A A - simbol elementa argona (hem.) A - skraćenica za Angstrem (IO" 8 cm) (fiz.) A-battery - baterija za grejanje (el.) A-bomb - atomska bomba A-eliminator - ispravljač za napajanje grejanja (el.) A-neutrons - neutroni prosečne energije od 4 MeV koje apsorbuje srebro (fiz.) A-plane - avion na nuklearni pogon (nukl.) A-position - radno mesto A, položaj A, A telefonistkinja (tel.) A-power - nuklearna (atomska) energija (nukl.) A-power supply - napajanje grejanja (el.) A/R scope - indikator tipa A/R (el.) A-stage resin - prvi stepen kondenzacije fenolskoformaldehidskih smola (reso) (thnl.) A-sub - podmornica na nuklearni pogon (nukl.) A switchboard - A komutator (međumesno radno mesto) (tel., el.) A-waste - v. atomic waste (nukl.) A-wind — A namotaj (deo magnetofonske trake) (eh.) A-wire - A žila, A provodnik (el.) abaca - pizang, manilska palma, manilska konoplja (tek.) aback - (u)natrag, (u)nazad, natraške, pozadi abampere - apsolutni amper (= 10 ampera)
abandoned call - neostvareni razgovor, neostvarena veza (tel.) abask - na suncu; sunčan abate - smanjiti, oslabiti; napustiti (na primer Čelik) abatis - zaseka, prepreka od oborenog drveća abattoir - klanica abb - potka, poučica Abbe number - Abeov broj (recipročna vrednost disperzione moći materiie) (fiz.) abbreviate - potkratiti, skratiti abcoulomb - apsolutni kulon ( = 1 0 kulona) (fiz.) abeam - pod pravim uglom, popreko, poprečke, sa strane abecedarian - po azbučnom redu, azbučni Abel closed cup - Abelov zatvoreni sud za određivanje tačke paljenja sud za određivanje tačke paljenja kod lako zapaljivih tečnosti; ~ flash point - tačka paljenja po Abelu, temperatura pri kojoj zagrejani uzorak (derivat nafte) počinje da se pali inicijalnim plamenom (prinetim malim plamenom ili varnicom); ~ flash point apparatus - Abelov aparat za određivanje tačke paljenja naftinih derivata abel-mosk - mošusovo drvo (hot.) abele, abele-tree - bela topola (bot.) aberration - aberacija; skretanje (od normalnog, uobičajenog); ~, annual - godišnja aberacija; ~, chro-
aberration aberration matic - hromatska aberacija (opt.); ~, convection - konvekcijska aberacija; ~, diurnal - dnevna aberacija (za 24 časa); ~, even-symmetric - parno-simetrična aberacija; ~, mirror - aberacija ogledala; ~, odd-symmetric - neparno-simetrična aberacija; ~, velocity brzinska aberacija abeyance - skriveno (latentno) stanje abfarad - apsolutni farad (•= IO9 farada) (fiz.) abhenry - apsolutni henri ( — 10 henria) (fiz.) abichite - v. clinoclase ability - karakteristika (av.); sposobnost, moć; ~, climbing - karakteristika brzine penjanja (av.); ~, error-correcting - sposobnost ispravljanja greške; ~, reducing moć redukovanja; ~, running eksploataciona svojstva; ~ to bridge the gap between work pieces - sposobnost premošćavanja (zav.); ~, wetting - moć kvašenja, kvašljivost ablation - odnošenje, odstranjenje, odsecanje ablaze - u plamenu, plamteći, gorući ablution - pranje, ispiranje (thnl.) abnormal - nenormalan, nepravilan, neobičan, neprirodan; ~ indication - nenormalno pokazivanje (uređaja, instrumenata) (el.) ;~ polarization - nenormalna polarizacija (el); ~ propagation - nenormalno rasprostiranje (el.); ~ reflection - nenormalno odbijanje (talasa, impulsa) (el.) ~ refraction - nenormalno prelamanje (fiz.) aboard - na (ili u) brodu 9(pom.) abohm - apsolutni om (IO" oma) (fiz.) abounding - izdašan above-critical - natkritičan, iznad kritične tačke abradant - abraziv, abrazivni materijal (za brušenje) abrade - brusiti, glačati (npr. peskom Ui prahom) abrasion - abrazija (uklanjanje površinskog sloja struganjem); <~, test - ispitivanje na struganje, ispiti-
absolute vanje na skidanje, ispitivanje na ribanje (zamor, habanje) (thnl.) abrasive - abraziv (sredstvo za struganje, brušenje); abrazivan; ~ hardness - otpornost površine prema abraziji; ~ heel - brusilica, točilo abriachantite - abrijahantit (gvoždem bogati glaukofan) (min.) abridge — skratiti, sažeti, smanjiti Abros - Abros, legura otporna na vatru sastava 88% Ni, 10% Cr i 2% Mn abruption of wire - prekid žice (el.) abscissa - apscisa (jedna od osa koordinatnog sistema) (mat.) absence - izostanak absind - odseći, odrezati, otkinuti, otcepiti absolute - apsolutan; čist; tačan; savršen; nepomešan; nerazblažen; ~ acceleration - apsolutno ubrzanje; ~ accuracy - apsolutna greška; ~ activity - apsolutna (radio) aktivnost (fiz.); — age - apsolutna starost; ~ altimeter - apsolutni visinomer (instrument koji na principu odbijanja elektromagnetskih talasa meri visinu u odnosu na površinu Zemlje) (av.); ~ constant - apsolutna konstanta; — counter - apsolutni brojač (uređaj za merenje apsolutne aktivnosti) (nukl.); <~ cross section - apsolutni efikasni presek (fi?,.); ~ delay - apsolutno kaiSnjenje (eh); ~ density - apsolutna gustina (fiz.); <—< desintegration rate apsolutna doza raspada; '~ deviation - apsolutni otklon, apsolutna devijacija; ~ error - apsolutna greška (merenja ili računa); — humidity - apsolutna vlažnost (fiz.); ~ humidity of the air - apsolutna vlažnosti vazduha (meteor.); ~ index of! refraction - apsolutni indeks prel^imanja (meren u odnosu na vakuum) (fiz.);7 ~ joule - apsolutni džul (= IO erga = 1 Ws) (fiz.); ~ magnitude - apsolutna veličina (mat.); ~ method of measurement apsolutna metoda merenja (fiz.); ~ number - apsolutni broj (mat.)
ali solute -—• pressure - apsolutni pritisak (fiz.); ~ potential - apsolutni potencijal (fiz.); ~ sensitivity apsolutna osetljivost (mtr.); ~ I system of units - apsolutni sistem jedinica (u fizici: CGS sistem) (fiz.); ~ temperature - apsolutna temperatura (merena od apsolutne nule) (fiz.); ~ value - apsolutna vrednost (pozitivna vrednost ma kog realnog broja) (mat.); ~ value of a complex number - apsolutna vrednost kompleksnog broja koja predstavlja dužinu vektora u kompleksnoj ravni (mat.); ~ viscosity - koeficijent viskoznosti (fiz.);8 — volt - apsolutni volt (= 10~ volta) (fiz.); ~ zero - apsolutna nula (temperatura na kojoj prestaju molekularna kretanja, = —273,16°
Q (fiz.)
absolutely convergent series apsolutno konvergirajući red (mat.); ~ fixed zero - apsolutna nulta tačka (el.); ~ rigid body kruto telo (fiz.) absorb - apsorbovati, upiti, usisati, uvući absorbability - moć apsorbovanja (hem., fiz.); amortizovati, prigušiti (maš.) absorbable - apsorptivan (hem.) absorbed dose - apsorbovana doza radioaktivnog zračenja (med.,fiz.); ~ power - apsorbovana snaga (el.) absorbent - apsorbent (telo koje apsorbuje) absorber -. apsorber (uređaj koji apsorbuje); ~ acoustic - akustički apsorber; ~ microwave mikrotalasni apsorber; ~, shock amortizer udara (mot., av.); ~, vibration - amortizer vibracija (av.); ~, viscously damped amortizer s viskoznom tečnošću
(av.)
absorbing capacity - moć apsorbovanja, apsorpciona moć; ~ circuit - prigušno kolo, apsorbujuće kolo, apsorpciono kolo (el.); ~ power - apsorpciona moć, količina gasa koji apsorbuje jedinica zapremine apsorbensa; ~ resistor -
absorption prigušni otpornik (el.); — rod apsorbujuća šipka (deo nuklearnog reaktora koji služi za apsorbovanje suvišnog neutronskog zračenja) (nukl.); ~ septum - apsorbujuća pregrada (el.) absorbite - aktivni ugalj za apsorpciju absorptiometer - merač stepena apsorpcije absorption - apsorpcija, upijanje, proces rastvaranja gasova i para u nekoj tečnosti; ~ anisotropic anizotropska apsorpcija; — auroral - apsorpcija (radio-talasa) polarnom svetlošću; ~, background - osnovna apsorpcija; ~, bandgap - sopstvena apsorpcija; ~ bands - apsorpcione trake (tamne trake u optičkom spektru nastale usled apsorpcije) (fiz.); <~ cell - apsorbujući element, apsorbujuća ćelija (el); — circuit - apsorpciono kolo (el.); ~ coefficient - apsorpcioni koeficijent (iznos apsorpcije zračenja u supstancama) (fiz.); ~ cross section - apsorpcioni efikasni presek (fiz.); ~ cross-section of an antenna) - apsorpcioni presek (antene) (rad.); ~ current - apsorpciona struja (u nesavršenom dielektriku) (el); ~ curve - apsorpciona kriva (fiz., hem.); ~ edge - apsorpciona ivica (mesto na kome se apsorpcioni koeficijent naglo menja, npr. kod X( -zraka) (fiz.); ~, epithermal epitermalna apsorpcija (neutrona); ~j equivalent - ekvivalentna apsorpcija; ~ factor - apsorpcioni faktor, apsorpcioni koeficijent (fiz.); ~, free carrier - apsorpcija slobodnim nosačima; ~, fundamental v. bandgap absorption; ~, »gray" - siva apsorpcija (nezavisna od talasne dužine); ~-, heat apsorpcija toplote ~, hypersonic - ultrazvučna apsorpcija; ~, impurity - apsorpcija nečistoćama; ~, interband - međuzonska apsorpcija; ~, lattice - apsorpcija kristalnom rešetkom, rešetkina apsorpcija; —, light - svetlosna apsorpcija, optička apsorpcija, apsorpcija svetlosti; — loss - apsorpcioni gu-
absorption absorption bici, - usled apsorpcije (el.); ~, minority carrier - apsorpcija manjinskim nosačima; ~, negative negativna apsorpcija; ~ of acetylene - apsorpcija acetilena (zav.); ~ of light - apsorpcija svetlosti (prouzrokuje pojavu boja kada se u nekoj supstanci svetlost svih talasnih dužina, osim jedne, apsorbuje) (fiz.); ~ of radiation - apsorpcija zračenja (elektromagnetnog ili korpuskularnog) (fiz-); ~, paramagnetic resonance - paramagnetna rezonantna apsorpcija; ~, polar-car - apsorpcija u oblasti pola; ~, Q-switch - apsorpcija Q-prekidača, apsorpcija modulatora dobrote; ~ ratio - koeficijent apsorpcije (fiz.); ~, resonance rezonantna apsorpcija; ~, reststrahl - apsorpcija zaostalog zračenja; ~ spectrum - apsorpcioni spektar (spektar zračenja posle prolaska kroz neku supstancu) (aiz.); ~, spin-phonon - spin-fononska apsorpcija; —, surface state apsorpcija površinskim stanjem; ~ test - ispitivanje na apsorpciju (el.); ~ trap - apsorpcioni filter (el.); ~, water vapor - apsorpcija vodenom parom; ~ wavemeter apsorpcioni talasomer (el.); •~, wing - apsorpcija na krajevima (spektralne linije) absorptivity - moć apsorbovanja (upijanja), apsorpfivnost (fiz., hem.), koeficijent apsorpcije; ~, acoustical - koeficijent akustičke apsorpcije abstergent - ispiran, koji ispira (ili čisti, pere); ispirno sredstvo (thnl.) abstract - apstraktan, izdvojen, zamišljen; ~ mathematics - apstraktna matematika (najopštiji deo matematike) (mat.) abundance — obilnost, rasprostranjenost (hem., geol.); ~, isotopic izolopski procenat (obilnost izotopa u hem. elementu izražena u procentima) (fiz.) ~ ratio - izotopski količnik, količnik obilnosti (obično se odnosi na izotope elemenata) (fiz.)
accelerated! abut - graničiti se sa, završavati se; čime, dodirivati se, sastaviti se; nasloniti se abutment - potporanj, podupirač; —•' wall - potporni zid (grad.) abutting ends - podudarni krajevi (el.); — joint - podudarni spoj (el.) abvolt - abvolt, epsolutni volt (fiz.) abwatt - apsolutni vat (fiz.) abyssal rocks - abisalne stene (geol.) Abyssinian well - abisinski bunar, Nortonov bunar Ac - simbol elementa aktinijuma (hem.) AcA, AcB, AcD, AcU, AcX - simboli za aktinijum A, B, C, D, aktinijum-uranijum i iktinijum X, koji nastaju prilikom Radioaktivnog raspada aktinijumovog niza (hem.) a-c balancer - balanser za naizmeničnu struju (el.) a-c/d-c receiver - univerzalni prijemnik . (el.) a-c erasing - brisanje naizmeničnom strujom (el.) A-c generator - generator naizmenične struje (el.) a-c half-cycle transmission - predaja poluprovodnicima nuzmenicne struje (el.) a-c magnetic biasing - predmagnetitiranje naizmeničnom strujom (el.) a-c plate resistance - unutrašnji otpor cevi (el.) a-c receiver - mrežni prijemnik (prijemnik sa napajanjem naizmeničnom strujom) (rad.) a-c resistance - otpor za naizmeničnu struju (el.) acacia (locust) - bagrem (hot.) acanthite - akantit (mineral iz grupe epidota) (min.) acanthus - akantus, ornamentaln' motiv, stilizovan motiv biljke akantus (grad.) accelerant - sredstvo za ubrzavanje (reakcije), katalizator accelerate - ubrzati, ujbrzavati; krenuti, pokrenuti accelerated - ubrzan; -~ method brza provera; ~ motion — ubrzano kretanje (fiz.)
accelerating accelerating anode - ubrzavajuća anoda, elektroda za ubrzavanje (el.); ~ cavity - šupljina za ubrzavanje, rezonator za ubrzanje (el.); ~ coil - namotaj za ubrzanje, kalem za ubrzanje (el.); ~ electrode elektroda za ubrzavanje (el.); ~ field - polje za ubrzavanje (el.) ~ grid - ubrzavajuća rešetka (el.); ~ potential - napon za ubrzavanje (el.); ~ relay - relej za ubrzavanje, relej za puštanje (el.); ~ screen - rešetka (zastor) za ubrzavanje (el.) acceleration - ubrzanje (fiz.); ~> angular - uglovno ubrzanje; ~> downward - ubrzanje nadole (av.); ~, drag - usporavanje, negativno ubrzanje; ~, due to gravity ubrzanje sile teže (fiz., av.); ~, free fall - ubrzanje slobodnog padanja (av., fi$.); ~ ionic - jonsko ubrzanje; f~, lateral - poprečno ubrzanje (av.j, fiz.); ~, longitudinal - pocjlužno ubrzanje (av., fiz.); ~, magnetic plasma - magnetsko ubrzanje plazme; ~ of gravity - gravitaciono ubrzanje (fiz.) ~, plasma - ubrzanje plazme, plazmatsko ubrzanje; ~, radial - radijalno ubrzanje (fiz., av.); ~, rotari v. angular acceleration; ~, side - bočno ubrzanje (av.) •—', supersonic - ubrzanje pri nadzvučnim brzinama (av.); ~, tangential - tangencijalno ubrzanje (fiz., av.); ~, through sonic speed - ubrzanje s prolazom kroz zvučnu barijeru (av.); ~ voltage - napon za ubrzavanje (el.) accelerator - ubrzivač, ubrzač; elektroda za ubrzavanje; katalizator (primesa koja ubrzava hem. reakciju); akcelerator (uređaj za ubrzavanje naelektrisanih čestica); ~, electron - akcelerator . elektrona; ~, electrostatic - e'ektrostatički akcelerator; ~, induction - betatron; ~, linear - linearni akcelerator; ~, patticle - akcelerator (naelektrisanih) čestica
acceptor accelerograph - akcelerograf, pisač ubrzanja (av.); ~, lateral - pisač bočnih ubrzanja (av.) accelerometer - akcelerometar, merač ubrzanja (av.); ~, angular ugaoni akcelerometar (av.); ~, counting - akcelerometar s brojačem (av.); ~, doubly-integrating - akcelerometar sa dvostrukim integriranjem ubrzanja (av.); ~ tube - cev za merenje ubrzanja (el.) a ccentuation - frekventna korekcija (pojačavača) (el.) accentuator - sistem za frekventnu korekciju (el.) acceptance - prijem, preuzimanje! ~, final - završni prijem; ~' lot-by-lot - prijem proverom svake partije; ~, number - brojčani prijem, broj primljenih (proizvoda); ~ of bitch - preuzimanje (prijem") partije proizvoda; ~ of finished job, final - superkolaudacija; ~ of finished job, provisional kolaudacija; ~ of finished job (qualitative) - tehnički prijem radova; ~ of materials - prijem materijala; ~ of single lot - prijem pojedinačnih partija; ~, parts - prijem detalja; ~, prove-out prijem posle provere i ispitivanja; ~ sampling - prijemna kontrola putem „štihproba"; ~ stamp prijemni žig (sbr.); ~ test prijemno ispitivanje, prijemni test, ispitivanje pri preuzimanju (el.) acceptor - akceptor (kod poluprovodnika), primalac (atom ili molekul koji prima elektrone pri stvaranju veze u molekulu) (hem., fiz.); rezonantno kolo; ~ circuit - propusni filter, rezonantno kolo; —, „deep" - „duboki'N akceptor; ~, electron - akceptor elektrona; ~ element - akceptorski element (el.); ~ 5 excess - ekscesni akceptor; ~ impurity (in a semiconductor) - akceptorrka primesa (u poluprovodniku) (el.); ~ impurity concentration - koncentracija akceptorske primese (el.); ~, ion - jonski akceptor, akceptor jona ~ level - nivo akceptora (el.);
^ r ^ r ^ ^ ^ " • ^^f^^^Jtfj^^H^ag^B^li^^KSSP^yT^j^^^^^^P^ligBS^SW^^^^^^H^^^™*^ '•1-^' *?
acceptor acceptor ~, shallow - „meki" akceptor; ~ type-akceptorskog tipa, p-tipa; accept the call - primiti poziv (tel.) access - prilaz, pristup; ~ road prilazni put; ~ switch - birač za mešanje (el.); ~ way - prilazni put accessible - pristupačan; ~ terminal - pristupačni priključak (el.) accessories - pribor, pomoćni uređaji (mot.), ~, for electric wiring - oprema za električne instalacije (el.); ~, welding - pomoćni uređaji za zavarivanje (zav.) accident - udes pri radu (ih.); ~ of work - povreda na radu; ~ prevention - sprečavanje udesa; ~ risks - opasnost od udesa accidental burning of the flame at the injector - slučajno paljenje u injektoru (zav.); ~ exposure - slučajno izlaganje radioaktivnom zračenju (med.); ~ ignition at parts of regular - slučajno paljenje redukcionog ventila (zav.) acclivity - nagib, uspon, stremen; strma uzvišica, uzbrdica; navozište Accobond resins - akobond smola, melamin-formaldehidna smola accommodation - smeštaj (tur.); ~ facilities - mogućnosti smeštaja (pi); ~ possibilities - mogućnosti smeštaja (pl.) accordance - podešavanje, saglašavanje, zvučno podešavanje, usaglašavarje, podudarnost (o) accordant connection - zvučno usaglašena veza, podešena veza (el.) accordion door - vrata na sklapanje, vrata kao harmonika account - račun, proračun, izveštaj; razmatranje cena (o); ~, clearing - vremensko očitavanje*Y<>/$J accountancy - računovodstvo, knjigovodstvo accounting - odbrojavanje, očitavanje; knjigovodstvo (o): ~ area - zona odbrojavanja, zona očitavanja (el.) ~ code - kod odbrojavanja (el.) accumbent - naslonjen, položen, ležeći, nalegnut, pripijen
acetylene accumulated dose - akumulisana doza, nagomilana količina radioaktivnog 7račenja (med.) accumulation - akumulacija, gomilanje, skupljanje, povećanje (o); ~, carrier - akumulacija nosača; ~, charge - akumulacija naelektrisanja; ~, electron -akumulacija elektrona; ~, hole - akumulacija rupa, n-akumulacija; — of heat nagomilavanje toplote (te.); accumulative dosimetry - akumulativna dozimetrija (radioaktivnog zračenja) (med.) accumulator - akumulator (sredstvo ili uređaj za sakupljanje); <~, alkaline - alkalni akumulator accuracy - preciznost, tačnost (o); ~ dynamic - dinamička točnost (av., mat.); ~ in calibration tačnost kalibracije (mtr.); ~ of an instrument - tačnost (mernog) instrumenta (el.); ~, relative relativna tačnost (mat.) accurate position finder - radar za otkrivanje tačnog položaja (el.) accutron - akutron, tranzistorski sat acerate - oštar, igličast, četinast acetaldehyde - acetaldehid (proizvod oksidacije alkohola) (hem.) acetate - acetat, so sirćetne kiseline (hem.); ~ film - acetatna traka (o.) acetic acid - sirćetna kiselina (hem.); ~ anhydride - anhidrid sirćetne kiseline (hem.); ~, ether - etil-acetat (hem.) acetimeter - kiselinomer (hem.) acetone - aceton, dimetilketon (rastvarač) (hem.); ~ benzol process - deparafinacija ulja smešom aceton-benzol; ~ expansion by absorption - širenje acetona usled apsorbovanja (zav.); ~, saturation of the - zasićenost acetona (zav.) acetron - acetron, živin ispravljač acetylene - acetilen, zapaljivi gas (hem.); ~ booster - kompresor acetilena niskog pritiska (do 1,5 atm.) (zav.); ~ compressor - kompresor acetilena visokog pritiska (preko 1,5 atm.) (zav.); ~ connection - dovod acetilena (zav.);
acetylene ~ content - punjenje acetilena (zav.); ~ content permissible - dopušteno punjenje acetilena (zav.); ~, decomposition of the - razlaganje acetilena (hem., zav.); ~, dissolved - rastvoreni acetilen (zav.); ~, dry - suvi acetilen (zav.); ~, excess - suvišak acetilena (zav.); ~ generator - razvijač acetilena (zav.); ~, generator, component parts of •sastavni delovi i pribor razvijača acetilena (zav.); ~, limit of solubility of the - granica rastvaranja acetilena (hem., zav.); ~, polymerisation of the - polimerizacija acetilena (hem.); ~ production proizvodnja acetilena (zav.)-, ~ purifying and drying devices uređaji za prečišćavanje i sušenje acetilena (zav.); ~ valve - slavina za acetilen (zav.); ~, wet - vlažni acetilen (zav.) achromat - ahromatično sočivo (opt.) achromatic - ahromatičan (optički sistem koji svetlost ne razlaže u boje) (opt.); ~ lens - ahromatično soČivo (sočivo čija žižna daljina ne zavisi od boje svetlosti) (opt.); ~ locus - ahromatična kriva (Plankova kriva) (fiz.) acicular - oštar, oblika igle, igličast acid - kiselina; kiseo; ~, abietic abijetinska kiselina; ~, acetic sirćetna kiselina; ~, acetoacetic acetilsirćetna kiselina; ~ acetylacetic v. acetoacetic acid; ~, acetyformic - pirogrožđana kiselina (acetilmravlja kiselina); ~, acrylic - akrilna kiselina; ~, adipic - adipinska kiselina, sirovina za proizvodnju poliamidnih vlakana (najlona); ~, alcohol(ic) - oksikiselina; ~, aliphatic -p alifatska kiselina; ~, allomaleic fumarna kiselina; ~, amino - aminokiselina, sadrži pored karbokiseline i aminogrupu; <~, aminoacetic - aminosirćetna kiselina, glikokol, ~, amygdal(in)ic - bademova kiselina; •—, anhydrous - bezvodna kiselina, anhidrid kiselina; ~', antimonic - antimonova kiselina; ~, antimon(i)ous - antimonasta kise-
acid lina; ~, aromatic - aromatska kiselina; ~, arsenic - arsenova kiselina; ~, arsenious - arsenasta kiselina; ~, arsinic - arsinska kiselina; <~, arsonic - arsonska kiselina; ~, ascorbic - askorbinska kiselina (vitamin C); ~, aspartic - asparaginska kiselina, alfa-aminoćilibarna kiselina; ~, auribromohydric auribromovodonična kiselina; <~, auric - aurokiselina (kiselina zlata); ~, azotic - azotna kiselina; ~ battery - akumulatorska kiselina; ~; benzaminic - aminobenzoeva kiselina; —, benzilic - benzilna kiselina; ~, benzoic - benzoeva kiselina; ~, benzole v. benzoic acid; ~, boric - borna kiselina; -~, bromhydric - bromovodonična kiselina; <~, bromic - bromna kiselina; •~, bromous - bromasta kiselina; ~, butenoic - butenska kisehna; ~, butylacetic - butilsirćetna kiselina, kapronska kiselina; ~, butyric - buterna kiselina; ~, cacodylic - kakodilna kiselina, dimetilarsinska kiselina; '-', camphoric - kamforna kiselina; -~, capric - kaprinska kiselina; ~, capro(n)ic - kapronska kiselina; ~, caprylic - kaprilna kiselina; ~, carbamic - karbaminska kiselina; ~, carbolic - fenol, karbolna kiselina; ~, carbonic - ugljena kiselina; —, carbothioic - tiokarbonska kiselina; ~, carboxylic karbonska kiselina: ~, carboy stakleni balon za kiseline; ~, Caro's - monopersumporna kiselina, Karoova kiselina; ~, chamber komorna kiselina, sumporna kiselina dobijena komornim procesom; ~, chlorazotic - carska voda (smeša azotne i sone kiseline); ~, chlorhydric - hlorovodonična kiselina; ~, chloric - hlorna kiselina; ~, chloroacetic - hlorsirćetna kiselina; ~, chlorobenzoic - hlorbenzoeva kiselina; ~, chlorocarbonic hlorugljena kiselina, hlormravlja kiselina; ~, chloroformic v. chlorocarbonic acid; ~, chlorous hlorasta kiselina; ~, chromic hromna kiselina; ~, chromous -
