ˆsparmonujo. Moneroj Monero j ankora˘u ne troviˆgis gis en gi, gˆi, kaj tial ˆgi gi anka˘u ne povis kraktinti; per tio ˆgi gi similis al la anta˘ua, ua, kaj tio jam estas ia komenco, — kaj per tio ni finos. 3 9 3

FABELOJ

27

106

Ib kaj malg malgra rand nda a Kri Krist stin ino o

roksime de Gudenaa, apud la arbaro de Silkeborg, simile al granda remparo remparo leviˆ leviˆgas gas altaˆ altaˆo, o, nomata nomata Aasen, Aasen, kaj sub ˆgi gi staris, eˆc nun ankora˘ u staras staras,, malgra malgranda nda vilaˆ vilaˆgana gana domo, ˆcirka˘ cirka˘uita u ita de kelke elke da malgrasaj grenkampoj; la sablo travidiˆgas tra la maldensaj spikoj de sekalo kaj hordeo. hordeo. Sufiˆ ce ce multe multe da jaroj pasis de post la fariˆgoj, goj, kiujn ni volas rakonti; la homoj, kiuj tiam loˆgis gis en la dometo, mastrumadis sian malgrandan vilaˆganan ganan posedaˆ posedaˆon, on, kaj ili havis tri ˆsafojn, safojn, unu porkon kaj du bovojn; por diri mallonge, ili havis sufiˆcajn ca jn vivrimedoj vivrimed ojn, n, ˆcar car ili kontentiˆgis gis je sia modesta sorto; ili povus eˆc teni paron da ˆcevaloj, cevaloj, sed ili diris kiel la aliaj vilaˆganoj: ˆ “Cevalo sin mem formanˆgas, gas, nutrante ˆgi gi konsumas.” konsumas.” Jeppe-J¨ Jeppe-J¨ans ans en somero prilaboradis sian malgrandan plugokampon, kaj en vintro li per lerta kaj diligenta mano pretigadis lignajn ˆsuojn. Ne mankis al li anka˘ anka˘u helpanto; kune kun li laboris unu homo, kiu tute perfekte povosciis la ellaboradon de lignaj ˆ ˆsuoj; suoj; ili estis fortikaj fortikaj kaj samtempe anka˘ anka˘u malpezaj kaj elegantaj. Suojn kaj lignajn kulerojn ili skulptadis; tio donadis monon, kaj oni ne povis nomi Jepp Jep p e-J¨ e-J ¨anson ans on malriˆ ma lriˆca ca homo. hom o. La malgranda Ib, la sepjara knabo, la sola infano de la domo, sidadis apude kaj rigardadis, ofte li tranˆcis cis pecon p econ da ligno kaj iufoje anka˘ anka˘u tran tr anˆˆcis ci s al si la fingron; sed unu tagon li eltranˆ cis cis du pecetojn da ligno, kiuj similis al malgrandaj ligna j ˆsuoj. suoj. Ili estos donacitaj, donacita j, li diris, al la malgranda Kristino, kiu estis malgranda filino de ˆsipisto; ˆsi si estis delikata kaj ˆcarma, carma, kiel infano de altklasaj gepatroj. Neniu povus p ovus supozi, ke ˆsi si devenas el dometo, kiu estas konstruita el torfo kaj staras sur la erikejo. Tie loˆgis ˆsia sia patro, li estis vidvo kaj laborenspezadis lab orenspezadis p er tio, ke li ˆsipadis sipadis brullignon el la arbaro al Silkeborg, kaj ofte de tie eˆc pli malproksimen ˆgis gis Randers. Randers. Li havis havis neniun, kiu povus priatenti la malgrandan Kristinon, kiu estis unu jaron pli juna ol Ib, kaj

* Ib

kaj malgranda Kristino  *

107

tial ˆsi si preska˘ pres ka˘u ˆciam ciam estis kun li, sur la ˆsipo sipo a˘u inter la eriko kaj vakciniaj arbust arbustetoj. etoj. Se li iam devis devis veturi veturi ˆgis gis Randers, li tiam transkondukadis la malgrandan Kristinon al Jeppe-J¨ans. ans. La ludado kaj manˆgado gado ˆce ce Ib kaj la malgranda Kristino iris tre bone; ili fosadis kaj ˆsutadis teron, ili grimpadis kaj vagadis, kaj unu tagon ili amba˘u tute solaj sola j supreniris sur la altaˆ altaˆon on kaj eniris iom malproksimen en la arbaron; unu fo jon ili tie trovis ovojn de skolopo, kaj tio estis granda okazinta okazintaˆo. o.

Ib ankora˘ u neniam estis sur la erikejo, li ankora˘u neniam veturis tra la lagoj al Gudenaa, sed nun tio estis okazonta; okazonta; li estis invitita de la ˆsipisto, sipisto, kaj la anta˘uirantan uirantan vesperon li akompanis lin al lia domo. Sur la brulligno, brulligno, kiu estis alte amasigita amasigita sur la ˆsipo, sipo, frue matene sidis amba˘ u infanoj kaj manˆgis gis panon kaj frambojn. La ˆsipisto sipisto kaj lia servanto servanto per siaj stangoj puˆsis sis la ˆsipon sipon anta˘uen, uen, la fluo faciligis ilian laboron, kaj rapide ili veturis la˘u la fluo de la rivero kaj tra la lagoj, kiuj sur ˆciuj ciuj flankoj flanko j ˆsajnis sajnis fermitaj fermitaj de arbaro arbaro kaj kanoj. Sed tamen tamen ˆciam ciam denove denove montriˆ montriˆgadis gadis

* Ib

kaj malgranda Kristino  *

108

ia traveturejo, traveturejo, kvanka kvankam m la maljunaj arboj arbo j eˆ c malsuprenkliniˆgis gis al ili kaj la kverkoj etendis al ili siajn sia jn senˆseligita seligita jn branˆcojn, coj n, kvaza˘u ili havis retiritajn manik manikojn ojn kaj volis volis montri montri siajn ostecajn ostecajn nudajn nudajn brakojn brakojn.. Malju Maljunaj naj alnoj, alnoj, kiujn la fluo depuˆ depuˆsis sis de la dekliv dekliva bordo, per p er siaj radikoj radikoj forte teniˆgis gis je la fundo kaj kaj aspektis aspektis kiel malgrandaj malgrandaj arbaraj arbaraj insuloj. Akvolil Akvolilioj ioj balanciˆ balanciˆgadis gadis sur la akvo, estis belega veturo. Fine oni venis al la angilkaptejo, kie la akvo bruis tra la kluzoj. Kiom multe Ib kaj Kristino povis tie vidi! Tiam tie ekzistis ankora˘u neniu fabriko a˘u vilaˆgo, go, tie staris nur la malnova angildigo, kiu okupis la fortojn de ne multe da homoj. La falado de la akvo tra la kluzoj kaj la kriado de la sovaˆgaj anasoj tiam estis la solaj signoj de vivo en la silenta naturo. Kiam la brulligno estis elˆ elˆsarˆ sarˆgita, gita, la patro de Kristino aˆcetis ceti s al si grand g randan an faskon f askon da angil a ngiloo j kaj ka j buˆ b uˆcitan cita n porki p orkideto deton, n, kaj ˆcion cion kune kun e en korbo li starigis malanta˘ue ue en la ˆsipo. sipo . Poste ili ekveturis kontra˘uflue uflue hejmen, sed la vento estis favora, kaj ˆcar car ili il i streˆ str eˆcis cis la l a velojn, velo jn, tial estis e stis tiel same s ame bone, b one, kvaza˘u ili estus tirataj de du ˆcevaloj. cevaloj. Kiam la ˆsipo sipo velvet velveturis uris tra la arbaro arbaro kaj oni atingis atingis la lokon, lokon, de kiu la ˆsipservisto sipservisto havis nur mallongan distancon ˆgis gis sia loˆgejo, gejo, li kaj la patro de Kristino eliris sur la bordon, kaj anta˘u tio la patro ordonis al la infanoj, ke ili estu trankvil trankvilaj aj kaj singar singardaj. daj. Tion Tion ili tamen tamen ne longe faris; faris; ili devis devis rigardi en la korbon, en kiu estis konservataj la angiloj kaj la porkideto, la porkideton ili nepre devis alte levi kaj teni, kaj ˆcar car ili amba˘u volis ˆgin gin teni, ili elfaligis ˆgin, gin, kaj rekte en la akvon. akvon. La fluo ˆgin gin forportis, tio estis terura okazi oka zint ntaˆ aˆo. o . Ib en timego elsaltis sur la teron kaj kuris ian distancon, poste venis anka˘ u Kristi Kristino. no. “Pren “Prenu u min kun vi!” vi!” ˆsi si kriis, kriis, kaj poste poste ili amba˘ amba˘u rapide saltis en la arbetaˆ arbetaˆaron. aron. Balda˘u la ˆsipo kaj la rivero rivero malaperis malaperis anta˘ anta˘u iliaj okuloj. Ankora˘ Ankora˘ u kelkan pecon ili kuris, kaj tiam Kristino falis kaj ekploris; Ib ˆsin sin levis lev is.. “Venu “Venu kun mi!” li diris; “nia domo troviˆ troviˆgas gas tie proksi proksime. me.”” Sed beda˘ uurinde ˆgi gi ne troviˆgis gis tie proksim proksime. e. Ili iris kaj kaj iris iris super super velki velkint ntaj aj folioj folioj kaj sekaj sekaj defalint defalintaj aj branˆ branˆcoj; coj; kraketis kraketis sub iliaj malgrandaj malgrandaj piedoj. Jen ili a˘udis udis fortan kriadon, — ili ekstaris silente kaj a˘uskultis. uskultis. Subite Subite ekkriis aglo, aglo, tio estis malbela krio, kiu ilin terure timigis, sed anta˘u ili en la arbaro kreskis ˆ estis tro alloga, por ke ili ne plej belaj mirteloj en nekredebla multego. Cio restu, kaj ili restis kaj manˆgis gis kaj ricevis tute bluajn buˆson son kaj vangojn. vangojn. Jen denove a˘ udiˆ udiˆgis gis voko. “Ni ricevos batojn, pro la porkideto!” diris Kristino. “Ni iru al mia hejmo!” diris Ib; “nia domo certe staras ˆci ci tie en la arbaro!” Kaj ili iris; ili venis al vetura vojo, sed hejmen ˆgi ne kondukis, kaj fariˆgis gis mallume, kaj ili timis. La neordinara silento ˆcirka˘ cirka˘ue ue estis interrompata nur de la malbela kriado de gufo a˘u de la kantado de birdoj, kiujn ili ne konis. Fine amba˘ u implikiˆgis gis en arbeta arb etaˆˆo, o, Kristino Kri stino ploris plo ris kaj Ib I b ploris, kaj post p ost kiam

* Ib

kaj malgranda Kristino  *

109

ili tiel t iel estis es tis plorinta p lorintajj kelkan tempon, tem pon, ili kuˆ k uˆsiˆ siˆgis gis sur la verdaˆ verdaˆo o kaj endormiˆgis. La suno staris jam alte sur la ˆcielo, cielo, kiam ili vekiˆgis; gis; estis al ili tre malvarme, arme, sed Ib opiniis, opiniis, ke tie supre sur la altaˆ altaˆo, o, sur kiun la suno tra inter inter la arboj tiel brile lumis, ili povus varmiˆ varmiˆ gi, gi, kaj de tie ili anka˘ anka˘u povus vidi la domon domon de liaj gepat gepatroj. roj. Sed ili troviˆ troviˆgis gis malproksime de ˆgi, gi, en tute alia parto de la arbaro. arbaro. Kun grandega malfacil malfacileco eco ili suprengrimpis suprengrimpis tute sur la altaˆ altaˆon, on, kaj jen ili staris staris sur kruta deklivo apud klara klara lago kun travidebl travideblaa akvo. Granda nombro da fiˆsoj soj naˆgadis gadis en ˆgi, gi, prilumitaj de la radioj de la suno. Tio, kion la infanoj vidis, estis por ili tute neatendita, kaj tute apude ili ekvidis arbeton plenan plenan de nuksoj. nuksoj. Ili deˆsiris siris kaj klakis klakis kaj manˆgis gis la delikatajn kernojn, kiuj komencis formiˆgi. gi. Jen aperis nova nova surprizo, eˆc teruro. El la arbetaˆ arbetaˆo o eliris granda maljuna virino, kies vizaˆ go go estis bruna kaj kies ˆ portis haroj estis brile nigraj; la blanko en ˆsiaj siaj okuloj lumis kiel ˆce ce negro. Si ligaˆ ligaˆon on sur la dorso kaj bastonegon en la mano; tio estis ciganino. La infanoj infano j ne tuj komprenis, kion ˆsi si diris; kaj ˆsi si elprenis elpreni s el la poˆso so tri grandajn granda jn nuksojn, nukso jn, pri kiuj ˆsi si diris, ke en ˆciu ciu el ili estas kaˆ kaˆsitaj sita j la plej ˆcarmaj carma j objekto ob jektoj, j, ke tio estas esta s sorˆcaj ca j nukso nuks o j. Ib rigardis la virinon; ˆsi estis tre afabla, kaj tial Ib ricevis kuraˆ gon gon kaj demandis, ˆcu cu li ricevos la nuksojn; la virino donis ilin al li kaj ˆsirkolektis sirkolektis al si plenan p lenan poˆson son da nukso nuk sojj avelaj. avela j. Ib kaj Kristino rigardis per p er grandaj granda j okuloj okulo j la tri sorˆcajn cajn nuksojn. ˆ en ˆci “Cu ci tiu troviˆgas gas kaleˆso so kun ˆcevaloj?” cevalo j?” demand dem andis is Ib. “Eˆc ora kaleˆso so kun oraj ora j ˆcevaloj!” cevalo j!” respond resp ondis is la virino. viri no. “En tia okazo donu ˆgin gin al mi!” petis la malgranda Kristino, kaj Ib donis gin ˆgin al ˆsi, si, kaj la virino enligis al ˆsi si la nukson en ˆsian sian koltukon. ˆ “Cu en ˆci ci tiu troviˆgas gas tia sama b ela koltuko koltuko,, kiel Kristino Kristino havas?” havas?” demandis Ib. “Dek koltukoj tie troviˆgas!” gas!” respondis respondis la virino, “kaj “kaj krom tio ankora˘ ankora˘u eleganta eleg antajj vesto ve stoj, j, ˆstrump stru mpoo j kaj ˆcapelo. cap elo.”” “En tia okazo mi ˆgin gin anka˘u volas havi!” diris Kristino, kaj la malgranda Ib donis don is al ˆsi si anka˘u la duan nukson. La tria estis malgranda kaj nigra. ˆ tiun vi povas “Ci povas konservi konservi por vi!” diris Kristino, Kristino, “ˆgi gi anka˘u ja estas tre bela.” “Kaj kion ˆgi gi enhavas?” demandis Ib. “Tion, kio estas plej bona por vi!” respondis la ciganino. Kaj Ib forte tenis sian nukson. La virino promesis, p romesis, ke ˆsi si kondukos ilin al ˆgusta gusta vojo hejmen, kaj ili iris, sed ˆguste en la direkto ˆguste guste kontra˘ua ua al tiu, en kiu ili devus iri; oni tamen ne devas pro p ro tio akuzi ˆsin, sin, ke ˆsi si intencis ˆsteli steli la infanojn. Meze en la senvojeta arbaro ili renkontis la arbariston Chr¨an, kiu konis Ibon, kaj per lia helpo Ib kun la malgranda Kristino venis returne hejmen kie oni estis en granda timo pri ili, Ili ricevis pardonon, kvankam ili amba˘u

* Ib

kaj malgranda Kristino  *

110

tute juste meritis la vergon, unue ˆcar car ili faligis en la akvon la porkideton p orkideton kaj due ˆcar car ili forkuris fork uris.. Kristino revenis hejmen al sia erikejo, kaj Ib restis en la malgranda arbara domo. La unua, kion li faris vespere, estis tio, ke li elprenis la nukson, nukson, kiu enhavis enhavis en si la “plej bonan” objekton. Li metis ˆgin gin inter la pordon kaj sojlon kaj alpremis la pordon; la nukso krakis kaj rompiˆgis, sed en ˆgi gi ne troviˆgis gis ˆ plena kerno; ˆgi gi havis en si ian specon de flartabako a˘u vermopulvoro. Gi estis vermotrua, kiel oni ordinare diras. “Jes, tion mi povis anta˘uvidi!” uvidi!” diris al si Ib; “kaj efektive, kiamaniere en ˆgi, gi, en tiel malgranda nukso, povus trovi lokon la plej bona objekto! Kristino el sia j du nuksoj ricevos nek elegantajn vestojn nek oran kaleˆ kaleˆson.” son.” Venis la vintro, kaj venis la nova jaro. Pasis multe da jaroj. Ib devis nun komenci la vizitadon de anta˘ukonfirmaciaj lecionoj, kaj la pastro loˆgis sufiˆce ce malproksime. En tiu tempo unu fo jon venis venis la ˆsipisto sipisto kaj rakont rakontis is al la gepatroj gepatroj de Ib, ke la malgranda malgranda Kristino

* Ib

kaj malgranda Kristino  *

111

intencas inten cas akcepti akcep ti servolo s ervolokon. kon. Li diris d iris,, ke tio estas esta s por p or ˆsi si vera ve ra feliˆ f eliˆco, co, ke ˆsi si trafas traf as ˆ iros al la en tiel bonajn bona jn manojn, ke ˆsi si povos servi ˆce ce tiel bonaj bona j homoj. Si riˆcaj ca j gemastro j de drinkejo en la ˆcirka˘ cirka˘uaˆ uaˆo o de Herning; tie ˆsi si helpados helpado s al la mastrino, kaj se ˆsi si ta˘ugos ugos kaj estos konfirmita, ili ˆsin sin restigos ˆce ce si. Ib kaj Kristino diris al si reciproke adia˘u; iliaj gepatroj rigardis ilin kiel ˆ la adia˘uo gefia ge fianˆ nˆcojn co jn.. Ce uo ˆsi si montris montr is al li, ke ˆsi si ˆciam ciam ankora˘ ankor a˘u posedas la du nuksojn, kiujn ˆsi si tiam ricevis de li, kiam ili perdis la vojon en la arbaro; ˆsi si anka˘ u rakontis, r akontis, ke en sia kofro ˆsi si konservas la lignajn ligna jn ˆsuojn, suo jn, kiujn li, estante knabo, knab o, eltranˆ eltr anˆcis cis el ligno lign o kaj ka j donac d onacis is al ˆsi. si. Ib estis konfirmita, sed restis en la domo de sia patrino, ˆcar car li estis lerta lignoˆ lign oˆsuisto sui sto kaj somere some re li l i admin ad ministr istradis adis la malgra m algranda ndan n terp te rposed osedaaˆon on tiel, tiel , ke ˆsi si ˆ havis por tio nur lin, ˆcar estis plene kontenta. Si car la patro de Ib mortis. Nur malofte, ordinare nur per poˆstisto stisto a˘u per vaganta angilvendisto, oni ˆ la riˆcaj a˘ udis udis ion pri Kristino. Ce ca j gemastro gema stro j estis esti s al ˆsi si bone, bo ne, kaj kiam ˆsi si estis esti s konfirmita, ˆsi si skribis al sia patro kaj komisiis al li anka˘u saluti Ibon kaj lian patrinon. patrinon. En la letero letero ˆsi si skribis skribis pri donaco donaco de ses novaj novaj ˆcemizoj cemizoj kaj bela vesto, kiujn ˆsi si ricevis de siaj gemastroj. Tio estis efektive bona j sciigoj. sciigo j. En la sekvanta printempo en unu bela tago oni frapis je la pordo de Ib kaj de lia patrino, kaj eniris la ˆsipisto sipisto kun Kristino; ˆsi si venis vizite por unu tago. ˆ Guste troviˆgis gis okazo, por veturi ˆgis la plej proksima najbaraˆ najbaraˆo o kaj returne, ˆ kaj ˆsi si uzis ˆgin. gin. Si estis bela kaj ˆcarma carma kiel delikata delikata fra˘ulino ulino kaj havis sur si belajn vestojn, vestojn, kiuj estis kudritaj kudritaj gustoplene gustoplene kaj estis al ˆsi bone alaspektaj. alaspektaj. En plena parado ˆsi si tie staris, kaj Ib havis sur si siajn malnovajn malnovajn ˆciutagajn ciutagajn vestojn. La ˆgojo gojo kaj surprizo faris lin muta! Kvankam Kvankam li prenis ˆsian sian manon, tenis ˆgin gin forte, kaj plena feliˆ feliˆco co radiis el liaj lia j okuloj, li siajn lipojn tamen tamen ne povis movi; sed des pli rapide la malgranda Kristino ekmovis sia jn lipojn, lip ojn, ˆsi rakontis rakontis multe kaj vigle kaj kisis Ibon sur la buˆso. so. ˆ “Cu vi ankora˘ u min konas?” ˆsi si demandis. Sed eˆ c kiam ili amba˘ u restis solaj sola j kaj li ˆciam ciam ankora˘u staris kaj tenis ˆsian sian manon, li povis p ovis nur elbalbuti: “Vi fariˆgis gis eleganta sinjorino, kaj mi devas montri min al vi en mia malpura kitelo! Kiel ofte mi pensis pri vi kaj pri la malnova tempo!” Brako Brako sub brako brako ili iris sur la altaˆ altaˆon on kaj rigardis rigardis trans Gudenaa Gudenaa al la erikejo kun ˆgiaj giaj verdaj montetoj, sed Ib nenion diris; tamen kiam ili diris al si reciproke adia˘u; u; en lia animo estis tute klare, ke Kristino devas fariˆgi lia edzino; jam en ilia infaneco oni ja nomadis nomadis ilin gefianˆ coj; coj; ili estis, kiel li opiniis, fianˆcigita cigita paro, p aro, kvanka kvankam m neniu el ili mem tion eldiris. Nur kelke da horoj ili povis ankora˘u esti kune, ˆcar car ˆsi devis iri returne al tiu loko, loko , kie ˆsi si elkaleˆ el kaleˆsiˆ siˆgis, por morga˘u frue matene ekveturi returne. ˆ Sia patro kaj Ib akompanis sin; ˆsin; estis hela lunlumo, kaj kiam ili alvenis al sia celo kaj devis disiˆgi, gi, Ib tute ne povis ellasi ellasi ˆsian sian manon. Kiel ajn klare klare liaj rigardoj esprimis la deziron de lia koro, li tamen povis eldiri ˆgin nur per malmulte malmulte da vortoj, vortoj, sed ˆciu ciu el ili venis el la plejprofundo plejprofundo de la koro. “Se vi

* Ib

112

kaj malgranda Kristino  *

en la lasta lasta tempo ne alkutimiˆ alkutimiˆgis gis al tro eleganta vivo,” li diris, “kaj se vi estus kontenta vivi en la domo de mia patrino kun mi kiel kun via edzo, tiam ni fariˆgu gu geedzoj! geedzoj!.. . . Sed ni povas povas ja ankora˘ ankora˘ u iom atendi!” “Jes, venos veno s tempo, temp o, venos konsilo, kons ilo, Ib!” I b!” ˆsi si diris; diris ; kaj ka j ˆsi si premis prem is al li la manon, manon , kaj li kisis ˆsin sin sur s ur la buˆso. so. “Mi havas konfidon al vi, Ib!” diris Kristino, Kristino , “kaj mi opinias, ke mi vin amas; sed lasu min anta˘ue ue pripensi!” pripensi!” Kaj ili disiˆgis. gis. Ib rakontis al la ˆsipisto, sipisto, ke li kaj Kristino estas jam kvaza˘ kvaza˘u fianˆcigita cigi taj, j, kaj ka j la ˆsipisto sipi sto trovis, t rovis, ke estas esta s tiel, tie l, kiel k iel li l i ˆciam ciam pensi pe nsis. s. Li akompan akom panis is Ibon hejmen kaj dormis kun li en unu lito, kaj tie plu ne estis parolate pri la fianˆciˆgo. go. Pasis unu jaro; du leterojn letero jn skribis al si reciproke reciproke Ib kaj Kristino, kaj ˆciu ciu el ili estis subskribita: “fidela ˆgis gis la morto”. m orto”. Unu tagon la ˆsipisto sipisto venis al Ib kaj transdonis al li salutojn de Kristino. La transdono de la pluaj sciigoj videble estis por li malfacila malfacila,, sed la esenco esenco estis, estis, ke al Kristino Kristino estas bone, eˆ c pli ol bone, ˆsi si estas estas ja bela knabino, knabino, estimata estimata kaj amata; amata; ke la filo de la mastro mastro venis venis vizite vizite hejmen hejmen;; ke li hav havas en Kopenha Kopenhago go tre grav gravan kaj altkv altkvali alita tan n oficon, komizecon en kontoro, ke Kristino K ristino al li plaˆcis cis kaj ˆsi si lin anka˘u trovas la˘u sia gusto, ke liaj gepatroj anka˘u ne kontra˘uparolas, uparolas, sed ke nun la koro de Kristino rememorigas rememoriga s al ˆsi, si, ke kredeble Ib ˆciam ciam ankora˘u pensas pens as pri ˆsi, kaj ke tial ˆsi si estas esta s preta pret a forpuˆ forp uˆsi si de si sian feliˆ fel iˆcon. con. Tiel parolis paro lis la ˆsipisto sip isto.. Ib en la unua momento momento ne diris eˆc unu vorton, vorton, sed li paliˆ gis, gis, skuis la kapon kaj ka j poste p oste diris: d iris: “Kristino ne devas forpuˆsi si de si s i sian si an feliˆ f eliˆcon!” con!” “Skribu al ˆsi si vian v ian opinion per kelke da vortoj!” vortoj !” diris la ˆsipisto. sipisto. Kaj Ib skribis; sed li ne povis meti la vortojn tiel, kiel li volis, li trastrekis kaj disˆsiris, siris, — tamen ˆgis gis la mateno li elverkis leteron al la malgranda Kristino, kaj jen estas ˆgia gia enhavo: “La leteron, kiun vi skribis al via patro, mi legis, kaj mi vidas el  ˆgi, gi, ke al vi en ˆciuj ciuj rilatoj estas bone kaj ke vi povas havi eˆ c sorton ankora˘  u pli bonan. Demandu Demandu vian propran propran koron, koron, Kristino, Kristino, kaj pripens pripensu u bone, one, kio vin atendas, atendas, se vi min preno prenos. s. Mi povas povas prop proponi oni nur malmulte. Ne pensu pensu pri mi nek pri tio, kio fariˆ fariˆgos gos el mi, sed nur pri via propra profito! Per nenia promeso vi estas ligita al mi, kaj se en via koro vi faris al mi ian promeson, mi  liberigas vin de ˆgi. gi. Plena kaj ˆciurilata ciuril ata feliˆco co venu sur vin, kara  Kristino! Dio espereble anka˘  u por mia koro donos konsilon. Por ˆciam ciam via sincera amiko. amiko . Ib.” La letero estis forsendita, kaj Kristino ˆgin ricevis. La tagon tagon de sankta sankta Marteno Marteno estis farita farita pri ˆsi si edziˆganonco ganonco kiel en la preˆgejo gejo sur la erikejo, tiel anka˘u en Kopenhago, kie loˆgis gis la fianˆco, co, kaj tien

* Ib

kaj malgranda Kristino  *

113

ˆsi si veturis kun sia bopatrino, ˆcar car la fianˆco co pro siaj multaj okupoj okupo j ne povis entrepreni la vojaˆgon g on al Jutla Jutland ndo. o. La˘ u interkonsento Kristino renkontiˆgis gis kun sia patro en la vilaˆgo go Funder, tra kiu ˆsia sia vojo kondukis kaj kiu troviˆgis gis ne malproksim malproksimee de ˆsia sia hejma erikejo; erikejo; tie ili reciprok reciprokee diris al si adia˘u. u . Oni Oni iom eksciis pri tio, sed Ib nenion diris; li estas tre meditema, diris lia maljuna patrino. patrino. Jes, profunde profunde enpensa kaj meditema meditema li estis, kaj tial li denove denove rememoris la tri nuksojn, kiujn li kiel infano ricevis de la ciganino kaj el kiuj li du fordonis al Kristino. Tio estis tiuj sorˆ caj caj nuksoj, kiuj devis alporti al Kristino oran o ran kaleˆson son kun ˆcevaloj cevaloj kaj plej bela jn vestojn. vestoj n. Jes, jes, tio plenumiˆ pl enumiˆgis! Tiun tutan lukson la sorto tie en la potenca reˆgurbo gurb o Kopenhago Kope nhago donis al ˆsi. si. Por ˆsi tio plenumiˆ plenu miˆgis! gis! Po Porr Ib la nukso nukso enhavis enhavis en si nur nur nigran nigran polvon polvon kaj teron. “Tion, kio estas la plej bona por li,” kiel diris la ciganino, — jes, tio anka˘ u plenumiˆgis, gis, por li la plej bona estis polvo kaj kaj tero. tero. Nun li komprenis komprenis klare, kion la virino aludis: en la nigra tero, en la malvarma tombo estos por li plej bone. Pasis jaroj, — ne multaj, sed ho ve, al Ib ili ˆsajnis sajnis tiel longaj; la maljunaj maljuna j gemastroj de la drinkejo mortis, unu mallonge post la alia. La tutan havon, multajn multajn milojn da taleroj, heredis heredis la filo. Jes, nun Kristino Kristino povis veturi veturi en ora kaleˆ kaleˆso so kaj porti elegantajn eleganta jn vestojn. vestoj n. En la du sekvantaj jaroj la patro ricevis de Kristino neniun leteron, kaj kiam fine unu letero alvenis, tiam la riˆceco ceco kaj la plezuro j estis malaperintaj. La kompatinda Kristino! Nek ˆsi si nek ˆsia sia edzo povosciis etendi siajn piedojn konforme al la litkovrilo; la riˆcaˆ caˆo o foriris, kiel ili ˆgin akiris, ˆgi gi havis sur si neniun benon. La eriko floris, kaj la eriko denove velkis; pli ol unu vintro pelis la neˆgon super sup er la erikejo kaj super sup er la altaˆ altaˆo, o, kie Ib loˆgis gis en silenta izoliˆgo. go. La printempa suno lumis, kaj kaj Ib estis prilaborant prilaborantaa sian kampon. Subite li per sia plugilo plugilo surpuˆsigis gˆis sur ion, kio ˆsajnis al li siliko; siliko; ia stranga stranga objekto, simila al nigra nigra rab ra b otaˆ ot aˆo, o , elˆsovi soviˆˆgis gis sur la supraˆ supraˆon, on, kaj kiam Ib ˆgin gin levis, li rimarkis, ke ˆgi estas estas el metalo metalo;; la loko, loko, kiun kiun la plugilo plugilo difektis difektis,, brilis brilis tute strang strange. e. Tio estis peza, granda ora brakringo el antikva idolista tempo. Li estis disfosinta tombon de antikva grandegulo, kaj li trovis ˆgian plej multekostan ornamon. Ib montris tion al sia pastro, kiu klarigis al li ˆgian altan valoron. Poste li iris kun li al la distriktestro, kiu raportis pri tio en Kopenhagon kaj donis al Ib la konsilon, ke li mem transdonu al la estraro la grandvaloran grandvaloran trovitaˆ trovitaˆon. on. “Vi trovis en la tero la plej bonan, kion ˆgi povi poviss doni al vi!” vi!” diri diriss la distriktestro. “La “La plej plej bonan!” bonan!” pensi pensiss Ib. “La “La plej bonan bonan por mi — kaj en la tero! tero! En tia okazo okazo la ciganino ja tamen estis estis prava, prava, se tio estis estis la plej bona!” Ib veturis per la poˆsta sta ˆsipo al la ˆcefurbo; cefurb o; al li, kiu ˆgis gis nun estis veturinta nur ˆgis gis Gudenaa, la nuna vojaˆgo go ˆsajni sa jniss kvaza˘u vojaˆgo go transoceana. Kaj Ib alvenis en Kopenhago.

