Fabeloj Libro 2

% E

kolekto ˆ oj verdaj verd aj pagoj g

)

Hans Christian Andersen

)

)

) )

) ) ) ) ) ) ) ) ) )

Fabeloj (Dua Libro)

Hans Christian Andersen Fabeloj 2

Deseg De segnaˆ naˆoj o j de :

Vilhelm Vilhelm Pedersen Pedersen

ka j

Lorenz Frølich Frølich

Tradukis :

L. L. Zamenhof

Ara ran nˆgis : Einstein G. dos Santos (Tekstaˆo o eltirita eltir ita el la Interreto)

NAT NATAL - BRAZILO

Oktobro 2007

[email protected]

Hans Christ Christian ian Anderse Andersen n

(la 2-a de Aprilo 1805 — la 4-a de A˘ ugusto 1875)

Lazar Lazaro Ludovik Ludoviko o Zamenh Zamenhof of

(la 15-a de Decembro 1859 — la 14-a de Aprilo 1917)

Enhavo 1 Ro Rozo zo de de la tom tombo de Hom Homer ero o

1

2 Dio de do dorm rmo o

3

3 Elf lfo o de de la la roz rozo o

15

4 Pa Paˆ ˆ stisto de porkoj stisto porko j

19

5 Pol olig igon ono o

24

6 Anˆ gelo gelo

27

7 La naj najti ting ngal alo o

30

8 Gefia Gefianˆ nˆ co j coj

39

9 Ma Malbe lbela la an anas asid ido o

42

10 Abio

51

11 Neˆ ga reˆ ga gino gino

58

12 Sambuka virineto

85

13 Flikilo

92

14 Sonorilo

96

15 Avineto

101

16 Monteto de elfoj

103

17 Ruˆ ga j ˆ ga su o j suo

109

18 Konkurso de saltado

114

19 Paˆ stis tino kaj kamentubi stistino kamentubisto sto

116

20 Dano Holger

121

21 Knabineto kun alumetoj

126

22 Bildo el kastelremparo

129

23 El fenestro en Vartou

130

24 Malnova strata lanterno

132

25 Najbaraj familioj

137

26 Malgranda Tuk

146

27 La ombro

151

28 Malnova domo

161

29 Guto de akvo

169

30 Feli eliˆ ˆ ca fa ca famil milio io

171

A ?

?

FABELOJ

1

1

Roz Rozo de de la la to tombo de de Hom Homer ero o

hiuj kantoj de la oriento parolas pri la amo de la najtingalo al la rozo; en la silentaj stellumaj noktoj la flugilhava kantisto faras serenadon al sia bonodora floro. Ne malproksime de Smirna, sub la altaj platanoj, kie la komercisto pelas sia si a jn ˆsarˆ sa rˆgitajn gita jn kamelojn, kiuj fiere levas siajn longa jn kolojn kolo jn kaj peze p eze marˆsas sas sur sankta san kta tero, ter o, mi vidis vid is florantan flora ntan rozarb roz arbetaˆ etaˆon; on; sovaˆ gaj kolomboj kolomboj traflugadis inter inter la branˆcoj coj de la altaj arboj, kaj iliaj flugiloj lumis, lumis, kvaza˘ kvaza˘ u ili estus el perlamoto. Sur la rozarb r ozarbetaˆ etaˆo o unu u nu floro flor o estis es tis la plej pl ej bela b ela el ˆciuj, ciuj, kaj al gi gî la najtingalo kantis kantis sian amdoloron. Sed la rozo silentis; eˆc unu guto g uto da roso ne kuˆsis sis sur giaj ˆgiaj folioj kiel larmo de kompato. kompato. Kune kun sia branˆco co gi gî klinis sin super kelke da d a granda grand a j ˆstono stono j. ˆ “Ci tie kuˆsas sas la plej plej granda granda kantis antisto to de la tero!” tero!” diris diris la rozo, rozo, “super “super lia tombo mi volas volas bonodori, sur ˆgin gin mi volas volas ˆsuti miajn foliojn, kiam la ventego ilin deˆsiras siras de mi. La kantisto de Iliado fariˆ gis gis tero en la tero, el kiu mi kresk kreskas. Mi, Mi, rozo rozo de la tombo tombo de Homero Homero,, estas estas tro sankt sankta, a, por ke mi floru por la kompatinda najtingalo!” Kaj la najtingalo kantis tiel longe, gis gîs gi ˆgi mortis de sopirado! La kamelpelisto venis kun siaj ˆsarˆ sarˆ gitaj kameloj kaj siaj nigraj sklavoj. gitaj Lia malgranda knabo trovis la mortintan birdon; la malgrandan kantiston li enterigis en la tombo de la granda Homero; kaj la rozo tremis en la vento. Venis la vespero, la rozo kunkunfaldis siajn foliojn pli dense kaj sonˆgis, gis, sonˆgis, gis, ke estas belega luma tago. Grupo Grupo da fremdlandaj, fremdlandaj, Frank Frankaj aj viroj viroj venis venis,, ili entreprenis pilgriman vojaˆ gon g on al la tombo tombo de Homero. Homero. Inter Inter la fremdul fremduloj oj estis estis unu kant kantist istoo el nordo, nordo, el la hejmo de la nebuloj kaj nordaj lumoj. Li derompis la rozon, premplatigis ˆgin gin en libro kaj forportis gin gîn tiamaniere kun si en alian alian parton de la mondo, en sian malproksi malproksiman man patrujon. patrujon. Kaj la rozo forvelkis de malˆgojo gojo kaj kuˆ kuˆsis sis en la premanta premanta libro, kiun li malfermis malfermis en sia patrujo. Tiam li diris: “Jen estas rozo de la tombo de Homero!” Tiel sonˆgis gis la floro; kaj ˆgi gi vekiˆgis gis kaj kaj tremis en la vento. vento. Guto da roso falis de giaj gîaj folioj sur la tombon de la kantisto. Kaj la suno leviˆgis, gis, la tago fariˆgis gis varmega, kaj la rozo ardis pli bele ol anta˘ue, u e, gi gî estis ja en sia varma Azio. Subite oni eka˘ udis udis paˆsojn, sojn, venis venis fremdlandaj fremdlandaj Frankoj, kiel la rozo vidis en sia sonˆgo, go, kaj inter la fremduloj troviˆ gis poeto el nordo. Li rompis la rozon, gis metis kison sur ˆgian gia n freˆsan san buˆson son kaj forpo for porti rtiss gin gîn kun si en la hejmon de la nebuloj kaj de la nordaj lumoj. Kiel mumio la kadavro adavro de la floro kuˆ kuˆsas sas nun en lia Iliado, Iliado, kaj kvaza˘ kvaza˘ u en sonˆgo go gi gî a˘ udas, kiel li malfermas la libron kaj diras: udas,

* Rozo

de la tombo de Homero *

“Jen estas rozo de la tombo de Homero!” 3 9 3

2

FABELOJ

2

3

Dio de dormo

n la tuta mondo neniu scias tiom multe da historioj, kiel la dio de dormo. Li estas bonega rakontisto. ˆ Cirka˘ u la vespero, kiam la infanoj sidas ankora˘ u tre bonkondut bo nkondutee ˆce ce la tablo a˘ u sur sia tabureto, venas la dio de dormo. Li venas la˘u la ˆstup st upar aroo malla˘ute, ute, ˆcar car li hav h avas as sur la piedoj piedo j nur ˆstrumpo strumpo jn; tute senbrue li malfermas la pordon, kaj rapide li ˆsprucigas sprucigas al la infanoj en la okulojn dolˆ dolˆcan can lakton, tre delikatan, tre tr e delikatan, kiu tamen tute tu te sufiˆcas cas por p or tio, ke ili plu ne pov p ovas as teni la okulojn okulojn nefermitaj. nefermitaj. Tial Tial ili anka˘ anka˘ u lin lin ne vidas. vidas. Li glitk glitkura urass rekte rekte malanta˘ u ilin, blovas al ili kviete sur la nukon, kaj tiam la kapeto fariˆgas al ili tute peza. Jes, Jes, sed tio ne faras faras al ili doloron, doloron, ˆcar car la dio de dormo dormo estas estas tre bona por la infanoj. infanoj. Li nur postula postulas, s, ke ili ili estu estu trankv trankvil ilaj, aj, kaj tiaj tiaj ili ili estas pleje tiam, kiam oni ilin enlitigis. Ili devas esti silentaj, por ke li povu rakonti al ili historiojn. Kiam la infanoj jam dormas, la dio de dormo sidiˆgas gas al ili sur la lito. Li estas bone vestita, lia frako estas el silko, sed estas ne eble diri precize, kian koloron gi gî havas, ˆcar car gi gî briletas verde, ruˆge ge kaj blue, depende de tio, en kia direkto li sin turnas. Sub ˆciu ciu el siaj du brakoj li tenas ombrelon; ombrelon; unu estas kun bildoj, li etendas ˆgin gin super la infanoj, kaj tiam ili sonˆgas g as dum la tuta nokto plej belajn historiojn; la dua estas tute sen desegnoj, gin gîn li starigas super la malbonkondutaj infanoj, por ke ili dormu tute senkonscie. Kiam ili matene vekiˆ vekigas, gâs, ili estas sonˆgintaj gintaj absolute nenion. Nun ni a˘ udu, kiel la dio de dormo en la da˘uro udu, uro de tuta t uta sema jno ˆciuvespere ciuvesp ere venadis al unu malgranda knabo, kiu estis nomata Hjalmar, kaj kion li rakontis al li. Tio estas sume sep se p historioj, historio j, ˆcar car ekzistas sep tagoj tago j en la sema jno.

* Dio

4

de dormo *

Lundo.

“A˘uskultu, uskultu, mia kara!” diris la dio de dormo vespere, kiam Hjalmar estis enlitigita, “nun mi montros al vi mian tutan belaˆ belaˆon!” Tiam ˆciuj ciuj floroj floro j en la florpotoj aliformiˆ gis gis en grandajn arbojn, kiuj etendis siajn sia jn longajn branˆ cojn cojn sub la plafono kaj la˘ulonge ulonge de la muroj, tiel ke la tuta ˆcambro cambro aspektis kiel ˆ plej bela ˆgardeno. gardeno. Ciuj branˆcoj co j estis plenaj plena j de floroj, floro j, kaj ˆciu ciu floro estis pli bela ol rozo, havis balzaman aromon, kaj se oni volis gin gîn manˆgi; gi; ˆgi gi estis pli dolˆca ca ol konfitaˆo. o. La fruktoj frukto j brilis tute tut e kiel oro, kaj tie estis e stis bulketoj, bulketo j, kiuj krevis krevis de abu abundeg ndegoo de sekvinber sekvinberoj. oj. Estis Estis neimag neimageble eble bele. Sed subite subite el la tirkesto, kie kuˆsis sis la lernejaj lerneja j libro j de Hjalmar, a˘ audiˆ u˘diˆgis gis terura plorkriado. “Kio gi gî estas?” estas?” demandi demandiss la dio de dormo, dormo, iris al la tablo tablo kaj eltiris eltiris la tirkesto tirkeston. n. Tio estis estis la ardeza tabuleto, tabuleto, en kiu sentiˆ sentiˆ gis ˆsirado sir ado kaj pinˆcado, cad o, ˆcar car en la ekzemp ekz emplon lon de kalkulado kalkul ado enˆsteliˆ ste liˆ gis gis malˆgusta gusta nombro, tiel ke la aliaj nombroj volis diskuri. La grifelo saltadis sur sia ˆsnureto snureto tien kaj reen, kvaza˘ kvaza˘ u ˆgi gi estus malgranda hundo, kiu volus helpi al la kalkula ekzemplo, sed ˆgi g i ne povis povis tion fari. Anka˘ Anka˘ u en la skribkajero de Hjalmar a˘ udiˆ udiˆgis gis tia plorado, ke estis malagrable ˆgin gin a˘ uskulti. uskult i. Sur ˆciu ciu paˆgo g o la˘ ulonge, ulonge, de supre gis ˆgis malsupre, staris ˆciuj ciuj grandaj granda j literoj, litero j, ˆciu ciu kun malgranda litero flanke, unu post la alia. Tio estis la skribmodelo, kaj apud ˆgi gi staris kelke da aliaj literoj, kiuj pensis, ke ili aspektas tiel same, ˆcar car ilin faris la propra plumo de Hjalmar. Hjalmar. Sed ho ve! ili aspektis preska˘u tiel, kvaza˘ u ili falpuˆsiˆ siˆgus gus super sup er la linio jn, sur kiuj ili devis stari. “Rigard “Rigardu, u, tiele vi devas devas vin teni!” teni!” diris diris la skribm skribmodelo odelo.. “Rigard “Rigardu, u, iom oblikve, sed forte!” “Ho, ni tion volus,” diris la literoj de Hjalmar, “sed ni ne povas, ni estas tiel malbonaj kaj malkleraj!”

* Dio

5

de dormo *

“En tia okazo vi ricevos infanan pulvoron!” diris la dio de dormo. “Ho ne!” ili ekkrii ekkriis, s, kaj tuj ili ekstaris ekstaris tute rekte; rekte; ke estis estis plezuro plezuro tion vidi. “Hodia˘ u neniuj histori historioj oj estos estos rakontataj! rakontataj!”” diris diris la dio de dormo. “Nun “Nun mi devas devas ilin ilin ekzer ekzerci ci!! Un Unu, u, du! Un Unu, u, du!” du!” Li ekzerc ekzercis is la liter literojn, ojn, kaj kaj ili ili staris staris tiel rekte rekte kaj sane, sane, kiel kiel povas povas stari nur skribmode skribmodelo. lo. Sed kiam la dio de dormo foriris kaj Hjalmar matene rigardis, ili, estis tiel same mizeraj, kiel anta˘ ue. ue.

Mardo.

Tuj kiam Hjalmar enlitiˆgis, gis, la dio de dormo per sia sorˆca ca ˆsprucigilo spruc igilo asperasp ergis ˆciujn ciujn meblo jn en la ˆcambro, cambro, kaj ili tuj komencis komenci s babili, kaj ili ˆciuj ciuj babilis babili s nur pri si mem, esceptinte esceptinte la kraˆ cujon, cujon, kiu staris silente kaj koleris, koleris, ke ili povas povas esti tiel vantaj, vantaj, por paroli nur pri si, pensi p ensi nur pri si kaj ne aludi eˆc per unu vorto tiun, kiu staras tiel modeste en la angulo kaj lasas kraˆci ci sur sin. Super la komodo pendis granda pentraˆ pentraˆo en riˆce ce orita kadro, gi gî prezentis prezentis pejzaˆ gon. gon. Oni vidis vidis altajn maljunajn maljunajn arbojn, arbo jn, florojn en herbo kaj kaj grandan grandan akvon, kiun trafluis rivero, kiu serpentumis ˆcirka˘ cirka˘ u arbaro preter multe da kasteloj kastelo j kaj malproksime malpro ksime enverˆsiˆ siˆ gis gis en la sovaˆgan g an maron. maron. La dio de dormo dormo aspergis per sia sorˆca ca ˆsprucigilo sprucigilo la pentraˆ pentraˆon, on, kaj tiam la birdoj birdo j sur gi ˆ komencis kanti, kanti, la branˆ br anˆcoj coj de la arbo a rbojj moviˆ gis, kaj la nuboj flugis tiel nature, gis, ke oni povis vidi, kiel ilia ombro forglitas super la pejzaˆgo. go. Nun la dio de dormo levis la malgrandan malgrandan Hjalmaron Hjalmaron tiel alte, ke ˆci ci tiu povis meti siajn piedojn en la kadron kaj ˆguste g uste en la altan altan herbon. herbon. Tie Tie li nun staris. La suno brilis sur lin tra inter inter la branˆ coj. coj. Li kuris al la akvo kaj ˆ sidiˆgis gis en malgranda boato, kiu tie troviˆ gis. gis. Gi estis farbita ruˆge ge kaj blanke, la veloj brilis kiel arˆgento, gento, kaj ses cignoj, ˆciuj ciuj kun oraj kronoj malsupren malsupren

* Dio

6

de dormo *

pendantaj de la kolo kaj kun radianta blua stelo sur la kapo, tiris la boaton preter la verda arbaro, kie la arboj rakontis pri rabistoj kaj la floroj pri la ˆcarmaj carmaj malgrandaj malgrandaj elfoj kaj pri tio, kion flustris al ili la papilioj. papilioj. Plej belaj fiˆsoj soj kun arˆ g entaj kaj oraj skvamoj naˆ gentaj gis g is post la boato; de tempo al tempo ili elsaltis super la akvon, kiu pla˘udiˆ udiˆgis, gis, kaj birdoj, ruˆgaj gaj kaj bluaj, malgrandaj kaj grandaj, fluge sekvis en du longaj vicoj, la kuloj dancis ˆ kaj la majskaraboj murmuris “bum, bum!” Ciuj volis sekvi Hjalmaron, kaj ˆciu ciu havis ian historion por rakonti. Certe tio estis ˆsipvetur sipveturado ado tia, kia gi gî devas devas esti! esti! Jen Jen la arbaroj, arbaroj, estis estis densaj kaj mallumaj, jen ili estis kiel plej bela parko kun sunlumo kaj floroj, kaj pretere oni vidis vidis grandajn kastelojn kastelojn el vitro kaj kaj marmoro. Sur la balkonoj balkonoj staris reˆgidinoj, gidinoj, kaj ˆciuj ciuj ili estis malgrandaj malgranda j knabinoj, knabino j, kiujn Hjalmar tre bone b one konis, ˆcar car li jam anta˘ ue ue ludis kun ili. ili. Ili etendis etendis la manon, manon, kaj ˆciu ciu el ili anta˘ utenis uteni s al a l li plej ˆcarman carm an sukeraˆ s ukeraˆon, on, kiun nur povas p ovas vendi la kukistin k ukistino, o, kaj ka j Hjalmar ˆce ce la preterveturado kaptis unu finon de la sukeraˆ sukeraˆo kaj la reˆ gidino tenis forte, tiel ke ˆciu ciu el amba˘ u ricevis ricevis unu parton, ˆsi la malpli grandan, Hjalma Hjalmarr la pli grandan. grandan. An Anta˘ ta˘ u ˆciu ciu kastelo malgrandaj malgranda j reˆ gidoj gidoj staris garde. Ili tenis ˆsultre orajn ora jn sabrojn kaj pluvigis pluvigis sekvinberojn sekvinberojn kaj stanajn soldatojn. Tio estis veraj reˆgidoj! gidoj! Jen Hjalmar ˆsipveturis sipveturis tra arbaro j, jen rekte r ekte tra grandaj granda j salonoj salono j a˘ u meze tra urbo. Li traveturis anka˘ u tiun urbon, en kiu loˆgis gis lia vartistino, la bona knabino, kiu portadis lin, kiam li estis tute malgranda knabo, kaj kiu lin tiel ˆ faris kapsignojn amis. Si kapsigno jn kaj kantis la ˆcarman carma n versaˆon, on, kiun ˆsi si mem verkis kaj sendis al Hjalmar: Tre ofte pensas mi pri vi, Infano ˆcarma carma kaj amata! Tre ofte vin ja kisis mi Sur buˆso, so, vango delikata! delika ta! El via buˆs’ s’ l’ unua vort’ ˆ mian tuˆsis Gi sis ja orelon. Vin benu Di’! Al mi la sort’ Forrabis mian luman stelon. Kaj ˆciuj ciuj birdoj kunkanti kunkantis, s, la floroj floro j dancis sur siaj trunketoj; trunketoj; kaj la mal junaj arboj balancis la kapojn, kvaza˘ u la dio de dormo anka˘ u al ili rakontus historiojn. Merkredo.

Ha, kiel la pluvo torentis! Hjalmar povis tion a˘udi udi en sia dormo, kaj kiam la dio de dormo malfermis fenestron, la akvo ekstere atingis gis gîs la fenestro: Tuta lago ruliˆgadis gadis jam ekstere, kaj plej bela ˆsipo sipo staris tute tut e anta˘ antau˘ la domo.

* Dio

de dormo *

7

ˆ vi volas ˆsipveturi “Cu sipveturi kun mi, malgranda Hjalmar?” demandis la dio de dormo, “en tia okazo vi pov p ovas as en ˆci ci tiu nokto veturi en fremda jn lando jn kaj morga˘ u tamen esti denove ˆci ci tie!” Post unu momento momento Hjalmar Hjalmar en siaj dimanˆ dimanˆcaj caj vestoj vestoj staris sur plej bela b ela ˆsipo, sipo, kaj tuj la vetero sereniˆ gis gis kaj ili ekveturis ˆsipe sipe tra la strato str atoj, j, pretervepr eterveturis la preˆgejon, gejon, kaj jen ˆcio cio estis jam granda, sovaˆ sovaˆ ga ga maro. Ili veturi veturiss tiel longe, gis gîs neniu lando plu estis estis videbl videbla. a. Ili anka˘ anka˘ u rimarkis amason da cikonioj, kiuj anka˘u forlasis la hejmon kaj flugis al la varmaj landoj. La cikonioj flugis unu tuj post la alia, kaj ili estis jam flugintaj tre grandan distancon. ˆ estis Unu el ili estis tiel laca, ke ˆgiaj giaj flugiloj jam apena˘ u povis gin ˆgin porti. Gi la lasta en la vico, kaj balda˘u gi gî restis je granda distanco malanta˘ ue, ue, fine ˆgi gi kun etenditaj flugiloj malleviˆgis gis ˆciam ciam pli kaj pli malalten, ma lalten, faris ankora˘ u kelke da frapoj per la flugil flugiloj, oj, sed nenio nenio helpi helpis. s. Jen Jen gi gî ektuˆ ektuˆsis sis per siaj piedoj la ˆsnuregaron snurega ron de la ˆsipo, sip o, glitis malsupren malsup ren la˘ u la velo kaj bum! gi gî troviˆgis gis sur la ferdeko. Tiam la marista lernanto prenis ˆgin gin kaj enfermis gin gîn en la kokinejon, al la kokinoj, anasoj kaj meleagroj. La kompatinda cikonio tute timigite staris meze de ili. ˆ vi ˆgin “Cu gin ne vidas?” kriis ˆciuj ciuj kokinoj. La meleagro meleagro plenblov plenblovis is sin per p er ˆciuj ciuj fortoj forto j kaj demandis demandis la cikonion, cikonion, kiu gi ˆgi estas. La anasoj anaso j iris dorsen kaj pu puˆˆsis sis unu la alian: “Rapidu, “Rapidu, rapidu!” La cikonio rakontis pri la varma Afriko, pri la piramidoj kaj pri la struto, kiu galopas tra la dezerto kiel sovaˆga ga ˆcevalo, cevalo, sed se d la anaso a naso j ne kompreni kom prenis, s, kion kio n li parolis, par olis, kaj tial ili puˆsis sis unu la alian: “Ni certe ce rte ˆciuj ciuj konsentas pri tio, ke li estas malsaˆga?” ga?” “Jes, kompreneble li estas malsaˆga!” ga!” diris la meleagro kaj kriis “glu-gluglu!” Tiam la cikonio eksilentis kaj pensis pri sia Afriko. “Por “P or la amant amantoj oj de maldik maldikaj aj kruroj kruroj,, viaj viaj estas estas tute belaj!” belaj!” moki mokiss la meleagro. “Kiom kostas ulno da ili?”

* Dio

8

de dormo *

“Ha, ha, ha, ha!” rikanis rikanis ˆciuj ciuj anasoj, sed la cikonio cikonio ˆsajnigis; sajnigis; ke ˆgi gi tion tute ne a˘ udas. udas. “Vi povas tute senˆgene gene anka˘ u ridi!” diris la meleagro, meleagro, “ˆcar car vere en miaj vortoj troviˆ trovigas gâs multe da sprito; a˘ u eble ili ˆsajnis sa jnis al vi tro malprofundaj? malprofunda j? Jes, jes, jes, li ne estas estas multfl multflank anka. a. Ni konservu konservu niajn ˆsercojn sercojn por ni solaj!” Kaj la kokinoj kokinoj klukis, klukis, kaj la anasoj anaso j kriis “gik-gak, gik-gak!” gik-gak!” Terure ga jaj ˆsajnis al ili iliaj propraj propra j ˆsercoj. serco j. Sed Hjalmar iris al la kokinejo, kokinejo, malfermis la p ordon, vokis la cikonion, cikonion, kaj ˆgi gi elsaltetis al li sur la ferdekon. Nun ˆgi gi estis iom ripozinta, kaj ˆsajnis, sa jnis, ke ˆgi gi balancas al Hjalmar la kapon, por danki lin. Poste gi gî etendis siajn flugilojn kaj ekflugis al la varmaj landoj; sed la kokinoj klukis, la anasoj kriis, kaj la meleagro ricevis tute ruˆ gan gan kapon. “Morga˘ u ni kuiros el vi supon!” diris Hjalmar, Hjalmar, kaj tiam li vekiˆ vekigis gî s ka j kuˆ k uˆsis si s en sia liteto. Tre rimarkinda tamen estis la vojaˆ go, kiun la dio de dormo lasis go, lin fari en tiu nokto.

ˆ udo. Ja˘

“Vi scias?” diris la dio de dormo, “nur ne timu; jen vi vidos malgrandan muson muson!” !” kaj li anta˘ anta˘ utenis utenis al li sian manon kun la malpeza, ˆcarma carma besteto. b esteto. ˆ venis, por inviti vin al edziˆgofeˆ “Gi gofeˆsto. sto. Jen estas du musetoj, musetoj, kiuj hodia˘ u nokte volas interedziˆgi. gi. Ili loˆgas gas sub la planko en la provizejo de via patrino.” “Sed kiamaniere kiamaniere mi povos trapuˆsi si min tra la malgranda malgranda mustruo mustruo en la planko?” demandis Hjalmar. “Ne zorgu, mi ˆcion cion faros!” respondis la dio de dormo. “Mi jam aranˆ gos, ke vi estos sufiˆce ce malgranda!” malgra nda!” Li aspergis asp ergis Hjalmaron Hjalma ron per sia sorˆca ca ˆsprucigilo, spruc igilo, kaj la knabeto tuj fariˆgis gis ˆciam ciam pli ka j pli malgranda, gis gîs li fine estis nur tiel granda kiel fingro. “Nun vi povas prunti al vi la vestojn de la stana soldato, mi opinias, ke ili nun jam estos konformaj al vi, kaj bone aspektas, kiam oni en societo montriˆ gas gas en uniformo.” “Jes,” diris Hjalmar, kaj post unu momento li estis vestita kiel plej ˆcarma carma stana soldato.

* Dio

de dormo *

9

ˆ vi ne volas esti tiel afabla kaj sidiˆgi “Cu gi en la fingringo de sinjorino via patrino?” diris la malgranda muso, “tiam mi havos la honoron tiri vin.” “Ho “H o ˆciel ci elo! o! ˆcu cu fra fr aulino u˘lino mem volas volas fari al si la klopodon! klopodon!”” diris diris Hjalmar; Hjalmar; kaj tiel ili veturis al la edziˆgofesto gofesto de la musoj. Komence ili venis en vastan koridoron sub la planko, kiu estis nur tiom alta, ke ili povis veturi tra ˆgi gi en la fingringo, ne puˆsiˆ siˆ gante gante per la kapo al la plafono; kaj la tuta koridoro estis prilumita per putra ligno. ˆ ne odoras ˆci “Cu ci tie belege?” b elege?” diris la muso, kiu lin tiris; “la “ la tuta koridoro estas frotita per lardo! Ekzistas nenio pli bona!” Jen ili eniris en la salonon de la fianˆcino; cino; ˆci ci tie staris dekstre ˆciuj ciuj malgrandaj musfra˘ ulinoj, kaj ili sibladis kaj paroletadis, kvaza˘ ulinoj, u dezirante moki unu la alian. Maldekstre staris ˆciuj ciuj juna j musfra˘ uloj kaj karesadis al si per la uloj piedeto la lipharojn. Sed meze en la rondo oni vidis la gefianˆ gefianˆcojn. cojn. Ili staris en kavigita peco da fromaˆ go kaj terure multe kisadis sin reciproke anta˘ go u la okulo j de ˆciuj, ciuj, ˆcar car ili estis ja nun gefianˆ gefia nˆcoj co j kaj balda˘ baldau˘ interedzigotaj. Aperadis ˆciam ciam pli kaj pli da gastoj; la musoj preska˘ preska˘ u premmortigis unuj la aliajn; krom tio la gefianˆcoj coj staris meze de la pordo, tiel ke oni ne povis p ovis eniri eniri nek eliri: eliri: Kiel Kiel la koridoro koridoro,, tiel anka˘ anka˘ u la tuta ˆcambro cambro estis frotita per lardo; tio estis la tuta regalaˆ regalaˆo; tamen por p or deserto oni donis pizon, en kiun unu malgranda muso el la familio familio enmordis la nomojn de la gefianˆ gefianˆcoj, coj, t. e. la unuajn literojn. Tio estis io tute eksterordinara. ˆ Ciuj musoj asertis; ke tio estis bonega edziˆgofesto gofesto kaj ke la amuziˆgo go estis tre vigla. Poste Hjalmar veturis returne hejmen. Certe, li estis en bontona societo, li tamen estis devigita forte sin kunkunpremi, fari sin malgranda kaj aperi en uniformo de stana soldato.

* Dio

10

de dormo *

Vendredo.

“Estas nekredeble, kiom multe ekzistas da homoj pli aˆ gaj, gaj, kiuj tre dezirus min havi kaj teni forte!” diris la dio de dormo. “Tio estas precipe tiuj, kiuj faris ion malbonan. ‘Bona, kara dormo!’ ili diras al mi, ‘dormo ne venas en niajn okulojn o kulojn kaj tiel ni kuras kura s la tutan nokton kaj vidas ˆciujn ciujn niajn nia jn malbonajn malbona jn agojn, kiuj, simile al malgrandaj koboldoj, sidas sur la rando de la lito kaj senˆcese cese ˆsprucigas sprucigas sur nin varmegan akvon. Venu do d o kaj forpelu ilin, por ke ni unu fojon povu dormi dormi tute forte. forte.’’ Kaj profu profunde nde gemante gêmante ili diras plue: ‘Ni certe certe bone pagos pro tio. Bonan Bonan nokton! nokton! La mono por p or vi kuˆ kuˆsas sas en la fenestro!’ Sed pro mono mi tion ne faras!” diris la dio de dormo. “Kion ni entreprenos en ˆci ci tiu nokto?” demandis Hjalmar. “Mi ne scias, s cias, ˆcu cu vi v i deziras de ziras anka˘ u en ˆci ci tiu nokto partopreni parto preni en edziˆ e dziˆ gofesto. gofesto. Estas vero, ke gi gî estos de alia speco ol la hiera˘ ua. u a. La granda granda pupo pupo de via fratino, kiu aspektas kiel viro kaj estas nomata Hermano, interedziˆ gos gos kun la pupo Berto, kaj ˆcar car krom tio hodia˘ u estas anka˘ u gia gîa naskiˆgtago; gtago; tial ne mankos donacoj.” “Jes, tion mi jam konas!” konas!” diris Hjalmar, “ˆciufoje, ciufoje, kiam la pupoj ricevas ricevas novajn vestojn, mia fratino lasas ilin festi sian naskiˆgtagon gtagon a˘ u interedziˆgi. gi. Tio certe okazis jam cent fojojn!” “Jes, sed la hodia˘ uan nokton estos la cent-unua edziˆ uan gofesto, gofesto, kaj kiam la cent-unua finiˆ gas, gas, tiam ˆcio cio pasas. Tial ˆgi gi anka˘ u estos nekomparebla bela. Rigardu do!” Hjalma Hjalmarr ekrigard ekrigardis is al la tablo. Sur gi gî staris la malgranda kartona domo kun lumo en la fenestroj, fenestro j, kaj ˆciuj ciuj stana j soldato j anta˘ utenis utenis la pafilojn anta˘ u gia ˆgia pordo. p ordo. La gefianˆ g efianˆcoj coj sidis, ˆciu ciu apogita ap ogita al a l piedo de tablo, t ablo, tute enpensiˆ ginte, ginte, kaj ili havis anka˘u sufiˆ su fiˆcan ca n ka˘ uzon uzon por tio. Sed la dio de dormo, dormo, vestita vestita per la nigra robo de la avino, avino, plenumis plenumis la interedzigan interedzigan ceremonion. Kiam ˆci ci tiu estis finita; ˆciuj ciuj mebloj en la ˆcambro cambro ekkantis ekkantis la jenan kanton, kiun verkis la ˆ estis kantata la˘ krajono. Gi u la melodio de dormosignalo: ˆ Hore bruu niaj kantoj Por la karaj edziˆgantoj gan toj! ! Tre rigidaj ili restas, ˆ gantledo ilin vestas. Car Vivu la rigida paro, Glor’ de nia domanaro! Kaj nun oni transdonis al ili donacojn, sed ili petis, ke oni donu al ili nenian manˆ gaˆ gaˆon, o n, ˆcar ca r al ili sufiˆ su fiˆcis ci s ilia ili a amo. am o. ˆ ni ekˆguu “Cu guu kamparan vivon, a˘ u ˆcu cu ni entreprenu entrep renu postedz po stedziˆ iˆ gan gan vojaˆgon?” gon?” demandis demandis la fianˆ co. co. Kaj oni konsiliˆ gis kun la hirundo, kiu vidis multe da gis landoj, kaj kun la maljuna korta kokino, kiu kvin fojojn elkovis kokidojn.

* Dio

11

de dormo *

La hirundo rakontis pri la belaj varmaj landoj, kie la vinberoj, grandaj kaj pezaj, pendas ˆce ce la bastonoj, kie la aero estas tiel milda kaj la montoj havas havas tiajn kolorojn, kiajn ili neniam havas havas en la ˆci ci tiea lando. “Tam “T amen en mank mankas as al ili ili nia nia brasi brasiko ko!” !” diri diriss la kokin kokino. o. “Mi “Mi pasi pasigi giss un unu u someron kun ˆciuj ciuj miaj idoj sur la kamparo. Tie estis sabla kavo, kavo, en kiu ni povis iradi kaj kaj piedgratadi. piedgratadi. Krom tio ni havis havis liberan eniron en gardenon gârdenon kun brasiko! brasiko! Ho, kiel verda verda ˆci ci tiu estis! Mi ne povas povas imagi al mi ion pli belan!” “Sed unu kapo de brasiko aspektas tute simile al la alia,” diris la hirundo, “kaj krom kro m tio ˆci ci tie tiel ofte oft e estas est as malbona malb ona vetero!” “Ho, al tio oni jam alkutimiˆgis!” gis!” diris la kokino. “Sed ˆci ci tie estas malvarme, frostas!” “Tio guste gûste estas estas bona por p or la brasiko!” brasiko!” diris diris la kokin kokino, o, “Cetere “Cetere anka˘ anka˘ u ˆce ˆ ni ne havis anta˘ ni povas esti tre varme. Cu u kvar jaroj tian someron, ke dum kvin semajnoj estis tiel varmege, ke oni preska˘u ne povis spiri spiri?? Krom tio ˆce ce ni ja anka˘ u ne vivas venenaj bestoj; kiel en tiuj landoj, kaj ni estas liberaj de rabistoj! Nur malbonulo malbonulo povas esti tiu, kiu ne opinias, ke nia lando estas la plej bela! Vere li meritus, meritus, ke li ne restu ˆci ci tie!” Kun ploro la kokino sin interrompis, kaj ˆgemante gemante ˆsi si diris plue: “Mi anka˘ u vojaˆgis! gis! Unu fojon mi en korbo traveturis pli ol dekdu mejlojn! La vojaˆgado gado tute ne estas plezuro” “Jes, la kokino estas saˆga ga virino!” diris la pupo Berto. “Mi trovas nenion interesan interesan en la entreprenado entreprenado de montara vojaˆ go, go, ˆcar car apena ap ena˘ u˘ oni venis venis supren, oni tuj denove denove iras iras malsupren! malsupren! Ne, ni prefere prefere veturu veturu al la sabla kav kavoo kaj promenadu en la gardeno gârdeno de brasiko!” Kaj tiel la afero restis.

Sabato.

ˆ vi nun rakontos al mi historiojn?” demandis la malgranda Hjalmar, “Cu kiam la dio de dormo lin enlitigis.

* Dio

12

de dormo *

“Hodia˘ u vespere ni ne havas tempon por tio,” diris la dio de dormo kaj ˆ nojn!” etendis etendis super li sian sian belan ombrel ombrelon. on. “Rigardu “Rigardu do tiujn Hinojn Hi !” La tuta tuta ˆ ombrelo estis simila al granda Hina taso, sur kiu estas prezentitaj bluaj arboj ˆ kaj pintaj pontoj kaj malgrandaj Hinoj, kiuj staras kaj balancas la kapon, ˆ “Gis morga˘ u ni devas bele ornami la tutan mondon,” diris la dio de dormo, “ˆcar car estos ja sankta tago, estos dimanˆco. co. Mi iros iro s sur la turon tu ron de la preˆ pregejo, ˆ por vidi, vidi, ˆcu cu la malgran malgrandaj daj spirit spiritoj oj de la preˆ gejo frotpurigas la sonorilojn, por ke ilia sonorado bele sonu. Mi iros anka˘ u sur la kampon kaj esploros, ˆcu cu la ventoj forblovas la polvon de la herboj kaj folioj, kaj — kio estas la plej malfacila malfacila laboro — mi deprenos ˆciujn ciujn stelojn, por ilin poluri. Mi prenos ilin en mian anta˘ utukon, utukon, sed anta˘ ue oni devas ilin numeri, kiel anka˘u la truojn, ue en kiuj ili sidas tie supre, por ke ili povu poste ricevi denove sian ˆgustan gustan lokon, lokon, ˆcar car alie alie ili ne sidus sidus fortik fortikee kaj ni havus havus tro multe multe da falstel falsteloj, oj, kiuj kiuj falegus unu post la alia!” “A˘uskultu, uskultu, ˆcu cu vi scias, kion mi diros al vi?” komencis malnova portreto, kiu pendis p endis sur la muro, ˆce ce kiu Hjalmar dormis, “mi estas praavo de Hjalmar. Mi dankas vin, ke vi rakontas al la knabo historiojn, sed vi ne devas konfuzi liajn ideojn. La stelojn oni ne povas depreni kaj purigi! La steloj estas korpoj de universo tiel same, kiel nia tero, kaj ˆguste guste tio estas ilia bona flanko.” “Koran dankon, vi maljuna praavo!” diris la dio de dormo, “koran dankon! Vi estas ja la ˆcefo cefo de la familio, vi estas la praˆcefo! cefo! Sed mi estas pli maljuna ol vi. Mi estas maljuna idolano. La Romanoj kaj Grekoj nomis min dio de sonˆgoj. goj. Mi vizitis vizitis la plej plej disting distingind indajn ajn domojn kaj mi vizitad vizitadas as ilin ankora˘ u nu nun. n. Mi komprena komprenass interr interrila ilati ti kun homoj malaltaj malaltaj kaj kun homoj altaj! altaj! Nun vi povas povas rakonti rakonti anstata˘ u mi!” Post Post tiuj vortoj vortoj la dio de dormo dormo forlasis la ˆcambron cambron kaj forprenis kun si sian ombrelon. “Nun oni jam eˆc ne havas havas la rajton diri sian opinion!” opinion!” diris la malnov malnova portreto. Kaj tiam Hjalmar vekiˆgis. gis. Dimanˆ co.

“Bonan “Bonan vespero vesperon!” n!” diris diris la dio de dormo, dormo, kaj Hjalma Hjalmarr faris faris kapsign apsignon, on, sed rapide alsaltis kaj turnis la portreton de la praavo al la muro, por ke ˆgi gi ne povu aliˆgi gi al la interparolado kiel hiera˘ u. u. “Nun vi devas rakonti al mi historiojn pri la kvin verdaj pizoj, kiuj loˆgis gis en unu silikvo, pri sinjoro koko, kiu amindumis sinjorinon kokinon, kaj pri la ˆstrumpflikilo, strumpflikilo, kies pinto estis est is tiel delikata, delikata, ke ˆgi g i imagis al si, ke ˆgi gi estas kudrilo.” “Tro da bono estas anka˘ u malbono!” malbono!” diris la dio de la dormo. dormo. “Mi preferas preferas montri al vi ion, kiel vi scias. Mi montros al vi mian fraton, kiu anka˘u estas nomat nomataa dio dio de dormo, dormo, sed al neniu neniu li venas venas pli ofte ol unu fojon. fojon. Se li al

* Dio

de dormo *

13

iu alvenas, alvenas, li prenas lin kun si sur sian ˆcevalon cevalon kaj rakontas rakontas al li historiojn. historiojn. Li scias nur du historiojn; unu el ili estas tiel nekompareble bela, kiel neniu en la mondo povas al si prezenti, la dua estas nepriskribeble malbela kaj abomeninda.” La dio de dormo levis la malgrandan Hjalmaron al la fenestro kaj diris: “Tie vi vidos mian fraton, la duan dion de dormo, kiun oni anka˘u nomas nomas Morto. Vidu, Vidu, li tute ne aspektas aspektas tiel malbone malbone kiel kiel en la bildol bildolibroj, ibroj, kie oni ˆciam ciam pentras pentras lin kiel skelet skeleton. on. Ne, lia surtuto estas ornamit ornamitaa per arˆgenta genta broda bro daˆˆo, li portas belan husaran uniformon; uniformon ; mantelo el nigra veluro ˆsvebas svebas super sup er la ˆcevalo. cevalo. Rigardu, Rigar du, kiel rapide rapid e li galopas!” galop as!” Kaj Hjalmar vidis, kiel la dio de dormo galopis anta˘ uen uen kaj prenadis sur sian ˆcevalon cevalon junajn juna jn homo jn kaj maljunajn; maljuna jn; kelkajn li sidigis anta˘ ue, ue, kelkajn malanta˘ ue, ue, sed ˆciufoje ciufo je li anta˘ ue ue demandis: demandis: “Kion “Kion diras via libro libro pri konkonduto?” — “ Bone!” ili ciuj ˆciuj respondis. “Nu, mi volas mem vidi!” li diris, kaj kaj ili devis montri al li la libron. Tiam ˆciuj, ciuj, kiuj havis la noton “tre bone” a˘ au˘ “bonege”, ricevis lokon anta˘ ue ue sur la ˆcevalo, cevalo, kaj al ili li rakontis rakontis la belegan historion; sed tiuj, kiuj havis “meze bone” a˘u “ne tute bone”, devis sidiˆ gi gi malanta˘ ue u e kaj a˘ uskult uskultii la malbelan malbelan historion historion.. Ili tremis tremis kaj ploris ploris,, ili volis volis desalti de la ˆcevalo, cevalo, sed ne povis tion fari, ˆcar car ili tuj forte alkreskis al gi. gî. “Sed la morto estas ja la plej bela dio de dormo!” diris Hjalmar, “mi tute ne timas lin!” “Vi anka˘ u ne devas lin timi,” diris la dio de dormo; “penu nur, ke vi ricevu bonan ateston pri konduto!” ˆ tamen “Jes, ˆci ci tio estas est as instrua!” murmuris la portreto portret o de la praavo. “Gi helpas, se oni eldiras sian opinion!” Kaj gi gî gojis. gôjis. Vidu, tio estas la historio pri la dio de dormo! Nun li mem hodia˘ u vespere rakontu al vi pli.

* Dio

14

de dormo *

3 9 3

FABELOJ

3

15

Elfo de la rozo

eze en unu gardeno gârdeno kreskis rozarb etaˆ etaˆo, kiu estis tute plena de rozoj. rozo j. En unu el ili, la plej bela b ela el ˆciuj, ciuj, loˆgis gis elfo; li estis tiel neimageble malgran malgranda; da; ke nenia homa okulo povis lin rimarki. rimarki. Malant Malanta˘ a˘ u ˆciu folio de la rozo li havis dormoˆcambron. cambron. Li estis tiel bone formita kaj kaj bela, kiel nur povas povas esti infano, kaj de la ˆsultroj sultroj gis gîs la piedoj li havis flugilojn. Ho, kia bonodoro plenigis plenigis liajn lia jn ˆcambrojn, cambrojn, kaj kiel klaraj kaj belaj estis iliaj muroj! muroj! Ili estis estis ja la palruˆ gaj, gaj, delikataj delikataj folioj de rozo. Dum la tuta tago li sin amuzadis en la varma sunlumo, flugadis de floro al floro, dancadis sur la flugiloj de fluganta papilio kaj mezuradis, mezuradis, kiom da paˆ paˆsoj soj li devus fari, por p or trairi ˆciujn ciujn vojojn vojo jn kaj vojeto jn; kiuj troviˆ gas sur unu sola folio de tilio. Tio, gas kion ni en folio nomas vejnoj, li rigardadis r igardadis kiel vojo jn kaj vojetojn voje tojn.. Ili eˆc estis por li vojo vo jojj nemezurebla neme zureblaj, j, ˆcar car anta˘ u ol li atingis sian celon, la suno subiris. Li komencis sian migradon tro malfrue. Fariˆgis gis malvarme, falis la roso kaj leviˆgis gis vento. vento. Nun estis plej bone reveni hejmen. hejmen. Li rapidis, rapidis, kiel li nur povis, povis, sed la rozo fermiˆ fermigis, gîs, li ne povis eniri, — eˆc unu rozo ne staris malfermite. La kompatinda malgranda malgr anda elfo eksentis plej grandan teruron. Neniam anta˘ ue ue li pasigis nokton ekstere, li ˆciam ciam en la nokto dolˆce ce dormadis en la varmaj folioj de la rozo. Ho, tio devis fariˆ gi lia morto! En la alia fino de la gardeno gârdeno staris, kiel li sciis, la˘ubo ubo el belaj bela j arbetaˆoj o j de kaprifolioj. kaprifolioj. La floraˆ floraˆoj estis similaj al grandaj pentritaj kornoj; en unu el ili li volis enˆsoviˆ sovi ˆgi gi kaj dormi gis gîs la mateno. Li flugis flugis tien. tien. Ts! Ts! tie tie estis estis du homoj; homoj; juna juna bela bela viro viro kaj ˆcarme c arme bela junulino junulino sidis tie unu apud la alia kaj deziris, deziris, ke ili por ˆciam ciam povu p ovu resti tiel kune. kune. Ili tre amis amis sin reciprok reciproke, e, ankora˘ ankora˘ u pli multe ol la plej bona infano povas ami siajn gepatrojn. “Kaj tamen ni devas disiˆgi!” gi!” diris diris la juna viro; viro; “via “via frato frato ne havas havas simpation al ni, tial li sendas min kun komisio tiel malproksimen trans montojn kaj marojn! Adia˘u, u, mia dolˆca ca fianˆcino; cin o; ˆcar car mia vi estas est as kaj restos res tos!” !” Ili kisis sin reciproke, kaj la juna knabino ploris kaj donis al li rozon. Sed anta˘ u ol ˆsi si transdonis tran sdonis gin gîn al li, ˆsi si metis sur gin gîn kison, tiel fortan kaj koran, ke la floro malfermiˆgis. g is. Tiam Tiam la malg malgran randa da elfo enflugi enflugiss en gin gîn kaj apogis sian sian kapeton apeton al la delik delikataj ataj bonodoraj bonodoraj muretoj. muretoj. Nerimark Nerimarkite ite li tiamani tiamaniere ere estis atestanto de la amoplena disiˆ go kaj sentis, ke la rozo estis metita sur la go bruston de la juna viro. Ho, kiel forte batis en gi gî la koro! La malgranda elfo tute ne povis ekdormi; tiel forta estis la frapado. Tamen ne longe la rozo ripozis sur lia brusto; la juna viro ˆgin gin elprenis, kaj, irante sola tra la malluma arbaro, li kisadis la floron, kaj li faradis tion tiel ofte kaj tiel forte, ke la malgranda elfo estis en danˆgero gero esti dispremita. Tra la folio li povis tion senti, kiel brulas la lipoj de la viro, kaj la rozo mem

* Elfo

de la rozo *

16

malfermiˆgis, gis, kiel ˆce ce la plej forta tagmeza suno. Sed jen venis venis alia viro, malseren malserenaa kaj kolera kolera.. Tio estis la malbona malbona frato de la bela b ela knabino. Li eltiris tranˆcilon, cilon, akran kaj longan, ka j dum tiu kisadis la rozon, la malbona malb ona viro pikmortigis lin, detranˆcis cis al li la kapon kaj enterigis ˆgin gin kune kun la korpo en la molan teron sub la tilio. “Nun li malaperis kaj estos forgesita,” forgesita,” pensis la malbona frato; “neniam li revenos. revenos. Li estis faronta malproksiman malproksiman vojaˆ gon, trans montojn kaj marojn, gon, tiel li povis facile facile perdi la vivon, vivon, kaj tiel okazis okazis al li. Li ne revenos revenos,, kaj mia fratino neniam min demandos pri li!” Poste li kunkunˆ kunkunˆsovelis sovelis per la piedo velkintajn velkintajn foliojn sur la disfositan disfositan teron, kaj en la malluma nokto li iris returne hejmen. Sed li iris ne sola, kiel li pensis: pensis: la malgrand malgrandaa elfo lin akompan akompanis. is. Li sidis sidis en sekiˆ ginta, ginta, ruliˆginta ginta folio de tilio, kiu dum la superˆ sup erˆsutado sutado de la tombo falis al la malbona viro sur ˆ la harojn. Car tiu viro metis sur la harojn sian ˆcapelon, capelon, tial sub gi gî fariˆgis gis tiel mallume, ke la elfo de timo kaj de kolero pri la malbona ago forte tremis. Ne pli frue ol matene la malbona viro venis hejmen. Li deprenis la ˆcapelon capelon kaj eniris en la dormoˆ dormoˆcambron cambron de sia fratino. fratino. Tie kuˆ kuˆsis sis la bela, floranta floranta knabino kaj sonˆgis gis pri tiu, kiun ˆsi si tiel amis kaj pri kiu ˆsi si pensis, ke li nun vojaˆ gas gas tra montaroj montaroj kaj arbaroj. La malbona frato kliniˆgis gis super ˆsin sin kaj ridis ridis malice, malice, kiel kiel nu nurr diablo diablo povas povas ridi. ridi. Tiam Tiam la velkin velkinta ta folio el liaj haroj falis sur la litkovrilon, li tamen tion ne rimarkis kaj iris, por ke li mem iom dormu ankora˘ u en la matena horo. Sed la elfo elliberiˆ gis gis el la velkinta folio, enˆsovi ov igis gîs en la orelon de la dormanta knabino kaj rakontis al ˆsi, si, kiel en sonˆ go, go, la teruran terur an krimmortigon, krimmortigo n, priskribis al ˆsi si la lokon, kie la frato lin mortigis kaj enterigis lian kadavron, kadavron, rakontis r akontis al ˆsi si pri la apude apud e staranta star anta floranta tilio kaj diris diris plue: “por ke vi ne pensu, pensu, ke tio, kion kion mi rakon rakontis tis al vi, estas sonˆ go, go, vi trovos sur via lito velkint velkintan an folion!” folion!” Kaj ˆsi efektive ˆgin gin trovis, kiam ˆsi si vekiˆgis. gis. Ho, kiel maldolˆcajn ca jn larmo jn ˆsi si ploris, ploris , kaj tamen ˆsi si al neniu povis konfidi sian malˆgojon. gojon. La fenestro fenestro dum la tuta tago estis estis nefermi nefermita, ta, tiel ke la malmalgranda elfo facile povus elflugi en la ˆgardenon, gardenon, al la rozoj kaj al ˆciaj ciaj aliaj floroj; sed lia koro ne permesis al li forlasi la afliktitinon. En la unua fenestro staris florbastono kun rozoj; en unu el ili li sidiˆgis, gis, kaj de tie li observadis ˆ la kompatindan knabinon. Sia frato de tempo al tempo venadis venadis al ˆsi en la ˆcambron; cambron; li estis jen vigla, jen malbonhumora, sed ˆsi ne kuraˆ gis gis diri dir i eˆc unu vorton pri la malˆgojo gojo de sia koro. Kiam fariˆgis gi s nokt no kto, o, ˆsi si elˆstel st eliˆ iˆgis gis el la domo, elserˆcis cis en e n la arbaro la lokon, kie staris la tilio, forigis la foliojn de sur la tero, fosis kaj trovis tuj la morˆ ploris maldolˆce tigiton. Si ce kaj petis Dion, ke Li anka˘ anka˘ u ˆsin sin balda bal da˘ u ˘ prenu al si. ˆ tre dezirus preni kun si la kadavron hejmen; sed tio ne estis farebla. Tial Si ˆsi si prenis pre nis almena alm ena˘ u˘ la palan kapon kun la fermitaj okuloj, kisis la malvarman

* Elfo

de la rozo *

17

ˆ tio buˆson buˆ son kaj elskuis elskuis la teron el la belaj b elaj haroj. “Ci t io restos re stos mia!” ˆsi si diris; d iris; kaj metinte metinte sur la senviv senvivan an korpon denove denove teron kaj foliojn, ˆsi si prenis la kapon kaj malgrandan branˆcon con de jasmena arbetaˆo, o, kiu kreskis en la arbaro tie, kie li estis mortigita, kun si hejmen. hejme n. Reveninte en sian ˆcambron, cambron, ˆsi si prenis pre nis la plej grandan florpoton, kiun ˆsi si povis trovi; en gin gîn ˆsi si metis la kapon de la mortinto, kovris ˆgin gin per p er tero kaj poste plantis plantis en la poto la branˆ branˆcon con de la jasmeno. “Adia˘ u! u ! Ad Adia ia˘ u!” u ˘ !” flustri flustriss la malg malgran randa da elfo. elfo. Li ne povis povis plu elporti elporti la vidon de tiu malˆgojo, g ojo, kaj tial li elflugis en la ˆgardenon gardenon al sia rozo. Sed ˆci ci tiu senfloriˆgis; gis; sur la verda rozofrukto pendis ankora˘ u nur kelke da paliˆgintaj gintaj folioj. “Ha, kiel rapide forpasas for pasas ˆcio cio bela b ela kaj bona!” gemis gêmis la elfo. Fine li denove trovis rozon, kiun li elektis kiel sian domon kaj inter kies delikataj bonodoraj folioj li de nun loˆgis. gis. ˆ Ciun matenon li flugis al la fenestro de la kompatinda kompatinda knabino, kaj ˆci ci ˆ tiu ˆciam ciam staris ˆce ce la florpoto ka j ploris. Siaj maldolˆ maldolˆcaj caj larmoj faladis faladis sur la branˆcon con de jasmeno, ka j ju pli pala ˆsi fariˆ gis, gis, des pli freˆsa sa kaj pli verda fariˆgis gis ˆsia sia branˆco. co. Unu trunkido post la alia elkreskis, malgrandaj malgranda j blankaj burˆgonoj gonoj disvolviˆgis gis en florojn, kaj ˆsi kovrad kovradis is ilin per kisoj. kisoj. La malbona malbona frato insultadis insult adis kaj demandadis deman dadis,, ˆcu cu ˆsi freneziˆ frene ziˆ gis. Li ne povis tion elporti nek gis. kompreni, kial ˆsi si ˆciam ciam ploras plor as super sup er la florpoto. Li ja ne sciis, sc iis, kiuj okuloj tie ˆ klinis sian kapon super la malaperis kaj kiuj ruˆgaj gaj lipoj tie fariˆgis gis tero. Si florpoton, kaj la malgranda malgra nda elfo el e l la rozo trovis ˆsin sin tiel dormetanta. dorme tanta. Tiam li eniris en ˆsian sian orelon, orelo n, rakontis r akontis al ˆsi si pri pr i la vespero vesper o en e n la la˘ ubo, ubo, pri la bonodoro ˆ de la rozo kaj pri la amo de elfoj. Si sonˆgis gis tiel dolˆce, ce, kaj dum ˆsi si sonˆgis, gis, malap mal aperi eriss ˆsia vivo. Kvieta Kvie ta morto mor to ˆsin sin trafis, tra fis, ˆsi si estis est is en la ˆcielo cie lo ˆce ce li, kiun ˆsi si amis. Kaj la jasmenaj jasmena j floroj floro j malfermis sia jn granda jn blankajn kloˆsojn; so jn; ili havis mirinde dolˆ do lˆcan can bonodoron; bono doron; aliamaniere priplori la mortintinon ili ne povis. p ovis. Sed al la malbona frato plaˆcis cis la bela floranta arbetaˆo, o, li prenis gin ˆ al si kiel hereda here daˆˆon kaj starigis star igis gin gîn en sia dormoˆcambro cambro tute apud sia lito, ˆcar car gi gî havis bonan aspekton kaj ˆgia gia odoro o doro estis dolˆca ca kaj agrabla. agrabla. La malgranda malgranda elfo el la rozo sekvis gin ˆgin kaj flugis el unu floro al alia. En ˆciu ciu el ili loˆgis gis ja malgranda animo, a nimo, kaj al ˆci ci tiu li rakontis pri la mortigita juna viro, kies kapo nun estas tero sub tero, rakontis pri la malbona frato kaj pri la kompatinda fratino. ˆ ni ne “Ni tion scias, ni tion scias!” diris ˆciu ciu floranimo, floranimo, “ni tion scias, Cu elkreskis el la okuloj kaj el la lipoj de la mortigito?” Kaj ili mistere balancis la kapon. La elfo ne povis kompreni ilian ˆsajnan sajn an trankvilecon kaj elflugis al la abeloj, ab eloj, kiuj kolektadis mielon; li rakontis al ili la historion pri la malbona frato, kaj la abeloj raportis tion al sia reˆgino, gino, kiu ordonis, ke ili ˆciuj ciuj en la sekvanta sekvanta

* Elfo

18

de la rozo *

mateno mortigu la mortiginton. Sed en la anta˘ uiranta nokto — tio estis la unua nokto post la morto de la uiranta fratino, — kiam la frato dormis en sia lito, tute apud la odoranta jasmena arb eta et aˆo, o , ˆciu ci u flor fl orkali kaliko ko mal m alfe ferm rmiˆ iˆgis. gis. Nevideble, sed kun venenaj pikiloj, leviˆgis gis la floranimoj, sidiˆgis gis anta˘ ue ue ˆce ce lia orelo kaj ka j rakontis al li malbona malb onajn jn sonˆgojn, gojn, kaj poste ili flugis trans liajn lipojn kaj enpuˆ enpuˆsis sis siajn venenajn venenajn pikilojn pikilojn en lian lian langon. langon. “Nun “Nun ni venˆ vengis gîs la mortin mortinton ton!” !” ili ili diri diriss kaj iris iris return returnee en la blankajn kloˆsojn so jn de la jasmeno. Kiam fariˆgis gis mateno kaj oni malfermis la fenestron de la dormoˆcambro, cambro, la elfo kun la abelreˆgino gino kaj kun la tuta abelsvarmo brue enflugis, por lin mortigi. ˆ Sed li estis jam senviva. Cirka˘ u lia lito staris homoj, kiuj diris: “La odoro de la jasmeno lin mortigis!” Nun la elfo komprenis la venˆgon gon de la floroj kaj rakontis tion al la abelregino, ˆgin o, kaj ˆsi si zumis zum is kun sia tuta tut a svarmo s varmo ˆcirka˘ cir ka˘ u la florpoto. Oni ne povis forpeli la abelojn. Tiam unu homo forprenis la florpoton, sed unu el la abeloj pikis lin en la mano, tiel ke li elfaligis elfaligis la florpoton, kaj ˆci tiu rompiˆ gis. gis. Tiam oni ekvidis la palan kapon de mortinto kaj komprenis, ke la mortinto en la lito estis krimmortiginto. La abelreˆ gino zumis en la aero kaj kantis pri la venˆgo gino go de la floroj kaj pri la elfo de la rozo kaj pri tio, ke eˆc malanta˘ malantau˘ la plej malgranda folio loˆgas gas iu, kiu povas rakonti r akonti kaj venˆgi gi malb m albonago onagon. n. 3 9 3

FABELOJ

4

19

Paˆ stisto stisto de porko porko j

stis iam reˆgido, gido, kiu havis nur tre malgrandan regnon; gi gî tamen estis sufiˆce ce granda, por ke oni povu edziˆ gi g i en gi, gî, kaj edziˆgi gi li volis. Certe tio estis iom malmodesta de lia flanko, ke li permesis al si diri ˆ vi min deziras?” Li tamen havis la rajton al la filino de la imperiestro: “Cu tion fari, ˆcar car lia nomo estis fama tre malproksime ˆcirka˘ cirka˘ ue. Ekzisti Ekzistiss centoj centoj da reˆgidinoj, gidinoj, kiuj akceptus lian svatiˆgon gon kun gojo, gô jo, Ni tamen tam en vidu, vid u, ˆcu cu ˆsi si tion tio n faris. Nu, ni a˘udos. udos. Sur la tombo de la patro de la reˆgido gido kreskis rozarbeta rozarbe taˆˆo, vere belega rozarbetaˆ rozarbetaˆo! Nur unu fojon en kvin jaroj gi gî floris; kaj eˆc tiam gi gî donis nur unu solan rozon, sed ˆci ci tiu havis tian belegan bonodoron; bono doron; ke ˆce ce gia ˆ odorado oni forgesi forgesiss ˆciujn ciujn siajn zorgojn zorgojn kaj afliktojn. afliktojn. Li anka˘ anka˘ u havis najtingalon, kiu povosciis kanti tiel; kvaza˘u ˆciuj ciu j ˆcarma car majj melod mel odio iojj loˆgus gus en gia gîa malgranda gorˆgo. go. Tiun Tiun rozon kaj tiun najtingalo najtingalon n la reˆ gidino gidino estis ricevon ricevonta. ta. Po Porr tio oni metis ilin amba˘u en grandajn arˆ gentajn kestojn kaj tiel oni transsendis gentajn ilin al la reˆgidino. gidino. La imperiestro ordonis, ke oni portu tion anta˘ u li en la grandan salonon, en kiun iris la reˆgidino, gidino, por ludi kun siaj korteganinoj “Ni ricevas gastojn” . Ili nenion havis. Kiam ˆsi si nun ekvidis la grandajn granda jn kesto jn kun la donaco do nacoj; j; ˆsi si goje ˆgoje ekpla˘ udis udis per la manoj. “Ho, se tio estus estu s kateto!” ˆsi si diris. Sed montriˆ gis gis la belega rozo. “Ha, “Ha , kiel kie l ˆcarme car me gi gî estas e stas farita!” diris ˆciuj ciuj korteganinoj. korteganinoj . ˆ estas “Gi e stas pli ol ˆcarma,” carma,” diris la imperiestro, “ˆ gi estas mirinde belega!” gi Sed la reˆgidino gidino ekpalpis gin ˆgin kaj preska˘ u ekploris. “Fi, “Fi , paˆcjo!” cjo !” ˆsi si ekkrii ekk riis, s, “ˆgi gi ne estas arta rozo, sed nur natura!” “Fi!” esprimis la saman opinion op inion ˆciuj ciuj korteganoj, kortegan oj, “ˆ gi gi estas natura!” “Anta˘ u ol koleri, ni volu rigardi, kio troviˆgas g as en la dua kest kesto! o!”” diri diriss la ˆ kantis tiel belege, ke oni ne imperiestro, kaj tiam montriˆ gis gis la najtingalo. Gi povis tuj diri ion malbonan kontra˘ u gi. gî. “Superb “Sup erbe! e! Charmant!” Charm ant!” ekkriis ekkrii s ˆciuj ciuj korteganino kortega ninoj, j, ˆcar car ili ˆciuj ciuj babilis babil is france, fr ance, unu pli malbone ol la alia. “Kiel ˆci ci tiu birdo rememorigas rememorigas al mi la muzik muzikan kesteton kesteton de la alte formortinta imperiestrino!” diris unu maljuna kavaliro. “Ho jes, tio estas guste gûste la sama tono, la sama plenumado!” “Jes!” diris la imperiestro, kaj li ekploris kiel malgranda infano. “Tio ja espereble ne estas natura!” ekkriis la reˆ gidino. gidino. “Jes, tio estas natura birdo!” diris la alportintoj. “Nu, en tia okazo lasu la birdon flugi!” diris la reˆ gidino, gidino , kaj ˆsi neniel nenie l volis permesi, ke la reˆgido gido venu.

* Paˆ sti sto stisto

de po porko rkoj j *

20

ˆ tiu tamen ne lasis sin fortimigi. Li ˆsmiris Ci smiris al si la vizaˆ gon gon per bruna kaj nigra farbo, ˆsovis sovis la ˆcapon capon forte malsupren kaj ekfrapis: ˆ mi ne povus ˆci “Bonan tagon, imperiestro!” li diris. “Cu ci tie en la palaco p alaco ricevi ian oficon?” “Ha, tiom multe da persono j serˆcas cas ˆci ci tie oficon!” respondis la imperiestro. “Tamen atendu! Mi nun efektive bezonas iun, kiu povus gardi porkojn, ˆcar car ni havas havas grandan nombron da ili!”

Tiamaniere la reˆgido gido estis farita imperiestra p orkopaˆ orkopaˆstisto. stisto. Li ricevis mizeran kamereton malsupre apud la porkejo, kaj tie li devis resti. Sed dum la tuta tago li sidis kaj laboris, kaj ˆgis gis vespero li pretigis beletan malgrandan poton poton.. Su Supr pree sur gi gî li aranˆgis gi s ˆcirka ci rka˘ ue u˘e tintilojn, tintilojn, kiuj ˆce ce bolado en la poto tintadis tre bele kaj ludadis la malnovan melodion: “Ha, vi kara A˘ ugusteno; ˆ estas for!” Cio Sed la plej granda artifikeco konsistis en tio, ke, tenante la fingron en la vaporo eliranta el la poto, oni povis flarsenti, kiaj manˆ gaˆ gaˆoj o j estas pretigita preti gita j sur ˆciu ciu fa jrejo en la urbo. Tio kompreneble kompreneble estis io alia ol rozo! La reˆ gidino gidino kun ˆciuj ciuj siaj sia j kortegani kort eganino nojj preterp pr eterpromen romenis, is, kaj kiam ˆsi si eka˘ udis udis la melodion, melo dion, ˆsi si haltis kaj havis tre gajan ga jan mienon, mieno n, ˆcar car ˆsi si anka˘ u povosciis ludi “Ha, vi kara A˘ ugusteno” ugusteno” . Tio estis la sola, kion ˆsi si povosciis, sed se d ˆsi si ludadis tion per unu fingro. “Tion mi anka˘ u povoscias! povoscias!”” ˆsi si ekkriis. “Tio certe estas tre klera porkopaˆstis st isto to.. A˘uskultu, uskultu, iru tien kaj demandu lin, kiom kostas la instrumento!”



21

Tial unu el la korteganinoj devis tien salti, sed anta˘ue ue ˆsi si metis sur siajn sia jn piedojn lignajn pantoflojn. “Kion vi postulas pro la poto?” demandis la korteganino. “Mi postulas dek kisojn de la reˆgidino!” gidino!” respondis la porkopaˆstisto. stisto. “Dio nin gardu!” ekkriis la korteganino. “Jes, malpli mi ne povas preni!” diris la porkopaˆstisto. stisto. “Nu, kion li diris?” demandis la reˆgidino. gidino. “Tion “Tion mi efektiv efektivee ne povas povas eldiri!” eldiri!” respondi respondiss la kortegan korteganino; ino; “ˆ gi gi estas terura!” “En tia okazo vi povas flustri tion al mi en la orelon!” Kaj la korteganino flustris al ˆsi si en la orelon. “Li estas malbonk malbonkondu onduta!” ta!” diris diris la reˆ gidino gidino kaj kaj rapide rapide iris pluen. pluen. Sed apena˘ u ˆsi trairis malgrandan distancon, la tintiloj ekludis tiel ˆcarme: carme: “Ha, vi kara A˘ ugusteno; ˆ estas for!” Cio “A˘uskultu!” uskultu!” denove komencis la reˆgidino, gidino , “demand “d emandu u lin, ˆcu cu li volas preni p reni dek kisojn de miaj korteganinoj.” “Ho ne!” diris diris la porkopa porkopaˆˆstisto, stisto, “dek kisojn de la reˆ gidino, gidino, alie mi ne donos la poton!” “Kia ˆcagrena cagrena afero!” diris la reˆ r eˆ gidino, “sed en tia okazo vi devas almena˘ gidino, u stariˆgi gi anta˘ ue, ke neniu povu tion vidi!” ue, La korteganinoj stariˆ gis gis anta˘ u ˆsi, si, dislar dis larˆgigis gîgis siajn vestojn, kaj tiam la porkopaˆ por kopaˆstisto stisto ricevis ricev is la dek kisojn kiso jn kaj ˆsi si la poton. pot on. Ha, kia feliˆ feliˆ co co tio estis! estis! Dum la tuta vespero vespero kaj la tuta tago la poto devis devis boli b oli.. En la tuta urbo ekzisti ekzistiss neniu neniu fajrejo, fajrejo, pri kiu ˆsi si ne scius, scius, kio estas kuirita sur gi, gî, kiel kie l ˆce ce ˆcambela camb elano, no, tiel tie l anka˘ ankau˘ ˆce ce botisto. La korteganino j dancis kaj pla˘ udis udis per la manoj. “Ni scias, scias, kiu havos havos dolˆ dolˆcan can supon kaj patkuk patkukon! on! Ni scias, scias, al kiu oni surtabliˆgos gos gria g riaˆˆon kaj ka j karbonadon! Kiel belege! b elege! Kiel ravante!” “Efektive ravante!” ravante!” konsentis la ˆcefa cefa kortegestrino. “Sed bone b one silentu, ˆcar car mi estas ja filino de la imperiestro!” imp eriestro!” “Eˆc unu vorteto ne transpaˆ tran spaˆsos sos niajn nia jn lipo jn!” ili ˆciuj ciuj asertis. asert is. La porkopaˆstisto, stisto, tio estas la reˆ g ido — sed ili ja ne sciis, ke li estas iu gido alia ol efektiva porkopa p orkopaˆˆstisto stisto — ne preterlasis eˆc unu tagon t agon sen pretigo de io nova, nova, kaj li pretigis pretigis knarilon. knarilon. Kiam Kiam oni ˆgin gin turnis, tiam sonis ˆciuj ciuj valsoj, polkoj kaj mazurkoj; kiujn oni iam konis depost la kreo de la mondo. “Sed “Sed tio tio estas estas superbe superbe!” !” diri diriss la reˆ gidino, gidino, preterpasan preterpasante. te. “Neniam “Neniam mi a˘udis udis ludadon de pli bela artaˆ artaˆo. o. Iru al li kaj demandu lin, kiom la instrumento kostas. Sed kisojn mi ne donos!” “Li volas ricevi cent kisojn de la reˆ gidino!” gidino!” diris la korteganino, korteganino, kiu prenis informon.



22

“Mi opinias, ke li freneziˆgis!” gis!” diris la reˆgidino gidino kaj iris pluen. Sed apena˘ u ˆsi si trairis kelkan kelkan distancon, ˆsi si haltis. “Oni devas subteni la arton,” ˆsi si diris; “por “por tio tio mi estas estas ja filin filinoo de la imperi imperiest estro! ro! Diru Diru al li, li, mi donos donos al li dek kisojn, kiel hiera˘u, u, la ceterajn li povas preni de miaj korteganinoj!” “Sed ni farus tion tiel nevolonte!” diris la korteganinoj. “Babilaˆ “Babilaˆo!” o!” respondis la reˆgidino, gidino, “se mi povas lin kisi, vi anka˘u tion povas. povas. Memoru, ke mi donas al vi nutraˆ nutraˆon on kaj salajron!” Nenio helpis, la korteganino devis denove iri al li. “Cent kisojn de la reˆ gidino!” gidino!” li diris, “a˘u ˆciu ciu el ni konservos sian havon.” “Stariˆgu gu anta˘ ue!” ue!” ˆsi si diris; kaj ˆciuj ciuj korteganino kortega nino j stariˆgis gis anta˘ antaue, ˘ kaj li komencis kisi. “Kion povas signifi tiu homamasiˆgo go tie apud la porkejo? porkejo?”” diris diris la imperiestro, riestro, kiu eliris eliris sur la balko balkonon. non. Li viˆ viˆsis sis al si la okulojn okulojn kaj surmeti surmetiss la okulvitrojn. okulvitrojn. “Tie partoprenas partoprenas ja la korteganinoj. korteganinoj. Mi iros al ili malsupren! malsupren!”” Rapide li ordigis or digis siajn pantoflojn, ˆcar car tio estis ˆsuoj, suoj, kiujn li estis tretplatiginta. Nu, nu, kiel li rapidis! Kiam Kiam li venis venis malsup malsupren ren sur la korton korton,, li ekpaˆ ekpaˆsis sis tre malla˘ malla˘ ute, u te, kaj la korteganinoj estis tiel okupitaj je la kalkulado de la kisoj, ke la afero estu


23


farata tute honeste kaj li ne ricevu tro multe, sed anka˘ u ne tro malmulte, ke ili tute ne rimarkis la imperiestron. Li stariˆgis gis sur la pintoj de la fingroj. “Kio do tio estas?” li diris, kiam li ekvidis, kiel ili sin kisas, kaj li ekbatis ilin per la pantoflo guste gûste en la momento, momento, kiam la porkopaˆ porkopaˆstisto stisto ricevis ricevis la okdeksesan kison.

“For!” “For!” ekkriis la imperiestro, ˆcar car li estis tre kolera; kaj kiel la porkopaˆsstiston, tiel anka˘ u la reˆgidinon gidinon li forpelis el sia regno. Tiam ˆsi staris kaj ploris, la porkopaˆ porkopaˆstisto stisto insultis, insultis, kaj la pluvo pluvo faladis torente. “Ha, mi malfeliˆ ma lfeliˆca ca homido h omido!” !” gemis gêmis la reˆgidino; gidino; “kial mi ne prenis la belan reˆgidon! gidon! Ha, kiel malfeliˆca ca mi estas!” La porkopaˆ por kopaˆstisto stisto iris malanta˘ malantau˘ arbon, deviˆsis sis al a l si de la vizaˆ go go la nigran kaj brunan farbon, forˆ forˆetis de si la malbelajn vestojn vestojn kaj aperis nun en siaj sia j vestoj de reˆ gido, gido, tiel bela, ke la reˆgidino gidino nevole devis kliniˆgi gi anta˘ u li. “Vi ka˘ uzis tion, ke mi devas vin malestimi!” li komencis, “Vi ne volis havi uzis honestan reˆ gidon? gidon? Vi ne kompr komprenis enis la valoron valoron de rozoj kaj najtingal najtingaloj, oj, sed la porkopaˆ p orkopaˆstiston stiston vi kisis pro ludilo! Tion, kion vi nun suferas, su feras, vi meritis!” Kaj li foriris en sian regnon, fermis la pordon kaj metis anta˘u gi gî riglilon, riglilon, tiel ke ˆsi si povis nur stari sta ri ekstere kaj kanti: kanti: “Ha, vi kara A˘ ugusteno; ˆ estas for!” Cio 3 9 3

FABELOJ

5

24

Poligono

e post fulmotondro oni preteriras poligonan kampon, oni ofte rimarkas, ke ˆgi gi aspektas nigre kaj kvaza˘ u bruligite. Oni havas havas la impreson, impreson, kvaza˘ u flamo de fajro transiris la kampon, kaj la kamparano tiam tiam diras: “Tion “Tion la poligono poligono ricevis ricevis de la fulmo! fulmo!”” Sed kial gi gî tion ricevis? Mi rakontos, kion diris al mi la pasero, kaj al la pasero tion rakontis mal juna saliko, kiu staris apud poligona kampo kaj ankora˘ u tie staras. Tio estas tre respektinda alta saliko, sed tuberplena kaj maljuna, en la mezo gi gî estas disfendita, kaj el la kava kavaˆˆo elkreskas herbo herb o kaj rubuso. La arbo arb o estas klinita anta˘ uen, uen, kaj la branˆ coj coj pendas malsupren malsupren al la tero, kvaza˘ u ili estus verdaj longaj longaj haroj. Su Surr ˆciuj ci uj kampo kamp o j ˆcirka ci rka˘ ue u˘e kreskis kreskis greno, sekalo sekalo,, hordeo hordeo kaj aveno. aveno. Ho, la ˆcarma carma aveno! Kiam gi gî estas matura, gi gî aspektas kiel tuta amaso da malgrandaj granda j flavaj flavaj kanarioj sur unu branˆco. co. La greno promesis riˆcan can kaj benitan rikolton, kaj ju pli peza ˆgi gi estis, des pli profunde gi gî kliniˆgis gis en pia humileco. Sed tie estis anka˘ u kampo kun poligono, kaj ˆgi gi kuˆsis si s guste ˆguste kontra˘ u la maljuna saliko. saliko. La poligono ne havis havis intencon klini sin kiel la alia greno; gi gî tenis la kapon alte kaj staris fiere kaj rigide. “Mi estas tiel same riˆ ca ca kiel la spikoj,” spikoj,” gi gî diris, “kaj krom tio mi estas multe multe pli bela. Miaj floraˆ floraˆoj oj la˘ u sia bele b eleco co estas estas egalaj egalaj al la floraˆ floraˆoj de la ˆ vi konas iun, kiu pomarboj pomarboj.. Estas Estas plezur plezuroo rigard rigardii min min kaj la miajn. Cu aspektas pli bele ol ni, vi maljuna saliko?” Kaj la saliko balancis la kapon, kvaza˘ u gi gî volus volus diri: “Certe “Certe mi konas!” konas!” Sed la poligono plenblovi plenbloviss sin de malhumileco malhumileco kaj diris: “La malsaˆ ga ga arbo,

* Poligono *

25

ˆgi gi estas tiel maljuna, ke al ˆgi gi en la ventro kreskas jam herbo!” ˆ kampaj floroj kunmetis Subite amasiˆgis gis teruraj fulmotondraj nuboj. Ciuj siajn foliojn a˘ u klinis siajn delikatajn kapojn, kiam la fulmotondro kuris super ili. Nur la poligono fanfaronis per sia fiereco. “Klinu vian kapon kiel ni!” diris la floroj, “Tion mi tute ne bezonas!” respondis la poligono.

