EVALUASI EVALUASI PROGRAM
UPAYA PENINGKATAN PENCAPAIAN ANGKA PEMERIKSAAN IVA IVA TEST DI PUSKESMAS KELURAHAN PELA MAMPANG II
Disusun Oleh : Eufra ufrasi siaa Vi Vi!a !a S" S"A
#$%$ #$%$"& "&& &"$'$ "$'$((
Oli)ia Suri!n*
#$%$"&&"++,(
Pe-.i-.in/ : Dr" 0r" Dhar-a Su!an!*1 MS
KEPANITERAAN KLINIK ILMU KEDOKTERAN KOMUNITAS2KESEHA KOMUNITAS2KESEHAT TAN MASYARAKA MASYARAKAT T PERIODE % APRIL +$&, +$&, 3 &$ 4UNI +$&, 5AKULT AKULTAS KEDOKTERAN KED OKTERAN UNIVERSIT UNIVERSI TAS TRISAKTI TRISA KTI 4AKARTA
KATA KATA PENGANTAR PEN GANTAR
Pu6i 0an s7u8ur 8a-i 9an6a!8an 8e ha0ira! Tuhan Yan/ Maha Esa 8arena a!as rah-a! rah-a! 0an hi0a7ah hi0a7ahN7 N7a1 a1 8a-i 8a-i 0a9a! 0a9a! -en7el -en7elesai esai8an 8an 9r*9* 9r*9*sal sal U9a7a U9a7a 9enin/ 9enin/8a! 8a!an an 9ena9aian an/8a 9e-eri8saan IVA IVA Test Test 0i 0i Pus8es-as Kelurahan Pela Ma-9an/ II" Pr*9*sal ini 0isusun un!u8 -e-enuhi salah sa!u s7ara! !u/as 8e9ani!eraan 8lini8 0i .a/ian Il-u Keseha!an Mas7ara8a! 0i Pus8es-as Kea-a!an Ma-9an/ Pra!a9an 9eri*0e % A9ril +$&, 3 &$ 4uni +$&," Ka-i .erhara9 9e-.ua!an e)aluasi 9r*/ra- ini 0a9a! 0i-anfaa!8an *leh Pus8es-as Kelurahan Pela Ma-9an/ II 0ala- -enin/8a!8an 0an -en7e-9urna8an 8iner6an7a sehin//a 0a9a! -en6a0i Pus8es-as !er.ai8 0i ;ila7ah Ma-9an/" Dala- -en/er6a8an !u/as ini1 8a-i .an7a8 -e-9er*leh .i-.in/an 0an 0*r*n/an 0ari .an7a8 9iha81 0an 0ala- 8ese-9a!an ini 8a-i in/in -en7a-9ai8an !eri-a 8asih 7an/ se.esar.esarn7a 8e9a0a : &" Dr" Dr" 0r" 0r" Dhar-a Dhar-a Su!an!*1 Su!an!*1 MS1sela8 MS1sela8u u 9e-.i9e-.i-.in .in/ / 0i Ke9ani!er Ke9ani!eran an Klini8 Il-u Keseha!an Mas7ara8a! 7an/ !elah rela -eluan/8an ;a8!un7a un!u8 -e-.eri .i-.in/an1 -asu8an 0an -*!i)asi 8e9a0a 8a-i a/ar 0a9a! -en7elesai8an e)aluasi 9r*/ra- ini" +" 0r" 0r" Ern7 Ern7 Mas7 Mas7i! i!ah ah11 sela sela8u 8u 8e9 8e9ala ala 9us8 9us8es es-a -ass 0an 9e-.i e-.i-. -.in in/ / 8a-i 8a-i 0i Pus8es-as Kelurahan Pela Pela Ma-9an/ II" %" Ke9a Ke9a0a 0a se-u se-uaa 9iha 9iha8 8 0i Pus8 Pus8es es-a -ass Kea Kea-a -a!a !an n Ma-9 Ma-9an an/ / Pra9 Pra9a! a!an an 0an 0an Pus8es-as Kelurahan Pela Ma-9an/ II 7an/ !elah -e-.an!u 0an -e-.i-.in/ 0ala- -en7elesai8an la9*ran ini" Ka-i -en7a0ari -en7a0ari .ah;a 0i 0ala- 9enulisan 9enulisan ini -asih !er0a9a! !er0a9a! .an7a8 .an7a8 8e8uran/an1 8e8uran/an1 *leh 8arena i!u 0en/an se/ala 8eren0ahan ha!i 8a-i -eneri-a se-ua saran 0an 8ri!i8an 7an/ -e-.an/un /una 9en7e-9urnaan !u/as 9r*9*sal ini"
4a8ar!a1 +< A9ril +$&,
Penulis LEMBAR PENGESAHAN
&
UPAYA PENINGKATAN PENCAPAIAN ANGKA PEMERIKSAAN IVA TEST DI PUSKESMAS KELURAHAN PELA MAMPANG II
Dia6u8an un!u8 -e-enuhi !u/as Ke9ani!eraan Klini8 =a/ian Il-u Keseha!an Mas7ara8a! Uni)ersi! as Trisa8!i Peri*0e % A9ril +$&, 3 &$ 4uni +$&, Di Pus8es-as Kea-a!an Ma-9an/ Pra9a!an1 4a8ar!a Sela!an"
Disusun *leh :
Eufra ufrasi siaa Vi Vi!a !a S" S"A
#$%$ #$%$"& "&& &"$'$ "$'$((
Oli)ia Suri!n*
#$%$"&&"++,(
4a8ar!a1 A9ril +$&,
Pe-.i-.in/ 5a8ul!as
Pe-.i-.in/ Pus8es-as
Dr" 0r" Dhar-a Su!an!*1 MS
0r" Ern7 Mas7i!ah
DAFTAR ISI
+
KAT KATA PENGANTAR"""""""""""""""""""""" PENGANTAR""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""" """""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""" """""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""" """"""""""""""""""""""""""""" """""""i LEM=AR PENGESAHAN"""""""""""""""""""""""""""" PENGESAHAN""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""" """""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""" """"""""""""""""""""""""""""""""""""""""""" """"""""""""""""""""ii ii DA5TAR DA5TAR ISI"""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""" ISI"""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""" """"""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""" """"""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""iii """""""""""""""""""""""""iii DA5TAR DA5TAR GAM=AR""""""""""""""""""""""""""""""""""""" GAM=AR"""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""" """""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""")i """"""""""""""""""""""""""""""""""""""""""")i DA5TAR DA5TAR TA=EL"""""""""""""""""""""""""""""""""""""""" A=EL""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""" """""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""" """"""""""""""""""""""""""""""""""""""" """"""""""""""""""""")ii """"")ii DA5TAR DA5TAR LAMPIRAN"""""""""""""""""""""""""""""""""""" LAMPIRAN""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""" """""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""" """""""""""""""""""""""""""""""""""""""""" """""""""""""""""""> > =A= I PENDAHULUAN""""""" PENDAHULUAN"""""""""""""""""""""""""""""" """""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""" """""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""" """"""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""& """""""""""""""""""""& &"& La!ar =ela8an/"""""""""""""""""""""""""""""""""""""""" =ela8an/""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""" """"""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""& """""""""""""""""""""""""""""""""& &"+ Peru-usan Masalah""""""""""""""""""""""" Masalah"""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""" """"""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""" """""""""""""""""""""""""""""""""""""""""" + &"% Tu6uan Dia/n*s!i8 K*-uni!as"""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""" K*-uni!as"""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""" + &"? Manfaa! E)aluasi Pr*/ra-""""""""""""""""""""""""""""""""""""""" Pr*/ra-"""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""" """""""""""""""""""""""""""""""""""""""+ """"""""""""""""+ =A= II TIN4AUAN PUSTAKA"""""""""""""""""" PUSTAKA""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""" """"""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""" """"""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""? """"""""""""""""""""""? +"& Kan8er Ser)i8s""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""" Ser)i8s"""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""" """""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""" """"""""""""""""""""""""""""""""? """""""""? +"&"& Definisi""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""" Definisi"""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""" """"""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""? """""""""""""""""""""""""""? +"&"+ E9i0e-i*l*/i""""""""""""""""""""""""""""""""" E9i0e-i*l*/i"""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""" """""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""@ """"""""""""""""""""""""""""@ +"&"% E!i*l*/i 0an 5a8!*r Pre0is9*sisi""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""" Pre0is9*sisi""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""@ "@ +"&"@ Pa!*fisi*l*/i""""""""""""""""""""""""""""""""""""""" Pa!*fisi*l*/i"""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""" """"""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""" """"""""""""""""""""""" " +"&"< Manifes!asi Klinis"""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""" Klinis"""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""" """""""""""""""""""""""""""""""" &$ +"&", S!a0iu-"""""""""""""""""""""""""""""""""""""" S!a0iu-""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""" """"""""""""""""""""""""""""""""""""""""""" """"""""""""""""""""""""""""" """""""""&& && +"&" Pene/ahan"""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""" Pene/ahan""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""" """"""""""""""""""""""""" """""""""&% """"""""" &% +"+ IVA IVA #Ins9e8si Visual 0en/an Asa- Ase!a!("""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""" +$ +"+"& Pr*/ra- Pela8sanaan"""""""""""""""""""""" Pela8sanaan""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""" """"""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""" """""""""""""""""""""""" +$ +"+"+ S7ara! IV S7ara! IVA A Test Test """""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""+& """""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""+& +"+"% Pela8sanaan""""""""""""""""""" Pela8sanaan"""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""" """""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""" """"""""""""""""""""""""""""""""""""""""""+& """""""""""""""""""+& +"+"? In0i8asi 0an K*n!rain0i8asi""""""""""""""" K*n!rain0i8asi"""""""""""""""""""""""""""""""""""""" """""""""""""""""""""""""""""""""""""""""" """""""""""""""""""""+@ ""+@ =A= III DAT DATA UMUM DAN KHUSUS PUSKESMAS""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""" PUSKESMAS""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""" %& %"& Da!a U-u-"""""""""""""""""""""""" U-u-""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""" """""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""" """"""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""%& """""""""""""""""""""""""%& %"&"& %"&"& Kea0aan Ge*/rafis 0an Lin/8un/an"""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""" Lin/8un/an"""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""" ""%& %"&"+ %"&"+ Da!a De-*/rafi"""""""""""""""""""" De-*/rafi""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""" """""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""" """"""""""""""""""""""""""""""""""" %+ %"+ Da!a Khusus"""""""""""""""""""" Khusus""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""" """"""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""" """"""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""" """"""""""""""""""""""""""" %, %
%"+"& %"+"& Se6arah Se6arah Pus8es-as""""""" Pus8es-as"""""""""""""""""""""""""""""" """""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""" """""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""" """"""""""""""""""""" %, %"+"+ %"+"+ Visi1 Visi1 Misi M*!* 0an Ke.i6a8an Mu!u"""""""""""""""""""""""""""""""""""""" """"""%, """""" %, %"+"% %"+"% Tin/8a!an Tin/8a!an S!ru8!ural Pus8es-as Kelurahan Pela Ma-9an/ II""""""% II"" """"% %"+"? %"+"? Ke!ena/aan Pus8es-as"""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""" Pus8es-as"""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""" %' %"+"@ Sarana 0an Prasarana"""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""%' %"+"< Mana/e-en Pus8es-as Kelurahan Pela Ma-9an/ II"""""""""""""""""""?$ %"+" %"+",S ,Se9 e9ul uluh uh Pen7 Pen7a8 a8i! i! Ter.an er.an7a 7a8 8 Di Pus8 Pus8eses-as as Kelu Kelurah rahan an Pela Pela Ma-9an/ II =ulan 4anuari 3Mare! Tahun Tahun +$&,""""""""""""""""""""""""""""?+ %"+" %"+" Pr*/ra- P*8*8 Pus8es-as"""""""""""""""""""""" Pus8es-as"""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""" """""""""""""""""""""""""""""""""""""""?% """""""""""""""?% %"+"' %"+"' U9a7a Keseha!an Ba6i. Pus8es-as""""""""""""""""""""" Pus8es-as"""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""?% """"""""""""""""""""""""""?% =A= =A= IV ANAL ANALIS ISIS IS MASA MASALA LAH1 H1 PEME PEMECA CAHA HAN N MASA MASALA LAH1 H1 DAN DAN MET METODE ODE DIAGNOSIS KOMUNITAS""""""""""""""""""""" KOMUNITAS"""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""" """"""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""" """""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""" @& ?"& Alur Pe-eahan Masalah"""""""""""""""""""""""" Masalah""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""" """""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""@& """"""""""""""""""""""""""@& ?"+ Keran/8a Pi8ir Masalah""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""" Masalah""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""" @% ?"% I0en!ifi8asi Ca8u9an Pr*/ra-""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""@? Pr*/ra-""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""@? ?"? Penen!uan Pri*ri!as Masalah""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""@? ?"@ Penilaian 9ri*ri!as -asalah"""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""" -asalah"""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""<& """""""""""""""""""""""""<& ?"< Uru!an Pri*ri!as Masalah""""""""""""""""""""""""" Masalah"""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""" """""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""<+ """"""""""""""""""""""""""<+ ?", Analisis Pen7e.a. Masalah""""""""""""""""""""""" Masalah"""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""" """"""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""" """""""""""""""""""""""" <% ?" Penen!uan Al!erna!if Pe-eahan Masalah"""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""<' ?"' Penen!uan Pri*ri!as Al!erna!if Pe-eahan Masalah"""""""""""""""""""""""""""""""""<' ?"&$ Daf!ar Al!erna!if Pe-eahan Masalah"""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""",$ Masalah"""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""",$ ?"&& Ranan/an Dia/n*s!i8 K*-uni!as""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""",+ ?"&+ Me!*0e Me!*0e Dia/n*s!i8"""" Dia/n*s!i8"""""""""""""""""""""""""""" """"""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""" """""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""" """"""""""""""""""""""""""""""" ,+ ?"&+"& ?"&+"& 4enis Da!a"""""""""""""""""""""""""""""" Da!a""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""" """""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""" """"""""""""""""""""""""""""""""",+ """""""""",+ ?"&+"+ ?"&+"+ Su-.er Da!a""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""" Da!a"""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""" """""""""""""""""""""""""""""""""""",+ """"""""""""",+ ?"&% L*8asi 0an Ba8!u"""""""""""""""""""""""""""""""" Ba8!u""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""" """"""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""" """""""""""""""""""""""""" "",+ ?"%"& ?"%"& L*8asi""""""""""""""""" L*8asi""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""" """"""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""" """""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""" """"""""""""""""""""""""""""" ,+ ?"%"+ ?"%"+ Ba8!u"""""""""""""""""""""""""""""""""""" a8!u""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""" """"""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""" """""""""""""""""""""""""""""""""" """""""""""" ,+ ?"&? Sa-9el Sa-9el Dia/n*s!i8 Dia/n*s!i8 K*-uni!as"""""""""""""""""""""""""" K*-uni!as""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""" """"""""""""""""""""""""""""""""""" """,% ?"?"& ?"?"& Kri!eria Kri!eria In8lusi In8lusi 0an E8s8lusi"""""""" E8s8lusi"""""""""""""""""""""""""""""""" """"""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""" """"""""""""""""""""""""""" ,% ?
?"?"+ =esar 0an Cara Pen/a-.ilan Sa-9el"""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""",% ?"&@ Analisis Analisis K*-uni!as""" K*-uni!as"""""""""""""""""""""""""" """""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""" """""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""" """"""""""""""""""""""""""""""""",@ """""""""",@ =A= V HASIL INTERVENSI INTERVENSI PENELITIAN""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""" PENELITIAN""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""" """""""""",, ,, @"&"& Pela8sanaan Pre-test Pela8sanaan Pre-test 0an Post-test........................ 0an Post-test........................................................ ................................ ,, @"&"+ Da!a Uni)aria! Res9*n0en"""""""""""""""""""""""""""""""""""""" Res9*n0en""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""" """"""""""""""""""""""""""""""", """""""", @"&"% Hasil Kuesi*ner Res9*n0en"""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""",' @"&"? Da!a =i)aria!""""""""""""""""""""""""" =i)aria!"""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""" """""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""" """"""""""""""""""""""""""""""""""""""""""$ """""""""""""""""""$ @"&"@ Ba;anara 0en/an Bar/a""""""""""""""""""""""""""""""""""""" ar/a"""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""& """"""""""""""""""""""""""""""""& @"&"@ Ba;anara Ba;anara 0en/an Ka0er""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""" Ka0er""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""" + @"+ In!er)ensi Ke/ia!an""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""" Ke/ia!an"""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""" """""""""""""""""""""""""""""""""""""""""" """""""""""""""""""""% ""% @"+"& Pen7uluhan 0an S*sialisasi""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""" S*sialisasi""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""" % @"+"+ Pe-.eri!ahuan Ke/ia!an""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""" Ke/ia!an""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""" % @"+"% In*)asi M*!i)asi"""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""" M*!i)asi""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""" """"""""""""""""""""""""""""""""""""""? """""""""""""""? =A= VI PENGABASAN1 PENGABASAN1 PENGENDALIAN DAN PENILAIAN KINER4A """"""""""""+ """""""" """"+ =A= VII KESIMPULAN DAN SARAN""""""""""""""""""""""""""""""""""""""" SARAN"""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""? """"""""""""""""""""""""""""""""? ,"& Kesi-9ulan"""""""""""""""""""""""""""""""""""""""" Kesi-9ulan""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""" """""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""" """"""""""""""""""""""""""""""""? """""""""? ,"+ Saran""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""" Saran"""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""" """""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""" """"""""""""""""""""""""""""""""""""""""" """"""""""""""""""? ? DA5TAR DA5TAR PUSTAKA""""""""""""""""" PUSTAKA"""""""""""""""""""""""""""""""""""""""" """""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""" """""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""" """""""""""""""""""""""""""""""""""""""'$ """"""""""""""""'$ LAMPIRAN"""""""""""""""""""""""""""""""""""" LAMPIRAN""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""" """""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""" """""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""" """"""""""""""""""""""""""""""""""'+ """""""""""'+
DAFTAR GAMBAR
@
Ga-.ar &" Kan8er Ser)i8s""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""? Ga-.ar +" Pa!*fisi*l*/i Kan8er Ser)i8s""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""' Ga-.ar %" 4a0;al Va8sinasi""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""" &< Ga-.ar ?" Ala! 0an .ahan 9a9 s-ear""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""" & Ga-.ar @" Pe-eri8saan Pa9 S-ear"""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""" &' Ga-.ar <"Pe-eri8saan 8*l9*s8*9i""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""+% Ga-.ar ," =i*9si ser)i8s""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""+? Ga-.ar " Pe!a Bila7ah Ker6a Pus8es-as Keluraha n Pela Ma-9an/ II"""""""""""""""""""""""%+ Ga-.ar '" Pira-i0a Pen0u0u8 Pus8es-as Kelurahan Pela Ma-9an/ II""""""""""""""""""""""%? Ga-.ar &$" Tin/8a! S!ru8!ural Pus8es-as Kelurahan Pela Ma-9an/ II""""""""""""""""""""""% Ga-.ar &&" Mana/e-en Pus8es-as""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""" ?$ Ga-.ar &+" Alur Pe-eahan Masalah""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""@& Ga-.ar &%" Fishbone .er0asar8an 9en0e8a!an s7s!e-"""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""" << Ga-.ar &?" P*h*n Masalah""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""<,
DAFTAR TABEL
<
Ta.le &" Definisi S!a/e 5IGO""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""&& Ta.el +" Re8*-en0asi s8rinin/ Pa9 S-ear"""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""&, Ta.el %" In0i8asi K*l9*s8*9i"""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""" +, Ta.el ?" Ga-.aran 8*l9*s8*9i a.n*r-al""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""" + Ta.el @" Pen0u0u8 Di Bila7ah Ker6a Pus8es-as Kelurahan Pela Ma-9an/ II =er0asar8an 4enis Kela-in"""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""%+ Ta.el <" Pen0u0u8 Di Bila7ah Ker6a Pus8es-as Kelurahan Pela Ma-9an/ II =er0asar8an Usia"""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""" %% Ta.el ," Pen0u0u8 Di Bila7ah Ker6a Pus8es-as Kelurahan Pela Ma-9an/ II =er0asar8an Ma!a Penaharian"""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""%? Ta.el " Pen0u0u8 Di Bila7ah Ker6a Pus8es-as Kelurahan Pela Ma-9an/ II =er0asar8an Tin/8a! Pen0i0i8an""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""%@ Ta.el '" Pen0u0u8 Di Bila7ah Ker6a Pus8es-as Kelurahan Pela Ma-9an/ II =er0asar8an A/a-a""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""%< Ta.el &$" 4u-lah 5asili!as Pen0i0i8an Di Bila7ah Ker6a Pus8es-as Kelurahan Pela Ma-9an/ II"""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""%< Ta.el &&" 4u-lah 5asili!as Keseha!an Di Bila7ah Ker6a Pus8es-as Kelurahan Pela Ma-9an/ II""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""%, Ta.el &+" 4u-lah 5asili!as U-u- Di Bila7ah Ker6a Pus8es-as Kelurahan Pela Ma-9an/ II"""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""%, Ta.el &%" 4u-lah Su-.er Da7a Manusia =er0asar8an Pr*fesi 0i Pus8es-as Kelurahan Pela Ma-9an/ II"""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""%' Ta.el &?"4u-lah Su-.er Da7a Manusia =er0asar8an Pen0i0i8an 0i Pus8es-as Kelurahan Pela Ma-9an/ II""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""" %' Ta.el &@"Ruan/ Pela7anan 0i Pus8es-as Kelurahan Pela Ma-9an/ II"""""""""""""""""""""""""?$ Ta.el &<" 4u-lah 9en0eri!a &$ 9en7a8i! !er.an7a8 0i Pus8es-as Kelurahan Pela Ma-9an/ II .ulan 4anuariMare! Tahun +$&,""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""?+ Ta.el &," Hasil Ke/ia!an Pela7anan KIA 0i Pus8es-as Pela Ma-9an/ II =ulan4anuari Mare! !ahun +$&,"""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""?? Ta.el &" Hasil Ke/ia!an Pela7anan K= 0i Pus8es-as Kelurahan Pela Ma-9an/ II .ulan 4anuariMare! !ahun +$&,""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""" ""?@
,
Ta.el &'" Hasil Ke/ia!an Pela7anan Gii 0i Pus8es-as Kelurahan Pela Ma-9an/ II .ulan 4anuariMare! !ahun +$&,""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""" ""?< Ta.el +$" Hasil Ke/ia!an P+ Diare Pus8es-as Kelurahan Pela Ma-9an/ II .ulan 4anuariMare!!ahun +$&,"""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""" ?< Ta.el +&" Hasil Ke/ia!an IVA Tes! Pus8es-as Kelurahan Pela Ma-9an/ II .ulan 4anuariMare!!ahun +$&,"""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""" ?, Ta.el ++" Hasil Ke/ia!an P+ T= =TA P*si!if Pus8es-as Kelurahan Pela II Ma-9an/ .ulan 4anuariMare! !ahun +$&,""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""" ""?, Ta.el +%" Hasil 8e/ia!an P+P I-unisasi Pus8es-as Kelurahan Pela Ma-9an/ II =ulan 4anuariMare! Tahun +$&,""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""? Ta.el +?" Hasil Ke/ia!an PSN .ulan 4anuariMare! !ahun +$&,""""""""""""""""""""""""""""""""""""?' Ta.el +@" Hasil 8e/ia!an Pr*-*si Keseha!an Pus8es-as Kelurahan Pela Ma-9an/ II 4anuariMare! +$&,"""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""@$ Ta.el +<" Masalah 9r*/ra- Pus8es-as Kelurahan Pela Ma-9an/ II .ulan 4anuari Mare! !ahun +$&,"""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""@? Ta.el +," Pr*/ra- 7an/ .elu- -ena9ai !ar/e! 0an -ele.ihi !ar/e! 0i Pus8es-as Pela Ma-9an/ II .ulan 4anuariMare! !ahun +$&,"""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""@@ Ta.el +" Pe-.a/ian In!er)al Kelas""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""" ""@< Ta.el +'" Penen!uan Nilai Tia9 Masalah =er0asar8an Kelas"""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""@, Ta.el %$" Penilaian Masalah =er0asar8an Ke/a;a!an"""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""@' Ta.el %&" Penilaian Masalah =er0asar8an Ke-u0ahan Dala- Penan//ulan/an"""""""""""<$ Ta.el %+" Kri!eria D #PEARL 5AKTOR(""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""<& Ta.el %%" Uru!an 9ri*ri!as .er0asar8an 9erhi!un/an Hanlon Kuan!i!a!if"""""""""""""""""""""""<+ Ta.el %?" Analisis Ke-un/8inan Pen7e.a. Masalah Ren0ahn7a Ca8u9an s8rinin/ 0iare 0ari 5a8!*r In9u!"""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""
Ta.el ?&" Ri;a7a! Per8a;inan Res9*n0en""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""",' Ta.el ?+" Ri;a7a! Keha-ilan Res9*n0en"""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""",' Ta.el ?%" Hasil Kuesi*ner Res9*n0en"""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""" ,' Ta.el ??" Da!a =i)aria!"""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""$
DAFTAR LAMPIRAN
La-9iran &" Pre Tes!""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""" '+ La-9iran +" P*s! Tes!""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""'@ La-9iran %" Leafle! IVA Test...................................................................................... .... ', '
La-9iran ?" Ku9*n IVA Test........................................................................................... '' La-9iran @" =r*sur Pe-.eri!ahuan"""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""" '' La-9iran <" 5*!* D*8u-en!asi"""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""" &$$
&$
BAB I PENDAHULUAN 1.1 Latar Belakang
Kan8er ser)i8s -eru9a8an 6enis 8an8er !er.an7a8 7an/ 0i!e-u8an *leh Ya7asan Kan8er In0*nesia se!elah 8an8er 9a7u0ara"& Menuru! BHO1 ?'$"$$$ 9ere-9uan 0i0unia se!ia9 !ahun 0i0ia/n*sa !er8ena 8an8er ser)i8s 0an $ .era0a 0ine/ara .er8e-.an/ !er-asu8 In0*nesia" Se!ia9 & -eni! -unul & 8asus .aru 0an se!ia9 + -eni! -enin//al & *ran/ 9ere-9uan 8arena 8an8er ser)i8s" Di In0*nesia 0i9er8ira8an se!ia9 hari -unul ?$?@ 8asus .aru1 +$+@ *ran/ -enin//al1 .erar!i se!ia9 & 6a- 0i9er8ira8an &*ran/ 9ere-9uan -enin//al 0unia 8arena 8an8er ser)i8s"+ Ar!in7a In0*nesia a8an 8ehilan/an <$$,@$ *ran/ 9ere-9uan 7an/ -asih 9r*0u8!if se!ia9 .ulann7a" Hal ini -un/8in a0a 8ai!ann7a 0en/an1 se8i!ar se9er!i/a 0ari 8asus8asus 8an8er !er-asu8 8an8er ser)i8s 0a!an/ 8e !e-9a! 9ela7anan 8eseha!an 9a0a s!a0iu- 7an/ su0ah lan6u! 0i-ana 8an8er !erse.u! su0ah -en7e.ar 8e*r/an*r/an lain 0i seluruh !u.uh sehin//a .ia7a 9en/*.a!an se-a8in -ahal 0an an/8a 8e-a!ian se-a8in !in//i" Disisi lain 8esa0aran 0an 9en/e!ahuan -as7ara8a! !en!an/ 8an8er !er-asu8 fa8!*r fa8!*r risi8* 0an u9a7a 9ene/ahann7a -asih 8uran/" Pa0ahal '$'@ fa8!*r risi8* !er8ena 8an8er .erhu.un/an 0en/an 9erila8u 0an lin/8un/an" Karena i!u 9erlu a0a sua!u /era8an .ersa-a1 -en7eluruh 0an .er8esina-.un/an un!u8 -enin/8a!8an 8e9e0ulian -as7ara8a! !erha0a9 8an8er !eru!a-a 8an8er ser)i8s" Insi0en 8an8er ser)i8s se.enarn7a 0a9a! 0i!e8an 0en/an -ela8u8an u9a7a 9ene/ahan 9ri-er se9er!i -enin/8a!8an a!au in!ensifi8asi 8e/ia!an 9en7uluhan 8e9a0a -as7ara8a! un!u8 -en6alan8an 9*la hi0u9 seha!1 -en/hin0ari fa8!*r risi8* !er8ena 8an8er1 -ela8u8an i--unisasi 0en/an )a8sin HPV 0an 0ii8u!i 0en/an 0e!e8si 0ini 8an8er ser)i8s !erse.u! -elalui 9e-eri8saan 9a9 s-ear a!au IVA #ins9e8si )isual 0en/an -en//una8an asa- ase!a!("&Saa! ini a8u9an screening 0e!e8si 0ini 8an8er ser)i8s 0i In0*nesia -elalui 9a9 s-ear 0an IVA -asih san/a! ren0ah #se8i!ar@(1 9a0ahal a8u9an screening 7an/ efe8!if 0ala- -enurun8an an/8a 8esa8i!an 0an an/8a 8e-a!ian 8arena 8an8er ser)i8s a0alah @" +
&
1.2 Per!"an Ma"ala# =elu- a0an7a e)aluasi 9r*/ra- -en/enai IVA Test 0i Pus8es-as Pela
Ma-9an/ II !ahun +$&, ser!a un!u8 -eliha! se6auh -ana 8e.erhasilan 9us8es-as 0ala- 9r*/ra- 0e!e8si 0ini 8an8er ser)i8s" 1.$ T%an D&agn'"t&k K'!n&ta" 1.$.1 T%an !! Mela8u8an e)aluasi 9r*/ra- IVA Test !erha0a9 0e!e8si 0ini Ca Ser)i8s
a/ar 0a9a! 0i8e!ahui 9ela8sanaan 0an !in/8a! 8e.erhasilann7a 0i Pus8es-as Pela Ma-9an/ II" 1.$.2 T%an k#"" a. Pela8sanaan 0an 9ena9aian 9r*/ra- 9ene/ahan Ca Ser)i8s 0i Pus8es-as Pela Ma-9an/ II" (. Men/e!ahui -asalah-asalah 9a0a 9r*/ra- 0e!e8si 0ini Ca Ser)i8s 0an -e-.ua! 9ri*ri!as -asalah" ). Me-.ua! al!erna!if 9e-eahan -asalah un!u8 9r*/ra- 0e!e8si 0ini Ca Ser)i8s 0i Pus8es-as Pela Ma-9an/ II 1.* Man+aat E,ala"& Pr'gra! 1.*.1.Man+aat (ag& P"ke"!a" a" Men0a9a!8an -asu8an -en/enai 9ela8sanaan 0an -asalah-asalah 7an/
0iha0a9i sela-a 9ela8sanaan 9r*/ra- IVA Test 0i Pus8es-as Pela Ma-9an/ II ." Men0a9a!8an al!erna!if 9en7elesaian -asalah 0ala- 9ela8sanaan 9r*/ra IVA Test 0i Pus8es-as Pela Ma-9an/ II " Se.a/ai .ahan -asu8an un!u8 -ela8u8an 9en7uluhan 8eseha!an /una -enin/8a!8an 8e.erhasilan 9r*/ra- IVA Test 0i Pus8es-as Pela Ma-9an/ II 9a0a !ahun!ahun .eri8u!n7a" 1.*.2.Man+aat (ag& Un&,er"&ta" Se.a/ai !e-9a! 9en7elen//araan !u/as 8e0*8!eran !eru!a-a 0ala8e9ani!eraan 8e0*8!eran 8*-uni!as ser!a sia9 .e8er6a 0i -as7ara8a!" 1.*.$.Man+aat (ag& -enl&" a" Penulis 0a9a! -ela8u8an e)aluasi 9r*/ra- 9us8es-as 0en/an -en/a9li8asi8an il-u 8eseha!an 8*-uni!as ." Men0a9a!8an inf*r-asi -en/enai 9ela8sanaan 9r*/ra- IVA Test 0i Pus8es-as Pela Ma-9an/ II " Penulis 0a9a! -en/i0en!ifi8asi -asalah 0an -e-.eri8an al!erna!if 9en7elesaian -asalah se.a/ai -asu8an un!u8 9ela8sanaan
+
BAB II TINAUAN PUSTAKA KARSINOMA SERVIKS
&" DE5INISI
%
Ga-.ar &" Kan8er Ser)i8s &
Kan8er a0alah is!ilah u-u- 7an/ 0i9a8ai un!u8 -enun6u88an ne*9las-a /anas1 0an a0a .an7a8 !u-*r a!au ne*9las-a lain 7an/ !i0a8 .ersifa! 8an8er" Ne*9las-a seara harfiah .erar!i 9er!u-.uhan .aruF" Sua!u ne*9las-a1 a0alah -assa a.n*r-al 6arin/an 7an/ 9er!u-.uhann7a .erle.ihan 0an !i0a8 !er8**r0inasi8an 0en/an 9er!u-.uhan 6arin/an n*r-al ser!a !erus 0e-i8ian ;alau9un ran/san/an 7an/ -e-iu 9eru.ahan !erse.u! !elah .erhen!i"% Ser)i8s a0alah .a/ian 0ari rahi- 7an/ 9alin/ se-9i!1 !erhu.un/ 8e fun0us u!eri *leh u!erine is!h-us" Ser)i8s .erasal 0ari .ahasa la!in 7an/ .erar!i leher" =en!u8n7a silin0er a!au le.ih !e9a!n7a 8eruu!"Ser)i8s le!a8n7a -en*n6*l -elalui 0in0in/ )a/ina an!eri*r a!as" =a/ian 7an/ -e-9r*7e8si8an 8e 0ala- )a/ina 0ise.u! se.a/ai 9*r!i* )a/inalis" =a/ian luar 0ari ser)i8s -enu6u *s!iu- e8s!ernal 0ise.u! e8!*ser)i8s" L*r*n/ an!ara *s!iu- e8s!erna 8e r*n//a en0*-e!riu- 0ise.u! se.a/ai 8analis en0*ser)i8alis" % Kan8er Leher Rahi- a0alah !u-*r /anas 7an/ -en/enai la9isan 9er-u8aan #e9i!el( 0ari leher rahi- a!au -ulu! rahi-1 0i-ana sel 3 sel 9er-u8aan #e9i!el( !erse.u! -en/ala-i 9en//an0aan 0an .eru.ah sifa! !i0a8 se9er!i sel 7an/ n*r-al" Kan8er ser)i8s .er8e-.an/ seara .er!aha91 !e!a9i 9r*/resif" Pr*ses !er6a0in7a 8an8er ini 0i-ulai 0en/an sel 7an/ -en/ala-i -u!asi lalu .er8e-.an/ -en6a0i sel 0is9las!i8 sehin//a !er6a0i 8elainan e9i!el 7an/ 0ise.u! 0is9lasia" Di-ulai 0ari 0is9lasia rin/an1 0is9lasia se0an/1 0is9lasia .era!1 0an a8hirn7a -en6a0i 8arsin*-a insi!u #KIS(1 8e-u0ian
?