* Ib

kaj malgranda Kristino  *

114

Oni pagis pagis al li la valor valoron on de la trovita trovita oro, oro, tio estis estis grand grandaa sumo: sumo: mil spesmiloj. Tial Ib nun povis permesi al si vagadon tra la strata labirinto de Kopenhago. ˆ Guste en la vespero anta˘u sia forveturo al Aarhus li devojiˆgis gis en la stratoj, trafis en tute alian direkton, ol li intencis iri, kaj trans la Kolona ponto li trafis al la Kristiana Haveno anstata˘u al a l la remparo ˆce ce la l a Okcidenta Okcide nta pordego. p ordego. Kvankam li tenis sin je la okcidenta direkto, li tamen tre forte dekliniˆgis de la bezonat bezonataa vojo. Neniun Neniun homon homon oni povis povis vidi sur la strato. strato. Malgr Malgrand andaa knabino knabino eliris eliris el mizera mizera domo; Ib petis informon pri la vojo, kiun li serˆ serˆcis. cis. La knabineto surpriziˆgis, gis, ekrigardis al li supren, kaj en ˆsiaj siaj okuloj montriˆgis gis larmoj. larmoj. Li demandis, demandis, kio al ˆsi si estas; estas; ˆsi si diris ion, kion li ne kompreni komprenis, s, kaj kiam ili amba˘u troviˆgis gis sub lanterno kaj la lumo falis rekte sur ˆsian sian vizaˆgon, al li fariˆgis gis tute strange strange en la animo, animo, ˆcar car li ekvidis ekvidis anta˘ anta˘u si la malgrandan Kristinon, Kristino n, ˆsian sian tute vivantan portreton, p ortreton, tute tian, kian li ˆsin sin rememoris el la tempo, kiam ili amba˘u estis infanoj. Li sekvis la malgrandan knabinon en la mizeran domon kaj supreniris la˘u la mallarˆga ga ruiniˆginta gin ta ˆstup st uparo aro ˆgis gis malgranda kurba ˆcambreto cambreto sub la tegte gmento. Peza, sufoka sufoka aero plenigis la ˆcambreton, cambreton, nenia lumo tie estis. En unu angulo a˘ udiˆ udiˆgis gis ˆgemado, gemado, kaj el tie penetradis malfacila spirado. Ib ekbruligis alumeton. Sur mizera lito tie kuˆsis sis la patrino de la infano. ˆ “Cu mi eble eble pov p ovas as en ia manier manieroo helpi al vi?” demand demandis is Ib. “La infano infano renkontis renkontis min sur la strato, sed mi mem estas ˆci ci tie tute fremda en la urbo. ˆ ne troviˆgas Cu gas ˆci ci tie ia najbaro na jbaro a˘u iu alia, kiun mi povus voki?” Kaj dirante tion, li levis ˆsian sian kapon. Tio estis Kristino el la erikejo! De longa tempo ˆsia sia nomo tie en Jutlando Jutlando ne estis estis elparolat elparolata, a, ˆcar car tio ka˘ uzus grandan tumulton en la silenta meditado de Ib, kaj cetere la famo kaj uzus la vero rakontis ja nenion bonan: b onan: la multo de mono, kiun ˆsia edzo heredis de siaj gepatroj, faris lin malhumila kaj facilanima. Sian konstantan servolokon li forrifuzis, dum duono da jaro li vojaˆgadis gadis en la eksterlando, poste li revenis kaj faris ˆsuldojn; ˆciam ciam pli kaj pli la veturilo kliniˆgis g is kaj fine ˆgi gi renversiˆgis. gis. Liaj multaj gajaj gaja j tablamikoj asertis, ke li meritas sian sorton, ˆcar car li vivis ja kiel absoluta malsaˆgulo. gulo. Unu matenon oni trovis lian kadavron en la palaca lageto. De post lia morto Kristino suferis tre multe; multe; ˆsia sia pli juna malgranda malgranda infano, kiu naskiˆgis gis ankora˘u dum la bonstato, mortis; nun Kristino atingis tian gradon, ke danˆgere gere malsana, mals ana, forlasit forl asita, a, ˆsi si kuˆsis sis en mizera mize ra ˆcambreto, cambr eto, en tia mizera stato, kian ˆsi si en siaj junaj jaroj sur sia senhoma erikejo eble povus toleri, sed kiu nun, post ˆsia sia alkutimiˆgo go al pli bonaj cirkonstancoj, treege sentigis ˆ pli aˆga al ˆsi si ˆsian si an mize mi zero ron. n. Sia ga infano, kiu anka˘u estis malgranda Kristino, suferadis suferad is kun ˆsi si mizeron kaj malsaton, kaj ˆsi si nun alkondukis al ˆsi si Ibon. Ibon . “Mi timas, ke la morto disigos min de mia malfeliˆ ca ca infano!” ˆsi si ˆgemis;

* Ib

115

kaj malgranda Kristino  *

“kien en la mondo ˆsi tiam povos iri!” i ri!” Plu ˆsi si nenion povis diri. Ib denove ekflamigis alumeton kaj trovis peceton da kandelo, kiun li ekbruligis; bruligis ; per p er tio ti o la mizera ˆcambreto cambreto almena˘ almena ˘u iom prilumiˆgis. gis. Ib rigardis la malgrandan knabinon kaj rememoris Kristinon en ˆsiaj junaj  jaroj.  jaroj. Pro Kristi Kristino no li povis povis esti bona p or tiu infano, infano, kiu estis estis por li fremda fremda kaj nekonata. nekonata. La mortantino lin rigardis, ˆsiaj siaj okuloj fariˆgis gis pli kaj pli granˆ ˆsi daj... Cu si lin rekonis? Li tion ne eksciis, eˆ c unu vorton li plu ne a˘udis udis de ˆsi. @

Estis en la arbaro de Gudenaa, proksime de la erikejo. La aero estis griza, la eriko komencis velki, la okcidentaj ventegoj peladis la flavajn foliojn en la rivereton kaj ka j trans tran s la erikejon, sur kiu k iu ˆciam ciam ankora˘ an kora˘u staris la domo, konstruita el torfo; en ˆgi gi nun loˆgis gis fremdaj homoj. Sed ˆce ce la bazo de la altaˆ altaˆo, o, sub la ˆsirmo sirmo de alta j arboj, arb oj, staris malgranda domo, blanka kaj afablaspekta. afablasp ekta. En la ˆcambro cambro brulis torfo en la forno, en la ˆcambro cambro estis sunbrilo, kiu lumis el du infanaj okuloj. Kiel printempa printempa kant kantado ado de ala˘udo udo sonis la parolo el la ruˆga ga ridetanta buˆso so de la infano. Vivo kaj ga jeco regis en la domo, la malgranda ˆ sidis sur la genuoj de Ib; Ib anstata˘uis Kristino Kris tino ˆus alveturis. alvetu ris. Si uis al ˆsi si patron pat ron kaj patrinon, kiuj amba˘u malaperis, kiel sonˆgo go malape mala peras ras ˆce ce infano inf ano kaj ˆce ce plenkr plenkresk eskulo ulo.. Ib sidis sidis en la pura, b eleta eleta domo, bonhav bonhava homo; homo; la patrino patrino de la malgranda malgranda infano kuˆ kuˆsis sis sur la tombejo tombejo de malriˆ malriˆ culoj culoj en la reˆgurbo gurbo Kopenhago. Ib havis monon en la kesto, kiel oni asertis, monon el la tero, kaj krom tio li havis ja anka˘u la malgrandan Kristinon. 3 9 3

FABELOJ

28

116

Johanˆ cjo-malsaˆ cjo-malsaˆ gulo gulo

ie en la kamparo estis malnova biena domo, kaj en ˆgi loˆgis gis bienposedanto, sedanto, kiu havis havis du filojn, kiuj estis tiel spritaj, ke eˆc duono de tiu spriteco sufiˆcus. cus. Ili volis svatiˆgi gi al la filino de la reˆgo, kaj por tio ili havis la rajton, ra jton, ˆcar car la reˆ r eˆgidino gidino lasis sciigi, ke ˆsi si prenos kiel edzon tiun, kiu plej lerte kaj plej saˆge ge povos interparoli kun ˆsi. si. Amba˘ u dum ok tagoj sin preparis, tio estis la plej longa tempo, kiu estis donita al ili por tio, sed ˆgi estis esti s sufiˆca, ca, ˆcar car ili havis anta˘ anta ˘uklerec ukl erecon, on, kio ˆciam ciam estas utila. Unu el ili sciis parkere parkere la tutan latinan leksikonon leksikonon kaj tri jarlibrojn de la urba gazeto, kiel de la komenco ˆgis gis la fino, tiel anka˘u returne. La dua konatiˆgis gis kun ˆciuj ciuj paragrafo j de ˆciuj ciuj korporacia j leˆgoj goj kaj kun tio, kio devas scii ˆciu ciu korporaciestro. Tiamaniere, li pensis, li pov p ovas as paroli pri aferoj afero j regnaj regna j kaj scienca sc iencaj. j. Krom tio t io li povosciis brodi ˆselkojn, selko jn, ˆcar car li estis kapabla kaj lerta. “Mi ricevos la reˆgidinon!” gidinon!” ili amba˘ amba˘u diris, kaj tial ilia patro p atro donis al ˆciu ciu el ili po unu bela b ela ˆcevalo; cevalo; tiu, kiu sciis parkere la leksikonon kaj la gazetojn, gazeto jn, ricevis ˆcevalon cevalon karbonigran, karb onigran, kaj tiu, kiu estis kompetenta pri korporaciaˆoj o j kaj pov p ovosciis osciis brodi, ricevis laktoblankan; laktoblankan; kaj post p ost tio ili ˆsmiris smiris al si la angulojn ˆ de la buˆso so per fiˆsoleo, soleo, por ke ili fariˆgu gu pli flekseblaj. Ciuj servistoj estis malsupre sur la korto, por vidi, kiel ili sidiˆgas sur ˆcevalon. cevalon. En tiu momento aperis la tria frato, — ˆcar car estis tri da ili, sed neniu kalkulis la trian kiel fraton, ˆcar car li ne posedis tiel saman miregindan instruitecon kiel la du aliaj, kaj ˆciuj ciuj nomadis lin nur Johanˆcjo-malsaˆ cjo-mals aˆgulo. gulo. “Kien vi volas iri, ke vi metis sur vin la festan surtuton?” li demandis. ˆ vi ne a˘ “Al la kortego, por interparoli kun la reˆgidino! Cu udis, udis, kio estis tamburita en la tuta lando?” Kaj ili rakontis al li tion. ˆ vere! En tia okazo “Cu okazo mi anka˘u devas d evas tie ti e esti! e sti!”” diris diri s Johanˆ J ohanˆcjo-mals cjo- malsaˆ aˆgulo, gulo , kaj la fratoj ridis pri li kaj forrajdis. “Patro, “Patro , donu d onu al mi m i ˆcevalon!” cevalon !” diris dir is Johanˆ Joha nˆcjo-mals cjo- malsaˆ aˆgulo. “Mi ricevas grandan deziron edziˆgi. gi. Se ˆsi si min prenos, tiam ˆsi si min prenos, kaj se ˆsi si min ne prenos, tiam mi tamen ˆsin sin prenos!” prenos! ” “Kia babilaˆ babilaˆo!” o!” diris la patro. “Al vi mi ne donos ˆcevalon cevalon.. Vi ja ne povoscias paroli! Viaj fratoj, tio estas io alia, ili estas bonegaj bravuloj!” “Se vi ne n e volas vola s doni d oni al mi m i ˆcevalon,” cevalon ,” diris d iris Johanˆ Joha nˆcjo-mals cjo- malsaˆ aˆgulo, “mi prenos la kapron, ˆgi gi aparte apartenas nas al mi kaj pov p ovas as min porti!” porti!” Kaj li sidiˆgis gis rajde sur la kapro, frapis ˆgiajn giajn flankojn per siaj kalkanoj kaj forgalopis la˘ulonge de la landvojo. landvojo. Hu, kiel rapide rapide li rajdis! rajdis! “Jen “Jen mi venis!” venis!” ekkrii ekkriiss Johan Johanˆˆcjocjomalsaˆgulo gulo kaj komencis kanti tiel, ke ˆcie cie a˘udiˆ udiˆgis gis resonoj. La fratoj rajdis anta˘uen uen tute silente; ili ne parolis eˆc unu vorton, ili devis ankora˘ u unu fojon pripensi ˆciujn ciujn bonajn b onajn ideojn, kiujn ili intencis elmeti. “He ho! he ho!” h o!” kriis Johanˆcjo-malsaˆ cjo-malsaˆgulo, gulo, “jen mi venis! venis! Vidu, kion kion mi ˆ tiuj vortoj li montris al ili mortintan kornikon, kiun trovis sur la vojo!” Ce

Joha hanˆ nˆ cj o-ma cjomals lsaˆ aˆ gulo  * gulo  * Jo

117

li trovis. “Malsaˆgulo!” gulo!” ili kriis al li, “kion vi volas fari kun ˆgi?” “Mi ˆgin gin donacos al la reˆgidino!” gidino!” “Jes, faru tion!” ili diris, ridis kaj rajdis pluen. “He “He ho! he ho! ho! Jen Jen mi veni venis! s! Vidu Vidu,, kion kion mi nun nun trovi trovis! s! Tion Tion oni oni ne trovas sur s ur la vojo ˆciutage!” ciutage!” La fratoj denove sin returnis, por vidi la maloftan trezoron. “Malsaˆgulo!” ˆ anka˘ ili diris, “tio estas ja malnova malnova ligna ˆsuo, suo, kies supra parto defalis! d efalis! Cu u ˆci ci tion tio n la reˆgidino gidino ricevos?” ˆ gin “Si gˆin ricevos!” diris Johanˆcjo-malsaˆ cjo-malsaˆgulo, kaj la fratoj ridis, rajdis pluen kaj anta˘uiˆ uiˆgis gis al li je granda distanco. “He ho! he ho! Jen mi venis!” ekkriis Johanˆcjo-malsaˆ cjo-malsaˆgulo. gulo. “Ha, fariˆ fariˆgas gas ˆciam ciam pli bone! b one! He ho! He ho! Tio estas nekomparebla!” “Kion vi nun denove trovis?” demandis la fratoj. “Ho!” “Ho! ” diris diri s Johanˆcjo-mals cjo- malsaˆ aˆgulo, gulo, “en efektiveco pri tio oni ne parolas! Sed kiel forte fort e ˆsi si ˆgojos, gojos, la reˆgidino!” gidino!” “Fi!” diris la l a fratoj, frato j, “tio “t io estas ja ˆslimo, slimo, kiu estas est as elˆetita etita el la voja vo jajj foso j.” “Tute vere!” diris diri s Johanˆcjo-mals cjo- malsaˆ aˆgulo, gulo, “kaj ˆgi gi estas de plej delikata speco, tiel ke oni ˆgin gin tute ne povas teni en la mano!” Kaj li plenigis al si per tio la p oˆson. Sed la fratoj rajdis tiel rapide, kiel ili povis, kaj anta˘uiˆgis gis al li je tuta horo. Ili haltis ˆce ce la urba pordego, pord ego, kie la l a svatiˆgantoj, gantoj, la˘u la ordo de sia alveno, estis numerataj kaj starigataj en vicoj, po ses en unu vico, kaj tiel dense, ke ili ne povis movi la brakojn. Tio estis tre bona, ˆcar car alie ili reciproke reciproke deˆsirus sirus al si

Joha hanˆ nˆ cj o-ma cjomals lsaˆ aˆ gulo  * gulo  * Jo

118

la vestojn. ˆ aliaj loˆgantoj Ciuj ganto j de la lando staris ˆcirka˘ cirka˘ue ue de la palaco, ˆgis gis la fenestroj, por vidi, kiel la reˆgidino gidino akceptas la svatiˆgantojn. gantojn. Strange! Apena˘u iu el ili transpaˆsis sis la sojlon so jlon de ˆsia sia ˆcambro, cambro, tuj lia oratora talento lin forlasis. “Ne ta˘ugas!” ugas!” diris la reˆgidino. gidino. “For!” Jen venis tiu el la fratoj, kiu sciis parkere la leksikonon, sed dum la longa starado en la vicoj li ˆgin gin tute tute forges forgesis is.. Krom Krom tio la planko planko knari knariss kaj la plafono estis el spegula vitro, tiel ke li vidis sin mem starantan surkape, kaj ˆce ce ˆciu ciu fenestro staris tri skribistoj skribist oj kaj unu urba plejaˆgulo, gulo , kiuj ki uj enskrib ensk ribis is ˆcion, cion , kio estis parolata, por ke ˆgi gi tuj trafu en la gazetojn kaj povu esti vendata pro du spesdekoj ˆce ce ˆciu ciu stratangulo. Estis terure, estis timegige! Kaj aldone al ˆcio cio la forno estis tiel forte hejtita, h ejtita, ke ˆgi estis arderuˆga. ga. ˆ “Ci tie estas tre varmege!” komencis sian paroladon la svatiˆganto. ˆ venas de tio, ke mia patro hodia˘u rostas “Gi rostas junajn kokojn kokojn!” !” diris diris la reˆgidino. gidino. Be! li staris staris senhelpe, senhelpe, tian tian respondo respondon n li ne atendi atendis; s; eˆc unu unu vorto vorton n li ne povosciis diri, ˆcar car li pensis, ke li esprimis eksterordinare profundpensan opinion. Be! “Ne ta˘ugas!” ugas!” diris diris la reˆgidino gidino.. “For! “For!”” Kaj li devis foriˆ foriˆgi. gi. Venis enis la dua frato. ˆ tie estas tre varmege!” li diris. “Ci “Jes, ni rostas hodia˘u junajn kokidojn!” respondis la reˆgidino. gidino. “Kion “Kion vi bonvo. bonvo. . . ?” li demandis, demandis, kaj ˆciuj ciuj skribistoj skribistoj enskribis: enskribis: “kion “kion vi bonvo....” “Ne ta˘ugas!” ugas!” diris la reˆgidino. gidino. “For!” Nun venis Johanˆcjo-malsaˆ cjo-malsa ˆgulo g ulo,, kiu kiu sur sur sia sia kapro apro enrajd enrajdis is rekt rektee en la ˆcambron. cambron. “Estas ja j a terura varmego!” li diris. diri s. ˆ “Gi venas de tio, ke mi rostas junajn kokojn!” respondis la reˆgidino. gidino. “Tio estas ja bonega!” diris Johanˆ cjo-malsaˆ cjo-malsaˆgulo; gulo; “en tia okazo mi kredeble povos anka˘u rosti kornikon!” “Volon “Volonte te mi faros faros al vi la komplezon! komplezon!”” respondis respondis la reˆgidino, gidi no, “sed ˆcu cu vi havas ion, en kio oni povus ˆgin gin rosti? ˆcar car mi havas havas ˆci ci tie nek poton nek paton.” “Sed “Sed tio ne mank mankas al mi!” ˆgoje goj e ekkriis Johanˆcjo-malsaˆ cjo-mals aˆgulo. gulo. “Jen estas estas bonega kuirvazo?” kuirvazo?” Kaj li eltiris la malnovan malnovan lignan ˆsuon suon kaj metis en ˆgin gin la kornikon. “Tio sufiˆcas cas por tuta tagmanˆgo!” go!” diris la reˆgidino. gidino. “Sed kie ni prenos la sa˘ucon?” ucon?” ˆ mi havas “Gin h avas en la poˆ p oˆso!” so!” diris dir is Johanˆ J ohanˆcjo-mals cjo- malsaˆ aˆgulo gulo ridetante. “Mi havas tiom multe; multe ; ke mi m i ne n e bezon b ezonas as ˆspari!” spar i!” Kaj Ka j li elverˆsis sis iom da ˆslimo slim o el e l la poˆso. so. “Tio al mi m i plaˆ p laˆcas!” cas!” diris la reˆgidino; “vi povoscias ja respondi, vi povoscias paroli, p aroli, kaj vin mi volas fari mia edzo! Sed ˆcu cu vi scias, ke ˆciu ciu vorto, kiun

119

Joha hanˆ nˆ cj o-ma cjomals lsaˆ aˆ gulo  * gulo  * Jo

ˆ e ˆciu ni diras kaj diris, estas enskribata kaj morga˘u aperos en la gazetoj? C fenestro vi vidas tri skribistojn kaj unu urban plejaˆgulon, kaj la plejaˆgulo gulo estas la plej malbona, ˆcar car li ne bone a˘udas!” udas!” Tion ˆsi si diris nur por p or timigi lin. Kaj ˆciuj ciuj skribistoj skribisto j ridis kaj faris inkmakulon sur la planko. “Tiuj sinjoroj tie!” respondis Johanˆ cjo-malsaˆ cjo-malsaˆgulo. gulo. “Nu, “Nu, al la plejaˆ plejaˆgulo gulo mi devas devas fari plej bonan donacon!” donacon!” Li elturnis elturnis siajn poˆsojn sojn kaj ˆetis al la plejaˆgulo gulo la tutan ˆslimon slimon rekte en la vizaˆgon. gon. “Bone vi helpis al vi!” diris la reˆgidino. gidino. “Tion mi ne povoscius fari! Sed mi tion kredeble ankora˘u lernos!” Kaj Ka j tiamaniere tiamanier e Johanˆcjo-malsaˆ cjo-malsaˆgulo fariˆgis gis reˆgo, go, ricevis edzinon kaj kronon kaj sidis sur trono, trono, kaj ˆcion cion ˆci ci tion ni eksciis eksciis el la gazeto gazeto de la urba plejaˆgulo, gulo, — kiu cetere ne estas plene fidinda. 3 9 3

FABELOJ

29

120

Dorn Do rna a vojo vojo de la la ho honoro noro

alnov alnovaa fabelo fabelo hav havas la supersk superskribo ribon: n: “Dorna “Dorna vojo de la honoro honoro”; ”; tiun vojon devis trairi unu ˆcasisto, casisto, nomata Bryde, kiu atingis altan honoron honoron kaj rangon, rangon, sed nur post longaj kaj multaj multaj malagrabl malagrablaaˆoj oj kaj danˆgeroj geroj en sia vivo. vivo. Multaj Multaj el ni certe certe a˘udis udis tiun fabelon en sia infaneco a˘u eble legis ˆgin gin en la pli malfruaj malfruaj jaroj kaj pensis ˆce ce tio pri sia propra propra nerimarkata nerimarkata dorna vojo kaj multaj malagrablaˆ malagrablaˆoj. oj. Fabelo kaj realeco estas tre proksimaj proksima j unu de la alia, sed la fabelo fab elo havas harmonian solvon jam ˆci ci tie sur la tero, tero, sed la realeco realeco ofte forˆsovas sovas la solvon solvon trans trans la teran teran vivon, vivon, en la eternecon. La monda historio estas magia lanterno, kiu per lumbildoj sur la malluma fono de la epoko montras al ni, kiel la bonfarantoj de la homaro, la martiroj de la genio, iras la˘u la dorna vojo de la honoro. El ˆciuj ciuj tempo temp o j, el ˆciuj ciuj lando land o j montriˆ montr iˆgas gas tiuj tiu j lumaj lum aj bildo j, ˆciu ciu nur por unu momento, sed tamen prezentante la enhavon de tuta vivo, tutan vivon kun giaj ˆgiaj bataloj kaj venkoj. venkoj. Ni rigardu rigardu kelkajn kelkajn apartajn apartajn el la granda kvant kvantoo de la martiroj, el tiu granda kvanto, kiu ne havos limon, anta˘u ol la tero pereos. Ni vidas plenan amfiteatron, la Nuboj de Aristofano eligas torentojn da moko moko kaj da gajeco en la homan amasego amasegon. n. De sur la scenejo scenejo la spirit spiritee kaj korpe korpe plej rimarkinda rimarkinda viro de Atenoj, Atenoj, kiu por la popolo estis ˆsildo sildo kontra˘ kontra˘u la tridek tridek tiranoj, tiranoj, Sokrat Sokrato, o, estas estas ridindi ridindigat gata. a. Li, kiu en la tumult tumultoo de la batalo savis Alcibiadon kaj Ksenofonton, li, kies spirito leviˆgis super la diojn de la antikveco, li mem troviˆgas g as en la teat teatro ro.. Li leviˆ leviˆgis g is de la benko de la rigardantoj rigardantoj kaj prezentis sin, por ke la ridantaj Atenanoj povu kompari, ˆcu cu li kaj lia karik karikaturo sur la scenejo estas estas similaj unu al la alia. Rektiˆ Rektiˆginte li staras anta˘u ili, tre alte super sup er ˆciuj. ciuj. Vi, sukoplena, verda venena cikuto, devus esti la simbolo de Atenoj, ne la olivarbo. Sep urboj disputis pri la honoro esti la naskiˆgloko de Homer, tio estas tiam, kiam li jam plu ne vivis! Rigardu lin dum lia vivo! Tiam li travagadis tiujn tiujn samajn samajn urbojn, deklam deklaman ante te siajn versojn versojn,, por akiri akiri vivrim vivrimedojn; edojn; la penso pri la morga˘ua ua tago grizigas liajn harojn. Li, la plej potenca vidanto, estas blinda kaj soleca; la akraj dornoj disˆsiras siras en ˆcifonojn cifonojn la mantelon de la reˆgo go de la poetoj. Liaj kantoj ankora˘u vivas, kaj nur per ili solaj vivas la dioj kaj herooj de la antikveco. Bildo post bildo elnaˆgas gas el la oriento kaj el la okcidento, ili estas disigitaj unu de la alia per la loko kaj tempo, kaj tamen tio estas la samaj vojpartoj sur la dorna vojo de la honoro, kie la kardo floras nur tiam, kiam oni devas ornami la tombon. Sub palmoj alproksimiˆgas ga s kamel kam eloo j, riˆce ce ˆsarˆ sa rˆgitaj gitaj per indigo kaj aliaj grand-

* Dorna

vojo de la honoro  *

121

valoraj valoraj trezoraˆ trezoraˆoj. oj. La reganto de la lando sendas ilin al li, kies kantoj estas la ˆgojo gojo de la popolo, popolo, la gloro gloro de la lando. lando. Li, kiun envio envio kaj mensogo mensogo forpelis pelis el la patruj patrujo, o, li nun nun estas estas trovit trovita. a. La karav karavano ano alproks alproksimi imiˆˆgas al la urbeto, kiu donis al li rifuˆgon. gon. Mizera Mizera funebra procesio procesio elmoviˆ elmoviˆgas gas el la pordego kaj malhelpas la karavanon. La mortinto estas ˆguste li, kiun ili serˆcas: cas: Firdusi. La dorna vojo de la honoro estas finita! La Afrikano kun la maldelikataj vizaˆgtrajtoj, gtrajtoj, la dikaj lipoj, la nigraj krispaj haroj sidas sur la marmora ˆstuparo stuparo de d e la palaco en la ˆcefurbo cefurbo de Portugalujo Portugalujo kaj petas almozojn. Tio estas la fidela sklavo de Camoens, sen li kaj sen la kupraj moneroj, kiujn oni ˆetas etas al li, lia sinjoro, “la kantisto kantisto de Luziado”, devus morti de malsato. Nun staras multekosta monumento super la tombo de Camoens. Denove bildo! Malanta˘ u feraj kradoj montriˆgas gas homo kadavre pala, kun longa senorda barbo. “Mi faris eltrov eltrovon, on, la plej grandan de post jarcentoj!” jarcentoj!” li krias, “kaj “kaj de pli p li ol dudek jaroj oni min tenas ˆci ci tie enˆslositan!” slositan!” — “Kiu li estas?” — “Frene “Frenezulo! zulo!”” respondas respondas la observisto observisto de la frenezulej frenezulejo. o. “Kiajn ideojn homo povas havi! li manie imagas al si, ke per vaporo oni povas moviˆgi anta˘uen!” uen!” Tio estas Salomono de Caus, la eltrovinto de la forto de vaporo, kiu per la neklaraj vortoj de anta˘usento usento ne estis komprenita de Richelieu kaj mortas, enˆslosita slos ita en frenezul fren ezulejo. ejo. Jen staras Kolumbo, kiun iam la strataj buboj persekutadis kaj mokadis pro tio, ke li volis volis malkovri malkovri novan novan mondon. Li ˆgin gin malkovr malkovris: is: ˆgoje goje sonas la sonoriloj ˆce ce lia venka venka reveno hejmen, sed la envio balda˘u sonas ankora˘u pli la˘ute. ute. La malkovrin malkovrinton ton de mondo, lin, kiu levis super la maron maron kaj donacis donacis al sia reˆgo go la Amerik Amerikan an orlandon, orlandon, oni rekompenca rekompencass per feraj ˆcenoj. cenoj. Ili, pri kiuj li deziras, ke oni ilin metu en lian ˆcerkon, cerkon, atestas pri tio, kiel la mondo kaj la samtempuloj povoscias taksi meritojn. Bildo aperas ap eras post p ost bildo, riˆ ca ca estas la dorna vojo de la honoro! Jen en mallumo kaj nokto sidas tiu, kiu mezuris la altecon de la montoj de la luno, li, kiu penetris en la universon ˆgis la planedoj kaj steloj, li, la potenca, kiu a˘udis udis kaj vidis la spiriton en la naturo, kiu sentis, ke la tero sub li turniˆgas: gas: Galilei. Blinda kaj surda li sidas tie en la jaroj de sia maljuneco, turmentata de d e la riproˆcoj coj de la konscienco konsci enco pro la malkonfeso, malkonfes o, apena˘ ap ena˘u havanta sufiˆ ce ce da forto, forto, por levi sian piedon, piedon, tiun saman piedon, piedon, per kiu li iam en anima doloro, kiam la vorto de la vero estis forstrekita kaj neniigita, ekfrapis ˆ tamen turniˆgas!” la teron, kolere kriante : “ Gi gas!” Jen staras virino kun menso de infano, kun entuziasmo kaj kredo, — la standardon ˆsi si portas anta˘u la batalanta militistaro kaj alportas al sia ˆ patrujo venkojn kaj savon. savon. Gojkrioj sonas, — kaj la lignaro estas ekbruligata: Johanino, la virgulino de Orleano, la sorˆ cistino, cistino, estas forbruligita. — Jes, Je s, eˆc posta p osta jarcento kraˆcas cas sur la blankan b lankan lilion: lil ion: Voltaire, la satiruso s atiruso de la prudento, kantas pri “La pucelle”.

* Dorna

122

vojo de la honoro  *

En la kongreso en Viborg la Dana nobelaro forbruligas la leˆgojn de la reˆgo, go, — ili lumas en la flamo, prilumas la tempon kaj leˆgdonanton gdon anton,, ˆetas eta s brilon de gloro en la malluman malliberejan turon, kie li sidas kun griza kapo, kurbigita kurbigita,, gratant gratantee per la ungoj sulkojn sulkojn en la ˆstona stona tablo, li, kiu iam estis reganto super tri regnoj, la populara reˆgo, la amiko de la urbanoj kaj de la vilaˆganoj: ganoj: Kristiano la Dua, li kun la severa spirito en la severa tempo. Malamikoj amikoj skribis skribis lian historion. historion. Lian dudeksepjaran dudeksepjaran malliberecon malliberecon ni memoru, memoru, kiam ni rememoras lian kulpon. Jen ˆsipo sipo forveturas de Danujo, viro staras ˆce ce la alta masto, li rigardas la lastan fojon al la malnov malnova hejmo: Tycho Tycho Brahe, kiu levis ˆgis la steloj la nomon de Danujo kaj kiun oni pro tio rekompencis per afliktoj kaj ˆcagreno, cagreno, — li veturas veturas al fremda fremda lando. lando. “La ˆcielo cielo estas estas ˆcie, cie, kion mi bezonas bezonas plu!” estas estas liaj propraj propraj vortoj; vortoj; li forveturas forveturas,, la plej glora glora viro de Danujo, libera kaj honorata en fremda lando! Mi staras staras en Ameriko, Ameriko, ˆce ce unu el la grandaj grandaj riveroj; riveroj; granda granda amaso da homoj kolektiˆgis; gis; oni diras, ke ˆsipo sipo povos veturi kontra˘ kontra˘u la vento kaj malbonvetero, ke ˆgi gi estos potenco kontra˘u la element elementoj: oj: Roberto Fulto Fulton n estas nomata nomata tiu, kiu diras, diras, ke li tion atingos. La ˆsipo sipo komenca komencass sian iradon; subite ˆgi gi haltas. haltas. La popolamaso popolamaso ridas, ridas, krias, krias, fajfas; lia propra propra patro patro anka˘ anka˘u fajfas fajfas kun la aliaj. aliaj. “Malmod “Malmodest esteco eco!! Frenez renezo! o! Tio esta estass meritit merititaa rekomrekompenco! penc o! Oni enˆslosu slosu la malsaˆ m alsaˆgulon!” gulon!” Sed jen oni rompas malgrandan najlon, kiu por momento retenis la maˆ maˆsinon, sinon, la radoj turniˆgas gas la ˆsoveliloj soveliloj venkas la kontra˘ustaron ustaron de la akvo, la ˆsipo veturas. veturas. . . ! La vaporbobeno aliformigas inter la landoj de la mondo la horojn en minutojn. Homaro! ˆcu cu vi v i komprenas komp renas la feliˆ f eliˆcon, con, kiun donas la minuto m inuto de d e tiu ti u konscio, kons cio, de tiu klariˆgo go de la spirito koncerne ˆgian gian taskon, tas kon, la l a minuto, en kiu ˆciuj ciuj vundo j, ricevitaj sur la dorna vojo de la honoro, ofte eˆc pro sia propra kulpo, cedas la lokon al saniˆgo, go, bonfarto, forto kaj klareco, la minuto, en kiu la malharmonio aliformiˆgas gas en harmonion, la homoj vidas la elmontriˆgon gon de la favorkoreco de Dio, kiun perceptas nur aparta individuo, sed kiu per li fariˆgas ga s apar ap arta tanaˆ naˆo o de ˆciuj iu j? Tiam la dorna vojo de la honoro montriˆgas en e n sia s ia brilo b rilo de gloro. gl oro. Feliˆcaj ca j estas tiuj, kiuj estas elektitaj por pilgrimi sur tiu vojo kaj aliˆgi al la vico de la konstruistoj de la ponto, kiu ligas la homaron kun Dio. Per Per potencaj potencaj flugiloj flugiloj ˆsveba svebass la spirit spiritoo de la histor historio io tra la tempoj tempoj kaj — por kuraˆgigo gigo kaj konsolo, por meditiga kvieteco ˆgi montras en brilplenaj bildoj sur nokte malluma fono la dornan vojon de la honoro, kiu ne finiˆgas sur la tero kiel en fabeloj per brilo kaj ˆgojo, sed trans la tempo direktiˆgas gas en la eternecon. 3 9 3

FABELOJ

30

123

Juda knabino

n la lernejo de la malriˆ culoj, culoj, inter la aliaj infanoj troviˆgis gis malgranda  juda knabino, vigla kaj bona, la plej lerta kaj kapabla kapabla el ˆciuj; ciuj; sed en unu el la lernofak lernofakoj oj ˆsi si ne povis partopreni, partopreni, en la lecionoj lecionoj de religio; religio; ˆsi si estis ja en Kristana lernejo. Estis permesite perm esite al ˆsi si teni anta˘u si sian libron de geografio a˘u prepari siajn taskojn, taskojn, sed ˆci ci tiuj estis rapide pretigat pretigataj. aj. Tiam anta˘u ˆsi si kuˆsis si s malf ma lfer ermi mita ta libro, sed la knabineto ne legis en ˆgi, ˆsi si sidis kaj a˘uskultis, uskultis, kaj balda˘u la instruisto instruisto rimarkis, rimarkis, ke ˆsi si sekvas sekvas la instruadon instruadon kun tia atento, atento, kiel preska˘ preska˘u neniu el la aliaj knabinoj. “Legu “Legu en via libro!” libro!” li diris milde kaj serioze, serioze, sed la knabineto knabineto rigardis rigardis lin per siaj nigraj radiantaj okuloj, kaj kiam li anka˘u ˆsin si n pri pr i io deman de mandi dis, s, ˆsi si ˆ donis pli ˆgustajn gustajn respondojn respondo jn ol ˆciuj ciuj aliaj. Si a˘ udis, udis, komprenis komprenis kaj perceptis. perceptis. ˆ patro estis malriˆca Sia ca honesta homo; kiam li transdonis sian filinon al la lernejo, li metis la kondiˆ con, con, ke oni ne instruu al ˆsi si la Kristanan religion. Se oni forliberigus ˆsin sin por tiu lernohoro, tio ˆce ce la aliaj infanoj eble povus veki malkontentecon malkontentecon kaj ia jn specialajn sp ecialajn pensojn, penso jn, tial ˆsi si restadis, sed tio ne povis p ovis da˘uri uri pli longe. La instruisto iris al la patro kaj diris, al li, ke li devas a˘u forpreni sian filinon el la lernejo, a˘u lasi ˆsin sin fariˆ fari ˆgi gi Kristanino. Kristanino. “Mi ne povas povas elteni, kiam mi vidas tiujn brulantajn okulojn, tiun ardon kaj kvaza˘u animan soifon je la vortoj de la Evangelio!” diris la instruisto. La patro ekploris: “Mi mem scias nur malmulte el nia propra religio, sed ˆsia sia patrino p atrino estis filino de Izrael, I zrael, forta kaj ka j fidela fid ela en sia kredo, k redo, sur ˆsia sia mortlito mo rtlito mi donis al ˆsi si la promeson, ke nia n ia infano neniam estos baptita Kristane; mi devas plenumi mian promeson, mi rigardas ˆgin gin kiel interligon kun Dio.” La malgranda Juda knabino estis forprenita el la lernejo de la Kristanoj. Pasis Pa sis jaroj. En unu el la plej malgrandaj urbetoj de Jutlando, Jutlando, en malriˆ malriˆ ca ca urbana urbana ˆ haroj estis domo servis malriˆca ca knabino de Mosea religio, tio estis Sara. Siaj nigraj kiel ebono, ˆsiaj okuloj estis mallumaj kaj tamen tamen plenaj de brilo, brilo, kiel ordinare estas ˆce ce la filino j de la oriento. La trajtoj traj toj de la vizaˆgo ˆce ce la nun tute tu te plenkreska knabino montris ankora˘u la saman esprimon, kiu iam lumis sur la vizaˆgo go de la infano, kiam ˆsi si sidis sur la lerneja benko kaj kun pensoplena p ensoplena rigardo a˘uskultis. uskultis. ˆ n dimanˆ Ciun Ciu d imanˆcon con el la l a preˆ p reˆgejo gejo sonadis la ludado de la orgeno kaj la kantado ˆ de la paro hanoj kaj penetradis trans la strato ˆgis la kontra˘ue ue staranta domo, kie la Juda knabino, diligenta kaj fidela fid ela en sia profesio, staris ˆce ce sia laboro. “Venu, ho tago de Dio, eniru en mian koron kaj faru ˆgin pura kaj sankta!” tiel sonis la leˆgo go de la juna Judino, Judino, sed ˆsia tago de Dio, ˆsia sia sabato, sabato, estis labortago de la Kristanoj, kaj ˆsi si povis teni ˆgin sankta sankta nur en sia koro. koro. Sed

* Juda

knabino *

124

ˆ tiu penso naskiˆ kion anta˘u Dio signifas tago kaj horo? Ci gis gis en ˆsia sia animo, anim o, kaj en dimanˆ dim anˆco co de la Kristano Kris tano j ˆsia sia preˆgmeditado estis malpli malhelpata. Kiam la sonado de la orgeno kaj la sankta kantado kantado penetradis p enetradis al ˆsi si en la kuirejon, tiam tia m eˆc ˆci ci tiu loko fariˆ far iˆgadis gadis silenta kaj sankta. Tiam ˆsi si legadis la Malnovan Malnovan Testamenton, la trezoron kaj propraˆon on de sia popolo, pop olo, kaj nur tion, t ion, ˆcar car tio, kion ˆsia sia patro patr o parolis al ˆsi, si, kiam li ˆsin sin forprenis fo rprenis el la lernejo, le rnejo, profunde profun de penetris p enetris en ˆsian sian koron, la promeso, kiun li estis doninta al ˆsia sia mortanta patrino, ke Sara neniam fariˆgos gos Kristanino, neniam forlasos la religion de siaj gepatroj. La Nova Nova Testamento estis kaj devis resti por ˆsi si ˆslosita slosita libro, kaj tamen ˆsi si sciis multe el ˆgi, gi, brilante kaj lumante tio staris anta˘u ˆsi si en la rememoroj el ˆsia si a infa in fane neco. co. Unu vesperon — ˆsi si sidis en angulo de la ˆcambro cambro — ˆsi si a˘udis, udi s, kiel ˆsia sia mastro la˘ute ute anta˘ulegas, ulegas, kaj ˆsi si povis senˆgene gene lin a˘uskulti, uskulti, ˆcar car li legis ne el la Evangelio, sed el malnova historia libro. La historio rakontis pri Hungara kavaliro, kiu estis kaptita de Turka guberniestro, kiu lasis aljungi lin kune kun la bovoj al la plugilo, peladi per vipado kaj terure mokadi, ˆgis li tute senfortiˆgis. gis. La edzino de la kava kavaliro liro vendis ˆciujn ciujn siajn juvelojn, garantidonis garantidonis la kaskastelon kaj ka j la terposeda terpo sedaˆˆojn, o jn, liaj lia j amikoj ami koj kolektis granda gra ndajn jn sumo su mojn, jn, ˆcar car preska˘ pres ka˘u nekredebla nekredebla estis estis la elaˆ elaˆceta ceta mono, kiu estis estis postulata; postulata; la mono tamen tamen estis kolektita, kaj oni lin liberigis de la malhonoro kaj sklaveco. Malsana kaj suferanta li revenis en sian hejmon. Sed balda˘u denove eksonis generala ˆgenerala alvoko kontra˘u la malamikojn de la Kristaneco. La malsanulo tion a˘udis, udis, kaj nun li plu ne povis ripozi; li lasis sin levi sur sian batalan ˆcevalon, cevalon , lia li a j vangoj vango j denove de nove ruˆ ru ˆgiˆ giˆgis, gis, liaj fortoj videble revenis, kaj li elmoviˆgis ˆ kaj venkis. Guste tiu guberniestro, kiu estis ordoninta aljungi lin al la plugilo, gilo, moki moki kaj suferig suferigi, i, fariˆ fariˆgis g is nun lia kaptito kaj estis metita de li en la malliberejon de lia hereda kastelo; kastelo; sed jam en la unua horo de lia enˆslositeco slositeco venis al li la kavaliro kaj demandis sian kaptiton: “Kio, la˘u via opinio, vin atendas?” “Mi scias!” respondis la Turko, “repago!” “Jes, la repago de la Kristanoj!” diris la kavaliro; “la Kristaneco ordonas al ni pardon pardonii al niaj malami malamikoj, koj, ami nian nian proksi proksimu mulon lon.. Dio estas estas la amo! Veturu pace al via hejmo kaj al viaj karaj, fariˆgu milda kaj bona koncerne tiujn, kiuj suferas!” suferas!” Tiam la kaptito kaptito forte ekploris. ekploris. “Kiel mi povus pensi, ke io simila estas ebla! Mi estis tute certa, certa, ke min atendas atendas turmentoj turmentoj kaj martirec martireco, o, kaj tial mi prenis venenon, venenon, kiu p ost kelke kelke da horoj min mortigos. mortigos. Mi devas devas morti, kontra˘u tio ekzista ekzistass nenia helpo! helpo! Sed anta˘ anta˘ u ol mi mortos, sciigu al mi la instruon, kiu enhavas en si tian amon kaj favorkorecon, ˆgi estas granda kaj Dia! Donu al mi la eblon morti en ˆgi, gi, morti kiel Kristano!” Kaj lia peto estis plenumita.