“Kli “Klin nu vian vian kapon kapon kiel kiel ni!” kriis kriis la greno! greno! “jen “jen alflu alflugas gas la anˆ gelo gelo de fulmoto fulmotondro ndro!! Li havas havas flugilojn, kiuj estas longaj longaj de la nu nuboj boj gis gîs la tero. Li disbatos vin, anta˘ u ol vi havos la tempon petegi lin pri indulgo!” “Mi tamen ne volas min klini!” diris la poligono. “Fermu “Fermu viajn via jn floraˆojn ojn kaj klinu viajn via jn foliojn!” folio jn!” admonis anka˘ u la maljuna salik saliko. o. “Ne rigardu rigardu en la fulmon, fulmon, kiam kiam la nubo diskrev diskrevos! os! Eˆ c al la homoj homoj tio ne estas permesata, ˆcar car tra la fulmo oni povas povas enrigardi enrigardi en la ˆcielon cielon de Dio, Dio, sed tiu vido vido blindi blindigus gus eˆc la homojn. homojn. Kio do fariˆ farigus gûs des pli al ni, al la kreskaˆ kreskaˆoj de la tero, se ni tion permesus al ni, kiuj estas ja multe multe malpli gravaj!” “Multe “Multe malpli malpli grav gravaj?” respondi respondiss la poligono. poligono. “Nu, “Nu, mi do guste ˆguste volas enrigardi enrigardi en la ˆcielon cielon de Dio!” Kaj gi gî efektive tion faris en sia malhumileco kaj fiereco. fiereco. Aspektis Aspektis tiel, kvaza˘ kvaza˘ u la tuta mondo staras en flamoj, tiel forte fulmis. Kiam la fulmotondro pasis, la floroj kaj la greno staris en la trankvila, pura aero aer o refreˆsigitaj sigitaj de la pluvo, sed la poligono p oligono estis karbonigre brulkolorita de la fulmo; gi gî estis nun senviva, senviva, senvalora senvalora kreskaˆ kreskaˆo sur la kampo. La maljuna saliko movis siajn branˆ b ranˆcojn co jn en la vento, kaj kaj grandaj granda j guto j da akvo falis de ˆgiaj giaj verdaj folioj, kvaza˘ kvaza˘ u la arbo plorus; kaj kaj la paseroj demandis: “Kial vi ploras? ˆci ci tie estas ja mirinde freˆsige! sige! vidu, kiel la suno lumas, vidu, kiel la nuboj rapide kuras! ˆcu cu vi povas povas senti la odoron o doron de la floroj kaj de la arbetoj? kial vi tiel ploras, vi maljuna saliko?”

26

* Poligono *

Kaj la saliko rakontis pri la fiereco, pri la malhumileco kaj pri la puno de la poligono. La puno ˆciam ciam sekvas. Mi, kiu rakontas la historion, a˘ udis udis gin ˆgin de la paseroj; ili rakontis ˆgin gin al mi unu vesperon, kiam mi petis ilin pri fabelo. 3 9 3

FABELOJ

6

27

Anˆ gelo gelo

hiun fojon, kiam mortas bona infano, anˆgelo gelo de Dio malleviˆgas gas sur la teron, prenas la mortintan infanon sur siajn brakojn; etendas siajn grandajn grandajn blank blankajn ajn flugilojn, flugilojn, flugas flugas super ˆciujn ciujn lokojn, lokojn, kiujn kiujn la infano, amis, kaj ˆsirkolektas sirkolektas plenmanon da floro j, kiujn li alportas alpo rtas supren al Dio, por ke ili tie floru ankora˘ u pli bele ol sur la tero. Dio alpremas ˆciujn ciujn florojn al Sia koro, sed al tiu floro, kiu estas al Li plej kara, Li donas kison, kaj per tio ˆgi gi ricevas voˆcon con kaj povas partop p artopreni reni en la granda gran da feliˆca ca kantado. ˆ n ˆci Cion Cio ci tion tio n rakont r akontis is anˆ a nˆgelo gelo de d e Dio, portante por tante mortintan mo rtintan infanon infan on al la ˆcielo, cielo, kaj la infano tion a˘ udis udis kiel en sonˆgo. go. Ili flugis super la hejmaj lokoj, kie la infano estis ludinta, kaj trapasis ˆgardenojn gardenojn kun belegaj floroj. “Kiun ni prenu prenu kun ni kaj plantu plantu en la ˆcielo?” cielo?” demandis demandis la anˆ gelo. gelo. Jen staris gracia, belega rozarbetaˆ rozarbetaˆo, o, sed malbona mano rompis la trunkon, tiel ke ˆciuj ciuj branˆcoj, co j, plenaj plena j de grandaj granda j duone malfermiˆ gintaj gintaj burˆ gonoj, gonoj, pendis velkinte: “La kompatinda kompatinda rozarbetaˆ rozarbetaˆo!” o!” diris la infano, “prenu gin, ˆ por ke supre ˆce ce Dio Di o gi gî ekfloru!” Kaj la anˆgelo gelo prenis ˆgin, gin, sed kisis pro tio la infanon, kaj la etulo duone malfermis malfermis siajn sia jn okulojn. Ili ˆsirkolekti sirkolektiss kelk kelkajn el la belaj luksofloroj, luksofloroj, sed ili prenis kun si anka˘ u la malestimatan kalendulon kaj la sovaˆgan gan trikoloreton. “Nun ni havas florojn!” ˆgojkriis gojkriis la infano, kaj la anˆgelo gelo kapjesis, sed ili ne flugis ankora˘ u al Dio. Estis nokto, kaj ˆcie cie regis silento. Ili restis en la granda urbo ka j ˆsvebis svebis super sup er unu el la plej p lej malvasta malvastajj stratoj, strato j, kie kuˆsis sis tutaj tuta j amasoj, amaso j, da pajlo, pa jlo, cindro kaj ˆciaspeca ciaspeca j forˆ forˆetaˆ etaˆoj. o j. Tiam estis tago de transloˆ giˆgado. gado. Tie kuˆsis sis rompit r ompitaaˆoj o j de telero teler o j, rompita r ompita j gipsa gip sajj figuro fig uroj, j, ˆcifono cifon o j kaj ka j malnovaj ma lnovaj ˆcapelo cap eloj, j, kaj ˆcio cio havis ne tre bon bonan an aspekton asp ekton.. La anˆ gelo gelo montris sub tiu balaaˆ balaaˆo kelke da potpeco p otpeco j de florpoto kaj bulon da tero, kiu elfalis kaj kiun kunkuntenis la radikoj de granda velkinta kampa floro, kiu nun havis plu nenian valoron kaj tial estis elˆ elˆetita sur la straton. strat on. “Tion ni kunprenos!” diris la anˆgelo. gelo. “Dum nia flugado mi rakontos rakontos al vi la ka˘ uzon.” uzon.” Ili flugis, kaj la anˆgelo gelo rakontis: “Tie malsupre en la malvasta strato, en la malalta kelo, loˆgis gi s malr ma lriˆ iˆca, ca , malsana knabo. De sia plej frua fru a infaneco infane co li ˆciam ciam devis d evis kuˆsi si en la lito. Kiam li sentis sin plej bone, li povis per lambastonoj kelke da fojoj trairi la malgrandan ˆcambron cambron tien kaj reen; tio estis ˆcio. cio. Dum malmulte malmulte da someraj tagoj la radioj de la suno penetradis por duonhoro en la koridoron de la kelo. Kiam la malfeliˆca ca knabo knab o tiam sidis kaj la varma suno lumis sur li kaj tra t ra sia j delikataj fingroj, kiujn li tenis anta˘ u sia vizaˆgo, go, li vidis la trabriletadon de sia ruˆga ga sango, tiam oni diris: diris: “Hodia˘ “Hodia˘ u li faris promenad promenadon” on” . La arbaron arbaron en gia gîa belega printempa verdeco li konis nur per tio, ke la filo de la najbaro

* Anˆ gelo * gelo

28

alportis al li la unuan branˆcon con de fago. Li tenis gin gîn super la kapo kaj revis nun, nu n, ke li ripozas ripozas sub fagoj; kie la suno lumas kaj la birdoj birdoj kantas. antas. En unu printempa tago la filo de la najbaro alportis al li anka˘ u kampajn florojn, inter kiuj hazarde troviˆ gis gis anka˘ u unu kun sia radiko. Tial oni plantis ˆgin gin en florpoton kaj starigis gin gîn ˆce ce la fenestro fen estro tute apud lia lito. La floro estis plantita per feliˆca ca mano, gi gî kreskis, elkreskigis nov n ovaa jn idojn kaj donadis ˆciujare ciujare ˆ novajn florojn. Gi anstata˘ u is al la malsana knabo la plej belan ˆgardenon, uis gardenon, gi ˆgi estis lia malgranda trezoro sur ˆci ci tiu tero. Li priverˆ priverˆsadis sadis gin gîn kaj vartadis ˆgin g in kaj zorgadis pri tio, ke gi gî ricevu plene ˆciun ciun sunradion, sunradion, kiu enbrilis enbrilis tra la malalta fenestro. La floro eˆc enkreskis enkreskis en liajn sonˆ gojn, goj n, ˆcar car por li sola gi gî kreskis, eligadis sian odoron kaj ˆgojigadis gojigadis la okulon. okulon. Al gi ˆgi li dum sia morto turnis sian vizaˆgon, gon, kiam Dio lin vokis. En la da˘uro uro de unu jaro li estis jam ˆce ce Dio, en la da˘uro uro de unu jaro la floro forgesite staris en la fenestro, kaj gi gî velksekiˆ gis, gis, kaj tial ˆce ce la transloˆ trans loˆgiˆ giˆgo go oni elˆetis et is gin gîn sur la straton kune kun la balaaˆo. o. Kaj Ka j tio t io estas la floro, la malfeliˆ malfel iˆca ca velksekiˆginta ginta floro, kiun ni prenis en nian bukedon, ˆcar car tiu floro alportis pli da gojo, gôjo, ol la plej riˆca ca floro en la gardeno ˆgardeno de reˆ gino.“ gino.“ “Sed de kie vi scias ˆcion cion ˆci ci tion?” demandis demandis la infano, kiun la anˆ gelo gelo portis por tis supren supre n al la ˆcielo. cielo. “Mi tion scias!” diris la anˆgelo, gelo, “mi estis ja mem la malsana, malgranda knabo, kiu iradis per lambastonoj! Mian floron mi bone konas.” La infano nun tute malfermis siajn okulojn kaj rigardis la anˆ gelon gelon en lian belan, afablan vizaˆgon. gon. En la sama momento ili alvenis alvenis en la ˆcielon cielon de Dio, kie regis ˆgojo gojo kaj feliˆ feliˆco. co. Kaj Dio alpremis la mortintan mortintan infanon al Sia koro, koro, kaj tiam ˆgi gi ricevis flugilojn kiel la alia anˆgelo g elo kaj ekflugis kun li mano en mano. Dio alpremis al premis ˆciujn ciujn floro jn al Sia koro, kor o, sed se d la malfeliˆ malfel iˆcan can velksekiˆgintan gintan kampan floron Li kisis, kaj ˆgi gi ricevis ricev is voˆcon con kaj ekkantis kun ˆciuj ciuj anˆ geloj, geloj,

29

* Anˆ gelo * gelo

kiuj ki uj ˆsvebi sve biss ˆcirka ci rka˘ u˘ Dio, unuj tre proksime, proksime, aliaj en grandaj rondoj ˆcirka˘ cirka˘ ue, ue, ˆ ˆciam ciam pli kaj pli malproksime, gis gîs la senfineco, senfin eco, sed ˆciuj ciuj egale feliˆcaj. ca j. Ciuj ili kantis, malgrandaj kaj grandaj, la bona, nun tiel benita infano, kiel anka˘u la malriˆca ca kampa floro, fl oro, kiu velksekiˆ velkseki ginta, gînt a, elˆetita et ita kun balaaˆ bal aaˆo, o, estis est is kuˆsinta sint a sur la malvasta, malluma strato. 3 9 3

FABELOJ

7

30

La najt ajtingalo

ˆ ˆ n Hinujo, kiel vi sendube scias, la imperiestro estas Hino kaj ˆciuj ciu j liaj lia j ˆ ˆcirka˘ kauantoj u ˘ antoj estas anka˘ u Hinoj. De post la tempo, pri kiu mi rakontos al vi, pasis jam multe da jaroj, sed ˆguste guste tial valoras a˘ uskulti uskulti la historion, ˆcar car alie oni povus gin gîn forgesi. La palaco de la imperiestro estis la plej belega en la mondo, gi gî estis tuta el delikata porcelano, tiel multekosta, sed anka˘ u tiel rompebla, tiel tuˆsotima, sotima, ke oni devis ˆciam ciam esti tre singarda. En la ˆgardeno gardeno oni povis vidi la plej rimarkindajn florojn, kaj al la plej belaj el ili estis alligitaj arˆgentaj gentaj sonoriloj, sonorilo j, kiuj senˆcese cese sonoradis, sonor adis, por p or ke oni ne povu p ovu ˆ en la ˆgardeno preteriri, ne rimarkante la florojn. Cio gardeno de la imperiestro estis aranˆgita gita plej sagace, kaj la ˆgardeno gardeno estis tiel grandega, ke eˆc la gardenisto gârdenisto ne sciis, kie estas ˆgia gia fino. Fervore marˆsante, sante, oni venadis el la gardeno gârdeno en plej belegan arbaron kun altaj arboj kaj profundaj lagoj. La arbaro kondukis al la maro, kiu estis blua kaj profunda. Grandaj ˆsipoj sipoj povis naˆ gi gi sub la superpendantaj pendanta j branˆcoj, co j, kaj en tiuj t iuj lasta j loˆ gis gis na n a jtingalo, jting alo, kiu kantadis kantad is tiel ti el dolˆ do lˆce, ce, ke eˆc la malriˆca ca fiˆskaptisto, skaptisto, kiu tute ka j plene estis okupita de sia profesio, sile si lente nte kuˆsiˆ siˆgadis gadis kaj a˘ uskultadis, kiam li, elveturinte en la nokto, por etendi uskultadis, sian reton, a˘ udis udis la najtingalon. “Mia Dio, kiel bela ˆci ci tio estas!” li diradis, sed balda˘ u li estis devigata zorgi pri sia profesio, kaj li forgesadis la birdon. Sed kiam la najtingalo na jtingalo en la sekv se kvanta anta nokto nokt o denove de nove kantis kantis kaj la fiˆskaptisto skaptisto tien venis, li ripetadis: “Mia Dio, kiel bela b ela ˆci ci tio estas!” El ˆciuj ciuj landoj de la mondo venadis venadis vojaˆ g antoj en la urbon de la impegantoj riestro kaj admiradis ˆgin, g in, la palacon kaj la ˆgardenon; gardenon; sed kiam ili a˘ udis udis la najtingalon, naj tingalon, ili ˆciuj ciuj diradis: “Tio ˆci ci tamen estas la plej bona!”

* La

najtingalo *

31

La vojaˆgantoj gantoj rakontadis pri tio post sia reveno hejmen, kaj la scienculoj verkis librojn pri la urbo, pri la palaco kaj pri la ˆgardeno, gardeno, sed la najtingalon ili ne forgesis, al ˆgi gi estis dediˆcita cita la ˆcefa cefa ˆcapitro; capitro; kaj tiuj, kiuj sciis verki versojn, versojn, verkis verkis plej belajn poeziaˆ poeziaˆojn pri la najtingalo en la arbaro apud la profunda maro. La libroj estis tradukitaj en ˆciujn ciujn lingvojn, kaj kelk kelkaj el tiuj libroj unu fojon trafis anka˘ u en la manojn manojn de la imperi imperies estro tro.. Li sidis sidis en sia ora seˆ go, go, legis kaj legis kaj balancadis ˆciuminute ciuminute la kapon, ˆcar car estis al li agrable sciiˆ gi gi pri tiuj belegaj priskriboj de la urbo, la palaco kaj la ˆgard g arden eno. o. “Sed “Sed la la najtingalo estas tamen la plej bona el ˆcio!” cio!” estis skribite en la libroj. ˆ “Kion ˆci ci tio povas povas signifi?” diris la imperiestro, imperiestro, “La na jtingalo? jtingalo? Gin ˆ ekzistas tia birdo en mia regno kaj en mia propra mi ja tute ne konas. Cu garden ˆg ardeno? o? Pri tio tio mi neniam neniam a˘ udis! u dis! Kaj pri io simila simila mi sciiˆ sciiˆ gis g is nur el la libroj!” Li alvokis alvokis sian kortegestron, kiu estis tiel eminenta, eminenta, ke ˆciufoje, ciufoje, kiam iu malpli altranga ekparolis al li a˘ u kuraˆgis gis demandi lin pri io, li respondadis nenion krom “P!” , kaj “P!” ja nenion signifas. “Oni ja rakontas, ke ˆci ci tie troviˆ gas eksterordinare rimarkinda birdo, nogas mata najtingalo! — ekparolis al li la imperiestro. — Oni diras, ke ˆgi gi estas la plej plej bona objekto en mia granda granda regno! Kial Kial oni neniam neniam ion diris al mi pri gi?” ˆgi?” “Mi neniam anta˘ ue u e a˘ udis u dis pri ˆgi!” gi!” diris diris la korteg kortegestr estro; o; “ˆgi gi neniam estis prezentita en la kortego!” “Mi ordonas, ke gi gî hodia˘ u vesper ves peree venu ˆci ci tien t ien kaj kantu anta˘ antau˘ mi!” diris plue la imperiestro; “la tuta mondo scias, kion mi havas, kaj mi ˆgin gin ne scias.” scias.” “Mi neniam anta˘ ue u e a˘ udis udis pri ˆgi!” gi!” respondis la kortegestro, kortegestro, “sed mi gin gîn serˆ se rˆcos, co s, mi gin gîn trovos!” Sed kie oni povis ˆgin gin trovi? trovi? La kortegest kortegestro ro kuradis kuradis supren supren kaj malsumalsupren sur ˆciuj ciuj ˆstuparoj, stuparoj, tra salonoj kaj koridoroj, koridoroj, sed neniu el tiuj, kiujn li renkontis, iam ion a˘ udis pri la najtingalo; kaj la kortegestro kuris returne udis al la imperiestro kaj diris, ke gi ˆgi estas verˆ verˆsajne sajne fabelo de la libroverki libroverkistoj. stoj. “Via imperiestra moˆ moˆsto sto tute ne povas povas prezenti prezenti al si; kiaj diversaj diversaj mensogoj ˆ ˆci estas verkataj. Cio ci tio estas fantazio j kaj apartenas al la tiel nomata nomat a nigra magio!” “Sed la libro, libro, en kiu mi tion ˆci ci legis, legis,”” respondi respondiss la imperies imperiestro, tro, “estas “estas sendita al mi de la altepotenca imperiestro de Japanujo, kaj sekve gi gî ne ˆ nepre devas esti povas povas esti malveraˆ malveraˆo. o. Mi volas volas a˘ udi udi la najtingalon! Gi ˆ hav hodia˘ u vespere ˆci ci tie! Gi havas mian mian plejmo plejmoˆˆstan stan favoron favoron!! Kaj se gi gî ne venos, tiam mi ordonos piedpremi la ventrojn de ˆciuj ciuj kortegano j tuj post ilia vespermanˆgo!” go!” “Tsing-Pe,” diris la kortegestro, kaj li ekkuris denove supren kaj malsupren sur ˆciuj ciuj ˆstuparoj, stuparo j, tra ˆciuj ciuj salonoj salono j kaj koridoroj. Duono de la kortego

* La

najtingalo *

32

kuris kune kun li, ˆcar car ili ne tre volis volis lasi al si piedpremi piedpremi la ventrojn. Tiam komenciˆ gis fervora demandado pri la rimarkinda birdo, kiun konis la tuta gis mondo, sed, nur neniu en la kortego. ˆ diris “Ho Fine ili trovis malgrandan, malgr andan, malriˆcan can kuirejan knabineton. Si ˆ Dio, la najtingalo! Mi bone ˆgin gin konas! Jes, kiel bonege gi gî kantas! Ciuvespere oni permesas al mi forporti por mia beda˘ urinda malsana patrino kelkajn urinda restaˆojn o jn da manˆgaˆ gaˆo j; ˆsi si loˆ logas gâs mals malsup upre re apud apud la bordo bordo de la maro maro;; kaj kiam mi iras returne, estas laca kaj ripozas en la arbaro, tiam mi a˘udas udas la najtingal najtingalon. on. Tiam Tiam larmoj staras en miaj okuloj okuloj kaj mi havas havas tian senton senton kvaza˘ u mi kisus mian patrinon!” “Malgranda kuireja knabineto!” diris la kortegestro, “ni havigos al vi konstantan oficon en la kuirejo kaj permeson vidadi, kiel la imperiestro manˆgas, gas, se vi povas povas konduk kondukii nin al la najtingalo najtingalo,, ˆcar car estas estas ordonite ordonite,, ke gi gî hodia˘ u vespere venu por kanti!” Post tio ili ˆciuj ciuj elmarˆsis sis al la arbaro, kie la najtingalo najt ingalo ordinare kantadis; kantadis; duono de la kortego partoprenis en la marˆsado. sado. Kiam ili tramarˆsis sis pecon de la vojo, subite bovino komencis bleki. “Ho!” “Ho!” diris diris un unu u korteg kortegano, ano, “jen ni ˆgin gin havas! havas! sidas efektive efektive tute eksterordinara forto en tia malgranda besteto. Mi certe gin gîn iam anta˘ ue u e a˘ udis!” udis!” “Ne, tio estas bovinoj, kiuj blekas!” blekas!” diris la kuireja knabineto; knabineto; “ni estas ankora˘ u tre malproksime de la ˆgusta gusta loko!” Poste ekblekis ranoj rano j en la marˆco. co. ˆ “Belege!” diris la hina palaca predikisto; “nun mi gin gîn a˘ uda s; tio ˆci udas; ci sonas son as ˆguste guste kiel malgrandaj sonoriletoj de preˆ gejo!” gejo!” “Ne, “Ne, tio estas ranoj!” diris diris la kuireja kuireja knabineto; knabineto; “sed nun mi pensa p ensas, s, ni balda˘ u gin gîn a˘ udos.” udos.” Subite a˘ udiˆ udiˆgis gis trilado de la najtingalo. “Jen gi gî estas!” estas!” ekkrii ekkriiss la knabine knabineto; to; “a˘ uskultu, uskultu, a˘ uskultu, uskultu, kaj jen tie ˆgi gi sidas! sidas!”” kaj ˆsi si montris montris en la direkto direkto al malgran malgranda da griza griza birdo birdo supre supre en la bran br anˆˆco j. ˆ gi “Cu gî estas ebla!” ebla!” diris diris la korteg kortegestr estro, o, “tia mi neniam neniam gin gîn prezentus al mi! Kian simplan eksteraˆ eksteraˆon on gi gî hav havas! as! gi gî certe paliˆgis g is pro tio, ke ˆgi gi vidas ˆcirka˘ kau ˘ si tiom multe da altrangaj personoj!” “Najtingal “Najtingaleto! eto!”” ekkrii ekkriiss la kuireja kuireja knabin knabineto eto tute la˘ ute, “nia plejmoˆ plejm oˆsta sta kaj plej favorkora imperiestro deziras, ke vi kantu anta˘u li!” “Kun la plej granda plezuro!” respondis la najtingalo, kaj gi gî ekkantis tiel, ke estis plej agrabla guo gûo gin gîn a˘ udi. udi. “Tio sonas tute kiel vitraj sonoriloj!” diris la kortegestro, “kaj rigardu do la malgrandan gorˆ geton, geton, kiel gi gî forte laboras! Estas tre strange, ke ni anta˘ ue ue ˆ havos grandan sukceson en la kortego!” neniam gin gîn a˘ udis! udis! Gi ˆ mi kantu ankora˘ “Cu u unu fojon anta˘ u la imperie imperiestr stro?” o?” demand demandis is la najtingalo, kiu pensis, ke anta˘u gi gî estas la imperiestro.

* La

najtingalo *

33

“Mia bonega, ˆcarma carma najtingalo!” diris la kortegestro, kortegestro, “eˆc mi havas havas la grandan plezuron komuniki al vi la ordonon, ke vi aperu hodia˘ u vespere al palaca festo, kie vi devas ravi lian imperiestran moˆston ston per via ˆcarmega carmega kantado!” “La plej bonan efikon gi gî faras en verda verdaˆo!” respondis la najtingalo, sed ˆgi gi tamen iris kun ili, kiam ˆgi g i a˘ udis, ke la imperiestro tion deziras. udis, En la palaco ˆcio cio estis en festa parado. La muroj kaj plankoj, plankoj, kiuj estis el porcelano, brilis en la lumo de multaj miloj da oraj lampoj. La plej belaj floroj, kiuj povis la˘ ute ute tinti tinti per siaj sonoriletoj, sonoriletoj, staris staris en la korido koridoroj. roj. Tie estis granda moviˆgado, gado, kio ka˘ uzis uzis grand g randan an trablovan tr ablovan venton, kaj ˆciuj ciuj sonori s onorilo lojj sonoris tiel senˆcese, cese, ke oni ne povis kompreni eˆc sian propran vorton. Meze en la salono, en kiu sidis la imperiestro, estis starigita malgranda ora kolono, sur kiu devis sidi la najtingalo, la tuta kortego tie estis kolektita, kaj la kuireja knabineto ricevis la permeson p ermeson stari malanta˘ u la l a pord p ordo, o, ˆcar car nun, ˆ estis jam donita do nita al ˆsi si la titolo de efektiva kortega kuiristino. Ciuj havis sur si siajn festajn vestojn, vestojn, kaj ˆciuj ciuj rigardadis rigardadis la malgrandan malgrandan grizan birdeton, al kiu la imperiestro faradis aprobajn kapmovojn. La najtingalo na jtingalo kantis tiel t iel ˆcarme, carme, ke ˆce ce la imperiestro aperis larmoj larmo j en la okuloj; la larmoj fluis malsupren sur liaj vangoj kaj tiam la najtingalo kantis ankora˘ u pli bele, kaj ˆgia gia kantado kantado iris profunde profunde en la koron. koron. La imperies imperiestro tro estis tiel ˆgoja goja kaj kontenta, ke li bonvolis decidi, ke la najtingalo portu oran panto pa ntoflo flon n ˆcirka ci rka˘ u˘ la kolo. Sed la najtingalo dankis, dirante, ke ˆgi gi ricevis jam sufiˆcan can rekomp reko mpenc encon. on. “Mi vidis larmojn en la okuloj de la imperiestro, tio estas por mi la plej granda granda trezoro! trezoro! La larmoj larmoj de imperies imperiestro tro hav havas mirindan mirindan potencon potencon!! Dio scias, ke mi estas sufiˆce ce rekompencita!” re kompencita!” Kaj Ka j tiam gi gî denove ekkantis per sia dolˆ do lˆca, ensor ns orˆˆcant ca ntaa voˆco. ˆ tio estas la plej eleganta maniero, por akiri al si favoron,” diris la sin“Ci jorin jo rinoo j ˆcirka˘ cir ka˘ue, ue, kaj ili prenis p renis akvon en la buˆ b uˆson, son, por doni al sia si a voˆco co ploret p loretan an nuanco nu ancon, n, kiam iu ekparol ekparolos os kun ili. Kaj tiam tiam ili pensi p ensis, s, ke ili anka˘ u estas najtingaloj. Eˆc la servistoj kaj servistinoj servistinoj esprimis esprimis sian plej altan kontentkontentecon, kaj tio ˆci ci tre multe signifas, ˆcar car guste gûste ili havas havas ˆciam ciam la plej grandajn granda jn postulo jn. Jes, la najtingalo naj tingalo havis efektive e fektive grandan feliˆcon. con. Estis decidite, ke ˆgi gi restu nun en la kortego, havu sian propran kaˆ gon gon kaj ˆguu guu la liberecon dufoje en la tago kaj unu fojon en la nokto fari promenon en la libera aero. Dekdu servistoj devis ˆgin gin akompanadi, akompan adi, kaj ili ˆciuj ciuj devis gin gîn teni per rubando, ligita ˆcirka˘ cirka˘ u unu el giaj ˆgiaj piedetoj. piedetoj. Certe Certe ne estis granda granda plezuro en tiaj promenadoj. La tuta urbo parolis nur pri la mirinda birdo; kaj se du personoj sin renkontis, ili ˆgemis gemis kaj faris tiajn ekstazajn mienojn, kvaza˘ u ili estus en ne tute normala stato. Eˆc dekunu infanoj infano j de butikistinoj butikistino j estis baptita j per gia gîa nomo, kvankam kvankam ilia j voˆcaj ca j organoj organ oj tute ne montris mo ntris ian grandan anta˘ ukapablon por

* La

najtingalo *

34

la kantarto. Unu tagon oni alportis al la imperiestro grandan keston, sur kiu estis skribite: “Najtingalo!” “Jen “Jen ni hav havas nov novan libro libron n pri nia fama fama birdo birdo!” !” diri diriss la imperi imperiest estro. ro. Sed gi gî ne estis libro, ˆgi gi estis malgranda malgr anda artaˆa a objekto ob jekto,, kiu k iu kuˆsis sis en skatolo, artefarita najtingalo, kiu estis kvaza˘ u simil s imilaa al a l la viva, sed ˆce ce ˆciuj ciu j flanko fl anko j esti e stiss garnita per diamantoj, diamantoj, rubenoj kaj safiroj. Se oni streˆ ctordis ctordis la artefaritan birdon, gi gî povis kanti unu el la pecoj, kiujn kantis la efektiva najtingalo, kaj samtempe samtempe gi gî movadis la voston supren kaj malsupren kaj brilis de arˆgento gento kaj ˆ oro. Cirka˘ u la kolo gi gî portis rubandeton sur kiu estis skribite: “La najtingalo de la imperiestro de Japanujo estas senvalora en komparo kun la najtingalo ˆ de la imperiestro de Hinujo!” “Belege!” “Belege!” ili ˆciuj ciuj diris, kaj tiu, kiu alportis la artefaritan artefaritan birdon, ricevis tuj la titolon de la imperiestra imperiestra ˆcefa cefa kortega alportisto de najtingaloj. “Nun ili kantu kune! Kia belega dueto gi gî estos!” Kaj ili devis kanti kune; sed la afero ne volis volis iri bone, b one, ˆcar car la efektiva efektiva najtingalo kantis la˘ u sia maniero, kaj kaj la artefarita birdo kantis kantis la˘ u la rulcilindroj. rulcilindroj. ˆ “Ci tiu ti u ne estas kulpa!” diris la muzikaˆ muzikaˆisto, “ˆci ci tiu ti u severe sever e observas ob servas la takton takto n kaj estas tute el mia lernejo!” lernejo!” Nun oni ordonis, ke la artefarita birdo kantu kantu ˆ havis tiel same grandan sukceson, kiel la efektiva najtingalo, kaj al sole. Gi tio gi gî havis multe pli belan eksteraˆ eksteraˆon: gi gî brilis, kiel braceletoj kaj brustaj pingloj. Tridek-tri fojojn ˆgi g i kantis tiun saman pecon kaj tamen ne laciˆgis. g is. La homoj volonte gin gîn a˘ udus denove de la komenco, sed la imperiestro esprimis udus la opinion, ke nun anka˘u la viva najtingalo devas ion a˘udig u digi. i. Sed Sed kie kie ˆgi gi estis! Neniu rimarkis, ke ˆgi gi elflugis tra la nefermita fenestro for al siaj verdaj arbaroj. “Sed kio gi ˆgi estas?” ekkriis la imperiestro; kaj ˆciuj ciuj kortegano j insultis kaj diris, diris, ke la najti na jtingal ngaloo estas estas terure terure sendank sendankaa besto. besto. “La pli bonan birdon birdon ni tamen havas!” ili diris, konsolante sin, kaj tial la artefarita birdo devis denove kanti, kaj la tridek-kvaran fojon estis anta˘ uludita al ili la sama peco, sed ili uludita ˆciam ci am ankor an kora˘ a˘u ne konis ˆgin gin perfekte per fekte,, ˆcar car gi gî estis es tis tro t ro malfacila ma lfacila.. La muzika muzi kaˆˆisto isto la˘udadis udadis la birdon super ˆciuj ciuj mezuroj, mezuro j, li eˆc certigadis, ke gi gî estas pli bona ol la efektiva najtingalo ne sole pro la vestoj kaj la multaj brilantaj diamantoj, sed anka˘ u rilate rilat e sian internaˆon. on. ˆ “Car vidu, miaj sinjoroj, kaj anta˘ u ˆcio cio via imperi imp eriest estra ra moˆsto, sto , ˆce ce la efekefe ktiva najtingalo oni neniam povas anta˘ ukalkuli, ukalkuli, kio venos, sed ˆce ce la artefa a rtefarita rita birdo ˆcio cio estas difinita: gi gî estos tiel kaj ne alie: Oni povas fari kalkulojn pri gi, ˆgi, oni povas povas ˆgin gin malfermi malfermi oni povas povas montri montri la homan prikalkul prikalkulon, on, montri, montri, kiel kuˆ kuˆsas sas la rulcilindroj, rulcilindroj, kiel ili iras kaj kiel unu faro sekvas el alia. . . .” “Tio estas tute miaj pensoj!” diris ˆciuj, ciuj, kaj la muzik muzikaˆisto ricevis la permeson permeson montri montri la birdon birdon en la plej proksima proksima diman dimanˆˆco co al la popolo. popolo. “Ili “Ili

* La

najtingalo *

35

anka˘ u a˘udu udu gian gîan kantadon!” diris la imperiestro; kaj ili gin gîn a˘ udis udis kaj fariˆgis gis ˆ tiel gajaj, kvaza˘ u ili ebriiˆgus gus per teo, ˆcar car tio estas tute hina maniero. “Ho!” ili diris, kaj la˘u sia moro ili levis unu fingron supren kaj balancis la kapon. Sed la malriˆcaj ca j fiˆskaptisto skaptisto j, kiuj a˘ udis udis la veran najtingalo najtingalon, n, diris: diris: “Estas “Estas vero, ke tio ˆci ci sonas tute bele; oni ne povas eˆc nei, ke ekzistas ekzista s kelka kelka simileco de la melodio, sed io mankas, io; kion mi nur ne scias ˆguste guste esprimi!” esprimi!” La efektiva najtingalo estis ekzilita el la lando kaj regno. La artefarita birdo havis sian lokon sur silka kuseno, senpere apud la lito ˆ de la imperiestro. Ciuj donacoj, kiujn ˆgi gi ricevi ric evis, s, oro kaj juvelo juve loj, j, kuˆsis sis ˆcirka˘ cir ka˘ u gi, ˆgi, kaj pri la titolo ˆgi gi jam atingis la altecon de grandimperiestra noktotabla kantisto kun la rango de konsilisto de la unua klaso de la maldekstra flanko. ˆ la imperiestro rigardis kiel plej eminentan tiun flankon, sur kiu troviˆgas Car gas la koro, kaj la koro eˆc ˆce ce imperiest imp eriestro ro troviˆ gas sur la maldekstra flanko. Sed gas la muzikaˆ muzikaˆisto isto verkis dudek-kvin dikajn volumojn pri la artefarita birdo. Tiu ˆci ci verko verko estis tiel instruiteca instruiteca kaj tiel longa, tiel plena de la plej malfacilaj malfacilaj ˆ hinaj vortoj, ke ˆciuj ciuj homo j certigis, cert igis, ke ili gin gîn legis l egis kaj kompreni kom prenis, s, ˆcar car alie oni ja rigardus ilin kiel malsaˆ gajn, kaj oni piedpremus al ili la ventrojn. gajn, Tiel la aferoj iris en la da˘uro uro de tuta jaro. La imperiestro, la kortego kaj ˆ ˆciuj ci uj alia al iajj Hinoj sciis ˆciun ciun sonon de la kanto de la artefarita artefarita birdo parkere, sed guste gûste tial ili plej alte ˆgin gin ˆsatis. satis. Ili povis mem kunkanti; kunkanti; ka j ili tion t ion faris. La strataj buboj kantadis: “cicici! klukluklu!” kaj la imperiestro anka˘ u tion kantadis. Ho, estis ˆcarmege! carme ge! Sed unu vesperon, kiam la artefarita birdo guste gûste kantis plej bone kaj la imperiestro imperiestro kuˆ kuˆsis sis en la lito kaj a˘ u skultis, el la interno de la birdo a˘udigi uskultis, udigi ˆ : “ˆsˆ sˆsˆ sˆsup! su p!”” Io krev kr evis is:: “ˆsurr su rrr! r!”” Ciuj radoj ekkuris, kaj balda˘u la muziko silentiˆ gis. gis. La imperiestro tuj elsaltis el la lito kaj sendis voki lian konstantan kuraciston; ciston; sed kion kion tiu povis povis helpi? helpi? Po Poste ste oni iris iris voki voki la horloˆ horloˆ giston, giston, kaj post longa demandado kaj esplorado li almena˘ u iom riparis la birdon, sed li deklaris; ke ˆgi gi devas esti tre ˆsparata, sparata, ˆcar car la pivotoj estas eluzitaj eluzita j kaj estas ne eble eble enmeti enmeti novajn novajn tiamanie tiamaniere, re, ke la muzik muzikoo iru kun certeco. certeco. Kia granda granda malˆgojo gojo nun estis! Nur unu fojon en jaro oni povis povis lasi kanti kanti la birdon, birdon, kaj kaj eˆc tio ˆci ci estis granda gran da risko. Sed la muzikaˆ muzikaˆisto havis malgrandan malgra ndan paroladon paro ladon kaj certigis, ke gi ˆgi estas ankora˘ u tiel bona, kiel anta˘ ue, ue, kaj tiam ˆcio cio estis tiel bona, kiel anta˘ ue. ue. Pasis kvin jaroj, Subite la tuta lando ricevis efektivan ka˘ uzon uzon por granda ˆ malˆgojo. gojo. Ciuj alte ˆsatis sian imperiestron, imperiestron, kaj nun li estis malsana, kaj oni diris, ke li ne povas plu vivi. Nova imperiestro estis jam anta˘uprepare uprepare elektita, kaj la popolo staris ekstere sur la strato kaj demandadis la kortegestron, kia estas la stato de ilia landestro. “P!” li respondadis kaj balancadis la kapon, Malvarma Malvarma kaj pala kuˆsis sis la imperiestro imperiestro en sia granda belega b elega lito; la tuta

* La

najtingalo *

36

kortego kortego rigardis rigardis lin kiel jam mortintan, mortintan, kaj ˆciu ciu kuris montri sian respekton al la nova imperiestro; la palacaj servistoj elkuris, por babili pri tio, kaj la palacaj servistinoj servistinoj havis havis multe multe da gastoj. En ˆciuj ciuj salonoj kaj koridoroj koridoroj estis sternitaj sternita j drapa j kovraˆ kovraˆoj, por ke oni ne a˘ audu ˘ la paˆsojn, so jn, kaj tial ˆcie cie estis tiel silen silente, te, tiel silente silente.. Sed la imperies imperiestro tro ankora˘ ankora˘ u ne mortis mortis.. Rigi Rigida da kaj pala pala li kuˆ kuˆsis s is en la belega belega lito lito kun kun la longaj longaj velu veluraj raj kurte kurtenoj noj kaj la pezaj pezaj oraj oraj penikoj. penikoj. Alte Alte supre supre un unu u fenestro fenestro estis malfermi malfermita, ta, kaj la luno lumis lumis sur la imperiestron kaj la artefaritan birdon.

La malfeliˆca ca imperiestro apena˘ apenau˘ povis spiri; estis al li, kvaza˘u io kuˆsus su s sur lia brusto. Li malfermis la okulojn, kaj tiam li vidis, ke tio, kio sidis sur ˆ metis sur sin lian oran kronon kaj tenis en unu lia brusto, estas la morto. Gi mano la oran glavon de la imperiestro kaj en la dua mano lian belegan standardon. El la faldoj de la grandaj veluraj veluraj kurtenoj ˆcirka˘ cirka˘ ue rigardis strangaj kapoj, el kiuj kelkaj kelkaj estis estis tre malbelaj, malbelaj, aliaj aliaj estis estis pacplenaj pacplenaj kaj mildaj. mildaj. Tio estis ˆciuj ciuj malbona j kaj bona b onajj faroj faro j de la imperiestro, kiuj nun, kiam la morto sidis sur lia koro, staris anta˘ u liaj okuloj:

* La

najtingalo *

37

ˆ vi memoras ˆci ˆ vi memora “Cu ci tion?” murmuretis murmuretis unu post alia. “Cu mem orass ˆci ci tion?” Kaj ili rakontis rakontis al li tiom multe, ke la ˆsvito svito fluis de lia frunto. “Tion mi neniam sciis,” ˆgemis gemis la imperiestro. “Vi, ˆcarma carma ora birdeto, kantu kantu do, kantu! Mi donis al vi oron o ron kaj juvelojn, mi eˆc p endi en digi giss ˆcirka ci rka˘ u˘ via kolo mian oran pantoflon, kantu do, kantu!” Sed la birdo bird o silentis, ˆcar car estis neniu, por gin gîn streˆctordi, ctordi, ka j sen tio gi gî ne kantis. antis. Sed la morto da˘ urigis urigis rigardi lin per siaj grandaj malplenaj okulkav okulkavoj, oj, kaj ka j ˆcirka ci rka˘ u ue ˘ e estis tiel silente, tiel terure silente. ˆ venis Sed jen subite, guste gûste apud la fenestro, eksonis plej bela kantado. Gi ˆ a˘ de la malgranda malgranda viva viva najtingalo, kiu sidis ekstere sur branˆ branˆco. co. Gi udis udis pri la mizero de sia imperiestro, kaj tial ˆgi gi venis por kanti al li konsolon kaj espero esperon. n. Kaj dum gi gî kantis, la fantomoj pli kaj pli paliˆgis, gis, ˆciam ciam pli rapide rapid e pulsis la sango en la malforta korpo de la imperiestro, kaj eˆc la morto mem a˘uskultis uskultis kaj diris: “Da˘urigu, urigu, najtingaleto, da˘ urigu!” urigu!” “Jes, se vi donos al mi la belegan b elegan oran glavon, glavon, se vi donos al mi la riˆcan can standardon kaj la kronon de la imperiestro!” Kaj la morto donis ˆciujn ciujn multekostaˆ multekostaˆojn, o jn, po unu por ˆciu ciu kanto kaj la ˆ najtingalo estis senlaca en sia kantado. Gi kantis pri la silenta tombejo, kie kresk kreskas la blank blankaj aj rozoj, kie odoras la siringo, siringo, kaj kie la freˆ freˆsa sa herbo estas estas malsekigata de la larmoj de la postvivantoj. Tiam la morto eksopiris pri sia ˆgardeno, gardeno, kaj kiel malvarma blanka nebulo ˆgi gi elflugis tra la fenestro. “Mi dankas, mi dankas!” diris la imperiestro; “vi, ˆciela ciela birdeto, birdet o, mi bone vin konas! konas! Vin mi ekzilis ekzilis el mia lando lando kaj regno, regno, kaj tamen tamen vi forkan forkantis tis de mia lito la malbonojn, vi forpelis la morton de mia koro! Kiel mi povas vin rekompenci?” “Vi min rekompencis!” rekompencis!” diris la najtingalo; “larmojn elverˆ elverˆsis sis viaj okuloj, kiam mi la unuan fojon kantis anta˘ u vi; tion mi neniam forgesos al vi, tio estas estas la juveloj, juveloj, kiuj kiuj estas estas agrablaj agrablaj al la koro de kantan antanto. to. Sed dormu dormu nu nun, n, fariˆgu gu freˆsa sa kaj sana! Mi kantos kaj endormigos vin.” ˆ kantis; kaj la imperiestro dolˆce Gi ce endormiˆ gis; kvieta kaj bonfara estis la gis; dormo. La radioj de la suno tra la fenestro falis sur lin, kiam li, refortigita kaj sana, vekiˆgis. gis. Ankora˘ u neniu el liaj servistoj servistoj revenis, revenis, ˆcar car ili pensis, ke li jam ne vivas, sed la najtingalo ankora˘ u tie sidis kaj kantis. “Por ˆciam ciam vi devas resti r esti ˆce ce mi!” mi !” diris la imper im periestr iestro; o; “vi “ vi kantos nur tiam, kiam vi volos, kaj la artefaritan birdon mi disbatos je mil pecoj.” “Ne faru ˆci ci tion!” diris la najtingalo; “la bonon, kiun gi gî povis fari, ˆgi gi ja faris; konservu ˆgin, gin, kiel anta˘ ue! u e! Mi ne pov povas loˆ logi gî en kastelo, sed permesu al mi venad venadi, i, kiam kiam mi mem hav havos la dezi deziron ron.. Tiam Tiam mi vespe vespere re sidos sidos tie sur la branˆco co apud la fenestro, fenestr o, kaj mi kantos al vi, por ke vi fariˆ gu gu gaja, sed samtempe anka˘ u meditema. Mi kantos pri la feliˆculoj culoj kaj pri tiuj, t iuj, kiuj suferas; su feras; mi kantos pri la bono b ono kaj malbono kiu estas e stas kaˆsata sata anta˘ u vi. La malgranda

* La

38

najtingalo *

birdeto flugas malproksime, al la malriˆca ca fiˆskaptisto, skaptisto, al la tegmento de la kampulo, al ˆciu, ciu, kiu estas malproksima ma lproksima de vi kaj de via kortego. Vian koron mi amas pli ol vian kronon, kaj tamen la krono havas en si ion de la odoro de sankteco. sankteco. Mi venados, venados, mi, kantados kantados al vi! Sed unu aferon vi devas promesi promesi al mi!” ˆ “Cion!” diris la imperiestro, kaj li staris en siaj imperiestraj vestoj, kiujn li mem surmetis sur sin, kaj la glavon, kiu estis peza de oro, li almetis al sia koro. “Pri unu afero mi vin petas! Rakontu al neniu, ke vi havas birdeton, kiu ˆcion cion diras al vi, tiam ˆcio cio iros ankora˘ ankorau˘ pli bone!” Kaj la najtingalo forflugis. La servist servistoj oj enveni envenis, s, por rigardi rigardi la mortin mortintan tan imperiestron imperiestron.. . . Surpriz Surprizite ite ili haltis, kaj la imperiestro diris al ili: “Bonan tagon!” 3 9 3

FABELOJ

8

39

Gefianˆ coj co j

urbo kaj pilko pilko kuˆ kuˆsis sis inter aliaj ludiloj ludiloj kune en unu tirkesto, kaj la ˆ turbo diris al la pilko: “Cu ni ne fariˆgu gu gefia ge fianˆ nˆco co j, ˆcar ca r ni kuˆsas sa s ja unu unu apud apud la alia alia en un unu u tirk tirkes esto to?” ?” Sed Sed la pilk pilko, kiu kiu esti estiss fari farita ta el marokena ledo kaj havis pri si tiel same altan opinion kiel delikata fra˘ulino, ulino, ne volis doni eˆc respondon al io simila. En la sekvanta tago la posedanto de la ludiloj, malgranda knabo, venis kaj kolorigis kolo rigis la turbo tu rbon n sur la supraˆ su praˆo o ruˆ ruge gê kaj orkolore kaj enbatis en la mezon latunan latunan najlon. Tio aspektis aspektis tre bele, precipe precipe kiam kiam la turbo turniˆ turniˆ gis. ˆ ni nun ne “Rigard “Rigardu u min!” min!” li diris diris al la pilko. pilko. “Kion “Kion vi nun diros? diros? Cu fariˆgu g u gefian gefianˆˆcoj? c oj? Ni konv konvenas enas tre bone un unu u por la alia alia,, vi saltas saltas kaj mi dancas. Neniam aliaj povas fariˆ gi gi pli feliˆcaj, ca j, ol ni amba˘ u!” u!” “Tiel, “Tiel, vi efektiv efektivee tiel tiel pensas?” pensas?” respondi respondiss la pilko; pilko; “vi certe ne scias, scias, ke mia patro kaj mia patrino estis marokenaj pantofloj kaj ke mi havas korkon en la ventro.” “Jes, “Jes, sed mi estas el mahagona mahagona ligno!” ligno!” diris diris la turbo, “kaj “kaj la urbestro urbestro mem min tornis, li posedas propran tornostablon, kaj tio ka˘ uzis uzis al li multe da plezuro.” ˆ mi povas tion fidi?” demandis la pilko. “Cu “Neniam mi ricevu frapon de vipo, se mi mensogas!” asertis la turbo. “Vi bone parolas por vi,” diris la pilko; “mi tamen ne povas konsenti. Mi ˆ estas jam kvaza˘ u fianˆcigita cigita kun unu hirundo. hirund o. Ciufoje, kiam mi leviˆgas gas en la ˆ ˆ vi aeron, gi gî elˆ elˆsovas sovas la kapon el sia nesto kaj demandas: demandas: ‘Cu vi volas? Cu volas?’ Interne mi jam diris jes, kaj tio sekve estas e stas kiel duonfianˆciˆ ciˆ go. go. Sed mi

* Ge Gefi fian anˆ ˆ co j *

40

promesas al vi, ke mi neniam vin forgesos!” “Tio multe utilos al mi!” opiniis la turbo, kaj poste ili plu ne parolis unu kun la alia. En la sekv sekvanta anta tago oni elprenis elprenis la pilkon. pilkon. La turbo vidis, vidis, kiel gi gî simile al birdo flugis alte en la aeron, gis gîs ˆgi g i fine tute malaperis for de la okuloj. ˆ ˆciufojo Gi ciufojo venadis venadis returne, sed apena˘ u gi gî ektuˆsis sis la teron, gi gî faradi far adiss ˆciam cia m novan salton s alton,, ˆcu cu pro sopiro, sopiro , ˆcu cu pro tio, ke gi gî havis korkon en la ventro. Sed la na˘ uan uan fojon fo jon la pilko tute malaperis kaj plu ne revenis. La knabo knab o serˆcis cis kaj serˆ se rˆcis, ci s, sed se d gi gî estis kaj restis for. “Mi scias, kie ˆgi gi estas!” gemis gêmis la turbo, “ˆgi gi estas en la nesto de la hirundo, kaj gi ˆgi nun interedziˆgis gis kun la hirundo.” Ju pli la turbo meditis pri tio, des pli ˆgi gi sentis sin kortirata al la pilko. ˆ Guste pro tio, ke gi ˆgi ne povis gin gîn ricevi, ˆgia gia amo a mo ˆciam ciam pli kreskis. Plej stranga st ranga ˆsajn sa jnis is al gi gî tio, tio , ke la pilko preferi pr eferiss alian. alia n. La turbo tu rbo turnadis turn adis sin s in senˆ se nˆcese cese ˆcirka˘ cirka˘ u si mem kaj zumadis, sed konstante gi gî ˆce ce tio t io pensadis p ensadis pri p ri la pilko, kiu en ˆgiaj giaj pensoj fariˆgadis gadis ˆciam ciam pli kaj pli bela. Pa Pasis sis kelke kelke da jaroj, kaj tio fariˆ gis gis malnova amo. La turbo turbo nun ne estis estis plu juna. juna. Sed jen un unu u tagon tagon oni oni ˆciufla c iuflank nkee gin ˆ ˆ estis nun vera ora orkolorigis; neniam ankora˘ u gi gî aspektis tiel belege! Gi turbo kaj saltadis tiel, ke oni a˘ udis udis nur nur zumadon. zumadon. Jes, Jes, tiel estis estis bone! Sed subite gi gî eksal eksalti tiss tro alte alte kaj. . . gi gî malaperis. Oni serˆcis cis kaj serˆcis, cis, eˆc malsupre en la kelo, sed oni ne povis gin gîn trovi. Kie gi ˆgi estis? ˆ salt Gi s altis is en e n barel ba relon on de bala b alaaaˆoj, o j, en kiu kuˆsis sis diversa dive rsa j for fo rˆeta et aˆoj: o j: trunket tru nketoo j de brasiko, brasi ko, balaaˆo, o, anka˘ u musko kaj rubo, kiuj defalis de la tegmento. ˆ tie mia oraˆo “Bela loko por mi! Ci o balda˘ baldau˘ malaperos. Kun kia kanajlaro mi devas devas nun esti esti en kompanio! kompanio!”” Kaj ˆgi gi ˆetis flankrigardon al trunketo de brasiko, kiu kuˆsis sis tre proksime de gi, gî, kaj al stranga ronda objekto, kiu aspektis preska˘ u kiel kiel maljuna maljuna pomo: Sed tio ne estis pomo, tio estis malnov malnovaa pilko, kiu dum du m multe da jaroj jaro j estis kuˆsinta sinta supre en la defluilo de la tegmento kaj duone dissolviˆgis gis de la trapenetrinta akvo. “Dankon al Dio, jen fine venas iu el nia sfero, kun kiu oni povas paroli!” diris la pilko kaj atente rigardis la oritan turbon. “En efektiveco mi estas el marokena ledo, kudrita de la manoj de delikata junulino, kaj mi havas korkon en la korpo, korpo, sed tion neniu neniu nu nun n povus povus rimarki rimarki sur mi. Mi estis edziniˆ edziniˆ gonta kun hirundo, sed beda˘ urinde urinde mi falis en la tegmentan teg mentan defluilon, kie mi kuˆsis sis dum kvin jaroj kaj moliˆgis gis de la akvo! Vere, tio estas longa tempo por juna fra˘ ulino!” ulino!” Sed la turbo diris nenion, gi gî pensis pri sia malnov ma lnovaa fianˆcino, cino, kaj ju pli gi gî a˘uskultis, uskultis, des pli klare fariˆgis gis al ˆgi, gi, ke tio estas ˆguste guste la fianˆcino cino mem. Jen venis la servistino servistino kaj volis volis renversi renversi la barelon. barelon. “Hura!” ˆsi si ekkriis, “jen estas la ora turbo!”

41

* Ge Gefi fian anˆ ˆ co j *

La turbo venis denove en la domon kaj estis alte honorata, sed pri la pilko oni nenion plu a˘ udis. Pri sia malnova amo la turbo neniam plu parolis. udis. La amo pasas, se la amatino dum kvin jaroj kuˆ kuˆsis sis en tegmenta tegmenta defluilo kaj moliˆgis, gis, oni neniam nenia m plu ˆsin rekonas, rekonas , se oni ˆsin renkontas en barelo bare lo de balaaˆo. o. 3 9 3

FABELOJ

9

42

Malbe albela la anasi nasid do

n la kamparo estis estis belege! Estis somero. La greno estis flava, flava, la aveno estis verda. La fojno sur la verdaj herbejoj staris en fojnamasoj, kaj la cikonio cikonio promenadis sur siaj longaj ruˆ gaj gaj piedoj kaj klakadis klakadis Egipte, ˆ ˆcar car tiun tiu n lingvon ling von gi gî lernis de sia patrino. Cirka˘ u la grenkampo kaj la herbejoj etendiˆgis gis grandaj arbaroj, kaj meze de ˆci ci tiuj troviˆ troviˆ gis gis profund profundaj aj lagoj. lagoj. Ho, estis belege b elege tie t ie en la kamparo! En la lumo de la suno kuˆsis sis malnova kavalira kavalira bien bi eno, o, ˆcirka ci rka˘ u uita ˘ ita de profundaj kanaloj, kaj de la muroj gis gîs la akvo tie kreskis grandaj folioj de lapo, kiuj estis tiel altaj, ke sub la plej grandaj tute rekte povis povis stari malgrandaj malgrandaj infanoj. infanoj. Tie estis tiel sovaˆ sovaˆ ge, ge, kiel en plej profunda arbaro. Tie kuˆsis sis anasino sur sia nesto, por p or elkovi siajn ido jn; sed nun tio preska˘ u tedi te diss al ˆsi, si , ˆcar ca r gi gî da˘ uris uris ja tro longe, kaj oni ˆsin sin nur malofte vizitis. La aliaj anasoj preferis naˆgadi gadi en la kanaloj, anstata˘ u viziti ˆsin sin kaj sidi sub folio de lapo, por babili kun ˆsi. si. Fine Fine krevi kreviss unu ovo ovo post la alia. alia. “Pip, “Pip, pip!” pip!” oni a˘ udis, udis, ˆciuj ciuj ovoflavoj viviˆgis gis kaj elˆsovis sovis la kapon. “Rap, rap! Rapidu, rapidu!” rapidu!” ˆsi si kriis, kaj tiam ili ekmoviˆ gis gis kaj rapidis la˘uforte uforte kaj rigardis rigardis sub la verdaj folioj ˆciuflanken. ciuflanken. La patrino permesis al ili rigardi, kiom ili volis, ˆcar car la verda koloro koloro estas bona por la okuloj. okulo j. “Kiel granda estas la mondo!” mondo!” diris ˆciuj ciuj idoj; ˆcar car kompreneble kompreneble ili nun havis multe pli da loko ol tiam, kiam ili kuˆsis sis ankora˘ u interne en la ovo. ˆ vi pensas “Cu pensas,, ke tio estas estas jam la tuta tuta mondo mondo?” ?” diri diriss la patrin patrino. o. “La “La mondo etendiˆ gas gas ankora˘ u malproksime trans la dua flanko de la ˆgardeno, gardeno, gis gîs la kampo de la pastro; tamen tie mi ankora˘ u neniam ne niam estis! Vi estas ja ˆci ci tie t ie

* Malbela

anasido *

43

ˆciuj ciu j kune k une!” !” ˆsi si diris dir is plue plu e kaj leviˆ lev iˆgis. gis. “Ne, mi ne havas, ankora˘u ˆciujn! ciu jn! La plej ple j granda grand a ovo ˆciam ciam ankora˘ ankorau˘ tie kuˆsas! sas! Kiel longe do tio ankora˘ u da˘ uros? uros? Nun tio efektive balda˘ u tedos al mi!” Kaj Ka j ˆsi si denove kuˆsiˆ siˆ gis. gis. “Nu, kiel la afero iras?” demandis demandis unu maljuna anasino, kiu venis venis ˆsin sin viziti. “Kun tiu unu ovo la afero da˘ uras uras tiel longe!” longe!” diris diris la kov kovanta anta anasino anasino.. “Ankora˘ u nenia truo en gi gî montriˆgas. gas. Sed rigardu la aliajn! Ili estas la plej belaj anasidoj, kiujn mi iam vidis. Ili ˆciuj ciuj estas frapante frapante similaj al sia patro. La senta˘ ugulo, ugulo , li l i eˆc ne vizitas vizita s min!” “Montru, mi petas, al mi la ovon, kiu ne volas krevi,” diris la maljuna anasino. “Kredu al mi, tio estas ovo de meleagrino! Tiel mi anka˘ u iam estis trompita, trompita, kaj mi havis multe da klopodoj kun la idoj, ˆcar car ili timas la akvon, akvon, mi dira dirass al vi. An Anta˘ ta˘ u e mi neniel povis elirigi ilin, kiom ajn mi klopodis ue kaj penis penis,, admon admonis is kaj kaj help helpis is!! Mont Montru ru al mi la ovon! ovon! Jes, Jes, ˆgi gi estas ovo de meleagrino! Lasu gin gîn kuˆsi, si, kaj prefere instruu via jn alia jn infano jn naˆgi!” gi!” “Mi tamen ankora˘ u iom kuˆsos sos sur gi!” gî!” respondis la anasino. “Se mi jam tiel longe kuˆsis, sis, ne estas esta s ja grave kuˆsi si ankora˘ ankorau˘ iom pli!” ˆ “Ciu la˘ u sia gusto!” diris la maljuna anasino kaj diris adia˘u. u. ˆ estis Fine la granda ovo krevis. “Pip, pip!” diris la ido kaj elrampis. Gi tre granda kaj rimarkinde malbela. La anasino a nasino ˆcirka˘ cirka˘ urigardis urigardis gin. gîn. “Tio estas ˆ ja terure granda granda anasido anasido!” !” ˆsi si diris. diris. “Neniu “Neniu el la aliaj tiel aspektas aspektas.. Cu ˆ iru en la efektive tio estas meleagrido? Nu, pri tio ni balda˘u konvinkiˆgos! gos! Gi akvon, eˆc se mi mem devus gin gîn tien tie n enpuˆ enp uˆsi!” si!” En la sekvanta sekvanta tago estis belega vetero. vetero. La suno varmege lumis sur ˆciuj ciuj verdaj verdaj lapoj. La anasino-p anasino-patri atrino, no, venis venis kun sia tuta famili familioo al la kanalo. analo. “Pla˘ u!” u!” ˆsi si ensaltis en la akvon. “Rap, rap!” ˆsi si kriis, kaj unu anasido post la alia mallerte mallerte ensaltis. La akvo ekkovris ekkovris al ili la kapon, sed ili tuj supreniˆ gis gis returne kaj eknaˆ gis gis fiere, la piedoj piedo j moviˆ gadis gadis per si mem, kaj ˆciuj ciuj ili sentis sin bone b one en la malseka elemento, eˆc la malbela griza ido anka˘ u naˆgis gis kune. “Ne, “Ne, tio ne estas estas meleagr meleagrido ido!” !” ˆsi si diris. diris. “Oni “Oni nu nurr rigardu rigardu,, kiel kiel bele b ele gi gî ˆ estas uzas siajn piedojn, kiel rekte ˆgi gi sin tenas! Gi estas mia propra infano infano.. En efektiveco gi gî estas tute beleta, kiam oni gin gîn nur nur rigardas rigardas pli atente. atente. Rap, rap! Venu kun mi, nun vi ekkonos la mondon. Mi prezentos vin en anasejo, sed tenu vin ˆciam ciam proksime de mi, por ke neniu tretu sur vin, kaj gardu vin kontra˘ u la kato!” Kaj tiel ili eniris eniris en la anasejon anasejon.. Terura erura bruo tie regis; regis; ˆcar car du famili familioj oj batalis inter si pro kapo de angilo, kaj, malgra˘u tio gin gîn ricevis la kato. “Vidu, “Vidu, tiel la aferoj aferoj iras en la mondo!” mondo!” diris diris la anasino anasino-pa -patrin trino, o, farint farintee kaptan kapt an movon movo n p er la buˆso, so , ˆcar ca r ˆsi anka˘ an ka˘ u volis havi la kapon de la angilo. “Uzu nur viajn piedojn,” ˆsi si diris, “rigardu, “rigardu, ke vi iom rapidu, kaj klinu klinu la kolon kolon ˆ anta˘ u la maljuna anasino tie. Si estas ˆci ci tie la plej p lej eminenta eminent a el e l ˆciuj. ciuj. Hispana Hispan a sango rulas en ˆsiaj siaj vejnoj, tial ˆsi si estas tiel pezeca. Kiel vi vidas, ˆsi si portas

* Malbela

anasido *

44

ruˆgan ga n ˆcifo ci fon non ˆcirka ir ka˘ u˘ la piedo. Tio estas io nekompareble bela kaj la plej alta ˆ signifas, distingo, kiun iam ricevis ia anaso. Gi sign ifas, ke oni ne volas ˆsin sin perdi kaj ke ˆsi si devas esti rekonebla rekonebla por p or bestoj kaj homoj. Moviˆ Movigu! gû! Rapidu! Ne turnu la piedojn intern internen! en! Bone Bone edukita edukita anasido anasido larˆ large gê disstarigas la piedojn, kiel la patro kaj kaj la patrino! patrino! Vidu, Vidu, tiel! tiel! Nun klinu klinu vian vian kolon kaj kaj diru: diru: ‘Rap!’ ‘Rap!’ ” Kaj ili tion faris. Sed la aliaj anasoj anaso j ˆcirka˘ cirka˘ ue rigardis ilin kaj diris: “Vidu! ue Nun ni devas ricevi ankora˘ u tiun familiaˆcon, con, kvaza˘ u nia nombro ne estus ankora˘ u sufiˆ sufiˆ ce c e granda! granda! Fi, Fi, kiel kiel unu el la anasid anasidoj oj aspek aspektas tas!! Tion Tion ni ne tolero toleross inte interr ni!” ni!” Kaj tuj unu anaso anaso alflu alflugi giss kaj mordi mordiss la anasi anasidon don en la nuko. “Lasu gin gîn trankvila!” diris la patrino, “ˆ gi gi ja al neniu ion faras!” “Jes, sed ˆgi gi estas tiel granda kaj stranga!” diris la anaso, kiu gin gîn mordis, “kaj tial oni devas gin gîn forpeli!” “Vi havas havas belajn bela jn infanojn, patrineto,” diris kun protekta prote kta tono la maljuna maljun a anasino anasi no kun la ˆcifono cifon o ˆcirka˘ cirka˘ u la piedo. ˆ “Ciuj ili estas belaj, esceptinte unu, kiu ne naskiˆgis g is bonform bonforme! e! Estus Estus bone, se vi povus ˆgin gin rekovi!” ˆ ne estas “Tio “Tio ne estas estas ebla, ebla, via moˆsto!” sto!” diris diris la anasino anasino-pa -patrin trino. o. “Gi bela, sed gi gî havas tre bonan koron, kaj gi gî naˆgas gas tiel same bone, kiel ˆciu ciu el la aliaj, mi pov p ovas as eˆc diri, d iri, ke eble eˆc iom pli bone. Mi pensas, p ensas, ke per p er la kreskado kre skado ˆ kuˆsis gi ˆgi ordiˆgos gos a˘ u kun la tempo gi gî fariˆgos gos iom malpli granda. Gi sis tro longe lon ge ˆ en la ovo, kaj pro tio gi gî ne ricevis la gustan ˆgustan formon.” Ce tio gi gî pinˆcis cis la anasidon en la nuko kaj komencis gin gîn glatigi. glatigi. “Krom tio,” ˆsi diris plue, “ˆ gi gi estas virseksulo, kaj la malbeleco sekve ne tiom multe malutilas. Mi esperas, ke gi gî ricevos solidan forton, kaj tiam ˆgi gi jam trabatos sin en la mondo.” “La ceteraj anasidoj anasidoj estas estas ja tute bele b eletaj!” taj!” diris diris la maljun maljunuli ulino. no. “Sentu “Sentu vin tute kiel hejme, kaj se vi trovos kapon de angilo, vi povas ˆgin gin alporti al mi.” Kaj ili sentis sin kiel hejme. Sed la kompatinda anasido, kiu elrampis el la ovo la lasta kaj estis tiel malbela, estis mordata, puˆsata sata kaj persekutata kiel de la anasoj, anaso j, tiel anka˘ u de ˆ estas tro granda,” ili ˆciuj la kokinoj. “Gi ciuj diris, kaj la meleagro, meleagro, kiu naskiˆ gis gis kun spronoj kaj tial imagis al si, ke li estas reˆgo, go, plenblovis sin kiel ˆsipo sip o kun k un etenditaj veloj, iris rekte al la anasido, kriis rulrule, kaj lia kapo fariˆgis gis tute ruˆga. ga. La kompatin kompatinda da anasido anasido ne sciis, sciis, kiel gi gî devas stari; nek kiel ˆgi gi devas ˆ estis malˆgoja, iri. Gi goja, ke gi gî aspektas tiel malbele kaj estas objekto de mokado por la tuta anasejo. Tiel estis en la unua tago, kaj poste fariˆ gis gis ˆciam ciam pli ka j pli malbone. malb one. La malfel mal feliˆ iˆca ca anasid ana sidoo estis est is pelat pe lataa de ˆciuj, ciu j, eˆc giaj gîaj gefratoj estis tre malbonkondutaj kontra˘ u gi gî kaj ˆciam ciam diradis: “Ho, se la kato volus volus vin kapti, vi malbela estaˆ estaˆo!” o!” Kaj Ka j la patrino gemadis: gêmadis: “Ho, se vi estus malproksime malpr oksime de ˆci ci tie!” La anasoj gin gîn mordadis, la kokinoj ˆgin gin bekadis, kaj la servistino kiu alportadis manˆgaˆon, o n, pu puˆˆsadi sa diss gin gîn per la piedo.

* Malbela

anasido *

45

Tial ˆgi gi forkuri forkuriss kaj flugis flugis trans trans la barilon barilon.. La birdetoj birdetoj en la arbetaˆ arbetaˆoj oj timigite leviˆgis gis en la aeron! “Pri tio mia malbelec malbelecoo estas kulpa!” kulpa!” pensis pensis la anasido kaj fermis la okulojn, kurante tamen pluen. Tiamaniere gi gî venis ˆgis gis la granda marˆco, co, en kiu loˆ gas gas la sovaˆgaj g aj anas anasoj. oj. Tie Tie gi gî kuˆsis sis dum la tuta nokt no kto, o, ˆcar ca r gi gî estis tre laca kaj malˆgoja. goja. Matene la sovaˆgaj gaj anasoj anasoj leviˆ leviˆ gis kaj ekvidis la novan kamaradon. “El kie gis vi estas?” ili demandas, kaj la anasido sin turnis ˆciuflanken ciuflanken kaj salutis, salutis, kiel gi ˆgi nur povis. “Vi estas terure terure malbela! malbela!”” diris diris la sov sovaˆ g aj anasoj, “sed tio estas por ni gaj indiferenta, se vi nur ne enedziˆgos gos en nian familion!” La kompatinda anasido certe tute ne pensis pri edziˆ go. go. Por gi gî estis grave nur ricevi la permeson kuˆsi si en la kanaro kaj trinki akvon el la marˆco. co. Dum tutaj du tagoj gi gî tie kuˆsis. sis. Tiam tien venis du sovaˆ sovaˆ gaj gaj anseroj. Ili ankora˘ u anta˘ u nelonge elrampis el la ovo, kaj tial ili estis iom malmodestaj. “A˘uskultu, uskultu, kamarado, vi estas tiel malbela, ke vi havas specialan belecon ˆ vi volas aliˆgi kaj plaˆcas cas al ni. Cu gi al ni kaj esti migrant migrantaa birdo? birdo? Tute apude en alia ali a marˆco co loˆgas gas kelkaj kelka j dolˆcaj, ca j, ˆcarma car majj sovaˆ gaj gaj anserin anserinetoj, etoj, fra˘ ulinoj, kiuj povoscias povoscias ˆcarmege carmege babili ‘Rap, rap’; vi povas povas aranˆ gi gi al vi feliˆ feliˆcon, con, kiel ajn malbela vi estas!” “Pif, paf!” eksonis subite krakoj, kaj amba˘ u sovaˆ gaj gaj anseroj falis senvive en la kanaron, kaj la akvo fariˆgis gis ruˆga ga de sango. “Pif, “Pif, paf!” denove denove eksonis eksonis krakoj, kaj tutaj amasoj da sovaˆgaj gaj anseroj ekflugis supren el la kanaro, kaj poste denove a˘ udiˆ udiˆgis gis krakoj. krako j. Estis granda gran da ˆcasado; casad o; la ˆcasisto casis tojj kuˆsis sis ˆcirka˘ cirka˘ u la marˆco, co, kelkaj eˆc sidis supre en la arbobra arb obranˆ nˆcoj, co j, kiuj etendiˆ eten diˆ gis gis malproksimen men super super la kanaro anaron. n. La blua fumo fumo de pulvo pulvo tiri tiriˆ gis gîs kiel nuboj tra inter la mallum mallumaj aj arboj kaj flug flugpendi pendiss super la akvo. akvo. En la marˆcon con enkuris enkuris la ˆcashund cas hundoo j. Pla˘ Plau, u˘, pla˘ u! u! La kanoj kliniˆgis gis ˆciuflanken. ciuflanken. Kia teruro ter uro tio estis est is por p or ˆ turnis la kapon, por ˆsovi la kompatinda kompatinda anasido! Gi sovi ˆgin gin sub la flugilojn; sed en la sama momento tute anta˘ u ˆgi gi aperis ap eris terure t erure granda hundo; la lango de d e la ˆ preska˘ besto estis longe elˆsovita sovita el la gorˆ go, go, kaj giaj gîaj okuloj brilis terure. Gi u ektuˆ ektuˆsis sis la anasidon per sia bu buˆˆsego, sego, montris montris la akrajn dentojn kaj. . . pla˘ u! gi ˆgi retiriˆgis, gis, ne kaptinte gin. gîn. “Danko al Dio!” gemis ˆgemis la anasido, “mi estas e stas tiel t iel malbela, malb ela, ke eˆc la hundo ne volas min mordi!” Tiel ˆgi gi kuˆsis sis tute silente, dum en la kanaro zumis la kugleta kugle taˆˆo o kaj krakis pafo post pafo. Nur malfrue posttagmeze fariˆ gis silente, sed la kompatinda anasido angis ˆ kora˘ u ne kuraˆgis gis sin levi. Gi atendis ankora˘ u kelke da horoj, anta˘ u ol ˆgi gi ekriga ekr igardi rdiss ˆcirka˘ cir ka˘ uen, u en, kaj tiam ˆgi gi elkuris elkuris el la marˆ co co tiel rapide, kiel gi gî nur ˆ kuris trans kampojn kaj herbejojn, sed estis tia ventego, ke ˆgi povis. Gi gi nur malfacile malfacile povis moviˆ moviˆ gi gi anta˘ uen. uen. ˆ Cirka˘ u la vespero gi ˆgi atingis mizeran vilaˆgan g an dometon, kiu estis en tia

* Malbela

anasido *

46

kaduka stato, ke ˆgi gi mem ne sciis, sur kiun flankon ˆgi gi falu, kaj tial ˆgi gi restis starante. La ventego tiel bruis ˆcirka˘ cirka˘ u la l a malfeliˆ m alfeliˆca ca anaseto, anase to, ke ˆgi gi devis sidiˆgi, gi, por sin sin teni. teni. Kaj fariˆ fariˆ gis gis ˆciam ciam pli kaj pli malbone. Tiam ˆgi gi rimarkis, ke la pordo deleviˆ delevigis gîs de unu hoko kaj pendis tiel malrekte, ke tra la fendo oni povis traˆsovi ov igi gî en la ˆcambron; cambron; kaj tion gi gî faris. Tie loˆgis gis maljuna virino kun sia kato kaj kun sia kokino; la kato, kiun ˆsi si nomis Fileto, povosciis gibiˆ gîb iˆgi gi kaj ˆspini. spi ni. Eˆc fajre fa jrero rojn jn oni povis pov is aperi ap erigi gi ˆce ce ˆgi, gi, kiam en mallumo oni frotetis gin gîn kontra˘ u la haroj. haroj. La kokin kokinoo havi haviss tre ˆ metadis malgrandajn malaltajn piedojn kaj tial estis nomata Piedetulino. Gi orajn ovojn, kaj la virino gin gîn amis kiel sian propran infanon. Matene oni tuj tu j rimarkis la fremdan fr emdan anasidon, ka j la kato komencis ˆspini spini kaj la kokino kluki. “Kio tio estas!” ekkriis la virino kaj ekrigardis; e krigardis; sed ˆcar car ˆsi si ne n e bone vidis, ˆsi si pensis pensis pri la anasid anasido, o, ke tio estas estas grasa grasa anasino anasino.. “Tio “Tio estas estas origin originala ala kaptaˆ kaptaˆo!” o!” ˆsi si diris; “nun mi povas ricevadi anasajn anasa jn ovojn. Se gi gî nur ne estas anaso virseksa! Tion ni devas elprovi.”

ˆ prenis la anasidon prove por la da˘ Si u ro de tri semajnoj, sed ovoj ne uro aperis aperis.. La kato ato estis estis sinjoro sinjoro en la domo domo kaj la koki kokino no estis estis sinj sinjori orino no,, kaj

* Malbela

anasido *

47

ili ˆciam ciam diradis: “Ni kaj la mondo” mo ndo” , ˆcar car ili pensis, p ensis, ke ili prezentas duonon; kaj guste ˆguste la pli bonan. Al la anasido ˆsajnis, sajnis, ke oni povas povas havi anka˘ anka˘ u alian opinion, sed la kokino tion ne toleris. ˆ vi povoscias “Cu p ovoscias meti ovojn?” ˆsi si demandis. de mandis. “Ne!” , “Nu, en tia okazo ne malfermu la buˆson!” son!” ˆ Kaj la kato kato diris diris:: “Cu vi povoscias ˆgibiˆ gibiˆgi, gi, ˆcu cu vi povosci povo scias as ˆspini, spi ni, ˆcu cu vi povoscias aperigi fajrerojn?” “Ne!” “En tia okazo vi ne devas havi opinion, kiam saˆguloj guloj parolas!” Kaj la anasid anasidoo sidi sidiss en angulo angulo kaj esti estiss en malbona malbona humoro humoro.. Tiam Tiam gi gî pretervole pretervole ekpensis pri la freˆ freˆsa sa aero kaj la lumo de la suno, kaj gi gî ricevis tiel fortan deziron naˆ gi gi sur la akvo, ke ˆgi gi fine plu ne povis sin deteni kaj konfidis tion al la kokino. “Kio “Kion n vi diras? diras?”” deman demandi diss la kokin kokino. o. “Vi “Vi hav havas nenian nenian labor laboron, on, tial vin turmentas tiaj strangaj kapricoj. Metu ovojn a˘ u ˆspinu, spinu, tiam la kapricoj kaprico j pasos.” “Sed estas ˆcarmege carme ge naˆ gi gi sur la akvo!” akvo!” respondis la anasido, anasido, “estas ˆcarcarmege refreˆsigi sigi al si la kapon en la ondoj a˘ u subakviˆgi gi sur la fundon!” “Jes, tio kredeble kredeble estas vere bela b ela plezuro!” diris moke la kokino; kokino; “ˆcu cu vi freneziˆgis? gis? Demandu do la katon, gi ˆgi estas la plej saˆga ga estaˆo, o, kiun mi konas, ˆcu gi gî trovas tion tiel agrabla naˆ gi gi sur la akvo a˘ u subakviˆgi! g i! Pri mi mem mi jam ne parolas. Demandu eˆc nian estrinon, la maljunan maljunan virinon, virinon, pli saˆ ga ga ol ˆ vi pensas, ke ˆsi ˆsi si en la mondo ekzistas neniu. Cu si volus naˆ na gi gî a˘ u lasi, ke la akvo fermiˆgu gu super sup er ˆsi?” si?” “Vi min ne komprenas!” , diris la anasido. “Se ni vin ne komprenas, kiu do povus vin kompreni? Vi ja ne pretendos, ke vi estas pli saˆga ga ol la kato kato kaj la virino, virino, ne parolan parolante te pri mi. Ne afektu, afektu, infano; kaj ne enmetu al vi frenezaˆojn ojn en la kapon! Danku vian Kreinton pro ˆ oni ne akceptis vin en varman ˆcambron la ˆcio cio bona, kion oni faris al vi! Cu cambron kaj en societon, societon, de kiu vi povas povas ion lerni? lerni? Sed vi estas estas sensencu sensenculo, lo, kaj tute ne estas agrable havi h avi kompanion kun vi! Al mi vi povas kredi, ˆcar car mi deziras al vi bonon, mi diras al vi la neagrablan veron, kaj per tio oni povas ekkoni siajn verajn amikojn. Nun vi devas nur peni, ke vi lernu meti ovojn kaj ˆspini spini kaj aperigi fajrerojn!” “Mi pensas, ke mi iros en la malproksiman mondon!” diris la anasido. “Jes, faru tion!” respondis la kokino. Kaj la anasido foriris, ˆgi gi naˆgis g is sur la akvo; ˆgi gi subakviˆgadis, gadis, sed pro sia malbeleco gi gî estis ignorata de ˆciuj ciuj besto j. Jen venis a˘ utuno; la folioj en la arbaro fariˆ utuno; gis flavaj, kaj brunaj, la vento gis ilin forportis kaj turnopelis, kaj supre en la aero la malvarmo fariˆgis gis sentebla. La nuboj estis pezaj de hajlo kaj neˆgo, go, kaj sur la barilo staris korvo kaj pro

* Malbela

anasido *

48

malvarmo kriadis: “A˘u, u, a˘ u!” u!” Jes, oni povis jam senti froston eˆc kiam oni nur pensis pri tio. Al la kompatinda anasido estis tute ne bone. Unu vesperon, vesper on, kiam la suno ˆus us subiris mirinde bele, el inter la arbetaˆoj o j elvenis tuta svarmo da belegaj grandaj birdoj, kiajn la anasido neniam ankora˘ u vidis anta˘ue, ue, Ili estis blindige blankaj kaj havis longajn fleksiˆgemajn gemajn kolojn; tio estis cignoj. Ili eligis strangan sonon, etendis siajn belegajn grandajn flugilojn kaj flugis el la malvarmaj malvarmaj regionoj al la varmaj varmaj landoj, al liberaj libera j maroj. Ili leviˆgis gis tiel alten, tiel alten, ke stranga sento ekregis en la koro de ˆ turnadis sin en la akvo kiel rado, etendis la kolon la malbela anasido. Gi ˆ alten al ili kaj eligis tiel strangan kaj la˘utan utan krion; ke ˆgi gi ektimis mem. Gi ne povis forgesi la belegajn, feliˆ feliˆcajn cajn birdojn, kaj kiam gi gî ilin plu ne vidis, ˆgi gi ˆ subakviˆgis g is gis ˆgis la fundo, kaj, leviˆginte ginte denove, gi gî fariˆgis gis duonfreneza. Gi ne sciis, kiel tiuj birdoj estas nomataj, nek kien ili flugas, sed ˆgi gi amis ilin tiel, kiel ˆgi gi neniam anta˘ ue iun amis. Tamen envio ne venis en ˆgian ue gia n koron. kor on. Kiel eˆc ˆ estus jam ˆgoja, povus veni al ˆgi gi en la kapon deziri por si tian belecon! Gi goja, se nur la anasoj volus gin gîn toleri inter si; la kompatinda malbela besto! La vintro fariˆgis gis tiel malvarma, malvarma, tiel malvarma! malvarma! La anasido devis senlace naˆgadi, gadi, por malhelpi la glaciiˆgon. gon. Sed kun ˆciu ciu nokto nok to la truo, tr uo, en kiu gi gî naˆgadis, gadis, fariˆgis gis pli kaj pli malvasta. Estis tia malvarmo, ke la glacia kovro krakis. La anasido anasido devis devis senˆ senˆcese cese uzadi uzadi siajn piedojn, piedojn, por ke la truo ne fermiˆ fermiˆ gu tute. Fine gi ˆgi laciˆgis, gis, kuˆsis sis tute senmove kaj tiel enfrostiˆ gis gis fortike en la glacion. Frue en la sekvanta mateno venis vilaˆ gano, kiu ekvidis la kompatindan gano, beston. beston. Li iris, iris, disbati disbatiss la glacion glacion per p er sia ligna ˆsuo, suo, savis savis la anasido anasidon n kaj portis gin gîn hejmen al sia edzino. Tie ˆgi gi denove viviˆgis. gis. La infanoj volis ludi kun gi. gî. Sed ˆcar car la anasido pensis, p ensis, ke ili volas fari al gi ˆgi ian doloron, gi gî en sia timego enflugis guste gûste en pladon kun lakto, tiel ke la lakt la ktoo ˆspru sp ruci ciss ˆcirka ci rka˘ uen u˘en en la ˆcambron. cambron. La mastrino mastr ino kun teruro interfrapis la manojn. Po Poste ste la anasid anasidoo flugis flugis sur la stablon, stablon, sur kiu staris staris la butero, butero, kaj de tie en la barelon barelon kun la faruno, kaj kaj poste denove denove supren. supren. Vi povas povas prezenti al vi, kiel ˆgi gi tiam aspektis! La mastrino kriis kaj penis frapi ˆgin gin per la fajroprenil fajroprenilo, o, la infanoj infanoj kuris tumulte tumulte,, ridis ridis kaj bruis. Estis Estis bone, ke la pordo estis nefermita; tial la anasido povis tra inter la arbetaˆ arbetaˆoj savi savi sin en la freˆse se falintan falinta n neˆ gon, gon, kaj tie ˆgi gi kuˆsis sis morte lacigita. lacig ita. Estus vere malgaja afero, se ni volus rakonti la tutan mizeron kaj suferojn, ˆ kuˆsis kiujn la anasido devis elteni dum la kruela vintro. Gi sis inter la kanoj en la marˆ ma rˆco, co, kiam la suno denove komencis varme lumi; la ala˘ alaudoj u˘doj kantis, estis belega printempo. Tiam subite disvolviˆgis g is giaj ˆgiaj flugiloj, ili moviˆgis g is pli forte ol anta˘ ue u e kaj portis gin gîn vigle anta˘ uen; uen; kaj anta˘ u ol ˆgi gi tion konsciis, ˆgi gi troviˆgis gis en granda gardeno, ˆgardeno, kie la pomarboj p omarboj staris tute kovritaj kovritaj de floraˆ floraˆo, kie la siringarbetoj siringarbetoj odoris kaj klinis klinis siajn longajn verdajn verdajn branˆ cojn cojn al la kviete serpentumantaj serpentumantaj riveretoj riveretoj kaj kanaloj. Ho, kiel ˆcarmege, carmege, kiel printempe printempe freˆ freˆse se estis ˆci ci tie!