add acid hromasta kiselina; ~, chlorophenasic - pentahlorofenol; ~, chlorophenesic - dihlorfenol; ~, chlorophenic - monohlorofenol; <~, chlorophenisic - thrihlorfenol; ~, chlorophenosic - tetrahlorfenol; ~, concentrated - koncentrovana kiselina; ~, conjugate - konjugovana kiselina (sa bazom); ~, contact - kontaktna kiselina, sumporna kiselina dobijena kontaktnim procesom; — converter - Besemerova kruška; ~ conveter process Besemerov postupak; ~, crotonic - krotonska kiselina; ~, crude carbolic - sirovi (neočišćeni) fenol; ~, cumaric - kumarinska kiselina; ~, cyanic - cijanska kiselina; <~, cysteic - cistein, 2-amino-3-3- merkaptopropanova kiselina; ~, desoxyribose nucleic - dezoksiribonukleinska kiselina (DNK); ~, dibasic - dvobazna kiselina; ~, dicarboxylic - dikarbonska kiselina, dvobazna kiselina; ~, dichloroacetic - dihlorsirćetna kiselina; ~, dienoic - dienska kiselina; ~, digallic - digalna kiselina, galoilgalna kiselina; ~, dihydric - dvobazna kiselina, diprotonska kiselina; ~, dihydroxy - dihidroksikiselina; ~, diphosphoric - pirofosforna kiselina; ~, disilicic - disilicijumova kiselina; ~, disulphuric pirosumporna kiselina; ~, etched nagrizanjem matirati; ~, ethanoic - sirćetna kiselina; ~, ethulacetic etilsirćetna kiselina; ~, ethylcinnamic - etilcimetna kiselina; ~, fatty-masna kiselina; —, ferric feri-kiselina, kiselina trovalentnog gvozda; ~, ferricyanic - fericijanidna kiselina; ~, ferrous - fero-kiselina, kiselina dvovalentnog gvožđa; ~, fluoroacetic - fluorosirćetna kiselina; ~, fluoroboric fluoroborna kiselina; ~, formic mravlja kiselina; — for storage cells - akumulatorska kiselina; —, fumarole -bornakiselina; ~, fuming - pušljiva kiselina; ~, gallic -.galna kiselina; ~, gallotannic galotaninska kiselina; ~, glacial
acid phosphoric - glacijalna fosforna kiselina, metafosforna kiselina; ~ glycolic - glikolna kiselina; ~ heptonic - hep tonska kiselina; ~ heptynoic - heptinska kiselina; ~ hexahydric - šestobazna kiselina ~, hexatomic - šestobazna kiselina; ~, hyaluronic - hialuronska kiselina; ~, hydrazoic - azotvodonična kiselina; —', hydrobromic bromovodonična kiselina; ~, hydrochloric - sona kiselina, hlorovodonična kiselina; ~, hydrocyanic - cijanovodonična kiselina; ~, hydroferricyanic - hidrofericijanidna kiselina; ~, hydrosulphuric sumporvodonična kiselina; ~, hypochloric v. hypochlorous acid; ~, hypochlorous - hipohlorasta kiselina; ~, hyponitrous - hipoazotasta kiselina; •~, hypophosphoric - hipofosforasta kiselina; ~, iodic - jodna kiselina; <~, isobutyric - izobuterna kiselina; ~, ketonic - ketokiselina; <~, lactic - mlečna kiselina, hidroksipropionska kiselina; ~, lemon - limunska kiselina; ~, lysergic - liserginska kiselina; ~, maleic - maleinska kiselina; ~, mandelic - bademova kiselina, fenilhidroksisirćetna kiselina; ~, manganic - manganova kiselina; ~, manganous - manganasta kiselina; ~, margaric margarinska kiselina; —, mercaptan - merkaptokarbonska kiselina; ~, metabismuthic - metabizmutna kiselina; ~, metaboric - metaborna kiselina; ~, metasillicic metasilicijumova kiselina; ~, m e thacrylic - metakrilna kiselina; ~, methanoic - mravlja kiselina, metanova kiselina; ~, molybdic - molibdenska kiselina; ~, monoatomic - monobazna kiselina; ~, monobasic - monobazna kiselina; ~, monohydric - monobazna kiselina; ~, mucic - sluzna kiselina; ~, muriatic - sona kiselina, hlorovodonična kiselina; ~-, naphthenic - naftenska kiselina; ~, nicotinic - nikotinska kiselina; -^j nitric azotna kiselina; —, nitrohydrochloric - carska voda, smeša azotne
acldimeter
acid i sone kiseline; —•> nitrous - azotasta kiselina; ~, normal - normalna karbonska kiselina (ravnog niza), neorganska ortokiselina; ~, nucleic - nukleinska kiselina; ~, oxalic oksalna kiselina; ~, perchloric perhlorna kiselina; ~, perchromic - perhromna kiselina; -~, percolumbic - perniobijumova kiselina; —, performic - permravlja kiselina, formilhidroperoksid; -~, permanganic - permanganova kiselina; ~, phenolsulphonic - fenolsulfonska kiselina; ~, phenylacetic - fenilsirćetna kiselina; ~, phosphoric - fosforna kiselina; ~, phosphorous - fosforasta kiselina; ~, picric - pikrinska kiselina; ~, plumbic - olovna kiselina, plumbo-kiselina; ~} plumbous - olovasta kiselina, plumbo-kiselina; —, polyatomic - polibazna kiselina; ~, polybasic - polibazna kiselina; ~, •~, polyhydric - polibazna kiselina; ^, propanoic - propanova kiselina, propionska kiselina; ~, propargylic - propargilna kiselina; ~, propenoic - propenova (akrilna) kiselina; ~, prussic - cijanovodonična kiselina; ~, pyroligneous sirćetna kiselina dobijena destilacijom drveta; ~, pyrophosphoric - pirofosforna kiselina; ~, pyroracemic - pirogroždana kiselina; ~, pyrosulphuric - pirosumporna kiselina ~, racemic - racemska (vinska) kiselina, groždana kiselina; ~ s rapic - oleinska kiselina; '~ reaction - kisela reakcija; ~, reclaimed sulphuric - regenerisana sumporna kiselina; ~, recovered - regenerisana kiselina; ~ resisting paint - premaz ototporan na kiseline; ~, resorcylic - rezorcilna kiselina; ~, rhodanic - tiocijanska kiselina; ~, ribonucleic - ribonukleinska kiselina; ~, saccharic - šećerna kiselina; ~, salicylic - salicilna kiselina; ~, saturated - zasićena kiselina; ~, selenic - selenova kiselina; ~, selenious - selenasta kiselina; ~, silicic - silicijumova kiselina; ~-, sludge - kiselinski mulj; ~, sol-
dering - kiselina za lemljenje; -~a sorbic - sorbinska kiselina; <—-, stannic - kalajna kiselina; —, stearic - stearinska kiselina; ~, sulphaminic - sulfaminska kiselina; ~, sulphantimonic - tioantimonova kiselina; ~-, sulpharsenic - tioarsenova kiselina; —, sulphoantimorious - sulfoantimonasta kiselina; ~, sulphoarsenic - su)foarsenova kiselina; —, sulphoarsenious - sulfoarsenasta kiselina; ~, sulphonated - sulfonovana kiselina; ~, sulphonic - sulfonska kiselina; ~, sulphurous - sumporasta kiselina; —, tannic - taninska kiselina; -~, tartaric - vinska kiselina; ~, telluric - telurna kiselina; ~, tellurous - telurasta kiselina; ~, terpenic - terpenska kiselina; ~, tester -kiselinomer; ~^, tetrabasic - tetrabazna kiselina; ~, tetrahydric - tetrabazna kiselina; -~, tetrathionic - tetrationska kiselina; —, tetratomic - tetrabazna kiselina; ~j thioacetic - tiosirćetna kiselina /~, thioarscnic - tioarsenova kiselina; —', thioarsenious tioarsenasta kiselina; —, thiocarbonic - tiougljena kiselina; ~-, thiocyanic - tiocijanska kiselina; ~, thioic - tiokiselina; '~, thiosulphuric - tiosumporna kiselina; ~, tower - sumporna kiselina dobijena procesom tornjeva; ~, triatomic - trobazna kiselina; ~, tribasic trobazna kiselina; ~, trihydric trobazna kiselina; ~, trisulphonic - trisulfonska kiselina; ~, trithionic - tritionska kiselina; ~, tungstic - volframova kiselina; ~, uranic - uranova kiselina; ~, uric mokraćna kiselina; —, valeric valerijanska kiselina; ~, violet nitrosumporna kiselina; ~, waste - otpadna kiselina, iskorišćena kiselina; -~, zincic - cinkova kiselina acidifiant, acidific - kiselinotvoran, koji gradi, stvara kiseline (hem.) acidify - zakiseliti acidifying - zakiseljavanje (hem.) acidimeter - kiselinomer (hem.)
acidlmetry
10
acidimetry - acidimetrija (određivanje sadržaja kiseline neutralizacijom) (hem.) acidity - kiselost (hem.) acidproof apparatus - aparat otporan na kiseline acknowledgement of receipt - potvrda prijema; ~ signal - signal potvrđivanja (tel.) acknowledger - ručica opreznosti, preklopnik opreznosti (el.) aclinic line - nulta izoklinala (el.) acnode - izolovana tačka (o.) acoustic - akustičan, zvučan (ak.); ~, aeronautical - aeronautička akustika (av.); ~ anemometer akustični anemometar (ak.); ~ baffle - akustični zaklon (ak.); ~ capacitance - akustička kapacitivnost (ak.); ~ clarifier - prečišćavač zvuka (kod zvučnika) (ak., el.); ~ compliance - akustički kapacitet (ak., el.); ~ device - akustički uređaj za kašnjenje (zadržavanje) (ak.); ~ discontinuity akustički diskontinuitet, akustički prekid (ak.); ~ dispersion - akustička disperzija (ak.); ~ feedback - akustička povratna sprega (ak., el.); ~ fidelity - akustička vernost (ak., el.); ~ filter - akustički filter (ak.); ~ generator - akustički generator, izvor zvuka (ak., el.); ~ grating - akustička rešetka (za postizanje specijalnih zvučnih efekata) (ak.); ~ gyrator - akustički žirator (ak.); ~ horn - akustički levak, akustička truba (cev za govor) (ak.); ~ impedance akustička impedanca, akustički otpor (ak.); ~ inertance - akustička inercija, akustička masa (ak.); ~ interferometer - akustički interferometar (ak.); ~ intrusion detector - akustički detektor pukotina (loma) (ak.); ~ labyrinth - akustički lavirint (zvučnika) (ak.); ~ line - akustička linija (ak.); ~ marine speedometer - akustički brodski brzinomer (ak.); ~ mass
acoustical
otpora) (ak.); ~ pick-up - akustički reproduktor, pikap, glava za reprodukciju zvuka (el., ak.); ~ radiating element - akustički element za emitovanje zvuka (ak., el.); ~ radiator - akustički radijator, membrana, izvor zvuka (ak., el.); ~ radiometer - akustički radiometar (ak.); ~ reactance - akustička reaktanca (imaginarni deo akustičke impedance, manifestuje se apsorpcijom zvuka) (ak.); ~ refraction - akustička refrakcija, prelamanje zvuka (ak.); ~ resistance - akustički otpor (manifestuje se refleksijom zvuka), realni deo akustičke impedance (ak.); ~ resonance - akustička rezonanca (ak.); ~ resonance device - akustički rezonator (ak.); ~ scattering akustičko rasejanje (ak.); ~ shadow - akustička senka (nastaje iza predmeta) (ak.); ~ shock - akustički udar (ak.); ~ shock absorber - ublaživač akustičkog udara (Ak.); ~ stiffness - akustička čvrstoća, akustička krutost (ak.); ~ streaming - akustičko strujanje, strujanje u akustičkom polju (ak.); ~ treatment - akustička obrada (sile ili studija) (ak.); ~ velocity - zvučna brzina (fiz.) acoustical - akustičan, zvučan (ak.); ~ absorption coefficient -koeficijent apsorpcije zvuka (ak.); —, absorption factor - koeficijent apsorpcije zvuka (ak.); ~ absorptivity - zvučna apsorptivnost, koeficijent zvučne apsorpcije (ak.); ~ altimeter - zvučni visinomer (ak.); ~ attenuation - akustička konstanta slabljenja (ak.); <-* frequency - zvučna frekvencija (ak.); ~ image - prividni izvor zvuka (ak.); ~, ohm - akustički om (ak.); ~ phase constant - akustički fazna konstanta (ak.); ~ propagation constant - akustička konstanta rasprostiranja (ak.); ~ reciprocity theorem - akustička teorema recipročnosti (ak.); ~ re- akustička masa (ak.); ~ matduction factor - koeficijent izoching - akustičko podešavanje, akuslacije zvuka (ak.); ~ reflectivity tičko prilagođenje (ak.); ~ ohm - koeficijent odbijanja zvuka (ak.); - akustički om (jedinica akustičkog
acoustical ~ transmission factor - koeficijent propuštanja zvuka (ak.); ~ units - akustičke jedinice (ak.); ~ wave - zvučni talas (ak.) acoustically matched - akustički podešen Acousticon - mikrotelefonska kombinacija za gluve acoustics - akustika, nauka o zvuku (fiz.); ~, microwave - mikrotalasna akustika acoustimeter - merač jačine zvuka (ak., el.) acousto-electric index - akustičko-električni koeficijent (kod mikrofona) (el.) acquisition - sakupljanje, akvizicija, dobijanje podataka; prepoznavanje; —; information - sakupljanje informacija; ~, target - prepoznavanje mete acquittance - potvrda (prijema telegrama) (tel.) acrasil - akrazil, precizni žičani otpornik acree's reaction - reakcija za dokazivanje proteina pomoću formaldehida i ferihlorida (hem.) acridine - akridin (organska baza koja se dobija iz katrana kamenog uglja, osnova organskih boja) (hem.) „ Acrilan" - sintetičko tekstilno vlakno na bazi akrilonitrila acrolein - akrolein, akrilaldehid (bojni otrov, suzavac) (hem.) aerometer - akrometar, aerometar za ulja acron - hrastov žir (bot.); ~ tube - žir-cev, elektronska cev veoma malih dimenzija (els.) across - krstasto, skršteno, unakrst, unakrsno, popreko, paralelno vezan acroterium - akroterija, ukras od kamena ili terakote (grad.) acrowax - akrovaks (materijal za impregnaciju) (thnl.) acrylic acid - akrilna kiselina; sirovina za industriju sintetičkih plastičnih materija) (hem.); ~ resins - akrilne smole (dobijaju se polimerizacijom estara ili amida akrilne ili metakrilne kiseline ) (hem.); ~ plastic - akrilna plastična masa
11
action
Acrylon - bela sintetička guma na bazi akrilonitrila i akrilne kiseline (thnl.) acrylonitrilie - akrilonitril, derivat acetilena, srovina za industriju sintetičke gume i plastičnih materija (thnl.) acting force - sila akcije (jednog tela na drugo), dejstvujuća sila (fiz.) actinic radiation - aktinično zračenje (zračenje koje je fotohemijski aktivno) (fiz., hem.) actinldes - aktinidi, elementi rednih brojeva 88—103 (svi radioaktivni) actinism - aktinizam (sposobnost zračenja da ostavi traga na fotografskom materijalu) {(fiz.) actinium - aktinijum (radioaktivni hem. elemenat, red. br. 89, simbol Ac) actinium A (AcA) - aktinijum A (prirodni radioizotop polonijum-215) actinium B (AcB) - aktinijum B (prirodni radioizotop olovo-211) actinium C (AcC) - aktinijum C (prirodni radioizotop bizmut-211) actinium C (AcC) — aktinijum C (prirodni radioizotop polonijum-211) actinium C" (AcC") - aktinijum C" (prirodni radioizotop talijum-207) actinium D (AcD) - aktinijum D (prirodni izotop olova-207) actinium K (AcK) - aktinijum K (prirodni radioizotop francijum-223) actinium X (AcX) - aktinijum X (prirodni radioizotop radijum-223) actinolite - aktinolit (silikat magnezijuma i gvozda) (min.) actinometer - aktinometar (instrument za merenje jačine Sunčeve svetlosti) actinometry - aktinometrija (istraživanje i merenje svetlosnog zračenja, posebno Sunčevog) (fiz.) actinon (An) - aktinon (prirodni radioizotop radon-219) action - delovanje (proizvod rada i vremena); ~ current - akciona struja (u nervu) (el, biol.); ~, delayed - usporeno dejstvo (av.); ~, lasing - lasersko dejstvo, generacija svetlosti u optičkom dijapazonu; ~, maser - maserski efekat, maserski mehanizam; ~, optical
wmmmmmmmmm action
12
action maser - optički maserski efekat; ~, parametric - parametarski efekat, fizički efekat parametarskog pojačanja; —, phase-focusing - efekat faznog fokusiranja; -—, smasing - efekat kvantnomehaničkog pojačanja u submilimetarskoj oblasti, efekat kvantnomehaničke generacije u submilimetarskoj oblasti; ~, transistor - mehanizam rada tranzistora; ~ turbine - akciona turbina, slobodnomlazna turbina (maš.) ; ~ wheel - akciona turbina activate - aktivirati activated carbon - aktivni ugalj (služi za apsorpciju gasova i para) (hem.); ~ material - aktivirani materijal (thil.); ~ sintering aktivno sinterovanje (mtl.); ~ sludge - aktivni mulj, živi (infektivni) mulj activating reagent - aktivator (hemijsko sredstvo koje ubrzava neku hemijsku reakciju) (hem.) activation - aktivacija, aktiviranje, uključenje; ~ analysis - aktivaciona analiza (izvanredno osetljiva metoda za određivanje tragova elemenata pomoću ozračivanja uzorka neutronima u nuklearnom reaktoru) (hem.); ~ cross section - aktivacioni efikasni presek (fiz.); ~ " energy - energija aktivacije (fiz.); ~, indirect thermal - indirektna termička aktivacija; ~ of filament - aktivacija vlakana za grejanje, aktivacija katode (el.); ~, thermal - termička aktivacija activator - aktivator, supstanca koja vrši aktivaciju (el., hem.) active balance - aktivni balans (struja) (el.); ~ carbon - aktivni ugalj (hem.) ; ~ deposit - (radio) aktivni talog (obično stvoren raspadom radioaktivnog gasa radona) (hem.); ~ emanation - radioaktivna emanacija (obično se odnosi na izotope radona) (hem.); ~ emitting material - aktivni emitujući materijal (el.); — energy meter - brojilo aktivne energije, vatsametar (el.); — homing guidance - aktivno dovođenje, aktivno
actuate navođenje (el.); ~ hydrogen aktivni vodonik (hem.); .—• line aktivna linija (linija koja nosi video-informaciju) (el.); ~ marker aktivni obeležavač (marker); ~ mass - aktivna masa (molekularna koncentracija izražena u gram-molekulima po 1 litru ili u parcijalnim pritiscima kod gasova) (hem.); ~ material - aktivni materijal, aktivna masa (thnl.); ~ network aktivna mreža, aktivni četvoropol (el.); — power - aktivna snaga (cl.) ; ~ power relay - relej aktivne snage (el.); ~ return loss - prigušenje odjeka (eho) (ak.); ~ surface - aktivna površina (površina koja zrači) (fiz.); ~ transducer - aktivni prenosnik (el.); activity - aktivnost (termodinamička koncentracija neke supstance) (hem.); aktivitet; ~ coefficient faktor aktivnosti (odnos između aktivnosti i stvarne koncentracije supstance) (hem.); ~ decay - opadanje radioaktivnosti (fiz.); ~ density - gustina aktivnosti, (radio) aktivnost na jedinicu površine (nukl.); ~ distribution - raspodela (radio) aktivnosti (obično u procesima ekstrakcije kojima se razdvajaju radioizotopi) (nukl.); ~ level - nivo radioaktivnosti (nukl.) ; ~ series of metals - niz aktivnosti metala (tabela u kojoj su metali svrstani po svojoj aktivacionoj sposobnosti) (hem.); ~, sintering naklonost ka sinterovanju (mtl.); ~ unit - jedinica (radioaktivnosti)
(fiz.)
actual capacitance - stvarna kapacitivnost (el.) ; ~ count - obeležavanje parica na omotaču (el.); ~ flux density - stvarna gustina fluksa, stvarna indukcija Ve/J ; — horse power - konjska snaga na kočnici (mot.) ; ~ mechanical advantage - koeficijent iskorišćer'i mašine (maš.) ; ~ output - stvarna izlazna snaga (el.); ~ power - stvarna snaga (cl.); — time - stvarno vreme; — value - stvarna vrednost actuate - pokrenuti, pustiti (ili staviti) u rad, pobuditi (relej, magnet)
actuated actuated by hand - rukom pokrenut (maš.); ~ by power - mašinski pokrenut (maš.) actuating cam - pobudni, podsticajni češalj (el); ~ lever - pobudna, podsticajna poluga (poluga za pokretanje) (el.); — motor servomotor, motor za pokretanje (el.); ~ quantity - pobudna, podsticajna veličina (el.); ~ signal pobudni, podsticajni signal, upravljajući signal (cl.) actuator - motor, servomotor, pojačavač, pobuđivao, pokretač (krana, ventila), aktuator, izvršni mehanizam; pobuda; ~, rotary - rotacioni kontaktor acute angle - oštar ugao )mat.); ~ angled - oštrougli (mat.); ~ angled triangle - oštrougli trougao (mat.) acyclic - aperiodičan, neperiodični, aciklični (koji ne sadrži krug); ~ machine — unipolarna mašina, aciklična mašina (el.) acyl group - acil-grupa (opšti naziv za radikal organskih kiselina) (hem.) ad - skraćenica u receptima koja označava: dopuniti do date količine adaline - adalin, linijski neutron adamant - tvrd kamen; dijamant; tvrda supstanca; tvrdoća (min.) adamantine clinker - prepečena opeka, klinker adamantine lustre - dijamantni sjaj (min.) adamellite - vrsta granita koji ima približno jednake količine feldspata i plagioklasa (geol.) adaptability - prilagodljivost adapter - adapter, pomoćni uređaj, prelazni uređaj; držač kaseta; adapter kod snimanja zvuka, uređaj za prilagođavanje; ~coupling-spojnica za adaptaciju; — junction box - adaptaciona spojna kutija; ~, stereo - stereofonski adapter, stereoadapter; ~, waveguide-to-coaxial - adapter talasovoda na koaksijalni kabel Adcock antenna - Adkokova antena (rad.); ~ directional finder Adkokov rad:ogoniometar sa rastavljenim antenama (rad.)
13
additive
added metal - dodatni rastopljeni metal (zav.) addendum circle - temeni krug (zupca) (maš.) adder - uređaj za sabiranje; uređaj za slaganje boja (u televiziji) (TV); sumator; ~, optoelectronic optičko-elektronski sumator adding machine - mašina,/a sabiranje addition - sabiranje, dodavanje, dodatak (mat.); ~ agent - dodatno reaktivno sredstvo (hem.); ~ compound - adiciono jedinjenje (dobijeno dodavanjem jednog atoma ili atomske grupe molekulu) (hem.); •~, heat - dovod toplote (av.); ~, vectorial - vektorsko sabiranje (mat.) additional building - aneks, dodatna, pomoćna zgrada (grad.); ~ cell - dodatni elemenat, dodatna ćelija (el.) ; ~ heating during welding - prigrevanje, dopunsko grejanje za vreme zavarivanja (zav.); -—• load - dodatno opterećenje (el.); ~, number - vanredni broj; ~, programme - fakultativni program; ~ resistance - dodatni otpor (omski) (el.) additive - primesa, dodatak; ~, anti-icing - aditiv protiv zaleđivanja benzina; ~, antiknock -antidetonacioni aditiv; ~, antisludge - aditiv protiv stvaranja taloga, dispergentni aditiv; ~, antiwear - aditiv protiv habanja; ~, carbonate ester - aditiv mazivnim uljima na bazi estara ugljene kiseline; ~, cetane - aditiv za povećanje cetonskog broja; ~ compounds - jedinjenja dobijena adicijom na dvostruku vezu (hem.); ~, dispersing - dispergujući aditiv mazivnim uljima; ~, error - dodatna greška, aditivna greška; ~ filter - dodatni filter (el.); ~ mixing of primaries dodatno sleganje osnovnih boja (thnl.); ~, pour-pint - depresant, aditiv koji sprečava tačku stinjavanja ulja; ~ property - aditivno svojstvo, svojstvo sabiranja (hem., mat.)