* Juda

knabino *

125

Tiel rakontis la historio, la legendo, kiu estis voˆ clegita; clegita; ˆciuj ciuj a˘uskultis kun streˆ streˆcita cita atento atento kaj intereso intereso,, sed la plej grandan grandan impreson impreson ˆgi gi faris sur tiu, kiu sidis forlasita en la angulo, sur la servistino Sara, sur la Juda knabino. Grandaj pezaj peza j larmoj larmo j staris en ˆsiaj siaj brilantaj karbonigraj okuloj. Tie ˆsi si sidis kun tiu infana animo, kun kiu ˆsi si iam sidis sur la benko de la lernejo kaj a˘uskultis uskultis la altajn instruojn instruojn de la Evangelio Evangelio.. La larmoj fluis sur ˆsia si a j vango j. “Mia infano ne fariˆgu gu Kristanino!” sonis la lastaj vortoj de la patrino sur la lito de morto, tio tremigis ˆsian sian koron kaj animon, kaj la leˆgo diris plue en ˆsia sia interno: “Respektu la patron kaj la patrinon!” “Mi ne estas ja Kristanino! Kristanino! Ili vokas vokas min Juda knabino. Tiel moke moke kriis post mi la knaboj knabo j de la najbaro la lastan lastan dimanˆ dimanˆcon, con, kiam mi haltis haltis anta˘ anta˘u la malfermita pordo de la preˆgejo gejo kaj enrigardis tien, kie la altaraj kandeloj brulis kaj la preˆgantoj gantoj kantis antis.. De post mia lernej lernejaa tempo tempo ˆgis gis la nuna tago en tio kuˆsis sis kaj kuˆsas sas por mi forto de d e la Kristaneco, kiu, simile al sunlumo, profunde profun de lumas lu mas en la koron, eˆc se mi kovras anta˘u tio miajn okulojn. Sed, ho patrino, mi ne afliktos vin en via tombo, mi ne rompos la sanktan promeson, kiun la patro al vi donis. Mi ne legos la Kristanan Biblion, mi havas ja Dion de miaj prapatroj, por apogi al Li mian kapon!” Jaroj pasis. La mastro mortis, la mastrino troviˆgis en premita situacio, la servistino fariˆgis gis nenecesa; tamen Sara restis, ˆsi si estis ˆsia sia helpantino en la mizero, ˆsi si ˆ laboris ˆgis subtenis subten is la tutan mastraˆon. on. Si gis malfrue vespere kaj havigadis panon per la laboro de siaj manoj. Troviˆgis gis neniu pli proksima parenco, kiu povus zorgi pri la familio, en kiu la patrino krom tio fariˆgadis gadi s kun ˆciu ciu tago ˆciam ciam pli malforta kaj jam de multaj multa j monatoj monato j estis alkatenita alkatenita al la lito. Tiam Sara vartadis, flegadis, laboradis, milda kaj pia, beno en la malriˆ ca ca domo. “Tie kuˆsas sas la Biblio!” Bibl io!” diris dir is la malsanuli mals anulino; no; “voˆclegu cleg u al mi ion el ˆgi gi en ˆci ci tiu longa vespero; mi tiel kore sopiras a˘udi udi la vorton de Dio!” ˆ Sara klinis sian kapon. Siaj manoj kunmetiˆgis gi s ˆcirka ci rka˘u ˘ la Biblio, el kiu ˆsi si legis al la malsanulino. malsanulin o. Ofte ˆsi si verˆ verˆsadis sadis larmojn, larmo jn, sed ˆsiaj sia j okuloj okulo j fariˆgis pli klaraj kaj en ˆsia sia animo fariˆgis gis pli klare. klare. “P “Patr atrino ino,, via filino filino ne ricev ricevos os la bapton b apton de la Kristanoj, Kristano j, ˆsi si ekstere ne estos alkalkulata al ilia komunumo, pri tio ni interk interkonsen onsentis tis sur ˆci ci tiu tero, tero, sed super ˆgi. g i. . . la unue unueco co esta estass pli granda granda en Dio. Dio. Li akompa akompanas nas nin trans la morton! morton!.. . . Li punas la teron, teron, kaj, soifiginte ˆgin, gin, li ˆgin gin riˆcigas. cigas. Ho, mi tion komprenas! Tio fariˆgas gas per Li kaj en Li: Kristo.” ˆ tremis ˆce Si ce la elparolado de la sankta nomo; fajra bapto ˆsin sin trafluis, pli forta, forta, ol la korpo korpo povas povas traelporti traelporti,, kaj ˆsia sia korpo korpo kliniˆ kliniˆgis pli senforte ol la korpo korp o de d e la l a malsa m alsanulin nulino, o, ˆce ce kiu ˆsi maldormi mald ormis. s. “Malfeliˆca ca Sara!” oni diris, “la laboro kaj maldormado maldormad o ˆsin sin trolacigis!” trolacigis! ” Oni venigis ˆsin sin en la malsanulejon malsanulej on de la malriˆculejo, culejo, kie ˆsi si mortis kaj de

* Juda

126

knabino *

kie oni ˆsin sin enterigis, sed ne sur la tombejo de la Kristanoj, — tie ne ekzistis loketo loketo por la Juda knabino, — ne, ekstere apud la muro oni ˆsin sin metis en la teron. Kaj la suno de Dio, kiu lumis sur tombojn de la Kristanoj, lumis anka˘u super la tombo de la Juda knabino tie ekstere, kaj la kantoj, kiuj sonadis sur la tombejo de la Kristanoj, penetris anka˘u super sup er ˆsian sian tombon. Anka˘ u al gi ˆgi sonis la proklamo: proklamo: “ekzista “ekzistass reviviˆgo go en Kristo, en Li, kiu diris al siaj sia j disˆ disˆciploj: ciploj: Johano Johano baptis per p er akvo, sed vi estu baptataj baptataj per la Sankta Spirito!” 3 9 3

FABELOJ

31

127

Kolo de bot botelo

n la malvasta mal vasta kurba strato str ato inter multa j malriˆcaj caj domoj domo j staris mallarˆga kaj alta domo el trabo j, kiu ki u estis esti s sufiˆce ce ruinigita. ruin igita. Nur malriˆ malr iˆcaj caj homoj homo j loˆgis g is en ˆgi, gi, kaj la plej plej malri malriˆˆcan can aspekto aspekton n havis havis la subtegm subtegmen enta ta ˆcambret camb reto, o, kie anta˘ ant a˘u la malgranda fenestro en la lumo de la suno pendis malnova ligna kaˆgo, go, kiu ne havis havis eˆ c bonordan bonordan pladeton pladeton por akvo, akvo, sed nur renversitan kolon de botelo kun korko korko malsupre. Maljuna virgulino staris ˆce ce la malfermita fenestro; ˆsi si ˆus ornamis per herbo la kaˆ kaˆgon, gon, en kiu malgranda kanabeno saltetadis de stango sur stangon kaj gaje kantis. “Jes, “Jes, vi po p ovas kanti! kanti!”” diris diris la kolo kolo de botelo. botelo. Kompre Kompreneb neble, le, ˆgi ne diris tion tiel, kiel ni povas povas diri, ˆcar car kolo de botelo ne pov p ovas as ja paroli, sed ˆgi pensis tion en si, kiel ni homoj parolas kun ni mem. “Jes, vi povas kanti, vi havas ˆciujn ciujn viajn membrojn membrojn sendifekte sendifekte;; sed vi devus elprovi elprovi simile simile al mi, kion tio signifas, signifas, se oni perdis sian malsupran malsupran parton, parton, posedas nur kolon kolon kaj buˆ buˆson son kaj ankora˘u kun korko en ˆgi, gi, kiel mi, tiam vi ne kantus kantus.. Sed estas bone, ke almena˘u unu unu esta estass gaja! gaja! Mi ne havas havas ka˘ kauzon u ˘ zon por kanti, kanti, kaj mi tion eˆ c ne povas; tion mi povis nur tiam, kiam mi estis ankora˘u tuta botelo kaj oni min frotis per korko. Tiam mi fariˆgis gis vera ala˘udo, udo, tiam oni min nomis la granda ala˘udo. udo. Mi estis estis en la arbar arbaroo kun la familio familio de la peltisto peltisto,, kaj oni festis festis la fianˆciˆgon gon de la filino. Mi tion ankora˘u memoras tiel, kvaza˘u tio estis hiera˘u. u. Mi multe travivis, se mi pripensas ˆciujn ciujn miajn mia jn sortojn. sorto jn. Mi estis en fajro kaj en akvo, malsupre en la nigra tero kaj pli alte ol povas leviˆgi multaj aliaj, kaj nun mi ˆsvebas sveba s anta˘ antau ˘ la kaˆgo go en la aero kaj sunlumo. Estus peninde a˘uskulti uskulti mian historion, sed mi ne parolas pri tio la˘ute, ute, ˆcar car mi ne povas!” povas! ” Sed en si mem ˆgi gi rakontis a˘u pripensis prip ensis sian s ian tutan tut an historion, his torion, kiu estis esti s sufiˆce ce rimarkinda, kaj la malgranda birdo gaje kantis sian melodion, kaj malsupre sur la strato oni veturis veturis kaj iris, ˆciu ciu pensis nur pri siaj sia j aferoj aferoj a˘u pri nenio, sed la kolo de botelo pensis pri sia historio. ˆ rememoris la ardantan fandofornon en la fabriko, en kiu ˆgi per blovGi ado naskiˆgis; gis; ˆgi gi memoris ankora˘u, u , ke ˆgi gi estis tute varmega, enrigardis en la bruantan fornon, la lokon de sia naskiˆgo, go, kaj forte deziris tuj returne ensalti en gin, gˆin, sed ke iom post iom, la˘ugrade ugrade de sia malvarmiˆgo, go, ˆgi gi komencis senti ˆ sin bone tie, kie ˆgi gi estis. Gi staris en vico kun tuta regimento da fratoj kaj fratinoj, fratinoj, ˆciuj ciuj el la sama forno, sed parto parto el ili estis formitaj formitaj kiel boteloj por ˆcampano, campano, parto kiel boteloj por biero, kaj tio estas grandega diferenco. Estas vero, ke poste en la mondo bierbotelo povas enhavi en si la plej bonan “Lacrimae Christi” kaj ˆcampanbotelo campanbotelo povas esti plenigita per p er ciro, sed al kio oni estas naskita, tion oni tuj povas vidi la˘u la eksteraˆ eksteraˆo, o, nobelo restas nobelo, eˆc se ˆgi gi havas ciron en sia ventro. ˆ Ciuj boteloj balda˘u estis enpakitaj kaj kun ili anka˘u nia botelo botelo.. Tiam Tiam gi ˆg i ne pensis, ke ˆgi gi finos kiel kolo de botelo, de ˆstupo stupo al ˆstupo stupo veninte veninte ˆgis gis

* Kolo

de botelo  *

128

tio, ke ˆgi gi servos kiel trinkvazeto trinkvazeto por p or birdo, kio en ˆciu ciu okazo okazo estas ja honesta ekzistado, ekzistado , ˆcar car oni ja almena˘ almena ˘u esta estass io. La tagl taglumo umon n ˆgi gi denove ekvidis nur tiam, kiam en kelo de vinkomercisto ˆgi kune kun siaj kamaradoj estis elpakita ˆ kuˆsis kaj la unuan fojon tralavita, tralavita, kio elvokis ˆce ce ˆgi gi strangan senton. Gi si s nun nun malplena kaj senkorka kaj sentis sin iel malvigla; io mankis al ˆgi, sed ˆgi gi mem ne sciis, kio al ˆgi g i mank mankas as.. Jen Jen oni ˆgin gin plenigis per bona, belega vino, oni gin ˆgin ˆstopis stopis per korko, korko, sigelis, kaj oni algluis al ˆgi gi paperon kun la surskribo: “Unuaranga kvalito”. kvalito”. Estis tiel, kvaza˘u tiu vino ˆce ce ekzameno ricevis la plej bonan noton, sed la vino efektive estis bona, kaj la botelo anka˘u estis bona. Kiam oni estas juna, oni estas lirikulo. Io sonis kaj kantis en ˆgi, pri belo kaj ˆcarmo, carmo, kio estis ja tute nekonata al ˆgi, gi, pri verdaj sunlumaj montoj kie la vino naskiˆgas, gas, kie viglaj knabinoj kaj gajaj junuloj kantas kaj sin kisas. Ho, kiel bela estas la vivo! Pri ˆcio cio ˆci ci tio sonis la interno de la botelo, kiel ˆce ce la  junaj poetoj, kiuj ofte anka˘ u nenion scias pri tio. Unu matenon oni ˆgin gin aˆcetis. cetis. Al la lernoknabo de la peltisto p eltisto estis ordonite alporti botelon da vino de la plej bona speco; kaj ˆgi estis metita en la korbon de manˆgaˆ gaˆoj o j al a l la l a tie ti e jam j am troviˆgantaj ganta j ˆsinko, sinko, kolbaso kaj fromaˆgo; go; apude apu de kuˆsis si s plej bela butero butero kaj plej bonspeca pano. La filino de la pelti p eltisto sto mem ˆcion cion enpakis; ˆsi si estis tiel juna, tiel bela! La brunaj okuloj ridis, rideto ˆcirka˘ cirka˘uis la ˆ havis delikatajn buˆson, son, kiu povosciis paroli tiel same bone, kiel la okuloj. Si molajn molajn manojn; manojn; ili estis estis blank blankaj, aj, sed la kolo kolo kaj brusto brusto estis estis ankora˘ ankora˘ u pli blank blankaj. aj. Oni tuj povis povis vidi, vidi, ke ˆsi si estas estas unu unu el la plej plej belaj knabin knabinoj oj de la urbo, kaj tamen ˆsi si ne estis ankora˘u fianˆ fia nˆcinigi cin igita. ta. Kiam la familio elveturis en la arbaron, la korbo kun la manˆgaˆoj o j staris sta ris sur la genuoj de la filino. Inter la puntoj kaj la brusta banto elstaris la kolo de la botelo; sur la korko korko ˆgi gi havis ruˆgan sigelon kaj rigardis al la juna knabino ˆ tamen rigardis anka˘u al la juna piloto, rekte en la infanan vizaˆgeton. geton. Gi kiu sidis ˆguste guste apud ˆsi. si. Li estis ˆsia sia de infaneco amiko, filo de portretisto. Anta˘ u nelonge li kontentige kontentige kaj feliˆce ce trapasis sian ekzamenon de piloto, kaj morga˘u li estis forveturonta forveturonta sur belega ˆsipo sipo al malproksimaj lando j. Pri tio estis multe parolate dum la enpakado, kaj dum tiu parolado oni ne povis vidi multe da plezuro en la okuloj kaj ˆcirka˘ cirka˘u la buˆso so de la eleganta eleganta filino de la peltisto. Amba˘ u junaj homoj iris en la verdan arbaron, ili parolis kune, — jes, pri kio ili en efektiv efektiveco eco paroli parolis? s? Tion Tion la botelo botelo ne a˘udis, gi ˆgi staris en la korbo de la manˆgaˆ gaˆoj. o j. Da Da˘uris ˘uris sufiˆce ce longe, anta˘u ol oni ˆgin gin elprenis; sed kiam tio estis farita, okazis anka˘u gojigaj gˆojiga j aferoj, ˆciuj ciuj okuloj ridis, anka˘ anka˘u la okuloj de la filino fili no de la peltisto, p eltisto, sed ˆsi si parolis paro lis malpli ma lpli kaj ka j ˆsiaj sia j vangoj vango j ardis ardi s kiel du ruˆ r uˆgaj rozoj. La patro prenis la plenan botelon kaj la korktirilon. Ho, estas io specialsenta, senta, kiam oni tiamanier tiamanieree la unuan unuan fo jon estas eltirata! eltirata! La kolo de botel b oteloo neniam poste povis forgesi tiun solenan momenton; kiam la korko eliris, en la

* Kolo

de botelo  *

129

kolo de la botelo a˘udiˆ di ˆgis gi s muˆ mu go, gˆo, kaj ka j poste p oste kluk-klukado, kluk-klu kado, kiam la vino v ino verˆ verˆsiˆ siˆgis gis en la glasojn. “Por la sano de la fianˆcigita cigita pareto!” diris la patro, kaj ˆciu ciu glaso estis malplenigita malpleni gita ˆgisfunde, gisfund e, kaj la juna j una piloto kisis sian belan fianˆcinon. cinon. “Feliˆ “Feliˆcon con kaj ka j benon!” b enon!” diris amba˘u gemaljunuloj. gemaljunuloj. La juna homo ankora˘ ankora˘ u unu unu fojon plenigis plenigis la glasojn. glasojn. “Reve “Reveno no hejmen hejmen kaj edziˆ edziˆgo go en plej balda˘ua ua tempo!” tempo!” li ekkriis; ekkriis; kaj kiam kiam la glasoj estis malplen malplenaj, aj, li prenis prenis la bot b otelo elon, n, levis ˆgin gin alte alte supren supren kaj diris: diris: “Vi partop partopren renis is en la plej bela tago de mia vivo, vi al neniu plu servu!” Kaj li ˆetis etis la bot b otelo elon n alten alten en la aeron aeron.. Tiam Tiam la filino filino de la pelt p eltist istoo certe ne n e pensis pri tio, ke ˆsi si ankora˘u vidos tiun botelon, sed tiel estis poste okazonta. okazonta. La botelo b otelo falis en la densan kanaron kanaron ˆce ce la malgranda arbara lago; la kolo de botelo ankora˘u memoris tre bone, kiel ˆgi gi tie kuˆsis sis kaj meditis. “Mi donis al ili vinon, kaj ili donis al mi akvon akvon de marˆ marˆco; co; sed ilia intenco intenco estis ˆ bona!” Gi ne povis plu vidi la gefianˆ gefianˆ cojn cojn kaj la ˆgojajn gojajn gemaljunulojn, sed ankora˘ u longe ˆgi gi a˘ udis, udis, kiel ili ˆgojkrias gojkrias kaj kantas. Poste venis du malgrandaj vilaˆganaj ganaj knaboj, enrigardis en la kanaron, rimarkis la botelon kaj prenis ˆgin; nun gi gˆi estis prizorgita. Hejme en la arbara domo, kie ili loˆgis, hiera˘u estis ilia plej aˆga ga frato, maristo, kaj diris adia˘u, u, ˆcar car li intencis entrepreni pli grandan vojaˆgon. gon. Nun la patrino staris kaj ankora˘u pakis tion a˘u alian, kun kio la patro estis ironta hodia˘ u vespere en la urbon, por ankora˘u unu fojon vidi la filon kaj transdoni al li saluton de si kaj de la patrino. Boteleto da spica brando estis jam metita en la paka pakaˆeton, eton, kiam subite aperis la knaboj kun pli granda, granda, pli ampleksa ampleksa ˆ povis enpreni en sin pli ol la boteleto, kaj krom tio la botelo bo telo,, sia trovita trovit aˆo. o. Gi brando ˆguste guste estis tre bona por malboniˆginta ginta stomako, ˆgi gi havis almiksaˆ almi ksaˆon on de hiperik hiperiko. o. La nunan nunan fojon la botelo botelo ricevis ricevis ne ruˆgan gan vinon kiel anta˘ue, ue, gi ˆgi ricevis nur maldolˆ cajn cajn gutojn, sed ili ja anka˘u estas tre bonaj — por la stomako. stomako. La nova nova botelo devis iri en la paka pakaˆeton eton anstata˘ anstata˘u la malgranda. Kaj tiamaniere la botelo denove komencis migradon, ˆgi venis sur ˆsipon sip on en la posedon de Petro Jensen, kaj tio estis ˆguste guste tiu sama ˆsipo, sipo, sur kiu troviˆgis gis la juna piloto; sed li ne vidis la botelon, kaj kredeble li ˆgin anka˘ u plu ne rekonus kaj ne pensus: tio estas tiu botelo, el kiu ni trinkis por la honoro de nia ni a fianˆ fia nˆciˆ ci ˆgo go kaj ka j por mia feliˆca ca reveno r eveno hejmen. h ejmen. Estas vero, ke ˆgi gi ne enhavis en si plu vinon, tamen ion tiom same bonan. ˆ Ciufoje, kiam Petro Jensen ˆgin gin elpren elprenis, is, liaj kamarad amaradoj oj lin nomadi nomadiss “la” “la” apotekisto. Li verˆ verˆsadis sadis el ˆgi gi la bonan medicina medicinaˆˆon, on, tiun, kiu helpis por p or la stomako; kaj ˆgi gi efektive helpis tiel longe, kiel ˆgi enhavis en si ankora˘u almena˘ u kelk kelkee da gutoj. Tio estis estis gaja tempo, kaj la botelo kan kantad tadis, is, kiam oni ˆgin frotis frotis per la korko korko.. Tiam Tiam ˆgi gi ricevis la nomon de granda ala˘udo, udo, ala˘udo udo de Petro Jensen. Pasis Pa sis longa longa tempo, tempo, la botelo staris staris malplen malplenaa en angulo angulo.. Unu Unu fojon —

* Kolo

de botelo  *

130

ˆcu cu tio estis dum la veturado tien, ˆcu cu dum la revena veturado, la botelo ne sciis tute precize — okazis okazis terura malfeliˆco. co. Leviˆgis ventego, altaj ondegoj, nigraj kaj pezaj alruliˆgis; gis; ili levis la ˆsipon sipo n kaj ˆetadis ˆgin gin tien kaj reen; la masto rompiˆgis, gis, unu unu ondeg ondegoo trabat trabatis is tabulo tabulon, n, la pumpil pumpiloj oj estis estis senefik senefikaj. aj. Estis mallumega nokto, la ˆsipo sipo iris al la fundo, sed en la lasta minuto la juna pilot pilotoo skribi skribiss sur folieto folieton: n: “E “En n la nomo de Jesuo, Jesuo, ni dronas dronas!” !” Li skribis skribis la nomon de sia si a fianˆcino, cino, sian propran kaj anka˘ an ka˘u la nomon no mon de la ˆsipo, sip o, enˆsovis sovi s la paperon en malplenan botelon, kiu troviˆgis gis plej proksime de li, l i, forte f orte enˆ e nˆstopis stopis la korkon korkon kaj ˆetis etis la botel b otelon on en la malkviete malkvietegan gan maron. Li ne sciis, sciis, ke tio estis la sama botelo, el kiu li al si kaj al ˆsi si enverˆ enverˆ sis sis la glason de ˆgojo kaj de espero. Nun ˆgi gi balanciˆgadis gadis sur la ondegoj ondego j kun saluto kaj sciigo pri morto. La ˆsipo sipo iris al la fundo, la ˆsipanaro sipanaro dronis, d ronis, sed la botelo flugis kiel birdo, ˆgi gi havis ja en si koron, aman leteron. Kaj la suno leviˆgis, kaj la suno subiris, por la botelo ˆgi gi prezenti prezentiss vidaˆ vidaˆon on similan similan al tiu, kiun iam en la tempo de gia ˆgia naskiˆgo go prezentis la ardanta forno, en kiun ˆgi havis sopiran deziron flugi ˆ devis batali kontra˘u senventeco kaj kontra˘u novaj ventegoj, sed returne. Gi gi ˆgi ne rompiˆgis gis sur iu roko, neniu ˆsarko ˆgin gin englut englutis. is. Pli ol tutan tutan jaron jaron ˆgi vagadis, jen norden, jen suden, kiel la maraj fluoj ˆgin gin irigis irigis.. Cetere Cetere ˆgi gi estis sia propra sinjoro, tamen anka˘u tio povas tedi. La skriboportanta folieto, la lasta adia˘u de la fianˆco co al la fianˆcino, cin o, povus povu s ka˘ uzi uzi nur grandan malˆgojon, gojon, se ˆgi gi trafus en la ˆgustajn gustajn manojn. Sed kie estis tiuj manoj, ili, kiuj en la tago de la fianˆ ciˆ ciˆgo go sur la verda herbo lumis kiel blankiˆganta ganta tolo sur la freˆ freˆsa sa herbotero? Kie estis la filino de la peltisto? peltisto? Kie estis eˆc la lando, kaj kiu lando estis plej proksime? proksime? Tion la botelo ne sciis; ˆgi gi naˆgis gis kaj naˆgis, gis, kaj fine tiu naˆgado gado tute tedis ˆgin, gin, tio ne estis ˆgia gia ˆ destin destino. o. Kaj tamen tamen ˆgi gi naˆgis, gis, ˆgis gis ˆgi gi fine alnaˆgis gis al tero, al fremda lando. Gi ne komprenis eˆ c unu vorton el tio, kion oni tie parolis, tio ne estis la lingvo, en kiu ˆgi gi anta˘ue u e a˘ udis paroli, kaj multe oni perdas, se oni ne komprenas la udis lingvon. Oni levis la botelon botelon kaj pririgard pririgardis is ˆgin, la tie ti e kuˆsantan santan folieton oni rimarkis, elprenis, turnis kaj returnis, sed oni ne komprenis tion, kio estis skribita sur ˆgi; gi; oni komprenis, ke la botelo estis ˆetita etita el la ˆsipo sipo intence kaj ke sur la folio estas klarigita la ka˘uzo uzo de tio, sed kio en efektiveco tie estas skribita; tio estis es tis la l a enigmo, eni gmo, — kaj oni denove ˆsovis sovis la l a folion foli on en la botelon, b otelon, kaj ˆci ci tiun tiu n oni starigis en granda ˆsranko, sranko, en granda ˆcambro, cambro, en granda domo. ˆ Ciufoje, kiam venis fremduloj, oni elprenadis la folion, turnadis kaj returnadis ˆgin, gin, tiel ke la teksto, skribita per krajono, fariˆgis ˆciam ciam pli kaj pli nelegebla; fine neniu plu povis rekoni, ke tie troviˆgis gis literoj. La botelo staris ankora˘ u unu u nu jaron jar on en e n la l a ˆsranko, sranko, poste oni metis ˆgin gin en la l a subtegmenton, s ubtegmenton, kaj tie ˆgin gin kovris kovris polvo kaj araneaˆ araneaˆo. o. Tiam ˆgi gi rememoris la pli bonajn tagojn, kiam en la freˆsa sa arbaro ˆgi gi enverˆsis sis la ruˆgan gan vinon kaj kiam ˆgi gi balanciˆgadis gadis sur la ondegoj kaj havis en si transdonotan sekretan leteron, adia˘uan gemon. ˆgemon.