.er8e-.an/ la/i -en6a0i 8arsin*-a in)asif" Tin/8a! 0is9lasia 0an KIS 0i8enal 6u/a se.a/ai !in/8a! 9ra8an8er" Dari 0is9lasia -en6a0i 8arsin*-a insi!u 0i9erlu8an ;a8!u &, !ahun1 se0an/8an 8arsin*-a insi!u -en6a0i 8arsin*-a in)asif .er8isar %+$ !ahun" % +" EPIDEMIOLOGI =er0asar8an 0is!ri.usi u-ur1 Dari la9*ran 5IGO #In!ernasi*nal 5e0era!i*n Of G7ne*l*/7 an0 O.s!e!ris( !ahun &'1 8el*-9*8 u-ur %$%' !ahun 0an 8el*-9*8 u-ur <$<' !ahun !erliha! sa-a .an7a8n7a" Seara u-u-1 s!a0iu- IA le.ih serin/ 0i!e-u8an 9a0a 8el*-9*8 u-ur %$%' !ahun1 se0an/8an un!u8 s!a0iu- I= 0an II serin/ 0i!e-u8an 9a0a 8el*-9*8 u-ur ?$?' !ahun1 s!a0iu- III 0an IV serin/ 0i!e-u8an 9a0a 8el*-9*8 u-ur <$<' !ahun" ? =er0asar8an 9eneli!ian 7an/ 0ila8u8an 0i RSCM 4a8ar!a !ahun &'',&'' 0i!-u8an .ah;a s!a0iu- I=II= serin/ !er0a9a! 9a0a 8el*-9*8 u-ur %@?? !ahun1 se0an/8an s!a0iu- III= serin/ 0i0a9a!8an 9a0a 8el*-9*8 u-ur ?@@? !ahun" Peneli!ian 7an/ 0ila8u8an *leh Li!aa71 088 0i.e.era9a Ru-ah Sa8i! 0i U6un/ Pan0an/ #&''?&'''( 0i!e-u8an .ah;a 9en0eri!a 8an8er rahi- 7an/ !er.an7a8 .era0a 9a0a 8el*-9*8 u-ur ?<@$ !ahun 7ai!u &,1?" @ Menuru! 0is!ri.usi !e-9a!1 5re8;ensi 8an8er rahi- !er.an7a8 0i6u-9ai 9a0a ne/ara ne/ara .er8e-.an/ se9er!i In0*nesia1 In0ia1 =an/la0esh1 Thailan01 Vie!na- 0an 5ili9ina" Di A-eri8a La!in 0an Afri8a Sela!an fre8;ensi 8an8er rahi- 6u/a -eru9a8an 9en7a8i! 8e/anasan !er.an7a8 0ari se-ua 9en7a8i! 8e/anasan 7an/ a0a lainn7a" % %" ETIOLOGI DAN 5AKTOR PREDISPOSISI a" E!i*l*/i Pen7e.a. u!a-a 8an8er ser)i8s a0alah )irus 7an/ 0ise.u! Hu-an Pa9ill*-a #HPV(" HPV !erse.ar luas1 0a9a! -en/infe8si 8uli! 0an -u8*sa e9i!el" HPV 0a9a! -en7e.a.8an -anifes!asi 8linis .ai8 lesi 7an/ 6ina8 -au9un lesi 8an8er" Tu-*r 6ina8 7an/ 0ise.a.8an infe8si HPV 7ai!u )eru8a 0an 8*n0il*-a a8u-ina!a se0an/8an !u-*r /anas an*/eni!al a0alah 8an8er ser)i8s1 )ul)a1 )a/ina1 anus 0an 9enis" Sifa! *n8*/eni8 HPV 0i8ai!8an 0en/an 9r*!ein )irus E< 0an E, 7an/ -en7e.a.8an 9enin/8a!an 9r*liferasi sel sehin//a !er6a0i lesi 9re 8an8er 7an/ 8e-u0ian 0a9a! .er8e-.an/ -en6a0i 8an8er" <
@
." 5a8!*r 9re0is9*sisi i"P*la hu.un/an se8sual S!u0i e9i0e-i*l*/i -en/un/8a98an .ah;a resi8* !er6an/8i! 8an8er ser)i8s -enin/8a! seirin/ -enin/8a!n7a 6u-lah 9asan/an"A8!ifi!as se8sual 7an/ 0i-ulai 9a0a usia 0ini1 7ai!u 8uran/ 0ari +$ !ahun16u/a 0a9a! 0i6a08an se.a/ai fa8!r res8* !er6a0in7a 8an8er ser)8s" Hal ini 0iu/a a0a hu.un/ann7a 0en/an .elu- -a!ann7a 0aerah !ransf*r-as 9a0a usia !ese.u! .ila serin/ !ere8s9*s" 5re8uensi hu.un/n/a se8sual 6u/a .er9en/aruh 9a0a le.ih !in//in7a resi8* 9a0a usia !erse.u!1 !e!a9i!i0a8 9a0a 8el*-9*8 usia le.ih !ua" ?1,
ii"
Pari!as Kan8er ser)i8s serin/ 0i6u-9ai 9a0a ;ani!a 7an/ serin/ -elahir8an" Se-a8in serin/ -elahir8an1 -a8a se-a8in .esar resi8* !er6an/8i! 8an8er ser)i8s" Pe-eli!ian 0i A-eri8a La!in -enun6u88an hu.un/an an!ara resi8* 0en/an -ul!i9ari!as se!elah 0i8*n!r*l 0en/an infe8si HPV"?1,
iii" Mer*8*8 =e.era9a 9eneli!ian -ene-u8an hu.un/an 7an/ 8ua! an!ara -er*8*8 0en/an
8an8er
ser)i8s1
.ah8an
se!elah
0i8*n!r*l
0en/an
)aria.el
8*nf*un0in/ se9er!i 9*la hu.un/an se8sual" Pene-uan lain -e-9er8ua!8an !e-uan ni8*!in 9a0a airan ser)i8s ;ani!a 9er*8*8 .ah8an ini .ersifa! se.a/ai 8*8arsin*/en 0an .ersa-asa-a 0en/an 8arsin*/en 7an/ !elah a0a selan6u!n7a -en0*r*n/ 9er!u-.uhan 8e arah 8an8er"?1, i)"
K*n!rase9si *ral Peneli!ian seara 9ers9e8!if 7an/ 0ila8u8an *leh Vesse7 088 !ahun &'% #Shiff-an1&''<( -en0a9a!8an .ah;a 9enin/8a!an insi0en 8an8er ser)i8s 0i9en/aruhi *leh la-a 9e-a8aian 8*n!rase9si *ral" Peneli!ian !erse.u! 6u/a -en0a9a!8an .ah;a se-ua 8e6a0ian 8an8er ser)i8s in)asi)e !er0a9a! 9a0a 9en//una 8*n!rase9si *ral" Peneli!ian lain -en0a9a!8an .ah;a insi0en 8an8er se!elah &$ !ahun 9e-a8aian ? 8ali le.ih !in//i 0ari9a0a .u8an 9en//una 8*n!rase9si *ral" Na-un 9eneli!ian seru9a 7an/ 0ila8u8an *leh
<
9eri! 088 -en7i-9ul8an .ah;a a8!ifi!as se8sual -eru9a8an *nf*un0in/ 7an/ era! 8ai!ann7a 0en/an hal !erse.u!" BHO -ere)ie; .er.a/ai 9enel!ian 7an/ -en/hu.un/8an 9en//unaan 8*n!rase9si *ral 0en/an ris8* !er6a0in7a 8an8er ser)i8s1 -en7i-9ul8an .ah;a suli! un!u8 -en/in!er9re!asi8an hu.un/an !erse.u! -en/in/a! .ah;a la-a 9en//unaan 8*n!rase9s *ral .erin!era8si 0en/an fa!*r lain 8hususn7a 9*la 8e.iasaan se8sual 0ala- -e-9en/aruhi resi8* 8an8er ser)i8s" Selain i!u1 a0an7a 8e-un/8inan .ah;a ;ani!a 7an/ -en//una8an 8*n!rase9si *ral lain le.ih serin/ -ela8u8an 9e-eri8saan s-era ser)i8s1sehin//a 0is9lasia 0an 8arsin*-a in si!u na-9a8 le.ih fre8uen 9a0a 8el*-9*8 !erse.u!" Di9erlu8an 8eha!iha!ian 0ala- -en/in!er9re!asi8an as*siasi an!ara la-a 9en//unaan 8*n!rase9si *ral 0en/an resi8* 8an8er ser)i8s 8arena a0an7a .ias 0an fa8!*r *nf*un0in/" ?1,1 )" Defisiensi /ii =e.era9a 9eneli!ian -enun6u88an .ah;a 0efisiensi a! /ii !er!en!u se9er!i .e!a8ar*!en 0an )i!a-in A ser!a asa- f*la!1 .erhu.un/na 0en/an 9enin/8a!an resi8* !erha0a9 0is9lasia rin/an 0an se0an/"" Na-un sa-9asaa! ini !0a8 a0a in0i8asi .ah;a 9er.ai8an 0efisensi /ii !erse.u! a8an enurun8an resi8*" ?1, )i"S*sial e8*n*-i S!u0i seara 0es8r9!if -au9un anali!i8 -enun6u88an hu.un/an 7an/ 8ua! an!ara 8e6a0ian 8an8er ser)i8s 0en/an !in/8a! s*ial e8*n*-i 7an/ ren0ah" Hal ini 6u/a 0i9er8ua! *leh 9eneli!ian 7an/ -enun6u88an .ah;a infe8si HPV le.ih 9re)alen 9a0a ;ani!a 0en/an !in/8a! 9en0i08an 0an 9en0a9a!an ren0ah" 5a8!*r 0efisiensi nu!risi1 -ul!ilari!as 0an 8e.ersihan /eni!alia 6u/a 00u/a .erhu.un/an 0en/an -asalah !erse.u!" ?1,1 )ii"Pasan/an se8sual Peranan 9asan/an se8sual 0ari 9en0eri!a 8an8er ser)i8s -ulai -en6a0i .ahan 7an/ -enari8 un!u8 0i!eli!i" Pen//unaan 8*n0*- 7an/ fre8uen !ern7a!a -e-.eri resi8* 7an/ ren0ah !erha0a9 !er6a0in7a 8an8er ser)i8s" Ren0ahn7a 8e.ersihan /ene!alia 7an/ 0i8ai!8an 0en/an sir8u-sisi 6u/a ,
-en6a0i 9e-.ahasan 9an6an/ !erha0a9 8e6a0ian 8an8er ser)i8s" 4u-lah 9asan/an /an0a selain is!ri 6u/a -eru9a8an fa!*r resi8* 7an/ lain"? ?" PATO5ISIOLOGI Pe!an0a !u-*r a!au 8an8er a0alah 9e-.elahan sel 7an/ !i0a8 0a9a! 0i8*n!r*l sehin//a -e-.en!u8 6arin/an !u-*r" Me8anis-e 9e-.elahan sel 7an/ !er0iri 0ari ? fase 7ai!u G&1 S1 G+ 0an M harus 0i6a/a 0en/an .ai8" Sela-a fase S1 !er6a0i re9li8asi DNA 0an 9a0a fase M !er6a0i 9e-.elahan sel a!au -i!*sis" Se0an/8an fase G #Ga9( .era0a se.elu- fase S #Sin!esis( 0an fase M #Mi!*sis(" Dala- si8lus sel 9@% 0an 9R. .er9eran 9en!in/1 0i-ana 9@% -e-ili8i 8e-a-9uan un!u8 -en/a0a8an a9*9!*sis 0an 9R. -e-ili8i 8*n!r*l un!u8 9r*ses 9r*liferasi sel i!u sen0iri" '
Infe8si 0i-ulai 0ari )irus 7an/ -asu8 8e0ala- sel -elalui -i8r* a.rasi 6arin/an 9er-u8aan e9i!el1 sehin//a 0i-un/8in8an )irus -asu8 8e 0ala- sel .asal" Sel .asal !eru!a-a sel s!e- !erus -e-.elah1 .er-i/rasi -en/isi sel .a/ian a!as1 .er0iferensiasi 0an -ensin!esis 8era!in" Pa0a HPV 7an/ -en7e.a.8an 8e/anasan1 9r*!ein 7an/ .er9eran .an7a8 a0alah E< 0an E," -e8anis-e u!a-a 9r*!ein E< 0an E, 0ari HPV 0ala- 9r*ses 9er8e-.an/an 8an8er ser)i8s a0alah -elalui in!era8si 0en/an 9r*!ein 9@% 0an re!in*.las!*-a #R.(" Pr*!ein E< -en/i8a! 9 @% 7an/ -eru9a8an sua!u /en su9res*r !u-*r sehin//a sel 8ehilan/an 8e-a-9uan un!u8 -en/a0a8an a9*9!*sis" Se-en!ara i!u1 E, .eri8a!an 0en/an R. 7an/ 6u/a -eru9a8an sua!u /en su9res*r !u-*r sehin//a sel 8ehilan/an sis!e- 8*n!r*l un!u8 9r*ses 9r*liferasi sel i!u sen0iri" Pr*!ein E< 0an E, 9a0a HPV 6enis 7an/ resi8* !in//i -e-9un7ai 0a7a i8a! 7an/ le.ih .esar !erha0a9 9@% 0an 9r*!ein R.1 6i8a 0i.an0in/8an 0en/an HPV 7an/ !er/*l*n/ resi8* ren0ah" Pr*!ein )irus 9a0a infe8si HPV -en/a-.il alih 9er8e-.an/an si8lus sel 0an -en/i8u!i 0eferensiasi sel"' Karsin*-a ser)i8s u-u-n7a !er.a!as 9a0a 0aerah 9an//ul sa6a" Ter/an!un/ 0ari 8*n0isi i--un*l*/i8 !u.uh 9en0eri!a KIS a8an .er8e-.an/ -en6a0i -i8r* in)asif 0en/an -ene-.us -e-.rana .asalis 0en/an 8e0ala-an in)asi &-- 0an sel !u-*r -asih .elu- !erliha! 0ala- 9e-.uluh li-fa a!au 0arah" 4i8a sel !u-*r su0ah !er0a9a! &-- 0ari -e-.rana .asalis1 a!au &-- !e!a9i su0ah !a-9a8 0ala- 9e-.uluh li-fa a!au 0arah1 -a8a 9r*sesn7a su0ah in)asif" Tu-*r -un/8in su0ah -en/infil!rasi s!r*-a
ser)i8s1 a8an !e!a9i seara 8linis .elu- !a-9a8 se.a/ai 8arsin*-a" Tu-*r 7an/ 0e-i8ian 0ise.u! se.a/ai /anas 9ra8lini8 #!in/8a! I=*ul!(" Sesu0ah !u-*r -en6a0i in)asif1 9en7e.aran seara li-f*/en -elalui 8elen6ar li-fa re/i*nal 0an seara 9er8*n!inui!a!u- #-en6alar( -enu6u f*rnies )a/ina1 8*r9us u!erus1 re8!u-1 0an 8an0un/ 8e-ih1 7an/ 9a0a !in/8a! a8hir #!er-inal s!a/e( 0a9a! -eni-.ul8an fis!ula re8!u- a!au 8an0un/ 8e-ih" Pen7e.aran li-f*/en 8e 9ara-e!riu- a8an -enu6u 8elen6ar li-fa re/i*nal -elalui li/a-en!u- la!u-1 8elen6ar8elen6ar ilia81 *.!ura!*r1 hi9*/as!ri8a1 9rasa8ral1 9raa*r!a1 0an se!erusn7a seara !e*ri!is 0a9a! lan6u! -elalui !run8us li-fa!i8us 0i 8anan 0an )ena su.8la)ia 0i 8iri -ena9ai 9aru9aru1 ha!i 1 /in6al1 !ulan/ 0an *!a8" '
Ga-.ar +" Pa!*fisi*l*/i Kan8er Ser)i8s '
Per6alanan 9en7a8i! 8an8er ser)i8s 0ari 9er!a-a 8ali !erinfe8si -e-erlu8an ;a8!u se8i!ar &$&@ !ahun" Oleh se.a. i!u 8an8er ser)i8s .iasan7a 0i!e-u8an 9a0a ;ani!a 7an/ su0ah .erusia se8i!ar ?$ !ahun" ' @" MANI5ESTASI KLINIS Ge6ala 8linis 0ari 8an8er ser)i8s san/a! !i0a8 8has 9a0a s!a0iu- 0ini" =iasan7a serin/ 0i!an0ai se.a/ai flu*r 0en/an se0i8i! 0arah1 9er0arahan 9*s! 8*i!us a!au 9er0arahan 9er)a/ina- 7an/ 0isan/8a se.a/ai 9er9an6an/an ;a8!u hai0" Pa0a s!a0iu-
'
lan6u! .aru !erliha! !an0a!an0a 7an/ le.ih 8has un!u8 8an8er ser)i8s1 .ai8 .eru9a 9er0arahan 7an/ he.a! #!eru!a-a 0ala- .en!u8 e8s*fili8(1 flu*r al.us 7an/ .er.au 0an rasa sa8i! 7an/ san/a! he.a!"&$ Pa0a fase 9ra8an8er1 serin/ !i0a8 0i!an0ai 0en/an /e6ala a!au !an0a!an0a 7an/ 8has" Na-un1 8a0an/ 0a9a! 0i!e-ui /e6ala/e6ala se.a/ai .eri8u!: a" Ke9u!ihan a!au 8eluar airan ener 0ari )a/ina" Ge!ah 7an/ 8eluar 0ari )a/ina ini -a8in la-a -a8in .er.au .usu8 8arena a0an7a infe8si 0an ne8r*sis 6arin/an" ." Per0arahan se!elah sen//a-a # 9*s! *i!al .lee0in/( 7an/ 8e-u0ian .erlan6u! 8e 9er0arahan 7an/ a.n*r-al" " Ti-.uln7a 9er0arah se!elah -asa -en*9ause 0" Pa0a !aha9 in)asif 0a9a! -unul airan .er;arna 8e8unin/8unin/an1 .er.au 0an 0a9a! .era-9ur 0en/an 0arah e" Ti-.ul /e6ala/e6ala ane-ia a8i.a! 0ari 9er0arahan 7an/ a.n*r-al f"
Ti-.ul n7eri 9a0a 0aeah 9an//ul #9el)i( a!au 9a0a 0aerah 9eru! .a/ian .a;ah .ila !er6a0i 9era0an/an 9a0a 9an//ul" =ila n7eri 7an/ !er6a0i 0ari 0aerah 9in//an/ 8e .a;ah1 8e-un/8inan !er6a0i hi0r*nefr*sis" Selain i!u -asih -un/8in !er6a0i n7eri 9a0a !e-9a!!e-9a! lainn7a"
/" Pa0a s!a0iu- 8an8er lan6u!1 .a0an -en6a0i 8urus 8arena 8e8uran/an /ii1 e0e-a 9a0a 8a8i1 !i-.ul iri!asi 9a0a 8an0un/ 8e-ih 0an 9*r*s usus .esar .a/ian .a;ah #re!u-(1 !er.en!u8n7a )is8el)a/inal 0an re8!*)a/inal1 a!au !i-.ul /e6ala/e6ala lain 7an/ 0ise.a.8an *leh -e!as!asis 6auh 0ari 8an8er ser)i8s i!u sen0iri" &$
<" STADIUM 5e0era!i*n In!erna!i*nale 0e G7ne*l*/ie e! 0O.s!e!riJue #5IGO( 0an A-erian 4*in! C*--i!!e *n Caner !elah -e7usun 9e-.a/ian s!a/e 8an8er ser)i8s .er0asar8an -anife!asi 7an/ 9alin/ .a7a8 0i /una8an a0alah 5IGO", Ta.le &" Definisi S!a/e 5IGO,1 Stage
De")r&-t&'n
Ill"trat&'n
&$
I
Pr*ses !er.a!as 9a0a ser)i8s ;alau9un a0a 9erluasan 8e 8*r9us u!eri
IA
Kan8er 9re8lini81 han7a .isa 0i i0en!ifi8asi 0en/an -i8r*s8*9"
IA&
Pen/u8uran s!r*-a in)asi % -0an 8e0ala-an ,
IA+
Pen/u8uran s!r*-a in)asi % -0an @--1 8e0ala-an , --
I=
Lesi !er.a!as 9a0a er)i>1 u8uran lesi le.ih .esar 0ari s!a/e &A
I=&
Lesi 8lini8 ? -
I=+
Lesi 8lini8 ? -
II
Pr*ses 8e/anasan su0ah 8eluar 0ari ser)i8s 0an -en6alar 8e+2% .a/ian a!as )a/ina 0an 8e 9ara-e!riu-1 !e!a9i !i0a8 sa-9ai 0in0in/ 9an//ul"
IIA
Pen7e.aran 9ara-e!riu-
han7a -asih
8e
)a/ina1
.e.as
0ari
&&
infil!ra! !u-*r"
IIA&
Lesi 8linis ?"$ -"
IIA+
Lesi 8linis ?"$ -"
II=
Pen7e.aran 8e 9ara-e!riuuni2.ila!eral !e!a9i .elu- sa-9ai 8e 0in0in/ 9an//ul"
III
Pen7e.aran !elah sa-9ai 8e &2% .a/ian 0is!al )a/ina 2 8e 9ara-e!riusa-9ai 0in0in/ 9an//ul"
IIIA
Pen7e.aran !elah sa-9ai 8e &2% .a/ian 0is!al )a/ina1 se0an/ 8e 9ara-e!riu- !i0a8 0i9ers*al8an asal !i0a8 sa-9ai 0in0in/ 9an//ul"
&+
III=
Pen7e.aran su0ah sa-9ai 8e 0in0in/ 9an//ul1 !i0a8 0i!e-u8an 0aerah .e.as infil!rasi an!ara !u-*r 0en/an 0in0in/ 9an//ul #fr*en 9el)i(2 9r*ses 9a0a !8 8lini8 I2II1 !e!a9i su0ah a0a /an//uan faal /in6al"
IV
Pr*ses 8e/anasan !elah 8eluar 0ari 9an//ul 8eil 0an -eli.a!8an -u8*sa re8!u- 0an a!au 8an0un/ 8e-ih"
IVA
Pr*ses su0ah 8eluar 0ari 9an//ul 8eil1 a!au su0ah -en/infil!rasi -u8*sa re8!u- 0an a!au 8an0un/ 8e-ih"
IV=
Telah !er6a0i 9en7e.aran *r/an 6auh"
," PENCEGAHAN Karena 9a0a u-u-n7a 8an8er ser)i8s .er8e-.an/ 0ari se.uah 8*n0isi 9ra8an8er1 -a8a !in0a8an 9ene/ahan !er9en!in/ harus se/era 0ila8u8an" && a"
Pene/ahan Pri-er &%
i"
Men/hin0ari fa8!*rfa8!*r risi8* 7an/ su0ah 0iurai8an 0i a!as" Misaln7a: Ti0a8 .erhu.un/an se8sual 0en/an le.ih 0ari sa!u 9asan/an1 9en//unaan 8*n0*#un!u8 -ene/ah 9enularan inf8esi HPV(1 !i0a8 -er*8*81 selalu -en6a/a 8e.ersihan1 -en6alani 9*la hi0u9 seha!1 -elin0un/i !u.uh 0ari 9a9aran .ahan 8i-ia #un!u8 -ene/ah fa8!*rfa8!*r lain 7an/ -e-9er8ua! -unuln7a 9en7a8i! 8an8er ini("&&
ii" Va8sinasi Va8sin -eru9a8an ara !er.ai8 0an lan/8ah 9erlin0un/an 9alin/ a-an .a/i ;ani!a 0ari infe8si HPV !i9e &< 0an &" Va8sin a8an -enin/8a!8an 8e-a-9uan sis!e- 8e8e.alan !u.uh un!u8 -en/enali 0an -en/hanur8an )irus 8e!i8a -asu8 8e 0ala- !u.uh1 se.elu- !er6a0i infe8si" Va8sin 0i.ua! 0en/an !e8n*l*/i re8*-.inan1 )a8sin .erisi VLP #virus like protein( 7an/ -eru9a8an hasil l*nin/ 0ari L& #viral capsi gene( 7an/ -e-9un7ai sifa! i-un*/eni8 8ua!" Dala- hal ini 0i8e-.an/8an + 6enis )a8sin:
&" Va8sin 9ene/ahan un!u8 -e-iu 8e8e.alan !u.uh hu-*ral a/ar 0a9a! !erlin0un/ 0ari infe8si HPV"
+" Va8sin Pen/*.a!an un!u8 -ens!i-ulasi 8e8e.alan !u.uh seluler a/ar sel 7an/ !erinfe8si HPV 0a9a! 0i-usnah8an"
Res9*n i-un 7an/ .enar 9a0a infe8si HPV -e-ili8i 8ara8!eris!i8 7an/ 8ua!1 .ersifa! l*8al 0an selalu 0ihu.un/8an 0en/an 9en/uran/an lesi 0an .ersifa! -elin0un/i !erha0a9 infe8si HPV /en*!if 7an/ sa-a " Dala- hal ini1 an!i.*0i hu-*ral san/a! .er9eran .esar 0an an!i.*0i ini a0alah sua!u virus neutralising antiboi 7an/ .isa -ene/ah infe8si HPV 0ala- 9er*.aan invitro -au9un invivo" Ka0ar seruneutralising han7a se!elah fase seroconversion 0an 8e-u0ian -enurun" && Ka0ar 7an/ ren0ah ini .erhu.un/an 0en/an infe8si 0ari )irus" HPV 7an/ .ersifa! in!rae9i!elial 0an !i0a8 a0an7a fase 8e.era0aan )irus 0i 0arah 9a0a infe8si ini" Selan6u!n7a 9r*!ein L& 0ie8s9resi8an sela-a infe8si 9r*0u8!if 0ari )irus HPV 0an 9ar!i8el )irus !erse.u! a8an !er8u-9ul 9a0a 9er-u8aan sel e9i!el !an9a a0a 9r*ses 8erusa8an sel 0an 9r*ses ra0an/ 0an !i0a8 !er0e!e8si *leh antigen presenting cell 0an -a8r*9a/" Oleh 8arena i!u 9ar!i8el )irus 0an 8a9si0n7a !er0a9a! 0ala- 8a0ar 7an/ ren0ah 9a0a 8elen6ar li-fe 0an li-9a1 0i -ana 8e0ua *r/an !erse.u! a0alah *r/an 7an/
&?
san/a! .er9eran 0ala- 9r*ses 8e8e.alan !u.uh" Mes8i9un 0ala- 8a0ar 7an/ ren0ah1 an!i.*0i !erse.u! .ersifa! 9r*!e8!if !erha0a9 infe8si )irus HPV"&& Ter0a9a! 0ua 6enis )a8sin HPV L& VLP 7an/ su0ah 0i9asar8an -elalui u6i 8linis1 7a8ni Cer)ari8 0an Gar0asil : &" Cer)ari> A0alah 6enis )a8sin .i)alen HPV &<2& L& VLP )a8sin 7an/ 0i9r*0u8si *leh Gla>* S-i!h Kline =i*l*/ial1 Ri>ensar!1 =el/iu-" Pa0a 9re9ara! ini1 Pr*!ein L& 0ari HPV 0ie8s9resi8an *leh reco!binant baculovirus vector 0an VLP 0ari 8e0ua !i9e ini 0i9r*0u8si 0an 8e-u0ian 0i8*-.inasi8an sehin//a -en/hasil8an sua!u )a8sin 7an/ san/a! -eran/san/ sis!e- i-un " Pre9ara! ini 0i.eri8an seara in!ra-us8uler 0ala!i/a 8ali 9e-.erian 7ai!u 9a0a .ulan 8e $1 8e-u0ian 0i!erus8an .ulan 8e & 0an 8e < -asin/-asin/ $1@ -l" +" Gar0asil A0alah )a8sin Jua0ri)alen! ?$ / 9r*!ein HPV && L& HPV # GARDASIL 7an/ 0i9r*0u8si *leh Mer8( Pr*!ein L& 0ari VLP HPV !i9e <2&&2&<2& 0ie8s9resi8an le;a! sua!u re8*-.inan! )e8!*r Sahar*-7es ere)isiae # "east ( " Tia9 $1@ -en/an0un/ +$/ 9r*!ein HPV < L&1 ?$ /9r*!ein HPV && L&1 +$ / 9r*!ein HPV& L&" Tia9 $1@ -l -en/an0un/ ++@ a-*r9h alu-iniu- hi0r*8si9h*s9ha!ase sulfa!" 5*r-ula !erse.u! 6u/a -en/an0un/ s*0iu- .*ra!" Va8sin ini !i0a8 -en/an0un/ !i-eras*l 0an an!i.i*!i8a" Va8sin ini seharusn7a 0isi-9an 9a0a suhu +$ 3 $ C" Yan/ se.ai8n7a 0i-ili8i *leh )a8sin HPV 9ene/ah 8an8er ser)i8s a0alah &" Me-.eri8an 9erlin0un/an 7an/ a0e8ua! !erha0a9 infe8si HPV 9en7e.a. 8an8er ser)i8s" " Mela;an )irus !erserin/ 0an a/resif 9en7e.a. 8an8er 0" Me-.eri8an 9erlin0un/an !a-.ahan 0ari !i9e )irus HPVlain 7an/ 6u/a -en7e.a.8an 8an8er" +" Res9*n i-un !u.uh 7an/ .ai8 a8an -en/hasil8an neu!raliin/ an!i.*0ies 7an/ !in//i" %" Da9a! -e-.eri8an 9erlin0un/an 7an/ 6an/8a 9an6an/" ?" Me-.eri8an 9erlin0un/an !in//i hin//a 8e l*8asi infe8si #ser)i8s(" &@
@" Pr*fil 8ea-anan 7an/ .ai8 <" Aff*r0a.le #Ter6an/8au le.ih .an7a8 9ere-9uan("&& #eko!enasi pe!berian vaksin Va8sin 9r*fila8sis a8an .e8er6a efisien
.ila )a8sin !erse.u! 0i.eri8an se.elu-
in0i)i0u !er9a9ar infe8si HPV" Va8sin -ulai 0a9a! 0i.eri8an 9a0a ;ani!a usia &$ !ahun" =er0asar8an 9us!a8a )a8sin 0a9! 0i.eri8an 9a0a ;ani!a usia &$+< !ahun #re8*-en0asi 5DAUS(1 9eneli!ian -e-9erliha!8an )a8sin 0a9a! 0i.eri8an sa-9ai usia @@ !ahun" && $osis an cara pe!berian vaksin% Va8sin ini 0i.eri8an in!ra-us8uler $1@ 0iulan/ !i/a 8ali1 9r*0u8 Cer)ari> 0i.eri8an .ulan 8e $1& 0an < se0an/8an Gar0asil .ulan 8e $1 + 0an < #Dian6ur8an 9e-.erian !i0a8 -ele.ihi ;a8!u & !ahun(" Pe-.erian .**s!er #)a8sin ulan/an(1 res9*n an!i.*0i 9a0a 9e-.erian )a8sin sa-9ai ?+ .ulan1 un!u8 -enilai efe8!ifi!as )a8sin 0i9erlu8an 0e!e8si res9*n an!i.*0i" =ila res9*n an!i.*0i ren0ah 0an !i0a8 -e-9un7ai efe8 9enan/8alan -a8a 0i9erlu8an 9e-.erian =**s!er" Va8sin 0i8**8 !erle.ih 0ahulu se.elu- 0i9a8ai 0an 0i.eri8an seara -us8uler se.an7a8 $1@ 0an se.ai8n7a 0isun!i88an 9a0a len/an #*!*! 0el!*i0( "&& C*n!*h : &" Pen7un!i8an &
: 4anuari
+" Pen7un!i8an +
: 5e.ruari 2 Mare!