ađditron additron - aditron, elektronsko-svetlosni komutator address - adresa, naslov; ~, immediate - trenutna adresa; ~ list - spisak adresa, adresar; ~ plate - adresna matrica; ~ revision kontrolni pregled, rezivija adresa addressee - primalac, adresat adenine - adenin, 6-aminopurin (hem.) adeps lanae - lanolin (prečišćena mast iz vune) (hem.) ader-wax - sirovi ozokerit (za impregnaciju) (thnl.) adherent slag - teško odstranjiva troska (zav.); ~ wire - spojeni provodnik, pripojeni provodnik (el.) adhesion - adhezija (prianjanje dveju površina dejstvom medumolekulskih sila); ~ agent - adheziono sredstvo; ~ pump - adheziona crpka adhesive - sredstvo za lepljenje, lepak (thnl.); ~ force - sila prianjanja, lepljivost; ~ power - adheziona sila, osobina adhezije, prionljivost (fiz.); ~ substance adhezivni materijal; ~ tape lepljiva izolaciona traka adhibition - puštanje unutra; privođenje, uvođenje adiabatic - adijabatski, termički izolovan (proces u kome se ne prima niti gubi toplota) (fiz.); ~ calorimeter - adijabatski kalorimetar (fiz.); ~ change - adijabatska promena (koja teče bez izmene toplote sa okolinom) (fiz.); ~ contraction - adijabatsko smanjivanje zapremine (bez izmene toplote ) (fiz.); ~ curve - adijabatska kriva (fiz.); ~ process - adijabatski proces (bez izmene toplote supstance u kojoj se proces odigrava sa okolinom) (fiz.) adiathermal - adijatermalni (fiz.) Adipol - grupa omekšivača za industriju plastičnih masa na bazi estara adipinske kiseline (hem.) adjacency - graničenje, susedstvo, blizina adjacent - susedan, graničan, nalegli; ~ angle - susedni ugao (mat.); ~ channel attenuation - slabljenje signala iz susednog ka-
14
adjustable
nala (el.); ~ channel interference - smetnje od uticaja susednog kanala (el.); ~ channel protection ratio - koeficijent zaštite od susednog kanala (el.); ~ channel selectivity - sposobnost kola da spreči uticaj susednih kanala (el.) adjective dyes - boje koje se fiksiraju na vlakna uz pomoć neke treće supstance (hem.) adjoin - sastaviti, pridružiti, spojiti, . dodati adjourn - odložiti, zaključiti, obustaviti adjudication - licitacija adjust - podešavati, regulisati; podešavanje na nulu; provera; ~ for a current - podesiti na određenu struju; ~ resistance to value - podesiti otpornost; ~ to zero - podesiti na nulu adjustability of the axles - podešljivost osovina (mat.) adjustable - podešljiv, merljiv; <--', attenuator - oslabljivač sa mogućnošću podešavanja (regulacije); ~ bed press - presa sa podešljivim stolom; ~ blade - pomerljiva lop-a tica (turbine); ~ blade reamer razvrtač sa podešljivim noževima; ~ breaker point - glava (nakovanj) prekidača (el.); ~ condenser - trimer, podesijivi kondenzator; ~ coupled axle - Lindnerova osa; ~ disk condenser - obrtni kondenzator; ~ fence - lenjir sa podešljivom vodicom (drvo); ~ head - klizač (na kljunastom merilu); ~ head horizontal milling machine - horizontalna glodalica sa podešljivom vretenastom glavom; ~ height - sa visinkim podešavanjem; ~ inductor - prigušnica sa varijabilnom induktivnošću, podešljiva prigušnica; ~ inside micrometer - podešljivo merilo otvora; ~ limitgap gauge - podešljivo granično merilo; ~ nut wrench - podešljivi kljunasti ključ; ~ pipe tongs - podešljiva cevna klešta; ~ point - podešljiva zapeta (računar); ~ point gauge - unutrašnji taster; ~ rail milling machine - gloda-
adjustable
15
lica sa podešljivom traverzom; ~ reamer - podešljivi razvrtač; ~ resistance - otpor regulacije (el); ~ resistor - regulacioni otpornik; ~ set square - ugao podešavanja; ~ spanner - univerzalni ključ za navrtke i vijke; ~ speed - podešljiv na željeni broj obrtaja; ~ speed motor - motor sa podešavanjem broja obrtaja; ~ spindle drilling machine - zglobna bušilica sa podešljivim vretenima; ~ stop podešljivi zaslon; graničnik; ~, swivel vice - horizontalno i vertikalno podešljive paralelne mengele; ~ tension - sa podešljivom zateznom snagom (opruga); ~ transformer - obrtni transformator, regulacioni transformator; —' tube scraper - podešljivi uređaj za čišćenje cevi; ~ voltage divider promenljivi delitelj napona; ~ wrench - podešljivi ključ (za vijke) adjuster - podešavač, regulator, uređaj za podešavanje adjustible speed motor - motor sa regulacijom brzine (el.) adjusting device - uređaj za podešavanje (el.); ~ gear - zupčanik za podešavanje, uređaj za podešavanje (maš.); ~ nut - položajna navrtka (maš.); ~ resistor - otpornik sa podešavanjem (el.); ~ ring with collar - ogrličasti prsten ustavljač (maš.); ~ screw - regulacioni zavrtani, zavrtanj sa podešavanjem (maš.) ; ~ screw handle - ručica podešajnog zavrtnja (zav.) adjustment - podešavanje, nameštanje, regulisanje, popravka, provera; ~ of engine mixture podešavanje smeše (motori sa unutrašnjim sagorevanjem); ~ of errors - podešavanje radi ispravke greške; ~ for wear - podešavanje za kompenzaciju haban ja; ~, angular — podešavanje pod uglom, ugaono podešavanje; ~, automatic automatsko podešavanje; ~, bearing - podešavanje ležišta; ~ bolt - zavrtanj za podešavanje; ~ by hand wheel - podešavanje točka (ručnog); ~ centering - centriranje; ~, clearance - podešavanje
admittance zazora; ~, cross - poprečno podešavanje; ~, delicate - precizno podešavanje; ~, eccentric - podešavanje ekscentra; ~, fine - precizno podešavanje; ~, gap - podešavanje zazora; ~, hand - ručno podešavanje; ~, manual - ručno podešavanje; ~ mark - oznaka na koju se podešava; ~, mechanical mehaničko podešavanje; ~, micrometer - mikrometarski uređaj; ~, preparatory - prethodno podešavanje; ~, quick spindle - brzo podešavanje vretena; ~, range podešavanje odstojanja; ~, rough grubo podešavanje; ~ screw - zavrtanj za podešavanje; ~, sensitive - precizno podešavanje; ~, spark podešavanje paljenja; <~, speed podešavanje brzine; ~, spring podešavanje pomoću opruge; ~, stress - podešavanje napona; ~, superfine - veoma precizno podešavanje; ~, table - podešavanje stola (mašine); ~, vernier - podešavanje po nonijusu; ~, vertical - vertikalno podešavanje; ~, zero - podešavanje na nulu; podešavanje nule admeasure - odmeriti, izmeriti administration - administracija; ~ building - pristanišna zgrada; ~ chart - šema upravljanja Admiralty brazing metal - legura sastava 90% Cu i 10% Zn; ~ gun metal - legura sastava 86—90 % Cu, 6—13% Sn i 0—6% Zn; ~ nickel - legura sastava 70% Cu, 29% Ni i 1% Sn admission - upust, upuštanje, usisavanje (av.); ~, air - usisavanje vazduha (av.); ~ port - upusni, ulazni prorez (maš.) admittance - admitanca, kompleksna provodnost (el.); ~ analyzer analizator kompleksne provodnosti (el.); ~, collector - provodnost kolektora; ~ collector-junction leakage - provodnost kolektora — prelaz; ~, common-base - provodnost spoja sa uzemljenom bazom; ~, common-gate - provodnost spoja sa uzemljenim gejtom; ~, common-source - pro inost spo-
admittance
16
adz(e) aelotropic
admittance ja sa uzemljenim izvorom; ~, diffusion - difuziona kompleksna provodnost (tranzistora); ~ emitter kompleksna provodnost (emitera); ~ emitter-junction leakage provodnost umicanja, gubljenja emiter-prelaza; ~, feedback - povratna provodnost emisije, prolazna provodnost; ~, forward transfer - provodnost direktne emisije; ~, intrinsic v. diffusion admittance; ~, leakage - kompleksna provodnost umicanja, gubljenja, nestajanja; ~ matrix - matrica kompleksne provodnosti (el.); ~ of junction - provodnost spoja; ~ open-circuit output - kompleksna izlazna provodnost pri praznom hodu; ~, output - izlazna provodnost; ~, reverse transfer - povratna provodnost emisije, prolazna provodnost; ~, short-circuit forward transfer - kompleksna direktna provodnost pri kratkom spoju; ~, short-circuit input - kompleksna ulazna provodnost pri kratkom spoju; ~, short-circuit reverse transfer - prolazna provodnost kratkog spoja admittor - kompleksni provodnik
(el.J
admix — (s)mešati, pomešati, primešati admixtures - smeša, mešavina, primesa Adnic v. Admiralty nickel adobe - ćerpič; kuća (ili zid) od ćerpiča (gr.) adrenaline - adrenalin, jedinjenje koje se dobija iz nadbubrežne žlezde (biol.) adsorbate - adsorbat, supstanca koja se adsorbuje (hem.') adsorbent - adsorbent, adsorbujuća materija (hem.), sredstvo koje upija gasove (npr. aktivni ugalj, silikagel) adsorber - adsorber, v. adsorbent adsorption - adsorpcija, vezivanje jedne supstance na površini druge (fiz.,hem.); ~ isotherm - adsorpciona izoterma (hem.) adulterant - punilac
adulteration - unošenje drugih materija adulticide - insekticid protiv odraslih insekata adumbrate - (o)senčiti, skicirati, načiniti siluetu adust - sažežen, spaljen, spržen, izgoreo, osušen adurol - adurol, vrsta fotografskog razvijača (fot.) advance - akontacija, napredovanje, prethođenje, pomerenost po fazi, prethođenje po fazi; prethoditi, ići napred; ~ angle - ugao pomerenosti (unapred) (el.); ~ assignment - prethodno zauzimanje (linije) (tel.); ~ booking - pretprodaja; ~ calling - prethodni poziv (tel.); ~ direction notice - predsignal; ~ direction sign - predraskrsni signal; ~ heading - pristupni tunel; ~ information predinformacija; ~ message center -prethodni centar za vezu (voj.); — phase - prethođenje po fazi; ~ sign - predznak; ~ signal predsignal advanced ignition - ranije paljenje (mot.) advancing the call - prosledenje veze (tel.) advection - prenos toplote horizontalnim kretanjem vazduha (meteor.) advent - dolazak, prispeće advertisement - oglas, oglašavanje; ~ illumination - reklamno osvetljenje advertiser - reklamni uređaj (za obaveštavanje) advertising - oglašavanje; ~ agency - oglasna agencija; ~ article predmet oglašavanja; ~ artist crtač oglasnog materijala; -~ column - plakatni stub; ~ efficiency — efikasnost oglašavanja; ~ facilities — oglasna povlastica (pi); ~ label - oglasna etiketa; ~ letter - oglasno pismo; —• page - oglasna strana; ~ panel -oglasna tabla; ~ poster - oglasni plakat; ~ printing - štampana stvar; ~ service - oglasna služba adz(e) - keser, teslo
17
aelotropic - nefeotropan [ aeolight - tinjalica za zapisivanje J zvuka (el.) I aeolion rocks - eolske stene (nastale nanosom vetra) (min.) aerate - snabdeti vazduhom, provetriti aerated concrete - gasni beton, ponobeton, penušavi beton (grad.) aeratio - produvavanje vazduhom, provetravanje, ventilacija aeration - ventilacija, provođenje vazduha ili nekog gasa kroz neki materijal (obično tečnost) aeratron - samopodešavajući elektronski potenciometar za naizmeničnu struju aerial - antena, vazdušna mreža, vazdušni provodnik; vazdušni, nadzemni; ~, airborne - avionska antena; ~, aperiodic - neusmerena antena; ~, array - usmerena antena, mreža usmerenih antena; ~ attenuator - antenski prigušnik; <—, balanced - simetrična antena; ~, biconical (horn) dvokonična antena, rog-antena; — booster - antensko pojačalo; ~, buried - podzemna antena; ~ cable - antenski kabl, kabl slobodne linije, vazdušni viseći kabl; ~ cable line - vazdušni kablovski vod; /~ cableway - kablovska ,dizalica; ~ car - gondola (korpa) viseće železnice (žičare); — ehair-lift - uspinjača sa individualnim sedištima; ~ changeover switch - antenski preklopnik; ~, cheese - paraboloidna antena; ~ choke - antenska prigušnica; ~ circuit - antensko kolo, vazdušno kolo, vazdušna linija; —, coil - okvirna antena, ram-antena; ~ conductor - vazdušni vod; ~, cone - konusna antena; ~ corridor - vazdušni koridor; ~, delta - trougla antena; ~, dipole - dipol, dipolna antena; <—> directional - usmerena antena; ~ directivity pattern - dijagram usmerenosti antene; ~, double-fed - antena sa dve tačke za napajanje; ~, earth - podzemna antena; ~ extension - strela, progib, produ-
aerify žetak vazdušnog voda (antene); ~ feed impedance - ulazna impedanca antene; ~, ferry - mosna skela, most-skela, lebdeća skela (grad.); ~j frame - ram-antena; ~, ground-based - antena sa horizontalnom polarizacijom; ~ guidance — vazdušna navigacija, vazdušno vođenje; ~, isotropic - neusmerena antena; ~ jack - antenski utikač; ~, lead-in - uvod antene, dovod antene; —, lens sočivasta antena; ~ line - vazdušna linija; ~ loading - antensko opterećenje; ~ loading coil — produžni kalem antene; •—• loss - antenski gubitak; ~ loss damping - prigušenje antenskog gubitka; ~ mast - antenski stub; ~, monitoring - kontrolna antena; ~ multiple - složena antena; ~ network - vazdušna mreža; ~ noise — antenski šum; ~ omnidirectional — neusmerena antena; ~ panel - signalno platno (za posadu); —, pick-up - prijemna antena; ~ photograph - snimak iz vazduha; ~ photography tehnika snimanja iz vazduha; — power - antenski kapacitet; <~ ropeway - viseća železnica; ~ ropeway tensioning station naponska stanica; ~ sailing jedriličarenje; ~ socket - antenski utikač; ~ strand - antenska pletenica; ~ support - antensko oslonište; ~ survey - nadgledanje (kontrola) iz aviona; ~ survey camera - kamera za snimanje iz vazduha; ~ surveying - fotogrametrija, aerofotogrametrija; ~ telecommunication cable - telekomunikacioni vazdušni kabl; ~ terminal - antenski priključak, kraj vazdušnog kabla; ~ torpedo vazdušni torpedo; ~ tower - antenski stub, emisioni toranj; ~ tramway v. aerial ropeway; ~ traingulation - aerotiangulacija; *~~ view - snimak iz vazduha, aviona; ~ wire change-over switch - antenski prekidač aerify - mešati sa vazduhom, karburirati
aeriotron aeriotron - naziv serije prijemno-pojačavačkih cevi aerobia - aerobne bakterije (pl.) aerobic bacteria - aerobne bakterije (Pl.) aerodinatnic - aerodinamičan (av.); ~ drag - aerodinamički otpor (av.) aerocar - avion-automobil (av.) aerocartograph - aerokartograf (geod.) aerochronometer - avijacioni hronometar (av.) aerodynamical - aerodinamički (av.) aerodynamics - aerodinamika (av.); ~ at very high altitudes - aerodinamika velikih visina (av.); ~, conventional - aerodinamika malih brzina (av.); ~, experimental eksperimentalna aerodinamika (av.) ~, helicopter - aerodinamika helikoptera (av.); ~, high speed aerodinamika velikih brzina (av.); ~, non-Iinear - nelinearna aerodinamika (av.); ~ of airplane aerodinamika aviona (av.); ~ of bodies in combination - aerodinamika kombinacije tek (av.); ~ of rocket - raketna aerodinamika (av.); ~ of supersonic flight - aerodinamika nadzvučnog leta (av.); ~ of wing - aerodinanika krila (av.); ~, perfect gas - aerodinamika idealnih gasova (av.); '--', propeller - aerodinamika propelera (av.); "-, supersonic - nadzvučna aerodinamika (av.); —> theoretical - teorijska aerodinamika (av.) aeroengine - avionski motor (av.) Aerofloat - grupa selektivnih sredstava za flotaciju u rudarstvu, izrađenih na bazi ditiofosforne kiseline (thnl.) aerology - aerologija, grana meteorologije koja se bavi izučavanjem atmosfere (meteor.) Aerolube - grupa sredstava za poboljšanje kvaliteta motornih i industrijskih ulja (thnl.) aeromechanics - aeromehanika (av.) aerometer - aerometar (instrument za merenje specifične težine i gustine vazduha i gasova) (fiz.)
18
after antenna
aeronautical - aeronautički, vazduhoplovni (av.); ~ broadcasting service - vazduhoplovna navigaciona radio-služba (av., el.); ~ communication - aeronavigaciona veza (av., el.); ~ ground radio station - aeronavigaciona terenska radio-stanica (av., el.); ~ lightaeronavigaciono svetio (av.); ~ mobile radio service - aeronavigaciona pokretna radio-služba (av., el.); ~ radio service - aeronavigaciona stacionarna radio-služba (av., el.) aeronautics - aeronautika (av.); ~, space - kosmička aeronautika (av.) aeropause - aeropauza (av.) aerophone - radio-telefon (el.) aerophysics - aerofizika (fiz.) aeroplane-avion (av.); ~, company - vazduhoplovna kompanija aerosite v. pyrargirite aerosol - aerosol, koloidna suspenzija čvrstih ili tečnih čestica u gasu aerospace - vazdušni prostor (av.) Aerotex - naziv za grupu katalizatora u procesu proizvodnje plastičnih materija kao i za razne vrste sintetičkih smola i drugih hemijskih proizvoda (thnl.) aeroturbine - avijaciona turbina (av.) affiliated circuits - sjedinjena kola, spojena kola (el.) affinity - afinitet, tendencija smeše da hemijski reaguje, kvantitativno određen smanjenjem slobodne energije (hem.); ~, zero electron nulti elektronski afinitet affix - pričvrstiti affluence - priliv, priticanje, pritoka, slivanje, sticanje, nagomilavanje, sastavljanje (en.) afforest - pošumiti, pošumljavati afforestation - pošumljavanje affusion - polivanje, prskanje, škropljenje after antenna - zadnja antena (repna); ~ decaying plasma - naknadno svetljenje raspadajuće plazme; ~ generation - naknadno razvijanje gasa (zav.); ~ image slika koja ostaje na ekranu (el.); ~ of discharge - naknadno svetljenje pražnjenja; ~ sale(s) - ser-
after antenna visna služba; ~ screen - ekran; ~ treatment - naknadna obrada (ma!.) afterburner - komora dogorevanja
(av.)
aftercooler - izlazni hladnjak (av.) afterglow - luminiscencija koja se emituje posle prestanka prolaženja elektrona kroz gas; svetljenje zapadnog neba posle zalaska Sunca afterpulse - preostali impuls, sekundarni impuls Ag - simbol elementa srebra (hem.) again - opet, po drugi put, još jednom, još jedanput, nanovo, iznova agains 7 zaštitne mere agar-agar - agar-agar, supstanca koja se dobija iz morskih biljaka, po ponašanju i primeni slična želatinu (hem.) agate - ahat, varijetet kvarca (min.); ~ mortar - ahatni avan agatine - ahatni, ahatan agave fibre - vlakno sisala age - starost, formacija, geološka starost; ~ determination - određivanje starosti aged - odležan, koji je sazreo (ležanjem), zreo ageing - starenje, veštačko starenje (npr. el. cevi); ~, component starenje komponenata; ~, load starenje pod opterećenjem; ~, magnetic - magnetno starenje; ~, power - starenje pod uticajem snage; ~, step-stress - starenje pod stepenastom promenom režima; ~, system - starenje sistema; ~, thermal - toplotno starenje; agent - sredstvo, agens, delujuća sila, supstanca; zastupnik; ~, ace— tylating - acetilirajuće sredstvo (hem.); ~, catalytic - katalizator; ~» chemical - hemijsko sredstvo, reaktiv, reagens; ~, completing - kompleksirajuće sredstvo; ~, doping - nečistoća; dodatak, primesa; ~, oxidizing - oksidirajuće sredstvo, oksidans; ~, precipitating - sredstvo koje taloži; ~, reducing - redukujuće sredstvo, sredstvo koje redukuje agglomerate - aglomerat, skup; gomilati, sabirati, (uglasti fragmenti
19
agriculture
stena prirodno cementirani nekim vezivnim sredstvom) (geol.) agglomeration - aglomeracija, vezivanje (hem.) agglutinate - prilepiti, pretvoriti u lepak, slepiti se (thnl.) agglutination - aglutinacija, skupljanje suspendovanih čestica u veće čestice koie se talože; slepljivanje (thnl.) agglutinin - aglutinin, supstanca koja prouzrokuje aglutinaciju krvi (hem.) aggrandize - povećati, (pro)širiti, (uveličati) aggregate - zbrati, nakupiti, sastaviti, sjediniti u jednu celinu (ili masu); skup (npr. čestica) (o.); ~ capacitance - zbirni kapacitet (el.); ~, recoil - uzmak molekula ili grupe atoma posle izbacivanja nuklearne čestice (fiz., hem.); ~ value - ukupna vrednost aggregation - skupljanje, sastavljanje (atoma ili molekula koji sačinjavaju neku supstancu) (hem.) Agilide, Agilux - plastične materije na bazi normalnog odn. modifikovanog polivinilhlorida (thnl.) aging - starenje, v. ageing; ~ rask - stalak za starenje materijala (thnl.); ~ step - stadijum starenja (thnl.); ~ test - ispitivanje na starenje agitated molten pool - nemirna rastopina (zav.) agitator - mešalica, tenk u kome se fino sprašena ruda mesa sa lužinom (mtl.) agreement - ugovor, saglasnost agregate - agregat, mineralni agregat, mineralna mešavina agressive waters - agresivne vode agricultural - poljoprivredni; ~ engineering industry - industrija poljoprivrednih mašina; ~ Exhibition - poljoprivredna izložba; ~ Fair - poljoprivredni sajam; ~ machinery - poljoprivredne mašine; ~ Machinery Exhibition - izložba poljoprivrednih mašina; ~ Machinery Fair - sajam poljoprivrednih mašina; ~ pavilion - poljoprivredni paviljon agriculture - poljoprivreda
Agripol Agripol - sintetičke gume na bazi polimerizovanih prirodnih ulja i alkohola (thnl.) Agrox - preparat za dezinfekciju semena na bazi žive (agr.) aid - pomoć, pomoćno sredstvo, sredstvo, naprava, pribor, aparatura, uređaj; ~, deaf - aparat za gluve, slušni aparat; ~, direct translation reading — aparat za direktno čitanje (koji vrši direktno pretvaranje) za slepe; ~, hearing v. deaf aid; ~, optoelectronic reading - optičko-elektronski aparat za čitanje (za slepe); ~, sensory pomoćno sredstvo za oštećeni organ sluha aided laying - poluautomatsko navođenje, poluautomatsko gađanje (el., voj.); ~ range gearing - poluautomatski mehanizam za predaju daljinskih podataka (voj.); ~ range tracking - poluautomatsko daljinsko praćenje (voj.); ~ tracking - poluautomatsko praćenje cilja (voj.); ~ tracking ratio - brzina poluautomatskog praćenja (voj.) aikinite - aikinit, patrinit, iglasta ruda (sulfid olova, bakra i arsena) (min.) air - vazduh, atmosfera; provetriti, ventilisati; vazdušni, pneumatski; ~ absorption - absorpcija vazduha; ~ access - ulaz vazduha; ~ accumulator - pneumatski akumulator; ~ acetylene flame plamen (baklja) acetilena i vazduha; ~ actuated-koji radi pneumatski; ~ admission - upuštanje (ulaz) vazduha; — bag - grejna vijužnica; ~ balls - mrlja na foto-materijalu usled adhezije vazdušnih mehura; ~ bearing - vazdušno ležište (ležaj); ~ bell - vazdušni mehur (greška u staklu); ~ blanket vazdušni omotač; ~ blast - struja pneumatskog vazduha, vazdušna struja duvaljke; ~ blast circuit breaker - ekspanzioni preklopnik; ~ blast transformer - suvi transformator sa vazdušnim hlađenjem; ~ blast velocity - brzina vetra, brzina strujanja vazduha; ~ blasting - duvanje (vazduhom), čiš-
20
air