* Malbela

anasido *

49

Kaj guste gûste anta˘ u ˆgi gi el la densejo elnaˆ gis tri belaj blankaj cignoj; kun krispa gis plumaro plumaro ili malpeze malpeze kaj majeste majeste glitadi glitadiss sur la akvo. akvo. La anasido anasido rekonis rekonis la belajn bela jn besto b estojn, jn, kaj stranga melankolio ˆgin gin atakis. ata kis. “Mi flugos al ili, al la reˆgaj gaj birdoj, kaj ili mordmortigos min pro tio, ke mi, kiu estas tiel malbela, kuraˆgas gas alproksimiˆ alproksimiˆ gi al ili. Sed tiel estu! Mi preferas gi esti mortigita de ili, ol esti pinˆcata cata de la anasoj, anaso j, pikata de la kokinoj, puˆsata sata de la servist servistino ino,, kaj dum la vintro vintro suferi suferi ˆciaspecajn ciaspecajn turmen turmentojn!” tojn!” Kaj gi ˆ flugis sur la akvon kaj eknaˆgis gis renkonte renkonte al la belegaj cignoj, kiuj ˆetis etis sin kontra˘ u gin gîn kun disstarig disstarigitaj itaj plumoj. “Mortig “Mortigu u min!” min!” diris diris la kompat kompatind indaa besto kaj klinis sian kapon al la spegulo de la akvo, atendante la morton. ˆ vidis sub si sian propran bildon, sed Sed kion gi gî vidis en la klara akvo? Gi tio ne estis plu mallerta, nigre-griza birdo, malbela kaj vekanta abomenon, — tio estis anka˘ u cigno. Ne estas grave, ke oni naskiˆgis gis en anasejo, anasejo, se oni nu nurr kuˆ kuˆsis sis en ovo ovo de cigno! Nun gi ˆgi sentis sentis sin plensence feliˆ feliˆca ca pro la tuta mizero kaj suferoj, kiujn gi ˆg i trasu trasurpo rport rtis is.. Nu Nurr nun gi gî komprenis komprenis sian feliˆ feliˆcon, con, nur nun gi gî povosciis povosciis ˆguste guste taksi la belecon, kiu salutis ˆgin gin de ˆciuj ciuj flankoj. Kaj la grandaj cignoj ˆcirka˘ kaunaˆ u ˘naˆgis gis gin ˆgin kaj karesis gin ˆgin per sia beko. Tiam kelke da malgrandaj infanoj eniris en la gardenon. gârdenon. Ili ˆetis etis panon kaj grenon en la akvon, kaj la plej malgranda ekkriis:

“Jen “Jen estas nova!” nova!” Kaj la aliaj infanoj infanoj anka˘ anka˘ u ekkrii ekkriiss go je: “Jes, “Jes, alvenis alvenis nov nova!” Ili pla˘ udis per la manoj, saltis kaj dancis, alvokis la patron kaj la udis patrinon, oni ˆetis etis panon kaj kukon en la akvon, kaj ili ˆciuj ciuj diris: “La nova nova estas la plej bela, tiel juna, kaj maljunaj cignoj klinis sin anta˘ u gi.” gî.”

* Malbela

50

anasido *

Tiam gi ˆgi fariˆgis gis timema kaj hontema h ontema kaj kaˆ kaˆsis sis la kapon sub la flugiloj; flug iloj; en ˆ estis la koro estis al ˆgi gi tiel strange, gi gî preska˘ u mem ne sciis kiel. Gi est is tre feliˆ fel iˆce, ce, ˆ sed tute ne fiera, ˆcar car bona koro neniam fariˆ gas fiera. Gi pensis pri tio, kiel gi ˆgi estis e stis mokata kaj persekutata, ka j nun ˆgi gi a˘ audis, u˘dis, kiel ˆciuj ciuj diras, ke ˆgi gi estas la plej bela b ela el ˆciuj ciuj belaj b elaj birdoj. La siringarbetoj siringarbetoj klinis klinis sin kun siaj branˆ branˆcoj coj al gi gî en la akvon, kaj la suno lumis varme kaj freˆsige. sige. Tiam gi gî elrektigis sian plumaron, gia gîa gracia kolo leviˆgis, gis, kaj el la tuta koro gi gî ekkriis: “Pri tiom da feliˆ fe liˆco co mi eˆc ne sonˆ so nˆgis, gis, kiam mi estis ankora˘u la malbela anasido!” 3 9 3

FABELOJ

10

51

Ab i o

n la arbaro staris beleta abio; gi gî havis bonan lokon, la suno povis penetri al gi, gî, estis sufiˆce ce da aero, kaj ˆcirka˘ cirka˘ ue kreskis multe da pli grandaj kamaradoj, abioj kaj pinoj. Sed la malgranda abio volis nur ˆciam ciam kreski kresk i kaj kreski; kresk i; gi gî ne pensis pri la varma lumo de la suno kaj pri la freˆsa sa aero, ne interesis sin pri la vilaˆ ganaj infanoj, kiuj tie iradis kaj babilganaj adis, kiam ili sin turnadis turnadis en la arbaro, kolektante kolektante fragojn kaj frambo frambojn. jn. Ofte ili venadis kun plena poto a˘ u kun fragoj survicigitaj sur trunketo de pajlo. Tiam ili sidiˆgadis gadis apud la arbeto arb eto kaj diradis: diradis: “Ha, kiel ˆcarme carme malgranda gi gî estas!” Sed tio tute ne n e plaˆcis cis al la arbeto. arb eto. En la sekvanta jaro ˆgi g i estis jam pli granda je unu trunkido, kaj en la sekvanta jaro gi gî estis ankora˘ u pli granda je unu trunkido; ˆcar car ˆce ce abio oni povas precize kalkuli la jarojn de gia gîa kreskado, se oni kalkulas, kiom da fojoj ˆgi gi ricevis novan trunkidon. “Ho, “Ho, se mi estus estus tiel same same granda granda arbo kiel la aliaj!” aliaj!” gemis gêmis la arbeto, “tiam mi povus larˆge ge etendi miajn branˆ cojn cojn kaj per mia supro rigardi en la malprok malproksim siman an mondon! mondon! Tiam Tiam la birdoj konstr konstruus uus siajn nestojn nestojn inter inter miaj branˆ branˆcoj coj kaj en tempo de vent ventego ego mi povus povus balanci balanci mian kapon tiel same grandsinjore, kiel tie la aliaj.” Nek la lumo de la suno, nek la birdoj, nek la ruˆgaj gaj nuboj, kiuj naˆ gis gis super ˆgi gi matene kaj vespere, faris al ˆgi gi ian gojon. gôjon. Kiam estis vintro ka j ˆcirka˘ cirka˘ ue ue kuˆsis sis blindige blanka neˆ go, go, ofte alkuradis leporo kaj saltadis pluen ˆguste guste trans la arbeton. Ho, tio estis indigniga! Sed pasis du vintroj, kaj en la tria vintro la arbo estis jam tiel alta, ke la leporo devi de viss ˆcirka ci rka˘ ukuri u ˘ kuri ˆgin. gin. “Ho, kreski, kreski, fariˆgi gi granda kaj maljuna, tio estas la sola bela afero en la mondo!” pensis la arbo.

* Abio *

52

En a˘ utuno regule venadis arbohakistoj kaj dehakadis kelke da plej grandaj utuno arbo arb o j. Tio okazadis ˆciujare, ciuja re, kaj ka j la juna jun a abio, abio , kiu nun elkresk e lkreskis is jam sufiˆ su fiˆce ce alte, alt e, timis kaj tremis, ˆcar car kun bruo kaj krako krako tiuj arbo j faladis faladis sur la teron, iliaj branˆcoj co j estis dehakataj, de hakataj, Ili aspektis nun tute nudaj, nuda j, longa j kaj mallarˆ gaj, gaj, oni apena˘ u povus rekoni ilin. Poste Poste ili estis metataj sur veturilojn, kaj ˆcevaloj cevaloj fortiradis ilin de tie for el la arbaro. Kien ili iris? Kio ilin atendis? Kiam en printempo venis la hirundo kaj la cikonio, la arbo ilin demandis: ˆ vi ne scias, kien oni ilin veturigis? Cu ˆ vi ilin ne renkontis?” “Cu La hirundo nenion sciis, sed la cikonio havis tre mediteman mienon, balancis la kapon kaj diris: “Jes, ˆsajnas sajn as al mi; revenante el Egiptujo, mi renkontis multe multe da novaj novaj ˆsipoj; sipoj; sur ili staris belegaj mastoj; mi pensas, p ensas, ke tio estis ili; ili eligadi eligadiss odoron de abio. abio. Mi povas povas transdoni transdoni al vi saluton saluton de ili, ili, ili estas pli alta j ol o l ˆcio, cio, ili estas pli alta j ol o l ˆcio.” cio.” “Ho, se mi anka˘ u estus sufiˆce ce granda, por flugi trans la maron! Kio gi gî en efektiveco estas, tiu maro, kaj al kio gi gî estas simila?” “Nu, “Nu, por tion klarigi, klarigi, oni devus devus tre multe multe paroli!” paroli!” diris diris la cikoni cikonioo kaj foriris. ˆ “Goju pri via juneco!” diris la radioj de la suno, “ˆgoju goju pri via kreskado, pri la juna vivo, kiu vin plenigas!” Kaj la vento kisis la arbon, kaj la roso ploris larmojn pri ˆgi, gi, sed la abio tion ne komprenis. En la tempo de Kristnasko Kristnasko oni dehakis tre junajn arbojn, tiajn, kiuj eˆc ne estis ankora˘ u tiel grandaj grandaj kaj ne havis havis ankora˘ ankora˘ u tian aˆgon, gon, kiel tiu abieto, kiu ne havis trankvilon nek ripozon, rip ozon, sed volis ˆciam ciam nur anta˘ uen. uen. Tiuj junaj arbetoj — ili estis ˆguste guste la plej belaj b elaj — konservis konservis siajn branˆ cojn, cojn, oni metis ilin sur veturilojn, kaj ˆcevaloj cevaloj tiris ilin el la arbaro. “Kien ili iras?” demandis la abio. “Ili ne estas pli grandaj ol mi, inter ili eˆc estis unu, kiu estas multe malpli granda. Kial oni restigis al ili ˆciujn ciujn iliajn branˆcojn? co jn? Kien ili veturas?” vetu ras?” “Tio “T ion n ni scia scias, s, tion tion ni scia scias? s?”” pepis pepis la paser paseroj. oj. “T “Tie ie en la urbo ni enrigard enrigardis is tra la fenestroj. fenestroj. Ni scias, scias, kien ili veturas veturas!! Ho, ili atingas atingas la plej grandan grandan brilon brilon kaj belegecon belegecon,, kiun kiun oni povas povas imagi al si! Ni enrigardi enrigardiss tra la fenestroj, fenestroj, kaj ni vidis, vidis, ke oni plant plantis is ilin ilin meze de la varma ˆcambro cambro kaj ornamis ilin per plej belaj objektoj, per oritaj pomoj, mielkukoj, ludiloj kaj tre multe da kandeloj!” “Kaj “Ka j poste?” p oste?” demandis la abio kaj tremis per p er ˆciuj ciuj branˆcoj, coj, “Kaj “Ka j poste? p oste? Kio fariˆgas gas poste?” “Nu, plu ni ne vidis, tio estis nekomprenebla!” ˆ anka˘ “Cu u al mi la sorto permesos iri tiun brilantan vojon?” goje gôje pensis pensis la arbeto. “Tio estas ankora˘ ankora˘ u pli bona ol iri trans la maron. Kiel la sopiro min min turmen turmentas! tas! Ho, se estus estus jam Kristnas Kristnasko ko!! Nun mi estas estas alta alta kaj plenkre plenkresk skaa

* Abio *

53

kiel la aliaj, kiujn oni lastfoje forveturigis. forveturigis. Ho, se mi jam estus sur la veturilo! veturilo! Se mi estus e stus en la varma ˆcambro cambro kun gia gîa tuta lukso kaj belegeco! Kaj poste? Nu, tiam venos io ankora˘u pli bona, pli bela, ˆcar car alie alie por kio oni min tiel ornamu ornamus! s! Tiam Tiam certe certe venos venos io ankora˘ ankora˘ u pli granda, ankora˘ u pli beleg belega! a! Sed Sed kio? Ho, kiel mi suferas, kiel min turmentas la sopiro! mi mem ne scias, kiel estas en mia koro!” ˆ “Goju pri mi!” diris la aero kaj la sunlumo; “ˆ goju go ju pri via freˆsa sa juneco en la libera aero!” Sed la arbeto tute ne gojis; gôjis; ˆgi gi kreskis kaj kreskis, en vintro kaj en somero ˆgi gi estis verda, mallume-verda ˆgi gi estis. estis. ,La homoj, homoj, kiuj ˆgin gin vidis, diradis: “tio estas beleta arbo!” Kaj en la tempo de Kristnasko oni gin gîn dehakis anta˘ u ˆciuj aliaj! aliaj! La hakilo hakilo hakis hakis profun profunde de en la medolo medolon; n; la arbo kun gemo gêmo falis sur ˆ sentis doloron, svenon, ˆgi ˆ la teron. Gi gi tute ne povis pensi p ensi pri ia feliˆ feliˆco. co. Gi ˆ sciis malˆgojis, gojis, ke ˆgi gi devas disiˆgi gi de la hejmo, de la loko, sur kiu gi gî elkreskis. Gi ja, ke ˆgi gi neniam plu revidos la karajn malnovajn malnovajn kamaradojn, la malgranda jn arb ar b etaˆ et aˆojn o jn kaj ka j floro flo ro jn ˆcirka ci rka˘ ue, u˘e, gi gî eble eˆc la birdojn birdo jn plu ne vidos. Tiu forveturo tute ne estis agrabla. La arbo rekonsciiˆgis gis nur tiam, kiam sur la korto, kie oni ˆgin gin demetis kune ˆ tiu estas belega! kun la aliaj arboj, ˆgi g i a˘ udis, udis, ke iu diris: “Ci belega! Ni ne bezonas alian!” Tiam venis du servistoj en parada livreo kaj forportis la abion en grandan ˆ belan salonon. Cirka˘ u e sur la muroj pendis portretoj, kaj apud la granda ue ˆ forno staris Hinaj Hinaj vazoj kun leonoj sur la kovril kovriloj. oj. Tie staris staris balancos balancoseˆ eˆ goj, goj, sofoj kun silka tego, grandaj tabloj, kovritaj de bildolibroj kaj ludiloj kostantaj multajn centojn da spesmiloj — tiel almena˘ u aserti asertiss la infa infanoj. noj. La abion oni starigis en granda sabloplena vazo, tamen neniu povis rimarki, ke tio ti o esta es tass vazo, vaz o, ˆcar ca r ˆciufl ci uflan anke ke ˆcirka ci rka˘ ue u˘e gi gî estis kovrita per pe r verda ˆstofo stofo kaj gi gî staris sur granda kolorriˆca ca tapiˆso. so. Ho, kiel la arbo tremis! Kio do nun okazos? Venis la servistoj kaj la fra˘ ulino ulino j kaj ornamis ornam is ˆgin. gin. Sur la branˆ b ranˆcoj co j ili pendigis pe ndigis malgrandajn malgranda jn retojn, reto jn, eltranˆcitajn cita jn el diverskolora papero; pap ero; ˆciu ciu reto estis plenigita per p er sukera sukeraˆˆoj. oj. Oritaj pomoj kaj juglandoj juglandoj pendis kvaza˘ u alkreskintaj kaj pli ol cent ruˆgaj, gaj, bluaj kaj blankaj blankaj kandeletoj estis alfiksitaj al la branˆ coj. coj. Pupoj, kiuj aspektis kiel veraj homoj — la arbo anta˘ ue ue neniam vidis tiajn — ˆsvebis svebis en la verda verdaˆo, kaj tute supre, sur la pinto, pinto, brilis brilis stelo el orsimila orsimila papero. Estis belege, nekompareble belege! “Hodia˘ u vespere,” diris ˆciuj, ciuj, “hodia˘ “hodiau˘ gi gî brilos!” “Ho,” pensis la arbo, “se estus jam vespero! Se oni balda˘u ekbruligus la ˆ la arboj el la arbaro venos kaj rigardos kandelojn! Kaj kio okazos poste? Cu ˆ la paseroj alflugos al la vitroj de la fenestroj? Cu ˆ mi ˆci min? Cu ci tie alkres alk reskos kos kaj staros ornamite en vintro kaj en somero?” Ne tre multe multe ˆgi gi sciis! Sed pro granda sopiro gi gî havis plenforman plenfo rman ˆseldoseldoloron, loron, kaj ˆseldol seldoloro oro por arbo estas estas tiel tiel same same malbona, malbona, kiel kiel kapdoloro apdoloro por

* Abio *

54

ni. Jen oni ekbruligis la kandelojn. Kia brilo! Kia belegeco! La arbo tremis per ˆciuj ciuj branˆcoj, co j, tiel ke kelke da pinglofolioj pinglofolio j ekbrulis de unu el e l la kandeloj. Fariˆgis gis vera brulo. “Dio nin gardu!” ekkriis la fra˘ ulinoj kaj rapide estingis la brulon. ulinoj ˆ forte penis, ke ˆgi Nun la arbo ar bo ne devis eˆc tremi. Tio estis kruela. kru ela. Gi gi perdu nenion el sia tuta ornamo; de la tuta brilo gi gî estis kvaza˘ u en duondorm duondormo. o. Kaj jen malfermiˆ gis gis amba˘ u duonoj de la pordo, kaj amaso da infanoj enkuregis, kvaza˘ u ili volus volus renversi renversi la tutan arbon. arbon. La pli aˆ gaj homoj trankvile eniris gaj post ili; la infanoj staris tute mute, sed nur dum mallonga momento, poste ili ˆgoje goj e ekkriis tiel, ke la tuta ˆcambro cambro resonis. Ili dancis ˆcirka˘ cirka˘ u la arbo, kaj unu donaco donac o post p ost la alia estis deˆsiritaj. sirita j. “Kion “Kion ili intenc intencas as fari?” pensis pensis la arbo, “Kio “Kio nun fariˆ farigos?” gôs?” La kandel kandeloj oj elbrulis ˆgis gis la branˆ branˆcoj, coj, kaj tiam oni ilin ilin estingis estingis,, kaj la infanoj infanoj ricevis ricevis la permeson permeson prirabi la arbon. arbon. Ho, ili ˆetegis etegis sin sur ˆgin gin tiel, tie l, ke ˆciuj ciu j branˆ bra nˆcoj co j ekkr ekkrak akis is.. Se gi gî per sia supro kaj per la ora stelo ne estus alfiksita al la plafono, ili gin ˆgin certe renversus. La infanoj infano j dancis nun ˆcirka˘ cirka˘ ue u e kun siaj belaj ludi ludiloj. loj. Neni Neniu u atenti atentiss la arbon, esceptinte la maljunan infanistinon, kiu rigardis atente, inter la branˆcojn, co jn, sed ˆsi si volis nur vidi, ˆcu cu oni ne forgesis forge sis ian figon a˘ u pomon. “Rakonton, rakonton!” ekkriis la infanoj kaj tiris al la arbo unu malgrandan dikan homon. Li sidiˆgis gis ˆguste guste sub la arbo, “ˆcar car tiamaniere”, t iamaniere”, li diris, “ni estos en verdaˆ verdaˆo, o, kaj la arbo povos eltiri por si instruon, instruon, se gi gî bone atentos. ˆ vi volas a˘ Sed mi rakontos nur unu historion. Cu udi la historion pri Ivedeudi Avede Avede a˘ au ˘ ˆcu cu pri p ri Klump Kl umpe-Dump e-Dumpe, e, kiu falis malsupren malsup ren de la ˆstuparo stupa ro kaj ka j tamen ta men leviˆgis gis sur la tronon kaj ricevis la reˆgidinon?” gidinon?” “Ivede-Av “Ivede-Avede!” ede!” kriis kelk kelkaj, aj, “Klumpe-Dumpe!” “Klumpe-Dumpe!” kriis aliaj. aliaj. Estis granda kriado kaj bruado. Nur la abio silentis kaj pensis: “Se oni min ne demandas, ˆ rolo estis finita, ˆgi mi min ne enmiksos!” Gia gi jam plenumis ja sian devon. La homo rakontis rakontis pri Klumpe-Dumpe, Klumpe-Dumpe, kiu falis malsupren de la ˆstuparo stuparo kaj tamen leviˆ gis sur la tronon kaj ricevis la reˆgidinon. gis gidinon. Kaj la infanoj pla˘ udis udis per la manoj kaj kriis: “Rakontu, rakontu!” Ili volis a˘udi udi anka˘ u la historion pri Ivede-Avede, sed ili devis kontentiˆgi gi je Klumpe-Du Klumpe-Dumpe. mpe. La abio staris staris tute silente kaj enpense, neniam la birdoj tie en la arbaro rakontis ion similan. “Klumpe-Dumpe “Klumpe-Dumpe falis malsupren de la ˆstuparo stuparo kaj tamen ricevis la reˆgidinon! gidinon! Jes, jes, tiele la aferoj iras en la mondo!” pensis la abio, opiniante, ke la historio estas vera, ˆcar car la rakontanto r akontanto estas tiel bonaspekta b onaspekta homo. “Jes, jes, kiu povas scii, eble mi anka˘ u falos malsupren malsupren de la ˆstuparo kaj ricevos ricevos reˆgidi g idino non! n!”” Kaj ˆgi gi gojis, gôjis, ke en la sekvanta tago gi gî denove estos vestita per kandeloj kaj ludiloj, per oro kaj fruktoj. “Morga˘ u mi ne tremos!” gi gî pensis. “Mi sentos tute koran gojon gôjon pri mia tuta belegeco. Morga˘ u mi denove a˘udos udos la historion pri Klumpe-Dumpe kaj

* Abio *

55

eble anka˘ u la hist histori orion on pri Ived Ivedee-Av Avede ede.” .” Kaj la arbo arbo stari stariss dum la tuta tuta nokto silente kaj meditante. La sekvantan matenon eniris la servistoj kaj servistinoj. “Nun denove komenciˆ gos gos la ornamado! ornamado!”” pensis pensis la arbo; sed ili eltren eltrenis is gin ˆgin el la ˆcambro, cambro, supren la˘ u la ˆstuparo, stuparo, sur la subtegmenton, subtegmenton, kaj tie ili gin gîn starigi starigiss en malluma malluma angulo, angulo, kien penetris penetris nenia nenia radio radio de la suno. suno. “Kion “Kion tio signifas?” signifas?” pensis la arbo. “Kion do mi faru ˆci ci tie? Kion mi ˆci ci tie a˘ udu?” udu?” ˆ apogis sin Gi sin al la muro muro kaj staris tie kaj kaj meditis meditis kaj kaj meditis meditis.. Kaj por tio gi ˆgi havis havis sufiˆ ce ce da tempo, ˆcar car pasis multe da tagoj kaj noktoj. Neniu venis supren, kaj, kiam fine iu venis, tio fariˆgis gis nur kun la celo starigi en la angulo kelke kelke da grandaj kestoj. kestoj. La arbo arb o staris tiel kaˆ kaˆsite, site, ke oni povus pensi, ke gi gî estas tute forgesita. “Nun ekstere estas vintro!” meditis la arbo. “La tero estas malmola kaj kovrita de neˆgo, go, la homo h omojj ne n e pov p ovas as min planti; p lanti; tial verˆsajne sa jne mi devas de vas stari star i ˆci ci tie ˆsirmit sir mitee gis gîs la printempo printempo!! Kiel Kiel anta˘ ugarda ugarda tio estas! estas! Kiel Kiel bonaj estas estas la homoj! homo j! Se ˆci ci tie nur ne estus tiel t iel mallume kaj tiel terure solece! Eˆc leporeton lep oreton oni ˆci ci tie ne vidas! Tie en la arbaro estis tamen ga je, kiam la neˆ go kuˆsis si s kaj ka j la leporo preterkuradis, eˆc se gi gî min transsalti transsaltis! s! Estas Estas vero, ke tiam tio ne ˆ tie supre estas ja terure solece!” plaˆ pl aˆcis ci s al mi. mi . Ci “Pip, “Pip, pip!” pip!” diris diris subite subite malgran malgranda da muso, kiu elkuris, elkuris, kaj post gi gî venis ankora˘ u unu. Ili ˆcirka˘ cir ka˘ uflaris la abion kaj traglitis inter ˆgia uflaris gia j branˆ bra nˆcoj. co j. “Estas terure malvarme!” malvarme!” diris la musetoj. “Sed, esceptinte tion, ˆci ci tie ˆ estas bonega loˆ gejo! gejo! Cu ne vere, vi maljuna abio?” “Mi tute ne estas ankora˘ u maljun maljuna!” a!” respondis respondis la abio, abio, “ekzis “ekzistas tas multe multe pli maljunaj ol mi!” “De kie vi venis?” demandis la musoj, “kaj kion vi scias?” Ili estis forte ˆ vi jam estis tie? scivolaj. “Rakontu al ni pri la plej belaj lokoj sur la tero! Cu ˆ vi estis jam en la provizejo, kie fromaˆ Cu goj go j kuˆsas sas sur la breto bret o j kaj ˆsinkoj sinko j pendas sub la plafono, kie oni dancas sur sebaj kandeloj, eniras malgrase kaj eliras grase?” “Tiujn lokojn mi ne konas,” diris la arbo, “sed la arbaron mi konas, kie brilas la suno kaj kantas la birdoj!” Kaj ˆgi gi rakontis rako ntis al ili ˆciujn ciu jn traviva trav ivaˆˆojn o jn de sia juneco, kaj la musetoj, kiuj anta˘ue ue neniam a˘ udis udis ion similan, a˘uskultis uskultis atente kaj diris: “Kiom multe vi vidis! Kiel feliˆca ca vi estis!” “Mi!” diris la abio, kaj nur nun ˆgi gi ekmeditis pri sia propra rakonto. “Jes, en efektiveco tio estis sufiˆ ce ce gajaj gaja j tempo j!” Sed poste p oste gi gî rakontis al ili pri la Kristnaska vespero, kiam ˆgi gi estis ornamita per kukoj kaj kandeloj. “Ho,” diris la museto j, “kiel feliˆca ca vi estis, vi maljuna abio!” “Mi tute ne estas est as maljuna!” rediris la abio, “mi ja nur en ˆci ci tiu vintro venis el la arbaro! Mi troviˆ gas gas en mia plej bona aˆ go, mi estas nur tre altkreska!” go, “Kie “Kiell bele bele vi rakont rakontas! as!”” diri diriss la musetoj; usetoj; kaj en la sekv sekvan anta ta nokt noktoo ili ili revenis kun kvar aliaj malgrandaj musoj, kiuj anka˘ u, u, volis a˘ uskulti uskulti la rakon-

* Abio *

56

tadon de la arbo, kaj ju pli ˆgi gi rakontis rakontis,, des pli vive vive ˆcio cio al gi gî mem stariˆgis gis anta˘ u la okuloj, kaj ˆgi gi pensis: p ensis: “Tio estis ja vere feliˆ caj caj tempoj! Sed ili povas povas reveni! reveni! ili povas povas reveni! reveni! Klumpe-Dumpe Klumpe-Dumpe falis malsupren de la ˆstuparo stuparo kaj tamen ricevis la reˆgidinon, gidinon, eble mi anka˘ u povas ricevi reˆgidinon!” gidino n!” Kaj Ka j ˆce ce tio la abio ekpensis pri malgranda malgranda betulo, kiu kreskis kreskis tie en la arbaro kaj ˆsajnis sajnis al ˆgi gi vera bela bel a reˆgidino. gidino. “Kiu estas Klumpe-Dumpe?” demandis la musetoj. Kaj la abio rakontis la tutan fabelon, kiun gi gî memoris tute la˘ uvort u vorte. e. Kaj la musetoj musetoj pro gojo gôjo preska˘ u saltis saltis sur la pint pinton on de la arbo. En la sekv sekvan anta ta nokto nokto kolekt olektiˆ iˆ gis ankora˘ u multe multe pli da musoj, kaj dimanˆ dimanˆcon con venis venis eˆc du ratoj. Sed ˆci ci tiuj asertis, ke la rakonto ne estas gaja; kaj tio malˆgojigis go jigis la musetojn, ˆcar car nun gi ˆgi al ili anka˘ u ˆsajnis sa jnis malpli bela. bel a. ˆ vi povoscias rakonti nur ˆci “Cu ci tiun solan historion?” demandis la ratoj. rato j. “Nur gin gˆ in sola solan! n!”” respo respond ndis is la arbo, arbo, “mi “mi a˘ udis u dis ˆgin gin en mia plej feliˆca ca vespero, sed tiam mi ne pensis p ensis pri tio, kiel feliˆca ca mi estis!” ˆ “Tio estas tre mizera historio! Cu vi ne scias ian historion pri lardo a˘ u sebaj kandeloj? Nenian historion pri provizejo?” “Ne!” diris la arbo. “Nu, en tia okazo ni dankas pro tio!” rediris la ratoj kaj iris returne al la siaj. En la fino anka˘ u la musetoj foriris, kaj tiam la arbo gemis gêmis:: “Esti “Estiss ja tute bele, kiam ili sidis ˆcirka˘ cirka˘u mi, mi, la viglaj viglaj muset musetoj; oj; kaj a˘ uskultis uskultis mian rakontadon! Nun tio anka˘ u forpasis. Sed mia ˆgojo gojo komenciˆ gos gos denove, kiam oni denove min elprenos!” Sed kiam tio, okazis okazis?? Jes, Jes, tio estis unu unu matenon matenon,, homoj homoj venis venis supren supren kaj faris esploradon esploradon en la subtegmento. subtegmento. La kestoj ricevis alian lokon; kaj kaj la arbon oni eltrenis. eltrenis. Estas, vero ke ili ˆetis etis gin gîn sur la teron iom maldelikate, sed tuj servisto trenis ˆgin gin al la ˆstuparo, stuparo, kie briletis la taglumo. ˆ sentis la freˆsan “Nun denove komenciˆgas g as la viv vivo!” o!” pensi pensiss la arbo. Gi san aeron, la unuan radion de la suno, — kaj jen ˆgi gi estis ekstere sur la korto. ˆ iris tiel rapide, ke la arbo tute forgesis Cio forgesis pririgardi pririgardi sin mem; ˆcirka˘ cirka˘ ue ue estis tro multe da nova novaˆo por rigardi. La korto troviˆgis gis apude de gardeno, ˆ kaj en ˆci ci tiu ˆcio cio estis en plena florado. La rozoj rozo j pendis freˆse se ka j bonodore bono dore super la malgranda malgranda palisara palisara barilo, la tilioj estis kovritaj kovritaj de floraˆ floraˆo, o, kaj la hirundoj flugadis tien kaj reen kaj pepadis: “Kvirre virre vit, mia edzo venis!” Sed ne la abion ili pensis per tio. “Nun mi volas vivi!” ˆgojkriis gojkr iis ˆci ci tiu kaj etendis larˆ ge ge siajn branˆcojn. co jn. Ha, ili ˆciuj ciu j estis est is sekiˆ sek iˆgintaj gintaj kaj flavaj, kaj inter herbaˆcoj co j kaj urtikoj gi gî kuˆsis si s tie ti e en angulo. angulo. La stelo el ora papero papero sidis ankora˘ ankora˘ u supre sur la pinto kaj brilis en la hela lumo de la suno. Sur la korto mem ludis kelke el tiuj gajaj infanoj, kiuj en la Kristnaska vespero vesp ero dan dancis cis ˆcirka˘ cir ka˘ u la arbo kaj estis tiel ˆgojaj. gojaj. Un Unu u el la plej malgrand malgrandaj aj

57

* Abio *

alkuris kaj deˆsiris siris la oran stelon. “Vidu, kio sidas ankora˘ u sur la maljun maljunaa malbela malbela abio! abio!”” gi gî ekkriis kaj surpaˆsis sis sur la branˆcojn, co jn, tiel ke ili ekkrakis ekkra kis sub giaj gîaj botoj, La arbo rigardis la tutan floran belecon kaj freˆ freˆsecon secon en la gardeno, gârdeno, poste ˆgi gi rigardis sin mem, kaj gi gî ekdeziris, ke ˆgi gi restu en sia malluma angulo en ˆ rememoris la subtegmento. Gi rememoris sian freˆsan san junecon en la arbaro, la gajan Kristnaskan vesperon kaj la malgrandajn musojn, kiuj tiel ˆgoje g oje a˘ uskultis uskultis la historion pri Klumpe-Dumpe. “Forpasis “Forpasis,, forpasis!” gemis gêmis la kompatinda arbo, “Ho, se mi ˆgojus gojus tiam, kiam mi tion ankora˘u povis! Forpasis, forpasis!”

Venis la servisto kaj dishakis la arbon en malgranda jn peco p ecojn; jn; kuˆsis sis tuta ˆ fasko da ili; hele ˆgi gi ekflamis sub la granda bierfara kaldrono. Gi ˆgemis gemis profund fu nde, e, ˆciu ci u gemo gêmo sonis kiel malgranda pafo. Tial la infanoj, kiuj ludis ekstere, alkuris, sidiˆgis gis anta˘ u la fajro, rigardis ˆgin gin kaj kriadis: kriadis: “Pif, “Pif, paf!” Sed ˆce ce ˆciu ciu ekkrako, kiu estis profunda gemo, gêmo, la arbo rememoris iun someran tagon ˆ rememoris la en la arbaro, iun vintran nokton tie, kiam la steloj brilis. Gi Kristnaskan vesperon kaj Klumpe-Dumpen, la solan fabelon, kiun ˆgi g i a˘ udis udis kaj povosciis rakonti, — kaj, poste la arbo forbrulis. La knaboj ludis sur la korto, kaj la plej malgranda havis sur la brusto la oran stelon, kiun la arbo a rbo estis portinta en sia plej feliˆca ca vespero. Nun ˆci ci tiu t iu estis forpasinta, kaj forpasis anka˘ u la arbo kune kun sia historio. historio. Forpasis orpasis,, forpasis! Kaj tiel fariˆgas gas kun ˆciuj ciuj historio histor ioj. j. 3 9 3

58

FABELOJ

11

Ne ˆ ga ga reˆ gino gino Fabelo en sep rakontoj

Unua rakonto Kiu parolas, pri la spegulo kaj la rompopecetoj.

un ni komenc komencas. as. Kiam Kiam ni venos venos al la fino de la historio historio,, ni scios scios pli multe ol ˆce ce la komenco. Estis malbona sorˆcisto, cisto, li estis est is unu el la plej malbonaj malbonaj,, li estis estis la diabl diabloo mem. mem. Un Unu u tagon tagon li estis estis en plej plej bona humoro, ˆcar car li ellaboris spegulon, kiu havis la kvaliton, ke ˆcion cion bonan kaj belan, kiu en ˆgi gi speguliˆgis, g is, gi ˆgi etigis preska˘ u gis gîs plena nenieco, dum tio, kio estis senta˘ uga kaj malbonaspekta, montriˆ uga gis gis tre klare kaj fariˆgis gis ankora˘ u pli malbona. La plej belaj pejzaˆ goj goj aspektis en gi gî kiel kuirita spinaco, kaj la plej bonaj homoj fariˆ gis gis malbelaj a˘ u stari stariss senk senkorpe orpe sur la kapo. kapo. La trajtoj de la vizaˆgo go estis prezentataj tiel malˆ guste, ke ili estis nerekoneblaj, kaj se oni guste, havis lentugojn, oni povis esti tute certaj, ke ili montriˆ gos gos kovrantaj la tutan nazon kaj buˆson. son. Tio estas tre amuza, amuza, opiniis la diablo. Se en la animo de homo aperis ap eris bona, b ona, pia ideo, tiam oni vidis en la spegulo rikanadon, rikanadon, kiu ˆce ce ˆ la diabla sorˆcisto cisto mem aperigadis rideton pri lia artifika elpenso. Ciuj, kiuj vizitis viziti s la sorˆclernejon clern ejon — ˆcar car li havis sorˆclernejon clern ejon — rakontis ˆcie, cie, ke fariˆ gis gis miraklo. Nur nun, ili diris, oni povas scii, kiel la mondo kaj la homoj efektive aspektas. Ili kuradis kun la spegulo ˆciuloken, ciuloken, kaj balda˘ u restis neniu lando

* Neˆ ga ga

59

reˆ gino * gino

kaj neniu homo, kiu ne vidis sian kripligitan kripligitan bildon. Fine ili volis volis leviˆgi gi ankora˘ u al la ˆcielo, cielo, por p or fari f ari sian mokadon kun la anˆgeloj geloj kaj kun Dio mem. Ju pli alten ili flugis kun sia spegulo, des pli forte ˆgi gi rikanis, kaj ili apena˘u povis gin ˆgin teni fortike. Ili flugis fl ugis ˆciam ciam pli kaj pli alten, a lten, ˆciam ciam pli ka j pli p li proksimen pr oksimen al Dio kaj al la anˆgeloj. geloj. Subite la spegulo en sia rikanado ektremis tiel terure, ke gi gî elglitis el iliaj manoj kaj falegis sur la teron, kie ˆgi gi rompiˆgis gis en cent milionojn, bilionojn kaj ankora˘ u pli da pecetoj. Sed ˆguste guste tie gi gî ka˘ uzis uzis multe pli grandan malfeliˆcon con ol anta˘ ue, ue, ˆcar car kelk kelkaj pecetoj estis ne pli grandaj ol sablero, kaj ili disvastiˆgis gis tra la tuta granda mondo. Kie ili enfalis enfalis al la homoj en la okulojn, okulojn , ili tie restis, kaj tiam la homoj vidis ˆcion cion malˆguste guste a˘ u vidis en ˆciu ciu afero nur la malbonan malb onan flankon, ˆcar car ˆciu ciu spegulp spe gulpeceto eceto konservis konserv is la saman kvali kvaliton, ton, kiun kiun havis havis la tuta spegulo. Al kelk kelkaj aj homoj homoj tia spegulpece spegulpeceto to eˆ c penetris en la koron, kaj tiam estis terure, la koro fariˆgis gis plenforme bulo da glacio. glacio. Kelk Kelkaj spegulpecoj spegulpecoj estis tiel grandaj, ke oni ilin uzis kiel vitrojn vitrojn de fenestro fenestro,, sed tra tiaj vitroj ne estis estis bone rigardi rigardi siajn amikojn. amikojn. Aliaj Aliaj pecoj servis kiel okulvitroj, kaj tiam la afero fariˆgis gis tre mizera, se homoj metis sur sin tiajn okulvitrojn, por guste gûste vidi kaj juste juˆgi. gi. La diablo ridadis tiel, ke al li preska˘ u krevis la ventro, ventro, kaj tio lin agrable tiklis. Sed eˆc nun ankora˘ u kelkaj spegulpecetoj flugadas en la aero. Nun ni a˘ udos. udos.

Dua rakonto Malgranda knabo kaj malgranda knabino.

En la granda urbo, kie ekzistas tiom multe da domoj kaj da homoj, ke ne ˆciuj ciuj homo j havas sufiˆce ce da loko por gardeneto gârdeneto kaj kie la plimulto tial devas kontentiˆgi gi je floroj en florpotoj, estis tamen du malriˆcaj caj infanoj, kiuj havis gardenon ˆgardenon iom pli grandan grandan ol florpoto. Ili ne estis gefratoj, sed ili sin reciproke reciproke

* Neˆ ga ga

reˆ gino * gino

60

tiel amis, kvaza˘ u ili ili estus estus gefrat gefratoj. oj. Iliaj Iliaj gepatr gepatroj oj loˆ logis gîs tute apude unuj de la aliaj. aliaj. Ili Ili loˆ gis gis en du subtegmentaj subtegmentaj ˆcambroj, cambroj, tie, kie la tegmento tegmento de unu najbar na jbaraa domo kuntuˆsiˆ siˆ gis kun la tegmento de la alia domo kaj la˘ gis ulonge ulonge inter la du tegmentoj kuˆsis sis la defluilo. Tien el ˆciu ciu el e l la du domoj do moj rigardis fenestro. Oni bezonis b ezonis nur transpaˆ transpaˆsi si la defluilon, defluilon, por veni el unu fenestro en la alian. ˆ el la gepatraj paroj aranˆ Ciu gis ekstere lignan keston, en kiu kreskis la gis plej necesaj necesa j kuirejaj kuireja j kreskaˆ kreskaˆoj. En ˆciu ciu el la kestoj anka˘ u troviˆgis gis malgranda rozarbe roza rbeta taˆˆo, kaj amba˘ u kreskis kreskis kaj kaj prosperis prosperis belege. belege. La gepatroj ekhavis ekhavis la ideon starigi la kestojn transverse super la defluilo tiamaniere, ke ili preska˘ u atingis de unu fenestro gis gîs la dua kaj tute aspektis kiel du florkovritaj remparoj. Volvotrunk olvotrunkoj oj de pizoj pizo j pendis malsupren de la kestoj, kaj la rozarbetaˆ rozarbetaˆoj oj etendis eten dis longa jn branˆcojn, co jn, fleksis sin ˆcirka˘ cirka˘ u la fenestroj kaj alkliniˆgis gis unu al ˆ la la alia; ˆcio cio aspektis preska˘ u kiel honora pordo el floroj kaj verdaˆ verdaˆo. Car kestoj troviˆgis gis tre alte kaj la infanoj sciis, ke al ili ne estas permesite grimpi supren, tial ili ofte ricevadis la permeson eliri unu al la alia, sidi sur siaj malgrandaj benketoj sub la rozoj, kaj tie ili tiam belege ludadis. En la vintro tiu plezuro ne ekzistis. La fenestroj tiam ofte estis tute glacikovritaj. Sed tiam ili varmigadis sur la forno kuprajn monerojn, almetadis ilin al la glacikovrita vitro, kaj tiam tie formiˆgadis gadis bonega trarigarda truo, tiel ronda, ho, tiel ronda, kaj tra ˆgi gi briladis feliˆca ca milda okulo, o kulo, po unu malanta˘ u ˆciu ciu fenestro. Tio estis la malgranda knabo kaj la malgranda knabino. knabino. Li estis nomata Kay, Kay, kaj ˆsi si estis nomata Gerda. En somero ili per unu salto povis veni unu al la alia, sed en vintro ili devis iri multe da ˆstupo stupo j malsupren kaj multe da ˆstupo stupo j supren. Ekstere turniˆ t urniˆ gadis gadis la neˆgo. go. “Jen svarmas la blankaj abeloj!” diris la maljuna avino. ˆ ili anka˘u havas reˆginon?” “Cu ginon?” demandis la malgranda knabo, ˆcar car li sciis, ke inter la efektivaj abeloj troviˆgas gas reˆgino. gino. “Ili ˆgin gin hav havas!” as!” diris diris la avino; avino; “ˆgi gi flugas ˆciam ciam tie, kie ili svarmas svarmas plej ˆ estas dense. Gi est as la plej granda el ˆciuj ciuj neˆ gaj gaj flokoj, kaj neniam gi gî ripozas sur la tero, gi gî flugas tuj returne returne supren supren al la nigra nigra nubo. Ofte en vintra vintra nokto gi ˆgi flugas tra la stratoj de la urbo kaj enrigardas enrigardas tra la fenestroj, kaj tiam ˆci ci tiuj glaciiˆgas gas tiel mirinde, kvaza˘u ili estus prisemitaj per floroj.” “Jes, tion mi vidis!” ekkriis amba˘u infanoj, kaj nun ili sciis, ke tio estas vera. ˆ la neˆga “Cu ga reˆgino gino pov p ovas as veni en e n la ˆcambron?” cambron?” demandis la malgranda knabino. ˆ nur venu,” diris la knabo, “tiam mi metos gin “Gi gîn sur la varman fornon, kaj gi ˆgi devos disfandiˆgi!” gi!” Sed la avino glatigis al li la harojn kaj rakontis aliajn historiojn. Vespere, kiam la malgranda Kay estis hejme kaj duone senvestigita, li grimpis sur la seˆgon gon ˆce ce la fenestro kaj rigardis rigardis tra la malgranda malgranda truo. Kelke Kelke da neˆ gaj gaj flokoj flokoj falis falis ekstere ekstere,, kaj un unu u el ili, ili, la plej granda, granda, alkroˆ alkroˆ ciˆ ciˆ gis al la

* Neˆ ga ga

reˆ gino * gino

61

rando rando de un unu u el la florkest florkestoj. oj. La neˆ ga floko kreskis kaj kreskis, gis ga gˆ is ˆgi gi fine ricevis la formon de efektiva virino, vestita per plej delikata blanka gazo, ˆ estis bela kaj kiu kvaza˘ u estis kunmetita el milionoj da stelformaj flokoj. Si delikata, sed el glacio, el blindiga, brilanta glacio; ˆsi si tamen estis vivanta. La okuloj brilis kiel du helaj steloj, sed ili maltrankvile ruliˆgadis gadis tien kaj reen ˆ kapsignis al la fenestro kaj voksignis per la mano. senhalte kaj senripoze. Si La malgranda knabo timegiˆ gis gis kaj desaltis de la seˆgo. go. Tiam ˆsajnis sajnis al li, ke granda birdo ekstere preterflugis la fenestron. En la sekvanta tago estis serena frosta vetero, kaj poste komencis degeli; la printempo printempo venis, venis, la suno lumis, lumis, la pintoj pintoj de la herbotrunketoj herbotrunketoj elˆ elˆsoviˆ sovigis gîs el la tero, la hirundoj konstruis nestojn, la fenestroj estis malfermitaj, kaj la malgrandaj infanoj denove sidis en sia gardeneto gârdeneto alte supre en la tegmenta defluilo, deflui lo, super sup er ˆciuj ciuj etaˆgoj. goj. La rozoj en tiu somero floris eksterordinare bele. La malgranda knabino ellernis kanton, en kiu anka˘ u estis e stis parolate paro late pri p ri rozoj, roz oj, kaj ˆce ce la kantado pri la rozoj rozo j ˆsi si pensis p ensis pri siaj propraj; propra j; ka j ˆsi si kantis tion al la malgranda ma lgranda knabo, kaj li kantis kune: “Mi amas la rozojn, la florojn de Dio, Sed pli la Kreinton, la patr patron on de ˆcio.” cio.” Kaj la infanoj tenis sin reciproke je la manoj, kisis la rozojn kaj rigardis en la serenan Dian sunlumon kaj parolis al gi, gî, kvaza˘ u tie estus la infano Jesuo. Jesuo. Kiaj belegaj belegaj someraj someraj tagoj tio estis, kiel agrable agrablege ge estis estis sidi sidi ˆce ce la freˆsaj sa j rozarb roz arbetaˆ etaˆoj, o j, kiuj ˆsajne sa jne neniam nen iam ˆcesos ces os flori! flor i! Kay kaj Gerda sidis kaj rigardis la bildolibron kun la multaj bestoj kaj birdoj, kaj subite — la horloˆ go go sur la granda preˆ geja geja turo t uro ˆus batis bat is la kvinan horon horon — Kay diris: diris: “Ha! “Ha! mi eksentis eksentis kvaza˘ kvaza˘ u pikon pikon tra la koro! Kaj nun io enflugis al mi en la okulon!” La malgranda knabino knabino prenis lin je la kolo; li palpebrumadis palpebrumadis per la okuloj, sed oni nenion povis tie vidi. ˆ estis ˆguste “Mi opinias, ke ˆgi gi malaperis!” li diris, sed gi gî ne malaperis. Gi guste unu el tiuj vitropecetoj, kiuj derompiˆ gis gis de la spegulo, de la sorˆ ca ca spegulo, kiun ni kredeble kredeble ankora˘ ankora˘ u memoras me moras kaj kiu havis tian efikon, ke ˆcio cio granda kaj bona, kio en gi gî speguliˆgis, gis, fariˆgis gis malgranda malgr anda kaj malbela, malb ela, kaj ˆciu ciu malbonaˆ malb onaˆo o en ia objekto tuj fariˆ gis gis plene videbla. La malfeliˆca ca Kay, Kay, al li tia vitropeceto ˆ penetris anka˘ u rekte en la koron. Gi devis nun balda˘u fariˆgi gi bulo da glacio. Estas vero, ke ˆgi gi plu ne doloris; sed ˆgi gi tie estis. “Kial vi ploras?” li demandis. “Tiel vi aspektas malbele. Al mi ja nenio mankas! Fi!” li subite ekkriis, “la rozo estas ja difektita de vermo! Kaj vidu, tiu ne kreskas kreskas rekte. En efektiveco efektiveco tio estas sufiˆce ce malbelaj rozoj. Ili estas tiel same malbelaj malbela j kiel la kestoj, en kiuj ili staras!” Kaj li forte ekpuˆ ekpuˆsis sis per la piedo la keston kaj deˆsiris siris amba˘ u rozojn.

* Neˆ ga ga

reˆ gino * gino

62

“Kay, “Kay, kion vi faras!” ekkriis ekkriis la malgranda malgranda knabino; kaj kiam li rimarkis ˆsian sian fortan forta n timegiˆ timeg iˆ gon, gon, li deˆsiris siris ankora˘ ankorau˘ unu rozon kaj post tio ensaltis en sian fenestron kaj forlasis la malgrandan afablan Gerdan. Kiam Kiam ˆsi poste venis kun la bildol bildolibr ibro, o, li diris, diris, ke tio estas estas nu nurr por suˆcinfano cinfa noj; j; kaj kiam la avino rakontis historio histo riojn, jn, li ˆciam ciam elpaˆsadis sadis kun ia sed; kiam li tion povis faris nerimarkit nerim arkite, e, li eˆc ˆsteliˆ steliˆgadis gadis malanta˘ malanta˘ u ˆsin, sin , surmet sur metadi adiss okulvitrojn okulvitro jn ka j imitadis imitad is ˆsian sian voˆcon. con. Li tion t ion faradis f aradis tiel lerte, ke oni ne povis ne ridi. ridi. Balda˘ Balda˘ u li povosciis mokimiti la manieron de parolado kaj de irado ˆ de ˆciuj ciuj homoj sur la tuta strato. Cion strangan kaj malbelan Kay povosciis kopii kopii tre trafe, trafe, kaj la homoj diris: diris: “La knabo hav havas bonegajn kapablojn!” apablojn!” Sed ka˘ uzo de tio estis la vitro, kiu enflugis al li en la okulon, kaj la vitro, kiu uzo sidis sidis en lia koro. Tio estis estis la ka˘ uzo, uzo, pro kia li incitetadis eˆc la malgrandan ma lgrandan Gerdan, kiu lin amis el la tuta koro. Liaj ludoj ricevis nun tute alian karakteron, ili fariˆgis gis pli raciaj. En unu vintra tago, kiam komenciˆgis gis neˆ ga blovado, li venis kun pligrandiga vitro, ga metis eksteren anguleton de sia surtuto kaj lasis fali sur ˆgin gin la neˆgajn gajn flokojn. “Rigard “Rigardu u iom en la vitron, vitron, Gerda!” Gerda!” li diris; kaj ˆciu ciu neˆ ga ga floko fariˆ gis gis multe pli granda kaj aspektis kiel belega floro a˘ u dekpinta stelo. La vidaˆ vidaˆo o estis tre bela. ˆ vi vidas, kiel artoplene!” ekkriis “Cu ekkriis Kay; “tio donas multe pli da plezuro kaj da materialo por pripensado, ol la efektiv efektivaj floroj! Krom tio en ili troviˆ troviˆ gas nenia eraro, ili estas tute regulaj; se ili nur ne disfandiˆgus!” gus!” Mallonge post tio Kay venis kun grandaj pugnogantoj kaj kun sia glitveturileto sur la dorso. Li flustris al Gerda en la orelojn: “Mi ricevis permeson veturi al la granda placo, kie la aliaj ludas!” Kaj li forkuris. Tie sur la placo de tempo al tempo la plej petolemaj knaboj alligadis siajn glitveturilojn glitveturilojn al la veturiloj veturiloj de la vilaˆ gano gano j kaj tiel kunveturad k unveturadis is sufiˆce ce longan lon gan distancon. Tio estis tre gaja. Kiam la amuziˆ gado gado estis en plena vigleco, venis unu granda, blanke kolorigita glitveturilo. En gi gî sidis unu persono, envolvita en blank blanka kruda kruda pelto kaj kovri kovrita ta per blank blankaa pelta ˆcapo. capo. La glitv glitvetur eturilo ilo du dufo foje je ˆcirka ci rka˘ u˘veturis la placon, kaj Kay sukcesis alligi al gi uveturis gî sian malgrandan ˆ glitveturilon, kaj jen li ekveturis kune. Ciam pli kaj pli ili veturis rekte sur la plej proksiman straton. La kondukanto de la glitveturilo turnis la kapon kaj ˆ tiel afable kapjesis al Kay, kvaza˘u ili konus unu la alian. Ciufoje, kiam Kay volis deligi sian malgrandan glitveturilon, la persono denove balancadis la kapon, kaj tiam Kay restis. Tuj kiam ili elveturis ekster la urban pordegon, la neˆga ga blovado fariˆ far iˆ gis tiel forta, ke la malgranda knabo ne povis plu rekoni gis la manon anta˘ u la okuloj, okuloj, dum li tamen veturis veturis pluen. pluen. Tiam Tiam li fine ellasis ellasis el la manoj manoj la ˆsnuron snuron,, por liberigi liberigi sin de la granda granda glitv glitvetur eturilo ilo,, sed nenio nenio helpis, lia veturileto pendis fortike, kaj la veturado estis rapida kiel vento. Tiam li ekkriis tre la˘ute, u te, sed neniu lin a˘ udis, udis, kaj la neˆgo go turniˆ gadis gadis kaj la glitveturilo flugis anta˘ uen: uen: De tempo al tempo oni sentis sentis pu puˆˆson, son, kvaza˘ u oni

* Neˆ ga ga

63

reˆ gino * gino

veturus super kavojn a˘ u arbetaˆ arbetaˆojn. La knabo knabo estis estis tute terurita, terurita, li volis volis ekpreˆgi gi Patronian, sed li memoris nenion krom la tabelo de multobligo. La neˆ gaj g aj flokoj fariˆgadis gadis ˆciam ciam pli kaj pli grandaj, grandaj, fine ili aspektis aspektis kiel kiel grandaj granda j blankaj kokinoj. Subite la ˆcevaloj cevaloj saltis flanken, la glitveturilo haltis, kaj la veturiganto leviˆgis; gis; la pelto kaj ˆcapo capo estis estis el pura neˆ go. g o. Tio Tio esti estiss sinjorino, alta kaj gracia, blindige blanka, tio estis la neˆ ga ga reˆ gino. gino. “Ni veturis veturis sufiˆ ce ce rapide” , ˆsi si diris. “Sed ˆcu cu en tia vetero vetero oni devas devas frostosuferi? frostosuferi? Venu, enrampu en mian ursan pelton!” p elton!” Kaj ˆsi sidigis lin en la glitveturilo glitvetu rilo apud si kaj ka j metis me tis ˆcirka˘ cirka˘ u lin la pelton, tiel ke li havis la impreson, kvaza˘ u li eniˆgas gas en amason da neˆ go. go. ˆ vi ankora˘ “Cu u frostosuferas?” frostosuferas?” ˆsi si demandis, demandis, kisante kisante lin sur la frunto, frunto, Hu, tio estis ankora˘ u pli malvarma ol glacio, tio tuj penetris ˆgis gis lia koro, kiu ja sen tio estis jam duone bulo da glacio. glacio. Li havis havis la senton, senton, kvaza˘ kvaza˘ u li tuj mortos; sed nur unu momenton da˘ uris tiu sento, poste al li fariˆgis uris gis tute bone. Li plu tute ne sentis la malvarmon ˆcirka˘ cirka˘ u si. “Mian glitvetur glitveturilon! ilon! Ne forgesu mian mian glitveturilo glitveturilon!” n!” Tion li rememoris rememoris ˆ estis alligita al unu el la blankaj kokinoj, kiu flugis malanta˘ue anta˘ u ˆcio. Gi ue kun la veturileto sur la dorso. La neˆga ga reˆgino gino kisis Kayon ankora˘ u unu fojon, kaj tiam li forgesis la malgrandan malgrand an Gerdan kaj la avinon kaj ˆciujn ciujn el la hejmo. “Nun vi v i plu ne n e ricevos rice vos kiso jn!” ˆsi si diris, dir is, “ˆcar car alie a lie mi povus p ovus vin kismor k ismortigi!” tigi!” Kay rigard rig ardis is ˆsin, sin , ˆsi si estis est is bela, be la, pli saˆgan gan kaj pli ˆcarman carma n vizaˆgon gon li ne povis imagi al si. Nun ˆsi ne ˆsajnis sa jnis al li formita formit aˆo o el glacio, glacio , kiel tiam kiam ˆsi sidis ekstere anta˘ u la fenestro ka j faris al li kapsignojn. kapsigno jn. En lia j okuloj okulo j ˆsi si estis estaˆ estaˆo o perfekta. perfekta. Li tute ne sentis sentis timon timon anta˘ u ˆsi, li rakontis al ˆsi, si, ke li povoscias povoscia s kalkuli en la kapo, eˆc kun nombronoj, nombronoj, li sciis la nombron nombron de la kvadrataj kvadrataj mejloj kaj de la loˆgantoj ganto j de la lando, lando , kaj ˆsi si ridetis ridet is ˆce ce ˆcio. cio. Tiam ekˆsajnis sa jnis al li, ke tio, kion li scias, sc ias, ne estas sufiˆca, ca, kaj li ekrigardis supren en la grandan, grandan grandan spacon spacon da aero, aero, kaj ˆsi si flugis flugis kun li, flugis flugis alte supren, supren, al la nigra nigra nubo, kaj la ventego bruis, kvaza˘ u gi gî kantus antus malnov malnovajn kantojn. antojn. Ili flugis super arbaroj arbaroj kaj lagoj, super maroj kaj landoj. Malsupr Malsupree en la profundo profundo siblis la malvarma vento, kriis la lupoj, briletis la neˆgo go kaj super tio flugis la nigraj kriantaj kornikoj; sed super ili brilis la luno, granda kaj klara, kaj al gi gî Kay rigardadis en la da˘ uro de la tuta longa, longa vintra nokto. En la uro tago li dormis ˆce ce la piedo j de la neˆga ga reˆ gino. gino.

Tria rakonto La florˆ gardeno gardeno de la virino, virin o, kiu povosciis sorˆ ci. ci.

Sed kio fariˆgis gis kun la malgran malgranda da Gerda, kiam Kay plu ne reveni revenis? s? Kie en la mondo li troviˆgis? g is? Neni Neniu u tion tion sciis sciis,, neniu neniu povis povis doni doni infor informon mon pri tio. La knaboj knabo j nur rakontis, rakontis, ke ili vidis, kiel li alligis alligis sian glitveturileton glitveturileton al glitveturilo granda kaj luksa, kiu veturis sur la stratojn kaj poste elveturis

* Neˆ ga ga

reˆ gino * gino

64

ekster ekster la urban urban pordegon. pordegon. Neniu Neniu sciis, sciis, kie li estis; fluis multe multe da larmoj, la malgranda malgranda Gerda ploris maldolˆ maldolˆce ce kaj longe. Poste oni supozis, ke li mortis, ke li dronis dronis en la rivero rivero,, kiu kiu fluis fluis proks proksim imee preter preter la urbo. urbo. Esti Estiss ankora˘ ankora˘ u longatempe senlumaj vintraj tagoj. Jen aperis la printempo kun pli varma sunlumo. “Kay mortis kaj malaperis!” diris la malgranda Gerda. “Tion mi ne opinias!” diris la sunlumo. “Li mortis kaj malaperis!” malap eris!” ˆsi si diris al la hirundoj. hirundo j. “Tion ni ne opinias!” opinias!” respondis ˆci ci tiuj, kaj fine la malgranda malgranda Gerda tion anka˘ u plu ne opiniis. “Mi surmetos miajn ruˆgajn ga jn ˆsuojn” suo jn” , ˆsi si diris unu matenon, “tiujn, kiujn Kay ankora˘ u neniam vidis, kaj mi iros al la rivero kaj petos de ˆgi gi informon.” informon.” Estis ankora˘ u tre frue, kiam ˆsi si leviˆ gis, kisis la maljunan avinon, kiu angis, kora˘ u dormetis, surmetis la ruˆgajn gajn ˆsuojn suojn kaj ekiris tute sola ekster la pordegon al la rivero. ˆ estas vere, ke vi forprenis “Cu forprenis de mi mian malgran malgrandan dan kamarad kamaradon? on? Mi donacos al vi miajn ruˆgajn gajn ˆsuojn, suo jn, se vi redonos redo nos lin al mi!” ˆ jnis al ˆsi, ke la ondoj ˆ prenis tiam siajn ruˆgajn Sajnis Sa ondo j mistere jesas al ˆsi. Si gajn ˆsuojn, suojn, la plej karan objekton, kiun ˆsi si posedis, kaj ˆetis ilin amba˘ u en la riveron; sed ili falis tute apud la bordo, kaj la malgrandaj ondoj reportis ilin returne retu rne al ˆsi si sur su r la teron, teron , kvaza˘ kvazau˘ la rivero ne volis forrabi forr abi de ˆsi ˆsian sian plej karan posedaˆ pos edaˆon, on, des pli, ke ˆgi gi ja ja n nee havis la malgra m algrandan ndan Kayon. Sed ˆsi si pensis p ensis,, ke ˆsi si ne sufiˆce ce malproksime malpr oksimen n ˆetis la ˆsuojn, suo jn, tial ˆsi si engrimpis engr impis en boaton, boa ton, kiu staris stari s ˆ iris ˆgis en la kanaro. Si gis la plej p lej ekstrema ekstr ema rando kaj denove ˆetis etis la ˆsuojn suo jn en la ondo jn. Sed la boato b oato ne estis e stis fiksita, fi ksita, kaj ˆce ce la movo, kiun ˆsi si faris, far is, gi gî forˆ fo rˆsovi soviˆgis gîs ˆ de la tero. Si tion rimarkis kaj rapidis reveni, sed anta˘ u ol ˆsi si povis tion fari, la boato estis jam pli ol unu ulnon for de la bordo, kaj nun gi gî rapide ekglitis la˘uflue uflue de la rivero. Tiam la malgranda Gerda forte ektimis kaj komencis plori, sed nur la

* Neˆ ga ga

reˆ gino * gino

65

paseroj a˘ udis udis ˆsin, ka j ˆci ci tiuj ne povis porti ˆsin sin sur la teron; ili tamen flugis ˆ ni estas, la˘ulonge ulonge de la rivero kaj pepadis, kvaza˘u ili il i volus volu s ˆsin sin konsoli: “Ci est as, ˆci ci ni estas!” estas!” La boato kuris kuris la˘ u la fluo; la malgranda Gerda sidis tute silente, ˆ malgrandaj ruˆ nur en ˆstrumpo strum poj. j. Siaj gaj ga j ˆsuoj suo j naˆgis gis malanta˘ u ˆsi, si, sed ili ne povis atingi la boaton, ˆcar car ˆci ci tian la fluo pelis pli forte. Estis ˆcarme carme sur amba˘u bordoj; belegaj floroj, maljunaj arboj, sur la deklivoj klivoj troviˆ troviˆgis gis ˆsafoj safo j ka j bovinoj, bovino j, sed eˆc unu homon oni ne povis vidi. “Eble la rivero portos min al la malgranda Kay!” pensis Gerda, kaj tiam ˆsi si fari fa riˆgis gîs pli gaja, gaj a, ˆsi leviˆgis gis kaj observadis en la da˘ uro uro de multe da horoj la belajn bela jn verdajn bordo jn. Poste ˆsi si preterveturis p reterveturis grandan ˆcerizarban cerizarban gardenon, ˆ en kiu staris dometo kun strangaj ruˆ gaj gaj kaj bluaj fenestroj; gi ˆgi estis kovrita per pajlo, kaj ekstere staris du lignaj soldatoj, kiuj anta˘u la preterveturantoj surˆsultrigis sultr igis la pafilo jn. Gerda ekkriis al ili, ˆsi si opiniis, ke ili estas vivantaj; sed ili kompreneble ne respondis; ˆsi tre t re alproksimiˆgis gis al ili, la fluo pelis la boaton b oaton rekte al la tero. Gerda ekkriis ankora˘ u pli la˘ ute, kaj tiam el la domo eliris maljuna, tre ute, maljuna virino, kiu apogis ap ogis sin sur bastono. bast ono. Por ˆsirmi sirmi sin kontra˘ u la suno, sun o, ˆsi si havis havis sur si grandan ˆcapelon, capelon, kiu estis pripentrita de plej belaj b elaj floroj. “Ho kara, kara, kompa kompatind tindaa infano! infano!”” diris diris la maljuna maljuna virino, virino, “kiaman “kiamaniere iere vi trafis sur la grandan torentan riveron kaj forportiˆ gis tiel malproksimen en la gis mondon? mondon?”” La maljuna maljuna virino virino iris ˆgis gis la rando de la akvo, altiris la boaton per sia bastono al la tero kaj elprenis la malgrandan Gerdan. Kvankam Gerda gojis, gô jis, ke ˆsi si venis sur sekan teron, tero n, ˆsi si tamen iom timis la fremdan maljunan virinon. “Venu “Venu do kaj rakontu ra kontu al mi, kiu vi estas kaj kiamaniere vi venis ˆci ci tien” , ˆsi si diri di ris. s. Gerda rakontis al ˆsi si ˆcion, cion, kaj la maljunulino balancis la kapon kaj diris: “Hm, hm!” Kaj Ka j kiam Gerda ˆcion cion diris al ˆsi kaj demandis, deman dis, ˆcu cu ˆsi ne vidis la malgrandan Kayon, la virino respondis, ke li ne pretervenis, sed kredeble li ankora˘ u venos, ˆsi nur ne malˆgoju, go ju, sed gustumu gustu mu ˆsiajn sia jn ˆcerizo ceriz o jn, rigardu rigar du ˆsiajn sia jn floro jn, kiuj estas pli bela bel a j ol o l ˆciu ciu bildolibro, bildoli bro, ˆcar car ˆciu ciu el ili povas rakonti r akonti tutan historion. historion. Poste ˆsi si prenis Gerdan je la mano, iris kun ˆsi si en la malgrandan malgrandan dometon ka j ˆslosis la pordon. La fenestroj estis tre alte kaj iliaj vitroj estis ruˆ gaj, gaj, bluaj kaj flavaj. La taglumo enfaladis tute strange, sed sur la tablo troviˆ gis gis plej p lej bongus b ongusta tajj ˆcerizo ceriz o j, kaj Gerda manˆgis gis de ili kiom ˆsi si volis, ˆcar car ˆsi ricevis ricev is por tio la permeso pe rmeson. n. Dum ˆsi si manˆgis, gis, la maljuna virino kombis al ˆsi si la harojn haro jn per ora kombilo, kombilo, kaj la haroj krispiˆgis gis kaj briletis kiel oro ˆcirka˘ cirka˘ u gia gîa ˆcarma carma milda vizaˆgo, go, kiu estis ronda kaj floris kiel rozo. “Tian belan malgrandan infanon infanon mi jam tre longe deziris havi!” diris la maljunulino. “Vi vidos, kiel bone ni amba˘ u plaˆcos cos unu al la alia!” Kaj ju pli longe ˆsi si kombis la harojn haro jn de la malgranda Gerda, des pli ˆci ci tiu forgesis sian

* Neˆ ga ga

reˆ gino * gino

66

kuneedukiton Kayon, ˆcar car la maljuna virino povosciis sorˆci, ci, sed ˆsi si ne estis ˆ nur iom sorˆ malbo mal bona na sorˆcistin cis tino. o. Si cadis cadis por sia plezuro, kaj ˆsi si tre deziris restigi resti gi ˆce ce si la malgrandan malgr andan Gerdan. Gerda n. Tial ˆsi si eliris el iris en la l a gardenon, gârdenon, etendis sian apogbast apo gbastonon onon super sup er ˆciujn ciujn rozarbe roza rbeta taˆˆojn, o jn, kaj kvankam ili i li ˆus ankora˘ ankorau˘ belege floris, ili nun ˆciuj ciuj malaperis internen internen en la nigran teron, tiel ke oni ne povis plu vidi ian signon, signon, kie ili estis estis starin starintaj. taj. La maljun maljunuli ulino no timis, timis, ke ˆce ce la vido de la rozoj Gerda rememorus siajn proprajn, rememorus la malgrandan Kayon kaj forkurus. Nun ˆsi si elkondukis Gerdan en la florˆ gardenon gardenon:: Kia bonodoro, bonodoro, kia belego ˆ imageblaj regis tie! Ciuj imagebla j floroj, floro j, apartenanta j al ˆciuj ciuj sezonoj, sezono j, staris tie t ie en plej luksa florado: Nenia bildolibro bildolibro povus p ovus esti pli kolorriˆ kolorriˆ ca ca kaj pli bela. Gerda saltadis de ˆgojo gojo kaj ludadis, ˆgis gis la suno subiris malanta˘ u la altaj alta j ˆcerizarbo cerizarbo j. Tiam ˆsi si ricevis beletan b eletan liton kun ruˆ gaj silkaj kusenoj, plenigitaj per bluaj gaj violoj, kaj ˆsi si dormis kaj sonˆ gis gis tiel ˆcarmege, carmege, kiel reˆ gino g ino en la tago de sia edziniˆgo. go. En la sekvanta sekvanta tago ˆsi denove denove ricevis la permeson ludi kun la floroj en la varma sunlumo, kaj tiel estis dum multe da tagoj. Gerda konis ˆciun ciun floron, sed kiom kiom ajn multe multe da ili tio estis, estis, ˆsi tamen tamen havis havis la senton, senton, ke un unu u inter inter ili mankas, mankas, ˆsi si nur ne sciis kia. Unu tagon ˆsi sidis kaj rigardis rigardis la ˆcapelon capelon de la maljuna virino kun la pentritaj floroj, kaj ˆguste guste la plej bela inter ili estis estis rozo. rozo. La maljun maljunuli ulino no forgesis forgesis forigi forigi gin gîn de la ˆcapelo, cap elo, kiam ˆsi si la aliajn alia jn malaperigis en la teron. Tiel okazas, se oni ne ˆciam ciam estas tute tut e atenta kun sia j pensoj! “Kio!” diris Gerda, “ˆcu cu tute ne troviˆ gas gas ˆci ci tie rozo j?” kaj ˆsi saltis inter la bedo jn, serˆcis cis kaj serˆcis, cis, sed ˆsi si ne povis trovi eˆc unu rozon. Tiam ˆsi si sidi si diˆˆgis gis kaj ekploris; ekploris; sed ˆsiaj siaj varmegaj larmoj falis guste gûste sur unu lokon, kie subteriˆgis gis rozarbetaˆ rozarbetaˆo, kaj kiam la varmaj larmoj malsekigis malsekigis la teron, la arbetaˆ arb etaˆo o subite subit e elteriˆ elter iˆ gis, tiel same floranta, kiel gi gis, gî estis subteriˆginta, ginta, kaj Gerda gîn ˆcirka ir ka˘ u˘prenis, kisis la rozojn, rememoris la belajn rozojn hejme, kaj uprenis, ˆce ce tio ti o anka˘ an ka˘ u la malgranda Kay revenis en ˆsian sian memoron. “Ho, kiom multe multe da tempo mi perdis per la prokrasto!” prokrasto!” diris la malgranda malgranda ˆ vi ne scias, kie li estas?” ˆsi knabino. knabin o. “Mi volis ja j a serˆ se rˆci ci Kayon! Cu si demandis dema ndis ˆ la rozojn. “Cu vi opinias, ke li mortis kaj malaperis?” “Mortinto li ne estas!” diris la rozoj. “Ni estis ja en la tero, kie troviˆgas gas ˆciuj ciuj mortintoj, sed Kay tie ne estis!” “Mi dankas, dankas, mi kore kore dan dank kas!” as!” rediris rediris la malgran malgranda da Gerda kaj iris iris al la ˆ aliaj aliaj floroj, rigardis rigardis en ilian ilian florkali florkaliko kon n kaj demandi demandis: s: “Cu vi ne scias, kie estas la malgranda Kay?” Sed ˆciu ciu floro staris en la sunlumo sunlumo kaj revis pri sia propra fabelo a˘ au˘ historieto. Multe da ˆci ci tiuj a˘ udis la malgranda Gerda, sed neniu floro ion sciis udis pri Kay. Kion diris la fajrolilio? ˆ vi a˘ “Cu udas udas la tamburon? Bum, bum! Tio estas nur du tono j, ˆciam ciam bum,

* Neˆ ga ga

reˆ gino * gino

67

bum! A˘ uskultu la funebran kantadon de la virinoj! A˘ uskultu uskultu uskultu la vokadon de la pastroj! pastroj! En sia longa longa ruˆ ga vesto staras la Hindino sur la brullignaro, avide ga la flamo j elˆsovas sovas sia s iajn jn lango jn supren supre n ˆcirka˘ cirka˘ u la virino kaj ˆsia sia mortinta edzo. Sed la Hindin Hindinoo pensas pensas pri la vivant vivantoo ˆci ci tie en la rondo, rondo, pri li, kies kies okuloj okuloj brulis pli varmege ol la flamoj, flamo j, pri li, kies okulfajro penetras en ˆsian sian koron ˆ la flamo pli forte ol la flamoj, flamoj , kiuj tuj aliformigos ˆsian korpon en cindron. cindro n. Cu de la koro povas morti en la flamoj de la brullignaro?” “Tio estas por mi tute nekomprenebla!” diris la malgranda Gerda. “Tion rakontas mia fabelo!” diris la fajrolilio. Kion diris la konvolvulo? “Transe de la mallarˆga ga kampa vojo staras malnova kavalira kastelo. Densa vinko volviˆgas ga s ˆcirka ci rka˘ u˘ la malnovaj ruˆgaj ga j muroj, muro j, folio fo lio ˆce ce folio, super su per la balkoba lkoˆ kliniˆgas non, kaj sur ˆci ci tiu staras bela knabino. Si gas super la balustradon kaj rigardas malsupren sur la vojon. Nenia rozo ro zo pendas p endas pli freˆse se sur siaj branˆcoj co j ol ˆsi; nenia pomarba floraˆ floraˆo, kiun la vento forpelas de la arbo, ˆsvebas svebas pli ˆ malpeze ol ˆsi. si. Kiel susuras ˆsia multekosta silka vesto! Cu li ankora˘ u ne venas?” ˆ vi parolas pri Kay?” demandis la malgranda Gerda. “Cu “Mi parolas nur pri mia fabelo, pri mia sonˆgo” go” , respondis la konvolvulo. Kion diras la galanto? “Inter “Inter la arboj sur ˆsnuroj snuroj pendas pendas longa longa tabulo, tabulo, tio estas estas balanci balancilo; lo; du ˆcarmaj carma j knabineto j — iliaj vestoj estas blankaj kiel neˆ go, go, longaj verdaj silkaj rubandoj flirtas de la ˆcapeloj capeloj — sidas sur gi gî kaj balancas balancas sin. La frato, kiu estas estas pli granda granda ol ili, ili, staras staras sur la balanci balancilo, lo, per la brako brako li ˆcirk cirka˘ uprenis uprenis la ˆsnuron, snuron, por sin teni, ˆcar car en unu mano li havas havas malgrandan malgrandan tason, en la dua argilan argilan pipon, li faras faras sapajn vezik vezikojn. ojn. La balancil balanciloo moviˆ moviˆ gas, kaj la vezikoj veziko j flugas flu gas kun k un beleta b eleta j ˆsanˆ sanˆ giˆ giˆgantaj gantaj koloroj. La lasta pendas ankora˘ u ˆce la trunko de la pipo kaj balanciˆ gas en la vento; la balancilo moviˆgas. gas gas. La nigra hundeto, malpeza kiel la vezikoj, leviˆgas gas supren sur la malanta˘ uaj uaj piedoj kaj ˆ tiu flugas returne, la hundo falas, bojas volas anka˘ u sur la balancilon. Ci ˆ estas incitetata, la vezikoj krevas, — balanciˆganta kaj koleras. Gi ganta tabulo, krevan kr evanta ta ˆsa˘ saumaˆ u˘maˆo o estas est as mia kanto!” kanto! ” “Eble tio, kion vi rakontas, estas bela, sed vi ˆgin gin rakontas tiel malgaje, kaj pri la malgranda Kay vi nenion diras!” Kion rakontas la hiacintoj? “Estis tri belaj fratinoj, diafanaj kaj delikataj; la vesto de unu estis ruˆga, ga, la vesto de la dua estis blua, kaj la vesto de la tria estis tute blanka. Mano en mano ili dancadis ˆce ce la senbrua senbrua lago en la serena lunlumo. Ili ne estis elfoj, ili estis homidoj. Tie estis tia dolˆ ca ca bonodoro, b onodoro, kaj la knabinoj malaperis en la arbaro. arbaro. La bonodoro fariˆ farigis gîs pli forta, — tri ˆcerkoj, cerkoj, en kiuj kuˆsis sis la belaj bela j knabinoj, knabinoj, glitis glitis el la densejo densejo de la arbaro trans la lagon. lagon. Lampiroj Lampiroj lumante lumante ˆ la dancintaj knaflu fluga gadi diss ˆcirka ci rka˘ ue, u˘e, kiel malgrandaj malgranda j ˆsvebantaj kandeletoj. Cu

* Neˆ ga ga

reˆ gino * gino

68

binoj dormas a˘ u ˆcu cu ili mortis? mort is? La odoro o doro de la floro diras, ke ili estas e stas kadavroj. La vespera sonorilo sonoras pri mortintoj!” “Vi faras faras min tute malgaja!” malgaja!” diris diris la malgranda malgranda Gerda, Gerda, “Vi odoras odoras tiel tiel forte; mi devas d evas pensi pri la mortintaj mor tintaj knabinoj! kna binoj! Ha, ˆcu cu efektive la malgranda Kay mortis? La rozoj estis sub la tero, kaj ili diras, ke ne!” “Tin “T in,, tin! tin!”” sonori sonoriss la sonori sonorile letoj toj de la hiaci hiacint nto. o. “Ni “Ni ne sonoras sonoras pri la malgranda Kay, kiun ni tute ne konas! Ni nur kantas nian kanton, la solan, kiun ni scias!” Gerda iris al la leontodo, kiu lumetis tra siaj verdaj folioj. “Vi estas malgranda radianta suno,” ekparolis al gi gî Gerda, “diru al mi, ˆcu cu vi scias, kie mi povas trovi mian ludkamaradon?” La leontodo lumis tre bele kaj rigardis Gerdan. Kian kanton la leontodo povis kanti? Anka˘ u gia gîa kanto ne estis pri Kay. “Sur malgrandan korton en la unua printempa tago la ˆcarma carma suno lumis tre varme; varme; la radioj glitis malsupren la˘ u la blankaj muroj de la najbara domo; tute apude disvolviˆgis gis la unua flava flava floro kaj lumis kiel oro en la varmaj radioj de la suno suno.. La maljuna maljuna avin avinoo sidi sidiss ekst ekstere ere en sia sia seˆ sego; gô; la nepino, nepin o, malriˆca ca ˆ bela servistino, post farita mallonga vizito venis returne hejmen. Si kisis la avinon. Estis oro, kora oro, en tiu feliˆca ca kaj feliˆciga ciga kiso, oro en la buˆso; so; oro en la koro, koro, oro en la matena horo. Vidu, Vidu, tio estas estas mia malgrand malgrandaa histori historio!” o!” diris la leontodo. “Mia “Mia maljun maljunaa kompa kompatind tindaa avino avino!” !” gemis gêmis Gerda. “Jes, ˆsi si certe sopiras pri mi, malˆgojas go jas pri mi, kiel ˆsi si malˆgojis gojis pri la malgranda Kay. Sed mi venos returne hejmen, kaj tiam mi rekondukos kun mi Kayon. Vane mi demandas la florojn, ili scias nur sian propran kanton, ili donas al mi nenian informon!” Kaj ˆsi si suprenfaldis sian jupeton, por p or povi kuri pli rapide. Sed la narciso frapis ˆsian sia n piedon pie don,, kiam kia m ˆsi si gin gîn transsaltis. transsaltis. Tiam ˆsi si haltis, haltis, rigardis rigardis la malplenan malplenan floron kaj demandis: demandis: “Eble vi ion scias?” kaj ˆsi tute malalten malalten kliniˆ gis gis al la floro. Kaj Ka j kion diris ˆci ci tiu? t iu? “Mi povas vidi min mem, mi povas vidi min mem!” babilis la narciso. “Ho, ho, kiel mi bonodoras! b onodoras! Supre en la subtegmenta subtegmenta ˆcambreto cambreto staras duonee vesti duon vestita ta malgran malgranda da dancist dancistino; ino; jen ˆsi staras staras sur un unu u piedo, piedo, jen sur amba˘ u; u; la tutan mondon ˆsi si forpuˆsas sas per la piedoj; piedo j; sed ˆcio cio estas nur blufo. ˆ Si verˆsas sas akvon el la tekruˆco co sur peceton pec eton da ˆstofo, stofo , kiun ˆsi si tenas, tena s, — tio estas esta s ˆsia sia korseto! korseto! Jes, Jes, jes, jes, pureco pureco estas estas duono de la vivo! vivo! La blank blankaa vesto, vesto, kiu pendas tie sur la hoko, estas anka˘ u lavita lavita en la tekruˆ tekruˆco co kaj sekigita sekigita sur la tegmento. tegme nto. Kiam ˆsi si gin gîn metas met as sur sin, sin , ˆsi si ligas liga s ˆcirka˘ cir ka˘ u la kolon la safrane flavan tukon, tiam la vesto ˆsajnas sa jnas pli p li blanka. Alten la piedon! Rigardu, kiel ˆsi si sin plenb plenblo lov vas sur un unu u trunke trunketo! to! Mi pov p ovas as vidi min mem, mem, mi povas povas vidi min mem!” “Tio “T io estas estas por mi tute tute indi indife feren renta! ta!”” diri diriss Gerda Gerda,, “tio “tio ne estas ta˘ uga rakonto por po r mi!” Kaj ˆsi si kuris gis gîs la rando de la ˆgardeno. gardeno.