%" Pen7un!i8an %
: 4uli
Ga-.ar %" 4a0;al Va8sinasi ."
Pene/ahan se8un0er Pene/ahan se8un0er 8an8er ser)i8s 0ila8u8an 0en/an 0e!e8si 0ini 0an s8rinin/
8an8er ser)i8s 7an/ .er!u6uan un!u8 -ene-u8an 8asus8asus 8an8er ser)i8s seara 0ini sehin//a 8e-un/8inan 9en7e-.uhan 0a9a! 0i!in/8a!8an" Per8e-.an/an 8an8er ser)i8s -e-erlu8an ;a8!u 7an/ la-a" Dari 9rain)asif 8e in)asi)e -e-erlu8an ;a8!u se8i!ar &$ !ahun a!au le.ih" Pe-eri8saan si!*l*/i -eru9a8an -e!*0e se0erhana 0an sensi!if un!u8 -en0e!e8si 8arsin*-a 9ra8an8er" =ila 0i*.a!i 0en/an .ai81 8arsin*-a 9ra8an8er &<
-e-9un7ai !in/8a! 9en7e-.uhan -en0e8a!i &$$" Dia/n*sa 8asus 9a0a fase in)asif han7a -e-ili8i !in/8a! 8e!ahanan se8i!ar %@" Pr*/ra- s8rinin/ 0en/an 9e-eri8saan si!*l*/i 0i8enal 0en/an Pa9 -ear !es! 0an !elah 0ila8u8an 0i Ne/arane/ara -a6u" Pene/ahan 0en/an 9a9 s-ear !er.u8i -a-9u -enurun8an !in/8a! 8e-a!ian a8i.a! 8an8er ser)i8s @$<$ 0ala- 8urun ;a8!u +$ !ahun" &&
Te"t Pa- / Pa- S!ear
Me!*0e !es Pa9 s-ear 7an/ u-u- 7ai!u 0*8!er -en//una8an 9en/eri8 a!au si8a! un!u8 -en/a-.il se0i8i! sa-9el selsel ser)i8s a!au leher rahi-" Ke-u0ian selsel !erse.u! a8an 0ianalisa 0i la.*ra!*riu-" Tes i!u 0a9a! -en7in/8a98an a9a8ah a0a infe8si1 ra0an/1 a!au selsel a.n*r-al" Menuru! la9*ran se0unia1 0en/an seara !era!ur -ela8u8an !es Pa9 s-ear !elah -en/uran/i 6u-lah 8e-a!ian a8i.a! 8an8er ser)i8s" Pa9 s-ear 0a9a! 0i/una8an se.a/ai sreenin/ !**ls 8arena -e-ili8i sensi!i)i!as: se0an/ #@& ( 0an s9esifisi!as: !in//i #'@'(" &+
#eko!enasi skrining
Ta.el +" Re8*-en0asi s8rinin/ Pa9 S-ear &+
S7ara!: &" Ti0a8 -ens!ruasi" Ba8!u !er.ai8 a0alah an!ara hari 8e&$ sa-9ai 8e+$ se!elah hari 9er!a-a -ens!ruasi" +" + hari se.elu- !es1 hin0ari 9e-.ilasan )a/ina1 9en//unaan !a-9*n1 s9er-isi0a f*a-1 8ri- a!au 6ell7 a!au *.a!*.a!an 9er)a/ina %" Ti0a8 -ela8u8an hu.un/an se8sual 9alin/ se0i8i! +? 6a- se.elu- 0ila8u8an !es Pa9 s-ear &+ In0i8asi: i"Dala- % !ahun se!elah .erhu.un/an se8sual 9er)a/ina1 !i0a8 -ele.ihi u-ur +& !ahun" ii"Se!ia9 !ahun 0en/an si!il*/i 8*n)ensi*nal a!au se!ia9 + !ahun 0en/an 9erala!an liJui0 .ase0" iii"Se!ia9 +% !ahun 9a0a ;ani!a %$ !ahun 6i8a % hasil !es .eruru!an n*r-al"
&,
i)"
Pa0a ;ani!a 0en/an risi8* !in//i se9er!i infe8si HPV1 6u-lah -i!ra se8sual 7an/ .an7a81 sua-i a!au -i!ra se8sual 7an/ .erisi8* !in//i1 i-uni!as 7an/ !er/an//u se9er!i infe8si HIV1 !rans9lan!asi *r/an1 8e-*!era9i a!au 9en/*.a!an la-a 8*r!i8*s!er*i0 0an ri;a7a! !er9a9ar Die!il.es!r*l in u!er*"
Ala!ala! 0an =ahan: a" s9e8ulu-
**r
.e.e8 ." s9a!ula a7re c. c"tobrush 0" 8aa *.6e8 e" al*h*l '@
Ga-.ar ?" Ala! 0an .ahan 9a9 s-ear &+
Me!*0e 9en/a-.ilan Pa9 s-ear: a" =eri la.el na-a 9a0a u6un/ 8aa *.6e8 ." Masu88an s9e8ulu-1 0a9a! 0i.eri8an air a!au salin 6i8a 9erlu" &
" Liha! a0an7a a.n*r-ali!as ser)i8s 0" I0en!ifi8asi *ne !ransf*r-asi e" Pilih u6un/ s9a!ula 7an/ 9alin/ **8 0en/an -ulu! ser)i8s 0an *na !ransf*r-asi" f" Pu!ar s9a!ula %<$ 0ise8i!ar -ulu! ser)i8s sa-.il -e-9er!ahan8an 8*n!a8 0en/an 9er-u8aane9i!helial" /" Den/an 9u!aran searah 6aru- 6a- 0ia;ali 0an 0ia8hiri 9a0a 6a- '1 hasil 7an/ !er8u-9ul 0i9er!ahan8an h*ri*n!al 9a0a 9er-u8aan a!asn7a 8e!i8a ins!ru-en! 0i8eluar8an" h" 4an/an -e-ulas sa-9le 9a0a saa! ini 6i8a .elu- a8an fi8sasi" Pe/an/ s9a!ula an!ara 6ari 0ari !an/an 7an/ !i0a8 -en/a-.il sa-9le1 se-en!ara sa-9le 0ari i"
7!*.rush 0i8u-9ul8an" &"tobrush -e-9un7ai .ulu si8a! sir8u-feren 7an/ 0a9a! 8*n!a8 0en/an seluruh
9er-u8aan -ulu! ser)i8s 8e!i8a 0i-asu88an" 6" &"tobrush han7a 9erlu 0i9u!ar 9u!aran searah 6aru- 6a-" 8" Pulas sa-9el 9a0a s9a!ula 9a0a 8aa *.7e8 0en/an sa!u /era8an halus" l" Ke-u0ian 9ulas 7!*.rush !e9a! 0ia!as sa-9el se.elu-n7a 0en/an -e-u!ar /a/an/n7a .erla;anan 0en/an arah 6aru- 6a-" -" Pulasan harus ra!a 0an !er0iri 0ari sa!u la9isan1 hin0ari /u-9alan .esar se.isan7a !a9i 6u/a hin0ari -ani9ulasi .erle.ihan 7an/ 0a9a! -erusa8 sel1 9in0ah8an sa-9el 0ari 8e0ua ins!ru-en! 8e 8aa *.6e8 0ala- .e.era9a 0e!i8" n" 5i8sasi s9ei-en see9a!n7a un!u8 -en/hin0ari ar!efa8 8arena 9en/erin/an 0en/an -eren0a- 8aa *.6e8 0ala- !e-9a! !er!u!u9 7an/ .erisi laru!an e!han*l '@ sela-a +$ -eni!" *" Kerin/8an 0an 8iri-8an 8e =a/ian Si!*l*/i Pa!*l*/i Ana!*-i" 9" Hasil 9e-eri8saan 0i.aa 0en/an s7s!e- =e!hes0a"&+
Ga-.ar @" Pe-eri8saan Pa9 S-ear &+
&'
E)aluasi si!*l*/i: Klasifi8asi Pa9ani*la*u&$ a" Kelas I ." Kelas II
: selsel n*r-al : selsel -enun6u88an
8elainan
rin/an
7an/
-enun6u88an8elainan rin/an .iasan7a 0ise.a.8an *leh infe8si " Kelas III : -enuri/a8an 8earah 8e/anasan 0" Kelas IV : san/a! -enuri/a8an a0an7a 8e/anasan e" Kelas V : 9as!i /anas In!er9re!asi Dan Tin0a8 Lan6u! Hasil Pe-eri8saan Si!*l*/i &" Va/ini!is a!au ser)isi!is 7an/ a8!if 0a9a! -en//an//u in!er9re!asi si!*l*/i" 4i8a rea8si 9era0an/an he.a!1 9asien harus 0i*.a!i 0ulu" Se!elah infe8si 0ia!asi 0ila8u8an 9e-eri8saan Pa9 s-ear ulan/ < -in//u 8e-u0ian +" 4i8a hasil 9e-eri8saan si!*l*/i !i0a8 -e-uas8an a!au !i0a8 0a9a! 0ie)aluasi1 harus 0ila8u8an Pa9 s-ear ulan/ < -in//u 8e-u0ian %" 4i8a hasil 9e-eri8saan si!*l*/i -enuri/a8an 8e/anasan #8elas IIIIV(1 selan6u!n7a 0ila8u8an 8*l9*s8*9i 0an .i*9si un!u8 -ene/a88an 0ia/n*sis 0efini!if" ?" Pasien 0en/an hasil e)aluasi si!*l*/i ne/a!i)e 0ian6ur8an un!u8 ulan/ 9e-eri8saan Pa9 s-ear se!ahun se8ali1 sa-9ai usia ?$ !ahun" Selan6u!n7a +% !ahun se8ali sa-9ai usia <@ !ahun" &+ IVA 0In"-ek"& V&"al engan A"a! A"etat
IVA a0alah s8rinin/ 7an/ 0ila8u8an 0en/an -e-ulas ser)i8s -en//una8an asa- ase!a! %3@ 0an 8e-u0ian 0iins9e8si seara 8asa! -a!a *leh !ena/a -e0is 7an/ !erla!ih" Se!elah ser)i8s 0iulas 0en/an asa- ase!a!1 a8an !er6a0i 9eru.ahan ;arna 9a0a ser)i8s 7an/ 0a9a! 0ia-a!i seara lan/sun/ 0an 0a9a! 0i.aa se.a/ai n*r-al a!au a.n*r-al"&% Pr*/ra- S8rinin/ Oleh BHO : a" S8rinin/ 9a0a se!ia9 ;ani!a -ini-al & 9a0a usia %@?$ !ahun
+$
." Kalau fasili!as -e-un/8in8an la8u8an !ia9 &$ !ahun 9a0a usia %@@@!ahun " Kalau fasili!as !erse0ia le.ih la8u8an !ia9 @ !ahun 9a0a usia %@@@ !ahun 0" I0eal 0an *9!i-al 9e-eri8saan 0ila8u8an se!ia9 % !ahun 9a0a ;ani!a usia +@<$ !ahun" e" S8rinin/ 7an/ 0ila8u8an se8ali 0ala- &$ !ahun a!au se8ali seu-ur hi0u9 -e-ili8i 0a-9a8 7an/ u8u9 si/nifi8an" Di In0*nesia1 an6uran un!u8 -ela8u8an IVA .ila : hasil 9*si!if #( a0alah & !ahun 0an1 .ila hasil ne/a!if #( a0alah @ !ahun &% S7ara!: i" ii" iii" i)"
Su0ah 9ernah -ela8u8an hu.un/an se8sual Ti0a8 se0an/ 0a!an/ .ulan2hai0 Ti0a8 se0an/ ha-il +? 6a- se.elu-n7a !i0a8 -ela8u8an hu.un/an se8sual&%
Klasifi8asi IVA A0a .e.era9a 8a!e/*ri 7an/ 0a9a! 0i9er/una8an1 salah sa!u 8a!e/*ri 7an/ 0a9a! 0i9er/una8an a0alah: a"
IVA ne/a!if Q -enun6u88an leher rahi- n*r-al"
."
IVA ra0an/ Q Ser)i8s 0en/an ra0an/ #ser)isi!is(1 a!au 8elainan 6ina8 lainn7a #9*li9 ser)i8s("
"
IVA 9*si!if Q 0i!e-u8an .era8 9u!ih #ae!* ;hi!e e9i!heliu-(" Kel*-9*8 ini 7an/ -en6a0i sasaran !e-uan s8rinin/ 8an8er ser)i8s 0en/an -e!*0e IVA 8arena !e-uan ini -en/arah 9a0a 0ia/n*sis Ser)i8s9ra 8an8er #0is9alsia rin/anse0an/.era! a!au 8an8er ser)i8s in si!u("
0"
IVAKan8er ser)i8s Q Pa0a !aha9 ini 9un1 un!u8 u9a7a 9enurunan !e-uan s!a0iu- 8an8er ser)i8s1 -asih a8an .er-anfaa! .a/i 9enurunan 8e-a!ian a8i.a! 8an8er ser)i8s .ila 0i!e-u8an -asih 9a0a s!a0iu- in)asif 0ini #s!a0iuI=IIA(" &%
Pela8sanaan IVA &"
Pe-eri8saan IVA 0ila8u8an 0en/an s9e8ulu- -eliha! lan/sun/ leher rahi- 7an/ !elah 0i9ulas 0en/an laru!an asa- ase!a! %@1 6i8a a0a 9eru.ahan ;arna a!au !i0a8 -unul 9la8 9u!ih1 -a8a hasil 9e-eri8saan 0in7a!a8an ne/a!i)e" Se.ali8n7a 6i8a
+&
leher rahi- .eru.ah ;arna -en6a0i -erah 0an !i-.ul 9la8 9u!ih1 -a8a 0in7a!a8an 9*si!if lesi a!au 8elainan 9ra 8an8er"&& +" Na-un 6i8a -asih !aha9 lesi1 9en/*.a!an u8u9 -u0ah1 .isa lan/sun/ 0i*.a!i 0en/an -e!*0e Kri*!era9i a!au /as 0in/in 7an/ -en7e-9r*!8an /as CO+ a!au N+ 8e leher rahi-" Sensi)i!asn7a le.ih 0ari '$ 0an s9esifi!asin7a se8i!ar ?$ 0en/an -e!*0e 0ia/n*sis 7an/ han7a -e-.u!uh8an ;a8!u se8i!ar 0ua -eni! !erse.u!1 lesi 9ra8an8er .isa 0i0e!e8si se6a8 0ini" Den/an 0e-i8ian1 .isa se/era 0i!an/ani 0an !i0a8 .er8e-.an/ -en6a0i 8an8er s!a0iu- lan6u!" &% %" Kalau hasil 0ari !es! IVA 0i0e!e8si a0an7a lesi 9ra8an8er1 7an/ !erliha! 0ari a0an7a 9eru.ahan 0in0in/ leher rahi- 0ari -erah -u0a -en6a0i 9u!ih1 ar!in7a 9eru.ahan sel a8i.a! infe8si !erse.u! .aru !er6a0i 0i se8i!ar e9i!el" I!u .isa 0i-a!i8an a!au 0ihilan/8an 0en/an 0i.a8ar a!au 0i.e8u8an" Den/an 0e-i8ian1 9en7a8i! 8an8er 7an/ 0ise.a.8an hu-an 9a9ill*-a)irus #HPV( i!u !i0a8 6a0i .er8e-.an/ 0an -erusa8 *r/an !u.uh 7an/ lain" &%
++
KOLPOSKOPI
K*l9*s8*9i -eru9a8an sua!u 9r*se0ur 9e-eri8saan )a/ina 0an ser)i8s 0en/an -en//una8an ins!ru-en 8aa 9e-.esar 0en/an 9enaha7aan" Pa0a a;aln7a 0i/una8an un!u8 -en0e!e8si 8an8er ser)i8s in)asif 0ini asi-9!*-a!i8 !e!a9i se8aran/ 0i/una8an un!u8 -en0e!e8si 8elainan 9re in)asif 0en/an !u6uan -ene/ah 9er8e-.an/an 8an8er ser)i8s in)asif"&? A. Alat an Ba#an &" Ala! a( K*l9*s8*9i
+%
Ga-.ar <"Pe-eri8saan 8*l9*s8*9i Pr*se0ur
9e-eri8saan
ini
su0ah a0a se6a8 !ahun &'+$1 saa! 8*l9*s8*9i -asih 8eil 0an har/an7a .elu .e/i!u -ahal" Pa0a !ahun &'%$1 8*l9*s8*9i !elah 0i9a8ai luas 0i Er*9a" Se!elah s8rinin/ si!*l*/i ser)i8s 0i9er8enal8an1 9e-eri8saan 8*l*9*s8*9i -en6a0i !e8ni8 )erifi8asi se8un0er" K*l9*s8*9i se8aran/ 0i!eri-a luas se.a/ai -e!*0e 7an/ 9alin/ .an7a8 0i9ela6ari un!u8 0e!e8si ne*9lasia ser)i8s 0an ne*9lasia in!rae9i!el"&? .(5*rse9 .i*9si 9unh Terse0ia .an7a8 6enis f*rse9 9unh 0an -asin/-asin/ han7a .e0a se0i8i! .en!u8n7a #Tishler1 =ur8e1 Ke)*r8ian 0an Effen0*rfer("
5*rse9
biops"-e-ili8i /a/an/ 0an u6un/ a!au 8e9ala"
Ga-.ar ," =i*9si ser)i8s
( Kure! en0*ser)i8s Kure! en0*ser)i8s .er.en!u8 .a!an/ 9an6an/ !ahan 8ara! !er0iri 0ari !e-9a! -e-e/an/ a!au u6un/ 0en/an se0i8i! len/8un/an !a6a-" +?
0( S9e8ulue( Pen/ai! ser)i8s #!ena8ulu-( f( S9e8ulu- en0*ser)i8s Ka0an/8a0an/ 9erlu -eliha! 8analis en0*ser)i8alis 8arena lesin7a -eluas sa-9ai 8e 8analis ser)i8alis" Visualisasi a0e8ua! 0a9a! 0ia9ai 0en/an -en//una8an s9e8ulu- en0*ser)i8s" /( Re!ra8!*r 0in0in/ )a/ina Din0in/ )a/ina 0a9a! -en/halan/i )isualisasi ser)i8s sela-a 9e-eri8saan 8*l9*s8*9i" Re!ra8!*r ini 0i9erlu8an -ana8ala 0in0in/ )a/ina -en/halan/i" +" =ahan&? a( Asa- ase!a! !erlaru! a!au u8a K*l9*s8*9i ser)i8s 0i8er6a8an se!elah 0i *les8an asa- ase!a! %@ a!au )ine/ar" Hasil ae!*;hi!enessF 0ari e9i!el 0a9a! -enun6u88an sua!u 9r*ses 6ina8 a!au ne*9las!i8" Laru!an !erse.u! 0i9a8ai 0en/an 8asa1 8a9as li0i .esar a!au 0en/an .*!*l se-9r*!" Un!u8 -en0a9a!8an rea8si -e-u!ih 9a0a e9i!el !i0a8 .er!an0u81 asa- ase!a! %@ harus 0i.iar8an .er8*n!a8 0en/an 6arin/an hin//a rea8si -a8si-al !i-.ul" Sela-a 9e-eri8saan1 9e-a8aian ulan/an asa- ase!a! 0i9erlu8an un!u8 -e-9er!ahan8an efe8 9e-u!ihan" Den/an -en/hilan/n7a efe8 9e-u!ihan -a8a /a-.aran 9e-.uluh 0arah a8an le.ih 6elas" Laru!an ini .isa -e-.ua! !i0a8 n7a-an1 !eru!a-a .ila 9asien -en0eri!a infe8si )a/ina" Rea8si aler/i 6aran/ !a9i iri!asi .isa -unul" &? .( Lu/*l Laru!an i*0ine 0ilaru!8an 0ala- aJua se9ere-9a! a!au se!en/ah un!u8 -en0a9a!8an laru!an lu/*l" Laru!an ini !i0a8 s!a.il 0an harus 0i!u8ar se!ia9 % < .ulan" Mes8i9un laru!an se9ere-9a! 8uran/ iri!a!if na-un se.a/ian 9asien !e!a9 sensi!if" Ka0an/ sa-9ai !i-.ul aler/i .era!" Ma8an7a 9erlu 0i!an7a8an ri;a7a! aler/i !erha0a9 7*0iu-" Laru!an ini -e-.ua! e9i!el sJua-*us !i0a8 .er!an0u8 -en6a0i /ela9 -enun6u88an a0an7a /li8*/en 0i0ala- sel" Ti0a8 a0an7a 9e;arnaan !erse.u! -enun6u88an 8ea0aan !an9a /li8*/en a!au
+@
9er-u8aann7a .er!an0u8 #!e.al(" Pa0a 8*n0isi -e!a9lasia 9e;arnaan 7an/ !i-.ul .er)ariasi1 se0an/8an e9i!el 8*lu-nar .er;arna 8unin/ -us!ar0" &? ( Laru!an M*nsel Laru!an -*nsel #ferri su.sulfa!( 0i/una8an un!u8 -en0a9a!8an hae-*s!asis se!elah .i*9si ser)i8s" Han7a 0i/una8an se!elah sa-9el 0ia-.il seluruhn7a" Se.elu- s9e8ulu- 0i8eluar8an sisan7a s e.ai8n7a 0i.ersih8an" &? 0( Pera8 ni!ra! =a!an/ 9era8 ni!ra! 0a9a! 0i/una8an un!u8 !u6uan he-*s!asis" =ahan ini .er/una .ila lan/sun/ 0ile!a88an 0i!e-9a! .i*9si" Iri!asi le.ih .era! 0i.an0in/8an laru!an -*nsel" Sa-a haln7a 0en/an laru!an -*nsel 9era8 ni!ra! a8an -en//an//u in!er9re!asi .i*9si sehin//a han7a 0i/una8an se!elah se-ua .i*9si selesai"&? B. In&ka"& an k'ntra&n&ka"&
A0a .e.era9a 8elainan
)a/ina 0an ser)i8s 7an/ 0a9a! 0inilai 0ala-
9e-eri8saan 8*l9*s8*9i #!a.el &(" K*l9*s8*9i -eru9a8an 9e-eri8saan 7an/ a-an 0en/an se6u-lah risi8* rin/an1 an!ara lain 9er0arahan .era!1 infe8si 0an n7eri 9el)is" K*n!r*l he-*s!asis 0an n7eri !elah -en6a0i .ahasan 0ala- 8*n!e8s 9en/*.a!an 07s9lasia" Pa0a 9eneli!ian !erha0a9 '< ;ani!a sehu.un/an 0en/an /e6ala 7an/ !i-.ul se!elah .i*9si ser)i8s1 ? 0ian!aran7a -ela9*r8an 9en0arahan rin/an 0an && 0en/an 9er0arahan se0an/" Per0arahan ini .erlan/sun/ sela-a le.ih 0ari + hari 9a0a << 9ere-9uan" Pa0a 9eneli!ian !erse.u! se-ua 8*l9*s8*9is -e-a8ai laru!an -*nsel se!elah .i*9si un!u8 -en/*n!r*l 9er0arahan 0an 9ara 9enulis .er!e*ri .ah;a ini -un/8in 0ise.a.8an laru!an M*nsel 8arena laru!an !erse.u! .ersifa! iri!an"&?
+<
Ta.el %" In0i8asi K*l9*s8*9i &? Tekn&k -e!er&k"aan
a" ." " 0"
=ahan 0an ala! 0i9eri8sa se.elu- 9e-eri8saan 0i-ulai D*8u-en!asi 7an/ .ai8 Pasien 0ala- 9*sisi li!*!*-i 0an 0i9asan/ 0u8 s!eril Ahli 8*l9*s8*9i 0u0u8 9a0a ala! 8*l9*s8*9i1 6ara8 .in*8ular 0i a!ur 0an
8*l9*s8*9i 0in7ala8an e" Ter/an!un/ 9a0a in0i8asi 8*l9*s8*9i1 )ul)a 0a9a! 0iliha! 0en/an 8*l9*s8*9i" Asa- asea! %@ 0a9a! 0i/una8an un!u8 -e-9er-u0ah -eliha! e9i!el" =ila !erliha! 0aerah a.n*r-al1 -a8a se/era 0ila8u8an .i*9si )ul)a" =e.era9a ahli 8*l9*s8*9i -enun0a 8*l9*s8*9i 0an .i*9si sa-9ai se-ua 9e-eri8saan selesai" f" Di-asu88an s9e8ulu- u8uran 9alin/ .esar /" Ser)i8 harus 0a9a! 0iliha! se-9urna1 8a0an/ 9erlu 0ila8u8an usa9an -u8us 7an/ -enu!u9i ser)i8s" =ila 9*sisi ser)i8s 8uran/ 9as -a8a 0a9a! 0iseli98an 8asa .asah 0i f*rni8 0en/an -e-a8ai f*rse9 h" Dia-.il sa-9el un!u8 9e-eri8saan si!*l*/i1 .ila a0a 9er0arahan u8u9 0i!e8an .iasan7a a8an.erhen!i i" Ser)i8s 0isinari 0en/an aha7a 9u!ih 0en/an 9er.esaran ? >" 0ia!a! !e-uan 6"
-a8r*s8*9is P*la 9e-.uluh 0arah 0inilai 0en/an !a.ir2sarin/an .er;arna hi6au 0en/an 9er.esaran ren0ah 0an !in//i" Asa- ase!a! se.ai8n7a .aru 0i/una8an se!elah
9e-.uluh 0arah 0iliha! 8" Ke-u0ian 0i/una8an asa- ase!a! %@ seara ha!iha!i sa-9ai se-ua .a/ian ser)i8s .asah1 0ii8u!i asa- ase!a! !erlaru! un!u8 -en6a-in !er6a0in7a rea8si -e-u!ih 8arena ase!a! #ae!*;hi!e rea!i*n(
+,
l"
E9i!el ser)i8s 0inilai 0en/an 9er.esaran ren0ah1 se0an/ 0an !in//i" Ae!*;hi!e rea!i*n 9elan9elan a8an hilan/ !er/an!un/ 9a0a 9arahn7a a.n*r-ali!as e9i!el" Den/an -en/hilan/n7a rea8si ini -a8a /a-.aran -*sai8 9e-.uluh 0arah a8an -en6a0i le.ih 6elas 8arena 8*n!ras 0en/an 6arin/an se8i!arn7a" =ila !erliha!
9e-.uluh 0arah -a8a harus 0iliha! 0en/an 9er.esaran !in//i -" E9i!el n*r-al 0an a.n*r-al ser!a 9*la 9e-.uluh 0arah 0i in/a! 0en/an .ai8 8arena a8an 0i9erlu8an saa! -en/isi 0a!a n" =ila -e-un/8in8an 0i a-.il sa-9el en0*ser)i8s 0en/an 8ure! en0*ser)i8s a!au 0en/an 7!*.rush" Kure! 0i9e/an/ se9er!i -e-e/an/ 9ensil 0an 0i -asu88an 8e0ala- *s ser)i8alis 0an seluruh 8analis 0i8ure! 0en/an !ari8an 0efini!if" Sa-9el 0ifi8sasi 0an 0i!e-9a!8an 0ala- .*!*l sa-9el ser!a 0i.eri la.el" *" Dila8u8an .i*9si 7an/ 0i9an0u 8*l9*s8*9i" Te-9a! .i*9si 0i9ilih 0an sa-9el 0i a-.il 0en/an !an/ .i*9si" Per0arahan 0ira;a! 9" Va/ina 0iliha! 8e-.ali .ersa-aan 0en/an 0i8eluar8ann7a s9e8uluJ" =ila 0i9erlu8an 0a9a! 0ilan6u!8an 0en/an .i*9si )ul)a r" Pasien 0i.eri !ahu !en!an/ 8esan hasil 9e-eri8saan a;al 8*l9*s8*9i s" S9esi-en 0i9eri8sa 8elen/8a9ann7a1 0ila8u8an 0*8u-en!asi ser!a 8*l9*s8*9i 0i.ersih8an 0an ala!ala! 7an/ 0i/una8an 0is!eril8an 8e-.ali" 3. Ga!(aran k'l-'"k'-&
Ga-.aran 8*l9*s8*9i8 0i.en!u8 *leh susunan e9i!el 0an s!r*-a" Dala- hal ini e9i!el .er!in0a8 se.a/ai fil!er 0an s!r*-a se.a/ai *.7e87an/ .er;arna -erah" Ga-.aran 7an/ !a-9a8 9a0a 8*l9*s8*9i !er/an!un/ 9a0a !e.aln7a e9i!el1 0ensi!as *9!i81 s!ru8!ur 9e-.uluh 0arah s!r*-a 0an )ariasi 9a!*l*/i ser)i8" &? 1. Ga!(aran k'l-'"k'-& n'r!al
E9i!el s8ua-*us .er;arna -erah -u0a se0an/8an e9i!el 8*lu-ner -e-9un7ai 9er-u8aan irre/uler 0en/an 9a9il9a9il s!r*-a 7an/ 9an6an/ .er;arna -erah !ua 8arena 9e-.uluh 0arah s!r*-a 0i .a;ahn7a" *na !ransf*r-asi 0i!en!u8an 0en/an a0an7a e9i!el s8ua-*us 0en/an -uara 8elen6ar 0an 8is!a na.*!hi 7an/ .era0a 9a0a .a!as luar *na !ransf*r-asi" 2. Ga!(aran k'l-'"k'-& a(n'r!al a" E9i!el a.n*r-al ." Pe-.uluh 0arah a.n*r-al&?
+
Ta.el ?" Ga-.aran 8*l9*s8*9i a.n*r-al &?