ćenje odlivaka komprinovanim vazduhom; —• bleed — ventilacioni otvor, odvod vazduha; .— bleed duct — kanal za provetravanje; ~ bleed opening - upust, upuštanje, ulaz sporednog vazduha; ~ bleed valve - ventil za povratno vođenje vazduha; ~ bottle - boca komprimiranog vazduha; ~ box komora sa potpritiskom; — brake - vazdušna kočnica; ~ brick opeka sa otvorima, ventilaciona opeka, opeka sušena na vazduhu; ~ bubble - vazdušni mehur, vazdušni uključak, mehur na libeli; ~ burst - eksplozija u atmosferi; ~ caisson - pneumatska komora; ~ capacitor - vazdušni kondenzator; ~ casing - omotač rashladnog vazduha; ~ cell - akumulator vazduha; ~ chamber — rezervoar vazduha, vazdušni omotač; ~ change - kruženje vazduha, izmena vazduha; ~ channel - ventilacioni kanal; ~ chuck - pneumatska stezna glava; ~ chucking - pneumatsko stezanje; ~ chute - ventilacioni kanal; ~ circulating furnace - peć sa kružnim tokom vazduha; ~ circulation - cirkulacija vazduha; ~ circulation furnace - peć sa kružnim tokom vazduha; - cleaner - prečišćivač vazduha, vazdušni filter; ~ cleaning prečišćavanje vazduha; ~ column - vazdušni stub; ~ conditioner klima-uređaj, klima-postrojenje; ~ coolant - rashladni vazduh; ~ cooled transformer - transformator sa vazdušnim hlađenjem; ~ cooler - vazdušni hladnjak; ~ cooling fan - duvaljka hladnog vazduha; — core choke - prigušnica bez fero-jezgra (el.); — cored coil - kalem bez jezgra (el.); ~ cored solenoid - prigušnica bez fero-jezgra; ~ course - strujanje vazdviha, vazdušna struja, kanal za provetravanje; — curing — otvrdnjavanje na vazduhu (beton); ~ curtain - vazdušna zavesa; ~ curtain door - vrata sa vazdušnom zavesom; ~ cushion - vazdušni jastuk; ~ cushion vehicle
air - vozilo sa vazdušnim jastukom; - data computer - avionski računar; ~ defence - vazdušna odbrana; ~ dope - avionski lak; ~ drag - vazdušni otpor; ~ drain - ventilacioni kanal; ~ dried - sušen na vazduhu; ~ dried hide - koža sušena na vazduhu; ~ dried timber - drvo sušeno na vazduhu; ~ drill - pneumatska burgija; ~ drilling - ispirno bušenje sa dodatkom vazduha; ~ drive - prenos ulja posredstvom vazduha; ~ drying - vazdušno sušenje; ~ duet - vazdušni vod, kanal za dovod vazduha, ventilaciono okno, rashladni žleb; ~ entrained concrete - beton sa vazdušnim porama; ~ entraining - koji obrazuje vazdušne pore, vazdušne mehuriće; ~ flooding transport ulja posredstvom vazduha; ~ flue - kanal za odvod istrošenom vazduhu; ~ fog - vazdušna zavesa; ~ friction - vazdušno trenje; ~ fuel mixture - mešavina goriva i vazduha; •— furnace - plamena peć; ~ gap - vazdušni procep, vazdušni međuprostor; ~ gaie - vazdušna vrata, odvod vazduha; ~ gun - vazdušna puška, pištolj za prskanje (boje); ~ hammer - pneumatski čekić; ~ hardening - zakaljiv, samokaljiv na vazduhu (čelik); ~ hardening steel - čelik kaljiv na vazduhu; ~ heater - generator toplog vazduha; ~ hoist - pneumatska dizalica; ~ hole - gasni mehur; ~ mumidifying - ovlaživanje (vlaženje) vazduha (rashladna tehnika); ~ inculslon - inkulzija vazduha; ~ injection - ubrizgavanje vazduha; ~ injection engine - mašina za ubrizgavanje vazduha; ~ inlet - upust, ulaz vazduha; ~ inlet cock. - slavina za upust, ulaz vazduha; ~ intake uvlačenje vazduha, usisna cev za vazduh; ~ intake duct - kanal za ulaz vazduha; ~ intake hose - crevo za uvlačenje vazduha; ~ intake jet - vazdušna mlaznica; ~ intake pipe - cev za uvlačenje
21
air
vazduha; ~ intake silencer prigušivač šumova; ~ ionization - jonizacija vazduha; ~ jack pneumatska presa; ~ jet - vazdušni mlaz; ~ leg - oslonac bušilice (u rudniku); ~ level - libela; ~ lift - transport tečnosti pomoću komprimiranog vazduha, pneumatska dizalica, pneumatska pumpa, pneumatski transporter, mamut-pumpa; ~ lift pump - mamut-pumpa (rudarstvo); ~ line vazdušna linija (el.) i vazdušna linija (av.); ~ Hner - putnički avion; ~ liquefaction - utečnjavanje vazduha, prevod vazduha u tečno stanje; ~ liquefying plant - postrojenje za dobijanje tečnog vazduha; ~ lock - vazdušni priključak (na instalaciju); ~ lubrication - vazdušno podmazivanje; ~ moistening - vlaženje (ovlaživanje) vazduha (rashl. teh.); •— moisture - vlažnost vazduha; ~ monitor - uređaj za kontrolu vazduha (nuk. teh.); ~ motor - pneumatski motor, pneumo-motor; ~ nozzle - vazdušna mlaznica; ~ operated - pneumatski, koji radi na principu sabijenog vazduha; ~ operated cable brake - vazdušna kočnica (sa uzetom) (auto); ~ operated linkage brake - vazdušna kočnica (sa polugom) auto; ~ operated pump - pumpa na pneumatski pogon; ~ passage — propust vazduha, ventilacioni kanal; ~ penetration - upad vazduha; ~ pipe - ventilaciona cev, cev za provetravanje; ~ pit - mali vazdušni mehur (u odlivcima); ~ placed concrete - torkret beton; ~ pocket - vazdušni mehur, vazdušni uključak; ~ pollution - zagađenje vazduha; ~ powered - pneumatski, na pneumatski pogon; ~ preheater predgrejač vazduha; ~ pressure - vazdušni pritisak; ~ pressure-assisted steering - pneumatski servo-upravljač (auto); ~ pressure brake - pneumatska kočnica; ~, pressure gauge - manometar, kontrolnik, pneumatika, merač pritiska u pneumatici; ~ pressure
air air switch - pneumatski preklopnik (el.); ~ p u m p - vazdušna pumpa, preČišćivač vazduha; ~ quenched steel - samozakaljivi čelik; ~ raid shelter - sklonište od napada iz vazduha; ~ rammer - pneumatski bat, malj, nabijač; ~ release - izlaz vazduha; ~ return system - sistem kružnog toka vazduha (teh. prov.); ~ riveter - pneumatski čekić za zakivke; ~ route - linija leta; ~ sampler - filterski uređaj za kontrolu vazduha (n. t.); ~ seasoned timber - drvo sušeno na vazduhu; ~ seasoning - vazdušno (prirodno) sušenje; ~ separator-separator vazduha; ~ shaft - ventilacioni šaht; ~ sifter separator vazduha; ~ silencer umirivač vazduha, prigušivač šumova pri usisavanju vazduha; ~ slaking - gašenje kreča na vazduhu; ~ space cable - visokofrekventni kabl, kabl sa vazdušnom izolacijom; ~ speed inducator - indikator brzine letenja; ~ split - odvajač vazduha; ~ spring - vazdušna opruga; ~ stagnant - ustajali vazduh, mrtva zona vazduha; ~ strainer - vazdušni filter; ~ suction device - kanal za evakuaciju vazduha; ~ supply line dovod goriva, dovodni vod; ~ survey - kontrola vazdušnog prostora ~ surveying - fotogrametrija; ~ sweetening - „slađenje" benzina vazduhom; ~ tank rezervoar vazduha; ~ temperature - temperatura vazduha; ~ tempering - napuštanje u (na) vazduhu (met.); ~ tight cabin - hermetički zatvorena kabina; ~ timetable - red letenja; ~ -to-air rocket - raketa vazduh-vazduh; ~ -to ground data transmitter - odašiljač mernih vrednosti; ~ -to-ground missile - raketa vazduh-zemlja; ~ -to surface guided missile - avionska raketa za zemaljske ciljeve, vazduh-zemlja; ~ -to-vessel radar - radar za otkrivanje brodova; ~ traffic control kontrola vazdušnog saobraćaja; ~
22
aircraft
transformer - transformator sa vazdušnim hlađenjem; ~ up-take - vazdušni kanal; ~ -vent cock - ventil za ispuštanje vazduha; ~ -vessel end - pod kazana, kotla; ~ vice - mengele na komprimovani vazduh; ~ view - slika iz ptičje perspektive; — void - vazdušni mehur, vazdušni uključak; ~ washer - vazdušna komora, klima komora airborne - koji se nalazi u vazduhu, prenošen vazduhom; ~ altimeter - avionski visinomer (av.); ~ audible mountain warning device - avionski zvučni uređaj za sprečavanje sudara s preprekom (planinom) (av.); ~ beacon - avionski radio-far (av.); ~ contamination - radioaktivno zagađenje vazduha (nukl.); ~ direction finder - avionski radiogoniometar (av., el.); ~ gun-laying radar avionski radar za navođenje oružja (av., el); ~ identification equipment - avionska oprema za raspoznavanje (av.); ~ interception equipment - avionska oprema za presretanje neprijateljskih aviona (av.); ~ radiation detector uređaj za merenje radioaktivnosti iz aviona (nukl.); ~ radioactivity - radioaktivnost vazduha (nukl.); <~ range only - avionski daljinomer (av.); — search radar avionski radar za traženje (av., el.) airbrake - vazdušna kočnica, pneumatična kočnica (av., mol.) aircraft - letilica, avion (v. i airplane i plane); ~, all-rocket-armed avion sa raketnim naoružanjem; ~, all-wing - „leteće; krilo"; ~, amphibian - avion-amfibija; ~, anti-shipping - avion za dejstvo protiv objekata na vodi; ~ bonding - metalizacija aviona, zaštita od smetnji povezivanjem svih delova; ~, carrier - desantni avion, avion nosač; nosač aviona; ~, carrier-based - avion baziran na nosaču aviona; ~, civil - civilni, građanski avion; ~, close-support - avion lovac; ~, combat - vojni avion;
aircraft ~ compass - avionski kompas; —, constant-mass - letilica stalne mase; ~, controlling - avion sa slepim navođenjem (bez pilota); ~, delta-winged - avion sa delta krilima; ~ director v. controlling aircraft; ~, expendable - avion jednokratne primene, jednog korišćenja; ~, fast - brzi avion; ~ flutter - TV-smetnje od aviona; ~, jet - reaktivni avion, avion na mlazni pogon; ~, land-based avion baziran na zemlji; ~, launching - avion-nosač; ~, long-range - avion velikog radijusa; ~, manned - avion sa posadom; ~, manoeuvering - manevarski avion; ~, marine v. naval aircraft; ~, maritime v. naval aircraft; —, medium-range avion srednjeg radijusa; ~, military-transport - vojno-transportni avion; ~ missile - avionska raketa; ~, naval - avion iz sastava pomorske avijacije; ~, parent v. launching aircraft; ~, picket - patrolni avion; -—, pilotless - avion bez pilota; ~, piston-engined avion sa klipnim motorom; ~ pre-production - opitni (eksperimentalni) avion; ~ radar - avionski radar; ~ radio transmitter - avionska radio-stanica; ~, radar-calibration - avion za nadletanje radarskih stanica; ~, red-cross sanitetski avion, avion Crvenog krsta; ~, research - eksperimentalni avion; ~ rocket - avionska raketa; ~ rotation wing - letilica sa rotirajućim krilom; ~ to surface vessel radar - avionski radar za otkrivanje nadvodnih objekata; ~, wingless - letilica bez krila aircrash - avionska nesreća air-driven - pneumatski air-drum - rezervoar vazduha air dry - sušiti vazduhom air-extractor - izbacivač vazduha airflow - vazdušna struja airfoil - profil (krila), krilo air-free - bezvazdušni air-ground - „zemlja-vazduh"
23
airgpa
a i r i n g - 1 . ventilacija, provetravanje; 2. sušenje na vazduhu, vazdušno sušenje airless - bezvazdušn(i)o airline - avionska linija airliner - linijski putnički avion airman - pilot, letač air-operated - pneumatski airdrome control - upravljanje kretanjem na aerodromu (el., av). airfield control communication veza aviona sa aerodromom (av., el.) aerodynamic-aerodinamicki profil (av.); ~, double-wedge - romboidni profil (av.); ~, harmonically osillating - harmonski oscilujuće krilo (av.); ~, high speed - visokobrzinski profil (av.); ~, lift noseće krilo (av.); ~, non-lifting - nenoseće krilo (av.); ~, oblique - strelasto krilo (av.); ~ of Joukowski type - profil 2ukovskoga (av.); ~s oscillating supersonic - nadzvučno oscilujuće krilo (av.); ~, rectangular - pravougaono krilo (av.); ~, ring - prstenasto krilo (av.); ~, shock-free - bezudarni profil (av.); ~, symmetrical - simetrični profil (av.); ~ thick - debelo krilo, debeli profil (av.); ~, wide delta - delta-krilo (av.); ~ with thickness - krilo konačne debljine (av.) airforce - aerodinamička sila (av.) airgap - vazdušni zazor, među-gvožde (el.); ~ flux - magnetski fluks u zazoru (el.); ~ gas - vazdušni gas (gasovito gorivo dobiveno produvavanjem vazduha kroz usijani ugalj) (hem.); ~ ground communication - veza aviona sa zemljom (dvostrana) (av., el.); ~ ground control radio station terenska radi-ostanica za upravljanje vazdušnim saobraćajem (av., el.); ~ ground r.f. - radi-ofrekvencija za vezu aviona sa zemljom (dvostrana) (el.); ~ inductance kalem sa vazdušnim zazorom (el.); ~ of a magnet - vazdušni proces magneta (fiz.)
airglow airglow - zračenje (svetljenje) neba; ~, day - zračenje dnevnog neba; ~, night - zračenje noćnog neba; ~, twilight - sumračno zračenje airgun laying - navođenje avionskog oružja (av.); ~ sight - nišan avionskog oružja (av.) airing - ventilacija, produvavanje vazduha airline distance - najkraći razmak, vazdušno rastojanje (av.) airliner - putnički linijski avion (av.) i ~, jet - mlazni putnički avion (av.) airplane - avion (v. i aircraft; plane); ~, aerial - avionska antena; ~, all-metal - avion metalne konstrukcije; ~, all-wing - avion-krilo; ~, ambulance - sanitetski; ~ 3 base - avion-baza; ~ command - avion komande; ~ dial - avionska skala; ~ engine avionski motor; ~, general-purpose - avion za opštu upotrebu; ~ flutter - pulsacija signala usled odbijanja od aviona (u televiziji); ~, high-performance - avion visokih kvaliteta, brzinski avion; ~ insulator - avionski izolator; ~, light - laki avion; ~, long-distance - avion sa velikim radijusom; ~, model - avion-model, model aviona; ~, observation v. reconnaissance airplane; ~ photograph - snimak iz aviona, avionski snimak; ~, production serijski avion, avion iz serijske proizvodnje; ~, prospecting - avionski snimak; ~ tailless - avion-krilo; ~, telecontrolled - avion sa daljinskim upravljanjem; ~ tyre - avionske gume; ~, training avion za obuku, školski avion airport - aerodrom; ~ beacon aerodromski radio-far; ~ control - aerodromsko upravljanje; ~ lighting - aerodromska rasveta, osvetljenje aerodroma; ~ radar aerodromski radar; ~ rotating beacon - aerodromski obrtni far; ~ runway beacon - aerodromski far na pisti; ~ surface detection radar - radar za kontrolu poletno sletne staze (površine); — sur-
24
alarm
veillance radar - aerodromski radar za nadgledanje vazdušnog saobraćaja; ~ traffic control tower - aerodromska kula za upravljanje saobraćajem, dispečerska kula airscrew - vazdušni vrtlog (av.) airship - dirižabl, cepelin (av.) airspace - vazdušni prostor (av.) airspeed - brzina vazduha, vazdušna brzina (av.); ~, indicated - indicirana vazdušna brzina airstream - vazdušna struja (av.) airtight - hermetičan, nepropustljiv za vazduh (av., mot.) airtron - električni dezodorans, električni aparat za uništavanje neprijatnih mirisa airway beacon - putni aeronavigacioni far (av.) airways control - upravljanje kretanjem aviona po trasi (av.) airy - izložen vazduhu; vetrovit; vazdušni; atmosferski; vazdušast; lak ajar - poluotvoren, pritvoren ajutage - isticajni nasedak ili naglavak (maš.) akimbo - podbočen(o) Akroflex - antioksidant za poboljšavanje trajnosti prirodne i sintetske gume (t/ml.) Akron - akron, legura sastava 63% Cu, 36% Zn i 1% Sn Aktivin - tehničko dezinfekciono i oksidaciono sredstvo na bazi hloramina T (t/ml.) Al - simbol elementa aluminijuma (hem.) alabandite - alabandit (sulfid mangana) (min.) alabaster - alabaster (vrsta gipsa) alabastrine process - beljenje fotografskog pozitiva alanine - alanin, aminopropionska kiselina (esencijalna aminokiselina) alapurin - bezvodni lanolin (hem.) alarm - uzbuna; signal za uzbunu; pribor za uzbunu; signalno zvono; signalizacija za uzbunu; ~ bell zvono za uzbunu, signalno zvono (el.); ~ device - alarmni uređaj; ~, false - signal lažne uzbune; ~j fuse - topljivi osigurač sa signalnim uređajem (el.); ~ lamp signalna lampa za uzbunu (el.) i
25
alarm —, railure - signal neispravnosti ili u slučaju otkaza (sistema); •—• relay - signalni relej (el.); ~, visual vizualno sredstvo signalizacije albedo - albedo (odnos reflektovanog zračenja svetlosti neutrona i upadnog zračenja na neku površinu); refleksna moć; refleksni faktor (fiz.); ~ neutron - albedo neutrona albert - standardna veličina hartije 6" X 37/8" (trg.) albertite - vrsta bitumena (min.) albertol - albertol (trgovački naziv za estarske smole, sirovine za lakove) albite - albit (mineral iz grupe feldspata) (min.) albumen - albumen (vrsta belančevina iz jajeta) (hem.) albumin - albumin (belančevina); ~ colors - albuminske boje, vrsta tekstilnih boja (tek.); ~ process - foto-proces kod koga albumin iz jajeta služi kao nosač srebra albuminolysis - albuminoliza, razgradnja belančevina albuminous - albuminski, belančevinast albumins - albumini (naziv za grupu belančevina rastvorljivih u vodi) alcatron - alkatron Alclad - dvostruka folija (jedna od durala radi mehaničke čvrstoće, a druga od čistog aluminijuma radi otpornosti na koroziju) (teh.) alcogas - smeša benzina i alkohola alcohol - alkohol, etil-alkohol; alkohol, organsko jedinjenje sa jednom ili više hidroksilnih grupa (OH); ~, absolute - apsolutni (bezvodni) alkohol; ~, acetylene - alkohol acetilenskog reda; ~ aldehyde oksialdehid; —, allyl - alilalkohol; ~, amyl - amilalkohol; ~, anhydrous v. absolute alcohol; ~ 3 butyl - butil-alkohol, butanol; ~ castic - alkoholni rastvor lužine; ~, crystal - kristalni alkohol (koji je sastojak kristala); ~, cyan - ci janhidrin; ~, denatured - denaturisani alkohol, špiritus; ~~, ethyl - etil-alkohol, etanol, vinski alkohol;
~, fermentation amyl ~ amil
alkohol vrenja;
~ fuel - alkoholno
aldol
gorivo; ~, grain v. ethyl alcohol; ~, methyl-metil-alkohol, metanol, drvni alkohol; ~, propyl ~ propilal-kohol, propanol; ~, rectified - rektifikovani alkohol (prečišćen destilacijom u rektifikacionim kolonama); ~, sulphur - tio-alkohol; ~ wood v. methyl alcohol alcoho'ate - alkoholat (hem.) alcoholic - alkoholni; ~ fermentation - alkoholno vrenje (proces pretvaranja šećera u alkohol pod uticajem fermenata); ~ solution - alkoholni rastvor (hem.) alcohometry - alkohometrija (kvantitativno određivanje sadržaja alkohola) alcone - alkon, ugljovodonik sa po jednom dvostrukom i trostrukom vezom alcosol - koloidni sistem u alkoholu (hem.) alcove - udubljenje u sobi (ili zidu), niša; mala soba koja vodi u veću; susedna prostorija (grad.) Alcumite - alkumit, nerdajuća legura sastava 87,5% Cu; 7,5% Al; 3,5% Fe; 1,4% Ni Aldal - bakarno-aluminijumska leguta tipa duraluminijum aldehyde - aldehid (oksidacioni proizvod primarnih alkohola) (hem.); acetaldehid (hem.); ~, acetic acetaldehid; ~ acids - kiseline koje sadrže i aldehidnu grupu; ~ acrylic - akrolein; ~, alcohol oksialdehid; ~, butyl v. bityric aldehyde; ~, butyric - butiraldehid; ~, crotonic - krotonaldehid; ~, oxalic - glioksal aldehydes - aldehidi (organska jedinjenja) ((hem.) alder - jova (hot.) aldemines - aldimin (kondenzacion1 produkti fenola i cijanovodonične kiseline) (hem.) aldoform - trgovački naziv za formaldehid aldohexoses - aldoheksoze (naziv za ugljene hidrate koji sadrže aldehidnu grupu) (hem.) aldol - aldol (kondenzacioni produkt acetaldehida) (hem.)
alđose alđose - aldoza (vrsta šećera, monosaharid) (hem.) alđoses - aldoze (monosaharoze sa aldehidnom grupom) Aldox - preparat za dezoksidaciju aluminijuma prilikom lemljenja i zavarivanj'a (zav.) atdoximes - aldoksimi (jedinjenja koj'a sadrže oksinsku grupu) (hem.) Aldrex - aldreks, insekticid alđrln - otrovni insekticid na bazi derivata naftalina (hcm.) ale - (lako) pivo alebaster v. alabaster alee - u zavetrini, na (ili prema) zaklonjenoj strani broda (poni.) alembic - destilacioni aparat, destilacioni balon alexandrite - aleksandrit (vrsta hrisoberila) (min.) alfalfa - (detelina) lucerka (bot.) Alfane - tehničko vezivno sredstvo na bazi epoksidne plastične mase otporne prema rastvaračima i kiselinama (thnl.) Alferium - aluminijumska legura sa 2,5% Cu, 0,62% Mg, 0,5% Mn i 0,5% Si Alfrax - vatrostalni materijal na bazi topljenog aluminijum - oksida (thnl.) algebra - algebra (grana matematike u kojoj se umesto brojeva operiše simbolima koji mogu biti ma koji broj) (mat.) algebraic - algebarski (mat.); ~ adder - algebarski uređaj za sabiranje (mat.); ~ curve - algebarska kriva (mat.); ~ equivalent algebarski ekvivalent (algebarski izraz koji je jednak nekom redu) (mat.); ~ expression - algebarski izraz (mat.); ~ sum algebarski zbir (mat.) alginates - alginati (proizvodi iz nekih vrsta algi, široko primenljivi kao emulgatori, stabilizatori, zgušnjivači i si.) (thnl.) algodonite - arsenid bakra algol - grupa vrlo postojanih organskih redukcionih boja, uglavnom za bojenje celuloznih vlakana (thnl.) algorithm - algoritam; ~, Routh's - Rauseov algoritam alicyclic - alicikličan (prstenast para-
26
alzarnil
fin, npr. ciklobutan) (hem.); ~ hydrogenation - aliciklično hidriranje (hem.) alidade - instrument za merenje vertikalne razdaljine i elevacije (voj.) alifatic v. aliphatic align - dovesti u pravu liniju; ispraviti; poredati u jednom pravcu; poravnati; postrojiti aligning key - ključ za vođenje, ključ za davanje smera (mal.); ~ plug - vodica, čep za vođenje (maS.); ~ tools - alat za podešavanje (maš.) alignment - redanje u liniju; postrojenje; ravnanje, dovođenje u osu; orijentacija; ~ chart - nomogram (mat.); ~, magnetostrictive - magnetnostrikciono podešavanje (kvantno-mehaničkih uređaja); ~, mirror-podešavanje ogledala (npr. antene); ~ of optical system podešavanje optičkog sistema; ~ of tuned circuits - podešavanje podešenih kola (prijemnika) (eh); ~, poor-of plate edges - pomerenost ivica (zav.) Alipal - naziv za niz tečnih površinskih aktivnih proizvoda na bazi polioksietilena (thnl.) aliphatic - alifatičan (koji pripada organskim jedinjenjima u kojima su C atomi vezani u otvorenom nizu) (hem.); ~- acids - alifatične kiseline (hem.); ~ alochols - alifatični alkoholi (hem.); ~ compounds - alifatična jedinjenja (organska jedinjenja kod kojih su ugljikovi atomi raspoređeni u otvorenom nizu) (hem.) aliphats - naziv za niz proizvoda na bazi srednjih i viših masnih kiselina (thnl.) aliquot - alikvot (deo uzorka uzet na analizu) (hem.); alikvotan (koji se sadrži u većem broju bez ostatka) (mat.) alive - pod naponom, pod strujom alizarin - alizarin, dioksiantrahinon (jedna od važnih prirodnih i sinte-t skih boja (hem.); ~ dyes - alizarinske boje (grupa veštačkih boja koje zahtevaju prethodno močenje tekstila u naročito močilo) (tek.)
