glosaro @
esperanta-portugala
$ Elektitaj Fabeloj
ˆ oj kolekto kole kto verd verdaj aj pagoj g
verk verko o:
Jakob kaj Wilhelm Grimm Elektitaj Fabeloj
El la germana lingvo tradukis Kabe glosar glosaro o:
Lingva kunlaboro kaj revizio : Felipe Castro Arta kunlaboro : Hannah Mendes Ideali Id ealigo go ka kajj aranˆgo go : Einstein G. dos Santos
NAT NATAL - BRAZILO Marto 2008
[email protected]
Enhavo #
Litero A
1
#
Litero B
2
#
Litero C
4
#
ˆ Litero C
4
#
Litero D
5
#
Litero E
6
#
Litero F
8
#
Litero G
10
#
ˆ Litero G
11
#
Litero H
11
#
Litero I
12
#
Litero J
12
#
ˆ Litero J
13
#
Litero K
13
#
Litero L
16
#
Litero M
17
#
Litero N
20
#
Litero O
21
#
Litero P
21
#
Litero R
24
#
Litero S
26
#
ˆ Litero S
29
#
Litero T
29
#
Litero U
31
#
Litero V
31
#
Litero Z
32
A ?
?
GLOSARO GLOSAR O — ELEKTITAJ FABELOJ
+ A
abel.o – abelha aboc.o.libr.o – cartilha cartilha do abeced´ ario abomen.a – abomin´ avel, avel, repugnante abomen.ind.a – digno de ser abominado abomen.o – abomi ab omina¸ na¸c˜ c˜ ao, repuls˜ ao aˆ cet. ce t.an ant. t.o o – comprado comp rador, r, freguˆ freg uˆes es aˆcet.i – comprar aˆcet.o – compra (sentido geral) adia˘ u – adeus adia˘ u.i u.i – dizer adeus, despedir-se de adia˘ u.o u.o – despedida, despedida, (o) adeus admir.i – admirar, ficar encantado com admon.i – advertir, repreender aer.o – ar afabl.a – af´ avel, avel, am´ avel avel afabl.e – afavelmente afer.o – assunto, quest˜ ao ag.i – agir agl.o – aguia ´ aguia ag.o – a¸c˜ cao, ˜ ato agoni.i – agonizar agrabl.a – agrad´ avel avel agrabl.e – agradavelmente aˆ g.a g.a – idoso(a) aˆ g.o g.o – idade ah!, aah! – ah! ajn – quer que (seja) akcept.i – aceitar; receber (visita); topar (jogo) akcept.o – aceita¸c˜ cao, ˜ acolhimento akir.i – adquirir, obter akompan.ant.ar.o – comitiva, com itiva, s´equito equi to akompan.ant.o – acompanhante akompan.i – acompanhar akr.a – agudo(a), afiado(a) akrid.o – gafanhoto, grilo akr.ig.i – agu¸car, car, afiar akr.ig.il.o – amolador (instrumento) akr.ig.ist.o – amolador (pessoa) akv.a – aqu´ atico(a) atico(a) akv.o – agua ´ agua akv.o.bar.o – barreira d’´agua agua akv.uj.o – dep´ osito osito d’´ agua agua al – em dire¸c˜ cao ˜ a, para, a alabastr.a – alabastrino(a) alarm.e – de modo a alarmar al.don.e – de modo a acrescentar al.don.i – acrescentar, adicionar al.don.o – acr´ ac r´esci es cimo mo
1
al.flug.i – voar em dire¸c˜ cao ˜ a al.glu.iˆ g.i g.i – colar-se ali.a – outro(a) ali.e – ali´ as, as, de outro modo ali.form.ig.i – mudar, transformar al.ig.i – aliar al.iˆ g.i g.i – aderir, filiar-se, incorporar-se ali.o – outra coisa ali.vest.i – trocar de roupas al.jung.i – atrelar a al.konduk.i – trazer al.k al .kro roˆ ˆ c.i c. i – enganchar, prender al.kroˆc.iˆ g.i – enganchar-se al.kur.i – acorrer, acudir al.lig.i – ligar a al.log.i – atrair, iscar, engodar almena˘ u – ao menos, pelo menos al.met.i – aplicar; acrescentar almoz.o – esmola almoz.pet.i – pedir esmola, mendigar almoz.ul.o – pedinte, mendigo al.naˆ g.i g.i – nadar em dire¸c˜ cao ˜ a al.najl.i – pregar, cravar al.parol.i – dirigir a palavra a al.p al .paˆ aˆ s.i s. i – aproximar-se de (andando), abordar al.port.i – trazer al.prem.i – apertar contra al.p al .puˆ uˆ s.i s. i – empurrar para al.ramp.i – rastejar para al.ˆ al .ˆ sov. so v.ii – empurrar deslizando para alt.a – alto(a) altar.o – altar alt.e – de modo a ficar/ser alto alt.e.n – em dire¸c˜ cao ˜ ao alto al.tir.i – puxar para; atrair alt.prez.a – de alto pre¸co, co, caro(a) alt.rang.ul.o – dignit´ ario; pessoa de alta gradua¸c˜ ario; cao ˜ al.treni – arrastar para alud.o – alus˜ ao alumet.o – palito de f´osforo osforo al.ven.o – chegada al.vok.i – chamar, invocar, apelar amas.e – em massa; a granel amas.o – multid˜ ao, mont˜ ao, pilha amba˘ u – ambos(as) ambos.o – bigorna am.e – com amor, amavelmente am.i – amar, gostar de, benquerer amik.a – amig´ avel avel amik.e – amigavelmente amik.iˆ g.i g.i – tornar-se amigo, fazer amizade amik.o – amigo am.o – amor amuz.i – divertir, recrear, entreter
GLOSARO GLOSAR O — ELEKTITAJ FABELOJ
amuz.iˆ g.i g.i – divertir-se, divertir-se, entreter-se an. – “angl.e”: “angl.e ”: em inglˆes es anas.et.o – patinho anas.in.o – pata anas.o – pato angul.o – angulo; ˆ angulo; canto anˆ gel.o gel.o – anjo anim.o – alma, ˆanimo, anim o, esp´ırito ırit o anka˘ u – tamb´ mb´em ankora˘ u – ainda ankr.o – ancora ˆ ancora anonc.i – anunciar anser.in.o – ganso ga nso fˆemea em ea anser.o – ganso anstata˘ u – em vez de, em lugar de anstata˘ u.ant.o u.ant.o – substituto anstata˘ u.e u.e – substituidamente, em substitui¸c˜ cao ˜ anstata˘ u.i u.i – substituir anta˘ u – h´ a, antes de (tempo), diante de (lugar) a, anta˘ u.a u.a – anterior (tempo), dianteiro(a) (lugar) anta˘ u.dir.i u.dir.i – predizer, profetizar anta˘ u.dir.o u.dir.o – predi¸c˜ cao ˜ anta˘ u.e u.e – anteriormente anta˘ u.e.n u.e.n – avante, para a frente anta˘ u.parol.o u.parol.o – pref´ acio acio anta˘ u.tuk.o u.tuk.o – avental anta˘ u.vid.i u.vid.i – prever, antever, premonizar antikv.a – antigo(a) apart.a – separado(a), apartado(a) aparten.i – pertencer apart.ig.i – apartar, separar, dividir apena˘ u – apenas, mal, logo que aper.i – aparecer aper.o – apari¸c˜ cao, ˜ vis˜ ao apetit.o – apetite apog.i – apoiar, arrimar apog.seˆ g.o g.o – poltrona apostol.o – ap´ ostolo ostolo apr.id.o – filhote de javali apr.o – javali apud – ao lado de, junto a apud.a – adjacente, adjacente , junto(a), cont´ cont´ıguo(a) ıguo(a ) apud.e – junto, juntamente arab.a – ar´ abico(a) abico(a) aranˆ g.i g.i – arranjar, arrumar, dispor arb.a – arb´ oreo(a), oreo(a), , de arvore a ´rvore arb.ar.o – floresta, mata arb. ar b.et et.aˆ .aˆ.o . o – arbusto arb.et.ar.o – floresta de pequenas ´arvores arvores arb.et.o – pequena arvore, a´rvore, arvorezinha arb.o – arvore ´ arvore arest.i – prender, capturar argil.a – argiloso(a) arˆ gent.a gent.a – prateado(a)
2
arˆ gent.o gent.o – prata arm.il.o – arma ar.o – conjunto arogant.e – arrogantemente, com arrogˆ ancia ancia arom.i – ter aroma art.a – art´ıstic ıst ico( o(a) a) artifik.e – artificiosamente artifik.em.a – artificioso(a) artifik.o – artif arti f´ıcio, ıcio , subte s ubterf´ rf´ugio, ugio, artimanha art.o – arte artrit.o – artrite aspekt.i – ter o aspecto de, ter aparˆ encia encia de aspekt.o – aspecto atak.i – atacar atak.o – ataque atend.i – esperar, aguardar atent.e – atentamente atent.i – atentar, prestar aten¸c˜ cao ˜ a, ter cuidado com atest.ant.o – testemunha ating.i – atingir, alcan¸car, car, conseguir, obter a˘ u – ou a˘ ud.i ud.i – ouvir a˘ uskult.ant.o uskult.ant.o – ouvinte, auditor a˘ uskult.i uskult.i – escutar, ouvir avel.a – de avel˜ a avel.arb.o – aveleira, avel˜ azeira aventur.o – aventura avert.i – advertir, avisar, prevenir avert.o – advertˆ adve rtˆencia, enc ia, aviso avid.a – avido(a) ´ avido(a) avid.e – avidamente avid.ec.o – avidez avid.ul.o – avarento av.in.o – av´ o av.o – avˆ o azen.o – burro, asno
+ B
babil.ad.o – bate-papo, tagarelice babil.i – bater papo, tagarelar tagarelar bagatel.o – bagatela, ninharia bak.i – cozer, assar (no forno), fornear bak.ist.o – padeiro bala.i – varrer, varrer, vasculhar bala.il.o – vassoura balanc.i – balan¸car, car, menear balda˘ u – em breve, brevemente, logo bal.o – baile band.o – bando, tropa, quadrilha
GLOSARO GLOSAR O — ELEKTITAJ FABELOJ
ban.dom.o – casa de banho ban.i – banhar bapt.o.fest.o – batizado barbir.o – barbeiro barb.o – barba barb.o.friz.ist.o – frisador de barba barb.ul.o – barbudo barel.o – barril, pipa, barrica bar.i – barrar baron.o – bar˜ ao baston.a – de bast˜ ao baston.eg.o – clava baston.o – bast˜ ao; b engala engala batal.i – batalhar, combater batal.o – batalha, combate bat.fal.ig.i – derrubar a golpe bat.i – bater, dar pancada bat.o – pancada, golpe bazar.a – de mercado, de feira, de bazar beda˘ ur.i ur.i – lamentar, sentir, lastimar, ter pena beda˘ ur.ind.e ur.ind.e – lamentavelmente, lamentavelmente, infelizmente infelizmente bel.a – belo(a), bonito(a) bel.aˆ el .aˆ.o . o – coisa bela bel.e – belamente, de maneira bela bel.ec.o – beleza bel.eg.a – bel´ be l´ıssimo ıss imo(a (a)) bel.eg.e – belissimamente bel.et.a – bonitinho(a) bel.ul.in.o – mulher bela bel.ul.o – homem belo ben.i – aben¸coar coar benk.et.o – banquinho, mocho benk.o – banco (m´ ovel) ovel) ben.o – ben¸c˜ cao ˜ ber.o – baga best.eduk.ant.o – adestrador de animais best.et.o – animalzinho, animalejo best.o – animal betul.o – b´etula, etu la, vido eiro bezon.i – precisar (de), necessitar (de) bier.o – cerveja bird.et.o – passarinho bird.o – p´ assaro, assaro, ave blank.a – branco(a), alvo(a) blank.ig.i – alvejar, branquear, embranquecer blek.i – gritar (animais), berrar, grasnar, uivar etc. blind.ec.o – cegueira blov.i – soprar, assoprar blov.ul.o – assoprador (pessoa) blu.a – azul boben.o – bobina, carretel bo.fil.in.o – nora bo.fil.o – genro boj.i – ladrar, latir
3
bol.i – ferver, estar em ebuli¸c˜ cao ˜ bon.a – bom, boa bon.e – bem bon.ec.o – bondade bon.eg.a – otimo, ´ otimo, excelente bon.eg.e – otimamente, otimo o ´timo bon.gust.a – saboroso(a), gostoso(a) bon.kor.a – bondoso(a) bon.o – (o) bem bon.odor.i – cheirar bem bord.o – margem, margem, borda, costa, b eira botel.o – garrafa bov.aˆ ov .aˆ.o . o – carne de boi bov.in.o – vaca bov.o – boi brak.o – bra¸co co bran br anˆ ˆ c.ar c. ar.o .o – ramagem bra br anˆc.et.aˆ.o . o – graveto bran br anˆ ˆ c.et c. et.o .o – galhinho branˆ bra nˆ c.fa c. fask. sk.o o – feixe de lenha bra br anˆc.o – galho, ramo brasik.a – de couve brasik.o – couve brav.a – bravo(a), valente, corajoso(a) brav.e – bravamente brav.ul.o – homem bravo Bremen.a – de Brema Bremen.o – Brema (cidade alem˜ a) bril.a – brilhante, luzente bril.e – brilhantemente bril.i – brilhar, luzir briliant.o – brilhante (j´ oia), diamante facetado oia), bril.o – brilho, luzeiro brod.i – bordar, lavrar bros.i – escovar bru.e – barulhentamente, barulhentamente, ruidosamente ruidosamente bru.eg.i – estrondear, mugir (vento) bru.ferm.i – fechar barulhentamente barulhentamente bru.i – fazer barulho brul.i – queimar, arder brul.ig.i – queimar, incendiar, incinerar brul.krim.o – incˆendio endi o preme p remedit ditado ado bru.o – barul ba rulho ho,, ru´ıdo brust.o – peito brut.o – bruto, brut o, rˆes, es, animal ani mal buˆ buˆ c.ej c. ej..o – matadouro; a¸cougue cougue buˆ c.i – abater, abat er, matar mata r (rˆ ( rˆes) es) buˆc.is c. ist. t.o o – magarefe, a¸cougueiro cougueiro bud.o – barraca barraca de feira; feira; tenda buf.o – sapo buked.o – ramalhete buk.i – afivelar buk.o – fivela bul.o – bola; torr˜ ao
GLOSARO GLOSAR O — ELEKTITAJ FABELOJ
burd.o – zang˜ ao buˆs.eg s. eg..o – bocarra; goela, fauce buˆs.o – boca buter.o – manteiga butik.ist.in.o – lojista (mulher) butik.o – loja, lo ja, armaz´ arma z´em em buton.o – bot˜ ao
+ C
ced.em.a – condescendente ced.i – ceder, abdicar cel.i – mirar, visar cent – cem (100) cerb.o – c´ereb er ebro ro cert.a – certo(a) cert.e – certamente, decerto, na verdade cert.ig.i – assegurar, afirmar, confirmar cert.iˆ g.i g.i – ter a certeza cerv.in.o – cor¸ca ca cerv.o – cervo, veado ceter.a – o(a)s outro(a)s, o(a)s demais, restante ceter.e – al´em em disso, de resto, ali´as as cifer.o – cifra; n´ umero; umero; algarismo cikatr.o – cicatriz, estigma cinabr.e.ruˆ g.a g.a – vermelho-cin´ abrio abrio (cor) cindr.e.griz.a – cinzento(a) (cor) cindr.o – cinza Cindrulin.o – Cinderela, Gata Borralheira civiliz.i – civilizar, domesticar
+ ˆ C
ˆ cagr ca gren en.i .i – afligir, desgostar, magoar ˆ cagr ca gren en.i .iˆ g.i g ˆ.i – afligir-se, desgostar-se ˆ cagr ca gren en.o .o – afli¸c˜ cao, ˜ desgosto, pesar ˆ cambr ca mbr.e .et. t.o o – quartinho, camarim, cabina ˆ cambr mb r.o – quarto, aposento, sala, cˆamara amara ˆ cape ca pel. l.et et.o .o – chapeuzinho ˆ cap ca pel.o el .o – cha ch ap´eu ˆ cap.o – boina, boina , chap´eu eu sem aba ˆ car – porque, pois, pois que, visto que ˆ carm.a – encantador, fascinante, charmoso(a) ˆ car.o – carro¸ca, ca, carro ˆ cas. ca s.ad ad.o .o – ca¸cada, cada, ca¸ca ca (a¸c˜ cao ˜ de ca¸car) car) ˆ cas.aˆ.o – ca¸ca ca (presa), carne de ca¸ca ca
4
ˆ cas ca s.aˆ.u . uj.o – recipiente para carne de ca¸ca; ca; alforje ˆ cas. ca s.hun hund. d.o o – c˜ ao de ca¸ca ca ˆ cas.i – ca¸car car ˆ cas. ca s.is ist. t.o o – ca¸cador cador ˆ ce ce – junto de, junto a; em casa de ˆ ce. ce .est. es t.ii – estar presente, comparecer, assistir a ˆ cef.a – principal, capital, b´asico(a) asico(a) ˆ cef. ce f.ur urb. b.o o – capital ˆ cemi ce miz. z.et et.o .o – camiseta ˆ cemi ce miz. z.o o – camisa ˆ cen.o – cadeia, corrente ˆ ceriz cer iz.a .arb rb.o .o – cerejeira ˆ cer ce rk.o – caix˜ ao, esquife, ata´ ude, ud e, f´eretr ere tro o ˆ cer ce rp.i – tirar tira r (l´ıquido) ıqui do) ˆ ces.i – cessar, deixar de, parar de ˆ ces. ce s.iig.i g. i – fazer cessar, interromper ˆ ceva ce vall.a – de cavalo, h´ıpico(a ıpic o(a)) ˆ ceval val.aˆc.o – pangar´ pang ar´e, e, matungo matu ngo ˆ ceva ce vall.o – cavalo ˆ ci ci – “part´ “pa rt´ıcula ıcul a aproxima ap roximativa” tiva” ˆ cia – de toda qualidade ˆ ciam – sempre ˆ cia. ci a.ma mani nier er.e .e – de toda a maneira, em tudo e por tudo ˆ cie – em todo o lugar, em toda a parte ˆ cie ci el.a – celeste, celestial ˆ cie ci el.o – c´eu ˆ cie.n – para todo o lugar ˆ ci.f ci .fo o j.e j. e – desta vez ˆ cifo ci fon. n.ig ig.i .i – reduzir reduzir a farrapos farrapos ˆ cifo ci fon. n.o o – farrapo, trapo, molambo ˆ cika ci kan. n.ii – chicanear, falar mal de, fuxicar ˆ cio – tudo ˆ cio. ci o.sc sci. i.a a – onisciente ˆ cirka˘ kau ˘ – em torno de; ao redor de; cerca de ˆ cirka˘ kau ˘.aˆ.o – arredores, cercanias ˆ cirka˘ kau.e u ˘.e – a ` volta de, em redor ˆ cirka˘ kau.i u ˘.i – circundar, rodear, cercar ˆ cirka˘ kau.ir.i u ˘.ir.i – rodear, circular ˆ cirka˘ kau.kol.o u ˘.kol.o – colar; coleira ˆ cirka˘ kau.pren.i u ˘.pren.i – abra¸car, car, abarcar ˆ cirka˘ kau.rigard.i u ˘.rigard.i – olhar ao redor ˆ ciu – cada um, cada qual, todo, cada ˆ ciu. ci u.fo fo j.e j. e – toda vez que ˆ ciu.j – todo(a)s, todo(a)s, todo(a)s o(a)s ˆ ciu. ci u.ja jar. r.e e – anualmente ˆ ciu. ci u.ma mate ten. n.e e – toda a manh˜ a ˆ ciu. ci u.mo mome ment. nt.e e – todo o momento ˆ ciu. ci u.no nokt kt.e .e – toda a noite ˆ ciu. ci u.ta tag. g.a a – di´ ario(a), ario(a), cotidiano(a) ˆ ciu. ci u.ta tag. g.e e – diariamente, dia a dia ˆ ciu. ci u.vesp vesp er.e er .e – todo o anoitecer ˆ cu cu – “part´ “pa rt´ıcula ıcu la interrog inte rrogati ativa” va”
GLOSARO GLOSAR O — ELEKTITAJ FABELOJ
+
5