E-&tel a(n'r!al
Pe!(l# ara# a(n'r!al
Se(a( Penin/8a!an 0ensi!as sel 0an in!i
Pena!-akan E9i!el aceto'hite
A.n*-al 8era!in in!raseluler A.n*-al 9r*0u8si 8era!in Peru.ahan e9i!el 8a9iler
Le8*9la8ia
5*r-asi -*sai8 7ai!u 9a0a : - Transf*r-asi -e!a9lasia - Efe8 9r*liferasi 8a9iler HPV - Tranf*r-asi ne*9lasia .era! Peru.ahan s9esifi8 9a0a 8a9iler E9i!el1 An/i*/enesis
5*r-asi 9un8!asi -*sai8
0an
Pe-.uluh 0arah a!i9i8
Mes8i9un 0ia/n*sis a8hir san/a! 0i!en!u8an *leh in!er9re!asi his!*l*/i81 9enilaian 8*l9*s8*9i !e!a9 0i9erlu8an un!u8 6a-inan 8ea8ura!an" =a!as a0alah s8*re 7an/ 0i0asar8an 9a0a a9a8ah .a!asn7a 8uran/ !e/as #.er.ulu(1 lurus a!au !er9isah 0ari 0asarn7a" Barna 0i!en!u8an *leh 0era6a! 9eru.ahan ase!*;hi!e 7an/ 0i6u-9ai se!elah 9en/*lesan asa- ase!a! %@ " Dala- 9ra8!e8n7a1 .an7a8 lesi .era0a 0ala- 8a!e/*ri -enen/ah .er0asar8an 9eru.ahan ;arna ini" Pe-.uluh 0arah 0i.eri8an s8*rin/ -enuru! .a/ai-ana -en*n6*ln7a 9e-.uluh 0arah i!u sen0iri1 -a8in .era! lesin7a -a8in !i0a8 6elas /a-.arann7a" &? Pe;arnaan 7*0iu- 0i8el*-9*88an -enuru! u9!a8e lu/*l 0an -e-9un7ai ren!an/ -ulai u9!a8e 9arsial hin//a !i0a8 a0a u9!a8e sa-a se8ali" E9i!el 8*lu-nar n*r-al 0an 9eru.ahan rin/an 9a0a e9i!el se9er!i )a/ini!is a!au a!r*9i !i0a8 0i.eri8an s8*rin/ 0ala- 8a!e/*ri ini" Masin/-asin/ 0ari 8e e-9a! 8a!e/*ri !erse.u! -e-.eri8an s8*rn7a" Kal8ulasin7a 8u-ula!if" Lesi 0en/an s8*r @ a!au le.ih .iasan7a -eru9a8an lesi 0era6a! !in//i se0an/8an s8*r + a!au le.ih 8eil .iasan7a -enun6u88an lesi 0era6a! rin/an"&?
+'
BAB III DATA UMUM DAN DATA KHUSUS PUSKESMAS KELURAHAN PELA MAMPANG II
$.1
Data U!!
$.1.1
Keaaan Ge'gra+&" an L&ngkngan
%$
&" =a!as Bila7ah a" Se.elah u!ara
: =er.a!asan 0en/an 4alan Ka9!en P" Ten0ean1 Kelurahan Kunin/an =ara! ." Se.elah !i-ur : =er.a!asan 0en/an Kali Ma-9an/1 Kel" Ma-9an/ 0an Kel"Te/al Paran/ " Se.elah sela!an : =er.a!asan 0en/an 4alan =an/8a I 0an 4alan =an/8a II1 Kelurahan =an/8a 0" Se.elah .ara! : =er.a!asan 0en/an Kali Kru8u!1 Kelurahan Pul*1 Ke"Ke.a7*ran =aru +" Luas Bila7ah Kelurahan Pela Ma-9an/ 0ala- lin/8un/an 8*!a-a07a 4a8ar!a Sela!an 0en/an luas ;ila7ah &<+1%$ Ha" %" 4u-lah RB 0an RT Bila7ah Kelurahan Pela Ma-9an/ !er0iri 0ari &+ RB 0an &?@ RT1 Se0an/8an Pus8es-as Kelurahan Pela Ma-9an/ II1 ;ila7ah 8er6an7a -eli9u!i < RB1 7ai!u RB $&1 $+1 $%1 $@1 && 0an&%" ?" K*n0isi Bila7ah Bila7ah 8er6a Pus8es-as Kelurahan Pela Ma-9an/ II -e-.ina ;ar/a 7an/ !in//al 0i Kelurahan Pela Ma-9an/" Le!a8 9us8es-as 6u/a 8uran/ s!ra!e/is 7ai!u !erle!a8 0ala- 6alan 7an/ u8u9 se-9i! 0an han7a 0a9a! 0ilalui 0en/an 8en0araan r*0a 0ua 0an 6alan 8a8i" Daerah 9us8es-as !erle!a8 0ian!ara ru-ahru-ah 9a0a! 9en0u0u8"
%&
Ga-.ar " Pe!a Bila7ah Ker6a Pus8es-as Kelurahan Pela Ma-9an/ II $.1.2 Data De!'gra+& &" 4u-lah 9en0u0u8
4u-lah 9en0u0u8 0ala- ;ila7ah 8er6a Pus8es-as Kelurahan Pela Ma-9an/ II se.an7a8 &",$' 6i;a 0en/an rinian se.a/ai .eri8u!: a" =er0asar8an 4enis Kela-in Ta.el @" Pen0u0u8 Di Bila7ah Ker6a Pus8es-as Kelurahan Pela Ma-9an/ II =er0asar8an 4enis Kela-in en&" kela!&n La8ila8i Pere-9uan T'tal
!la# '"@'' '"&&& &",$'
Per"enta"e @&1%$ ?1,$ &$$
Se( ratio Jumlah penduduk laki− laki SR Q > &$$ Jumlah penduduk perempuan Q
9.599 9.111
> &$$ Q &$@
%+
=er0asar8an !a.el 0ia!as 6u-lah 9en0u0u8 0i ;ila7ah 8er6a Kelurahan Pela Ma-9an/ II 7an/ .er6enis 8ela-in la8ila8i a0alah '"@'' 6i;a 0an 7an/ .er6enis 8ela-in 9ere-9uan a0alah '"&&& 6i;a" Ma8a 0i0a9a!8an se( ratio 7ai!u 9er.an0in/an an!ara 9en0u0u8 la8ila8i 0en/an 6u-lah 9en0u0u8 9ere-9uan se.esar &$@ 9ersen" Ar!in7a se!ia9 &$$ 9en0u0u8 9ere-9uan 0i ;ila7ah 8er6a Kelurahan Pela Ma-9an/ II !er0a9a! &$@ 9en0u0u8 la8ila8i" ." =er0asar8an Usia Ta.el <" Pen0u0u8 Di Bila7ah Ker6a Pus8es-as Kelurahan Pela Ma-9an/ II =er0asar8an Usia U"&a
!la# &$,@ &+&% &+'@ &?<+ &%<, &%@ &<<% &??@ &??' &@< &+&$ &+<, +%%, &,$'
$3? @3' &$ 3 &? &@ 3 &' +$ 3 +? +@ 3 +' %$ 3 %? %@ 3 %' ?$ 3 ?? ?@ 3 ?' @$ 3 @? @@ 3 @' <$ T'tal
Per"enta"e @",@ <"? <"'+ ,"& ,"%& ,"+< "' ,",+ ,",? "% <"?, <",, &+"?' &$$
$epenenc" #atio Jumlah penduduk usia non produktif DR Q > &$$ jumlah penduduk usia produktif Q
5.920 12.789
> &$$ Q ?<1+'
Pen0u0u8 0i ;ila7ah 8er6a Pus8es-as Kelurahan Pela Ma-9an/ II 0i8el*-9*88an -en6a0i ana8ana8 $&? !ahun se.an7a8 %"@% *ran/ #&'1&@(1 9en0u0u8 usia 9r*0u8!if usia &@@' !ahun se.an7a8 &+",' *ran/ #<1%<( 0an lansia se.an7a8 +"%%, *ran/ #&+1?'("=er0asar8an hasil 9erhi!un/an1 0i0a9a!8an
%%
epenenc" ratio se.esar ?<1+'" Sehin//a 0a9a! 0isi-9ul8an .ah;a se!ia9 &$$ 9en0u0u8 9r*0u8!if harus -enan//un/ ?< 9en0u0u8 n*n 9r*0u8!if"
<$ @@ 3 @' @$ 3 @? ?@ 3 ?' ?$ 3 ?? %@ 3 %' %$ 3 %?
Pere-9uan La8iLa8i
+@ 3 +' +$ 3 +? &@ 3 &' &$ 3 &? @3 ' $3 ? &@$$
&$$$
@$$
$
@$$
&$$$
&@$$
Ga-.ar '" Pira-i0a Pen0u0u8 Pus8es-as Kelurahan Pela Ma-9an/ II
" =er0asar8an Ma!a Penaharian Ta.el ," Pen0u0u8 Di Bila7ah Ker6a Pus8es-as Kelurahan Pela Ma-9an/ II =er0asar8an Ma!a Penaharian Peker%aan Kar7a;an S;as!a Pela6ar2Mahasis;a 4asa2Lainlain I.u Ru-ah Tan//a =uruh Pen/usaha2Biras;as!a Pe0a/an/ PNS Pensiunan TNI2P*lri T'tal
!la# %,? %@&, %$@' +<&& ++%& &&% ''? %&' +%, @? &,$'
Per"enta"e +$",& &"$ &<"%@ &%"'< &&"'+ '"<' @"%& &",& &"+, $"+' &$$
%?
Ma!a 9e9enaharian 9en0u0u8 0i ;ila7ah 8er6a Pus8es-as Kelurahan Pela Ma-9an/ II 7an/ !er.an7a8 a0alah 8ar7a;an s;as!a 7ai!u se.an7a8 %",? *ran/ #+$1,&(1 0ii8ui!i *leh 9ela6ar2-ahasis;a se.an7a8 %"@&, *ran/ #&"$(1 6asa2lainlain se.an7a8 %"$@' *ran/ #&<1%@(1 i.u ru-ah !an//a se.an7a8 +"<&& *ran/ #&%1'<(1 .uruh se.an7a8 +"+%& *ran/ #&&1'+(1 9en/usaha2;iras;as!a se.an7a8 &"&% *ran/ #'1<'(1 9e0a/an/ se.an7a8 ''? *ran/ #@1%&(1 PNS se.an7a8 %&' *ran/ #&1,&(1 9ensiunan se.an7a8 +%, *ran/ #&1+,(1 0an TNI2POLRI se.an7a8 @? *ran/ #$1+'(" 0" =er0asar8an Tin/8a! Pen0i0i8an Ta.el " Pen0u0u8 Di Bila7ah Ker6a Pus8es-as Kelurahan Pela Ma-9an/ II=er0asar8an Tin/8a! Pen0i0i8an Pen&&kan Ta-a! SMA2Se0era6a! Ta-a! SMP2Se0era6a! Ta-a! SD2Se0era6a! Ti0a8 Ta-a! SD =elu- Se8*lah2Ti0a8 Se8*lah Ta-a! Di9l*-a Ta-a! Sar6ana2Uni)ersi!as T'tal
!la# <$'@ %%%% %+@% &'<, &@', &?<% &$$& &,$'
Per"enta"e %+"@ &,"& &,"%' &$"@& "@? ,"+ @"%@ &$$
Tin/8a! 9en0i0i8an 9en0u0u8 0i ;ila7ah 8er6a Pus8es-as Kelurahan Pela Ma-9an/ II 7an/ !er.an7a8 a0alah 9en0u0u8 7an/ !a-a! SMA2se0era6a! 7ai!u se.an7a8 <"$'@ *ran/ #%+1@(1 0ii8u!i *leh !a-a! SMP2se0era6a! se.an7a8 %"%%% *ran/ #&,1&(1 !a-a! SD2se0era6a! se.an7a8 %"+@% *ran/ #&,1%'(1 Ti0a8 !a-a! SD se.an7a8 &"'<, *ran/ #&$1@&(1 .elu- se8*lah2!i0a8 se8*lah
%@
&"@', *ran/ #1@?(1 !a-a! 0i9l*-a se.an7a8 &"?<% *ran/ #,1+(1 0an !a-a! sar6ana2uni)ersi!as &"$$& *ran/ #@1%@("
e" =er0asar8an A/a-a Ta.el '" Pen0u0u8 Di Bila7ah Ker6a Pus8es-as Kelurahan Pela Ma-9an/ II=er0asar8an A/a-a Aga!a
!la# &,<%+ <$& ?%< %& ' &,$'
IslaKris!en Ka!*li8 Hin0u =u00ha T'tal
Per"enta"e '?"+? %"+& +"%% $"&, $"$@ &$$
Di ;ila7ah 8er6a Pus8es-as Kelurahan Pela Ma-9an/ II !er0a9a! @ 6enis a/a-a 7an/ 0ianu! *leh 9en0u0u8n7a" Pe-elu8 a/a-a Isla- a0alah 7an/ !er.an7a8 7ai!u se.an7a8 &,"<%+ *ran/ #'?1+?(1 0ii8u!i *leh Kris!en Pr*!es!an se.an7a8 <$& *ran/ #%1+&(1 Ka!*li8 se.an7a8 ?%< *ran/ #+1%%(1 Hin0u se.an7a8 %& *ran/ #$1&,(1 0an =u00ha se.an7a8 ' *ran/ #$1$@(" +" 5asili!as Pen0i0i8an Ta.el &$" 4u-lah 5asili!as Pen0i0i8an Di Bila7ah Ker6a Pus8es-as Kelurahan Pela Ma-9an/ II en&" Fa"&l&ta"
TK SD SMP SMA Ma0rasah T'tal
51 $ $ $ $ $ $
52 % % & $ &
L'ka"& R4 5$ 56 ? + & $ & $ & $ % $ &$ +
511 + $ $ $ $ +
51$ & $ $ $ $ &
!la#
&+ ? + & ? +%
%<
Ter0a9a! +% fasili!as 9en0i0i8an 0i ;ila7ah 8er6a Pus8es-as Kelurahan Pela Ma-9an/ II 7an/ -eli9u!i &+ .uah TK1 ? .uah SD1 + .uah SMP1 & .uah SMA1 0an ? .uah Ma0rasah"
%" 5asili!as Keseha!an en&" Fa"&l&ta"
Pus8es-as P*s7an0u Klini8 +? 4aD*8!er S;as!a =i0an S;as!a Pra8!e8 0*8!er /i/i Pra8!e8 s9esialis Klini8 r*n!/en La.*ra!*riuA9*!i8 T'tal
51 $ ? $ $ $ $ $ $ $ $ ?
52 & @ + % & & & & & & &,
L'ka"& R4 5$ 56 $ $ , % $ & $ & + & + $ & + $ $ $ $ % & &@ '
!la# 511 $ @ $ $ $ $ $ $ $ $ @
51$ $ @ $ $ & $ $ $ $ $ <
& +' % ? @ % ? & & @ @<
Ta.el &&" 4u-lah 5asili!as Keseha!an Di Bila7ah Ker6a Pus8es-as Kelurahan Pela Ma-9an/ II
5asili!as 8eseha!an 7an/ !er0a9a! 0i ;ila7ah 8er6a Pus8es-as Kelurahan Pela Ma-9an/ II -eli9u!i & 9us8es-as1 +' 9*s7an0u1 % 8lini8 +? 6a-1 ? 9ra8!i8 0*8!er s;as!a1 @ 9ra8!i8 .i0an s;as!a1 % 9ra8!i8 0*8!er /i/i1 ? 9ra8!i8 0*8!er s9esialis1 & 8lini8 r*n!/en1 & la.*ra!*riu-1 0an @ a9*!e8"
%,
?" 5asili!as U-uTa.el &+" 4u-lah 5asili!as U-u- Di Bila7ah Ker6a Pus8es-as Kelurahan Pela Ma-9an/ II en&" Fa"&l&ta"
Mas6i0 Gere6a Pasar T'tal
51 $ $ $ $
52 ? $ $ ?
L'ka"& R4 5$ 56 ? @ $ $ $ + ? ,
511 + $ & %
51$ $ & $ &
!la#
&@ & % &'
5asili!as u-u- 0i ;ila7ah 8er6a Pus8es-as Kelurahan Pela Ma-9an/ II -eli9u!i &@ .uah -as6i01 & .uah /ere6a 0an % .uah 9asar"
$.2.2
V&"&7 M&"& M't' an Ke(&%akan Mt V&"& Men6a0i8an Pus8es-as Se.a/ai Uni! Pela7anan Keseha!an Yan/ Me-uas8an
Dan Men6a0i Pilihan =a/i Mas7ara8a! Kelurahan Pela Ma-9an/ IIF M&"& &" Pen/e-.an/an su-.er 0a7a -anusia +" Penin/8a!an -ana6e-en 9us8es-as %" Pen/e-.an/an 8e-i!raan ?" Pe-.er0a7aan 9eran ser!a -as7ara8a! @" Penin/8a!an sarana 9us8es-as M'tt'
SIMPATI # Sia9 Mela7ani Den/an Se9enuh Ha!i( F
Ke(&%akan Mt8
Me-.eri8an 9ela7anan 8eseha!an 9r*fesi*nal 7an/ .er*rien!asi 9a0a 9enin/8a!an 8e9uasan 9elan//an ser!a seara !erus -enerus -ela8u8an 9enin/8a!an -u!u 9ela7anan -elalui 9enera9an sis!e- -ana6e-en -u!u ISO '$$& 0an -enaa!i 9era!uran 9erun0an/an 7an/ .erla 8u"
%
%'
$.2.$
T&ngkatan T&ngkatan Strktr Strktral al P"ke"!a" P"ke"!a" Kelra#an Kelra#an Pela Pela Ma!-ang Ma!-ang II 0Ga!(ar15 0Ga!(ar15
dr. Erny Masyitah
Ka. Puskesmas
Anita Sukmawa Jessica
Tata Usaha
BP Umum
BP Gigi
dr. Erny Masyitah dr. !mely
drg. Runggu orry Ratnaningrum
R.Obat
R.Tindakan
KIA / KB
Gizi
Kes. Ling
Putri
Sujoko
Enen Sucia
Doni Alfan
Doni Alfan
%
$.2. $.2.* *
Kete Ke tena naga gaan an P"k P"ke" e"!a !a""
1. Ke!ena Ke!ena/aa /aan n 8ar7a; 8ar7a;an an Pus8e Pus8es-as s-as Kelura Kelurahan han Pela Pela Ma-9an Ma-9an/ / II .er0as .er0asar8a ar8an n
9r*fesi1 !ahun +$&, a0alah : Ta.el &%" 4u-lah Su-.er Da7a Manusia =er0asar8an Pr*fesi 0i Pus8es-as Kelurahan Pela Ma-9an/ II en&" Pr'+e"& D*8!er U-uD*8!er Gi/i Pela8sana Ke9era;a!an Pela8sana Ke.i0anan Pera;a! Gi/i Asis!en A9*!e8er Ta!a Usaha Ke.ersihan Pen6a/a T'tal
Ban9akn9a + & + & & & + & & &+ *ran/
+" Ke!e Ke!ena na/a /aan an 8ar7 8ar7a; a;an an Pus8 Pus8eses-as as Kelu Kelurah rahan an Pela Pela Ma-9 Ma-9an an/ / II .er0 .er0asa asar8a r8an n 9en0i0i8an1 sa-9ai 0en/an Mare! +$&, a0alah : Ta.el &?" 4u-lah Su-.er Da7a Manusia =er0asar8an Pen0i0i8an 0i Pus8es-as Kelurahan Pela Ma-9an/ II en&" Pr'+e"& Sar6ana Ke0*8!eran U-uSar6ana Ke0*8!eran Gi/i A8a0e-i Ke.i0anan #DIII( Se8*lah Pera;a! Keseha!an #DIII( Se8*lah Pera;a! Gi/i #DIII( Se8*lah Asis!en A9*!e8er #DIII( Se8*lah A0-inis!rasi #DIII( Se8*lah Menen/ah A!as Se8*lah Dasar T'tal $.2. $.2.6 6
Ban9akn9a & & & + & & & & & ' *ran/
Sara Sarana na an an Pra Pra"a "ara rana na
Pus8es-as Kelurahan Pela Ma-9an/ II -e-ili8i sarana 9ela7anan se.a/ai .eri8u!" Pus8es-as Kelurahan Pela Ma-9an/ II !er0iri 0ari: &" Luas !anah +" Luas .an/unan
: :
?<< -+ +$$ - + %'
%" ?" @" <" ," " '" &$"
Di.an/un !ahun Da7a Lisri8 Se9e0a M*!*r 4arin/an Tele9*n Tele)isi P*-9a Air Lis!ri8 Reha9 Tera8hir Tahun =an/unan !e !er0i r0iri 0a 0ari
: : : : : : : :
&',< %@$$ ;a!! + =uah & Line + =uah & +$$
Ta.el &@"Ruan/ Pela7anan 0i Pus8es-as Kelurahan Pela Ma-9an/ II Na!a Rangan
L*8e! Ta!a Usaha Ruan/ Tun//u Pasien Peri8sa Gi/i #=PG( Peri8sa U-u- #=PU( Tin0a8an2Sun!i8 Keseha!an I.u 0an Ana82 K= O.a! Per!e-uan2Ra9a! Da9ur Ka-ar Man0i Kar7a;an Ka-ar Man0i Pasien
$.2.: $.2.:
!la# & & & & & & & & & & & &
Manag Manage!e e!en n P"ke P"ke"!a "!a"" Kelra# Kelra#an an Pela Pela Ma!-a Ma!-ang ng II
PP P &+ %
Ga-.ar &&" &&" Mana/e-en Pus8es-as
Mana/e-en Mana/e-en Pus8es-as Kelurahan Pela Ma-9an/ Ma-9an/ + 0i6alan8an 0i6alan8an 0en/an 0en/an
-en//una8an !aha9!aha9 se.a/ai .eri8u!:
&" Pere Peren nan anaan aan a" Pen7us Pen7usuna unan n renan renanaa !ahuna !ahunan n .er!u6 .er!u6uan uan un!u8 un!u8 -enin/ -enin/8a! 8a!8an 8an a8u9an a8u9an seluruh seluruh 9r*/ra- 9ri*ri!as 7an/ sesuai 0en/an -asalah 7an/ 0i!e-u8an ser!a un!u8 -en/an -en/an!is !isi9as i9asii halha halhall 7an/ 7an/ 0a9a! 0a9a! -en/ha -en/ha-.a -.a!! 9enin/ 9enin/8a! 8a!an an 9ela7an 9ela7anan an 0i ?$
Pus8es-as" Pen/u-9ulan 0a!a se-ua 9r*/ra- 0i9er*leh 0ari -asin/-asin/ 9ela8sana 9r*/ra-" ." Renana Ke.u!uhan =aran/ Uni! #RK=U( 0i.ua! se!ia9 !ahun sesuai 0en/an 8e.u!uhan 0an an//aran 7an/ 0ia6u8an Pus8es-as Kelurahan" " Per!e-uan .ulanan .ai8 lin!as 9r*/ra- 7ai!u 0en/an seluruh s!af Pus8es-as 8elurahan -au9un lin!as se8!*ral 7an/ !er8ai! 0ila8u8an ru!in se!ia9 .ulann7a1 ini 0ila8u8an un!u8 -en/e)aluasi hasil 8e/ia!an 7an/ !elah 0ila8sana8an a/ar 0a9a! -en/e!ahui a9a8ah 9r*/ra-9r*/ra- 7an/ su0ah 0i6alan8an su0ah -ena9ai !ar/e! 7an/ 0irenana8an" +" Pela8sanaan Ke/ia!an se-ua 9r*/ra- 0iu9a7a8an a/ar 9ela8sanaann7a sesuai 0en/an 9eri*0e 7an/ !elah 0i!e!a98an1 7ai!u: a" Pena!a!an 0an 9ela9*ran 0ila8sana8an seara harian1 -in//uan1 .ulanan1 !ri;ulan1 se-es!eran 0an !ahunan sesuai 0en/an 8e.u!uhan 0an 9er-in!aan 9usa!" ." Pen/a-a!an 0an 9e-.inaan -eli9u!i 8e/ia!an 0ala- 0an luar /e0un/ 0ila8u8an se!ia9 .ulan" " Pen/el*laan *.a! *.a!an 0an )a8sin 0ila8sana8an 0en/an san/a! !er8*n!r*l" 0" Pe-anfa!an 0an 9era;a!an ala! 8eseha!an 0an n*n ala! 8eseha!an ser!a 8e.ersihan 0ila8sana8an seara harian1 -in//uan1 .ulanan1 !ri;ulan1 se-es!er 0an !ahunan" %" Penilaian a" E)aluasi 8e/ia!an 0ila8sana8an 9a0a saa! -inil*8a8ar7a 0i Pus8es-as 7an/ 0iha0iri *leh seluruh s!af Pus8es-as 8elurahan un!u8 -eru-us8an -asalah 0an -enari 9e-eahan -asalah ser!a 9enen!uan renana 8er6a 0an !ar/e! 7an/ a8an 0iu9a7a8an 9a0a saa! -en0a!an/" ." E)aluasi 8e/ia!an 6u/a 0ila8sana8an 0i !in/8a! Pus8es-as Kea-a!an 7an/ 0iha0iri *leh seluruh 8e9ala Pus8es-as 8elurahan 0an seluruh 8**r0ina!*r un!u8 -en/e)aluasi hasil 8e/ia!an 7an/ su0ah 0i6alan8an" " Penilaian 9ena9aian !ar/e! 0ila8sana8an se!ia9 sa!u se-es!er" 0" Hasil 8e/ia!an sela-a sa!u !ahun 0ari se-ua 9r*/ra- 0isusun se.a/ai la9*ran !ahunan 9a0a a8hir !ahun 8alen0er" .2.;
Se-l# Pen9ak&t Ter(an9ak D& P"ke"!a" Kelra#an Pela Ma!-ang II
Blan anar&
?&
Ta.el &<" 4u-lah 9en0eri!a &$ 9en7a8i! !er.an7a8 0i Pus8es-as Kelurahan Pela Ma-9an/ II .ulan 4anuariMare! Tahun +$&, N'
!la# Pener&ta ,<%
Per"enta"e
&
ISPA
+
Pen7a8i! r*n//a -ulu!
@@'
+%1++
%
%%<
&%1'@
+%%
'1<
@
Pen7a8i! 9a0a 8uli! 0an 6arin/an su.8u!an Pen7a8i! 9a0a *!*! 0an 6arin/an 9en/i8a! Gas!ri!is 0an 0u*0eni!is
+&@
1'%
<
Diare
%1<@
,
Hi9er!ensi
%
%1??
Pen7a8i! 9a0a -a!a
,?
%1$,
'
Dia.e!es -eli!us
?+
&1,?
&$
As-a
&?
$1@
+?$,
&$$
?
D&agn'"&" Pen9ak&t
T*!al
%&1<'
=er0asar8an 9en0a!aan 9eri*0e 4anuari Mare! +$&,1 infe8si a8u! 9a0a saluran na9as .a/ian a!as -e-9un7ai fre8uensi !er!in//i se.esar ,<% 9en0eri!a #%&1@'( 0ari +?$, 9en0eri!a1 0ii8u!i *leh 9en7a8i! r*n//a -ulu! se.an7a8 @@' 9en0eri!a #+%1++(1 9en7a8i! 9a0a 8uli! 0an 6arin/an su.8u!an se.an7a8 %%< 9en0eri!a #&%1'@(1 9en7a8i! 9a0a *!*! 0an 6arin/an 9en/i8a! se.an7a8 +%% 9en0eri!a #'1<(1 /as!iri!is 0an 0u*0eni!is se.an7a8 +&@ 9en0eri!a #1'%(1 0iare se.an7a8 9en0eri!a #%1<@(1 hi9er!ensi se.an7a8 % 9en0eri!a #%1??(1 9en7a8i! 9a0a -a!a se.an7a8 ?+ 9en0eri!a #%1$,(1 0an as-a se.an7a8 &? 9en0eri!a #$1@("
$.2.= 1.
Pr'gra! P'k'k P"ke"!a" U-a9a Ke"e#atan 4a%&( U9a7a 8eseha!an ;a6i.
9us8es-as
a0alah u9a7a
7an/ 0i!e!a98an
.er0asar8an 8*-i!-en nasi*nal1 re/i*nal1 0an /l*.al1 ser!a 7an/ -e-9un7ai 0a7a !in/8a! !in//i un!u8 9enin/8a!an 0era6a! 8eseha!an -as7ara8a!" U9a7a 8eseha!an ;a6i. ini harus 0iselen//ara8an *leh se!ia9 9us8es-as 7an/ a0a 0i ;ila7ah In0*nesia" U9a7a 8eseha!an ;a6i. !erse.u! a0alah: ?+
a" ." " 0" e" f" 2.
U9a7a Keseha!an I.u 0an Ana8 #KIA( ser!a Keluar/a =erenana #K=( U9a7a Per.ai8an Gii Mas7ara8a! U9a7a Keseha!an Lin/8un/an U9a7a Pene/ahan 0an Pe-.eran!asan Pen7a8i! #P+P( Pr*-*si Keseha!an U9a7a Pen/*.a!an
U-a9a Ke"e#atan Penge!(angan U9a7a 8eseha!an 9en/e-.an/an 9us8es-as a0alah u9a7a 7an/ 0i!e!a98an
.er0asar8an 9er-asalahan 8eseha!an 7an/ 0i!e-u8an 0i -as7ara8a! ser!a 7an/ 0isesuai8an 0en/an 8e--a9uan 9us8es-as" U9a7a 8eseha!an 9en/e-.an/an 0i9ilih 0ari 0af!ar u9a7a 8eseha!an 9*8*8 9us8es-as 7an/ !elah a0a 7a8ni: a" ." " 0" e"
U9a7a Keseha!an Se8*lah U9a7a Pera;a!an Keseha!an -as7ara8a! U9a7a Keseha!an Usia Lan6u! U9a7a Keseha!an Olah Ra/a U9a7a Keseha!an Gi/i 0an Mulu!
$.2.= U-a9a Ke"e#atan 4a%&( P"ke"!a" 1. U-a9a Ke"e#atan I( an Anak 0KIA an Kelarga Beren)ana 0KB a" Pela7anan KIA 0i8el*la *leh sa!u *ran/ .i0an 0an 0ila8u8an se!ia9 hari Senin
4u-a!" ." Pela7anan 9e-eri8saan 8eha-ilan 0ila8u8an se!ia9 hari Selasa 0an Ka-is" " Pela7anan K= 0ila8u8an hari Senin s20 4u-a!" 0" Pela7anan i-unisasi un!u8 .a7i 0ila8u8an se!ia9 hari Senin 0an Ra.u" a. Ke"e#atan I( an Anak 0KIA Tu6uan 0ari 9r*/ra- ini a0alah -enurun8an an/8a 8esa8i!an 0an an/8a 8e-a!ian i.u .ersalin1 .a7i 0an ana81 -enin/8a!8an 6an/8auan 0an -u!u 9ela7anan i.u ha-il1 i.u -en7usui1 .a7i 0an ana8 9rase8*lah 0an -uri0 !a-an 8ana88ana81 ser!a -enin/8a!8an a8u9an 9ersalinan *leh !ena/a !erla!ih 8hususn7a !ena/a 8eseha!an" Ke/ia!an 7an/ 0ila8u8an 0i 0ala- /e0un/ #Pus8es-as( 0an 0i luar /e0un/ #P*s7an0u( -eli9u!i : i" Pela7anan 8e9a0a .u-il1 .u!e8i1 .a7i 0an ana8" ii" Me-.eri8an i-unisasi 8e9a0a .a7i 0an i.u ha-il iii" Pe-.inaan -uri0 Ta-an Kana8Kana8 ?%
i)" Pen7uluhan 8eseha!an )" Gera8an Sa7an/ I.u #GSI(1 0ian!aran7a 9en0a!aan i.u ha-il risi8* !in//i1 9e-an!auan 0an 9en7uluhan 8husus un!u8 .u-il res!i 0ari 8eluar/a2-as7ara8a! se8i!ar1 0an 9en0a!aan 0*n*r 0arah" Ta.el &," Hasil Ke/ia!an Pela7anan KIA 0i Pus8es-as Pela Ma-9an/ I I =ulan4anuari Mare! !ahun +$&, In&kat'r
Kun6un/an .u-il K& Kun6un/an .u-il K? Kun6un/an nifas Kun6un/an ne*na!us & Kun6un/an ne*na!us Kun6un/an .a7i Kun6un/an .ali!a
Target 0>
Sa"aran 1 Ta#n
&$$ '< '@ &$$ ', '@ '$
?,, ?,, ?%% ?@@ ?%% ?%% +?+,
Sa"aran $ Blan Ber%alan &&' &&' &$ &&? &$ &$ <$,
3ak-an Per"en Keg&atan 0> &+? &$?1% &%$ &$'1+ &&' &&$1& &+< &&$1@ &&& &$+1, &1? %@@ @1?
Pen)a-a&an 0>
&$?1% &&%1, &&@1 &&$1@ &$@1 @1<
(. Kelarga Beren)ana 0KB Keluar/a =erenana #K=( -eru9a8an 9erenanaan 8eha-ilan1 6ara8
an!ara 8eha-ilan 0i9er9an6an/ 0an 8elahiran selan6u!n7a 0a9a! 0ie/ah a9a.ila 6u-lah ana8 !elah -ena9ai 7an/ 0i8ehen0a8i" Sela-a .ulan 4anuariMare! !ahun +$&,1 0i0a9a!8an 6u-lah 9eser!a K= a8!if 0i Pus8es-as Kelurahan Pela Ma-9an/ II .elu- -ena9ai !ar/e!1 7ai!u se.esar <+ a8se9!*r K= a8!if #<1$,(" Ta.el &" Hasil Ke/ia!an Pela7anan K= 0i Pus8es-as Kelurahan Pela Ma-9an/ II .ulan 4anuariMare! !ahun +$&, In&kat'r
Target 0>
Sa"aran 1 Ta#n
Sa"aran $ Blan Ber%alan
4u-lah 9eser!a K= a8!if
,$
?"$@
&$+&
2.