alcalescent alkalescent - alkalan, bazan, bazičan (hem.) alkali - alkalija, baza; alkalan; ~ blue - alkalno plavilo, naziv za niz organskih pigmentnih boja iz grupe rozanilina (hem.); ~ caustic - kaustična soda; ~ cellulose produkt dobiven obradom drvne pulpe balzama (hem.); ~ metals - alkalni metali (litijum, natrijum, kalijum, rubidijum i cezijum) (hem.); — proof - otporan na alkalije; ~ soap - alkalni sapun (hem.); ~ volatile - amonijak alkalify - učiniti alkalnim alkalimeter - areometar za rastvore alkalimetry - alkalimetrija (metoda analitičke hernije) (hem.) alkaline - alkalan, bazan, bazićan (hem.); ~ battery - alkalna baterija, alkalni akumulator (el.); ~ earth metals - zemnoalkalni metali (elementi druge grupe periodnog sistema: kalcijuma, stroncij, barijum i radijum) (hem.); ~ earths alkalne zemlje (oksidi zemnoalkalnih metala) (hem.); ~ solutions - alkalni rastvori (rastvori koji sadrže više hidroksilnih nego vodoničnih jona) alkalinity - alkalitet (stepen alkalnosti rastvora), bazičnost (hem.) alkalization - prevođenje u alkalije, alkalizacija (hem.) alkalize - zaalkalisati, učiniti alkalnim alkaloids - alkaloidi (biljne baze koje sadrže azota, najčešće otrovne, koriste se i za lečenje) (hem.) alkarsine - reakcioni produkt kalijum-acetata i arsen-oksida (hem.) alkazene - naziv jedne grupe industrijskih rastvarača, derivata benzola (thnl.) alkoxide - alkoksid, alkoholat (hem.) alkyd resins - alkidne smole (grupa veštačkih smola na bazi ftalne kiseline) (thnl.) alkyl - alkil (opšti naziv za jednovalentni alifatični radikal) (hem.) alkylation - alkilacija (uvođenje alkil-grupe u neko jedinjenje ) (hem.); ~ acid - alkilacija u kiseloj sredini; ~ basic - alkilacija u alkalnoj sredini
27
allegheni
alkylene - alkilen (opšti naziv za dvovalentni radikal) (hem.) all-band antenna - široko-pojasna antena (rad.) all-concentric triode - trioda sa koncentričnim triodama (eh). all-directional hydrophone - hidrofon sa kružnom karakteristikom (el.) all-electric - potpuno elektrificiran (el.) all-electric set - mrežni prijemnik (el.) all-electronic television - elektronska televizija (TV) all-metal tube - metalna elektronska cev (eh.) all-or-nothing relay - relej nenormirane pobude (el.) all-pass filter - fazni filter (za kašnjenje ili pomeranje faze) (el.) all-pass phase-shift - filter za pomeranje faze (el.) all-relay exchange - relejna telefonska centrala (el.) all-round - svuda, unaokolo, na sve strane, u svim pravcima, u krugu od 360°, univerzalan, kombinovan all-senders-busy lamp - signalna lampa zauzeća svih registara all-subsonic - čisto podzvučan (av.) all-supersonic - čisto nadzvučan (av.) all-transistor - potpuno tranzistoriziran all-trunks busy - zauzetost svih spojnih puteva (tel.) all-trunks busy register - registrator zauzeća svih izlaza (tel.) all-wave receiver - široko-pojasni prijemnik (el.) all-weather - predviđen za upotrebu u svim vremenskim uslovima all-weld metal test specimen epruveta od istopljenog materijala (zav.) allanite (or orthite) - alanit (mineral koji sadrži cerijuma) (hem.) allantoin - alantoin (diureid glioksilne kiseline) (Item.) allegheni alloy - antikoroziona legura gvozda i hroma; ~ me'«.al - antikoroziona legura gvozda sa 17—20% Cr i 7—10% Ni
allemontite allemontite - alemontit (mineral metalnog arsena i antimona) (min.) Allen screw - Alenov zavrtanj (maš.); ~ wrench - Alenov od vrtač (maš.) allene - alen, organsko jedinjenje (hem.) alligation - legura; smeša alligator clip - krokodil - štipaljka, krokodil-spojka (el.) alloa - aloa (debelo vuneno predivo za ručni rad, potiče iz Alloa, Škotska) (tek.) allocation - raspodela, dodeljenje, dodatak, raspoređenje, određivanje mesta; ~ of a circuit - namena kola, korišćenje kola (el.); ~ of storage - distribucija memorije; ~ channel - raspodela kanala; ~ frequency - raspodela (propisanih) frekvencija allochromatic - alohromatičan (kristal) obojen primesama allomeric - alumeran (koji ima istu kristalnu strukturu, a različit hemijski sastav) (hem.) allomerism - alomerizam (identičnost kristalnih oblika raznih jedinjenja) (hem.) allotners - alomeri, alomerične supstance (hem.) allomorphism - alomorfizam (sličnost ili identičnost hemijske strukture dveju supstanci sa različitim kristalnim oblicima) (hem.) allomorphous - alomorfan (koji ima isti hemijski sastav a različitu kristalnu strukturu) (hem.) allomorphs - alomorfne supstance (hem.) allophane - alofan, alofanit (koloidni aluminijum-silikat) (min.) alloprene - alopren (hlorirani kaučuk) allotment of storage - raspodela memorije allotriomorphic crystal - kristal čiji je spoljni oblik identičan s oblikom posude u kojoj raste (hem.) allotropc - alotrop (jedan od izomernih oblika nekog hemijskog elementa) (hem.) allotropic — alotropski (elemenat koji može postojati u više oblika) allotropism v. allotropy
28
alloy
allotropy - alotropija (pojava kada se elementi javljaju u više raznih modifikacija) (hem.) allotter - raspoređivač, delitelj (el.); ~, switch - predbirač (el.) allowance - dozvola, dopust, razrešenje; prigušenje, dopušteno odstupanje alloxan - aloksan (nestabilno jedinjenje koje igra važnu ulogu u respiraciji ćelije) (hem.) alloy - 1. legura, slitina; 2. primesa; 3. legurni element; 4. legirati; ~, abrasion resisting - legura otporna na habanje; ~, acid-resisting - legura otporna na kiseline; ~, aluminium piston - aluminijumska legura za klipove; ~, antifriction - babit, antifrikciona legura, pogodna za ležaj e; *~, bearing - ležajna legura; ~, cast - legura za livenje; ~, compensator - magnetna legura na fero-nikl osnovi; ~, cutting - tvrda legura za obradu rezanjem; ~, d'Arget's lakotopiva legura (93 C) sastava 25% Pb, 25% Sn, 50% Bi; ~ die-casting - legura za livenje pod pritiskom; ~, fancy - dekorativna legura; ~, foundry v. master alloy; ~, heavy - legura na osnovi volframa sastava 79—90% W, 1—16% Ni, 3—20% Cu; ~, high - visokolegurna legura; ~, high-temperature - termički otporna legura; ~, Hoyle's - vrsta ležajne legure sastava 42% Pb, 12% Sb, ostalo Sn; ~, Jacob's - vrsta legure veoma dobrih mehaničkih svojstava, antikoroziona legura; ~, jet termički otporna legura; ~, Karma - vatrootporna hrom-nikl-legura sa visokim električnim otporom; ~ Karmash - ležajna legura na kalajno-bakarnoj osnovi; ~ Lechesne - nikl-bakarna legura (do 0,2% Al); ~, Leddel - ležajna legura na osnovi cinka, 5—6,5% Cu, ostatak Al i Zn; ~, light - laka legura ; ~ magnetic - feromagnetna legura; ~, Mahlc - legura za klipove motora sa unutrašnjim sagorevanjem; ~, matrix-lako topljiva legura koja se pri hlađenju širi (Pb,
alloy
29
almond
Sn, Bi, Sb); ~, Newton's - lako- all-steel - koji je sav od čelika, topljiva legura (tačka topljenja) 94,5 celočelični C, sastava 50% Bi, 31,2% Pb, 18,7% all-welded - koji je sav, ceo zavaren Sn; ~, nickel-copper - bela almandite - almandit, abrazivni mabronza, legura od komponenata terijal nikla i bakra; ~, nonmagnetic - alni - alni, legura sastava 59% Fe, nemagnetična legura; '~, onions 24% Ni, 13% Al i 4% Cu lako topljiva legura; ~, pack - alu- alnico - alniko, legura sastava 20% Al, minijumska legura za livenje pod 20% Ni, 35% Co, sa manjim pripritiskom sa komponentama Ni, Cu, mesama Ti. Koristi se za izradu i Si; ~, promethium - legura tipa trajnih, permanentnih magneta 70:30; - hrom-nikl čelik (ima aloxite - aloksit, sintetički abrazivni više vrsta); ~, quaternary - četmaterijal vorna legura; ~, quaternary eu- alsifer - alsifer, legurna komponenta tectic - lako topljiva legura (70 C); sa 20% Al, 20% Fe i 40% Si ~, Reith's - olovna legura za le- alsom - lim žaje, bronza sastava 11% Sn, 5% altimeter - altimetar Sb, 9% Pb, ostatak Cu; ~, resis- altincar - boraks tance - legura visokog omskog ot- alumal - aluminijumska legura saspora; ~, Rex - legura „Reks", tava 76% Al, 22% Cu, 2% Zn osnova kobalt-hrom-volfram, služi „Alumbro" - alumbro, legura sasza izradu specijalnih alata; ~, tava 76% Al, 22% Cu, 2% Zn Richard's bearing - ,,babit-Ri- alumetizing - alumetizacija, načard", (10% Sb, 8% Cu, ostatak nošenje aluminijuma raspršavaSn); ~, Rose's - legura „rože," njem lako topljiva legura sa komponentama Pb, Sn i Bi; ~, Ross' - legura alloying - legiranje (dodavanje jednom metalu jednog ili više drugih „rosa", (kalajna) bronza približno metala u cilju dobijanja određenih ovog sastava 68% Cu, 32% Sn; osobina) (mil.); ~ Io33 of eleme~, sen - legura sastava 40% Cu, nts during deposition - gubitak 40% Fe, 20% Ni; ~, sintered legirajućih sastojaka (zav.) hard - tvrda legura, dobivena sinterovanjem; ~, stay - aluminijum- alloys - legure (hem.) ska legura za livenje pod pritiskom Allstrom relay - Alstremov relej (el.) približno ovog sastava 89% Al, 11 % Cu i oko 0,1 % T i ; ~, superhard alluvial - aluvijalan, nastao u aluvijumu, nanosan - veoma tvrda legura; ~, superhigh-speed - brzorezna legura; ~, allyl alcohol - alil-alkohol (nezasićeni primarni alkohol) (hem.); ~ group tam - tem, fero-titanova legura - alil-grupa (nezasićena monovalen15—21% T, 3,5—8% C, sa manjim tna alifatična grupa sa tri atoma količinama Si i Al; ~, telectal ugljenika) (hem.); ~ resins telektal, legura Al, i oko 13% Si; alilne smole; grupa poliestarskih ~, ultralow-melting - legura sa smola na bazi alilalkohola (hem.) veoma niskom tačkom topljenja; ~, welding - legura za zavarivanje; Almag - almag, aluminijumska legura sastava 2,5% Cu, 0,62 Mg, 0,5% ~, Wood's - Vudova legura; ~ Si wrought - mekana, kovljiva legur a almandine - almandin, obični granat (min.) alloyage - legiranje Almen-Nylander test - dokazivanje alloyed - legiran šećera na osnovu redukcije bizmuall-purpose - univerzalan(o) tovih soli (hem.) all-round - univerzalan; koji radi u almond - badem (plod i drvo), ukras oblika badema (bot.); ~ oil bilo kojoj ravni, položaju - bademovo ulje (hem.) all-rounder - specijalista, radnik
alnico alnico - alniko (magnetska legura) (mtl., el.) along - uzduž, duž, pored; svom dužinom; napred, pravo aloof - daleko na (ili u) daljini, na razdaljini, odvojeno, udaljeno, izdvojeno, izdaleka aloud - glasno, bučno, čujno aloxite - aloksit (zaštićeno ime specijalnog aluminijum-oksida) (hem.) Alpacca - alpaka, aluminijumska legura sa 64% Cu, 19% Zn, 14,5% Ni, 2% Ag, 0,4% Fe i 0,12% Sn Alpakka v. Alpacca alpco wax - vrsta montana voska iz mladih lignita (thnl.) alpha (a) - koeficijen(a)t strujnog pojačanja u šemi sa uzemljenom bazom; ~ beta brass - mesing sa oko 40% cinka (mtl.); ~ bombardment - bombardovanje alfa - česticama (fiz.); ~ brass alfa - mesing (mtl.); — bronze alfa - linije (u spektru X zraka) (fiz.); ~ decay - alfa-raspad (radioaktivni raspad nekog elementa s emisijom alfa-čestice )( fiz.); ~ emitter - alfa-emiter (element koji emituje alfa-čestice) (fiz.); ~ iron - alfa - gvožde (polimorfni oblik gvozda, stabilan ispod 906°C) (thnl.) (mtl.); alfa-gvožde (alotropska modifikacija gvozda) (hem.) ; ~ monitoring - kontrola alfa - zračenja (fiz.); ~ particle - alfa-čestice (jezgro helijuma, proizvod radioaktivnog raspada, sastoji se od dva protona i dva neutrona) (aiz.); ~ radiator - alfa-radijator (element koji emituje alfa-čestice) (fiz.); ~ radioactivity - alfa-radioaktivnost (fiz.); ~ ray - alfa-zrak (fiz.); ~ uranijum - alfa-uranijum, (alotropska modifikacija metalnog uranijuma stabilna na temp, ispod 662°C) (nukl.) alphabet - alfabet, azbuka; ~, binary signaling - binarna signalna azbuka; —, code - kodna azbuka alphatron - jonizacioni manometar alphine particle - naziv za jezgro He* (fiz.)
30
alternative route
alsimag - alsimag (visokofrekventni izolacioni materijal) (el.) altaite - altait (telursko olovo) (min.) alter - menjati, izmeniti, preinačiti, prekrojiti alternate - promeniti se; izmenljiv, naizmeničan; zamenik; varijanta; ~ angles naizmenični uglovi (mat.); ~ exterior angles - naizmenični spoljni uglovi (mat.); ~ interior angles - naizmenični unutrašnji uglovi (mat.); ~ line scanning - ocrtavanje s proredom (TV); ~ path - alternativni put alternating current - naizmenična struja (el.); ~ current commutator motor - izmenični kolektorski motor (el.); ~ current detector - detektor naizmenične struje (el.); ~ current generator - izmenični generator (el.); ~ current hum - brujanje naizmenične struje (el.); ~ current long-distance selection - biranje na daljinu naizmeničnom strujom (el.); ~ current motor - naizmenični motor (el.); motor naizmenične struje (el.); ~ discharge - naizmenično pražnjenje, periodično pražnjenje (el.); ~ flux - naizmenični fluks (el.) Alternating Gradient Synchrotron (A.G.S.) - sinhrotron s promenljivim gradijentom (akcelator visokoenergetskih nuklearnih čestica, prvenstveno protona; najveći, 50 BeV u Dubnu, SSSR, završeni u Bruokhaven-u, USA i Zenevi, CERN po 25 BeV; ove grandiozne mašine prečnika 200 m i više predstavljaju najveći domet nuklearne tehnike i savremene civilizacije uopšte) (fiz.) alternating load - naizmenično opterećenje, promenljivo opterećenje (el.); ~ series - alternativni red (red u kome naizmenično dolaze | pozitivni i negativni članovi) (mat.); ~, stress amplitude - naponska amplituda (ispitivanje zamorom) (el.) alternation - alternacija, promena | alternative route - alternativni (obii lažni) put; ~ trunking - obilazak,
alternative route cbilazni smer, utvrđivanje obilaska, alternativno usmeravanje (el.) alternator - sinhroni generator, generator naizmeničnog napona (el.); ~ arc welding - generator za zavarivanje (zav.); — transmitter - mašinski predajnik, rotacioni predajnik (el.) altichamber - visinska komora, barokomora (av.) altigraph - barograf (av.) altimeter - visinomer (av.); ~, absolute - apsolutni visinomer (av.); ~, acoustic - akustični visinomer (av.) ; ~, aneroid - aneroidni visinomer (av.); ~, barometric - barometarski visinomer (av.); ~, radar - radarski visinomer (av.) altitude - visina; madmorska visina; ugao nadvišenja (svetla); ~, atsronomical - astronomska visina (av.); visina nebeskog tela (pom.); ~, ceiling - maksimalna visina leta (av.); ~ chamber - barokomora (av.); ~, correct - tačna visina leta (av.); ~ data unit - stepen za određivanje visine (av., ex); ~ error - greška u visini, visinska greška (o.); ~ indicator channel calibration - kalibracija (baždarenje) kanala indikatora visine (el.); ~ of a cone - visina konusa, kupe (mat.); ~ of a cylinder visina valjka (mat.); ~ of a prism - visina prizme (mat.); ~ of a pyramide - visina piramide (mat.); ~ of a star - visina zvezde (astr.); ~ of maximum ionisation - visina maksimalne joniazcije; ~, of minimum ionisation visina minimalne jonizacije; ~, reentry - visina ulaska u gust sloj atmosfere (npr. kosmičkog broda); ~, response - visinska karakteristika (av., el); ~, sea-level - nadmorska visina (met.); ~ selector - visinski birač, birač visine (av., el.); ~ transmitting selsyn seisin za davanje podataka o visini (av., el.) altrose - altroza (stereoizomer glukoze) (hem.)
31
aluminoferous
aldels - aludeli (kruškasti sudovi koji se koriste u proizvodnji žive za kondenzovanje živinih para) (hem.) Aludur - aludur, aluminijumska legura alum - stipsa (hidratisani dvojni sulfat aluminijuma i nekog jednovalentnog elementa); ~ ammonia v. ammonium alum; ~, ammonium - amonijumska stipsa; ~, ammonium iron - gvožđe-amonijumska stipsa, Morova so; ~, dried - bezvodna stipsa; ~, exiccated v. dried alum; ~, leather - laka koža stavljena stipsom (thnl.); ~ pearl - aluminijum sulfat, specijalno preparisan za industriju hartije (thnl.); —; potash - kalijumska stipsa; ~, soda natrijumska stipsa; ~, stone aluminijumov mineral, alunit (min.) Alumel - alumel, legura za izradu termopara, sastava 94% Ni, 1% Si, 2% Al, 2,5% Mn alumen - stipse Alumin - alumin, aluminat natrijuma Na2AkO4 alumina - aluminijum-oksid, glinica aluminate - aluminat (so alumini" jumove kiseline) (hem.) aluming - natapanje u rastvor stipse aluminium - aluminijum (hem.); ~ (B) or aluminium (A) alloys - legura aluminijuma (legure u kojima je aluminijum osnovni sastojak) (mtl.); ~, anodied - elektrolitički oksidovani aluminijum (mtl.); ~ brass - aluminijumski mesing (legura bakra, cinka i aluminijuma) (mtl.); ~ bronze - aluminijumska bronza (legura bakra i aluminijuma 4—11% Al) (mtl.); ~ can, aluminium can - aluminijumska košuljica gorivnog elementa reaktora (nukl.); aluminized screen - ekran prevučen aluminijumom (mtl.) aluminizing - aluminiziranje, pre" krivanje aluminijumom aluminoferous - koji sadrži aluminijuma, koji sadrži stipse
aluminothermic process
32
aluminothermic process - aluminotermijski proces (kojim se oksidi metala redukuju metalnim aluminijumom) (mtl.) aluminous - koji sadrži aluminijum-oksida, glinice; ~ cement brzovezujući cement (koji sadrži 30—50% aluminijum-oksida, otporan na niske temperature i morsku vodu) (thnl.) aluminum - aluminijum (hem.); ~ arrester - aluminijumski uređaj za pražnjenje (punjen gasom), odvodnik (e/J; ~ cell - element aluminijumskog uređaja za pražnjenje (el.); ~ conductor - aluminijumski provodnik (el.); ~ rectifier aluminijumski ispravljač (el.); ~ steel cable - aluminijumsko-čelični kabel (el.) alums - stipse (grupni naziv za dvojne sulfate jednovalentnih metala) (hem.) alunđum - alundum (abrazivni i visoko vatrostalni materijal na bazi aluminijum-trioksida) (thnl.) alunit (alum stone) - alunit (sulfat kalcijuma i aluminijuma) (min.) alunite - alunit (kalijum-aluminijum-sulfat) (min.) Am - simbol elementa americijuma (hem.) Am wave - amplitudski modulisani talas (el.) amalgam - amalgam (legura metala i žive); smeša; ~ retort - retorta, sud za odstranjivanje žive iz amalgama destilacijom (mtl.) amalgamate - amalgamirati, smešati sa živom amalgamating table - sto za amalgamiranje srebra i zlata (mtl.) amalgamation - amalgamiranje; mešanje; ~ processes - proces amalgamiranja srebra i zlata u cilju njihove ekstrakcije iz ruda (mtl.) amass - (na)gomilati amateur band - amaterski opseg (rad.); ~ license - amaterska dozvola (rad.) amateurs mobile station - amaterska pokretna radionica (rad.); ~ radio communication - amater-
ska radio-veza (rad.); ~ station call letters - pozivni znaci amaterske stanice (rad.) amatol - amatol, smeša amonijum-nitrata i trinitrotoluola (eksploziv) amazonke - amazonit (kalijum-aluminijum-silikat) (min.) amber - čilibar, jantar (fosilna smola bora, ukras); ~ lamp - žuta lampa (el.) Amberlac - sirovina za proizvodnju lakova na bazi sintetičkih smola alkidne grupe (thnl.) Amberlite - naziv jedne grupe sintetičkih smola kondenzacionog tipa (za lakove, lepkove i jonoizmenjivače) (thnl.) Amberol - sintetičke smole ugl. fenol-formaldehidskog tipa (thnl.) ambient - sredina, ambijent; ~ temperature - temperatura okoline (fiz.) ambiguity - nejednoznačnost, dvoznačnost, neodređenost, neopredeljenost (mat.); ~, sign - neodređenost (neopredeljenost) znaka ambipolar - ambipolaran (koji pokazuje različite polarnosti) (fiz.) Ambralloy - legura bakra, cinka, aluminijuma i arsena, otporna prema slanoj vodi (mtl.) ambroid - sintetski ćilibar (dobijen presovanjem prirodnog) (min.) Amcosite - amkosit, vrsta ebonita amend - ispraviti, poboljšati (iz)vršiti ispravku (teksta) amendment - popravljanje, ispravljanje, poboljša(va)nje American cloth - voštano platno; ~ locknut thread - američka loza zaobezbeđenjeprotivnavrtke (ma!.); ~ malleable cast iron - crni temper-liv, odlivak crnog temper-liva; ~ National Coarse - američki grubi navoj; ~ National Fine - američki fini navoj; >~ representation - američki način (prikazivanja projekcija tehn. crteža); ~ standard taper pipe thread američka kupasta standardna cevna loza (ma!.); ~ standard thread - američki normalni navoj, Selerov
American cloth
American dotk navoj; ~ system of spinning američki metod (način) predenja (tekstil); ~ type of boiler - američki kazan, kotao americium - americijum (veštački radioaktivni hem. elemenat, red. br. 95, simbol Am) Ameripol - naziv za grupu sintetičkih guma butadien-stirolskog tipa (thnl.) amethyst - ametist (ljubičasta vrsta kvarca, dragi kamen) (min.) ametron - električni brojač amiant(h)us - amijant (vlaknasti azbest) (min.) amicron - amikron (čestica prečnika manjeg od 5 X 10~7 cm) (hem.) amides - amidi (organska jedinjenja koja sadrže grupu —CONH2 (hem.) amido group - ami do grupa, N H 2 grupa kada zamenjuje hidroksilnu grupu (hem.) amidol - amidol (fotografski-razvijač) (hem.) amid(st) - u sredini, usredinu, u, sred, usred, posred amidships - u sredini broda, sredinom broda, po sredi broda (pom.) amlnation - aminacija (proces spravljanja amina) (hem.) amines - amini (organska jedinjenja dobivena zamenom jednog ili više vodonikovih atoma amonijaka organskim radikalima) (hem.) amino-benzene-sulphonic acid sulfanilna kiselina (hem.) aminoacetic acid - aminosirćetna kiselina, glikokol, glicin aminoacids - aminokiseline (organske kiseline sa amino-grupom, sastojci proteina) aminoethane - etil-amin aminoplasts - aminoplasti (plastične materije koje se izvode 6d amina) {thnl.) ammeter - ampermetar (instrument za merenje električne struje) (el.,
fiz.)