* Kolo

de botelo  *

131

Nun gi gˆi dum dudek jaroj staris en la subtegmento; ˆgi gi povus stari ankora˘ u pli longe, longe, se oni ne rekons rekonstru truus us la domon. domon. La tegmen tegmento ton n oni deˆ deˆetis, etis, la botelon oni rimarkis kaj priparolis, sed ˆgi ne komprenis la lingvon; la lingvon oni ne ellernas per tio, ke oni staras en la subtegmento, eˆc ne en la da˘uro de dudek jaroj. “Se mi restus malsupre en la ˆcambro,” cambro,” ˆgi gi pensis, “tiam mi eble gin ˆgin ellernus.” Nun oni ˆgin gin purigis kaj tralavis, kaj ˆgi vere tion bezonis; ˆgi gi sentis sin tute klara kaj travidebla, en sia maljuneco ˆgi fariˆgis gis denove juna, sed la folieto, kiun ˆgi gi estis portinta en si, dum la lavado tute senta˘ugiˆgis. gis. Oni plenigis nun la botelon per semgrajnoj, ˆgi ne sciis, de kia speco ili esti estis. s. Oni Oni ˆgin gin ˆstopis stopis per korko korko kaj envolvis, envolvis, ˆsi si plu ne vidis lumon nek eˆ c lumeton, ne parolante jam pri suno a˘u luno, tamen “ion oni devas ja vidi, kiam oni vojaˆgas”, gas”, pensis la botelo. Sed ˆgi gi nenion vidis, — kompense kompense ˆgi gi faris la plej gravan aferon: ˆgi gi vojaˆgis gis kaj venis tien, kien ˆgi gi devis veni; tie oni ˆgin gin elpakis. “Kiom multe ili tie en la eksterlando klopodis pri ˆgi!” g i!” oni oni diris diris,, “kaj “kaj malgra˘u tio ˆgi gi tamen tamen krevi krevis!” s!” Sed ˆgi gi ne krevis krevis.. La botelo botelo nun kompren komprenis is ˆciun ciun vorton, kiun oni parolis, ˆcar car oni parolis en la lingvo, l ingvo, kiun ˆgi gi estis a˘udinta udinta ˆce ce la fandoforno fandofo rno kaj ˆce ce la vinkomercisto vinkomercis to kaj en la arbaro kaj sur la ˆsipo; sipo; la ˆ revenis en sola bona, ˆgusta, gusta, malnova lingvo, kiun oni povas kompreni. Gi sian naskiˆglandon, glandon, ˆgi gi ricevis saluton saluton de bonveno. bonveno. Pro granda ˆgojo gojo ˆgi gi preska˘u elsaltis al ili el la manoj, ˆgi eˆc pres pr eska˘ ka˘u tute ne rimarkis, ke oni eltiris la korkon kaj ˆgin gin mem oni ˆsutmalpleni sutmalplenigis gis kaj metis en la kelon, kelon, por forigi forigi kaj forgesi forgesi gin. ˆgin. En la hejmo hejmo estas plej bone, eˆc en kelo! kelo! Tie neniam neniam venis venis al ˆgi en la kapon pripensi, kiel longe ˆgi gi tie jam kuˆsas; sas; ˆgi gi kuˆsis sis tie oportune, oportu ne, kaj kiam ˆgi gi  jam longe estis kuˆsinta, sinta, venis iam homoj, prenis la botelojn kaj ˆgin gin anka˘ u. u. En la ˆgardeno gardeno estis granda festo; brulantaj lampoj pendis en girlandoj, paperaj lanternoj lanternoj radiis radiis kiel grandaj diafanaj tulipoj. Estis Estis beleg b elegaa vespero, vespero, la aero estis kvieta kaj klara; la steloj lumis hele, kaj la novluno staris sur la ˆcielo, cielo, en efektiveco efektiveco oni vidis la tutan rondan lunon kiel blue-grizan globon kun ora bordero; por bonaj okuloj tio prezentiˆgis tre bele. La flankaj vojetoj estis anka˘u prilumitaj, almena˘u tiom, tiom , ke oni on i havu h avu sufiˆce ce da lumo por la plua irado. Tie inter inter la plektobari plektobariloj loj estis estis starigitaj starigitaj boteloj, el kiuj ˆciu ciu havis kandelon, kandelon , kaj ka j inter i nter ili staris anka˘u nia malnova konato, kiu estis iam finonta kiel kolo de botelo, kiel akvovazeto por birdo. En tiu momento ˆgi trovis trov is ˆcion cio n ˆci ci tie senfin sen finee bel b ela, a, ˆgi gi estis e stis denove den ove en verdaˆo, o, ˆgi gi denove partoprenis en festo kaj ˆgojo, gojo, a˘udis udis kantadon kaj muzikon, la susuradon kaj zumadon de multe da homoj, precipe de tiu flanko de la ˆgardeno, kie pendis la koloraj paperaj paperaj lanter lanternoj. noj. Estas Estas vero, vero, ke ˆgi gi mem staris ˆce ce flanka vojeto, sed ˆguste guste tio donis materialon por meditado; la botelo staris kaj portis sian kandelon, staris ˆci ci tie por utilo kaj plezuro, kaj tio estas la plej ˆgusta. En tia horo oni forgesas forgesas eˆ c dudek jarojn, pasigitajn pasigitajn en subtegmen subtegmento, to, kaj tion forgesi forgesi estas

* Kolo

de botelo  *

132

bone. Tute anta˘u gi gˆi preteriris sola paro, brako sub brako, kiel tiu paro da gefianˆ fianˆcoj coj tie en la arbaro, la piloto piloto kaj la filino de la pelti p eltisto; sto; la botelo havis tian senton, kvaza˘u gi gˆi denove denove traviv travivis is tion. tion. En la ˆgardeno gardeno promenadis la gastoj de la dommastro kaj anka˘u aliaj homoj, al kiuj estis permesite rigardi ˆci ci tiujn kaj la tutan belegecon. b elegecon. Inter ili iris anka˘u unu maljuna fra˘ ulin ul ino; o; ˆciuj ci uj ˆ havis ˆguste ˆsiaj sia j parenco j formortis, formortis , sed amikoj ne mankis al ˆsi. si. Si guste la saman penson, kiel la botelo, ˆsi si pensis pri la verda arbaro kaj pri unu juna gefianˆca ca paro, kiu havis por ˆsi si tre grandan intereson, ˆcar car ˆsi si mem ja estis duono de tiu paro. Tiam ˆsi si estis festinta sian plej feliˆ can can horon, kaj ˆgin gin oni neniam forgesas, eˆc se oni fariˆgas gas tre maljuna fra˘ulino. ulino. Sed ˆsi si ne rekonis la botelon, kaj ˆci ci tiu ne rekonis ˆsin; sin; tiel oni en la mondo preterpasas sin reciproke, reciproke, — ˆgis gis oni sin denove renkontas, kaj tio okazis al ili amba˘u, ili ja renkontiˆgis gis en la urbo. El la ˆgardeno gardeno la botelo denove venis en la manojn de vinvendisto; oni ˆgin gin plenigis per vino, kaj poste oni ˆgin vendis al la aerveturisto, kiu la sekvantan vantan dimanˆcon con intencis suprenflugi kun la balono. Estis grandega svarmo da homo j, kiuj venis de ˆciuj ciuj flankoj, flanko j, por p or rigardi; eksonis regimenta muziko, kaj multe multe da preparoj preparoj estis estis faritaj. faritaj. La botelo botelo tion tion vidis vidis el korbo, korbo, en kiu ˆgi kuˆsis sis apud vivanta kuniklo, ku niklo, kiu estis tute malgaja, malga ja, ˆcar car ˆgi gi sciis, ke ˆgi gi devas flugi supren nur por poste esti faligata faligata malsupren malsupren en paraˆ paraˆsuto. suto. La botelo sciis nenion pri leviˆgado gado nek pri falado, ˆgi gi vidis, ke la balono ˆciam ciam pli kaj pli ˆsvelas, svelas, kaj kiam ˆgi gi plu ne povis fariˆgi gi pli granda, ˆgi gi komencis leviˆgadi gadi ˆciam ciam pli kaj fariˆ fari ˆgis gis ˆciam ciam pli maltrankvila. maltrank vila. Subite la ˆsnuregoj, snurego j, kiuj ˆgin gin tenis, estis distranˆcitaj, cita j, kaj nun ˆgi gi ekflugis supren kun la aerveturisto, la korbo, la botelo kaj la kuniklo. Bruege eksonis la muziko, muziko, kaj ˆciuj ciuj homoj homo j kriis “hura!” “Tio estas stranga ideo, tiel leviˆgi en la aeron aeron!” !” pensi pensiss la botelo botelo;; “tio “tio estas tute nova nova ˆsipveturado. sipveturado. Tie supre oni ja ne povas povas vagi!” Multaj miloj da homoj rigardis la balonon, kaj la maljuna fra˘ulino anka˘ u ˆ gin ˆgin rigardis. Si staris ˆce ce sia malfermita tegmenta tegmenta fenestro, kie pendis la kaˆ kaˆgo kun la malgranda kanabeno, kiu tiam ankora˘u ne havis glaseton por akvo, sed devis kontentiˆgi gi je malgranda ligna kaliko. En la fenestro mem staris mirtujo, kiu estis ˆsovita sovita iom flanken, por ne esti elpuˆsita, sita, dum la maljuna m aljuna fra˘ulino ulino sin klinis anta˘uen, uen, por rigardi. En la balono ˆsi si klare distingis la aerveturiston, aerveturiston, kiu ellasis malsupren la kuniklon en la paraˆsuto suto kaj poste trinkis por p or la sano de ˆciuj ciuj kaj post tio ˆetis etis la botelon botelon alte supren en la aeron. aeron. La maljuna maljuna fra˘ulino ulin o eˆc ne suspe sus pektis ktis,, ke ˆguste guste la saman sam an botelon b otelon ˆsi si jam iam vidis vi dis flugantan anta˘ u ˆsi kaj ka j ˆsia si a amiko ami ko en ˆsia si a tago tag o de ˆgojo, gojo, en la verda arbaro, en ˆsia sia juneco. La botelo ne havis tempon por pensi, tute ne atendita estis por ˆgi tio, ke gi ˆgi subite troviˆgis gis sur la plej alta punkto de sia vivo. Turoj kaj tegmentoj kuˆsis sis profund prof undee sub gi, gˆi, la homoj ˆsajnis ne pli granda j ol formikoj. Jen ˆgi gi malleviˆgis, gis, sed kun alia rapideco ol la kuniklo; la botelo transtur-

* Kolo

de botelo  *

133

niˆgis gis en la aero, ˆgi gi sentis sin tiel juna, tiel petolema, ˆgi estis ankora˘u duone plena plena de vino, vino, sed ne longe longe.. Kia vojaˆ vojaˆgo! go! La suno prilumis la botelon, ˆciuj ciuj homoj observis ˆgian gian flugadon, la balono jam delonge malaperis, kaj balda˘u ˆ falis sur unu el la tegmentoj kaj rompiˆgis, sed malaperis anka˘u la botelo. Gi ˆgiaj giaj pecetoj estis ankora˘u en tia svingiˆgo, go, ke ili ne povis resti kuˆsantaj, santaj, ili saltis kaj ruliˆgis, gis, ˆgis gis ili atingis la korton kaj tie disrompiˆgis en ankora˘u pli malgrandajn pecetojn. Sole la kolo de la botelo restis nerompita, kaj oni ˆgin detranˆ detr anˆcis cis per pe r diamanto. diam anto. ˆ oni povas “Gin povas bone b one uzi kiel akvov akvovazeton azeton por p or birdo!” diris la kelmast kelmastro; ro; sed li mem havis nek birdon nek kaˆgon, gon, kaj estus ja tro granda postulo havigi al si ilin nur pro tio, ke li posedis botelkolon, kiun oni povas uzi kiel akvovazeton por birdo. La maljuna fra˘ulino ulino en la subtegmenta subtegm enta ˆcambreto cambreto povis trovi uzon por ˆgi, gi, kaj tial la botelkolo venis supren, estis provizita per korko, kaj tiu gia ˆgia parto, kiu anta˘ue ue estis turnita supren, nun estis turnita malsupren, ˆ ricevis kiel ki el ofte of te okaza okazass ˆce ce ˆsanˆ sa nˆgo. Gi rice vis freˆ f reˆsan san akvon ak von kaj estis pendigita pend igita anta˘ anta ˘u la kaˆ kaˆgo go de la malgranda birdo, kiu tiel la˘ute ute kantis, ke oni a˘udis udis resonadon. “Jes, vi povas kanti!” Tion diris la kolo de botelo, kaj ˆgi estis ja siaspeca rima ri mark rkin indaˆ daˆo, o , ˆcar ca r ˆgi gi estis ja estin estinta ta en aerost aerostato ato.. Pli oni nenion nenion sciis sciis el ˆgia gia histor historio. io. Nun ˆgi gi pendis kiel birdvazeto, povis a˘udi, udi, kiel la homoj malsupre sur la strato zumas kaj bruas, povis a˘udi udi la paroladon de la maljuna fra˘ulino ulino ˆ en ˆsia si a ˆcamb ca mbre reto to.. Si guste gˆuste havis viziton, venis al ˆsi si samaˆga ga amikino, kaj ili babilis babilis unu kun la alia, alia, — ne pri la kolo de botelo, botelo, sed pri la mirtujo ˆce ce la fenestro. “Vere “Vere vi ne devas d evas elˆ elˆeti eti tri tr i spesmilo sp esmilojn jn por p or la edziniˆga krono de via filino!” diris la maljuna fra˘ulino; ulino; “vi ricevos tian kronon de mi, kaj ˆgi estos kun ˆ vi vidas, plej belega j floraˆ floraˆoj. o j. Cu vidas, kiel bele tie staras staras la floreto? floreto? Tio estas estas markoto markoto de tiu mirtujo, mirtujo, kiun vi donacis donacis al mi unu tagon post mia fianˆciˆ ciˆgo, go, de tiu mirtujo, de kiu mi post paso de unu jaro estis detranˆ conta conta al mi mian propran edziniˆgan gan kronon, kronon, sed tiu tago ne venis. venis. La okuloj, kiuj devis lumi al mi por ˆgojo gojo kaj beno en ˆci ci tiu vivo, — ili fermiˆgis. Sur la fundo de la maro li dormas dormas trankvile trankvile,, la anˆ gela gela animo! La arbeto fariˆgis maljuna arbo, sed mi fariˆgis gis ankora˘u pli maljuna, kaj kiam la arbeto forvelkis, mi prenis ˆgian lastan last an freˆsan san branˆcon, con, plantis plant is ˆgin gin en la teron, teron, kaj el la branˆ branˆco co nun fariˆgis gis granda arbeto, kiu fine tamen atingos la rolon de edziniˆga ornamo, fariˆgos gos la edziniˆga ga krono de via filino!” Larmoj staris ˆce ce tiuj vortoj en la okuloj okulo j de la maljuna fra˘ulino; uli no; ˆsi si parolis paro lis ˆ pri la l a amiko de sia s ia juneco, ju neco, pri la l a fianˆciˆ ciˆgo go en la arbaro. Si pensis pri la toasto, kiu tiam estis eldirita, pensis pri la unua kiso; sed pri tio ˆsi si nenion diris, ˆsi si ˆ estis ja maljuna virgulino. Si pensis pri tiom multaj da aferoj; aferoj; sed pri tio ˆsi si ne pensis, ke tie anta˘u la fenestro troviˆgas gas ankora˘u remem r ememoraˆ oraˆo o el e l tiu ti u temp t empo, o, la kolo de botelo, kiu ekmuˆgis, gis, kiam kiam la korko korko brue elsalti elsaltis. s. Sed la kolo kolo de botelo bo telo ˆsin sin anka˘u ne rekonis, ˆcar car kvankam ˆgi g i tre bone povus a˘udi udi la tutan

* Kolo

134

de botelo  *

ˆ pensis nur pri si mem! historion, ˆgi gi tamen tion ne faris. Kial? Gi 3 9 3

FABELOJ

32

135

ˆ Stono de la saˆ guloj guloj

i konas ja la historion pri Holger, la Dano? Ni ˆgin ne rakontos al vi, sed nur demandos d emandos vin, ˆcu cu vi el ˆgi gi memoras, ke “Holger, la Dano, militakiri litakiriss la grandan grandan landon landon Hindujon Hindujon ˆgis gis la orienta fino de la mondo, ˆgis gis tiu arbo, kiu estas nomata arbo de la suno”, kiel rakontas Christen Peˆ vi konas Christenon Pedersen? Ne estas grave, dersen. Cu grave, ˆcu cu vi lin konas a˘u ne. Holger Holger,, la Dano, transdo transdonis nis tie al la pastro pastro Jon la regado regadon n kaj reˆgecon gecon ˆ vi konas super la tuta Hindujo. Cu konas la pastron pastron Jon? Ho, tio anka˘ anka˘u ne estas ˆ grava, grava, se vi lin ne konas, ˆcar car pri li en nia historio tute ne estas parolate. Ci tie vi a˘udos udos nur pri la arbo de la suno “en Hindujo, oriente oriente ˆce ce la fino de la mondo”, kiel iam pensis tiuj, kiuj ne lernis geografion, kiel ni ˆgin lernis. Sed tio anka˘u estas ja indiferenta por ni. La arbo de la suno estis belega arbo tia, kian ni neniam vidis kaj vi ˆ branˆcaro anka˘u neniam havos la okazon vidi. Gia caro etendiˆgis gis sur la spaco de kelkaj kelkaj mejloj ˆcirka˘ cirka˘ue, u e, ˆgi gi en efektive efektiveco co prezent prezentis is tutan tutan arbaron, arbaron, ˆciu ciu el giaj ˆgiaj plej malgrandaj malgrandaj branˆ branˆcoj coj estas siavice siavice tuta arbo. Tie troviˆgis gis palmoj, fagoj, pinioj, platanoj; platanoj; ˆciuj ciuj specoj de arboj arbo j de la tuta mondo kreskis kreskis tie kiel malgrandaj malgrandaj branˆ branˆcoj coj el la pli grandaj, grandaj, kaj la grandaj grandaj branˆ branˆcoj coj mem per siaj kurbaˆ kurbaˆoj oj kaj fleksoj similis al valoj valoj kaj altaˆ altaˆoj. oj. Ili estis kovritaj de velurmola ˆ branˆco verdaˆ verdaˆo, o, en kiu svarmis amasego da floraˆ floraˆoj. o j. Ciu co estis kvaza˘u vasta florriˆ florr iˆca ca herbejo herb ejo a˘u plej ˆcarma carm a ˆgardeno. gardeno. La suno ˆetadis etadis sur la arbon siajn sia jn ˆ tie kolektiˆgadis plej ardantajn radiojn, tio estis ja la arbo de la suno. Ci gadis la birdoj birdoj el ˆciuj ciuj partoj partoj de la mondo, mondo, la birdoj birdoj el la nepenet nepenetreb reblaj laj arbaroj arbaroj de la malproksima Ameriko, el la rozˆgardenoj gardenoj de Damasko, el la arbaraj senhomejoj de la interna Afriko, kie la elefanto kaj la leono imagas al si, ke ili estas la solaj regantoj. regantoj. Venadis enadis la alcionoj, alcionoj, kaj la cikonio cikonio kaj la hirundo hirundo kompreneble anka˘u venadis. venadis. Sed la birdoj ne estis estis la solaj vivant vivantaj aj estaˆ estaˆoj oj kiuj venadis ˆci ci tien. La cervo, la sciuro, la antilopo kaj centoj da aliaj bestoj, besto j, kurlerta j kaj bela j, sentis se ntis sin ˆci ci tie kiel hejme. hej me. La branˆcaro caro de la arbo arb o estis ja granda bonodora ˆgardeno, gardeno, kaj en ˆgi, gi, sur la loko, kie la plej p lej grandaj branˆ coj coj etendiˆgis gis simile s imile al verda j alta alt aˆoj, o j, staris palaco el kristalo, kr istalo, kun elvido sur ˆciujn ciujn ˆ el la turoj leviˆgis landojn de la mondo. Ciu gis simile al lilio, tra kies trunketo oni povis leviˆgi gi supren sup ren,, ˆcar car en ˆgi gi troviˆgis gis ˆstuparo. stuparo. Vi pov p ovas as facile kompreni, ke oni povis eliri eliri sur la foliojn, foliojn, kiuj kiuj prezen prezentis tis balkonojn. balkonojn. En la ekstre ekstrema ma pinto de la floro mem troviˆgis gis plej bela brilanta festosalono, kiu havis kiel tegment tegmenton on nur la bluan ˆcielon cielon kun la suno kaj steloj. steloj. En alia maniero maniero la vastaj salonoj en la malsupra parto parto de la palaco palaco estis tiel same belegaj. En iliaj muroj speguliˆgis gis la tuta ˆcirka˘ cirka˘ue ue kuˆ k uˆsanta santa mondo; mo ndo; oni povis observi en ili il i ˆcion, cion, kio okazis, tiel ke oni ne bezonis b ezonis legi gazeto ga zetojn, jn, kiujn oni cetere ˆci ci tie ti e ne ˆ havis. Cion oni povis vidi en vivantaj bildoj, se oni nur povus kaj volus tion rigardi, riga rdi, ˆcar car tro t ro multe mu lte estas e stas tro multe, mu lte, eˆc por p or la l a plej pl ej saˆ s aˆga homo, homo , kaj ˆci ci tie loˆgis gis

ˆ * Stono

de la saˆ guloj * guloj 

136

la plej saˆga ga homo. Lia nomo estas estas tiel tiel malfac malfacile ile elparol elparolebl ebla, a, ke vi tute tute ne povus gin ˆgin elparoli, kaj tial ˆgi gi pov p ovas as esti por p or vi indiferenta. Li sciis ˆcion, cion, kion homo povas scii, kiel ajn altan gradon de klereco li povas atingi sur la tero; li konis ˆciun ciun elpenson, kiu estis farita a˘ a ˘u ankora˘u estis farota, sed ne pli, ˆcar car por ˆcio cio ekzistas limo. La saˆgega gega reˆgo go Salomono posedis nur duonon de tia saˆgeco, geco, kaj li estis ja tre saˆga; ga; li havis potencon super la fortoj de la naturo kaj super potencaj spiritoj, eˆ c la morto mem devis ˆciumatene ciumatene prezenti al li la liston liston de tiuj, tiuj, kiuj devis morti morti en tiu tago. tago. Sed la reˆgo go Salomono anka˘u devis morti, kaj tio estis la penso, kiu ofte mirinde vive okupadis la grandan esplor esplorem emulo ulon, n, la potencan potencan sinjoron sinjoron de la palaco palaco en la arbo de la suno. Li anka˘ u, u, kiel ajn pli alte ol ˆciuj ciuj homoj homo j li staris koncerne la saˆgecon, gecon, devis iam morti, tion li sciis, kaj liaj infanoj anka˘u devi deviss mort morti. i. Kiel Kiel la folioj folioj de la arbaro ili estis velkontaj kaj cindriˆgontaj. gontaj. Li vidis, vidis, kiel kiel la homa generac generacio io estis forblovita kiel la folioj de arbo, kaj li vidis, kiel nova generacio ekfloris. Sed la folioj, kiuj unu fojon defalis, neniam plu elkreskis denove, ili fariˆgis polvo, ili penetris en aliajn alia jn kreska kreskaˆojn. ojn. Kio fariˆgas kun la homo, kiam venas la anˆgelo gelo de la morto? Kian signifon signifon havas havas la morto? morto? La korpo dissolviˆ dissolviˆgas, gas, kaj la animo animo.. . . kio kio ˆgi gi estas? Kio ˆgi gi fariˆgas? gas? Kien ˆgi gi iras? “Al eterna eterna vivo,” vivo,” diras la konsolo de la religio. Sed kia estas la transiro? Kie oni vivas kaj kiel? “En la ˆcielo cielo supre!” diras la piuloj; piulo j; “supren ni iras!” — “Supren!” ripetadis la saˆgulo gulo kaj rigard rigardadi adiss supren supren al la suno suno kaj al steloj. steloj. “Supre “Supren!” n!” Kaj el la globa formo de la tero li vidis, ke supre kaj malsupre estas la sama afero, depende de la vidpunkto, kiun oni okupas sur la ˆsvebant svebantaa globo. Kiam li leviˆ gis gis tiel alten, ˆgis gis kie atingas la pintoj de la plej altaj montoj de la mondo, tiam la aero, kiun ni ˆci ci tie malsupre nomas la “pura ˆcielo”, cielo”, prezentiˆgis gis al li kiel karbonigra mallumo, simila al etendita tuko, kaj la suno prezentiˆgis ˆ kiel ardanta globo sen radioj, nia tero kuˆsis sis envolvita envolvita en flaveta flaveta nebulo. n ebulo. Ci tie estis estis la limo por p or la korpa korpa okulo, okulo, ˆci ci tie anka˘u estis starigita limo por la esplorado de la spirito! Kiel malgranda estas nia sciado! eˆ c la plej saˆga homo sciis nur malmute el tio, kio por ni estas la plej grava. En unu u nu ˆcambreto cambreto de la palaco kuˆsis sis la plej p lej granda gr anda trezoro de la l a tero: “La libro libro de la vero”. vero”. Li traleg tralegis is ˆgin folion folion post folio. folio. Tio estas estas libro, libro, en kiu ˆciu ciu homo povas povas legi, legi, sed nur apartajn apartajn pecojn; por multaj multaj okuloj la skribo aperas kiel tremanta, tremanta, tiel ke ili ne povas povas deˆcifri cifri la vortojn. Sur kelkaj folio j la skribo ofte aperas tiel pala, tiel nedistingebla, ke oni pensas, ke oni havas anta˘ u si malplenan folion. Ju pli saˆga ga oni estas, des pli multe oni povas legi, kaj la plej saˆga ga homo tralega tralegass plej plej multe multe.. La saˆgulo gulo en sia kristala palaco povosciis krom tio kolekti la lumon de la steloj kaj la lumon de la suno, la ˆ tiu fortigita kaj sur la brilon brilon de kaˆsitaj sitaj fortoj kaj la fajron de spiritoj. spiritoj. Ce foliojn direktita lumo, al li malkovriˆgis ankora˘u pli multe el la skribo, sed en tiu ˆcapitro capitro de la libro, kiu havas la surskribon “La postmorta p ostmorta vivo”, oni ˆ li ne povas havi ne povis vidi eˆ c unu punkteton. punkteton. Tiu fakto fakto afliktis afliktis lin. Cu

ˆ * Stono

de la saˆ guloj * guloj 

137

la eblon eblon eltrovi eltrovi tian lumon, lumon, ˆce ce kies brilo lia okulo povus legi tion, kio estas skribita ˆci ci tie en la Libro de la Vero? Simil Si milee al la saˆ s aˆga ga reˆ r eˆgo go Salomono li anka˘u komprenis la lingvon de la bestoj, li a˘uskultadis uskultadis iliajn kantojn kaj parolojn, sed per tio li koncerne tiun punkton ne fariˆ fariˆ gis g is pli saˆga. ga. Li esploris esploris la kaˆsitajn sitajn fortojn de la kreska kreskaˆoj oj kaj de la metaloj, tiujn fortojn, kiuj havis la eblon forigi malsanojn, prokrasti la morton, sed ne neniigi ˆgin. gin. En ˆcio, cio, kio estis kreita kaj kion li povis p ovis atingi, li penis eltrovi la lumon, kiu povus priradii la problemon pri eterna vivo, sed li gin ˆgin ne trovis, t rovis, la Libro de la l a Vero kuˆsis sis anta˘u li kvaza˘ u kun senskribaj folioj. La Kristaneco montris al li en la Biblio la konsolon pri eterna vivo, sed li volis tion legi en sia propra libro, tamen en ˆgi li nenion vidis. Li havis kvin infanojn, kvar filojn, instruitajn tiel, kiel la plej saˆga homo povas instrui siajn infanojn, kaj unu filinon, belan, mildan kaj saˆgan, sed blindan, kio tamen ne ˆsajnis sajnis manko por p or ˆsi. si. La patro kaj la fratoj anstata˘uis uis al ˆsi la okulo okul o jn, ilia amo ˆcirka˘ cirka˘uis ˆsin sin per tia prizorgado, prizorgado , ke ˆsi si povis pensi, pen si, ke ˆsi si vidas per propraj okuloj. Neniam la filoj foriˆgis gis el la salonoj de la palaco pli malproksimen, ol kie etendiˆgis gis la branˆ b ranˆ coj coj de la arbo, arb o, kaj la fratino ankora˘u malpli. ma lpli. Ili estis e stis feliˆcaj ca j infanoj en la hejmo de sia infaneco, en la lando de sia infaneco, en la belega, bonodora arbo de la suno. Simile Simile al ˆciuj ciuj infanoj ili amis rakontojn, rakontojn, kaj la patro rakontis al ili multe, kion aliaj infanoj ne komprenus, sed ˆci ci tiuj infanoj  jam nun estis tiel same saˆgaj, gaj, kiel ˆce ce ni la plimulto plimulto de la maljunaj maljunaj homoj. Li klarigis al ili tion, kion ili vidis en la vivantaj bildoj sur la muroj de la palaco, la laborojn de la homoj kaj la iron de la okazinta okazintaˆˆoj oj en ˆciuj ciuj landoj de la mondo. mondo. Ofte Ofte la filoj deziris deziris esti esti anka˘ anka˘u tie ekstere kaj partopreni en ˆciuj ciuj tiuj grandaj faroj. Tiam la patro diradis al ili, ke la homa mondo hav h avas as vivon vivon malfacila malfacilan n kaj maldolˆ maldolˆ can, can, ke la aferoj estas estas ne tute tiel, tiel, kiel ili tion vidas el sia bela infana mondo. Li paroladis al ili pri la belo, vero kaj bono, dirante, ke tiuj tri aferoj kunetenas la mondon kaj, ke sub la premado, kiun ili suferas, la mondo fariˆgas gas juvelo, juvelo, pli klara klara ol diaman diamanto. to. Ilia Ilia utilo utilo havas havas valoron anta˘u Dio, ˆgi gi priradias priradia s ˆcion, cion, kaj ˆgi gi estas en efektiveco tio, kion oni nomas “la ˆstono stono de la saˆguloj” g uloj”.. Li diris diris al ili, ili, ke simi simile le al tio, tio, kiel per la kreita kreitaˆˆo o oni atingas atingas la certecon certecon pri la ekzistado ekzistado de Dio, tiel per p er la homoj mem oni atingas la certecon, ke ekzistas tia juvelo; pli li ne povas diri al ili pri tio, ˆcar car pli li ne scias. Tia rakontado rakontado por aliaj infanoj estus malfacile malfacile komprenebla, sed ˆci ci tiuj infanoj tion komprenis, kaj poste p oste espereble esp ereble anka˘u la aliaj komprenos. Ili demandis la patron pri la belo, vero kaj bono, kaj li klarigis tion al ili, li diris al ili multe, li diris anka˘u, u, ke kiam Dio kreis la homon el la tero Li donis al sia kreitaˆ kreitaˆo o kvin kisojn, fajrajn kisojn, korajn korajn kisojn, ardantajn ardantajn diajn kisojn, kaj kaj ili estas estas tio, kion ni nun nun nomas nomas la kvin kvin sentoj. sentoj. Per Per ili oni vidas, sentas kaj komprenas la belon, b elon, veron kaj bonon, per ili oni tion ˆsatas, satas,

ˆ * Stono

de la saˆ guloj * guloj 

138

ˆsirmas sirm as kaj akcelas. akcela s. Pri tio la infano j multe meditis, med itis, tage t age kaj nokte n okte tio ˆsvebis svebis anta˘ anta ˘u ilia animo. Unu fojon la plej aˆga ga el la fratoj havis belegan sonˆgon, gon, kaj estas strange, la dua frato anka˘u gin gˆin havis, kaj la tria ˆgin gin havis, kaj la kvara, kvara, ˆciu ciu el ili havis guste ˆguste la saman s aman sonˆgon. gon. Li sonˆ s onˆgis, gis, ke li elvojaˆgis gis en la mondon kaj trovis tie la ˆstonon de la saˆguloj. guloj. Kiel Kiel luma flamo flamo ˆgi gi radiis sur lia frunto, kiam en la brilo de la mateno, sur sia sagrapida ˆcevalo cevalo li galopis super sup er la velure verdaj herbejoj de la ˆgardeno gardeno de la hejmo returne al la patra kastelo, kaj la juvelo ˆetis etis tian ˆcielan cielan lumon kaj tian brilon brilon sur la foliojn foliojn de la libro, libro, ke fariˆgis gis videbla tio, kio en ˆgi gi estis skribita pri la vivo transe de la tombo. La fratino sonˆgis gis nenion pri elvojaˆgo go en la malproksiman mondon, ˆsi si pri tio ne pensis, ˆsia sia mondo mon do estis esti s la domo de ˆsia sia patro. patr o. “Mi rajdos rajdos en la malpro malproksi ksiman man mondon! mondon!”” diris diris la plej plej aˆga; ga; “mi devas sciiˆgi, gi, kio en ˆgi gi fariˆgas, gas, kaj mi devas movi min inter la homoj. Nur al la bono kaj vero vero mi streba strebas, s, per ili mi defend defendos os la belon. belon. Multaj Multaj aferoj aferoj ˆsanˆ sanˆgiˆ giˆgos, gos, kiam mi elpaˆ elpaˆsos sos en la vivon!” Jes, kuraˆgaj gaj kaj grandaj estis liaj pensoj, kiel ˆce ce ni ˆciuj ciuj hejme en la angulo malanta˘u la forno, anta˘u ol ni elvenas en la mondon kaj sciiˆgas, gas, kiel efikas pluvo kaj dornopikoj. La kvin sentoj sentoj de la korpo korpo kaj de la animo estis ˆce ce li, kiel ˆce ce la aliaj fratoj, tre bone b one disvolvitaj, sed ˆciu ciu el la fratoj frato j havis precipe unu senton, kiu ˆ la plej aˆga per sia forto kaj disvolviˆgo go superis ˆciujn ciujn ceterajn. Ce ga ˆgi gi estis precipe precipe la sento sento de vidado vidado,, kiun kiun li pov p ovis is fidi. Li havis, havis, kiel kiel li diris, diris, okulojn okulojn por ˆciuj ciuj tempoj, okulojn por ˆciuj ciuj popoloj, okulojn, kiuj egale egale bone povis vidi la trezorojn profunde en la interno de la tero, kiel anka˘u la internon de la homa brusto, kvaza˘u nur vitro ˆgin gin kovrus, — tio estas, li vidis pli ol ni povas vidi sur la vango, kiu ruˆgiˆ giˆgis g is a˘ u paliˆgis, gis, kaj en la okulo, kiu ploras a˘u ridetas. Cervo Cervo kaj antilopo antilopo akompanis akompanis lin ˆgis gis la okcidenta limo, kaj tie aperis la sovaˆgaj gaj cignoj, kiuj flugis al nord-okcidento. Ilin li sekvis, kaj jen li estis malproksime en la malproksima mondo; malproksime de la lando de la patro, kiu etendiˆgas gas “ˆgis gis la orienta fino de la mondo”. Ho, kiel larˆge ge li malfermis la okulojn! Tie oni povis multe vidi, kaj estas ˆciam ciam tute alia afero vidi la lokon kaj la objekton ob jekton mem, ol nur admiri ˆgin en bildoj, kiel ajn a jn bona j ˆci ci tiuj estas, kaj ili estis eksterordinare bonaj, bona j, la bildo j hejme hejme en la palaco palaco de lia patro. patro. Pro Pro mirego mirego pri la tuta tuta tumult tumultoo kaj pri la tuta karnavala parado, kiu estis elmetita sub la nomo de la belo, li preska˘u perdis amba˘u okulojn, li tamen ilin ne perdis, li havis por ili alian destinon. Fundamente undam ente kaj honeste h oneste li l i volis entrepreni entrep reni la laboron laboro n ˆce ce la ekkonado e kkonado de la belo, vero kaj bono; sed en kia stato la aferoj troviˆgis? Li vidis, ke la malbelo ofte ricevas la kronon, kiu decas al la belo, ke la bono ofte ne estas rimarkata kaj la mezvalora mezvalo raˆˆo o kontra˘ kontra ˘ue ue estas apla˘udata. udata. Oni rigard rigardis is la nomon, nomon, ne la donon, la veston, ne la homon, la profesion, ne la talenton. Ne povis esti alie. “Nu, “Nu, nun nun mi energi energiee min enmiksos! enmiksos!”” li pensis, pensis, kaj li sin enmiksis enmiksis.. Sed

ˆ * Stono

de la saˆ guloj * guloj 

139

dum li serˆcis cis la veron, venis la diablo, kiu estas la patro de la malvero mem. Plej volonte li al la vidanto tuj elbatus amba˘u okulojn, sed tio estus tro malbelm malbelmani aniera era.. La diablo diablo faras faras sian sian laboron laboron pli ˆgent gentile ile;; li permesi permesiss al li serˆci ci la veron, serˆci ci per siaj sia j okuloj okulo j nur ˆgin gin kaj la bonon, sed dum li fervore rigard rig ardadi adiss ˆcirka˘ cir ka˘uen, uen, la diablo enblovis al li spliton en la okulon, en amba˘u okulojn, unu spliton p ost la alia. alia. Tio ne estis bona por la vidado, eˆc ne por la plej bona vidkapablo. vidkapablo. Poste la diablo ˆsveligis sveligis la splitojn splito jn tiel, ke ili fariˆgis traboj, kaj tiam liaj okuloj pereis. Nun la vidanto vidanto staris kiel blindulo blindulo meze de la vasta mondo kaj ne fidis plu siajn okulojn. La bonajn pensojn, kiujn li anta˘ ue havis pri la mondo kaj pri si mem, li forrifuzis, kaj kiam oni forrifuzas ue la mondon kaj sin mem, tiam oni por ˆciam ciam pereas. p ereas. “Pere “P ereis! is!”” kantis antis la sov sovaˆgaj gaj cignoj, cignoj, kiuj kiuj flugis flugis trans trans la maro maro orien orienten ten;; “pereis!” “pereis!” kantis antis la hirundoj, kiuj flugis oriente orienten n al la arbo de la suno, kaj por p or tiuj, kiuj tie restis, tio ne estis bonaj sciigoj. “Kvankam la vidanton trafis sorto malbona,” diris la dua frato, “tamen ˆ li precipe akrigita estis la sento la a˘udanto udanto eble havos sorton pli bonan.” Ce de a˘ udado, udado, li povis a˘udi, udi, kiel la herbo kreskas, tian perfektecon li atingis. Li faris koran adia˘uon uon kaj forrajdis kun bonaj kapabloj apabloj kaj bonaj intencoj. intencoj. La hirundoj lin akompanis, kaj li akompanis la hirundojn, kaj jen li estis malproksime de la hejmo tie en la malproksima mondo. Eˆ c en bona afero afero tro multe multe ofte ofte estas estas malbone malbone;; pri tiu vero vero li balda˘ balda˘u devis konvinkiˆ konvinkiˆgi. g i. Lia Lia sen sento de de a˘udado u dado estis tro forta, li a˘udis u dis ja, kiel la herbo kreskas, sed pro tio li anka˘u a˘ udis udis la batadon batadon de ˆciu ciu homa koro koro en gojo ˆgojo kaj en sufero sufero.. Li havis havis la senton, senton, kvaza˘ kvaza˘u la mondo estas unu granda horloˆgejo, gejo, kie ˆciuj ciuj horloˆgoj goj batas “tik, tak”, ˆciuj ciuj turhorloˆgoj goj sonas “bam, bam”. bam”. Estis Estis neel neelport portebl eble! e! Malgra˘ Malgra˘u tio li tenis siajn orelojn orelojn streˆ streˆcite, cite, tiel longe longe kiel li povis. povis. Fine Fine la tuta kriado kriado kaj bruado bruado fariˆ fariˆgis gis tro forta por unu homo. homo. Jen venis venis strataj strataj buboj, havan havantaj taj la aˆgon g on de sesdek jaroj, — ne la aˆgo g o ja fara farass la bubecon bubecon.. Ili Ili krii kriiss kaj brui bruis; s; al tio oni oni eble eble povus povus ank ankora˘ ora˘u rideti, sed jen j en venis la klaˆcado, cado, kiu siblis s iblis tra ˆciuj ciuj domoj, domo j, strato s tratojj kaj stratetoj strateto j gis ˆg is la landv landvojo. ojo. La menso mensogo go a˘udigis udigis sin plej la˘ute ute kaj estis la reganto, la tintilo de la kla˘uno uno tintis kaj asertis, ke ˆgi gi estas la sonorilo de preˆgejo, gejo, per unu vorto — la a˘udanto udanto pensis, ke li freneziˆgos, gos, kaj li ˆstopis stopis per la fingroj siajn amba˘ u orelojn, orelo jn, sed ˆciam ciam li ankora˘u a˘udis udis falsan kantadon kaj malbonan sonadon son adon.. Klaˆcaˆ caˆo o kaj ˆcikanaˆ cikanaˆo, o, netolere neto lerema majj kaj persis pe rsiste te subten sub tenata atajj aserto aser toj, j, kiuj ne valoris aloris eˆ c putran putran haringon, haringon, zumis sur la langoj tiel, tiel, ke de ilia lerta moviˆgado gado a˘udiˆ udiˆgis gis konstan konstanta ta klak klakado. ado. Bruado Bruado kaj kriado kriado estis inter interne ne kaj ekstere, oni ne povis plu elteni, oni povis freneziˆgi! Li enˆsovis sovis la l a fingro fin grojn jn pli profunden en siajn amba˘u orelojn, orelojn, ˆciam ciam pli profunden, profunden, kaj fine krevis krevis al li oreltamburoj, kaj nun li jam plu nenion a˘udis, udis, anka˘ u ne la belon, veron kaj bonon. bonon. Li fariˆ fariˆgis gis silentema kaj malfidema, li havis konfidon al neniu, fine li eˆ c al si mem ne konfidis, kaj tio estas granda malfeliˆ co. co. Li ne sukcesis trovi