3ak-an Per"en Keg&atan 0> <+ <1$,
Pen)a-a&an 0>
<1$,
U-a9a Per(a&kan G&?& Ma"9arakat Tu6uan 9r*/ra- ini a0alah -enin/8a!8an /ii seluruh an//*!a -as7ara8a!
!eru!a-a 9a0a sasaran .a7i1 .ali!a1 i.u ha-il 0an i.u -en7usui" Ke/ia!an 7an/ 0ila8u8an an!ara lain 9e-.inaan 0an 9ela7anan /ii 0en/an 6alan -ela8u8an -*ni!*rin/ s!a!us /ii -as7ara8a! 9a0a 8e/ia!an Pus8es-as 0an 0i P*s7an0u1 ??
7an/ -eli9u!i 9eni-.an/an .ali!a1 9e-.erian !a.le! )i!a-in A 0*sis !in//i 9a0a ana8 .ali!a 0i P*s7an0u 0an -uri0 !a-an 8ana88ana81 9e-.erian !a.le! =esi 9a0a i.u ha-il1 9e-.erian -a8anan !a-.ahan1 0an -e-.eri8an 9en7uluhan" a" Pela7anan /ii In0i8a!*rn7a : i" Ca8u9an i.u nifas 7an/ -en0a9a!8an 8a9sul )i!a-in A se.esar '@1, ii" Ca8u9an .u-il 7an/ 0i.eri '$ !a.le! 5e se.esar &&1' iii" =ali!a usia $ 3 < .ulan -en0a9a! air susu i.u #ASI( e8s8lusif se.esar <+1, Dari 0a!a 0ari .ulan 4anuariMare! !ahun +$&,1 in0i8a!*r 9ela7anan /ii 7an/ -asih .elu- -ena9ai !ar/e! a0alah .ali!a usia $ 3 < .ulan -en0a9a! air susu i.u #ASI( e8s8lusif 0an i.u nifas 7an/ -en0a9a!8an 8a9sul )i!a-in A se0an/8an 7an/ -ele.ihi !ar/e! a0alah i.u ha-il 7an/ 0i.eri '$ !a.le! 5e" Ta.el &'" Hasil Ke/ia!an Pela7anan Gii 0i Pus8es-as Kelurahan Pela Ma-9an/ II .ulan 4anuariMare! !ahun +$&, Targe t 0>
Sa"ara n 1 Ta#n
Sa"aran $ Blan Ber%ala n
@
?%%
=ali!a usia $ 3 < .ulan -en0a9a! air susu i.u #ASI( e8s8lusif
$
Ca8u9an i.u ha-il 0i.eri '$ !a.le! 5e
'@
In&kat'r
I.u nifas -en0a9a! )i!a-in A
7an/ 8a9sul
3ak-an Pen)a-a&a n 0>
Keg&ata n
Per"e n 0>
&$
&1?
'@1,
&?,?
%<
&'
@%1
<,1+
?,,
&&'
&%@
&&%
&&1'
$. U-a9a Pen)ega#an an Pe!(eranta"an Pen9ak&t 0P2P Tu6uan 9r*/ra- ini a0alah -enurun8an an/8a 8esa8i!an 0an 8e-a!ian ser!a
-ene/ah a8i.a! .uru8 le.ih lan6u! 0ari 9en7a8i!" 4enis Ke/ia!an: a" P+ Diare In0i8a!*r : ?@
i"
Ca8u9an 9asien 0en/an 0iare 7an/ 0i!e-u8an 0an 0i!an/ani sesuai 0en/an s!an0ar a0alah se.esar '$
Ta.el +$" Hasil Ke/ia!an P+ Diare Pus8es-as Kelurahan Pela Ma-9an/ II .ulan 4anuariMare!!ahun +$&, In&kat'r
Target 0>
Sa"aran 1 Ta#n
Sa"aran $ Blan Ber%alan
3ak-an Per"en Keg&atan 0>
Pasien 0en/an 0iare 7an/ &$$ %?< < &$+ 0i!an/ani ."P+ T= Paru In0i8a!*r: i" Pene-uan 9asien .aru T= Paru =TA P*si!if se.esar @1,
Pen)a-a&an 0>
&$+
"IVA Tes! In0i8a!*r: i"
Pene-uan 9asien 7an/ -ela8u8an IVA Tes! se.esar 1'
Ta.el +&" Hasil Ke/ia!an IVA Tes! Pus8es-as Kelurahan Pela Ma-9an/ II .ulan 4anuariMare!!ahun +$&, In&kat'r
Ca8u9an 9e-eri8saan IVA !es! 9a0a 9ere-9uan usia %$ 3 @$ !ahun
Target 0>
Sa"aran 1 Ta#n
Sa"aran $ Blan Ber%alan
%$
??$
&&+$
3ak-an Per"en Keg&atan 0>
%$
+1<,
Pen)a-a&an 0>
1'
Ta.el ++" Hasil Ke/ia!an P+ T= =TA P*si!if Pus8es-as Kelurahan Pela II Ma-9an/ .ulan 4anuariMare! !ahun +$&, In&kat'r
Pene-uan 9asien .aru T= =TA P*si!if
Target 0>
Sa"aran 1 Ta#n
Sa"aran $ Blan Ber%alan
&$$
<+
,
3ak-an Per"en Keg&atan 0>
<
@1,
Pen)a-a&an 0>
@1,
0" I-unisasi In0i8a!*r : ?<
i" H=$ a8u9ann7a se.esar &$%1, ii" =CG a8u9ann7a se.esar &$<1? iii" DPT2H=#&( a8u9ann7a se.esar &$&1 i)" DPT2H=#+( a8u9ann7a se.esar &&+1' )" DPT2H=#%( a8u9ann7a se.esar &$&1 )i" P*li*#&( a8u9ann7a se.esar &$<1? )ii" P*li*#+( a8u9ann7a se.esar &&&1, )iii" P*li*#%( a8u9ann7a se.esar &$&1 i>" P*li*#?( a8u9ann7a se.esar &&@1, >" Ca-9a8 a8u9ann7a se.esar &&1@ Dari hasil 8e/ia!an i-unisasi .ulan 4anuariMare! !ahun +$&, seluruh in0i8a!*r su0ah -ele.ihi !ar/e!" Ta.el +%" Hasil 8e/ia!an P+P I-unisasi Pus8es-as Kelurahan Pela Ma-9an/ II =ulan 4anuariMare! Tahun +$&,
In&kat'r
H=O =CG DPT H= T*!al #&( DPT H= T*!al #+( DPT H= T*!al #%( P*li* & P*li* + P*li* % P*li* ? Ca-9a8
Target 0>
Sa"aran 1 Ta#n
&$$ &$$
?%% ?%% ?%%
Sa"aran $ Blan Ber%alan &$ &$ &$
?%%
&$
?%%
&$
?%% ?%% ?%% ?%% ?%%
&$ &$ &$ &$ &$
&$$ &$$ &$$ &$$ &$$ &$$ &$$ &$$
3ak-an Per"en Keg&atan 0> &&+ &$%1, &&@ &$<1?
Pen)a-a&an 0>
&$%1, &$<1?
&&$
&$&1
&$&1
&++
&&+1'
&&+1'
&&$
&$&1
&$&1
&&@ &&$ &++ &+@ &+
&$<1? &&&1, &$&1 &&@1, &&1@
&$<1? &&&1, &$&1 &&@1, &&1@
*. U-a9a Ke"e#atan L&ngkngan U9a7a 8eseha!an lin/8un/an ini .er!u6uan a/ar .eru.ahn7a1 !er8en0alin7a a!au
hilan/n7a se-ua unsur fisi8 0an lin/8un/an 7an/ !er0a9a! 0i -as7ara8a! 0i-ana 0a9a! -e-.eri8an 9en/aruh 6ele8 !erha0a9 8eseha!an" Tu6uan 9r*/ra- ini un!u8 -enin/8a!8an 8eseha!an -as7ara8a! -elalui 9e-.inaan 8eseha!an lin/8un/an"Ke/ia!an 7an/ 0ila8u8an -eli9u!i : a" Pen/a;asan 0an Pe-.inaan Keseha!an Lin/8un/an Peru-ahan ." Pen/a;asan 0an Pe-.inaan Keseha!an Lin/8un/an Te-9a!Te-9a! U-u" Pen/a;asan 0an Pe-.inaan Keseha!an Lin/8un/an TP+M ?,
0" Pen/a;asan 0an Pe-.inaan Keseha!an Lin/8un/an In0us!ri Keil e" Pe-an!auan Te-9a! Pe-.uan/an Sa-9ah #TPS( f" Pe-an!auan 8e9a0a!an lala! 0i lin/8un/an Pe-u8i-an1 TTU 0an TPS
M*ni!*rin/ 8e9a0a!an )e8!*r #9*9ulasi n7a-u8 Ae0es ae/79!i( 0en/an Gera8an PSN %$ -eni! 0ila8u8an .ersa-a !i- 9en//era8 PKK Kelurahan Pela Ma-9an/ 9a0a se!ia9 4u-a! =ersih" =er0asar8an 0a!a .ulan 4anuariMare! !ahun +$&,1 0i0a9a!8an an/8a .e.as 6en!i8se.esar '<1< Ta.el +?" Hasil Ke/ia!an PSN .ulan 4anuariMare! !ahun +$&,
In&kat'r
An/8a .e.as 4en!i8
Target Sa"aran 0> 1 Ta#n
'@
@?
3ak-an
Sa"aran $ Blan Ber%alan
Keg&atan
&%<<
&+@?
Per"en 0>
Pen)a-a&an 0>
'&1
'<1<
6. U-a9a Pr'!'"& Ke"e#atan Pela7anan 9r*-*si 8eseha!an -eru9a8an u9a7a 0i .i0an/ 8eseha!an 7an/
-eni!i8.era!8an 9a0a 9enin/8a!an 8eseha!an !araf hi0u9 -as7ara8a! -elalui u9a7a3 u9a7a 9e-.inaan 0an 9en/e-.an/an 9eran a8!if -as7ara8a! -elalui -e0ia 9en7uluhan" Tu6uan 9r*/ra- ini un!u8 -enin/8a!8an 0era6a! 8eseha!an -as7ara8a! 0en/an 6alan -enana-8an 9en/er!ian !en!an/ 8e.iasaan hi0u9 seha!1 -e-.u0a7a8an 9rila8u un!u8 hi0u9 seha! 8e9a0a -as7ara8a! -elalui 9en7uluhan 8eseha!an" 4enis 8e/ia!an: a" Mela8u8an 9en7uluhan 8eseha!an 8el*-9*8 0en/an sasaran -as7ara8a! u-u-1 se8*lah1 0an 9*s7an0u ." Men/i8u!ser!a8an -as7ara8a!
su9a7a
.er9eran
a8!if
0ala-
9r*/ra-
8eseha!an 8hususn7a 0ala- 8e/ia!an 9r*-*si 9*s7an0u"
?
Ta.el +@" Hasil 8e/ia!an Pr*-*si Keseha!an Pus8es-as Kelurahan Pela Ma-9an/ II 4anuariMare! +$&,
N'
& + % ? @ < , ' &$ && &+
Mater& Pen9l#an
De-a- =er0arah 4en!i8 T= Hi9er!ensi Diare R*8*8 Cui Tan/an Den/an Sa.un Ca Ser)i8s I-unisasi Hari Kan8er 9a0a Ana8 IVA Tes! Le9!*s9ir*sis T'tal
Keg&atan Pen9l#an Dala! Geng Lar Geng Freken"& !la# Freken"& !la# @ , & +$ & && & &+
& %
&$ <$
% & & + & &?
?$ &% && +% &? &'?
% & &$
@& +' &,
:. U-a9a Peng'(atan U9a7a 9en/*.a!an a0alah u9a7a un!u8 -en/hilan/8an 9en7a8i! 0an /e6alan7a1
7an/ 0ila8u8an *leh !ena/a 8eseha!an 0en/an ara 0an !e8n*l*/i 7an/ 8husus un!u8 8e9erluan !erse.u!" Tu6uan 0ari u9a7a 9en/*.a!an 0a9a! 0i.a/i -en6a0i + -aa-1 7ai!u: a" Tu6uan u-u- : -enin/8a!8an 0era6a! 8eseha!an 9er*ran/an 0an -as7ara8a!" ." Tu6uan 8husus !er0iri 0ari ? 8*-9*nen 7ai!u : i" Men/hen!i8an 9r*ses 9er6alanan 9en7a8i! 7an/ 0i0eri!a sese*ran/" ii" Men/uran/i 9en0eri!aan sese*ran/ 8arena sa8i!" iii" Mene/ah 0an -en/uran/i 8eaa!an" i)" Menerus8an 9en0eri!a 8e fasili!as 7an/ le.ih .ai8" Pela7anan 9en/*.a!an 0i Pus8es-as Kelurahan Pela Ma-9an/ II !er0iri 0ari 9ela7anan ra;a! 6alan 0i 9*li8lini8 u-u- 0an 9*li8lini8 /i/i" Pela7anan 9en/*.a!an 0i.u8a se!ia9 hari Senin4u-a! 9u8ul $,"%$&@"$$ BI= 0an 0i8el*la *leh + *ran/ 0*8!er u-u- 0an & *ran/ 0*8!er /i/i"
?'
BAB IV ANALISIS MASALAH7 PEME3AHAN MASALAH7 DAN METODE DIAGNOSIS KOMUNITAS
*.1 Alr Pe!e)a#an Ma"ala#
Ga-.ar &+" Alur Pe-eahan Masalah S&kl" -e!e)a#an !a"ala# @"@"+"&" I0en!ifi8asi2In)en!arisasi -asalah Men/u-9ul8an seluruh 0a!a u9a7a 8e/ia!an ;a6i. 7an/ 0ila8u8an 0i
Pus8es-as Kelurahan Pela Ma-9an/ II" Da!a !erse.u! 0i0a9a!8an 0ari 8e9ala 8**r0ina!*r 9r*/ra- 7an/ 0inilai se.a/ai 0asar 9en/u8uran 0an -en/una8an f*r-a! SPM" Ke-u0ian 0a!a 3 0a!a !erse.u! 0i.an0in/8an an!ara hasil 8e/ia!an 9ela8sanaan 9ela7anan 8eseha!an 0en/an sasaran 0an !ar/e! 7an/ su0ah 0i!en!u8an" @"+"+" Penen!uan 9ri*ri!as -asalah
@$
Se!elah 0i.an0in/8an hasil 8e/ia!an 9r*/ra- 9us8es-as 0en/an sasaran 0an !ar/e! 7an/ !elah 0i!en!u8an1 0i0a9a!8an +@ -asalah7an/ 9ena9aiann7a 8uran/ a!au le.ih 0ari &$$1 8e-u0ian 0ila8u8an 9enen!uan 9ri*ri!as -asalah -en//una8an -e!*0e Hanl*n 8uan!i!a!if" Masalah 7an/ -en6a0i 9ri*ri!as 0i Pus8es-as Kelurahan Pela Ma-9an/ II a0alah Pr*/ra- 9e-eri8saan IVA Test 0en/an !ar/e! %$ 0an 9ena9aian 1'" @"+"%" Penen!uan 9en7e.a. -asalah Analisis 9en7e.a. -asalah !er0iri 0ari in9u!1 9r*ses 0an *u!9u!" Pa0a 9er-asalahan 9r*/ra- 9e-eri8saan IVA !es!1 -a8a in9u! !er0iri 0ari )an* )aterial* )ethoe* )one" 0an )arket. Se0an/8an 0ari 9r*ses !er0iri 0ari P& #Mela8u8an 9en7uluhan sesuai 6a0;al(1 P+ #Terla8sanan7a 9en7uluhan sesuai 6a0;al(1 P% #Pe-an!auan 0an e)aluasi !erha0a9 8e/ia!an 7an/ su0ah 0ila8u8an(" A0a9un fa8!*r lin/8un/an 7an/ .er9en/aruh !erha0a9 in9u! 0an 9r*ses 7ai!u 8uran/n7a 9en/e!ahuan -as7ara8a! !erha0a9 9en!in/n7a 0e!e8si 0ini 8an8er ser)i8s 7an/ 0a9a! 0ila8u8an 0en/an !e8ni8 IVA Test " Pen7e.a. -asalah !erse.u! a8an 0ianalisa 0en/an -en//una8an fish bone anal"sis s"ste! #0ia/ra- !ulan/ i8an(" @"+"?" Menen!u8an al!erna!if 9e-eahan -asalah Se!elah 0ila8u8an analisis 9en7e.a. -asalah1 -a8a a8an0irenana8an .e.era9a al!erna!if 9e-eahan -asalah1 se9er!i 9en7uluhan un!u8 -enin/8a!8an 9en/e!ahuan -as7ara8a! -en/enai 9e-eri8saan IVA Test " @"+"@" Pene!a9an 9e-eahan -asalah !er9ilih Se!elah al!erna!if 9e-eahan -asalah 0i!en!u8an1 -a8a 0ila8u8an 9e-ilihan 9ri*ri!as 9e-eahan 7an/ !er9ilih" A9a.ila 0i!e-u8an .e.era9a al!erna!if -a8a 0i/una8an Hanl*n 8uali!a!if un!u8 -enen!u8an 9e-eahan !er.ai81 0en/an -en//una8an ru-us M > I > I2C" @"+"<" Pen7usunan renana 9enera9an Renana 9enera9an 9e-eahan -asalah 0i.ua! 0ala- .en!u8 POA # Plan of Action a!au Renana Ke/ia!an(" @"+"," M*ni!*rin/ 0an e)aluasi A0a 0ua se/i 9e-an!auan 7ai!u a9a8ah 8e/ia!an 9enera9an 9e-eahan -asalah 7an/ se0an/ 0ila8sana8an su0ah 0i!era98an 0en/an .ai8 0an *.2
-en7an/8u! -asalah i!u sen0iri1 a9a8ah 9er-asalahan su0ah 0a9a! 0i9eah8an" Kerangka P&k&r Ma"ala# @&
Masalah 7an/ 0i0a9a!8an 0i Pus8es-as Kelurahan Pela Ma-9an/ II a0alah 8uran/n7a -as7ara8a! ;ani!a un!u8 -ela8u8an 9e-eri8saan IVA Test 0en/an 9ena9aian 1' 9a0a .ulan 4anuariMare! !ahun +$&, 0ari !ar/e! 7an/ su0ah 0i!en!u8an a0alah %$" Hasil a8u9an 8e/ia!an !erse.u! -eru9a8an -asalah 7an/ 9erlu 0iari 9e-eahann7a" Un!u8 -e-eah8an -asalah !erse.u! 0i/una8an 8eran/8a 9en0e8a!an sis!e- 7an/
!er0iri
0ari in9u!1 9r*ses1 *u!9u! 0an lin/8un/an 7an/
-e-9en/aruhi in9u! 0an 9r*ses" In9u! !er0iri 0ari Man #D*8!er1 Pera;a!1 =i0an1 Ka0er1 Ke9ala Pr*/ra-(1 M*ne7 #Pe-.ia7aan O9erasi*nal Keseha!an(1 Ma!erial #Perlen/8a9an -e0is 0an n*n-e0is(1 Me!h*0 #Pen7uluhan1 Pela!ihan Tena/a Keseha!an1 Pela7anan1 Kun6un/an Ru-ah1 Ru6u8an(1 Mar8e! #Bani!a usia %$@$ !ahun 0an 8eluar/a(" Se0an/8an 0ari 9r*ses !er0iri 0ari P erenanaan(1 P+ #Pen//era8an Pela8sanaan"(1 P% #Penilaian1 Pen/a;asan Pen/en0alian(" A0a9un fa8!*r lin/8un/an 7an/ .er9en/aruh !erha0a9 in9u! 0an 9r*ses 7ai!u Pen/e!ahuan 9en7a8i! Ti0a8 Menular1 Pen/e!ahuan Pen7a8i! Lansia *leh Mas7ara8a! 0an Ka0er ser!a hu.un/an 0en/an lin!as se8!*r" Se!elah 0i!en!u8an 9en7e.a. -asalah1 -a8a selan6u!n7a -enen!u8an al!erna!i) 9e-eahan -asalah 0an -enen!u8an 9ri*ri!as 9e-eahan -asalah 7an/ !er.ai8 0en/an ru-us M > I > V2C" Ke-u0ian -e-.ua! renana 9enera9an 9e-eahan -asalah 7an/ 0i.ua! 0ala- .en!u8 POA +plan of action,. Ke/ia!an !erse.u! 0i9an!au a9a8ah 9enera9ann7a su0ah .ai8 0an a9a8ah -asalah !erse.u! su0ah 0a9a! 0i9eah8an"
*.$
Ient&+&ka"& 3ak-an Pr'gra!
Masalah -eru9a8an 8esen6an/an an!ara a9a 7an/ 0ihara98an sesuai !ar/e! 0en/an 8ea0aan 9a0a 9r*/ra- Pus8es-as Kelurahan Pela Ma-9an/ II !eran!u- 0alaTa.el +<" 0i .a;ah ini1 7a8ni 0iliha! 0ari a8u9an in0i8a!*r 9r*/ra- 7an/ .elu-ena9ai !ar/e!" Ta.el +<" Masalah 9r*/ra- Pus8es-as Kelurahan Pela Ma-9an/ II .ulan 4anuari Mare! !ahun +$&, N' Pr'gra! Pen)a-a&an
@+
0@ 155> 155> 1
Ca8u9an 8un6un/an .u-il K&
&$?1%
2
Ca8u9an 8un6un/an .u-il K?
&&%1,
$
Kun6un/an ne*na!us &
&&$1@
*
Kun6un/an .ali!a
6
Kun6un/an nifas
&&@1
:
Kun6un/an ne*na!us
&$@1
;
Kun6un/an .a7i
@1<
=
4u-lah 9eser!a K= a8!if
<1$,
C
I.u nifas 7an/ -en0a9a! 8a9sul )i!a-in A
'@1,
15
=ali!a $< .ulan 7an/ -en0a9a! ASI e8s8lusif
<,1+
11
Ca8u9an i.u ha-il 0i.eri '$ Ta.le! 5e
&&1'
12
Pasien 0en/an 0iare 7an/ 0i!an/ani
&$+
1$
Pene-uan 9asien .aru T= =TA 9*si!if
@1,
1*
H=$
&$%1,
16
=CG
&$<1?
1:
DPT H= T*!al #&(
&$&1
1;
DPT H= T*!al #+(
&&+1'
1=
DPT H= T*!al #%(
&$&1
@%
1C
P*li* &
&$<1?
25
P*li* +
&&&1,
21
P*li* %
&$&1
22
P*li* ?
&&@1,
2$
Ca-9a8
&&1@
2*
Ca8u9an 9e-eri8saan IVA !es! 9a0a 9ere-9uan usia %$ 3 @$ !ahun
1'
An/8a .e.as 6e n!i8
'<1<
26
*.*
Penentan Pr&'r&ta" Ma"ala# 0Bera"arkan Hanl'n Kant&tat&+ Un!u8 9enen!uan 9ri*ri!as -asalah 0i/una8an -e!*0e
Hanl*n
Kuan!i!a!if"Kri!eria 0ala- Hanl*n Kuan!i!a!if a0alah se.a/ai .eri8u! : #A =( > C > D &" Kri!eria A: =esarn7a -asalah +" Kri!eria =: Ke/a;a!an -asalah %" Kri!eria C: Ke-u0ahan 0ala- 9enan//ulan/an ?" Kri!eria D: 5a8!*r PEARL Kr&ter&a A8 Be"arn9a !a"ala# =esarn7a -asalah 0a9a! 0i!en!u8an -elalui lan/8ahlan/8ah .eri8u!: Langka# 18 Menen!u8an .esar -asalah 0en/an ara -en/hi!un/ selisih 9ersen!ase 9ena9aian hasil 8e/ia!an 0en/an 9ena9aian &$$" Ta.el +," Pr*/ra- 7an/ .elu- -ena9ai !ar/e! 0an -ele.ihi !ar/e! 0i Pus8es-as Pela Ma-9an/ II .ulan 4anuariMare! !ahun +$&, N*
Masalah
Pena9aian #(
=esar Masalah
1
Ca8u9an 8un6un/an .u-il K&
&$?1%
?1%
2
Ca8u9an 8un6un/an .u-il K?
&&%1,
&%1,
@?
$
Kun6un/an ne*na!us &
&&$1@
&$1@
*
Kun6un/an .ali!a
%@1+
6
Kun6un/an nifas
&&@1
&@1
:
Kun6un/an ne*na!us
&$@1
@1
;
Kun6un/an .a7i
@1<
&?1?
=
4u-lah 9eser!a K= a8!if
<1$,
'%1'%
C
I.u nifas 7an/ -en0a9a! 8a9sul )i!a-in A
'@1,
?1%
15
=ali!a $< .ulan 7an/ -en0a9a! ASI e8s8lusif
<,1+
11
Ca8u9an i.u ha-il 0i.eri '$ Ta.le! 5e
&&1'
&1'
12
Pasien 0en/an 0iare 7an/ 0i!an/ani
&$+
+
1$
Pene-uan 9asien .aru T= =TA 9*si!if
@1,
&?1%
1*
H=$
&$%1,
%1,
16
=CG
&$<1?
<1?
1:
DPT H= T*!al #&(
&$&1
&1
1;
DPT H= T*!al #+(
&&+1'
&+1'
1=
DPT H= T*!al #%(
&$&1
&1
1C
P*li* &
&$<1?
<1?
25
P*li* +
&&&1,
&&1,
%+1
@@
21
P*li* %
&$&1
&1
22
P*li* ?
&&@1,
&@1,
2$
Ca-9a8
&&1@
&1@
2*
Ca8u9an 9e-eri8saan IVA !es! 9a0a 9ere-9uan usia %$ 3 @$ !ahun
1'
'&1&
'<1<
%1?
An/8a .e.as 6e n!i8 26
Langka# 28 Menen!u8an 8*l*-28elas in!er)al 0en/an Ru-us S!ur/ess : 8 Q & %1% L*/ n Ke!eran/an: 8 Q 6u-lah 8*l*-28elas n Q 6u-lah -asalah Masu88an 8e ru-us : 8 Q & %1% l*/ n Q & %1% l*/ +@ Q & %1% #&1%'( Q @1? 0i.ula!8an -en6a0i @ Langka# $ : Menen!u8an in!er)al 8elas 0en/an -en/hi!un/ selisih .esarn7a -asalah !er.esar
0en/an !er8eil 8e-u0ian 0i .a/i 8elas28*l*-" Nilai .esar -asalah : !er.esar '%1'% !er8eil &1 In!er)al
: Nilai !er.esar 3 Nilai !er8eil K : '%1'% 3 &1 @ : &1? Langka# *" Menen!u8an s8ala in!er)al 0an nilai !ia9 in!er)al sesuai 6u-lah 8*l*-28elas: Ta.el +" Pe-.a/ian In!er)al Kelas K'l'!/Kela"
S8ala &
Skala Inter,al
N&la&
&1 3 +$1+
&
@<
S8ala +
+$1% 3 %1,
+
S8ala %
%1 3 @,1+
%
S8ala ?
@,1% 3,@1,
?
S8ala @
,@1 3 '?1+
@
Langka# 6 8 Menentkan n&la& t&a- !a"ala# "e"a& engan kela"n9a Ta.el +'" Penen!uan Nilai Tia9 Masalah =er0asar8an Kelas N'
Ma"ala#
Be"ar !a"ala# ter#aa- -re"enta"& -en)a-a&an &1 +$1% %1 @,1% ,@1 3 3 3 3 3 +$1+ %1, @,1+ ,@1, '?1+
N&la&
&
1
Ca8u9an 8un6un/an .u-il K&
2
Ca8u9an 8un6un/an .u-il K?
&
$
Kun6un/an ne*na!us &
&
*
Kun6un/an .ali!a
6
Kun6un/an nifas
&
:
Kun6un/an ne*na!us
&
;
Kun6un/an .a7i
&
=
4u-lah 9eser!a K= a8!if
C
I.u nifas 7an/ -en0a9a! 8a9sul )i!a-in A
+
&
15
@
+
=ali!a $< .ulan 7an/ -en0a9a! ASI e8s8lusif 11
&
&
&
Ca8u9an i.u ha-il 0i.eri '$ Ta.le! 5e 12
Pasien 0en/an 0iare 7an/ 0i!an/ani 1$
Pene-uan 9asien .aru T= =TA 9*si!if @,
1*
&
&
&
&
&
&
&
&
&
&
H=$ 16
=CG 1:
DPT H= T*!al #&( 1;
DPT H= T*!al #+( 1=
DPT H= T*!al #%( 1C
P*li* & 25
P*li* + 21
P*li* % 22
P*li* ? 2$
Ca-9a8 2* 26
Ca8u9an 9e-eri8saan IVA !es! 9a0a 9ere-9uan usia %$ 3 @$ !ahun An/8a .e.as 6e n!i8
@ &
Kr&ter&a B8 Kegaatan Ma"ala# Kri!eria ini 0ila8u8an 0en/an ara -enen!u8an !in/8a! ur/ensi #U(1
.esarn7a -asalah #S(1 !in/8a! 9en7e.aran2-eluasn7a #G(1 0an su-.er 0a7a #P( 7an/ 0i-ili8i un!u8 -en/a!asi !ia9 -asalah 0en/an sis!e- scoring 0en/an s8*r &@"
@
&"
+"
%"
?"
Tin/8a! ur/ensi 0inilai se.a/ai .eri8u!: a" San/a! -en0esa8 :@ ." Men0esa8 :? " Cu8u9 -en0esa8 :% 0" Kuran/ -en0esa8 :+ e" Ti0a8 -en0esa8 :& Tin/8a! .esar 8eiln7a -asalah # seriousness( 0inilai se.a/ai .eri8u! : a" San/a! /a;a! :@ ." Ga;a! :? " Cu8u9 /a;a! :% 0" Kuran/ /a;a! :+ e" Ti0a8 /a;a! :& Tin/8a! 9en7e.aran2-eluasn7a -asalah # gro'th(0inilai se.a/ai .eri8u!: a" San/a! -u0ah -en7e.ar2-eluas :@ ." Mu0ah -en7e.ar2-eluas :? " Cu8u9 -en7e.ar2-eluas :% 0" Suli! -en7e.ar2-eluas :+ e" Ti0a8 -en7e.ar2-eluas :& Su-.er 0a7a 7an/ 0i-ili8i un!u8 -en/a!asi 9er-asalahan # potenc"( 0inilai se.a/ai .eri8u! : a" San/a! .an7a8 ." =an7a8 " Cu8u9 .an7a8 0" Kuran/ .an7a8 e" Ti0a8 .an7a8
:@ :? :% :+ :&
Ta.el %$" Penilaian Masalah =er0asar8an Ke/a;a!an N*
Masalah
U
S
G
P
4u-lah
1
Ca8u9an 8un6un/an .u-il K&
&
%
?
?
&+
2
Ca8u9an 8un6un/an .u-il K?
%
%
@
?
&@
$
Kun6un/an ne*na!us &
%
?
%
?
&?
*
Kun6un/an .ali!a
+
%
+
%
&$
6
Kun6un/an nifas
+
%
+
%
&$
:
Kun6un/an ne*na!us
%
?
+
?
&%
@'
;
Kun6un/an .a7i
%
+
%
%
&&
=
4u-lah 9eser!a K= a8!if
%
?
%
?
&?
C
I.u nifas 7an/ -en0a9a! 8a9sul )i!a-in A
&
+
%
%
'
15
=ali!a $< .ulan 7an/ -en0a9a! ASI e8s8lusif
%
?
?
%
&?
11
Ca8u9an i.u ha-il 0i.eri '$ Ta.le! 5e
%
+
%
?
&+
12
Pasien 0en/an 0iare 7an/ 0i!an/ani
%
%
+
+
&$
1$
Pene-uan 9asien .aru T= =TA 9*si!if
%
?
%
%
&%
1*
H=$
%
?
?
%
&?
16
=CG
%
%
?
?
&?
1:
DPT H= T*!al #&(
?
?
?
%
&@
1;
DPT H= T*!al #+(
%
%
%
%
&+
1=
DPT H= T*!al #%(
%
?