ammine - amonijakat (kompleks amonijaka i metala) (hem.) ammonal - amonal (eksploziv) ammonia - amonijak, NH3, gas u prirodi nastaje razlaganjem belan-
33
Ampco
čevina, industrijski se na veliko proizvodi iz azota i vodonika (hem.); ~, anhydrous - bezvodni amonijak; ~, caustic - vodeni rastvor amonijaka; ~ clock - amonijačni sat, atomski sat (fiz.); ~ liquor - amonijačna voda, proizvod suve destilacije uglja (hem.); ~ water - amonijum hidroksid, rastvor amonijaka u vodi (hem.) ammoniacal - amonijačni ammonlation - zasićavanje amonijakom ammonium - amonijum (radikal NH3) (hem.); ~ chloride - amonijum-hlorid, nišador (hem.); ~ hydroxide - amonijum-hidroksid (rastvor amonijaka u vodi) (hem.); - nitrate - amonijum-nitrat, norveška salitra (đubriva i eksplozivi) (hem.) ammonolysls - amonoliza (razlaganje rastvorom amonijaka) (hem.) ammophos - veStačko đubrivo koje sadrži amonijum-fosfata ammophoska - veštačko đubrivo sa amonijumom, fosfatom i kalijumom ammunition - municija (voj.) amorphous - amorfan, bezobličan, nekristalan (hem.); ~ sulphur amorfni sumpor (stvara se pri naglom hlađenju sumpornih para) (hem.) amortisseur - amortizer, umirivač, prigušivač (ma!.) amount - količina, iznos, veličina, visina, vrednost, mera, dužina, zapremina; ~ of axial freedom aksijalni zazor; — of correction korekciona veličina; ~ of deflection - iznos skretanja; ~ of eccentricity - stepen ekscentriciteta; ~ of energy - energetski prinos; ~ of expansion possible - veličina pomerljivosti noževa na razvrtaču; ~ of feed - veličina posmaka; ~° of looseness - zazor (ma!.); ~ of mudulation - stepen modulacije; ~ of variation permitted - dopušteno odstupanje od mere Ampco - aluminijumska bronza sastava 86—92% Cu, 7—11% Al i 1—3% Fe
Ampcollte Atnpcolite - sintetička plastična materija na bazi polistirola (za cevovode za korbzivne tečnosti) (thnl.) amperage - amperaža, struja u amperima (el.) ampere - amper (jedinica električne struje) (fiz.); ~ density - gustina struje (u amperima po jedinici površine preseka) (el.); ~ hour meter - ampersatmetar (brojilo količine elektriciteta) (el.); ~ turn - amper-zavojak (el.) Ampere's law - Amperov zakon (fiz.) i ~ rule - A mperovo pravilo amphenol connector - empfenolska kablovska spojnica (el.) amphiboles - amfiboli (tamno obojeni silikati) (min.) ampholyte - amfolit, amfoterni elektrolit (hem.) amphoteric - amfoteran (koji pokazuje osobine i kiseline i baze) (hem.) ample - obiman, velik; prostran, širok, opširan, (pot)pun amplidyne - amplidin (elektromašinski pojačavač) (el.); ~ control unit - amplidinska jedinica za upravljanje (el.); ~ drive - amplidinski pogon (el.) amplification - pojačanje (el.); <~, acoustic wave - pojačanje akustičkih talasa, akustičko pojačanje; ~, acoustoelectric - akustoelektrično pojačanje; ~ bridge - pojačavački most (el.); ~, coherent - koherentno pojačanje; ~, heterodyne - pojačanje uz prethodno heterodiniranje; ~ lattice-wave v. acoustic amplification; ~, maser kvantno pojačanje u opsegu vrlo visokih frekvencija; ~, octave-band - oktavno pojačanje (u opsegu oktave); ~, parametric parametarsko pojačanje; ~ 3 peizoelectric - piezoelektrično pojačanje; ~, posttreshold - pojačanje pri naponima višim od napona praga; ~, reactance v. parametric amplification; ~, single-pass optical - optičko pojačanje kod jednostrukog prolaza (aktivne sredine); ~, subtreshold - pojačanje pri naponima nižim od napona praga; ~, two-stream - dvomlazno poja-
34
amplifier čanje, dvostrujno pojačanje; ~, ultrasonic trawelling wave - pojačanje ultrazvučnog progresivnog talasa; ~, ultrasonic trawelling wave parametric - parametarsko pojačanje ultrazvučnog progresivnog talasa; ~, wave - pojačanje talasa (npr. u plazmi); ~, „whispering" mode - pojačanje „šaputajućih" oscilacija
amplified master antenna system - skupna antena sa pojačavačem (el.) amplifier - pojačavač (el.); ~, acoustic wave - pojačavač akustičkih talasa, akustički pojačavač; ~ band-width - širina opsega pojačavača (el.); ~, beam-type parametric - elektrolučni parametarski pojačavač; ~, bipolar - pojačavač na bipolarnom tranzistoru; ~, bulk effect - pojačavač na bazi zapreminskog efekta, prostorni pojačavač; ~, castode - kastodni pojačavač; ~, charge - elektrometarski pojačavač; ~, chopper-stabilized pojačavač stabilisan čoperom; ~ circulator (-type) - pojačavač s cirkulatorom; ~, coherent degenerate - sinhroni degenerativni pojačavač; ~, coherent light v. laser amplifier; ~, common-drain - pojačavač sa uzemljenim odvodom; ~, common-gate pojačavač sa uzemljenim gejtom; ~, common-source - pojačavač sa uzemljenim izvorom; ~, cooled parametric - hlađen i parametarski pojačavač; ~, crassed-field - pojačavač sa ukrštenim poljima; ~ cryogenic parametric - kriogeni parametarski pojačavač; ~, cryotron - kriotronski pojačavač; ~ cyclotron-wave - pojačavač ciklotronskog talasa; ~, Darlington Darlingtonov pojačavač; ~, deep-sea - pojačavač na prekookeanskim vezama; ~, degenerate parametric - degenerativni parametarski pojačavač; ~, delay - pojačavač sa kašnjenjem; ~, dielectric - dielektrični pojačavač; ~, difference frequency parametric - para-
amplifier
35
metarski pojačavač-pretvarač sa izlazom na različitim frekvencijama; —, diode - diodni parametarski pojačavač; ~, directional parametric - jednosmerni parametarski pojačavaČ; ~, double-pumped - pojačavač sa pumpanjem na "đvema frekvencijama; ~, double—sideband parametric - dvopolni parametarski pojačavač; ~, double-stream - dvomlazni pojačavač; ~, dual-channel - dvokanalni pojačavač; ~j elastic-wave - pojaČavač elastičnih talasa; ~, electrochemical - elektrohemijski pojačavač; ~, electron-beam plasma (interaction) - elektrolučni plazmeni pojačavač (na bazi interakcije elektronskog snopa sa plazmom); ~, electron-phonon - elektronsko-fononski pojačavač; ~, emitter-follower - emiter-folover pojačavač; ~, etched v. printed-circuit amplifier; —-, Fabry-Perot - pojačavač sa interferometrom Febri-Pero; ~, Fabry-Perot laser - laser sa interferometrom Febri-Pero; ~, Fabry-Perot maser maser sa interferometrom Febri-Pero; •~, Fabry-Perot optical maser - Febri-Perov optički maser; ~, fast cyclotron-wave parametric - parametarski pojačavač na brzom ciklotronskom talasu; —', ferrite-parametric - feritni parametarski pojačavač; ~, ferroelectric parametric - feroelektrični parametarski pojačavač; ~, ferromagnetic - feromagnetni pojačavač; ~, ferromagnetic parametric - feromagnetni parametarski pojačavač; ~, FET v. field-effect transistor amplifier; ~, field-effect transistor - FTE-pojačavač; • ~ four-frequence reactance - trofrekventni parametarski pojačavač; ^w, grounded anode katodni repetitor (ponavljač), pojačavač sa uzemljenom anodom; ~, grounded drain - pojačavač sa uzemljenim odvodom; ~, groun- i ded gate - pojačavač as uzemljenim j gejtom; ~, grounded source - j 3*
amplifier pojačavač sa uzemljenim izvorom; ~, hearing-aid - pojačavač slušnog aparata; ~, helix parametric - helikoidalni parametarski pojačavač; ~, heterodyne - heterodinski pojačavač; ~, hybrid - hibridni pojačavač; ~, hydrid-coupled tunnel diode - hibridno spregnut pojačavač sa tunel - diodom; ~, hybrid-type - hibridni pojačavač; ~, IC v. integrated (circuit) amplifier; ~, IF v. intermediate frequency amplifier; ~, image - podešeni (na ulazu i izlazu) pojačavač; pojačavač slike, video-pojačavač; ~ intergrated (circuit) integralni pojačavač, pojačavač na integralnim šemama; ~, intermediate frequency - pojačavač medufrekvencije; ~, inverter pojačavač invertor, katodni pojačavač (el.); ~ inverter-stage stepen pojačavača invertora; ~, isolation - razdvojeni pojačavač; ~, iterative - iterativni pojačavač; —, laser - kvantni pojačavač optičkog dijapazona, laser; —, light - svetlosni pojačavač; ~, lock-in - sinhroni pojačavač; ~, log v. logarithmic amplifier; —, logarithmic - logaritamski pojačavač; ~, longitudinal beam parametric - elektrolučni parametarski pojačavač sa longitudinalnim talasom; ~, lower sideband parametric - parametarski pojačavač-pretvarač; - parametarski pojačavač-pretvarač s izlazom na donjem bočnom pojasu; ~ magnetic-film parametric parametarski pojačavač na magnetnim folijama; ~, magnetron magnetronski pojačavač; ~, majority carrier - pojačavač osnovnih nosećih učestanosti; ~, maser kvantni pojačavač, maserski pojačavač, maser; ~, M-D v. modulation-demodulation amplifier; ~, minority carrier - pojačavač manjinskih nosača; ~, modulation-demodulation - pojačavač tipa modulator-demodulator; ~, molecular - molekularni pojačavač, maser; <~, monolithic - monolitni pojačavač; ~, nanosecond pulse
amplifier amplifier - pojačavač nanosekundnih impulsa; ~, negative-conductance - pojačavač s negativnom provodnošću; ~j negative-resistance parametric - regenerativni parametarski pojačavač, parametarski pojačavač s negativnom otpornošću, regenerativni pojačavač-pretvarač; ~, noncoherent degenerate - nesinhroni degenerativni pojačavač; ~, nondegenerate parametric - nedegenerativni parametarski pojačavač; ~, nonlinear-susceptance - parametarski pojačavač, pojačavač na nelinearnoj reaktanci; ~, nonreciprocal parametric - jednosmerni parametarski pojačavač; ~3 one-port - jednoulazni pojačavač; ~, one-way - jednosmerni pojačavač; '--•, optical v. optical maser, laser amplifier; ~, optoelectronic - optikoelektronski pojačavač; ~, paramagnetic - kvantni pojačavač, kvantni paramagnetni pojačavač; ~, parametric - parametarski pojačavač; ~, periodically distributed parametric - parametarski pojačavač s periodično raspodeljenim parametrima; ~, phase— -coherent degenerate - sinhroni parametarski pojačavač; ~, phase preserving - pojačavač bez izobličenja faze; >~, phonon - fononski pojačavač; ~, phonon parametric - fonski parametarski pojačavač; ~3 photodiode parametric - fotoparametarski pojačavač (s fotodiodom); ~, photoparametric v. photodiode parametric amplifier; ~, piezoelectric semiconductor ultrasonic - ultrazvučni pojačavač na piezoelektričnom poluprovodniku; ~, plasma - plazmeni pojačavač; ~, printed-circuit pojačavač na štampanim kolima; ~, pulse-pumped parametric parametarski pojačavač sa impulsnim pumpanjem; ~, quantum mechanical - kvantni pojačavač; ~, quasidegenerate parametric - kvasidegenerativni parametarski pojačavač; ~, reactance v. parametric amplifier; ~, reflection
36
amplifier (-type) parametric - refleksioni parametarski pojačavač, parametarski pojačavač „na refleksiju"; ~, refrigerated parametric v. cooled parametric amplifier; ~, ring - kružni pojačavač; —, seismic - pojačavač seizmičkih signala, seizmički pojačavač; ~, semiconductor diode parametric - poluprovodnički diodni parametarski pojačavač; ~, single-port - refleksioni pojačavač; pojačavač s jednim mlazom; ~, singlepumped parametric - parametarski pojačavač s pumpanjem na jednoj frekvenciji; ~j single sideband parametric parametarski pojačavač jednog (bočnog) opsega, SSB pojačivač; ~, slot - pojačavač, montiran na anteni s prorezom; ,~ solid circuit v. solid-state amplifier; ~, solid-state - poluprovodnički pojačavač; ~, solid-state parametric - parametarski pojačavač na poluprovodničkoj diodi; ~, sqare—wave pojačavač pravougaonih signala; ~, standing-wave parametric - parametarski pojačavač sa stojećim talasom; ~, step-up - pojačavač sa stepenastim prebacivanjem koeficijenta pojačanja; ~, stereo - stereofonski pojačavač, pojačavač stereofonskog sistema; ~, straight pojačavač bez transformacije frekvencija; ~, superconducting parametric - superprovodni parametarski pojačavač; ~, TFT v. thin-film-transistor amplifier; ~j thin-film - pojačivački element sa tankim filmovima; pojačavač od elemenata s tankim folijama; ~, thin-film-transistor - pojačavač sa slojnim tranzistorom; ~, three-frequency parametric - dvofrekventni parametarski pojačavač; ~, transmisision(-type) - pojačavač transmisionog tipa; ~, transverse(-type) electron beam parametric - elektrolučni parametarski pojačavač s transverzalnim talasom; ~ transverse-wave electron beam - elektrolučni pojačavač s transverzalnim talasom; ~
amplifier travelling-wave ferromagneticpojačavač progresivnog talasa na bazi feromagneta; ~, travelling-wave parametric - parametarski pojačavač progresivnog talasa; ~, travelling-wave tube - pojačavačka cev progresivnog talasa; ~, tuned transistor - tranzistorski rezonantni pojačavač; ~, tunnel diode pojačavač tunelske diode; ~, twin-diode - parametarski pojačavač sa dvema diodama (twin); ~, twin-pair - prebacivač sa tunelskim diodama; ~, two-port - prolazni pojačavač; ~, two-pump parametric - parametarski pojačavač s pumpanjem na dvema frekvencijama; ~, two-way - dvokanalni pojačavač (stereo - sistema); recipročni (uzajamni) pojačavač (dvosmerni); ~, TWT v. travelling-wave tube amplifier; ~, ultrasonic travelling-wave-ultrazvučni pojačavač progresivnog talasa; ~, unibi v. unipolar-bipolar amplifier; ~, undirectional - nerecipročni pojačavač (jednosmerni); ~, uniformly distributed parametric - parametarski pojačavač s ravnomernom raspodelom parametara; ~, unilateral v. undirectional amplifier; ~, unipolar-bipolar - pojačavač sa jednopolnim i dvopolnim tranzistorima (unipolarnim i bipolarnim); ~, upper-sideband parametric - parametarski pojačavač-pretvarač s izlazom na gornjem bočnom pojasu; ~, varactor parametric - diodni parametarski pojačavač; ~, variable-parametric v. parametric amplifier; ~, variable-reactance v. parametric amplifier
37
anabollsm
cement - amplituda pomeranja; ~ fading - amplitudski feding (el.); ~, laser - amplituda laserskog signala; ~, modulation - amplituda (dubina) modulacije; — modulation noise level - nivo šuma amplitudske modulacije (el.); ~ of a complex number - amplituda kompleksnog broja (mat.); ~ of current - amplituda struje (el.); — of oscillation - amplituda oscilovanja (fiz., el.); ~ of pressure - amplituda pritiska; ~, peak-to-peak - dvostruka amplituda, totalna amplituda ampoule - ampula, cevčica, bočica amputate - odseći, odrezati (med.) amygdalin - amigdalin (glukozid koji se nalazi u košticama voća) (hem.) amyl acetate - amil-acetat, bezbojna tečnost mirisa kruške, rastvarač za lakove (hem.); ~ alcohol - amilalkohol (hem.); ~ group - amilgrupa, monovalentni alifatični radikal (hem.); ~ nitrite - amil - nitrit (hem.) amylaceous - skrobovit, štirkovit (hem.) amylases - amilaze (enzimi koji mogu da razlazu škrob i slične materije) (hem.) amylene - pentan (hem.); ~, hydrate - tercijarni amil-alkohol (hem.) amylo fermentation process upotreba izvesnih gljiva za proizvodnju alkohola iz škrobnog materijala (hem.) amyloid - amiloid, dobija se dejstvom koncentrovane H2SO4 na celulozu (hem.) ' amylopsin - amilopsin (enzim kojizaziva hidrolizu škrobnog materijal/ u intestinalnom traktu) (hem., biol. amplify - pojačati amyloses - amiloze (produkti depoi' amplifying vibrograph - vibrograf merizacije škroba) (hem.) sa pojačavačem (el.); ~, winding amylum - sinonim za krob (hem. 1 f namot za pojačavanje (el.) AN - hemijskiznakzasaktinon (hem.); amplitron - amplitron ~^ connector - standardni AN aplitude - amplituda (najveća vredpriključivač (el.); ~ radio range nost pomeranja u periodičnom ili -zonski AN radio-toranj, radio-toranj talasnom kretanju) (fiz.)i ~ baza određivanje kursa letenja (av., el.) lance - amplitudski balanser (el.); ~ bistable circuit - amplitudsko anabolism - anabolizam (metaboli* dvostabilno kolo (el.); —', displazam sa apsorpcijom energije) (biol.)
?
anaerobic
38
Anđok
anaerobic - bezvazdušan cross-corelation - kros-korelacioni analogic(al) - analogan, analogijski, analizator; ~, harmonic - analizasličan tor harmonika; ~, intergrated circuit - analizator integralnih kola; analogue computer - analogna ra~, microwave pulse spectrum čunska mašina (at.) - spektroanalizator mikrotalasnih analogy - analogija, sličnost, slaganje, impulsa; ~, pulse-height - amplisaglasnost tudni analizator impulsa; ~, stoanalyse - analizirati i ispitati, istrarage-type spectrum - analizator žiti; razložiti spektra sa pamćenjem; ~, surface analyser - analizator (opt.); ~> - analizator čistoće površine; ~, flight - analizator leta (av.) vocoder - analizator vokodera analyses v. analysis analyzing - analiza, ispitivanje, razanalysis - analiza, rastavljanje; ispimatranje, posmatranje tivanje; <~, activation - aktiva- anaphoresis - anaforeza (kretanje u ciona analiza; ~, aerodinamical tečnosti suspendovanih čestica ka - aerodinamička analiza (av.); ~, anodi) (fiz., hem.) biochemical - biohemijska analiza; anastigmat - anastigmatično sočivo —•, chemical - hemijska analiza; (opt.) ~, combustion - analiza sagore- anastigmatic - anastigmatski (koji vanjem; analiza dima; ~, elemenkoriguje astigmatizam) (opt.); ~ tary - elementarna analiza; ~, lens - anastigmatično sočivo (opt.); fractional - frakciona analiza (u ~ yoke - anastigmatični jaram (el.) destilaciji); ~, grade - granulo- anastigmatism - anastigmatizam metrijska analiza (sitima); ~, grain(opt.) -size v. grade analysis; ~, gravi- anatase - anatas (jedan od tri primetric - gravimetrijska analiza; rodna kristalna oblika titamdiok—, polarographic - polarografska sida) (min.) analiza; ~, qualitative - kvalita- anchor - kotva, sidro; zidna zatega tivna analiza; ~, quantitative - anchorage - ukotvljavanje kvantitativna analiza; —•, screen v. anchoring - ukotvljenje (maS. ; ~ grade analysis; ~, sedimentation buoy - ankerski plovak (el.); ~ core - jezgro ankera, jezgro kotve - analiza sedimentacijom; ~, spec(el.); •—- gap - razmak na jezgru, tral - spektralna analiza; —, specprocep kotve (el.); ~ log - antrum v. spectral analysis; ~, kerski ležaj, ankersko postolje (el.); variance - disperziona, varijaciona ~ pole - zatezač, ankerski stub, analiza; ~, wet - analiza mokrim ankerski oslonac (el.); ~ radio putem (hem.); ~, X-ray - rendsonobuoy - zvučna radio-plutača; genografska analiza; ~, X-ray ~ ring - ankerski prsten (el.); crystal - rendgenostrukturna ana~ tower - ankerska kula (el.); liza ~ wire - ankerski provodnik, zaanalyst - analitičar, hemičar-laborant tezna žica (el.) analytical) - analitički; ~ che~ ancillary - potčinjen, podređen pomistry - analitička hernija (hem.) moćni; ~ circuit - službeno kolo, pomoćno kolo (tel.) analytic geometry - analitička geo~ metrija (mat.); ~ trigonometry andalusite - andaluzit (aluminijum-silikat) (min.) \ - analitička trigonometrija (mat.) Anderson bridge - Andersonov most analyzer - analizator (druga Nikolova (za merenje samoindukcije) (elA prizma kod polarizacije svetlosti ili andesine - andezin (mineral iz grupe druga meta kod polarizacije nukleplagioklasa) (min.) \ arnih čestica) (fiz.), ispitivač, ispitni Andok - vrsta visokokvalitetnih mauređaj; ~, autocorrelation ziva (thnl.) \ autokorelacioni analizator; ~,
anechoic •tiechoic - bez ehoa (odjeka), ugušeni (ak.) anelastic strain - neelastično istezanje (koje se ne ponaša po Huk-ovom zakonu) (fiz.) anelasticity of quartz - neelastičnost kvarca, unutrašnji gubici u kvarcu (kr.) anemometer - anemometar, vetromer, merač brzine vetra (meteor.) aneroid - suv, bez žive; koji ne sadrži tečnosti; aneroid, metalni barometar bez žive ili alkohola (meteor.); ~ barometer - aneroidni barometar (meteor.) aneroidograph - aneroidograf (aneroidni barometar s automatskim pisačem) (meteor.) anesthetic - anestetik, supstanca za anesteziju (med.) angel - parazitni radio-lokacioni signal; veštački reflektor za stvaranje lažnih signala; — echoes - eho od rojeva insekata (ak.) angle - ugao (mat.); ~, aerodynamic-of attack - aerodinamički napadni ugao (av.); ~, banking ugao viraža (av.); ~, bar - ugaonik; vezica, spojnica, prosta ugaona vezica; ~, bearer - ugaoni usmerivač (el.); ~ bistatic - dvopozicioni ugao (između predajnik-cilj i cilj); ~ characteristic - karakteristični ugao (av.); ~, cleat ugaonik za priključak; -~, climbing - ugao penjanja (av.); ~ cock s ugaona slavina (ma .); ~ connections - ugaone veze; ~ correlation - uglovna korelacija (fiz.); ~ data transmitter - davač ugaonog položaja (el.); ~, delay - ugao zakašnjavanja (av.); ~, diffraction - ugao difrakcije; ~, diving ugac obrušavanja (av.); ~, exterior - spoljni ugao (mat.); — fillet - ugaona letvica; ~ flange - ugaoni obod (maš.); ~, flight path - nagibni ugao putanje leta (av.); ~, glide - ugao planiranja (av.); ~, groove - ugao otvora žleba (zav.); ~, half-cone polovina ugla konusa; ~ hignes - ugaone šarke; ~ iron - ugaono
39
angle gvožđe (maš.); ~, jet flow - ugao mlaza (av.); ~, landing - ugao ateriranja (av.); ~, local Mach - lokalni Mahov ugao (av.); ~ mark - ugaona oznaka; ~ modulation - ugaona modulacija (fazna ili frekventna) (el.); ~, no-lift ugao nultog uzgona (av.); ~, obtuse - tupi ugao (mat.); ~ of advance - ugao prednjačenja (.not.) ; ~ of approach - prilazni ugao (mot.); ~^ of arrival - dolazni ugao (eha talasa); ~ of a sine wave - ugao sinusnog talasa, ugao sinusoide (cl.); ~ of aspect ugao pregleda, ugao posmatranja; - of attack of maximum lift - napadni ugao najvećeg uzgona (av.); ~ of beam - ugao snopa (el.); ~ of contact - ugao spoja (el.); ~ of convergence - ugao konvergencije (između smerova pod kojim dva oka vide predmet) (mat.); ~ of cut-off - ugao prekida (fiz.) ~ of deflection - ugao skretanja, ugao otklona (mtr.); ~ of departure - izlazni ugao (av.); ~ of depression - ugao depresije (između horizontale i smera koji ide od horizontale naniže) (mat.); ~ of descent - ugao silaska (av.); ~ of deviation - ugao devijacije između putanja upadajućeg i prelomljenog zraka svetlosti) (fiz.); •—• of diffraction - ugao difrakcije (između upadajućeg zraka svetlosti i difrakcionog snopa) (fiz.); ~ of dip - ugao nagiba (npr. magnetne igle) (fiz.), zakosni ugao (maš.); ~ of displacement ugao pomeranja; ~ of divergence - ugao razlaza, ugao divergencije (mat.); ~ of elevation - ugao elevacije (između horizonta i smera posmatranja) (voj., astr.); ~ of fall - ugao padanja (av.); ~ of friction - ugao trenja (maš.); ~ of groove - ugao žleba, ugao brazde (zav.); ~ of incidence upadni ugao (fiz.); ~ of inclination - nagibni ugao; ~ of lag ugao zaostajanja,' ugao zakašnjavanja (av., el.); ~ of lead - ugao prethođenja (av., el.); ~ of phase
angle angle lag - ugao faznog zaostajanja (el.); ~ of phase lead - ugao faznog prednjačenja (el.); ~ of polarization - polarizacioni ugao (fiz.); ~ of radiation - ugao zračenja, ugao ozračavanja (fiz.); ~ of reflection - ugao odbijanja (fiz.); ~ of refraction - ugao prelamanja (fiz.); ~ of retard - ugao kašnjenja, ugao odbijanja (fiz.); ~ of rotation - ugao rotacije (mat.), ugao okretanja spoja (zav.); ~ of scattering - ugao rasejanja (fiz.); ~ of sight - vidni ugao, ugao gađanja (voj.); ~ of slope - ugao nagiba (spoja) (zav.); ~ of Vee - ugao otvora žleba (zav.); ~ plug - ugaoni čep, savijeni čep (maš.); ~ ratio - trigonometriski odnos između strana trougla (mat.); ~ reflector - ugaoni reflektor (voj.); ~, rotor blade - ugao krilaca elise (av.); ~ slip, - ugao klizanja (av.); ~ sum theorem - teorema o zbiru uglova u trouglu (mat.); ~ tracking - ugaono praćenje (voj.); ~, wedge - ugao klina (av.) anglesite - anglezit, olovni vitriol (olovo-sulfat) (min.) angstrom - angstrem (mera za 8 dužinu u spektroskopiji) 1 = 108 cm angular - ugaoni, uglast, uglovni, ćoškast, rogljast, šiljat, angularni; ~ acceleration - ugaono ubrzanje (fiz.); ~, ball bearing - radioaksijalni kuglični ležaj (maš.); ~ correlation - ugaona korelacija (uzajamni odnos) (fiz.); ~ deflection - ugaoni otklon (fiz.); ~ deviations loss - gubitak usled ugaonog odstojanja (el.); ~ displacement - ugaono pomeranje (vektor promene ugaonog položaja) (mat.); ~ distance - ugaona daljina, ugaono rastojanje (mat.); ~ error - ugaona greška; ~ feed - koso postavljenje (maš.); ~ field - ugaono polje (el.); ~ jitter ugaona nestabilnost (el.); ~ lag - ugaono zaostajanje (el.); ~ length - ugaona dužina (mat.); ~ magnitude - veličina ugla (mat.);
40
aniline ~ misching - kosi zahvat (ozubljenje) ; ~ milling cutter - kupasto glodalo (maš.); ~ mirror - ugaono ogledalo; ~ momentum momenat količine kretanja, angularni momenat (fiz.); ~ motion - ugaono kretanje (oko čvrste ose, s konstantnim radijusom) (fiz.); ~ position encoder - ugaoni uređaj za kodiranje (el.); ~ rate ugaona brzina; ~ ratio - trigonometrijski odnos između strana trougla (mat.); ~ resolution - ugaona rezolucija, analize ugaonog izdvajanja; ~, scale - podeoni krug; ~ scanning rate - ugaona brzina brisanja (el.); ~ speed - ugaona brzina (promena ugla u jedinici vremena) (fiz.); ~ thread screw zavrtanj trougaone oštre loze (maš.); ~ velocity - ugaona brzina (kod periodičnog kretanja, frekvencija puta 2 JC) (fiz.); ~ width - ugaona širina (mat.)