* Neˆ ga ga

69

reˆ gino * gino

La pordo estis fermita; tamen ˆsi si premis la rustiˆ gintan anson tiel longe, gis ˆgis ˆgi gi cedis kaj la pordo malfermiˆgis; gis; kaj nun la malgranda Gerda nudapiede elkuris en la malproksiman mondon. Tri fojojn fo jojn ˆsi ekrigardis malanta˘ uen, uen, sed neniu ˆsin sin persekutis. persekutis. Fine ˆsi si ne povis plu iri kaj sidiˆ gis gis sur granda ˆstono. stono. Kiam Kia m ˆsi si ekriga ekr igardi rdiss ˆcirka˘ cir ka˘ uen, uen, ˆsi rimarkis, rimarkis, ke la somero pasis; estis malfrua malfrua a˘utuno, utuno, sed en la bela garden gâr deno; o; kie ˆciam cia m reˆ r eˆgis gis sunlum sun lumoo kaj ka j star s taris is floro flor o de ˆciuj ciu j sezonoj, oni tion ne povis rimarki. “Ho Dio, kiom multe multe da tempo mi perdis!” perdis!” diris diris la malgran malgranda da Gerda. “Fariˆ gis g is ja a˘ utuno, utuno, mi ne devas ripozi!” Kaj Ka j ˆsi si leviˆgis, gis, por iri pluen. Ho, kiel vundoplenaj vundoplenaj kaj lacaj estis ˆsiaj siaj malgrandaj malgrandaj piedoj, kaj kiel malvarme kaj krude estis ˆcirka˘ cirka˘ ue! ue! La longaj folioj de la salik salikoo estis flav flavaj, kaj per grandaj gutoj la roso faladis faladis malsup malsupren. ren. Un Unu u folio folio post la alia defalis, defalis, nur la prunelarbo havis sur si ankora˘ u fruktojn, frukto jn, kiuj cetere ce tere estis sufiˆce ce akragustaj kaj adstringantaj adstringantaj por la buˆso. so. Ho, kiel grize kaj malfacile malfacile estis en la malproksima mondo!

Kvara rakonto Princo Pri nco kaj reˆ gidino gid ino..

Gerda Gerda devis devis denov denove ripozi ripozi.. Jen Jen sur sur la neˆ go, g o, guste gûste kontra˘ u ˆsia sia loko de ripozo, eksaltis granda korniko, kiu jam anta˘ ue ue tie sidis, atente ˆsin rigardis kaj balanca balancadis dis la kapon. kapon. Nun gi gî dir diris is:: “Kra, “Kra, kra! kra! bon tag, tag, bon tag! tag!”” Pli Pli bone gi gî ne povis paroli, ˆgi gi tamen ne havis malbonajn intencojn koncerne la malgrandan malgr andan knabineton knabi neton kaj demandis de mandis ˆsin, sin, kien ˆsi si iras ira s tiel tie l sola en la malprokmalpr oksiman mondon. La vorton “sola” Gerda komprenis tro bone, kaj gian gîan tutan enhavon ˆsi si sentis tre profunde; kaj ˆsi si rakontis al la korniko sian tutan vivon kaj sorton kaj demandis, ˆcu cu gi gî ne vidis Kayon. La korniko balancis la kapon tre medite kaj diris: “Povas esti, povas esti!”

* Neˆ ga ga

reˆ gino * gino

70

ˆ vi tion opinias “Kiel? Cu opinias?” ?” ekkrii ekkriiss la malgran malgranda da knabino knabino kaj kisis kisis la kornikon tiel fortege, fort ege, ke ˆsi si preska˘ u premmortigis gin. gîn. “Singar “Singarde, de, singarde! singarde!”” diris diris la kornik korniko. o. “Mi opinias, opinias, ke tio estas la malmalgranda Kay! Sed nun li certe vin forgesis pro la reˆgidino!” gidino!” ˆ “Cu li logas ˆce ce reˆgidino?” gidino?” demandis Gerda. “Jes, a˘ uskultu uskultu!” !” respondis respondis la korni korniko ko,, “sed estas al mi malfacile malfacile paroli paroli vian vian lingv lingvon. on. Tamen amen se vi komprena komprenass la lingvon lingvon de la kornikoj, kornikoj, mi povos povos rakonti pli bone!” “Ne, tiun lingvon lingvon mi ne lernis!” diris Gerda; “sed la avino povosciis povosciis paroli ˆgin gin tiel same lerte, kiel la rabistan lingvon de la infanoj, Ho, kial mi ˆgin ne lernis!” “Ne estas grave!” grave!” diris diris la korni korniko ko,, “mi rakonto rakontoss tiel, tiel, kiel kiel mi povos, povos, sed mia rakontado certe ne estos bona.” Kaj gi gî rakontis, kion gi ˆgi sciis. “En la regno, en kiu ni nun sidas, loˆ gas gas eksterordinare saˆ ga ga reˆgidi gi dino no;; ˆciuj ci ujn n gazetojn, kiuj ekzistas en la mondo, ˆsi si tralegis tralegis kaj denove denove forgesis, forgesis, tiel saˆ ga ga ˆsi si esta e stas. s. Anta˘ Anta u˘ nelonge ˆsi si sidis sur la trono, kio, kiel oni scias, tute ne estas interesa, kaj pretervole ˆsi si kantetis por si: “Kial do mi ne edziniˆ gu?” gu?” — “Ha, en ˆci ci tiuj vortoj estas multe da vero!” ˆsi si ekpensis, kaj tuj ˆsi decidis edziniˆ gi. gi. Sed ˆsi si volis volis havi havi edzon, kia povoscius povoscius respondi, kiam oni parolas al li, tian edzon, kiu ne sole starus ka j havus grandsinjoran gr andsinjoran mienon, mieno n, ˆcar car tio estas treege tre ege ˆ enuiga. Si ordonis o rdonis kunkunvoki ku nkunvoki per tamburado ˆciujn ciujn korteganino jn, kaj kiam ˆci ci tiuj ti uj audis u ˘dis ˆsian sian deziresprimon,— ili tre ekˆ gojis. go jis. “Tio plaˆcas cas al mi!” ekkriis ˆciu ciu el ili, “pri tio mi anta˘ u ne longe jam mem pensis! p ensis!”” “Kredu al mi, ke ˆciu ciu vorto, vorto, kiun mi diras diras al vi, estas estas la pura vero! vero!”” interr interrompi ompiss la kornik kornikoo sian sian rakontadon; rakontadon; “mi havas havas malsov malsovaˆgan gan amatinon, amatinon, kiu libere promenadas promenadas en la palaco pal aco,, kaj ˆsi si ˆcion cio n rakontis rako ntis al mi!” Kompreneble gia gîa amatino estis anka˘ u korni kor niko, ko, ˆcar ca r ˆciu ci u korni kor niko ko serˆ se rˆcas ca s similan al si, kaj tio ˆciam ciam estas korniko. “La gazetoj tuj aperis kun rando el koroj kaj monogramoj de la reˆ gidino. gidino. ˆ povis legi en ili nigre sur blanke, Ciu blanke, ke ˆciu ciu juna viro kun bela eksteraˆ eksteraˆo o havas la rajton veni en la palacon kaj paroli kun la reˆ gidino, gidino, kaj ke tiun, kiu povoscius tiel paroli, ke malgra˘ u la ˆcirka ci rka˘ u uanta ˘anta brilo li esprimus siajn pensojn senˆgene gene kaj samtempe parolus plej bone, tiun la reˆ gidino prenos kiel edzon. gidino Jes, Jes, jes!” jes!” diris diris la kornik korniko, o, “vi povas povas kredi al mi, tio estas tiel same same vera, vera, kiel kiel la fakto, ke mi sidas ˆci ci tie. La homoj venis venis en grandaj grandaj amasoj, amasoj, estis estis granda grand a kurado kurad o kaj puˆsiˆ siˆ gado, tamen neniu sukcesis, nek la unuan nek la duan gado, tagon. Kiam ili estis ekstere sur la strato, ˆciuj ciuj bonege b onege pov p ovosciis osciis babili, sed apena˘ u ili eniris tra la pordego de la palaco kaj ekvidis la arˆ gentokovritajn gentokovritajn korpogardistojn korpogardistojn kaj supre de la ˆstuparoj stuparoj la servistojn en oro kaj la grandajn granda jn prilumitajn salonojn, ili tuj konfuziˆgis. g is. Kaj kiam kiam ili staris staris anta˘ anta˘ u la trono, sur kiu sidis la reˆgidino, gidino, ili povis nur ripeti ˆsian sian lastan vorton, kaj tia sola ripetado ne estis simpatia por ˆsi. si. La homoj homo j estis tiel konfuzita j, ke ili preska˘ u

* Neˆ ga ga

reˆ gino * gino

71

troviˆ gis gis en sveno, ˆgis gis ili returne estis sur la strato, tiam la babilado komenciˆ gis gis denove denove.. En tutaj vicoj ili staris staris de la urba pordego pordego gis gîs la palaco. palaco. Mi mem estis tie, por anka˘ u tion vidi!” vidi!” asertis asertis la korni korniko ko.. “Ili “Ili fariˆ farigis gîs malsataj kaj soifaj, tamen en la palaco oni ne donis al a l ili eˆc iom da malfreˆsa sa akvo. a kvo. Estas vero, ke kelkaj el la plej saˆgaj gaj provizis sin per buterpanoj, sed ili ne dividis ilin ilin kun sia na jbaro. jbaro. Ili pensis: pensis: ‘Li aspektu aspektu malsata, malsata, tiam la reˆ gidino gidino lin ne prenos! prenos!’’ ” ˆ li “Sed Kay, Kay, la malgranda malgranda Kay!” Kay!” demandi demandiss Gerda. Gerda. “Kiam “Kiam li venis venis?? Cu anka˘ u troviˆgis gis inter la amaso?” “Ne rapidu! rapidu! Nun ni alvenas alvenas guste gûste al li! En la tria tria tago venis venis malgrand malgrandaa persono, per sono, sen ˆcevaloj cevalo j a˘ u veturilo, tute gaja ga ja kaj bonhu b onhumora, mora, kiu kvaza˘ u promenante iris rekte en la palacon. Liaj okuloj brilis kiel la viaj, li havis belegajn longajn longa jn harojn, haro jn, sed malriˆcajn ca jn vestojn.” “Tio “T io esti estiss Kay!” Kay!” goje gôje ekkrii ekkriiss Gerda Gerda.. “Ho, “Ho, mi do lin lin trovi trovis! s!”” Kaj ˆsi si pla˘ udis udis per la manoj. “Li havis malgrandan tornistron sur sia dorso” , diris la korniko. “Ne, tio certe estis est is lia glitveturileto!” diris Gerda, “ˆcar car kun sia glitveturileto li foriris!” “Pov “P ovas as esti!” esti!” rediris rediris la korniko korniko;; “mi ne vidis vidis tute precize. precize. Sed tion mi scias de mia malsovaˆga ga amatino, ke kiam li eniris tra la pordego de la palaco kaj ekvidis la arˆgentokovri gentokovritajn tajn korpogardistojn korpogardistojn kaj supre de la ˆstuparoj la servistojn en oro, li absolute neniom konfuziˆ gis. gis. Li faris al ili supra su praˆˆan kapsignon kaj diris: ‘Estas certe enuige enuige stari sur la ˆstuparo, stuparo, mi preferas eniri!’ Intern Internee la salonoj brilis brilis per hela hela lumo lumo de kandeloj. kandeloj. Sekretaj Sekretaj konsi konsilan lanoj oj kaj ekscelencoj iradis sur propraj piedoj kaj portis orajn vazojn; oni certe povis ricevi ricevi korprem korpremon. on. Liaj botoj knaris knaris terure terure la˘ ute, ute, sed ˆsajnis, sajnis, ke tio lin tute ne maltrankviligis.” “Tio “T io tute tute certe certe esti estiss Kay! Kay!”” ekkrii ekkriiss Gerda Gerda,, “mi “mi scia scias, s, li havi haviss nov novajn botojn; mi a˘ udis udis kiel ili knaris en la ˆcambro cambro de la avino!” “Jes, “Jes, kiel kiel ili knaris!” knaris!” diris diris la kornik korniko; o; “kaj “kaj vigle vigle kaj bonh bonhumor umoree li eniris rekte al la reˆ gidino; gidino; ˆci ci tiu sidis sur perlo, kiu estis tiel granda kiel radˆspinilo. spinilo. ˆ Ciuj kortegaj sinjorinoj kun siaj servistinoj kaj kun la servistinoj de siaj servist servistinoj inoj kaj ˆciuj ciuj kavali avaliroj roj kun siaj servist servistoj oj kaj kun la servis servistoj toj de siaj servistoj, kiuj anka˘ u havis servobubon servobu bon,, staris st aris en e n ordo ord o ˆcirka˘ cirka˘ ue. ue. Ju pli proksim proksimee al la pordo ili staris, des pli fiere ili aspektis. aspektis. Anta˘ Anta˘ u la servobubo de la servisto de servisto, servisto , kiu ˆciam ciam portas p ortas pantoflojn, pa ntoflojn, oni de respekto preska˘ u devis direkti la rigardon al la planko, planko, tiel fiere li staris ˆce ce la pordo!” “Tio kredeble estas terura!” diris la malgranda Gerda, “Kaj Kay tamen ricevis la reˆgidinon?” gidinon?” “Se mi ne estus korniko, mi ˆsin sin ricevus, malgra˘ u ke mi estas est as jam j am fianˆ fi anˆcigita cig ita.. Oni diras, ke li parolis tiel same bone, kiel mi parolas, kiam mi uzas la lingvon de kornikoj, tion diris al mi mia malsovaˆga g a amatin amatino. o. Li estis estis gaja

* Neˆ ga ga

reˆ gino * gino

72

kaj ˆcarmega. carmega. Cetere li tute ne havis edziˆ gajn intencojn, li venis sole nur por gajn a˘udi udi la saˆgecon gecon de la reˆgidino, gidino, kaj ˆgin gin li trovis bona, b ona, kaj ˆsi si lin anka˘ u trovis bona.” “Jes “Jes,, certe! certe! tio tio estis estis Kay!” Kay!” diri diriss Gerd Gerda, a, “li estis estis tiel tiel saˆ ga, ga, li povosciis kalkuli en la kapo kun nombronoj! Ho, ˆcu cu vi ne volus volus enkonduki enkonduki min en la palacon?” “Nu, estas facile tion diri!” respondis la korniko. “Sed kiamaniere ni tion faros? Mi parolos pri tio kun mia malsovaˆ ga ga amatin a matino; o; ˆsi si kredeb kr edeble le povos p ovos doni don i ˆ tion mi devas al vi diri, ke tia malgranda knabino, kiel al ni konsilon. Car vi, neniam ricevas permeson por eniri.” “Jes, mi ˆgin gin ricevos!” ekkriis Gerda. “Kiam Kay a˘udos udos pri mia alveno, li tuj eliros kaj prenos min!” “Atend “Atendu u min tie ˆce ce la barilo! barilo!”” diris diris la korni korniko ko,, skuetis skuetis la kapon kaj forflugis. Esti Estiss jam jam mall mallume ume,, kiam kiam la kornik ornikoo reveni revenis. s. “Ra, “Ra, ra!” ra!” gi gî dir diris is.. “Mi “Mi transdo transdonas nas al vi multe multe da salutoj salutoj de ˆsi! si! Jen estas malgranda malgranda pano por vi, kiun ˆsi si prenis el la kuirejo, kuirejo, kie troviˆ trovigas gâs sufiˆ ce ce da pano, kaj vi certe estas malsata! malsata! Estas por vi nefareble veni en la palacon, ˆcar car vi estas nudapieda. nudapieda. La arˆgentokovritaj gentokovritaj korpogardistoj kaj la servistoj en oro tion ne permesus. Tamen ne ploru, vi iamaniere jam venos tien. Mia amatino konas malgrandan malanta˘ uan uan ˆstuparon, stupa ron, kiu kondukas al la dormoˆcambro, cambro , kaj ˆsi si scias, kie ˆsi si povas ricevi ricev i la ˆslosilon.” slosilo n.” Ili eniris en la ˆgardenon, gardenon, en la grandan aleon, kie la folioj jam defalis unuj post la aliaj, kaj kiam en la palaco iom post p ost iom estis estingitaj estingita j ˆciuj ciuj kandeloj, la korniko kondukis kondukis la malgrandan malgrandan Gerdan al malanta˘ malanta˘ ua ua pordo, kiu estis nur duonfermita. ˆ havis tian senton, Ho, kiel la koro de Gerda batis de timo kaj sopiro! Si kvaza˘ u ˆsi si volas volas fari ion malbonan, kaj tamen ˆsi si volis volis ja nur sciiˆ gi, gi , ˆcu cu la ˆ prezentis al si tute vive malgran malgranda da Kay tie estas. Jes tio estis certe li! Si liajn saˆgajn gajn okulojn, liajn longajn harojn; ˆsi vidis lin sincere ridanta, kiel tiam, kiam ili hejme sidis sub la rozoj. Li certe gojos, gô jos, kiam li ˆsin sin vidos, kiam li a˘ udos, udos, kiel malproksiman vojiron ˆsi faris pro li, kaj kiam li sciiˆ gos, gos, kiel aflikti afliktitaj taj ili ˆciuj ciuj estis estis hejme, hejme, kiam kiam li plu ne reveni revenis. s. Ho, tio estis timo timo kaj gojo! ˆgojo! Jen ili estis sur la ˆstuparo. stuparo. Tie sur ˆsranko sranko brulis br ulis malgranda malgra nda lampo. Meze sur la planko staris la malsovaˆ ga ga korniko, turnadis tur nadis la kapeton ˆciuflanken ciuflanken kaj observadis Gerdan, kiu faradis far adis riverencojn, kiel la avino ˆsin sin instruis. “Mia fianˆco co rakontis al mi pri vi, mia malgranda fra˘ ulineto, ulineto, tre multe da bono!” komencis komencis la malsovaˆ malsovaˆ ga ga korniko. korniko. “Via sorto estas anka˘ anka˘ u efektive tre kortuˆ kortuˆsanta. santa. Estu tiel bona kaj prenu la lampon, mi iras anta˘ u vi. Ni iros ˆci ci tie rekte, rekte , ˆcar car ˆci ci tie ni neniun neniu n renkontos.” renkontos .” ˆ “Sajnas al mi, ke iu venas malanta˘ u ni!” diris Gerda; kaj efektive io pre-

* Neˆ ga ga

reˆ gino * gino

73

terflugis preter ˆsi. si. Estis tiel, kvaza˘ u ombroj transglitas sur la muro, ˆcevaloj cevaloj kun flirtantaj flirtanta j kolharoj kaj ka j graciaj gracia j kruroj, kruro j, ˆcasoservistoj, casoservisto j, sinjoro j kaj sinjorino j sur su r ˆcevalo ce valo j. “Tio estas nur sonˆgoj!” goj!” diris la korniko, “ili venas kaj prenas la pensojn de la altaj gesinjoroj gesinjoroj al ˆcaso. caso. Tio estas favora favora por p or nia celo, en tia okazo vi en la lito povos pli bone ilin pririgardi. Sed mi fidas, ke kiam vi atingos honoron kaj altan situacion, vi montros dankeman koron.” “Kial ni nun perdu vortojn pri tio!” diris la arbara korniko. Jen ili eniris en la unuan salonon; ˆgi gi estis kovrita per rozokolora atlaso, kaj ˆ tie la sonˆgoj artefarit arte faritaa j floroj floro j ornamis ˆciujn ciujn muro jn. Ci goj jam preterflugis preterflugis anta˘ u ili, sed ili flugis tiel rapide, ke Gerda ne sukcesis vidi la altajn gesinjorojn. Unu salono estis pli luksa ol o l la alia; la vido de la multaj grandvaloraˆ grandvaloraˆoj o j povis ˆ plafono similis simple ka˘ uzi uzi kapturnon. Jen ili estis en la dormoˆ dor moˆcambro. cambro. Gia similis al granda palmo kun folioj el vitro, el belega vitro, kaj meze sur la planko, fiksite al dik d ikaa stango el oro, staris du litoj, el kiuj ˆciu ciu havis la formon fo rmon de lilio. Unu, en kiu kuˆsis sis la reˆgidino, gidino, estis blanka; la dua estis ruˆga, ga, kaj en ˆci ci tiu ˆ forklinis flanken unu el la folioj, Gerda devis serˆci ci la malgrandan Kayon. Si ˆ elkriis tute la˘ute kaj tiam ˆsi si ekvidis ekvidis brunan nukon. Jes, tio estis Kay! Si ute lian lian nomon, tenis tenis la lampon tiel, tiel, ke la lumo falu sur lin. lin. . . la sonˆ go go j surˆ su rˆcevale ce vale enkuregis enkur egis returne retur ne en e n la ˆcambron, cambron , li vekiˆ gis, gis, turnis turnis la kapon, kapon, kaj. kaj. . . tio ne estis estis la malgranda Kay. La princo similis al li nur per sia nuko, sed li estis juna kaj bela. Kaj el la blanka liliforma lito elrigardis la reˆgidino gidino kaj demandis, kio tio estas. Tiam la malgranda malgrand a Gerda ekploris kaj rakontis sian tutan tu tan historion histo rion kaj ˆcion, cion, kion la kornikoj korniko j faris por ˆsi. si. “Ho kompati kompatinda nda infano!” infano!” diris diris la princo kaj kaj la reˆ gidino, gidino, kaj ili la˘udis udis la kornikojn kaj diris, ke ili tute ne koleras ilin, sed ke pli ofte ili tion ne faru. Dume ili ricevos rekompencon. ˆ vi volas “Cu volas libere flugi?” flugi?” demandi demandiss la reˆ gidino, gidino, “a˘ u ˆcu cu vi volas ricevi ricev i fiksitan oficon de kortegaj kornikoj kun ˆcio, cio, kio estas elˆ elˆetata el la kuirejo?” Amba˘ u kornikoj kliniˆgis gis kaj petis fiksita fiksitan n oficon, oficon, ˆcar car ili pensis pensis pri sia estonta maljuneco kaj diris, ke estas ja tiel bele, se oni en la maljuneco povas vivi senzorge. La princo leviˆgis gis el sia lito kaj proponis proponis al Gerda, Gerda, ke ˆsi si dormu dormu en gi, gî, ˆ kunmetis siajn malgrandajn manetojn kaj pli multe li ja ne povis fari. Si pensis: “Kiel bonaj estas la homoj kaj la bestoj!” besto j!” Kaj ˆsi si fermis siajn okulojn ˆ kaj dolˆce ce endorm end ormiˆ iˆgis. gis. Ciuj sonˆgoj goj denove enˆsvebis, svebis, kaj nun ili aspektis kiel anˆgeloj geloj de Dio. Ili tiris malgrandan malgrandan glitveturilon glitveturilon,, sur kiu sidis Kay kaj kaj faradis kapsignojn. Sed la tutaˆ tutaˆo estis nur kreitaˆo o el la regno de sonˆ goj, go j, kaj tial ˆce ce ˆsia si a veki vekiˆˆgo go gi gî denove malaperis. En la sekvanta sekvanta tago oni vestis ˆsin sin de d e la kapo gis gîs la piedoj per veluro kaj silko. Oni afable afa ble proponis pr oponis al ˆsi, si, ke ˆsi si restu rest u en la palaco pa laco kaj vivu en lukso kaj

* Neˆ ga ga

74

reˆ gino * gino

gojoj, ˆgo joj, sed ˆsi si petis p etis nur pri malgranda veturilo kun unu ˆcevalo cevalo kaj pri paro da boteto j, dirante, dira nte, ke tiam ˆsi si volas denove elveturi en la malproksiman mondon kaj ka j serˆ se rˆci ci Kayon. Kayo n. ˆ ricevis ne sole la botetojn, sed anka˘ Si u mufon, mufo n, kaj oni ˆcarme car me ˆsin sin vestis. vest is. Kiam ˆsi volis forveturi, forvetu ri, anta˘ antau˘ la pordo staris nova veturileto el pura oro, la blazono de la princo kaj de la reˆ gidino gidino brilis sur gi ˆgi kiel stelo. stel o. Koˆcero, cero , servisto servis tojj kaj anta˘ urajdantoj — jes, jes, anta˘ urajdantoj urajdantoj urajdantoj anka˘ u ˆci ci estis e stis — sidis sid is kun k un ora o rajj kronoj sur la kapo. La princo kaj la reˆgidino gidino mem helpis al ˆsi si eniri en la kaleˆson son kaj deziri dez iriss al a l ˆsi si ˆcian cia n feliˆ f eliˆcon. con . La arbara arb ara korniko, korn iko, kiu dume dum e jam j am edziˆ edz iˆ gis, gis, akompanis ˆsin sin la unuajn tri mejlojn; mejlo jn; gi gî sidis flanke de ˆsi, si, ˆcar car veturadon veturad on sur la dorsanta˘ ua ua loko ˆgi gi ne povis traelporti. La dua korniko staris proksime kaj frapadis per la flugiloj; gi gî ne akompanis akompan is ˆsin, sin, ˆcar car depost dep ost la ricevo de la fiksita ofico kun la abunda manˆ gado gado gi gî ofte suferadis kapdoloron. Interne la kaleˆ kaleˆso so estis garnita per sukerkrakenoj, kaj sidkestoj estis plenigitaj per fruktoj kaj spiconuksoj. “Adia˘ u, u, adia˘ u!” u !” krii kriiss la princ princoo kaj la reˆ gidino, kaj la malgranda Gerda gidino, ploris, kaj la korniko anka˘ u ploris. Tiel pasis la unuaj mejloj, poste anka˘ u la ˆ korniko diris adia˘u, u, kaj tio estis la plej malfacila disiˆgo. go. Gi flugis sur arbon kaj frapadis per siaj nigraj flugiloj tiel longe, kiel gi ˆgi povis ankora˘ u vidi la kaleˆson, son, kiu brilis kiel la varma sunlumo. sunlum o.

Kvina rakonto Malgranda rabistinfano.

Ili veturis tra tr a la malluma arbaro, arbar o, sed la kaleˆ kaleˆso so lumis malproksimen. Tio estis malagrabla por la okuloj de la rabistoj, tion ili neniel povis toleri.

* Neˆ ga ga

reˆ gino * gino

75

“Tio estas oro, tio estas oro!” ili ekkriis; ili elkuregis, elkuregis, kaptis la ˆcevalojn cevalojn je la kondukiloj, mortigis la malgrandajn anta˘ urajdantojn, ura jdantojn, la koˆ ceron ceron kaj la servistojn servisto jn kaj eltiris la malgrandan malgr andan Gerdan el la kaleˆso. so. ˆ estas grasa, ˆsi “Si si estas bonega, ˆsi estis nutrita nutrita per nukskern nukskernoj!” oj!” diris la maljuna rabista virino, kiu havis longan hirtan barbon kaj brovojn, kiuj ˆ estas tiel same bona, kiel malgranda pendis pendis malsupren malsupren super la okulojn. okulojn. “Si ˆ tiuj vortoj ˆsi grasa ˆsafido! safido ! Nu, kian bon bonan an guston gusto n ˆsi si havos!” Ce si eltiris sian tranˆcilon, cilon, kiu brilis tiel, ke ˆgi gi ka˘ uzis uzis teruran timon! “A˘u!” u !” ekkri ekkriis is la virino virino en la sama sama moment momento. o. La sovaˆ sovaˆ ga ga kaj malbone edukita filino de la virino, virino, kiu pendis sur ˆsia dorso, mordis ˆsin sin en la orelo. “Vi abomenin abomeninda da bubino! bubino!”” diris diris la patrino patrino,, kaj ˆsi si ne havis havis la eblon eblon bu buˆˆci ci Gerdan. ˆ ludu kun ˆ donu al mi “Si kun mi!” diris diris la malgrand malgrandaa rabista rabista knabino knabino.. “Si sian belan mufon, mufon, sian belan veston, veston, ˆsi si dormu kun mi en mia lito!” kaj ˆce ce tio ˆsi si denove denove ekmordis ekmordis tiel, ke la rabista virino eksaltis eksaltis alte kaj sin turnadis tien kaj reen, tiel ke ˆciuj ciuj rabistoj ridis kaj diris: “Vidu, kiel ˆsi si dancas kun sia bubino!” “Mi volas en la kaleˆ kaleˆson!” son!” diris la malgranda malgr anda rabista knabino, kaj oni devis ˆ sidiˆgis plenumi ˆsian sian volon, ˆcar car ˆsi si estis tre eldorlotit eldor lotitaa kaj tre obstina. obsti na. Si gis en la kaleˆson son kun Gerda, Gerda , kaj ili veturis trans tran s ˆstipo stip o jn kaj ˆstono stono jn ˆciam ciam pli profunden profu nden en la arbaro arbaron. n. La malg malgran randa da rabi rabista sta knabin knabinoo estis estis tiel tiel same same grand grandaa kiel kiel ˆ okuloj estis tute Gerda, sed pli forta, pli larˆgaˆ gaˆsultra sultr a kaj pli brunigita. bruni gita. Siaj ˆ prenis la malgrandan Gerdan ˆcirka˘ nigraj, ili aspektis preska˘ u malgaje. Si cirka˘ u la korpo kaj diris: “Ili vin ne buˆcos, cos, tiel longe lon ge kiel mi ne estos kolera kontra˘ u vi! Vi certe estas reˆgidino?” gidino?” “Ne!” respondis resp ondis la malgranda malgra nda Gerda kaj rakontis al ˆsi si ˆcion, cion, kion ˆsi travivis, ka j kiel forte ˆsi amas la malgrandan Kayon. La rabista ra bista knabino rigardis ˆsin sin kun serioza mieno, mieno , balancis iom la kapon kaj diris: “Ili vin ne buˆcos, cos, eˆc se mi estos kolera kolera kontra˘ kontra˘ u vi, — tiam mi mem tion faros!” Poste ˆsi si sekigis se kigis la okulojn de Gerda kaj ˆsovis sovis siajn sia jn amba˘ u manojn en la belan mufon, kiu estis tiel varma kaj mola. Jen la kaleˆso so haltis; haltis ; ili troviˆgis gis sur la korto korto de rabista rabista kastel kastelo. o. De supre ˆgis gis malsupre la kastelo estis fendiˆginta, ginta, korvoj kaj kornikoj flugis el la malfermitaj truoj, kaj la grandaj buldogoj, kiuj aspektis kvaza˘ u ˆciu ciu el ili povus engluti homon, eksaltis eksaltis alten, tamen sen bojado, bo jado, ˆcar car tio estis malpermesita. En la mezo sur la ˆstona stona planko planko de la granda malnova malnova fumkovri fumkovrita ta salono brulis brulis granda granda fajro. La fumo leviˆ levigadis gâdis sub la plafonon, kaj tra la multegaj fendoj kaj truoj gi gî eliradis eksteren. En granda bierfara kaldrono estis kuirata supo, kaj leporoj kaj kunikloj estis turnataj sur rostostango. ˆ tiun nokton vi dormos kun mi apud ˆciuj “Ci ciuj miaj karaj bestetoj!” diris la rabista rabista knabino. knabino. Ili ricevi riceviss manˆ gaˆ gaˆon on kaj trinkaˆ trinkaˆon, kaj poste pos te ili iris en angulon angulon,, kie kuˆsis sis pajlo pa jlo kaj litko litkovri vriloj. loj. Supre Supre sur latoj latoj kaj stangoj stangoj sidis sidis

* Neˆ ga ga

reˆ gino * gino

76

ˆcirka˘ kau ˘ cent kolomboj, kiuj ˆciuj ciuj ˆsajnis sajn is dormantaj, tamen iom moviˆ gis, gis, kiam la malgrandaj knabinoj venis. “Ili ˆciuj ciuj apartenas ekskluziv ekskluzivee al mi!” diris la malgranda malgranda rabista knabino kaj rapide kaptis unu el la plej proksimaj, tenis ˆgin gin je la piedoj kaj skuis gin, gîn, gis ˆg is ˆgi gi komenci komenciss frapadi frapadi per la flugiloj. flugiloj. “Kisu “Kisu gin!” gîn!” ˆsi si ekkriis ekkriis kaj tenis ˆgin gin anta˘ u la vizaˆgo go de Gerda. “Tie sidas la arbara pop popolaˆ olaˆco!” co!” ˆsi si diris plue ka j montris multon da stangoj, kiuj alte supre estis enbatitaj en la muron anta˘ u truo. truo. “Tio “Tio estas estas mia mia arbara kanajlaro, amba˘ u tio! Ili tuj forflugas, forflugas, se oni ilin ne enˆ enˆslosas; slosas; kaj jen ˆ tiuj staras mia maljuna kara kapreto!” Ce t iuj vortoj vorto j ˆsi si eltiris elt iris je la kornaro nordan cervon, cer von, kiu havis ˆcirka˘ cir ka˘ u la kolo brilpuran brilpuran kupran ringon kaj estis alligita. alligita. ˆ ˆ “Gin ni anka˘u devas teni en konstanta timo, ˆcar car alie gi gî forsaltus de ni. Ciun vesperon mi tiklas ˆgin gin sur la kolo per mia akra tranˆ cilo, cilo, kiun gi gî tre timas.” La malgranda malgrand a knabino eltiris longan tranˆcilon cilon el fendo de la muro kaj pasigis ˆgin gin super la kolo de la cervo. La kompatinda besto batadis per la piedoj, kaj la rabista knabino ridis, kaj poste ˆsi si tiris kun si Gerdan al la dormoloko. dormoloko. ˆ dum la dormado vi restigos “Cu r estigos la tranˆcilon cilon ˆce ce vi?” demandis Gerda kaj rigardis ˆsin kun iom da timo. “Mi ˆciam ciam dormas kun la tranˆcilo,” cilo,” diris la malgranda rabista knabino. “Oni ne scias, kio povas povas okazi. okazi. Sed nun rakontu rakontu al mi ankora˘ ankora˘ u unu fojon, kion vi anta˘ u e rakontis al mi pri la malgranda Kay, kaj kial vi eliris en ue la malprok malproksim siman an mondon. mondon.”” Kaj Gerda Gerda komen komencis cis sian rakon rakonton ton denove denove de la komenco, kaj la arbaraj kolomboj kveris supre en sia kaˆ go, g o, sed la aliaj kolomboj dormis. La malgranda malgran da rabista knabino metis sian brakon ˆcirka˘ cirka˘ u la kolon de Gerda, Gerda , tenis la tranˆcilon cilon en la alia mano kaj tre la˘ laute ˘ ronkadis. Sed Gerda Ger da ne povis pov is eˆc fermi fer mi okulon oku lon,, ˆcar car ˆsi si ja ne sciis, sci is, ˆcu cu ˆsi si konservo kons ervoss la vivon a˘ u ˆcu cu ˆsi si mortos. morto s. La rabisto rabis tojj sidis en rondo ˆcirka˘ cirka˘ u la fajro, manˆgis gis kaj kantis, kaj la rabista rabista virino virino saltadis saltadis.. Ho, al la malgranda malgranda knabino knabino estis estis terure terure vidi vidi ˆcion ˆci tion. Subite Subite la arbaraj arbaraj kolom kolomboj boj diris: diris: “Kurre, “Kurre, kurre! kurre! ni vidis la malgranda malgrandan n Kayon. Kayon. Blanka Blanka kokino portis lian glitveturilon, glitveturilon, li sidis sur la veturilo veturilo de la ˆ blovis neˆga g a reˆ gino, gino, kiu traveturis traveturis la arbaron, kiam ni kuˆ kuˆsis sis en la nesto. Si sur nin, junajn juna jn kolombojn, kolombojn, kaj krom ni du ˆciuj ciuj mortis; kurre, kurre!” “Kion “Kion vi diras diras tie supre?” supre?” ekkrii ekkriiss Gerda. “Kien “Kien veturis veturis la neˆ ga g a reˆ gino? gino? ˆ vi ion scias pri tio?” Cu “Kredeble “Kred eble ˆsi si veturis al Laplando, Lapla ndo, ˆcar car tie estas esta s ˆciam ciam neˆ go go kaj glacio. Demandu la nordan cervon, kiu tie staras alligita!” “Tie estas glacio kaj neˆgo, g o, tie estas estas benita benita kaj kaj beleg belegaa land lando! o!”” diri diriss la norda norda cervo. cervo. “Tie “Tie oni libere saltas saltas tien kaj kaj reen en la liberaj valoj. valoj. Tie la neˆga ga reˆgino gino havas havas sian someran tendon, sed sian konstantan palacon ˆsi hav h avas as pli norde, pli proksime al la norda poluso, sur la insulo, kiu estas nomata ˆ Spicbergo.”

* Neˆ ga ga

reˆ gino * gino

77

“Ho Kay, kara Kay!” gemis ˆgemis Gerda. “Nun kuˆ kuˆsu su silente!” silente!” diris la rabista knabino, “alie mi enpuˆ enpuˆsos sos al vi la tranˆcilon cilon en la korpon!” Matene Gerda rakontis al a l ˆsi si ˆcion, cion, kion la arbaraj arbara j kolomboj kolomboj al ˆsi si diris, kaj la malgranda malgranda rabista knabino aspektis tre serioze, ˆ vi scias, kie balanc balancis is tamen tamen la kapon kapon kaj diris: diris: “Estas “Estas tute tute egale egale!! — Cu troviˆ gas gas Laplando?” ˆsi si demandis de mandis la nordan n ordan cervon. “Kiu povus tion scii pli bone ol mi!” diris la besto, kaj la okuloj lumis en ˆgia gia kapo: “Tie mi naskiˆgis gis kaj elkreskis, tie mi ludadis sur la neˆgaj gaj kampoj.” “A˘uskultu!” uskultu!” diris la rabista knabino al Gerda; “kiel vi vidas, ˆciuj ciuj niaj nia j viroj foriris, sed la patrino estas ankora˘ u ˆci ci tie kaj restas rest as hejme. hejme . Tamen ˆce ce la matenmanˆ go go ˆsi si trink trinkas as ordinare ordinare el la granda granda botelo botelo kaj tuj post tio enˆ dormiˆgas; gas; tiam mi ion faros por vi.” Si desaltis kun bruo de sia dormoloko, ˆetis sin sur la kolon al sia patrino ta˘ uzante [La vorto mankis n la manuskriuzante pto; gi gî estis aldonita de la gefiloj ge filoj de d-ro Zamenhof.] Zame nhof.] al ˆsi si la barbon barb on kaj diris: “Mia kara dolˆca ca kapreto, bonan b onan matenon!” La patrino donis al ˆsi si frapon fr apon sur la nazon, tiel ke la nazo fariˆgis gis ruˆge ge kaj blue, sed ˆcio cio ˆci ci tio estis farita nur pro amosento. amosento. Kiam la patrino estis jam trinkinta el sia botelo kaj komencis dormeti, la rabista knabino iris al la norda cervo kaj diris: “Kvankam mi havus grandan deziron vin ofte ankora˘ u tikli per la akra tranˆcilo, cilo, ˆcar car tio estas tre amuza, tamen malgra˘ u ˆcio cio mi volas malligi vian ˆsnuron snuron kaj helpi al vi, ke vi povu kuri al Laplando; sed vi devas kuri tiel rapidege, kiel vi neniam ankora˘ u kuris kaj alporti ˆci ci tiun malgrandan knabinon knabinon en la palacon de la neˆ ga reˆ gino, gino, kie troviˆ gas gas ˆsia sia ludkamarado lu dkamarado.. Vi certe cer te a˘ audis u˘d is,, kion ki on ˆsi si rako ra kont ntis is,, ˆcar ca r ˆsi si babi ba bililiss sufiˆ su fiˆce ce la˘ute, ute, kaj vi havas la kutimon suba˘uskulti.” uskulti.” La norda cervo alte eksaltis de gojo. gôjo. La rabista knabino levis la malgrandan Gerdan sur la cervon, c ervon, kaj ˆsi estis e stis tiel t iel anta˘ antaugarda u˘ga rda,, ke ˆsi alligis all igis ˆsin sin fortike for tike kaj eˆc donis al ˆsi si malgrandan sidkusenon. “Estas tute egale!” ˆsi si diris, “jen prenu returne viajn peltajn botetojn, ˆcar car estos malvarme, malvarme, sed la mufon mufon mi restigos resti gos ˆce ce mi, gi gî estas tro beleta! Vi tamen ne frostiˆgos; gos; jen prenu la grandajn pugnogantojn de mia patrino, ili sidos sur vi gis gîs la kubutoj! kubutoj! Surmetu Surmetu ilin! Nun vi la˘u la manoj aspektas tute kiel mia malbela patrino.” Gerda ploris de gojo: gôjo: “Tian ploraˆcadon cadon mi ne povas povas traelporti!” traelporti!” diris la malgranda malgranda rabista knabino. “Nun vi devas havi aspekton ˆgojan! gojan! Jen prenu ankora˘ u du panojn kaj unu ˆsinkon, sinkon, por ke vi ne bezonu malsati!” Amba˘ u objektoj estis alligitaj alligitaj malanta˘ ue sur la norda cervo; la malgranda knabino malfermis la pordon, ue envokis envok is ˆciujn ciu jn granda gra nda jn hund hundoo jn interne inte rnen, n, poste po ste ˆsi distra dis tranˆ nˆcis cis la ˆsnuron snur on per pe r sia s ia tranˆcilo cilo kaj diris al la norda cervo: “Nun ekkuru, sed priatentu la malgrandan knabinon!” Gerda etendis la manojn kun la grandaj pugnogantoj al la rabista knabino, diris adia˘ u, kaj la cervo ekkuris anta˘ u, uen uen trans arbetaˆojn ojn kaj malebe-

* Neˆ ga ga

78

reˆ gino * gino

naˆ naˆojn, tra la grandan arbaron, trans marˆcojn co jn kaj stepo jn, tiel rapidege, kiel gi ˆgi nur povis. povis. La lupoj blekis blekis,, kaj la korvoj korvoj kriis. kriis. El malproks malproksime ime oni a˘ udis udis malfortan krakon kaj fortaj sentondraj fulmoj montriˆ gis gi s ˆciufl ci uflan anke. ke. “Tio “Tio estas estas miaj malno malnov vaj nordaj nordaj lumoj!” lumoj!” diris diris la norda cervo; cervo; “rigard “rigardu, u, kiel kiel ili lumas!” lumas!” Kaj ankora˘ ankora˘ u pli rapide gi ˆgi kuris anta˘ uen uen tage tage kaj kaj nokte. La panoj estis formanˆgita gita j, la ˆsinko sinko anka˘ u, kaj jen ili estis en Laplando. u,

Sesa rakonto Lapino kaj Finnino.

Anta˘ u malgranda, malgravaspekta dometo ili haltis. La tegmento atingis ˆgis gis la tero, kaj la pordo estis tiel malalta, ke la loˆgantoj ganto j povis p ovis traˆ t raˆsovi sovi sin s in tra la enirejo enirejo nu nurr rampan rampante te sur la ventro. ventro. Krom unu unu Lapino, Lapino, kiu staris staris apud fiˆsolea solea lampo kaj rostis fiˆsojn, sojn, neniu estis hejme. La norda cervo rakontis r akontis al ˆsi si la tutan historion de Gerda, sed anta˘ ue ue sian propran historion, kiu ˆsajnis sa jnis al gi gî multe multe pli grava, grava, kaj Gerda estis tiel rigida de malvarmo, malvarmo, ke ˆsi ne povis paroli. “Ha, vi malfeliˆcaj!” caj!” diris la Lapino, “vi devas devas ankora˘ ankora˘ u mult multee kuri! kuri! Vi devas devas kuri pli ol cent cent mejlojn mejlojn en la intern internon on de Finnla Finnlando, ndo, ˆcar car tie la neˆ ga reˆgino gino havas sian somerloˆgejon gejon kaj bruligas bruligas ˆciuvespere ciuvespere bluajn flamojn. Pro manko de papero mi skribos kelke da vortoj sur sekigita gado, kiun mi donos al vi por la Finnino tie, kiu povas doni al vi pli bonajn informojn ol mi.” Kiam Gerda denove varmiˆgis gis kaj ricevis ion por manˆ gi gi kaj por trinki, la Lapino skribis kelke da vortoj vorto j sur sekigita gado, gado , petis p etis Gerdan, ke ˆsi si bone b one gin gîn konservu, alligis a lligis ˆsin sin denove al la norda cervo, ka j ˆci ci tiu forgalopis. Supre en la aero oni a˘ udis kraketadon, kaj dum la tuta nokto brulis plej belaj nordaj udis lumoj. Ili alvenis en Finnmarko Finnma rko kaj frapis je la kamentubo de la Finnino, ˆcar car ˆci ci tiu ne havis eˆc pordo po rdon. n.

* Neˆ ga ga

reˆ gino * gino

79

ˆ estis Tie regis tia varmego, ke eˆc la Finnino estis preska˘ u tute nuda. Si ˆ tuj malligis la vestojn de la malgranda Gerda, malgranda kaj tute malpura. Si deprenis de ˆsi la pugnogantojn kaj la boto jn, ˆcar car alie ˆsi si ne povus elteni la varmegon, metis al la cervo pecon p econ da glacio sur la kapon, ka j poste po ste ˆsi si tralegis ˆ tion, kio estis skribita sur la sekigita gado. Si legis tion tri fojojn, kaj kiam ˆsi gin ˆgin sciis jam parkere, parkere , ˆsi si metis la fiˆson son en la viandpot viand poton, on, ˆcar car oni povis gin gîn ja bone manˆ gi, gi, kaj kulpigi kulpig i ˆsin sin pri malˆsparemeco spare meco neniu povus. povus . La norda cervo rakontis anta˘ ue sian historion, poste la historion de la ue malgranda Gerda, kaj la Finnino palpebrumis per la saˆgaj g aj okuloj, sed ne diris dir is eˆc unu vorton. vort on. “Vi estas tre saˆga,” ga,” diris la cervo; “mi scias, ke vi povas ligi per fadeno ˆciujn ciujn ventojn de la mondo. mo ndo. Se la ˆsipisto sipisto malligas unu nodon, li ricevas bonan venton, se li malligas la duan, tiam blovas akra vento, kaj se li malligas la ˆ vi trian kaj la kvaran, tiam fariˆgas gas tia ventego, ke la arbaroj renversiˆ gas. gas. Cu ne volas doni don i al la malgranda knabino tian trinkaˆ trinkaˆon, ke ˆsi si ricevu la forton de dekdu viroj kaj venku la neˆgan gan reˆ ginon?” ginon?” ˆ “La forton de dekdu viroj!” diris la Finnino, “tio certe ne sufiˆ cus!” cus!” Si aliris al stablo, elprenis grandan kunkunrulitan felon kaj disrulis gin. gîn. Misteraj literoj estis skribitaj sur gi, gî, kaj la Finnino legis tiel pene, ke dikaj gutoj da ˆsvito svit o flua fluadis dis de ˆsia sia frunto. fru nto. Sed la cervo cervo petis por la malgran malgranda da Gerda, Gerda, tiel insiste, insiste, kaj ˆci ci tiu mem rigardis rigardis la Finninon per tia j petegaj, petega j, larmoplenaj okuloj, ke la Finnino denove denove komencis palpebrumi palpeb rumi kaj vokis la cervon cer von en angulon, kie ˆsi, si, metante sur gian gîan kapon freˆsan san glacion, flustris al gi: gî: “La malgranda malgranda Kay efektive estas ˆce ce la nega reˆ gino, li trovas trovas tie ˆcion cion la˘u sia plaˆ co co kaj deziro deziro kaj pensas, pensas, ke li ricevis ricevis la plej bonan sorton sorton en la mondo. mondo. Sed tio venas de la fakto, fakto, ke peceto da vitro vitro penetris en lian koron koron kaj grajneto grajneto da vitro vitro en la okulon. okulon. Ili devas devas anta˘ ue eliri, alie li neniam plu fariˆgos gos brava homo kaj la neˆ ga ga reˆgino gino konservos sian potencon super li.” “Sed ˆcu cu vi ne povas povas doni al la malgranda malgranda Gerda ion, per kio ˆsi si ricevus potencon pot encon super sup er ˆcio?” cio?” “Mi povas povas doni al ˆsi nenian potencon pli grandan ol tiu, kiun ˆsi si jam ˆ vi ne vidas, kiel granda ˆci ˆ vi ne vidas, kiel homoj posedas! Cu ci tiu t iu estas? Cu kaj besto j devas de vas servi al ˆsi, si, kiel ˆsi si nur sur siaj piedoj piedo j tiel t iel malproksimen malpro ksimen venis en la mondo? De ni ˆsi si ne bezonas be zonas ricevi sian potencon, gi gî sida s idass en ˆsia koro kaj konsistas konsista s en tio, t io, ke ˆsi si estas esta s dolˆca, ca, senkulpa senku lpa infano. inf ano. Se ˆsi si mem ne n e povos penet p enetri ri en la palacon de la neˆga ga reˆgino gino kaj liberigi de la vitro la malgrandan Kayon, tiam ni nenion povos p ovos helpi. Du mejlojn mejlo jn de ˆci ci tie komenciˆ gas gas la gardeno gârdeno de la neˆga ga reˆ gino; gino; tien t ien vi povas venigi la malgrandan knabinon; demetu ˆsin sin apud la granda gr anda arbetaˆo, o, kiu estas est as kovrita per ruˆ gaj beroj kaj staras en la neˆ gaj go. go. Ne restu tie kun longa babilado, sed rapide revenu ˆci ci tien!” Post tio la Finnino Finnino levis la malgrandan malgrandan Gerdan sur la cervon, cervon, kiu per p er ˆciuj ciuj fortoj forto j forgalopis. forgalopis.

* Neˆ ga ga

80

reˆ gino * gino

“Ho, “Ho, mi ne ricevis ricevis miajn botetojn! Mi ne ricevi riceviss miajn pugnogan pugnogantojn!” tojn!” kriis kriis la malgran malgranda da Gerda, Gerda, kiu komenci komenciss senti senti la akran akran malv malvarmon. armon. Sed la cervo ne kuraˆ gis gis halti, ˆgi gi kuris tiel longe, ˆgis gis ˆgi gi atingis a tingis la grandan gr andan arbetaˆ arb etaˆon on kun la ruˆgaj gaj beroj. Tie ˆgi gi demetis de metis Gerdan, Gerda n, kisis k isis ˆsin sin sur s ur la buˆso, so, kaj al a l la besto bes to sur la vangoj ruliˆgis gis malsupren grandaj varmegaj larmoj; poste gi gî ekkuris tiel rapide, kiel gi ˆgi povis, returne. returne. La kompatin kompatinda da Gerda staris nun sen botetoj botetoj kaj sen gantoj meze en la neloˆgebla gebla malvarma Finnmarko. ˆ ekkuris anta˘ Si uen uen tiel rapide, rapide, kiel kiel ˆsi nu nurr povis. povis. Sub Subite ite aperis aperis tuta regimento gimento da neˆgaj gaj flokoj. Ili tamen ne falis de la ˆcielo, cielo, kiu estis tute klara kaj brilis de nordaj lumoj, la neˆ gaj gaj flokoj flugis rekte super la supraˆ supraˆo de la tero, kaj ju pli proksimen ili venis, des pli grandaj ili fariˆgis; gis; Gerda memoris ankora˘ u, u, kiel grande grande kaj artople artoplene ne ili aspektis aspektis sub la pligrandig pligrandigaa vitro. vitro. Sed ˆci ci tie ili montriˆ mont riˆgis gis ankora˘ u en tute alia grandeco kaj terura aspekto; ili estis vivantaj vivantaj estaˆ estaˆoj, o j, ili estis la anta˘ ukurantoj ukurantoj de la neˆ ga ga reˆ gino. gino. Ili havis la plej strangajn formojn; unuj aspektis kiel malbelaj grandaj histrikoj, aliaj, kiel serpentaj tordobuloj, el kiuj elstaris la kapoj, ankora˘ u aliaj kiel malgrandaj dikaj ursoj, sur kiuj la haroj stariˆgis; gis; sed ˆciuj ciuj briletis brilet is blanke, ˆciuj ciuj estis vivantaj vivantaj neˆ gaj gaj flokoj. Tiam la malgranda Gerda ekpreˆgis gis sian Patronian. La malvarmo estis tiel forta, ke ˆsi si povis p ovis vidi sian propran spiron, kiu staris anta˘ u ˆsia si a buˆso so kiel ki el fumo fu mo.. La spiro fariˆgis gis pli kaj pli densa kaj ricevis la formon de malgrandaj klaraj anˆgeloj, geloj, kiuj ˆce ce ˆciu ciu ektuˆso so de la tero ˆciam ciam pli kaj pli kreskis, kaj ili havis kaskon askon sur la kapo kaj lancon lancon kaj ˆsildon sildon en la manoj. Ilia Ilia nombro nombro fariˆ farigis gîs ˆciam ciam pli granda, gran da, kaj kiam Gerda finis sian preˆgon, gon, tuta legio estis jam ˆcirka˘ cirka˘ u ˆsi. si. Ili pikis per siaj lancoj la terurajn neˆ gajn gajn flokojn, tiel ke ˆci ci tiuj diskrevis en cent pecojn p ecojn kaj la malgranda malgranda Gerda povi p oviss paˆ paˆsi si anta˘ uen sendanˆ gere gere kaj gaje. gaje. La anˆ angelo gêlo j tuˆsetis setis ˆsiajn sia jn piedo jn kaj mano jn, kaj tiam ˆsi si malpli sentis la malvarmon kaj iris rapide al la palaco de la neˆga ga reˆ gino. gino. Sed nun ni devas anta˘ ue vidi, kio estis kun Kay. Li certe ne pensis pri la ue malgranda malgranda Gerda, kaj plej certe li ne supozis, ke ˆsi staras ekstere anta˘ u la palaco.

Sepa rakonto Kio estis en la palaco alaco de la neˆ ga ga reˆ reˆ gino gino kaj kio okazis poste.

La muroj de la palaco palaco esti estiss starar stararanˆ anˆ gitaj de la turniˆ ganta ganta neˆ go, g o, kaj tranˆcantaj cantaj ventoj aranˆ gis g is la pordojn pordojn kaj fene fenest stroj rojn. n. Pli Pli ol cent cent salo salonoj noj troviˆ g is vice unu post la alia, kiel neˆga gis ga blovado ilin formis; la plej granda havis havis la longon de multe multe da mejloj. Sed ˆciuj ciuj estis prilumataj de fortaj forta j nordaj norda j lumoj, kaj ili estis grandaj, malplenaj, glacie malvarmaj kaj briletantaj. Neniam oni tie havis ian amuziˆgon, gon, eˆc ne n e ian malgrandan malgra ndan balon de urso j, ˆce ce kiu la blovinstrumentojn blovinstrumento jn povus p ovus ludi la ventego kaj la blankaj urso j povus p ovus marˆsi si

* Neˆ ga ga

reˆ gino * gino

81

sur la malanta˘ uaj piedoj kaj montri siajn delikatajn morojn; neniam oni tie uaj vidis ian ludantan ludantan kompanion, kompanion, kiu sin interbatus interbatus sur bu buˆˆsegoj segoj kaj piedegoj, neniam la blankaj vulpaj fra˘ ulinoj ulinoj tie aranˆgis gis ian kafobabilan kunvenon; malplene, vaste kaj malvarme estis en la salonoj de la neˆga g a reˆgino. g ino. La nord nordaj aj lumoj flamadis tiel regule, ke oni povis prikalkuli, kiam ili estos plej alte kaj kiam ili estos plej malalte. En la mezo de la malplena kaj senfina neˆga ga salono ˆ troviˆ gis gis glaciiˆginta ginta lago. Gi estis krevinta en mil pecojn, p ecojn, sed ˆciu ciu peco estis plej precize simila al la alia, tiel ke tio estis vera artaˆ artaˆo. Sur la mezo de la lago sidis la neˆga ga reˆgino, gin o, ˆciufo ciu foje je kiam ˆsi si estis est is hejme, hej me, kaj tiam tia m ˆsi si diradi dir adiss ke ˆsi si sidas en la spegulo de la prudento kaj ke ˆci ci tiu estas la plej bona en la tuta mondo. La malgranda Kay estis tute blua de malvarmo, malvarmo, eˆc preska˘ u nigra, sed li tion ne rimarkis, ˆcar car ˆsi si forkisis al li la frostotremon kaj lia koro estis est is kvaza˘ kvaza˘ u bulo da glacio. Li iradis kaj kaj trenadis kelk kelkajn ajn akrajn, akra jn, platajn peco jn da glacio, kiujn li kunmetadis kunmetadis en plej diversaj manieroj, por formi imitaˆ imitaˆon de donita modelo, tiel same, kiel ni interaranˆgas gas malgrandajn pecetojn da ligno, por ˆ formi difinitajn figurojn, kio estas nomata Hina ludo. Kay iradis kaj kunmetadis figurojn, ili estis plej artifikaj, tio estis la glacia ludo de la prudento. Al li tiuj figuroj ˆsajnis bonegaj kaj havantaj havantaj la plej altan gravecon; gravecon; tion ka˘ uzis la vitra grajneto, kiu sidis en lia okulo; li kunmetadis tutajn figurojn, kiuj formis skribitan vorton, vorton, sed ˆciam ciam li malsukcesadis malsukcesadis en la kunmetado kunmetado de tiu vorto, kiun li ˆguste guste deziris, de la vorto: “Eterneco”. Kaj la neˆ ga ga reˆ gino gino diris: “Se vi povos kunmeti al mi tiun figuron, tiam vi fariˆgos gos via propra sinjoro, kaj mi donacos al vi la tutan mondon kaj ankora˘ u paron da novaj glitiloj” . Sed li tion ne povis plenumi. “Nun mi forgalopas al la varmaj landoj!” diris la neˆga ga reˆ gino. gino. “Mi volas

* Neˆ ga ga

reˆ gino * gino

82

enrigard enrigardii en miajn nigrajn nigrajn potojn.” Tio estis la vulk vulkanoj Etna kaj kaj Vezuvo, ezuvo, kiel oni ilin nomas. “Mi iom blankigos ilin, tio estas necesa kaj faras bone al la citronoj citronoj kaj vinberoj.” vinberoj.” Kaj la neˆ ga ga reˆgino gino forflugis, kaj Kay sidis tute sola en la multemejla malplena glacia salono kaj rigardis la pecojn da glacio kaj meditis meditis kaj meditis meditis tiel, ke lia cerbo estis forte streˆ cita. cita. Li sidis tute rigide kaj silente, oni povus pensi, ke li frostiˆgis. gis. En tiu momento tra la granda pordo eniris en la palacon la malgranda Gerda. Gerda . Akraj Akra j vento j blovis b lovis al ˆsi si renkonte, r enkonte, sed ˆsi si preˆ gis gis sian vesperan preˆgon, gon, ˆ eniris en la grandajn kaj tiam la ventoj kvietiˆgis, gis, kvaza˘ u ili volus dormi. Si malplena malple najn jn malvarmajn malvarma jn salono salon o jn, kaj tiam ˆsi ekvidis ekvidi s Kayon, ˆsi si lin rekonis, ˆsi si flugis al lia kolo, tenis t enis lin forte ˆcirka˘ cirka˘ uprenite uprenite kaj ekkriis: “Kay, “Kay, dolˆca, ca, kara Kay! fine do mi vin trovis!” Li tamen tamen sidi sidiss tute tute sile silent nte, e, rigid rigidee kaj malv malvarme: arme: Tiam Tiam la malg malgran randa da Gerda ekploris per varmegaj larmoj, ili falis sur lian bruston, ili penetris en lian koron, ili disfandigis la glacian bulon kaj malaperigis la malgrandan spegulpeceton en gi. gî. Li ekriga ekr igardi rdiss ˆsin, sin , kaj ka j ˆsi si kantis: “Mi amas la rozojn, la florojn de Dio, Sed pli la Kreinton, la patr patron on de ˆcio.” cio.” Tiam Kay ekploris; li ploris tiel forte, ke la spegula grajneto ellaviˆgis gis el lia okulo; li rekonis ˆsin sin kaj goje gôje ekkriis: ekkriis: “Gerda! dolˆ ca, ca, kara Gerda! Kie vi estis tiel longe, kaj kie mi estis?” est is?” Kaj li ekrigardis ˆcirka˘ cirka˘ uen. uen. “Kiel malvarme estas ˆci ci tie! Kiel malplene malple ne kaj vaste estas ˆci ci tie!” Kaj Ka j li ˆcirka˘ cirka˘ uprenis uprenis Gerdan, kaj ˆsi si ridis kaj ploris de gojo. gô jo. Tio estis tiel ˆcarma carma vidaˆo, o, ke eˆc la peco pec o j da glac gl acio io ˆcirka ci rka˘ ue u ˘ e dancis de ˆgojo. gojo. Kiam Kiam ili laciˆ laciˆ gis, gis , ili kuˆsiˆ siˆgis g is guste ˆguste en la formo de tiuj literoj; pri kiuj la neˆga ga reˆgino gino diris, ke se li ilin trovos, li fariˆgos gos sia propra sinjoro ka j ˆsi si donos al li la tutan tut an mondon mondo n kaj ankora˘ u paron da novaj glitiloj. Gerda kisis al li la vangojn, kaj ili fariˆgis gis rozokoloraj, ˆsi si kisis lin sur la okuloj, kaj ili ekbrilis kiel la ˆsiaj; siaj; ˆsi si kisis lin sur la manoj kaj piedoj, kaj li fariˆgis gis sana kaj vigla. Nun la neˆga ga reˆgino gino povis sen timigo reveni hejmen, lia liberiga dokumento jam tie staris, skribita per briletantaj pecoj da glacio. Ili donis donis al si reciprok reciprokee la manojn kaj elmigris elmigris el la granda granda palaco. palaco. Ili parolis pri la avino kaj pri la rozoj supre sur la tegmento, kaj kien ili iris, tie kvietiˆgis gis la ventoj ventoj kaj eklumi eklumiss la suno. suno. Kiam Kiam ili atingis atingis la arbetaˆ arbetaˆon ˆ havis apud si kun la ruˆgaj gaj beroj, la norda cervo tie staris kaj atendis. Gi alian junan cervon, kies mamo estis plena kaj donis al la infanoj sian varman lakt lakton. on. Po Post stee ili ili porti portiss Gerda Gerdan n kaj Kay Kayon anta˘ anta˘ ue al la Finnino, en kies varmega ˆcambro cambro ili sin varmigis kaj ricevis informo jn por p or la veturo hejmen, kaj poste al la Lapino, kiu kudris por ili novajn vestojn kaj rebonigis ilian glitveturilon.

* Neˆ ga ga

reˆ gino * gino

83

La du cervoj saltadis apude kaj akompanis ilin gis gîs la landlimo; tie, kie montriˆ gis gis la unua verdaˆ verdaˆo, ili diris adia˘ u al la cervoj kaj al la Lapino. “Adia˘ u!” u!” ili ˆciuj ciuj diris. La unuaj malgrandaj malgrandaj birdoj komencis pepadi, la arbaro havis freˆsan san verdecon, kaj el la arbaro venis sur su r belega ˆcevalo, cevalo, kiun Gerda konis (ˆgi gi estis siatempe aljungita al la ora veturilo), juna knabino kun malproksimen lumanta ruˆga ga ˆcapeto capeto sur la kapo kaj kun pistoloj en la zono. Tio estis la malgranda rabista knabino, al kiu tedis sidi hejme kaj kiu volis ˆ rajdi anta˘ ue ue norden kaj poste en alia direkto, kien ˆsia sia kaprico ˆsin sin pelos. Si tuj rekonis Gerdan, Gerda n, kaj Gerda rekonis ˆsin, sin, estis est is granda gr anda gojo. gôjo. “A˘uskultu, uskultu, knabo, knab o, vi havas havas specialan sp ecialan talenton ta lenton por vagado!” ˆsi si diris al la malgranda malgranda Kay. Kay. “Mi volus scii, ˆcu cu vi meritas, ke por vi oni kuru gis gîs la fino de la mondo!” Sed Gerda Gerda karesis aresis al ˆsi si la vangojn kaj demandi demandiss pri la princo princo kaj la reˆgidino. gidino. “Ili forveturis en fremdajn landojn!” diris la rabista knabino. “Sed la korniko?” demandis la malgranda Gerda. ˆ malsovaˆga “Ha, la korniko korniko mortis!” mortis!” ˆsi si respondis. “Gia ga amatino fariˆgis gis ˆ vidvino kaj portas por tas nigralanan nigra lanan ˆcifonon cifono n ˆcirka˘ cirka˘ u la piedo. Si ploras abunde, sed en efektiveco tio estas ja nur babilaˆ babilaˆo! Sed nun rakontu rakontu al mi, kiel iris viaj aferoj kaj kiamaniere vi lin havigis al vi.” Kaj Gerda kaj Kay amba˘ u rakontis.

“Kaj tiel plu kaj tiel tiel plu!” diris diris la rabista rabista knabino; knabino; etendis etendis al amba˘ amba˘ u la manon kaj promesis, promesis, ke, se ˆsi iam trapasos ilian urbon, ˆsi si ilin vizitos; vizitos; kaj poste ˆsi si forrajdis forra jdis en la malproksiman mondon. Sed Kay kaj Gerda iris mano en mano, kaj tiam estis belega printempa vetero kun floroj kaj verda verdaˆo. La

* Neˆ ga ga

84

reˆ gino * gino

sonoriloj de la preˆ gejoj sonoris, kaj ili rekonis la altajn turojn, la grandan gejoj urbon, kiu estis ilia naskiˆgurbo, g urbo, kaj ili eniris en ˆgin, g in, iris al la pordo de la avino, supren la˘ u la ˆstuparo, stupa ro, internen interne n en la ˆcambron, cambron , kie ˆcio cio staris stari s ankora˘ ankorau˘ sur la sama loko, kiel anta˘ ue. u e. La horl horloˆ oˆ go go diris: diris: “tik-t “tik-tak! ak!”” kaj la montril montriloj oj moviˆgadis. gadis. Sed trapaˆ trapaˆsante sante la pordon, ili rimarkis, ke ili fariˆ gis gis plenkreskaj homoj. La rozoj floris el la tegmenta defluilo en la malfermitajn fenestrojn, kaj tie staris la malgrandaj infanaj seˆgetoj, getoj, kaj Kay kaj Gerda sidiˆ gis, gi s, ˆciu sur sian seˆgeton, geton, kaj tenis sin reciproke je la manoj. Kiel malfacilan sonˆ gon gon ili forgesis forge sis la malvarman malvarman senenhavan senenhavan belecon, kiu regis r egis ˆce ce la neˆ n eˆ ga ga reˆ gino. gino. La avino sidis en la hela sunlumo kaj la˘ ute legis el la Biblio: “Nur se vi revenos ute kaj fariˆgos gos kiel infanoj, vi povos eniri en la regnon de Dio!” Kaj Kay kaj Gerda rigardis unu al la alia en la okulojn kaj subite ili komprenis la malnovan kanton: “Mi amas la rozojn, la florojn de Dio, Sed pli la Kreinton, la patr patron on de ˆcio.” cio.” Tiel ili amba˘u sidis, plenkreskuloj kaj tamen infanoj, infanoj koncerne sian koron; kaj estis somero, varma, agrabla somero. 3 9 3

FABELOJ

12

85

Sam Sambuk buka viri virine neto to

stis stis iam malgranda malgranda knabo, kiu malv malvarmumi armumis. s. Li estis elirinta elirinta kaj malsek malsekigi igiss al si la piedojn; piedojn; neniu neniu povis povis kompre kompreni, ni, kiaman kiamaniere iere tio fariˆgis, g is, ˆcar c ar estis estis tute tute seka seka vetero etero.. Lia Lia patri patrino no lin lin senv senvesti estigi gis, s, enlitigis lin, kaj ˆsi si enportigis e nportigis la temaˆsinon, sinon, por kuiri por li bonan b onan tason da sambuk sambukaa teo, ˆcar car ˆci ci tiu varmigas. armigas. En la sama tempo tra la pordo eniris anka˘ u la maljuna vigla sinjoro, kiu loˆgis gis tute supre en la domo kaj vivis tute solece, ˆcar car li havis nek edzinon nek infanojn, li tamen tre amis la infanojn kaj povosciis rakonti tiom multe da fabeloj kaj historioj, ke estis plezuro lin a˘uskulti. uskulti. “Nun trinku vian teon!” diris la patrino, “tiam la onklo eble rakontos al vi fabelon.” “Jes, se oni scius ˆciam ciam ian novan!” novan!” diris la maljuna sinjoro kaj bonkore balancis balancis la kapon, “Sed kie la infano malsekigis malsekigis al si la piedojn?” li demandis. demandis. “Jes, kiamaniere tio fariˆgis,” gis,” respondis la patrino, “ˆguste guste tion mi ne povas kompreni!” ˆ vi rakontos al mi fabelon?” demandis la knabo. “Cu “Jes, se vi pov p ovas as diri al mi precize — ˆcar car tion mi anta˘ ue ue devas scii — kiel profunda estas la strata defluilo sur tiu strato, strato , ˆce ce kiu troviˆ gas via lernejo?” ˆ “Guste gîs la mezo de la tibiingoj,” diris la knabo, “sed tiam mi devas gis eniri en la profundan kavon.” “Jen, jen! de tio do venas la malsekiˆ go de la piedoj!” diris la maljunulo. go “Nun mi efektive devus rakonti fabelon, sed mi scias plu nenian.” “Ho, vi povas tuj elpensi ian fabelon!” diris la malgranda knabo. “Panjo diras, ke ˆcio, cio, kion vi nur ekrigardas, ekrigardas, fariˆ gas gas por vi fabelo kaj ˆcio, cio, kion vi

* Sambuka

virineto *

86

ektuˆsas, sas, donas al vi materialon por historio.” “Jes “Jes,, sed sed tiaj tiaj fabel fabeloj oj kaj hist histori orioj oj neni nenion on valora aloras. s. Ne, Ne, la gustaj gûstaj venas tute per si mem, mem, ili frapetas frapetas al mi sur la frunto kaj kaj diras: diras: ‘Jen ‘Jen mi estas!’ estas!’ ” ˆ balda˘ “Cu u frapetos?” demandis la malgranda knabo. La patrino ridetis, ˆetis sambukan teon en la poton po ton kaj verˆsis sis sur gin gîn bolantan akvon. “Rakontu, rakontu!” “Jes, se, fabelo volus veni mem, sed ˆgusta gusta fabelo estas grandsinjora, gi gî venas nur tiam, kiam ˆgi gi mem dezir deziras! as!.. . . Tamen halt’!” halt’!” li diris diris subite subite;; “jen venis unu! Atentu, jen unu estas tie en e n la tekruˆco!” co!” La malgranda malgranda knabo ekrigardis ekrigardis al la tekruˆ tekruˆco, co, la kovrilo kovrilo leviˆ gis gis ˆciam cia m pli kaj pli, kaj la sambuk sambukaj aj floroj eliris freˆse se kaj blanke, blanke, elkreskigis elkreskigis grandajn longa jn branˆcojn, co jn, eˆc el la tubeto tub eto ili etendiˆ eten diˆ gis gis ˆciuflan ciu flanken ken kaj fariˆ far iˆgis gis pli kaj pli grandaj. granda j. Tio estis plej bela sambuka sambuka arbetaˆo, o, tuta arbo, kiu penetris eˆc en la liton kaj forˆ forˆsovis sovis flanken flanken la kurtenojn. Kiel gi gî floris kaj kaj bonodoris! bonodoris! Meze en la arbo sidis maljuna afabla virino en stranga kostumo, kiu estis verda kiel la folioj folio j de la sambuka arbo kaj havis garna ga rnaˆˆon el grandaj granda j blankaj sambuka sambuka j flora flor aˆoj. o j. Oni ne povis pov is tuj distin dis tingi, gi, ˆcu cu tio estas est as ˆstofo, sto fo, ˆcu cu vivanta verda verd aˆo, o, ˆcu cu floroj. “Kiel la virino estas nomata?” demandis la knabo. “La Romanoj Roman oj kaj Grekoj Greko j nomadis ˆsin sin Driado,” respondis la maljuna sin joro, joro, “sed tion ni ne komprena komprenas. s. En la nov nova botanik botanikaa gardeno ˆ ni havas pli bonan bon an nomon por ˆsi, si, tie ˆsi estas nomata nomat a ‘Sambuka virineto’, virine to’, kaj al ˆsi si vi devas nun dediˆci ci vian atenton. Nun a˘ uskultu kaj pririgardu la belegan sambukan uskultu arbon:” ˆ Guste tia sama granda kaj floranta arbo staris tie en la nova gardenaro. gârdenaro. ˆ kreskis en la angulo de malgranda malriˆca Gi ca korto. Sub tiu arbo iam posttagmeze sidis en plej bela sunlumo du maljunaj homoj. Tio estis tre maljuna maristo kaj lia tre maljuna edzino. Ili estis praavoj kaj estis balda˘u festontaj sian oran edziˆ gofesto gofeston, n, sed ili ne pov p ovis is precize precize rememori rememori la daton. La sambuka buka virineto virineto sidis en la arbo arb o kaj havis havis tian saman gajan mienon kiel ˆci ci tie. “Mi scias, kiam estas via ora edziˆgofesto!” gofesto!” ˆsi si diris, sed tiuj tion ne a˘ udis, udis, ili parolis pri la malnovaj tagoj. ˆ vi ankora˘ “Cu u memoras,” diris la maljuna maristo, “kiel ni estis tute malgrandaj kaj kuradis kaj ludadis? Tio estis ˆguste guste sur la sama korto, kie ni nun sidas. Ni starigadis bastonetojn en la tero kaj faradis al ni ˆgardeneton.” gardeneton.” “Jes,” respondis la maljuna virino, “tion mi tre bone memoras, kaj ni priverˆ priverˆsadis sadis la bastonetojn, bastoneto jn, kaj unu el ili, branˆceto ceto de sambuko, ricevis radikojn, elkreskigis verdajn trunkidojn kaj fariˆgis gis iom post iom tiu granda arbo, sub kiu ni, maljunaj homoj, nun sidas.” “Jes!” li diris, “kaj tie en tiu angulo staris tino por akvo; tie naˆgadis gadis mia boato, kiun mi mem al mi skulptis. Kiel bone gi gî velveturis! velveturis! Cetere mi balda˘ u devis lerni la velveturadon en alia maniero!”