%
%
&%
1C
P*li* &
%
%
?
?
&?
25
P*li* +
%
%
%
?
&%
21
P*li* %
%
%
%
@
&?
22
P*li* ?
%
%
?
%
&%
<$
2$ 2* 26
Ca-9a8 Ca8u9an 9e-eri8saan IVA !es! 9a0a 9ere-9uan usia %$ 3 @$ !ahun An/8a .e.as 6e n!i8
%
?
?
+
&%
?
@
@
%
&,
%
?
?
?
&@
Kr&ter&a 38 Ke!a#an ala! -enangglangan Ke-u0ahan 9en/an//ulan/an -asalah 0iu8ur 0en/an scoring 0en/an
nilai & 3 @ &" +" %" ?" @"
0i-ana: San/a! -u0ah Mu0ah Cu8u9 -u0ah Suli! San/a! suli!
:@ :? :% :+ :&
Ta.el %&" Penilaian Masalah =er0asar8an Ke-u0ahan Dala- Penan//ulan/an N*
Masalah
Nilai
1
Ca8u9an 8un6un/an .u-il K&
?
2
Ca8u9an 8un6un/an .u-il K?
?
$
Kun6un/an ne*na!us &
%
*
Kun6un/an .ali!a
?
6
Kun6un/an nifas
%
:
Kun6un/an ne*na!us
?
;
Kun6un/an .a7i
%
=
4u-lah 9eser!a K= a8!if
?
C
I.u nifas 7an/ -en0a9a! 8a9sul )i!a-in A
%
15
=ali!a $< .ulan 7an/ -en0a9a! ASI e8s8lusif
%
11
Ca8u9an i.u ha-il 0i.eri '$ Ta.le! 5e
+
12
Pasien 0en/an 0iare 7an/ 0i!an/ani
%
<&
1$
Pene-uan 9asien .aru T= =TA 9*si!if
+
1*
H=$
+
16
=CG
%
1:
DPT H= T*!al #&(
%
1;
DPT H= T*!al #+(
+
1=
DPT H= T*!al #%(
+
1C
P*li* &
?
25
P*li* +
%
21
P*li* %
%
22
P*li* ?
%
2$
Ca-9a8
?
2* 26
Ca8u9an 9e-eri8saan IVA !es! 9a0a 9ere-9uan usia %$ 3 @$ !ahun An/8a .e.as 6e n!i8
? ?
Kr&ter&a D. PEARL +akt'r Kel*-9*8 8ri!eria D !er0iri 0ari .e.era9a fa8!*r 7an/ salin/ -enen!u8an
0a9a! a!au !i0a8 n7a sua!u 9r*/ra- 0ila8sana8an1 fa8!*rfa8!*r !erse.u! a0alah: &" Kesesuaian # Propriet"( +" Seara E8*n*-is -urah # Econo!ic( %" Da9a! 0i!eri-a # Acceptabilit"( ?" Terse0ian7a su-.er # #esources availabilit"( @" Le/ali!as !er6a-in # egalit"(
<+
Ta.el %+" Kri!eria D #PEARL 5AKTOR( N*
Masalah
P
E
A
R
L
Hasil Kali
1
Ca8u9an 8un6un/an .u-il K&
&
&
&
&
&
&
2
Ca8u9an 8un6un/an .u-il K?
&
&
&
&
&
&
$
Kun6un/an ne*na!us &
&
&
&
&
&
&
*
Kun6un/an .ali!a
&
&
&
&
&
&
6
Kun6un/an nifas
&
&
&
&
&
&
:
Kun6un/an ne*na!us
&
&
&
&
&
&
;
Kun6un/an .a7i
&
&
&
&
&
&
=
4u-lah 9eser!a K= a8!if
&
&
&
&
&
&
C
I.u nifas 7an/ -en0a9a! 8a9sul )i!a-in A
&
&
&
&
&
&
15
=ali!a $< .ulan 7an/ -en0a9a! ASI e8s8lusif
&
&
&
&
&
&
11
Ca8u9an i.u ha-il 0i.eri '$ Ta.le! 5e
&
&
&
&
&
&
12
Pasien 0en/an 0iare 7an/ 0i!an/ani
&
&
&
&
&
&
1$
Pene-uan 9asien .aru T= =TA 9*si!if
&
&
&
&
&
&
1*
H=$
&
&
&
&
&
&
16
=CG
&
&
&
&
&
&
1:
DPT H= T*!al #&(
&
&
&
&
&
&
&
&
&
&
&
&
1;
DPT H= T*!al #+( <%
1=
DPT H= T*!al #%(
&
&
&
&
&
&
1C
P*li* &
&
&
&
&
&
&
25
P*li* +
&
&
&
&
&
&
21
P*li* %
&
&
&
&
&
&
22
P*li* ?
&
&
&
&
&
&
2$
Ca-9a8
&
&
&
&
&
&
&
&
&
&
&
&
&
&
&
&
&
&
2* 26
*.6
Ca8u9an 9e-eri8saan IVA !es! 9a0a 9ere-9uan usia %$ 3 @$ !ahun An/8a .e.as 6e n!i8
Pen&la&an -r&'r&ta" !a"ala# Se!elah nilai 0ari 8ri!eria A1=1C1 0an D 0i0a9a!1 hasil !erse.u! 0i-asu8an
0ala- f*r-ula nilai 9ri*ri!as 0asar #NPD(1 ser!a nilai 9ri*ri!as !*!al #NPT( un!u8 -enen!u8an 9ri*ri!as -asalah 7an/ 0iha0a9i: NPD Q #A=( > C
NPT Q #A=( > C > D
Ta.el %%" Uru!an 9ri*ri!as .er0asar8an 9erhi!un/an Hanlon Kuan!i!a!if N*
Masalah
A
1
Ca8u9an 8un6un/an .u-il K&
&
2
Ca8u9an 8un6un/an .u-il K?
&
=
C
D
NPD
NPT
Uru!an Pri*ri!as
&+
?
&
@+
@+
VIII
&@
?
&
IV
$
Kun6un/an ne*na!us &
&
*
Kun6un/an .ali!a
+
6
Kun6un/an nifas
&
:
Kun6un/an ne*na!us
&
;
Kun6un/an .a7i
&
=
4u-lah 9eser!a K= a8!if
@
C
I.u nifas 7an/ -en0a9a! 8a9sul )i!a-in A
&
&?
%
&
?@
?@
II
&$
?
&
?
?
I
&$
%
&
%%
%%
VIII
&%
?
&
@<
@<
VII
&&
%
&
%<
%<
VII
&?
?
&
,<
,<
II
'
%
&
%$
%$
I
&?
%
&
?
?
I
&+
+
&
+<
+<
V
&$
%
&
%%
%%
I
&%
+
&
+
+
III
&?
+
&
%$
%$
&?
%
&
?@
?@
III
&@
%
&
?
?
&+
+
&
+<
+<
IV
&%
+
&
+
+
II
&?
?
&
<$
<$
V
&%
%
&
?+
?+
VI
+ 15
=ali!a $< .ulan 7an/ -en0a9a! ASI e8s8lusif &
11
Ca8u9an i.u ha-il 0i.eri '$ Ta.le! 5e &
12
Pasien 0en/an 0iare 7an/ 0i!an/ani &
1$
Pene-uan 9asien .aru T= =TA 9*si!if &
1*
H=$ &
16
=CG &
1:
DPT H= T*!al #&( &
1;
DPT H= T*!al #+( &
1=
DPT H= T*!al #%( &
&'
P*li* & &
25
P*li* +
<@
& 21
P*li* %
&?
%
&
?@
?@
IV
&%
%
&
?+
?+
V
&%
?
&
@<
@<
VI
1;
*
1
==
==
I
&@
?
&
III
& 22
P*li* ? &
2$ 2* 26
*.:
Ca-9a8 3ak-an -e!er&k"aan IVA te"t -aa -ere!-an "&a $5 65 ta#n An/8a .e.as 6e n!i8
6
&
Urtan Pr&'r&ta" Ma"ala# Se!elah 0ila8u8an 9enen!uan 9ri*ri!as -asalah 0en/an !e8ni8 Hanl*n
Kuan!i!ia!if1 0i0a9a!8an uru!an 9ri*ri!as -asalah 7an/ !er0a9a! 0i Pus8es-as Kelurahan Pela Ma-9an/ II a0alah : 1. 3ak-an -e!er&k"aan IVA te"t -aa -ere!-an "&a $5<65 ta#n 2. 4u-lah 9eser!a K= a8!if $. An/8a .e.as 6en!i8 *. Ca8u9an 8un6un/an .u-il K? 6. P*li* & :. Ca-9a8 ;. Kun6un/an ne*na!us =. Ca8u9an 8un6un/an .u-il K& C. =ali!a $< .ulan 7an/ -en0a9a! ASI e8s8lusif 15. DPT H= T*!al #&( 11. Kun6un/an .ali!a 12. Kun6un/an ne*na!us & 1$. =CG 1*. P*li* % 16. P*li* ? 1:. P*li* + 1;. Kun6un/an .a7i 1=. Kun6un/an nifas 1C. Pasien 0en/an 0iare 7an/ 0i!an/ani 25. H=O 21. I.u nifas 7an/ -en0a9a! 8a9sul )i!a-in A 22. DPT H= T*!al #%( 2$. Pene-uan 9asien .aru T= =TA 9*si!if 2*. DPT H= T*!al #%( 26. Ca8u9an i.u ha-il 0i.eri '$ Ta.le! 5e *.;
Anal&"&" Pen9e(a( Ma"ala#
<<
Ter0a9a! .an7a8 fa8!*r 7an/ -en0asari !i-.uln7a 8esen6an/an an!ara !ar/e! 7an/ !elah 0i!e!a98an 0en/an hasil n7a!a 7an/ 0ia9ai" Salah sa!u -e!*0e 7an/ 0i/una8an un!u8 -enen!u8an 9en7e.a. -asalah a0alah 0en/an -e-.ua! 0ia/ra- fish bone 7an/ -en//una8an 0a!a 7an/ !elah 0i*lah sela-a sa!u !ahun !era8hir" Cara -en/analisis 9en7e.a. -asalah 0i/una8an 9en0e8a!an sis!e7an/ -eli9u!i input 1 9r*ses1 output 1 outco!e1 ser!a fa8!*r lin/8un/an1 sehin//a 0a9a! 0i!e-u8an 0an 0isi-9ul8an halhal 7an/ -en7e.a.8an -unuln7a 9er-asalahan" =e.era9a 8e-un/8inan 9en7e.a. -asalah 7an/ a0a an!ara lain : Ta.el %?" Analisis Ke-un/8inan Pen7e.a. Masalah Ren0ahn7a Ca8u9an s8rinin/ 0iare 0ari 5a8!*r In9u! In-t
Kele(&#an
Kekrangan
Tena/a 8eseha!an 7an/ su0ah
!erla!ih 4u-lah 8a0er 7an/ u8u9
MAN (Tenaga Kerja)
=elu-
a0an7a
s*sialisasi
-en/enai
9e-eri8saan IVA Test 8e9a0a -as7ara8a! *leh
Ka0er" Kuran/n7a 9en/e!ahuan Ka0er !en!an/ IVA test.
MONEY (Pembiayaan)
MATERIAL
Kuran/n7a An//aran Dana un!u8 9e-.ia7aan 9ela7anan 9e-eri8saan IVA Test
N*nMe0is:
(Perlengkapan)
Kuran/n7a 8e!erse0iaan l*8asi un!u8
9ela8sanaan 9e-eri8saan IVA Test Kuran/n7a sarana 9rasarana un!u8 -ela8u8an
9en7uluhan -en/enai IVA Test Me0is :
Kuran/n7a 9erala!an 0an 9erlen/8a9an
9e-eri8saan IVA Test. METHOD (Met!a)
Kuran/n7a
9en7uluhan
ru!in2
s*sialisasi
!erha0a9 8a0er1 !*8*h -as7ara8a! 0an ;ar/a se!e-9a! -en/enai 9en!in/n7a 0e!e8si 0ini !erha0a9 8an8er ser)i8s 0en/an -en//una8an
<,
!e8ni8 IVA test
MARKET
Kuran/n7a 9en/e!ahuan -as7ara8a! -en/enai
(Ma"yarakat)
9en!in/n7a 0e!e8si 0ini !erha0a9 8an8er ser)i8s
0en/an -en//una8an !e8ni8 IVA test " Kuran/n7a 0u8un/an sua-i 0an 8eluar/a un!u8
-ela8u8an 9e-eri8saan IVA Test. Perse9si -as7ara8a! 7an/ salah -en/enai 9e-eri8saan IVA Test
Ta.el %@" Analisis Ke-un/8inan Pen7e.a. Masalah Ren0ahn7a Ca8u9an s8rinin/ Diare 0ari 5a8!*r Pr*ses 0an Lin/8un/an" Pr'"e" PLANNIN # 0Peren)ana an OR#ANI$ IN# 0Peng'rga n&"a"&an
A%T&ATI N# 0Pelak"ana an
%ONTROL LIN# 0Pengaa" an LINGKUN GAN
Kele(&#an
Kekrangan
Su0ah !er0a9a! 9r*/ra- IVA Test
Su0ah 9ernah 9en7uluhan -as7ara8a!"
0ila8u8an 8e9a0a
Sis!e- ru6u8an .er6alan .ai8
Ter0a9a! a!uran 9ena!a!an 7an/ .a8u Pena!a!an 0an 9ela9*ran 0ila8sana8an ru!in se!ia9 .ulan
!er!ulis -en/enai 8e/ia!an 9e-e/an/ 9r*/ra- #SOP(
Perenanaan
=elu- a0a 9en7uluhan ru!in !erha0a9 -as7ara8a!1 Ka0er 0an !*8*h -as7ara8a! *leh 9e!u/as 8eseha!an -en/enai 9e-eri8saan IVA Test
Kuran/n7a 9ar!isi9asi ;ar/a !erha0a9 9en7uluhan 9e-eri8saan IVA Tes!" Kuran/n7a 8esa0aran ;ar/a !erha0a9 9en!in/n7a 0e!e8si 0ini 8an8er ser)i8s" =elua0a e)aluasi -*ni!*rin/ *leh 9us8es-as
Daerah ;ar/a
9en7uluhan
!er6an/8au
alur
Kuran/n7a 9en/e!ahuan ;ar/a
<
8iner6a
!#P*$ 1.
Kurangny a sosialisasi masyarakat
2.
M&#E' N*nMe0is :
=e.an a0an7a s*sialisasi -en/enai
9e-eri8saan IVA Tes! -as7ara8a! *leh Ka0er" ". Kuran/n7a 9en/e!ahuan !en!an/ IVA Tes!" 1.
#(
penyuluhan terhadap dan
8e9a0a 8a0er
&" Kuran/n7a 8e!erse0iaan l*8asi un!u8 9ela8sanaan 9e-eri8saan IVA Tes! +" Kuran/n7a sarana 9rasarana un!u8 -ela8u8an 9en7uluhan -en/enai IVA Tes!
MA# MA$ER!A%
rutin/
kader, tokoh
warga
Me0is : Kuran/n7a 9erala!an 0an 9erlen/8a9an 9e-eri8saan IVA Tes!
MAR(E$
setempat
ME$)&D
-en/enai 9en!in/n7a 0e!e8si 0ini !erha0a9 8an8er ser)i8s 0en/an -en//una8an !e8ni8 IVA !es!" Mekanisme jemput bola dengan melaksanakan pemeriksaan IVA Test di tiap RW baru akan dilaksanakan.
#(
P-
P" M*ni!*rin/ 0an e)aluasi 8iner6a seara .er8elan6u!an *leh 9us8es-as"
P,
&" Kuran/n7a 9en/e!ahuan -as7ara8a! -en/enai 9en!in/n7a 0e!e8si 0ini !erha0a9 8an8er ser)i8s 0en/an -en//una8an !e8ni8 IVA !es!" +" Kuran/n7a 0u8un/an sua-i 0an 8eluar/a un!u8 -ela8u8an 9e-eri8saan IVA Tes!" Ren0ahn7a %" Perse9si -as7ara8a! 7an/ salah -en/enai 9e-eri8saan IVA Tes! 6u-lah -as7ara8a! 7an/ -ela8u8an 9e-eri8saan IVA Tes! 0i Pus8es-as Kelurahan Pela Ma-9an/ II
&" Pen7uluhan ru!in !erha0a9 -as7ara8a!1 Ka0er 0an !*8*h -as7ara8a! *leh 9e!u/as 8eseha!an -en/enai 9e-eri8saan IVA Tes! +" Mela8u8an mekanisme jemput bola dengan melaksanakan pemeriksaan IVA Test di tiap RW baru akan dilaksanakan
Pen/e!ahuan -as7ara8a! 0an 8a0er -en/enai Pe-eri8saan IVA Tes!"
%!#+(*#+A#
PR&SES
<' Ga!(ar 1$. 'i"bne (era"arkan -enekatan "&"te!
Ga-.ar &%" P*h*n Masalah Masyarakat kurang memerhakan Pengetahuan kesehatannya masyarakat yang salah mengenai !0A $est
Pelaksanaan run dilakukan dak mengetahui man1aat dari emeriksaan !0A $est Pengunjung enyuluhan emeriksaan !0A $est sedikit enyuluhan dakMasyarakat
Masyarakat dak mengetahui (urangnya dukungan dan keluarga untuk melakukan emeriksaan !0A $estenngnya deteksi dini terhada kanker ser2iks Masyarakat dak mengetahui adanya rogram emeriksaan !0A $est suami di Puskesmas
(ader secara mandiri (urangnya erlengkaan emeriksaan !0A $estdak daat menjalankan kegiatan $idak ada em/ekalan keada kader mengenai in1ormasi emeriksaan !0A $est.
(urangnya rasarana enunjang (urangnya enyuluhan inisia1 menngenai kader untuk!0A mem/erikan $est in1ormasi mengenai emer $idak ada engawasan e2aluasi terhada elaksanaan enyuluhan dan emeriksaan $est Rasa ercaya diri kader kurang saat !0A melaksanakan kegiatan tanasarana etugas dari uskesmas
(urangnya erhaan Puskesmas terhada eningkatan encaaian rogram emeriksaan !0A $est Masalah Anggaran Dana yang kurang untuk em/iayaan elaksanaan emeriksaan !0A $est Skill engetahuan in1ormasi kader yang masih kurang
<, Kurangnya Pencapaian Program Pemeriksaan IVA Test di Kelurahan Pela Mampang II
1.= Penentan Alternat&+ Pe!e)a#an Ma"ala#
Se!elah 0i9er*leh 0af!ar -asalah1 -a8a 0a9a! 0ila8u8an lan/8ah selan6u!n7a 7ai!u 0i.ua! al!erna!if 9e-eahan 9en7e.a. -asalah" =eri8u! ini a0alah al!erna!if 9e-eahan 9en7e.a. -asalah 7an/ a0a: Ta.el %<" Al!erna!if Pe-eahan Masalah N' Pen9e(a( Ma"ala# &" Kuran/n7a 9en7uluhan ru!in !erha0a9 -as7ara8a! -en/enai 9r*/ra- IVA Test.
Alternat&+ Pe!e)a#an Ma"ala# Me-.ua! 6a0;al 0an -ela8sana8an 9en7uluhan ru!in se!ia9 0ua -in//u 8e9a0a -as7ara8a! -en/enai 9r*/ra- IVA Test *leh !ena/a 8eseha!an"
+"
Kiner6a 8a0er 8uran/ -a8si-al
Pe-.erian re'ar .eru9a ser!ifi8a! 9en/har/aan un!u8 8a0er 7an/ -e-ili8i 8iner6a *9!i-al"
%"
Kuran/n7a -e0ia 9r*-*si #.anner1 s9an0u81 Pen/a0aan -e0ia 9r*-*si #.anner1 s9an0u81 leaflet ( 8u9*n 0an leaflet ( 7an/ -enari8 0an 0a9a! 0i-en/er!i *leh -as7ara8a! -en/enai inf*r-asi -en/enai 9r*/ra- IVA Test.
?"
Kuran/n7a 9en/e!ahuan -as7ara8a! -en/enai Me-.eri8an e0u8asi !erha0a9 ;ar/a !en!an/ 8an8er ser)i8s" .aha7a 8an8er ser)i8s 0an .a/ai-ana 9en7a8i! !erse.u! 0a9a! -en7e.a.8an 8e-a!ian"
@"
=elu- a0a 9enan//un/ 6a;a. 9r*/ra- IVA Test.
Pe-.en!u8an !i- 9ela8sana 9r*/ra- IVA Tes! 0ari 8a0er 0en/an 9e-.e8alan il-u 0ari 9us8es-as"
<"
Kuran/n7a 9ar!isi9asi ;ar/a 9en7uluhan 9r*/ra- IVA Test "
!erha0a9
Men/a0a8an 9en7uluhan !en!an/ 9r*/ra- IVA Test 0ala- 8e/ia!an 9e-.eran!asan saran/ n7a-u81 P*s.in0u1 0an saa! -en/un6un/i 9us8es-as
,"
Kuran/n7a 9en/a;asan 0an e)aluasi !erha0a9 8iner6a 8a0er 0an !ena/a 8eseha!an"
La8u8an 9en/a;asan 0an e)aluasi 7an/ le.ih serin/ !erha0a9 8iner6a 8a0er 0an !ena/a 8eseha!an"
1.C Penentan Pr&'r&ta" Alternat&+ Pe!e)a#an Ma"ala#
Se!elah -ene-u8an al!erna!if 9e-eahan -asalah1 -a8a selan6u!n7a 0ila8u8an 9enen!uan 9ri*ri!as al!erna!if 9e-eahan -asalah" Penen!uan 9ri*ri!as al!erna!if 9e-eahan -asalah 0a9a! 0ila8u8an 0en/an -en//una8an 8ri!eria -a!ri8s 0en/an ru-us M > I > V2 C
<
Masin/-asin/ ara 9en7elesaian -asalah 0i.eri nilai .er0asar 8ri!eria: &" )agnitue: =esarn7a 9en7e.a. -asalah 7an/ 0a9a! 0iselesai8an" Den/an nilai &@1 0i-ana se-a8in -u0ah -asalah 7an/ 0a9a! 0iselesai8an -a8a nilain7a -en0e8a!i an/8a @" +" I!portanc": Pen!in/n7a ara 9en7elesaian -asalah" Den/an nilai &@1 0i-ana se-a8in 9en!in/n7a -asalah un!u8 0iselesai8an %"
?"
-a8a nilain7a -en0e8a!i an/8a @" Vulnerabilit": Sensi!ifi!as ara 9en7elesaian -asalah" Den/an nilai &@1 0i-ana se-a8in sensi!ifn7a ara 9en7elesaian -asalah -a8a nilain7a -en0e8a!i an/8a @" &ost : =ia7a #su-.er 0a7a( 7an/ 0i/una8an" Den/an nilai &@1 0i-ana se-a8in 8eil .ia7a 7an/ 0i8eluar8an nilain7a -en0e8a!i an/8a &"
1.15 Da+tar Alternat&+ Pe!e)a#an Ma"ala# Dari hasil analisis 9e-eahan -asalah 0i0a9a!8an al!erna!if 9e-eahan -asalah
se.a/ai .eri8u!: A. Me-.ua! 6a0;al 0an -ela8sana8an 9en7uluhan ru!in se!ia9 0ua -in//u
8e9a0a -as7ara8a! -en/enai 9r*/ra- IVA Test *leh !ena/a 8eseha!an" B. Pe-.erian re'ar .eru9a ser!ifi8a! 9en/har/aan un!u8 8a0er 7an/ -e-ili8i 8iner6a *9!i-al" 3. Pen/a0aan -e0ia 9r*-*si #.anner1 s9an0u81 8u9*n 0an leaflet ( 7an/ -enari8 0an 0a9a! 0i-en/er!i *leh -as7ara8a! -en/enai inf*r-asi -en/enai 9r*/ra- IVA Test. D. Me-.eri8an e0u8asi !erha0a9 ;ar/a !en!an/ .aha7a 8an8er ser)i8s 0an .a/ai-ana 9en7a8i! !erse.u! 0a9a! -en7e.a.8an 8e-a!ian" E. Pe-.en!u8an !i- 9ela8sana 9r*/ra- IVA Test 0ari 8a0er 0en/an 9e-.e8alan il-u 0ari 9us8es-as" F. Men/a0a8an 9en7uluhan !en!an/ 9r*/ra- IVA Test 0ala- 8e/ia!an 9e-.eran!asan saran/ n7a-u81 P*s.in0u1 0an saa! -en/un6un/i 9us8es-as G. La8u8an 9en/a;asan 0an e)aluasi 7an/ le.ih serin/ !erha0a9 8iner6a 8a0er 0an !ena/a 8eseha!an" Ta.el %," Hasil a8hir 9enen!uan 9ri*ri!as 9e-eahan -asalah
<'
N&la& Kr&ter&a
Pen9ele"a&an Ma"ala#
Ha"&l ak#&r
Urtan
M
I
V
3
0M I V / 3
A
@
?
?
+
?$
I
= C D
+ ? ?
? @ @
+ ? ?
? % ?
? &< +$
VII III II
E
+
%
%
%
'
V
5
?
%
%
%
&+
IV
G
+
%
%
%
<
VI
Se!elah -ela8u8an 9enen!uan 9ri*ri!as al!erna!if 9en7e.a. 9e-eahan -asalah 0en/an -en//una8an 8ri!eria -a!ri> -a8a 0i0a9a!8an uru!an 9ri*ri!as al!erna!if 9e-eahan 9en7e.a. -asalah ren0ahn7a 9ene-uan 9en0eri!a 0iare 0i ;ila7ah 8er6a Pus8es-as Kelurahan Pela Ma-9an/ II a0alah se.a/ai .eri8u! : &" Me-.ua! 6a0;al 0an -ela8sana8an 9en7uluhan ru!in se!ia9 0ua -in//u 8e9a0a -as7ara8a! -en/enai 9r*/ra- IVA Test *leh !ena/a 8eseha!an" +" Me-.eri8an e0u8asi !erha0a9 ;ar/a !en!an/ .aha7a 8an8er ser)i8s 0an .a/ai-ana 9en7a8i! !erse.u! 0a9a! -en7e.a.8an 8e-a!ian" %" Pen/a0aan -e0ia 9r*-*si #.anner1 s9an0u81 8u9*n 0an leaflet ( 7an/ -enari8 0an 0a9a! 0i-en/er!i *leh -as7ara8a! -en/enai inf*r-asi -en/enai 9r*/ra IVA Test. ?" Men/a0a8an
9en7uluhan
!en!an/
9r*/ra- IVA
Test 0ala-
8e/ia!an
9e-.eran!asan saran/ n7a-u81 P*s.in0u1 0an saa! -en/un6un/i 9us8es-as @" Pe-.en!u8an !i- 9ela8sana 9r*/ra- IVA Test 0ari 8a0er 0en/an 9e-.e8alan il-u 0ari 9us8es-as" <" La8u8an 9en/a;asan 0an e)aluasi 7an/ le.ih serin/ !erha0a9 8iner6a 8a0er 0an !ena/a 8eseha!an" ," Pe-.erian re'ar .eru9a ser!ifi8a! 9en/har/aan un!u8 8a0er 7an/ -e-ili8i 8iner6a *9!i-al"
,$
*.11 Ran)angan D&agn'"t&k K'!n&ta"
4enis 9eneli!ian ini -en//una8an !i( !etho 0i-ana 9eneli!ian 0ila8u8an seara 8uali!a!if 0an 8uan!i!a!if 0en/an -en0es8ri9si8an 0an -en/analisa 0a!a un!u8 -e-.eri8an /a-.aran *.6e8!if 0ari sua!u 9r*/ra- !er!en!u" Ranan/an 9eneli!ian 7an/ 0i/una8an .eru9a sur)ei 0a!a un!u8 -enilai 9en7elen//araan sua!u 9r*/ra-1 8e-u0ian hasil analisa 0a!a !erse.u! 0a9a! 0i/una8an un!u8 renana 9er.ai8an 9r*/ra- .a/i 8eseha!an -as7ara8a!" *.12 Met'e D&agn'"t&k
Me!*0e 0ia/n*s!i8 8*-uni!as ini -en//una8an su-.er 0a!a 9ri-er 0an se8un0er 7an/ 0i9er*leh 0ari Pus8es-as Kelurahan Pela Ma-9an/ II"
*.12.1 en&" Data
4enis 0a!a 9a0a e)aluasi 9r*/ra- ini a0alah -en//una8an 0a!a 8uan!i!a!if 0an 0a!a 8uali!a!if &" Da!a Kuan!i!a!if Da!a ini 0i9er*leh 0ari 0a!a 9ela9*ran a8u9an 9asien 7an/ -ela8u8an 9e-eri8saan IVA Test 0i Pus8es-as Kelurahan Pela Ma-9an/ II" +" Da!a Kuali!a!if Da!a ini 0i9er*leh 0ari ;a;anara 0en/an 8a0er a!au9un -as7ara8a! -en/enai alasan 8ena9a -as7ara8a! 8uran/ .er-ina! 0ala- 9e-eri8saan IVA Test.