anharmonic - neharmoničan, anharmoničan; nesinusoidni anhydride - anhidrid (oksid nastao od kiselina ili baza oduzimanjem vode) (hem.); ~, acid - anhidrid kiseline; ~, basic - anhidrid baze; ~, benzoic - anhidrid benzoeve kiseline; ~, carbonic - ugljen-dioksid; ~, chromic - anhidrid hromne kiseline, hrom-trioksid; ~, phosphoric - anhidrid fosforne kiseline, fosfor-pentoksid; ~, phosphorous - anhidrid fosforaste kiseline, fosfor-trioksid; ~, sulphuric - sumpor-trioksid; ~, sulphurous - sumpor-dioksid anhydrides - anhidridi (jedinjenja koja sa vodom daju kiseline) (hem.) •nhydrite - anhidrit, vrsta gipsa (bezvodni kalcijum-sulfata) (hem.) anhydrous - anhidrovan (koji ne sadrži kristalnu vodu), bezvodan, bez soka (hem.) anilides - anilidi (jedinjenja izvedena iz anilina zamenom vodonika aminogrupe organskim radikalom) (hem.) aniline - anilin, fenil-amin, po" lažna materija za proizvodnju lekova, boja itd. (hem.); ~ black -
aniline
41
anodization
zračenje) (fiz.); ~ radiation anilinsko crno (nastaje oksidacijom anihilaciono zračenje (fiz.); ~ anilina na samom valknu) (tek.); spectrum - anihilacioni spektar ~ inks - analinska mastila (rast(energetska raspodela anihilacionog vori organskih boja u raznim rastvazračenja) (fiz.) račima) (hem.); ~ oil - anilinsko ulje (frakcija katrana kamenog uglja annihilator - gasitelj (av.) koja sadrži pretežno anilin) (hem.); announce a call - najaviti razgovor (tel.) ~ point - anilinska tačka (služi za karakterisanje ulja. Odnosi se na annular - prstenast, kružni; ~ amnajnižu temperaturu pri kojoj se plifier - kružni pojačavač (ring-pojednake zapremine ulja i anilina jačavač) (el.); ~ circuit - kružno mešaju) (hem.) kolo (el.); ~ counter - prstenasti brojač (radioaktivnog zračenja) animal black - samleveni koštani (nukl.); ~ cross section - prsteugalj, životinjsko crnilo (hem.); nisti presek (maš.); ~ pivot ~ charcoal - životinjski ugalj prstenasto ležište (maš.); ~ slot (dobiven karbonizacijom organskih excitation - pobuda kroz kružni materija) (hem.); ~ oil - živootvor (el.); ~ window - kuržni tinjsko ulje (thnl.)i ~ wax prozor (el.) životinjski vosak (thnl.) annunciator - numerator (el.); ~, animating electrode - jonizaciona clock - kontaktni električni sat )el.) elektroda (el.) anion - anjon, negativno naelektrisan anođal - anodni (fiz.) jon u rastvoru (fiz., hem.) anode - anoda, pozitivni električn" aniseikon - fotoelektrični detektor pupol (fiz., eh); ~ arm - anodna kotina (el., thnl.) ruka (el.); ~ breakdown voltage anisentropic - neizotropan (mat.) - anodni prekidni napon, anodni anisidine - anizidini, aminoanzoli, napon paljenja (el.); ~ circuit metoksianilini anodno kolo (eh.); ~ connector anlsol - anizol, metil-fenil-etar (hem.) - anodni priključak (el.); ~, fuel anisomeric - anizomeran, koji nije - anoda gorivnog elementa; ~, izomeran (hem.) hole-and-slot - anoda multirezoanisotropic - anizotropan, neravnonatornog magnetrona tipa repameran (hem.); ~ cristal - anizootvor; ~ load - anodno opterećetropni kristal (s nejednakim osama) nje (eh.); ~ mud - anodni mulj (kr.) (nastaje pri elektrorafinaciji bakra) anisotropy - anizotropija (pojava kad (mil.); ~ ray - anodni zrak (fiz.); fizičke osobine zavise od pravca, ~ reactor - anodna prigušnica npr. kod nekih kristala) (els.); ~, rising-sun - anoda ankerite - ankerit (vrsta dolomita) multirezonatornog magnetrona tipa (min.) sunca; ~ screen - anodna rešetka annabergite - anabergit, nikleni cvet za ekranizaciju, anodni zastor (el.); (nikal-arsenat) (min.) ~ shield - anodni štitnik (les.); annaline - taloženi kalcijum-sulfat ~ slim, anode *nud - anodni mulj anneling - žarenje; ~ arch - meta(talog na anodi koji se stvara pri lurška peć; ~ bath - kupka za elektrolitičkoj rafinaciji metala) žarenje; ~ colour - boja žarenja; (mtl.); ~ strap (of a magnetron) ~ cycle - vreme žarenja; ~ - anodna petlja (magnetrona) (eh.) furnace - peć za žarenje; ~ oil kalioničko ulje; ~ process - pos- anodic - anodni; ~ oxidation anodna oksidacija (proces stvaranja tupak žarenja oksidnog filma na aluminijumu i annex - (pri)dodati, priključiti, prilakim legurama) (hem.) ložiti, prisajediniti annihilation - anhilacija (potpuno anodization - anodna oksidacija, anopretvaranje nuklearnih čestica u dizacija; ~, electrolytic - elek-
anođlzation
42
anodizadon trolitička anodizacija; ~, gaseous plasma - anodizacija u plazmi gasnog pražnjenja; ~, plasma anodizacija plazme anodizc - anodizovati, eloksirati, prekriti (elektrolitički) oksidnim filmom ar.odizing - anodizacija, anodna oksidacija metala (aluminijuma) (mtl.); ~ to value - doterivanje do određene vrednosti (npr. otpornika) anolyte - anolit, elektrolit anodnog prostora anomalous dispersion - anomalno raspršenje (fiz.); ~ propagation - anomalno rasprostiranje (el.); — pulse group - anomalna grupa impulsa (el.) anomaly - anomalija; ~, nuclear phase - fazna anomalija (radio-signala) izazvana nuklearnom eksplozijom; ~, phase - fazna anomalija (radio-signala); ~, prompt VLF phase - trenutna fazna anomalija na vrlo niskim frekvencijama; ~, sudden phase - brza (iznenadna) fazna anomalija (radio-signala) anorganic - neorganski anorthite - min. anortit (natrijum-kalrijum-alumosilikat) anorthoclase - anortoklas (minera^ iz grupe feldspata) (min.) answering - odgovor, odziv (telefonistkinje, pretplatnika) (tel.); ~ jack - odzivno gnezdo, odzivni džek (tel.); ~ key - odzivni ključ (tel.); ~ plug - odzivni čep (tel.) i ~ time - vreme odziva (tel.); ~ unit - odzivni komutator (tel.); antacid - koji neutralise kiselinu antagonistic spring - odbojna opruga, kontradelujuća opruga (maS.) ante-room - predsoblje antechamber - pretkomora, predsoblje, predvorje antenna - antena (rad.); ~, achromatic - ahromatična antena (sa konstantnim karakteristikama u granicama određenih opsega frekvencija); — area - antenska površina, aktivna površina antene (rd.); ~
antenna array - antenska rešetka, antenska zavesa (rad.); ~ assembly antenski uređaj, antenski komplet (rad.); ~, backfire - antena sa inverznim zračenjem; ~ beaming - usmerenost antene (rad.); ~, broadside log-periodic - logaritamska antena sa bočnim zračenjem; ~, cage - cilindrična antena; ~, Cassegrain (ian) - Kasegrenova antena; ~, circular loop - kružna ram-antena; ~, corrugated - talasasta antena; ~, corrugated-surface - mikrotalasasta antena sa talasastim zidom; ~ crosstalk antensko preslušavanje (rad.); ~, curtain - antenska zavesa (platno), ravna-plosnata antena (rad.); ~ cylindrical parabola - parabolično-cilindrična antena (sa ogledalom u obliku paraboličnog cilindra); ~, defocused - defokusirana antena; ~, DF v. direction-finder antenna; ~, direction-finder antena radio-goniometra; ~, dish - tip antene sa paraboličnim reflekrom; •~, displaced phase center - antena sa pomerenim faznim centrom; ~, endfire - longitudinalno usmerena antena; ~ equation jednačina antene (rad.) (mat.); ~, ferrite-rod - feritna štap-antena; ~, ferromagnetic loop - feromagnetna ram-antena; ~ field gain - antensko pojačalo polja (rad.); ~, Gregorian - Gregorijeva antena; ~, ground-based antena zemaljske stanice; ~ lobing mechanism - mehanizam za prebacivanje antene (rad.); ~, log-periodic - log-periodična antena; ~, LP v. log-periodic antenna marketable; ~, m'onopulse - antena jednoimpulsnog radio-lokatora; ~^, monopulse telemetry - antena jednoimpulsnog telemetrijskog sistema; ~ mounting - antenski izolator, antenska osnovaf rad.); —, multiple-beam - višesnopna antena; ~, nonreciprocal ferrite - nerecipročna feritna antena; — pattern recorder - registrator dijagrama usmerenosti antene (rad.); ~, phasing unit - jedinica za fazno
antenna podešavanje antene (rad.); ~, plasma - plazma antena; ~ position control - upravljanje položajem antene (rad.); ~ position indicator - pokazivač položaja antene (rad.); ~ power - snaga u anteni, predajna snaga antene (rad.); ~, radioastronomy - radio-astronomska antena; ~, radome - antena ugrađena u diclektrični omotač; —, reflectory - reflektor-antena; ~, reflex - reflektor-antena; ~, resonant endf ire - rezonantna podužno usmerena antena; ~ rod - antenski štap; ~ rotation switch - prekidač za okretanje antene (rad.); ~ rotator - mehanizam za okretanje antene (rad.); ~ scattering - antensko rasejanje (rad.); ~, short-backfire - zarubljena (skraćena) antena sa inverznim zračenjem; ~, spacecraft - antena kosmičkog broda; —•, space data acquisition - antena za dobijanje informacija o kosmičkim ciljevima; ~, space tracking - antena za praćenje kosmičkih ciljeva; ~ spinner - mehanizam za okretanje antene (rad.); ~, standard - standardna antena; ~, steerable - antena sa dirigovanim dijagramom usmerenosti; ~ structure - konstrukcija antene, struktura antene (rad.); ~, subsurface - podzemna antena, podvodna antena; ~, surface-wave - antena površinskih talasa; ~ switch - antenski prekidač, antenski komutator (rad.); ~ switching unit - sklop antenskog prekidača (rad.); ~ tilt switch - prekidač nagiba antene (rad.); ~ trailer - prikolica za antenu (rad.); ~ travelling wave - progresivni antenski talas (putujući talas u anteni) (rad.); . ~ tuning capacitor - kondenzator za podešavanje antene (rad.); ~ tuning inductor - kalem za podešavanje antene (rad.); ~ tuning unit - jedinica (stepen) za podešavanje antene (rad.); ~ turning motor - motor za okretanje antene (rad.); ~, waveguide slot - talasovodna antena sa otvorom; ~,
43
anti-aging
wire-grid lens - sočivasta mrežasta antena od žice antennafier - kombinacija antene i pojačivača antennaverter - kombinacija antene i pretvarača anthocyanins - antocijani (bojene materije biljaka i cveća, rastvorene u vodi, struktura glukozida) (hem.) anthopyllite - antofilit, rombični amfibol (amfibol sivosmede boje, metasilikat magnezijuma i gvozda) (min.) anthracene - hem. antracen (ciklični ugljovodonik); ~ phosphor - antracenski fosfor (hem.); ~, counter - scintilacioni brojač radioaktivnog zračenja sa antracenom (nukl.); ~ oil - antracensko ulje (frakcija katrana kamenog uglja koja ključa iznad 270°C; sadrži antracin) (hem.) anthracite - antracit, sjajan (kameni) ugalj (rud.); ~ coals - vrlo kaloričan antracitni ugalj (rud.) antrhraflavine - antraflavin (jedna antraflavinska boja) (hem.) Anthragen - vrsta vrlo postojanih boja za lakove (thnl.) anthranil - antranil (anhidrid antranilne kiseline; meduproizvod u proizvodnji indiga) (hem.) anthranilic acid - antranilna kiselina (o-amino benzoeva kiselina) (hem.) anthranol - gama-oksi antracen (hem.) anthraquinone - (hem.) antrahinon anthraquinone dyes - antrahinonske boje (grupa vrlo postojanih organskih boja) (thnl.) anthrasol - proizvod dobijen hemijskom obradom katrana (thnl.) anti-aging dopes - dodaci (aditivi) protiv starenja, za povećanje stabilnosti proizvoda; ~ dazzle light - osvetljenje koje ne zasenjuje (mot.); — dazzling screen zastor protiv zasenjivanja (mot.): ~ false release - uređaj za sprečavanje nepravilnog izbacivanja bombi (av.); •—• foam additive
anti-aging anti-aging - aditivi protiv stvaranja pene; ~ freeze - sredstvo za zaštitu od mraza; ~ freeze mixture - mešavina protiv smrzavanja (mot.); ~ icing - razdeljivač, razmrzivač (thnl.); ~ induction network telegrafski filter (tel.) anti-knock - nedetonirajući (met.); <—' compounds - antidetonatori (dobijaju se motornim gorivima) (mot.); ~ gasoline - benzin visokog oktanskog broja (otporan prema detonacijama) (hem., mot.); ~ substances - supstance koje se dodaju u benzin da spreče detonacije motora (npr. olovo tetraetil) (mot.); ~ value - otpornost prema detonaciji %mot.) antl parallel coupling - protivparalelni spoj (el.); ~ pick-up factor - faktor sigurnosti za nedelovanje (el.); ~ thrust - usmeren protiv pritiska (mot.); ~ vibration mounting - elastičan antivibracioni oslonac (mot.) antiaircraft director - uređaj za upravljanje protivavionskom vatrom (voj.); ~ fire control radar radar za upravljanje protivavionskom vatrom (el., voj.); ~ range finder - protivavionski daljinomer (av.) antialbumoses - antialbumoza (produkt razlaganja belančevina pod dejstvom enzima pepsina) (hem.) antianode - antianoda antibacklash-spring - opruga za kompenzaciju mrtvog hoda (maš.) antibarrelling - korekcija izobličenja polja antene (el.) anticapacitance switch - prekidač male kapacitivnosti (el.) anticatalyst - antikatalizator, katalitički otrov anticatode - antikatoda antichlor - natrijum-tiosulfat, fiksirna so ili drugo jedinjenje koje uklanja hipohlorit anticoagulant - sredtsvo za sprečavanje koagulacije, zgrušavanja anticoincidence - antikoincidencija (eh., fiz.); ~ counter - antikoincidentni brojač (dva ili više brojača
antijamming
44
radioaktivnosti povezani tako da ne registruju jednovremene impulse)
(fiz.)
anticollision radar - radar za izbegavanje sudara (av., el., pom.) anticontamination clothing - odeća za zaštitu od zagađenja radioaktivnim materijalom (nukl.) Anticorodal - aluminijumska legura sastava 1% Sn, 0,06% Mg, 0,06% Mn anticorosive - antikorozivan anticorrosive paint - protivkoroziona boja (thnl.) anticyclotron - anticiklotron, inverzni ciklotron antidirection finding - zaštita od radiogoniometrije (eh.) antidrag - protivvuča (av.) antielectron - antielektron, pozitron, pozitivni elektron (fiz.) antienzime - antienzim, antiferment antienzimes - antienzimi (antitela enzima koji neutrališu njihovo dejstvo) (hem.) antifading broadcast antenna antifeding predajna antena (rad.) antifebrine - antifebrin (acetanilid koji se upotrebljava kao antiseptik) (hem.) antiferroelectric - antiferoelektrik; antiferoelektrični; ~ crystal antiferoelektrični kristal (el.) (kr.) antiferromagnetic - antiferomagnetni, antiferomagnetični Antifoam A - sredstvo na bazi silikona za sprečavanje penušanja (thnl.) antiformin - rastvor natrijum-hipohlorita za bakteriološke svrhe (hem.) antifreezing agent - sredstvo protiv smrzavanja (mot.); ~ solution antifriz, rastvor za zaštitu od mraza (mot.) antifriction metal - protivtarni metal (mai.) antihalo - antirefleksni sloj kod fotomaterijala (fot.) antihum - prigušivač šuma (brujanja) (eh.) antijamming - zaštita od smetnji; neosetljiv (stabilan) na smetnje; ~ device unit - uređaj protiv smetnj.
antlmagneti c antimagnetic shield - magnetska zaštita, magnetski ekran (el.) antimater - antimaterija antimeson - antimezon (elementarna čestica) (fiz.) antimonial lead - prirodno olovo koje sadrži male količine antimona (min.) antimonate v. antimoniate antimonial - koji sadrži antimon antimoniate - antimoni jat, so antimonove kiseline antimoniated - sjedinjen sa antimonom antimoniates - antimonijati (soli antimonske kiseline) (hem.) antimonic - jedinjenje petovalentnog antimona antimonide - antimonid, jedinjenje antimona s metalom; ~ gallium - antimonid galijuma, galijum-antimonid antimonite - antimonit, stibnit (antimon-sulfid) (min.) antimonous - jedinjenje trovalentnog antimona antimony - antimon (hem. elemenat red. br. 51, simbol Sb); ~ alloys - legure antimona (u kojima antimon nije osnovni, ali je esencijalni sastojak, 20% Sb) (mil.); ~ berryllium source - antimon-berilijumski izvor (neutronskog zračenja) (fiz.); ~ black - antimonsko crnilo, fino sprašeni antimon (hem.); ~ gray - antimonit, ruda antimona (min.); ~ halides - halogenidi antimona (trifluorid, trihlorid itd.) (hem.); ~ hydrides - hidridi antimona (hem.); ~ needle - sirovi antimon; ~ orange - antimon trisulfid (pentasulfid) (hem.); ~ star - rafinirani antimon; ~ white - valentinit, antimonski cvet (min.) antimonyl - monovalentni radikal SbO (hem.) antineutrino - antineutrino (elementarna čestica) (fiz.) antineutron - antineutron (elementarna čestica) (fiz.) antinoise microphone - selektivni mikrofon, mikrofon zaštićen od smetnji (eh.) antinucleon - antinukleon (fiz.)
45
anvil
antiparasitic resistor - protivparazitni otpornik (el.) antiparticle - antičestica (fiz.) antiphase - protivfaza, suprotna faza (el.) andproton - antiproton, negativni proton (elementarna čestica) (fiz.) antipyr - trgovački naziv za rastvor formalina koji se upotrebljava za otvrdnjavanje želatina (fot.) Antipyrine - antipirin (fenil-dimetilpirazolin; upotrebljava se kao antipiretik) (hem.) antiquarian - standardna veličina hartije za crtanje 53" x 31" antiradar device - protivradarski uređaj (el., voj.) antirattle clip - nevibrirajući spoj, nevibrirajući zavrtanj (maš.) antiresonance - antirezonancija, rezonancija struja paralelnih rezonancija antirot - koji sprečava buđenje, truljenje antirust - koji sprečava rđanje antisensitizer - desenzibilizator antiseptic material - antiseptični materijal (med.) antisidetone - protivmesni, protiv bočnog tona (el.) antiskid - koji sprečava klizanje, klizno pomeranje antistatik - sredstvo koje sprečava elektrostatički naboj antisubmarine - protivpodmornička sredstva (pom.) antisurface vessel radar - radar za otkrivanje nadvodnih ciljeva (pom.) antitrypsin - antitripsin (antienzim koji se nalazi u krvi) (hem., biol.) antler - rog sa parošcima; jelenski rog; parožak antraquinone - antrakinon (polazna materija za dobijanje boja) (thnl.) anvil - nakovanj, donji radni kontakt ključa (maš.); ~ beak - rog nakovnja; ~ block - podloga nakovnja (maš.); ~ chisel - nakovanjski sekač (maš.); ~ cutter nakovanjsko sečivo (maš.); ~ plate - nakovanjska ravan (maš.); ~ stake - limarski nakovanj (maš.) ; ~ stand - podloga nakovnja (maš.);
apart
46
application
apart - sa odstojanjem od . . . , ras- apparatus - uređaj, pribor, aparat tavljeno mašina; ~, atomic beam - pribor apartment - etažni stan; ~ block za dobijanje atomskog snopa; ~ for protection against surges and - stambeni blok, kuća za iznajmljivaover cur rents - oprema za zaštitu nje; ~ house aerial - zajednička od prenapona i preopterećenja (el.); antena ~ for starting and control apatite - apatit (fosfat kalcijuma ) uređaji za pokretanje i upravljanje (min.) (el.); —, microhologram recorApco - niz rastvarača za industriju, ding - aparatura za zapisivanje miproizvedenih iz nafte (thnl.) kroholograma; *~ room - sala za aperiodic antenna - aperiodična anuređaje, aparatna sala (el.); ~, tena (rad.); ~ circuit - aperioschlieren - aparatura za fotogradično kolo (el.); ~ component fisanje metodom zasenčenja (Tepleof a short-circuit current rova metoda); ~, three to single aperiodična komponenta struje kratphase rotary welding - tromonokog spoja (el.); ~ dicharge fazni obrtni zavarivački pretvarač aperiodično pražnjenje; ~ e l e m e n t (zav.); ~ to measure or record - aperiodični organ (el.); ~ the time of arcing of a welding instrument - aperiodični aparat arc - uređaj za kontrolu vremena (el.); ~ phenomena - aperioelektričnog luka (zav.); ~, trimdična pojava (el.); ~ wave -anodize - aparatura za podešaprigušeni talas vanje otpora anodizacije aperture - otvor, okno, prozor, blenda (fot.); ~ antenna - antena apparent acceleration - prividno sa otvorom (rad.); ~, beam ubrzanje; ~ attenuation - priapertura snopa; ~, collecting vidno prigušenje; ~ density prijemna apertura (antene); ~ prividna gustina (thnl.); ~ energy compensation - aperturna korekmeter - brojilo prividne energije, cija viših frekvencija (el.); ~, voltampersatmetar (el.); ~ halfcoupled T-junction - T-veza sa -life - prividno poluvreme raspada; spojem preko otvora (el.); ~ ~ inductance - prividna indukcoupling - sprežnjak sa otvorom tivnost (el); ~ magnetism (el.); —, laser - apertura lasera; prividni magnetizam (el.); ~ ~, modulator - apertura modulaoutput - prividna izlazna snaga tora (svetla); ~, physical - fizička (el.); ~ (powder) density apertura (antene) gustina punjenja (el.) apertured-disk structure - kon- appearance potential - potencijal strukcija diska sa otvorima (el.) pojavljivanja (fiz.); ~ test spoljni pregled (mot.) apes; angle - ugao pri vrhu A.P.I, gravity - specifična težina Appleton layer - F.sloj jonosfere, API (mot.) Apltonov sloj (el.) apoatropine - apoatropin (alkaloid appliance - primena, upotreba, sredkoji se dobija iz atropina dehidracistvo, sprava, alat, oruđe, uređaj, jom) (hem.) raspored, aparat appliances - elektrouredaji za doapochromatic - apohromatičan maćinstvo apochromatic lens - apohromatično applicability - primenljivost, mosočivo (opt.) gućnost primene apomorphine - apomorfin (alkaloid koji se dobija iz morfina dehidraci- applicable - primenljiv, primenljivo jom) (hem.) application for a patent - prijava patenta; ~ of a force - primena apophyllite - min. apofilit (silikat sile; ~ to become a subscriber Ca i K sa određenim sadržajem - pretplatnička prijava (tel.) fluora)
applied chemistry
47
arc
applied chemistry - primenjena he- Aquaresin - guste, nesušive, u vodi mija; ~ shock - dodatni udar rastvorne tečnosti na bazi estara borne kiseline (hem.) (el.) approach - približiti se, prići; dola- aquarium reactor - bazen-reaktor (nukl.) zak (aviona u zonu aerodroma), prilaz, približavanje, metoda, prilaže- aquaseal - izolacioni materijal (el.) nje; —; integrated circuit - me- aquatic - vodeni toda integralnih kola; ~ light - aquation - hidratacija dolazno (prilazno) granično svetio, aquatron - elektrolitički prečistač vode granični svetlosni toranj (av.); ~ modal - razlaganje po karakteris- aqueduct - akvadukt tičnim tipovima oscilacija; ~ path aqueous - voden; ~, homogeneous reactor - homogeni reaktor kod - prilazni put (za pistu) (av.); <~, system - sistemski prilaz; —, team koga je gorivo u vodenom rastvoru (nukl.) - timska metoda (projektovanja) Ar - hemijski znak za argon (hem.) appropriate composition - pogodan arabic gum - gumarabika, arapska sastav guma (thnl.) approximation - aproksimacija, pri- arabinose - arabinoza (monosahabližavanje; ~, far-field - aproksiroza iz grupe pentoza) (hem.) macija dalekog polja; ~, Hankel arabitol - alkohol sa pet hidroksilnih - Hankelova aproksimacija; ~, HF grupa (hem.) visokofrekventna aproksimacija (kod arachis oil - ulje iz kikirikija (hem.) rasejanja elektromagnetnih talasa); aragonite - aragonit (ortorombični —, LF - niskofrekventna aproksioblik kalcijum-karbonata) (min.) macija (kod rasejanja elektromagnet- Arasan - sredstvo za dezinfekciju senih talasa); ~, QL - kvazilongitumena (agr.) dinalna aproksimacija; ~, QT - arbitrary - proizvoljan; ~ phasekvazitransverzalna aproksimacija; -angle power relay - relej snage ~, quasi-longitudinal - kvazis određenim uglom (el.) longitudinalna aproksimacija (kod prostiranja radio-talasa); ~, quasi- arbitron - elektronska metoda ocene kvaliteta TV programa -transverse - kvazi-transverzalna aproksimacija (kod prostiranja radio- arboriculture - gajenje drveća i šib-talasa); ~, Stirling - Stirlingova lja, nauka o gajenju drveća, šumaraproksimacija; <~, tangent - tanstvo (bot.) gentna aproksimacija; ~, WKB - arbutin - arbutin (vrsta glukozida kvazi-klasična aproksimacija, metoda (hem.) WKB (Vencel-Kramers-Briluenova) arc - luk, električni luk, duga; ~ apron - kecelja (zav.); ~, welding arrester - prigušivač luka, gasitelj - zavarivačka kecelja (zav.) luka (el.); ~ blow - skretanje električnog luka (zav.); ~ blow APS-I0M4 - trgovački naziv za leguru magnetic - magnetno skretanje sastava 2,1% Cr; 0,35% Mo; 0,35% električnog luka fzai>J; ~ cathode Al; 0,08% W - lučna katoda (el.); ~, crackling aqua fortis - koncentrisana azotna - pucketavi električni luk (zav.); kiselina (hem.) ~ drop - pad napona u luku (el.); aqua regia - carska voda (smeša sone ~ drop loss - gubici luka (el.); i azotne kiseline) ~, electrical characteristics of aquadag - akvadag (koloidna disperan - karakteristike električnog luka zija grafita u vodi; služi za podma(zav.); ~, erratic - nepravilan zivanje) električni luk (zav.); ~ extinguishing medium - materijal za aquamarine - akvamarin (varijetet berila plave boje) (min.) gašenje luka (zav.); ~ furnace -
48
arc
elektrolučna peć (el.); ~ gap lučni procep, lučni razmak (el.); ~, hard - tvrdi električni luk (zav.); ~, hoissing - zviždeći električni luk (zav.); ~, intermittent - isprekidani električni luk (zav.); ~ leakage power - izgubljena snaga luka (zav.); ~ length - dužina električnog luka (el., zav.); ~ length normal normalna dužina električnog luka (el., zav.); ~ long - dugi električni luk (zav.); ~, loss - gubitak u luku (el.); ~, metal-vapor duga u metalnim parama; ~ of the brake - kočna površina (mot.); ~ -over - pražnjenje preko luka (el.); ~, physical characteristics of an - fizičke osobine električnog luka (zav.); ~ plasma - jonska plazma (luka) (el.); ~ process (proces vezivanja vazdušnog azota prolaskom vazduha kroz električni luk) (hem.); ~ rectifier - lučni ispravljač, lučni ventil (el.); ~ resistance - otpor luka (el.); ~ resistant - otporan na luk (el.); ~ rotating - uzvitlani električni luk (zav.); ~ shield - zaštita od luka, prigušivač luka (el.); ~, short - kratki električni luk (zav.); <—,' soft - meki električni luk (zav.); ~, stable - stabilni luk (zav.); ~ striking the - paljenje električnog luka (zav.); ~ suppression - blokiranje luka rešetkama (el.); ~, tranquil - miran električni luk (zav.); ~, transmitter - varničar (predajnik) ~, (el.);~, unstable - nepostojani električni luk (zav.); ~ voltage - napon električnog luka (zav.); ~ voltage true - prvi napon električnog luka (zav.); ~ welding - elektrolučno zavarivanje (zav.); ~ welding alternator - alternator za elektrolučno zavarivanje (zav.); ~ welding bare wire - elektrolučno zavarivanje golom elektrodom (zav.); ~ welding carbon - elektrolučno zavarivanje ugljenom elektrodom (zav.); ~ welding controlled automatsko elektrolučno zavarivanje
arc (zav.); ~ welding controlled rate - automatsko zavarivanje sa regulisanjem napredovanja žice (zav.); ~ welding covered prekriveno elektrolučno zavarivanje (zav.); ~ welding electrode elektroda za elektrolučno zavarivanje (zav.); ~ welding equipment for - oprema za elektrolučno zavarivanje (zav.); <~ welding gas shielded - elektrolučno zavarivanje u zaštitnoj atmosferi (zav.); ~ welding gas shielded magnetic flux - elektrolučno zavarivanje elektrodom obloženom elektromagnetskim prahom (zav.); ~ welding generator - generator jednosmerne struje za zavarivanje (zav.); ~, welding generator constant voltage - generator za elektrolučno zavarivanje s konstantnim naponom (zav.); ~ welding generator with dropping characteristics generator za zavarivanje sa strmom karakteristikom (zav.); ~ welding inert-gas - elektrolučno zavarivanje u zaštitnom (inertnom) gasu (zav.); ~ welding inert-gas metal - elektrolučno zavarivanje u zaštitnoj atmosferi inertnog gasa topljivom elektrodom (zav.); ~ welding inert-gas tungsten elektrolučno zavarivanje u zaštitnoj atmosferi volframskom elektrodom (zav.); ~ welding manual ručno elektrolučno zavarivanje (zav.); ~ welding metal - elektrolučno zavarivanje topljivom elektrodom (zav.); ~ welding MIG - MIG zavarivanje (zav.); ~ welding open - elektrolučno zavarivanje u slobodnoj atmosferi (zav.); ~ welding process - način elektrolučnog zavarivanja (zav.); ~ welding self-adjusting - elektrolučno zavarivanje samopodešavanjem (zav.); ~ welding semi-automatic - poluautomatsko elektrolučno zavarivanje (zav.); ~ welding set - uređaj za elektrolučno zavarivanje (zav.); ~ welding submerged - zavarivanje pod zaštitnim slojem (zav.); ~ welding TIG - TIG zavarivanje (volframo-
•t.