ˆ * Stono

de la saˆ guloj * guloj 

140

la potencan juvelon kaj alporti ˆgin gin hejmen, kaj li rezignis pri ˆgi kaj pri si mem, kaj tio estis la plej malbona. La birdoj, kiuj flugis orienten, disvastigis la famon pri tio, ˆgis gis ˆgi gi atingis la palacon de la patro en la arbo de la suno; leteroj letero j tien ne venadis, ˆcar car tien ne iris poˆsto. sto. “Nun mi provos!” provos!” diris la tria, “mi havas havas bonan nazon!” Tia diro estis ne tute delikata, sed li havis tian manieron de parolado, kaj ni devas preni lin tia, kia li estis. Li estis la bona humoro humoro mem, kaj krom tio li estis estis poeto, p oeto, vera vera poeto. Kion li ne povis esprimi, tion li kantis per versoj. Koncerne la iradon de la penso p ensoj, j, li multe mul te superis su peris ˆciujn ciujn aliajn. alia jn. “Mi sentas la l a meˆcaˆ caˆon!” on!” li ordinare o rdinare diradis, kaj efektive la sento de flarado fl arado estis ˆce ce li disvolvita en plej alta grado kaj donis al li grandan regionon en la regno de la belo. “Unu amas la odoron ˆ odora regiono en de pomoj, p omoj, kaj alia la odoron o doron de ˆcevalejo!” cevalejo!” li diradis. “ Ciu la regno de la belo havas havas sian publikon. publikon. Unuj Unuj sentas sin hejme en la odoro de la drinkejo, ˆce ce la fumiˆganta ganta meˆcaˆ caˆo o de la seba kandelo, kie la malbonodo malb onodoro ro de brando miksiˆgas gas kun la malbona fumo de tabako; aliaj preferas sidi en la na˘uza uza odoro de jasmeno kaj frotas sin per plej forta kariofila oleo, kiun oni nur pov p ovas as flari. fl ari. Aliaj Alia j serˆcas cas la freˆsan san maran aeron, la sanecan s anecan venteton, a˘u supreniras sur la altan supron de monto kaj altigas sin super la agema tumulto de la ˆciutaga ciutaga vivo!” Jes, tiel li parolis; li tenis sin tiel, kvaza˘ kvaza˘u li jam anta˘ ue estis ekstere en la mondo, vivis kun la homoj kaj konas ilin, sed tio ue estis nur lia propra saˆgo, go, tio estis lia poeta talento, kiun Dio donace metis al li en la lulilon. Jen li diris adia˘u al la patra patra palaco palaco en la arbo de la suno, suno, trapa trapaˆˆsis sis la belegajn kampojn de la hejmo, sed poste li sidiˆgis gis sur struton, kiu kuras pli rapide ol ˆcevalo, cevalo, kaj kiam li poste vidis la sovaˆ sovaˆgajn gajn cignojn, li saltis sur la dorson de la plej forta el ili. Li amis ˆsanˆ sanˆgojn, gojn, kaj tial li flugis al la fremdaj landaj transe de la maro kun iliaj grandaj arbaroj, profundaj lagoj, potencaj montoj kaj fieraj urboj, urbo j, kaj kien ajn a jn li venis, tie ˆsajnis, sajnis, kvaza˘ kvaza˘u sunlumo flugis ˆ floro, ˆciu super sup er la ebenaˆ eb enaˆo. o. Ciu ciu arbeto odoris pli forte, hav h avante ante la senton, ke proksime troviˆgas gas amiko, protektanto, kiu ilin protektas kaj komprenas, eˆc la kripla kripla rozarbeto rozarbeto levis levis siajn branˆ branˆcojn, cojn, malvolvi malvolviss siajn foliojn kaj aperigis aperigis ˆ povis ˆgin plej ˆcarman carm an rozon. rozo n. Ciu gin admiri, eˆ c la nigra malseka malseka arbara limako rimarkis ˆgian gian belecon. “Mi stampos la floron per p er mia signo!” diris la limako. “Jen mi kraˆcis cis sur ˆgin, gin, ion alian mi ne povas fari!” “Tiele beda˘urinde urinde estas la sorto de la belo en la mondo!” diris la poeto, kaj li kantis kanton pri tio, kantis ˆgin gin la˘u sia maniero, sed neniu ˆgin gin atentis. Tial li donis kelke da spesdekoj kaj plumon de pavo al la tamburisto, kaj kaj ˆci ci tiu transponis la kanton por tamburo kaj tamburis ˆgin en la urbo, sur ˆciuj ciuj stratoj stratoj kaj stratetoj. stratetoj. Nun la homoj a˘uskultis uskultis kaj asertis, ke ili ˆgin gin komprenas, ke ˆgi gi estas tre profundpensa. profundpensa. Nun la poeto p oeto pov p ovis is kanti anti pli da kantoj, antoj, kaj li kantis pri la belo, la vero kaj la bono, kaj oni a˘uskultis tion en la drinkejo, kie

ˆ * Stono

de la saˆ guloj * guloj 

141

fumiˆgis gis la seba kandelo, oni a˘uskultis uskultis tion sur la luksa herbejo en la arbaro ˆ jnis, ke ˆci kaj sur la libera maro. Sajnis, Sa ci tiu frato en sia strebado estas pli feliˆca ca ol liaj du pli aˆgaj gaj fratoj. Sed tion tion la diablo diablo ne povis povis toleri, toleri, kaj tial li tuj aperis kun la reˆgaj gaj kaj preˆgejaj gejaj incensiloj incensiloj kaj kun ˆciuj ciuj incensoj incensoj de honoro, honoro, kiuj nur ekzistas ekzistas kaj kies pretigado pretigadon n la diablo diablo tiel bone komprena komprenas. s. Li uzis la plej fortajn incensojn, kiuj por ˆciu ciu alia estus turmentaj kaj eˆ c al anˆgelo gelo farus kapturnon, des pli al simpla poeto. La diablo scias, kiel li devas preni la homojn! Per Per la incensoj li tiel ekposedis ekposedis la poeton, ke ˆci ci tiu tute perdis la spiritan ekvilibron, forgesis sian celon, sian patran domon, per unu vorto ˆcion, cion , eˆc sin mem; li tute dissolv dis solviˆ iˆgis gis en la fumo kaj incensoj. ˆ Ciuj birdetoj funebris, kiam ili tion a˘udis, udis, kaj dum tri tagoj ili tute ne kantis. La nigra arbara limako fariˆgis gis ankora˘u pli nigra, ne pro malˆgojo, gojo, sed pro envio envio.. “Al mi,” mi,” ˆgi gi diris, diris, “oni devus incensi, incensi, ˆcar car mi donis al li la ideon ideon por lia plej glora kanto, kanto, la tamburkanto tamburkanto pri la irado de la mondo, mi kraˆ cis cis sur la rozon, mi povas starigi atestantojn pri tio!” Sed hejme en Hindujo oni nenion a˘udis udis pri p ri tio, ˆciuj ciuj birdeto b irdetojj ja funebris funeb ris kaj silentis dum tri tagoj, kaj kiam la tempo de la funebro finiˆgis, tiam montriˆgis, gis, ke la funebro estis tiel forta, ke ili tute forgesis, pri kiu ili funebris. Tiel iras la aferoj! “Nun mi anka˘ u devas eliri en la mondon kaj eble ne plu reveni, tiel same, kiel la aliaj!” diris la kvara frato. Li anka˘u posedis bonan humoron, kiel tiu, kiu la˘uaˆ uaˆge ge estis plej proksima al li, sed li ne estis poeto, kaj ˆguste pro tio li havis plenan ka˘uzon uzon esti esti en bona humoro humoro.. Ili amba˘ amba˘ u disvastigadis en la palaco viglecon kaj gajecon, nun el ˆgi malaperis la lasta kvanto de la gajeco. La vidado kaj a˘udado udado ˆciam ciam estis rigardat rigardataj aj de la homo kiel la plej grav gravaj sentaj kapabloj, kiujn oni deziras al si havi pleje fortajn kaj akrajn, la tri aliaj sentoj estas rigardataj kiel malpli gravaj. Sed tio tute ne estis la opinio de ˆci ci tiu filo, li precipe precipe disvolvi disvolviss al si la guston guston en ˆciu ciu senco, senco, en kiu oni povas kompreni tiun vorton, kaj la gusto havas grandan potencon kaj fortan ˆ regas tion, kio iras tra la buˆso, signifon. Gi so, kaj anka˘ anka˘u tion, kio trafluas la spiriton; tial la frato gustumadis ˆcion, cion, kio troviˆgis gis sub la frunto, en la poto, en la botelo kaj en la plado. Tio estas la maldelikata flanko de lia profesio, li diris; ˆciu ciu homo estis por li frunto, en kiu io bolis, ˆciu ciu lando en spirita senco estis por li grandega kuirejo; kaj nun li volis forvojaˆgi kaj elprovi ˆcion cion per sia gusto. “Eble “Eble al mi la feliˆ feliˆ co co estos estos pli favora favora,, ol al miaj fratoj!” fratoj!” li diris. diris. “Mi ˆ nun vojaˆgos, gos, sed kian veturrimedon mi elektu? Cu la aerostatoj estas jam elpensitaj?” elpensitaj?” li demandis demandis sian patron, kiu sciis ja pri ˆciuj ciuj elpensoj, kiuj estis  jam faritaj a˘ u kiuj estis ankora˘u farotaj. Sed la aerostatoj aerostatoj ankora˘ ankora˘u ne estis elpensitaj, anka˘u ne la vaporˆ vaporˆsipoj sipo j nek la fervojoj. fervojo j. “Tio ne malhelpas,” li diris, “mi tamen prenos aerostaton; mia patro scias, kiel ili devas esti pretigataj kaj direktataj, kaj mi tion lernos. Neniu ˆgis gis nun konas tiun elpenson, kaj tial

ˆ * Stono

de la saˆ guloj * guloj 

142

oni pensos, pensos, ke tio estas estas aera aera fenomeno fenomeno.. Po Post st la uzo de la aerosta aerostato to mi ˆgin forbruligos, kaj por tiu celo vi devas doni al mi kelke da pecoj de la estonta ˆ elpensa elpen saˆˆo, o, kiun oni nomos hemiaj alumetoj.” ˆ Cion ˆci ci tion li ricevis, ricevis, kaj poste li ekflugis, ekflugis, kaj la birdoj akompanis akompanis lin multe pli malproksimen, ol ili akompanis la aliajn fratojn. Ili volis vidi, kiel iras la veturado, vetur ado, kaj ˆciam ciam pli granda nombro da birdoj birdo j alflugis, alfl ugis, ˆcar car ili il i estis es tis tre t re scivolemaj. scivolemaj. Ili pensis, ke tio, kio tie flugas, estas ia nova nova birdo! Imponanta Imponanta sekvantaro aliˆgis gis al ˆgi. gi. La aero fariˆgis gis nigra de la birdoj, ili venis kiel granda nubo, kiel svarmo da akridoj super Egiptujo; kaj jen li estis ekstere en la malproksima mondo. “La orienta vento estis por mi bona amiko kaj brava helpanto!” li diris. “La orienta kaj la okcidenta vi volis diri? ”diris la ventoj.“ Ni du laboris alterne, alie vi ne povus veturi nordokcidenten.” Sed li ne a˘udis, udis, kion kion diris diris la vent ventoj, oj, kaj tio ne estas estas ja grav grava. La birdoj nun lin plu ne akompani akompanis. s. Kiam ili estis kune en granda nombro, nombro, al kelkaj kelkaj el ili la vetur veturoo tedis. tedis. “Jam “Jam tro multe multe ni faras faras por tiu objekto, objekto,”” ili diris; diris; “ˆgi ˆ povas ankora˘ u tro multe pensi pri si. Gi ne estas inda la postflugadon, ˆgi gi estas nenio, ˆgi gi estas absurdaˆ absurdaˆo!” o!” Tial ili restis, ili ˆciuj ciuj restis; la tuta afero estis esti s ja senvalora senvalor aˆo. o. La aerostato malleviˆgis gis super unu el la plej grandaj urboj, kie la aerveturanto sidiˆgis gis sur la plej alta loko, sur la pinto de la preˆgeja geja turo. La balono denove leviˆgis gis supren, kion ˆgi gi ne devis fari. Kie ˆgi gi restis kaj kio el ˆgi gi fariˆgis, gis, oni ne scias, sed tio ne estas ja grava, grava, ˆcar car ˆgi ne estis ankora˘u elpensita. Jen la veturinto sidis tute alte sur la pinto de la preˆgeja turo, la birdoj ˆ ne flugis al li, li fariˆgis g is enuiga por ili, kaj ili fariˆgis gis enuigaj por li. Ciuj kamentuboj de la urbo fumis kaj odoris. “Tio estas altaroj, kiuj estas starigitaj por vi!” diris la vento; ˆgi volis diri al li ion agrablan. Tre kuraˆge ge li sidis ankora˘u tie supre kaj rigardis malsupren sur la popolon sur la stratoj. Jen paˆsis sis unu fiera pri sia monsako, monsako, alia estis fiera pri sia ˆslosilo slosilo malanta˘u la frako, kvankam kvankam li havis nenion n enion por ˆslosi; slosi; unu estis fiera pri sia surtuto, kiu estis plena de tineoj, alia estis fiera pri sia korpo, kiun jam mordetadis la vermoj. “Ho vanteco! Jes, mi devas balda˘u iri malsupren, por iom kirli en la potoj kaj gustumi!” li diris. “Sed mi volas ankora˘u iomete sidi ˆci ci tie, la vento tiel agrable agrable tiklas tiklas min sur la dorso, estas al mi tre komforte komforte.. Tiel longe, longe, kiel la vento vento blovas, blovas, mi restos restos ˆci ci tie. Mi volas iom ripozi; ripozi; estas estas bone longe resti matene matene en la lito, se oni havas havas multe por fari, diras la maldilige maldiligentu ntulo. lo. Sed maldilige maldiligente nteco co estas la radiko radiko de ˆcia cia malbono, malbono, kaj malbono ne ekzistas ekzistas en nia familio, tion diras mi, kaj tion diras ˆciu ciu sur la strato. Mi sidos ˆci ci tie tiel longe, kiel blovas la vento, tio estas por mi bongusta!” Kaj li rest restis is;; sed sed li sidi sidiss sur sur la ventm entmon ontr tril iloo de la turo turo,, ˆgi gi konstan konstante te turniˆgadis gadis kun li, kaj tial li pensis, ke ˆciam ciam blovas blovas la sama vento; vento; li restis, restis,

ˆ * Stono

de la saˆ guloj * guloj 

143

kaj tie li povis longe sidi. Sed en Hindujo en la palaco sur la arbo de la suno fariˆgis gis malplene kaj silente, kiam la fratoj unu post la alia foriris. “Iliaj aferoj iras ne bone!” diris la patro; “neniam ili alportos hejmen la brilantan juvelon, por mi ˆgi gi ne estas trovebla; ili malaperis, ili mortis!” Kaj li kliniˆgis gis super la Libron de la Vero kaj rigide rigardis la folion, sur kiu li povus legi pri la postmorta vivo, sed li nenion povis vidi nek sciiˆgi. La blinda filino estis lia konsolo kaj lia ˆgojo: goj o: tutkore kaj ka j amoplene amo plene ˆsi si estis es tis alligi alligita ta al li. Po Porr lia ˆgojo, goj o, por lia feliˆco co ˆsi si deziris, ke la grandvalora juvelo estu trovita trovita kaj kaj alportita alportita hejmen. hejmen. En ˆgojo gojo kaj malˆgojo gojo ˆsi si pensadis pri siaj ˆ tre deziris, ke ˆsi frat fratoj. oj. Kie Kie ili esta estas? s? Kie Kie ili loˆ loˆgas? gas? Si si povu sonˆgi gi pri ili, sed estas strange, eˆc en sonˆgo go ˆsi si ne povis kuniˆgi gi kun ili. Fine unu nokton n okton ˆsi si sonˆgis, gis, ke iliaj ilia j voˆ coj co j sonas al ˆsi, si, ke ili ˆsin sin petegas petega s pri io, ke ili vokas vokas al ˆsi si el la malproksima mondo, kaj ˆsi si devis elvojaˆgi, gi, malproksimen, malproksimen, kaj tamen tame n ˆsi si havis la senton, sento n, ke ˆsi si troviˆgas ankora˘u en la domo de sia patro; la fratojn frato jn ˆsi si ne trovis, sed en sia mano ˆsi si sentis kvaza˘u brulantan fajron, tio tamen ne n e doloris, ˆsi si tenis la brilantan juvelon kaj alportis ˆgin gin al sia patro. Kiam Ki am ˆsi si vekiˆ vek iˆgis, gis, ˆsi si en la unua momento pensis, pen sis, ke ˆsi si ˆgin gin ankora˘u tenas; tio estis ˆsia sia ˆspinfasko, spinfa sko, kiun ˆsi si premis en sia mano. En la longa nokto, kiu ˆsin sin ˆcirka˘ ka uis, ˘uis, ˆsi si senˆcese cese ˆspinadis, spinadi s, la fadeno sur ˆsia sia ˆspinilo spinilo estis pli delikata ol araneaˆ araneaˆo; o; homaj okuloj ne povus distingi la apartan fadenon; ˆsi si malsekigis ˆgin g in per siaj larmoj, kaj tial ˆgi gi estis estis fortik fortika kiel ankra ˆsnurego. snurego. Si leviˆ leviˆgis, gis, ˆsia sia decido estis preta, la sonˆ s onˆgo go devis fariˆgi gi efektiva efek tivaˆˆo. o. Estis Esti s nokto, nokt o, ˆsia sia patro patr o dormis; dormis; ˆsi si kisis al li la manon, manon, prenis prenis sian ˆspinilon spinilon kaj alligis alligis la finon de la fadeno al la domo de la patro, ˆcar car alie la malfeliˆ ca ca blindulino ja neniam ˆ povus trovi la vojon hejmen. Ci tiu fadeno devis esti ˆsia sia teniˆgilo, gilo, ˆgin gin ˆsi si fidis fid is,, ˆ deˆ sed ne sin mem a˘u aliajn homojn. Si deˆsiris siris kvar foliojn de la arbo de la suno, ˆsi si volis transdoni ilin al la ventoj, por ke ˆci ci tiuj alportu ilin al la fratoj kiel leteron kaj saluton, saluton, se ˆsi si ilin ne trovos trovos tie en la malproksi malproksima ma mondo. mondo. Kiel al ˆsi estos en tiu mondo, al ˆsi, si, la malfeliˆca ca blinda infano! Sed ˆsi si havis la nevideblan fadenon, je kiu ˆsi si povis teniˆgi; gi; sed anta˘u ˆcio cio havis unu econ: profundan sentemecon, sentemecon, kiu estis en ˆsi si tiel forta, ke ˆsi si kvaza˘ kvaza˘u havis okulojn sur la pintoj de la fingroj kaj orelojn en la koro. Tiamaniere Tiamanie re ˆsi si elpaˆsis sis en la bruan, tumultan, strangan mondon; mondon ; kaj kien a jn ˆsi si venis, venis , la ˆcielo ciel o fariˆ fari ˆgis gis sune hela, ˆsi si povis senti senti la varmajn radiojn, la ˆ a˘ ˆciel ci elar arko ko elst el stre reˆˆciˆ ci ˆgis gis el la nigra nubo en la bluan aeron. Si udis udis la kantadon de la birdoj, ˆsi spiris sp iris la bonodoron el la oranˆgoˆ goˆ gardenoj gardenoj kaj fruktoˆgardenoj, gardenoj, kiu estis tiel forta, ke ˆsi si preska˘u povis ˆgin gin gustumi. Mildaj tonoj kaj belega kantado kantado atingis ˆsian sian orelon, sed anka˘u bruo bruo kaj kaj krioj. krioj. Pensoj ensoj kaj opini opinioj oj strange strange disputis disputis inter inter si reciprok reciproke. e. En la plej profunda angulo angulo de ˆsia sia koro ˆ a˘udiˆ udiˆgis gis la koraj kora j kaj pensaj pensa j sonoj sono j el la brusto de la homoj; hore sonadis sona dis al ˆsi: si:

ˆ * Stono

de la saˆ guloj * guloj 

144

“Nur larmoj estas nia vivo, Nur sonˆgo go plo plorople roplena! na!”” Sed sonis anka˘u la kanto: “Kuniˆgu gu tamen, ke la vivo Fariˆ Far iˆgu gu roz rozoˆcena!” Malgaje Malgaje sonis: sonis: “La maljunul’ kaj la junulo Nur pri si mem memoras.” Sed sonis anka˘u la respondo: “En la arbaro, sur la kampoj Per amo ˆcio cio floras.” flora s.” Kaj Ka j kvankam kvan kam ˆcirka˘ cir ka˘ue ue a˘ udiˆ udiˆgis gis la˘uta uta kantado: “Pri ˆcio cio ridu vi kaj moku, ˆ kun hunda bojo!” En  hor’ Tamen plej profunde en la koro de la blinda knabino sonis: “Vi fidu Dion, Li vin gardos Eˆc sur su r danˆ da nˆgera ge ra vojo vo jo!” !” Kie ajn a jn ˆsi si aperis ap eris en la rondo de viroj viro j a˘ a ˘u virino v irinoj, j, ˆce ce maljunulo m aljunulojj a˘ au ˘ junuloj, tie tie en la animoj animoj eklu eklumi miss la kompr kompren enad adoo de la vero, ero, bono bono kaj belo. belo. Kien Kien a jn ˆsi si venis, venis , ˆcu cu en la laborej lab orejon on de artisto, arti sto, ˆcu cu en riˆcan can festosal fest osalonon onon,, ˆcu cu inter la bruantajn radojn de fabriko, ˆcie cie fariˆgis gis tiel, kvaza˘u la suna radio venis, la kordo kordo eksoni eksonis, s, la floro floro odoris odoris kaj la refre refreˆˆsiga siga guto guto da roso roso falis falis sur la senfortiˆgintan gintan folion. Sed tion la diablo ne povis permesi. Li havas pli da saˆgo ol dekmil viroj, kaj tial li elpensis elp ensis rimedon, por helpi al si, Li iris al la marˆco, co, prenis vezikojn vezikojn ˆ de mensogo, de malboniˆginta ginta akvo kaj lasis ruliˆgi gi super ili la sepoblan e hon por ke ili per tio fariˆgu gu pli fortik fortikaj. aj. Li pulvorigi pulvorigiss pagitajn honorajn versojn versojn kaj mensogajn supertombajn parolojn, kiom multe li povis akiri, kaj kuiris ilin en larmoj, kiujn ploris la envio. Sur tion li ˆsutetis sutetis ˆsminkon sminkon de la vangoj vangoj de flaveta fra˘ulino, ulino, kaj el ˆcio cio li kreis knabinon, knabinon , kiu la˘u sia formo kaj manieroj tute similis al la blinda benportanta knabino. La homoj homo j ˆsin sin nomis “la milda anˆgelo gelo plena de profunda sento”, kaj tiamaniere la artifiko de la diablo havis plenan plenan sukces sukceson. on. La mondo mondo ne sciis, sciis, kiu el la du anˆ geloj geloj estis la vera, kaj kiamaniere la mondo povus tion scii!

ˆ * Stono

145

de la saˆ guloj * guloj 

“Vi fidu Dion. Li vin gardos Eˆc sur su r danˆ da nˆgera ge ra vojo vo jo!” !” kantis antis la blinda blinda knabino knabino kun plena plena fido. La kvar kvar verdajn verdajn foliojn foliojn de la arbo de la suno ˆsi transdonis transdonis al la ventoj, ventoj, por ke ili portu ilin kiel saluton saluton kaj leteron al ˆsiaj siaj fratoj, kaj ˆsi si estis tute certa, ke tio estos plenumita, ke estos plenumita eˆc tio, t io, ke la juvelo troviˆgos, gos, tiu juvelo, kiu brilas pli ol ˆciuj ciuj surteraj belegaˆ belegaˆoj; oj; ke de la frunto de la homaro ˆgi gi radios al la domo de ˆsia sia patro. “Al la domo de mia patro!” ˆsi si ripetis; rip etis; “jes, sur la tero troviˆgas gas tiu juvelo, kaj mi alportas kun mi pli ol la konvinkon pri tio; mi sentas ˆgian ardon, pli ˆ kaj pli ˆgi gi fariˆgas gas sentebla en mia fermita mano. Ciun grajneton da vero, kiu estis sufiˆce ce delikata, delikata, por ke la akra vento vento povu ˆgin gin forporti, mi kolektis kaj konservis; mi saturis ˆgin gin per la odoro de ˆciuj ciuj belaˆ belaˆoj, oj, da kiuj en la mondo ekzistas tiom multe, eˆc por blindulo. Mi prenis la sonon, kiun la bono aperigis en la koro de homo, kaj mi almetis ˆgin gin al tio. La tutaˆ tutaˆo, o, kiun mi alportas, alp ortas, estas nur polvero, sed ˆgi gi estas polvo de la serˆcata cata juvelo; ju velo; mia mi a tuta mano estas es tas ˆ etendis sian manon — renkonte al la patro. Si ˆ estis en la plenigita de ˆgi!” gi!” Si hejmo, ˆsi si atingis ˆgin gin en flugo de penso, ne ellasante la nevideblan fadenon, kiu kondukis al la domo de la patro. La malbonaj potencoj potencoj ˆetis sin kun la bruo de uragano uragano sur la arbon de la suno suno kaj enprem enpremis is sin kun puˆ puˆso so de vent ventoo tra la neferm nefermita ita pord p ordoo en la ˆcamb ca mbre reto ton. n. “La fino alproksimiˆgas!” gas!” diris la patro kaj kaptis kaptis la manon, kiu malfermalfermiˆgis. gis. “Ne!” ˆsi si ekkriis kun konscio de certeco, “ˆgi ne povas alproksimiˆgi! Mi sentas, ke la radio varmigas mian animon!” Kaj la patro patro ekvidis ekvidis lumantan lumantan flamon, flamon, kiam la brilanta brilanta polv p olvero ero el ˆsia sia mano falis sur la blankajn foliojn de la libro, kiuj devis doni sciigon pri la certec certecoo de la eterna eterna vivo. vivo. En blindi blindiga ga brilo tie montriˆ montriˆgis gis skribo, nur unu videbla vorto, la sola vorto: “Kredo.”

Kaj denove tie troviˆgis gis la kvar fratoj; sopiro al la hejmo ilin atakis kaj gvidis gvidis,, kiam kiam la verda verda folio folio falis falis al ili sur la brusto bruston. n. Ili venis, venis, ilin sekvis sekvis la migrantaj birdoj, birdo j, la cervo, la antilopo kaj ˆciuj ciuj bestoj b estoj de la arbaro. Ili anka˘u volis partopreni en la ˆgojo, gojo, kaj kial la bestoj tion ne faru, se ili povas? Kaj kiel ofte, kiam radio de la suno tra truo en la pordo falas en polvan ˆcambron, cambron, ni vidas, ke tie ti e moviˆgas gas lumanta kolono da polvo, tute tiel same — sed ne tiel maldelikate kaj mizere, eˆ c la ˆcielarko cielarko estas tro peza. p eza. kaj ne sufiˆce ce kolorriˆ kolorr iˆca ca en komparo kompa ro kun la vidaˆo, o, kiu tie prezentiˆ prez entiˆgis — tiel same el la folioj folio j de la libro, el la lumanta vorto “kredo” ˆciu ciu grajneto gra jneto da vero leviˆgis

ˆ * Stono

146

de la saˆ guloj * guloj 

kun la brilo de la belo, kun la sono de la bono, radiante pli forte ol la fajra kolono en la nokto, kiam Moseo kaj la popolo Izrael vojiris al la promesita lando; el la vorto “kredo” leviˆgis la ponto de espero al la eterna amo de la Plejpotenculo. 3 9 3

FABELOJ

33

147

Supo Supo el kolba olbasaj saj bast baston onet etoj oj

io estis hiera˘u bonega tagmanˆgo! go! — diris unu nejuna musa sinjorino al alia, kiu ne estis partopreninta en la festeno. “Mi havis de post la musa musa reˆ go g o la dudek dudek-u -unu nuan an lok lokon, on, kaj tio tio esta estass ja ne malg malgra rand ndaa honoro! Koncerne la apartajn manˆgmetojn, gmetojn, mi povas certigi vin, ke la aranˆgo de la manˆgaˆ gaˆoj o j estis bonega! bone ga! ˆsima sima pano, lardha˘ lardha ˘uto, uto, sebaj kandeloj kaj kolbaso, — kaj poste oni donis la samajn manˆgmetojn gmetojn denove de la komenco. Estis tiel, kvaza˘u oni donus al ni du manˆgadojn. gadojn. Regis Regis tre agrabla humoro humoro kaj senˆgena gena interparo interparolado lado,, kiel en familia rondo. Krom la kolbasaj kolbasaj bastonbastonˆ etoj — kiuj pro tio fariˆgis gis objekto de parolado — absolute nenio restis. Ce tiu okazo iu asertis, ke eˆc el kolbasa bastoneto oni povas povas kuiri supon. sup on. A˘udis  jam ˆciu ciu pri tio, sed neniu iam gustumis tian supon, des pli neniu ion sciis pri la maniero de ˆgia gia pretigado. Por la elpensinto de tiu supo oni eldiris tre ˆ lertspiritan toaston, dirante, ke li meritus esti direktoro de malriˆ culejo! culejo! Cu tio ne estis sprita diro? Kaj la maljuna reˆgo de la musoj leviˆgis gis kaj promesis, ke tiun junan knabinon en la musa mondo, kiu povoscios pretigi la diritan supon plej bonguste, li faros sia edzino kaj reˆgino. Estas donita templimo de unu jaro.” “Tio estus bona afero!” afero!” respondis respondis la alia muso; “sed kiel oni pretigas pretigas la supon?” “Jes, kiel oni ˆgin gin pretigas?” Pri tio; demandis ˆciuj ciuj musaj musa j sinjorino j, juˆ ili tre volus esti reˆgino, naj kaj maljunaj. Ciuj gino, sed neniu el ili havis grandan deziron preni sur sin la klopodojn de vojaˆgo go eksterlanden, por lerni la pretigadon, tigadon, kaj tio tamen estis nepre necesa. necesa. Sed ne ˆciu ciu estas kapabla kapabla forlasi forlasi sian familion kaj la malnovajn ma lnovajn komfortajn komforta jn kaˆ kaˆsiˆ siˆgejojn. gejojn.

* Supo

el kolbasaj bastonetoj  *

148

En fremda lando oni ne povas ˆciutage ciutage trovi ˆselon selon de fromaˆgo kaj lardha˘uuton, ne, tie oni riskas riskas suferi malsaton, oni eˆ c povas povas vivante vivante esti formanˆgata gata de kato. ˆ tiuj pensoj estis la ka˘uzo, Ci uzo, pro kiu la plimu plimulto lto timis entre entrepre preni ni informiˆgan gan vojaˆgon. gon. Nur kvar musaj fra˘ulinoj, ulinoj, junaj kaj viglaj, vigla j, sed el malriˆ ca ca familio, decidis forvojaˆgi. gi. Ili intencis direkti sin al la kvar diversaj flankoj de ˆ el ili prenis kun si la mondo, kaj poste montriˆgus, gus, kiun sekvus la feliˆco. co. Ciu kolbasan bastoneton, por rememorigadi al si la celon de sia vojaˆgo; ˆgi gi devis servi al ˆsi si kiel migrada bastono: La unuan de Majo ili komencis sian vojaˆgon, gon, kaj la unuan de Majo de la sekvanta jaro ili revenis, sed nur tri, la kvara ne aperis, donis pri si nenian sciigon, kaj nun estis la tago de la decido.