*.12.2 S!(er ata
Peneli!ian ini -en//una8an 0a!a 9ri-er 0an se8un0er" Da!a 9ri-er 0i9er*leh 0ari ;a;anara 0en/an 9asien 0an 8eluar/a !eru!a-a sua-i" Da!a se8un0er 0i9er*leh 0ari 0*8u-en 9r*/ra- 9e-eri8saan IVA Test 0i Pus8es-as Kelurahan Pela Ma-9an/ II"
*.1$ L'ka"& an 4akt *.1$.1 L'ka"& Dila8sana8an 0i Pus8es-as 8elurahan Pela Ma-9an/ II
*.1$.2 4akt
,&
Da!a 7an/ 0ia-.il 0ari 9ela9*ran 9asien 7an/ -ela8u8an 9e-eri8saan IVA Test 9a0a .ulan Mei4uni!ahun +$&,0en/an -en/e)aluasi 9r*/ra- 0e!e8si 0ini 8an8er ser)i8s 9a0a ;ar/a 0i Pus8es-as Kelurahan Pela Ma-9an/ II" *.1* Sa!-el D&agn'"t&k K'!n&ta" *.1*.1 Kr&ter&a Inkl"& an Ek"kl"& Pen/a-.ilan sa-9el 0ila8u8an 0en/an !e8ni8 purposive sa!pling* 0en/an : 1. Kri!eria in8lusi : Se-ua ;ani!a 7an/ .erusia %$@$ !ahun" 2. Kri!eria e8s8lusi : Bani!a 7an/ !i0a8 8**9era!if" *.1*.2 Be"ar an 3ara Penga!(&lan Sa!-el =esar 6u-lah sa-9el 0i!en!u8an 0ari 6u-lah ;ani!a 7an/ .erusia %$@$ !ahun 0i area Pus8es-as Kelurahan Pela Ma-9an/ II Pen/a-.ilan sa-9el 0ila8u8an 0en/an !e8ni8 purposive sa!pling 1 7ai!u 9en/a-.ilan sa-9el .er0asar8an sua!u 9er!i-.an/an !er!en!u 7an/ 0i.ua! *leh 9eneli!i sen0iri1 sesuai iriiri a!au sifa!sifa! 9*9ulasi 7an/ su0ah 0i8e!ahui se!e-9a!" a. Be"arn9a "a!-el =esar sa-9el 9eneli!ian ini 0i9er*leh .er0asar8an 9erhi!un/an 0en/an
-en//una8an ru-us .eri8u!: Infini! :
n0=
( Zα )2 . p. q d
2
( 1,96 )2 .0,089 . 0,911 n = 0 (0,05 )2 n0= 124,5 5ini! :
n0
n=
n N
( 1+ 0 ) n=
124,5
( 1+ 124,5 ) 2982
n
= 20
Ke!eran/an : n Q .esar sa-9el Q nilai.a8u0is!ri.usi n*r-al 9a0a !er!en!u #&1'<( ,+
9 Q 9r*9*rsi 8asus 7an/ 0i!eli!i0ala-9*9ulasi #$1$'( + J Q &9 #$1'&&( 0+ Q 0era6a!a8urasi 7an/ 0iin/in8an #$1$@( N Q9*9ulasi 7an/ a8an0i!eli!i #+'+( Se!elah 0ila8u8an 9en/hi!un/an .er0asar8an ru-us1 -a8a 0i0a9a!8an hasil .esar sa-9el -ini-al 7an/ 0i9erlu8an 7ai!u +$ sa-9el" Se!elah 0ila8u8an 9ena-.ahan 9er8iraan rop out se.esar &@ -a8a hasil a8hir .esar sa-9el -ini-al 7an/ 0i9erlu8an7 ai!u +% sa-9el"
*.16 Anal&"&" K'!n&ta" Da!a hasil 8e/ia!an 7an/ 0i9er*leh 0ari Pus8es-as Kelurahan Pela Ma-9an/
II1 8e-u0ian 0ianalisis .er0asar8an S!an0ar Pela7anan Mini-al #SPM(" Masalah 9a0a e)aluasi 9r*/ra- ini -eru9a8an hasil 8e/ia!an 0en/an 9ena9aian 7an/ 8uran/ 0ari &$$ .er0asar8an SPM"Dari .e.era9a -asalah !erse.u! 0ila8u8an u9a7a 9e-eahan 0en/an -enera98an -e!*0e al/*ri!-a proble! solving c"cle* 7ai!u se!elah 0ila8u8an i0en!ifi8asi -asalah -a8a selan6u!n7a 0i!en!u8an 9ri*ri!as -asalah 0en/an -en//una8an -e!*0e 0es8ri9!if 8uali!a!if" Dari .e.era9a -asalah !erse.u!1 8e-u0ian 0ia-.il salah sa!u 9r*/ra- .er-asalah 0en/an 9ri*ri!as u!a-a 7an/ a8an 0i9eah8an" Lan/8ah selan6u!n7a 0ila8u8an sur)e7 seara 8uali!a!if 0en/an 9en0e8a!an sis!e- 7an/ 0ia;ali 0ari in9u! 7an/ -eli9u!i @M1 7ai!u !an* !one"* !etho* !aterial 1 !achine1 8e-u0ian 0ilan6u!8an 0en/an 9r*ses 7an/ -eli9u!i fun/si -ana6e-an #P&1 P+1 P%( 0an -ana6e-en -u!u 7an/ se-ua !eran/8u- 0ala- Fish one Anal"sis*sehin//a 0i0a9a!8an *u!9u!" In9u! 0an 9r*ses 0i9en/aruhi *leh fa8!*r lin/8un/an" Da!a 8e-u0ian 0i*lah un!u8 -en/i0en!ifi8asi 0an -enari 9en7e.a. -asalah1 lalu 0i!en!u8an al!erna!if 9e-eahan -asalah" Me!*0e 8ri!eria -a!ri8s #MIV2C( 0i/una8an un!u8 -e-.an!u -enen!u8an 9ri*ri!as 9e-eahan -asalah" Se!elah 9e-eahan -asalah !er9ilih1 0i.ua! renana 8e/ia!an 0ala .en!u8 POA # Plan Of Action( 0an 0ia9li8asi8an 9a0a su.6e8 9eneli!ian"
,%
Ta.el %" Plan Of Action Penin/8a!an Pena9aian Pr*/ra- IVA Tes! 0i Kelurahan Pela Ma-9an/ II U-a9a In&kat'r Ker%a Keg&atan T%an Sa"aran Te!-at Pelak"ana M&tra Ker%a 4akt B&a9a Met'e U9a7a Penin/8a!an Pena9aian Pe-eri8saan IVA Tes! 4an/8a Pen0e8 : Penin/8a!an nilai s8*rin/ 8uesi*ner an!ara se.elu- 0an se!elah 0il a8u8an 9en7uluhan" 4an/8a Pan6an/ : 4u-lah 9en0u0u8 7an/ -ela8u8an 9e-eri8saan IVA Tes! #P( sa-a 0en/an 6u-lah 9en0u0u8 .er6enis 8ela-in 9ere-9uan .erusia %$@$ !ahun 7an/ -ela8u8an 9e-eri8saan IVA Tes! 0ala- 8urun ;a8!u % .ulan #A( 0i .a/i 0en/an 6u-lah 9en0u0u8 .er6enis 8ela-in 9ere-9uan 7an/ .erusia %$@$ !ahun 0ala- 8urun ;a8!u !i/a .ulan #=( 0i8ali8an &$$ Me-.ua! 6a0;al 0an -ela8sana8an 9en7uluhan ru!in se!ia9 0ua -in//u 8e9a0a -as7ara8a! -en/enai 0e!e8si 0ini 8an8er ser)i8s -elalui 9r*/ra- IVA Tes! *leh !ena/a 8eseha!an" Menin/8a!8an 9en/e!ahuan -as7ara8a! 9e-eri8saan IVA Tes!" Mas7ara8a! Pela Ma-9an/ II .er6enis 8ela-in 9ere-9uan .erusia %$@$ !ahun" Pus8es-as1 Te-9a! 9ela8sanaan P*s.in0u1 PSN D*8!er U-u-1 D*8!er Mu0a1 =i0an
,?
Ka0er1 Ke!ua RB1 Ke!ua RT + -in//u se8ali Saa! Ke/ia!an P*s.in0u1 Ke/ia!an PSN1 0an saa! -en/un6un/i Pus8es-as 5*!**97 leafle! R9"+@"$$$1 Su-.er : Pus8es-as Kelurahan
Pen7uluhan P Q
A> &$$ =
: 6u-lah
Me-9r*-*si8an 0an -e-.a/i8an 8u9*n 9e-eri8saan IVA Tes! seara u-au-a"
Menin/8a!8an -ina! -as7ara8a! un!u8 -ela8u8an 9e-eri8saan IVA Tes!" Mas7ara8a! Pela Ma-9an/ II .er6enis 8ela-in 9ere-9uan .erusia %$@$ !ahun"
Disesuai8an D*8!er U-u-1 D*8!er Mu0a1 =i0an1 Ka0er
K**r0ina!*r 9r*/ra-1 Ke!ua RB1 Ke!ua RT Disesuai8an =ia7a e!a8 8u9*n Su-.er : Pus8es-as Kea-a!an
Inf*r-asi 9ersuasif
,@
Pe-.en!u8an !i- 9ela8sana 9r*/ra- IVA Tes! 0ari 8a0er 0en/an 9e-.e8alan il-u 0ari 9us8es-as"
Menin/8a!8an 9e-.e8alan inf*r-asi -en/enai 9e-eri8saan IVA Tes!" Ka0er ;ila7ah 8elurahan Pela Ma-9an/ II Pus8es-as1 =alai ;ar/a Ke9ala Pr*/ra-1 D*8!er U-u-1 D*8!er -u0a Ke9ala Pus8es-as1 K**r0ina!*r 8a0er1 Ke!ua RB1 Ke!ua RT Sa!u 8ali Ti0a8 a0a Pen7uluhan
Mela8u8an -e8anis-e 6e-9u! .*la 0en/an -ela8sana8an 9e-eri8saan IVA Tes! seara .er/iliran 0i !ia9 RB"
Menin/8a!8an 6u-9lah -es7ara8a! 7an/ -ela8u8an 9e-eri8saan IVA Tes!" Mas7ara8a! Pela Ma-9an/ II .er6enis 8ela-in 9ere-9uan .erusia %$@$ !ahun
=alai ;ar/a =i0an1 D*8!er u-u-1 D*8!er -u0a Ke9ala Pus8es-as1 Ke9ala Pr*/ra-1 K**r0ina!*r Ka0er1Ka0er1 Ke!ua RB1 Ke!ua RT Sa!u 8ali !ia9 .ulan R9" +@"$$$1 un!u8 -e-.eli 9erlen/8a9an 9e-eri8saan IVA Tes! Pe-eri8saan
Mela8u8an 9en/a;asan 0an e)aluasi 7an/ le.ih serin/ !erha0a9 8iner6a 8a0er 0an !ena/a 8eseha!an"
,<
Me-.ua! 9er.ai8an 0an 9enin/8a!an 9ena9aian 9 r*/ra- 9e-eri8saan IVA Tes!"
=i0an1 Ka0er ;ila7ah 8elurahan Pela Ma-9an/ II Pus8es-as1 =alai ;ar/a Ke9ala Pr*/raKe9ala Pus8es-as1 K**r0ina!*r Ka0er1 D*8!er U-u-1 D*8!er Mu0a Sa!u 8ali !ia9 .ulan Ti0a8 a0a Ra9a! e)aluasi
,,
BAB V HASIL INTERVENSI KEGIATAN
6.1 Anal&"a La-angan 6.1.1 Pelak"anaan Prete"t an P"tte"t
=er0asar8an 9enen!uan 9ri*ri!as al!erna!if 9er-asalahan 0i 0a9a!8an 7an/ -en6a0i 9ri*ri!as u!a-a a0alah -ela8u8an 9en7uluhan ru!in se!ia9 0ua -in//u 8e9a0a -as7ara8a! -en/enai IVA Test. Se.elu- -ela8u8an 9en7uluhan1 -as7ara8a! 0i.eri8an Pre!es! un!u8 -en/e!ahui se6auh -ana -as7ara8a! -en/e!ahui !en!an/ 9r*/ra- IVA Test 0an se!elah 9en7uluhan -as7ara8a! 0i.eri8an P*s!!es! un!u8 -en/e!ahui a9a8ah 9en/e!ahuan -as7ara8a! -en/enai IVA Test -enin/8a! a!au !i0a8" P*s!!e Pre!es! 0an P*s!!es! 0ila8u8an 9a0a 8e/ia!an 0i-ana ;ar/a .er8u-9ul1 0an se.elu- -e-ulai 9en7e.aran 9er!an7aan 0i a6u8an !erle.ih 0ahulu infor!e consent seara lisan" Se.elu- -en6a;a. 0af!ar 9er!an7aan !er0a9a! .a/ian i0en!i!as 7an/ 9erlu 0i isi *leh res9*n0en1 7an/ 8e-u0ian 0ilan6u!in 0en/an 0af!ar 9er!an7aan Pre!es! 0an P*s!!es! 7an/ !er0iri 0ari %' s*al La-9iran & 0an La-9iran +W1 0i-ana && s*al 9er!a-a 0i/una8an un!u8 -enilai si8a9 -as7ara8a! 0ala- -ela8u8an IVA Tes!1 +$ s*al 8e0ua 0i/una8an un!u8 -enilai !in/8a! 9en/e!ahuan 0an s*al !era8hir 0i/una8an un!u8 -enilai 9eran 0ari !ena/a 8eseha!an 0ala- -ela8sana8an 9r*/ra- IVA Test " S*al 9re!es! 0an 9*s!!es! 0i!u6u8an 8e9a0a se-ua -as7ara8a! 9ere-9uan 0i 8elurahan Pela Ma-9an/ II 7an/ su0ah 9ernah .erhu.un/an se8sual 0an .erusia an!ara %$@$ !ahun" =esarn7a sa-9el 7an/ 0i.u!uh8an a0alah se.an7a8 +% *ran/" Di-ana 9en/a-.ilan sa-9el 0i a-.il 0en/an !e8ni8 Purposive Sa!pling " Sa-9el 0ia-.il 0ari se!ia9 RB 0i Kelurahan Pela Ma-9an/ II #RB $&1 RB $+1 RB $%1 RB $@1 RB $&&1 0an RB $&%( 7an/ 0i-ana 0ari se!ia9 RB 0ia-.il @ sa-9el 7an/ -e-enuhi 8ri!eria 7an/ 0iin/in8an 7ai!u sa-9el 7an/ .er6enis 8ela -in 9ere-9uan 0an .erusia an!ara %$@$ !ahun" Se.elu- -en7e.ar8an 9er!an7aan 8a-i a8an -e-.eri8an infor!e consent 8e9a0a res9*n0en 0ala- .en!u8 lisan1 se!elah res9*n0en -en7e!u6ui -a8a 8a-i a8an -en7e.ar8an 8uesi*ner !erse.u!" Ke-u0ian se!elah res9*n0en selesai -en6a;a. pretest -a8a a8an 0i.eri8an 9en7uluhan -en/enai IVA Test 0en/an -e0ia inf*r-asi
78
.eru9a leafle!" Se!elah i!u .aru a8an 0ise.ar8an la/i s*al post-test 7an/ han7a !er0iri a!as 9er!an7aan -en/enai 9en/e!ahuan 0an 9erila8i1 0i-ana ini .er!u6uan un!u8 -enilai a9a8ah !er0a9a! 9eru.ahan res9*n0en -en/enai 9en/e!ahuan 0an 9erila8u se!elah 0i.eri8an 9en7uluhan 0an s*sialisasi -en/enai IVA Test " 6.1.2 Data Un&,ar&at Re"-'nen =er0asar8an hasil analisa la9an/an .eru9a 9e-.a/ian 8uisi*ner 8e9a0a ;ar/a 0i Kelurahan Pela Ma-9an/ II 0i0a9a!8an 0a!a s*si* 0e-*/rafi -eli9u!i usia1 9en0i0i8an1 0an 9e8er6aan1 ri;a7a! 9er8a;inan1 0an ri;a7a! 8eha-ilan"
Pen&&kan
Ta.el %'" Pen0i0i8an res9*n0en !la# re"-'nen
Per"en
SD
% *ran/
&$
SMP
, *ran/
+%1%%
SMA A8a0e-i T'tal
&@ *ran/ @ *ran/ $5 'rang
@$ &<1<, 155>
=er0asar8an 0a!a 9en0i0i8an res9*n0en1 se.an7a8 % *ran/ #&$( .er9en0i0i8an Se8*lah Dasar #SD(1 , *ran/ #+%1%%( .er9en0i0i8an Se8*lah Menen/ah Per!a-a #SMP(1 &@ *ran/ #@$( .er9en0i0i8an Se8*lah Menen/ah A!as #SMA(1 se0an/8an @ *ran/ #&<1<,( lainn7a .er9en0i0i8an A8a0e-i"
Peker%aan I.u ru-ah !an//a Biras;as!a Guru T'tal
Ta.el ?$" Pe8er6aan res9*n0en !la# re"-'nen + & & $5
Per"en '%1%? %1%% %1%% 155>
79
=er0asar8an 0a!a 9e8er6aan res9*n0en1 se.an7a8 + *ran/ .e8er6a se.a/ai i.u ru-ah ran//a #'%1%?(1 & *ran/ se.a/ai ;iras;as!a #%1%%(1 0an & *ran/ se.a/ai /uru #%1%%("
Ta.el ?&" Ri;a7a! 9er8a;inan res9*n0en R&a9at Perka&nan !la# Re"-'nen Usia A;al Per8a;inan & Tahun < & Tahun +? 4u-lah Per8a;inan & Kali + X+ Kali + T'tal $5
Per"en
+$ $ '%1%% <1<, 155>
=er0asar8an 0a!a ri;a7a! 9er8a;inan res9*n0en1 -enuru! usia a;al 9er8a;inan1 0i0a9a!8an se.an7a8 < *ran/ -eni8ah 0i.a;ah usia & !ahun #+$( 0an +? *ran/ lainn7a -eni8ah 0ia!as usia & !ahun #$(" Menuru! 6u-lah 9er8a;inan1 + *ran/ -eni8ah han7a & 8ali #'%1%%( 0an + *ran/ -eni8ah le.ih 0ari + 8ali #<1<,(" Ta.el ?+" Ri;a7a! 8eha-ilan res9*n0en R&a9at Ke#a!&lan !la# Re"-'nen 4u-lah Pari!as % Kali &? X% Kali &< T'tal $5
Per"en
?<1<, @%1%% 155>
=er0asar8an 0a!a ri;a7a! 8eha-ilan res9*n0en1 se.an7a8 &< *ran/ -e-9un7ai 6u-lah 9ari!as X% 8ali #@%1%%( 0an &? *ran/ -e-9un7ai 6u-lah 9ari!as % 8ali #?<1<,(" 6.1.$. Ha"&l K&"&'ner Re"-'nen
=er0asar8an hasil 8uisi*ner res9*n0en !erha0a9 %$ *ran/ 0i0a9a!8an hasil: Ta.el ?%" Hasil Kuisi*ner Res9*n0en Ha"&l
!la#
Pre"enta"e 0>
80
Pen/e!ahuan IVA Test =ai8 =uru8 Perila8u Terha0a9 Pela8sanaan IVA Test =ai8 =uru8 Du8un/an Tena/a Keseha!an =ai8 =uru8
&& &'
%<1<, <%1%%
&, &%
@<1<, ?%1%%
+@ @
%1%% &<1<,
Dari 0a!a !erse.u! -en/enai -asalah 9en/e!ahuan !en!an/ IVA Test 0i0a9a!8an se.an7a8 && *ran/ su0ah !er-asu8 8a!e/*ri .ai8 #%<1<,( 0an &' *ran/ -asih !er-asu8 8a!e/*ri .uru8 #<%1%%(" Dari hasil 7an/ 0i0a9a!8an 0a9a! 0iliha! .ah;a 9en/e!ahuan ;ar/a -en/enai IVA Test -asih 8uran/" Ke-u0ian se!elah -en6a;a. 9re !es! 8a-i -e-.eri8an 9en7uluhan2inf*r-asi -en/enai IVA Test 0en/an -e0ia inf*r-asi .eru9a leafle! La-9iran %W" Se!elah 9en7uluhan 8a-i -e-.eri8an la/i s*al 7an/ sa-a1 hasil 0ari 9*s!!es! se!elah -en0a9a!8an 9en7uluhan a0alah '<1<, ;ar/a 0a9a! -en6a;a. se-ua 9er!an7aan 7an/ 0i.eri8an" Diliha! 0ari hasil ini1 -a8a 9en7uluhan2s*sialisasi -en/enai IVA Test -asih 0i9erlu8an a/ar le.ih .an7a8 -as7ara8a! 0a9a! -en/e!ahui !en!an/ 9r*/ra- IVA Test ser!a !u6uan1 -anfaa!1 0an sasaran" Ke-u0ian -en/enai 9erila8u res9*n0en !erha0a9 9ela8sanaan IVA Test 0i0a9a!8an se.an7a8 &, *ran/ -e-9un7ai 9erila8u 7an/ .ai8 !erha0a9 9ela8sanaan IVA Test #@<1<,(1 se0an/8an &% *ran/ lainn7a -e-9un7ai 9erila8u 7an/ .uru8 #?%1%%(" Men/enai 9erila8u 6u/a 0i .eri8an 0ala- s*al 9*s!!es!1 0an hasiln7a 6u/a 0i0a9a!8an <1<, ;ar/a -en6a0i se!u6u !erha0a9 9ela8sanaan IVA Test " Diliha! 0ari hasil ini 6u/a1 -a8a 9en7uluhan 0i9erlu8an un!u8 -enin/8a!8an 9eran ser!a -as7ara8a! 0ala- -ela8sana8an 8e/ia!an IVA Test " Men/enai 0u8un/an !ena/a 8eseha!an 0ala- -ela8sana8an 9r*/ra- IVA Test se.an7a8 +@ *ran/ -en7a!a8an .ah;a 9eran !ena/a 8eseha!an 0ala- -ela8sana8an 9r*/ra- IVA Test su0ah .ai8 #%1%%( 0an @ *ran/ -en7a!a8an .ah;a 9eran !ena/a 8eseha!an 0ala- -ela8sana8an 9r*/ra- IVA Test -asih .uru8 #&<1<,(" 6.1.* Data B&,ar&at Re"-'nen
Ta.el ??" Da!a =i)aria!
81
Pen9l#an
A0a Ti0a8 A0a T'tal
Pengeta#an Ba&k +' && $5
Brk & &' $5
O Rat&' 0OR ad 29 x 19 551 ¿= = = =50 , 1 bc 1 x 11 11 =er0asar8an 0a!a .i)aria! 0ia!as1 0i0a9a!8an .ah;a 0en/an !i0a8 a0an7a
9en7uluhan -a8a 9en/e!ahuan ;ar/a !erha0a9 IVA Test -asih .uru8 0en/an an/8a 9en/e!ahuan 7an/ .uru8 se.an7a8 &' *ran/ 0an 7an/ .ai8 se.an7a8 && *ran/ 0an 0en/an a0an7a 9en7uluhan -a8a 9en/e!ahuan ;ar/a 7an/ .ai8 se.an7a8 +' *ran/ 0an 9en/e!ahuan 7an/ .uru8 se.an7a8 & *ran/" =er0asar8an 9erhi!un/an 0ari *00 ra!i* #OR( 0i0a9a!8an hasil @$1&" Dari hasil !erse.u! 0a9a! 0isi-9ul8an .ah;a 0en/an a0an7a 9en7uluhan .er9eran @$ 8ali li9a! le.ih .esar 0ala- -enin/8a!8an 9en/e!ahuan -as7ara8a! !en!an/ 9en!in/n7a 0e!e8si 0ini 8an8er ser)i8s 0en/an -e!*0e IVA Test " 6.1.6 4aan)ara Dengan 4arga =er0asar8an hasil ;a;anara 0en/an ;ar/a 0i0a9a!8an .e.era9a alasan -en/a9a
;ar/a !i0a8 -ela8u8an 9e-eri8saan IVA" Alasan 9er!a-a 8arena ;ar/a -as7ara8a! !i0a8 -en/e!ahui a9a i!u 9e-eri8saan IVA1 !er-asu8 !u6uan 0an -anfaa! 0ila8u8ann7a 9e-eri8saan !erse.u!" Hal ini !er6a0i 8arena 9e-eri8saan un!u8 0e!e8si 8an8er ser)i8s 7an/ 0i8e!ahui *leh ;ar/a han7alah 9e-eri8saan pap s!ear. Ma8a 9erlu 0ila8u8an 9en7uluhan un!u8 -e-.eri8an /a-.aran 8e9a0a ;ar/a -as7ara8a! se/ala sesua!u -en/enai 9e-eri8saan IVA seara !e9a! 0an .enar" Alasan 8e0ua ;ar/a !i0a8 -ela8u8an 9e-eri8saan IVA a0alah 8arena 8uran/n7a 9en/e!ahuan seara 6elas 0an .enar -en/enai 8an8er ser)i8s" =an7a8 ;ar/a 7an/ !i0a8 9aha- a9a i!u 8an8er ser)i8s1 .aha7a 7an/ 0a9a! !er6a0i a9a.ila sese*ran/ -en0eri!a 8an8er ser)i8s1 ser!a !i0a8 -en/e!ahui .ah;a 8an8er ser)i8s 0a9a! 0i0e!e8si" 4i8a ;ar/a -as7ara8a! !i0a8 -e-ili8i 9en/e!ahuan 7an/ .enar -en/enai 8an8er ser)i8s1 -a8a !en!u ;ar/a 6u/a !i0a8 a8an -ela8u8an 9e-eri8saan IVA" Ma8a 9erlu 0ila8u8an 9e-.erian e0u8asi 0an 9en6elasan -en/enai 8an8er ser)i8s !er-asu8 !in0a8an 9ene/ahan .eru9a 0e!e8si 0ini 0en/an -ela8u8an 9e-eri8saan IVA"
82
Alasan 8e!i/a 7an/ -en6a0i u8u9 .an7a8 alasan un!u8 !i0a8 -ela8u8an 9e-eri8saan IVA a0alah 8arena a0an7a rasa -alu 0an !a8u!" Se!elah 8a-i la8u8an ;a;anara le.ih -en0ala-1 9erasaan se9er!i ini -unul 0i -as7ara8a! *leh 8arena a0an7a inf*r-asi 0an 9en6elasan 7an/ 8uran/ !e9a! 7an/ !erse.ar 0i -as7ara8a!" =an7a8 ;ar/a -as7ara8a! -erasa -alu 8arena !i0a8 7a8in a9a8ah 7an/ -ela8u8an 9e-eri8saan IVA -eru9a8an !ena/a 8eseha!an ;ani!a1 a9a8ah hasil 9e-eri8saan a8an !e!a9 -en6a0i rahasia an!ara 8lien 0an !ena/a 8eseha!an sehin//a !i0a8 a8an !erse.ar 8e *ran/ lain1 ser!a rasa !a8u! 7an/ -uul 8arena .ere0ar 8a.ar .ah;a 9e-eri8saan IVA a8an -eni-.ul8an rasa sa8i! 7an/ .ah8an !erasa le.ih sa8i! 0ari9a0a saa! 9r*ses 9ersalinan" Un!u8 -en/a!asin7a 0i.u!uh8an 9en0e8a!an le.ih .eru9a 9en6elasan 7an/ !e9a! -en/enai se/ala -i!*s 7an/ .er8e-.an/ 0i -as7ara8a! 7an/ a8an 0i.eri8an 9a0a saa! -ela8u8an 9en7uluhan" Ka-i 6u/a -e-.u8a sesi !an7a6a;a. se!ia9 selesai -ela8u8an 9en7uluhan /una -e-.eri8an 8ese-9a!an 8e9a0a ;ar/a -as7ara8a! un!u8 -en0a9a!8an 8larifi8asi !erha0a9 se/ala inf*r-asi 7an/ sela-a ini 0i9er*leh" Ka-i 6u/a -eneri-a se/ala 9er!an7aan 0i luar sesi !an7a 6a;a. a9a.ila ;ar/a -ersa 8uran/ n7a-an un!u8 -e7a-9ai8an 9er!an7aann7a 0i 0e9an f*ru- -au9un *ran/ .an7a8" Tin0a8an 9r*-*!if 0an su99*r!if 6u/a 8a-i la8u8an un!u8 -e-.eri8an 9en/er!ian 0an inf*r-asi 0en/an .ahasa 7an/ -u0ah 0i-en/er!i .ah;a !in0a8an 9re)en!if le.ih .ai8 0ari9a0a 8ura!if un!u8 -e-.eri8an -*!i)asi 8e9a0a ;ar/a -as7ara8a! un!u8 -ela8u8an 9e-eri8saan IVA"Pe-eri8saan IVA 0en/an !e8ni8 6e-9u! .*la 7an/ 0ila8u8an 0i -asin/-asin/ RB seara .er8el*-9*8 6u/a -enin/8a!8an rasa 8e9era7aan 0iri ;ar/a un!u8 -au -ela8u8an 9e-eri8saan" Alasan .eri8u!n7a 7an/ 0isa-9ai8an *leh ;ar/a 8ena9a !i0a8 -ela8u8an 9e-eri8saan IVA a0alah 8arena !i0a8 -en/e!ahui .ah;a Pus8es-as -e-ili8i 9r*/ra 9e-eri8saan IVA a!au .ah;a ;ar/a 0a9a! -ela8u8an 9e-eri8saan IVA 0i 9us8es-as" Melalui 8e/ia!an 9en7uluhan 0an s*sialisasi1 -a8a -as7ara8a! 0a9a! -en/e!ahui se/ala 9r*/ra- 7an/ 0ianan/8an *leh 9us8es-as" 6.1.: 4aan)ara engan Kaer =er0asar8an hasil ;a;anara 0en/an i.ui.u 8a0er 0i0a9a!8an .e.era9a alasan
-en/a9a ;ar/a !i0a8 -ela8u8an 9e-eri8saan IVA" Alasan 7an/ 9alin/ .an7a8 0isa-9ai8an a0alah 8arena -as7ara8a! !i0a8 -en/e!ahui a9a i!u 9e-eri8saan IVA"
83
=ah8an .e.era9a 8a0er 6us!ru -enan7a8an 8e9a0a 8a-i a9a !u6uan 0ila8u8ann7a 9e-eri8saan IVA 0an 9er.e0aann7a 0en/an 9e-eri8saan pap s!ear " Hal ini -enun6u88an .ah;a 8a0er 6u/a .elu- -e-ili8i 9en/e!ahuan 7an/ u8u9 .ai8 i!u -en/enai 8an8er ser)i8s -au9un 9e-eri8saan IVA" 4i8a 8a0er se.a/ai 9er9an6an/an !an/an un!u8 -en6alan8an .er.a/ai 9r*/ra- 9us8es-as .elu- -e-ili8i 9en/e!ahuan 7an/ u8u9 .ai81 -a8a 9en/e!ahuan -as7ara8a! 9un .elu- .ai8" Sehin//a selain 0i.u!uh8an 9en7uluhan 8e9a0a -as7ara8a!1 0i.u!uh8an 6u/a 9e-.e8alan -a!eri -en/enai 8an8er ser)i8s 0an 9e-eri8saan IVA 8e9a0a 9ara 8a0er 0i lin/8un/an Pus8es-as Kelurahan Pela Ma-9an/ II" Alasan lainn7a 7an/ 0isa-9ai8an -en/a9a ;ar/a !i0a8 -ela8u8an 9e-eri8saan IVA a0alah 8arena a0an7a rasa !a8u! 0an -alu" Rasa !a8u! !i-.ul 8arena a0a 8a.ar 7an/ 7an/ 8uran/ !e9a! .ere0ar .ah;a 9e-eri8saan IVA 0a9a! -eni-.ul8an rasa sa8i! 7an/ .er8e9an6an/an 0an 6auh le.ih sa8i! 0ari9a0a 9e-eri8saan pap s!ear 9a0a saa! ala! 9e-eri8saan #s9e8ulu-( 0i9asan/8an. Se0an/8an rasa -alu !i-.ul 8arena !i0a8 in/in 0i9eri8sa 0en/an la;an 6enis #la8ila8i( -au9un 0en/an .i0an 7an/ su0ah 0i8enal" Bar/a 8ha;a!ir .ah;aa hasil 9e-eri8saan a8an 0i.iara8an 8e *ran/ lain" Dala .e.era9a 8ali 9r*ses ;a;anara 7an/ 8a-i la8u8an1 -asih .an7a8 9ula i.ui.u 8a0er 7an/ .elu- -ela8u8an 9e-eri8saan IVA" Ma8a selain -elurus8an 9en6elasan 7an/ 8uran/ !e9a!1 8a-i 6u/a -e-as!i8an 6a-inan 8erahasiaan 8lien1 ser!a -e-.eri8an /a-.aran .ah;a sia9a9un !ena/a 8eseha!an 7an/ -e-eri8sa a0alah sa-a 0an .ah8an 8lien 6u/a 0a9a! -e-ilih 0en/an sia9a ia hen0a8 0i9eri8sa" Melalui 0is8usi 7an/ 6u/a 8a-i la8u8an .ai8 i!u 0en/an 8e9ala 9us8es-as -au9un 8e9ala 9r*/ra-1 0i8a!a8an .ah;a /agai!ana kaer bisa !e!otivasi !as"arakat engan baik apabila ia seniri belu! !elakukan pe!eriksaan tersebut01 Ma8a selain 9en0e8a!an .eru9a !in0a8an 9r*-*!if 0an 9re)en!if 8e9a0a -as7ara8a!1 0i.u!uh8an 9en0e8a!an 8e9a0a 9ara 8a0er !erle.ih 0ahulu" Den/an 0e-i8ian 9ara 8a0er 0a9a! -e-.eri8an inf*r-asi 7an/ .enar 8e9a0a ;ar/an7a" 6.2 Inter,en"& Keg&atan 6.2.1Pen9l#an an S'"&al&"a"&
Pen7uluhan 0an s*sialisasi 7an/ 0i.eri8an a0alah -en/enai 8an8er ser)i8s 0an 9e-eri8saan IVA" Pen7uluhan 0i!u6u8an 8e9a0a se-ua ;ar/a1 Ka0er Keseha!an ser!a T*8*h Mas7ara8a! Kelurahan Pela Ma-9an/ II" Pa0a 8e/ia!an 9en7uluhan 0i.eri8an 84