de.ˆ de .ˆ sir si r.i – arrancar, tirar (rasgando), colher (flores) de.ten.i – deter, suportar, sustentar, manter afastado de.tir.i – afastar puxando de.t de .tra ranˆ nˆ c.i c. i – decepar de.ven.o – origem dev.i – dever, ter obriga¸c˜ c˜ ao de, ter de da – de (exprime quantidade) dev.ig.i – obrigar, constranger, for¸car car danc.ant.in.o – dan¸carina carina deviz.o – divisa, lema danc.i – dan¸car car dezert.a – deserto(a); ermo(a) danc.o – dan¸ca ca dezert.ig.i – desertificar, assolar, devastar danˆ ger.a ger.a – perigoso(a) dezert.o – deserto danˆ ger.e ger.e – perigosamente dezir.i – desejar, pretender danˆ ger.o ger.o – perigo dezir.o – desejo, pretens˜ ao dank’al – gra¸cas cas a, em virtude de di.a – divino(a) dank.em.o – reconhecimento, gratid˜ ao, agradecimento diabl.a – diab´ olico(a) olico(a) dank.i – agradecer diabl.o – diabo dank.o – agradecimento dialekt.o – dialeto da˘ ur.ad.o ur.ad.o – perma pe rmanˆ nˆencia enc ia diamant.o – diamante da˘ ur.i ur.i – durar, continuar, prolongar-se difekt.i – danificar, avariar, estragar da˘ ur.ig.i ur.ig.i – prosseguir, continuar, avan¸ avan¸car car difin.i – definir; indicar da˘ ur.o ur.o – dura¸c˜ cao, ˜ decurso, transcurso dik.a – grosso(a), espesso(a) de – de, desde; por (na voz passiva) dik.fingr.o – polegar dec.a – conveniente, apropriado(a), decente dik.ig.i – engrossar, tornar espesso decid.i – decidir, resolver dikt.ad.o – ditado (a¸c˜ cao ˜ de ditar) de.fal.i – cair de dikt.i – ditar defend.i – defender diligent.a – diligente; esfor¸cado(a); cado(a); aplicado(a) de.flug.i – al¸car car vˆ oo oo diligent.e – diligentemente de.flu.il.o – canaleta (de agua a´gua de chuva) dima di manˆ nˆ c.e c. e – no domingo de.glit.i – deslizar de Di.o – Deus de.hak.i – abater (´ arvore); podar; decepar arvore); Di.patr.in.o – Maria, m˜ ae de Jesus de.ˆ de .ˆ et e t.i – abater, lan¸car car por terra direkt.i – dirigir, encaminhar; gerir dek – dez (10) direkt.o – dire¸c˜ cao ˜ dek.du.a – d´ecimo(a eci mo(a)) segu s egundo( ndo(a), a), duod´ duo d´ecimo(a eci mo(a)) dir.i – dizer, proferir dek.kvar – quatorze ou catorze (14) dir.o – o ato de dizer dek.kvar.a – d´ecimo(a ecim o(a)) quart q uarto(a o(a)) dis.don.i – distribuir dek.sep.a – d´ecim ec imo( o(a) a) s´ s´etim et imo( o(a) a) dis.flug.i – fugir, espalhar-se voando dek.ses.a – d´ecimo(a eci mo(a)) sext s exto(a o(a)) dis.flu.i – fluir para toda dire¸c˜ cao ˜ dekstr.a – direito(a) (lado), destro(a) dis.grat.i – arranhar em v´ arias arias dire¸c˜ coes ˜ dekstr.e.n – para a direita dis.hak.i – partir com machado delikat.a – delicado(a), fino(a) dis.iˆ g.i g.i – separar-se, apartar-se delikat.e – delicadamente dis.iˆ g.o g.o – separa¸c˜ cao ˜ demand.i – perguntar, interrogar, indagar, questionar dis.ˆ di s.ˆet. e t.ii – espalhar, dispersar (jogando) demand.o – pergunta, quest˜ ao dis.kur.i – dispersar-se (correndo) de.met.i – tirar, depor dis.met.i – decompor de.mord.i – morder (sem permanecer atracado) dis.pec.ig.i – fazer em peda¸cos, cos, fragmentar dens.a – denso(a), espesso(a), compacto(a) dis.prem.i – despeda¸car car apertando dens.ej.o – brenha (em mata) disput.i – disputar, contender dent.o – dente dis.romp.i – despeda¸car, car, britar, romper, fraturar dent.dolor.o – dor de dente dis.send.i – enviar para todas as dire¸c˜ coes ˜ de.p de .puˆ uˆ s.i s. i – fazer cair empurrando dis.ˆ di s.ˆsir. si r.ii – rasgar (em v´ arios arios peda¸cos), cos), dilacerar de.romp.i – pegar, tirar rompendo dis.ˆ di s.ˆsir. si r.o o – dilacera¸c˜ cao, ˜ despeda¸ despedacamento c¸amento des – “ju...des...”: quanto...tanto... dis.ˆ di s.ˆsut. su t.ii – espalhar, alastrar de.salt.i – saltar de disting.i – distinguir, diferen¸car car destin.i – destinar dis. di s.tr tran anˆ ˆ c.i c. i – partir com faca
D
GLOSARO GLOSAR O — ELEKTITAJ FABELOJ
dis. di s.verˆ verˆs.i s. i – derramar, entornar, espargir diven.i – adivinhar; decifrar divers.a – diverso(a) divid.i – dividir, repartir, desmembrar do – portanto, pois, por conseguinte, logo, ent˜ ao doktor.a – doutoral, de doutor doktor.i – tornar-se doutor doktor.o – dout do utor; or; m´edico edi co dolˆc.a – doce; suave; ameno(a); meigo(a) dolˆ c.aˆ.o – coisa doce, doce, do¸cura cura dolor.a – doloroso(a) dolor.ig.i – fazer doer, fazer sentir dor dolor.o – dor; afli¸c˜ cao ˜ domaˆ g.e g.e – deplor´ avel; avel; lament´ avel avel domaˆ g.i g.i – lamentar domaˆ g.o g.o – coisa lament´ avel avel dom.et.o – casinha dom.o – casa donac.i – presentear, doar, brindar donac.o – presente, doa¸c˜ cao, ˜ d´ adiva, adiva, brinde don.ad.i – dar (habitualmente) don.i – dar dorm.ad.o – sono son o (co ( cont´ nt´ınuo) ınu o) dorm.ant.o – aquele que est´ a dormindo dorm.i – dormir dorm.o – sono dorm do rm.o .o.ˆ .ˆ cambr ca mbr.o .o – quarto de dormir, dormit´ orio orio dorn.o – espinho dors.o – costas dot.o – dote; dom drak.a – de drag˜ ao drak.o – drag˜ ao draˆs.i – debulhar; malhar dres.i – domar, amansar, adestrar dron.i – afogar-se, submergir-se dron.ig.i – afogar du – dois (2) du.a – segundo(a) du.a.foj.e – pela segunda vez dub.i – duvidar, ter d´ uvida uvida du.cent – duzentos (200) du.dek – vinte (20) du.e – em segundo lugar du.foj.e – duas vezes dukat.o – (moeda) ducado dum – durante; enquanto dum.e – enquanto isso, neste ´ınterim dung.i – contratar, assalariar, tomar a seu servi¸co co dung.iˆ g.i g.i – tornar-se assalariado du.on.botel.o – meia garrafa du.on.e – pela metade metade du.on.glas.o – meio copo du.on.hor.o – meia hora du.on.mejl.o – meia milha
6
du.on.o – metade du.on.patr.in.o – madrasta du.on.ring.o – metade de anel du.op.e – dois a dois, aos pares, em grupo(s) de dois du.t du .tra ranˆ nˆ c.a c. a – de dois gumes
+ E
eben.a – plano(a), chato(a), liso(a) ebl.a – poss´ os s´ıvel ıvel ebl.e – possivelmente, talvez ebon.a – de ´eban eb ano o ebon.o – ´ebano ebri.a – ´ebri eb rio( o(a) a),, bˆebad eb ado( o(a) a) ec.o – qualidade eˆ c – at´ at ´e, e, at´ at ´e mesm me smo o eduk.i – educar; criar edz.ig.i – fazer casar, casar (o homem) edz.iˆ g.a g.a – de casamento edz.iˆ g.i g.i – casar-se (o homem) edz.iˆ g.o g.o – casamento edz.in.iˆ g.i g.i – casar-se (a mulher) edz.in.o – esposa, mulher edz.o – marido, esposo, cˆonjuge onjuge efektiv.e – com efeito, de fato, efetivamente, realmente efektiv.ig.i – realizar, efetuar, efetivar efik.i – ser eficaz, produzir efeito egal.ul.oj – iguais (seres de mesma esp´ecie) ecie) eh – eh!, ol´e!, e!, psiu!, psiu !, c´aspite!, aspite!, ora esta! ek.am.i – enamorar-se (de) ek.a˘ ud.i ud.i – come¸car car a ouvir ek.bat.i – come¸car car a bater ek.beda˘ ur.i ur.i – come¸car car a lamentar-se, a lastimar-se ek.blek.i – come¸car car a berrar, a gritar (animal) ek.blov.i – come¸car car a soprar ek.bol.i – entrar em ebuli¸c˜ cao ˜ ek.bril.i – lan¸car car brilho de s´ubito ubito ek.bru.i – come¸car car a fazer barulho ek.brul.i – come¸car car a queimar ek.brul.ig.i – acender ek.cel.i – come¸car car a mirar ek.ˆ ek .ˆ cas. ca s.ii – come¸car car a ca¸car car ek.danc.i – come¸car car a dan¸car car ek.dezir.i – ter vontade de ek.dorm.i – adormecer, adormecer, pegar no sono ek.fal.i – come¸car car a cair ek.flam.ig.i – acender, atear, inflamar ek.flug.i – desferir o vˆoo, oo, levantar vˆ oo oo ek.frap.i – bater de leve, dar uma pancadinha ek.furioz.i – enfurecer-se
GLOSARO GLOSAR O — ELEKTITAJ FABELOJ
ek.galop.i – pˆ or-se or-se a galopar galopar ek.genu.i – ajoelhar-se ek.grat.i – arranhar de leve ek.ˆ gem.i gem.i – suspirar ek.ˆ goj.i goj.i – exultar ek.hav.i – conseguir, adquirir ek.ir.i – pˆ or-se or-se a caminho, pˆor-se or-se a caminhar ek.klak.i – come¸car car a estalar (dar estalos) ek.koler.i – irritar-se ek.kompat.i – apiedar-se de, ter compaix˜ ao de ek.kon.i – conhecer, discernir, reconhecer ek.krak.i – come¸car car a crepitar, a estalar ek.kri.i – exclamar ek.kuraˆ g.i g.i – criar, tomar coragem ek.kur.i – partir, arrancar ek. ek .kuˆs.i s. i – estender-se; deitar-se ek.labor.i – come¸car car a trabalhar ek.loˆ g.i g.i – alojar-se, instalar-se ek.lud.i – preludiar, come¸car car a jogar ek.lum.ig.i – iluminar (com a pr´opria opria luz) ek.mal.ˆ goj.i goj.i – entristecer-se, afligir-se ek.mal.pac.i – come¸car car a brigar; indispor-se ek.mal.san.i – adoecer, cair doente, enfermar ek.mank.i – come¸car car a faltar, a escassear ek.m ek .marˆ arˆs.i s. i – pˆ or-se a marchar, a andar, a caminhar or-se ek.medit.i – pˆ or-se a meditar, a ponderar, a refletir or-se ek.migr.i – come¸car car a migrar ek.mir.eg.i – espantar-se, surpreender-se ek.mir.i – admirar-se ek.mord.i – pˆ or-se or-se a morder ek.mov.i – pˆ or or em movimento ek.murmur.i – come¸car car a murmurar ek.parol.i – come¸car car a falar, exclamar ek.pel.i – pˆ or-se a tanger, a tocar (animais) or-se ek.pens.i – come¸car car a p ensar; ter uma id´eia eia ek.plor.i – pˆ or-se or-se a chorar ek.pluv.i – come¸car car a chover ek.prem.eg.i – come¸car car a esmagar, a oprimir ek.rajd.i – montar, cavalgar cavalgar ek.reg.i – come¸car car a reger, a imperar; a dominar ek.respekt.i – come¸car, car, passar a respeitar ek.rid.i – come¸car car a rir ek.rigard.i – relancear, olhar de relance ek.salt.i – pular de repente, dar um pulo ek.sci.i – saber, saber de, ficar ciente ekscit.i – excitar, estimular, ati¸car car ek.sent.i – come¸car car a sentir ek. ek .serˆ se rˆ c.i c. i – come¸car car a procurar, a buscar ek.sid.i – sentar-se, assentar-se eks.ig.i – demitir, desempregar, exonerar, destituir eks.ig.o – o ato de demitir, demiss˜ ao, exonera¸c˜ cao ˜ eks.iˆ g.o g.o – o ato de demitir-se, demiss˜ ao, exonera¸c˜ cao ˜ ek.silent.i – ficar calado, calar-se ek.sku.i – come¸car car a sacudir, a abalar
7
ek.son.i – soar (de repente) repente) ek.sonor.i – come¸car car a soar (um som prolongado) ek.spir.i – come¸car car a respirar, a espirar ek.star.i – pˆ or-se or -se de p´e e ekster.e – fora, de fora, do lado de fora ekster.e.n – para o lado de fora, para fora ekstrem.e – extremamente ek.suspekt.i – come¸car car a suspeitar, a desconfiar de ek.sving.i – come¸car car a agitar (algo), a bater (asas) ek.ted.i – come¸car car a entediar, a enfadar ek.ten.i – pˆ or-se a segurar, a sustentar or-se ek.tim.i – assustar-se ek.tint.i – come¸car car a tinir, a retinir, a tilintar ek.tir.i – come¸car car a puxar ek.t ek .tra ranˆ nˆ c.i c. i – come¸car car a cortar (com faca), a partir ek.trem.i – estremecer, assustar-se ek.trot.i – pˆ or-se or-se a trotar ek.t ek .tuˆ uˆ s.i s. i – tocar de leve, ro¸car car ek.vetur.i – partir (em viagem) ek.vid.i – avistar, divisar ekzempler.o – exemplar; c´ opia opia ekzist.ad.o – exis ex istˆ tˆenci en cia a ekzist.i – existir, haver (impessoal) el – de; feito de; dentre el.don.i – editar, publicar elekt.i – escolher; eleger; designar el.fal.i – cair de dentro de el.flug.i – sair voando el.flu.i – fluir de dentro de elf.o – elfo el.glit.i – sair deslizando el.gut.i – gotejar, gotejar, pingar de dentro dentro de el.ig.i – fazer sair, expelir, emitir el.iˆ g.i g.i – sair, exalar-se, emanar el.ir.i – sair el.konduk.i – levar, tirar, afastar, fazer sair el.k el .kra raˆ ˆ c.i c. i – cuspir algo el.las.i – deixar sair, deixar escapar; emitir el.lern.i – aprender a fundo el.naˆ g.i g.i – sair nadando el.pel.i – afugentar, recha¸car, car, enxotar el.pens.i – inventar, inventar, descobrir el.pik.i – vazar el.pren.i – tirar el.p el .puˆ uˆ s.i s. i – repelir el.rajd.i – cavalgar cavalgar saindo el.ramp.i – rastejar-se, arrojar-se (de dentro) el.rigard.i – observar de dentro de el.salt.i – saltar fora el.spez.i – despender el.spez.o – gasto, despesa el.spir.i – exalar, respirar, expirar el.star.i – estar saliente, destacar-se, avan¸car car el.s el .suˆ uˆ c.i c. i – sugar de dentro de; esgotar (chupando)
GLOSARO GLOSAR O — ELEKTITAJ FABELOJ
el.ˆ el .ˆ sip. si p.iˆ iˆ g.i g.i – desembarcar el.ˆ el .ˆsir. si r.ii – arrancar, tirar (de dentro de), rasgar (fora) el.ˆ el .ˆ sir. si r.iˆ iˆ g.i g.i – arrancar-se el.ˆ el .ˆsut. su t.ii – despejar, derramar (para dentro de) el.tir.i – tirar (fora), extrair, puxar para fora el.t el .tra ranˆ nˆ c.i c. i – (re)cortar el.trink.i – beber todo o conte´ udo udo el.trot.i – trotar saindo el.uz.i – gastar, desgastar, consumir pelo uso, puir el. el .verˆ verˆ s.i s. i – esvaziar embaras.o – embara¸co, co, perpex p erpexidade, idade, apert a perto, o, estorvo esto rvo embusk.i – estar em uma emboscada eminent.a – eminente en – em, dentro de, entre, para (dentro de) en.am.iˆ g.i g.i – enamorar-se en.glit.i – entrar deslizando en.glut.i – sorver en.hav.o – conte´ udo udo en.ig.i – inserir, meter en.ir.i – entrar en.ir.o – entrada, passagem en.konduk.i – introduzir, apresentar; admitir en.kur.i – entrar correndo en.las.i – admitir en.met.i – introduzir, inserir, intrometer en.p en .paˆ aˆ s.i s. i – entrar (andando) en.port.i – entrar trazendo en.p en .poˆ oˆ s.ig s. ig.i .i – pˆ or or no bolso, embolsar en.p en .puˆ uˆ s.i s. i – empurrar para dentro en.rajd.i – entrar cavalgando cavalgando en.ramp.i – entrar rastejando en.rigard.i – olhar para o interior de en.salt.i – saltar dentro en.spez.i – receber dinheiro en.spez.o – receita, entrada (de dinheiro) en.ˆ en .ˆ sip. si p.iˆ iˆ g.i g.i – embarcar-se en.ˆ en .ˆ sov. so v.ii – introduzir, empurar para o fundo en.ˆ en .ˆ sut. su t.ii – despejar, derramar (para dentro de) en.ter.ig.i – enterrar en.ter.ig.o – enterro en.tir.i – puxar para dentro en.tomb.ig.i – enterrar entrepren.i – empreender entrepren.o – empresa enu.i – aborrecer-se, enfastiar-se, enfadar-se en.vetur.i – entrar entra r (de ve´ ve´ıculo) ıcul o) envi.em.a – invejoso(a) envi.i – invejar envi.o – inveja en.volv.i – envolver erar.e – erradamente erar.i – errar, estar enganado, enganar-se, equivocar-se erar.o – erro, engano erar.vag.i – vagar, perambular erraticamente
8
ermit.o – ermit˜ ao, eremita er.o – elemento elem ento,, part´ıcula ıcul a escept.o – exce¸c˜ cao ˜ esper.ant.o – aquele que tem esperan¸ca ca esper.i – esperar, ter esperan¸ca ca esper.o – esperan¸ca ca esper.plen.a – cheio(a) de esperan¸ca ca esplor.i – explorar, pesquisar, investigar esprim.i – exprimir, expressar esprim.o – express˜ ao est. es t.aˆ aˆ .o . o – ser, ente (vivo), entidade est.i – ser; estar estim.i – estimar, prezar, gostar, apreciar esting.i – extinguir, apagar est.ont.ec.o – futuro estr.i – administrar; dirigir; mandar como chefe estr.o – chefe et.a – pequeno(a) etaˆ g.o g.o – andar, pavimento (de edif´ıcio) ıcio) etend.i – estender, estirar etern.a – eterno(a), perene et.ul.o – pequenino, petiz, crian¸ca ca
+ F
fabel.o – f´ abula; abula; hist´ oria infantil; conto de fadas oria facil.a – f´ acil acil facil.e – facilmente faden.o – fio; linha fajf.i – assobiar, apitar; silvar fajr.a – de fogo, fog o, ´ıgneo(a ıgne o(a)) fajr.er.o – fagulha, centelha, centelha , fa´ fa´ısca fajr.o – fogo, fog o, lume; l ume; incˆendio end io fajr.o.fung.o – fungo de fogo fajr.uj.o – fog˜ ao, fornalha, braseiro fakt.o – fato, fato , ocorrˆ oc orrˆencia enc ia fal.ad.i – cair (habitualmente) falˆ fa lˆ c.il c. il.o .o – foice fald.o – dobra, prega, ruga, vinco fal.et.i – trope¸car car fal.i – cair, tombar, desabar, ruir fal.ig.i – fazer cair, abater fam.a – famoso(a), famoso(a ), c´elebre, elebre, ilustre, not´orio(a) orio(a) famili.o – fam´ fa m´ılia ıl ia fand.i – fundir, derreter fanfaron.i – fanfarronar, gabar-se, vangloriar-se fantom.o – fantasma, apari¸c˜ cao ˜ far.ebl.a – poss´ıvel ıvel de fazer, realiz´avel avel far.i – fazer, executar far.iˆ g.i g.i – fazer-se; tornar-se
GLOSARO GLOSAR O — ELEKTITAJ FABELOJ