* Sambuka

virineto *

87

“Jes, sed anta˘ ue ue ni iradis iradis en la lernejo lernejon n kaj iom lernis, lernis,”” ˆsi si diris, diris, “kaj “kaj poste poste ni esti estiss konfi onfirmi rmitaj. taj. Ni amba˘ amba˘ u ploris; sed posttagmeze ni mano en mano supreniris la rondan turon kaj superrigardis Kopenhagon kaj la maron. Poste ni faris ekskurson al la Frederika monto, kie la reˆ go go kaj la reˆgino gino en sia belega boato veturis sur la kanaloj.” “Sed al mi la sorto balda˘ u destinis ˆsipveturadi sipveturadi en alia maniero, kaj dum multe da jaroj, tre malproksime, en longaj vojaˆ goj.” goj.” “Jes, mi ofte ploris pro vi!” ˆsi si lin interrompis, “mi pensis, pe nsis, ke vi mortis kaj ripozas en la profundo de la akvo! Ofte en la nokto mi leviˆ gis gis kaj rigard rig ardis, is, ˆcu cu ˆ sin turnis, sed vi ne venis. Mi memoras ankora˘u la ventoflago sin turnas. Gi klare, kiel unu tagon ekbruis forta pluvego, la balaaˆ balaaˆˆ caristo ˆcaristo haltis anta˘ u la pordo de miaj gemastroj, gemastro j, mi iris malsupren kun la balaa b alaaˆˆujo ka j haltis h altis ˆce ce la ˆ pordo. Estis tia vetero, ke oni eˆc hundon ne elpelus! Guste kiam mi tie staris, ˆ estis de vi. subite aliris al mi la leterportisto kaj transdonis al mi leteron. Gi Ho, kiel multe ˆgi gi travojaˆ gis! gis! Rapide mi ˆgin gin malfermis kaj legis. Mi ridis kaj ploris, mi estis tiel ˆgoja! goja! Tie estis skribite, ke vi estas en la varmaj landoj, kie kreskas kreskas la faboj de kafo. Kia feliˆca, ca, benita b enita lando tio certe estas! Vi rakontis rakontis tiel multe, kaj mi vidis ˆcion cion tion en la spirito, dum la pluvo falegadis faleg adis ˆciam ciam plue kaj plue kaj mi ˆciam ciam ankora˘ u staris kun la balaaˆ balaaˆujo. ujo. Subite apud mi aperis ape ris iu, kiu kaptis min ˆcirka˘ cirka˘u la korp korpo.. o.. . .” “Kaj al kiu vi rekompence donis krakantan vangofrapon!” “Mi ja ne sciis, sciis, ke tio estis vi! Vi alvenis alvenis samtempe samtempe kun via letero; letero; kaj vi estis tiel bela, — tia vi estas ankora˘ u nun. Vi paradis per longa flavasilka poˆstuko stuko kaj portis novan, novan, tute novegan ˆcapelon. capelon. Vi estis tiel eleganta. eleg anta. Ho Dio, kia vetero tiam estis kaj kiel la strato aspektis!” ˆ vi ankora˘ “Poste ni interedziˆ gis!” gis!” li diris plue. “ Cu u pensas pri tio? Kaj kiel ni poste ricevis nian unuan knabon kaj poste la malgrandan Marion kaj Nilson kaj Petron kaj Johanon-Kristianon?” “Jes, kaj kiel ili ˆciuj ciuj elkreskis kaj fariˆgis gis bravaj br avaj homo ho moj, j, kiujn ki ujn ˆciu ciu estima e stimas.” s.” “Kaj eˆc iliaj infanoj ricevis jam infanetojn!” diris la maljuna maristo. ˆ “Tio estas pranepoj; tio havas ne malgrandan signifon! Sajnas al mi, ke guste ˆguste en ˆci ci tiu jartempo ni festis fest is nian edziˆ gon!” gon!” “Jes, ˆguste guste hodia˘ u estas la ora edziˆ gofesto! gofesto!”” diris diris la sambuk sambukaa virine virineto to kaj ˆsovis sovis la kapon guste gûste inter la du maljunulojn; maljunulojn; sed ˆci ci tiuj pensis, p ensis, ke tio estas estas la najbar na jbarino ino,, kiu kapjesas kapjesas al ili. Ili rigardi rigardiss sin reciprok reciprokee kaj tenis tenis la manojn interplektite. interplektite. Balda˘ u venis la infanoj kaj nepoj, kiuj sciis tre bone, ke tio estis la ora edziˆgofesto gofesto kaj kiuj jam matene estis gratulintaj; sed dum la maljunuloj maljunuloj rememoradis rememoradis la okazin okazinta taˆˆojn ojn de la delonge pasintaj jaroj, ili pri tio denove denove forgesi forgesis. s. La sambuk sambukaa arbo forte bonodoris, bonodoris, kaj la suno, kiu estis balda˘ u subironta, lumis al la maljunaj geedzoj rekte en la vizaˆgon. gon. Amba˘ u aspektis ruˆgvangaj, gvangaj, kaj la plej malgranda malgranda el la nepoj dancis ˆcirka˘ cirka˘ u ili kaj kriis tute feliˆcoplene, coplene, ke hodia˘ ho dia˘ u vespere estos tre gaje kaj oni ricevos

* Sambuka

virineto *

88

rostitajn terpomojn. La sambuka virineto kapjesis en sia arbo kaj kune kun ˆciuj ciuj aliaj alia j kriis “hura!” “Sed tio ja ne estis estis fabelo!” fabelo!” interr interromp ompis is la malgran malgranda da knabo knabo la rakontrakontanton. “Jes, tion vi certe komprenas!” respondis la maljunulo. “Sed ni demandu pri tio la sambukan virineton!” “Tio ne estis fabelo!” diris la sambuka virineto; “sed nun ˆgi gi venas. El la realeco guste gûste elkreskas elkreskas la plej mirinda mirinda fabelo; alie anka˘ anka˘ u mia belega sambuka arbetaˆo o ne povas ja elkreski el la tekruˆco!” co!” Kaj ˆsi si prenis la malgrandan knabon el lia lito, lito , almetis lin al sia brusto, ka j la sambukaj sambukaj branˆcoj, coj , kovritaj de floraˆ floraˆoj o j de supre gis gîs malsupre, interfermiˆ gis gi s ˆcirka ci rka˘ u˘ ili, tiel ke ili sidis kiel ˆ en plej densa la˘ ubo. ubo. Ci tiu flugis kun ili tra la aeron, estis nekompareble bele. La sambuka virineto subite aliformiˆgis gis en e n malgranda malg randan n ˆcarman carma n knabinon, kna binon, sed ˆsia sia jupo jup o estis ankora˘ ankorau˘ el la sama verda, floraˆornamita orna mita ˆstofo, stofo , kiun la sambuka virineto virine to estis es tis portint p ortinta. a. Sur la l a brusto bru sto ˆsi si havis efektivan efekt ivan sambukan flora flo raˆˆon kaj ka j ˆ ˆcirka˘ kau ˘ la blondaj blon daj buklaj haroj haro j tutan kronon da sambukaj sambukaj floraˆ floraˆoj. o j. Siaj okuloj estis grandaj kaj bluaj, ho, estis plezuro rigardi ˆsin! sin! La knabino kaj la knabo kisis sin reciproke, ili havis ja la saman aˆgon g on kaj estis plenaj de la sama gajeco. Mano en mano ili eliris el la la˘ubo ubo kaj staris nun en la bela florˆgardeno gardeno de la hejmo. Apud la freˆsa sa herbob h erbobedo edo kuˆsis sis la bastono de la patro, pat ro, alligita al ˆstipo. stipo. Por la infano j en la bastono estis vivo; kiam ili sidiˆ gis gis sur ˆgi, gi, la metala kapo de la bastono aliformiˆ gis gis en kapon ˆcevalan; cevalan; la longaj nigraj kolharoj kolharoj flirtis, kvar graciaj fortikaj kruroj elkreskis; la besto estis forta kaj flama. Galop Gal opee ili ˆcirka˘ cir ka˘ urajdis urajdis la herboplac herboplacon, on, kur’-kur’! kur’-kur’! “Nun “Nun ni rajdas multe multe da mejloj mejloj foren!” foren!” diris diris la knabo; knabo; “ni rajdas al la kav kavalira alira bieno, kie ni estis estis en la pasinta jaro!” Kaj ili rajdis ra jdis kaj rajdis ˆcirka˘ cirka˘ u la herboplaco, kaj la malgranda knabino, pri p ri kiu ni scias, ke ˆsi si estis neniu alia ol la sambuka sambuka virineto, ˆ vi vidas la vilaˆganan konst konstant antee kriadi kriadis: s: “Jen “Jen ni estas en la kamparo! amparo! Cu ganan domon kun la granda bakforno, kiu elrigardas sur la vojon kiel giganta ovo en la muro? La sambuka arbo pendigas super gi gî siajn branˆcojn, co jn, kaj la koko fiere fier e marˆsas sas kaj gratant gra tantee serˆcas cas manˆ mangaˆ gâˆon por p or siaj kokinoj; rigardu, kian fiˆ troviˆgas eran mienon mienon li havas! havas! Jen ni estas apud la preˆ gejo! gejo! Gi gas alte sur la monto sub la potencaj kverkoj, el kiuj unu velksekiˆgis. gis. Jen ni estas anta˘u la forˆgejo, gejo, kie la fajro brulas kaj la duonnudaj viroj frapas per la marteloj tiel, ke la fajrero fajr erojj saltas malproksimen ˆcirka˘ cirka˘ uen. Sed ni rapidu anta˘ uen. uen, uen, anta˘ uen, uen, al la belega kavalira kavalira bieno!” Kaj ˆcio, cio, pri kio parolis la malgranda knabino, kiu sidis malanta˘ue ue sur la bastono, efektive preterflugis preter ili; la knabo tion vidis, vidis, kaj tamen ili nur rajdis ˆcirka˘ cirka˘ u la herboplaco. herboplaco. Poste Poste ili ludis ludis en la flanka aleo kaj ˆcirka˘ cirka˘ ubaris per palisetoj sur la tero malgrandan gardenon. ubaris gârdenon. La knabino knab ino prenis la sambukan floraˆon on el e l siaj sia j haroj, har oj, plantis gin, gîn, kaj ˆgi gi kreskis alten tiel same, kiel ˆce ce tiuj maljunuloj, kiam ili, estante ankora˘ ankorau˘ infanoj, infanoj,

* Sambuka

virineto *

89

kune ludis en la nova ˆgardenaro, gardenaro, kiel estas rakontite anta˘ ue. ue. Kiel tiuj, ili promenis mano en mano, sed ili ne supreniris la rondan turon, ne promenis en la Frederikmonta parko, ne, n e, la malgranda knabino prenis pr enis la knabon ˆcirka˘ cirka˘ u la korpo, kaj ili ekflugis malproksimen, tra la tuta Danujo, kaj estis printempo kaj fariˆgis gis somero, estis a˘ utuno utuno kaj fariˆgis gis vintro, kaj mil bildoj speguliˆgis gis en la okuloj okulo j kaj en la koro de la knabo, kaj ˆciam ciam la malgranda knabino kna bino kantadis al li: “ˆci ci tion neniam forgesu!” forgesu!” Dum la tuta flugado la sambuk sambukaa arbo arb o odoris o doris tre dolˆce ce kaj ˆcarme. carme. La knabo vidis la rozojn rozo jn kaj la aliajn alia jn florojn, floro jn, sed la sambuk sambukaa arbo odoris pli balzame, ˆcar car giaj gîaj floraˆ floraˆoj pendis ˆce ce la koro de la malgranda knabino, kaj al tiu koro la malsana knabo dum la flugado ofte apogadis la kapon. ˆ tie estas belege en printe “Ci printempo!” mpo!” diris diris la malgran malgranda da knabino, knabino, kaj ili staris stari s en ˆus verdiˆginta ginta fagarbaro, fagarbaro, kie verda asperulo odoris ˆce ce iliaj piedoj kaj palruˆgaj gaj anemonoj en la verdaˆ verdaˆo belege aspektis. “Ho, se ˆciam ciam estus printempo en la bonodora Dana fagarbaro!” ˆ tie estas belege en somero!” “Ci somero!” ˆsi si diris, kaj ili preterveturis preterveturis preter malnovaj novaj kasteloj el la tempo de kavaliroj; kavaliroj; la ruˆ gaj muroj kaj la dentvicaj frontogaj noj speguliˆ gis en la fosoj, en kiuj naˆgis gis gis cignoj kaj rigardadis en la malnovajn malv malvarmetajn armetajn aleojn. Sur la kampo ondiˆ gadis la greno simile al moviˆganta gadis ganta maro, ruˆgaj gaj kaj flavaj floroj balanciˆ gadis gadis en la kavoj, kavoj, ˆce ce la bariloj barilo j volviˆ gadis gadis supren sovaˆga ga lupolo kaj florantaj konvolvuloj, kaj vespere leviˆgadis gadis la luno, ˆ tion granda kaj plena, kaj la fojnamasoj fo jnamasoj sur la herbejoj herbejo j dolˆce ce bonodoris. b onodoris. “Ci oni neniam forgesas!” ˆ tie estas belege en a˘ “Ci utuno!” utuno!” diris diris la malgran malgranda da knabin knabino, o, kaj la aero fariˆgis gis duoble pli alta kaj blua, la arbaro ricevis la plej belajn kolorojn de ruˆgo, go, flavo kaj verdo, la ˆcashundoj cashundoj galopis anta˘ uen, tutaj amasoj da sovaˆ uen, gaj ga j birdoj kun akra kriado flugis trans la tombojn de la gigantoj, sur kiuj rubusaj longaj branˆ coj coj etendis sin super la malnov malnovaj ˆstonoj. stonoj. Sur la mallume mallume blua maro mar o ˆcie cie montriˆ mont riˆgis gis blankaj velˆ velˆsipoj, sipo j, kaj en la draˆsejo sejo sidis maljunaj maljuna j virinoj, knabinoj knabinoj kaj infanoj infanoj kaj ˆsirko sirkolek lektis tis lupolon lupolon en grandan grandan vazon. azon. La junaj junaj kantis antis kantojn, sed la maljunaj rakontis rakontis fabelojn fabelo jn pri koboldoj kaj sorˆ cistoj. cistoj. ˆ Ion pli bonan oni ne povas imagi al si! “ Ci tie estas belege en vintro!” diris la malgranda knabino, kn abino, kaj ˆciuj ciuj arboj arb oj staris kovritaj de prujno, pruj no, kvaza˘ u ili estus aliformigitaj aliformigitaj en blankajn koralojn. La neˆgo go knaris sub la piedoj, kiel se oni ˆciam ciam havus sur si novajn boto jn, ka j de d e la ˆcielo cielo falis falsteloj fa lsteloj unu p post ost la alia. En la ˆcambro cambro oni ekbruligis ekbruligis la kristnask kristnaskan an arbon, oni tie vidis donacojn kaj gajan humoron humoron.. En la vilaˆ gana domo en la kamparo a˘ gana udiˆ udiˆgis g is gajaj sonoj de violono, ˆgojkriante go jkriante kaj ridante oni kaptadis tranˆcaˆ caˆojn da pomoj, pomo j, kaj eˆc la plej malriˆca ca infano infa no konfesis: “Estas belege en vintro!” Jes, estis belege, kaj la malgranda malgranda knabino knabino montris montris al la knabo ˆcion, cion, kaj ˆciam cia m odor o doris is la sambuka samb uka arbo ar bo,, kaj ka j ˆciam cia m flirti fli rtiss la ruˆ r uˆ ga flago kun la blanka kruco, ga la flago, sub kiu la maljuna maristo estis forveturinta el la nova gardenaro. gârdenaro.

* Sambuka

virineto *

90

Kaj el la knabo fariˆgis gis junulo, junulo, kaj li devis devis forvetur forveturii en la malprok malproksim siman an mondon, mondon, malprok malproksim simen, en, al la varmaj landoj, landoj, kie kreskas kreskas la kafo. Sed ˆce ce la adia˘ uo uo la malgranda malgranda knabino knabino prenis de sia brusto sambuk sambukan an floraˆ floraˆon kaj donis al li por konservi. Li metis ˆgin gin en sian preˆgolibron, golibr on, kaj ˆciufo ciufo je, kiam li ˆgin gin malfermis en la fremda lando, lia rigardo anta˘ u ˆcio cio falis sur la lokon, kie kuˆsis sis la floraˆo o de memoro. memor o. Ju pli longe li gin gîn rigardis, rigar dis, des pli freˆsa sa gi gî fariˆgis; gis; li sentis kvaza˘ u odoron el la hejmaj arbaroj, kaj klare li vidis inter la folietoj de la floraˆ floraˆo o la malgrandan malgrandan knabinon, knabinon, rigardantan rigardantan per siaj klaraj okuloj, kaj ˆ tie estas belege en printempo, en somero, li a˘ udis, udis, kiel ˆsi flustras al li: “Ci en a˘ utuno kaj en vintro!” Kaj centoj da bildoj tiam glitis tra liaj pensoj. utuno Tiel pasis multe da jaroj, kaj jen li estis maljuna homo kaj sidis kun sia maljuna edzino sub floranta arbo. Ili tenis sin reciproke je la manoj, tute tiel same, kiel estis farintaj la praavo kaj la praavino tie en la nova gardenaro, gârdenaro, kaj ili tiel same parolis pri la malnovaj tagoj kaj pri la ora edziˆgofesto gofesto.. La malgranda malgranda knabino kun la bluaj okuloj kaj la sambukaj sambukaj floraˆ floraˆoj oj en la haroj haro j sidis supre en la arbo, kapjesis al ili amba˘ u kaj diris: “Hodia˘ u estas la tago de la edziˆgo!” go!” Poste ˆsi si prenis du floro jn el sia florkrono, kisis ilin, kaj ili eklumis anta˘ ue ue kiel arˆgento, gento, poste kiel oro, kaj kiam ˆsi si metis ilin sur la kapojn de la maljunulo maljunul o j, ˆciu ciu el e l la floro fl orojj aliformiˆ alifo rmiˆgis gis en oran kronon. Kaj ili sidis amba˘u kiel reˆgo go kaj reˆgino gino sub la bonodora arbo, kiu aspektis tute kiel sambuka arbo, kaj li rakontis al sia maljuna edzino la historion pri la sambuka virineto, tiel, kiel ˆgi gi estis rakontita al li, kiam li estis malgranda knabo, kaj amba˘u opiniis, opiniis, ke en gi gî troviˆgas gas multe da io, kio similas al ilia propra historio, kaj ˆguste guste tio plej bon bonee plaˆcis cis al ili. “Jes, “Jes, tiel estas la afero!” afero!” diris diris la malgranda malgranda knabino knabino en la arbo. “Unuj “Unuj nomis min sambuka virineto, aliaj nomis min Driado, sed en efektiveco mi estas estas nomata rememoro rememoro.. Mi sidas sidas en la arbo, kiu kreskas kreskas kaj kreskas. kreskas. Mi povas veki malproksimajn malproksima jn rememorojn rememor ojn,, mi povas rakonti! Montru al mi, ˆcu cu vi havas ankora˘ u vian via n flora flor aˆon!” on !” Kaj la maljuna viro malfermis sian preˆ golibron; golibron; tie kuˆsis sis la sambuka sambuka flora flor aˆo, o, tiel tie l freˆsa, sa, kvaza˘ kvazau˘ gi gî nur anta˘ unelong unelongee estus estus enmetit enmetitaa tien, tien, kaj la sambuka virineto, a˘ u pli ˆguste guste la rememoro, kapjesis, kaj la du gemaljunuloj kun la oraj kronoj sidis en la lumo de la ruˆga g a vespera vespera suno. suno. Ili Ili fermi fermiss la okul okulojn ojn,, kaj. . . kaj. . . jen jen la fabel fabeloo fin finiˆ iˆ gis. gis. La malgranda malgranda knabo kuˆ kuˆsis sis en sia liteto, li ne sciis, ˆcu cu li tion sonˆ gis g is a˘ u ˆcu cu oni tion rakontis al li. La tekruˆco co staris sur la tablo, sed nenia sambuka sambuka arbo kreskis el ˆgi, gi, kaj la maljuna sinjoro, kiu estis rakontinta, guste ˆguste en tiu momento intencis eliri tra la pordo kaj faris tion. “Kiel bela tio estis!” diris la malgranda knabo. “Panjo, “Panjo, ˆcu cu mi estis en la varmaj landoj?” “Jes, mi kredas!” kredas!” diris la patrino; “kiam oni eltrink eltrinkas as du gisrande gîsrande plenajn tasojn da sambuka sambuka teo, tiam oni jam venas en la varmajn landojn!” Kaj ˆsi si

* Sambuka

91

virineto *

bone lin kovris, ke li ne malvarmumu denove. “Vi bone dormis, dum mi sidis kaj disputis kun nia maljuna amiko, ˆcu cu tio estis historio, ˆcu cu fabelo.” “Kaj kie estas la sambuka virineto?” demandis la knabo. ˆ estas en la tekruˆco!” “Si co!” diris la patrino, “kaj ˆsi si povas tie resti!”

3 9 3

FABELOJ

13

92

Flikilo

stis iam flikilo, kiu estis tiel delikata kaj pinta, ke ˆgi gi imagis al si, ke gi ˆgi estas kudrilo. “Atentu nur, ke vi tenu min fortike!” diris la flikilo al la fingroj, kiuj prenis gin. gîn. “Ne elfalig elfaligu u min! Se mi falos falos sur la plank plankon, on, estos tre malfacil malfacilee min trovi, tiel delikata mi estas!” “Nu, nu, nur ne tro da sinla˘udo!” udo!” diris diris la, fingroj kaj prenis prenis gin gîn fortike ˆcirka˘ kau ˘ la korpo. ˆ vi vidas, mi venas “Cu venas kun sekvantaro!” sekvantaro!” ekkriis ekkriis la flikilo flikilo kaj ektrenis post si longan fadenon, kiu tamen ne havis nodon. La fingroj direktis la flikilon rekte al la pantoflo de la kuiristino, kies ledo disˆ di sˆsir si riˆgis gis kaj devis nun esti flikata. “Tio estas maldelikata laboro!” diris la flikilo, “mi neniel povos trairi, mi ˆ mi ne ripetis ofte,” rompiˆgos, gos, mi rompiˆgos!” g os!” Kaj gi gî efektive rompiˆgis. g is. “Cu ˆgi gi plorkriis, “ke mi estas tro delikata!” “Nun gi gî plu ta˘ ugas ugas por nenio!” nenio!” diris diris la fingroj, sed tamen ili ili devis gin gîn teni; la kuiristino alfaris al ˆgi gi kapon el sigelvakso kaj enˆsovis sovis gin gîn anta˘ ue u e en sian tukon. “Vidu, nun mi estas brusta pinglo!” pinglo!” diris la flikilo; flikilo; “mi sciis, ke mi atingos honoron; el io fariˆ gas gas io!” Kaj ˆgi gi ridis r idis interne inte rne,, ˆcar car ekster eks teree oni on i ˆce ce flikil fl ikiloo nenia ne niam m povas vidi, ke ˆgi g i ridas ridas.. Tie Tie ˆgi gi sidis fiere, kvaza˘ u gi gî veturus en veturilo, kaj rigard rig ardadi adiss ˆciuflan ciu flanken. ken. ˆ mi povas “Cu povas permesi p ermesi al mi demandi vin, ˆcu cu vi estas el oro?” demandis demandis gin ˆgin la pinglo, kiu estis ˆgia gia najbaro. “Vi havas havas bonegan eksteraˆ eksteraˆon kaj vian

* Flikilo *

93

propran propr an kapon, kap on, kvankam ˆci ci tiu t iu eˆc estas e stas malgranda. malgr anda. Vi devas de vas zorgi zorg i pri pr i tio, tio , ke ˆ gi ˆgi iom io m elkresku elk resku,, ˆcar car oni ja ne n e povas p ovas al ˆciu ciu doni sigelvakson sur la pinton!” p inton!” Ce tio la flikilo levis sin tiel alten, ke ˆgi gi elfalis el la tuko kaj falis en la defluilon guste ˆguste en la momento, kiam la kuiristino elverˆ elverˆsis sis la malpuran akvon. “Nun ni iras vojaˆgi!” g i!” diri diriss la flikil flikilo; o; “ke “ke mi nur nur ne perdiˆ perdigû!” Sed Sed gi gî perdiˆ gis. gis. “Mi estas tro delikata por p or ˆci ci tiu mondo!” gi gî diris, kiam ˆgi gi sidis en la strata defluilo. defluilo. “Mi havas havas bonan konscion, konscion, kaj tio ˆciuokaze ciuokaze estas ne malgranda malgranda konsolo!” Kaj tial la flikilo tenis sin rekte kaj ne perdis sian bonan humoron. Dive Diversaj rsaj objektoj objektoj naˆ gis g is trans gin, gîn, pecetoj pecetoj da ligno ligno,, pajlo pajlo kaj gazeta gazeta papero pap ero.. “Vid “Vidu, u, kiel ili ili naˆ gas¡‘ g as¡‘ diris diris la flikilo flikilo.. “Ili “Ili ne scias, scias, kio kio sidas sidas sub ili! Mi enˆsoviˆ sovi ˆgis gis kaj sidas ˆci ci tie. Vidu, jen naˆ gas gas peco da ligno, gi gî pensas pri nenio en la mondo krom lignopeco lignop ecojj kaj ˆstipoj, stipo j, kaj gi gî mem me m estas est as ja ˆstipo. stip o. Jen naˆgas gas trunketo de pajlo; vidu, kiel ˆgi gi svingiˆgas, gas, kiel ˆgi gi turniˆgas! gas! Ne pensu tiom multe pri vi mem, vi povus alpuˆsiˆ siˆ gi gi al ˆstono! stono! Jen naˆ gas gas gazeto! gazeto! Forgesita estas gia gîa enhavo, kaj tamen gi gî tenas sin larˆge! ge! Mi sidas sidas pacience pacience kaj silente; mi scias, kio mi estas, kaj tio mi restas!” Unu tagon gi gî ekvidis ˆguste guste ˆce ce sia flanko brilantan objekton, ob jekton, kaj la flikilo ˆ supozis, ke tio estas diamanto; sed tio estis nur simpla peceto da vitro. Car ˆci ci tiu briletis, brilet is, la flikilo ekparolis ekpar olis al a l gi ˆgi kaj prezentis sin al ˆgi gi kiel brusta pinglo. “Vi kredeble kredeble estas estas diaman diamanto?” to?” “Jes, “Jes, mi estas io tiuspeca tiuspeca!” !” Tiamani Tiamaniere ere ili rigardis sin reciproke kiel tre valorajn objektojn kaj interparolis pri la nuna malmodesteco de la mondo. “Mi havis mian loˆgejon gejon en la skatolo de unu virgulino, kiu estis kuiristino,” ˆ havis sur ˆciu komencis komencis sian rakontadon rakontadon la flikilo. “Si ciu mano po kvin fingro fi ngroj; j; sed ion tiom multe pensantan pri si, kiel tiuj fingroj, mi neniam plu vidis, kaj tamen ili ekzistis ja nur por tio, ke ili min tenu, ke ili prenu min el la skatolo kaj metu min en la skatolon!” ˆ ili do distingis sin per brilo?” demandis la peceto da vitro. “Cu “Per “P er brilo?” brilo?” ekkriis ekkriis la flikilo, flikilo, “ne, sole sole nu nurr per malmodes malmodesteco teco!! Tio estis kvin fratoj, ˆciuj ciuj naskitaj ‘fingroj’; en rekta pozicio p ozicio ili staris fiere unu apud la alia, kvankam ilia longo estis tre malegala. La plej ekstrema el ili, la ‘dika fingro’, estis mallonga kaj dika; ˆgi gi ne staris en unu vico kun ˆciuj, ciuj, sed anta˘ u la vico, kaj krom tio ˆgi gi havis nur unu artikon en la dorso, gi gî povis kliniˆgi gi nur en unu direkto, sed ˆgi gi asertis, ke homo, al kiu gi gî estas dehakita, restas lib libera era de militse mili tservo. rvo. La ‘potl ‘p otleki ekisto sto’’ enˆ e nˆsovadis sovadis sin en dolˆcaˆ caˆon on kaj en acidaˆ aci daˆon, on , montradis la sunon kaj la lunon kaj premadis la plumon, kiam ili skribis; la ‘longulo’ ‘longulo’ estis je tuta kapo pli alta ol ˆciuj ciuj aliaj; la ‘ringoportisto’ ‘ringoportisto’ havis oran stri st rion on ˆcirka ci rka˘ u˘ la korpo, kaj la malgranda ‘Petro-ludisto’ faradis nenion kaj estis ankora˘ u fiera pri tio. tio. Tie estis estis kaj restis nur fanfaron fanfaronado, ado, kaj kaj tial tial mi ˆetis min en la defluilon.” “Kaj “Kaj nu nun n ni sidas sidas kune kaj kaj brila brilas! s!”” diri diriss la vitrope vitropecet ceto. o. Sub Subit itee en la

* Flikilo *

94

defluilo defl uilon n enverˆsiˆ siˆgis gis pli da akvo, kiu eliris trans la randon kaj fortiris kun si la vitropeceton. “Vidu, “Vidu, nun tiu ricevi riceviss promocion!” promocion!” diris diris la flikilo. flikilo. “Mi sidas sidas plue, plue, mi estas tro delikata, sed tio estas mia fiero, kaj ˆgi g i estas estas esti estimi mind nda! a!”” Tiel Tiel ˆgi gi sidis en vertikala pozicio kaj multe pensis. “Mi preska˘ u supozas, ke mi estas naskita de suna radio, tiel delikata mi estas. Al mi eˆc ˆsajnas, sajna s, ke la suno ˆciam ciam serˆcas cas min sub la akvo. Ho, mi estas estas tiel maldik maldika, a, ke mia propra patrino patrino ne povas povas min trovi. trovi. Se mi havus havus ankora˘ u mian malnovan okulon, kiu derompiˆgis, gis, mi pensas p ensas,, ke mi povus p ovus verˆsi si larmojn. Ne, mi tamen tion ne farus, plori ne estas nobele.” Unu tagon ta gon kelkaj kelkaj strataj strata j bubo bubojj kuˆsiˆ siˆ gis gi s ˆcirka ci rka˘ u˘ la defluilo kaj serˆcfosis cfosis en gi, ˆgi, kie ili trovis trovis malnov malnovajn najlojn, kuprajn monerojn monerojn kaj alion alion similan. similan. La afero ne estis pura, gi gî tamen faris al ili plezuron. “Aj!” ekkriis unu el ili, pikiˆginte ginte per la flikilo. “Tio estas malbona bubo!” “Mi ne estas bubo, mi estas fra˘ ulin u lino! o!”” diri diriss la flikilo flikilo,, sed neniu neniu tion a˘udis. udis. La sigelvakso sigelvakso desolviˆ desolvigis, gîs, kaj pro tio ˆgi gi opiniis sin ankora˘u pli nobela ol anta˘ ue. ue. “Jen alnaˆgas gas ˆselo selo de ovo!” diris la knaboj, knabo j, kaj ili enpikis la flikilon fortike en la ˆselo se lon. n. “Blankaj muroj, kaj mem nigra!” diris la flikilo; “tio bone aspektas; nun oni min ja povas vidi! Se mi nur ne fariˆgos gos marmal m armalsana, sana, ˆcar car tiam mi ankora˘ an kora˘ u pli rompiˆgus!” gus!” Sed gi gî ne fariˆgis gis marmalsana kaj plu ne rompiˆ gis. gis. ˆ “Gi estas bona kontra˘ u la marmalsano, se oni havas havas ˆstalan stalan stomakon kaj ka j ˆ mi tio jam pasis; ju krom tio ˆciam ciam konscias, konscias, ke oni estas io pli ol homo! Ce pli delikata oni estas, des pli oni povas elteni!”

95

* Flikilo *

“Krak!” ekˆgemi ge miss la ovoˆselo se lo,, ˆcar ca r ˆsarˆ sa rˆgveturilo gveturilo gin gîn transveturis. transveturis. “Ha, kiel tio premas!” gemis gêmis la flikilo; “nun mi tamen fariˆgas gas marmalsana; mi rompiˆgas, gas, mi rompiˆgas!” g as!” Sed gi gî ne rompiˆgis, gis, malgra˘ u ke gin gîn transveturi tran sveturiss ˆsarˆ sarˆgveturilo, gveturilo, gi ˆgi kuˆsis sis la˘ laulonge, u ˘ longe, — kaj ˆgi gi kuˆsu su tie plue. plu e. 3 9 3

FABELOJ

14

96

Sonorilo

n la malvastaj stratoj de la granda urbo, kiam la suno subiris kaj la nuboj supre inter la kamentuboj lumis orkolore, jen tiu jen alia a˘ udis udis ian strangan tonon, similan al sono de preˆ geja geja sonorilo, sed pro la bruo de la veturiloj kaj de la movado oni povis distingi gin gîn nur dum mallonga momento. momento. “Nun sonas la vespera vespera sonorilo!” oni diradis, diradis, “nun la suno subiras!” Ekstere de la urbo, kie la domoj kun siaj ˆgardenoj gardenoj kaj malgran malgrandaj daj pecoj da kampo staris pli maldense, la promenantoj promena ntoj vidis la vesperan ˆcielon cielon ankora˘ ankorau˘ pli bele kaj a˘udis udis la sonadon de la sonorilo ankora˘ u pli forte. forte. Oni havis havis la impreson, kvaza˘ u la tono sonas el ia preˆgejo gejo profunde interne en la silenta bonodora arbaro, kaj la homoj rigardis en tiu direkto, kaj ilia animstato fariˆgis gis solena. ˆ tie en la arbaro Tiel da˘ uris u ris multe multe da tempo. tempo. Un Unu u diris diris al la alia alia:: “Cu troviˆ gas gas preˆ gejo? gejo? La sonoril sonoriloo hav havas ja mirind mirindan, an, belegan belegan sonon; sonon; ˆcu cu ni ne eliru kaj rigardu gin ˆgin pli proksime?” Kaj la riˆculoj culo j veturis, kaj la malriˆculoj culo j iris, sed la vojo vo jo ˆsajnis sajnis al ili rimarkinde rimarkinde longa, kaj kiam ili atingis grupon da salikoj, salikoj, kiuj kreskis ˆce ce la rando de la arbaro, ili sidiˆ gis, gis, rigardis supren al la longaj branˆ coj coj kaj opiniis, opiniis, ke ili nun ripozas en la plej vera verdejo de la arbaro. La sukeraˆ sukeraˆisto venis el la urbo urb o kaj starigis sian tendon, kaj poste venis ankora˘ u unu sukeraˆ sukeraˆisto kaj pendigis kiel insignon super sia tendo sonorilon, kiu, ˆsirme sirme kontra˘u la pluvo, pluvo, esti estiss gud gudri rita ta kaj ne havi haviss frapi frapilo lon. n. Kiam Kiam la homoj iris returne returne hejmen; hejmen; ili opiniis, opiniis, ke estis estis tre romantik romantike. e. Tri perso p ersonoj noj asertis, ke ili penetris ˆgis gis la fino de la arbaro arbaro kaj ˆciam ciam a˘ udis udis la mirindan sonadon de sonorilo, sed ili havis la impreson, kvaza˘u gi gî venas el la urbo.

* Sonorilo *

97

Unu el ili verkis longan versaˆ versaˆon kaj diris, ke la sonorilo sonas kiel la voˆ co co de patrino en la orelo de ˆsia sia amata kaj saˆ ga infano, ke nenia melodio estas pli ga bela ol la sonado de la sonorilo. Anka˘u la reˆgo go de la lando atentiˆgis gis pri tio, kaj li promesis, ke al tiu, kiu povos klarigi, de kie venas la sonado, li donos la titolon de “mondsonorilulo” , eˆc en tia okazo, se montriˆgus, gus, ke la sonado venas ne de sonorilo. La promeso de tiel franda titolo logis nun multajn en la arbaron, sed troviˆ gis gis nur unu, unu, kiu reveni reveniss kun ia speco de klarigo klarigo.. Li diris, diris, ke neniu neniu gis gîs nun penetris sufiˆce ce profunden, eˆc li mem anka˘ u ne, li tamen asertis, ke la sonado venas de eksterordinare granda strigo en kavo de arbo; ke tio estas saˆgega gega strigo, kiu senˆ cese cese frapas per p er sia kapo la arbon, sed ˆcu cu la sonado venas el gia gîa kapon ˆcu cu el la kavita kavita trunko, tion t ion li ankora˘ ankorau˘ ne povas konstati kun plena certeco; kaj pro tiu klarigo li ricevis la titolon de mondsonorilulo, kaj li verkadis verkadis ˆciujare ciujare malgrandan traktaton pri la strigo. Sed malgra˘ u tio oni ne sciis pli ol anta˘ ue. ue. Estis Estis konfirm konfirmado; ado; la pastro parolis parolis bele kaj kore; kore; la konfirmatoj konfirmatoj estis emoci emociit itaj. aj. Tio Tio estis estis ja grav grava tago tago por ili, ili, el infanoj infanoj ili ili subi subite te fari fariˆ gis gîs plenkreskaj homoj, la infana animo nun kvaza˘ u devis transflugi en pli prudentan personon. Estis plej ˆcarma suna lumo, la konfirmitoj konfirmitoj faris ekskurson ekster la urbon, kaj el la arbaro sonis mirinde forte la granda nekonata sonorilo. Ili tuj eksentis deziron serˆci ci gin, gîn, kaj nur tri ne aliˆgis. gis. Un Unu u knabino knabino devis devis rapidi hejmen; he jmen; por p or surprovi sur provi sian belan veston, ˆcar car guste gûste la vesto kaj la balo estis la ka˘ uzo uzo de tio, ke ˆsi si jam nun estis konfirmita, alie ˆsi si lernus ankora˘ u unu un u jaron. jaron. La dua, kiu rifuzi rifuziss partopre partopreni ni en la entrep entrepreno reno,, estis estis malri malriˆˆca ca knabo, kiu pruntis al si la konfirmacian surtuton kaj la botojn de la filo de sia mastro kaj devis redoni ilin gis gîs difinita difinita horo. La tria diris, diris, ke fremdan fremdan lokon li vizitas nur en akompano de siaj gepatroj, gepatro j, ke li ˆciam ciam estis bonkonduta infano kaj volas resti tia anka˘u post la konfirmo; pri tio oni tute ne devus ridi, ili tamen ridis. Tri el ili do ne iris; la aliaj trotis anta˘ uen. uen. La suno lumis lumis,, kaj la birdoj birdoj kantis, antis, kaj la konfirmitoj konfirmitoj kunkantis kunkantis kaj tenis sin reciproke reciproke je la manoj, ˆcar car ja ankora˘ u neniaj profesiaj zorgoj ilin premis kaj ˆguste guste hodia˘ u ili en tute speciala senco estis infanoj de Dio. Sed balda˘ u du el la plej malgrandaj laciˆgis gis kaj tial iris returne al la urbo. Du malgrandaj knabinoj sidiˆgis gis kaj plektis florkronojn. Ili anka˘ u ne kuniris; kaj kiam la aliaj alia j atingis la salikojn, saliko jn, en kies ombro la sukeraˆ sukeraˆisto isto aranˆ ara nˆ gis gis sian loˆgejon, gejon, ili diris: “Jen ni estas e stas ˆci ci tie en freˆsa sa aero; la sonorilo ja en efektiveco ne ekzistas, gi gî ekzistas nur en la imago!” En la sama momento profunde en la arbaro eksonis la sonorilo tiel ma jeste kaj solene, ke kvar a˘ u kvin decidis penetri ankora˘ u pli profunden en la ˆ arbaron. Gi estis eksterordinare densa kaj ombra, nur kun malfacileco oni povis iri anta˘ uen, asperuloj kaj anemonoj kreskis tro abunde, florantaj konuen,

* Sonorilo *

98

volvuloj kaj trunketaˆ trunketaˆoj o j de rubuso, ru buso, en formo de longaj longa j girlando j pendis pen dis inter la arboj, en kiuj kantis la najtingaloj kaj ludis la radiaj de la suno. Ho, estis belege, sed por knabinoj tio ne estis irebla vojo, ili disˆsirus sirus al si la vestojn. vestojn. Tie kuˆsis sis granda grand a j blokoj bloko j da roko, ˆcirka˘ cirka˘ ukreskitaj ukreskita j de musko da ˆciuj ciuj koloroj, la freˆsa sa fonta akvo vigle elˆsprucadis, sprucadis, kaj mistere sonadis la monotona “kluk, kluk”. ˆ eble tio estas la sonorilo?” diris unu el la konfirmitoj, kaj li kuˆsiˆ “Cu siˆ gis gis kaj atente a˘ uskultis. uskultis. “Tion oni devas devas fundamente fundamente esplori!” esplori!” Kaj li restis kaj lasis la aliajn iri pli malproksimen. Ili alvenis al domo, aranˆgita gita el arboˆselo selo kaj branˆcoj; co j; granda arbo kun sovaˆgaj gaj pomoj estis klinita super ˆgi, gi, kvaza˘ u gi gî volus ˆsuti suti sian benon sur la tegmenton, tegmenton, sur kiu staris rozo j en plena florado. La longaj branˆ coj coj etendiˆ gis ˆcirka˘ kau ˘ la tuta frontono, sur kiu pendis p endis malgranda sonorilo. Eble ˆci ci tiun oni a˘udis? udis? Kun escepto de unu, ili ˆciuj ciuj estis jesopiniaj pri tio. Sed tiu asertis, asertis, ke la sonorilo estas tro tro malgranda kaj delikata, ke oni povu a˘ udi udi gin gîn tiel malproksime, kaj ke la sono j, kiuj en tia maniero pov p ovas as tuˆsi si la homan koron, estas tute aliaj. La juna parolanto estis reˆ gido, kaj tial la aliaj diris, ke tiaj gido, persono j ˆciam ciam pretendas esti pli saˆ gaj. gaj. Ili lasis lin iri sola; kaj ju pli malproksimen li iris anta˘uen, u en, des pli kaj pli lia brusto pleniˆgis gis de la sento de arbara soleco. Li tamen ˆciam ciam ankora˘ u a˘udis udis la malgrandan sonorilon, kiu amuzis la aliajn, kaj de tempo al tempo, kiam la vento alportis la sono jn de la sukeraˆ sukeraˆejo, ejo, li povis anka˘ u a˘udi, udi, kiel la urbanoj tie kantis kantis ˆce ce sia glaso da vino. Sed la profundaj tonoj tono j de la sonorilo tamen sonis pli forte, kaj li havis preska˘ u la impreson, ke kune kun gi gî ludas anka˘ u orgeno, la sonoj venis de la maldekstra flanko, de la flanko de la koro. Subite io ekbruetis e kbruetis en la arbetaˆ a rbetaˆo, o, ka j anta˘ a nta˘ u la reˆ gido gido aperis malgranda knabo en lignaj ˆsuoj suoj kaj en tiel mallonga mallonga jako, ke oni povis tre bone vidi la longon de liaj manartikoj. Ili amba˘ u reciproke sin konis; la knabo estis ˆguste guste tiu el la konfirmitoj, konfirmito j, kiu ne povis p ovis kuniri, ˆcar car li devis reveni hejmen hej men kaj redoni al la filo de sia mastro la surtuton kaj la botojn. Tion li faris, kaj nun li en siaj lignaj ˆsuoj suoj kaj en siaj malriˆcaj caj vestoj iris sola, ˆcar car la sonorilo sonis tiel forte, tiel profunde, ke li ne povis kontra˘ ustari. ustari. “Nun ni povas ja iri kune!” diris la reˆgido. gido. Sed la malriˆca ca konfirmito konfi rmito kun la lignaj ˆsuoj suoj estis tre embarasita, embarasita, li tiretis siajn mallongajn mallongajn manikojn manikojn de la jako kaj diris, ke li timas, ke li ne povos tiel rapide kuniri, krom tio li opinias, ke oni devas serˆci ci la sonorilon sonor ilon dekstre; dekst re; ˆcar car tiu loko enhavas ja ˆcion cion grandan gran dan kaj belan. “Nu, en tia okazo ni kompreneble ne iros kune!” diris la reˆgido gido kaj faris ˆ tiu eniris en la plej malluman adia˘ uan uan kapsignon al la malriˆca ca knabo. Ci kaj plej densan parton de la arbaro, kie la dornoj disˆ disˆsiris siris al li la vestojn vestojn kaj vundis al li la vizaˆgon, gon, manojn kaj piedojn. La reˆ gido gido anka˘ u ricevis kelkajn fortajn gratojn, sed la suno prilumis prilumis lian vojon, kaj lin ni nun sekvos, ˆcar car li

* Sonorilo *

99

estis vigla knabo. “La sonorilon sonor ilon mi volas ka j devas trovi!” li diris, “eˆc se mi devus iri gis gîs la fino de la mondo.” ˆ Malbelaj Malbelaj simioj sidis sidis supre en la arboj kaj grincigis grincigis siajn dentojn. dentojn. “Cu ni batu lin? ˆcu cu ni batu lin?” ili kriis unu al la alia, “li estas reˆ gido!” gido!” Sed li senlace iris pli kaj pli profunden en la arbaron, kie kreskis la plej strangaj strangaj floroj. Tie staris staris blank blankaj aj stelform stelformaj aj lilioj lilioj kun sangruˆ sangrugaj gâj stamenoj, ˆcielbluaj cielbluaj tulipoj, kiuj briletis en la vento, kaj pomarboj, p omarboj, kies pomoj pomo j tute similis grandajn brilantajn sapajn vezikojn. Prezentu al vi kiel tiuj arboj devis ˆ uflan brili en la suna lumo! Ciufl Ci anke ke ˆcirka ci rka˘ u˘ la plej sukoplenaj verdaj herbejoj, kie cervo kaj cervino ludis en la herbo, kreskis belegaj kverkoj kaj fagoj, kaj kie la ˆselo selo de iu el tiuj arboj arbo j krevis, tie el la fendo kreskis herbo kaj longaj trunketa trun ketaˆˆoj. o j. Tie troviˆgis gis eˆc grandaj arbaraj spacoj kun trankvilaj lagoj, sur kiuj naˆ gis gis blank blankaj cignoj cignoj kaj batadis batadis per siaj flugiloj. flugiloj. La reˆ gido gido ofte haltadis kaj a˘ uskultadis, ofte li pensis, ke la sonorilo sonas al li supren el unu el tiuj uskultadis, profundaj lagoj, sed li tuj rimarkis denove, ke la sonoj venas ne de tie, sed pli profunde el la arbaro. Jen la suno subiris, la aero brilis fajroruˆge, ge, sankta silento disvastiˆgis gis en la arbaro, kaj la reˆ gido, gido, stariˆgis gis genue, kantis sian vesperan kanton kaj diris: “Neniam mi trovos t rovos tion, kion mi serˆcas! cas! Jen la suno subiras, venas la nokto, la malluma nokto; tamen ankora˘ u unu fojon mi eble povos ekvidi la rondan fajran diskon de la suno, anta˘ u ol ˆgi gi tute tu te kaˆsiˆ sigos gôs sub la tero! Mi iros sur tiujn rokojn, kiuj majeste leviˆgas gas en la aeron tie, kie staras la grandaj arboj.”

100

* Sonorilo *

Kaj Ka j li fortike forti ke alkroˆciˆ ciˆgis gis al trunketa trunketaˆˆoj kaj radikoj radikoj kaj grimpis grimpis supren al la malsekaj malsekaj ˆstonoj, stonoj, kie sin tordis akvoserpentoj, akvoserpentoj, kie la bufoj kvaza˘ kvaza˘ u bojis lin; li tamen atingis la supron, anta˘ u ol la suno, rigardata de tiu alta alt aˆo, tute tu te subiris subiris.. Ho, kia belegeco belegeco!! La maro, maro, la nemezurebla nemezurebla,, belega maro, maro, kiu per siaj longaj ondoj frapadis la bordon, etendiˆ gis gis anta˘ u li, kaj la suno staris kiel granda luma altaro malproksime, kie la ˆcielo cielo kaj la tero donis al si reciproke ˆ la manon. Cio kunkunfandiˆgis g is en flamaj koloroj, la arbaro kantis, kaj la maro kan kantis tis;; kaj lia koro koro kunk kunkantis antis.. La tuta naturo naturo estis granda sankta sankta preˆgejo, gejo, kies pilastroj pilastro j estis arbo j ka j ˆsvebantaj svebantaj nubo nuboj, j, kies veluran tapiˆ t apiˆson son prezen prezentis tis floroj kaj herboj kaj kies kies granda granda kupolo kupolo estis estis la ˆcielo cielo mem. Tie supre estingiˆgis g is la ruˆgaj gaj koloroj, dum la suno iom post iom malaperis, sed milionoj da steloj eklumis, milionoj da diamantaj lampoj radiis, kaj la reˆgido gido etendis siajn sia jn brakojn brako jn al la ˆcielo, cielo, al la arbaro kaj al la maro, — kaj en la sama momento de la dekstra dekstr a flanko alvenis la malriˆca ca konfirmito kun la mallongaj mallonga j manikoj manikoj kaj la lignaj ˆsuoj; suoj; li alvenis en la sama tempo, alvenis per sia vojo, kaj ili ekkuris renkonte unu al la alia kaj tenis sin je la manoj en la granda templo de la naturo kaj de la poezio, kaj super ili eksonis la nevidebla sankta sono so nori rilo lo,, ˆcirka ci rka˘ uˆ u ˘svebata ˆsvebata de sanktaj sankta j spiritoj, spirito j, en gojkria gôjkria Haleluja! 3 9 3

FABELOJ

15

101

Avineto

vineto estas est as tre maljuna, ˆsi si havas tre multe da sulkoj sur la vizaˆ go go kaj tute blank blan ka jn haro jn, sed ˆsiaj siaj okuloj lumas ankora˘ u kiel du steloj, ili estas eˆc multe pli bela b elaj, j, ili estas tiel mildaj, milda j, kaj estas esta s plezuro rigardi ˆ en ilin. Si anka˘ u scias la plej belajn historiojn kaj havas veston kun grandaj, grandaj floroj, gi gî estas el tiel peza p eza silka silka ˆstofo, ke ˆgi gi forte susuras. susuras. Avineto Avineto scias multe, multe da afero j, ˆcar car ˆsi vivis v ivis longe anta˘ antau˘ patreto kaj patrineto, tio estas tute certa! Avineto Avineto havas havas preˆ golibron golibron kun dikaj arˆgentaj gentaj kovriloj, kaj en tiu libro ˆsi si ofte oft e legas. lega s. Meze en tiu libro kuˆsas sas rozo, ro zo, premplatigita kaj sekigita, ˆgi gi ne estas bela kiel tiuj rozoj, kiuj staras anta˘u ˆsi si en glaso, glaso , kaj ka j tamen t amen ˆsi si ridetas al tiu rozo plej amoplene, ˆce ce tio eˆc aperas larmoj en ˆsiaj siaj okuloj. Kial avineto en tia maniero rigardas la velkintan rozon en la malnova libro? ˆ vi tion scias? Ciufoje, ˆ Cu kiam la larmoj de avineto falas sur la floron, gia gîa koloro fariˆgas gas pli freˆsa, sa, tiam tia m la rozo roz o ˆsveliˆ sveligas gâs kaj la tuta ˆcambro cambro pleniˆ gas gas de ˆgia gia bonodoro, la muroj falas, kvaza˘ u ili estus e stus nur nebulaj ne bulaj bildoj, kaj ˆcirka˘ cirka˘ ue ue staras nun la verda, belega arbaro, kie la suno lumas tra la folioj, kaj avineto — ˆsi si estas nun tute juna, ˆsi si estas est as bela knabino kun blondaj blonda j bukloj, buklo j, kun ruˆ gaj ga j rondaj ronda j vangoj, eleganta ka j ˆcarma, carma, nenia rozo estas pli freˆsa sa ol ˆsi, tamen la okuloj, la mildaj milda j radiantaj radianta j okulo j, ili ˆciam ciam estas ankora˘ u la okuloj de avineto. ˆ sia flanko sidas viro, juna, forta kaj bela. Li donas al ˆsi Ce si la rozon, kaj ˆsi ridetas, — tiele avineto ja ne ridetas! ridetas! la rideto ludas ˆcirka˘ cirka˘ u ˆsia si a buˆso. so . Jen Je n li foriras; multe da pensoj kaj multe da bildoj preterpasas anta˘ u ˆsi; si; la bela be la viro vir o foriris, forir is, la l a rozo ro zo kuˆ k uˆsas sas en e n la preˆgolibro, golibr o, kaj avineto — jes, ˆsi si denove sidas ˆci ci tie kiel maljuna virino kaj rigardas la velkintan rozon, kiu kuˆsas sas en la libro. ˆ Jen avineto plu ne vivas. Si sidis en la brakseˆgo go kaj rakontis longan belegan belegan historio historion. n. “Kaj nun gi gî finiˆgis,” gis,” ˆsi si diris, “kaj mi estas tre laca, lasu ˆ apogis sin malanta˘ min nun iom dormeti.” Si ue ue kaj ka j spiris sp iris trankvile, tran kvile, ˆsi si dormis; d ormis; fariˆgis gis ˆciam cia m pli kaj pli silente sil ente,, ˆsia sia vizaˆ viz aˆgo go estis es tis plena p lena de feliˆ fe liˆco co kaj ka j paco, pac o, kvaza˘ kvazau˘ sunlumo glitis sur ˆgin, gin, kaj tiam oni diris, ke ˆsi si mortis. Oni On i ˆsin si n meti me tiss en la nigr ni gran an ˆcerko ce rkon, n, ˆsi si kuˆsis sis envolvi envo lvita ta en blan bl anka ka tolaˆ to laˆo, o , ˆsi estis estis bela, kaj tamen tamen la okuloj okuloj estis estis fermit fermitaj, aj, sed ˆciuj ciuj sulkoj sulkoj de la vizaˆ vizaˆ go go ˆ mala ma lap p eris; er is; ˆsi si kuˆsis si s kun ku n ride ri deto to ˆcirka ci rka˘ u˘ la buˆso. so . Siaj haroj estis estis arˆ gente gente blankaj kaj respektindaj, kaj la aspekto de la mortintino ne inspiris timon, tio estis ja la kara, kara, bonkora bonkora avineto avineto.. La preˆ golibron oni metis sub ˆsian sian kapon, tion ˆsi si mem postulis, kaj la rozo kuˆ kuˆsis sis en la malnov malnova libro. Tiel oni enterigis enterigis avineton. Sur la tombo, proksime p roksime de la tombeja muro, oni plantis rozarbeta rozarb etaˆˆon, on, kaj ka j ˆgi gi staris en plena florado, kaj la najtingalo kantis super gi, gî, kaj de la flanko de la preˆgejo g ejo oni a˘ u dis la orgenon, kiu ludis la plej belajn himnojn, kiuj udis troviˆ gis en la libro sub la kapo de la mortintino. La luno lumis rekte sur la gis tombon, sed la mortintino ne sidis sur ˆgi; gi; ˆciu ciu infano povis en la nokto iri tien

102

* Avineto *

sentime kaj deˆsiri siri rozon roz on ˆce ce la muro de la tombejo. to mbejo. Mortinto scias sc ias pli, ol ni ˆciuj ciuj vivantoj vivantoj scias, li scias, sc ias, kian timegon ka˘ uzus uzus al ni lia apero. La mortint mortintoj oj estas pli bonaj ol ni ˆciuj, ciuj, kaj tial ili ne venas. venas. Tero kuˆ kuˆsas sas super la tombo kaj tero interne de gi. gî. La preˆ preˆ golibro golibro kun ˆciuj ciuj siaj sia j folioj estas polv p olvo, o, la rozo kun ˆciuj ciuj siaj rememoroj disfalis en polvon. Sed super tio floras novaj novaj rozoj, super tio kantas la najtingalo kaj ludas la orgeno; oni multe pensas pri la avine avineto to kun la mildaj, eterne eterne junaj okuloj. okuloj. Okuloj Okuloj neniam neniam povas povas morti. morti. La niaj iam vidos avineton, avineton, junan kaj belan kiel tiam kiam ˆsi si kisis unuafoje la freˆ fr eˆsan sa n ruˆ rugan gân rozon, kiu nun estas polvo en la tombo. 3 9 3

FABELOJ

16

103

Monteto teto de elfoj

apide kaj lerte kuradis kelke da lacertoj en la fendoj de maljuna arbo; ili bone bon e povis p ovis kompreni unu la alian, ˆcar car ili parolis lingvon de lacerto lace rtoj. j. “Ha, kia bruado kaj mastrumado estas tie en la malnova monteto, de elfoj! elfoj!”” diri diriss un unu u el la lacer lacertoj; toj; “pro la bruo bruo mi jam de du noktoj noktoj ne povis povis fermi okulon; tute tiel same, kiel se mi kuˆ kuˆsus sus kaj havus havus dentodoloron, dentodoloron, ˆcar car tiam mi anka˘ u ne povas dormi!” ˆ la unua krio de koko ili nun tenas “Io okazi okazis!” s!” diris diris la dua lacerto. lacerto. “Gis la monteton sur kvar ruˆ gaj g aj stangoj, oni gin gîn fundamente aerumas, kaj, kiel oni povas juˆgi g i la˘ u la sonado de la paˆ paˆsoj, soj, la elfknabinoj elfknabinoj ekzerciˆ gas en novaj dancoj. Io tie okazis!” “Jes “Jes,, mi parol parolis is kun kun un unu u el miaj miaj konat konataj aj lum lumbrik brikoj,” rakon rakonti tiss la tria tria lacerto; “ˆgi gi venis rekte el la monteto, kie ˆgi gi tage kaj nokte fosis en la tero. ˆ multe a˘ Gi udis; u dis; vidi vidi la komp kompati atind ndaa besto besto ja ne povas povas,, sed sed anta˘ anta˘ u si senti kaj a˘ uskulti uskulti ˆgi g i povo povosc scia ias. s. Ili Ili atend atendas as fremdu fremdulojn lojn en la mont monteto eto de elfoj, elfoj, eminentajn fremdulojn, sed kiun — tion la lumbriko ne volis diri, a˘u eble gi gî mem tion ne sciis. Al ˆciuj ciuj vaglumoj vaglumoj oni ordonis pretiˆ gi gi por torˆca ca procesio pro cesio,, kiel oni tion nomas, kaj la arˆgento g ento kaj oro, da kiaj la monteto havas tre multe, estas frotpurigata kaj elmetata sub la lumon de la luno.” “Kiuj povas povas esti tiuj fremduloj?” diris ˆciuj ciuj lacertoj. “Kio povis okazi? okazi? A˘uskultu, uskultu, kiel tie zumas! A˘ uskultu, uskultu, kiel tie bruas!” Subite la monteto de elfoj malfermiˆ gis, gis, kaj nejuna elfknabino, elfknabino, kiu krom la nuda dorso estis tre konvene vestita, saltetante eliris. Tio estis la mastrumistino de la maljuna reˆgo go de elfoj, elfoj , ˆsi si estis malproksima parencino par encino de la familio kaj portis p ortis sukcenan koron sur la frunto. Vigle ˆsi si movadis siajn piedetojn, piedeto jn, kaj

* Monteto

de elfoj *

104

kun lerta saltetado ˆsi iris rekte malsupren, al la marˆco, co, al la nokta korvo. “Oni invitas vin por hodia˘ u nokte en la monteton de elfoj!” ˆsi si diris; “sed ˆcu cu vi ne volos anta˘ antaue u˘e fari al ni grandan komplezon kaj afable preni sur vin la disportado disportadon n de la invitoj? invitoj? Vi anka˘ anka˘ u devas ion fari, ˆcar car vi mem ne havas havas apartan domon. do mon. Venos al ni n i kelke da tre eminentaj fremduloj, fremdulo j, sorˆcistoj, cistoj, kiuj ludas grandan rolon, kaj tial la maljuna reˆ go de elfoj volas dece sin montri.” go “Kiun oni devas inviti?” demandis la nokta korvo. “Al la granda balo povas povas veni ˆciu, ciu, eˆc homoj, se ili nur parolas dum la dormado, a˘ u se ili povas povas fari ion alian konfor konforman man al nia esenco. Sed por la ˆcefa cefa festeno ni devas observi plej severan severan elekton. Pri tio mi havis kun la reˆgo go de elfoj plenforman plenforman disputon, disputon, ˆcar car mi opinias, opinias, ke eˆc al fantomoj fantomoj ni ne devas devas permesi la venon. venon. Sur la unua loko loko devas esti invitata invitata la mara vireto kun kun sia sia filin filino; o; mi konfes onfesas as,, ke la venad venadoo sur sur sek sekan teron teron ne estas estas por ili ili granda plezuro, sed oni zorgos, ke ˆciu ciu el ili ricevu rice vu malsekan ˆstonon stonon por sidi a˘u eble eˆc ion pli bonan, kaj tial mi esperas, ke ˆci ci tiun fo jon ili ne rifuzos. rifuzos. ˆ Ciujn maljunajn koboldojn de la unua vostoporta klaso, la akvofeojn kaj terkobold terkoboldojn, ojn, ni devas devas havi, havi, anka˘ anka˘ u la lupfantomon, lupfantomon, la inferˆ inferˆcevalon cevalon kaj la preˆgejajn gejajn spiritojn ni la˘ u mia opinio opinio ne devas devas lasi lasi sen invito. invito. Kvank Kvankam am ili apartenas al la ekleziularo, kiu ne tute povas esti alkalkulata al nia kompanio, tio tamen estas ja ilia ofico, ili estas proksime parencaj al ni kaj ofte faras al ni vizitojn.” “Bone!” diris la nokta korvo kaj ekflugis, por disporti la invitojn. La elfknabino elfknabino jam dancis sur la monteto monteto de elfoj, ˆcarme carme farante uzon de siaj ˆsaloj, saloj, kiuj kiuj estis estis teksitaj teksitaj el roso kaj lunlumo; lunlumo; tio estis danco, danco, kiu por aman amantoj toj de tiaspec tiaspecaj aj plezu plezuroj roj tre bele aspekta aspektas. s. Meze Meze en la monte monteto to de elfoj la granda festosalono estis brilante ornamita, la planko estis lavita per lunlumo kaj la murojn oni ˆsmiris smiris per graso de sorˆcistinoj, cistino j, tiel ke de la brilo de la kandeloj andeloj ili lumis lumis kiel folioj folioj de tulipoj. En la kuirejo kuirejo troviˆ troviˆ gis gis abunda provizo provizo da ranoj sur rostostango, rostostango, limakaj konkoj konkoj kun farˆco co el infanaj fingroj kaj salato j el semoj de fungoj, fung oj, malsekaj buˆsoj soj de musoj muso j kaj cikuto. Refreˆsigan sigan trinkaˆ trinkaˆon prezentis prez entis la bieraˆo o de la marˆca ca virino kaj briletanta brile tanta salpetra salp etra vino el ˆ tomba tomb a j arkaˆoj. o j. Cio atestis pri bonhaveco kaj bona gusto; rustiˆ gintaj gintaj najloj kaj vitro el preˆgejaj geja j fenestroj fenestr oj prezentis la frandaˆ frandaˆon de la deserto. desert o. La maljuna reˆ go lasis poluri sian oran kronon per la polvo el pistita grifelo; go tio estis tofa grifelo, kaj al la reˆgo go de elfoj estas tre malfacile havigi al si tofan grifelon. En la dormoˆcambro cambro oni pendigis pe ndigis kurtenojn kurteno jn kaj fiksis ilin per p er kornoj korno j de limakoj. limako j. Estis sufiˆce ce granda gra nda zumado kaj bruado. bruad o. “Nun oni devas ankora˘ u prifumi p rifumi ˆci ci tie per ˆcevalharo cevalharo j kaj ka j porkohar p orkoharoo j, tiam mi pov p ovos os min konsoli, konsoli, ke mi faris ˆcion, cion, kion mi devis fari!” diris la nejuna elfknabino. “Kara, “Kara, bona patro!” patro!” diris diris la plej malgran malgranda da el la filinoj filinoj de la reˆ go, “ˆcu mi povas fine sciiˆgi, gi, kiuj estas la eminentaj fremduloj?”

* Monteto

de elfoj *

105

“Nu, nu!” respondis la reˆgo, go, “en tia okazo mi devas tion diri! Du el miaj filinoj devas pretigi sin por edziniˆ go. go. Du certe edziniˆ gos. gos. La maljuna gnomo el Norvegujo, kiu loˆgas gas en la malnova roko de Dovro kaj posedas multe da rokaj kasteloj kaj orminejon, kiu estas multe pli bona ol oni supozas, venos kun siaj du filoj, kiuj kiuj volas volas serˆci ci por si edzinojn. edzinojn. La maljuna maljuna gnomo estas en sia tuta esenco plej honesta norda maljunulo, gaja, simpla kaj senartifika. Mi konas lin de longa tempo, de la tempo de nia juneco, kiam ni trinkis unu ˆ kun la alia porfratiˆgon. gon. Li estis tiam ˆci ci tie ˆce ce ni, por p or preni sian edzinon. Si nun plu ne vivas, vivas, ˆsi si estis filino de la rokreˆ go g o de Möen. oen. Ho, kiel kiel mi sopiras sopiras al la norda maljuna gnomo! Liaj filoj, oni diras, estas iom malbonkondutaj, arogantaj knaboj, sed povas esti, ke oni estas maljustaj koncerne ilin, kaj kun la tempo ili jam solidiˆgos. gos. Nun montru montru al mi, ke vi kompr komprenas enas instrui instrui al ili bonajn manierojn manierojn.” .” “Kaj kiam ili venos?” demandis unu el la filinoj. “Tio “Tio dependas dependas de la vento vento kaj vetero vetero!” !” respondi respondiss la elfreˆ go. “Kiel “Kiel akuakurataj ili estas, tion pruvas ilia vojaˆgo, go, ili faras fara s uzon uzo n de d e ˆsipvetura sipvetura okazo. Mi deziris, ke ili veturu tra Svedujo, sed la maljunulo gis gîs nun ankora˘ u ne havas simp simpati ation on por tiu tiu land lando. o. Li ne progre progresa sass kun kun la tempo, tempo, kaj tio tio al mi ne plaˆ cas.” cas.” Subite ensaltis du vaglumoj; unu kuris pli rapide ol la dua, kaj tial tiu unu venis anta˘ ue. ue. “Ili venas! Ili venas!” ili ekkriis. “Don “D onu u al mi mian mian kronon kronon kaj lasu lasu min stari stari en la lunlumo lunlumo!” !” diri diriss la elfreˆgo. go. La filinoj levis sia jn ˆsalojn salojn kaj kliniˆ gis gis gis ˆgis la tero. Jen staris la maljuna gnomo el Dovro kun krono el harditaj feroj kaj poluritaj abiaj konusoj sur la kapo; li havis sur si ursan pelton kaj akvobotojn, sed la filoj havis havis nuda nudan n kolon kolon kaj skotan skotan kostumon, kostumon, ˆcar car ili estis sportistoj. ˆ tio estas monteto?” demandis la plej malgranda el la knaboj, mon“Cu ˆ ni en Norvegujo ni nomas tion truo!” trante la monteton de elfoj. “Ce “Knaboj “Knaboj!” !” diri diriss la malj maljun unul ulo; o; “truo “truo dire direkti ktiˆ gas gâs intern internen, en, monteto monteto diˆ vi ne havas okulojn en la kapo?” rektiˆgas gas supren! Cu La sola, kio la˘u ilia aserto mirigis ilin, estis tio, ke ili facile komprenis la lingvon. “Ne afektu tiel!” diris la maljunulo; “oni povus pensi, ke vi estas ankora˘ u malgrandaj buboj!” Ili eniris en la monteton de elfoj, kie dume jam kolektiˆ gis gis la efektive bontona bontona societo, societo, tiel tiel rapide, rapide, kvaza˘ kvaza˘ u ili estus estus alblo alblovit vitaj, aj, kaj por ˆciu ciu estis estis farita ia aparta beleta kaj ˆcarma carma aranˆ go. go. La akvofeoj akvofeoj sidis ˆce ce tablo en tinoj ˆ kun akvo, ili diris, ke ili sentas sin tute kiel hejme. Ciuj severe observis la ˆcetablan cetablan etiketon, etiketon, krom la du malgrandaj malgrandaj nordaj gnomoj, kiuj metis la piedojn piedo jn sur la tablon, ˆcar car ili opiniis, ke ˆcio cio estas konvena konvena por ili. “La piedojn for de la plado! plado!”” ordonis ordonis la maljun maljunaa gnomo, gnomo, kaj efektiv efektivee ili

* Monteto

de elfoj *

106

obeis, kvankam kvankam kun kelka kelka hezitado. hezita do. Sian ˆcetablan cetablan sinjorinon sinjo rinon ili tikladis per p er abiaj konusoj, kiujn ili havis ˆce ce si, kaj, por p or pli oportune sidi; ili demetis deme tis siajn sia jn boto jn kaj donis ilin al la sinjorino, por po r ke ˆsi si ilin tenu. Tute alia estis la patro, la maljuna gnomo el Dovro. Li rakontis en plej interesa maniero pri la fieraj nordaj rokoj kaj pri la falakvoj, falakvoj, kiuj ˆsa˘ sa˘ umante falegas malsupren kun bruo umante simila al frapoj de tondro kaj sonoj de orgeno; li rakontis pri la salmo, kiu salt sa ltas as eˆc kontr ko ntraau˘ la falantan akvon, akvon, kiam la akvofeino akvofeino ludas sur ora harpo. Li rakontis rakontis pri la lumaj vintraj noktoj, kiam la tintiloj tintiloj de la glitveturiloj glitveturiloj tintadis kaj la knabo j kun brulantaj torˆcoj coj kuradis sur la brilante brilante pura glacio, kiu estis estis tiel travidebl travidebla, a, ke ili povis povis vidi, vidi, kiel kiel la fiˆsoj soj sub iliaj iliaj piedoj piedoj timiˆ timigis. gîs. Jes, li povosciis rakonti tiel, ke la priskribatajn objektojn oni vidis anta˘u si kvaza˘ u vivan vivantajn tajn.. Oni a˘ udis bone la krakadon de la mueliloj, la kantadon udis de la servistoj kaj servistinoj, kaj oni vidis iliajn kamparajn dancojn. Hura! subite la maljuna gnomo donis al la nejuna elfknabino la˘ utan utan kison, tian kison, kian oni akceptas senkolere, kaj tamen ili tute ne estis en ia parenceco inter si. Nun la elfknabinoj devis danci, anta˘ ue simple, poste kun piedfrapado, ue kio efektiv efektivee tre bone alaspekti alaspektiss al ili. Po Poste ste komenci komenciˆ gis gîs la artodanco, a˘ u, u, kiel ili tion nomis, la “danceliˆgado” gado” . Ha, kiel ili povosciis etendi la piedojn! Oni ne povis distingi, kie estis komenco kaj kie estis fino, kio estis brakoj kaj kio estis kruroj, simile al neˆgaj ga j flokoj ˆcio cio turniˆ gadis gadis miksite, kaj poste ili svingiˆgis gi s ˆcirka ci rka˘ ue u ˘e en tia maniero, ke al a l la inferˆcevalo cevalo fariˆgis gis nebone kaj gi gî devis forlasi la tablon. “Prrr!” diris la maljuna gnomo, “kiel bone ili administras siajn piedojn! Sed kion alian ili ankora˘ u povoscias krom danci, tordi la piedojn kaj fari turnoventon?” “Pri tio vi mem tuj konvinkiˆgos!” gos!” diris diris la elfreˆ elfreˆ go, go, kaj li alvokis la plej ˆ estis tiel delikata junan el siaj filinoj. Si delikata kaj klara, kiel lunlumo, lunlumo, ˆsi estis la ˆ prenis en la buˆson plej delikata el ˆciuj ciuj fratino frati noj. j. Si son blankan stangon ka j subite malaperis; en tio konsistis ˆsia sia arto. Sed la maljuna gnomo diris, ke tian arton li ˆce ce sia edzino ne povus toleri, kaj li anka˘ u ne opinias, ke liaj filoj estus amantoj de io simila. La dua povosciis iradi flanke de si mem, kvaza˘ u ˆsi si havus ombron, ombron , kion, kiel oni scias, la elfoj ne havas. La tria estis tute de alia speca; sp eca; ˆsi si lernis ler nis en la bierfarejo b ierfarejo de la marˆca ca virino, kaj ˆsi si povosciis povosciis lardi alnajn tuberojn per lampiroj. lampiroj. ˆ estos iam bona “Si bon a mastrino!” diris la maljuna gnomo; ka j, ˆcar car li ne n e volis tro multe trinki, li anstata˘ u interfrapado de la glasoj faris porsanan signon per siaj okuloj. Nun estis la vico de la kvara kvara elfknabino; elfknabino; ˆsi si havis havis por ludi grandan oran harpon. Apena˘ u ˆsi si ekfrapis ekf rapis la unuan unua n kordon, kordo n, ˆciuj ciuj levis l evis la maldekstra maldek stran n piedon, pied on, ˆcar car la gnomoj estas maldekstruloj; maldekstruloj; kaj kiam ˆsi si ekfrapis ekfrapis la duan kordon, kordon, ili

* Monteto

de elfoj *

107

ˆciuj ciu j devis dev is fari, far i, kion kio n ˆsi si deziri dez iris. s. “Tio estas danˆgera gera virino! virino!”” diris diris la maljuna maljuna gnomo; gnomo; sed la du filoj eliris el la monteto, ˆcar car al ili fariˆ gis gis enue. “Kaj kion povoscias la sekvanta filino?” demandis la maljuna gnomo. “Mi lernis ami la Norvegojn!” Norvegojn!” ˆsi si respondis, “kaj mi edziniˆ gos gos nur en tia okazo, se mi povos veni Norvegujon!” Sed la plej malgranda el la filinoj flustris al la maljuna gnomo: “La ka˘uzo uzo estas tio, ke el unu nordlanda kanto kanto ˆsi si sciiˆ gis, gis, ke ˆce ce la pereo p ereo de da mondo mo ndo la Norvegaj Norvegaj rokoj restos kiel monumentoj, monumentoj, kaj tial ˆsi si volas volas iri sur tiujn rokojn, ˆcar car la pereo pe reon n ˆsi si tre timas” tim as” . “Ha, ha!” diris la maljuna gnomo, “tia estas la afero! Sed kion povoscias la sepa kaj lasta?” “Anta˘ u la sepa iras iras la sesa!” diris diris la elfreˆ go, go, ˆcar car li povosciis povoscii s kalkuli; kalkul i; sed la sesa tre ne deziris aperi. “Mi nur povoscias diri al la homo j la veron!” ˆsi si diris. “Pri mi zorgas neniu, ne niu, kaj mi havas havas sufiˆce ce da laboro en la preparado de mia ˆcemizo cemizo de mortinto.” ˆ povosciis senfine Nun venis venis la sepa kaj lasta, kaj kion ˆsi si povosciis povosciis?? Si rakonti fabelojn. “Jen estas ˆciuj ciuj miaj mia j kvin fingroj!” diris la maljuna maljuna gnomo, “rakontu “rakontu al mi fabelon fab elon pri ˆciu ciu el ili!” La elfknabino prenis lin je manartiko, kaj li ridis tiel, ke la ventro al li skuiˆgis, gis, kaj kiam ˆsi si atingis la ringofingron, ringofingron, kiu, kvaza˘ kvaza˘ u sciante, ke estos fianˆ cino, cino, ornamis sin per ora ringo, la maljuna gnomo ekkriis: ekkriis: “T “Tenu enu forte, kion vi havas, la mano apartenas al vi; mi mem volas havi vin kiel edzinon!” La elfknab e lfknabino ino resp r espondis ondis,, ke ˆsi si anta˘ antaue u˘e devas ankora˘ u rakonti la fabelon pri la ringofingro kaj pri la malgranda Petro-ludisto. “Tiujn fabelojn ni a˘ uskultos en vintro!” diris la maljuna gnomo, “anka˘ uskultos u pri la abio ni a˘ u skultos kaj pri la betulo kaj pri la donacoj de la arbaraj uskultos nimfoj kaj pri la sonanta frosto! fr osto! Vi havos sufiˆce ce da okazoj por rakonti, ˆcar car tie en la nordo oni ankora˘ u tro malmulte praktikas tiun arton. Tiam ni sidos en la ˆstona stona domo, kie brulas la keno, kaj ni trinkos mielvinon el la oraj ora j kornoj korno j de la antikvaj nordlandaj reˆgoj. g oj. La nikso nikso donaci donaciss al mi kelk kelkee da ili. ili. Kiam Kiam ni tiel sidos kune, venos vizite la doma spirito, li kantos al vi ˆciujn ciujn kantojn kantojn de la paˆstistinoj. stistinoj. Kia plezuro tio estos! La salmo saltos kontra˘ kontra˘ u la falantan akvon kaj frapos sin kontra˘ u la ˆstonajn stona jn murojn, sed gi gî tamen ne povos eniri! Estu certa, certa, estas tre bone en la kara kara malno malnov va Norve Norvegujo gujo!! Sed kie estas la junuloj?” Kie estis la junuloj? junuloj? Ili kuradis kuradis sur la kampo kampo kaj estingi estingiss la vaglumojn, vaglumojn, kiuj bonkore plenumis la peton pri aranˆ go go de torˆca ca procesio pro cesio.. ˆ estas konvene “Cu konvene vagadi?” vagadi?” diris al ili la maljuna maljuna gnomo post ilia reveno. “Mi nun elektis por vi patrinon, nun vi povas povas elserˆ elserˆci ci al vi fratinon de via patrino.”