* Supo

el kolbasaj bastonetoj  *

149

ˆ “Ciam io malˆgoja g oja estas ligata kun la plej bonaj ˆgojoj!” g ojoj!” diri diriss la musa musa reˆgo, go, li tamen t amen ordonis ordo nis inviti invit i ˆciujn ciuj n muso mu sojn jn en la l a ˆcirka˘ cirka˘uaˆ uaˆo o de multe mu lte da mejlo mejl o j. Kiel lokon de kolektiˆgo go oni elektis elektis la kuirej kuirejon. on. La tri fra˘ulinoj, ulinoj, kiuj revenis el sia vojaˆgo, go, staris staris aparte en unu vico. Anstata˘ Anstata˘u la kvara, kiu mankis, oni starigis kolbasan bastoneton bastonet on ˆcirka˘ cirka˘uvolvit uvolvitan an per nigra krepo. Neniu Neniu havis la rajton esprimi sian opinion, anta˘u ol la tri estos parolintaj kaj la musa reˆgo estos decidinta, kio plue devas esti priparolata. Nun ni a˘ udos! udos! Kion la unua knabino vidis kaj lernis dum la vojaˆ vojaˆ go go

“Kiam mi elvojaˆgis gis en la malpro malproksi ksiman man mondon mondon,” ,” diris diris la malgr malgrand andaa muso, “mi pensis, kiel tre multaj en mia aˆgo, go, ke mi englutis la tutan saˆgecon gecon de la mondo; sed tion mi ne posedis, — por tion ekposedi, oni bezonas longan tempon. Mi iris tuj sur la maron; mi iris kun ˆsipo, sipo, kiu veturis norden. norden. Mi estis a˘udinta, udinta, ke sur la maro la kuiristo devas povoscii helpi al si, sed estas facile helpi al si, kiam ˆcie cie estas plene p lene de lardo, de bareloj da peklita p eklita viando, kaj de ˆsima sima faruno. Oni vivas bonege. Sed oni lernas lernas nenion, nenion, kio havas havas ian rilaton al la pretigado de tiu fama supo. Dum multe multe da tagoj tagoj kaj noktoj noktoj ni devis devis vetur veturi; i; ofte ofte la ˆsipo sipo estis estis en danˆgero, gero, ofte ni devis suferi de malsekeco. malsekeco. Kiam ni fine atingis atingis nian celon, mi forlasis la ˆsipon; sipon; tio estis alte en nordo. Tio estas io stranga, kiam oni forlasis la hejman kaˆ kaˆsiˆ siˆgejon, gejon, iris sur ˆsipon, sipo n, kie oni anka˘u troviˆgas gas en speco spec o de kaˆ kaˆsiˆ siˆgejo, gejo, kaj oni nun subite estas en la distanco de pli ol cent mejloj kaj staras en fremda lando. Tie troviˆgis nepenetreblaj abiaj kaj betulaj arbaroj, kiuj eligadis fortan odoron, kiu malagrable tuˆsis sis mian nazon. La sov s ovaˆ aˆgaj gaj kreska kreskaˆoj oj disvastigadis disvastigadis tiel spican odoron, ke mi devis terni terni kaj pensi pensi pri kolbas kolbaso. o. Tie troviˆ troviˆgis gis grandaj arbaraj lagoj, la

* Supo

el kolbasaj bastonetoj  *

150

akvo de proksime aspektis tute klara, sed en kelka distanco ˆgi ˆsajni sa jniss nigra nigr a kiel kiel inko. inko. Sur ili naˆgis gis blankaj cignoj, pri kiuj mi anta˘ue ue pensis, ke ili estas ˆsaumo, u ˘ mo, tiel trankvile ili sidis sur la akvo, sed poste mi vidis, kiel ili flugas, kaj mi vidis, kiel ili iras, iras, kaj tiam mi ilin rekonis. rekonis. Juˆgante gante la˘u ilia irado, ili apartenas al la gento de la anseroj, neniu povas forrifuzi sian parencecon. Mi tenis min je mia gento, mi aliˆgis gis al la arbaraj kaj al la kampaj musoj, kiuj cetere, precipe koncerne la regaladon, scias terure malmulte, kaj ˆguste la arto de regalado estis ja la motivo de mia vojaˆgado. Eˆc la ebleco mem m em kuiri kui ri supon sup on el kolbasaj bastonetoj ˆsajnis sajnis al ili tiel nekomprenebla penso, ke la sciigo pri tio trakuris la tutan arbaron kiel fulmo, sed la solvon de tiu problemo ili rigardis kiel absolutan neeblaˆ neeblaˆon. on. Tiam mi certe ne pensis, ke ˆguste guste tie, kaj eˆc anko an kora ra˘˘u en la sama nokto, mi estos ensekretigita en la pretigadon. Tiam estis la tago de la sankta Johano, la mezo de la somero, kaj tial la˘u ilia opinio la arbaro odoris tiel forte, tial la kreskaˆ kreskaˆoj oj estis tiel spicaj, la lagoj lago j ˆ tiel klaraj kaj tamen tiel mallumaj kun la blankaj cignoj cigno j sur sia supraˆ supraˆo. o. Ce la rando de la arbaro, inter tri-kvar domoj, estis starigita stango, alta kiel masto, kaj sur ˆgia gia pinto pendis florkronoj kaj rubandoj, tio estis la Maja stango. stango. Knaboj kaj knabinoj knabinoj dancis dancis ˆcirka˘ cirka˘u gi gˆi kaj kantis konkure kun la violono de la ludisto. Estis tre gaje de post la subiro de la suno en la da˘uro de la tuta nokto, dum la plenluno disvastigis lumon preska˘u tagan. Sed mi ne partoprenis en tio; kion malgranda muso povas fari en balo en la arbaro! Mi sidis sur la mola musko kaj tenis ˆcirka˘ cirka˘uprenite uprenite mian kolbasan bastoneton. La luno lumis precipe sur unu lokon, kie staris arbo kaj sub ˆgi troviˆgis gis la plej delikata musko, tiel delikata, ke mi kuraˆgas aserti, ke per sia delikateco ˆgi gi similis al la altvalora felo de nia amata musa reˆgo, sed ˆgi gi havis verdan kolor koloron, on, kio estis estis agrabl agrablaa por la okuloj. okuloj. Subite Subite tien tien venis venis marˆ marˆsante sante plej plej ˆcarmaj carmaj malgrandaj personoj, ne pli grandaj ol ˆgis gis la alteco de miaj genuoj; ili aspekti aspektiss kiel kiel homoj, sed estis estis pli proporciaj. proporciaj. Ili nomis nomis sin elfoj, elfoj, kaj ili havis elegantajn vestojn el florfolioj kun garnaˆ garnaˆo o el flugiloj de muˆ muˆsoj soj kaj de ˆ kuloj, kio aspektis tute ne malbone. Sajnis, ke ili ion serˆ cas, cas, sed mi ne sciis kion, ˆgis gis fine kelk kelkaj aj el ili aliris aliris al mi. La plej eminent eminentaa el ili montri montriss mian mian kolbasan bastoneton kaj diris: “Jen estas ˆguste guste tia, kian ni bezonas! ˆgi gi estas ˆcirka˘ ka uhakita, ˘uhakita, ˆgi gi estas bonega!” bonega!” kaj rigardan rigardante te mian migradan migradan bastonon, li estis ˆciam ciam pli kaj pli ravata. ravata. “Nur prunti, sed ne restigi al si!” mi diris. “Ne restigi al si!” ili respondis ˆciuj ciuj kune, ili prenis la kolbasan bastoneton, kiun mi ellasis el miaj manoj, dancis kun ˆgi al la delikata delikata muskejo, kaj meze de la verdaˆ verdaˆo o ili tie starigis mian bastonon. Ili anka˘u volis havi Majan stangon, kaj tiu, kiun ili nun havis, estis ja por ili kvaza˘u speciale pretigita. Nun oni ˆgin gin ornamis; ha, kiel bele ˆgi gi nun aspektis. Malgrand Malg randaa j araneo aran eojj ˆspinis spi nis ˆcirka˘ cirka˘u gi gˆi orajn fadenojn kaj ornamis ˆgin gin per flirtantaj vualoj kaj flagoj, teksitaj tiel delikate, blankigitaj tiel perfekte en

* Supo

el kolbasaj bastonetoj  *

151

la lumo de la luno, luno, ke al mi ekdolor ekdoloris is la okuloj. okuloj. De la flugiloj flugiloj de la papili papilioo ili prenis kolorojn kaj ˆsutis sutis ilin sur la teksaˆ teksaˆon, on, kaj jen sur ˆgi gi aperis floroj kaj diamantoj en brilanta belegeco, tiel ke mi plu ne rekonis mian kolbasan bastoneton bastoneton.. Tia Maja stango, stango, kia fariˆgis g is el ˆgi, gi, certe ne havas similan al si sur sur la tuta tuta tero tero.. Kaj nur nun nun venis enis la ˆgusta gusta granda elfa societo, tute sen vestoj, kaj tio montras ankora˘u pli grandan elegantecon, ol povas doni la plej elegant elegantaj aj vestoj. vestoj. Mi anka˘ anka˘u estis invitita, ke mi rigardu la tutan belegecon, sed de kelka kelka distanco, ˆcar car mi estis tro granda por p or ili. Jen komenciˆgis gis la muziko. muziko. Estis tiel, tiel, kvaza˘ kvaza˘u miloj da vitraj sonoriletoj ektintis, plene kaj forte; mi pensis, ke tion kantis kantis la cignoj, eˆc ˆsajnis sajnis al mi, ke mi povas povas distingi distingi la voˆ voˆcon con de kukolo kukolo kaj de turdo. turdo. Fine oni havis havis la impreson, kvaza˘u la tuta arbaro sonoras, oni a˘udis udis voˆ cojn co jn infana jn, sonoradon de sonoriloj kaj kantadon kantadon de birdoj, la plej ˆcarmajn carmajn melodiojn, kaj ˆciuj ciuj tiuj harmoniaj sonoj eliradis el la Maja stango de la elfoj, ˆgi anstata˘uis uis plenan sonorilaron, kaj tamen ˆgi gi estis nenio alia ol mia kolbasa bastoneto. Neniam mi povus kredi, ke ˆgi gi povas povas tiom multe multe enhavi enhavi en si, sed ˆcio cio dependas de tio, en kies manojn oni trafas. trafas. Mi efektive efektive estis tre emociita; emociita; mi ploris, kiel malgranda muso nur povas povas plori, pro granda ˆgojo. gojo. La nokto estis tro mallonga, sed tie norde en tiu tempo ˆgi neniam estas pli longa. En la matena krepusko leviˆgis gis venteto, la spegula sp egula supraˆ s upraˆo o de la arbara arb arajj lagoj krispiˆgis, gis, ˆciuj ciuj delikataj flirtantaj vualo j kaj flagoj forflugis tra la aero. La balanciˆgantaj gantaj la˘uboj uboj el aranea araneaˆˆoj, oj, la pendantaj pendantaj pontoj kaj balustradoj, balustradoj, kiuj estis konstrui konstruitaj taj de unu folio al la alia, disflugis disflugis kaj neniiˆ neniiˆgis. gis. Ses elfoj venis kaj alportis al mi returne mian kolbasan bastoneton, demandante, ˆcu cu mi havas ian deziron, kiun ili povus plenumi. Tiam mi ilin petis, ke ili min informu pri la pretigado de supo el kolbasaj bastonetoj. “Kiel ni aranˆgas gas ion simila similan,” n,” diris diris ridan ridante te la plej plej eminen eminenta ta,, “tion “tion vi mem ja vidis anta˘u nelo nelong nge! e! Vi certe certe apena˘ apena˘ u povis rekoni vian kolbasan bastoneton?” “Jes! “Jes! Vi komprenas komprenas tion aranˆ aranˆgi!” gi!” mi diris, kaj kaj mi nun rekte rakont rakontis is al ili, por kio mi entreprenis vojaˆgon gon kaj kion oni atendas de ˆgi gi hejme. “Kian profiton,” mi diris, “havos la musa reˆgo go kaj nia tuta potenca regno de tio, ke mi vidis tiun belegaˆ belegaˆon! on! Mi ne povas povas elˆ elˆsuti suti tion el la kolbasa kolbasa bastoneto bastoneto kaj kaj diri: vidu, jen estas la bastoneto, bastoneto, kaj kaj nun venas venas la supo! Tio almena˘ u estus parada manˆgmeto, gmeto, se oni povus satiˆgi g i de ˆgi!” gi!” Tiam la elfo trempis sian malgrandan fingron en la kaliko de blua violo kaj diris al mi: “Atentu, “Atentu, mi priˆ smiras smiras vian migradan bastonon, kaj kiam vi venos hejmen en la palacon de la musa reˆgo, tiam ektuˆsu su per la bastoneto b astoneto la varman bruston de via reˆgo. go. Tiam el ˆgi gi elkreskos violoj violo j kaj volvos sin ˆcirka˘ cirka˘u la tutan bastonon, eˆc en plej malvarma vintra tempo. Tiamaniere vi havos havos hejme memorigaˆon on pri ni kaj ankora˘u ion alian.”“ Sed anta˘u ol la malgranda

* Supo

el kolbasaj bastonetoj  *

152

muso diris, kio estas tiu io, ˆgi gi direktis sian bastoneton al la brusto de la reˆgo, kaj efektive el ˆgi gi elsaltis plej bela florbukedo, kiu odoris tiel forte kaj ˆcarme, carme, ke al la musoj, kiuj staris plej proksime de la fajrejo, la reˆgo tuj ordonis, ke ili metu siajn vostojn en la fajron, por ke disvastiˆgu odoro od oro de brul br ulaaˆo, o , ˆcar car la odoro de la violoj estis traelportebla, ˆgi ne estis de tiu speco, kiun oni amis. “Sed kio estis la aldona io, pri kiu vi parolis?” demandis la musa reˆgo. “Jes,” diris la malgranda muso, “ˆgi gi estas e stas tio, kion oni povas nomi la ˆcefa cefa afekto!” Kaj Ka j ˆce ce tiuj tiu j vortoj vorto j ˆgi turnis la kolbasan bastoneton, kaj jen la floroj malaperis, ˆgi gi tenis nur la nudan ligneton kaj movadis ˆgin gin kiel taktobastonon. “Violoj estas por la vidado, por la flarado kaj por la palpado,” diris al mi la ˆ batis elfo; “sed anka˘u por la a˘udado udado kaj por la gustosento devas io resti!” Gi takton, kaj jen eksonis muziko, muziko, ne kiel la muziko muziko en la arbaro ˆce ce la festo de la elfoj, ne, sed tia, kia decas por la kuirejo. Ha, kia senorda miksaˆ miksaˆo o tio estis! ˆ venis tute subite; estis tiel, kvaza˘u la vento bruas tra ˆciuj Gi ciuj kamentuboj; kamentubo j; la kaldronoj kaldronoj kaj potoj poto j ekbolis, la forna ˆsovelilo sovelilo tondris sur la kupra kaldrono; kaj subite fariˆgis gis silen silento. to. Oni a˘udis udis la obtuzan kantadon kantadon de d e la temaˆ temaˆsino, sino, ˆgi gi sonis tiel strange, oni ne sciis, ˆcu cu ˆgi gi volas ˆcesi cesi a˘u guste gˆuste dece dece komenci komenci.. La malgranda poto bolis, kaj la granda poto bolis, unu ne atentis la alian, ˆciu ciu el ili videble pensis pri io tute alia. La malgranda muso ˆciam ciam pli kaj pli sovaˆ sovaˆge ge svingadis svingad is sian taktobastonon, taktobast onon, — la poto p otojj ˆsa˘ sa˘umis, umis, ondiˆgis, gis, transbolis, la vento bruis, bruis, la kamen kamentubo tubo fajfis. . . hu, hu, ha, fariˆ fariˆgis gis tiel terure, ke la malgranda musa fra˘ulino ulino mem perdis la bastonon. “Tio estis malfacila malfacila kuirado!” kuirado!” diris la maljuna musa reˆgo; go; “ˆcu cu ne estos esto s balda˘u preta la supo?” ˆ “Tio estis ˆcio!” cio!” respondis la malgranda muso kaj faris riverencon. riverencon. “ Cio! nu, en tia okazo ni a˘udu, udu, kion la sekvanta musa fra˘ulino ulino povas al ni raporti!” diris la musa reˆgo. go.

* Supo

el kolbasaj bastonetoj  *

153

Kion rakontis la dua malgranda muso.

“Mi naskiˆgis gis en la palaca biblioteko,” rakontis la dua muso, “mi kaj aliaj el mia familio familio neniam neniam havis havis la feliˆ feliˆcon con veni veni en manˆgoˆ goˆcambron, cambron, des pli en manˆgaˆ gaˆejon. ejon. Nur tiam, kiam mi forveturis, fo rveturis, kaj ka j hodia˘ hod ia˘u ˆci ci tie t ie mi m i vidis vi dis kuirejon kuir ejon.. En la biblioteko ni vere ofte suferis, malsaton, sed kompense ni akiris al ni multe da scioj. Al ni penetris la famo pri la reˆga konkursa rekompenco, kiu estis proklamita por la pretigado de supo el kolbasaj bastonetoj, kaj, a˘udinte pri tio, mia maljuna avino altrenis unu manuskripton. Estas vero, ke ˆsi si ne povosciis tion legi, sed ˆsi a˘udis u dis iam, kiam oni ˆgin gin voˆ voˆclegis, clegis, kaj tiam falis en ˆsiajn siajn orelojn la rimarko: rimarko: “Se oni estas poeto, tiam ˆ min demandis, ˆcu oni eˆ c el kolbasaj bastonetoj povas povas kuiri supon.” Si cu mi estas poetino. po etino. Mi sciis, ke mi ne estas tio, kaj ˆsi si donis al mi la konsilon, ke mi penu fariˆgi gi poetino. p oetino. Mi demandis, kion oni bezonas por p or tio, ˆcar car trovi rimedon por tio ˆsajnis sajnis al mi afero tiel same malfacila malfacila,, kiel la pretigado pretigado de la supo. Sed mia avino, kiu ricevis bonan lernejan edukon, donis tuj la respondon, ke por tio oni bezonas bezonas tri aferojn: aferojn: saˆgon, gon, fantazion fantazion kaj senton. “Se vi povas,” povas,” ˆsi si diris plue, “alproprigi al vi ilin, tiam vi estos poetino p oetino kaj povos helpi al vi pri la kolbasaj bastonetoj.” Tiam mi ekvojaˆgis gis okcidenten al la malproksima mondo, por fariˆgi poetino. Mi sciis, ke saˆgo go ˆce ce ˆciu ciu afero estas la plej grava, la du aliaj alia j partoj parto j ne ˆguas la saman saman estimo estimon. n. Tial Tial mi anta˘ anta˘ u ˆcio cio komenc kome ncis is serˆci ci saˆgon. gon. Jes, Jes, sed kie kie ˆgi gi loˆgas? gas? “Iru “Iru al la formik formikoo kaj fariˆ fariˆgu gu saˆga!” ga!” Tiel Tiel iam diris diris grand grandaa reˆgo go de la

* Supo

el kolbasaj bastonetoj  *

154

Hebreoj, tion mi sciis el la biblioteko, kaj mi ne haltis, anta˘u ol mi trovis grandan formikejon. Apud ˆgi gi mi kuˆsiˆ si gis ˆgis observonte, por fariˆgi gi saˆga. ga. La formikoj efektive estas tre respektinda popolo, ili estas la saˆgo mem, ˆcio cio ˆce ce ili i li estas preciza, kiel trakontrolita kalkula tasko; tas ko; labori lab ori kaj meti ovojn estas, kiel ili diras, vivado en la tempo kaj zorgado pri la eterneco, kaj tion ili faras. Ili dividiˆgas gas en formikojn purajn kaj malpurajn; la rango konsistas en numero. La formika reˆgino gino estas numero unu, kaj ˆsia sia opinio estas la sole ˆ rakontis gusta, ˆgusta, ˆsi englutis la tutan saˆgon, gon, kaj scii tion estis por mi grave. Si ˆ tiom multe, tio estis tiel saˆga, ga, ke ˆgi gi faris sur mi tute malsaˆgan gan impreson. Si diris, ke ˆsia sia formika konstruaˆo o estas la plej alta objekto ob jekto en ˆci ci tiu mondo; sed tute apude de la formik formika konstrua konstruaˆˆo o staris staris arbo, kiu estis estis pli, multe multe pli alta, tion oni ne povis nei, kaj tial oni tute ne parolis pri tio. Unu vesperon unu formiko per eraro tien trafis, ˆgi gi rampis supren la˘u la trunko, trun ko, eˆc ne ˆgis gis la branˆ caro, caro, sed tamen pli alten ol iam anta˘ue ue atingis ia formiko, kaj post tio ˆgi gi haltis kaj iris returne hejmen. En la formikejo ˆgi rakontis pri unu objekto, kiu troviˆgas gas ekster la formika formikaˆo o kaj estas multe pli alta; sed ˆciuj ciuj formikoj rigardis tiun maltiman aserton kiel ofendon de la tuta regno, kaj tial oni kondamnis la formikon al buˆsumo sumo kaj eterna izoliteco. Mallonge post tio alia formiko trafis al la arbo kaj faris la saman vojaˆgon kaj eltrovon kaj anka˘u parolis pri tio, sed, kiel oni diras, kun singardeco kaj per neklaraj esprimoj; kaj ka j ˆcar ca r ˆgi gi krom tio estis respektata formiko, unu el la puraj, tial oni kredis al gi, ˆgi, kaj kiam ˆgi gi mortis, oni pro ˆgiaj giaj meritoj koncerne la sciencojn starigis al gi ˆgi ovan ˆselon selon kiel monumenton. monumenton. Mi vidis, rakontis rakontis plue la malgranda muso, ke la formikoj senˆ cese cese kuradis kun sia ovo sur la dorso. Unu el ili perdis sian ovon, ˆgi gi faris grandajn penojn, por returne ˆgin gi n ˆsarˆ sa rˆgi gi sur sin, sed ˆgi gi ne povis sukcesi. Tiam alvenis du aliaj kaj helpis al ˆgi gi per p er ˆciuj ciuj fortoj, forto j, tiel ke ili pro p ro tio preska˘u perdis perdi s siajn sia jn proprajn propra jn ovojn, sed tiam ili tuj ˆcesis, cesis, ˆcar car ˆciu ciu estas ja por si mem la plej proksima. proksima. La formika formika reˆgino gino esprimis pri tio opinion, ke tiu ˆ tiuj du pruvas, ke ago pruvis samtempe la havadon de koro kaj de saˆgo. “Ci ni staras plej supre super sup er ˆciuj ciuj prudentaj prudenta j estaˆ estaˆoj. o j. La saˆgo go estu kaj devas esti es ti la plej grava afero, kaj la plej grandan saˆgon havas havas mi!” Kaj ˆsi si leviˆgis gis sur siaj malanta˘uaj uaj piedoj supren, supren, ˆsi si faris sin per tio pli rimarkeb rimarkebla. la. Mi povi p oviss ˆsin sin facile atingi, kaj mi ˆsin sin englutis. Iru al la formiko kaj fariˆgu gu saˆga! ga! Nun mi havis en mi la reˆginon! ginon! Mi aliris nun pli proksime al la dirita arbo; tio estis kverko, ˆgi havis altan trunk trunkon on,, poten potenca can n kapon, apon, kaj esti estiss tre tre malj maljuna una.. Mi scii sciis, s, ke en ˆgi g i loˆgas gas vivanta ostaˆ ostaˆo, o, virino; ˆgi gi estas nomata driado, ˆgi gi naskiˆgas gas kun la arbo kaj mortas kun ˆgi. g i. Mi a˘ udis udis pri tio en la bibliote biblioteko ko.. Nun mi vidis vidis tian arbon, ˆ vidis tian kverkan knabinon. Si terure ekkriis, kiam ˆsi min ekvidis. Simile al ˆciuj ciuj virinoj virino j ˆsi si forte timis nin musojn, muso jn, sed ˆsi si anka˘u havis por tio pli da ka˘ uzo uzo ol la aliaj, ˆcar car la arbon, al kiu estis alligita ˆsia propra vivo, mi povis submordeti. submordeti. Mi ekparoli ekparoliss al ˆsi si amike amike kaj kore, kore, kuraˆgigis gigi s ˆsin, sin , kaj ˆsi si prenis pren is

* Supo

el kolbasaj bastonetoj  *

155

min sur sian delikatan manon. Kiam la driado eksciis; por kio mi eliris en la malproksiman malproks iman mondon, m ondon, ˆsi si promesis, p romesis, ke eble ankora˘u en tiu sama vespero mi ˆ rakontis al mi, ke ricevos unu el la du trezoroj, kiujn mi ankora˘u serˆ se rˆcis. ci s. Si Phantasus Phantasus estas bela kiel dio de amo kaj li estas estas ˆsia sia tre bona b ona amiko kaj ke li ofte ripozas ripoz as ˆci ci tie sub la foliriˆcaj ca j branˆcoj co j de la arbo, kiuj tiam ankora˘u pli ˆcarme carme kaj pli forte bruas b ruas super ili amba˘u. u. Li nomas ˆsin sin ordinare ordinare sia driado, driado, kaj la arbon sia arbo. La tuberriˆ tuberriˆca, ca, forta kaj bela kverko estas tute la˘u lia gusto, la radikoj enpenetras profunde kaj fortike en la teron, la trunko kaj la kapo leviˆgas alten en la freˆsan san aeron kaj sentas la turniˆgantan gantan neˆgon, gon, la akrajn ventojn kaj la varman sunlumon guste ˆguste tiel, kiel kiel oni devas devas ilin ilin senti. senti. Kaj plue plue ˆsi si diris: diris: “La birdoj tie supre kantas antas kaj rakont rakontas as pri la fremdaj landoj. Sur la sola velkseki velksekiˆˆginta gin ta branˆ br anˆco co la cikonio konstruis sian neston, tio estas bela ornamo, kaj oni povas ion a˘udi ˆ ˆci pri la lando de la piramidoj. Cio ci tio estas por p or Phantasus objekto ob jekto de ˆgojo: gojo: tio ankora˘u ne sufiˆcas cas al li, mi m i mem devas rakonti al li pri la vivo en la l a arbaro, de post la tempo, kiam mi estis ankora˘u malgranda kaj la arbo estis ankora˘u tiel delikata, ke urtiko povis ˆgin gin kovri, ˆgis gis la nuna tempo, kiam la arbo estas tiel granda kaj potenca. potenca. Restu ˆci ci tie sub la asperulo kaj bone atentu; atentu; kiam Phantasus venos, mi certe trovos trovos ian okazon, p or elˆsiri siri plumon el liaj flugiloj, vi gin ˆgin prenos, pli bonan b onan ricevis neniu poeto; tiam vi havos havos sufiˆce!” ce!” Kaj Phantasus venis, plumo estis elˆsirita sirita al li, kaj mi ˆgin gin ricevis,“ rakontis la malgranda muso; “mi devis tamen anta˘ue u e teni ˆgin gin en akvo, gis ˆg is ˆgi gi moliˆgis, gis , ˆcar car ˆgi gi estis ankora˘u tro malfacile digestebla, mi tamen ˆgin gin formanˆgetis. getis. Tute ne estas facile fariˆgi poeto, oni povas tre multe digesti. Nun Nun mi posedi posediss jam jam du objektojn objektojn:: saˆ sagon gˆon kaj fantazion, kaj per ili mi sciiˆgis, gis, ke la trian objekton oni pov p ovas as trovi en la biblioteko, ˆcar car unu granda homo buˆse se kaj skribe skri be asertis, ase rtis, ke ekzistas ekzis tas romano j, kiuj kiu j ekzistas nur p or tio, ke ili liberigu liberigu la homojn de la superfluaj larmoj, ili sekve sekve estas speco de spongoj, por ensorbi ensorbi la sentojn. sentojn. Mi rememoris rememoris kelke kelke el tiuj libroj, ili ˆciam ciam havis por p or mi tre apetitvekan aspekton, ili estis tiel legdifektitaj, tiel grasmakulaj, ili certe absorbis en sin tutajn fontojn kaj torentojn da larmoj. Mi revenis en la bibliotekon de mia hejmo, tuj formanˆgetis preska˘u tutan romanon, tio estas nur la molan parton, la esencan, sed la ˆselon, selon, la bindon mi lasis netuˆsita. sita. Kiam mi estis digestinta ˆci ci tiun kaj ankora˘u alian romanon, mi jam sentis, kiel io moviˆgas gas en mi; mi manˆgis gis ankora˘u iom el tria, kaj jen mi fariˆgis gis poetino, tion mi diris al mi mem, kaj tion diris anka˘u aliaj aliaj.. Mi havis kapdoloron, mi havis stomakdoloron, mi mem ne scias, kiajn diversajn aliajn dolorojn mi havis. havis. Nun mi komencis komencis pripensadi, kiujn historiojn historiojn oni povas povas ligi ligi kun kolba kolbasa sa basto bastonet neto, o, kaj balda˘ balda˘u en mia kapo turniˆgadis gadis nur bastonetoj, stangetoj kaj najloj; jes, la formika reˆgino havis eksterordinaran ˆ j miaj pensoj estis saˆgon. gon. Ciuj Ciu estis okupitaj okupitaj nur nur de bastonet bastonetoj oj kaj stange stangetoj. toj. Ili devis doni temon por poemo, se oni estas poetino, kaj tio mi estas, tion mi

* Supo

el kolbasaj bastonetoj  *

156

laboratingis. Tial mi povos ˆciutage ciutage regali vin per bastoneto, per historio, —  jes, tio estas mia supo.“ “Ni a˘udu udu do la trian!” diris la musa reˆgo. “Pip! pip!” a˘udiˆ udiˆgis gis subite en la pordo de la kuirejo, kaj malgranda muso — ˆgi gi estis la kvara el ili, tiu, pri kiu oni pensis, ke ˆgi mortis, — ensaltis kaj en sia rapidegeco renversis la bastoneton kun la funebra krepo. Tage kaj nokte gi ˆgi kuris, ˆgi gi uzis u zis pakaˆ pakaˆvagonaron vagonaron de fervojo, fervoj o, kaj ka j tamen tam en ˆgi gi preska˘ u malfruiˆgis. gis. ˆ puˆsis Gi sis si anta˘uen, uen, aspektis tre ekscitita, ˆgi gi estis perdinta sian kolbasan bastoneton, sed ne la parolkapablon; senhezite ˆgi tuj komencis paroli, kvaza˘u oni nur ˆgin gin atendis, nur ˆgin gin volis a˘udi udi kaj ˆcio cio alia en la mondo tute ne n e interesis interesi s ˆ ˆ la mondon. Gi ekparolis tuj, ˆgi gi parolis ˆcion, cion, kion ˆgi gi volis. Gi venis tiel tute neatendite, ke neniu havis la tempon orientiˆgi pri ˆgi gi a˘u pri ˆgia gia parolado. Nun ni a˘ udu! udu! Kion rakontis la kvara muso, kiu komencis paroli, anta˘  u ol la  tria parolis.

“Mi iris tuj en la plej grandan urbon,” ˆgi diris; “la nomon mi ne memoras, mi havas havas malbonan malbonan memoron memoron por nomoj. Kune kun konfiskit konfiskitaj aj paka pakaˆoj oj mi venis de la fervojo en la urbodomon, kaj tie mi kuris al la gardisto de la malliberuloj. Li rakontis pri siaj malliberuloj kaj precipe pri nnu, kiu eldiris nepripensitajn vortojn, kiuj poste estis rakontitaj pluen kaj penetris en la popolon.” “La tutaˆ tutaˆo o estas estas nur supo el kolbasaj bastonetoj,” bastonetoj,” li diris, diris, “sed la supon li facile facile povas povas pagi per sia kapo!” apo!” “Tio “Tio vekis vekis en mi inter intereso eson n por la malliberulo,” rakontis plue la malgranda muso, kaj mi uzis okazon kaj enˆ enˆsteli te liˆˆgis gis al li. Malanta˘ Malanta˘ u ˆslosita slos itajj pordo po rdojj ˆciam ciam troviˆgas ia truo de musoj! Li aspekti aspektiss pale, pale, havis havis grandan grandan barbon kaj grand grandajn ajn luman lumantajn tajn okulojn. okulojn. La lampo fumis, kaj la muroj estis alkutimiˆgintaj gintaj al tio, ili ne fariˆgis pli nigraj. La malliberulo gratis sur la muro versojn kaj bildojn, blanke sur nigre, kio tre

* Supo

el kolbasaj bastonetoj  *

157

bone aspektis, sed mi ilin ne legis. legis. Mi pensas, ke li enuis, mi estis bonvenint bonvenintaa gasto. Li allogis min per pecetoj da pano, per fajfado kaj karesaj vortoj. Li tiel ˆgojis gojis pro mi, mi ricevis ricevis konfidon konfidon al li, kaj tiamanier tiamanieree ni fariˆ fariˆgis amikoj. Li dividadis kun mi sian panon kaj akvon kaj donadis al mi fromaˆgon kaj kolbason. Mi vivis tre bone. Sed mi devas konfesi, ke tamen precipe la bona traktado min allogis. Li permesis al mi kuradi sur liaj manoj kaj brakoj ˆgis alte en la manikojn; li permesis al mi grimpadi en lia barbo, kaj li nomadis min sia malgranda amikino. Mi tre ekamis ekamis lin, amo ˆciam ciam estas reciproka. reciproka. Mi forgesis mian komision en la mondo, mi forgesis mian kolbasan bastoneton en fendo de la planko, kie ˆgi gi ankora˘u kuˆsas. sas. Mi volis resti tie, kie mi estis; se mi forirus, tiam la kompatinda malliberulo havus ja absolute neniun, kaj tio estas tro malmulte en ˆci ci tiu mondo! Mi restis, sed li ne restis! La lastan fojon li parolis al mi tiel malgaje, donis al mi duoblan kvanton da pano kaj da fromaˆgo go kaj ankora˘u sendis al mi kison per la fingroj. Li iris kaj neniam plu revenis. revenis. Mi ne scias lian lian historion. historion. “Supo el kolbasaj kolbasaj bastonetoj!” bastonetoj!” diris la gardis gardisto, to, kaj kaj tial tial mi iris iris al li. Sed al li mi ne devus devus konfidi. konfidi. Estas Estas vero, vero, ke li prenis min sur sian manon, sed li metis min en kaˆgon, gon, en tretmuelilon. Tio estas io terura! Oni kuras kaj kuras kaj tamen ne formoviˆgas de la loko, kaj oni estas ankora˘u mokata! La nepino de la gardisto estis plej ˆcarma carma infano, kun blondaj buklaj haroj, gajaj gaja j okuloj, kaj kun buˆso so ˆciam ciam ridanta. ‘Kompatinda malgranda museto!’ ˆsi si diris, enrigardis en mian malbelan kaˆ kaˆgon gon kaj forˆsovis sovis la feran f eran riglilon, kaj per unu svingiˆgo go mi saltis sur la fenestran breton kaj de tie en la tegmentan defluil defluilon. on. Libera, Libera, libera! libera! Nur pri tio tio sola mi pensis, pensis, ne pri la celo celo de mia vojaˆgo. go. Estis mallume, estis nokto, mi serˆ cis cis rifuˆgon gon en malnov malnova turo. Tie loˆgis gis gardisto kaj strigo; mi malkonfidis al ili amba˘u, precipe al la strigo. ˆ similas al kato kaj havas la grandan malbonan econ, ke ˆgi manˆgas Gi gas ˆ estis respektinda, tre musojn. Sed oni povas povas erari, erari, kaj tiel estis kun mi. Gi klera maljuna strigo, ˆgi gi sciis pli ol la gardisto kaj preska˘u tiom same kiel mi. La junaj strigidoj strigidoj pri ˆciu ciu afero faradis grandan bruon. “Ne kuiru supon el kolbasaj kolbasaj bastonet bastonetoj!” oj!” ˆgi gi diris, tio estis la plej kruela, kion ˆgi povis diri, ˆgi gi estis estis tre sento sentople plena na por p or sia famili familio. o. Mi ricevis ricevis tian konfidon konfidon al ˆgi, g i, ke el la ˆ tiu konfido plaˆcis fendo, en kiu mi sidis, mi vokis al ˆgi gi “pip!” Ci cis al ˆgi, gi, kaj ˆgi gi certigis al mi, ke ˆgi gi volas preni min sub sian protekton. Nenia besto havos la rajton min difekti a˘u mortigi, tion ˆgi gi rezervis al si mem por la vintro, kiam mankos manˆgaˆo. En ˆciuj ciuj aferoj afero j ˆgi gi estis tre saˆga; g a; ˆgi g i klarigis al mi, ke sen la korno, kiu pendis ˆce ce lia flanko, flanko, la gardisto ne povus trumpeti. “Li estas terure fiera pri tio kaj imagas imagas al si, ke li estas estas la strigo strigo en la turo. turo. Li havas havas mienon, mienon, kvaza˘u lia trumpetado estas io grava, sed ˆgi estas estas tute tute malgr malgrav ava. a. Supo el kolba kolbasaj saj baston bastonetoj! etoj!”” Mi petis ˆgin pri la recepto por tiu supo, kaj ˆgi donis

* Supo

el kolbasaj bastonetoj  *

158

al mi jenan klarigon: klarigon: “Supo el kolbasaj kolbasaj bastonetoj estas homa parolmani parolmaniero, ero, kiu havas diversajn signifojn, kaj ˆciu ciu opinias, ke la signifo, kiun li atribuas al tiu esprimo, estas la sole ˆgusta. gusta. Sed en efektiveco la tuta afero havas nenian valoron!” “Nenia “Nenian n valoron aloron!” !” mi ripetis. ripetis. “Tiu “Tiu klarig klarigoo konst konstern ernis is min. La vero vero ne ˆciam ciam estas agrabla, agrabla, sed la vero vero estas estas la plej alta afero! afero! Tion diris anka˘ anka˘u la maljuna maljuna strigo. Mi pensis pri tio kaj venis al la konvin konvinko ko,, ke se mi alportos alportos tion, kio estas la plej alta, mi alportos multe pli ol supon el kolbasaj bastonetoj. netoj. Tial Tial mi rapidis rapidis veni veni ankora˘ ankora˘ u gustatempe gˆustatempe hejmen kaj alporti la plej altan altan kaj plej plej bonan bonan aferon aferon:: la veron. veron. La musoj estas estas intelig inteligen enta ta kaj klera klera popolo, kaj la musa reˆgo go regas super ili ˆciuj. ciuj. Li estas kapabla kapabla pro la vero fari min reˆgino.” gino.” “Via vero vero estas mensogo!” mensogo!” diris tiu muso, kiu ankora˘u ne ricevis la permeson paroli. “Mi povas pretigi la supon, kaj mi tion faros.” Kiel la supo estis kuirata.