far.o – feito, ato, a¸c˜ cao, ˜ obra fart.i – passar, andar, estar (de sa´ ude) ude) fart.o – estado de sa´ ude ude farun.o – farinha (de trigo, de milho etc.) fask.o – feixe; feixe; penca; molho fast.i – jejuar fatal.o – fatalidade favor.i – favorecer favor.o – favor, gra¸ca ca febr.o – febre fein.o – fada; fa da; gˆenio en io feliˆ el iˆc.a – feliz feliˆ el iˆc.e – felizmente feliˆ el iˆc.o – felicidade fel.o – pele (crua, com pˆelos) elos) couro verde felt.o – feltro fend.i – fender, rachar, partir, lascar fend.o – fenda, racha, greta fenestr.a – de janela fenestr.o – janela fer.a – f´erre er reo( o(a) a) ferdek.o – conv´ on v´es ferm.i – fechar, cerrar, encerrar, trancar ferm.iˆ g.i g.i – fechar-se fer.o – ferro fervor.i – afervorar; estimular, ser fervoroso festen.o – festim, banquete fest.i – festejar fest.o – festa, festejo, festividade; celebra¸c˜ cao ˜ fi.a – vil fian fi anˆ ˆ c.iˆ c. iˆ g.i g.i – noivar fianˆ fi anˆc.in c. in.o .o – noiva fianˆc.o c. o – noivo, nubente fidel.a – fiel; leal fidel.e – fielmente; lealmente fidel.ec.o – fidelidade; lealdade fid.i – confiar em, contar com, crer em fier.a – orgulhoso(a) fier.o – orgulho figur.o – figura; vulto fiks.i – fixar, cravar cravar fil.et.o – filhinho fil.in.et.o – filhinha fil.in.o – filha fil.o – filho fin.a – final fin.e – finalmente; por fim; afinal fingr.et.o – dedinho; dedinho ; dedo ded o m´ınimo, ınimo, dedo auricular fingr.o – dedo fin.i – acabar, terminar, finalizar, findar, encerrar fin.iˆ g.i g.i – terminar; acabar; findar fin.o – fim, termina¸c˜ cao, ˜ extremidade, conclus˜ ao fiˆ fiˆ s.et s. et.o .o – peixinho fiˆs.ho s. hok. k.o o – anzol
9
fiˆs.kap s. kapt. t.ii – pescar fiˆ s.kapt s. kapt.i .ist st.o .o – pescador fiˆs.o – peixe flam.i – arder flam.ig.i – acender, atear, inflamar flam.o – chama, flama, labareda; paix˜ ao (ardente) flank.a – lateral flank.e.n – para o lado flank.o – lado; banda; flanco flar.ad.o – olfato, faro flat.o – lisonja, gabo flav.a – amarelo(a) flav.ruˆ g.a g.a – ruivo flav.ul.o – amarelo (ente, ser) fleks.i – dobrar, curvar, vergar, torcer fleks.iˆ g.i g.i – curvar-se, curvar-se, vergar-se flik.i – remendar, consertar, reparar flirt.i – esvoa¸car; car; borboletear; flutuar flok.o – floco flor.o – flor flug.i – voar flug.il.o – asa flu.i – fluir, correr (l´ (l´ıquido), afluir flu.ig.i – fazer fluir flustr.i – cochichar, segredar foir.o – feira foj.e – uma vez; certa vez fojn.o – feno foj.o – vez foli.o – folha; lˆamina; amina; chapa folklor.a – folcl´ orico(a) orico(a) font.o – fonte, manancial, nascente for – longe, fora, distante for.blov.i – afastar por meio de sopro for.brul.i – queimar em excesso for.donac.i – doar for.est.i – faltar, estar ausente for.est.o – ausˆ au sˆenci en cia a for.flug.i – fugir voando; voar para longe for.galop.i – galopar para longe, distante forges.i – esquecer forˆ g.ej.o g.ej.o – forja forˆ g.i g.i – forjar, bater (ferro) forˆ g.ist.o g.ist.o – ferreiro, fundidor for.ig.i – afastar, banir, retirar for.ir.i – ir embora, retirar-se, partir for.ir.o – partida for.kapt.i – capturar levando para longe fork.et.o – garfinho fork.o – garfo; forquilha for.konduk.i – levar consigo, arrastar for.kur.i – fugir for.las.i – abandonar for.lek.i – afastar lambendo
GLOSARO GLOSAR O — ELEKTITAJ FABELOJ
for.met.i – colocar em outro lugar; tirar formik.o – formiga form.o – forma; jeito; feitio forn.o – fog˜ ao; estufa; forno for.pel.ad.i – afugentar (continuamente) (continuamente) for.pel.i – afugentar, recha¸car, car, enxotar for.port.i – carregar, levar (para longe) for.pren.i – tirar, arrancar, arrebatar, tomar for. fo r.puˆ puˆs.i s. i – repelir for.rab.i – raptar, despojar, extorquir for.rajd.i – cavalgar para longe for.salt.i – afastar-se de um pulo, evadir-se, sumir-se fort.a – forte; robusto(a); potente fort.e – fortemente fort.eg.e – fortissimamente fort.eg.ul.o – fort˜ ao (pessoa) for.tir.i – tirar (fora), extrair fort.o – for¸ca; ca; vigor; intensidade for. fo r.tr tranˆ anˆc.i c. i – decepar for.tren.i – afastar arrastando fortun.o – fortuna, ventura, boa sorte for.vetur.i – ausentar-se, partir for.vetur.o – partida for.vojaˆ g.i g.i – partir em viagem fos.i – cavar, cavar, escavar, escavar, fossar fos.ist.o – escavador fr. – “franc.e”: “franc.e ”: em francˆes es fos.o – fosso, cava fragment.o – fragmento, lasca, trecho frakas.i – quebrar, britar, partir Franc.uj.o – Fran¸ca ca frap.i – bater, golpear, percutir frat.a – fraterno(a), fraternal frat.et.o – irm˜ aozinho, maninho frat.in.et.o – irm˜ azinha frat.in.o – irm˜ a frat.o – irm˜ ao fremd.a – estranho(a); estrangeiro(a); alheio(a) fremd.ul.o – um forasteiro; um estrangeiro frenez.a – louco(a), doido(a), maluco(a) frenez.e – loucamente frenez.iˆ g.i g.i – enlouquecer-se freˆs.a – fresco(a), recente, novo(a) fripon.e – cinicamente, desavergonhadamente desavergonhadamente fripon.o – patife, velhaco, tratante fromaˆ g.o g.o – queijo frost.i – estar gelado, congelado frost.o – geada, frio frot.i – esfregar, friccionar fru.a – prematuro(a), cedo, precoce fru.e – cedo frukt.o – fruta fru.maten.e – de madrugada frunt.o – fronte, testa
10
ful.ej.o – local onde ocorre apisoamento fulg.o – fuligem, picum˜ a fulm.i – relampejar, faiscar fulm.o.tondr.o – tempestade fum.o – fuma¸ca ca fund.o – fundo funebr.a – f´ unebre, unebre, lutuoso(a), l´ ugubre ugubre funebr.o – luto, nojo funt.o – libra (unidade de massa) furioz.a – furioso(a), raivoso(a), irado(a) furioz.e – furiosamente
+ G
gaj.a – alegre, jovial, festivo(a) gaj.e – alegremente gaj.ec.o – alegria, jovialidade gajn.i – ganhar, lucrar galop.e – a galope galop.i – galopar, andar a galope galop.o – galope galop.ul.o – galopador gant.o – luva garanti.o – garantia, fian¸ca, ca, cau¸c˜ cao, ˜ penhor garb.ej.o – granja, celeiro, paiol gard.e – de guarda gard.i – guardar, vigiar, velar gard.ist.o – guarda gard.o.dom.et.o – guarita gard.o.star.ant.o – sentinela, soldado de plant˜ ao gast.ej.estr.o – chefe de hospedaria, de estalagem gast.ej.mastr.o – dono de hospedaria gast.ej.o – hospedaria gast.i – hospedar-se gast.o – h´ ospede; osped e; freguˆes; es; visita ge.edz.iˆ g.a g.a – de casamento ge.edz.iˆ g.i g.i – casarem-se (o homem e a mulher) ge.edz.iˆ g.o g.o – casamento ge.edz.o.j – casal (esposo e esposa) ge.muel.ist.o.j – casal de moedores gent.o – gente, tribo, gˆenero, enero, ra¸ca ca genu.i – estar a joelhado joelhado genu.o – joelho ge.patr.a – de pais (pai e m˜ ae) ge.patr.o.j – pais (pai e m˜ ae) ge.reˆ g.a g.a – de casal real (rei e rainha) ge.reˆ g.oj g.oj – casal real (rei e rainha) germ. – “german.e”: em alem˜ ao gest.o – gesto; aceno gigant.o – gigante
GLOSARO GLOSAR O — ELEKTITAJ FABELOJ
glaci.iˆ g.i g.i – congelar-se glaci.o – gelo glad.il.o – ferro de engomar, ferro de passar roupa glas.o – copo glat.a – liso(a), plano(a), polido(a) glat.ig.i – alisar, polir glav.o – espada, gl´ adio adio glit.i – escorregar, deslizar, resvalar; patinar glob.o – globo, bola; orbe glor.o – gl´ oria, celebridade, fama oria, glu.iˆ g.i g.i – colar-se, aderir glut.o – gole, trago, sorvo gorˆ g.o g.o – garganta graci.a – gracioso(a), esbelto(a) graf.o – conde grajn.o – gr˜ ao, semente grand.a – grande grand.eg.a – enorme, colossal, imenso(a) gras.a – gordo(a) gras.ig.i – engordar, cevar gras.iˆ g.i g.i – engordar(-se) gras.o – gordura, banha grat.i – arranhar, co¸car, car, raspar grav.a – grave, importante, relevante grav.i – importar, ser importante, ter importˆancia ancia Grenj.o – “Mariazinha” gren.o – cereal; trigo grimac.o – careta, trejeito griz.a – cinzento(a) griz.ul.o – cinzento (ente, ser) groˆs.o s. o – ceitil; cei til; moeda; moe da; vint´em em gruk-ru – voz de pombo gugon.o – g´ obio obio (peixe) gust.o – gosto, sabor gust.um.i – tomar o gosto de, saborear, provar gut.i – gotejar, pingar gut.o – gota, pingo
+ ˆ G
garden.o ˆ garden.o – jardim gemel.o ˆ gemel.o – gˆemeo gem.i ˆ gem.i – gemer gem.o ˆ gem.o – gemido general.e ˆ general.e – geralmente gentil.a ˆ gentil.a – gentil, polido(a), polido (a), cortˆes, es, cavalheiro(a) gi ˆ gi – ele, ela (neutro) (neutro) gi.a ˆ gi.a – seu (dele), sua (dela) (neutro) gib.ul.o ˆ gib.ul.o – corcunda (pessoa), giboso gis ˆ gis – at´ at´e, e, a; at´ at´e que qu e
11
goj.a ˆ goj.a – contente; alegre goj.e ˆ goj.e – contentemente; contentemente; alegremente goj.i ˆ goj.i – rejubilar-se, alegrar-se, estar contente com goj.ig.i ˆ goj.ig.i – alegrar, dar prazer, contentar goj.o ˆ goj.o – alegria, gozo goj.plen.a ˆ goj.plen.a – cheio(a) de alegria gu.i ˆ gu.i – gozar, desfrutar, usufruir, saborear, apreciar gust.a ˆ gust.a – exato(a); correto(a); preciso(a) gust.a.temp.e ˆ gust.a.temp.e – a tempo, a prop´ osito, osito, no tempo certo gust.e ˆ gust.e – exatamente, justamente, em ponto (hora)
+ H
Ha.ˆ Ha .ˆcj. cj .o – “Jo˜ aozinho” hajl.o – granizo; chuva de pedra hak.i – cortar (com machado), picar, rachar hak.il.o – machado halt’ – “halt.u!”: alto! halt.i – parar, deter-se, demorar-se, fazer alto halt.ig.i – parar, reprimir, fazer parar, deter har.eg.o – crina, cerda, sedas (de cavalo) har.lig.o – tran¸ca ca (de cabelo) har.o – cabelo ha˘ ut.o ut.o – c´ utis, utis, pele hav.i – ter, haver (possuir) hav.o – haveres, bens, propriedade hejm.a – dom´estico(a), estico (a), caseiro(a), caseiro (a), de casa hejm.e – em casa hejm.e.n – para casa hejm.o – lar, domic domi c´ılio, ılio , residˆ resi dˆencia, enc ia, casa hejt.i – aquecer (o forno, o recinto), alimentar (o fogo) hel.a – claro(a), luminoso(a), luzente hel.e – claramente heler.o – heller (moeda da Tchecoslov´ aquia) aquia) help.ant.o – auxiliar (pessoa), ajudante help.i – ajudar, auxiliar, socorrer help.o – aux´ılio, ılio , a juda, juda , so corro, corr o, assis a ssistˆ tˆencia enc ia henrik.o – Henrique hepat.o – f´ıgado herb.a – de erva herb he rb.aˆ .aˆ.o . o – prado, campina herb.ej.o – prado, erval herb.o – erva here he red. d.aˆ aˆ .o . o – heran¸ca ca hered.i – herdar hero he ro.aˆ .aˆ.o . o – hero´ısmo, ısmo, alto feito, proeza proez a hero.o – her´ oi oi hiera˘ u – ontem ho! – o...!, ´ o ...!, oh!, ol´a! a! hodia˘ u – hoje
GLOSARO GLOSAR O — ELEKTITAJ FABELOJ
hok.et.o – ganchinho hok.o – gancho hom.a – humano(a) hom.et.o – homenzinho hom.o – homem, ser humano, pessoa honest.a – honesto(a) honest.e – honestamente honor.i – honrar, acatar, homenagear honor.o – honra, decoro, dignidade hont.i – envergonhar-se, ter vergonha, corar hont.ind.a – vergonhoso(a), torpe hont.o – vergonha hop! – hop!, upa! (animando cavalo) horloˆ g.o g.o – rel´ogio ogio hor.o – hora hu! – interjei¸c˜ cao ˜ expressando frio huf.o.fer.o – ferradura hund.et.o – c˜ aozinho, cachorrinho hund.o – c˜ ao, cachorro husar.a – de hussardo
+ I
ia – algum(a), algum(a) , um(a), um(a ), qualquer qua lquer (esp´ecie ecie de) d e) ia.foj.e – as ` as vezes iam – uma vez, em algum tempo, alguma vez id.o – filho, descendente, cria, filhote ie – em algum lugar ig.i – fazer, tornar il.ar.o – cole¸c˜ cao ˜ de instrumentos ili – eles, elas ili.a – seu, sua, deles, delas il.o – instrumento Ilz.o – nome feminino imag.i – imaginar imperi.estr.a – do imperador imperi.estr.o – imperador imperi.o – imp´ im p´erio er io implik.i – implicar, envolver envolver implik.iˆ g.i g.i – embara¸car-se car-se impres.iˆ g.em.o g.em.o – impressionabilidade ind.i – merecer, ser digno de indiferent.a – indiferente indiferent.e – indiferentemente in.dign.ig.i – indignar indulg.i – ser indulgente para, poupar infan.a – infantil; pueril infan.ec.o – infˆ ancia ancia infan.et.o – criancinha infan.o – crian¸ca ca
12
infer.an.in.o – uma habitante do inferno infer.o – inferno inklin.o – inclina¸c˜ cao ˜ (de gosto, de car´ater), ater), propens˜ ao insist.e – insistentemente insist.i – insistir inspir.i – inspirar instig.o – impulso, incita¸c˜ cao, ˜ ato de instigar instru.i – instruir, ensinar, lecionar instrument.o – instrumento, instrumento , ferramenta, utens´ılio ılio insult.e – com insulto insult.i – insultar, injuriar insult.o – insulto, inj´ uria uria intenc.e – intencionalmente, de prop´ osito osito intenc.i – tencionar, fazer ten¸c˜ cao ˜ de, pretender intenc.o – inten¸c˜ cao, ˜ intuito, ten¸c˜ cao, ˜ prop´ osito osito inter – entre, no meio de inter.konsent.i – acordar, concordar, estar de acordo inter.konsil.iˆ g.i g.i – conferenciar, discutir, debater intern.e – no interiror, internamente intern.e.n – para o interior inter.parol.ad.o – conversa, troca de id´eias eias inter.parol.i – conversar, palestrar, palestra r, trocar troca r id´eias eias inter.spac.o – distˆ ancia, ancia, intervalo intervalo inter int er.ˆ .ˆ sanˆ sa nˆ g.e g.e – em troca inter int er.ˆ .ˆ sanˆ sa nˆ g.i g.i – trocar, permutar, comutar inter int er.ˆ .ˆ sanˆ sa nˆ g.o g.o – troca; permuta¸c˜ cao ˜ invit.a – convidativo(a) invit.i – convidar; desafiar io – alguma coisa, uma coisa, algo iom – (em) alguma quantidade, quantidade, um tanto, tanto, um p ouco iom.et.e – um pouquinho, algum tanto ir.ad.i – andar, caminhar (continuamente) ir.i – ir; andar, caminhar it. – “ital.e”: em italiano Ital.uj.o – It´ alia alia iu – um certo; algu´em; em; algum iu.foj.e – as ` as vezes, por vezes izol.i – isolar, ilhar, insular
+ J
ja – com efeito, de fato, sem d´ uvida uvida jak.o – casaco; palet´ o (de homem) jam – j´ a; agora mesmo; a partir de agora a; jar.cent.o – s´eculo ul o jar.o – ano jen – eis, eis eis aqui, eis eis a´ a´ı, eis que; que; jen. . . jen: ora. . . ora jen.a – seguinte, este (que se segue) jen.o – o seguinte (a ser exposto) jes – sim
GLOSARO GLOSAR O — ELEKTITAJ FABELOJ
jo. j o.ˆ ˆ cj. cj .o – Jo˜ aozinho johan.o – Jo˜ ao ju – “ju...des...”: quanto...tanto... juˆ g.i g.i – julgar, sentenciar juˆ g.ist.o g.ist.o – juiz juˆ g.o g.o – julgamento, senten¸ca, ca , ju´ızo ız o jun.a – jovem jun.ec.o – juventude, mocidade (tempo de) jung.i – jungir, atrelar, cangar juni.o – junho junk.o – junco, junc o, cana-da can a-da--´ındia ındi a jun.ul.in.o – uma jovem; uma mo¸ca ca jun.ul.o – um jovem; um mo¸co co jup.o – saia juvel.o – j´ oia oia
+ ˆ J
ˆet. e t.ad ad.i .i – lan¸car, car, jogar (repetidamente) ˆet. et .i – lan¸car, car, atirar, arremessar, disparar, jogar ˆus – neste instante, neste momento (passado)
+ K
kadavr.a – de cad´ aver, aver, cadav´erico(a eric o(a)) kadavr.o – cad´ aver, morto, defunto, corpo aver, kadr.o – quadro, moldura, caixilho kaftan.o – cafet˜ a (vestimenta) kaˆ g.o g.o – gaiola, jaula kaj – e kaldron.o – caldeir˜ ao kal kaleˆs.o – carruagem, carro kalkan.o – calcanhar kalkul.i – calcular; contar kalkul.o – c´ alculo, alculo, conta kamarad.o – camarada, companheiro kamen.o – larei lar eira, ra, cham c hamin´ in´e e kamen.tub.o – cano can o da chamin´ chami n´e e kamer.o – quarto sem janela; cˆ amara amara kamizol.o – camisola kamp.ar.a – campestre, campesino(a), rural kamp.ar.an.a – de camp ca mponˆ onˆes es kamp.ar.an.in.o – camponesa kamp.ar.an.o – camp ca mponˆ onˆes, es, r´ustico, ustico, campino kamp.ar.o – campo(s), campanha, campina, ro¸ca ca kamp.o – campo, rinc˜ ao, ´ area, area, campina
13