* Monteto

108

de elfoj *

Sed la junuloj diris, ke ili havas deziron fari parolojn kaj trinki porfratiˆgon, gon, sed ne hav havas eˆc la plej plej malgran malgrandan dan deziron deziron edziˆ edzigi. gî. Kaj efekt efektiv ivee ili fari fariss parolojn, trinkis porfratiˆ gon, gon, eltrinkante gis gîs la fundo, por montri sian arton de trinkado, poste p oste ili demetis siajn surtutojn surtuto jn kaj senceremonie kuˆsiˆ siˆgis gis sur la tablo, por dormi. Sed la maljuna gnomo dancis kun sia juna fianˆ cino cino en la ˆcambr ca mbroo kaj ka j inte interˆ rˆsanˆ sa nˆgis gis kun ˆsi si boto bot o jn, ˆcar car tio estas pli bontona, bo ntona, ol interˆsanˆ sanˆ go go de ringoj. ringoj. “Nun krias la koko!” diris la nejuna ne juna elfknabino, kiu estis la ˆcefa mastrumistino. “Nun ni devas fermi la fenestrajn kovrilojn, por ke la suno ne enlumu bruligante!” Kaj tiam la monteto fermiˆgis. gis. Sed ekstere la lacertoj kuradis supren kaj malsupren en la krevinta arbo, kaj unu diris al alia: “Ho, kiel plaˆ cas cas al mi la nordlanda nordlanda maljuna maljuna gnomo!” “Al mi pli plaˆcas cas la junuloj!” diris la lumbriko, sed la kompatinda mizera besto ne povis ja vidi! 3 9 3

FABELOJ

17

109

Ruˆ ga j ˆ suo j

stis iam malgranda knabino, tre delikata kaj beleta, sed en somero ˆsi si devis ˆciam ciam iri nudapiede, nudapie de, ˆcar car ˆsi si estis malriˆca, ca, kaj en vintro kun grandaj lignaj ˆsuoj, suoj, tiel ke la piedartiko piedartiko de ˆsia sia malgranda malgranda piedeto fariˆgadis gadis tute ruˆga, ga, kio aspektis tre mizere. mizere. Meze en la vilaˆ go go loˆgis gis la maljuna ˆ sidis patrin pat rino-ˆ o-ˆsuisti sui stino. no. Si s idis kaj kudris, kudris , tiel t iel bon bonee kiel ki el ˆsi si povis, p ovis, el e l ruˆ ru ˆgaj ga j malnovaj ma lnovaj ˆcifonoj cifono j de drapo paron da malgrandaj malgranda j ˆsuoj. Ili estis sufiˆce ce malelegantaj, sed la maljunulino maljunulino havis tre bonan intencon, intencon, kiam ˆsi si entreprenis entreprenis la laboron por la malgranda knabino. La knabineto estis nomata Karen. ˆ Guste en la tago de enterigo enterigo de sia patrino ˆsi si ricevis ricevis la ruˆ gajn ga jn ˆsuojn suo jn kaj portis ilin je la unua fojo. fo jo. Por funebro ili certe estis ne tre konvena konvenaj, j, sed ˆsi si ja ne havis aliajn, alia jn, kaj tial t ial ˆsi si metis ilin sur siajn sia jn nudajn nuda jn piedeto jn kaj tiamaniere tiaman iere iris post pos t la mizera mizer a ˆcerko. cerko. Subite aperis a peris granda malnovmoda kaleˆso, so, en kiu sidis alta maljuna virino. ˆ rigardis la malgrandan knabinon ka j eksentis kompaton al ˆsi. Si si. Tial ˆsi si diris al la pastro: “A˘uskultu, uskultu, donu al mi la malgrandan knabinon, mi fidele zorgos pri pr i ˆsi!” si !” Karen imagis al si, ke ˆcion cion ˆci ci tion ˆsi si devas danki nur al la ruˆ gaj ga j ˆsuo suo j, sed la maljuna virino diris, ke ili estas teruraj, kaj ordonis, ke oni ilin forbruligu. Karenon mem oni vestis pure kaj dece; ˆsi si devis vizitadi vizitadi la lernejon kaj lerni kudri, kudri, kaj la homoj diradis diradis,, ke ˆsi si estas estas beleta, beleta, sed la spegulo spegulo diradi diradis: s: “Vi estas pli ol beleta, vi estas bela!” Unu fojon la reˆgino gino veturis tra la lando, havante kun si sian malgrandan filinon, kiu estis reˆgidi g idino. no. La homoj homoj en granda granda amaso amaso kolek olekti tiˆ gis gîs anta˘ u la palaco, kaj anka˘ u Karen estis tie. tie. La malgranda malgranda reˆ gidino gidino en blankaj vestoj staris ˆce ce pordo de balkono kaj lasis admiri sin; trenaˆ trenaˆon on a˘ u oran kronon krono n ˆsi ne havis, havis, sed ˆsi si havis havis sur si belegajn ruˆ gajn gajn marokenajn marokenajn ˆsuojn, suojn, kiuj certe estis multe pli p li elegantaj eleganta j ol tiuj, kiujn patrino-ˆsuistino suistino faris por la malgranda Karen. Nenio en la mondo povas esti komparata kun ruˆga ga j ˆsuo su o j! Karen estis nun en tia aˆgo, go, ke ˆsi si devis esti konfirmata; konfirma ta; ˆsi si ricevis ricevi s novajn vestojn, kaj anka˘ u novajn nova jn ˆsuo jn ˆsi estis est is ricevont ric evonta. a. La riˆca ca ˆsuisto sui sto en la urbo urb o prenis prenis mezuron mezuron por ˆsia sia malgranda malgranda piedo. Tio estis farita en lia domo, en lia propra ˆcambro, cambro, en kiu staris grandaj granda j vitraj vitra j ˆsrankoj kun belega j ˆsuoj suo j kaj brille brilledaj daj botoj. Tio aspektis aspektis bele, sed la maljuna maljuna virino virino beda˘ urinde urinde ne bone vidis, vidis, kaj tial tio ne faris al ˆsi si plezuron. plezuron. Meze inter inter la ˆsuoj suoj staris paro da ruˆgaj, g aj, guste gûste tiel samaj kiel tiuj, kiujn portis la reˆgidino; gidino; kiel belaj ili estis! La ˆsuisto suisto diris, ke ili estis faritaj por grafidino, grafidino, sed ne estis la˘ umezuraj. umezuraj. “Tio kredeble estas brilledo?” demandis la maljuna virino, “ili tiel brilas!” “Jes, ili brilas!” diris Karen; kaj ili montriˆgis gis la˘ umezura umezu rajj kaj estis aˆcetita cetit a j; sed la maljuna virino ne sciis, ke ili estas ruˆgaj, ga j, ˆcar car neniam nenia m ˆsi si permesus per mesus al ˆ Karen iri al konfirmo kun ruˆgaj ga j ˆsuoj, suo j, sed s ed nun ˆsi si permes p ermesis. is. Ciuj homoj rigardis rigardis

* Ruˆ ga j ga

ˆ su o j * suo

110

ˆ rejo ˆsian sian piedojn, kaj kiam trans la so jlon de la preˆ gejo gejo ˆsi si eniris al la hore ho jo,, ˆsi havis la impreson, kvaza˘ u eˆc la malnovaj malnovaj bildoj sur la tombaj monumentoj, la portretoj portretoj de la prediki predikistoj stoj kaj de la prediki predikisted stedzin zinoj, oj, kun la rigidaj rigidaj kolum kolumoj oj kaj longaj nigraj roboj, fiksis siajn okulojn sur ˆsiaj ruˆ gaj ga j ˆsuoj; suo j; kaj nur pri p ri ili ˆsi si pensis, p ensis, kiam la predikisto metis al ˆsi si la manon ma non sur la kapon kaj parolis pri la sankta bapto, pri la interligo interligo kun Dio, kaj ke ˆsi si de nun devas konduti kiel plenkresk plenkreskaa kristanino. kristanino. La orgeno ludis tiel solene, la ˆcarmaj carmaj infanaj voˆ voˆcoj coj kantis, kaj la maljuna kantoro kantis, sed Karen pensis nur pri la ruˆga ga j ˆsuo su o j. Post tagmezo la maljuna virino sciiˆgis gis de ˆciuj ciuj flankoj, ke la ˆsuoj suo j estis ruˆgaj, gaj, ka j ˆsi si diris, ke tio estas malbela, malb ela, ke tio ne estas konvena kaj ke estonte Karen, Karen , ˆciufo ciufo je kiam ˆsi si iros en la preˆgejon, gejon , metu sur sin nigra jn ˆsuojn, suo jn, eˆc se ili estos malnovaj. La sekvantan sekvantan dimanˆcon con estis la unua e˘ ukaristio de la konfirmitoj; Karen ukaristio rigardis anta˘ ue ue la nigrajn nigra jn ˆsuojn, suoj n, poste ˆsi si rigardis la ruˆ gajn ga jn — kaj poste ˆsi si denove rigardis la ruˆ gajn kaj surmetis ilin. Estis belega sunlumo; Karen kaj gajn la maljuna virino iris la˘ u vojeto tra la greno, kie estis iom polve. ˆ la pordo de la preˆgejo Ce gejo staris maljuna soldato kun lambastono kaj kun eksterordinare eksterordinare longa barbo, kiu estis pli ruˆ ga ga ol blanka; jes, ˆgi gi certe estis ruˆga. ga. Li kliniˆgis gis ˆgis gis la tero ka j demandis la maljunan virinon, ˆcu cu li eble senpolvigu senp olvigu al ˆsi si la ˆsuojn. suo jn. Karen anka˘ u etendis anta˘ uen uen sian malgrandan malgrandan piedon. piedon. “Ha, kiaj belegaj dancˆ dancˆsuoj!” suoj!” diris la soldato. “Sidu fortike fortike dum la dancado!” kaj li ekfrapis per la mano la plandojn. La maljuno virino donis al la soldato moneron kaj eniris kun Karen en la preˆgejon. gejon. ˆ homoj en la preˆgejo Ciuj gejo rigardis la ruˆgajn ga jn ˆsuo suo jn de Karen, Kar en, kaj ˆciuj ciu j bildo b ildo j ilin rigardis, kaj kiam Karen genustariˆgis gis anta˘ u la altaro kaj almetis al la lipoj lipo j la oran kalikon, kalikon, ˆsi si pensis nur pri pr i la ruˆ gaj ga j ˆsuoj. suo j. Ili kvaza˘ kvaza˘u naˆ gis gis anta˘ u ˆsi si en la kaliko; kaj ka j ˆsi si forgesis forge sis kunkanti la himnon, himnon , ˆsi si forgesis forge sis preˆgi gi sian Patronian. ˆ Ciuj homoj nun forlasis la preˆgejon, gejon, kaj la maljuna virino eniris en sian kaleˆson, son, Karen jam estis est is levinta sian piedon, pie don, por p or eniri eni ri post po st ˆsi, si, kiam kia m la maljuna malj una soldato, soldato, kiu staris tute apude, diris: “Vidu, kiaj belegaj dancˆ dancˆsuoj!” suoj!” Karen ne povis sin deteni, por ne fari kelke da dancpaˆsoj! soj! sed kiam ˆsi si komencis, la piedoj piedo j dancis ka j dancis senˆcese. cese. Estis tiel, kvaza˘ u la ˆsuoj suoj ricevis potencon sup su p er ˆsi, si , ˆsi si danc da ncis is ˆcirka ci rka˘ u˘ la angulon de la preˆ gejo, gejo , ˆcar car ˆsi si ne povis halti. La koˆcero cer o devis dev is kuri kur i post po st ˆsi si kaj kapti ˆsin; sin ; li levis lev is ˆsin sin en la kaleˆson, son , sed eˆc nun ankora˘ u la piedoj senripoze da˘ urigis urigis sian dancadon, tiel ke ˆsi si dolorige surtretis surtretis la piedojn de la bona b ona maljuna virino. Nur kiam ˆsi si demetis de si la ˆsuojn, suoj n, la piedoj ricevis ripozon. Hejme la ˆsuoj suo j estis e stis metita metit a j en ˆsrankon, srankon , sed Karen Kare n senlac s enlacee ˆciam ciam rigardadis rigar dadis ilin. Jen la maljuna virino malsaniˆgis, gis, kaj oni diris, ke tre danˆgere. gere. Flegado Flegado kaj vartado estis nepre necesa, kaj neniu estis al ˆsi si pli proksima ol Karen.

* Ruˆ ga j ga

ˆ su o j * suo

111

ˆ rigardis la Sed en la urbo estis granda balo, al kiu Karen estis invitita. Si maljunan virinon, kiu estis ja nesaveble pereonta, ˆsi rigardis la ruˆ rugajn gâ jn ˆsuo su o jn, jn , ˆ kaj ˆsajnis sa jnis al ˆsi, si, ke tio ne estas peko. Si surmetis la ruˆgajn ga jn ˆsuo suo jn — tion tio n ˆsi si ja povis fari — sed tiam ˆsi si iris al la balo kaj komencis komencis danci, kaj tion ˆsi si ne devis fari. Sed kiam ˆsi volis dekstren, dekst ren, la ˆsuoj suo j dancis danci s maldekstre malde kstren, n, kaj kiam ˆsi volis supren en la salonon, salonon, la ˆsuoj suoj dancis malsupren el la salono, salono, malsupren malsupren la˘ u ˆ dancis, la ˆstuparo, stuparo, tra la strato kaj ekster la urban pordegon. p ordegon. Si danc is, kaj ˆsi estis devigata danci, rekte anta˘ uen, en la malluman arbaron. uen, Tiam inter la arboj arbo j io eklumis, kaj ˆsi si pensis, ke tio estas la luno, ˆcar car tio estis vizaˆgo; go; sed tio estis la maljuna soldato kun la ruˆga ga barbo; li sidis kaj balancis la kapon kaj diris: “Kiaj belega j dancˆsuoj!” suoj!” Tiam ˆsi si ektimis kaj volis deˆ deˆeti eti la ruˆgajn ga jn ˆsuojn, suo jn, sed ili sidis fortike; ˆsi si forˆ forˆetis de si siajn ˆstrumpo strumpo jn, sed la ˆsuoj suoj estis fortike fo rtike alkreskintaj alkreskinta j al la piedoj, pied oj, kaj ˆsi si dancis d ancis kaj ˆsi si estis devigata danci tra kampoj kaj herbejo j, en pluvo kaj en sunlumo, tage kaj nokte, sed nokte estis plej terure.

ˆ dancis en la nefermitan tombejon, sed la mortintoj, kiuj tie ripozis, ne Si ˆ volis sidiˆgi dancis, ili havis ion multe pli bonan por fari, ol danci. Si gi sur la tombo de malriˆculo, culo, kie floris la maldolˆca ca vermifugo, sed por ˆsi si ne ekzistis ripozo ripozo nek halto, halto, kaj kiam kiam ˆsi aldanci aldanciss al la nefermi nefermita ta pordo de la preˆ gejo, ˆsi si ekvidis ekvidi s apud gi gî anˆgelon gelon en longaj blankaj vestoj, kun flugiloj, kiuj de la ˆsultro sultr o j atingis ating is gis gîs la tero; lia vizaˆgo go estis severa kaj serioza, kaj en la mano li tenis larˆgan gan kaj lumantan glavon. “Vi dancos,” li diris, “vi dancos en viaj ruˆgaj ga j ˆsuo suo j, gis gîs vi fariˆgos gos pala kaj malvarma, ˆgis gis via ha˘uto ut o ˆcirka ci rka˘ ukov u˘kovros ros nur skelet skeleton! on! Vi dancos dancos de pordo al pordo, kaj kie loˆgas gas fieraj vantaj infanoj, tie vi frapos je la pordo, por ke ili vin a˘ udu udu kaj kaj vin timu. timu. Vi dancos dancos,, vi dancos. dancos. . . .”

* Ruˆ ga j ga

ˆ su o j * suo

112

“Indulgon!” ekkriis Karen. Sed ˆsi si ne a˘ udis, udis, kion la anˆgelo gel o resp r espond ondis, is, ˆcar car la ˆsuoj suoj ˆsin sin forportis tra la pordo sur la kampon, trans vojojn vo jojn kaj vojetojn, kaj senˆcese ces e ˆsi si devis dev is dan danci. ci. Unu matenon ˆsi si preterdancis preterdancis preter unu pordo, kiu estis al ˆsi tre bone konata. konata. Interne Interne sonis sanktaj kantoj, oni elportis ˆcerkon, cerkon, kovritan kovritan per florkrono j. Tiam ˆsi si sciiˆ s ciiˆgis, gis, ke la maljuna virino mortis, mort is, kaj ˆsi havis la senton, ke ˆsi si estas forlasita forla sita de ˆciuj ciuj kaj la anˆ gelo gelo de Dio ˆsin sin kondamnis. kondamn is. ˆ dancis ka j ˆsi Si si estis e stis devigata d evigata danci, danci en la malluma nokto. n okto. La ˆsuoj suo j portis por tis ˆsin sin trans dorno dorn o jn kaj ˆstipo stip o jn, kaj ˆsi si estis ˆsirata sirat a gissange; gîssan ge; ˆsi si dancis danci s ˆ tie, kiel ˆsi sciis, loˆgis trans la erikejon al malgranda sole staranta domo. Ci gis la ekzekutisto, kaj ˆsi si ekfrapetis per p er la fingroj fingro j je la fenestraj vitroj kaj diris: “Elvenu! elvenu! Mi ne povas enveni, ˆcar car mi devas d evas danci!” La ekzekutisto respondis: “Vi kredeble ne scias, kiu mi estas! Mi dehakas al la malbonaj homoj la kapon, kaj nun mi a˘ udas, ke mia hakilo tintas!” udas, “Ne dehaku al mi la kapon!” diris Karen, “ˆcar car en tia okazo mi ne povus ˆ konfesis penti mian pekon! pekon! Sed dehaku al mi la piedojn piedojn kun la ruˆ gaj ga j ˆsuoj.” suo j.” Si sian grandan kulpon, kaj la ekzekutisto ekzekutisto dehakis al ˆsi si la piedojn kun la ruˆ gaj ga j ˆsuoj, suoj , sed la ˆsuoj suo j dancis danc is kun la malgrandaj malgra ndaj piedoj piedo j for, trans la kampon, en la profundan profundan arbaron. Li faris far is por p or ˆsi si ligna lign a jn kruro kru rojn jn kaj lambastono lambasto nojn, jn, lernigis le rnigis al ˆsi si mortkanton, mor tkanton, kiun ordinare kantas kantas la malriˆcaj ca j pekuloj, pekulo j, kaj ˆsi si kisis la manon, kiu dehakis ˆsiajn sia jn piedo jn, kaj ˆsi si iris pluen tra la erikejo. erikejo . “Nun mi suferis sufiˆce ce pro la ruˆ gaj gaj ˆsuoj!” suoj!” ˆsi si diris; “nun mi iros en la preˆgejon, gejon, por ke oni povu min vidi!” vidi!” Rapide ˆsi si iris al la pordo de la preˆ gejo; gejo; sed kiam ˆsi si alproksimiˆ alpro ksimiˆgis, gis, la ruˆgaj ga j ˆsuoj suo j dancis danci s anta˘ a nta˘ u ˆsi, si , kaj ka j ˆsi si timi ti miˆgis ˆgis kaj iris returne. Dum la tuta sema jno ˆsi si estis malgaja malga ja kaj ploris multe da varmegaj larmo j; sed kiam venis la dimanˆco, co, ˆsi si diris: “Vere, “Vere, nun mi sufiˆce ce suferis kaj luktis! Nun mi opinias, ke mi estas tiel same bona, kiel multaj el tiuj; kiuj sidas en la preˆ gejo gejo kaj kaj fiere rigardas rigardas de supre la aliajn.” aliajn.” Kuraˆ Kurage gê ˆsi si komencis sian iradon; sed kiam ˆsi apena˘ apenau˘ venis gis ˆgis la enira pordo p ordo de la tombejo, ˆsi si subite ˆ ekvidis, ke la ruˆgaj ga j ˆsuoj dancas anta˘ u ˆsi. Si timiˆgis, gis, returnis sin kaj pentis tutkore pri sia peko. ˆ iris al la domo de la pastro kaj proponis Si prop onis sin kiel servistinon; ˆsi promesis, ke ˆsi si estos diligenta kaj faros ˆcion, cion, kion ˆsiaj fortoj forto j permesos, ke pri la pago ˆsi si ne zorgas, ˆsi si nur deziras denove ricevi rifuˆ gon gon kaj esti ˆce ce bonaj homoj. ˆ estis La pastredzino kompatis ˆsin ka j prenis ˆsin sin kiel servistinon. Si est is ˆciam cia m diligenta diligenta kaj meditema. meditema. Silente Silente ˆsi si sidadis kaj a˘ uskultadis atente, kiam la uskultadis ˆ pastro vespere la˘ ute ute legis el la Biblio. Ciuj infanoj infano j ˆsin sin ekamis; sed kiam ili parolis pri belaj vestoj kaj ornamoj kaj pri tio, kiel agrable kredeble estas esti reˆgidino, gidino , ˆsi si balancadis balan cadis la kapon. La sekvantan dimanˆcon con ˆciuj ciuj iris en la preˆ gejo ge jon n kaj ka j dema de mand ndis is ˆsin, si n, ˆcu cu ˆsi si

* Ruˆ ga j ga

113

ˆ su o j * suo

volas akompani ilin; sed malˆgoje goje ka j kun larmoj larmo j en la okuloj okulo j ˆsi si rigardis siajn lambastonojn, kaj tiam la aliaj iris, por a˘ uskulti uskulti la vorton vorton de Dio, sed ˆsi iris sola en sian malgrandan ˆcambreton, cambreton, kiu estis nur tiel granda, por doni lokon al lito kaj unu seˆgo. go. Tie ˆsi si sidiˆgis gis kun sia preˆgolibro, golibr o, kaj dum ˆsi si kun pia animo legis en ˆgi, gi, la vento vento alportadis al ˆsi si el la preˆ gejo g ejo la sonojn de la orgeno, orge no, kaj ka j ˆsi si levis le vis sian sia n larmomals lar momalsekan ekan vizaˆ vizagon gôn kaj diris: “Dio estu favorkor favorkoraa al mi, la pekulino!” Tiam la suno eklumis hele kaj serene, kaj tute anta˘ u ˆsi aperis la anˆgelo gelo de Dio en la blankaj blankaj vestoj, vestoj, la sama, kiun ˆsi si en tiu fatala nokto vidis en la preˆgejo, gejo, sed li ne tenis plu la akran glavon, glavon, li tenis belegan verdan verdan branˆ con, con, tute kovritan kovritan de rozoj. Li ektuˆsis sis per p er gi gî la plafonon, kiu etendis sin pli kaj pli alten, kaj tie, kie ˆgi gi estis tuˆsita, sita, eklumis ora stelo; li ektuˆsis sis la murojn, kaj ili plivastiˆgis, gis, ˆgis gis ˆsi si ekvidis la orgenon, kiu estis est is ludata, ludata , kaj la malnovajn ˆ bildojn de la anta˘ uaj uaj pastroj kaj pastredzi pastredzinoj. noj. La parohanoj sidis en la feste ornamitaj seˆ goj goj kaj kantis el la preˆgolibro. golibro. Tiamaniere la preˆ gejo gejo mem venis al la kompatinda servistino en ˆsian malgrandan, malvastan malvastan ˆcambreton, cambreton, a˘ u ˆ sidis en preˆgeja eble ˆsi si venis tien. Si geja seˆgo g o apud la ceteraj domanoj de la pastro, kaj kiam post p ost la fino de la sankta kanto kanto ˆsi si ekrigardis, ekrigardis, ili kapsalutis kapsalutis ˆsin sin kaj diris: “Estis bona b ona ago, ag o, ke vi venis, Karen!” “Estis “Esti s favorkoraˆo o de Dio!” ˆsi si respondis resp ondis..

ˆ Kaj la orgeno ludis, kaj la horo de la infana infan a j voˆcoj co j sonis milde kaj ˆcarme. carme . La hela sunlumo varme varme fluis tra la fenestro en la preˆ gejan seˆ gon, gon, en kiu Karen ˆ koro fariˆgis sidis. Sia gis tiel plena de sunlumo, paco kaj gojo, gôjo, ke gi ˆgi krevis. Sur la radioj radio j de la suno ˆsia sia animo flugis al Dio, kaj anta˘ u Lia trono neniu demandis pri la ruˆga ga j ˆsuo su o j. 3 9 3

FABELOJ

18

114

Konk Konkur urso so de salt saltad ado o

ulo, akrido kaj cerambiko volis iam vidi, kiu el ili povas salti plej alte, kaj tial ili invitis la tutan mondon kaj ˆciujn ciujn aliajn, alia jn, kiuj volus veni, veni, por rigar rigardi di tiun tiun artk artkonkurs onkurson on.. Oni devas devas konfes onfesi, i, tri elprov elprovit itaj aj saltistoj saltisto j estis tiuj, kiuj kunvenis tie en la ˆcambro. cambro. “Al tiu, kiu saltos plej alte, mi donos mian filinon kiel edzinon!” diris la reˆgo, go, “ˆcar car estus efektive tro mizere, mizer e, se tiuj t iuj persono per sonojj saltus senrekompence.” La pulo elpaˆ elpaˆsis sis la unua; gi gî montris siajn bonajn manierojn, salutante ˆciuflanken; ciufla nken; ne estas mirinde, mirind e, ˆcar car sango de fra˘ fraulinoj ˘ fluis en giaj ˆgiaj vejnoj, kaj — kio havas gravan signifon — ˆgi gi estis alkutimiˆginta ginta al interrilatoj kun homoj. Poste elpaˆsis sis la akrido a krido;; certe c erte,, gi gî estis multe pli peza; sed gi gî havis gracian kreskon kreskon kaj aperis en verda uniformo, kiu estis ˆce ce gi gî denaskiˆga; ga; krom tio ˆgi gi fieris pri tio, ke ˆgi gi devenas el tre antikva familio en la lando Egipta, kie tiu familio estis tre alte honorata, Oni prenis ˆgin gin de libera kampo kaj metis en kartodomon, kies tri etaˆ goj goj ˆciuj ciuj estas konstruitaj konstruitaj el ludkartoj ludkartoj kun la figura flanko internen. Tie ekzistas pordo j kaj fenestroj, fenestro j, kiuj ˆciuj ciuj estas eltranˆcitaj cita j nur en tiaj kartoj, kiuj prezentas kerajn damojn. “Mi kantas tiel,” gi gî fanfaronis, “ke dekses indiˆgenaj genaj griloj, kiuj fajfadis de sia plej frua infaneco kaj tamen ne ricevis kartodomon, ˆce ce la a˘ uskultado uskultado de mia kantado kantado pro ˆcagreno cagreno fariˆgis gis ankora˘ u pli maldikaj ol ili estis jam anta˘ue.” ue.” Amba˘ u, u, la pulo kaj la akrido, tiamaniere atentigis ˆciun ciun pri pr i sia valoro kaj pri tio, ke ili povas sin rigardi kiel indajn ricevi la manon de reˆgidino. gidino. La cerambiko nenion diris, sed oni asertis pri ˆgi, gi, ke ˆgi gi des d es pli multe pensas, pen sas, kaj kiam la korta hundo gin gîn priflaris, ˆgi gi garantiis, ke la cerambiko estas el bona familio. familio. La maljuna maljuna konsi konsilan lano, o, kiu pro persista persista silentado silentado ricevis ricevis tri ordenojn; asertis, ke li scias tute certe, ke la cerambiko havas la kapablon de

* Konkurso

115

de saltado *

anta˘ udirado, udirado, ke la˘ u gia gîa dorso oni povas anta˘ uvidi, uvid i, ˆcu cu oni havos mildan mild an ˆcu cu severan vintron, kaj tion oni ne povas vidi eˆc sur la dorso de la kalendaristo. “Mi nenion diras!” diras!” diris la maljuna maljuna reˆ go, “sed mi iras mian propran vojon go, kaj havas miajn proprajn pensojn!” Jen oni devis fari la provo provon. n. La pulo saltis saltis tiel alte, ke neniu povis tion vidi, kaj tial oni diris, ke ˆgi gi tute ne saltis, kaj tio estis ja mizera kalumnio. La akrido saltis nur duonon de tiu alteco, sed beda˘ urinde urinde gi gî saltis al la reˆgo go rekte en la vizaˆgon gon kaj la reˆgo go diris, ke tio estas malbonkonduta. La cerambiko longe staris silente kaj pripensadis; tiel ke oni fine pensis, ke gi gî tute ne povoscias salti. ˆ gi “Cu gî nur ne malsaniˆgis?” gis?” diris la hundo kaj denove gin gîn priflaris. Furr! ˆgi gi subite per oblikva svingiˆgo go saltis rekte sur la bruston al la reˆ gidino, gidino, kiu sidis sur malalta ora benketo. Tiam la reˆgo go diris: “La plej alta salto estas, kiam oni per eksalto leviˆgas gas gis ˆgis mia filino, ˆcar car en tio konsistas la vera bontoneco, sed por tia ideo estas ˆ havas la bezonata bona kapo, kaj la cerambiko pruvis, ke gi gî havas kapon. Gi kapon sur la ˆgusta gusta loko.” Kaj tial ˆgi gi ricevis ricev is la reˆgidinon. gidino n. ˆ “Mi saltis saltis ja plej alte!” alte!” konso konsolis lis sin la pulo. pulo. “Sed estas estas tute egale. egale. Si prenu la pezan moˆ moˆston! ston! Mi saltis ja plej alte, sed por esti bone vidata en la mondo, mondo , oni o ni devas d evas havi sufiˆcan can korpon!” korpo n!” Post tio la pulo iris en fremdlandan militservon, kie, kiel oni diras, ˆgi gi estas mortigita. mortigita.

La akrido sidiˆgis gis eksterurbe en kavo kaj meditis pri tio, kiel strange iras la aferoj en la mondo, kaj ˆgi gi anka˘ u diris: “Korpon oni devas havi, korpon oni devas devas havi!” havi!” Kaj ˆgi gi ekkantis sian strange malgajan kanton, el kiu ni prenis nian historion, kiu, se ˆgi gi ne estus presita, povus esti e sti rigardata riga rdata kiel mensogaˆo. o. 3 9 3

FABELOJ

19

116

Paˆ Paˆ stistino stistino ka ka j kamen kamentubisto tubisto

hu vi iam vidis vere malnovmodan malnovmodan ˆsrankon, srankon, tute nigran pro malˆ juneco kaj kun skulptitaj skulptita j spiralaˆ spiralaˆoj o j kaj foliaˆ foliaˆoj? Guste tia staris ˆ estis heredaˆ en unu loˆgejo. gejo. Gi heredaˆo o el la tempo de la praavino, praavino, kaj la skulpt sku lptaaˆo, per pe r kiu k iu gi gî estis kovrita de supre ˆgis gis malsupre, prezentis rozojn kaj tulipojn. tulipo jn. La plej strangaj stranga j spiralaˆoj o j troviˆ gis gis sur ˆgi, gi, kaj el ili elstaris malgrandaj kapoj de cervoj cervoj kun multepi multepintaj ntaj kornoj. Sed en la mezo sur la ˆsranko sranko staris skulptita tuta viro; li havis ridindan aspekton, kaj li mem efektive ridis, a˘u pli guste ˆguste li rikanis, rikanis, ˆcar car oni neniel povis tion nomi ridado. Krom tio li havis kaprajn piedojn, malgrandajn kornojn, elirantajn el la frunto, kaj longan barbon. La infanoj, kiuj ordinare ludadis ludadis en la ˆcambro, cambro, nomis lin ˆciam ciam la kapropieda supera kaj suba generala gênerala ˆcefmilitestro. cefmilitestro. Lia nomo estis konforma al lia aspekto; kiel lia formo estis skulptita kun granda malfacileco, tiel anka˘ anka˘ u lia nomo estis tre malfacile elparolebla, kaj ne ekzistas multe da homoj, kiuj povus fieri per tia titolo. Multe da arto kaj penoj estis eluzita, por ekzistigi lin. Seninterrompe li rigardadis al la tualeta tablo, ˆcar car tie staris ˆcarma malˆ ˆsuoj granda paˆstistino stistino el porcelano. Siaj suo j estis oritaj, orita j, ˆsia sia vesto estis belete bukita per rozo, kaj krom tio ˆsi si havis oran ˆcapelon capelon kaj paˆstistan stistan bastonon; ˆsi si estis io ˆcarma, carma , Tute apud ˆsi si staris star is malgranda malgra nda kamentubisto, kamentubist o, karbonigra, karboni gra, sed anka˘ u el porcelano p orcelano.. Li estis tiel same eleganta eleganta kaj pura, kiel ˆciu ciu alia; ke li prezentis kamentubiston, tio estis ka˘ uzita nur de kaprico de la fabrikisto uzita de porcelanaˆoj; o j; ˆci ci tiu tiel same bone povus fari el li reˆ gidon, gidon , ˆcar car estis tute egale. Tre ˆcarme carme li staris tie kun sia ˆstupetaro stupetaro kaj kun vere knabina vizaˆ go kiel

* Paˆ sti stino stistin o

kaj kamentubi kamentubisto sto *

117

lakto kaj sango, kaj tio en efektiveco efektiveco estis eraro, ˆcar car iom nigra li ja povus p ovus esti. Li staris plej proksime de la paˆstistino. stistino. Amba˘ Amba˘ u ili estis starigitaj tie, kie ili staris, kaj ˆcar car ili estis starigitaj starigita j tiel proksime, ili interfianˆciˆ ciˆ gis. g is. Kaj efektive tio estis tre ˆgusta gusta partio, amba˘ u estis junaj, amba˘ u estis el la sama porcelano kaj egale rompeblaj. ˆ prezentis Proksime de ili staris ankora˘ u alia figuro de triobla grandeco. grandeco. Gi ˆ maljunan Hinon, kiu povosciis balanci la kapon; li anka˘u estis el porcelano, kaj li diris, ke li estas la avo de la malgranda paˆstistino, stistino, kion li tamen ne povis p ovis pruvi. Li asertis, ke li havas potencon super sup er ˆsi, si, kaj tial al la kapropieda supera sup era kaj suba generala gênerala ˆcefmilitestro, cefmilitestro, kiu svatiˆ gis gis pri la malgranda paˆstistino, stistino, li kapbalancis sian jeson. ˆ “Vi ricevas edzon,” diris la maljuna Hino, “edzon, kiu, kiel mi supozas, estas el mahagona ligno; li povas povas fari vin kapropieda apropieda supera kaj suba generala gênerala ˆcefmilitest cefmil itestredz redzino. ino. Li havas plenan ple nan ˆsrankon srankon da arˆ gentaˆ gentaˆoj, o j, ne kalkulante la enhavon de la sekretaj fakoj.” “Sed mi ne volas iri en la malluman ˆsrankon!” srankon!” diris la malgranda paˆstisstistino; “oni diris al mi, ke li tie havas dekunu porcelanajn edzinojn!” ˆ “Tiam vi estos la dekdua!” diris la Hino. “Kiam hodia˘ u nokte krakos en ˆ no!”” Kaj li la malnova malnova ˆsranko, vi festos vian interedziˆ gon, gon, kiel mi estas Hino! Hi li ekbalancis la kapon kaj endormiˆ gis. gis. Sed la paˆ paˆstistino stistino ploris kaj rigardis rigardis sian plejamaton, plejamaton, la porcelanan kamentubiston. “Mi petas vin plej plej insist insiste,” e,” ˆsi si diris, diris, “iru “iru kun mi en la malprok malproksim siman an mondon, mondo n, ˆcar car ˆci ci tie ni ne povas resti!” rest i!” “Mi faros ˆcion, cion, kion kion vi volas!” volas!” diris diris la malgran malgranda da kamentubi amentubisto sto.. “Ni tuj iru; mi estas konvinkita, ke mi povos liveri al vi vivrimedojn per mia profesio!” “Se ni almena˘ u jam estus forlasinta j la tablon!” ˆsi si respondis; resp ondis; “mi fariˆ gos gos denove gaja nur tiam, kiam ni estos jam ekstere en la malproksima mondo!” Li konsolis ˆsin sin kaj montris al ˆsi, kiel ˆsi devas meti sian piedeton sur la skulptita skulpt itajn jn rando r ando jn kaj ka j sur su r la orita jn foliaˆ f oliaˆojn o jn ˆcirka˘ cirka˘ u la piedo de la tablo; sian ˆstupe stu petar taron on li anka˘ a nka˘ u uzis kiel helpon, kaj tiamaniere ili balda˘ u estis malsupre sur la planko. planko. Sed kiam ili ekrigardis ekrigardis la malnov malnovan ˆsrankon, srankon, ili rimarkis en ˆ ˆgi gi strangetan maltrankvilecon. Ciuj skulptitaj cervoj elstarigis pli anta˘uen uen siajn kapojn, levis levis la kornarojn kornarojn kaj turnis turnis la kolojn. kolojn. La kapropie apropieda da supera kaj suba generala gênerala ˆcefmilitestro cefmilitestro ekscitite saltis supren supre n kaj kriis al la maljuna ˆ Hino: “Jen ili forkuras! Jen ili forkuras!” Forta teruro atakis ilin, kaj kaj rapide ili ensaltis en la fakon fakon de la subfenestra benko. Tie kuˆsis sis tri a˘u kvar ludkartaroj, kiuj estis ne kompletaj, kaj malgranda pupa teatro, kiu, kiom la cirkonstancoj cirkonstancoj tion p ermesis, ermesis, estis aranˆ gita gita por ludo. Tie oni ˆguste guste en tiu t iu momento ludis komedion, ka j ˆciuj ciuj damoj, da moj, la karoa, kera,



118

trefa kaj pika, sidis en la unua vico kaj ventumadis sin per siaj tulipoj, kaj post ili staris ˆciuj ciuj bubo bubojj kaj montris, ke ili havas kapon, eˆc ne sole supre, sed anka˘ u malsupre, kiel la ludkartoj ludkarto j ja ordinare havas. La teatra teatr aˆo traktis pri du geamantoj, geamantoj, al kiuj la sorto ne permesis ricevi sin reciproke, reciproke, kaj la paˆ paˆstistino stistino ploris pri tio, ˆcar car tio estis kiel ˆsia sia propra propr a historio. histo rio. “Mi ne pov p ovas as tion elteni!” ˆsi si ekkriis. “Mi devas eliri el la fako.” Sed kiam ili denove staris sur la planko kaj ekrigardis al la tablo supren, ili vidis, ke ˆ la maljuna Hino vekiˆgis gis kaj balanciˆgadis gadis per la tuta korpo; en sia malsupra parto li estis ja nur bulo. ˆ “Jen venas la maljuna Hino!” ekkriis ekkriis la malgranda malgranda paˆ paˆstistino stistino kaj falis pro aflikto sur siajn porcelanajn genuojn. “Mi havas havas ideon!” ideon!” diris diris la kamen kamentubi tubisto. sto. “Ni rampu rampu en la vazon, vazon, kiu staras tie en la angulo; tie ni povas povas kuˆsi si sur rozoj kaj lavendoj, lavendoj, kaj al li, se li alproksimiˆgos, gos, ni povos p ovos ˆsuti suti salon en la okulojn!” oku lojn!” “Tio ne povas povas savi savi nin por ˆciam!” ciam!” respondis la paˆ paˆstistino; stistino; “krom tio ˆ mi scias, ke la maljuna Hino kaj tiu vazo iam estis fianˆcigitaj cigitaj inter inter si, kaj malnova amo, kiel oni diras, ne rustiˆgas. gas. Ne, restas nenia alia rimedo, ol iri en la malproksiman mondon!” ˆ vi efektive havas la kuraˆgon “Cu gon iri kun mi en la malproksiman malproksiman mondon?” ˆ vi pripensis, demandis demandis la kamentub kamentubisto. isto. “Cu pripensis, kiel granda ˆgi gi estas kaj ke ni neniam nenia m plu p lu povos p ovos reveni re veni ˆci ci tien?” “Mi pripensis!” ˆsi si diris decide. La kamentubisto amentubisto fikse ˆsin ekrigardis kaj diris: “Mia vojo vo jo iras tra la kaˆ vi efektive havas la kuraˆ mentubo! Cu gon rampi kun mi tra la forno, kiel tra gon la interno, tiel anka˘ u tra la tubo? Per Per tiu vojo ni venos en la kamen kamentubon tubon,, kaj tie mi estas en mia element elemento. o. Ni leviˆ levigos gôs tiel alten, ke ili ne povos nin atingi, kaj tute supre tie troviˆgas gas truo, tra kiu ni eliras en la malproksiman mondon.” Kaj li alkondukis alkondukis ˆsin sin al la pordeto de la forno. “Hu, kiel nigre tie estas!” ˆsi si diris, ˆsi si tamen iris kun li tra la interno interno kaj tra la tubo, tub o, kie ˆsin sin ˆcirka˘ cir ka˘ uis plej mallumega nokto. uis “Nun ni estas en la kamentubo!” li diris; “kaj vidu, super ni briletas plej bela stelo!” Efektive tio estis stelo ste lo en la ˆcielo, cielo, kiu lumis rekte sur ilin, kvaza˘ kvaza˘ u gi gî volus montri montri al ili la vojon. Kaj ili grimpis grimpis kaj grimpis grimpis sur abomeninda abomeninda vojo tiel alten, tiel alten. Sed li levadis kaj ˆsovadis, sovadis, li tenis ˆsin kaj montradis al ˆsi la plej bonajn bona jn lokojn; kien ˆsi si devas meti siajn porcelanajn piedetojn. Tiel ili iom post iom tragrimpis ˆgis gis la rando de la kamentubo kaj sidiˆ gis gis sur gî, ˆcar ili estis forte lacaj, pri kio certe neniu miros. Alte super ili etendiˆgis gis la ˆcielo cielo kun ˆciuj ciuj siaj steloj, stelo j, kaj sub ili vidiˆ gis gis la tegmentoj de la domoj. Vasta panoramo prezentiˆ gis al ili, malproksima vido gis sur la grandan mondon. Tiel la kompatinda paˆstistino stistino gin gîn ne imagis al si; ˆsi si



119

apogis sian kapeton al sia kamentubisto kamentubisto kaj ploris tiel maldolˆce, ce, ke la oro de ˆsia sia zono desaltis. desal tis. “Tio estas tro multe!” ˆsi si diris; “tion mi ne povas povas elteni! La mondo estas tro granda! granda! Ho, se mi estus estus denove denove sur la malgranda malgranda tablo sub la spegulo! Neniam mi fariˆgos gos denove gaja, anta˘ u ol mi estos estos tie. tie. Se mi sekvi sekviss vin en la malproksiman mondon, vi povas nun sekvi min hejmen, se vi efektive min amas.” La kamentubisto kamentubisto admonis ˆsin sin per p er prudento, p rudento, direktis d irektis la interparoladon sur ˆ la maljunan Hinon kaj la kapropiedan superan kaj suban ˆgenera gen eralan lan ˆcefmili cef milittestr es tron on,, sed se d ˆsi ˆgemp ge mplo lori riss tiel ti el,, ke eˆc ˆston st onoo a˘ u pli ˆguste guste porcelano devis moliˆ gi, gi, kaj ˆsi si kisis sian malgrandan malgr andan kamentubiston kamentubiston tiel kore, ke li ne povis p ovis sin deteni, por ne cedi al ˆsi, si, kiel a jn malsaˆga ga tio estis. Tiel Tiel ili nun denove denove kun granda granda malfac malfacile ileco co grimpis grimpis tra la kamentubo amentubo malsupren, rampis tra la interno kaj tra la tubo, kio certe ne estis io agrabla, kaj jen ili staris en la malluma forno. Tie ili a˘uskultis uskultis malanta˘ malanta˘ u la pordeto, por sciiˆgi, g i, kiel kiel la aferoj aferoj staras staras en la ˆcambro c ambro.. En gi gî estis estis tute silente; silente; ili ˆ elrigardis, — ha, tie kuˆsis sis la Hino meze sur la planko, li estis falinta de la tablo, kiam li volis volis postkuri p ostkuri ilin, kaj li kuˆ kuˆsis sis rompita en tri peco jn. La tuta dorso deapartiˆ gis gis kiel unu peco, kaj la kapo ruliˆ gis gis en angulon. La kapropieda kapropieda supera kaj suba ˆgenerala gener ala ˆcefmilitest cefmi litestro ro staris tie, kie li ˆciam ciam staris stari s kaj ka j meditis m editis.. “Estas “Estas terure!” terure!” diris diris la malgran malgranda da paˆ paˆstistin stistino, o, “la maljuna maljuna aveto aveto disdisrompiˆgis gis en pecojn, kaj ni estas kulpaj kulpaj pri tio. Tion Tion mi ne povas povas postvivi! postvivi!”” Kaj ˆsi tordis tord is sia jn malgranda malgra ndajn jn manetojn. manet ojn. “Oni certe povos ankora˘ u kunkunglu kunkungluii lin!” diris diris la kamen kamentubi tubisto sto.. “Ho jes, oni povos tre bone lin kunkunglui. Nur ne estu tuj tiel malkvieta. Se oni cementos lin en la dorso kaj donos al li solidan vinkton en la nuko; tiam li



120

denove estas kiel nova kaj povos ankora˘ u sufiˆce ce nin insulti.” insult i.” “Tiel vi opinias?” ˆsi si demandis. Kaj Ka j tiam ili returne grimpis sur la tablon kaj stariˆgis gis sur sia anta˘ ua ua loko. “Tiel “Tiel malproksi malproksimen men ni sekve sekve venis venis!” !” diris diris ironie ironie la kamen kamentubi tubisto. sto. “Ni povis ne fari la klopodojn!” “Se ni nur anta˘ ue ue kunkungluus la maljunan aveton!” diris la paˆstistino. stistino. ˆ “Cu tio kostos tre multe?” Kaj oni lin kunkungluis. kunkungluis. La posedantoj lasis cementi lin lin en la dorso, bona b ona vinkto estis trametita tra lia kolo, kaj li fariˆ gis kiel nova, nur balanci la kapon gis li plu ne povis. “Videble “Videble vi fariˆgis gis fiera de tiu tempo, kiam vi rompiˆ gis!” gis!” diris la kapropieda supera kaj suba ˆgenerala gener ala ˆcefmilitest cefmi litestro, ro, “ˆsajnas sa jnas al mi, m i, ke tio tute ne estas ˆ mi ˆsin deca ka˘ uzo uzo por fieriˆgo! go! Cu sin havos, a˘u ˆcu cu mi ˆsin sin ne havos? havo s?”” La kamentubisto kamentubisto kaj la malgranda paˆstistino stistino petege p etege rigardis la maljunan ˆ Hinon; ili timis, ke li kapjesos; sed li ne povis tion fari; kaj li ne volis rakonti al fremdulo, fremdulo, ke li havas havas konstan konstantan tan vinkton vinkton en la nuko. nuko. Tial Tial la porcelanaj porcelanaj hometoj restis kune kaj benis la vinkton de la aveto kaj amis sin reciproke, gis ˆgis ili rompiˆgis. gis. 3 9 3

FABELOJ

20

121

Dano Holger

n Danujo staras malnova kastelo, nomata Kronborg, kiu troviˆgas gas tute ˆce ce la Sundo, S undo, kie la grand g randaa j ˆsipo sipo j ˆciutage ciuta ge grandanombre grand anombre pretervetura prete rveturas, s, Anglaj, Rusaj, Prusaj, Ili salutas la malnovan kastelon per kanonoj: ˆ “Bum!” kaj la malnova malnova kastelo kastelo respondas anka˘ u per kanonoj: anonoj: “Bum!” “Bum!” Car tio estas la lingvo de la kanonoj, per kiu ili diras “Bonan tagon” kaj “Koran dankon” , En vintro tie ne pasas ˆsipoj, sipo j, tiam la tuta Sundo gis gîs la Sveda bordo estas estas kovri kovrita ta de glacio. glacio. Plenfor Plenforma ma vojo tie transkondu transkonduk kas, sur gi gî flirtas la flagoj Dana kaj Sveda, kaj la frataj popoloj de Danujo kaj Svedujo salutas sin reciproke, ne per kanonoj, sed per amika manpremo, kaj ili prenas unuj de la aliaj blankan panon kaj kringo jn, ˆcar car fremda fr emda manˆ gaˆ gaˆo o havas plej ple j bona b onan n guston. Sed la plej bela kaj plej interesa estas tamen la malnova Kronborg, sub kiu, en profunda, malluma kelo, kien oni neniun enlasas, sidas la Dano Holger. Li estas vestita vestita per p er fero kaj ˆstalo kaj apogas ap ogas sian kapon sur la fortaj brakoj; lia longa barbo pendas malsupren el la marmora tablo, kiun gi gî trakresk trakreskis. is. Li dormas kaj kaj sonˆ songas, gâs, sed en la sonˆgo go li vidas ˆcion, cion, kio okazas ˆ supre en Danujo. Ciun Kristnaskan vesperon venas anˆ gelo gelo de Dio kaj diras al li, ke liaj sonˆgoj goj estas bazitaj sur realaˆ realaˆo o kaj ke li povas povas trankvile trankvile dormi plue, ˆcar car Danujo ankora˘ ankorau˘ ne troviˆgas gas en ia granda danˆ gero g ero.. Sed Sed se gi gî iam falos en tian danˆ geron, tiam la maljuna Dano Holger leviˆgos, geron, gos, tiel ke la tablo krevos, krevos, kiam li liberig liberigos os sian sian barbon. barbon. Tiam Tiam li denove denove eliros eliros en la taglumon taglumon kaj ekbatos la malamikojn tiel, ke la sonadon de la bataliloj oni a˘ udos udos en ˆciuj ciuj lando j de d e la mondo. mondo . ˆ Cion ˆci ci tion pri la Dano Holger iam rakontis maljuna avo al sia malgranda nepo, kaj la malgrandulo sciis, ke kion la avo rakontas, tio estas pura vero.

* Dano

Holger *

122

ˆ devis Dum li tiel sidis kaj rakontis, li skulptis grandan lignan bildon. Gi prezenti la Danon Holger kaj estis destinita por ornami la anta˘ uaˆon de ˆsip o, ˆcar car la maljuna maljun a avo la˘ lau˘ sia profesio estis skulptisto, kaj tio estas tia homo, kiu ˆ tie eltranˆ eltra nˆcas cas la anta˘ antauaˆ u˘aˆajn a jn figuro figur o jn, la˘ u kiuj ˆciu ciu ˆsipo sipo havas sian nomon. nomon . Ci li nun eltranˆ eltranˆcis cis la Danon Holger, kiu staris rekte kaj fiere kaj en unu mano tenis la larˆgan gan batalan glavon, dum la dua mano estis apogata al la Dana blazono. La maljuna avo rakontis tiom multe pri gloraj Danaj viroj kaj virinoj, ke la malgranda nepo fine imagis al si, ke li scias nun tiom same multe, kiom povas scii la Dano Holger, kiu ja nur sonˆgas gas pri ˆcio. cio. Kiam la knabo estis enlitigita, enlitigita, li tiom multe multe pensis pri tio, ke li profunde enˆsovis sovis sian mentonon mentonon en la litkovri litkovrilon, lon, kaj ˆsajnis al li, ke li havas longan barbon, kiu alkreskis al gi. ˆgi. La maljuna avo tamen restis ankora˘ u ˆce ce sia laboro kaj skulptis la lastan parton, parton, la Danan blazon blazonon. on. Kiam Kiam gi gî estis finita, li pririgardis la tutan faritaˆ ritaˆon kaj pensis pri ˆcio, cio, kion li legis kaj a˘ udis udis kaj kion li hodia˘u vespere rakontis al la malgranda knabo. kna bo. Li movetis la kapon, viˆsis sis siajn sia jn okulvitro jn, surmetis ilin denove kaj diris: “En mia tempo la Dano Holger certe ne revenos; sed la knabo tie en la lito eble havos la okazon vidi lin kaj partopreni en la faroj, se ili estas veraˆ veraˆo.” o.” La maljuna avo denove movetis movetis la kapon, kaj ju pli longe li rigardis sian Danon Holger, des pli klare fariˆgis gis al li, ke li faris bonan bildon. Li preska˘ u havis la impreson, kvaza˘ u spirito de vivo gin gîn trafluas, kvaza˘ u gi gî ricevas r icevas koloro kolor o jn kaj ka j la armaˆo o brilas br ilas kiel ˆstalo stalo kaj fero. La koroj en la Dana blazono fariˆ gis gis videble ˆciam ciam pli kaj pli ruˆgaj, gaj, kaj la leonoj kun la oraj kronoj preparis sin por salto. ˆ tio estas ja la plej bela el ˆciuj “Ci ciuj blazonoj de la mondo!” diris la maljunulo. “La leonoj signifas forton kaj la koroj mildecon kaj amon.” Li rigardis la supran leonon kaj pensis ˆce ce tio pri la reˆ go Knut, kiu alkatenis la grandan go Anglujon al la trono de Danujo; kaj li rigardis la duan leonon kaj pensis pri Valdemar, kiu unuigis Danujon kaj submetis la Vendajn landojn. Li rigardis la trian leonon kaj rememoris Margareton, kiu unuigis la Skandinavajn regnojn sub unu sceptro. Sed kiam li rigardis la ruˆgajn gajn korojn, ili lumis ankora˘ u pli brile ol anta˘ ue, ue, ili aliformiˆgis gis en flamojn, kiuj moviˆ gis, gis, kaj en sia spirito li sekvis ˆciun ciun el ili. La unua flamo transportis lin en malvastan, malluman malliberejon. Tie sidis malliberulino, malliberulino, ˆcarmega carmega virino, filino de Kristiano Kristiano la Kvara: Kvara: Eleonoro Eleonoro Ulfeldt; kaj la flamo sidiˆgis gis kiel rozo sur ˆsia sia brusto kaj interfianˆciˆ ciˆ gis gis kune kun ˆsia sia koro en unu aman fa jron, kun la koro de la plej nobla kaj plej bona el ˆciuj ciuj Danoj Dano j virino j. “Ho, kia koro en la blazono de Danujo!” diris la maljuna avo. Kaj lia spirito sekvis la duan flamon, kiu kondukis lin eksteren sur la maron, kie tondris la kanonoj, kie la ˆsipoj sipo j staris envolvitaj en fumo de pulvo;

* Dano

Holger *

123

kaj la flamo flam o alkroˆ alkr oˆciˆ ciˆgis gis en formo de ordena rubando al la brusto de Hvitfeldt, kiam li sin ka j sian ˆsipon sipon eksplode pereigis, por savi la ˆsiparon. siparon. La tria flamo transportis lin al la malgajaj kabanoj de Grenlando, kie la misiisto Hans Egede kun amo laboris per vortoj kaj faroj; la flamo estis stelo sur lia brusto, koro por la Dana blazono. Kaj la rememoro de la maljuna avo kuris anta˘ uen uen anta˘ u la ˆsvebanta sveb anta flamo, flamo, ˆcar car li sciis, sciis, al kiu celo la flamo strebis. strebis. En la mizera mizera dometo de la vilaˆganino ganino staris Frederiko la Sesa kaj skribis sian nomon per kreto sur la trabo. trabo. La flamo flamo tremis tremis sur sur lia lia brusto brusto,, tremi tremiss en lia koro; oro; en tiu vila vilaˆ gana gâna dometo lia koro fariˆ gis gis koro en la blazono de Danu Danujo. jo. La maljuna avo viˆ viˆsis sis siajn okulojn, okulo jn, ˆcar car li konis ja reˆ gon Frederikon kun la arˆ gon gente gente blankaj haroj kaj la honestaj bluaj okuloj kaj vivis por li, kaj li kunmetis siajn manojn kaj silente rigardis anta˘ uen. u en. Tiam Tiam la bofi bofili lino no de la maljun maljunaa avo avo aliri aliriss al li kaj atentigis atentigis lin, ke estas jam malfrue, ke li ˆcesu cesu labori kaj sidiˆ gu al la kovrita vespermanˆga ga tablo. “Bela tamen estas la kreitaˆ kreitaˆo, kiun vi faris, avo!” ˆsi si diris. “La Dana ˆ jnas al mi, Holger kaj nia tuta malnova blazono! Sajnas Sa m i, ke ˆci ci tiun t iun vizaˆgon gon mi jam iam vidis!” vidis!” “Ne, vi ˆgin gin certe ne vidis! vidis!”” respondi respondiss la maljuna maljuna avo, avo, “sed mi gin gîn vidis, kaj mi penis skulpti ˆgin gin en ligno tiel, kiel ˆgi gi en la rememoro ankora˘ u ˆsveb sv ebaas anta˘ u mia animo. Tio estis tiam, kiam la Angloj staris sur la ankradejo, en la tago, kiu estas glora en la kronikoj de Danujo, la duan de Aprilo, kiam ni montris, ke ni estas ankora˘ u la malnov malnovaj Dan Danoj. oj. Sur la fregato fregato ‘Danujo ‘Danujo’, ’, sur kiu mi servis en la ˆsiptaˆ siptaˆcmento cmento de Steen Bille, Bille, unu viro batalis flanke flanke de mi. Estis Estis kvaza˘ kvaza˘ u la kugloj zorge lin evitas! evitas! Gaje li kantadi antadiss malno malnov vajn melodiojn kaj pafadis kaj bataladis, kvaza˘ u li estus pli ol homo. Mi memoras ankora˘ u klare lian vizaˆgon; gon; sed de kie li venis, kien li iris, mi ne scias, neniu scias. scias. Ofte mi pensi p ensis, s, ke tio povis esti la maljuna maljuna Dana Holger, Holger, kiu alnaˆ alnaˆ gis gis el Kronborg, por helpi al ni en la horo de danˆ gero. Tia estis mia penso, kaj gero. tie staras lia bildo.” La bildo ˆetis etis supren sur la muron longan ombron, ombron, kiu parte etendiˆ gis gis ankora˘ u sur la plafonon. Oni havis la impreson, kvaza˘ u gi gî venas de la propra vivanta vivanta persono p ersono de la Dana Holger, ˆcar car la ombro moviˆ gadis, gadis, kio cetere povis esti ka˘ uzata uzata anka˘ u de la neregula moviˆgado gado de la kandela flamo; kaj la bofilino kisis la maljunan avon kaj kondukis lin al la granda brakseˆ go go anta˘ u la tablo, kaj ˆsi si kaj ˆsia sia edzo; kiu estis ja la filo de la maljuna avo kaj la patro de la malgranda malgr anda knabo kn abo,, kiu kuˆsis sis en la lito, sidis kaj ka j manˆgis gis sian vespermanˆgon. gon. La maljuna avo rakontis pri la Danaj leonoj kaj la Danaj koroj; pri la forto kaj la mildeco, kaj klarigis en plej konvinka maniero, ke krom la forto, kiu troviˆgas gas en la glavo, ekzistas ankora˘ u alia forto. Kaj li montris al la librobreto, librobreto, sur kiu kuˆsis sis malnova malnova j libroj, sur kiu kuˆsis sis la plena kolekto de d e komedioj de Holberg, kiujn li pro ilia amuzeco tiel ofte legis, ke li opiniis, opiniis, ke li rekonas en ili ˆciujn ciujn

* Dano

Holger *

124

personojn personojn de siaj malno malnov vaj tagoj. “Vidu, tiu anka˘ u povosciis p ovosciis bati!” diris la maljuna avo; “ˆciujn ciujn malsaˆgaˆo jn kaj krudaˆ krudaˆojn ojn de la popolo li batadis tiel longe, kiel la sorto al li permesis p ermesis.” .” Kaj la maljuna avo kapsignis en la direkto al la spegulo, sur kies tableto staris la kalendaro kun la “Ronda Turo” , la observatorio, kiel titola vinjeto, kaj li diris: “Tycho Brahe, li anka˘u estis viro, kiu povosciis apliki glavon; ne por haki karnon kaj oston, sed por trahaki pli klaran vojon inter la steloj de la firmamen firmamento! to! Kaj plue li, kies patro estis estis mia samprof samprofesi esiano, ano, li, la filo de la maljuna skulptisto, li, kiun ni mem vidis kun la blankaj haroj kaj la larˆgaj gaj ˆsultroj, sultroj, li, kies nomo resonas en ˆciuj ciuj landoj de la mondo! Jes, li povoscias haki, mi povoscias nur tranˆceti! ceti! Ho jes, la Dana Holger pov p ovas as aperi ap eri en diversaj formoj, tiel ke la famo pri la Dana forto estas a˘ udata udata sur la tuta tera globo! Ni trinku glason pro la memoro pri Bertel Thorwaldsen!” Sed la malgranda knabo en la lito vidis klare la malnovan Kronborgon ˆce ce la Sundo, la vivantan vivantan Danan Holgeron, Holgeron, kiu profunde malsupre sidas kun barbo enkreskinta en la tablon kaj sonˆgas gas pri ˆcio, cio, kio okazas ˆci ci tie supre. Sed Holger sonˆ gis gis anka˘ u pri la malgran malgranda da mizera mizera ˆcambro, cambro, en kiu sidis sidis la skulptisto. Li a˘ udis udis ˆcion, cion, kio tie estis rakontata, r akontata, li movetis en la dormado dor mado la kapon kaj diris: “Jes, “Jes, vi Danoj, memoru pri mi, konserv konservu u min en viaj pensoj! Mi venos venos en la momento de mizero!”

* Dano

125

Holger *

Tie anta˘ u Kronb Kronborg org lumi lumiss la hela hela tago, tago, kaj la vento ento transp transport ortad adis is la tonojn de la arbara korno el la na jbara lando; la ˆsipoj sipoj preterveturadis preterveturadis kaj kaj salutad salutadis: is: “Bum! “Bum! Bum!” Bum!” kaj el Kronborg Kronborg oni oni respondad respondadis: is: “Bum! “Bum! Bum!” Bum!” Sed kiel ajn forte oni pafadis, tamen la Dana Holger ne vekiˆ gis, gis , ˆcar car tio estis est is ja nur: “Bonan tagon!” kaj “Koran dankon!” Por lin veki, devas esti pafate alie; sed li certe iam vekiˆgos, gos, ˆcar car la Dana Holger havas havas medolon en la ostoj. osto j. 3 9 3

FABELOJ

21

126

Knab Knabin inet eto o kun kun alum alumet etoj oj

stis terure malvarme; neˆ go go faladis, kaj fariˆgis gis jam vespero; tio estis la lasta vespero en la jaro, vespero de Silvestro. En tiu malvarmo kaj en tiu mallum mallumoo sur la strato strato iris iris malgran malgranda da malri malriˆˆca ca knabino knabino kun nekovrita nekovrita kapo kaj nudaj piedoj. piedo j. Estas vero, ke ˆsi si havis sur si pantoflojn, kiam ˆsi si foriris el sia domo; sed tio estis tre grandaj pantofloj, pantofloj, ili anta˘ ue estis uzataj de ˆsia sia patrino, tiel grandaj ili estis, kaj ilin la knabineto knabineto perdis, kiam ˆsi si rapidis rap idis transku tr anskuri ri la straton st raton,, kiam du d u kaleˆsoj so j kun furioz f uriozaa rapideco rap ideco pretergapret ergalopis; unu pantoflon oni plu ne povis trovi, kaj kun la alia forkuris iu knabo, kiu promesis, ke li uzos ˆgin gin kiel lulilon, kiam li iam havos infanojn. Tiamaniere la malgranda knabino iradis sur la nudaj graciaj piedetoj, kiuj de malvarmo estis tute ruˆgaj g aj kaj bluaj. En sia malno malnov va anta˘ anta˘ utuko tu ko ˆsi si portis amason a mason da alumetoj, alume toj, kaj unu fasketon ˆsi si tenis en la mano. En la da˘ dauro ˘ de la tuta t uta tago neniu ion aˆcetis cetis de ˆsi, si, neniu donis al ˆsi si almozon a lmozon.. Malsata Malsat a kaj ka j tremanta de frosto la kompatinda knabineto trenadis sin pluen kaj aspektis jam tute senespera kaj senkuraˆ ga. ga. La neˆ neˆ gaj gaj flokoj faladis faladis sur ˆsiajn siajn longajn blondajn blondajn harojn, kiuj kiuj en belaj bukloj bukloj pendis pendis super ˆsia sia nuko, nuko, sed pri tiu ornamo ˆsi si certe ne pensis. El ˆciuj ciuj fenestroj radiis hela brilo de kandeloj, kaj sur ˆciuj ciuj strato str atojj estis sentata la odoro de bongusta b ongusta ansera rostaˆ rostaˆo. Estis ja vespero de Silvestro, Silvestro, kaj tiu penso okupis ˆciujn ciujn sentojn de la malgranda malgranda knabino. En unu angulo inter du domoj; el kiuj unu iom pli elstaris sur la straton ˆ ol la alia, ˆsi si ka˘ ure ure sidiˆgis. gis. Siajn malgrandajn malgrandajn piedetojn ˆsi subtiris subtiris sub sin, ˆsi si tamen ankora˘ ankorau˘ pli suferis de la frosto, kaj malgra˘u tio ˆsi si ne kuraˆ gis gis iri

* Knabineto

kun alumetoj *

127

hejmen, hejme n, ˆcar car ˆsi si ne vendis ankora˘ ankorau˘ eˆc unu skatoleton skatoleton da alumetoj, ne ricevis ˆ certe ricevus batojn de la patro, kaj malvarme ankora˘ u eˆc unu speson. spe son. Si estis ja hejme anka˘ u ; ili tie havis super si nur la tegmenton, kaj la vento u; akre fajfadis internen, internen, kvank kvankam am en la plej grandajn fendojn estis enˆsovitaj sovitaj pajlo paj lo kaj ˆcifonoj. cifono j. Ha, kia agrablaˆ agrablaˆo estus nun unu alumeto! Se ˆsi nur povus kuraˆgi gi elpreni unu el la skatoleto, ekfroti ˆgin g in je la muro kaj varmigi al si sur gi gî la fing fingrojn rojn!! Fine Fine la infa infano no eltiri eltiriss un unu u el la alum alumetoj etoj,, “Ri “Riˆs!” s !” kiel kiel gi ˆg i ekspl eksplodi odis, s, kiel kiel ˆgi g i brul brulis is!! La alum alumeto eto eligis eligis varm varman an helan helan flamon, flamon, kiel kiel malgra mal granda nda kandelo, kande lo, kiam kia m ˆsi si tenis ten is ˆcirka˘ cir ka˘ u gi gî sian maneton. maneton. Tio estis estis mirind mirindaa flamo; la malgranda knabino havis la impreson, kvaza˘ u ˆsi si sidas sida s anta˘ anta u˘ granda fera forno kun latunaj latunaj fermiloj fermiloj kaj latunaj latunaj ornama ornamaˆˆoj; la fajro brulis brulis tiel tiel bele kaj varmigis armigis tiel agrable! agrable! La knabineto knabineto jam etendis etendis siajn piedojn, piedojn, por varmigi anka˘ u ilin, — tiam la flamo estingiˆgis. gis. La forno fo rno malaperis, ˆsi sidis kun stumpeto de forbrulinta alumeto en la mano. ˆ ekbruligis alian alumeton, gi Si gî brulis, ˆgi gi lumis, kaj tiu loko de la muro, sur kiun falis la lumo, fariˆgis gis travidebla kiel gazo. La rigardo de la knabineto penetris rekte en la ˆcambron, cambron, kie la tablo estis kovrita kovrita per p er blindige blindige blanka blanka tablotuko kaj delikata porcelano kaj sur gi gî plej bonguste vaporis rostita ansero, farˆcita cita per prunoj kaj pomoj. Kaj kio estis ankora˘ u pli ravanta, — la ansero elsaltis e lsaltis el la plado kaj kun forko kaj tranˆcilo cilo en sia dorso balanciˆ gante gante ekiris sur la planko; ˆgi gi iris ˆguste guste en la direkto al la malriˆ malriˆca ca knabino. knabino. Sed la alumeto estingiˆ estingigis, gîs, kaj oni vidis plue nur la dikan malvarman muron. ˆ Si ekbruligis ekbruligis novan novan alumeton. Kaj jen la knabineto sidis sub plej belega Kristnaska arbo; gi gî estis ankora˘ u pli granda kaj multe multe pli riˆ ce ce ornamita ornamita ol tiu, kiun ˆsi si en la sankta sankt a vespero vespe ro vidis tra la vitra pordo por do ˆce ce la riˆca ca komercisto. komercis to. Miloj da kandeloj brulis b rulis sur la verdaj branˆcoj, coj, kaj mikskoloraj bildoj, similaj al tiuj, kiuj estis ekspoziciitaj en la fenestroj de la magazenoj, rigardis sur ˆsin; sin; la knabineto etendis al ili amba˘ ambau˘ manojn, — tiam la alumeto estingiˆ gis. gis. La multo da Kristnaskaj kandeloj leviˆgis gis pli p li kaj ka j pli alten, alten , kaj ka j nur nun ˆsi si vidis, vid is, ke tio estis estis la helaj steloj. Un Unu u el ili falis falis malsupre malsupren n kaj trenis post si tra la ˆcielo cielo longan strion da fajro. “Nun iu mortas!” mortas!” diris la knabineto, knabineto, ˆcar car la maljuna avino, kiu sola estis afabla en rilato al ˆsi, sed nun jam delonge plu ne vivis, estis dirinta: “Kiam stelo falas, tiam unu animo leviˆgas gas al Dio.” ˆ Si frotis denove unu alumeton je la muro; gi gî ˆeti e tiss ˆcirka ci rka˘ u˘ sin vastan lumon, kaj en la brilo brilo de ˆci ci tiu staris staris la maljuna maljuna avino, avino, hele hele prilumi prilumita, ta, milda milda kaj afabla. “Avi “Avinet neto! o!”” ekkr ekkrii iiss la infano infano,, “ho, “ho, prenu prenu min min kun kun vi! vi! Mi scias scias,, ke vi malaperos tuj, kiam la alumeto finiˆgos, gos, vi malaperos, kiel la varma forno, la bongusta ansera rostaˆ rostaˆo kaj la granda briletanta Kristnaska Kristnaska arbo!” Rapide ˆsi si ekbruligis ekbruligis la tutan restaˆ restaˆon de la alumetoj, kiuj ankora˘ ankora˘ u troviˆgis g is en la skatoleto, ˆsi si volis reteni la avinon; ka j la alumetoj alumeto j disv d isvastigis astigis tian brilon, b rilon, ke estis estis pli hele hele ol en luma luma tago. tago. Tiel Tiel granda, tiel bela la avino avino neniam neniam estis; estis;

* Knabineto

128

kun alumetoj *

ˆsi si prenis la malgrandan knabinon sur sian brakon, kaj ili ekˆsvebis svebis alten en brilo kaj gojo; ˆgojo ; malvarmo, malsato kaj timo malaperis, — ili estis ˆce ce Dio.