“Mi ne entreprenis vojaˆgon,” gon,” diris la kvara muso. “Mi restis en la lando; kaj tio estas la ˆgusta gusta afero! Oni ne bezonas vojaˆgi, gi, oni p ovas ˆci ci tie ricev ric evii ˆcion cio n tiel sama bone. b one. Mi restis, mian scion mi lernis lernis ne de supernaturaj supernaturaj estaˆ estaˆoj, oj, mi gin gˆin ne enmanˆgis, gis, mi ne parolis kun strigoj. Mia scio estas bazita sur mia propra propra pensado p ensado.. Mi petas, starigu nun la kaldronan aldronan kaj plenigu plenigu ˆgin gin per akvo gis ˆgis la rando. rando. Po Poste ste faru faru fajro fa jron n kaj boligu boligu la akvon; akvon; ˆgi devas perfekte boli.

* Supo

el kolbasaj bastonetoj  *

159

Nun enˆ enˆetu etu tien la kolbasajn kolbasa jn bastonetojn. Poste lia reˆga moˆsto sto bonvolu bo nvolu meti la voston en la bolantan akvon kaj kirli per ˆgi. gi. Ju pli longe longe lia reˆ reˆga moˆsto ˆ bezonas neniajn kirlos, des pli forta fariˆgos la supo, ˆgi gi nenion kostos. Gi aliajn alia jn kunmiksita kunmik sitaˆˆojn, o jn, nur kirli!” k irli!” ˆ tion ne povas fari iu alia?” demandis la musa reˆgo. “Cu “Ne,” diris la muso, “la forto troviˆgas nur en la vosto de la reˆgo.” La akvo bolis, kaj la musa reˆgo go stariˆgis gis tute apude de la kaldrono, tiel ke la situacio fariˆgis gi s sufi s ufiˆˆce ce danˆ da nˆgera. gera. Li etendis sian voston, kiel faras la musoj en la laktejo, kiam ili deˆ cerpus cerpus la kremon de plado kaj poste lekas lekas sian voston. Sed sian voston li ne enˆ enˆsovis sovis pli ol en la varmegan armegan vaporon, vaporon, kaj tiam li tuj forsaltis forsaltis kaj diris: “Kompreneb “Kompreneble le vi kaj neniu alia fariˆgos gos mia reˆgino. gino. Kun la supo ni atendu ˆgis gis nia ora edziˆgo, go, tiam la malriˆ culoj culoj en mia regno havos havos ion, pri kio ili povos ˆgoji, goji, kaj tio estos longa ˆgojo!” Kaj ili solenis sian edziˆgon. gon. Sed multaj musoj, reveninte hejmen, esprimis la opinion: “Oni ne povas tion nomi supo el kolbasaj bastonetoj, sed pli ˆguste supo el musa vosto!” Tiu a˘ u alia parto el tio, kio estis rakontita, estis la˘u ilia opinio tute bone prezentita, sed la tuta tu taˆˆo o povus p ovus esti es ti aranˆgita gita alie! “Mi ekzemple rakontus tiel a˘u tiel....” Tio estis la kritiko, kaj ˆci ci tiu ˆciam ciam estas saˆga. ga. . . post post la fakt fakto. o. La historio rondiris tra la mondo; la opinioj pri ˆgi estis malsamaj, sed la historio konserviˆgis. g is. Kaj tio estas estas la plej plej ˆgusta, gusta, kiel en grandaj aferoj, tiel anka˘ u en malgrandaj, anka˘u koncerne la supon el kolbasaj bastonetoj; oni nur ne esperu dankon pro tio!

3 9 3

FABELOJ

34

160

Nokta Nokta ˆ capo capo de de fra˘ ulo ulo

n Kopenhago ekzistas strato, kiu havas la strangan nomon “H¨uskestrato”. Kial ˆgi gi estas tiel nomata, nomata, kaj kion kion tiu nomo signifas signifas?? Oni diras, diras, ke tio estas nomo germana, sed per tia opinio oni estas maljusta kontra˘u la germanoj. Oni devus diri “H¨auschen”, auschen”, kio signifas “malgrandaj domoj”. En la malnovaj tempoj, anta˘u multe, multe da jaroj, la domoj estis nenio alia ol lignaj budoj, proksimume tiaj, kiajn ni ankora˘u nun vidas sur la vendejoj. Kompreneble, ili estis iom pli grandaj kaj ili havis fenestrojn, sed la vitroj de la fenestroj estis el korno a˘u el besta b estajj vezikoj, vezikoj , ˆcar car en tiu tempo temp o la posedado p osedado de vitro en ˆciuj ciuj domoj domo j estis tro multekosta. multekosta. Sed tio estis tiel longatempe anta˘ue, ke kiam la avo avo de la avo avo prirakont prirakontis, is, li nomis tion la malnov malnovaj tempoj. De tiu tempo pasis kelka nombro da jarcentoj. La komerco en Kopenhago troviˆgis gis tiam en la mano j de la riˆcaj caj komercistoj de Bremo kaj Lubeko; ili mem ne venadis, sed ili sendadis siajn koˆ tiuj loˆgadis mizojn. Ci gadis en la lignaj budoj de la “H¨uskestrato” uskestrato” kaj vendadis bieron kaj spicojn. La germana biero tiam estis bonega kaj ekzistis diversaj specoj de ˆgi: gi: Brema, Prisinga, Emsa biero, eˆc la tiel nomata Brunsvika Brunsvika mumio, kaj krom tio ili vendadis plej diversajn spicojn, kiel ekzemple safranon, ˆ tiu lasta ludis la ˆcefan anizon, zingibron kaj precipe pipron. Ci cefan rolon, kaj pro p ro tio la germanaj komizoj komizoj en Danujo ricevis ricevis la nomon pipristoj. Estas Estas strange, ke tiujn junajn homojn oni en ilia hejmo ligadis per la promeso, ke ili ne edziˆgos gos en Danujo Danujo.. Multaj Multaj el ili fariˆ fariˆgis gis maljunaj sur sia posteno; ili devis mem prizorgi prizorgi sian malgranda malgrandan n mastruma mastrumaˆˆon, on, pretigi pretigi al si la liton, liton, hejti k. t. p. Kelk Kelkaj vivis vivis tute solece solece kiel maljun maljunaj aj fra˘uloj uloj kaj havis tute originalan pensmanieron kaj strangajn kutimojn. La˘u ili i li oni o ni ˆciun ciun needzigitan needzigit an viron v iron de solida aˆgo go nomadis “pipristo”; ˆcion cion ˆci ci tion oni devas devas scii, por kompreni la sekvantan sekvantan historion. Oni mokas maljunan fra˘ulon, ulon, oni diras, ke li surmetu la noktan ˆcapon, capon, tiru ˆgin gin super sup er la orelojn orelo jn kaj kuˆsiˆ siˆgu. gu. Fra˘  ulo, fra˘  ulo-maljunulo, Haku lignon en angulo, Prenu Pre nu ˆcapon ca pon,, enpak en pakiˆ iˆgu  gu  Kaj plej zorge enlitiˆgu!  gu!  Tiel Tiel oni kant kantas as pri ili! ili! Oni mokas mokas la maljuna maljunan n fra˘ ulon ulon kaj lian noktan ˆcap ca p on ˆguste guste pro tio, ke oni lin kaj ˆgin gin tre malmult malmultee konas konas.. Ho, Ho, la noktan noktan ˆcapon capon oni neniam neniam deziru deziru al si! Kaj kial ne? A˘udu: udu: En la plej malnova tempo la H¨uskestrato uskestrato ne estis pavimita, ˆcie cie estis kavoj, kavoj, kiel sur malbona veturvojo. veturvojo. La strateto strateto estis tiel mallarˆ mallarˆga kaj la reciproke kontra˘ustarantaj ustarantaj domoj tiel klinitaj unu al la alia, ke en somero ofte super la

* Nokta

ˆ cap o de fra capo fra˘  ulo  ˘  *

161

strato estis transtirata ˆsnuro snuro de unu domo al alia kaj la tuta atmosfero inter ili odoris pipron, safranon safranon kaj zingibron. zingibron. Malanta˘ Malanta˘u la butika tablo ne staris multe da junaj homoj, ne, tio estis plejparte maljunaj fra˘uloj, uloj, kaj ili tute ne estis, kiel ni eble povus pensi, en perukoj a˘u noktaj nokta j ˆcapo capo j, en ˆgisgenuaj gisgenuaj pantalonoj kaj alte butonumitaj veˆ veˆstoj stoj kaj surtuto j; ne, tiel estis vestita la avo avo de la avo, kaj tiel li estas portretita, sed la pipristoj ne havis la rimedojn por portretigi sin, kaj tamen en la nuna tempo ˆgi havus por ni grandan valoron, se ni posedus la bildon de unu el ili, kiel li staris malanta˘u la butika tablo, a˘u kiel li en festotagoj iris en la preˆgejon. La ˆcapelo capelo estis larˆgran grandaˆ daˆa a kaj ka j neordinare alta, kaj ofte iu el la plej juna j komizoj ornamis sian ˆcapelon capelon per p er plumo. La lana ˆcemizo cemizo estis superkovrita superkovrita per refaldita blanktola kolumo, la malvasta kamizolo estis butonumita ˆgis gis supre, la mantelo mantelo libere pendis super tio, kaj la pantalonoj atingis ˆgis interne de la larˆgnaz gn azaa j ˆsuo su o j, ˆcar car ˆstru st rump mpoo jn ili ne n e portis. p ortis. En la zono sidis s idis enˆsovite sovite la tranˆcilo cilo kaj ka j la kulero, tie sidis si dis anka˘u eˆc grand g randaa tranˆ t ranˆcilo cilo por po r sind s indefen efendo, do, kaj per pe r ˆgi oni en tiu tempo ofte devis servi ˆ al si. Guste tiel en la festotagoj estis vestita la maljuna Antono, unu el la plej maljunaj pipristoj de la H¨uskestrato, uskestrato, li nur ne portis la altan ˆcapelon, capelon, sed ˆcapon, capon , kaj sub ˆgi gi ankora˘u unu broditan brod itan ˆcapeton, capet on, veran noktan ˆcapeton, capeto n, al kiu li tiel alkutimiˆgis, gis, ke li neniam ˆgin gin demetis, kaj li posedis de tiu speco du ˆ pentristo bone lin pentrus, li estis maldika kiel bastono, ekzemplerojn. Ciu ˆcirka˘ ka ˘u lia buˆso so kaj liaj okuloj estis estis plene de sulkoj, sulkoj, li havis havis longajn ostecajn fingrojn fingrojn kaj grizajn grizajn tufajn tufajn brovojn brovojn.. Super Super la maldekst maldekstra ra okulo okulo pendis pendis tuta tuta tufo da haroj, kio aspektis ne tre bele, sed prezentis bonegan eksteran rekonilon. Oni sciis pri li, ke li estis el Bremo, kaj tamen li en efektiveco devenis ne de tie, tie loˆgis gis nur lia mastro. Li mem estis el Turingio, el la urbo Eisenach, tute proksime de Wartburg, Pri tio la maljuna Antono ne parolis multe, sed des pli multe li pensadis pri tio. La maljunaj maljuna j komizoj en la strateto ne ofte kunvenadis, ˆciu ciu restadis en sia butiko, kiu estis fermata frue vespere, kaj tiam estis ˆcie cie mallume. Nur tra la malgranda kornatavola kornatavola fenestro de tegmenta ˆcambreto cambreto penetradis eksteren senbri senbrila la lumeto lumeto,, tie la maljuna maljuna sinjoro sinjoro ordina ordinare re sidis sidis sur sia lito kun sia germana preˆgolibro golibro en la mano kaj kantis sian vesperan preˆgon. De tempo al tempo li anka˘u paˆsadis sadis tien kaj reen ˆgis gis malfrua nokto kaj okupadis okupadis sin jen per p er tio, jen per alio. alio. Intereso Intereson n liaj okupiˆ okupiˆgoj goj certe ne povis prezenti prezenti.. Estas Estas malˆgoja goja afero, kiam oni devas vivi kiel fremdulo en fremda lando, kie oni neniun interesas. Ofte kiam ekstere ekstere estis estis mallumega mallumega nokto kaj forte forte pluvis, pluvis, ˆci ci tie certe certe estis tre malgaje kaj dezerte. dezerte. Lantern Lanternojn ojn oni ne vidis, esceptinte esceptinte unu solan kaj tre malgrandan, malgrandan, kiu ˆce ce unu fino de la strateto pendis sub la bildo de la Sankta Virgulino, kiu estis pentrita sur la muro. Tiaj vesperoj estis longaj kaj solecaj, solecaj, se oni ne havis havis ian laboron. laboron. Elpaki Elpaki kaj enpaki, enpaki, fari paperkornetojn paperkornetojn kaj purigi la pesipelvon p esipelvon oni ne ˆciutage ciutage bezonas, sed tiam oni entreprenas ion

* Nokta

ˆ cap o de fra capo fra˘  ulo  ˘  *

162

alian, kaj tiel agis la maljuna Antono, li b onigadis al si mem sian tolaˆ tolaˆon on kaj eˆc flikadis al si siajn sia jn ˆsuojn. suo jn. Kiam li fine enlitiˆgis, gis, li ordinare restigis la noktan ˆcapeton capeto n sur s ur la kapon, kapo n, li nur tiris ti ris ˆgin gin iom pli malsupren, sed balda˘u li denove ˆsovis ov is ˆgin gin supren, por vidi, ˆcu cu la kandelo kandelo estas bone estingita, li pripalpis ˆgin, kunpre kun premis mis la l a meˆcon con per pe r la fingro fi ngro j kaj poste po ste denove d enove kuˆsiˆ siˆgis. gis. Balda˘u li rulis sin sur la alian flankon kaj denove ˆsovis sovis la noktan ˆcapeton capeton malsupren. Sed ofte subite venis al li en la kapon la penso, p enso, ˆcu cu malsupre m alsupre en la malgranda mal granda forno ˆciuj ciuj karboj elbrulis elbrulis a˘ au ˘ estas bonorde estingitaj. Povas ja esti, ke restis malgranda fajrero, ˆgi gi povus doni fajron kaj ka˘uzi uzi malprofiton. Tiam li denove leviˆgis gis el sia lito, lito , malsupr mals upreng engrimp rimpis is la ˆstupe stu petaro taron, n, ˆcar car nomi ˆgin gin ˆstuparo stup aro oni ne povis, povi s, kaj, veninte al la forno, li ordinare trovis en ˆgi neniun fajreron kaj povis iri return returne. e. Sed ofte, ofte, kiam kiam li apena˘u trairis duonon de sia vojo, al li fariˆgis gis dube, dub e, ˆcu cu la l a fera fe ra stang s tangoo estas es tas ˆsovita sovit a anta˘ anta ˘u la pordon pordo n kaj ˆcu cu la fenestra j kovriloj kovrilo j estas estas bone alfortik alfortikigi igitaj. taj. Tiam Tiam li devis devis per siaj maldik maldikaj aj piedoj piedoj denov denovee iri malsupren. malsupren. Al li estis malvarme malvarme,, liaj lia j dentoj frapis, kiam li post tio rampis rampis en sian liton, ˆcar car la malvarmo malvarmo ordinare nur tiam sentiˆgas gas plej forte, kiam ˆgi gi scias, ke ˆgi gi devas devas foriri. foriri. La litkovr litkovrilon ilon li tiris pli alten alten super si, la ˆcapeton capeton pli profunden super siaj oreloj, kaj li deturnis nun siajn pensojn for de la komerco kaj de la ˆcagrenoj cagrenoj de la tago. Tamen veran animan kvietecon li ne atingis, ˆcar car nun venis la malnovaj rememoroj kaj pendigis p endigis siajn sia jn kurtenojn, kaj ˆci ci tiuj ofte estas estas kunetenataj kunetenataj de pingloj, pingloj, je kiuj oni pikiˆgas, g as, “Aj! “Aj!”” oni oni ekkrias; kaj kiam ili enpikas profunde en la karnon kaj ka˘uzas brulan doloron, tiam tiam en la okuloj okuloj povas povas aperi larmoj. larmoj. Anka˘ Anka˘u al la maljuna Antono tio ofte okazi okazis, s, varmegaj armegaj larmoj, larmoj, la plej klaraj perloj fluis fluis sur liaj vangoj. angoj. Ili falis falis sur la litkovrilon a˘u sur la plankon, kaj tiam a˘udiˆ udiˆgis gis tia sono, kvaza˘u krevus kordo de doloro. Ili elvaporiˆgis, gis, ili ekfulmis ekf ulmis kiel hela h ela flamo, flam o, sed se d ˆci ci tiu montris al li en sia lumo vivbildon, vivbildon, kiu neniam malaperis malaperis el lia koro. Se li sekigis al si la okulojn per la nokta ˆcapeto, capeto, tiam la larmoj larmo j kaj la bildo dispremiˆgis, gis, sed ilia fonto ekzistis plue kaj restis, ˆgi kuˆsis sis en lia koro. La bildoj bildo j aperis ap eris ne en tia ordo, en kiu ili reciproke sin sekvis en la efektiveco, ofte montriˆgis nur la plej doloraj, anka˘u la melankolie ˆgoja go jajj lumante lum ante elˆsoviˆ soviˆgis, gis, sed ˆguste gu ste ˆci ci tiuj tiu j donis nun la plej grandan ombron. “Belaj “Belaj estas estas la fagarb fagarbaroj aroj de Danujo Danujo!” !” oni diris, diris, sed ankora˘ ankora˘u pli bele leviˆgis gis en la okuloj de Antono la fagarbaroj de la regiono de Wartburg; pli potence kaj pli respektinde respektinde aperis al li la maljunaj maljunaj kverkoj kverkoj ˆcirka˘ cirka˘u la fiera kava kavalira lira kastelo, kastelo, kie la plektokreska plektokreskaˆoj oj pendis super la ˆstonegoj de la rokaj rokaj muroj. muroj. Pli dolˆ dolˆce ce tie odoris la floraˆ floraˆoj oj de la pomarboj ol en la Dana lando. Li tion sentis ankora˘u tre vive: vive: unu unu larmo larmo ruliˆ ruliˆgis, gis, eksoni eksoniss kaj eklumi eklumis. s. En ˆgia gia lumo li vidis klare du malgrandajn infanojn, unu knabon kaj unu knabinon, binon, kiuj ludis ludis unu unu kun la alia. alia. La knabo havis havis ruˆ gajn gajn vangojn, blondajn buklajn harojn, honestajn honestajn bluajn okulojn. Tio estis estis filo de riˆ riˆca ca komerci komercisto, sto, la malgranda Antono, li mem. La malgranda knabino havis brunajn okulojn

* Nokta

ˆ cap o de fra capo fra˘  ulo  ˘  *

163

kaj nigrajn harojn, ˆsi aspektis aspektis vigle kaj saˆge, ge, ˆsi si estis filino de la urbestro, Molly. Amba˘ u ludis per pomo, ili ˆgin gin skuis kaj a˘uskultis, uskultis, kiel interne bruis la kernoj. kerno j. La pomon p omon ili distranˆ di stranˆcis, cis, kaj ˆciu ciu el ili ricevis rice vis parton; p arton; ili dividis di vidis inter si la kernojn kaj formanˆgis gis ilin krom unu, kiun, kiel diris la malgranda knabino, oni devas meti en la teron. “Vi iam vidos, kio el tio fariˆgos; gos; el tio fariˆgos gos io, pri kio vi certe ne pensas, tuta pomarbo, sed ne tuj.” Kaj ili plantis la kernon en florpoton; amba˘u ili ˆce ce tio fervore laboris; labor is; la knabo fosis per sia fingro truon en la tero, la malgranda knabino enmetis tien la kernon, kaj amba˘u kovris ˆgin gin per tero. “Sed vi ne elprenu ˆgin gin morga˘u returne, por vidi, ˆcu cu ˆgi gi ricevis radikojn,” ˆ miaj floroj mi faris tion diris la malgranda Molly, “tion oni ne devas fari! Ce du fojojn, mi volis vidi, ˆcu cu ili kreskas. kreskas. Tiam mi ne komprenis komprenis pli bone, kaj la floroj mortis.” La florpoto flor poto restis ˆce ce Antono, kaj en e n la da˘uro uro de la tuta vintro li ˆciumatene ciumatene iris rigardi ˆgin, gin, sed oni povis vidi nur la nigran teron. Jen venis la printempo, la suno denove lumis varme, tiam el la florpoto elkreskis du malgrandaj verdaj folietoj. “Tio estas mi kaj Molly!” Molly!” diris Antono, Antono, “tio estas tre ˆcarma, carma, tio estas ravanta!” Balda˘u aperi aperiss tria tria folio; folio; kiun kiun ˆgi g i signi signifa fas? s? Kaj deno denov ve aperi aperiss unu unu kaj ankora˘ u unu. Kun ˆciu ciu tago, kun ˆciu ciu sema jno la kreska kres kaˆˆeto eto fariˆ fari ˆgis gis pli granda, ˆ ˆci kaj fine ˆgi gi disvolviˆgis gis kaj fariˆgis gis tuta arbo. Cio ci tio spegul sp eguliˆ iˆgis gis nun en la sola larmo, kiu dispremiˆgis gis kaj kaj malaper malaperis. is. Sed ˆgi gi povis denove leviˆgi gi el la sama fonto, fonto, el la koro de la maljuna maljuna Antono. Antono. Proksi Proksime me de Eisena Eisenach ch etendiˆ etendiˆgas gas vico da ˆstonecaj stonecaj montoj; inter ili elstaras unu ronda, konusforma, kiu havas havas sur si nek arbojn, nek arbetaˆ arbetaˆojn ojn a˘u herbon; ˆgi gi estas nomata la monto de Venero. En ˆgi gi loˆgas gas sinjorino Venero, diino el la tempo idolana; en tiu tempo ˆsi si estis nomata sinjorino Holle; tion sciis kaj nun ankora˘u scias scia s ˆciu ciu infano inf ano en Eisenach. ˆ enlogis al si la noblan kavaliron Tannh¨auser, Si auser, la amkantiston el la kantista rondo de Wartburg. Ofte la malgranda malgranda Molly kaj Antono Antono staris staris ˆce ce la monto, monto, kaj unu fojon ˆ vi kuraˆgos ˆsi si diris: “Cu gos ekfra ekfrapi pi kaj diri: diri: Sinjor Sinjorino ino Holle! Holle! Sinjor Sinjorino ino Holle! Holle! Malfermu, Malf ermu, ˆci ci tie estas esta s Tannh¨ ann h¨auser!” auser!” Antono ne kuraˆgis gis tion fari. Sed Molly kuraˆgis gis tion fari, tamen nur la vortojn “Sinjorino Holle, Sinjorino Holle” ˆsi si diris la˘ute ute kaj klare, la ceteraˆ ceteraˆon on ˆsi murmuretis tiel neklare en ˆ tio la venton, ke Antono estis konvinkita, konvin kita, ke en efektiveco ef ektiveco ˆsi si nenion ne nion diris. d iris. Ce ˆsi si aspektis tiel maltima, tiel maltima, kiel en tiuj okazoj, okazoj, kiam ˆsi si kune kun aliaj knabinoj renkontis lin en la ˆgardeno gardeno kaj ˆciuj ciuj volis lin l in kisi, ˆguste guste pro tio, ke ili sciis, s ciis, ke li ne n e volas lasi sin s in kisi ki si kaj batas ˆcirka˘ cirka˘u si; ˆsi si sola povis tion fari. “Mi povas povas lin kisi!” ˆsi si diris fiere kaj ˆcirka˘ cirka˘upre u preni niss lian lian kolo kolon. n. En tio

* Nokta

ˆ cap o de fra capo fra˘  ulo  ˘  *

164

konsistis ˆsia sia vanteco, vanteco, kaj Antono nenion havis kontra˘ kontra˘u tio, kaj li nenion pensi pe nsiss ˆce ce tio. Kiel ˆcarma carm a ˆsi si estis, esti s, kiel maltima malt ima ˆsi si estis! esti s! Oni diris, diri s, ke sinjo si njorino rino Holle en la monto anka˘u estas estas bela, sed ˆsia sia beleco, beleco, kiel oni diris, diris, estas estas la deloga deloga beleco beleco de la malbono. malbono. Sed la plej plej alta alta beleco, beleco, oni diris, diris, devas devas esti simila al tiu, kiu ornamis la sanktan Elizabeton, la sanktan patroninon de la lando, la pian Turingian princinon, kies bonaj faroj per la legendo donis tie ˆcarmon carmon al multaj multa j lokoj. lokoj . En la kapelo pendis pend is ˆsia bildo, ˆcirka˘ cirka˘uita uita de arˆgentaj gentaj lampoj; lampo j; sed al Molly ˆsi si tute ne estis simila. ˆ fariˆgis La pomarbo, kiun amba˘u infanoj plantis, kreskis kun ˆciu ciu jaro. Gi gis tiel granda, ke oni devis ˆgin gin transplanti en la ˆgardenon, gardenon, en la liberan aeron, kie faladis la roso, kie varme lumis la suno, kaj la arbo akiris forton, por kontra˘ustari ustari al la krueleco de la vintro. Kiam ˆgi trapasis la kruelan premadon de la vintro, ˆgi gi faris impreson, kvaza˘u per siaj sia j floraˆ floraˆoj o j ˆgi gi volas doni esprimon al sia ˆgojo ojo. En a˘ utuno utuno ˆgi g i donis du pomojn, unu por Molly kaj unu por Antono; se estus malpli, estus nebone. La arbo vigle kreskis, kaj Molly kvaza˘u konkuradis kun ˆgi, gi , ˆsi si esti es tiss freˆ fr eˆsa sa kiel pomarba p omarba floraˆo. o. Sed la sorto ne n e permesis perm esis al Antono longe lon ge ˆgui gui la vidon de ˆ o ˆsanˆ tiu ti u floraˆ flo raˆo. o . Cio Ci sa nˆgiˆ giˆgas, gas , ˆcio cio aliiˆ ali iˆgas! gas! La patro de Molly forlasis la malnovan hejmon, hejmon, kaj Molly Molly sekvis lin malproksi malproksimen, men, tre malproksimen malproksimen de tie. En la nuna tempo pro la vaporveturi vaporveturiloj loj tio estas vojaˆgo go de nur malmulte da horoj, sed tiam oni bezonis por tio pli ol tutan tagon kaj tutan nokton, por veni de Eisenach ˆgis gis la ekstrema limo de Turingio, ˆgis la urbo, kiu ankora˘u nun estas nomata Weimar. Molly ploris, kaj Antono ploris; sed ˆciuj ciuj tiuj larmoj kuniˆgis gis en unu solan larmon, larmon, kaj ˆci ci tiu radiis radiis per plej bela b ela lumo de ˆgojo. gojo. Molly Molly konfesis konfesis al li, ke ˆsi si amas lin pli ol ˆciujn ciuj n belegaˆ be legaˆojn o jn de Weimar. eima r. Pasis unu jaro, pasis du, tri jaroj, kaj en la da˘uro uro de tiu tempo alvenis du leteroj; leteroj; unu estis estis transdonit transdonitaa de veturig veturigisto isto de komerca komercaˆˆoj, oj, la dua estis sendita per vojaˆganto. ganto. La vojo, kiun ili devis traveturi, estis longa, malfacila, kaj ˆgi gi kondukis kondukis per multaj multaj dekliniˆ dekliniˆgoj goj kaj devojiˆgoj goj preter multe da urboj kaj vilaˆgoj. goj. Tre ofte Antono kaj Molly kune estis a˘udintaj udintaj la historion pri Tristan kaj Isolda, tre ofte li sub ili amba˘u prezentis al si sin kaj Molly’n, kvankam la nomo Tristan devis signifi, ke li elkreskis en malˆgojo. gojo. Tio tute tute ne povis povis akordiˆgi gi al Antono, kaj li anka˘u neniam povus simile al Tristan alkutimiˆgi gi al la penso: penso: “ˆsi si min forges forgesis! is!”” Sed Isolda Isolda ne forges forgesis is ja la amikon amikon de sia koro, kaj kiam ili amba˘u mortis kaj estis enterigitaj sur du kontra˘uaj uaj flankoj de la preˆgejo, gejo, la tilioj ˆce ce iliaj tomboj tomboj transkres transkreskis kis la preˆgejan gejan tegmenton kaj ligis ligis inter inter si siajn florantajn florantajn kapojn. Tio ˆsajnis sajnis al Antono tiel bela kaj tamen samtempe anka˘u tiel malgaja. Sed inter li kaj Molly ne povas okazi io malˆgoja, goja, kaj tial li fajfis kanton de la amkantisto Walther von der Vogelweide:

* Nokta

ˆ cap o de fra capo fra˘  ulo  ˘  *

165

Sub la tili’ ˆce ce l’ erikejo. erikejo. . . . Kaj precipe bele sonis en ˆgi gi la vortoj: El la arbaro en la valo Al tio kantis najtingalo!  ˆ tiu kanto konstante venadis al li sur la langon, li ˆgin kantis kaj fajfis Ci en la lunluma nokto, kiam li surˆcevale cevale rajdis ra jdis tra la profunda vala vala vojo, vo jo, por p or veni veni en Weimaron eimaron kaj viziti Molly’n. Molly’n. Li volis veni veni neatendite, neatendite, kaj li venis neatendite. Oni akceptis lin amike, oni donis al li plenan pokalon da vino por bonveno, vigla societo, societ o, distingin di stinginda da societo s ocieto lin ˆcirka˘ cirka˘uis, uis, komforta ˆcambro cambro kaj bona lito estis estis pretaj pretaj por li, kaj tamen tamen estis tute tute alie, alie, ol kiel kiel li pensis kaj kaj revis revis.. Li ne komprenis sin mem, li ne komprenis la aliajn, sed ni povas tion kompreni. Oni povas esti en la domo, oni povas esti en la familio kaj tamen ne havi tie fortajn fortajn radikojn; radikojn; oni babilas babilas kun si reciprok reciproke, e, kiel oni babilas babilas en poˆsta sta kaleˆ kaleˆso, so, oni konas sin reciproke, kiel oni sin konas reciproke en poˆsta sta kaleˆ kaleˆso, so, oni ˆgenas genas unu la alian, oni deziras, ke oni estu jam for a˘u ke nian bonan najbaron prenu la diablo. Ion de tio sentis Antono. “Mi estas honesta knabino,” diris al li Molly, “mi ˆgin mem tion diros al vi. Multe ˆsanˆ sanˆgiˆ giˆgis g is de post tiu tempo, kiam ni kiel infanoj ludis unu kun la alia; interne kaj ekstere fariˆgis alie. alie. Kutimo Kutimo kaj volo volo ne povas povas regi nian koron. Antono, mi ne dezirus, ke vi rememoru min malamike, nun, kiam mi balda˘u estos tre malproksime de d e ˆci ci tie, — kredu al mi, mi ˆciam ciam konservos konservos vin en bona memoro, sed ami tiel, kiel mi nun scias, ke oni povas ami alian homon, mi neniam vin amis! Kun tio vi, devas paciˆgi! Adia˘u, u, Antono!” Kaj Antono anka˘u diris adia˘u, u, eˆc unu larmo ne aperis en liaj okuloj, sed li sentis, sentis, ke la amo al Molly malaperis malaperis el lia koro. koro. Ardanta Ardanta fera stango kaj kaj glacie malvarma fera stango ˆsiras siras al ni la ha˘uton uton de la lipo kun egala sento, kiam ni ˆgin gin kisas, kaj li kisis egale forte en amo kaj en malamo. Malpli ol unu tagon Antono uzis, por veni returne al Eisenach, sed pro tio la ˆcevalo, cevalo, sur kiu li rajdis, balda˘u pereis. “Kio grava tio estas!” li diris; “mi anka˘u pereis, p ereis, kaj mi ˆcion cion neniigos, neniigos , kio k io povas rememorigi al mi ˆsin, sin, anka˘u vin, sinjorino Holle, sinjorino Venero, vi idolana virino! La pomarbon mi rompos, mi ˆgin gin elˆsiros siros kune kun la radikoj! radiko j! Neniam ˆgi gi plu floru nek portu fruktojn!” Sed la arbon li ne detruis, liaj propraj fortoj estis detruitaj, kaj en febro li kuˆsis sis en la lito. Kio povus lin denove denove resanigi? Sed jen aperis medicinaˆ medicinaˆo, o, kiu povis tion fari, fari, la plej maldolˆ maldolˆ ca, ca, kiun oni povas povas trovi, trovi, ˆgi, gi, kiu reskuas la senfortiˆgintan gintan korpon kaj la konsternegi konsternegitan tan animon: la patro de Antono Antono ˆcesis cesis esti riˆ ca ca komercisto. komercisto. Malfacilaj tagoj, tagoj de elprovado elprovado staris anta˘u la pordo; pord o; la malfeliˆco co alruliˆgis; simile al grandaj ondegoj ˆgi gi enfalis en la iam

* Nokta

ˆ cap o de fra capo fra˘  ulo  ˘  *

166

tiel riˆcan can domon. La patro fariˆgis gis malriˆca ca homo, zorgoj zorgo j kaj malfeliˆco co lin parali paralizis zis.. Tiam Tiam Anton Antonoo devis devis pensi pri io alia alia ol pri sia ama aflikto aflikto kaj pri sia kolero kontra˘u Molly Molly.. Li devis devis nun nun anstat anstata˘ a˘ui ui en la domo la patron kaj la patrinon, patrinon, li devis ordi, helpi, helpi, labori, labori, li devis eˆc eliri eliri en la malproksim malproksiman an mondon, por laborenspezi sian panon. Li venis en Bremon, li konatiˆgis gis kun mizero kaj kun malfacilaj tagoj, kaj ili faras la spiriton malmola a˘u mola, ofte tro mola. La mondo kaj la homoj tie montriˆgis gis tute aliaj, ol kiel li imagis al si en sia infaneco. Kio estis por li nun la kantoj kantoj de la amkant amkantistoj! istoj! Nenio krom krom sensignifaj sensignifaj sonoj, nenio krom senvalor senvaloraj aj parolmani parolmanieroj. eroj. Tiel li pensis dum kelk kelka tempo; sed en alia tempo tiuj kantoj tremigis lian animon, kaj lia spirito fariˆgis pia. “La volo de Dio estas la plej bona!” li tiam diris; “estis bone, ke Dio ne alligis alligis al mi la koron koron de Molly; Molly; al kio tio nun kondukus, kondukus, kiam la feliˆ feliˆco co tiel ˆ deturnis forturniˆgis? gis? Si deturn is sin de mi, ˆcar car la minacintan ˆsanˆ sanˆgon go n de la feliˆ fe liˆco co ˆsi si sciis a˘ u anta˘ uvidis uvidis.. Tio estis estis favo favork rkore oreco co de Dio en rilato rilato al mi; estas estas plej ˆ fariˆgas ˆ bone tiel, kiel farigis. Cio gas nur konforme al la saˆga ga aranˆgo go de Dio! Si ne estis kulpa, kaj mi estis tiel kolera kontra˘u ˆsi!” Jaroj pasis, la patro de Antono mortis, fremduloj loˆgis en lia patra domo. Tamen la sorto permesis al li ankora˘u gin gˆin revidi. Lia riˆca ca mastro sendis lin en negocajn vojaˆgojn, gojn, kaj ˆci ci tiuj kondukis kondukis lin tra lia naskiˆ naskiˆgurbo gurbo Eisenach. La malnova Wartburga kastelo ˆciam ciam ankora˘u staris star is senˆsanˆ sanˆge ge alte supre sur ˆ kaj de monahino. ˆ sia roka altaˆ a ltaˆo, o, kun la ˆstona ston a bildo bild o de d e mona ho La potencaj kverk kverkoj oj donis al la tutaˆ tutaˆo o la saman saman aspekton, aspekton, kiel en lia infaneco. La nuda monto de Venero en sia mallume griza koloro elstaris nur malmulte el la valo. Volonte olonte li ekkrius: ekkrius: “Sinjorino “Sinjorino Holle, sinjorino sinjorino Holle, Holle, malferm malfermu u la monton, monton, tiam mi ja restos sur la tero de la hejmo!” Tio estis estis peka peka penso, penso, kaj li pie faris faris signon signon de kruco. kruco. Malgra Malgranda nda birdo kantis antis en la plej proksima proksima arbetaˆ arbetaˆo, o, kaj al li denove denove venis en la kapon la malnova amkanto: El la arbaro en la valo Al tio kantis najtingalo!  Tiom multe denov d enovee venis al li en la kapon kapon ˆci ci tie en la urbo de sia infaneco, kiun li kun larmoj vidis denove. Lia patra domo staris ankora˘u kiel anta˘ue, ue, sed la ˆgardeno gardeno estis parte debarita. debarita. Kampa vojo kondukis kondukis tra angulo angulo de la malnova ˆgardeno, gardeno, kaj la pomarbo, kiun li ne detruis, staris ankora˘u tie, sed ekster la ˆgardeno, gardeno, sur la dua flanko de la vojo. Tamen la suno prilumadis ˆgin gin ankora˘u kiel anta˘ue, ue, kaj la roso r oso refreˆ refr eˆsigadis siga dis gin ˆgin kiel anta˘ue, ue, ˆgi gi portis p ortis abunde da fruktoj, la branˆ b ranˆ coj coj fleksiˆgis gis al la tero. ˆ prosperas!” li diris, “ˆgi “Gi gi povas prosperi!” Tamen unu el la grandaj branˆ coj coj estis derompita, p etolemaj manoj tion faris, la arbo staris ja ˆce ce la veturvojo. veturvojo.