kanajl.o – canalha, biltre, traste kandel.o – vela kankr.a – de lagostim kankr.o – lagostim (de ´ agua agua doce) kant.et.o – cantiga, cantilena kant.i – cantar, entoar kant.o – canto, cantiga kapabl.o – capacidade, aptid˜ ao kapel.o – capela kapitan.o – capit˜ ao kap.o – cabe¸ ca ca kapreol.in.o – cabri ca brita ta-mo -montˆ ntˆes es kapreol.o – capr´ ca pr´eolo, eo lo, cabri ca brito to-mo -montˆ ntˆes es kapric.em.a – caprichoso(a) kapric.o – capricho; fantasia kaprid.et.o – cabritinho kaprid.o – cabrito kaprin.o – cabra kapt.ad.i – capturar (habitualmente) kapt kap t.aˆ.o . o – presa kapt.i – capturar kapt.ist.o – capturador, captor kapt.it.o – cativo, escravo kap.turn.o – vertigem kar.a – caro(a), querido(a); caro(a), de alto pre¸ co co karakter.o – car´ ater, ater, ´ındole, temperamento tempe ramento karb.iˆ g.i g.i – carbonizar-se karb.o – carv˜ ao karbunkol.o – carb´ unculo unculo kar.ec.o – carestia, pre¸co co alto kares.i – acariciar, afagar, ameigar, acarinhar kart.o – cart˜ ao (papel espesso) kastel.a – de castelo kastel.o – castelo kaˆs.e s. ej.o j. o – esconderijo kaˆ kaˆ s.i – ocultar, esconder, dissimular, encobrir kategori.e – categoricamente katen.o – cadeia, grilh˜ ao, corrente kat.et.o – gatinho kat.o – gato ka˘ uz.i uz.i – causar, produzir, originar, ocasionar ka˘ uz.o uz.o – causa, motivo, m´ ovel ovel kavaleri.o – cavalaria cavalaria (militar) kavalir.o – cavaleiro kavern.o – caverna, furna, lapa, grota kav.o – cava, cavidade, fosso ke – que kegl.o – paulito, pau de jogo de bola, fito kel.estr.o – chefe de adega kelk.a.j – alguns, v´ arios, arios, certo n´ umero umero de kelk.e da – um certo n´ umero de, alguns, algumas umero kelk.foj.e – ` as vezes, algumas vezes as kel.o – adega, frasqueira, despensa, por˜ ao kest.o – caixa, mala, arca, ba´ u
GLOSARO GLOSAR O — ELEKTITAJ FABELOJ
14
kia – que, qual, que esp´ ecie/qualidade ecie/qualidade de; como kial – por que (interroga¸c˜ cao); ˜ por que motivo kiam – quando kia.manier.e – de que maneira, como kie – onde, em que lugar kiel – como, de que modo kie.n – aonde, para onde kies – cujo, de quem, do qual, de que kikeriki – voz de galo kil.o – quilha (de embarca¸c˜ cao) ˜ kio – que, o que, que coisa kiom – quanto, que quantidade kiom.a – que (ordinal) kis.i – beijar, oscular kis.o – beijo, ´osculo osculo kitel.o – camisola camisola (de oper´ ario) ario) kiu – que, o(a) qual, quem, qual kiu.j – que, os quais, quem klak – som de saltos, passos etc. klak.i – estalar, estrepitar klar.a – claro(a), claro(a) , n´ıtido(a), ıtido(a ), obvio(a) o´bvio(a) klar.e – claramente, as a `s claras, explicitamente klar.ig.ebl.a – explic´ avel avel klar.ig.i – clarear, aclarar, alumiar, esclarecer klient.ar.o – clientela klin.i – inclinar, curvar klin.iˆ g.i g.i – inclinar-se, curvar-se curvar-se knab.et.o – menininho, garotinho knab. kna b.in in.aˆ .aˆc.o c. o – fedelha, pirralha knab.in.et.o – menininha, garotinha knab.in.o – menina, garota knab.o – menino, garoto kned.i – amassar, malaxar kobold.o – duende, trasgo, pap˜ ao kojn.o – cunha, cal¸co co kok.ej.o – galinheiro kok.id.o – frango kok.in.o – galinha kok.o – galo kolbas.o – chouri¸co, co, salsich˜ ao, ling¨ ui¸ ui¸ca ca koleg.o – colega, confrade, confrade , condisc´ıpulo ıpulo kolekt.i – colecionar, reunir, colher, coletar kolekt.o – cole¸c˜ cao, ˜ conjunto, sistema koler.a – col´erico(a), erico(a ), zangado(a) zangad o(a) koler.e – colericamente koler.i – estar col´erico; erico; encolerizar-se encoleri zar-se koler.o – c´ olera, olera, ira, raiva, zanga kol.har.ar.o – juba, crina kol.o – pesco¸co co kolomb.ej.o – pombal kolomb.et.o – pombinho kolomb.o – pombo kolor.ig.i – colorir, pˆor or em cores, tingir, pintar kolor.o – cor
komb.i – pentear komb.il.o – pente komenc.e – no come¸co co komenc.i – come¸car, car, principiar, iniciar komenc.iˆ g.i g.i – come¸car, car , ter in´ıcio, ıcio , ter princ prin c´ıpio komenc.o – come¸co, co , princ´ pri nc´ıpio, ıp io, in´ıcio ıci o komer kom erc. c.aˆ aˆ .o . o – mercadoria komerc.ist.o – comerciante; negociante komfort.a – confort´ avel, avel, cˆ omodo(a) omodo(a) komfort.e – confortavelmente, confortavelmente, comodamente komfort.o – conforto, bem-estar, comodidade komisi.i – comissionar, incumbir, encarregar, deputar kompar.e – comparativamente kompar.i – comparar, confrontar, pˆ or or em paralelo kompat.e – compassivamente, compassivamente, piedosamente kompat.em.a – compassivo(a), piedoso(a) kompat.i – compadecer-se de, ter compaix˜ ao de kompat.ind.a – lament´avel, avel, desgra¸cado(a), cado(a), coitado(a) kompat.o – piedade, compaix˜ ao komplot.o – trama, conjura¸c˜ cao, ˜ conluio, complˆo kompren.ebl.e – naturalmente; compreensivelmente compreensivelmente kompren.i – compreender, entender kompren.ig.i – fazer compreender, explicar komun.a – comum (relativo a muitos) komunik.i – comunicar komunik.iˆ g.i g.i – comunicar-se kon.at.o – conhecido, pessoa conhecida koncert.o – concerto kondamn.i – condenar, sentenciar kondiˆ kon diˆc.e c. e ke – com a condi¸c˜ cao ˜ de que, contanto que, se kond kondiˆ iˆc.o c. o – condi¸c˜ cao; ˜ cl´ ausula ausula konduk.i – conduzir, levar, guiar konduk.il.o – guid˜ ao; dire¸c˜ cao; ao ˜ ; r´edea ed ea kondut.i – comportar-se, proceder, portar-se, agir kondut.o – comportamento, conduta, atitude konfes.i – confessar, professar uma cren¸ca ca konfes.o – confiss˜ ao konfid.e – confiantemente konfid.i – confiar, ter confian¸ca ca em, crer konfuz.o – confus˜ ao, perturba¸c˜ cao ˜ kon.i – conhecer, saber konjekt.i – conjeturar, supor, presumir konk.o – concha kon.o – conhecimento konscienc.o – consc co nsciˆ iˆenci en cia, a, foro for o ´ıntimo ınt imo konsci.o – consciˆencia, encia, sentimento de si, si , conhecimento con hecimento konsent.i – consentir, concordar, estar de acordo konserv.i – conservar, guardar, manter konsider.o – considera¸c˜ cao, ˜ aten¸c˜ cao, ˜ pondera¸ ponderac˜ c¸˜ ao konsil.i – aconselhar, persuadir konsil.ist.ar.o – conselho conselh o (assembl´ ( assembl´eia eia de conselheiros) conselhe iros) konsil.ist.o – conselheiro konsil.o – conselho konsol.i – consolar, confortar, aliviar
GLOSARO GLOSAR O — ELEKTITAJ FABELOJ
konsol.iˆ g.i g.i – consolar-se, consola r-se, sentir al´ al´ıvio konstern.i – consternar, atordoar, desconcertar konst kon stru ru.aˆ .aˆ.o . o – constru¸c˜ cao, ˜ edif´ıcio, ıcio , pr´edio, edio , edifica edif ica¸¸c˜ cao ˜ konstru.i – construir, edificar, erigir konsum.i – consumir, gastar, esgotar kontent.a – contente, satisfeito(a) kontent.ec.o – contentamento, contentamento, satisfa¸ c˜ cao ˜ kontent.ig.i – contentar, satisfazer, bastar kontrast.i – contrastar, estar em contraste com kontra˘ u – contra; defronte; em frente de kontra˘ u.a u.a – contr´ario(a), ario(a), oposto(a), antagˆ onico(a) onico(a) kontra˘ u.e u.e – ao contr´ ario, ario, pelo contr´ario ario kontra˘ u.met.i u.met.i – opor kontra˘ u.star.i u.star.i – afrontar, arrostar, resistir konven.i – convir, servir, ser apropriado konvink.i – convencer, persuadir konvink.iˆ g.i g.i – convencer-se koral.a – coral´ıneo(a), ıneo(a ), de coral korb.o – cesto, cesta kor.e – de cora¸ co ra¸c˜ c˜ ao, cordialmente koridor.o – corredor, passadi¸co, co, passagem, galeria korn.o – chifre kor.o – cora¸c˜ cao ˜ korp.o – corpo kor korsaˆ.o . o – corpete, corpinho, corselete kort.eg.an.o – cortes˜ ao kort.o – p´ atio, atio, quintal, terreiro korv.o – corvo kost.i – custar kot.ul.o – enlameado, enlodado (ente, ser) koturn.o – codorna kovr.i – cobrir, revestir, tapar, acobertar kovr.il.o – tampa, cobertura, capa kraˆc.i – cuspir, escarrar; salivar krad.o – grade, gradil, gradeamento krad.pord.o – porteira krak, krak’ – craque (som de estalido, quebra) krak.o – estalo, estalido, estrondo krani.o – crˆ anio anio kre. kr e.aˆ aˆ .o . o – criatura, cria¸c˜ cao, ˜ produ¸c˜ cao, ˜ obra kred.ebl.e – provavelmen provavelmente, te, talvez, possivelmente kred.i – crer, acreditar kred.ig.i – fazer crer, levar a crer, persuadir kred.o – cren¸ca ca kre.i – criar, fazer, instituir kre. kr e.it it.aˆ .aˆ.o . o – criatura, cria¸c˜ cao, ˜ produ¸c˜ c˜ ao, obra krep.o – crepe, escumilha (tecido) krepusk.o – crep´ usculo usculo kresk.i – crescer, aumentar, avultar kres.o – agri˜ ao krest.o – crista kret.o – giz krev.i – rebentar, arrebentar, estourar; fender-se kri.ad.o – alarma, gritaria
15
kri.eg.i – bradar, berrar, urrar, bramir kri.i – gritar, bradar, berrar krim.ul.in.o – criminosa (pessoa) kri.o – grito kristal.a – de cristal, cristalino(a) krist.an.ar.o – igreja (institui¸c˜ cao) ˜ kroˆc.i – enganchar, engatar, pendurar krom – exceto, exceto, com exce¸ c˜ cao ˜ de; al´em em de kron.o – coroa krop.et.o – papinho (de ave) kruc.milit.o.j – Cruzadas kruˆc.o – jarra, cˆantaro, antaro, botija kruel.a – cruel, brutal, desalmado(a) kruel.e – cruelmente krur.o – perna kubut.o – cotovelo kudr.ad.o – costura (a¸c˜ cao ˜ de coser) kudr.i – costurar, coser, pontear kudr.il.o – agulha kuf.o – coifa, touca, gorro (de mulher) kugl.o – bala, bala , pro j´etil eti l kuir ku ir.aˆ .aˆ.o . o – iguaria, manjar, prato kuir.art.o – culin´ aria aria kuir.ej.a – da cozinha kuir.ej.o – cozinha kuir.i – cozer (alimentos), cozinhar kuir.ist.in.o – cozinheira kuir.ist.o – cozinheiro kuk.o – bolo kuler.o – colher kulp.a – culpado(a), delituoso(a), faltoso(a) kulp.o – culpa, delito, falta kulp.ul.o – r´eu, eu , culpa cu lpado do kun – com, em companhia de kun.e – juntamente, juntamente, conjuntamente conjuntamente kun.ig.ebl.a – comp co mpat´ at´ıvel ıve l kun.iˆ g.i g.i – unir-se, reunir-se, (a)juntar-se, aliar-se kun.ˆ ku n.ˆet. e t.ii – lan¸car, car, jogar (tudo junto) kun.konduk.i – levar consigo, arrastar kun.kresk.i – crescer (juntamente com) kun.kudr.i – costurar (juntamente com) kun.met.i – compor kun.plekt.i – entran¸ car, car, tran¸car car (juntamente com) kun.port.i – trazer; levar consigo; conduzir kun.prem.i – comprimir kun.pren.i – levar (consigo) kun.ul.o – associado; companheiro kun.ven.i – reunir-se kun.vok.i – convocar kupol.o – c´ upula, upula, zimb´ orio orio kupr.a – de cobre, c´ uprico(a) uprico(a) kupr.o – cobre kurac.art.o – medicina medi cina,, terapˆ ter apˆeutica eut ica kur.ad.o – corrida, carreira
GLOSARO GLOSAR O — ELEKTITAJ FABELOJ
kuraˆ g.a g.a – corajoso(a); arrojado(a); ousado(a) kuraˆ g.e g.e – corajosamente, com bravura kuraˆ g.i g.i – ter coragem de, ousar kuraˆ g.iˆ g.iˆ g.i g.i – animar-se, tomar coragem, encorajar-se kuraˆ g.o g.o – coragem, animo, ˆ animo, ousadia kuraˆ g.ul.o g.ul.o – homem de coragem, valente, bravo kurb.a – curvo(a), sinuoso(a), tortuoso(a) kur.i – correr kur.ul.o – corredor (pessoa) kusen.o – almofada kuˆs.ej s. ej.o .o – leito, cama (de animais) kuˆs.i – estar deitado, jazer; estar situado, ficar, estar kuˆs.ig s. ig.i .i – pˆ or or deitado, deitar kuˆs.ig.i g ˆ.i – deitar-se, estender-se, acamar kutim.a – costumeiro(a), habitual, usual kutim.i – ter o costume de, costumar kutim.iˆ g.i g.i – acostumar-se, habituar-se kutim.o – costume, h´ abito abito kuv.o – tina, cuba kuz.et.o – priminho kuz.o – primo kvak – voz de r˜ a kvak.i – coaxar (r˜ a) kvankam – embora, ainda que, ainda se kvant.o – quantidade, provis˜ ao, soma kvar – quatro quatro (4) kvar.a – quarto(a) kvar. kvar.ˆ ˆ ceval ce val.a .a – de quatro cavalos kvar.jar.a – de quatro anos (de idade) kvar.on.jar.o – trimestre kvar.on.o – um quarto (1/4), a quarta parte kvar.op.a – de quarteto kvar.op.e – em grupo(s) de quatro, (os) quatro juntos kvaza˘ u – como se; como que kverk.o – carvalho kviet.a – quieto(a), calmo(a), sossegado(a), manso(a) kviet.e – suavemente suavem ente,, p´e ante p´e, e, com assento asse nto kviet.ig.i – acalmar, aquietar, abrandar, amansar kviet.iˆ g.i g.i – acalmar-se, aquietar-se, abrandar-se kvin – cinco (5) kvin.a – quinto(a) kvin.dek – cinq¨ uenta uenta (50) kvin.op.e – aos cinco, (os) cinco juntos
+ L
l’, la – o, a, os, as labor.ej.o – local de trabalho; trabalho; oficina; laborat´ orio orio labor.em.a – trabalhador, laborioso(a) labor.i – trabalhar, obrar, laborar
16
labor.o – trabalho, labor lac.a – cansado(a), fatigado(a) lac.ec.o – cansa¸co, co, fadiga lac.ig.i – cansar lac.iˆ g.i g.i – cansar-se, fatigar-se lac.iˆ g.o g.o – fadiga; cansa¸co co laˆ c.i – la¸car car laˆ c.o – cadar¸co; co; cord˜ ao; cordel lag.et.o – laguinho lakt.o – leite lam.baston.o – muleta lamp.et.o – lˆ ampadazinha, candeeiro (pequeno) ampadazinha, land.o – pa´ıs, ıs, terra, terr a, regi˜ regi ˜ ao lang.o – l´ıngua ıngu a (anato (an atomia) mia) lard.o – toucinho larˆ g.a g.a – largo(a), amplo(a) larˆ g.e g.e – largamente larm.i – lacrimejar, lagrimejar, derramar l´agrimas agrimas larm.o – l´ agrima agrima las.i – deixar, largar, abandonar, permitir last.a – ultimo(a), u ´ltimo(a), derradeiro(a) last.e – ultimamente la˘ u – conforme, de acordo com; ao longo de, por la˘ ud.ind.a ud.ind.a – louv´ avel, digno de louvor, merit´orio(a) avel, orio(a) la˘ ut.a ut.a – alto(a) (voz); forte (som) la˘ ut.e ut.e – alto, em alta voz lav.i – lavar lav.uj.o – pia, lavat´ orio, orio, lavabo lecion.o – li¸c˜ cao, ˜ aula, ensinamento led.o – couro leg. le g.aˆ aˆ .o . o – material de leitura leg.ant.o – leitor legend.o – lenda, legenda leg.i – ler legom.o – legume lek.i – lamber lent.o – lentilha leon.o – le˜ ao lepor.et.o – lebrinha lepor.id.o – filhote de lebra, lebracho lepor.o – lebre lern.ant.o – aluno, estudante lern.i – aprender, estudar lert.a – h´ abil, abil, ´agil, agil, jeitoso(a) lert.e – com habilidade lert.ec.o – habilidade, jeito, destreza, agilidade lert.ul.o – habilidoso (pessoa) leter.o – carta, cart a, missi m issiva, va, ep´ıstola ısto la lev.i – elevar, erguer, levantar, suspender lev.iˆ g.i g.i – levantar-se, elevar-se; (astro) nascer lev.iˆ g.o g.o – o levantar, o nascer (astro) li – ele li.a – seu, sua, dele liber.a – livre, isento(a), independente
GLOSARO GLOSAR O — ELEKTITAJ FABELOJ
liber.ig.i – libertar, livrar, aliviar liber.ig.o – liberta¸c˜ cao ˜ liber.iˆ g.i g.i – libertar-se, livrar-se liber.iˆ g.o g.o – liberta¸c˜ cao ˜ libr.o – livro lig. li g.aˆ aˆ .o . o – ma¸co, co, amarrado lig.i – ligar, atar, amarrar, vincular lig.ist.o – atador, amarrador lign.a – de madeira lign li gn.aˆ .aˆ.is . ist. t.a a – de marceneiro lign li gn.aˆ .aˆ.is . ist. t.o o – marceneiro lign.o – madeira, lenho, lenha, pau lign.o.hak.ist.o – lenhador limak.a – de lesma limak.o – lesma lingv.o – l´ıngua, idioma, linguagem linguage m lit. li t.aˆ aˆ .o . o – roupa de cama; apresto de cama literatur.o – literatura liter.o – letra lit.et.o – caminha lit.o – cama, leito liut.o – ala´ ude ude liver.i – fornecer, dar, entregar log.i – engodar, seduzir, atrair log.o – atra¸c˜ cao, ˜ engodo, sedu¸c˜ cao ˜ loˆ g.ej.o g.ej.o – morada, residˆencia, encia, habita¸c˜ cao, ˜ aposento loˆ g.i g.i – morar, habitar, residir, estar hospedado loˆ g.ig.i g.ig.i – instalar, alojar, acomodar, hospedar lok.o – lugar, local, paragem, localidade long.a – comprido(a), longo(a), extenso(a) long.e – longamente, muito tempo lud.i – brincar; jogar; representar; tocar (m´ usica) usica) lud.il.o – brinquedo lud.kun.ul.o – companheiro de jogo, de brincadeira lud.o – brincadeira; jogo luks.a – luxuoso(a); luxuriante luks.e – luxuosamente lul.i – embalar, ninar, acalentar lum.a – luminoso(a), claro(a), resplandescente lum.e – luminosamente lum.et.o – luzinha lum.i – luzir, alumiar, fulgir lum.ig.i – alumiar, iluminar, aclarar; esclarecer lum.ing.o – porta-tocha, porta-vela etc. lum.o – luz, lume, luzeiro lun.o – lua lup.id.o – filhote de lobo, lobacho lup.o – lobo lustr.o – lustre, lampad´ ario ario
17
+ M