Sed en la angulo ˆce ce la domo en la malvarma malvarma matena horo sidis la malgranda knabino kun ruˆ gaj gaj vangoj, kun rideto ˆcirka˘ cirka˘ u la buˆso, so, — senviva, senviva, frostiˆginta ginta en la lasta tago de la jaro. La mateno de la nova jaro leviˆ gis gis super la malgranda kadavro, kiu sidis kun la alumetoj, el kiuj preska˘ u unu tuta ˆ volis sin varmigi!” oni diris. Neniu sciis, kion skatoleto estis forbruligita. “Si belan ˆsi si vidis, en kia brilo ˆsi si kun la maljuna avino eniris en iris en la gojon gôjon de nova jaro. 3 9 3

129

FABELOJ

22

Bild Bildo o el kaste astelr lrem empa paro ro

stas a˘ utuno, ni staras sur la remparo de la kastelo kaj rigardas sur la utuno, maron, sur la multajn ˆsipojn kaj transen al la Sveda bordo, kiu alte leviˆgas gas en la lumo de la vespera vespera suno. Malan Malanta˘ ta˘ u ni la remparo krute malleviˆgas. gas. Tie staras belaj arboj, la flavaj flavaj folioj defalas de la branˆ coj. coj. En la profundo staras malserenaj, malbonimpresaj domoj kun lignaj palisaroj, kaj interne, kie iradas la gardostarantoj, estas tre malvaste kaj malˆ goje; goje; sed ankora˘ u pli malserenaj estas tie poste la kradfenestraj malliberejoj, en kiuj sidas malliberuloj, la plej gravaj krimuloj. Radio de la subiranta suno enfalas en la nudan kameron. La suno lumas sur bonulojn kaj malbonulojn! malbonulojn! La malserena kolermiena kolermiena malliberulo malliberulo rigardas la malvarman radion de la suno per malama rigardo. Malgranda birdo alfluˆ gas al la kradita kradita fenestro. fenestro. La birdo kantas kantas por bonu bonuloj loj kaj malbonu malbonuloj! loj! Gi kantas kantas mallongan mallong an “kvivit” , restas, re stas, batas per p er la flugilo, elpinˆ e lpinˆcas cas el gi gî plumon, hirtigas la aliajn plumojn plumo jn ˆcirka˘ cirka˘ u la kolo, — kaj la malbona homo en la katenoj tion rigardas. Pli milda esprimo aperas sur lia malama vizaˆ go. go. Penso, kiun li mem ne povas klarigi al si, elnaˆgas gas en lia brusto; ˆgi gi estas parenca al la radio de la suno, kiu falas tra la krado, parenca al la bonodoro de la violoj, kiuj en printempo printempo abunde kreskas kreskas tie ekstere. Subite eksonas ˆcaskorno, caskorno, ˆcarme carme kaj forte. La birdo forflugas de la krado de la malliberulo, malliberulo, la radio de la suno malaperas, kaj mallume estas interne en la kamero, mallume en la koro de la malbona homo; sed la suno tamen enlumis, la birdo enkantis. Sonu plue, vi tonoj de la bela ˆcaskorno! caskorno! La vespero vespero estas milda, la maro estas glata kiel spegulo kaj silenta. 3 9 3

FABELOJ

23

130

El fene fenest stro ro en Varto artou u

pud la verda ver da remparo, rempa ro, kiu ˆcirka˘ cirka˘ uas Kopenhagon, staras granda ruˆ uas ga ga konstrua konstruaˆˆo kun multe multe da fenestroj, en kiuj kreskas kreskas balzaminoj balzaminoj kaj geranioj; geranioj; mizere mizere ˆgi gi aspektas interne, interne, kaj malriˆ malriˆcaj caj maljunaj homoj loˆgas g as en ˆgi. gi. Tio estas la tiel nomata Vartou. Jen en la supra ˆcambreto cambreto maljuna maljuna fra˘ ulino apogas sin al la kadro de la fenestro: ˆsi si deˆsiras siras velkin velkintan tan folion de sia balzamino balzamino kaj rigardas al la verda remparo, remparo, kie ludas gaja j infanoj. Pri kio ˆsi si pensas? Dramo el la vivo vivo preterportiˆ gas gas anta˘ u ˆsia sia spirit spi rito. o. La malriˆ m alriˆcaj ca j infano inf anoj, j, kiel ki el feliˆ fe liˆce ce ili il i ludas! luda s! Kiaj Kia j ruˆgaj gaj vangoj, kiaj radiantaj okuloj! sed ili havas havas sur si nek ˆsuojn suojn nek ˆstrumpojn. strumpojn. Ili ludas sur tiu loko de la verda remparo, kie, kiel rakontas la legendo, anta˘ u multe, multe da jaroj, kiam la tero tie ˆciam ciam pli kaj pli faladis profunden, profunden, oni logis senkulpan infanon kun floroj kaj ludiloj en nefermitan tombon, kiun oni masonfermis, dum la infano ludis kaj manˆgis. gis. Depost Depost tiu tempo la remparo remparo fortikiˆ fortikiˆ gis gis kaj balda˘ u kovriˆgis g is per abunda abunda herbo. herbo. La infanoj infanoj ne sciis sciis la legend legendon, on, alie alie ili ili ankora˘ u nun a˘ udus la ploradon de la infano tie sub la tero kaj la roso sur la udus herbo aperus al ili kiel varmegaj larmoj. Ili ne sciis la historion pri la Dana reˆgo, go, kiu, kiam la malamikoj ekstere staris tendare, preterrajdis ˆci ci tie kaj ˆuris, ke li ne kapitulacos. apitulacos. Tiam venis venis virinoj kaj viroj kaj verˆ verˆsis sis bolantan bolantan akvon malsupren sur la blanke vestitajn malamikojn, kiuj en la neˆgo go rampis supren sur la ekstera flanko de la remparo. Gaje ludis la malriˆcaj ca j infanoj. infano j. Ludu, Lud u, ho malgran malgranda da knab knabin ino! o! Bald Balda˘ a˘ u venos la jaroj, jes, la varmege alsopirataj, alsopirataj, la feliˆcaj caj jaroj: la konfirmatoj promenas mano en mano, vi iras en blanka vesto, kiu al via patrino ka˘uzis uzis tre grandajn elspezojn, kvankam ˆgi gi estas rekudrita el pli granda, malnova malnova vesto! Vi ricevas ricevas ruˆ gan gan ˆsalon, sal on, kiu longe treniˆgas g as post vi; sed tial oni anka˘u povas vidi, kiel granda ˆgi gi estas, multe multe tro granda. granda. Vi pensas pri via parada parada vesto kaj kaj pri Dio. Belega Belega estas la promena promenado do sur la remparo remparo!! Kaj la jaroj rapid rapidee prete preterk rkura uras, s, ofte ofte kun malluma tago, sed kun junece gaja menso, kaj vi ricevas amikon, kvankam vi mem preska˘ preska˘ u tion ne rimarkas. Vi renkontiˆgas. gas. Vi promenas sur la remparo en la unuaj tagoj de la printempo, printempo, kiam ˆciuj ciuj sonoriloj de preˆ gejoj gejoj proklamas la grandan pentotagon. pentotagon. Oni ne povas povas ankora˘ u trovi violojn, sed ekstere anta˘ u ˆ Rosenborg Rosenborg staras arbo kun la unuaj verdaj burˆgonoj; gonoj; tie vie haltas. Ciujare la arbo elkreskigas elkreskigas verdajn branˆ branˆcojn, cojn, tion faras nenia koro en homa brusto, gin ˆgin traglitas pli da mallumaj malluma j nuboj, nubo j, ol kiom la nordo scias. Malfeliˆca ca infano! tombo fariˆgas gas la fianˆca ca ˆcambro camb ro de via fianˆco, co, kaj vi fariˆ far iˆ gas gas maljuna fra˘ ulino: ulino: El Vartou vi malanta˘ u balzaminoj rigardas la ludantajn infanojn, vi vidas la ripetiˆ gadon de via propra historio. gadon Kaj guste gûste tiu dramo el la vivo preterportiˆgas gas anta˘ u la animo de tiu mal-

* El

131

fenestro en Vartou *

juna fra˘ ulino, kiu tie rigardas al la remparo, kie lumas la suno, kie la infanoj ulino, kun la ruˆgaj gaj vangoj, sed sen ˆstrumpo strumpo j kaj sen ˆsuoj gojkrias, gôjkr ias, kiel ˆciuj ciuj aliaj birdo j de la ˆcielo. cielo . 3 9 3

FABELOJ

24

132

Maln Malno ova stra strata ta lan lantern terno o

ˆ certe hu vi a˘udis udis jam la historion pri la malnova strata lanterno? Gi ne estas tre gaja kaj amuza, tamen unu fojon oni povas gin gîn a˘ uskulti. uskulti. Tio estis bona malnova strata lanterno, kiu dum tre multe da jaroj bone servis, sed nun devis esti forigita. forigita. Tio estis la lasta vespero, kiun gi gî sidis sur sia kolono kaj prilumis la straton, kaj en la koro estis al ˆgi gi tiel, kiel al maljuna baletistino, kiu dancas la lastan vesperon kaj scias, ke komencante de morga˘ u ˆsi si malga m alga je pasiga p asigados dos sian vivon en e n soleca so leca subtegmenta subte gmenta ˆcambreto. cambret o. La lanterno sentis veran teruron anta˘ u la morga˘ ua ua tago, tago , ˆcar car gi gî sciis ja, ke en tiu tago ˆgi gi la unuan fojon devas aperi en la urba domo, por ke sinjoroj la urbaj delegitoj gin gîn ekzamenu, ekzam enu, ˆcu cu gi gî ankora˘ u estas esta s uzebla, ˆcu cu ne. Tie oni devis decidi, decid i, ˆcu cu oni o ni povas p ovas ankora˘ ankorau˘ sendi gin gîn sur unu el la pontoj, por tie lumi, a˘u al unu el la fabrikoj en la kamparo; eble ˆgi gi tuj devos migri al la fandisto, por ke li ˆgin gin disfandu. Estas vero, ke tiam oni povos fande aliformigi gin gîn en ˆcion cion eblan, eˆc en ion plej altan, sed gin gîn maltrankviligis tio, ke ˆgi gi ne sciis, ˆcu gi gî povos tiam konservi la memoron pri sia ekzistado en formo de strata lantern lanterno. o. Sed kiel ajn la afero afero estos, estos, en ˆciu ciu okazo okazo gi gî devos ja fordisiˆgi g i de ˆ la lanternisto kaj de lia edzino, kiujn ˆgi gi rigardis tute kiel sian familion. Gi fariˆgis gis lanterno, kiam li fariˆgis gis lanternisto. lanternisto. Tiam la virino estis tre delikata delikata kaj fiera, nur vespere ˆsi si honoradis honoradis la lanternon lanternon per ekrigardo, ekrigardo, kiam ˆsi si preterpasis ˆgin, gin, sed dum la tago neniam. Sed en la lastaj jaroj, kiam ili ˆciuj ciuj tri, la lanternisto, lia edzino kaj la lanterno, fariˆ gis gis maljunaj, la virino ˆgin gin anka˘ u vartadis, solide purigadis ka j enverˆ enverˆsadis sadis en gin gîn oleon. oleon. Honestaj Honestaj estis la geedzoj, ili ne trompis trompis la lantern lanternon on eˆ c je un unu u guto. guto. Tio estis gia gîa lasta vespero sur la strato, kaj morga˘ u gi gî devis prezentiˆgi gi en la urba domo; ˆci ci tiuj du mallumaj pensoj okupis la lanternon, kaj tial oni povas prezenti al si, kiel gi ˆgi brulis. Sed anka˘ u aliaj pensoj trudiˆgis gis al ˆgi. gi. Multe gi gî estis vidinta, multe ˆgi gi estis priluminta, eble tiom same multe, kiom la tridek ses sinjoroj urbaj delegitoj, sed tion gi ˆgi ne diris, ˆgi gi estis bonkora maljuna lanterno, kiu neniun volis ofendi, precipe sian estraron. Multe, multe elnaˆgis g is en gia gîa memoro, kaj de tempo al tempo la flamo en gi gî ekflagradis, kvaza˘ u interna voˆco co dirus al gi: ˆgi: “anka˘ u min oni rememoros!” Ekzemple jen estis iam bela juna homo, — jes, multe da jaroj pasis de tiu tempo; li venis kun letero skribita sur rozokolora papero tre delikata kaj kun oraj randoj; gracie gi gî estis skribita, tio estis skribkaraktero skribkaraktero de sinjorino. sinjorino. Li legis gin ˆgin dufoje, kisis ˆgin, gin, ekrigardis per amba˘ u siaj okuloj al mi kaj diris: “Mi estas la plej feliˆca ca homo!” Jes, nur li kaj mi sciis, kio staris en la unua letero de lia amatino. — Mi memoras ankora˘ u du aliajn okulojn; estas mirinde, kiajn ˆ tie sur la strato okazis pompa enterigira pensajn saltojn oni povas fari. Ci ceremonio; la juna bela virino kuˆsis sis en la ˆcerko cerko sur la velurkovrita velurkovrita funebra veturilo. veturilo. Tia granda amaso da floroj kaj kronoj kovris kovris la ˆcerkon, cerkon, tia granda

* Malnova

strata lanterno *

133

multo da torˆcportantoj cportanto j akompanis la procesion, pro cesion, ke mia brilo tute paliˆ gis. La trotuaro estis plena de dense amasiˆ gintaj gintaj homoj, homo j, kiuj ˆciuj ciuj sekvis la funebran procesion pro cesion;; sed se d kiam kia m la torˆcoj co j preter pr eterpasis pasis kaj mi ekrigar ek rigardis dis ˆcirka˘ cirka˘ uen, uen, mi vidis, ke iu staras ankora˘ u ˆce ce la kolon kolonoo kaj ploras; ploras; neniam neniam mi forgesos forgesos tiujn tiujn du okulojn, plenajn de malˆ gojo, kiuj ekrigardis al mi supren. gojo, Tiel la maljuna strata lanterno, kiu lumis hodia˘u la lastan fojon, estis maltrankviligata de multaj pensoj. La gardostaranto, kiu estas anstata˘ uata, uata, scias ja, kiu estas lia posteulo, kaj povas diri al li kelke da vortoj, sed la lanterno ne konis sian anstata˘ uonton, uonton, kaj tamen ˆgi gi ja povus doni al tiu diversajn notojn pri pluvo kaj malbonvetero, gis gîs kiu loko la lunlumo atingas sur la trotuaro kaj de kiu flanko blovas la vento. ˆ la strata defluilo staris tri estaˆ Ce estaˆoj, kiuj prezentis sin al la lanterno, lanterno, supozante, ke gi gî estas estas la fordono fordonont ntoo de la ofico. ofico. Un Unu u el ili estis estis kapo de haringo, kiu, kiel oni scias, lumas en mallumo, kaj ˆgi gi tial havis la konvinkon, ke tio estus granda ˆsparo de oleo, se gi gî ricevus la postenon sur la lanterna kolon kolono. o. La dua estis peco da putra putra ligno, kiu anka˘ anka˘ u disˆ di sˆeta e tass ˆcirka ci rka˘ uen u˘en de si kelk kelkan brilon, ˆciuokaze ciuokaze pli grandan ol la haringo; krom tio gi gî estis la lasta peco de arbo, kiu iam estis ornamo ornamo de la arbaro. La tria estis estis lampiro. lampiro. De kie ˆci ci tiu venis en la nuna jartempo, la lanterno lanterno ne povis kompreni, kompreni, sed la lampiro ˆci ci estis kaj anka˘ u lumis; sed la putra ligno kaj la kapo de haringo ˆuris, ur is, ke gi gî povoscias lumi nur en difinita tempo kaj ke tial gi gî neniel estas konsiderinda. La malnova lanterno diris, ke neniu el ili lumas sufiˆce, ce, por p or servi kiel strata lanterno, sed tion neniu el ili kredis; kaj kiam ili a˘udis, udis, ke la lanterno mem ne estos la fordonanto de la ofico, ili diris, ke tio estas tre gojiga gôjiga cirkonstanco, ˆcar gi gî estas jam tro malforta de maljuneco, por fari ˆgustan gustan elekton. elekton. Subite de la angulo de la strato venis la vento, ekbruis tra la fumtruo de la lanterno kaj diris al ˆgi: gi: “Kion tio signifas? Mi a˘ udas, ke vi volas morga˘ udas, u ˆ nun efektive foriri? Cu ef ektive estas la lasta vespero, vespero , en kiu mi vin trovas trovas ˆci ci tie? En tia okazo vi ricevos de mi adia˘uan uan donacon. donacon. Mi nun bonorde aerumos aerumos vian kranion tiel, ke ne sole vi povos klare kaj precize rememori tion, kion vi vidis kaj a˘ udis, udis, sed vi havos havos tian klaran kapon, ke ˆcion, cion, kio en via ˆceesto ceesto estos rakontata a˘ u legata, vi ˆcion cion vidos anta˘ u vi kiel vivantan.” “Ho, “Ho, tio tio estas estas tro multe multe!” !” diri diriss la malno malnov va strat strataa lant lantern erno. o. “Kora “Koran n dankon! Se oni nur ne refandos min!” “Tio ne okazos!” respondis la vento. “Jen mi trablovos al vi vian keston de memoro; se vi povos ricevi ankora˘u aliajn similajn donacojn, vi povos ankora˘ u gui gûi sufiˆce ce gajan ga jan vivovesperon!” vivovesper on!” “Se oni nur ne refandos min!” diris la lanterno; lanterno; “ˆcu cu anka˘ anka˘ u por tia okazo vi povas garantii al mi la konservon de la memoro?” “Maljun “Maljunaa lantern lanterno, o, estu prudenta! prudenta!”” diris diris la vento vento kaj komenc komencis is blovi. blovi. Dume aperis la luno. “Kian adia˘ uan donacon vi donas?” demandis la vento. uan

* Malnova

strata lanterno *

134

“Mi donacas donacas nenion! nenion!”” respondis respondis la luno; luno; “mi estas estas ja nu nun n en la stadio stadio de malk malkres resk kado, ado, kaj la lan lanternoj ternoj neni neniam am lumi lumiss al mi, mi, sed sed mi lumi lumiss al la lantern lanternoj!” oj!” Kaj la luno iris returne returne malan malanta˘ ta˘ u la nubo nubojn, jn, ˆcar car gi gî ne volis, ke oni ion eltrudu de ˆgi. gi. Guto da akvo, akvo, tiel tiel granda kiel el tegmenta tegmenta defluilo, defluilo, nun falis ˆguste guste sur la fumtruon de la lanterno; sed la guto rakontis, ke gi gî venas el la grizaj nuboj kaj estas anka˘u donac donacoo kaj eble eble la plej plej bon bona. a. “Mi trapenetros vin tiel, ke vi ricevos la kapablon, se vi tion deziros, dum unu nokto tiel perfekte rustiˆgi, gi, ke vi tute disfalos kaj fariˆgos gos polvo.” Sed la lanterno rigardis tion kiel donacon malbonan, kaj anka˘ u la vento ˆ vi hav opini opiniis is tiel tiel same. same. “Cu havas nenion nenion pli bonan b onan?? ˆcu cu vi hav havas nenion nenion pli bonan? bon an?”” gi gî blovis tiel la˘ ute, ute, kiel ˆgi gi pov p ovis. is. Tiam Tiam falis falis radianta radianta falstel falstelo, o, kiu tiris post si longan luman strion. ˆ ne stelo falis tie mal“Kio “Kio tio estis? estis?”” ekkr ekkrii iiss la kapo kapo de harin haringo. go. “Cu supren? supren? Mi havis havis la impreso impreson, n, ke ˆgi gi flugis en la lanterno lanternon. n. Nu, se la oficon deziras eˆc tiaj alte starantaj starantaj personoj, tiam ni povas povas trankvile trankvile iri hejmen.” Kaj tion ˆgi gi faris, kaj la aliaj anka˘ u; sed la malnova lanterno subite eklumis u; mirinde forte. “Tio estis bela donaco!” ˆgi gi diris. “La helaj steloj, pri kiuj mi ˆciam ciam tiel forte fort e gojis gôjis kaj kiuj tiel belege radias, kiel mi en efektiveco neniam povis radii, kvank kvankam am mia tuta celado kaj penado estis direktita direktita al tio, ili min, malnovan lanternon, ne lasis nerimarkita, sed ili sendis unu el la siaj al mi kun donaco, kiu konsistas konsistas en la kapablo, ke ˆcio, cio, kion mi mem memoras kaj vidas tute klare, povas esti vidata anka˘u de tiuj, kiujn mi amas; kaj tio ja efektive estas la vera ˆgojo, gojo , ˆcar car se oni ne povas dividi gin gîn kun aliaj, ˆgi gi estas nur duona gojo!” gôjo!” “Tio “Tio estas estas tre estimin estiminda da pensmaniero pensmaniero!” !” diris diris la vento. vento. “Sed beda˘ urinde vi ne scias; ke por tio oni bezonas vakskandelojn. Se oni ne ekbruligas en vi vakskandelon akskandelon,, tiam neniu el la aliaj povas povas ion vidi ˆce ce vi. Tion la steloj ne pripensis; ili opinias, ke ˆcio, cio, kio lumas, enhav en havas as en si almena˘ almenau˘ unu vakskandelon. Sed nun mi estas jam laca!” diris la vento, “nun mi ekripozos.” Kaj gi ˆgi ekripozis. La sekvantan tagon, nu, la sekvantan tagon ni povas transsalti; la sekˆ la maljuna vantan vantan vesperon la lanterno kuˆsis sis sur la brakseˆ go, go, kaj kie? Ce lantern lanternisto isto.. Pro sia longa longa fidela fidela servado servado li, konfor konforme me al sia peto, ricevis ricevis de sinjoroj la urbaj delegitoj la permeson preni al si la malnovan lanternon kiel sian propraˆ propraˆon. Anta˘ u e ili ridis lin pro lia peto, ili tamen donis al li sian ue konsenton konsenton,, kaj jen nun la lanterno lanterno kuˆ kuˆsis sis sur la brakseˆ go, tute apude de la varma forno, kaj ˆsajnis, sajn is, kvaza˘ u gi gî pro tio fariˆgis gis pli granda, gi gî okupis preska˘ u la tutan seˆgon. gon. La maljuna j geedzo j sidis ˆce ce sia vespermanˆ go go kaj ˆetadis eta dis afablajn rigardojn al la malnov malnova lanterno, lanterno, al kiu ili volonte volonte donus lokon lokon ˆce ce la tablo mem. Kvank Kvankam am ili loˆgis gis en kelo, kiu troviˆgis gis du ulnojn sub la tero kaj al kiu la eniro kondukis tra pavimita vestiblo, tamen agrabla varmo regis en ilia il ia ˆcamb ca mbro ro,, ˆcar ca r drap dr apra rand ndaˆ aˆo o j ˆcirka ci rka˘ u˘ la pordo gardis kontra˘ u ˆcia ci a trab tr ablovo lovo..

* Malnova

strata lanterno *

135

Tute pure pur e kaj bonorde estis ˆci ci tie, kurtenoj kurteno j kovris la litolokon kaj la malgrandajn fenestrojn, kaj sur unu el la fenestraj bretoj staris du strangaj florpotoj. La maristo Kristiano alportis ilin kun si el Hindujo; tio estis du elefantoj el argilo argilo sen dorso, dorso, sur kies kies loko loko el la enˆ enˆsutita sutita tero kreskis kreskis en un unu u el ili plej bela poreo, kiu prezentis la tutan legomˆ gardenon gardenon de la maljunaj maljunaj geedzoj, geedzoj, en la dua kreskis granda floranta geranio, kiu prezentis la florˆ garden g ardenon. on. Su Surr la muro muro pendis pendis granda granda diversk diverskolo olora ra bildo bildo kun la subskri subskribo: bo: “Kongres “Kongresoo de ˆ Vieno” ; tie ˆciuj ciuj reˆgoj goj kaj imperiestroj prezentiˆ gis gis egale bone. Svarcvalda horloˆgo go kun plumbaj peziloj faradis “tik-tak” kaj ˆciam ciam iris tro frue, sed la maljunaj homoj diris, ke tio estas pli bona ol se gi gî irus irus tro malf malfru rue. e. Ili Ili manˆgis gis sian vespermanˆ vespermanˆ gon, gon, ka j la malnov ma lnovaa strata lanterno kuˆsis, sis, kiel ni n i diris, sur la brakseˆgo go tute apude de la varma forno. La lanterno havis la impreson, kvaza˘ u la tuta mondo renversiˆ gis. Sed kiam la lanternisto ˆgin gis. gin ekrigardis kaj parolis pri tio, kion ili amba˘u kune travivis, en pluvo kaj en bona vetero, en la klaraj mallongaj someraj vesperoj kaj en neˆga ga blovado, kiam li kun sopiro iradis al la hejma kelo, tiam por la malnova lanterno ˆcio cio denove de nove estis en ordo; ˆcar gi gî ja ˆcion cion tion vidis tiel, kvaza˘ kvaza˘u tio guste gûste nun starus anta˘ u giaj gîaj okuloj. Jes, la vento efektive donis al ˆgi gi bonan internan lumon. Ili estis tre diligentaj kaj viglaj, la maljunaj geedzoj, neniun horon ili pasigis pasigis en senlaboreco. Dimanˆ Dimanˆce ce posttagmeze ili elprenadis elprenadis tiun a˘ u alian libron, plej volonte volonte ian priskribon priskribon de vojaˆgo, go, kaj la maljuna viro la˘ute ute legadis pri Afriko, pri la grandaj arbaroj kaj elefantoj, kiuj vagas, tie sovaˆge, ge, kaj la maljuna virino a˘ uskultadis atente kaj rigardadis nerimarkate al la argilaj uskultadis elefan elefantoj, toj, kiuj kiuj estis estis florpotoj. florpotoj. “Mi preska˘ preska˘ u tute klare povas tion prezenti al mi!” ˆsi si diradis. Sed la lanterno lanterno tiam sentis sentis la plej sopiran deziron, ke ˆci estu ia vakskandelo, kiun oni povus ekbruligi kaj starigi en ˆgi, gi, ˆcar car tiam tiuj homoj vidus ˆcion cion tiel precize, kiel la lanterno lanterno tion vidis, vidis, la altajn arbojn, la dense interple int erplektita ktita jn branˆcojn, co jn, la nuda jn nigra jn homo jn surˆcevale cevale kaj tuta tut a jn amasojn da elefantoj, kiuj per siaj larˆgaj gaj piedoj dispremadis la kanojn kaj arb ar b etaˆ et aˆojn o jn.. “Kion povas helpi al mi ˆciuj ciuj miaj kapabloj, se ne ˆci ci estas vakskandelo!” gemis ˆgemis la lanterno. “Ili havas nur oleon kaj seban kandelon, kaj tio t io ne sufiˆcas!” cas!” Unu tagon en la kelon estis enportita tuta fasko da vakskandelaj stumpetoj; la grandajn pecojn oni bruligis, kaj la malgrandajn la maljuna virino uzis por vaksi per ili sian fadenon ˆce ce la kudrado. Vakskandeloj akskandeloj do nun ˆci ci estis, sed al neniu venis en la kapon enmeti peceton en la lanternon. “Jen “Jen mi staras staras kun kun miaj miaj fenom fenomen enaj aj kapabl apabloj!” oj!” diri diriss la lan lanterno terno;; “mi “mi havas havas ˆcion cion en mi, sed mi ne povas tion komuniki al ili! Ili eˆc ne suspektas, ke mi povas povas aliformigi aliformigi iliajn blankajn blankajn murojn en plej belajn b elajn tapetojn, en riˆ cajn cajn arbarojn, arbaro jn, en ˆcion, cion, kion ili nur povas deziri! Ili tion eˆc ne suspektas!” Frotpurigita kaj brilpura la lanterno staris en angulo, kie ˆgi gi tuj faladis en la okulojn; estas vero, ke la homoj mokadis mokadis la malnov malnovan eluzita eluzitaˆon, kiel ili

* Malnova

136

strata lanterno *

tion nomis, sed la maljunaj geedzoj ne atentis tion, por ili la lanterno estis kara kaj valora. Unu tagon — tio estis la naskiˆ gtago de la maljuna lanternisto — la malgtago juna juna virino virino aliris aliris al la lantern lanterno, o, ridetis ridetis kaj diris: “Hodia˘ “Hodia˘ u mi volas por lia honoro ilumini la ˆcambreton.” cambreton.” La lanterno ekknaris en sia lada kamentubo, kamentubo, pensante: “Fine en ilian kapon venas lumo!” Sed oni metis en ˆgin gin nur oleon, ˆ ne vakskandelon. Gi brulis dum la tuta vespero, sed gi gî konvinkiˆgis, g is, ke la donaco de la steloj, st eloj, la plej bona el ˆciuj ciuj donacoj, donaco j, por ˆci ci tiu vivo restos senviva senviva trezoro. Tiam gi gî eksonˆgis gis — se oni havas tiajn kapablojn, oni povas sonˆgi gi — ke la maljunuloj mortis kaj ke ˆgi gi mem venis al ferfandisto por esti refandita. ˆ havis la saman anta˘utimon Gi utimon kiel tiam, kiam ˆgi gi estis venonta en la urbodomon domon kaj ekzameno ekzamenota ta de sinjoroj sinjoroj la urbaj delegitoj. delegitoj. Kvank Kvankam am gi gî posedis la kapablon rustiˆgi gi kaj disfali en polvon, gi gî tamen ne faris uzon de tio, kaj tial ˆgi gi venis en la fandofornon kaj fariˆgis gis plej bela fera kandelingo, kiu tre ˆ havis la formon de anˆgelo, ta˘ugis ugis por vakskandeloj. Gi gelo, kiu portis bukedon, kaj mezen mezen en la bukedon bukedon oni enmetad enmetadis is la kandelon andelon.. La kandelin andelingo go ricevis ricevis lokon lokon sur verda verda skribtablo, skribtablo, kaj la ˆcambro cambro estis tre hejmeca kaj komforta. komforta. Tie staris multe multe da libroj, tie pendis p endis grandvaloraj grandvaloraj bildoj, tio estis la ˆcambro cambro ˆ kion li pensis kaj skribis, preterpasadis anta˘ de poeto. Cio, u li tute korpe kaj vivante. Lia ˆcambro cambro aliformiˆ alifor miˆ gadis en profundajn mallumajn arbarojn, en gadis sunplenajn herbejojn, kie gravamiene promenadis la cikonio, kaj en ferdekon de ˆsipo sip o alte sur ondiˆganta ganta maro. “Kiajn “Kiajn kapablojn apablojn mi tamen posed p osedas! as!”” diris diris la malnov malnova lantern lanterno, o, vekivekigante. ˆgante. “Mi preska˘ preska˘ u dezirega deziregas, s, ke oni min refandu! refandu! Sed ne, tiel longe kiel la maljunaj geedzoj vivas, tio ne fariˆgu! gu! Ili min amas pro mia nuna formo. Mi anstata˘ uas ja al ili proprajn infanojn, ili min purigis kaj donis al mi oleon, uas kaj al mi estas estas tiel tiel same same bone, kiel kiel al tiu mura mura pentra pentraˆˆo, kiu prezentas prezentas la kongreson, kvankam ˆgi gi estas ja io tre altranga!” Depost tiu tempo ˆgi gi havis pli da interna trankvileco, kaj tion la honesta malnova strata lanterno plene meritis. 3 9 3

FABELOJ

25

137

Najb Najbaraj fam familioj ilioj

ere, oni povus supozi, ke en la vilaˆ ga lageto okazis ia grava fariˆ ga go, go, ˆ sed en efektiveco nenio okazis. Ciuj anasoj, an asoj, ˆcu cu ili en plej bela anima trankvileco trank vileco kuˆsis sis sur la akvo, ˆcu cu ili staris stari s sur la kapo — ˆcar car tion ili bonege bonege povosci povosciis is — per un unu u fo jo ekkuris ekkuris sur la teron. teron. En la malsek malsekaa argila argila grundo oni povis vidi la postesignojn de iliaj piedoj, kaj ilian kriadon oni a˘udis udis jam en granda granda malproksi malproksimeco meco.. La akvo forte ekmoviˆ ekmoviˆ gis; ˆus us gi gî estis ankora˘ u klara kiel spegulo, oni vidis en ˆgi gi ˆciun ci un arb ar b on, on , ˆciun ci un arb ar betaˆ et aˆon o n ˆce ce la bordo kaj la malnov malnovan vilaˆ ganan ganan domon kun la truoj en la frontono kaj kun la nesto de hirundoj, sed anta˘ u ˆcio cio la grandan gran dan rozarbet rozar betaaˆon plenan plena n de floro j, kiu de la muro preska˘ u rekte r ekte pendis pe ndis super sup er la akvo; kaj kiel pentra pent raˆˆo o ˆcio cio klare kopiiˆgis g is en gi, gî, nur kun la diferen diferenco, co, ke ˆcio cio staris sur la kapo. Sed kiam la akvo nun malkvietiˆgis, gis , ˆcio cio intermi inte rmiksiˆ ksiˆgis gis kaj la tuta bildo malaperis. Du anasaj plumoj; kiuj defalis de la anasoj, kiam ili ekflugis supren, balanciˆgadis gadis supren kaj malsupren, kaj subite ili ekpeliˆgis, gis, kvaza˘ u blovo b lovo de vento ektuˆ ekt uˆsus sus la akvon, a kvon, sed tute ne ˆci ci estis vento, kaj balda˘ u ili denove kuˆsis sis trankvile tran kvile kaj la akvo fariˆgis gis glata kiel spegulo. Denove oni klare vidis la frontonon kun la nesto de hirundoj kaj anka˘ u la l a roza r ozarb rbetaˆ etaˆon; on ; ˆciu ciu rozo roz o spe s pegul guliˆ iˆ gis, gis, ili vere estis belegaj, belegaj, sed ili mem tion ne suspekti suspektis, s, ˆcar car neniu tion diris al ili. ili. La suno suno lumis inter la delikatajn bonodorajn foliojn, kaj la rozoj sentis sin tiel same feliˆcaj caj kiel ni, kiam agrabla j penso p ensojj trairas nian animon. “Kiel bela estas la ekzistado!” ekzistado!” diris ˆciu ciu rozo. “Se mi povus ankora˘ u havi ian deziron, mi nur dezirus, ke mi povu kisi la sunon pro tio, ke gi gî estas tiel varma kaj kaj klara. Anka˘ Anka˘ u la rozojn tie sur la fundo de la akvo mi volus kisi, ili similas similas al ni en plej plej frapan frapanta ta maniero maniero.. Mi volus volus kisi la ˆcarmajn carmajn junajn

* Najbaraj

familioj *

138

birdojn tie en la nesto; kelk kelkaj similaj similaj troviˆ trovigas gâs anka˘ u supre sup re super su per ni. Ili elˆsovas sovas la kapetojn kaj pepas tre malla˘ ute; ute; ili ne havas ankora˘ u plumojn, kiel ilia patro patro kaj ilia ilia patrino patrino.. Ni havas havas bonajn najbarojn, najbarojn, kiel kiel super ni, tiel anka˘ anka˘ u sub ni. Ho, kiel bela estas la ekzistado!” La malgrandaj idoj supre kaj sube — la subaj estis ja nur la respeguliˆgo go en la akvo — estis paseroj, ilia patro kaj ilia patrino estis anka˘ u paseroj. Ili okupis la malplenan neston de hirundoj de la pasinta jaro, en gi gî il ilii nun n un kuˆsis si s kaj rigardis gin gîn kiel sian hejmon. ˆ ili estas anasidoj, tiuj, kiuj tie naˆgas?” “Cu gas?” demandis demandis la junaj paseroj, paseroj, kiam ili vidis la plumojn de anasoj, kiuj naˆgis gis sur la akvo. ˆ vi “Se vi demandas, faru saˆ gajn demandojn!” respondis la patrino. “Cu gajn ne vidas, ke tio estas e stas plumo j, viva vesta ˆstofo stofo simila al tiu, kiun mi havas havas kaj kiun vi ricevos, ricevos, sed la nia estas pli delikata! delikata! Se ni nur havus havus ilin ˆci ci tie supre en la nesto, ˆcar car ili varmigas. varmigas. Mi volus nur scii, kio tiel ektimigis la anasojn! Kredeble Kredeble estis io en la akvo, akvo, ˆcar car mi ja certe ne estas la ka˘ uzo, uzo, kvankam mi iom tro la˘ ute diris al vi ‘pep’. La dikkapaj rozoj devus tion scii, sed ili scias ute ˆ tiuj najbaroj jam forte nenion, ili ˆciam ciam nur rigardas sin mem ka j odoras. o doras. Ci tedis al mi.” “A˘uskultu uskultu la ˆcarmajn carmajn malgrandajn malgrandajn birdojn tie supre!” diris la rozoj; “ili volas nun anka˘ u komenci kanti; ili tion ne povas ankora˘ u fari bone, sed la afero afero jam iros! iros! Kian Kian grandan grandan gojon gôjon tio kredeble kredeble donas! Estas Estas efektive efektive tre agrable agrable havi tiajn gajajn najbarojn!” najbarojn!” Subite venis galope du ˆcevaloj, cevaloj, al kiuj oni devis trinkigi akvon. Vilaˆ gana gana knabo sidis sur unu el ili, kaj li estis demetinta demetinta ˆciujn ciujn siajn vestojn, vestojn, nur sian nigran ˆcapelon, capelon, tre grandan kaj larˆ gan, li portis fiere sur la kapo. La knabo gan, fajfis tiel vigle, kiel malgranda birdo, kaj enrajdis en la plej profundan lokon de la lageto. Kiam li alproksimiˆgis gis al la rozarbet rozar betaaˆo, li deˆsiris siris unu rozon rozo n kaj enˆ enˆsovi so viss gin gîn sur la ˆcapelon. capelon. Tiele li opiniis opiniis sin bone ornamita, ornamita, kaj li forrajdis. La aliaj alia j rozoj postrigardis postrigardis sian fratinon kaj demandis demandis unu la alian: “Kien ˆsi si veturas?” sed neniu el ili tion sciis. “Ho; “Ho; se mi pov p ovus us elveni elveni en la mondon! mondon!”” diris diris unu rozo al alia. “T “Tame amen n anka˘ u ˆci ci tie hejme en nia propra verdaˆ verdaˆo estas bele! b ele! Dum la tago la suno lumas tiel varme, kaj en la nokto la ˆcielo cielo lumas ankora˘ ankora˘ u pli bele. bele. Tion Tion ni povas vidi tra la multaj malgrandaj truoj, kiuj troviˆgas gas en gi.” gî.” Tio, Tio, kion kion ili rigardis rigardis kiel kiel truojn, truojn, estis estis la steloj, steloj, ˆcar car la rozoj ne sciis sciis pli guste. ˆguste. “Ni alport alp ortas as ˆcirka˘ cir ka˘ u la domo vivon kaj movadon!” diris la pasera patrino, “kaj “kaj nestoj de hirundoj alportas feliˆcon, con, diras la homoj, homo j, tial ili gojas, gôjas, ke ili nin havas. havas. Sed tiuj najbaroj, tuta arbetaˆo o kun rozoj, kiu suprenrampas la muron, muron, alportas alportas malsek malsekecon econ.. Esperebl Espereblee oni ne permesos permesos al gi gî plu stari tie, tiam tie almena˘ u povos povos kreski kreski greno. La rozoj ta˘ ugas nur por rigardi ilin kaj ugas ˆ flari ilin, a˘u maksimume por p or meti ilin sur la ˆcapelon. capelon. Ciujare, tion mi scias

* Najbaraj

familioj *

139

de mia patrino, ili defalas, la vilaˆganino ganino ilin salas, ili ricevas francan nomon, kiun mi ne pov p ovas as elparoli kaj kiu min eˆc tute ne interesas, kaj por p or havi bonan b onan odoron, oni metas ilin sur ardantan feran tabulon. Vidu, en tio konsistas ilia tuta kariero, ili ta˘ ugas nur por la okuloj kaj la nazo. Tion sciu!” ugas Kiam fariˆgis gis varme kaj la kuloj dancis en la varma aero kaj la nuboj ruˆge ge ardis ardis venis venis la najtingal najtingaloo kaj kantis antis al la rozoj, ke la belo simila similass en ˆci ci tiu mondo al la lumo de la suno kaj vivas eterne. Sed la rozoj pensis nur, ke la najtingalo prikantas sin mem, kaj tion oni ja facile povis supozi. Ili ne havis eˆc la plej malgrandan malgrandan supozon, ke la kantado antado povas povas koncerni koncerni ilin, ili tamen gojis ˆgo jis pri tio kaj meditis, ˆcu cu anka˘ u ˆciuj ciuj junaj juna j paseroj pasero j ne fariˆ gos gos najtingaloj. “Mi komprenis tre bone, kion la birdo kantis!” diris la juna pasero, “nur unu solan vorton mi ne povas klarigi al mi: kio estas la belo?” “Ho, tio estas nenio!” diris la pasera patrino, “tio koncernas nur la eksteran aspekton. Supre en la kavalira bieno, kie la kolomboj havas sian propran domon domon kaj ˆciutage ciutage estas nu nutrat trataj aj sur la korto korto per pizoj pizoj kaj greno greno — mi manˆgis gis kun ili, kaj anka˘u al vi mi havigos havigos la eblon tion fari, ˆcar car diru al mi, kun kiu vi havas rilatojn, kaj mi diros al vi, kiu vi estas — tie supre en la kavalira bieno oni tenas du birdojn kun verda kolo kaj kun kufo sur la kapo. Ilia vosto povas disetendiˆ gi gi en e n la formo fo rmo de granda rado kaj ˆsanˆ sanˆ gbrila gbr ilass en ˆciuj ciu j koloroj tiel, ke oni ricevas doloron de la okuloj. Ili estas nomataj pavoj, kaj ili estas estas la belo. Sed se oni nur iom senplumi senplumigus gus ilin, ilin, ili aspektus aspektus ne alie alie ol ni ˆciuj. ciuj. Mi hakus ilin per mia beko, se ili ne estus tiel grandaj!” granda j!” “Mi ilin hakos!” diris la plej malgranda el la junaj paseroj, kaj ˆgi gi ne havis ankora˘ u eˆc plumo plu mojn. jn. En la vilaˆgana g ana domo loˆ gis g is du junaj junaj homoj homoj;; il ilii tre tre amis amis un unu u la alia alian, n, estis diligentaj, kaj ˆciu ciu laboro fariˆ gadis gadis vigle sub iliaj manoj, kaj ˆcie cie regis eleganteco kaj pureco: pu reco: En dimanˆca ca mateno la juna virino eliris, prenis plenan p lenan manon da plej bonodoraj rozoj, metis ilin en glason kun akvo kaj starigis ˆgin gin sur la komodo. “Nun mi vidas, ke estas dimanˆco” co” diris la viro, kisis sian amatan edzineton, kaj tiam ili sidiˆgis, gis, legis himnon el la preˆgolibro, golibro, tenis sin reciproke je la manoj, kaj la suno brilis brilis tra la fenestr fenestroj oj sur la freˆ freˆsajn sajn rozojn kaj sur la junajn homojn. “Tia vidaˆ vidaˆo o vere povas povas enuigi!” diris la pasera patrino, kiu el la nesto guste ˆguste enrigardis en la ˆcambron, cambron, kaj tial gi gî forflugis. Tion saman gi gî faris far is en la sekvanta sek vanta dimanˆ dim anˆco, co, ˆcar car ˆciun ciu n dimanˆ dim anˆcon con la florflor bukedo en e n la glaso estis renovigata, kaj ˆciam ciam la rozarbeta rozarbe taˆˆo o floris egale bele. La junaj paseroj, kiuj nun kovriˆ gis per plumoj, tre deziris anka˘ gis u tien flugi, ˆ ekflugis; sed ˆgi sed la patrino patrino ordonis: ordonis: “Restu! “Restu!”” kaj tial tial ili restis. restis. Gi gi mem ne sciis, kiel tio fariˆgis, g is, — ˆgi gi ekpendis subite en kaptilo el ˆcevalharoj, cevalharoj, kiun kelka kelka j knaboj knabo j fiksis al branˆco. co. La ˆcevalharoj cevalharoj forte laˆciˆ ciˆ gis gi s ˆcirka ci rka˘ u ˘ la piedo, ho, tiel forte, kvaza˘ u gi gî estus e stus tuj detranˆcigonta; cigonta; kia turmento, kia teruro tio

* Najbaraj

familioj *

140

estis! Rapide alsaltis la knaboj, kaptis la birdon kaj maldelikate kaj dolorige premis gin gîn en la manoj. “Tio estas nur pasero!” ili ekkriis, sed tamen ili ne lasis ˆgin gin plu forflugi. forflugi. Ili rapidis rapidis kun ˆgi gi hejmen, ka j ˆciufoje, ciufo je, kiam gi gî kriis, ili frapadis gin gîn sur la bekon. En la vilaˆgana gana domo staris maljuna viro, kiu povosciis povosciis pretigadi diversajn diversajn specojn specojn de sapo. sapo. Li estis estis gaja kolport olportis isto, to, kaj kiam kiam li ekvidi ekvidiss la paser paseron, on, kun kiu la knaboj venis kaj kiu, la˘u ilia diro, havis por ili nenian valoron, ˆ vi volas, ke ni ˆgin ˆ tiuj vortoj la paseran li dema demandi ndis: s: “Cu gin beligu?” Ce patrino patrinon n atakis atakis granda granda tremo. tremo. El sia kesto, kesto, en kiu kuˆsis sis plej belaj farboj, li prenis grandan kvanton kvanton da brilanta brilanta orfolia orfoliaˆo, la knaboj devis salti en la domon kaj alporti ovon, kaj per gia gîa blanko li ˆsmiris smiris la birdon birdo n de ˆciuj ciuj flankoj. flanko j. ˆ Poste li algluis algluis la orfolia orfoliaˆon, tiel ke la pasera patrino estis tute orita. Gi tamen ne pensis pri sia ornamo, ˆgi gi tremis per p er ˆciuj ciuj membroj. Krom tio la sapisto sapist o elˆsiris siris el la subˆstofo stofo de sia malnova jako ruˆ gan ga n ˆcifo ci fono non, n, eltr el tranˆ anˆcis ci s el gi gî dentvican kokan kreston kaj algluis gin gîn al la birdo sur la kapo. “Nun rigardu, kiel la ora birdo flugas!” li diris kaj forliberigis la paseron, kiu en plej terura angoro forflugis forflugis en la hela lumo de la suno. Ho, kiel gi ˆ brilis! ˆ Ciuj pasero p asero j, eˆc granda gra nda korniko timiˆ ti miˆ gis gis pro pr o tiu stran s tranga ga vida vid aˆo, ili il i tamen tame n flugis flugi s post gi, gî, ˆcar car ili volis scii, kiaspeca kiasp eca eminenta birdo bird o tio estas. “De kie? De kie?” kriis la korniko. “Atendu, atendu!” diris la paseroj. Sed la pasera patrino ne volis atendi; plena de angoro kaj teruro gi gî flugis hejmen; de laceco gi gî preska˘ u falis sur la teron, kaj ˆciam ciam pli da birdoj kolektiˆ kolektiˆ gis, gis, malgran malgrandaj daj kaj grandaj. grandaj. Kelk Kelkaj alflugis al ˆgi gi tute proksime, por beki gin, gîn, “Rigardu gin! ˆgin! Rigardu Rigardu gin!” gî n!” ˆciuj ci uj kriis. “Rigardu gin! gîn! Riga Rigardu rdu gin! gîn!”” krii kriiss la idoj, idoj, kiam kiam ˆgi gi alproksimiˆgis g is al la nesto. nesto. “Tio “Tio certe certe estas estas juna pavo; pavo; jen estas ˆciuj ciuj kolor koloroj, oj, kiuj kiuj dolorig dolorigas as la okul okulojn, ojn, kiel patri patrino no diris; diris; pep! pep! tio tio estas estas la belo! belo!”” Kaj ili ili ekhak ekhakis is per siaj siaj malgrandaj bekoj, tiel ke gi gî ne povis povis enflugi enflugi.. La teruro teruro parali paralizi ziss al gi gî la langon, tiel ke ˆgi gi ne povis plu eldiri “pep!” kaj des pli ˆgi gi certe jam ne povis diri: “Mi estas via patrino!” La aliaj birdoj nun ˆciuj ciuj ekbatis gin gîn tiel, tie l, ke ˆciuj ciu j giaj ˆgia j plumo j elˆsiriˆ siriˆgis, gis, kaj kovrita de sango la pasera patrino falis malsupren en la rozarbet rozar betaaˆon. “Malfeliˆca ca besto!” diris la rozoj, rozo j, “V “ Venu, ni vin kaˆ kaˆsos! sos! Apogu al ni vian kapeton!” La pasera patrino ankora˘ u unu fojon etendis siajn flugilojn, poste ˆgi gi denove nove alpremis alpremis ilin al si, kaj ˆce ce la najbara familio, familio, la freˆ freˆsaj, saj, belaj rozoj, gi gî mortis. “Pep! “P ep!”” diris diris la junaj paseroj paseroj en la nesto nesto.. “E “Esta stass nekom nekompre preneb neble le,, kie kie patrino hodia˘ u restas restas tiel longe! longe! Tio ne estas estas ja eble eble ia ruzo de ˆsia flanko, flanko, por ke ni de nun mem zorgu pri ni. n i. La domon d omon ˆsi si restigis re stigis al ni kiel heredaˆ heredaˆon; on; sed kiu el ni estos ˆgia gia sola posedanto, kiam ni ricevos infanojn?”

* Najbaraj

familioj *

141

“Jes, mi ne povas teni t eni vin ˆci ci tie, kiam mi havos ˆcirka˘ cirka˘ u mi familian rondon!” diris la plej malgranda. “Mi ricevos pli da edzinoj kaj infanoj ol vi!” diris la dua. ˆ komencis forte disputi batis “Sed mi estas la plej aˆ ga!” ga!” diris la tria. Ciuj per la flug flugiloj, iloj, hakis hakis per la bekoj, kaj puf! un unu u post p ost la alia elfalis elfalis el la nesto. nesto. Jen ili kuˆsis, sis, sed ilia kolero ankora˘ u ne kvietiˆgis. gis. La kapon kapon ili klinis klinis al un unu u flanko flanko kaj palpebru palpebrumis mis per la okulo, kiun ili direktis direktis supren. supren. Tia estis ilia ilia maniero, kiam ili koleris unu la alian. Iom flugi ili jam povis, poste ili ankora˘ u pli ekzercis sin, kaj fine ili faris interkonsenton, ke, se ili volos reciproke sin trovi, ili diros kiel rekonan signon la vorton “pep” kaj trifo je ˆsovelos sovelos per la maldekstra piedo. La ido, kiu restis en la nesto, aranˆgis g is sin tiel oportune, kiel gi ˆgi povis, ˆcar ca r nun gi gî estis estis ja dompose domposedan danto. to. Tamen amen la ˆgojo g ojo ne da˘ uris u ris long longe. e. En la nokto subite flamanta fajra kolono frapis tra la fenestroj, flamoj aperis sub la tegmento, la seka pajlo ekbrulis, la tuta domo forbrulis, kaj la juna pasero mortiˆgis, gis, sed la junaj juna j homoj h omoj feliˆce ce sin savis.

* Najbaraj

familioj *

142

Kiam la sekvantan matenon leviˆgis gis la suno sun o kaj ˆcio cio ˆsajni sa jniss refreˆ ref reˆsigita sig ita kiel kie l post kvieta nokta dormo, el la rubo de la vilaˆgana gana domo elstaris nur kelke da nigraj nigraj karbig arbigit itaj aj traboj, traboj, kiuj kiuj apogis apogis sin sin al la kamen amentu tubo; bo; densa densa fumo fumo leviˆgadis gadis el la fundamento, sed anta˘ u gi gî staris freˆse se kaj florante la nedifektita rozarbe roza rbeta taˆˆo, kies branˆcoj co j kaj ka j floro fl orojj klare kl are speguliˆ spe guliˆ gis gis en la kvieta akvo. “Ha, kiel bele aspektas la rozoj tie anta˘u la forbru forbruli lin nta domo!” domo!” diri diriss unu preterpasanta viro. ”Tio estas la plej ˆcarma carma malgranda bildo! Mi devas gin ˆgin havi¡‘ La viro elprenis el la poˆso so libron kun blankaj blankaj folioj, prenis sian krajonon, kra jonon, ˆcar car li estis pentristo, p entristo, kaj desegnis la fumiˆ gantajn gantajn trabojn apud la falegon minacanta kamentubo (kiu kliniˆgis gis ˆciam ciam pli kaj ka j pli), pli) , sed se d sur la anta˘ antaua u˘a plano staris la granda floranta rozarbetaˆ rozarbetaˆo, kiu estis mirinde bela b ela kaj kiu ja sola estis la ka˘uzo, uzo, pro kiu la tutaˆ tutaˆo estis desegnita. Poste Po ste en la tago pretervenis pretervenis du el la paseroj, paseroj, kiuj kiuj ˆci ci tie naskiˆ naskiˆ gis, “Kie ˆ estas la domo?” ili demandis; “kie estas la nesto? Pep! Cio forbrulis, kaj nia forta frato anka˘ u forbrulis, Tian profiton li havas havas de tio, ke li restis posedanto posedanto de la nesto. La rozo j eliris el la katastrofo feliˆce, ce, ili staras star as ankora˘ u kun ruˆgaj ga j vangoj. La malfeliˆcon con de la najbaro na jbaro ili ne n e rigardas do kiel ka˘ uzon uzon por funebro. Mi plu ne parolos al ili! krom tio, ˆci ci tie estas tre malbele, mi opinias!” Post tiuj tiuj vortoj ili forflugi forflugis. s. En la malfrua malfrua a˘ utuno estis bela sunluma tago; oni utuno povis pensi, ke oni troviˆgas gas en la mezo de la somero. Anta˘u la l a gran g randa da ˆstupar stu paroo de la bienhavanto estis seke kaj pure, kaj tie promenadis la kolomboj, nigraj kaj blank blankaj aj kaj de ˆciuj ciuj eblaj koloroj, koloroj, ili brilis brilis en la lumo lumo de la suno, suno, kaj la maljunaj kolombaj patrinoj hirtigis siajn plumojn kaj diris al siaj idoj: “Staru grupe, staru grupe!” ˆcar car tiel ili pli bone b one aspektis. asp ektis. “Kio estas la malgrandaj grizaj estaˆ estaˆoj, kiuj saltas inter ni?” demandis demandis unu maljuna kolombo, kies okuloj briletis ruˆge ge kaj verde. ˆ “Tio estas paseroj, bonaj bestetoj! Ciuj diras kun gloro por ni, ke ni estas bonkoraj kaj gastamaj, kaj tial ni toleru, ke ili beku grajnojn kune kun ni. Ili ne enmiksas enmiksas sin en la interp interparol aroladon adon kaj kaj tergrata tergratass tiel tiel belete belete per la piedetoj.” Jes, ili tergratis, trifoje ili tergratis per la maldekstra piedo, sed ili diris anka˘ u “pep” , kaj per tio ili sin reciproke rekonis; tio estis tri paseroj de la forbrulinta domo. ˆ tie troviˆgas “Ci gas bonega manˆ gaˆ gaˆo!” o!” diris la pasero p asero j. Kaj la kolomboj iradis unuj ˆcirka˘ cirka˘ u la aliaj, tenis sin fiere kaj konservis ˆciu ciu sian sia n opinio opi nion. n. ˆ vi vidas la kropkolombon?” diris unu al alia, “kaj ˆcu “Cu cu vi vidas, kiel gi gî ˆ ˆ ˆ glutas pizojn? Gi ricevas tro multe! Gi ricevas la plej bonajn; Cu vi vidas, ˆ vi vidas la koleran, venenan kiel tiu perdas la plumojn ˆcirka˘ cirka˘ u la kresto? Cu beston! Mur-mur-mur!” Kaj Ka j la okuloj okulo j de ˆciuj ciuj briletis tute ruˆ ruge gê de kolero kaj galeco. galeco. “Staru “Staru grupe, staru staru grupe! Malgran Malgranda da griza! griza! Mur-mu Mur-mur-m r-mur! ur!”” Tiel Tiel ili murmurad murmu radis is senˆcese. ces e.

* Najbaraj

familioj *

143

La paseroj havis bonan apetiton, kaj ili bone a˘ uskultis, uskult is, ili eˆc stariˆ stari gadis gâdis kune kun la kolomboj, kolomboj, sed tio ne estis al ili bone alaspekta. Ili estis nun nun sataj, kaj tial ili apartiˆgis gis de la kolomboj ka j interˆ interˆsanˆ sanˆ gis reciproke siajn opiniojn gis pri ili. Poste ili trasaltetis sub la barilo de la ˆgardeno, gardeno, kaj ˆcar car la pordo de la ˆgardena gardena dometo estis nefermita; unu el ili saltetis sur la sojlon de la pordo. La kontentigo de sia malsato faris ˆgin gin kuraˆga. “P “Pep ep!!” gi gî diris, “tion mi permesas al mi!” “Pep!” diris la dua, “tion mi anka˘u permesa pe rmesass al a l mi, m i, kaj eˆc iom pli malproksimen!” kaj ˆgi gi ensaltetis en la gardenan gârdenan dometon. Homoj tie ne estis, tion la tria bone rimarkis, kaj tial ˆgi gi flugis ankora˘ u pli internen kaj diris: diris: “A˘ u ˆcio ci o au˘ nenio! nenio! Nur nenio nenion n duonan. duonan. Cetere Cetere gi gî estas ridinda homa nesto. Kiam multe da aˆoj o j ˆci ci tie staras! Kaj vidu, kio estas tio tie?” ˆ Guste anta˘ u la paseroj floris ja la konataj rozoj, ili speguliˆ gis gis en la akvo, kaj la karbigitaj traboj apogis sin al la duone falinta kamentubo. Ha, kiel tio estas ebla! Kiamaniere tio venis en la ˆcambron cambron de la kavalira kavalira bieno? bien o? ˆ tri paseroj volis forflugi trans la rozojn kaj la kamentubon, sed plata Ciuj muro, kontra˘ u kiun kiun ili flugis, flugis, malhel malhelpis pis,, al ili plenumi plenumi sian intenco intencon. n. Tio estis nur pentraˆ pentraˆo, granda belega b elega ekzemplero, kiun la pentristo pentristo kreis la˘ u sia malgranda malgranda skizo. “Pep!” “P ep!” diris diris la paseroj, paseroj, “tio “tio estas estas nenio, nenio, tio estas nur trompa trompaˆˆo. o. Pep! Pep! ˆ vi en tio ion kompr Tio estas la belo! Cu komprena enas? s? Mi certe certe ne!” ne!” kaj tiam tiam ili forflugis, forflu gis, ˆcar car homo j eniris en la ˆcambron. cambron . Pasis Pasis pli ol unu jaro; la kolombo kolombojj estis jam multe murmurin murmurintaj. taj. Dum la vintro la paseroj estis suferintaj de frosto, kaj dum la tuta somero ili estis vivintaj gaje; ga je; ˆciuj ciuj estis fianˆcigitaj cigita j a˘ u edzigitaj, a˘ u kiel alie oni volas tion nomi. Ili havis infanojn, kaj ˆciu ciu el ili kompreneble kompreneble asertis pri sia infano, ke ˆgi g i estas la plej bela kaj plej saˆga. ga. Unu flugis tien, alia aliloken; aliloken; kaj ˆce ce la renkontiˆ go ili rekonadis sin reciproke per la “pep” kaj la trifoja tergratado go per la maldekstra piedo. La plej aˆga ga el ili estis nun jam maljuna fra˘ ulino, ulino, ˆgi gi ˆ tre volis vidi iam grandan urbon, kaj tial ne havis neston nek infanojn. Gi ˆgi gi flugis en Kopenhagon. Tie apud la kastelo kaj apud la kanalo, sur kiu troviˆgis gis ˆsipoj sipo j kun pomo j kaj potoj, potoj, stari stariss granda granda belkol belkolora ora domo. domo. La fenes fenestroj troj estis estis malsupr malsupree pli pli larˆgaj gaj ol supre, kaj kiam la paseroj enrigardis, ili havis la impreson, kvaza˘ u ili rigardas r igardas ne en ˆcambron, cambron, sed en tulipon, volva volvaˆoj de plej diversaj koloroj brileti briletiss al ili renkon renkonte, te, kaj meze en la tulipo staris blank blankaj homoj. Ili estis estis parte el marmoro, parte el gipso, sed por paseraj okuloj tio ne prezentas ian diferencon. Sur la domo staris kupra ˆcaro caro kun kupraj kupra j ˆcevaloj cevaloj anta˘ ue, kaj la diino de venko, anka˘ u el kupro, kupro, tenis la konduki kondukilojn. lojn. Tio estis estis la muzeo muzeo de Thorwaldsen “Kiel gi ˆgi brilas, kiel ˆgi gi brilas!” diris la pasera fra˘ ulino; “tio kredeble estas ulino; ˆ ˆ memoris ankora˘u el la belo! Pep! Gi estas ankora˘ u pli granda ol pavo.” Gi ˆ flugis malsupren sia infaneco, kion ˆgia gia patrino opiniis la plej granda belo. Gi

* Najbaraj

familioj *

144

sur la korton; tie anka˘ u estis belege, tie la muroj estis pentrornamitaj per palmoj kaj branˆcoj, co j, ka j meze me ze sur la korto staris star is granda gr anda rozarbeta rozarbe taˆˆo en plena ˆ florado. Gi etendis siajn freˆ freˆsajn sajn branˆ cojn cojn kun la multaj multaj rozoj super unu tombo. Tie, kie saltetis multe da paseroj, gi gî eniris. “Pep!” kaj tri tergratoj per la maldekstra maldekstra piedo. piedo. Tiun Tiun saluton saluton gi gˆ i en la da˘ uro uro de longa tempo ofte ripetis, sed neniu gin gîn komprenis, ˆcar car tiuj, kiuj unu fojon fojo n disiˆ d isiˆ gis, gis, ne renkontas sin ˆciutage. ciutage. Tiu saluto fariˆ gis ˆce gi gî jam kutimo; sed hodia˘ u fine troviˆ gis gis du maljunaj paseroj kaj unu juna, kiuj diris “pep” kaj tergratis per la maldekstra maldekstra piedo. “Ha, “Ha, bonan tagon, tagon, bonan tagon!” tagon!” Tio estis estis tri maljun maljunuloj uloj el la pasera pasera ˆ tie do ni nin renkontis!” nesto kaj kaj unu juna ido, apartenanta apartenanta al la familio. “Ci ˆ estas altranga loko, sed por manˆgegi ili diris. “Gi gegi ˆci ci tie beda˘ bedaurinde ˘ troviˆ troviˆ gas gas malmulte. Tio estas la belo! Pep!” Jen eliris eliris multaj multaj homoj el la flankaj flankaj ˆcambroj, cambroj, en kiuj kiuj staris staris la belegaj belegaj marmoraj bildoj, kaj iris al la tombo, kiu enhavis en si la grandan majstron, ˆ kiu kreis la marmorajn figurojn. Ciuj, kiu venis, staris kun lumantaj okuloj ˆce ce la tombo de Thorwaldsen. Thorwaldsen. Kelkaj Kelkaj kolektis kolektis la defalintajn defalintajn foliojn de rozoj kaj kaˆsis sis ilin. El tre malproksimaj malproksimaj lokoj lokoj alvenis alvenis adorantoj adorantoj de Thorwaldsen; Thorwaldsen; Anglujo, Germanujo kaj Francujo alsendis reprezentantojn; la plej bela sinjorino deˆsiris siris unu el la rozoj rozo j kaj fiksis ˆgin gin al sia brusto. Tial la paseroj supozis, la rozo ro zojj ˆci ci tie regas, ke la tuta domo estas konstruita nur por ili, kaj ˆsajnis sa jnis al ili, ke tio estas iom tro; sed ˆcar car ˆciu ciu el la homoj homo j prenis al si memorigaˆ memorigaˆon de la rozarbe roza rbeta taˆˆo, o, ili anka˘ u ne volis esti malpli bontonaj. “Pep!” ili diris, balais la teron per p er siaj sia j vostoj kaj strabis per unu okulo al la rozoj. Tuj ˆce ce la unua rigardo ili konvinkiˆgis, gis, ke tio estis la malnov malnovaj najbaroj; kaj tiel efektive efektive estis. La pentristo, p entristo, kiu estis desegninta desegn inta la rozarbeta rozarbet aˆon apud la forbrulinta domo, ˆcirka˘ kau ˘ la fino de la jaro ricevis la permeson elfosi ˆgin, gin, kaj, ˆcar car ne povis troviˆgi gi ˆ tiu plantis rozoj pli belaj, li transdonis ilin al la konstruinto de la muzeo. Ci ˆgin gin sur la tombo de Thorwaldsen, kie ˆgi gi floris kiel bildo de la belo kaj donadis siajn ruˆgajn gajn bonodorajn florojn, por ke oni portu ilin kiel memorigaˆ memorigaˆon on en fremdajn landojn. ˆ vi ricevis ˆci “Cu ci tie en la urbo ian oficon?” demandis demandis la paseroj. pasero j. La rozoj rozo j movetis la kapon; ili rekonis la grizajn najbarojn kaj ˆgojis gojis pri la revidiˆgo. go. “Kia beno b eno tio estas vivi kaj flori, revidi malnovajn malnovajn amikojn amikojn kaj ˆciutage ciutage ˆ tie estas tiel, kvaza˘ vidi vi di ˆcirka ci rka˘ u ˘ si afablajn vizaˆgojn! gojn! Ci u ˆciu ciu tago tag o estus es tus granda gra nda festo!” “Pep! “P ep!”” diris diris la paseroj paseroj,, “jes “jes,, tio tio estas estas la malno malnov vaj najbaroj najbaroj!! Ni bone ankora˘ u memoras ilian devenon de la vilaˆ ga ga lageto. lageto. Pep! Pep! Kian Kian honoron honoron ili ili atingis! Ekzistas estaˆoj, o j, kiuj atingas tion t ion dormante. Kio rimarkinda troviˆ gas gas en tia ruˆ ga ga makulaˆ makulaˆo; mi vere ne komprenas! Krom tio tie sidas eˆc velkinta folio, kiom mi vidas!” Kaj ili komencis komencis tiel longe pinˆ cadi cadi la folion, ˆgis g is ˆgi gi defalis, kaj pli freˆsa sa

* Najbaraj

145

familioj *

kaj pli verda tiam aperis ap eris la arbetaˆ arbetaˆo, o, kaj la rozoj rozo j bonodoris en la lumo de la suno sur la tombo de Thorwaldsen, al kies senmorta nomo aliˆ gis gis ilia beleco. 3 9 3

FABELOJ

26

146

Malg Malgra rand nda a Tuk

es, tio estis la malgranda Tuk. En efektiveco lia nomo ne estis Tuk, sed kiam li ne povis ankora˘ u bone paroli, li mem sin nomis Tuk; tio devis devis signifi signifi Karolo, Karolo, estas bone, se oni tion scias. Li devis varta vartadi di sian malgrandan fratinon Gustavinon, Gustavinon, kiu estis ankora˘ ankora˘ u multe pli malgranda ol li, kaj krom tio li devis anka˘u lernadi siajn lecionojn, sed tiuj amba˘ u aferoj ne povis bone iri kune. La kompatin kompatinda da knabo sidis sidis kun sia fratineto fratineto sur la genuoj kaj kantis kantis al ˆsi si ˆciujn ciujn kanto kantojn, jn, kiujn li sciis, ka j de tempo al tempo li ˆetadis etad is kaˆ kaˆsitan sitan rigardon rigar don en sian libron libro n de geografio, geog rafio, kiu kuˆsis sis anta˘ antau˘ li malferˆ mita. Gis morga˘ u li devis ellerni parkere ˆciujn ciujn urbo ur bojn jn en la provinco Zelando kaj enbati en sian memoron me moron iliajn rimarkindaˆ rimarkindaˆojn. ojn . Jen lia patrino kiu estis elirinta, venis hejmen kaj prenis la malgrandan Gustavinon; Tuk ekkuris al la fenestro kaj legis tiel pene, ke li de legado preska˘ u blindi blindigis gis siajn okulojn, okulojn, ˆcar car estis estis jam krepusk krepusko, o, kaj lia patrino patrino ne havis rimedojn, rimedo jn, por aˆceti ceti kandelojn. “Jen “Jen la maljuna maljuna lavis lavistin tinoo eliras eliras tie el la strateto strateto!” !” diris diris la patrino patrino,, elrielriˆ gardante tra la fenestro, “Si apena˘ u povas treni sin mem, kaj devas tamen porti ankora˘ u la sitelon de la pumpilo. Elsaltu, kara Tuk, estu brava knabo kaj helpu al la maljuna virino!” Tuk tuj elsaltis kaj helpis; sed kiam li venis returne hejmen, estis jam plena nokto, pri kandelo oni ne povis eˆc paroli, kaj li devis iri en la liton. Tio estis malnov malnovaa litbenk litbenko. o. Sur ˆgi gi li kuˆ kuˆsis sis nun kaj pensis pri sia leciono de geografio, pri la provinco provinco Zelando kaj pri ˆcio, cio, kion la instruisto instruisto diris pri gi. gî. La leciono kompreneble devis esti lernata, sed tion li ja nun ne povis fari. La libron de geografio li ˆsovis sovis sub la kapkusenon, ˆcar car li a˘ udis, udis, ke tio multe helpas al la memorado de leciono; kun certeco oni tamen ne povas tion fidi.

* Malgranda

Tuk *

147

Tiel Tiel li nu nun n kuˆ kuˆsis sis kaj pensis pensis kaj pensis, pensis, kaj subite subite li havis havis la impres impreson, on, kvaza˘ u iu kisas lin sur la okuloj okulo j kaj la buˆso; so; li dormis, kaj tamen li samtempe samtemp e ne dormis; estis al li, kvaza˘ u lin rigardas la mildaj okuloj de la maljuna lavˆ istino. Ci tiu diris afable: “Estus granda honto, se vi ne scius vian lecionon! Vi helpis al mi, nun mi helpos al vi, kaj la bona b ona Dio tion ˆciam ciam faros!” Subite la libro sub la kapo de la malgranda Tuk eksusuris kaj ekbruetis. “Put, “Pu t, put! pu put, t, pu put!” t!” Tio Tio estis estis koki kokino, no, kiu eniri eniris, s, kokin kokinoo el la urbeto urbeto Kjöge. o ge. “Mi estas estas unu unu el la kokin okinoj oj de Kj¨ oge! o ge!”” Kaj gi gî diris la nombron de la loˆgantoj gantoj kaj rakontis pri la batalo, kiu tie okazis kaj kiu en efektiveco ne estis priparolinda. “Kribel, “Kribel, krabel, krabel, bum!” jen iu enfaleti enfaletis. s. Tio estis estis ligna ligna birdo, birdo, kiu nun ˆ raportis, ke tie alpaˆ alpaˆsis; sis; tio estis la papago de la birdopafado birdopafado en Pr¨ ast¨ astö. o. Gi ˆ estis loˆgas gas precize tiom da loˆgantoj, gantoj, kiom da najloj ˆgi gi havas en la korpo. Gi

* Malgranda

Tuk *

148

ˆ mi loˆgis anka˘ u sufiˆce ce da fiereco kaj malmodesteco. malmo desteco. “Ce gis Thorwaldsen. Bum! Mi havas belan situacion!” Sed la malgranda malgranda Tuk ne kuˆ kuˆsis, sis, li subite fariˆ gis gis sidanta sur ˆcevalo. cevalo. Li rajdis galope, galope. Belege Belege vestita vestita kavali avaliro ro kaj luman lumanta ta kasko asko kaj gaje flirtanta flirta nta plumaˆ p lumaˆo o tenis lin anta˘ antau˘ si sur la ˆcevalo. cevalo. Ili rajdis ra jdis tra la arbaro al la malnova urbo Vordingborg, kaj tio estis granda, bruoplena urbo. Altaj turoj fiere staris sur la reˆga ga kastelo, kaj lumo de kandeloj elradiis malproksimen tra la fenestr fenestroj. oj. Kant Kantoj oj kaj dan dancoj coj pleni plenigi giss la salono salonon. n. La reˆ go Valdemar kaj junaj juna j riˆce ce ornamitaj ornamita j fra˘ ulinaj ulinaj turniˆgadis gadis en gaja danco. Fariˆgis gis mateno, kaj kiam la suno leviˆgis, gis, enfalis en la teron la urbo kaj la kastelo de la reˆgo, go, unu turo post la alia, fine staris nur unu turo sur la monteto, sur kiu anta˘ue ue troviˆ gis gis la kastelo. La nova nova urbo estis tre malgranda malgranda kaj malriˆ malriˆca; ca; la lernejaj knaboj venis kun siaj libroj sub la brako kaj diris: “Du mil loˆgantoj” gantoj” , sed tio estis trograndigita, tiom multe tie ne estis. Kaj la malgranda malgranda Tuk kuˆ kuˆsis sis en sia lito; li havis la impreson, impreson, ke li sonˆ gas gas kaj tamen ne sonˆ gas. gas. Sed iu troviˆgis gis tute apud li. “Malgran “Malgranda da Tuk! Tuk! Malgrand Malgrandaa Tuk!” uk!” oni flustris. flustris. Tio estis maristo, maristo, tute malgranda persono, kvaza˘ u li estus kadeto. kadeto. “Mi havas havas por vi multe multe da salutoj ˆ estas potence disvolviˆganta, el Korsör. or. Gi ganta, vigla urbo, al kiu la vaporˆsipoj sipoj kaj fervo fer vojo jo alveni a lvenigas gas riˆcaˆ caˆojn o jn kaj ka j vojaˆ vo jaˆ gantojn. gantojn. Anta˘ ue ue oni gin gîn nomis malbela urbo, sed tio estas est as opinio, kiu jam perdis sian sencon. se ncon. Mi kuˆsas sas ˆce ce la maro, diris Korsör, or, mi havas bonajn vojojn kaj agrablajn arbaretojn, mi naskis poeton, poe ton, kiu estas interesa, kaj tion oni ne n e pri ˆciuj ciuj povas diri. Mi volis elsendi ˆsip si pon p or ˆcirka ci rka˘ u˘monda veturo; estas vero, ke mi tion ne faris, sed mi povus umonda tion fari; kaj krom tio mi disvastigas belegajn bonodorojn, guste gûste apud mia pordego floras la plej belaj rozoj.” La malgranda Tuk ilin vidis. Ruˆge ge kaj verde fariˆgis gis anta˘ u liaj okuloj; okuloj; sed kiam la koloroj disapartiˆgis, gis, li ekvidis arbarkovritan deklivon senpere apud klara golfeto. golfeto. Alte supre staris belega malnov malnova preˆ gejo gejo kun du altaj pintaj turoj. El la dekliv deklivoo fluetis fluetis fontoj fontoj en formo de dikaj dikaj radioj radioj de akvo, akvo, tiel tiel ke ilia pla˘ udiˆ udiˆgado g ado estis a˘ udebla udebla malproksi malproksime. me. Apu Apude de sidis maljuna maljuna reˆgo g o kun ora krono sur siaj longaj defalantaj haroj; tio estis la reˆgo go Hroar ˆce ce la fontoj, fonto j, apud apu d la urbo Roesk Roeskil ilde, de, kiel la loko loko nun estas estas nomat nomata. a. Kaj la˘ u la milde leviˆganta ganta deklivo en la malnovan preˆgejon gejon iris manon en mano ˆciuj ciuj reˆ goj goj kaj reˆginoj ginoj de Danujo, ˆciuj ciuj kun la ora krono sur la kapo, kaj la orgeno ludis, ludis, kaj la fontoj fluetis. La malgranda Tuk ˆcion cion vidis, ˆcion cion a˘ udis. udis. “Ne forge forgesu su la delegitaron!” diris la reˆgo go Hroar. Subite ˆcio cio denove malaperis! ha, kie do gi gî resti restis? s? Kiel Kiel per turno turno de la mano ˆcio cio forpasis. forpasis. Kaj jen tie staris maljuna virino, virino, ˆsi si estis gardenistino, gârdenistino, ˆ ˆsi si venis el Sorö, o, kie herbo kreskas sur la vendeja placo. Sian grizan tolan anta˘ utukon utukon ˆsi si suprenˆ supre nˆsovis sovis trans tran s la kapon gis gîs la dorso. dorso. La anta˘ anta˘ utuko utuko estis tute malseka, videble estis anta˘ ue ue pluvo. pluvo. “Jes, “Jes, pluvis! pluvis!”” ˆsi si diris, diris, kaj tiam

* Malgranda

Tuk *

149

ˆsi si rakontis rakontis kelke kelke da komik komikaj scenoj el la komedioj komedioj de Holberg, kaj ˆsi si sciis anka˘ u la teatraˆ tea traˆon on “Valdemar “Valdem ar kaj Absalo Abs alon” n” . Sed subite sub ite ˆsi si ˆsrumpi sru mpis, s, ˆsancel san celis is la kapon, faris geston kvaza˘ kvaza˘ u ˆsi si volas salti kaj ekkriis: “Kvak! Estas malseke! Estas malseke! Estas ˆcarmege carmege en Sor¨ o, tomba silento regas super tiu urbo!” o, En momento mom ento ˆsi si fariˆ far iˆgis gis rano. r ano. “Kvak!” kaj ˆsi si denove den ove fariˆ gis gis la maljuna virino. “Oni devas sin vesti konforme konforme al la vetero!” vetero!” ˆsi si diris. “Estas malseke! malseke! Estas ˆ mals malsek eke! e! Mia Mia urbo urbo estas estas kiel kiel botelo botelo.. Ce la korkˆ korkˆstopado stopado oni devas eniri, kaj poste oni devas denove eliri! Anta˘ ue ue mi havis havi s marˆ m arˆcajn ca jn fiˆsojn, so jn, kaj nun mi havas viglajn ruˆgvangajn gvangajn knabojn sur la fundo de la botelo; ili lernas saˆ gecon: gecon: lingvon grekan, grekan, hebrean, Kvak!” Sonis kvaza˘ u ranoj kvakas a˘ u iu kun akvobotoj akvoboto j iras en marˆca ca akvo. Estis ˆciam ciam la sama sono, tiel monotona, tiel enuiga, tiel terure enuiga, ke la malgranda Tuk enfalis en profundan dormon, kaj tio estis bonefika por li. Sed eˆc en e n tiu ti u dormo do rmo li havis havi s sonˆ so nˆ gon; gon; lia malgranda malgranda fratino Gustavino Gustavino kun la bluaj okuloj kaj la blondaj buklaj haroj subite estis jam plenkreska bela knabino, kaj, kvankam kvankam ˆsi si ne havis flugilojn, flugilojn , ˆsi povosciis flugi, kaj ili flugis trans Zelandon kun giaj gîaj arbaroj kaj bluaj akvoj. ˆ “Cu vi a˘ udas udas kokokrion, kokokrion, malgranda malgranda Tuk? Tuk? Kokerik Kokeriko! o! La kokinoj suprenflugas el la urbo Kj¨ oge! oge! Vi ricevos ricevos kokinaro kokinaron, n, tiel grandan, grandan, tiel grandan, grandan, vi ne suferos suferos malsaton malsaton nek mizeron! mizeron! Vi depafos depafos la birdon, birdon, kiel oni diras, la papagon, kiun vi konas, vi fariˆgos gos riˆca ca kaj feliˆca ca homo! Via domo leviˆ gos gos majeste, kiel la turo de la reˆgo go Valdema ald emar. r. Riˆcajn ca jn ornamaˆ orn amaˆojn o jn gi gî havos, kun statuoj el marmoro, similaj al tiuj, kiuj troviˆgas gas ˆce ce la rando de Pr¨ ast¨ astö. o . Vi min komprenas komprenas?? Via nomo glork glorkov ovrit ritee flugos flugos malprok malproksim simen en tra la mondo, mondo, kiel la ˆsipo, sipo, kiu devis eliri el e l Korsör, or, kaj en la urbo Roeskilde — “ne forgesu la delegitaro delegitaron!” n!” diris diris la reˆ go Hroar — tie vi parolos bone kaj saˆge, go ge, ho malgranda Tuk, kaj kiam oni poste iam portos vin en la tombon, vi dormos tiel tran trankv kvil ile. e. . . ” “— Kvaza˘ u mi kuˆsus sus en Sorö!” o!” diris diris Tuk Tuk kaj vekiˆ vekigis. gîs. Estis Estis hela luma luma mateno. mateno. Li nenion nenion povis rememori rememori el sia sonˆ go, go, sed tion li anka˘u ne devis fari, ˆcar car oni ne n e devas scii, kio estos e stos poste. Li elsaltis el la lito, tralegis sian lecionon kaj tuj ˆgin gin sciis. Kaj la maljuna lavistino enˆsovis sovis la kapon tra la pordo pord o kaj diris: “Koran dankon, bona infano, ke vi hiera˘ u tiel helpis al mi. Dio donu al vi plenumon plenumon de via plej bona sonˆ go!” go!” La malgranda Tuk tute ne sciis, kion li sonˆgis, gis, sed Dio tion sciis.