* Nokta

ˆ cap o de fra capo fra˘  ulo  ˘  *

167

“Oni “On i deˆsiras si ras ˆgiajn gia jn floraˆ floraˆojn, o jn, ne donante dankon, oni ˆstelas stelas ˆgiajn giajn fruktojn ˆ tie oni povus diri, se oni povas paroli pri kaj derompas ˆgiajn gia jn branˆcojn. co jn. Ci arbo arbo kiel kiel pri homo homo:: super super la luli lulilo lo oni ne kant kantis is al la arbo, arbo, ke ˆgi gi tiel tie ˆ staros. Gia historio komenciˆgis gis tiel bele, kaj kio nun fariˆgis el ˆgi? gi? Forlasita kaj forgesita ˆgi gi estas, ˆgardena gardena arbo ekster la ˆgardeno, gard eno, ˆce ce la kampo kaj ˆce ce ˆ la landvojo. Ci tie ˆgi gi staras sen defendo, skuata, frapata kaj kun rompitaj branˆcoj. co j. Kvankam ˆgi gi de tio ne velksekiˆgas, gas, kun ˆciu ciu jaro tamen la kvanto de giaj ˆgia j floraˆ floraˆoj o j fariˆgas gas pli malgranda malgranda,, la fruktoj ˆcesas cesas kreski, kreski, kaj fine. . . nu, la historio finiˆgas!” gas!” Tion pensis Antono tie sub la arbo, tion li pensis ofte en la nokto en la soleca ˆcambreto cambreto de sia ligna domo en la fremda lando, en la H¨uskestrato uskestrato en Kopenhago, kien lia riˆca ca mastro, la komercisto komercisto el Bremo, lin sendis, liginte lin per la kondiˆco, co, ke li ne edziˆgos. gos. “Edziˆ gi, gi, ho, ho!” li diris la˘ute ute kaj strange. La vintro venis frue, estis akra frosto; ekstere estis forta neˆgvento, tiel ke ˆciu, ciu, kiu povis, restis interne de siaj sia j kvar muroj. Tio estis la ka˘uzo, uzo, pro kiu la najbaroj de Antono kontra˘ue ue ne rimarkis, ke lia butiko dum du tutaj tagoj ne estis malfermita kaj li mem ne montriˆgis. Kiu elirus elirus ˆce ce tia vetero, vetero, se li povas ne fari tion? Tio estis grizaj, mallumaj tagoj, kaj en la butiko, kies fenestroj ja ne estis el vitro, vitro, regis nur duonlumo kaj kaj poste mallumega mallumega nokto. nokto. La maljuna Antono dum du tagoj ne forlasis sian liton, li ne havis plu la forton por tio. tio. La malbonega malbonegan n veter veteron on de ekster eksteree li longan longan tempon tempon anta˘ anta˘ue ue sentis en siaj membroj. Forlasita kuˆsis sis tie la maljuna fra˘ fra ˘ulo ulo kaj ne povis helpi al si, li apena˘u povis levi al la buˆso so la kruˆcon con kun akvo, kiun li estis stariginta stariginta apud si, kaj nun eˆc la lasta guto estis eltrinkita. Ne la febro, ne la malsano, sed la maljuneco lin paralizis. Tie supre, kie li kuˆsis, sis, regis ˆcirka˘ cirka˘u li preska˘ u ˆciama ciama nokto. Malgranda araneo, kiun li ne povis vidi, kontente kontente kaj laboreme ˆspinad spi nadis is super sup er li sian teksa teks aˆon, on , kvaza˘ kvaza u ˘ por tio, ke tie troviˆgu gu almena˘u nova freˆsa sa funebra f unebra krepo, kiam la maljunulo ma ljunulo fermos por ˆciam ciam siajn sia jn okulojn. okulo jn. Ho, kiel longa kaj dormema estis la tempo! Larmojn li ne havis, dolorojn anka˘u ne; Molly ne vivis en liaj pensoj. Li havis la senton, ke la mondo kaj ˆgia tumulto hav h avas as plu pl u nenian nen ian rilaton ri laton al li, ke li kuˆsas sas jam ja m ekster ekst er ˆgi: Neniu pensis   ja pri li. Dum unu momento momento li eksentis eksentis malsaton, malsaton, anka˘ u soifon li tre forte sentis. Sed neniu venis, por lin refreˆ refreˆsigi; sigi; neniu volis veni. Li ekpensis pri tiuj, kiuj devis perei p erei de senforteco, li rememoris, kiel la sankta Elisabeto, kiam ˆsi vivis ankora˘u sur la tero, ˆsi, si, la sanktulino de lia hejmo kaj de lia infaneco, la nobla dukino de Turingio, la alte eminenta sinjorino, mem iradis en la plej malriˆcajn ca jn lokojn l okojn,, kaj alportadis alport adis al la malsanuloj malsanulo j konsolon konsol on kaj refreˆsigon. sigon. En hela brilo bril o ˆsiaj sia j agoj ago j ˆsvebis svebi s anta˘ anta ˘u lia j okuloj. okulo j. Li rememoris, kiel ˆsi si venadis al la suferantoj kaj parolis al ili vortojn de konsolo, kiel ˆsi si lavadis la vundo jn de la suferantoj kaj al la malsatuloj alportadis manˆgaˆon, o n, kvanka kvankam m ˆsia si a sever se veraa

* Nokta

ˆ cap o de fra capo fra˘  ulo  ˘  *

168

domsinjoro ˆsin sin koleris pro tio. Li rememoris la legendon, kiel unu fojon, fo jon, kiam ˆsi si venis kun plena korbo, en kiu k iu troviˆ t roviˆgis gis vino vin o kaj manga man gaˆˆoj, o j, subite sub ite aperis ap eris ˆsia sia edzo, edzo , kiu observi obs erviss ˆciujn ciuj n ˆsiajn sia jn paˆsojn, so jn, kaj kolere demandi dema ndis, s, kion ˆsi si tie portas po rtas.. Timiˆginte ginte ˆsi si respondis, respo ndis, ke tio estas rozoj, rozo j, kiujn ˆsi si ˆsirkolektis sirkolektis en la ˆgardeno; kaj kiam li, ne kredante, fortiris la tukon, kiu kovris la korbon, jen por la savo de la pia virino fariˆgis gis miraklo, kaj la pano kaj ˆcio cio en la korbo tie kuˆsis sis aliformigitaj en rozojn. Tiel la sanktulino vivis en la animo de la maljuna Antono, tiel ˆsi si kvaza˘ kvaza˘u vivante ˆsvebis svebi s anta˘ anta u ˘ liaj senfortiˆgintaj gintaj okuloj, okuloj, anta˘ anta˘ u lia lito en la mizera tabula budo de la Dana lando. Li senˆ capigis capigis sian kapon, kapon, rigardis al ˆsi si en la milda mild a jn okulo okul o jn, kaj ˆcio cio ˆcirka˘ cirka ˘ue ue estis plena de brilo kaj de rozoj, rozo j, kaj ˆci ci tiuj disvastigadis tra la tuta ˆcambro cambro sian ˆcarman carman bonodoron. bono doron. Subite penetris al li agrabla odoro de pomoj; li vidis, kiel floranta pomarbo etendas al li siajn sia jn branˆ branˆcojn, cojn, tio estis la sama pomarbo, p or kiu li kaj Molly plantis la malgrandan kernon. La arbo ˆsutis sutis siajn sia jn aromajn aromajn foliojn foliojn sur lian varmegan armegan frunton frunton kaj malvarmetigis ˆgin. gin. Ili falis sur liajn sensukiˆgintajn gintajn lipojn, kaj li havis la senton, kvaza˘u pano kaj fortiga vino lin refreˆsigis. sigis. Kaj li sentis sin tiel facila; li ˆgojis tiel sincere, ke li povas kviete ekdormeti. “Nun “Nun mi dormos! dormos!”” li flustris flustris malla˘ malla˘ute; ute; “la dormo dormo bone efikas! efikas! Morga˘ Morga˘ u mi denove estos sana kaj leviˆ gos. Belege, belege! La pomarbon, plantitan en gos. amo, mi vidas nun en belegeco!” Kaj li endormiˆgis. gis. La sekvantan tagon — ˆgi gi estis la tria tago, de post kiam la butiko estis fermita, la neˆgo go plu ne estis pelata de la vento — la najbaroj de kontra˘ue serˆcis, cis, kie estas la maljuna maljun a Antono, kiu ˆciam ciam ankora˘u ne montriˆgis. gis . Li kuˆsis si s senvive elstreˆ elstr eˆcite cite kun ku n la nokta ˆcapeto capeto premita inter la manoj. mano j. Oni ne n e surmetis surm etis gin ˆgin sur lin en la tombo, tombo, li havis havis ja alian, alian, puran puran kaj blank blankan. an. Kie nun estis estis la larmoj, larmoj, kiujn kiujn li estis estis plorint plorinta? a? Kie estis estis tiuj perloj? Ili restis restis en la nokta nokta ˆcapeto capeto — la veraj larmoj ne malaperas el la tolaˆ tolaˆo o — kune kun la ˆcapeto capeto ili estis kaˆ kaˆsitaj sitaj kaj forgesitaj. La malnovaj pensoj, p ensoj, la malnovaj sonˆgoj restis ankora˘ u en la nokta ˆcapeto capeto de la maljuna fra˘ fra ˘ulo. ulo. ˆ Ne deziru ˆgin gin al vi! Gi farus vian frunton tro varmega, ˆgi gi batigus pli forte viajn pulsojn, ˆgi gi alportus al vi tiajn sonˆgojn, gojn, kiuj estus kvaza˘u real re alaˆ aˆo. o . Tion spertis la unua, kiu ˆgin gin metis sur sin, kaj tio estis ja duonon da   jar jarce cent ntoo poste poste,, kaj tio tio esti estiss la urbestr urbestroo mem. mem. Li sidi sidiss kun kun la edzi edzino no kaj dek unu infanoj, infanoj, tre komfor komforte te inter inter siaj kvar kvar muroj. muroj. Sed tuj li eksonˆ eksonˆgis gis pri malfeliˆ ca ca amo, bankroto kaj zorgoj pri pano. “Hu, kiel la nokta ˆcapeto capeto varmigas!” varmigas!” li ekkriis kaj forˆ forˆsiris siris ˆgin, kaj tiam deruliˆgis gis unu perlo p erlo kaj ankora˘ u unu; ili lumis kaj eligis strangan sonon. “Tio estas la artrito,” diris la urbestro, “kiu fajreras anta˘u miaj okuloj!” Tio estis larmoj, ploritaj duonon da jarcento anta˘ue, ue, ploritaj de la mal-

* Nokta

169

ˆ cap o de fra capo fra˘  ulo  ˘  *

 juna Antono el Eisenach. ˆ Ciu, kiu poste surmetis surmetis la noktan noktan ˆcapeton, capeton, ricevis ricevis viziojn kaj sonˆgojn, gojn, lia propra historio aliformiˆgis en histor historion ion de Anton Antono. o. Kreiˆ Kreiˆgis gis tuta fabelo, kreiˆ gis gis multaj, ilin rakontu rakontu aliaj. Ni rakonti rakontiss nun la unuan, unuan, kaj ni finas per la vortoj: “neniam deziru al vi la noktan ˆcapeton capeton de la maljuna fra˘ulo.” ulo.” 3 9 3

FABELOJ

35

170

Io

i volas fariˆgi gi io! — diris la plej aˆga el kvin fratoj; “mi volas alporti utilon al la mondo. mondo . Se mi eˆc havos la plej malgravan pozicion, pozicion , tamen se tio, kion mi faros, estos bona, ˆgi gi ˆciam ciam havos havos ian valoron. Mi farados brikojn, ilin oni nepre bezonas, — tiam mi estos ja ion farinta!” “Sed ion tro malgrav malgravan!” diris la dua frato. frato. “Tio, kion vi volas fari, estas tute kiel nenio. Tio estas manlaborado, kiu pov p ovas as esti farata per p er maˆsino. sino. Ne, en tia okazo mi preferas fariˆgi masonisto, tio almena˘u estas io, tio mi volas fariˆgi. gi. Tio estas estas ja pozicio, pozicio, per kiu oni estas estas akce akcepta ptata ta en la korpora korporaciojn ciojn kaj fariˆgas gas burˆgo, go, ricevas ricevas propran standardon standardon kaj propran propran gastejon. gastejon. Jes, se la afero iros bone, mi povos mem teni helpantojn kaj esti nomata majstro, kaj mia edzino fariˆgos gos majstredzino; tio estas ja io!” “Tio estas estas absolute nenio!” nenio!” diris la tria; “tiam vi staros ankora˘ ankora˘u ekster la efektivaj rangaj klasoj, da kiuj multaj ekzistas en la urbo, multe pli altaj ol la klaso de la majstroj. Vi povas esti tute brava homo, sed kiel majstro vi estos ja nur tio, kion oni nomas ”simplulo“. Ne, mi konas ion pli bonan! Mi ˆ volas fariˆgi gi arhitekturisto, eniri en la karieron artistan, mi volas leviˆgi al tiuj, kiuj staras pli alte en la regiono de la spirito. Estas vero, ke mi devas komenci de malsupre, malsupr e, mi eˆc diros d iros tute senˆgene, gene, ke mi devas komenci komenc i kiel ˆcarpentista carpentis ta lernanto, mi devos porti ˆcapon, capon, kvankam kvankam mi kutimis porti silkan silkan ˆcapelon, capelon, mi devos kuradi alporti bieron kaj brandon por la simplaj submajstroj kaj permesi, permesi, ke ili parolu al mi ”ci“, kaj tio ne estas estas io agrabla. Sed mi imagos

* Io  *

171

al mi, ke la tuta afero estas maskerado, ke tio estas maskerada libereco. Morga˘u, u, tio estas kiam mi fariˆgos gos submajstro, mi iros mian propran vojon, kaj tiam la aliaj min plu ne interesos. Mi vizitados la akademion, mi lernos ˆ desegni, mi estos nomata ar hitekturisto, — tio estas io, tio estas multe! Mi povas povas atingi la titolon ”moˆ ”moˆsto“, sto“, eˆ c ion pli, kaj mi konstruos kaj konstruos, tute kiel miaj anta˘uuloj. uuloj. Tio ˆciuokaze ciuokaze estas io, kion oni pov p ovas as fidi! La tuta afero estas io!” “Tiu io min ne interesas!” diris la kvara frato; “mi ne volas iri la˘u fremdaj postesignoj, mi ne volas esti kopio, mi volas fariˆgi genio, mi volas fariˆgi gi pli ta˘uga uga ol vi ˆciuj ciuj kune! Mi kreos kreos novan novan konstrua konstruarton rton,, mi donos la ideon ideon por konstruaˆ konstruaˆo, o, kiu estos tute konforma al la klimato kaj materialo de la lando, al la nacieco de la lando, al la evoluo de nia jarcento, jarcento, kaj al miaj mia j konstruaˆ konstruaˆoj oj mi aldonos ankora˘u speciale konstruitan etaˆgon, gon, por montri mian genion!” “Sed se la klimato kaj la materialo ne ta˘ugos!” diris la kvina; “tio estos des pli malbona, ke ˆgi gi havos influon. La ideo pri nacieco facile povas tiel etendiˆgi, ke ˆgi gi fariˆgos gos afektaˆo, o, la evoluo de la jarcento povas iri ˆgis senbridiˆgo, go, kiel ofte la junularo senbridiˆgas. gas. Mi vidas, vidas, ke neniu el vi ion atingo atingos, s, almena˘ almena˘u ne en tiu grado, grado, kiel vi mem pensas. pensas. Sed agu, agu, kiel kiel vi volas volas;; mi ne similo similoss al vi, mi starigas min ekster via rondo, kaj pri tio, kion vi entreprenas, mi ˆ objekto havas ion malla˘udindan, faros miajn observojn. Ciu udindan, tion mi eltiros kaj priparolos, priparolo s, tio ˆciam ciam io estas!” Kaj tiel tiel li agis, agis, kaj la homoj homoj diris diris pri la kvina: kvina: “Li estas estas homo de tute speciala speco! Li havas bonan kapon, sed li nenion faras!” Sed ˆguste per tio li estis io. Vidu, tio estas nur malgranda historio, kaj tamen ˆgi gi ne finiˆgos, gos, tiel longe, kiel staros la mondo! Sed ˆcu cu nenio plu fariˆgis gis el la kvin kvin fratoj? fratoj? Tio estus estus ja nenio! nenio! A˘uskultu uskultu do plue, tio estas tuta fabelo! La plej aˆga ga frato, frato, kiu faradis faradis brikojn, brikojn, rimarkis, rimarkis, ke de ˆciu ciu briko, briko, kiam gi ˆgi estis preta, deruliˆgis gis spesdeko; ˆgi gi estis nur monero kupra, sed multe da malgrandaj malgrandaj spesdekoj, spesdekoj, metitaj metitaj unu sur la alian, aliformiˆ aliformiˆgis gis en spesmilon, kaj kie oni per ˆgi gi frapa fra pas, s, ˆce ce la bakis ba kisto, to, ˆce ce la buˆcisto cis to kaj ˆce ce la tajl ta jloro oro,, ˆce ce ili il i ˆciuj, ciu j, tie la pordo larˆge ge malfermiˆgas gas kaj oni ricevas, ricevas, kion oni bezonas. Vidu, tion donis donis la brikoj; brikoj; estas estas vero, vero, ke kelkaj kelkaj dispeci dispeciˆˆgis g is a˘ u rompiˆgis, gis, sed ili anka˘u trovis por si uzon. En la vilaˆgo go patrino Margareto, la malriˆ ca ca virino, tre deziris konstrui al si malgrandan malgrand an dometon; ˆsi si ricevis ˆciujn ciujn rompita jn brikojn briko jn kaj anka˘u kelkan nombron da tutaj brikoj, ˆcar car la plej aˆga ga frato havis bonan koron kvankam li nur faradis brikojn. briko jn. La malriˆca ca virino starigis al si mem sian domon; ˆgi estis mallarˆga, ga, unu fenestro sidis malrekte, la pordo estis tro malalta; kaj la pajla tegmento povus estis aranˆgita gita pli bone, tamen ˆsirmon sirmon kaj defendon ˆgi gi donis kaj oni ˆgin gin povis vidi de malproksime sur la maro, kies potenco rompiˆgadis

* Io  *

172

sur la digo. La salaj sala j gutoj guto j ˆsprucadis sprucadis sur la tutan domon, kiu ankora˘u staris, kiam ˆgia gia mastrino jam de longe estis mortinta, — tion ka˘uzis la fortikeco de la brikoj. La dua frato, frato, — nu, li povosc povosciis iis konst konstrui rui alie, alie, li lernis lernis ja tion. Kiam Kiam li pretigis sian subma jstran labora lab oraˆˆon, on, li pakis sian tornistron kaj kantis la submajstran kanton: “Mi migras, juna vojaˆgant’, gant’, En ˆciu ci u lo lok’ k’ ˆsata sa tata ta,, Pro forta brak’, pro gaja kant’  Volonte akceptata. akceptata. Kaj kiam poste hejmen mi  Revenos en la fino, Nesteton fondos fondo s mi kun ˆsi, Kun mia karulino.” Kaj tiel tiel li fari faris. s. Kiam Kiam li rev revenis enis en sian sian urbon urbon kaj fari fariˆˆgis gis majstro, li konstrui konstruiss domon apud domo, tutan straton. straton. Kiam la strato estis preta, preta, bone aspektis kaj pligrandigis la urbon, tiam la domoj konstruis por li malgrandan domon, domon, kiu fariˆ fariˆ gis gis lia propra propraˆˆo. o. Sed kiel la domoj povis povis konstru konstrui? i? Jes, Jes, demand demandu u ilin, ilin, kaj ili ne respondo respondos, s, sed la homoj homoj respondo respondoss kaj diros: diros: “Jes, “Jes, ˆ estis malgranda kaj havis certe la strato konstruis por li lian domon!” Gi argilan plankon; sed kiam li dancis sur tiu planko kun sia fianˆcino, cino, ˆgi gi fariˆgis gis blanka blanka kaj vaksita vaksita kaj el ˆciu ciu ˆstono stono de la muro elkreskis floro, kio aspektis tiel same bone, kiel multekosta multekosta tapeto. Tio estis tre ˆcarma carma domo kaj feliˆ ca ca geedza paro. La korporacia standardo flirtis anta˘u la domo, kaj submajstroj kaj metilernantoj kriis: “Hura!” Jes, tio estis io; kaj poste li mortis, tio anka˘u estis io. ˆ ekturi Nun venis la vico de la ar hitekt hit uristo sto,, la tria tria frato, frato, kiu anta˘ anta˘ue ue estis ˆcarpentista carpentista lernanto, portis ˆcapon capon kaj ludis la rolon de knabosendato, sed ˆ per la akademio li leviˆgis g is ˆgis g is la rango de ar hitekturis hitek turisto, to, atingis atingis la titolon titolon “moˆ “moˆsto”, sto”, konstruigis multe da domoj, kaj en la strato konstruita de lia frato, la masona majstro, li konstruigis domon por ˆci ci tiu, tiel ke la strato nun estis nomata per lia nomo; kaj la plej bela domo de la strato fariˆgis lia propra; tio estis io, kaj li anka˘u estis io, kaj ankora˘u kun longa titolo anta˘ue ue kaj malanta˘ ue. Liaj infanoj estis nomataj bonklasaj infanoj, kaj kiam li mortis, lia ue. vidvino vidvino estis vidvino bonklasa, — tio estas estas io. Lia nomo staris konstan konstante te sur la angulo de la strato kaj vivis en la buˆso so de la popolo p opolo kiel nomo de strato, strato,  jes, tio estas io! Nun pri la genio, la kvara frato, kiu volis elpensi ion novan, ion tute precipan kaj ankora˘u novan etaˆgon; gon; sed ˆgi gi disfalis sub li, kaj li defalis kaj rompis al si la kolon, — li tamen ricevis belegan enterigan procesion kun

* Io  *

173

korporaciaj standardoj kaj muziko, floroj en la gazetoj kaj sur la strato. Tri funebraj paroloj estis eldiritaj super li, unu pli longa ol la alia, kaj li certe havus grandan plezuron, se li povus ilin a˘udi, udi, ˆcar car li amis, ke oni parolu pri li. Sur lia tombo oni starigis monument monumenton, on, kvankam kvankam nur unuetaˆ unuetaˆgan, gan, sed tio tamen estas ja io! Nun li estis esti s mortinta, kiel ki el la tri alia j fratoj; frato j; sed se d la lasta, kiu ˆcion cion kritikadis, transvivis transviv is ilin i lin ˆciujn, ciujn, kaj tiel ja j a anka˘ an ka˘u devis d evis esti, ˆcar car tiamaniere ti amaniere al li apartenis aparteni s la lasta vorto, kaj por li estis grave havi la lastan vorton. Li estis ja la bona kapo, kiel diris la homoj. Fine ekbatis ekbatis anka˘ u lia horo, li mortis kaj venis al la pordo p ordo de la ˆcielo. cielo. Anta˘u tiu pordo p ordo oni ˆciam ciam aperas duope. Li staris do nun tie kun alia animo, kiu anka˘u volis eniri, kaj tio estis ˆguste la maljuna patrino Margareto de la apuddiga domo.

“Verˆ “Verˆsajne sa jne por kontrasto tio estas aranˆgita, ke mi devas devas aperi ˆci ci tie samtempe kun ˆci ci tiu mizera animo!” diris la granda kritikisto. “Nu, patrineto, ˆ ˆsi kiu ˆsi si estas? est as? Cu si anka˘ an ka˘u volas eniri?” li demandis. La maljuna virino faris riverencon rivere ncon tiel bone, bo ne, kiel ˆsi povis, povi s, ˆcar car ˆsi si pensi pe nsiss ke tiu, t iu, kiu parolas paro las kun ˆsi si estas esta s sankta Petro mem! “Mi estas malriˆ ca ca simpla virino sen familio, la maljuna Margareto de la apuddiga domo!” “Nu, kion do ˆsi si tie malsupre faris kaj plenumis?” “Beda˘ urinde urinde mi en tiu mondo plenumis nenion, kio povus p ovus ˆci ci tie malfermi ˆ estos afero de pura favorkoreco, se mi ricevos permeson al mi la eniron. Gi eniri tra la pordo!”

* Io  *

174

“Kiele ˆsi si forlasis tiun mondon?” li demandis, por ion diri, ˆcar car estis al li enuige stari kaj devi atendi.

“Nu, kiele mi ˆgin gin forlasi forlasis, s, mi ne scias! scias! Malsan Malsanaa kaj mizera mizera mi estis estis en la lastaj lastaj jaroj, kaj tial verˆ verˆsajne sajne mi ne povis elteni, kiam mi elrampis elrampis el mia lito lito kaj elmeti elmetiss min ekstere ekstere al la frosto frosto kaj malv malvarmo. armo. Tio estis estis ja kruela kruela vintro vintro,, sed nun mi dank’ dank’ al Dio ˆcion cion trapas trapasis. is. En la lastaj tagoj tagoj nenia nenia venteto venteto sin movis, sed estis terure malvarme, malvarme, kiel via sankta moˆ sto sto scias. La glac gl acio io elˆsoviˆ sov iˆgis gis de la bordo en la maron tiel malproksime, kiel oni nur povis vidi; ˆciuj ciuj homoj h omoj el la urbo iris sur la glacion; ili tie kolektiˆgis gis por glitkurado ˆ kaj por dancado, mi pensas, ke ili tiel tion nomas. Cie a˘ udiˆ udiˆgis gis muziko kaj staris budoj budo j kun refreˆsigaˆ sigaˆoj. o j. Mi povis a˘udi udi la tutan bruon eˆc en e n mia m ia mizera m izera ˆcambreto, cambreto, en kiu mi kuˆsis. sis. Vespere, esper e, kiam la luno jam estis leviˆginta sed donis nur malgrandan lumon, mi el mia lito rigardis tra la fenestro la tutan bordon. ˆ Guste tie, kie la ˆcielo cielo kaj la maro kuntuˆsiˆ siˆgis, gis, aperis subite stranga blanka nubo. Mi kuˆsis sis kaj observis precipe la nigran punkton en ˆgi, gi, kiu fariˆgis gi s ˆciam ia m pli kaj pli granda. Tiam mi ekkomprenis, kion ˆgi signifas. Mi estas maljuna kaj sperta, kvankam tiun signon oni ne ofte vidas. Mi ˆgin rekonis, kaj teruro

* Io  *

175

min min atak atakis is.. Du fojojn anta˘ anta˘ ue ue en mia vivo mi jam vidis tiun aˆ aˆon, on, kaj mi sciis, ke balda˘u leviˆgos gos terura uragano kun alfluego, kiu trafos neatendite ˆciujn ciujn tiujn kompatindajn homo jn, kiuj nun drinkis kaj saltis kaj estis gajaj. gaja j. Junuloj kaj maljunuloj, la tuta urbo estis ja tie. Kiu povis ilin averti, se neniu el ili vidis kaj komprenis tion, kion mi nun komprenis. Nepriskribebla timego atakis min, sed ˆgi gi anka˘u enverˆ enverˆsis sis en min novan novan vivon, kiun mi jam delonge ne sentis en mi. Mi sukcesis eliri el la lito kaj altreni min ˆgis la fenestro, sed plue miaj mia j fortoj forto j ne sufiˆ su fiˆcis. cis. Malfermi la fenestron mi ne povis. Mi povis vidi, kiel la homoj tie sur la glacio kuras kaj saltas, mi povis vidi la elegantan flagon, mi povis a˘udi, udi, kiel la knaboj krias hura kaj la knabinoj kaj la junaj viroj kantas. Estis tre gaje, sed pli kaj pli alten leviˆgis la blanka nubo kun la nigra sako sako en sia mezo. mezo. Mi kriis tiel la˘ute, ute, kiel mi povis, sed neniu min a˘udis, udis, mi estis tro malproksime: Balda˘u la ventego devis eksplodi, rompi la glacion, kaj ˆciuj ciuj tie devis de vis nesaveble n esaveble droni. dron i. A˘udi udi min ili ne povis, por eliri al ili mi ne havis la forton. Ho, se mi povus per ia rimedo venigi ilin sur la teron! Tiam Dio inspiris al mi la ideon ekbruligi mian liton, prefere neniigi mian domon per fajro, ol perme p ermesi, si, ke la granda granda amaso da homoj mizere mizere pereu. Feliˆ eliˆce ce mi sukcesis ekbruligi la fajron, mi vidis la ruˆgan gan flamon, mi savis min ekster la pordon, sed tie mi falis kaj restis restis kuˆ kuˆsanta, santa, mi ne povis plu min teni sur la piedoj. Kiam mi forlasis forlasis la domon, la fajro fa jro alte ekflamis, ekflamis, eliˆgis gis tra la fenestro super la tegmenton. Tuj oni sur la glacio rimarkis la fajron, kaj ˆciuj ciuj ekkuris tiel rapide, kiel ili nur povis, povis, por helpi al mi, al la malfeliˆ malfeliˆ ca ca kriplulino kriplulino,, kiu la˘u ilia opinio estis en danˆgero gero forbrul forbruli. i. Ne troviˆ troviˆgis gis eˆ c unu, kiu kurus ien aliloken. Mi a˘udis, udis, kiel ili venis, sed mi anka˘u a˘udis, udis, kiel bruis en la aero, mi a˘udis, udis, kiel tondris, kvaza˘u oni pafus el grandaj kanonoj, la alfluego levis la glacion kaj krevigis ˆgin. gin. Sed ili atingis la digon, kie la fajreroj flugadis super mi; mi venigis ilin ˆciujn ciujn ekster danˆgeron. geron. Sed verˆ verˆsajne sajne mi ne povis p ovis elteni la malvarmon malvarmon kaj la timegon, kaj tiamaniere mi venis ˆci ci tien al la pordo de la ˆ certe estos malfermita anka˘u al tia mizera estaˆ ˆcielo. Gi estaˆo o kiel mi; kaj nun mi tie malsupre ja anka˘u ne n e havas plu domon ˆce ce la digo, sed tio ne donas al mi ankora˘u rajton ra jton de eniro ˆci ci tien” Tiam malfermiˆgis gis la pordo p ordo de la l a ˆcielo, cielo, kaj anˆgelo gelo enkondukis la maljunan ˆ virinon internen. Si perdis ekstere unu litpajleron, unu el la pajlotrunketoj, sur kiuj ˆsi estis kuˆsinta sinta en la lito, kiun ˆsi ekbruligis, ekbrulig is, por savi la amason da homoj. homoj. La pajla trunk trunketo eto alifor aliformiˆ miˆgis gis en puran oron, sed en tian oron, kiu kreskis kaj volviˆgis gis supren en formo de plej helaj ornamaˆ ornamaˆoj. oj. “Vidu, tion alportis alp ortis la malriˆ ca ca virino!” diris la anˆgelo. gelo. “Kaj kion vi nun alportas? Sed mi scias, ke vi nenion plenumis, vi ne elfaris eˆc unu brikon. Se vi povus nun iri returne kaj alporti kun vi almena˘u unu de vi faritan brikon! Estas vero, ke ˆgi gi estus tute senta˘uga, uga, se vi ˆgin gin estus farinta, sed se ˆgi gi estus farita kun bona volo, ˆgi gi tamen tamen estus estus io. Sed vi ne povas povas iri returne, returne, kaj mi nenion, povas fari por vi.”

176

* Io  *

Tiam Tiam ekpetis ekpetis por li la malri malriˆˆca ca animo, animo, la virino virino el la apuddig apuddigaa domo. domo. “Lia frato faris f aris ˆciujn ciujn brikojn briko jn kaj pecetojn, pecetojn , el kiuj mi konstruis mian mizeran dometon, kaj li donacis don acis ilin al mi; por p or mi, la malriˆ m alriˆca ca virino, tio estis tre tr e multe. ˆ oni ne povus alkalkul Cu alkalkulii al li ˆciujn ciujn tiujn brikojn kaj pecojn? Tio estus ago de favorkoreco! Li ˆgin gin bezonas, kaj ˆci ci tie estas ja la hejmo de d e favorkore favorkoreco!” co!” “Via frato, tiu, kiun vi nomis la plej malgrava,” diris la anˆgelo, “li, kies honesta profesio estis rigardata de vi kiel la plej malalta, li donacas al vi parteton de sia regno ˆciela. ciela. Vi ne estos forpelita, vi ricevos la permeson resti ekstere ekstere kaj pripensi pripensi kaj serˆ serˆci ci kiamaniere kiamaniere vi povus rebonigi rebonigi vian vivon vivon tie malsupre, sed ˆci ci tien vi ne venos, anta˘u ol vi el bonaj faroj ne estos farinta almena˘u ion!” “Tion mi povus esprimi pli bone!” pensis la granda kritikisto, sed li tion ne diris la˘ute, ute, kaj tio estis jam io. 3 9 3

A ?

?