majstr.o – mestre majstr.o.verk.o – obra-prima, obra de mestre makul.i – manchar, macular, enodoar mal.afabl.e – intratavelmente, intratavelmente, grosseiramente grosseiramente mal.agrabl.a – desagrad´ avel avel mal.agrabl.e – desagradavelmente mal.akcept.i – recusar, rejeitar mal.amik.o – inimigo; advers´ario ario mal.am.o – odio ´ odio mal.anta˘ u – por tr´ as as de, detr´ as as de, atr´as as de mal.anta˘ u.a u.a – traseiro(a) mal.anta˘ u.e u.e – atr´ as, as, de tr´ as as mal.anta˘ u.e.n u.e.n – para atr´ as as mal.aper.i – desaparecer, sumir-se mal.atent.e – distraidamente mal.avar.e – sem avareza, generosamente mal.bel.a – feio(a) mal.bel.ig.i – tornar feio, afear, enfear mal.ben.i – amaldi¸coar, coar, maldizer mal.bon.a – mau, ruim mal.bon.e – mal mal.bon.ec.o – maldade, ruindade mal.bon.odor.a – f´etid et ido( o(a) a) mal.bon.odor.i – feder, cheirar mal mal.buton.um.i – desabotoar mal.dekstr.a – esquerdo(a), canhoto(a) mal.dekstr.e.n – para a esquerda mal.delikat.a – indelicado(a), grosseiro(a), rude mal.delikat.ul.o – indelicado (pessoa) mal.dens.iˆ g.i g.i – desadensar-se mal.dik.a – fino(a), delgado(a) mal.dik.ig.i – adelga¸car, car, afinar mal.diligent.a – pregui¸coso(a), coso(a), ocioso(a), indolente mal.diligent.ec.o – indo in dolˆ lˆenci en cia a mal.diligent.i – pregui¸car, car, vadiar mal.diligent.ul.o – pregui¸coso coso (pessoa) mal. ma l.do dolˆ lˆ c.a c. a – amargo(a) mal. ma l.do dolˆ lˆ c.e c. e – amargamente mal.esper.e – desesperadamente mal.esper.i – desesperar mal.estim.e – desprezadamente mal.estim.i – desprezar, querer mal mal.facil.a – dif´ dif´ıcil, dificultoso(a), dificulto so(a), afanoso(a) afanoso( a) mal.facil.e – dificilmente mal. ma l.fe feli liˆ ˆ c.a c. a – infeliz, desgra¸cado(a), cado(a), infortunado(a) mal. ma l.fe feli liˆ ˆ c.e c. e – infelizmente, desgra¸cadamente cadamente mal. ma l.fe feli liˆ ˆ c.o c. o – desgra¸ca, ca, infelicidade mal. ma l.fe feliˆ liˆc.ul c. ul.o .o – infeliz (pessoa)
GLOSARO GLOSAR O — ELEKTITAJ FABELOJ
mal.ferm.i – abrir, descerrar, desabrochar mal.ferm.iˆ g.i g.i – entreabrir(-se), desabrochar(-se) mal.fort.a – fraco(a frac o(a), ), d´ebil ebil mal.fru.a – tardio(a) mal.fru.e – tarde mal.fru.i – estar atrasado mal.gaj.a – triste, sombrio(a) mal.grand.a – pequeno(a), pequeno(a), min´ usculo(a) usculo(a) mal.gras.a – magro(a) malgra˘ u – apesar de, n˜ ao obstante, a despeito de mal.ˆ gentil.a gentil.a – grosseiro(a), grosseiro (a), descortˆes, es, aspero(a) a´spero(a) mal.ˆ gentil.e gentil.e – grosseiramente mal.ˆ goj.a goj.a – triste mal.ˆ goj.e goj.e – tristemente mal.ˆ goj.i goj.i – estar triste, estar aflito mal.ˆ goj.iˆ goj.iˆ g.i g.i – entristecer-se, afligir-se mal.ˆ goj.o goj.o – tristeza mal.ˆ gust.e gust.e – imprecisamente, imprecisamente, incorretamente mal.hel.a – escuro(a), sombrio(a) mal.help.i – atrapalhar, prejudicar, entravar, impedir malic.a – malicioso(a) malic.e – maliciosamente mal.jun.a – velho(a) mal.jun.iˆ g.i g.i – envelhecer mal.jun.ul.in.o – velha, anci˜ a mal.jun.ul.o – velho, anci˜ ao mal.just.a – injusto(a) mal.just.e – injustamente mal.kar.a – barato(a) mal.kar.e – por baixo pre¸co; co; barato mal. ma l.kaˆ kaˆ s.i s. i – revelar, descobrir, desvendar mal.klar.a – turvo(a), obscuro(a), confuso(a) mal.kontent.e – descontentemente mal. ma l.kr kroˆ oˆ c.i c. i – desenganchar, desengatar mal.kuraˆ g.e g.e – medrosamente, covardemente covardemente mal.kviet.a – inquieto(a), agitado(a), turbulento(a) mal. ma l.la laˆ ˆ c.i c. i – desla¸car, car, desenla¸car car mal.larˆ g.a g.a – estreito(a), acanhado(a) mal.la˘ ud.i – reprovar, difamar mal.la˘ ut.a – baixa (voz) mal.la˘ ut.e – baixo, em voz baixa mal.lert.a – desajeitado(a), desastrado(a), inepto(a) mal.lert..e – desajeitadamente, desastradamente mal.lev.i – abaixar mal.lev.iˆ g.i g.i – abaixar-se mal.liber.ej.o – pris˜ ao, cadeia mal.lig.i – desamarrar, desatar, desligar mal.long.a – curto(a), breve mal.long.e – pouco tempo mal.lum.a – escuro(a), trevoso(a), obscuro(a) mal.lum.e – escuramente mal.lum.iˆ g.i g.i – escurecer mal.lum.o – escurid˜ ao, treva(s) mal.modest.a – arrogante
18
mal.mol.a – duro(a), rijo(a) mal.mol.ec.o – dureza, rigidez mal.nobl.ul.o – homem vil mal.nov.a – velho(a), antigo(a) mal.oportun.a – incˆ omodo(a), inoportuno(a) omodo(a), mal.ord.ig.i – desarranjar, desarrumar, desordenar mal.pac.e – em disc´ ordia ordia mal.pacienc.a – impaciente, ansioso(a) mal.pacienc.i – impacientar mal.pacienc.iˆ g.i g.i – impacientar-se mal.permes.i – proibir, reprimir, vedar mal.pez.a – leve; ligeiro(a) mal. ma l.pl plaˆ aˆ c.i c. i – desagradar mal.plen.a – vazio(a), v´ acuo acuo mal.plen.ig.i – esvaziar mal.plen.iˆ g.i g.i – esvaziar-se mal.pli – menos mal.proksim.a – long´ınquo(a), ınquo(a) , distante, d istante, afastado(a) afastado (a) mal.proksim.e – longe, distante mal.proksim.e.n – para longe mal.proksim.o – “en mal.proksim.o”: ao longe mal.pur.a – sujo(a), impuro(a) mal. ma l.pu pur. r.aˆ aˆ .o . o – sujidade, impureza mal.pur.ig.i – sujar, emporcalhar mal.rapid.e – vagarosamente, vagarosamente, devagar mal. ma l.ri riˆ ˆ c.a c. a – pobre mal. ma l.riˆ riˆc.ul c. ul.o .o – homem pobre, (um) pobre mal.rigl.i – destrancar (porta, janela) mal.saˆ g.a g.a – insensato(a), tolo(a), est´ upido(a), upido(a), imbecil mal.saˆ g.ul.o g.ul.o – insensato (pessoa), tolo, desajuizado mal.san.a – doente, enfermo(a) mal.san.iˆ g.i g.i – adoecer, cair doente, enfermar mal.san.o – doen¸ca ca mal.san.ul.o – homem doente, (um) doente mal.sat.a – faminto(a), faminto(a) , fam´elico(a), elico(a ), esfomeado(a) esfomead o(a) mal.sat.i – ter fome, estar com fome mal.sat.o – fome mal.sek.a – umido(a), u ´mido(a), molhado(a) mal.sincer.a – hip´ ocrita ocrita mal.sincer.ec.o – insinceridade, fingimento, hipocrisia mal.sprit.a – tolo(a), tolo(a), est´ upido(a), bronco(a), imbecil upido(a), mal.sukces.o – mau ˆexito; exi to; malogro malo gro mal.supr.e – embaixo mal.supr.e.n – para baixo mal.supr.e.n.ir.i – descer mal.ˆ ma l.ˆsat. sa t.ii – desprezar, desconsiderar, depreciar mal.ˆ ma l.ˆspar sp ar.e .e – esbanjadamente mal.ˆ ma l.ˆspar sp ar.i .i – dissipar, esbanjar mal.traf.i – errar o golpe, falhar mal.trankvil.a – intranq¨ uilo(a), uilo(a), inquieto(a) mal.trankvil.ec.o – ansiedade, inquieta¸c˜ cao ˜ mal.trankvil.ig.i – inquietar, apoquentar, afligir mal.trankvil.iˆ g.i g.i – inquietar-se, afligir-se mal.util.a – prejudicial, nocivo(a), daninho(a)
GLOSARO GLOSAR O — ELEKTITAJ FABELOJ
mal.util.i – ser nocivo, prejudicar, danificar mal.varm.a – frio(a) mal.varm.e – friamente, frio mal.varm.eg.e – muito frio mal.varm.et.a – fresco(a), ameno(a) mal.varm.et.e – frescamente, amenamente mal.varm.o – (o) frio mal.vast.a – apertado(a), acanhado(a), estreito(a) mal.ver.a – falso(a) mal.volv.i – desenrolar mal.zorg.a – descuidado(a) mal.zorg.i – descuidar, desprezar mal.zorg.o – descuido, desprezo mam.et.o – teta manˆ g.ad.o g.ad.o – refei¸c˜ cao, ˜ comida manˆ g.aˆ.o – comida, alimento manˆ g.i g.i – comer manˆ g.o g.o – refei¸c˜ cao, ˜ comida, o ato de comer manier.o – maneira, modo, forma manik.a – de manga (vestimenta) mank.i – faltar, escassear, escasse ar, ter t er carˆ ca rˆencia encia de man.o – m˜ ao man plat.o – palma da m˜ ao mantel.o – manto, capa, manta, palet´ o (de mulher) mar.a – mar´ mar´ıtimo(a), ıtimo(a ), marinho(a), marinho( a), do mar marˆ ma rˆ cand ca nd.o .o – pechincha Marge.nj.o – “nome feminino” marmelad.o – doce de frutas (como goiabada etc.) marmor.a – marm´ oreo(a) oreo(a) marmor.o – m´ armore armore mar.o – mar marˆ ma rˆ sal. sa l.o o – marechal marˆs.i – marchar, andar, caminhar, ir martel.i – martelar martel.o – martelo mastr.in.o – patroa, dona, ama, senhora, propriet´ aria aria mastr.o – patr˜ ao, dono, amo, senhor, propriet´ario ario mastr.um.a – de administ admi nistra¸ ra¸c˜ c˜ ao dom´ dom ´esti es tica ca mastr.um.i – governar, administrar casa maten.a – de manh˜ m anh˜a, a, matut ma tutino( ino(a) a) maten.e – de manh˜ a, pela manh˜ a maten.o – manh˜ a maten.ruˆ g.o g.o – alvorada, aurora, crep´ usculo usculo material.o – material mate rial;; mat´eria-pri eria -prima ma matur.a – maduro(a), sazonado(a) matur.iˆ g.i g.i – amadurecer; tornar-se adulto me, mee – voz de cabra, ovelha etc. mebl.o – m´ ovel, ovel, traste, alfaia medit.i – meditar, ponderar, refletir medol.o – miolo mejl.o – milha (unidade de medida) meleagr.o – peru melk.i – ordenhar, tirar leite a mem – mesmo, pr´ oprio oprio
19
membr.o – membro memor.i – lembrar-se (de), recordar-se (de) memor.o – mem´ oria, oria, lembran¸ca, ca, recorda¸c˜ cao ˜ mend.i – encomendar, pedir; reservar mensog.i – mentir, faltar `a verdade mensog.ul.o – mentiroso (pessoa) menton.o – queixo merit.i – merecer, valer merit.o – m´erito er ito,, valor valo r metal.o – metal met.i – pˆ or, colocar, meter, botar or, meti.a – profissional meti.ist.o – art´ art´ıfice, artista, oficial meti.o – of´ of´ıcio, mister, arte, profiss˜ ao mez.e – no meio, no centro mez.o – meio, centro, metade mi – eu mi.a – meu, minha mia˘ u – miau (voz de gato) mia˘ u.i u.i – miar mien.o – cara, semblante, fisionomia migr.ad.o – migra¸c˜ cao ˜ migr.ant.o – viandante migr.i – migrar, transmigrar, correr terras miks.i – misturar, mesclar, baralhar, mexer mil – mil (1.000) mil.foj.e – mil vezes milit.a – militar, milit ar, b´elico(a elic o(a)) milit.ist.o – soldado, militar, guerreiro milit.o – guerra mil.o – milhar mil.obl.e – mil vezes minac.i – amea¸car, car, intimidar, pairar minut.o – minuto mirakl.a – milagroso(a), miraculoso(a) mirakl.e – milagrosamente, milagrosamente, miraculosamente miraculosamente mirakl.o – milagre, mila gre, prod pro d´ıgio mir.e – admiravelmente mir.i – admirar-se, estranhar mir.ig.i – admirar, atordoar, estontear, surpreender mir.ind.e – admiravelmente, admiravelmente, maravilhosamente maravilhosamente mir.o – admira¸c˜ cao, ˜ espanto mizer.a – miser´avel avel mizer.e – miseravelmente mizer.o – mis´eria, eria , desgra¸ des gra¸ca, ca, pen´ uria, uria , indigˆ indi gˆencia enc ia mizer.ul.o – miser´avel, avel, indigente, necessitado mok.e – em tom de zombaria mok.i – zombar zombar de, escarnecer escarnecer de, ca¸ coar, coar, tro¸car car mol.a – mole, fofo(a), suave, macio(a) moment.o – momento (tempo), instante mona mo narh rh ˆ.o ˆ. o – monarca monat.o – mˆes mond.o – mundo, orbe (terrestre) moner.ist.o – fabricante de moeda
GLOSARO GLOSAR O — ELEKTITAJ FABELOJ
moner.o – moeda mon.o – dinheiro monstr.a – monstruoso(a) monstr.o – monstro mont.et.o – morro, colina mont.o – monte, montanha montr.ad.i – mostrar (continuadamente) (continuadamente) montr.i – mostrar, apontar, indicar, assinalar montr.iˆ g.i g.i – mostrar-se, exibir-se, aparecer mon.uj.o – carteira de dinheiro mord.ad.o – a¸c˜ cao ˜ continuada de morder mord.et.i – roer, mordicar mord.et.o – mordidinha mord.i – morder, dar dentadas morga˘ u – amanh˜ a morga˘ u.a u.a – de amanh˜ a, cr´ astino(a) astino(a) mort.bat.i – bater para matar mort.e – de morte mort.i – morrer, falecer, finar-se mort.ig.a – que mata, mortal mort.ig.i – matar mort.ig.o – assa as sass´ ss´ınio ın io mort.int.in.o – defunta, finada, falecida mort.int.o – defunto, finado, falecido mort.o – morte, falecimento, ´obito obito mort.paf.i – atirar para matar (com arma) moˆst.o – “Vi.a Reˆ g.a g.a Moˆst.o”: st.o”: Vossa Majestade Maje stade mov.i – mover, mexer, deslocar, movimentar mov.iˆ g.i g.i – mover-se, mexer-se mov.o – movimento muel.ej.o – (casa de) moinho muel.ist.et.o – moedorzinho (pessoa) muel.ist.o – moedor (pessoa) muˆ g.i g.i – mugir, bramir, bramar, rugir mult.a – muito(a) (quantidade) mult.e – muito; “mult.e da”: muito(s) mult.e.kost.a – custoso(a), precioso(a), de alto valor mult.kolor.a – multicor mult.nombr.a – numeroso(a) mult.o – muito, grande quantidade mult.valor.a – muito valioso(a) valioso(a) murmur.i – murmurar murmur.o – murm´ urio urio mur.o – muro, parede mus.a – de camundongo musk.a – de musgo musk.o – musgo mus.o – camundongo, ratinho muˆs.o – mosca muzik.ist.o – m´ usico usico muzik.o – m´ usica usica (arte)
20
+ N
naci.a – nacional naˆ g.i g.i – nadar naiv.a – ingˆ ing ˆenuo( enu o(a) a),, cˆandido(a), andido(a), inocente najbar.o – vizinho najl.i – pregar, cravar, fixar najl.o – prego, cravo nan.a – nanico(a), an˜ ao, an˜ a, de an˜ ao nan.o – an˜ ao nask.i – parir, dar `a luz nask.iˆ g.i g.i – nascer, vir `a luz nask.iˆ g.o g.o – nascimento natur.a – natural natur.o – natureza na˘ u – nove (9) na˘ u.a u.a – nono(a) naz.o – nariz naz.tru.o – narina, fossa nasal naz.tuk.o – len¸co co ne – n˜ ao ne.atend.at.a – inesperado(a), inopinado(a) neces.e – necessariamente ne.dank.em.o – ingratid˜ ao ne.for.ig.ebl.a – impresc impr escind´ ind´ıvel, ıvel, indispe indis pens´ ns´avel avel neˆ g.a g.a – de neve neˆ g.e.blank.a g.e.blank.a – branco-neve (cor) neˆ g.i g.i – nevar neˆ g.o g.o – neve neˆ g.ul.in.o g.ul.in.o – “Branca de Neve” nek – nem ne.long.a – curto(a); “ne.long.a temp.o”: pouco tempo ne.long.e – pouco tempo, recentemente nenia – de nenhum tipo ou qualidade neniam – nunca nenie – em nenhum lugar, em parte alguma neniel – de nenhum modo, de nenhuma maneira neni.ig.i – anular, aniquilar, reduzir a nada nenio – nada, coisa alguma neniom – em nenhuma quantidade neniu – ningu´em, em, nenhuma pessoa; pesso a; nenhum(a) ne.ordinar.a – incomum, raro(a), extraordin´ ario(a) ario(a) nep.et.o – netinho nep.o – neto nepr.e – absolutamente; infalivelmente infalivelmente ne.rapid.e – vagarosamente, vagarosamente, devagar, lentamente ne.re.kon.ebl.a – irrec irr econ onhe hec´ c´ıvel ıve l nerv.o – nervo ne.sat.ig.ebl.a – insaci´ avel avel nest.o – ninho
GLOSARO GLOSAR O — ELEKTITAJ FABELOJ
ne.venk.ebl.a – inven inv enc´ c´ıvel ıve l ne.vol.e – “vol.e ne.vol.e”: quer queira quer n˜ ao ne.vol.ont.e – de m´ a vontade ni – n´ os os ni.a – nosso(a) nigr.a – preto(a); negro(a) nigr.a.har.a – de cabelo negro nigr.e – negramente, de negro nobel.ul.o – nobre (pessoa) nobl.a – nobre, magnˆ animo(a), animo(a), elevado(a) nokt.a – noturno(a) nokt.e – a ` noite, de noite nokt.iˆ g.i g.i – anoitecer nokt.iˆ g.o g.o – (o) anoitecer nokt.o – noite nokt.o.mez.e – a ` meia-noite nokt.o.mez.o – meia-noite nombr.o – n´ umero umero (contagem) nom.i – nomear, denominar, chamar nom.o – nome normal.a – normal not.i – anotar, notar, tomar nota de nov.a – novo(a), recente nov. no v.aˆ aˆ .o . o – novidade, not´ıcia, ıcia, coisa nova nu – eia!, ent˜ ao!, vamos!, bem, pois bem!, pois, ora nub.o – nuvem nud.a – nu(a), despido(a) nud.pied.a – de p´es es nus, descal¸ desc al¸co(a) co(a) nuk.o – nuca nuks.o – noz nul.a – nulo(a) nun – agora, neste instante nur – somente, s´ o, o, apenas nur.mal.grand.a – somente pequeno(a) nutr nutr..aˆ .o . o – alimento nutr.i – alimentar, nutrir
+ O
obe.em.a – obedie ob ediente, nte, d´ocil ocil obe.i – obedecer, observar (ordem, lei), acatar objekt.o – objeto; assunto; coisa observ.i – observar odor.o – odor; cheiro; h´alito alito ofend.i – ofender, desfeitar, injuriar, ultrajar ofer.i – oferecer, ofertar oficir.o – oficial militar ofic.o – emprego, of´ of´ıcio, cargo, posto, posto , fun¸ fun c˜ c¸ao ˜ oft.e – freq¨ uentemente, muitas vezes uentemente, oh!, oho! – o.. ´ o .. . , oh!, oh!, ol´ ol´a! a!