* Malgranda

150

Tuk *

3 9 3

FABELOJ

27

151

La ombro

n la varmaj landoj lando j la suno radias alian varmegon varmegon ol ˆce ce ni. La homo ricevas koloron malluman, kaj en la plej varmegaj landoj la brula suno suno faras el ili negrojn. negrojn. Sed tio estis nur nur la simple simple varm varmaj aj landoj, landoj, kien kien transv transvetur eturis is unu instruita instruita homo homo el niaj malv malvarmaj. armaj. Li pens p ensis, is, ke li tie povos anka˘ u promenadi sur la stratoj, kiel en sia patrujo, sed tion li devis balda˘ u malkuti malkutimi. mi. Li kaj ˆciuj ciuj prudentaj prudentaj homoj devis devis trankvi trankvile le resti resti en la domo. La kovriloj de la fenestroj kaj la pordoj restis fermitaj la tutan tagon. Oni povus pensi, ke la tuta domo dormas, a˘ u ke neniu estas en la domo. La mallarˆga ga strato, kie li loˆgis, gis, estis ankora˘u tiel konstruita, ke de mateno ˆgis gis vespero vespero oni havis havis tie la tutan tutan varmegon armegon de la suno. La instruita instruita homo el la malvarmaj landoj estis homo juna kaj saˆ ga ga homo; al li ˆsajnis, saj nis, ke li sidas en ˆ tio lin tro suferigis brulanta forno. Ci suferigis.. Li tute maldikiˆ maldikiˆ gis, gis, kaj eˆc lia ombro fariˆgis gis multe pli malgranda ol en la patrujo, ˆgi gi anka˘ u suferis de la suno. Nur vespere, vespere, kiam kiam la suno estis subiri subirint nta, a, ili reviviˆ reviviˆ gis. gis. Estis Estis efekti efektiv va plezu plezuro ro tion tion vidi. vidi. Apena˘ Apena˘ u lumo estis enportita en la ˆcambron, cambron, la ombro ombro sin eltiris sur la tuta muro, ˆgis gis la plafono kaj eˆc iom sur la plafono mem. ˆ intence faris sin tiel longa, ˆgi Gi gi devis devis sin eltiri, eltiri, por ree ricevi ricevi fortojn. fortojn. La scienculo eliris sur la balkonon, por tie sin eltiri, kaj apena˘u la steloj eklumis el la klara etero, li eksentis novan novan vivon. vivon. Sur ˆciuj ciuj balkonoj de la strato — kaj en e n la varmaj landoj lando j ˆciu ciu fenestro fen estro havas havas balkonon — montriˆ gis homo hom o j, ˆcar car aeron oni bezonas, eˆc se oni o ni kutimis esti bruligata de la suno. Vivo komenciˆ gis supre kaj malsupre. malsupre. Tajloroj ajloro j kaj botistoj — ˆciuj ciuj homoj eliris sur la straton, tabloj kaj seˆgoj goj estis elportataj, lumo brulis ˆcie, cie, brulis pli ol mil kandeloj; unu babilis, alia kantis, kaj la homoj promenis, la veturiloj veturis, la azenoj iris. iris. . . tin-ti tin-tin-t n-tin, in, ˆcar car ili porti p ortiss sonoril sonoriletojn. etojn. Tie mortin mortintoj toj kun kanto anto estis estis enterigataj, la knaboj de la strato bruis, la sonoriloj de la preˆgejoj gejoj sonoris,

* La

ombro *

152

per unu vorto — vivo vivo kaj mov movado regis malsupr malsupree sur la strato. Nur en la unu domo, kiu staris rekte kontra˘ u la loˆgejo gejo de la alilanda scienculo, estis tre silente, kaj tamen tie kredeble iu loˆ gis gis ˆcar car sur la balkono balkono staris floroj, floro j, kiuj belege kreskis, kreskis, — iu do kredeble ilin priverˆ priverˆsadis, sadis, kaj homoj nepre devis tie esti. La pordo kontra˘ ue ue estis anka˘ u malfermata vespere, sed tie interne estis mallume, almena˘ u en la anta˘ ua ua ˆcambro, cambro, — el interne estis a˘ udata udata muziko, kiu al la alilanda scienculo ˆsajnis sajn is neesprimeble bela. Sed eble gi gî estis tia nur en lia imago, imago , ˆcar car li trovis t rovis tie en la varmaj landoj ˆcion cion neesprimeble bela, se nur la malbona suno ne estus. La mastro de la alilandulo diris, ke li ne scias, kiu loˆgas gas en la kontra˘ ua ua domo, ke oni tie ne vidas ja eˆc unu personon, kaj ˆ estas tiel, kiel se iu ripetas pri la muziko — li trovas ˆgin gin malbele enuiga. “Gi pecon, kiu estas por li tro malfacila kaj kiun li ne n e pov p ovas as ellerni, ˆciam ciam la sama peco. ‘Mi malgr malgra˘ a˘ u ˆcio gin gîn venko venkos!’ s!’ li diras, diras, sed li tamen ˆgin gin ne venkas, kiel ajn longe li ludas.” Unu fojon en nokto la alilandulo vekiˆ gis; gis; li dormis ˆce ce malfermita pordo de balkono, la kurtenoj anta˘ u la pordo dismoviˆgis gis de bloveto de la vento, kaj ˆ al li ˆsajnis, sajnis, ke de la kontra˘ ua balkono venas mirinda brilo. Ciuj ua floroj brilis en plej belegaj koloroj, kaj en la mezo inter la floroj staris gracia aminda fra˘ ulino, ulino, kiu ˆsajne sa jne anka˘ u brile radiis. La okuloj de la scienculo preska˘ u tute blindiˆgis gis de tio, kaj ne estas mirinde, ˆcar car li ilin efektive efektive tro forte malfermis, kaj krom tio, li ankora˘u estis estis ˆus us dorminta. dorminta. Per Per un unu u salto salto li estis estis sur la planko; tre malla˘ uta uta li stariˆgis gis post la kurteno, sed la fra˘ ulino ulino jam ˆci ci ne estis, la brilo estingiˆgis. g is. La floroj plu plu jam ne bril brilis is,, sed sed ili ili stari stariss ankora˘ ankora˘ u en sia anta˘ ua ua beleco. La pordo estis estis ne tute fermita fermita,, kaj profunde profunde el interne interne sonis malla˘uta uta kaj agrabla muziko, kiu povis enigi ˆciun ciun en plej dolˆcajn ca jn sonˆ gojn. gojn. Tio estis efektive io mireginda. Kiu povis tie loˆgi? gi? Kie estis la eniro? En la partero estis nur magazeno, kaj estis ja ne eble, ke la homoj ˆciam ciam trakurus tra tio. Unu vesperon la alilandulo alilandulo sidis sur sia balkono, malanta˘ malanta˘ u li en la ˆcambro camb ro brulis lumo, tial estis tute nature, ke la ombro estis videbla sur la muro de la kontra˘ ua ua loˆgejo. gejo. Tiel gi ˆgi sidis tie inter la floro j sur la balkono, kaj ka j ˆciun ciun fo jon, kiam la alilandulo sin movis, la ombro sin anka˘u movis, ˆcar car tion gi gî ordinare faras. “Mi pensas, ke mia ombro ombro estas la sola vivanta vivanta estaˆ estaˆo, kiun oni povas povas trovi tie kontra˘ kontra˘ ue!” diris la scienculo. “Rigardu, kiel bele ˆgi ue!” gi sidas tie inter la floroj, la pordo estas ne tute fermita, kaj nun la ombro devus esti tiel saˆ ga ga kaj eniri kaj ˆcion cion bone b one rigardi, kio estas interne, kaj poste, reveninte, rakonti al mi, kion ˆgi gi tie vidis. vidis. Jes, Jes, jes, mia ombro, ombro, vi devus devus peni esti utila al mi!” li diris ˆserce. serce. “Estu tiel bona b ona kaj eniru! Nu, vi ne volas,iri volas,iri?” ?” Kaj li balancis sian kapon kapon al la ombro, kaj kaj la ombro rebalancis rebalancis sian kapon. “Jes, jes, iru, sed balda˘ u revenu!” revenu!” La scienculo scienculo leviˆ gis, kaj lia ombro sur la kontra˘ gis, ua ua balkono anka˘ u leviˆgis; gis; la scienculo sin turnis, kaj la ombro sin anka˘ u turnis; se iu

* La

ombro *

153

bone rigardus, li povus klare vidi, ke la ombro eniris en la ne tute fermitan pordon de la balkono de la kontra˘ ua ua domo guste gûste en tiu momento, en kiu la alilandulo eniris en sian ˆcambron cambron kaj mallevis post p ost si la longan kurtenon, En la sekvanta mateno la scienculo eliris, por trinki kafon kaj legi gazetojn. “Kio tio estas?” li diris, kiam li eliris en la lumon de la suno, “mi ja ne ˆ do hiera˘ havas ombron! Gi u vespere efektive foriris kaj jam ne revenis; estas efekti efe ktive ve ˆcagren cag rene!” e!” Ne tiel la perdo p erdo de la ombro mem lin ˆcagrenis, cagrenis, kiel tio, ke en la malvarmaj landoj estas rakontata rakontata unu ˆciukonata ciukonata historio pri homo sen ombro. ombro. Se nun la scienculo revenos en la patrujon kaj rakontos, kio okazis al li, oni diros, ke tio estas e stas nur ripetaˆo, o, kaj ka j tio malplaˆcis cis al li. Tial li decidis tute t ute ne paroli pa roli pri tio, kaj tiel estis tute prudente. Vespere li denove eliris sur sian balkonon, la lumon li tute bone metis malaanta˘ u si, ˆcar car li sciis, ke la ombro ˆciam ciam volas, ke gia gîa sinjoro estu por ˆgi gi barilo, — sed li tamen ne povis ˆgin gin elricev elricevi. i. Li faris sin granda, granda, li faris faris sin malgranda, sed nenia ombro venis, nenia ombro montriˆgis. gis. Li diris: “Hm, hm!” sed nenio helpis. Estis kompreneble kompreneble ˆcagrene; cagrene; sed en la varmaj landoj dank’ al Dio ˆcio cio kreskas rapide, kaj post unu semajno li ekvidis kun granda plezuro, ke el la piedoj piedoj kresk kreskas as ˆce ce li nov nova ombro, ombro, kiam kiam li iras iras en la lumon! lumon! la radiko radiko certe restis. Post tri semajnoj li jam havis ne tro malgrandan ombron, kaj kiam li ekreveturis en la patrujon en la malvarmaj landoj, gi gî en la vojo ˆciam ciam pli kaj pli kreskis, tiel ke ˆgi gi fine fariˆgis gis tiel longa kaj granda, ke jam la duono estus sufiˆca. Tiel la scienculo revenis en sian landon, skribis librojn pri la vero en la mondo, pri la bono kaj belo kaj tiel li pasigis tagojn kaj jarojn. Pasis multe da jaroj. Unu vesperon li sidas en sia ˆcambro, cambro, kaj jen subite oni frapas frap as tre malla˘ ute ute je la pordo. “Eniru!” li diris, sed neniu venas; tial li malfermis mem, kaj jen anta˘u li staras neordinare maldika maldika homo, kun tre stranga eksteraˆ eksteraˆo. Cetere la homo estis tre riˆce ce vestita, li estis videble grava grava persono. “Kun kiu mi havas la plezuron paroli?” demandis la scienculo. “Jes, mi tiel anka˘u pensis,” diris la eleganta homo, “ke vi min ne rekonos! Mi fariˆgis gis tro korpa, mi litere ricevis karnon kaj ostojn. Vi kredeble neniam ˆ vi ne rekonas vian malnovan pensis, ke vi vidos min iam en tia bona farto! Cu ombron? Jes, vi certe ne kredis, ke mi iam ankora˘ u revenos. r evenos. Mi havis h avis feliˆ fe liˆcon con depost la tago, kiam mi estis ˆce ce vi la lastan fojon; mi ˆciuflanke ciuflanke fariˆ gis tre bonhava. bon hava. Se mi volas min elaˆceti ceti el mia servado, mi estas esta s sufiˆ s ufiˆce ce riˆca ca por tio!” Kaj li eksonigis tutan faskon da multekostaj sigeliloj, kiuj pendis apud lia horloˆgo, go, kaj metis sian manon en la dikan oran ˆcenon, cenon, kiun li portis ˆcirka˘ cirka˘ u la kolo. Sur ˆciuj ciuj fingroj fingro j brilis br ilis ringo j kun diamantoj, kiuj ˆciuj ciuj estis veraj.

* La

ombro *

154

“Ne, mi ne povas ankora˘ u rekonsciiˆgi!” gi!” diris la scienculo. “Kiel tio estas ebla!” “Io ordinara tio efektive ne estas!” diris la ombro, “sed vi ja mem anka˘ u ne apartenas aparte nas al la homoj homo j ordinara j, kaj mi, kiel vi scias, de mia infaneco ˆciam ciam iris la˘u viaj piedosignoj. piedosignoj. Tuj, kiam vi trovis, ke mi estas sufiˆ ce ce matura, por min mem trabati tra la mondo, mi komencis propran vojon. Mi troviˆgas gas en la plej brila situacio, sed nun venis al mi ia dezirego vidi vin ankora˘u unu fojon anta˘ u via morto, ˆcar car morti iam vi ja devas. Anka˘ u ˆci ci tiujn lando jn mi volis vidi ankora˘u unu fo jon, ˆcar car oni ja ˆciam ciam amas sian patrujon. p atrujon. Mi scias, ke vi ricevis alian ombron; ˆcu cu mi devas al gi gî a˘ u al vi ion pagi? Estu tiel tiel bona kaj diru al mi!” “Ha, “Ha, tio tio estas estas efekt efektiv ivee vi!” vi!” diri diriss la scienc sciencul ulo. o. “Tio “Tio estas estas ja multeg ultegee mirind mirinda! a! Neniam Neniam mi kredus, kredus, ke al iu lia malnov malnovaa ombro ombro povus reveni reveni en formo de homo!” “Diru al mi, kiom mi devas pagi!” diris la ombro, ombro, “ˆcar car mi ne volas volas resti ies ie s ˆsuld su ldant anto! o!”” “Kiel vi pov p ovas as tiel paroli!” p aroli!” diris la scienculo, sc ienculo, “pri ia ˆsuldo suldo oni ˆci ci tie tute ne povas ja paroli. Uzu vian liberecon lib erecon kiel ˆciu ciu alia! Mi tre gojas gô jas pri via feliˆ fel iˆco! co! Sidiˆgu, gu, malnova amiko, kaj rakontu al mi per malmulte da vortoj, kiel tio okazis okazis kaj kion vi tie vidis en la varmaj landoj ˆce ce la na jbaro de kontra˘ kontra˘ ue!” “Jes, tion mi al vi rakontas;” diris la ombro, sidiˆgante; gante; “sed vi devas al mi promesi, ke vi al neniu en ˆci ci tiu urbo rakontos, rakontos, ke mi estis via ombro! Mi inten int enca cass fianˆ fi anˆciˆ cigi, gî, mi povas nutri pli ol unu familion!” “Ne zorgu!” zorgu!” diris diris la sciencu scienculo, lo, “mi al neniu neniu diros, kiu en efektiv efektiveco eco vi estas; prenu mian manon! Mi promesas, kaj unu homo — unu vorto!” “Unu vorto — unu ombro!” diris la ombro, ombro, ˆcar car tiel li ja devis paroli. Ceter Ceteree esti estiss efek efekti tive ve mirinde mirinde;; kiel kiel tute tute li estis estis homo. homo. Lia Lia nigr nigraa vesto esto estis el plej kara ˆstofo, stofo, krom tio li portis p ortis elegantajn botojn boto jn kaj ˆcapelon, capelon, kiu povis estis kunpremata, kunpremata, tiel ke oni povis p ovis vidi nur la supran plataˆ plataˆon kaj la randojn, randojn, ne parolan parolante te jam pri la jam konataj konataj sigeli sigeliloj, loj, ora ˆceno ceno kaj ringoj ringoj kun diamantoj. Jes, la ombro estis tre bone vestita, vestita, kaj ˆci ci tio plej certe faris lin heroo. “Nun mi rakontos!” rakontos!” diris la ombro, ombro, kaj ˆce ce tio li metis siajn piedojn kun la elegantaj elegantaj botoj forte premante premante sur la novan novan ombron, ombron, kiu kuˆ kuˆsis sis kiel hund hundoo anta˘ u la piedoj de la scienculo; li faris tion pro fiereco, a˘u eble li volis ligi gin ˆgin al si. La kuˆsanta santa ombro tamen sin tenis silente silente kaj trankvile, trankvile, por povi bone a˘ uskulti; uskulti; ˆgi gi kredeble anka˘ u volis scii, kiel ˆgi gi povus sin liberigi kaj fariˆgi gi propra sinjoro. ˆ vi scias, kiu loˆgis “Cu gis en la domo kontra˘ u ni?” demandi demandiss la ombro; ombro; “ˆgi gi estis la plej bela el ˆcio, cio, gi gî estis estis la poezio! poezio! Mi restis restis tie tri semajnojn, semajnojn, kaj tio estas estas tiel same, kiel kiel se oni vivus vivus tri mil jarojn kaj legus legus ˆciujn ciujn verk verkojn ojn poeziajn kaj sciencajn, — tion mi diras, kaj gi gî estas vero. Mi ˆcion cion vidis, kaj ka j

* La

ombro *

155

mi ˆcion cio n scias! sci as!”” “La poezio!” ekkriis ekkriis la scienculo, scienculo, “jes, jes, gi gî vivas sensociete en la grandaj urboj! La poezio! Jes; mi ˆgin gin vidis unu minuton, sed mi tiam estis ankora˘u ˆ staris dormanta! Gi staris sur la balkono balkono kaj lumis, lumis, kiel la nordlum nordlumo. o. Rakon Rakontu, tu, rakon rakontu! tu! Vi estis estis sur la balko balkono, no, vi eniris eniris tra la pordo, kaj kaj poste. poste. . . .” “Poste mi estis en la anta˘ uˆ ucambro,” câmbro,” plue rakontis rakontis la ombro. ombro. “Vi ofte sidis kaj penis rigardi en la anta˘ uˆ uˆcambron. cambron. Tie ne estis lumo, tie estis io kiel duonlumo; duonlumo; sed granda nombro da ˆcambroj cambroj tie estis unu post la alia kaj tra iliaj malfermitaj malfermitaj pordoj oni povis ilin vidi ˆciujn. ciujn. Tie jam estis tre lume, la grandega forto de la maro da lumo min certe mortigus, se mi alirus proksime al la fra˘ ulino; sed mi estis prudenta, mi ne rapidis, kaj tio estas bona!” ulino; “Kaj kion vi tie vidis, mia kara?” demandis la scienculo. “Mi vidis ˆcion, cion, kaj mi gin gîn rakon rakontos tos al vi; vi; sed. . . gi gî ne estas fiereco de mia flanko, flanko, tamen. tamen. . . kiel kiel homo libera, kaj ˆce ce mia instrui instruiteco teco,, ne parolan parolante te jam pri mia bona b ona situacio kaj riˆceco. ceco. . . mi kore dezirus, ke vi parolu al mi ne ‘mia kara’, sed ‘sinjoro!’ ‘sinjoro!’ ” “Pardonu, sinjoro!” diris la scienculo, “ˆgi gi estas nedetruebla malnova kutimo! timo! Vi estas tute prav prava, kaj de nu nun n mi jam memoros. memoros. Sed rakon rakontu tu al mi, sinjoro, sinjor o, ˆcion, cion, kion vi vidis!” ˆ “Cion!” diris la ombro, “ˆcar car mi ˆcion cion vidis kaj ˆcion cion scias!” scias! ” ˆ “Kian aspekton havis havis la ˆcambroj cambroj internaj?” internaj?” demandis demandis la scienculo scienculo “Cu tie estis e stis kiel en e n freˆsa sa arbaro ar baro?? ˆcu cu tie t ie estis es tis kiel ki el en sankta sankt a preˆ pr eˆ gejo ge jo?? ˆcu cu la ˆcamb ca mbro ro j estis kiel stelplena ˆcielo, cielo, kiam oni staras sur alta j montoj?” monto j?” ˆ tie estis!” diris la ombro, “Mi ja ne tute eniris, mi restis en la anta˘ “Cio ua ua ˆcambro, cambro, en la duonlumo, sed tiu loko estis tre bona, mi ˆcion cion vidis, mi ˆcion cion scias. Mi estis en la palaco de la poezio, en la anta˘uˆ uˆcamb ca mbro ro.” .” ˆ “Sed kion vi vidis? Cu tra la granda grand a j ˆcambro cambro j iris ir is ˆciuj ciuj dioj dio j de d e la l a antikva a ntikva tempo? tempo? ˆcu cu tie batalis batalis la antikv antikvaj herooj? ˆcu cu tie ludis gojaj gôjaj infanoj kaj rakontis siajn sonˆgojn?” gojn?” “Mi diras al vi, mi tie estis, kaj vi komprenos, ke mi ˆcion cion vidis, kion oni tie povi p oviss vidi! Se vi tien enirus, vi ˆcesus cesus esti homo, sed mi fariˆ gis gis homo, kaj samtempe mi ekkonis mian internan naturon, la parencecon kiun mi havas kun la poezio. Kiam mi estis ankora˘ u ˆce ce vi, mi pri tio ne pensis, pen sis, sed ˆciufo ciufo je, kiam la suno leviˆgis gis a˘ u malleviˆgis, gis, mi ˆciam ciam — vi certe ankora˘ u memoras — fariˆgis gis tiel mirinde granda; en la lumo do la luno mi estis preska˘ u ankora˘ u pli klara ol vi mem. Tiam mi ne komprenis komprenis mian naturon, nur en la anta˘ uˆ uˆcambr mb ro de la poezio mi ˆgin gin ekkonis, — mi fariˆgis g is homo! homo! Mi eliri eliriss el tie, tie, fariˆ fariˆ ginte ginte matura viro, sed vi jam plu ne estis en la varmaj landoj. Estante jam homo, mi nun hontis tiel iri, kiel mi iris; mi ne havis botojn, vestojn, la tutan homan ekstera ekste raˆˆon, kiu donas dona s al a l la l a homo lian signifon. signif on. Mi serˆcis cis lokon por min kaˆ kaˆsi, si, jes, al vi mi povas p ovas tion konfesi, ˆcar car vi artan ar tan sekreton sekre ton en nenia ne nia libro li bro malkaˆsos, sos, — mi min kaˆ kaˆsis sis sub su b la vesto de unu vendistino de sukerpanoj. La virino eˆc

* La

ombro *

156

ne scietis, scietis, al kia grava grava persono ˆsi si donis kaˆ kaˆsejon. sejon. Ne pli frue ol vespere mi eliris; mi kuradis sur la strato en la lumo de la luno, mi min eltiradis la˘u la muroj, muroj, tio estis tiel agrabla agrabla por mia dorso! dorso! Mi kuris supren supren kaj malsupr malsupren, en, rigardis rigardis tra la plej altaj fenestroj en la ˆcambrojn cambrojn kaj sur la tegmentojn, tegmentojn, mi rigardis, kien neniu povis rigardi, kaj mi vidis, kion neniu alia vidis, kion neniu alia devis vidi. La mondo, por diri la veron, veron, estas sufiˆ ce ce malbona! Mi ne volus esti homo, se nur ne regus la malsaˆga ga kredo, ke esti homo havas ian gravan gravan signifon! Mi vidis la plej nekredeblajn nekredebla jn afero jn ˆce ce virinoj, virino j, kiel anka˘ u ˆce viro vir o j, ˆce ce gepatr gep atroo j kaj ˆce ce la dolˆcaj ca j anˆ gelaj infanoj; mi vidis, kion neniu homo gelaj devus scii, kion tamen ˆciuj ciuj tiel volus scii — la malbonaˆon on ˆce ce la najbaro naj baroj. j. Se mi skribus gazeton, kiom da legantoj gi gî ricevus! ricevus! Sed mi skribis skribis tuj al la interesataj persono j mem, kaj teruro t eruro ekregis en ˆciuj ciuj urbo j, en kiujn mi venis. Oni min timis, kaj oni penis p enis plaˆci ci al mi. La profesoro j faris min profesoro, la tajloroj donis al mi novajn novajn vestojn, vestojn, tiel ke mi ilin havas havas en sufiˆ ca ca kvanto; kvanto; la monfaristoj faris monon por mi, kaj la virinoj diris al mi, ke mi estas bela. — Per tio mi fariˆgis gis la homo, kiu mi estas, kaj nun mi diras al vi adia˘ u! u ! Jes estas mia karto, mi loˆgas gas sur la Suna Flanko, Flanko, kaj en pluva pluva vetero vetero mi ˆciam ciam estas hejme!” Dirinte tion, la ombro foriris. “Mirinde!” diris la scienculo. Pasis kelke da jaroj, kaj unu tagon la ombro subite denove venis. “Kiel vi fartas?” li demandis. “Ha! “Ha!”” diri diriss la scienc sciencul ulo, o, “mi “mi skri skriba bass pri la vero, ero, la belo kaj la bono, sed por p or tia j aferoj afe roj ˆciu ciu orelo ore lo estas surda; mi tute malesperas, ˆcar car tio t io min tre doloras.” “Mi el nenio faras al mi ˆcagrenon!” cagrenon!” diris la ombro, ombro, “kaj tial mi grasiˆ gas, kaj ˆci ci tio devas devas esti la celo de ˆciu ciu prudenta prudenta homo. Vi gis gîs nun ankora˘ u ne scias scias vivi en la mondo. Vi ankora˘ ankora˘ u tute perdos la sanon. Vi devas devas veturi! veturi! Mi en la somero faros veturon, ˆcu cu vi volas min akompani? akompani? Mi deziras havi ˆ estus vojkamaradon, — ˆcu cu vi volas kunveturi en karaktero de mia ombro? Gi por mi granda plezuro havi vin apud mi; mi pagos la koston de la vojaˆ go.” go.” “Tio estas jam malmodesteco neniam a˘ udita!” diris la scienculo. udita!” “La˘ u tio, kiel oni ˆgin gin prenas! prenas!”” diris diris la ombro. ombro. “Vojaˆ “Vojaˆ go go redonos al vi la fortojn. Se vi volas esti mia ombro, mi prenos sur min la tutan koston de la vojaˆ go.” go.” “Jam tro senhonte!” diris la scienculo. “Sed “Sed la mondo mondo jam estas estas tia!” tia!” diri diriss la ombro, ombro, “kaj “kaj tia tia gi gî rest restos! os!”” Kaj kun tiuj ˆci ci vortoj la ombro foriris. fo riris. La scienculo fartis tute ne bone; zorgoj kaj suferoj lin turmentis, kaj tio, kion li parolis pri la vero kaj bono kaj belo, estis preska˘ u por ˆciuj ciuj kiel rozoj rozo j por bovo. Fine li efektive malsaniˆgis. gis. “Vi aspektas kiel ombro!” diris al li la homoj, kaj teruro atakis la scienculo cu lon n ˆce ce tiu ti u ˆci ci p enso en so..

* La

ombro *

157

“Vi “Vi dev devas nepre nepre veturi veturi en ban banlo lok kon!” on!” diri diriss la ombro ombro,, kiu kiu venis enis al li. li. “Nenio “Nenio alia alia restas! Mi vin kunprenos kunprenos pro malnov malnovaa konateco. konateco. Mi pagos la vojaˆgon, g on, kaj vi poste verkos priskribon de la vojaˆgo, g o, kaj en la vojaˆgo g o vi penos min amuzi. Mi veturas en banlokon, ˆcar car mia barbo ne volas kreski kiel gi ˆgi devus, tio anka˘u estas malsano, kaj barbon oni devas havi! Estu prudenta kaj akceptu mian proponon, ni ja veturos kiel kamaradoj.” Kaj ili veturis veturis;; la ombro nun estis sinjoro, sinjoro, kaj la sinjoro sinjoro estis estis ombro. ombro. Ili veturis kune. Sur ˆcevalo cevalo a˘ au˘ sur piedoj piedo j ili ˆciam ciam estis kune, flanko ˆce ce flanko, unu anta˘ u a˘u post la alia, la˘u la staro de la suno. La ombro sin tenis ˆciam ciam sur la flanko flanko sinjora sinjora,, kaj la sciencu scienculon lon tio malmu malmulte lte ˆcagrenis cagrenis;; li havis havis tre bonan koron kaj estis tre pacema kaj amikema, kaj tial li unu tagon diris al ˆ ni jam fariˆgis la ombro ombro:: “Car gis vojkamaradoj kaj krom tio ni de la infaneco ˆciam ciam estis kune, ni trinku nun porfratiˆ p orfratiˆ gon, kaj ni estu pli familiaraj unu kun gon, la alia.” “Vi esprimis vian penson,” diris la ombro, kiu nun ja estis efektive la sinjoro; “vi parolis rekte el la koro kaj bonintence, tial mi anka˘u parolos el la koro kaj egale bonintence. Vi, estante homo instruita, scias tre bone, kiel kaprica estas la naturo, Multaj homoj ne povas povas tuˆ tuˆseti seti malglatan malglatan paperon; aliaj per la tuta korpo ektremas, se oni gratas per karbo sur vitro; mi ricevas tian saman senton, se vi parolas al mi familiare; mi sentas min kiel alpremita al la tero, kiel se mi estus denove en mia anta˘ ua dependeco de vi. Vi vidas, ua ke tio ne estas fiereco, fiereco, sed sento. sento. Mi ne povas povas permesi, permesi, ke vi parolu parolu al mi familiare, mi mem tamen kun plezuro parolos kun vi senceremonie, kaj tiel mi almena˘ u duone plenumos vian deziron.” Kaj de tiu tempo la ombro sinjore paroladis kun sia estinta sinjoro. “Kia malaltiˆgo!” go!” pensis la scienculo, “ke “ ke mi devas lin respekti respekt i kiel sinjoron kaj li kun mi parolas tute senceremonie!” Sed vole-ne-vole li devis konsenti. Ili venis en banlokon, kie troviˆgis gis multaj multa j alilanduloj kaj inter ˆci ci tiuj t iuj unu u nu tre bela reˆgidino, gidino, kies malsano estis tio, ke ˆsi si tro bone vidis, ka j ˆci ci tio estas tre danˆ gera. gera. ˆ tuj ekvidis, Si ekvidis, ke la nova nova veninto veninto estas tute alia persono ol ˆciuj ciuj ceteraj. cetera j. “Li venis ˆci ci tien, por rapidigi rapidigi la kreskon de sia barbo; tiel oni diras, sed mi bone vidas la efektivan ka˘ uzon de lia veno, — li ne havas ombron.” uzon ˆ Si estis tre scivola, kaj tial ˆsi si sur la promenejo pr omenejo tuj komencis paroladon par oladon kun la alilanda sinjoro. Estante reˆ gidino, gidino, ˆsi si ne bezonis fari grandan ceremonion, kaj tial ˆsi si diris: “Via malsano estas tio, t io, ke vi ne havas ombron!” “Via reˆgidina gidina moˆsto sto jam komencis tute saniˆgi!” gi!” respondis la ombro. “Via konata malsano de tro bona vidado estas perdita; vi saniˆ gis: gis: mi havas ombron ˆ vi ne vidas la personon, kiu min ˆciam tute neordinaran. Cu ciam akompanas? akompanas? Aliaj homoj havas ombron ordinaran, sed mi ne amas aferojn ordinarajn. Kiel oni la vestojn de siaj servistoj servistoj faras el pli bona ˆstofo stofo ol oni portas mem, tiel mi donis al mia ombro la formon de homo, kaj, kiel vi vidas, mi eˆc donis

* La

ombro *

158

al gi gî apartan ombron. Tio estas vere io tre multekosta, sed mi amas vivi alie ol ˆciuj ci uj!” !” ˆ tiu banloko estas “Kiel! “Kiel!”” pensis pensis la reˆgidino, gidino , “ˆcu cu mi efektive efekt ive saniˆ s aniˆgis? gis? Ci vere por mia malsano la plej helpa! helpa! La akvo en nia tempo havas havas tre mirindajn fortojn. Tamen mi ne forveturos forveturos el la banloko, banloko, ˆcar car nun ˆci ci tie nur fariˆ gas gas interese. La alilandulo tre plaˆcas cas al mi. Ke nur lia barbo barb o ne kresku, ˆcar car tiam t iam li forveturos.” ˆ Vespere en la granda salono de baloj dancis la reˆ gidino gidino kun la ombro. Si estis malpeza, sed li estis ankora˘ u pli malpeza; tian dancanton dancanton ˆsi si ankora˘ ankora˘ u ˆ rakontis neniam havis. Si rakontis al li, el kiu lando ˆsi estas, kaj li konis konis la landon, li tie estis, sed ˆsi tiam ne estis en la patrujo. Li rigardis supre kaj malsupre malsupre tra la fenestroj kaj vidis multajn aferojn, kaj tial li povis respondi al la reˆ gidino gidino kaj rakonti r akonti al ˆsi si tia jn afero afe rojn, jn, ke ˆsi si forte for te miregis. mire gis. Li devis estis la plej saˆ gega gega ˆ homo sur la tuta tero. Si ricevis grandan respekton por lia vasta sciado. Kiam ili post tio denove denove dancis kune, ˆsi si enamiˆ gis je li, kion la ombro bone gis ˆ vidis. Ce la sekvanta sekvanta danco la konfeso de ˆsia sia amo troviˆ gis gis jam sur ˆsia sia lango, lango , sed ˆsi estis est is ankora anko ra˘ u˘ tiel prudenta, ke ˆsi si ekpensis ekp ensis pri sia lando kaj regno kaj pri la multo da homoj, homo j, kiujn ˆsi si estis iam regonta. “Saˆ ga ga homo h omo li estas!” estas !” ˆsi si diris dir is al si mem, “tio estas bona; kaj li dancas belege, tio anka˘ u estas bona; sed egale grava grava demando estas, ˆcu cu li estas sufiˆce ce instruita. Mi provos lin ekzameni.” Kaj ˆsi komencis proponadi al li demandojn pri la plej malfacilaj afero j, pri kiuj ˆsi si mem ne povus p ovus respondi; respo ndi; kaj la ombro faris mirigitan mienon. ˆ “Ci tion vi ne povas respondi!” diris la reˆgidino. gidino. ˆ tion mi sciis ankora˘u estan “Ci estante te en la lernej lernejo! o!”” diri diriss la ombro ombro;; “mi “mi pensas, pen sas, ke ˆci ci tion eˆc mia ombro tie ˆce ce la pordo po rdo povus respondi.” resp ondi.” “Via ombro!” ekkriis la reˆgidino, gidino, “tio estus tre mirinda!” “Mi ne diras certe, ke gi gî povos,” p ovos,” diris la ombro, “sed tiel mi supozas, sup ozas, ˆcar car ˆgi gi ja tiel longe min akompanis kaj a˘udis, udis, mi tiel supozas! supozas! Sed permesu, permesu, via reˆgidina gidina moˆsto, sto, sciigi vin, ke gi gî estas tiel fiera kaj volas, ke oni gin gîn rigardu kiel homon; ke por teni ˆgin gin en bona humoro, kaj tia ˆgi gi devas esti, por doni bonajn respondojn — oni devas paroli al gi gî tute kiel al homo.” “Tia fiereco fie reco plaˆcas cas al a l mi!” diris la reˆ gidino. gidino. Kaj ˆsi si iris al la instruita homo apud la pordo por do kaj parolis kun li pri la suno kaj la luno, pri la internaˆ internaˆo kaj la eksteraˆ eksteraˆo de la homo, kaj li respondis r espondis saˆ ge ge kaj bone. “Kia homo li devas esti, se li havas tian saˆgegan g egan ombro ombron! n!”” pensi pensiss la reˆgidino; gidino; “ˆgi gi estus efektiva beno por mia popolo kaj regno, se mi lin elektus por esti mia edzo. Mi tion faros!” La reˆgidino gidino kaj la ombro balda˘ u estis est is pretaj pret aj inter si, tamen ˆci ci tion neniu devis sciiˆgi, gi, gis gîs ili venos en la landon de la reˆ gidino, gidino, “Neniu, eˆc ne mia ombro!” diris la ombro, kaj ne sen ka˘ uzo uzo li tion diris. Balda˘ u ili venis en la landon, en kiu la reˆgidino gidino regis, kiam ˆsi si estis e stis hejme, hejme ,

* La

ombro *

159

“A˘uskult uskultu, u, amiko amiko!” !” diris diris la ombro al la scienculo scienculo,, “nun “nun mi fariˆ farigis gîs tiel feliˆca ca kaj multepova, multepova, kiel nur estas eble, tial mi volas anka˘ u por vi fari ion neordinaran. Vi ˆciam ciam loˆ gos gos ˆce ce mi en la palaco, palaco, vi veturo vetuross kun mi en mia propra reˆ ga ga kaleˆ aleˆso so kaj ricevos ricevos jaran pagon de centmil centmil ora j moneroj. Por tio vi devas devas permesi, ke ˆciu ciu kaj ˆcio cio nomu vin ombro. ombro. Ne diru, ke vi iam estis homo, kaj unu fojon en la jaro, kiam mi sidos sur la balkono en la lumo de la suno kaj montros montros min al la popolo, vi devos devos kuˆ kuˆsi si ˆce ce miaj piedoj kiel ˆ mi konfesas al vi, mi edziˆgos efektiva ombro. Car g os je la reˆ gidino; gidino; ankora˘ u hodia˘ u vespere ni festos la edziˆgon.” gon.” “Ne, “Ne, tio estas jam tro multe multe!” !” diris diris la sciencu scienculo, lo, “tion mi ne volas, volas, tion tion mi ne faros faros!! Tio Tio estus estus trompi trompi la tutan lando landon n kune kune kun la reˆ gidi gidino no!! Mi diros ˆcion, cion, ke mi estas la homo kaj vi estas nur ombro, kiu portas vestojn vestojn de homo!” “Neni “Neniu u al vi kredos kredos!” !” diri diriss la ombro. ombro. “Estu “Estu pruden prudenta ta,, a˘ u mi vokos la gardistojn!” “Mi iros rekte al la reˆgidino!” gidino!” diris la scienculo. — “Sed mi iros anta˘ue!” ue!” ekkriis la ombro, “kaj vi iros en malliberejon!” Kaj tien la scienculo efektive devis iri, ˆcar car la soldatoj soldato j obeis ob eis la ombron, sciante, ke la reˆ gidino gidino volas lin fari ˆsia si a edzo ed zo.. “Vi tremas?” tremas?” demandi demandiss la reˆ gidino, gidino, kiam la ombro eniris; “ˆcu cu io okazis al vi? ne malsaniˆgu gu hodia˘ u, kiam ni volas vespere festi nian edziˆ u, gon.” gon.” “Al mi okazis la plej terura afero; kiu povas okazi!” diris la ombro; “prezentu al vi — jes, tia malforta kapo de ombro ne povas longe sin teni — prezentu al vi, mia ombro freneziˆ gis, gis, gi ˆgi diras kaj ripetas, ke ˆgi gi estas la homo kaj mi — prezentu al vi — mi estas ˆgia gia ombro!” “Terure!” ekkriis la reˆgidino; gidino; “oni ˆgin gin ja enˆslosis? slo sis?”” “Kompreneble! Mi timas, ke gi gî jam neniam ricevos ree la prudenton!” “Malfeliˆca ca ombro!” o mbro!” rediris la reˆ gidino, gidino, “mi gin ˆg in tre beda˘ uras; uras; estus tre bonee por gi, bon gî, se oni gin ˆgin liberigus de gia gîa malfeliˆca ca vivo. Se mi bone b one pripensas, mi trovas, ke estas necese gin gîn senbrue tute forigi.” “Kvankam “Kvankam tio estus por p or mi tre dolora!” do lora!” diris la ombro, “ˆcar car gi gî estis fidela servanto!” servanto!” Kaj li ˆsajnigis, sajnigis, ke li gemas. gêmas. “Vi havas bonan karakteron!” diris la reˆgidino. gidino. Vespere la tuta urbo estis feste iluminita, la kanonoj tondris “bum!” kaj la soldatoj faris paradon. La reˆ gidino kaj la ombro eliris sur la balkonon, por gidino sin montri kaj ankora˘ u unu fojon ricevi la gojan gôjan kaj tondran tondran “vivu!” “vivu!” de la popolaj amasoj. La instruita homo nenion a˘ udis udis de la tuta goja gô ja kriado, kr iado, ˆcar car al a l lia vivo estis es tis farita fino.

* La

160

ombro *

3 9 3

FABELOJ

28

161

Maln Malno ova dom domo

n unu flanka strateto staris malnova, tre malnova domo; gi gî havis la aˆgon gon de preska˘ u tricent tricent jaroj. Tion oni povis legi ˆce ce la balkono, kie la nombro de la jaro estis eltranˆ eltra nˆcita cita kune kun tulipo tulip o j kaj volvaˆ volvaˆoj o j ˆce ce lupolo. Tie troviˆgis gis tuta j versoj verso j en antikva antikva literformo, literfor mo, kaj super ˆciu ciu fenestro fenest ro en la balkono estis eltranˆcita cita karikatura karikatura vizaˆ go. g o. Un Unu u etaˆ etaˆ go go multe elstaris super la alia, kaj tute sub la tegmento troviˆgis gis plumba defluilo, kiu en sia fluo havis ornamon en formo de kapo de drako. La pluva akvo devis eliri el la buˆso so de la drako, dra ko, gi gî tamen tame n eliradis tra la ventro, ˆcar car La L a defluilo deflu ilo havis truon. t ruon. ˆ Ciuj aliaj domoj de la strato estis novaj kaj elegantaj, kun grandaj fenestraj vitroj kaj glataj muroj, oni povis bone vidi, ke kun la malnova domo ili volas havi neniajn rilatojn. Ili certe pensis: “Kiel longe ankora˘ u tiu malnova domaˆ d omaˆco co staros staro s ˆci ci tie ˆce ce la strato stra to kiel spektaklo spe ktaklo por ˆciuj? ciuj? Krom tio la balkonaˆ balkonaˆo elstaras tiel forte anta˘ uen, uen, ke ˆciuj ciuj kiuj rigardas el niaj fenestroj, sur tiu flanko flanko ne havas havas perspektivon. perspektivon. La ˆstuparo stuparo la˘ u sia larˆgeco geco similas al ˆstuparo stupa ro de kastelo kaj la˘ u sia alteco al ˆstuparo stuparo de preˆ geja geja turo. La fera balustrado aspektas kiel la pordo de tomba arkaˆ arkaˆo o kaj krom tio gi ˆ havas ankora˘ u latunajn butonojn. Tio montras malbonan guston!” ˆ Guste kontra˘ ue ue ˆce ce la strato anka˘ u staris novaj kaj belaj domoj, kaj ili pensis kiel la aliaj; sed ˆce ce la fenestro sidis malgranda malgr anda knabo kun freˆsaj sa j ruˆ r uˆ gaj ga j

* Malnova

domo *

162

vangoj, kun helaj, hela j, radiantaj radiantaj okuloj, kaj al li tiu malnov malnova domo plaˆcis cis plej multe, kiel en la lumo de la suno, tiel anka˘u en la lumo umo de la lun uno. o. Kaj kiam li rigardis la muron kontra˘ ue, u e, de kiu kiu defal defalis is la kalk alko, tiam tiam li povi poviss sidi longe kaj per sia vigla imago prezenti al si la plej strangajn bildojn pri tio, kiel la strato anta˘ue ue kredeble aspektis kun siaj ˆstuparoj, stuparo j, balkonaˆ balkonaˆoj o j kaj pintaj frontonoj, En sia spirito li povis vidi soldatojn kun halebardoj kaj tegmentajn defluilojn, kiuj etendiˆ gis g is en formo formo de drakoj drakoj kaj serpen serpentoj. toj. La domo estis tiel bona ˆguo g uo por la okuloj! okuloj! Tie Tie en la domo domo loˆ gis gis maljuna viro; kiu ˆciam cia m ankora anko ra˘ u˘ portis la malnovamodajn gisgenuajn gîsgenuajn pantalonojn, pantalonojn, surtuton kun grandaj latunaj butonoj kaj perukon, pri kiu oni povis tuj vidi, ke ˆgi gi ˆ estas vera peruko p eruko.. Ciumatene, venadis al li maljuna homo, por ordaranˆ gi gi kaj plenumi la irkomisiojn, krom tio la maljuna viro en la ˆgisgenuaj gisgenuaj pantalonoj estis tute sola en la malnova domo. De tempo al tempo li aliradis al la fenestro kaj elrigardadis, elrigardadis, kaj la malgranda malgranda knabo kapsalutadis apsalutadis lin, kaj la maljuna viro resalutadis per la kapo. En tia maniero ili anta˘ ue ue konatiˆ konatiˆ gis gis inter si kaj poste fariˆgis gis amikoj, kvankam ili neniam parolis unu kun la alia, sed tio estis ja ne grava. La malgranda knabo a˘ udis, ke liaj gepatroj diris: “La maljuna homo en udis, tiu domo estas tre bonstata, sed li vivas tiel terure solece!” Unu dimanˆcon con la malgranda malgranda knabo envolvis envolvis ion en pecon da papero iris malsupren malsupren anta˘ u la pordon, kaj kiam preteriris la maljuna homo, kiu plenumadis madis la irkomi irkomisiojn, siojn, li diris al li: “A˘ uskultu, uskult u, ˆcu cu vi volas alporti alp orti ˆci ci tion de mi al la maljuna homo tie? Mi havas havas du stanajn soldatojn, ˆci ci tio estas unu el ili; li havu ˆgin, gin, ˆcar car mi scias, ke li estas tiel tute sola!” La vizaˆgo go de la maljuna homo subite fariˆ gis tute gaja, li movetis la kapon gis kaj forportis la stanan soldaton en la malnovan domon kontra˘ ue. ue. Balda˘ u de tie venis la demando, ˆcu cu la malgranda knabo kna bo ne dezirus mem fari tie viziton. Li ricevis por tio la permeson de siaj gepatroj, kaj tiamaniere li venis en la malnovan domon. La latunaj butonoj ˆce ce la balustrado balustrado de la ˆstuparo brilis multe pli forte ol ordinare; oni povus supozi, ke ili estas frotpurigitaj por la honoro de la vizitanto; vizita nto; kaj ˆsajnis, sa jnis, ke la skulptita skulpt itajj trump t rumpetist etistoo j — ˆcar car ˆce ce la pordo p ordo troviˆ gis gis trumpetistoj — blov blovas per ˆciuj ciuj fortoj, almena˘ u iliaj vangoj aspektis multe pli plenblovitaj ol anta˘ue. ue. Ili trumpetis: “Tratteratra! La malgranda knabo venas venas!! Tratterat ratteratra! ra!”” kaj tiam tiam la pordo p ordo malferm malfermiˆ iˆ gis. g is. La tuta korid koridoro oro estis pendkovrita pendkovrita per malnov malnovaj portretoj, kavaliroj avaliroj en armaˆ armaˆo kaj virinoj en silkaj silkaj vestoj. La armaˆ armaˆoj oj kraktintis kraktintis kaj kaj la silkaj silkaj vestoj brue susuris! susuris! Poste Poste montriˆ gis gis ˆstuparo, stupa ro, kiu kondukis multe da ˆstupo stup o j supren, supre n, kaj kelke da ˆstupo stup o j ˆ estis tre ruina, ˆcie malsupren, kaj jen oni staris sur balkono. Gi cie montriˆ gis gis grandaj grandaj truoj kaj longaj longaj fendoj, fendoj, el kiuj kiuj kreskis kreskis herbo kaj folioj, folioj, ˆcar car la tuta balkono kaj la muroj al la flanko de la korto estis kovritaj de tiom multe da herbo, ke ˆcio cio aspektis kiel gardeno, gârdeno, kvank kvankam am tio estis nur balkono. balkono. Tie

* Malnova

domo *

163

staris malnov malnovamodaj florpotoj, kiuj prezentis prezentis vizaˆ gojn gojn kun azenaj oreloj; oreloj; sed la floroj estis tute lasitaj al si mem kaj kreskis sovaˆge. ge. En unu poto troviˆgis gis diant di antoo j, elˆ e lˆsoviˆ sov iˆgintaj gintaj ˆciuflanken, ciuflanken, trunkido trun kido apud ap ud trunkido, t runkido, kaj ili sciigadis tute klare: “La aero min karesis, la suno min kisis kaj promesis al mi por dimanˆco co malgrandan floron, malgrandan floron por dimanˆco!” co!” De tie oni iris en ˆcambron, cambron, kies muroj estis kovritaj kovritaj per porka porka ledo. Oraj floroj presitaj sur gi, ˆgi, prezentis preze ntis agrablan agra blan vidaˆon. on. “Oritaˆo forviˆsiˆgas, Porka led’ ne detruiˆgas!” gas!” parolis la muroj. En la ˆcambro cambro staris stari s brakseˆ braks eˆ goj kun altaj skulptitaj dorsoj kaj kun brakoj goj sur amba˘ u flank flankoj. oj. “Sid “Sidiˆ iˆ gu! g u! sidi sidiˆˆgu!” g u!” ili ili paroli parolis. s. “Ho, “Ho, kiel kiel krak krakas en mi interne! Balda˘ u mi kredeble anka˘ u ricevos ri cevos poda p odagron gron,, kiel kie l la malnova ˆsranko! sranko! Podagron en la dorso, ho!” Post tio t io la malgranda malgr anda knabo knab o eniris en iris en e n la balkonaˆan an ˆcambron, cambron , en kiu sidis si dis la maljuna viro. “Koran “Koran dankon dankon pro la stana soldato, soldato, mia malgranda malgranda amiko!” amiko!” diris diris la maljuna viro, “kaj dankon pro tio, ke vi venis al mi!” “Dank “D ank’, ’, dank’!” dank’!” a˘ u “Krak’, krak’!” ekbruis ˆciuj ciuj mebloj; ili estis en tia granda nombro, ke por rigardi la malgrandan knabon, ili unuj al la aliaj preska˘ u baris la vojon. Meze sur la muro pendis portreto de bela juna kaj vivema virino, sed en kostumo de la tempoj de la praavoj, kun pudritaj haroj kaj rigida tola jupo. ˆ ne diris Si diris “dank”’ “dank”’ nek “krak”’ “krak”’ , sed ˆsi si rigardi rigardiss la knabon knabon per tre mildaj mildaj okuloj, kaj la knabo tuj demandis la maljunan maljunan viron: “Kie vi prenis ˆsin?” sin?” “De la malno malnov vaˆisto isto tie!” tie!” diris diris la maljun maljunaa viro. viro. “Tie “Tie pendas pendas ankora˘ ankora˘ u multe da bildoj; neniu ilin konas a˘u interesiˆgas gas pri ili, ˆcar car la persono j, kiujn ili prezentas, prez entas, ˆciuj ciuj estas e stas enterigitaj; sed en anta˘ ulonga ulong a temp t empoo mi ˆci ci tiun konis, nun ˆsi si estas mortinta kaj jam de duono da jarcento ˆsi si plu ne ekzistas sur la tero.” Sub la portre portreto to pendi pendiss en kadro adro kaj sub sub vitro vitro velki elkint ntaa florbu florbuke kedo; do; gi ˆ verˆsa sa jne jn e anka˘ an ka˘ u havis la aˆgon gon de duono da jarcento, tiel malnova gi ˆgi aspektis. La pendolo ˆce ce la granda horloˆ go iradis tien kaj reen, la montriloj rondiradis, go kaj ˆcio cio en la ˆcambro cambro maljuniˆ maljun iˆ gadis gadis ˆciam ciam pli kaj pli, pli, sed la tempo tempo fluis fluis ne rimarkate de ili. ˆ mi hejme oni diras,” komencis denove la malgranda knabo, “ke vi “Ce vivas vivas terure solece!” solece!” “Ho,” “Ho,” li respondi respondis, s, “la malno malnov vaj pensoj kaj ˆcio, cio, kion kion ili vekas vekas en mia animo venas kaj vizitas min, kaj nun vi ja anka˘ u venis! Mi fartas tre bone!” Li prenis de la breto bildolibron. Kiom! multe oni povis tie vidi! Longaj procesioj, plej strangaj kaleˆ aleˆsoj, soj, kiuj en nia tempo jam de tre longe malaperis

* Malnova

domo *

164

sur la stratoj; ludkartoj, sur kiuj la bildoj prezentis soldatojn kaj urbanojn kun flirtantaj standardoj; la bildoj de la tajloroj estis kun tondilo, kiu estis tenata de du leonoj, kaj la bildoj de la botistoj havis ne boton, sed aglon kaj ankora˘ u dukapan, ˆcar car la botisto j devas ˆcion cion havi tiel, ke ili povu diri: tio estas paro. Ho, kia bildolibro ˆgi gi estis! La maljuna viro iris en la apudan ˆcambron, cambron, por preni konfitaˆ konfitaˆon, pomojn pomo jn kaj nu nuks ksojn; ojn; por malgra malgranda nda knabo tie tie en la maln malnov ovaa domo domo tute tute ne estis estis malbone. “Mi ne povas povas elteni!” elteni!” subite subite diris la stana stana soldato, soldato, kiu staris staris sur la kokomodo; “ˆci ci tie estas tiel solece kaj malgaje; malga je; ne, kiam oni alkutimiˆ alkut imiˆ gis gis al familia vivo, oni tute ne povas alkutimiˆgi gi al la timvek timvekanta anta silento silento en ˆci ci tiu domo! Mi ne povas povas tion elteni! elteni! La tago pasas pasas tiel malrapide malrapide kaj la nokto nokto ankora˘ ankora˘ u ˆ tie tute ne estas pli malrapide. Ci estas tiel, tiel, kiel kiel tie ˆce ce vi, kie via patro kaj via patrino tiel vigle babilas kaj kie vi kun viaj karaj gefratoj faras tiel belan ˆ vi pensas, ke iu dobruegadon. Ho, kiel solece estas esta s ˆce ce la maljuna viro! Cu ˆ vi pensas, ke li ricevas karesajn rigardojn a˘ nas al li kison? Cu u kristnaskan arbon? Lin atendas ankora˘ u nur malvarma tombo! Mi ne povas tion elteni!” “Vi “Vi ne devas devas preze prezen nti al vi vian situa situaci cion on en tia tia nigra nigra koloro koloro!” !” diri diriss la malgranda knabo; “al mi ˆsajnas, sa jnas, ke ˆci ci tie estas tre bele, des pli ke ˆciuj ciuj malnovaj malnovaj penso j kaj ˆcio, cio, kion ili vekas en la animo de la maljuna viro, venas vizite!” “Sed ilin mi ne vidas kaj ne konas!” diris la stana soldato; “mi ne povas elteni!” “Vi devas!” respondis la malgranda knabo. La maljuna viro aperis nun denove kun plej gaja vizaˆgo; go; kun plej bona konfita konfitaˆˆo, kun pomoj kaj nuksoj, nuksoj, kaj tial la malgranda malgranda knabo plu ne pensis pri la stana soldato. Feliˆ ca ca kaj kontenteg kontentegaa la malgranda malgranda knabo venis venis hejmen. Tagoj kaj semajnoj pasis de tiu tempo, kaj al la malnova domo kaj el la malnova domo oni amike kapsalutadis sin reciproke; poste la malgranda knabo denove tien venis. La skulptitaj trumpetistoj trumpetis: “Tratteratra! la malgranda knabo venis venis!! trattera tratteratra! tra!”” La glavoj glavoj kaj armaˆ armaˆoj sur la portretoj portretoj de la prapatroj prapatroj kraktintis, la silkaj vestoj brue susuris, la porka ledo babilis, kaj la malnovaj seˆgoj goj havis havis artrito artriton n en 1a dorso: dorso: “Aj!” “Aj!” Estis Estis tute tiel same, same, kiel la unuan unuan fojon, ˆcar car tie, en tiu domo, unu tago pasadis kiel la alia kaj unu horo kiel la alia. ˆ “Mi ne pov p ovas as elteni!” elteni!” diris diris la stana stana soldato, soldato, “mi ploris ploris per stano! stano! Ci tie estas estas tro malgaje! malgaje! Mi preferus preferus iri en militon militon kaj perdi la manojn kaj kaj la piedojn! piedojn! Tio almena˘ almena˘ u estus est us ˆsanˆ san go. gô. Mi ne povas povas elteni. elteni. Nun mi scias, scias, kion kion tio signifas, signifas, ricevi viziton de siaj malnov malnovaj pensoj kaj de ˆcio, cio, kion ili pov p ovas as veki veki en la animo. animo. Mi ricevis ricevis la viziton viziton de miaj pensoj, kaj vi povas povas kredi al

* Malnova

domo *

165

mi, ke tio por longa tempo ne donas plezuron. En la fino mi estis jam preta malsuprensalti de d e la komodo. Vin ˆciujn ciujn tie en la domo kontra˘ ue ue mi vidis tiel klare, kvaza˘ u vi efektive estus est us ˆci ci tie. Tio estis denove la dimanˆca ca mateno, kiun vi kredeble ankora˘ u memoras.

Vi, infano i nfano j, staris s taris ˆciuj ciuj anta˘ antau˘ la tablo kaj kantis la sanktan kanton; kiun vi kantas kantas ordinare ˆciumatene. ciumatene. Vi staris pie kun kunmetita j manoj, mano j, la patro pat ro kaj la patrino estis tiel same en solena spiritstato spiritstato kaj subite la pordo malfermiˆ gis, kaj oni enportis la malgrandan fratinon Marion, kiu ne havas ankora˘ u la aˆgon gon de du jaro j kaj ˆciam ciam dancas; danc as; kiam ˆsi nur a˘ udas iaspecan muzikon a˘ udas u kanton. Kvankam Kvankam oni penis deteni ˆsin sin de tio, ˆsi si tamen komencis danci, sed ˆsi si tute ne povis alkonformiˆgi gi al la takto; takto; ˆcar car la tonoj de la sankta sankta kanto anto estis estis tro tirata tirat a j. Tial ˆsi si staris star is anta˘ antaue u˘e sur unu piedeto kaj klinis la kapon tute anta˘ uen, uen, kaj poste sur la alia piedo denove klinante la kapon tute anta˘ uen, en , sed se d ˆcio ci o ˆci ci tio ne alakordiˆgis. gis. Vi ˆciuj ciuj staris staris tre serioze, serioze, kvank kvankam am tio estis por vi tre malfacila, sed mi interne devis tiel forte ridi, ke mi defalis de la tablo kaj batis al mi tuberon; kiun mi ˆgis gis nun ankora˘ u havas, havas, ˆcar car estis ne dece, ke mi ridis. Sed la tuta t utaˆˆo denove de nove pasas anta˘ u mi kune kun ˆcio, cio, kion mi depost tiam traviv travivis. is. Tio kredeble kredeble estas la malno malnov vaj pensoj kaj tio, tio, kion kion ili vek vekas en la

* Malnova

domo *

166

animo. Rakontu al mi, ˆcu cu vi dimanˆce ce ankora˘ ankorau˘ kantas? kantas? Rakon Rakontu tu al mi ion pri la malgranda Mario! Kaj kiel fartas mia kamarado, la alia stana soldato? Jes, li estas vere feliˆca! ca! Mi ne povas elteni!” ˆ vi “Vi estas fordonacita!” fordonacita!” diris la malgranda knabo; “vi devas devas resti. Cu ne povas tion kompreni?” La maljuna maljuna viro viro venis venis kun kesto, kesto, en kiu oni povis vidi multe: multe: tie estis dometoj el kreto kaj skatoloj de balzamo kaj malnovaj kartoj, tiel grandaj kaj tiel oritaj, oritaj, kiel kiel oni nun neniam neniam vidas vidas plu. La enhavon enhavon de granda granda kestoj oni trarigardis, kaj anka˘ u la fortepianon oni malfermis. La interna flanko de la kovrilo estis ornamita per pejzaˆgo, go, kaj nur ra˘ uke sonis la tonoj, kiujn la uke maljuna viro eligis; poste li malla˘ute ute kantetis por si mem iun kanton. “Jes, tion ˆsi kantis!” li diris, kaj ˆce ce tio li movetis la kapon al ˆsia sia portret por treto, o, kiun kiu n li aˆcetis cet is de d e la maln m alnova ovaˆˆisto, ist o, kaj ka j hele he le eklu e klumis mis ˆce ce tio t io la okulo oku lojj de la malj m aljuna una viro. “Mi volas volas en militon! militon! Mi volas volas en militon! militon!”” kriis kriis la stana soldato soldato tiel tiel la˘ute, ute, kiel li povis, p ovis, kaj li ˆetis etis sin rekte sur la plankon. Ha, kie li malaperis! La maljuna viro serˆcis, cis, la malgranda knabo serˆcis, cis, sed sed li malape malaperi riss kaj li resti restiss mala malaperi perint nta. a. “Mi lin lin jam trovo trovos! s!”” diri diriss la maljunulo, sed li neniam plu lin trovis, la planko havis tro multe da truoj kaj fendoj. La stana soldato falis tra fendon kaj kuˆ kuˆsis sis nun en nefermita nefermita tombo. La tago pasis, la malgranda knabo venis hejmen, kaj semajnoj post semajnoj pasis. La fenestroj fenestroj forte kovri kovriˆ gis gîs per glacio glacio.. La malg malgran randa da knabo devis longe sidi kaj vaporblovi sur la fenestrojn, por ricevi truon, tra kiu li povus rigardi al la malnova domo kontra˘ ue. u e. Tie la neˆgo go enpenet enp enetris ris en ˆciujn ciujn volv volvaˆojn kaj surskribo surskribojn: jn: la tuta ˆstuparo stuparo estis ulnoalte ulnoalte kovrita kovrita de neˆ go, kvaza˘ u neniu loˆgus g us en tiu domo. domo. Tie Tie efekt efektiv ivee neni neniu u loˆ logis, gîs, la maljuna viro mortis. Vespere anta˘ u la pordo haltis veturilo, kaj sur ˆgi gi oni lin en lia malvasta ˆcerko cerko forveturigis forveturigis en la kamparon, por ripozigi lin tie en lia hereda tombo. Tiel li nun veturis, veturis, sed neniu akompanis akompanis lin, ˆcar car ˆciuj ciuj liaj amikoj amikoj estis jam mortintaj. Nur la malgranda malgra nda knabo knab o ˆce ce la preterveturado de la veturilo sendis al ˆgi gi perfingra per fingran n kison. Kelke da tagoj poste en la malnova domo estis aranˆgita gita a˘ ukcia ukcia vendado. La malgranda knabo vidis el sia fenestro, kiel oni ˆcion cion forportis: forp ortis: la malnovajn kavalirojn kaj la malnovajn sinjorinojn, la florpotojn kun la longaj oreloj, la ˆ disiˆgis, malnovajn seˆgojn go jn kaj ka j la malnovajn malnovaj n ˆsranko sranko jn. Cio gis, unuj objektoj venis ˆ portreto, kiun li estis trovinta en unujn manojn, aliaj en aliajn manojn. Sia ˆce ce la malnova mal novaˆˆisto, ist o, migris mig ris return ret urnee al la malnova mal novaˆˆisto, is to, kaj tie gi gî restis res tis por po r ˆciam, cia m, ˆcar car neniu plu konis la virinon kaj neniu interesiˆ gis gis pri la malnova bildo. En la printempo printempo oni detruis la malnov malnovan domon mem, ˆcar car gi gî estis nur malnova malnova masonaˆo, o, kiel diris la homo j. El la strato stra to oni povis rigardi rekte en la ˆcambron cambron kun la porkled p orkledaa j tapet ta petoo j, kiuj k iuj estis deˆsirita sirita j en e n formo fo rmo de ˆcifono cifon o j;

* Malnova

domo *

167

la verdaˆo o de la balkono sovaˆ ge ge pendi pe ndiss ˆcirka˘ cir ka˘ u la falantaj trabo j. Tiel ˆcio cio tie estis ebenigita kun la tero. “Oni bone faris!” diris la najbaraj domoj. Sur la sama terpeco oni konstruis belan domon kun grandaj fenestroj kaj blankaj glataj muroj, sed en la anta˘ ua parto, kie estis starinta la malnova ua domo, oni aranˆgis gis malgrandan gardenon, gârdenon, kaj al la najbaraj muroj suprenvolviˆgis gis branˆ bra nˆcoj co j de sovaˆ gaj g aj vinberoj. La ˆgarden gar denon on ˆcirka˘ cir ka˘ uis uis fera krada barilo kun bela pordo, anta˘ u kiu la homoj ofte haltadis haltadis kaj kaj enrigard enrigardadis adis.. Amase Amase balanciˆgadis gadis la paseroj pasero j sur la vinberbranˆ vinberbra nˆcoj co j kaj babiladis inter si en sia lingvo tiel bone, kiel ili povis, sed ne pri la malnova domo, kiun ili plu ne memoris. Pasis multe da jaroj; el la malgranda knabo fariˆ gis gis viro, brava viro, kiu ka˘ u zadis al siaj gepatroj nur ˆgojon. uzadis g ojon. Li vivis vivis kun sia sia juna juna edzino edzino ankora˘ ankora˘ u la mielan tempon, kaj li enloˆgiˆ giˆgis gis kun ˆsi si en tiu domo, anta˘ u kiu troviˆgis gis la gardeno. ˆgardeno. Unu fo jon li staris apud ˆsi, kiam ˆsi si plantis simplan kampan floron, ˆ plantis ˆgin kiu ki u plaˆ pl aˆcis ci s al ˆsi. si . Si gin per sia propra malgranda mano kaj albatis la ˆ pikvundis teron per la fingroj. “Aj!” Kio tio estis? Si pikvundis sin. La pinto elstaris elstaris el la mola tero. Tio estis — jes, prezentu al vi! — tio estis la stana soldato, la sama, kiu iam perdiˆgis gis tie ˆce ce la maljuna viro, iom post iom traglitis tra trabo trab o j kaj rubo ru bo kaj dum multe da jaroj jaro j kuˆsis sis en la tero. te ro.

La juna virino viˆsis sis la soldaton anta˘ ue per verda folio kaj poste per sia ue delikata delikata poˆstuko, stuko, de kiu iris tre agrabla bonodoro; bono doro; la stana soldato havis havis la impreson kvaza˘ u li vekiˆgis gis el profunda sveno.

* Malnova

168

domo *

“Montru “Montru lin al mi!” mi!” diris, diris, la juna viro, ridis kaj kaj balanci balanciss la kapon. “La sama li kredeble certe ne estas, sed li rememorigas al mi historion, kiun mi havis kun stana soldato, kiam mi estis ankora˘ u malgran malgranda da knabo! knabo!”” Kaj li rakontis al sia edzino pri la malnova domo kaj la maljuna viro kaj pri la stana soldato, soldato, kiun li sendis al tiu, ˆcar car li estis tiel terure sola. Li rakontis tion tiel klarbilde, kvaza˘ u tio okazus nun anta˘ u iliaj okuloj, tiel ke ˆce ce la juna virino virino aperis en la okuloj larmoj pri malnova domo kaj la maljuna viro. “Estas “Estas tamen tamen eble, eble, ke tio estas estas la sama sama stana stana soldato soldato!” !” ˆsi si diris, “Mi konservos lin kaj konservos anka˘ u en la memoro me moro ˆcion, cion, kion vi rakontis al mi. Sed la tombon de la maljuna viro vi devas montri al mi!” ˆ liaj amikoj estis “Nu gin gîn mi ne konas,” li diris, “kaj neniu ˆgin gin konas! Ciuj mortintaj, neniu lin flegis, kaj mi estis ja malgranda knabo.” “Kiel terure ter ure sola li kredeble estis!” ˆsi si ekkriis. “Terure “T erure sola!” diris la stana soldato, soldato, “tamen estas tre bele, se oni ne estas forgesita!” “Tre “T re bele!” diris diris io tute apude apude de ili, ili, sed krom la stana soldato soldato neniu vidis, ke tio estis ˆcifono cifono de la porkleda tapeto. Sian tutan oritaˆ oritaˆon on gi ˆ perdis, gi ˆgi aspektis asp ektis kiel malseka tero, sed sian opinion ˆgi gi tamen konservis kaj esprimis gin: ˆgin: “Oritaˆo forviˆsiˆgas, Porka led’ ne detruiˆgas!” gas!” Sed la stana soldato tion ne kredis. 3 9 3

FABELOJ

29

169

Guto de akvo

i certe ja konas grandigan vitron, vitr on, rondan rond an vitron, kiu ˆcion cion faras centoble pli granda ol ˆgi gi estas en efektiveco? Se oni gin gîn prenas kaj tenas anta˘ u la okulo kaj rigardas tra ˆgi gi akvoguton el la lageto, tiam oni vidas pli ol milon da strangaj bestetoj, kiujn oni ordinare neniam vidas en la akvo, sed kiuj vere kaj efektive tie troviˆ gas. gas. Tio aspektas aspektas preska˘ preska˘ u kiel tuta telero plena de kraboj, kiuj rampas unuj sur kaj inter la aliaj kaj estas tiel manˆgegemaj, gegemaj, ke ili deˆsiras siras unuj al la aliaj la manojn mano jn kaj piedojn, angulojn kaj rondojn, kaj malgra˘ u tio ili estas siamaniere gajaj kaj viglaj. Nu, estis iam homo, kiun ˆciuj ciuj nomis Juko-Pik Juko-Piko, o, tiel li estis nomata. Li ˆciam ciam volis volis el ˆcio cio havi la plej bonan, kaj se li ne povis tion havi simple, li prenis gin gîn per pe r sorˆcado. cad o. Jen li sidas unu tagon kaj tenas sian grandigan vitron anta˘ u la okulo kaj rigardas akvoguton, akvoguton, kiun li prenis el strata marˆ ceto. ceto. Ha, kia baraktado baraktado tie ˆ estis! Ciuj milo j da infuzorioj infuzorio j baraktadis, saltadis, ˆcirka˘ cirka˘ uˆ uˆsirad sir adis is kaj ka j manˆ ma nˆgadis gadis unu la alian. “Sed tio estas ja tute abomenind ab omeninda!” a!” ekkriis ekkriis la maljuna Juko-Pik Juko-Piko; o; “ˆcu cu oni ne povas admoni ilin, ke ili vivu inter si en paco kaj trankvileco, kaj aranˆgi, g i, ke neni neniu u el ili miks miksu u sin sin en la afer aferojn ojn de la aliaj! aliaj!”” Li pensis pensis kaj kaj pensis, sed li ne trovis trovis rimedon, rimedon, kaj tial li devis sorˆci. ci. “Mi devas doni al ili koloron, koloron, por ke ili fariˆ gu gu rekoneblaj!” re koneblaj!” li diris, kaj li enverˆ enverˆsetis setis tre malgrandan guton da ruˆ gvinsimila gvinsimila fluidaˆ fluidaˆo en la akvoguton, akvoguton, sed tio estis plej bonspeca sango de d e sorˆcistino. cistino. Tiam ˆciuj ciuj tiuj strangaj stranga j besteto b estetojj en sia tuta korpo fariˆ fa riˆ gis rozkoloraj; la guto ricevis la aspekton de tuta urbo, sur kies stratoj svarmis nudaj sovaˆ gaj gaj homoj.

* Guto

170

de akvo *

“Kion vi tie havas?” demandis alia maljuna sorˆcisto, cisto, kiu ne havis nomon, en kio guste gûste konsistis lia bontoneco. “Se vi povos diveni, kio tio estas,” respondis Juko-Piko, “tiam mi ˆgin gin donacos al vi; sed oni ne povas tion facile diveni, se oni tion ne scias!”

La sorˆ sorˆcisto, cisto, kiu ne havis havis nomon ekrigard ekrigardis is tra la grandig grandigaa vitro. vitro. Tio aspektis efektive efe ktive kiel granda urbo, urb o, en kiu ˆciuj ciuj homoj homo j kuradis sen vestoj. Estis terure, sed ankora˘ u pli terure estis vidi, kiel unu pu puˆˆsas sas kaj frapas la alian, kiel ili reciproke sin pinˆcas cas kaj tiras, mordas kaj ˆsiras. siras. Kio estis malsupre, flugis supren, supren, kio estis supre, falis falis malsupren. malsupren. “Vidu, vidu! vidu! Lia kruro estas pli pli ˆ for!” longa longa ol mia! mia! Baf! Gin for! ” Jen estas est as unu, kiu hav h avas as malgrandan malgr andan elkres e lkreska kaˆˆon malanta˘ u la orelo, malgrandan senkulpan elkreskaˆ elkreskaˆon, sed gi gî doloras lin, kaj tial gi gî plu ne doloru. Kaj ili ekhakis lin kaj ˆsiris lin kaj formanˆ gis gis lin pro la malgranda elkreskaˆ elkreskaˆo. Jen unu sidis silente kiel juna knabino kaj deziris nur, ke oni lasu lin en trankvilo trankvilo kaj paco. Sed la juna knabino knabino nepre devis eliri, eliri, kaj ili tiris tir is ˆsin kaj disˆsiris sir is ˆsin sin kaj forman for manˆ gîs ˆsin si n. “Tio estas tre amuza!” diris la sorˆcisto. cisto. ˆ vi povas “Jes, sed kio tio estas la˘u via opinio?” demandis Juko-Piko. “Cu tion diveni?” “Tion “Tion oni vidas ja klare!” klare!” diris diris la alia. “Tio “Tio estas Kopenhago Kopenhago a˘ u ia alia granda urbo, ili ja ˆciuj ciuj estas egalaj unu al la alia. Granda urbo tio estas!” “Tio estas akvo el strata marˆceto!” ceto!” diris Juko-Piko. Juko-Piko. 3 9 3

FABELOJ

30

171

Feliˆ ca ca familio

hi tie en nia lando la plej granda verda folio certe estas la folio de lapo. lapo. Se oni tena tenass ˆgin gin anta˘ u sia korpo, ˆgi gi povas perfekte servi kiel anta˘ utuko, kaj se oni metas gin utuko, gîn sur la kapon, ˆgi gi en pluva vetero faras tiajn samajn servojn servojn kiel pluvombr pluvombrelo, elo, ˆcar car gi gî estas terure terure granda. granda. Neniam Neniam lapo kreskas sola, ne, kie unu kreskas, tie kreskas anka˘ u aliaj; gi ˆg i estas io belega, kaj la tuta belegaˆo o estas manˆ gaˆ gaˆo por p or limakoj. limako j. La grandaj grand aj blankaj limakoj, kiuj en la antikvaj tempoj prezentis amatan manˆgaˆ gaˆon de altklasa altkla sajj homoj kaj ankora˘ u nun en Italujo estas rigardataj kiel plezure uzata fasta manˆgaˆ gaˆo, o, bone bo ne laboris sur la lapo lap o j kaj diris: “He, kiel bongusta b ongusta gi gî estas!” est as!” ˆcar car ili rigardis ˆgin gin kiel la plej bongustan manˆgaˆ gaˆon; ili vivis de folioj de lapoj, kaj por tio la lapoj estis semataj. La afero estis en proksimeco de malnova kavalira bieno; kie oni plu, ne manˆgis g is limak limakojn ojn kaj kie kie ili ili tute tute elmo elmorti rtis; s; la lapoj lapoj tamen tamen ne elmor elmorti tis, s, ili ili kreskis kreskis kaj kreskis kreskis sur ˆciuj ciuj vojetoj kaj bedoj, oni tute plu ne povis helpi al si kontra˘ u ili, tie estis vera arbaro da lapoj. Tie a˘u alie staris sola pomarbo a˘ u ˆ estis prunarbo, sen tio oni neniam povus suspekti, ke tio estas gardeno. gârdeno. Cie lapoj, kaj tie loˆgis gis la du lastaj tre maljunaj limakoj. Kian aˆgon gon ili havis, ili mem ne sciis, sed ili ankora˘u tre bone memoris, ke estis iam multe pli da ili, ke ili devenas el familio, kiu enmigris el fremdaj landoj, kaj ke por ili kaj por iliaj samgentanoj estis plantita la tuta arbaro. Ekstere de la arbaro ili neniam estis; tamen al ili ne estis nesciate, ke en la mondo troviˆgas gas ankora˘ u io alia, alia, kio kio estas estas nomata nomata kaval avalir iraa bieno bieno.. Tie Tie supre oni estas kuirata, de kio oni fariˆ gas nigra, kaj poste oni estas metata gas sur arˆgentan gentan pladon; pladon; sed kio okazas okazas plue, tion ili ne sciis. sciis. Cetere, Cetere, kion tio signifas, signif as, esti e sti kuirata ku irata kaj kuˆsi si sur arˆgenta genta plado, p lado, tion ili ne povis prezenti preze nti al si, s i,

* Feliˆ ca ca

fami fa mili lio o *

172

sed ia neklara sento diris al ili, ke tio kredeble estas io belega kaj tre honora. Nek la majskaraboj, nek la bufoj a˘ u lumbrikoj, kiujn ili demandis pri tio, povis doni al ili informon pri tio, neniu el ili estis kuirita a˘u kuˆ k uˆsis si s sur s ur arˆ argenta gênta plado. La maljunaj blankaj limakoj estis la plej honorindaj en la mondo, kiel ili tre bone sciis; nur por ili ekzistis la arbaro, kaj la kavalira bieno ekzistis por tio, ke ili povu esti kuirataj kaj metataj sur arˆ gentan gentan pladon. Ili vivis viv is nun tre t re solece so lece kaj feliˆ fe liˆca, ca, kaj ˆcar car ili ne havis infano in fano jn, tial ili i li adoptis ado ptis malgrandan malgrandan simplan limakon, limakon, kiun ili edukis kiel sian propran infanon. La etulo tamen ne volis voli s kreski, kr eski, ˆcar car gi gî estis de tro malalta malalta deveno. deveno. Sed la maljunaj maljunaj limakoj, precipe la patrino, opiniis, ke ili tamen rimarkas ian pligrandiˆgon, gon, kaj la patrino petis la patron, ke se li ne povas vidi, li pripalpu la malgrandan konkon de la limako, kaj li pripalpis kaj trovis, ke la patrino estas prava. Unu tagon estis forta pluvo. “A˘uskultu, uskultu, kiel sur la lapoj frapas kaj pla˘udas!” udas!” diris la limako-patro. “Jen venas jam gufoj!” diris la limako-patrino. “Ili jam kuras malsupren la˘ulonge ulonge de la trunko! Vi vidos, kiel malseke ˆci ci tie fariˆ gos. gos. Mi estas tre ˆgoja, goja, ke ni posedas nian bonan domon kaj la etulo anka˘ u havas sian. Pri ni estas kompreneble pli p li bone b one zorgite ol pri pr i ˆciuj ciuj ceteraj cetera j kreita kr eitaˆˆoj, o j, ka j el e l tio oni povas vidi, ke al ni apartenas la regado en la mondo! De la momento de nia naskiˆ go go ni posedas domon, kaj la lapa arbaro estas plantita por ni! Mi volus nur scii, kiel malproksime ˆgi gi etendiˆgas gas kaj kio estas ekstere de ˆgi!” gi!” “Ekstere “Ekstere estas nenio!” nenio!” diris diris la limako-p limako-patro atro.. “Pli bone ol ˆce ce ni nenie nenie povas esti, kaj mi havas nenion por deziri!” “Jes,” diris la patrino, “mi volus veni en la kavaliran bienon, esti kuirata kaj metata sur arˆ gentan gentan pladon; tio estis la sorto de ˆciuj ciuj niaj nia j prapatroj, kaj vi povas kredi al mi, ke tio enhavas en si ion tute eksterordinaran!” “La kastelo eble ruiniˆgis,” gis,” diris la limako-patro, “a˘ u la lapa arbaro superkreskis ˆgin gin tiel, tiel, ke la homoj homoj ne povas povas plu eliri. eliri. Oni anka˘ anka˘ u tute ne bezonas rapidi, sed tio estas jam via naturo, vi ˆciam ciam rapidas tiel terure, kaj la etulo anka˘ u jam komencas tiel agi. En la da˘ uro de tri tagoj li ja suprenrampis la uro trunkon; mi ricevas kapturnon, kiam mi nur suprenrigardas al li!” “Ne insultu!” insultu!” diris diris la limako-p limako-patri atrino, no, “li rampas tiel singarde, singarde, li certe certe ankora˘ u havigos al ni gojon; gôjon; ni havas ja nenion alian, por kio ni povus vivi! ˆ vi ne opinias, Sed ˆcu cu vi pensis jam pri tio, kie ni prenos por li edzinon? Cu ke malproksime, malproksime en la lapa arbaro troviˆgas gas ankora˘ u iu el nia speco?” “Nigraj limakoj, mi opinias, kredeble troviˆgas gas en granda kvanto,” diris la maljunulo, “nigraj limakoj sen domo, sed ili malgra˘ u sia sintrotakseco apartena apartenass al la simpla simpla popolo. Ni tamen povas povas komisii komisii tion al la formikoj; formikoj; ili kuradas tien kaj reen, kvaza˘ u ili havus ian laboron; ili certe scias pri ia edzino por nia limaketo!”

* Feliˆ ca ca


173

“Vere, “Vere, mi scias scias pri un unu u plej bela!” diris diris unu formik formiko; o; “sed mi timas, timas, ke oni ne povos tion aranˆgi, gi, ˆcar car la afero koncernas reˆ gidinon!” gidinon!” ˆ “Tio ne malhelpas!” diris la gemaljunuloj. “Cu ˆsi si havas domon? dom on?”” ˆ havas palacon!” diris la formiko, “la plej belan formikan palacon kun “Si sepcent koridoroj.” koridoroj.” “Ne, mi tre dankas!” diris la limako-patrino, “ni ne volas, ke nia filo iru en formik formikan amason! amason! Se vi scias scias nenion nenion pli bonan, tiam ni nin turnos al la blankaj kuloj; ili flugadas malproksimen en pluvo kaj en suna lumo, kaj ili konas la lapan arbaron de interne kaj de ekstere!” “Ni havas edzinon por li!” diris la kuloj. “Cent homa jn paˆsojn soj n de ˆci ci tie sidas sur grosarbetaˆ grosarbetaˆo o malgranda malgranda limakino limakino kun domo; ˆsi si staras en la vivo vivo tute tut e sole, sol e, kaj ˆsi si havas sufiˆcan can aˆ gon, gon, por edziniˆgi. gi. Estas nur cent homa j paˆsoj so j de ˆci ci tie! ti e!”” “Bone, ˆsi si venu venu al li!” diris la gemaljunuloj; gemaljunuloj; “li havas havas lapan arbaron, kaj ˆsi si havas hava s nur unu arb ar b eta et aˆon! o n!”” Kaj oni venigis la malgrandan limakan fra˘ulinon. ulinon. Pasis Pasis ok tagoj ˆgis gis ˆgia gia alveno, sed tio guste gûste estis la plej eminenta; per tio ˆsi si pruvis, ke en ˆsi si fluas vera limaka sango. Post tio oni aranˆ gis gis la edziˆgan gan feston. feston. Ses lampiroj lampiroj lumis tiel bone, kiel ili povis; krom tio la soleno soleno pasis pasis tute silen silente, te, ˆcar car la maljunaj maljunaj limak limakoj oj ne povis povis toleri toleri bruon kaj gajec ga jecon. on. Sed anstata˘ anstata˘ ue la limako-patrino faris belan parolon; la patro ne povis; li estis tro emociita; kaj poste ili transdonis al ili kiel hered h eredaaˆon la l a tutan tut an lapan la pan arbar a rbaron on kaj ka j ripetis rip etis tion, kion ili i li ˆciam ciam diradis, dirad is, ke tiu arbaro estas la plej bona aˆo en la mondo, kaj ke ke ili vivos vivos honeste kaj estiminde estiminde kaj multobliˆ multobliˆ gos; tiam ili kaj iliaj infanoj iam venos en la palacon, gos; estos kuirataj gisnigre gîsnigre kaj metataj sur arˆ gentan gentan pladon. Post la fino de la parolo la gemaljunuloj rampis en siajn domojn kaj neniam neniam plu elvenis elvenis;; ili dormis. dormis. La juna limaka limaka paro regis regis en la arbaro kaj kaj ricevis grandnombran idaron, sed neniam oni ilin kuiris kaj neniam oni ilin metis sur arˆgentan gentan pladon; kaj de tio ili konkludis ke la palaco disfalis kaj ˆciuj ciuj homoj homo j en la mondo mortis; kaj ˆcar car neniu al ili kontra˘ uparolis, tio kompreneble estis rigardata kiel veraˆ veraˆo. La pluvo pluvo frapadis frapadis la lapajn lapa jn foliojn, por p or fari al ili tamburan muzikon, la suno lumadis, por aranˆgi g i por ili en la lapa arbaro maron da lumo, kaj ili estis tre feliˆ feliˆcaj, caj, kaj la tuta familio familio sentis sentis sin feliˆ feliˆca, ca, kaj tia gi gî efektive estis.

* Feliˆ ca ca

174


3 9 3

A ?

?

Fabeloj Libro 2

Recommend Documents