9en6elasan -en/enai 0efinisi1 9en7e.a.1 fa8!*r risi8*1 /e6ala1 ser!a !in0a8an 7an/ 0a9a! 0ila8u8an un!u8 -ene/ah !er6a0in7a 8an8er ser)i8s" Se!elah i!u 0ila8u8an s*sialisasi -en/enai !u6uan1 -anfaa!1 ara 9e-eri8saan1 s7ara! -ela8u8an 9e-eri8saan1 ser!a ;a8!u 0an !e-9a! 9e-eri8saan IVA se.a/ai salah sa!u 9r*/ra- Pus8es-as 0ala-en0e!e8si a0an7a 8an8er ser)i8s" Ke/ia!an 9en7uluhan 0an s*sialisasi ini 0ila8u8an 9a0a se!ia9 8ese-9a!an 7an/ 0i-un/8in8an1 se9er!i 9a0a saa! 9*s7an0u1 9*s.in0u1 0an 9e-.eran!asan saran/ n7a-u8 #PSN( 0i se!a9 RB ser!a 9er!e-uan 8a0er1 -au9un saa! 9en/un6un/ Pus8es-as se0an/ -enun//u /iliran .er*.a!" Hal ini 0ila8u8an a/ar se!ia9 Ka0er Keseha!an 0an se.an7a8 -un/8in ;ar/a -as7ara8a! -en/er!i 6elas 0an a8hirn7a -ela8u8an 9e-eri8saan IVA" Se!elah 9en7uluhan 0an s*sialisasi1 selalu 0i.u8a sesi !an7a 6a;a. un!u8 -e-.eri8an 8ese-9a!an .a/i sia9a sa6a 7an/ .elu- -en/er!i 0en/an 6elas -a!eri 7an/ 0isa-9ai8an" Kese-9a!an .er!an7a seara 9ers*nal 6u/a 0i.eri8an a9a.ila !er0a9a! ;ar/a 7an/ en//an un!u8 .er!an7a a!au .er9en0a9a! 0i 0e9an f*ru-" 6.2.2 In',a"& Keg&atan
Pela8sanaan 9e-eri8saan IVA a8an 0ila8u8an 9a0a saa! 6a- 8er6a Pus8es-as 0i se!ia9 hari 4u-a!" Selain i!u1 0ila8sana8an 9ula 9e-eri8saan IVA .er8el*-9*8 0i se!ia9 RB" Te8ni8 6e-9u! .*la se-aa- ini 0ihara98an -a-9u -en6arin/ le.ih .an7a8 ;ar/a 7an/ hen0a8 -ela8u8an 9e-eri8saan IVA" Ma8a 9a0a se!ia9 8ese-9a!an 9en7uluhan 0an s*sialisasi1 0i.a/i8an -e0ia 9r*-*si .eru9a leafle! 8e9a0a se!ia9 Ka0er Keseha!an ser!a ;ar/a -as7ara8a! 7an/ ha0ir" Hal ini 0i-a8su08an a/ar leafle! 0a9a! 0i.a;a 9ulan/ 0an 0ihara98an #!eru!a-a 8e9a0a 9ara Ka0er Keseha!an( -a-9u -enerus8an 8e/ia!an 9en7uluhan 0an s*sialisasi ini 8e9a0a se!ia9 ;ar/a -as7ara8a! 0i RB !erse.u!" Me0ia leafle! 0a9a! -e-.an!u -en/in/a!8an 9ara Ka0er Keseha!an -en/enai -a!eri a9a sa6a 7an/ harus 0i8e!ahui *leh -as7ara8a!" Di.eri8an 9ula 8u9*n 9e-eri8saan /ra!is su9a7a -as7ara8a! le.ih !er!ari8 un!u8 0a!an/ un!u8 -ela8u8an 9e-eri8saan IVA" Se!elah -ela8u8an 8e/ia!an 9en7uluhan 0an s*sialisasi 0i sua!u RB1 lan/sun/ 0i.ua!8an 6a0;al 8a9an ;a8!u 9ela8sanaan 9e-eri8saan IVA .er8el*-9*8 0i RB !erse.u!" 4a0;al 9e-eri8saan IVA selalu 0ianan/8an han7a .e.era9a hari 0ari
85
0ila8sana8ann7a 9en7uluhan" Hal ini 0i-a8su08an a/ar ;ar/a 7an/ !er-*!i)asi 0a9a! se/era -en0a9a!8an 9ela7anan 9e-eri8saan" Te-9a! 9e-eri8saan IVA .ai8 i!u 0i Pus8es-as1 l*8asi =i0an Pra8!e8 Man0iri1 se8re!aria! RB1 -au9un ru-ah ;ar/a 0i9ilih sesuai 0en/an 8ese9a8a!an .ersa-a 0i RB !erse.u!" L*8asi 9ela8sanaan 0iu!a-a8an 9a0a !e-9a! 7an/ 0i8e!ahui 6elas 0an rela!if 0e8a! sehin//a !er6an/8au *leh se-ua ;ar/a -as7ara8a!" 4u-lah ;ar/a 7an/ 0i9eri8sa 0i.eri8an !ar/e! -a8si-al %$ *ran/1 hal ini !er8ai! 0en/an 8e!er.a!asan ala! #s9e8ulu-( 7an/ a0a" A9a.ila nan!in7a ;ar/a 7an/ .er-ina! -ele.ihi 8a9asi!as 7an/ a0a1 ;ar/a 0i9ersila8an un!u8 0a!an/ lan/sun/ 8e Pus8es-as 0i se!ia9 hari 4u-a!" Pela8sanaan 9en7uluhan 0an s*sialisasi ser!a 9e-eri8saan IVA .er8el*-9*8 ini su0ah !erla8sana 0i < RB 7an/ !er0a9a! 0i ;ila7ah Kelurahan Pela Ma-9an/ II 0ala8urun ;a8!u + -in//u" Ter0a9a! &%' ;ar/a 7an/ -ela8u8an 9e-eri8saan IVA .ai8 i!u seara .er8el*-9*8 0i -asin/-asin/ RB -au9un 7an/ 0a!an/ lan/sun/ 8e Pus8es-as" A9a.ila 0i9er*leh 8elainan 0ala- 9e-eri8saan IVA1 -a8a ;ar/a !erse.u! a8an 0ian6ur8an un!u8 0a!an/ 8e Pus8es-as a/ar -e-9er*leh 9en/*.a!an le.ih lan6u!" De-i8ian 9ula a9a.ila 0i9er*leh hasil 9e-eri8saan IVA 7an/ 9*sirif -au9un 7an/ -enuri/a8an1 -a8a ;ar/a !erse.u! a8an 0iru6u8 8e fasili!as 8eseha!an 7an/ le.ih !in//i /una -en0a9a!8an 9enan/anan le.ih lan6u! 0ari 0*8!er s9esialis 8e.i0anan 0an 8an0un/an" Sis!e- ru6u8an .er6en6an/ se9er!i ini san/a!lah 9en!in/ a/ar se-a8in .an7a8 ;ar/a -as7ara8a! 7an/ !ersela-a!8an 0ari .aha7a 8an8er ser)i8s"
86
BAB VI PENGA4ASAN7 PENGENDALIAN DAN PENILAIAN KINERA
Dari 0a!a !erse.u! -en/enai -asalah 9en/e!ahuan 0i0a9a!8an se.an7a8 &' *ran/ -e-ili8i 9en/e!ahuan 7an/ .uru8 !en!an/ IVA Test #<%1%%( 0an && *ran/ -e-ili8i 9en/e!ahuan 7an/ .ai8 !en!an/ IVA Test #%<1<,(" Dari hasil 7an/ 0i0a9a!8an 0a9a! 0iliha! .ah;a 9en/e!ahuan ;ar/a -en/enai IVA Test -asih 8uran/2.uru8" Na-un1 se!elah 0i.eri8an 9en7uluhan -en/enai IVA Test ;ar/a 0a9a! -en6a;a. '<1<, s*al s*al 7an/ 0i.eri8an !a0i" Meliha! 0ari hasil ini -a8a un!u8 -enin/8a!8an 9en/e!ahuan ;ar/a 0i.u!uh8an 9en7uluhan -en/enai IVA Test seara ru!in 8e9a0a ;ar/a;ar/a a/ar 0a9a! le.ih -e-aha-i 8e.era0aan1 9en/er!ian1 -anfaa! ser!a !u6uan 0ari IVA Test " Ke-u0ian -en/enai 9erila8u res9*n0en !erha0a9 9ela8sanaan 0an 8e/ia!an IVA Test 0i0a9a!8an se.an7a8 &, *ran/ -e-9un7ai 9erila8u 7an/ .ai8 !erha0a9 9ela8sanaan IVA Test #@<1<,(1 se0an/8an &% *ran/ lainn7a -e-9un7ai 9erila8u 7an/ .uru8 #?%1%%(" Men/enai 0u8un/an !ena/a 8eseha!an 0ala- -ela8sana8an 9r*/ra- IVA Test se.an7a8 +@ *ran/ -en7a!a8an .ah;a 9eran !ena/a 8eseha!an 0ala- -ela8sana8an 9r*/ra- IVA Test su0ah .ai8 #%1%%( 0an @ *ran/ -en7a!a8an .ah;a 9eran !ena/a 8eseha!an 0ala- -ela8sana8an 9r*/ra- IVA Test -asih .uru8 #&<1<,(" Dari hasil ;a;anara 0en/an 8a0er 0an ;ar/a 6u/a 0a9a! 0isi-9ul8an .ah;a -asih .an7a8 ;ar/a 0an 8a0er 7an/ 8uran/ -en/e!ahui !en!an/ IVA Test " =ah;a ;ar/a 0an 8a0er !i0a8 !ahu -anfaa! 0an !u6uan 0ari IVA Test 1 0an .aha7an7a 8an8er ser)i8s i!u sen0iri" Sela-a ini ;ar/a 0an 8a0er han7a -en/e!ahui pap s!ear se.a/ai 9e-eri8saan un!u8 -ene/ah 8an8er ser)i8s1 0an !i0a8 -en/e!ahui a0an7a IVA Test 0an 9er.e0aann7a 0en/an pap s!ear " 4a0i1 -asih 9erlu 0ia0a8an 9en7uluhan 8e9a0a ;ar/a 0an 8a0er un!u8 -en6elas8an !en!an/ -anfaa! 0an !u6uan IVA Test 0an 9er.e0aann7a 0en/an pap s!ear* ser!a -e-.eri 9en6elasan !en!an/ .aha7a 8an8er ser)i8s a/ar ;ar/a -au -ela8u8an 0e!e8si 0ini" Men/enai in!er)ensi 8e/ia!an 0en/an -e-.eri8an 9en7uluhan 0an s*sialisasi 8e9a0a se-ua ;ar/a 0an 8a0er 8eseha!an ser!a -en7e.ar8an leafle!1 8u9*n1 0an .r*sur 9e-.eri!ahuan 0i0a9a!8an hasil 7an/ san/a! .er-anfaa!" Di-ana1 9en7uluhan 0an s*sialisasi ini 0a9a! 0ila8u8an 9a0a se!ia9 aara se9er!i saa! Pe-.eran!asan Saran/
,
N7a-u8 #PSN(1 9*s.in0u1 -au9un 9*s7an0u" Dan 0en/an -en7e.ar8an leafle! !eru!a-a 9a0a 8a0er 8eseha!an 0ihara98an 9ara 8a0er 8eseha!an 0a9a! -e-.a;a 9ulan/ leafle! !erse.u! 0an -enerus8an 8e/ia!an 9en7uluhan 0an s*sialisasi ini 8e9a0a se!ia9 ;ar/a -as7ara8a! 0i -asin/-asin/ RB" Pela8sanaan 9en7uluhan 0an s*sialisasi ser!a 9e-eri8saan IVA .er8el*-9*8 ini su0ah !erla8sana 0i < RB 7an/ !er0a9a! 0i ;ila7ah Kelurahan Pela Ma-9an/ II 0ala- 8urun ;a8!u + -in//u" Ter0a9a! &%' ;ar/a 7an/ -ela8u8an 9e-eri8saan IVA .ai8 i!u seara .er8el*-9*8 0i -asin/-asin/ RB -au9un 7an/ 0a!an/ lan/sun/ 8e Pus8es-as"
BAB VII KESIMPULAN DAN SARAN ;.1. Ke"&!-lan Kuran/n7a 9en/un6un/ 9a0a P*s.in0u2P*s7an0u Lansia 0i ;ila7ah 8er6a
Pus8es-as Kelurahan =an/8a 7an/ 9er!a-a 0ise.a.8an *leh fa8!*r 0ari -as7ara8a! 7ai!u 9en/e!ahuan -as7ara8a! 7an/ -asih 8uran/ -en/enai P*s.in0u2P*s7an0u Lansia1 -as7ara8a! 7an/ -asih !i0a8 !erlalu 9e0uli 0en/an 8eseha!ann7a 8arena 9en/e!ahuan -en/enai 8eseha!an 7an/ -asih 8uran/ !eru!a-a Pen7a8i! Ti0a8 Menular1 9erse9si -as7ara8a! 7an/ salah -en/enai P*s.in0u2P*s7an0u Lansia 0en/an .eran//a9an .ah;a 8arena !i0a8 0ise0ia8an *.a!*.a!an sehin//a !i0a8 .er-anfaa! 0an 6u/a 8arena .eran//a9an se!ia9 .er8un6un/ 8e P*s.in0u2P*s7an0u Lansia harus -en/eluar8an .ia7a" Selain -asalah 0ari -as7ara8a! 6u/a !er0a9a! -asalah 0ari 8a0er 7ai!u 8uran/n7a s8ill 8a0er 0ala- hal 8*nselin/ 0an hal -en6elas8an -anfaa! 0an !u6uan 0ari P*s.in0u2P*s7an0u Lansia 8e -as7ara8a!1 8uran/n7a 9e-.eri!ahuan -en/enai l*8asi 0an ;a8!u 9ela8sanaan sehin//a .an7a8n7a ;ar/a 7an/ !i0a8 !ahu -en/enai 9ela8sanaan P*s.in0u2P*s7an0u Lansia !erse.u!" Dala- hal ini 6u/a 0i.u!uh8an .an!uan 8e9ala RT se!e-9a! un!u8 -en7e.ar8an inf*r-asi 8e/ia!an !erse.u!" Ke-u0ian -asalah 0ari lin/8un/an a0alah -en/enai l*8asi 0an ;a8!u 9ela8sanaan1 0i-ana 9a0a .e.era9a RB 9ela8sanaan P*s.in0u2P*s7an0u Lansia !i0a8 -e-ili8i l*8asi 7an/ !e!a9 sehin//a se.a/ian ;ar/a 7an/ su0ah .er8un6un/ .ulan se.elu-n7a a8an 8esuli!an un!u8 -en/un6un/i 8e-.ali 9a0a .ulan .eri8u!n7a" Selain i!u1 -en/enai ;a8!u 9ela8sanaan a0alah 9ela8sanaan P*s.in0u2P*s7an0u Lansia 0ila8sana8an
9a0a
6a-
8er6a2se8*lah
sehin//a
!i0a8
se-ua
;ar/a
0a9a!
-en/un6un/in7a" ;.2. Saran Men/a0a8an Pen7uluhan ru!in -en/enai P*s.in0u2P*s7an0u Lansia 8e9a0a -as7ara8a!
un!u8 0a9a! -enin/8a!8an 9en/e!ahuan 0an
8esa0aran -as7ara8a! a8an 9en!in/n7a 9ela8sanaan P*s.in0u2P*s7an0u Lansia"
'
Men/a0a8an 9en7uluhan ru!in -en/enai 8eseha!an !er!u-a Pen7a8i! Ti0a8 Menular sehin//a 0a9a! -enin/8a!8an 8esa0aran -as7ara8a! a8an 9en!in/n7a -ela8u8an 9e-eri8saan 8eseha!an seara ru!in" Men/a0a8an 9e-.inaan 7an/ ru!in 8e9a0a 8a0er a/ar 0a9a! -ela8u8an 8*nselin/ a!au -en6elas8an 8e9a0a -as7ara8a! -en/enai !u6uan1 -anfaa! ser!a sis!e- ru6u8an 9a0a P*s.in0u2P*s7an0u Lansia 8e9a0a -as7ara8a!" Ka0er 0an Ke9ala RT se!e-9a! 0a9a! -e-.an!u 0ala- -en7e.ar8an inf*r-asi 9ela8sanaan 8e/ia!an P*s.in0u2P*s7an0u Lansia 8e9a0a ;ar/a se!e-9a! 0ala- .en!u8 lisan a!au !ulisan" Melan6u!8an Pela8sanaan Kar!u P*s.in0uF 7an/ .er/una un!u8 -enin/8a!8an -*!i)asi 0an -ina! ;ar/a un!u8 -ela8u8an 8un6un/an seara ru!in"
'$
DAFTAR PUSTAKA
&"
Ya7asan Kan8er In0*nesia" Ten!an/ Kan8er" i!e0 in: A9ril +, !h +$&,W A)aila.le a! :
+"
h!!9:227a7asan8an8erin0*nesia"*r/2 Pusa! Da!a 0an Inf*r-asi Ke-en!erian Keseha!an RI" +$&@i!e0 in: A9ril +, !h +$&,W" A)aila.le a!:h!!9:22;;;"0e98es"/*"i02res*ures20*;nl*a0"90f
%" 2ational &ancer Institute. 3eneral Infor!ation for &ervical &ancer.A9ril +&1 +$&@ i!e0
in:
+,!h1
A9ril
+$&,W"
A)aila.le
a!:h!!9:22;;;"aner"/*)2aner!*9is290J2!rea!-en!2er)ial2Heal!hPr*fessi*nal ?" FI3O &o!!ittee on 3"necologic Oncolog"% FI3O staging for carcino!a of the vulva* cervi(* an corpus uteri" International 3"naecologic Obstetr"1 +n0 e0" @"
Bashin/!*n DC: 5IGO +$&?: '," M*h!ar*- M" Da!a re/is!rasi Kan8er Gine8*l*/i8" =a/ian O.s!e!ri 0an
Gine8*l*/i RSUPN2 5KUI" 4a8ar!a: IARC +$&+" <" 2ational &ancer Institute. Stage Infor!ation About &ervical &ancer. A9ril +&1 +$&@ i!e0
+,!h1
in:A9ril
+$&,W"
A)aila.le
a! :h!!9:22;;;"aner"/*)2aner!*9is290J2!rea!-en! ," A!erican &ancer Societ".&ervical &ancer. A!lan!a: A-erian Caner S*ie!7 +$&+ " 5erla7 41 S*er6*-a!ara- I1 Er)i8 M" &ancer Incience an )ortalit" 4orl'ie% IA#& &ancerase 2o. 55. "on* France% International Agenc" for #esearch on &ancer. '"
+$&%
i!e0
in:
A9ril
+,!h1
+$&,W"
A)aila.le
a!:h!!9:22/l*.*an"iar"fr20efaul!"as9> Bi8n6*sas!r*1 H" Ser)i8s U!erus" Il-u Kan0un/an * 6n e " 4a8ar!a: Ya7asan =ina
Pus!a8a Sar;*n* +$$': %$%," &$" De..ie Sasl*;1 Car*l7n D" Run*;i1 Diane S*l*-*n" A!erican &ancer Societ" 3uieline for the Earl" $etection of &ervical 2eoplasia an &ancer " USA: CA Caner 4 Clin +$$+: %?+%<+" &&" Me0line Plus" Pa9 S-ear" +$&@ i!e0 in: A9ril +,!h1 +$&,W"
A)aila.le
a! :h!!9:22;;;"nl-"nih"/*)2-e0line9lus2en72ar!ile2$$%'&&"h!&+" A!erican &ancer Societ". 2e' Screening 3uilines for &ervical &ancer " +$&+ i!e0 in: A9ril +,!h1 +$&,W" A)aila.le a!:h!!9:22;;;"aner"*r/2aner2ne;s2ne; sreenin//ui0elinesf*rer)ialaner
'&
&%" A9/ar S" =ar.ara1 =r*!-an L" Gre/*r71 S9i!er Mar8" &olposcop"% Principle an practice% An integrate te(tbook an atlas* 6n e. Philla0e9hia: US Saun0ers Cu-9an7 +$$: %?"
'+
LAMPIRAN Lampiran 1. Pre-Test KUESIONER PENGETAHUAN7 SIKAP7 DAN PERILAKU MASARAKAT TERHADAP DETEKSI DINI KANKER LEHER RAHIM
INFORMASI 4A4AN3ARA
Tan//al Ba;anara N*" Uru! Res9*n0en Na-a Res9*n0en Ala-a! N*" Tel9 U-ur Pen0i0i8an
Pe8er6aan
Ri;a7a! 9er8a;inan Ri;a7a! 8eha-ilan
"""""""""""2""""""""""""2"""""""""""""""""""""""
""""""""""""""""""""""!ahun &" Se8*lah Dasar #SD( +" Se8*lah Menen/ah Per!a-a #SMP( %" Se8*lah Menen/ah A!as #SMA( ?" A8a0e-i2Per/uruan Tin//i &" PNS +" Biras;as!a %" I.u Ru-ah Tan//a ?"Lainn7a"""""""""""""""""""""""""""#se.u!8an( &" U-ur 9er!a-a 8ali -eni8ah """""""""!ahun +" Perni8ahan 8e""""" &" 4u-lah 8eha-ilan """"""""""8ali +" =an7a8n7a ana8 """"""""""""""*ran/
A" Perila8u De!e8si Dini Kan8er Leher Rahi- Me!*0e IVA N*" &" +"
Pern7a!aan A9a8ah i.u 9ernah -ela8u8an 9e-eri8saan IVA Z A9a8ah i.u -ela8u8an !es IVA 9a0a usia %$@$ !ahun Z
%"
A9a8ah i.u -au -ela8u8an !es IVA seara ru!in & !ahun se8ali Z
?"
A9a8ah i.u .erse0ia -ela8u8an !es IVA 7an/ 0ila8u8an 9a0a *r/an re9r*0u8si .a/ian 0ala-Z 4i8a i.u -en/ala-i 8e9u!ihan 7an/ .an7a8 0an !erus -enerus 0an a!au 9er0arahan se!elah sen//a-a1 a9a8ah i.u a8an -ela8u8an 9e-eri8saan seara un!u8 0e!e8si 0ini 8an8er leher rahi- -e!*0e IVA Z 4i8a i.u -en/ala-i 8e9u!ihan 7an/ .an7a8 0an !erus -enerus 0an a!au 9er0arahan se!elah sen//a-a1 a9a8ah i.u a8an -ela8u8an 9e-eri8saan IVA seara ru!in & !ahun se8ali Z A9a8ah i.u -erasa -alu sehin//a !i0a8 a8an 9eri8sa IVA Z
@"
<"
,"
Ya
Ti0a8
'%
" '" &$" &&"
="
4i8a 9e-eri8saan IVA 0ila8u8an *leh .i0an19era;a!1 0an 0*8!er 9r*fesi*nal1 a9a8ah i.u a8an 9eri8sa IVA Z Har/a 9e-eri8saan IVA le.ih -urah 0i.an0in/8an 0en/an 9e-eri8saan 9a9s-ear1 a9a8ah i.u a8an 9eri8sa IVA Z Pus8es-as Kelurahan Pela Ma-9an/ II -ela7ani 9e-eri8saan IVA1 a9a8ah i.u a8an -ela8u8an 9e-eri8saan IVA le.ih 0ini Z Pus8es-as Kelurahan Pela Ma-9an/ II -ela7ani 9e-eri8saan IVA1 a9a8ah i.u a8an -ela8u8an 9e-eri8saan IVA seara ru!in & !ahun se8ali Z
Pen/e!ahuan Bani!a Usia Su.ur #BUS( Ten!an/ De!e8si Dini Kan8er Leher Rahi N*" Pern7a!aan &" Kan8er leher Rahi- -eru9a8an 9en7a8i! a0an7a selsel /anas 9a0a leher rahiGe6ala 8an8er leher rahi- 7an/ 9alin/ u!a-a a0alah 8e9u!ihan 7an/ !erus +" -enerus 0an 9er0arahan se!elah sen//a-a" 5a8!*r resi8* 7an/ 0a9a! -enin/8a!8an -en0eri!a leher rahi- 0ian!aran7a ;ani!a %" 0en/an i.u a!au sau0ara 9ere-9uan 7an/ -en0eri!a 8an8er leher rahi-1 Mela8u8an hu.un/an se8sual se.elu- usia +$ !ahun 0an =an7a8 9asan/an se8sual" ?" Kan8er leher rahi- 0ise.a.8an *leh )irus 9a9ill*-a Pene/ahan 8an8er leher rahi- 0ian!aran7a 0en/an i-unisasi1 hu.un/an se8s @" 7an/ seha!1 9eri8sa IVA a!au 9a9s-ear Manfaa! -ela8u8an 0e!e8si 0ini 8an8er leher rahi- a0alah han7a un!u8 <" -enin/8a!8an 8un6un/an 9us8es-as 0an se.enarn7a 8uran/ .er-anfaa!" 4i8a /e6ala 9ra8an8er 0i!e-u8an1 8e6a0ian 8an8er leher rahi- 7an/ le.ih 9arah ," 0a9a! 0ie/ah " Pen7a8i! 8an8er leher rahi- 0a9a! -en7e.a.8an 8e-a!ian Pe-eri8saan un!u8 -en/e!ahui a0an7a /e6ala 8an8er leher rahi- a0alah 0en/an '" 9e-eri8saan IVA 0an Pa9s-ear" &$" Pe-eri8saan IVA -eru9a8an na-a lain 0ari 9e-eri8saan 8eha-ilan" Manfaa! 9e-eri8saan IVA a0alah -ene/ah 8eha-ilan" &&" Hasil 9e-eri8saan IVA 0ise.u! ne/a!if ar!in7a !i0a8 a0a selsel /anas 9a0a leher &+" Rahi-" &%" Pe-eri8saan IVA 0ise.u! 9*si!if ar!in7a iri!asi 9a0a leher rahiSe*ran/ ;ani!a -ulai -ela8u8an 9e-eri8saan IVA se/era se!elah -eni8ah2 &?" -ela8u8an hu.un/an se8sual" &@" Se.ai8n7a se*ran/ ;ani!a -ela8u8an 9e-eri8saan IVA se!ia9 @ !ahun se8ali" Pe-eri8saan IVA .ia7an7a le.ih -urah 0i.an0in/ 6enis 9e-eri8saan 0e!e8si 0ini &<" 8an8er leher rahi- 7an/ lain" &," Pe-eri8saan IVA 0ila8u8an 9a0a *r/an 8e;ani!aan .a/ian 0ala-" =u!uh .e.era9a hari un!u8 !ahu hasil 9e-eri8saan IVA &" Pe-eri8saan IVA .er.aha7a" &'" Pus8es-as Kelurahan Pela Ma-9an/ II -en7e0ia8an 9ela7anan 0e!e8si 0ini +$"
=
'?
S
8an8er leher rahi- 0en/an -e!*0e IVA . Du8un/an Pe!u/as Keseha!an N*" &"
+"
%"
?"
@"
<"
,"
"
Pern7a!aan A9a8ah 9e!u/as 8eseha!an -e-.eri8an 9en7uluhan 8e9a0a i.u !en!an/ 9e-eri8saan IVA 0ala- + !ahun !era8hir Z &( Ya +( Ti0a8 A9a8ah 9e!u/as 8eseha!an -en/a6a8 i.u un!u8 -ela8u8an 9e-eri8saan IVA 0ala- + !ahun !era8hir Z &( Ya +( Ti0a8 A9a8ah 9e!u/as 8eseha!an .erse0ia -en6e-9u! i.u un!u8 -ela8u8an 9e-eri8san IVA 0ala- + !ahun !era8hir Z &( Ya +( Ti0a8 A9a8ah 9e!u/as 8eseha!an -e-.eri8an 9ela7anan 0a!an/ 8e ru-ah i.u un!u8 -ela8u8an 9e-eri8saan IVA Z &( Ya +( Ti0a8 4i8a i.u 0a!an/ .er*.a! 8e Pus8es-as Kelurahan Pela Ma-9an/ II1 a9a8ah i.u 0i.eri8an inf*r-asi 0an arahan un!u8 9e-eri8saan IVA Z &( Ya +( Ti0a8 4i8a i.u 0a!an/ .er*.a! 8e ins!alasi KIA Pus8es-as Kelurahan Pela Ma-9an/ II1 a9a8ah i.u 0i.eri8an inf*r-asi 0an arahan un!u8 9e-eri8saan IVA Z &( Ya +( Ti0a8 A9a8ah 9e!u/as 8eseha!an -a-9u -e-.eri8an inf*r-asi 7an/ len/8a9 0an 0e!ail -en/enai 9e-eri8saan IVA Z &( Ya +( Ti0a8 A9a8ah 9e!u/as 8eseha!an .ai8 .i0an 2 0*8!er -e7a8in8an 6i8a i.u ra/u1 !a8u! a!au -alu -ela8u8an 9e-eri8saan IVA Z &( Ya +( Ti0a8
Lampiran 2. Post-Test
KUESIONER
'@
PENGETAHUAN7 SIKAP7 DAN PERILAKU MASARAKAT TERHADAP DETEKSI DINI KANKER LEHER RAHIM
INFORMASI 4A4AN3ARA
Tan//al Ba;anara N*" Uru! Res9*n0en Na-a Res9*n0en Ala-a! N*" Tel9 U-ur Pen0i0i8an
Pe8er6aan
Ri;a7a! 9er8a;inan Ri;a7a! 8eha-ilan
"""""""""""2""""""""""""2"""""""""""""""""""""""
""""""""""""""""""""""!ahun &" Se8*lah Dasar #SD( +" Se8*lah Menen/ah Per!a-a #SMP( %" Se8*lah Menen/ah A!as #SMA( ?" A8a0e-i2Per/uruan Tin//i &" PNS +" Biras;as!a %" I.u Ru-ah Tan//a ?"Lainn7a"""""""""""""""""""""""""""#se.u!8an( &" U-ur 9er!a-a 8ali -eni8ah """""""""!ahun +" Perni8ahan 8e""""" &" 4u-lah 8eha-ilan """"""""""8ali +" =an7a8n7a ana8 """"""""""""""*ran/
A" Pen/e!ahuan Bani!a Usia Su.ur #BUS( Ten!an/ De!e8si Dini Kan8er Leher Rahi N*" Pern7a!aan &" Kan8er leher Rahi- -eru9a8an 9en7a8i! a0an7a selsel /anas 9a0a leher rahiGe6ala 8an8er leher rahi- 7an/ 9alin/ u!a-a a0alah 8e9u!ihan 7an/ !erus +" -enerus 0an 9er0arahan se!elah sen//a-a" 5a8!*r resi8* 7an/ 0a9a! -enin/8a!8an -en0eri!a leher rahi- 0ian!aran7a ;ani!a %" 0en/an i.u a!au sau0ara 9ere-9uan 7an/ -en0eri!a 8an8er leher rahi-1 Mela8u8an hu.un/an se8sual se.elu- usia +$ !ahun 0an =an7a8 9asan/an se8sual" ?" Kan8er leher rahi- 0ise.a.8an *leh )irus 9a9ill*-a Pene/ahan 8an8er leher rahi- 0ian!aran7a 0en/an i-unisasi1 hu.un/an se8s @" 7an/ seha!1 9eri8sa IVA a!au 9a9s-ear Manfaa! -ela8u8an 0e!e8si 0ini 8an8er leher rahi- a0alah han7a un!u8 <" -enin/8a!8an 8un6un/an 9us8es-as 0an se.enarn7a 8uran/ .er-anfaa!" 4i8a /e6ala 9ra8an8er 0i!e-u8an1 8e6a0ian 8an8er leher rahi- 7an/ le.ih 9arah ," 0a9a! 0ie/ah " Pen7a8i! 8an8er leher rahi- 0a9a! -en7e.a.8an 8e-a!ian Pe-eri8saan un!u8 -en/e!ahui a0an7a /e6ala 8an8er leher rahi- a0alah 0en/an '" 9e-eri8saan IVA 0an Pa9s-ear" &$" Pe-eri8saan IVA -eru9a8an na-a lain 0ari 9e-eri8saan 8eha-ilan"
=
'<
S
&&" &+" &%" &?" &@" &<" &," &" &'" +$"
Manfaa! 9e-eri8saan IVA a0alah -ene/ah 8eha-ilan" Hasil 9e-eri8saan IVA 0ise.u! ne/a!if ar!in7a !i0a8 a0a selsel /anas 9a0a leher Rahi-" Pe-eri8saan IVA 0ise.u! 9*si!if ar!in7a iri!asi 9a0a leher rahiSe*ran/ ;ani!a -ulai -ela8u8an 9e-eri8saan IVA se/era se!elah -eni8ah2 -ela8u8an hu.un/an se8sual" Se.ai8n7a se*ran/ ;ani!a -ela8u8an 9e-eri8saan IVA se!ia9 @ !ahun se8ali" Pe-eri8saan IVA .ia7an7a le.ih -urah 0i.an0in/ 6enis 9e-eri8saan 0e!e8si 0ini 8an8er leher rahi- 7an/ lain" Pe-eri8saan IVA 0ila8u8an 9a0a *r/an 8e;ani!aan .a/ian 0ala-" =u!uh .e.era9a hari un!u8 !ahu hasil 9e-eri8saan IVA Pe-eri8saan IVA .er.aha7a" Pus8es-as Kelurahan Pela Ma-9an/ II -en7e0ia8an 9ela7anan 0e!e8si 0ini 8an8er leher rahi- 0en/an -e!*0e IVA
Lampiran 3. Leaflet IVA Test
',
'
Lampiran 4. Kupon IVA Test
Lampiran 5. Brosur Pemberitahuan
''
Lampiran 6. Foto Dokumentasi
Pelaksanaan Pre-test dan post-test
&$$
Pen7uluhan IVA TEST
Pe-eri8saan IVA TEST
&$&