21
ok – oito (8) okaz.e – casualmente; eventualmente eventualmente okaz.i – acontecer, suceder, ocorrer, realizar-se okaz.o – caso, ocasi˜ ao, ocorrˆencia, encia, acontecimento acontecim ento okcident.a – ocidental okcident.e.n – para o ocidente, para o oeste okcident.o – ocidente, oeste okul.o – olho okul.vitr.oj – oculos ´ oculos ol – do que, que (em compara¸c˜ cao) ˜ ole.a – oleoso(a) ole.o – oleo ´ oleo ombr.o – sombra ond.o – onda, vaga oni – (pron. (pron. pessoal pessoal indefinido indefinido)) se, a gente gente opini.i – opinar, achar, julgar or.a – de ouro, ´aureo(a) aureo(a) or.aˆ or .aˆ.is . ist. t.o o – ourives or.azen.o – burro de ouro ord.ig.i – arranjar, arrumar, ordenar, pˆor or em ordem ordinar.a – ordin´ ario(a), usual, comum, habitual ario(a), ordinar.e – habitualmente, comumente comumente ord.o – ordem, disposi¸c˜ cao, ˜ arranjo ordon.ad.i – ordenar (repetidamente) ordon.i – ordenar, mandar, prescrever, comandar ordon.o – ordem; prescri¸c˜ cao; ˜ mandamento orel.o – orelha orf.in.o – orf˜ ´ orf˜ a orgen.ist.o – organista orient.a – oriental orient.e.n – para o oriente, para o leste orient.o – oriente, este, leste orkestr.an.o – membro de uma orquestra orna or nam. m.aˆ aˆ .o . o – ornamento, adorno, enfeite, adere¸co co ornam.i – ornamentar, adornar, enfeitar, decorar or.o – ouro ost.et.o – oss´ıculo, ıcul o, ossinho ossi nho ost.o – osso ov.o – ovo
+ P
pacienc.e – pacientemente, paciente mente, com paciˆencia encia pac.o – paz pa.ˆ pa .ˆcj. cj .o – papai (forma carinhosa) paf.ark.o – arco (arma) paf.i – atirar (com arma), disparar, fazer fogo paf.il.o – espingarda, fuzil, rifle paf.mort.ig.i – matar a tiro (de arma) paf.o – tiro
GLOSARO GLOSAR O — ELEKTITAJ FABELOJ
pag.i – pagar, custear pag.o – pagamento paˆ gi.o gi.o – pagem, escudeiro paˆ g.o g.o – p´ agina, agina, lauda pajac.o – palha¸co, co, histri˜ ao pajl.a – de palha pak.o – pacote, embrulho palac.a – palaciano(a) palac.o – pal´ acio, acio, pa¸co, co, solar palat.o – palato, c´eu eu da boca bo ca pal.iˆ g.i g.i – empalidecer palpebr.um.i – piscar, pestanejar palp.i – apalpar, palpar, tatear pan.a – de p˜ ao pan.bul.o – bola de p˜ ao, torr˜ ao de p˜ ao pa.nj.o – mam˜ ae, m˜ aezinha (forma carinhosa) pan.o – p˜ ao pantalon.o – cal¸ca(s) ca(s) pap.a – papal, papalino(a) papili.o – borboleta pap.o – papa, pap a, sumo s umo pont po nt´ ´ıfice ıfic e pardon.i – perdoar, desculpar, indultar, excusar pardon.o – perd˜ ao parenc.ar.o – parentela parenc.o – parente park.o – parque par.o – par, casal, parelha, junta; n´ umero umero par paroh ˆ.a – paroquial paro pa roh h ˆ.es ˆ. estr tr.o .o – p´ aroco, aroco, cura, vig´ ario, ario, abade parol.i – falar part.o – parte, fra¸c˜ cao, ˜ parcela, quinh˜ ao, por¸c˜ cao ˜ part.o.pren.i – participar (de), tomar parte (em) pasaˆ ger.o ger.o – passageiro (de avi˜ ao, navio etc.) pas.ant.o – transeunte, viandante pas.i – passar pas.ig.i – passar, fazer passar pasport.o – passaporte past.o – pasta, massa pastr.o – padre, sacerdote, sacerdo te, pastor, p astor, cl´erigo, erigo, reverendo paˆ paˆ s.ad s. ad..o – passo, marcha, andadura, pisada, (o) andar paˆs.i – andar, caminhar, dar passo(s) paˆs.o – passo paˆst.e st .ej. j.o o – pasto, pastagem paˆst.i – apascentar, pastorear, levar para pastar paˆst.i st .ist st.i .in. n.o o – pastora paˆst.i st .ist st.o .o – pastor pat.o – frigideira patr.a – paternal, paterna l, paterno( p aterno(a), a), patron´ımico(a) ımico(a) patr.in.et.o – m˜ aezinha, mam˜ ae patri.nj.o – m˜ aezinha, mam˜ ae patr.in.o – m˜ ae patr.o – pai patr.uj.o – p´ atria atria pec.et.o – fragmento, migalha, pedacinho
22
pec.o – peda¸ co, co, bocado, naco peˆ c.o – breu, piche, pez pedik.o – piolho pek.o – pecado pel.i – tanger, tocar (alim´ arias); arias); levar; conduzir pelt.o – peli¸ pe li¸ca, ca, pele pe le pend.i – pender, estar pendurado; ser enforcado pend.ig.i – pendurar, dependurar; enforcar pend.ig.il.o – forca, forc a, pat´ıbulo ıbul o pend.ig.it.o – enforcado pen.e – penosamente penetr.em.a – penetrante penetr.i – penetrar, introduzir-se penetr.ig.i – impregnar pen.i – esfor¸car-se car-se (por), empenhar-se em penik.o – pincel pen.o – esfor¸co, co, empenho pen.plen.a – repleto(a), recheado(a) pens.i – pensar, julgar, achar, crer pens.o – pensamento pent pe ntr. r.aˆ aˆ .o . o – pintura, quadro pentr.i – pintar, pincelar; descrever pentr.ind.a – pitoresco(a) per – por, por meio/interm´ me io/interm´edio edio de, de , com (instrumento (i nstrumento)) perd.i – perder perd.iˆ g.i g.i – perder-se pere.i – perecer, destruir-se pere.ig.i – arruinar, estragar, destruir perfekt.e – perfeitamente perfid.i – trair, atrai¸coar, coar, enganar perfid.o – trai¸c˜ cao ˜ per.labor.i – ganhar (pelo trabalho) perl.o – p´erola ro la permes.i – permitir, consentir, dar licen¸ca, ca, autorizar permes.o – permiss˜ ao, consentimento, consentime nto, licen¸ca ca persekut.i – perseguir, acossar persist.e – persistentemente, persis tentemente, com persistˆ persis tˆencia encia persist.em.a – persistente, perseverante persist.i – persistir, perseverar, insistir person.o – pessoa; personagem pes.i – pesar, tomar o peso de pet.eg.i – suplicar, rogar, implorar pet.i – pedir pet.o – pedido petol.i – garotar, fazer travessuras, traquinar Petr.o – Pedro pez.a – pesado(a); oneroso(a) pez.e – pesadamente pez.i – pesar (ter peso, ser pesado) pez.o – peso pi.a – pio(a), piedoso(a), religioso(a), devoto(a) pied.bat.i – dar pontap´e; e; bater com o p´e, e, com a pata pied.bat.o – ponta on tap´ p´e e pied.eg.o – pez˜ ao; pata
GLOSARO GLOSAR O — ELEKTITAJ FABELOJ
pied.et.o – pezinho pied.fingr.o – artelho pied.ir.ad.i – andar a p´ e (habitualmente) (habitu almente) pied.ir.i – ir a p´e e pied.o – p´ e e pied.prem.i – calcar calc ar com os p´es es pietism.o – pietismo (seita luterana) pik.i – picar, aferroar, farpear, ferretoar, pungir pilot.o – piloto pinˆ pi nˆ c.ig c. ig.i .i – fazer prender (entre duas coisas) pinˆc.i – prender (entre duas coisas); beliscar pingl.o – alfinete pint.a – pontudo(a), afilado(a), agu¸cado(a) cado(a) pioˆc.o – alvi˜ ao, picareta pir.arb.o – pereira pir.o – pˆera pistol.o – pistola pi.ul.o – homem religioso piz.o – ervilha plaˆc.i – agradar, aprazer plaˆc.o – agrado, prazer plad.et.o – pequena travessa plad.o – travessa plafon.o – teto plank.o – soalho, assoalho, pavimento, piso plan.o – plano, planta (desenho), projeto, tra¸cado cado plant.i – plantar Plat.o – Plat˜ ao pla˘ ud’ ud’ – som de agita¸c˜ cao ˜ da ´ agua, agua, marulho plej – (o) mais plekt.i – entran¸ car, car, tran¸car car plekt.o.bar.il.o – cerca, tapume plen.a – cheio(a), pleno(a), completo(a), total plen.aˆ g.a g.a – adulto(a), maior plend.e – com queixa plend.i – queixar-se, lamentar-se, lastimar-se plend.o – lamento, queixa, queixume plen.e – plenamente plen.ig.i – encher, preencher, completar plen.man.o – punhado plen.tuk.o – um pano em sua totalidade plen.um.i – cumprir, executar plen.um.o – cumprimento (de tarefa) plezur.o – prazer, deleite, deleite , del´ıcia, ıcia, regalo, gosto pli – mais (comparativo, quantidade) pli.a – suplementar, adicional, novo (mais um) pli.grand.iˆ g.i g.i – aumentar, crescer, avultar pli.long.ig.i – alongar plor.eg.i – solu¸car, car, banhar-se em l´agrimas agrimas plor.i – chorar, prantear plor.o – choro, pranto, lamento plu – mais (em dura¸c˜ cao, ˜ em continua¸c˜ cao) ˜ plug.o.kamp.o – campo arado plu.ir.i – continuar a andar, prosseguir
23
plum.ar.o – plumagem plumb.a – pl´ umbeo(a), umbeo(a), de chumbo plumb.o – chumbo plum.kovr.il.o – cobertor de pena plum.o – pluma, pluma, pena; caneta pluv.i – chover pluv.o – chuva po – a ` raz˜ ao de. de. . . , cada cada um, a, a, por podi.o – estrado, tablado, p´ odio odio pok – som de bicada pokal.et.o – ta¸cinha, cinha, copinho (com p´ e) e) pokal.o – ta¸ca, ca, copo (com p´e) e) pol. – “pol.e”: “pol.e ”: em polonˆes es polur.i – polir polv.o – poeira, p´ o pom.a – de ma¸c˜ ca ˜ pomad.o – pomada pom.arb.o – macieira pom.o – ma¸c˜ ca ˜ pomp.o – pompa, fasto, fausto, ostenta¸c˜ cao, ˜ gala pont.o – ponte popol.a – popular popol.amas.o – multid˜ ao, turba popol.o – povo por – para, por, a fim de, em troca de, em prol de pord.eg.o – port˜ ao pord.et.o – portinhola pord.ist.o – porteiro pord.o – porta pord.o.gard.ist.o – guarda de port˜ ao pord.o.hok.o – dobradi¸ ca, ca, gonzo, engon¸co co pork.o – porco port.ad.i – levar, carregar (habitualmente) port.i – levar, carregar; trazer; vestir portret.o – retrato ret rato,, ef´ıgie ıgie posed.i – prossuir, ter, fruir, haver posed.o – posse, possess˜ ao post – ap´ os, os, depois de, atr´as as de, por tr´as as de post.a – posterior, ulterior post.e – depois, atr´ as, em seguida, posteriormente as, post.e.n – para tr´ as as posten.o – posto (lugar); posto de guarda; cargo post.sign.o – ind´ıcio, ıcio , pegad pe gada, a, rastro, rast ro, vest´ıgio ıgio postul.em.o – exigˆenc encia, ia, reclama¸ recl ama¸c˜ cao ˜ postul.i – exigir, reclamar, postular, requerer postul.o – exigˆenc encia, ia, reclama¸ recl ama¸c˜ cao ˜ poˆs.o – bolso potenc.a – poderoso(a), potente pot.et.o – potinho, vasinho pot.o – panela; pote, vaso pov.i – poder; ter a faculdade de, ter o direito de pov.o – (o) p oder, faculdade faculdade pram.ist.o – passador (de barca para travessia) pra.patr.o.j – antepassados, avoengos
GLOSARO GLOSAR O — ELEKTITAJ FABELOJ
prav.a – que tem raz˜ ao, que est´ a certo(a) prav.e – justamente, com raz˜ ao precip.e – principalmente, em especial, sobretudo preciz.e – precisamente, com precis˜ ao preciz.ec.o – precis˜ ao, exatid˜ ao prefer.e – de pref p referˆ erˆencia en cia prefer.i – preferir, gostar mais de, de , dar preferˆencia encia preˆ g.ej.a g.ej.a – de templo, de igreja preˆ g.ej.o g.ej.o – casa de ora¸c˜ cao, ˜ templo, igreja preˆ g.i g.i – rezar, rezar, orar, fazer prece preˆ g.o g.o – prece, ora¸c˜ cao, ˜ reza prem.eg.i – esmagar, oprimir, amolgar, calcar, prensar prem.i – apertar, comprimir, espremer, esmagar pren.i – tomar, pegar, apanhar, agarrar; tirar prepar.i – preparar, aparelhar, dispor, aprontar preska˘ u – quase, perto de, por pouco pret.a – pronto(a), disposto(a) preter – por diante de, ao lado de, por junto de preter.kur.i – passar (correndo) por preter.pas.i – passar por, passar ao largo de preter.rajd.i – cavalgar ao lado de preter.vetur.i – andar (em ve´ ve´ıculo) ao lado de prezent.i – apresentar; oferecer; representar prez.o – pre¸co co pri – a respeito de, sobre, em, acerca de, quanto a primol.o – pr´ımula, ımula, primavera prim avera (flor) (flo r) princ.in.o – princesa princ.o – pr´ınci ın cip pe printemp.e – na primavera printemp.o – primavera pri.parol.i – tratar de (quest˜ ao), referir, discutir pri.pens.i – refletir, meditar, pensar pri.rid.i – rir de pri.skrib.i – descrever pro – por (causa, troca), por causa de, devido a profit.a – proveitoso(a), proveitoso(a), lucrativo(a) profit.i – lucrar, aproveitar, tirar proveito de profit.o – proveito, vantagem, bem, lucro, benef´ıcio ıcio profund.a – profundo(a), fundo(a), entranhado(a) profund.e – profundamente profund.iˆ g.i g.i – enfronhar-se, aprofundar-se proklam.i – proclamar, apregoar, anunciar proksim.a – pr´ oximo(a), oximo(a), junto(a) proksim.e – perto; “proksim.e de”: perto de proksim.iˆ g.i g.i – aproximar-se, aproximar-se, acercar-se promen.i – passear promes.i – prometer promes.o – promessa, prometimento, promiss˜ ao propon.i – propor, aviltrar; oferecer; aventar propon.o – proposta, proposi¸c˜ cao, ˜ oferecimento, oferta propr.a – pr´ oprio(a), oprio(a) , peculiar, p eculiar, pessoal, pesso al, intr´ınseco(a) ınseco( a) prop pr opr. r.aˆ aˆ .o . o – propriedade (coisa) prosper.i – prosperar, prospe rar, ter bom ˆexito exito protest.i – protestar, contestar, impugnar
24
protest.o – protesto prov.i – ensaiar, provar, experimentar, tentar proviz.ej.o – armaz´ arm az´em, em, dep´ de p´osito osito de provis˜ oes proviz.o – provis˜ ao, abastecimento prov.paf.o – tiro de prova, de teste prudent.a – prudente, de ju´ızo, ızo, sensato(a), sensato (a), razo´ avel avel pruv.i – provar, provar, demonstrar pruv.o – prova pugn.o – punho (m˜ ao fechada) pulm.o – pulm˜ ao pun.i – punir, castigar pun.o – puni¸c˜ cao, ˜ castigo pup.o – boneco, boneca; cris´ alida alida pur.a – puro(a), limpo(a) pur.e – de modo limpo; puramente pur.ec.o – pureza, limpeza, asseio, puridade pur.ig.i – limpar, assear, purificar puˆs.eg s. eg.i .i – empurrar com for¸ca ca puˆs.i – empurrar, impelir, empuxar puˆs.o – empurr˜ ao, empuxo, impulso puˆ s.vet s. vetur ur.i .il. l.o o – carrinho de m˜ ao put.o – po¸co; co; cacimba; cisterna putr.i – apodrecer, apodrecer, gorar, gorar, estar em putrefa¸ putrefa¸ c˜ cao ˜
+ R
rab.ad.o – roubo, saque, pilhagem, rapina rab.ist.a – de bandido bandido rab.ist.o – salteador, bandido, rapinante, ladr˜ ao rabot.i – aplainar, lavrar (madeira) radi.i – radiar, irradiar, irradiar-se radik.o – raiz radi.o – raio rajd.ad.o – cavalgada rajd.ant.o – cavaleiro rajd.i – cavalgar, andar a cavalo, montar rajt.i – ter direito de, poder rajt.o – direito rakont.ad.i – narrar reiteradamente rakont.ant.in.o – narradora, contista rakont.ant.o – narrador, contista rakont.i – contar, narrar, descrever rakont.o – conto, narra¸c˜ cao, ˜ relato, narrativa ramp.i – rastejar; rastejar ; engatinhar enga tinhar (o ( o bebˆe); e); andar a ndar de quatro q uatro rand.o – borda, margem, beira, extremidade, aba ran.o – r˜ a rapid.a – r´ apido(a), apido(a) , c´elere, elere, apressado(a), apressad o(a), veloz rapid.e – rapidamente, r´ apido, apido, depressa rapid.i – apressar-se raport.i – relatar, referir, comunicar; fazer relat´orio orio de
GLOSARO GLOSAR O — ELEKTITAJ FABELOJ
ra˘ uk.a uk.a – rouco(a) rav.o – embevecimento, embevecime nto, encantamento, encantame nto, ˆextase extase raz.i – barbear, raspar (a barba), fazer a barba raz.il.o – navalha de barba; gilete real.ec.o – realidade real.iˆ g.i g.i – realizar-se real.o – realidade reciprok.e – reciprocamente, mutuamente mutuamente re.dir.i – responder, retrucar, redizer; repetir, replicar re.don.i – retribuir, restituir, recompensar re.e – de novo, novamente re.fal.i – recair re.flu.i – refluir re.fort.iˆ g.i g.i – refortalecer-se re.f re .freˆ reˆs.ig s. ig.i .i – refrescar, avivar (cor); refrigerar regal.i – regalar, presentear, mimosear, obsequiar regal.o – regalo, bom tratamento reg.ant.o – governador, governador, gerente reg.i – governar, reger, imperar; dominar, gerir regiment.o – regimento regn.o – reino, pa´ pa´ıs, Estado, na¸c˜ cao ˜ reˆ g.a g.a – real, de realeza reˆ g.in.o g.in.o – rainha reˆ g.o g.o – rei re.ir.i – voltar re.ir.o – volta, regresso re.komenc.i – recome¸car car re.komenc.iˆ g.i g.i – recome¸car car re.komenc.o – recome¸co co rekompenc.e – em recompensa rekompenc.i – recompensar, agraciar, premiar rekompenc.o – recompensa, galard˜ ao, remunera¸c˜ cao ˜ re.konduk.i – reconduzir re.kon.ebl.a – reco re conhe nhec´ c´ıvel ıve l re.kon.i – reconhecer re.konsci.ig.i – fazer recobrar a consciˆencia encia re.konsci.iˆ g.i g.i – recobrar a consciˆencia encia rekt.a – reto(a), direito(a) rekt.e – diretamente rekt.ig.i – retificar, endireitar rembur.i – estofar (cadeiras, bancos etc.), acolchoar re.memor.i – rememorar, recordar, relembrar re.memor.ig.i – fazer recordar re.memor.o – mem´ oria, oria, lembran¸ca, ca, recorda¸c˜ cao ˜ re.met.i – recolocar; refazer renkont.e – de encontro renkont.i – encontrar, achar, deparar renvers.iˆ g.i g.i – virar, tombar re.pag.i – pagar de volta, retribuir re.parol.i – falar novamente novamente re.port.i – trazer algo de volta re.postul.i – reivindicar, reclamar re.pren.i – retomar reputaci.o – reputa¸c˜ cao, ˜ renome, conceito
25
re.san.ig.i – curar, sarar, sanar re.san.iˆ g.i g.i – recuperar a sa´ ude, ude, restabelecer-se re.sid.iˆ g.i g.i – sentar-se novamente respekt.a – respeitoso(a) respekt.i – respeitar respekt.o – respeito respond.i – responder; corresponder (a alguma coisa) respond.o – resposta rest re st.aˆ .aˆ.o . o – restos rest.i – ficar, permanecer, restar rest.o – resto, rest o, res´ r es´ıduo, ıduo , sobra so bra re.trov.i – reachar, encontrar de novo re.turn.i – virar para tr´as as re.ven.a – de volta, de regresso re.ven.i – regressar, voltar re.ven.o – regresso, volta re.vetur.i – voltar, regressar regressa r (em ve´ ve´ıculo) rev.i – sonhar (acordado), devanear re.vid.i – rever re.viv.ig.i – ressucitar, reanimar re.viv.iˆ g.i g.i – ressucitar-se, reanimar-se rezerv.i – reservar, guardar rezign.i – resignar, renunciar, abrir m˜ ao de, abandonar rezultat.o – resultado ricev.ad.i – costumar receber ricev.i – receber, obter, haver riˆ c.a – rico(a), rico(a) , abundante, abundante , f´ ertil ertil riˆ c.aˆ.o – riqueza (material) riˆ c.e – ricamente riˆ ri ˆ c.ul c. ul.o .o – homem rico, rico rid.i – rir, rir-se rid.ind.e – ridiculamente, ridiculamente, risivelmente risivelmente rifuˆ g.ej.o g.ej.o – ref´ ugio, ugio, abrigo rifuz.i – recusar, denegar, indeferir, negar, negar-se a rifuz.o – recusa, repulsa rigard.i – olhar, observar rigid.a – r´ıgido(a ıgid o(a), ), rijo( r ijo(a); a); inflex´ infle x´ıvel, ıvel, austero( aust ero(a) a) rigl.i – fechar (com ferrolho), aferrolhar, trancar rikolt.o – colheita rimark.i – notar, observar, assinalar, divisar, reparar rimark.ind.a – not´ avel, avel, observ´ avel avel rimed.o – meio, recurso, expediente ring’ – “ring.o”: anel ring.eg.o – arco (de barril barril etc.), argola argola ring.o – anel ripet.i – repetir, reiterar ripoz.i – repousar, descansar, sossegar ripoz.ig.i – fazer descansar, repousar ripoz.o – repouso, descanso ripr ri proˆ oˆ c.i c. i – censurar, repreender risk.i – arriscar, aventurar aventurar river.et.o – ribeiro, c´ orrego, orrego, arroio, riacho river.o – rio romp.ebl.a – fr´ agil agil
GLOSARO GLOSAR O — ELEKTITAJ FABELOJ
romp.i – romper, quebrar, partir, fraturar, arrebentar romp.iˆ g.i g.i – romper-se, quebrar-se rond.a – redondo(a), circular rond.flug.i – voar em c´ırculo ırcu lo rond.ig.i – arredondar rond.ir.e – de modo a mover-se m over-se em e m c´ırculo ırculo rond.o – circunfe circ unferˆ rˆencia, enc ia, c´ırculo, ırcu lo, cerco; cerc o; roda rod a ronk.i – ressonar, roncar, ronquejar rost ro st.aˆ .aˆ.o . o – assado rost.i – assar, torrar, torrificar, tostar rost.il.o – assadeira roz.a – de rosa roz.o – rosa roz.uj.o – roseira Roz.ul.in.o – Rosinha (nome feminino) roz.vang.a – de bochecha rosada ruband.o – fita, tira, faixa ruˆ g.a g.a – vermelho(a), encarnado(a), rubro(a) ruˆ g.e.brul.ant.a g.e.brul.ant.a – esbraseante ruˆ g.iˆ g.iˆ g.i g.i – corar, enrubescer, avermelhar-se ruˆ g.o g.o – vermelho, encarnado, rubro ruin.ig.i – arruinar, fazer cair em ru´ ru´ına rul.fal.i – rolar, rodar, cair rolando rul.i – rolar, rebolar, fazer rolar rul.iˆ g.i g.i – rolar, rodar, balancear-se rus. – “rus.e”: em russo rust.i – enferrujar, criar ferrugem, oxidar-se rust.o – ferrugem ruz.a – astucioso(a), astuto(a), ardiloso(a), esperto(a) ruz.o – ast´ ucia ucia ruz.ul.o – astucioso (pessoa)
+ S
sabl.o – areia sag.o – seta, flecha saˆ g.a g.a – sensato(a), prudente, ajuizado(a), s´ abio(a) abio(a) saˆ g.e g.e – sabiamente saˆ g.o g.o – senso, sensatez sak.et.o – saquinho, bolsa, saquitel sak.o – saco, bolsa salajr.o – sal´ ario, ario, ordenado, ordenad o, estipˆ e stipˆendio, endio, vencimentos sal.o – sal (de cozinha) salon.o – sal˜ ao; sala de visitas; sala de estar salt.e – de um salto; aos saltos salt.i – saltar, pular salt.o – salto, pulo salt.ul.o – saltador salut.i – saudar, cumprimentar, salvar, cortejar sam.a – mesmo(a) (n˜ ao outro, sem altera¸c˜ cao) ˜
26
sam.e – igualmente, idem sam.o – (o) mesmo sam.sang.a – consang con sangu u´ıneo(a) ıneo (a) sam.temp.e – ao mesmo tempo, simultaneamente san.a – s˜ ao, s˜ a, de boa sa´ ude, ude, sadio(a) san.e – com sa´ ude ude sang.a – sang¨ u´ u´ıneo ın eo(a (a)) sang.avid.a – sang¨ uin´ uin´ ario(a), ario(a), feroz sang.o – sangue san.ig.a – salubre, salutar, sanit´ario(a) ario (a),, ben´ be n´efico(a efic o(a)) san.ig.i – curar, sanear sankt.a – Santo, S˜ ao; santo, sagrado, sacro sankt.ul.o – (um) santo san.o – sa´ ude ude sap.o – sab˜ ao sap.um.i – ensaboar sat.a – saciado(a), satisfeito(a), farto(a) sat.dorm.i – dormir (o necess´ ario ario para satisfazer-se) sat.e – fartamente sat.iˆ g.i g.i – saciar-se, fartar-se sat.manˆ g.i g.i – comer (at´e satisfazer-se) satisfaz er-se) sav.i – salvar sav.o – salva¸c˜ cao, ˜ reden¸c˜ cao, ˜ salvamento sceptr.o – cetro sci.i – saber; conhecer sci.ig.i – comunicar, informar, participar, noticiar sci.ig.o – comunica¸ c˜ cao, ˜ notifica¸c˜ cao, ˜ informa¸c˜ cao, ˜ aviso sci.o – conhecimento, conhec imento, saber, s aber, sabedoria, sabe doria, ciˆencia encia sciur.et.o – esquilinho sciur.o – esquilo sci.vol.a – curioso(a) sci.vol.e – com curiosidade; curiosamente sci.vol.o – vontade de saber se – se, no caso de sed – mas, mas , por´ po r´em em seˆ g.a g.a – de cadeira cadeira seˆ g.et.o g.et.o – cadeirinha seˆ g.o g.o – cadeira, assento sek.a – seco(a), enxuto(a), arido(a) a´rido(a) sek.ig.i – secar, enxugar sek.iˆ g.i g.i – secar sekret.e – secretamente, sigilosamente sigilosamente sekret.o – segredo, sigilo, recato sekv.i – seguir, acompanhar; suceder; resultar sekv.o – conseq¨ uˆ uˆencia, enc ia, seguida, segu ida, cadeia cad eia (s´erie) erie ) sel.o – sela (de montaria) semajn.o – semana sem.i – semear, plantar sen – sem sen.akv.a – arido(a) ´ arido(a) sen.bru.e – sem barulho, silenciosamente sen. se n.ˆ ˆ ces. ce s.e e – incessantemente, sem cessar sen.danˆ ger.a ger.a – inofensivo(a), seguro(a) sen.dank.a – ingrato(a)
GLOSARO GLOSAR O — ELEKTITAJ FABELOJ
send.i – remeter, enviar, mandar, expedir, despachar sen.di.a – ate´ısta, ısta , sem-deu sem -deus, s, descre de scrente, nte, incr´edulo(a edu lo(a)) sen.difekt.a – intacto(a) send.it.o – enviado, mensageiro sen.dub.e – sem d´ uvida uvida sen.fel.ig.i – despelar, pelar sen.fin.a – infinito(a), sem fim, infind´avel, avel, infinda sen.fort.a – esgotado(a), exausto(a) sen.fort.iˆ g.i g.i – enfraquecer-se sen.frukt.a – infru in frut´ t´ıfero( ıfe ro(a) a) sen. se n.fun fund. d.aˆ aˆ .o .o – abismo sen.ˆ gen.e gen.e – desembara¸ cadamente, desacanhadamente cadamente, sen.har.a – careca, calvo(a) sen.hont.a – impudente, desavergonhado(a) desavergonhado(a) sen.inter.romp.e – ininterruptamente sen.kompat.a – impiedos impi edoso(a o(a), ), insens´ inse ns´ıvel ıvel sen.kompat.e – impiedosamente, sem piedade sen.konsci.a – inconsciente sen.kor.a – desumano(a), cruel, sem cora¸c˜ cao ˜ sen.kulp.a – inocente sen.lim.a – sem limites, ilimitado(a), infinito(a) sen.mov.a – im´ ovel, ovel, estagnado(a) sen.mov.e – sem movimento sen.mov.iˆ g.i g.i – imobilizar-se, imobilizar-se, paralizar-se sen.ord.e – desordenadamente, sem ordem sen.pedik.ig.i – catar piolho sen.pen.e – sem trabalho, sem esfor¸co co sen.pri.pens.e – irrefletidamente, sem refletir sen.prokrast.e – sem delongas; imediatamente sen. se n.sen senc. c.aˆ aˆ .o . o – disparate, tolice, absurdo, insensatez sen.senc.e – sem sentido sen.ˆ se n.ˆsance san cel. l.ig ig.e .e – sem abalar sent.em.a – sens´ se ns´ıvel ıv el sent.i – sentir, experimentar (sensa¸c˜ c˜ ao) sen.tim.e – sem medo sent.o – sentimento sen.vest.iˆ g.o g.o – o ato de despir-se sen.viv.a – inanimado(a), morto(a) sen.vort.e – sem palavras, em silˆencio encio sen.zorg.e – descuidadamente, relaxadamente sep – sete (7) sep.a – s´etim et imo( o(a) a) sep.dek – setenta (70) sep.jar.a – de sete anos sep.kap.a – de sete cabe¸cas cas serˆc.i – procurar, buscar, pesquisar, investigar serˆ gent.o gent.o – sargento serv.ad.o – servi¸co, co, (o) servir; servir; servi¸co co (militar) serv.i – servir, secundar, prestar servi¸co, co, ajudar serv.ist.in.o – criada, servente, servidora, serva serv.ist.o – criado, servente, servidor, servo serv.o – servi¸co co ses – seis (6) ses.a – sexto(a)
27
ses. se s.ˆ ˆ ceval ce val.a .a – de seis cavalos ses.op.e – em grupo(s) de seis, (os) seis juntos ses.op.o – grupo de seis componentes componentes sever.a – severo(a), severo(a) , r´ıgido(a), ıgido(a ), rigoroso(a), rigoro so(a), austero(a) austero( a) sever.e – severamente, com severidade sever.ec.o – severidade, rigor, rijeza si – si (pron. pessoal reflexivo) si.a – seu, sua (do sujeito da ora¸c˜ cao) ˜ sid.ant.o – aquele que est´ a sentado sid.i – estar sentado, assentar; estar pousado (p´ assaro) assaro) sid.ig.i – fazer sentar sid.iˆ g.i g.i – sentar-se, assentar-se signal.o – sinal; an´ uncio; uncio; aviso sign.i – marcar, indicar, assinalar, significar signif.i – significar, denotar, querer dizer sign.o – sinal, marca, ´ındice; signo, ponto silent.a – silencioso(a) silent.e – silenciosamente silent.i – calar, silenciar, si lenciar, guardar silˆencio, encio, estar calado c alado silk.a – de seda, sedoso(a) sedoso(a) silk.o – seda simil.a – semelhante, similar, parecido(a) simil.i – ser semelhante, parecer, parecer-se simi.o – s´ımio, ımi o, macac mac aco o simpl.a – simples, mero(a), singelo(a) simpl.e – simplesmente si.n.don.a – dedicado(a), devotado(a) si.n.gard.a – cauteloso(a), cauto(a) si.n.gard.e – cautelosamente sinjor.in.o – senhora, dama; dona sinjor.o – senhor, dom sitel.o – balde; ca¸camba camba situaci.o – situa¸c˜ cao, ˜ posi¸c˜ c˜ ao, condi¸c˜ cao, ˜ circunstˆ ancia ancia skandal.o – escˆ andalo andalo skarlat.o – escarlate (cor) skatol.et.o – caixinha skatol.o – caixa skerm.ist.o – esgrimista skrib.i – escrever sku.i – sacudir, abalar, estremecer sku.iˆ g.i g.i – abalar-se, estremecer, trepidar, sacudir-se sku.o – abalo, estremecimento, sacudidela, trepida¸c˜ cao ˜ smerald.a – de esmeralda smerald.o – esmeralda (pedra preciosa) soif.i – estar com sede, sentir sede; ter sede de soif.o – sede sojl.o – soleira, limiar (de porta) sol.a – s´ o; o; unico(a); u ´ nico(a); sozinho(a) soldat.a – de soldado soldat.o – soldado; pra¸ca ca (soldado) sol.e – somente, s´ o, o , a s´ os, os, unicamente somer.a – de ver˜ ao somer.e – no ver˜ ao somer.o – ver˜ ao
GLOSARO GLOSAR O — ELEKTITAJ FABELOJ
sonˆ g.i g.i – sonhar sonˆ g.o g.o – sonho (dormindo) son.i – soar, produzir som; bater (horas) sonor.i – soar, vibrar; zumbir sonor.ig.i – fazer soar; tocar sopir.e – entre suspiros sopir.o – suspiro, ansiedade, saudade sorˆ so rˆ c.ad c. ad.o .o – feiti¸caria, caria, bruxaria, magia (a¸c˜ cao) ˜ sorˆ so rˆ c.ar c. arb. b.ar ar.o .o – floresta encantada sorˆ so rˆ c.ar c. art. t.o o – (arte de fazer) feiti¸caria, caria, bruxaria, magia sorˆc.i – fazer feiti¸caria; caria; enfeiti¸car; car; encantar sorˆ so rˆ c.is c. ist. t.in in.o .o – feiticeira sorˆc.o – encanto, feiti¸co co sorˆ so rˆ c.vor c. vort. t.o o – palavra m´ agica, palavra encantada agica, sort.o – sorte, sina, fado, destino sovaˆ g.a g.a – selvagem, gentio(a), bravio(a) sovaˆ g.e g.e – selvagemente spac.o – espa¸co, co, extens˜ extensao, ˜ ˆ ambito ambito spad.o – espada special.ist.o – especialista spegul.et.o – espelhinho spegul.o – espelho spir.eg.i – respirar ofegantemente, ofegar, arfar spir.i – respirar, espirar spirit.o – esp´ es p´ırit ır ito; o; gˆenio en io spir.o – sopro, respiro; suspiro spri sp rit. t.aˆ aˆ .o . o – dito espirituoso; piada sprit.ec.o – espirituosidade sput.i – escarrar; cuspir stabl.o – cavalete, bastidor, banco (de carpinteiro etc.) stal.o – est´ abulo, curral, pocilga, redil, estrebaria abulo, stan.a – de estanho stang.o – pau, estaca, vara, mastro, poste, haste star.i – permanecer perman ecer (de p´e), e), estar de p´e; e; estar situado star.ig.i – pˆ or or de p´ e, e, levantar, le vantar, erguer, ergue r, erigir, er igir, fundar f undar star.iˆ g.i g.i – levantar-se, pˆ or-se or-se de p´ e, e, erguer-se statu.o – est´ atua atua steb.o – pesponto stel.o – estrela; astro sterk.o – esterco, estrume, adubo stern.i – estender (horizontalmente) stomak.o – estˆ omago omago strab.e – de soslaio strang.a – estranho(a), esquisito(a), singular strang.ul.o – estranho (pessoa) strat.o – rua streˆc.i – entesar, esticar, retesar; armar (mola, arco) strig.o – coruja stri.o – tira, faixa, barra, listra, tra¸co, co, estria strut.a – de avestruz stud.o – estudo sub – sob, debaixo de, por baixo de, abaixo de sub.akv.iˆ g.i g.i – submergir-se sub.e – debaixo
28
sub.forˆ g.i g.i – colocar ferradura, ferrar sub.ir.i – pˆ or-se, or-se, descer (astro) subit.e – de s´ ubito, subitamente, de repente ubito, sub.met.i – submeter sub.tegment.o – agua-furtada, ´ agua-furtada, s´ ot˜ ot˜ ao, desv˜ ao sub.ter.a – subterrˆ aneo(a) aneo(a) sufer.i – sofrer, penar, suportar, padecer; tolerar sufer.o – sofrimento, sofrimento, padecimento suf su fiˆc.e – bastante, em quantidade suficiente; basta! sufi su fiˆ ˆ c.eg c. eg.e .e – abundantemente suf su fiˆc.i – bastar, chegar, satisfazer, ser suficiente sufok.i – sufocar, entalar, abafar, estrangular, asfixiar suk.a – suculento(a) sukces.a – bem sucedido(a sucedido(a), ), com bom resultado resultado sukces.e – com sucesso sukces.i – ser bem sucedido, ter bom ˆexito, exito, conseguir sukces.o – bom bo m ˆexito, exit o, sucesso suce sso suker. suke r.aˆ aˆ .ist .i st.o .o – doceiro, confeiteiro suker.o – a¸c´ cucar u ´ car suk.o – suco, seiva, sumo sulfur.o – enxofre sum.o – soma, importˆ ancia, ancia, quantia, total sun.a – solar sun.lev.iˆ g.o g.o – nascer do sol sun.o – sol super – por cima de, sobre (sem haver contato), em super.a – superior super.flu.a – sup´ sup ´erflu erf luo( o(a) a) super.fort.e – veementemente super.i – superar, ser superior a, exceder, suplantar sup su per.ˆ er .ˆ sut. su t.ii – sobrecarregar, cobrir, cumular sup.o – sopa supoz.i – supor, conjeturar, fazer de conta, crer supr.a – superior supr su pr.aˆ .aˆ.o . o – sup su perf´ er f´ıcie ıc ie supr.e – em cima, por cima, no alto supr.e.n – para cima supre.n.ir.i – subir, ascender supre.n.ramp.i – escalar supr.o – cimo, alto, cume, v´ertice, ertice, auge sur – sobre sobre (havendo (havendo contato), contato), em, em cima de surd.a – surdo(a), mouco(a) sur.ir.i – subir, ascender sur.ˆ su r.ˆet. e t.ii – jogar por sobre sur.met.i – aplicar, apor; vestir sur. su r.pa paˆ ˆ s.i s. i – andar por sobre surpriz.i – surpreender, sobressaltar sur.ramp.i – escalar sur.skrib.o – subscrever, assinar sur.ˆ su r.ˆsmir sm ir.i .i – untar sur.tir.i – puxar por sobre surtut.o – sobretudo, casac˜ ao sur. su r.ve verˆ rˆ s.i s. i – regar suspekt.e – suspeitosamente, em suspeita
GLOSARO GLOSAR O — ELEKTITAJ FABELOJ
suspekt.i – suspeitar, andar desconfiado, desconfiar de suspekt.ind.a – suspeito(a) svarm.i – enxamear, pulular, formigar sven.i – desmaiar, desfalecer, esvanecer sving.i – agitar (len¸co, co, cauda etc.), sacudir, sacudir, mexer
+ ˆ S
ˆ saf. sa f.id id.e .et. t.o o – borrego ˆ saf. sa f.id id.o .o – cordeiro ˆ saf.o – carneiro ˆ saf. sa f.o. o.kap kap.o .o – cabe¸ ca ca de carneiro ˆ sa sa jn. jn .e – aparentemente ˆ sa sa jn. jn .i – parecer, ter aparˆ a parˆencia encia de, afigurar-se a figurar-se ˆ sa sa jn.ig jn. ig.i .i – simular, fingir, aparentar ˆ sanc sa ncel el.i .iˆ g.i g ˆ.i – vacilar, hesitar, titubear, abalar-se ˆ sanc sa ncel el.i .iˆ g.o g ˆ.o – vacilo, hesita¸c˜ cao ˜ ˆ sang.i g ˆ.i – mudar, modificar, trocar; converter ˆ sang.iˆ g ˆ.iˆ g.i g.i – mudar; modificar-se ˆ sarg.i – carregar (arma) ˆ sarg.i g ˆ.i – carregar (navio, animal etc.); pˆ or or carga em ˆ sarg.o g ˆ.o – fardo, carga, peso ˆ sat.i – apreciar, prezar, estimar, gostar de ˆ saum.a u ˘m.a – espumoso(a) ˆ saum.ig.i u ˘m.ig.i – espumar, espumejar ˆ serc.i c. i – gracejar, brincar, pilheriar, ca¸coar coar ˆ serc.o c. o – gracejo, gracejo , pilh´ pi lh´eria, eria, brinquedo, brinqued o, ca¸coada coada ˆ si si – ela ˆ si.a – seu, sua, dela ˆ sip. si p.et et.o .o – navio pequeno ˆ sip.o – navio, barco, embarca¸c˜ cao, ˜ nau ˆ sir.i – rasgar, dilacerar ˆ slos.i – fechar (com chave), trancar ˆ slos sl os.i .il. l.o o – chave ˆ smir.i – rebocar (parede); lambuzar, untar, lubrificar ˆ snur. snu r.fa far. r.is ist. t.o o – fabricante de corda ˆ snur nu r.o – corda ˆ sove ovel.i – remover, apanhar (com p´ a) a) ˆ sovel sovel.i .il. l.o o – p´ a a ˆ sov.i – empurrar (fazer deslizar) ˆ spar pa r.i – economizar, poupar ˆ spin. pi n.ii – fiar, reduzir a fio; urdir, tecer ˆ spin sp in.i .il. l.o o – fuso ˆ spin sp in.r .rad ad.o .o – roda de fiar ˆ sran sr ank. k.o o – arm´ario; ario; estante ˆ sraub.i u ˘b.i – parafusar, atarraxar ˆ stel.i – furtar, gatunar, roubar, larapiar ˆ stel st el.i .ir. r.ii – ir furtivamente, ` as as ocultas ˆ stel st el.i .ist st.o .o – gatuno, ladr˜ ao ˆ stel.o – furto, roubo
29
ˆ sti st ip.o – acha, acha, cepo, talho (de madeira) ˆ sto st on.a n. a – de pedra, pedra , p´etreo(a), etreo(a ), pedral pedra l ˆ ston st on.e .eg. g.o o – penedo, rochedo, rocha ˆ ston st on.e .et. t.o o – seixo, pedrinha, calhau ˆ ston st on.i .ig. g.ii – petrificar, empedernir ˆ ston st on..iˆ g.i g.i – petrificar-se ˆ sto st on.o n. o – pedra ˆ sto st op.i p. i – tapar, tampar, arrolhar, obstruir ˆ stru st rump mp.o .o – meia (de mulher) ˆ stup st up.a .ar. r.o o – escada ˆ stup. st up.et et.a .ar. r.o o – escada escada port´ atil atil ˆ stup st up..o – degrau ˆ su’ – “ˆsu.o”: su.o”: sapato, cal¸cado cado ˆ sul su ld.i – dever (ter d´ıvida(s); ıvida(s) ; agradecer) agradec er) ˆ sul su ld.o – d´ıvida, (o) dever, obriga¸c˜ cao ˜ ˆ sult su ltr. r.o o – ombro ˆ su.o – sapato, cal¸cado cado ˆ su.p su .pla land nd.o .o – sola de sapato ˆ sut.i – entornar, despejar, derramar (s´ olidos, olidos, gr˜ aos) ˆ svi sv it.o – suor, transpira¸c˜ cao ˜
+ T
tabl.et.o – mesinha tabl.o – mesa, t´ avola avola tabl.o.tuk.o – toalha de mesa tabul.et.o – tabuinha, tabuleta; prancheta tabul.o – t´ abua; tabuleiro; quadro; prancha; placa abua; taˆ ta ˆ cmen cm ent. t.o o – destacamento; turma, turno; equipe tag.a – diurno(a) tag.e – de dia tag.iˆ g.i g.i – amanhecer, alvorecer tag.iˆ g.o g.o – romper do dia; amanhecer; alvorecer tag(-).manˆ g.o g.o – almo¸co co tag.mez.e – ao meio dia tag.mez.o – meio-dia tag.o – dia tajlor.a – de alfaiate tajlor.et.o – alfaiatezinho tajlor.o – alfaiate takt.o – compasso, andamento, andamento , cadˆencia; encia; tino, tacto talar.o – toga, beca (de ju´ ju´ızes, professores etc.) tambur.o – tambor, caixa de rufo tamen – contudo, todavia, entretanto tapet.o – forro forro (de parede) parede) tapiˆs.o – tapete task.o – tarefa; dever (escolar), empreitada ta˘ ug.a ug.a – apto(a), capaz, conveniente, prest´ avel avel ta˘ ug.i ug.i – convir, prestar-se (para), servir, valer t.e. – “tio est.as”: est.as” : isto ´e e
GLOSARO GLOSAR O — ELEKTITAJ FABELOJ
ted.i – entediar, enfadar, aborrecer ted.iˆ g.i g.i – entediar-se, enfadar-se, aborrecer-se tegment.o – telhado teler.et.o – pratinho, prato pequeno teler.o – prato temp.o – tempo (dura¸ (durac˜ c¸ao) ˜ ten.i – segurar, sustentar, manter, conservar ter.bul.o – bola de terra, torr˜ ao de terra ter.e – na terra, no solo, no ch˜ ao ter.e.n – a ` terra, ao ch˜ ao ter.o – Terra, terra, solo, ch˜ ao terur.a – terr ter r´ıvel, horr´ıvel, pavoroso(a pavoro so(a), ), terrific ter rificante ante terur.e – terrivelmente terur.i – aterrorizar, terrorizar, apavorar terur.o – terror, horror, pavor tia – de tal esp´ecie; ecie; tal tial – por isso, por esse motivo, por essa raz˜ ao, portanto tiam – nesse tempo, naquele tempo, ent˜ ao tia.manier.e – desse modo; de tal modo tiar.o – tiara tie – l´ a, a, ali, a´ı; “ˆci ci tie” ou “tie ˆci”: ci” : aqui aqu i tiel – assim, dessa maneira, daquela maneira; t˜ ao; tanto tie.n – para l´ a, para esse(s)/aquele(s) lugar(es) a, tikl.i – fazer c´ ocegas ocegas em tili.o – t´ılia tim.e – com medo tim.i – temer, recear, ter medo de, acanhar-se timian.o – tomilho, timo (vegetal) tim.ig.a – amedrontador(a), horripilante horripilante tim.ig.i – atemorizar, amedrontar tim.o – medo, receio, temor tim.ul.o – covarde, medroso, fraco tio – isso, aquilo tiom – tanto(s), t˜ ao, em tal quantidade tir.best.o – animal de tra¸c˜ cao ˜ tir.i – tirar, puxar, arrastar, sacar tiu – esse; essa; aquele; aquela toler.ebl.a – toler´ avel, ave l, sofr´ sof r´ıvel ıve l toler.i – tolerar, suportar, ag¨ uentar, uentar, aturar tol.o – pano (de linho ou cˆanhamo); anhamo); tela tomb.ej.o – cemi ce mit´ t´erio er io tomb.o – t´ umulo, tumba, jazigo, sepultura, cova umulo, tond.i – tosquiar, tosar, cortar (com tesoura) tond.il.o – tesoura tondr.i – trovejar, atroar, ribombar ton.o – tom, sonˆ ancia, ancia, toada torn.il.o – torno torn.ist.o – torneiro tornistr.o – mochila; alforje tra – atrav´es es de, por, por entre trab.o – trave, viga, barrote tra.bor.i – perfurar tradici.o – tradi¸c˜ cao, ˜ h´ abito abito traduk.int.o – tradutor
30
traduk.o – tradu¸c˜ cao ˜ traf.i – acertar (no alvo), alcan¸car car (um fim), fim), atingir atingir tra.iˆ g.i g.i – transpassar, varar tra.ir.i – atravessar, percorrer trakt.i – tratar, agenciar tra.kur.i – percorrer; atravessar (correndo) tranˆc.i c. i – cortar (com faca), talhar, partir tranˆ tr anˆc.il c. il.e .et. t.o o – canivete tranˆ tr anˆc.il c. il.o .o – faca trankvil.a – tranq¨ uilo(a), calmo(a), sereno(a) uilo(a), trankvil.e – tranq¨ uilamente uilamente trankvil.ig.i – tranq¨ ulizar, acalmar, sossegar ulizar, trankvil.iˆ g.i g.i – tranq¨ uilizar-se, uilizar-se, acalmar-se trankvil.o – tranq¨ uilidade, serenidade, calma, sossego uilidade, trans – al´em em de, do outro lado de trans.ir.i – transpor; ultrapassar trans.pas.i – transpor, passar, exceder, baldear-se trans.port.i – transportar, transladar trans.salt.i – saltar para o outro lado trans.vetur.i – transpor; transp or; ultrapassar ultrapa ssar (em ve´ ve´ıculo) trans.vetur.ig.i – fazer transpor transp or (em ve´ ve´ıculo) tra.pas.i – atravessar, passar, percorrer tra.pas.ant.o – aquele que atravessa tra.penetr.i – penetrar (totalmente) tra.pik.i – traspassar, varar tra. tr a.tr tranˆ anˆc.i c. i – cortar (dividindo) tra.viv.i – passar, viver, atravessar (uma ´epoca) epo ca) tre – muito trem.i – tremer, tiritar trem.ig.i – estremecer, fazer tremer tre.mol.a – de faia preta, de choupo tremedor (´ arvore) arvore) tremp.i – imergir; molhar com l´ıquido tren.i – arrastar, levar de rastos, puxar tren.iˆ g.i g.i – arrastar-se trezor.ej.o – tesouro (local) trezor.ist.o – tesoureiro trezor.o – tesouro tri – trˆes (3) (3 ) tri.a – terceiro(a) tri.angul.e – triangularmente, triangu larmente, em forma fo rma de triˆangulo angulo tri.dek – trinta (30) tri.e – em terceiro lugar tri.foj.e – trˆ trˆes es veze vezess tri.hor.a – de trˆes es horas ho ras trik.i – tricotar, fazer meias, fazer renda trin tr ink. k.aˆ aˆ .o . o – bebida trink.ej.o – bar; bebedouro trink.i – beber, tomar trink.mon.o – gorjeta tri.o – trio tri.op.e – em grupo(s grup o(s)) de trˆes, es, de trˆes es em trˆes es tri.op.o – terceto, trio tri.tag.a – de trˆes es dias di as tro – demais, demasiado, excessivamente
GLOSARO GLOSAR O — ELEKTITAJ FABELOJ
trog.et.o – cochinho, pequeno cocho tro.i – exagerar tromp.i – enganar, iludir, burlar, fraudar, ludibriar tron.o – trono trov.i – achar; encontrar trov.iˆ g.i g.i – achar-se, encontrar-se trud.em.a – importuno(a) trumpet.o – trombeta trunk.et.o – haste, talo trunk.o – tronco, caule tru.o – buraco, abertura, abert ura, furo, orif´ orif´ıcio tualet.o – vestu´ ario, ario, “toilette” tuj – logo, imediatamente, j´ a a tuk.et.o – paninho tuk.o – pano turment.i – atormentar, supliciar, torturar, afligir turn.ad.i sin – revirar-se (repetidamente) turn.i – girar, virar, voltar, volver, rodar, voltear turn.iˆ g.i g.i – virar-se, girar-se, voltar-se, dar voltas turn.rost.il.o – churrasqueira tur.o – torre turt.o – rola; juriti (ave) tuˆ tuˆ s.eg s. eg.i .i – esbarrar; cutucar, catucar tuˆ tuˆ s.et s. et.i .i – tocar de leve, ro¸car car tuˆs.i – tocar, mexer, bulir tut.a – todo(a), inteiro(a), total tut.e – totalmente, plenamente, absolutamente tut.mond.a – mundial; universal tut.mond.e – mundialmente; mundialmente; universalmente universalmente
+ U
uhu – voz de coruja uln.o – ulna, vara (medida); (med ida); r´ egua egua de alfaiate a lfaiate unc.o – on¸ca ca (medida de peso) ung.eg.o – garra ung.o – unha (de dedo) unu – um (1) unu.a – primeiro(a) unu.a.foj.e – pela primeira vez unu.anim.a – unˆ anime anime unu.e – primeiramente, em primeiro lugar unu.j – unus unu.korn.ul.o – unic´ ornio ornio urb.a – urbano(a), de cidade urb.o – cidade urs.a – de urso urs.id.o – filhote de urso urs.o – urso urtik.o – urtiga
31
util.a – util, u ´til, prof´ıcuo(a), ıcuo(a) , salutar, sal utar, vantajoso(a) vantajoso (a) util.i – ser util, u ´ til, ter utilidade uz.i – usar, empregar, servir-se de
+ V
vag.i – vagar, errar, vadiar, perambular, vagabundear vag.ul.o – errante, vagabundo (pessoa) val.o – vale valor.a – valioso(a) valor.i – valer, ter valor de van.a – v˜ ao, v˜ a, in´ util, ut il, est´ es t´eril, er il, impro imp roff´ıcuo( ıcu o(a) a) van.e – em v˜ ao, debalde, inutilmente vang.o – face (do rosto), rosto), bochecha bochecha vang.o.frap.i – esbofetear vang.o.frap.o – bofetada, tabefe varb.i – aliciar, angariar, engajar, recrutar, alistar varm.a – quente, acalorado(a) varm.e – de modo quente, quente varm.eg.e – de modo abrasador, muito quente varm.eg.ig.i – aquecer, esquentar (abrasadoramente) varm.eg.o – grande calor, grande quentura varm.et.a – t´epido(a epid o(a), ), morno(a morn o(a)) varm.ig.i – aquecer, esquentar varm.iˆ g.i g.i – aquecer-se, esquentar(-se) Varsovi.o – Vars´ ovia ovia vart.i – tratar, cuidar (de crian¸ca) ca) vast.a – vasto(a), espa¸coso(a), coso(a), amplo(a) vast.e – espa¸cosamente, cosamente, amplamente vaz.ar.o – sortimento de vasos vaz.o – vaso, recipiente, vasilha ve – “ve al...!”: ai de...!, pobre de...!; “ho ve!”: ai! vek.i – despertar, acordar vek.iˆ g.i g.i – despertar, acordar velk.i – murchar, fanar, definhar, fenecer vel.o – vela (de embarca¸c˜ cao) ˜ velur.a – de veludo, aveludado(a), veludoso(a) vend.i – vender venen.a – venenoso(a) venen.o – veneno venˆ g.o g.o – vingan¸ca ca ven.i – vir; chegar; ir ven.ig.i – fazer vir, mandar buscar ven.int.o – aquele aquele que chegou chegou venk.e – vitoriosamente venk.i – vencer, debelar, superar venk.int.o – vencedor venk.o – vit´ oria oria ven.o – vinda vent.eg.o – temporal, vendaval, tuf˜ ao, furac˜ ao
GLOSARO GLOSAR O — ELEKTITAJ FABELOJ
vent.o – vento, sopro vent.o.muel.ej.o – moinho de vento ventr.eg.o – barrig˜ ao ventr.o – ventre, abdˆ omen, omen, barriga, pan¸ca ca ver.a – verdadeir verda deiro(a o(a), ), ver´ ver´ıdico(a ıdic o(a)) verd.a – verde verd verd.aˆ .aˆ.o . o – verdura, vegeta¸c˜ cao ˜ verd.i – enverdecer, verdecer verdikt.o – veredicto ver.e – verdadeiramente, na verdade verg verg..aˆ .o . o – verga, vara (flex´ ( flex´ıvel ıvel e delgada) verg.et.o – vareta, varinha verg.o – verga, vara (flex´ ( flex´ıvel ıvel e delgada) verk.ad.o – composi¸c˜ cao ˜ verk.o – obra, composi¸c˜ cao ˜ (liter´ (liter´ aria aria etc.) ver.o – verdade verˆ ve rˆs.i – derramar, despejar desp ejar (l´ (l´ıquidos), ıquidos) , verter vert er vesper.e – ao anoitecer vesper.iˆ g.i g.i – anoitecer vesper.manˆ g.i g.i – jantar vesper.manˆ g.o g.o – jantar vesper.o – tarde, (primeira parte da) noite; no ite; v´espera espera vest.i – vestir; cobrir, revestir vestibl.o – ante-sala, vest´ vest´ıbulo, “hall”, atrio a ´trio vest.o – roupa, vestimenta, veste, roupagem, trajo veter.o – tempo (meteorol´ ogico) ogico) vet.i – apostar vet.kur.ad.o – corrida (desporto) vet.o – aposta vetur.i – andar (em ve´ ve´ıculo), viajar (de carro) vetur.ig.i – transportar transp ortar (em ve´ ve´ıculo), conduzir conduz ir vetur.ig.ist.o – cocheiro, boleeiro vetur.il.o – ve´ ve´ıculo, carruagem, carruag em, viatura, via tura, carro, carro¸ca ca vezik.et.o – ves´ ve s´ıcul ıc ula a vi – v´ os, os, vocˆ vo cˆe(s) e( s) vi.a – vosso(a), seu, sua, de vocˆe(s) e(s) viand.o – carne vic.o – vez, turno; fila, ala, fileira, fiada vid.ebl.a – vis´ vi s´ıvel ıv el vid.i – ver, mirar, presenciar, enxergar; notar vid.o – vis˜ ao, vista; aspecto vidv.in.o – vi´ uva uva vigl.a – vivo(a), agil, a ´gil, animado(a), bem disposto(a) vigl.e – animadamente vigl.ec.o – anima¸c˜ cao, ˜ vivacidade, agilidade vilaˆ g.o g.o – aldeia, povoado vin.o – vinho vintr.e – no inverno vintr.o – inverno viol.a – violeta vip.o – chicote vir.et.o – homenzinho virgul.in.o – virgem vir.in.o – mulher
32
vir.o – homem virt.a – virtuoso(a) vitr.a – vidrento(a), vidrento(a ), vidroso(a), vidroso( a), v´ıtreo(a) ıtreo(a ) vitr.o – vidro viv.ad.o – o viver (a¸c˜ cao ˜ de viver), vida viv.i – viver, existir viv.ig.a – vivificante, vital viv.o – vida, o viver viv.o.long.o – tempo de vida viv.plen.a – cheio(a) de vida vizaˆ g.o g.o – rosto, semblante, cara, face vizit.ad.i – freq¨ uentar uentar vizit.i – visitar, ir ver, ver (ir visitar), fazer visita(s) voˆ c.e – oralmente, em viva voz voˆ c.o – voz; voto vojaˆ g.a g.a – de viagem vojaˆ g.ant.o g.ant.o – viajante vojaˆ g.i g.i – viajar, jornadear vojaˆ g.o g.o – viagem, jornada voj.et.o – atalho, senda, vereda voj.ir.o – rota; trajeto voj.kruc.o – encruzilhada voj.o – caminho, estrada, via, rumo vok.i – chamar vol.e ne.vol.e – quer queira quer n˜ ao vol.i – querer, ter vontade de vol.o – vontade, o querer volum.o – volume, tomo (de livro) volv.i – enrolar vort.o – palavra vost.o – cauda, cauda, rabo vulp.a – de raposa, vulpino(a), matreiro(a) vulp.et.o – raposinha vulp.o – raposa vund.et.i – ferir de leve vund.i – ferir, vulnerar vund.o – ferida, chaga, ferimento, les˜ ao
+ Z
zon.o – cinto, cinta zorg.ant.o – tutor zorg.e – cuidadosamente; com zelo zorg.i – cuidar, zelar, tutelar zum.i – zumbir, zunir, soar
A ?
?