49
argentite
vom elektrodom) (zav.); ~ wel- arditron - fotografska lampa, blic-lampa ding transformer - zavarivački transformator (zav.); ~ welding area - površina, oblast, teritorija; mesto; ~, blind v. shadow area; under water - podvodno elektrolu~, carrying - noseća površina čno zavarivanje (zav.); ~ welding (av.); ~, coherence - površina using a separate gas shield koherencije; ~, collecting - prielektrolučno zavarivanje u zaštitnoj jemna površina (prijemnika zračeatmosferi (zav.); ~ welding using čenja); ~, collector - površina non-consumable electrodes - elkolektora; ~, contact - kontaktna ektrolučno zavarivanje netopljivim oblast; površina kontakta; ~, efecelektrodama (zav.); ~ welding tive aperture - efektivna površina with coated electrodes - elektrootvora; ~ efficiency - površinska lučno zavarivanje obloženim elektroefikasnost (antene) (rad.); ~, emidama (zav.); ~ welding with tter - površina odašiljača; ~, flow covered electrodes - elektrolučno zavarivanje obloženim elektrodama - presek protoka (av.); ~, junction (zav.); ~ welding with deep - površina prelaza; ~, mesa - meza penetration electrodes - elektropovršina; ~ monitor - uređaj za lučno zavarivanje elektroda sa dukontrolu radioaktivnosti uže oblasti bokim prodiranjem (zav.); ~ (nukl.); ~ monitoring - ispitiwith control - regulisanje širine vanje (frekvencija) u određenom luka (zav.) reonu (el.); ~ of beam - presek snopa, presek mlaza (el.); — of arcade - arkada, hodnik na svodove, engagement - zahvatna površina otvor u obliku luka (arh.) (mai.); ~ of explosion - oblast arcatron - cev sa hladnom katodom (sfera) eksplozije; ~ of valve (za kontrolu snage), arkatron passage - presek otvora ventila arcback - povratni luk, povratno pa(maš.); ~ radar cross-section ljenje (el.); ~ indicator - indi(al) - radio-lokacioni poprečni prekator povratnog luka (el.) sek; ~, shadow - zona zatamnjearch brick - svodni kamen (grad.) nja, mrtva zona; ~, skip v. shadow Archimedean brace - burgija s area; ~, subsonic - podzvučna Arhimedovim zavrtnjem (mai.) oblast protoka (av.); ~, superarchitectural acoustics - arhiteksonic - nadzvučna oblast protoka tonska akustika (arh.) (av.); ~, target echoing - poparchway - hodnik na svodove (arh.) rečni presek povratnog rasejanja; arcing - iskrenje, varničenje; proboj, ~, wing - površina krila (av.) dejstvo luka (zav.); ~ back areal coordinates - površinske koorpovraćaj luka (el.); ~ time - vredinate (mat.) me elektrolučnog zavarivanja (zav.); ~ time factor - faktor vremena arecaine - arecain, alkaloid koji se dobija iz jedne vrste palme (hem.) zavarivanja električnim lukom (zav.); ~ tips - kontakti iz kojih areometer - areometar, sprava za merenje gustine ili specifične težine izbija luk (el.) tečnosti (fiz.) Arcolloy - arkoloj, nemagnetična Fe legura, sastava 12-16% Cr, 0,12% areopyknometer - areopiknometar, sprava za merenje gustine tečnosti C, 0,5% Mn, 0,025% F, 0,025% S i 035% Si (hem.) arcotron - elektrovakuumski uređaj argentic - srebrn; ~ oxyde - oksid sa unutrašnjom kontrolnom eleksrebra trodom argentiferous - koji sadrži srebro, Ardil - sintetičko tekstilno vlakno izsrebronosni rađeno na bazi belančevine kikiri- argentite - argentit, srebrni blistavac, kija (tek.) srebro-sulfid 4 Recnlk
argentous argentous oryde - oksid srebra argilla - bela glina, kaolin (min.) argillaceous marl - glineni laporac (min.) arginine - arginin (esencijalna aminokiselina) argol - vinski kamen, kiseli kalijum-tartarat (hem.) argon - hemijski elemenat argon, redni broj 18, simbol Ar; —; rectifier - argonski ispravljač (el.) argostron - argostron, stroboskopska cev argument - argument (mat.) argus - operacija „argus" arid - suv, bez vlage, neplodan (agr.) aristogen - koncentrisani razvijač na bazi hidrohinona (hem.) arithmetic unit - aritmetički organ (računske mašine) (el.) ark - sanduk, kovčeg, škrinja arm - ruka, ručica, ručka; konzola; grana, deo, krilo (semafora); krak; ~ chair - stolica sa naslonima za ruke, stolica sa ručkama (ili priručjem), naslonjača, fotelja (maš.); ~ extension bracket - dodatak, dodatna ručica, produžna ručica (maš.); — north-south - krak krsta sever-jug (radio-teleskopa); ~ of a network - grana mreže, grana četvoropola (el.); ~ of lever krak poluge (maš.); —, pickup zvučna glava, ručica snimača zvuka; ~, stereotone - stereotonska glava; ~, tone v. pickup arm armature - armatura, jaram, kotva, oklop, obloga; ~ coil - kalem kotve (el.); ~, copper - bakarna obloga kotve (el.); ~ core - jezgro kotve (el.); ~ field - polje kotve (el.); ~ flux - fluks kotve (el.); ~ gap - međugvožđe kotve (el.); ~ reaction - reakcija armature, reakcija kotve (el.); ~ winding - namot jarma, namot armature (el.) Armids - proizvodi na bazi visoko molekularnih kiselinskih amida (za industriju tekstila, plastičnih masa i dr.)
50
array
armored cable - armirani kabl, oklopljeni kabl armoring - oklop, armiranje, oklopljivanje (el.); ~ tape - traka za oklopljavanje, traka za armiranje (el.); ~ wire - žica za oklopljavanje, žica za armiranje (el.) armour plate - specijalan čelik za oklope ratnih brodova (mil.) armoured concrete - armirani beton (pad.); ~ flexible hose - oklopljeno crevo (zav.) armouring of a cable - kablovska armatura (el.) Armstrong circuit - Armstrongovo kolo (kolo povratne sprege) (el.) Arneels - plastifikator (omekšivači) za industriju plastičnih materija (thnl.) r Arnel - sintetičko tekstilno vlakno na bazi triacetata celuloze (tek.) Arnold's test - dokazivanje disirćetne kiseline u urinu (hem.) aromatic - mirisan, aromatičan (hem.); ~ acids - aromatske kiseline (kod kojih je karboksilna grupa vezana za aril-radikal) (hem.); ~ alcohols - aromatični alkoholi (hem.); ~ compounds - aromatična jedinjenja (derivati benzola) (hem.); ~ nucleus - benzolovo jezgro (karakteristično za sva aromatična organska jedinjenja) (hem.); around - okolo, unaokolo, kružno, u svim (raznim) pravcima; ~ -the-clock service - danonoćna služba (tel.) arrange - urediti, namestiti, grupisati, razvrstati, postrojiti, rasporediti, udesiti, spremiti, prirediti, preudesiti, prilagoditi, podesiti, preurediti arrangement - priprema zavarivanja; uređaj, razmeštaj, poredak; plan; ~ of rivets - raspored zakivaka (maš.); <~ of wires - razmeštaj provodnika (žice) (el.) array - rešetka, (antenska) multivibraciona usmerena antena; red, poredak; matrica; —, adaptive adaptaciona antenska rešetka; ~, amplitude tapered antenna antenska rešetka sa opadanjem raspodele amplituda; ~, beđspring v.
array
51
artic
billboard array; ~, billboard - arsenica - arsen (hem. elemenat, red. br. 33, simbol As) (hem.); ~ acid sinfazna višedipolna antena; ~, - arsenska kiselina (hem.); ~, black electronically scanned - antena - crni arsen, beta-arsen; ~, butter sa elektronskim skaniranjem; ~ of - arsen-trihlorid; ~, ruby factor - koeficijent rešetke (el.)i arsen-disulfid; ~, vitreous white —, feed point - tačka napajanja rešetke (el.); —, log-periodic - staklasti anhidrid arsenaste kiselog-periodična antenska rešetka; ~, line; ~, white - beli arsen; ~, log-periodic helical dipole yellow - auripigment, arsen-sulfid antenska rešetka od log-periodičnih arsenical - materijal koji sadrži arspiralnih elemenata; ~ 3 LP v. sen (hem.); ~ anhydride - arsen log-periodic array ; ~ , mattress pentoksid, anhidrid arsenove kisev. billboard array; ~, nomtniline (hem.); ~ copper - bakar sa formly spaced v. unequally spa0,6% arsena (mtl.); ~ halides ced (element) array ; ~ , phased halogenidi arsena (npr. arsen-triplanar - fazna planarna antenska hlorid, pentahlorid, tibromid); ~ rešetka; ~, Routh's - Rausova tabimpurity atom - arsenikov atom lica; ~, self-phasing - samofazinečistoće (u poluprovodniku) (fiz.); rajuća antenska rešetka; ~, solar ~ red (ruby) - arsen-disulfid, mineral realgar (min.); ~ yellow - sunčana baterija, solarna baterija; - arsen-trisulfid, mineral auripig~ solid-state detector - komment (min.) plet detektora na bazi čvrstog stanja; ~, synthetic aperture - rešetka sa arsenide - arsenid (jedinjenje arsena sa metalom) (hem.); ~ gallium sintetskim otvorima; <~, transducer - rešetka pretvarača, antena - arsenid galijuma, galijum-arsenid hidrolokatora; ~, trapezoidal arsenious - arsenast, jedinjenje trolooth log-periodic - logo-periovalentnog arsena; ~ acid - arsedična antena sa trapezoidnim zunasta kiselina (hem.) bima; ~, unequally spaced (ele- arsenites - arseniti, soli arsenaste ment) - antenska rešetka sa nekiseline (hem.) ekvidistantnim elementima; ~, uni- arsenium v. arsenic form (ly) spaced - antenska re- arsenobenzene - arsenobenzol šetka sa ekvidistantnim elemen- arsenolite - arsen-trioksid, ruda artima sena (min.) arrest - zaustaviti, sprečiti, zadržati; arsenopyrite - arsenopirit (mineral arsena i gvozda) (min.) usporiti, ukočiti; zatvoriti; zapor arrester - od vodnik; odvodnik gro- arsenous v. arsenious mobrana; osigurač od prenapona, arsinate - arsinat, so arsinove kiseline prenaponska zaštita (el.); ~, catch (hem.) - zaustavljač, vadičep, veza skaka- arsine - arsin (otrovan gas) (hem.) vica, kvaka (maš.) arsonium - arsonijum (radikal) arresting lever - poluga za zaustav- art - umetnost;^tehnika; veština; ljanje (maš.) struka; ~ (card) board - karton arrestment - zaustavljanje, kočenje za reprodukciju umetničkih dela; arrestor - osigurač (zav.); —•, ~ foundry - livnica umetničkih flash-back - osigurač protiv ekspredmeta; ~ of building - zgraplozije (zav.); darstvo; ~ of navigation - nautika; ~ paper - kunstdruk-papir; arrival curve - kriva porasta struje na kraju kabla (el.); ~ time - skates-cipele (pl.) zaumetničko vreme dolaska (sbr.) klizanje; ~ skating - umetničko arrow-headed - strelast (av.) klizanje na ledu arsenate - arsenat, so arsenske kise- artic - metil-hlorid (rashladno sredline stvo za frižidere) (thnl.)
articulated coupling articulated coupling - zglobni spoj (maS.); ~, shaft - člankasto vratilo (mal.) articulation testing - ispitivanje na artikulaciju artificial antenna - veštačka antena, ekvivalentna antena (rad.); ~ delay line - veštačka linija za kašnjenje (eh.); ~ dielectric - veštački dielektrik (el.2; ~ error signal - veštački signal razdešavanja (el.); ~ fuel - veštačko gorivo (thnl.); <—- ground - veštačko uzemljenje (el.); ~ horizon veštački horizont (navig.); ~ isotope - veštački izotop (obično radioaktivni) (fiz.); ~ light - veštačka svetlost (el.) ; ~ lighting - veštačko osvetljenje (el.); ~ load veštačko opterećenje (el.); <~ magnet - veštački magnet (el.); <~ manure - veštačko dubrivo (agr.); ~ mouth - veštačka usta (el.); ~ parchment - biljni pergament (thnl.) ; ~ radioactivity - veštačka radioaktivnost (fiz.); ~ silk - veštačka svila (teks.); ~ transmutation - veštačka transmutacija (veštačko pretvaranje elemenata u element) (fiz.); ~ ventilation veštačko provetravanje (mat.); ~ voice - veštački glas (el.) aryl - aril (monovalentni aromatični radikal); ~ arsinic acid - arilarsinska kiselina (hem.) As - hemijski znak za arsen (hem.) as cast - sirovo izliven (mtl.), u sirovom stanju; ~ welded - šav bez obrade, sirov šav (zav.) asbestos - azbest (grupa vlaknastih minerala, poglavito magnezijum-silikati) (min.); ~ apron - azbestna kecelja; ~ board - azbestna (lepenka), karton; ~ canvas •)- azbestno platno; —carpet - azbestni zastirač; ~ cement - azbestni cement; ~ cement board - azbestno-cementna lepenka; ~ cement sheting - azbestno-cementna ploča; ~ clothing - azbestno odelo; ~ cord - azbestni gajtan; ~ electrical insulation paper azbestno-izolacioni papir; ~ felt - azbestni karton; ~ fibre - az-
52
askew
bestno vlakno; ~ fire proof suit - vatrostalno odelo; ~ gasket azbestna zaptivka; ~ gloves - azbestne rukavice (pl.); ~ graphet gasket - azbestno-grafitni zaptivni prsten; ~ joint - azbestna zaptivka; ~ layer - azbestni međusloj (zaptivni); ~ lumber - azbestno-cementna lepenka; ~ millbroad - azbestna lepenka, karton; ~ packing - azbestna zaptivka; ~ screem - azbestni zastor, azbestni ekran; ~ sheet - azbestna ploča; ~ shingle - azbestno-cementni škriljac; ~ slate - azbestni škriljac; ~ textile - azbestno vlakno; ~ wallboard - azbestna (građevinska) ploča; ~ washer azbestna zaptivka; ~ wire gauze - azbestna žičana mreža; ~, wool - azbestna vuna; ~ yarn - azbestno vlakno asbolane (asbolite) - jedan oblik mangan-dioksida (koji sadrži do 32% kobalt oksida) (min.) Ascarite - smesa azbesta i natrijum-hidroksida za apsorpciju ugljen-dioksida (thnl.) ascension - penjanje, uzlaženje, uzlazak, uspinjanje (av.) ascent - uzgon (av.); ~, angle of - ugao uzgona (av.) ash - pepeo; jasen; ~, ammonia amonijačna soda; ~, bone - koštani pepeo; ~, caustic - kalcinirana soda sa dodatim hidroksidom; ~ light soda - soda dobivena amonijačnim procesom; — soda kalcinirana soda; ~ volcanic vulkanski pepeo; ~ white soda - kalcinirana soda koja ne sadrži oksida gvozda; ~ yellow soda kalcinirana soda sa primesom oksida gvozda; ~, zine - cink-soda ash-free - bez pepela ashlar - tesanik (kamen), kamena kocka (grad.) askarel - sintetički elektroizolacioni materijali koji pod uticajem varnica daju samo neeksplozivne gasove (el.) askew - (na)krivo, nahereno; sa strane, u stranu
aslope aslope - nagnuto, strmo, nizbrdito, koso, poprečno asparagine - asparagin (jedna amino kiselina) (hem.) aspatron - prenosni atomski elemenataspect - aspekt, vid; položaj (signala); pokazivanje (uređaja); ugao; —, approach v. target aspect; ~, ratio - veličina kadra (u televiziji), format slike (TV); ~, target ugao osmatranja cilja aspen - jasika (hot.) asperity - oštrina, reskost, grubost (zvuka) asphalt - asfalt (prirodnog porekla ili produkt destilacije kamenog uglja ili nafte); asfaltirati; ~ paint asfaltna boja (rastvor asfalta sa dodacima ili bez dodataka) (thnl.) asphaltene - asfalten (thnl.) asphaltum v. asphalt aspidospermine - aspidospermin (jedan alkaloid) (hem.) aspiration - usisavanje aspirator - usisivač, aspirator (el.) assay - analiza, ispitivanje, proba; analizirati, ispitivati; uzorak za analizu, ogled; ~ balance - precizna analitička vaga (hem.); ~, blank - šlepa proba; ~, crucible - proba u tiglu; ~, dry - suva proba; ~ isotopic - izotopska proba (primenom radioaktivnih indikatora) assayer - analitičar assaying - analiza assemble - skupljati assembler - asembler assembling - sklapanje assembly - uređaj, skup, skupina; skupština, zbor; grupa, komplet; montaža; blok; šema; celina; ~ board - komplet štampanih ploča; ~ drawing - skupni crtež (montažni) (maš.); ~, printed circuit - komplet štampanih kola; ~, printed-component - štampano kolo sa dodatnim diskretnim elementima; ~, printed-wiring v. printed component assembly; ~» welded - zavarena konstrukcija (zav.) assign - dodeliti, odrediti, dati, pripisati ; ~3 a trunk - naznačiti spojnu liniju, odrediti spojnu liniju (el.)
53
ASTM-CFR
assigned frequency - određena, propisana učestanost (frekvencija) (el.) assignment - raspodela, prenos, dodeljivanje, zadatak; ~, frequency - raspodela frekvencija; -—•, key pozivni ključ (tel.); ~, switch delitelj poziva (redosled) (tel.) assistor - elemenat sa dipolarnim negativnim otporom, asistor associated corpuscular emission prateća emisija čestice (fiz.) association - društvo, udruženje, asocijacija assort - sortirati, odabirati, prebirati, rasporediti, rasporediti u grupe (ili vrste), razvrstati, svrstati, klasifikovati assumption - pretpostavka assurance - osiguranje, garancija; ~, product - garancija kvaliteta proizvoda assymetric double Vee groove nesimetrični X-šav (zav.) assymetrical heterostatic circuit nesimetrična heterostatička sprega (el.) astable circuit - nestabilno kolo (el.); ~ multivibrator - nestabilni multivibrator (el.) astatic coil - astatički kalem (el.); ~ couple - astatička parica (el.); ~ element - astatički organ (el.); ~ instrument - astatički aparat (el.) astatine - astat (radioaktivni veštački hem. elemenat, red. br. 85, simbol At) asteria - asteria, (dragi kamen koji na preseku pokazuje šestokraku ili dvanaestokraku zvezdu) (min.) asterism - asterizam (pojava kod ne kih minerala da na presecima pokazuju zvezde) astigmatic - astigmatičan (opt.); ~ ler.s - astigmatično sočivo (opt.) astigmatism - astigmatizam (nedostatak sočiva koji u žiži daje crte umesto tačaka) (opt.); ~, control - kompenzacija astigmatizma (kod radara) (el.) ASTM-CFR engine - ASTM-CFR standardni motori za merenje oktanskog broja benzina ASTM (Ame-
ASTM-CFR
54
•tom
tenkova (otporna prema oksidujuASTM-CFR ćim kiselinama) (thnl.) rican Society for Testing and Materials); ~ gum test - određivanje atmolysis - odvajanje gasova na ospostojećih smola u benzinu po pronovu razlike u brzini difuzije kroz pisima ASTM; ~ melting point poroznu sredinu (hem.) atmometer - atmometar, merač pri- tačka topljenja po ASTM tiska (av.) Astracel - postojane boje za acetatnu atmosphere - atmosfera; gasna sresvilu (tek.) dina; atmosfera (atm.) (jedinica astringent - koji steže (ili skuplja), pritiska = 101 325 Pa); ~, con• stežljiv, stiskav (tek.) trolled - kontrolisana atmosfera astrionics - kosmička elektronika (meteor.); ~, earth - Zemljina astroballistic - astrobalistički (av.) atmosfera (meteor.); ~, electron astrodynamics - astrodinamika (av.) astronomy - astronomija; ~, rocket - elektronski oblak; ~, higher gornja atmosfera (meteor.); —, - raketna astronomija (av.) hydrogen - atmosfera vodonika ASV radar (air-to-surface radar) (hem.); ~, international stan- avionski radar za ispitivanje mordard - međunarodna standardna ske površine (av., el.) atmosfera (meteor.); ~, low denasymmetric fission - nesimetrična sity - razrađena atmosfera (meteor.); fisija (fiz.)i ~ sideband trans~, lower - donja atmosfera (meteor, mission - emisija sa nesimetričnim av.); ~, NACA standard - stanbočnim opsezima (nesimetrična SB dardna atmosfera NACA (av.); predaja) (el.); ~ synthesis - sin~, protective - zaštitna atmosfera, teza optički aktivnih jedinjenja iz atmosfera zaštitnog gasa; ~, rareracemskih smesa (hem.) fied - razrađena atmosfera; ~, asymmetrical - nesimetričan, asireducting - redukujuća atmosfera metričan; ~ network - nesimet(hem., mil.); ~, solar - atmosfera rična mreža (el.); ~ obstacle Sunca; ~, standard - normalna nesimetrična prepreka (el.) (fizička) atmosfera; ~, tenous asymmetry - asimetrija, nesimetrija razređena atmosfera; ~, upper ~, configurational - asimetrija gornja atmosfera oblika (mat.) asynchronous - asinhroni (el.); ~ atmospheric - atmosferni, atmosferski; ~ disturbances - atmoscondenser - asinhroni kondenzator ferske smetnje, poremećaji (el.); (el.); ~ impedance - asinhrona ~ duet - atmosferski talasoproimpedanca (el.); ~ motor - asinvodni sloj, atmosferski talasovod hroni motor (el.); ~ multiplexing (el.); ~ fall-out - atmosferski - asinhrono kombinovanje signala talog (meteor.); ~ inhomogenity (el.); ~ spark gap - asinhroni varničar (el.) - atmosferska nehomogenost (el.); ~ noise - atmosferski šum, atmosAT-cut crystal - AT rezan kristal ferska smetnja (el.); ~ radio (piezo kristal kvarca rezan pod 35° wave-atmo-sferski radiotalas (rad.) prema osi Z) (el., thnl.) atacamite - atakamit (oksihlorid atmospherics - atmosferska pražnjenja, atmosferske smetnje, atmosbakra) (min.) ferici; ~, click-type - atmosferske Aterite - aterit, legura sastava 47— smetnje prekidnog tipa —68% Cu, 17— 38% Zn, 10—14% Ni, 1,5—19% Fe, 0,16—2,2% Mn atom - atom (najsitniji delić elementa); ~ acceptor - atom-akathermanous - neproziran za infraceptor; ~, bound - vezani atom; crveno zračenje ~, daughter - atom-potomak (kod atlas - standardna veličina hartije za radioaktivnog raspada); ~, decayed crtanje 26" x 34" - atom koji se raspao (radioaktivno); Atlastavon - plastična masa vinilskog ~ donor - atom-donor (donator); tipa za zaštitno oblaganje čeličnih
atom ~, excited - pobuđeni (ekscitirani) atom; ~, fissionable - fisibilni atom (podložan fisiji); ~, fissioned atom pretrpeo fisiju; ~, gramme)-gram-atom; ~, heavy - teški atom; ~, impurity - atom nečistoće; ~, ionized - jonizovani atom; ~, labelled - markirani (obeleženi), označeni atom; ~, laser - atom aktivne materije lasera; ~, light - laki atom; ~, mesonic - mezonski atom, mezoatom; ~, neutral - neutralni atom; ~ parent - atom-roditelj (kod radioaktivnog raspada); ~, radioactive - radioaktivni atom; —, recil atom uzmaka; ~, selected - odabrani atom; ~ site - mesto atoma (u kristalnoj rešeci) (fiz.); ~, smashing v. nuclear transformator (fiz.); — stability stabilnost, postojanost atoma (fiz.); ~, tagged v. labelled atom; ~, target - atom mete (kod ozračivanj); ~, tracer - atom obeleživač atomic absorption - atomska apsorpcija (fiz.); ~ beam - atomski snop (fiz.); ~ blast - atomska (nuklearna) eksplozija (nukl.); ~ bond - kovalentna (homeopolarna) veza (u molekulu) (hem.); ~ burst - atomska (nuklearna) eksplozija (nukl.); ~ charge - naelektrisanje atoma (fiz.); ~ collision - atomski sudar (fiz.); ~ configuration - atomska konfiguracija (prostorni raspored atoma) (fiz., hem); — constant - atomska konstanta (fiz.); ~ cross section - atomski presek (fiz.); ~ diameter prečnik atoma (fiz.); ~ displacement - pomeranje atoma (u kristalnoj rešetki) (fiz.); ~ energy atomska (nuklearna) energija (nukl.); ~ excitation - atomska ekscitacija (pobuđivanje atoma) (fiz.); ~ field - atomsko polje (delovanje atomskih sila) (fiz.); ~ fireball - ognjena lopta nastala posle atomske eksplozije (nukl.); ~ furnace - atomska peć, nuklearni reaktor (nukl); ~ fusion atomska fuzija; ~ heat - atomska toplota (toplotni kapacitet jednog
55
atomic absorption gram-atoma) (fiz., hem.); ~ hydrogen - atomski vodonik (hem.); ~ -hydrogen welding - zavarivanje atomskim vodonikom (zav.); ~ interspace - atomski međuprostor (fiz.); ~ lattice - atomska (prostorna) rešetka (u kristalu) (fiz.); — level - atomski nivo (energetski nivo atoma) (fiz.); ~ link - atomska veza (kovalentna veza u molekulu) (hem.); ~ mass - masa jednog atoma (jedinica mase je 1/16 mase atoma kiseonikovog izotopa Oie); ~ model - atomski model (predstava o strukturi atoma) (fiz.); —' moment - atomski momenat (magnetski momenat atoma) (fiz.); ~ motion - kretanje atoma (fiz.); ~ nucleus - atomsko jezgro (fiz.); ~ number - redni broj atoma (broj elektrona u jednom atomu) (hem.); ~ orbital - orbitalna funkcija elektrona u atomu (fiz.); ~ physics - atomska fizika; ~ pile - nuklearni reaktor (nukl.); ~ plane — ravan u kojoj leže atomi u kristalnoj rešetki; avion na nuklearni pogon (fiz., nukl.); ~ plant - nuklearna elektrana za primenu i proizvodnju nuklearnih energija (nukl.); ~ power - atomska energija (nukl.); ~ propulsion atomska propulazija; v. nuclear propulsion (nukl.); ~ radiation - atomsko zračenje (fiz.); ~ radius - poluprečnik atoma (fiz.); ~ ratio - odnos količina atoma (fiz., hem.); ~ ray - atomski zrak (fiz.); ~ reactor - atomski reaktor (nukl.); ~ shell - atomska ljuska (elektronski omotač atoma) (fiz.); ~ shift - ato.nski pomak (fiz.); ~ space lattice - atomska prostorna rešetka (kristala) (fiz.); ~ spacing - međuatomsko rastojanje (fiz.); ~ spectrum - atomski spektar (karakteristično zračenje pobuđenih atoma) (fiz.); ~ state - energetsko stanje atoma (fiz.); ~ union - sjedinjavanje atoma (u molekule) (hem.); ~ unit - atomska jedinica (fiz.); ~ volume atomska zapremina (fiz.); ~ waste - atomski otpaci (obično neupotreb-
atomic absorption atomic absorption ljivi radioizotopi nastali fisijom); ~ wave function - talasna funkcija atoma (fiz.); ~ weapon - atomsko (nuklearno) oružje (nukl.); ~ weight - atomska težina (relativna težina jednog atoma prema atomu kiseonika koji ima atomsku težinu 16) (hem.) Atomichron - atomihron atomicity - valentnost; atomnost; baznost (hem.) atomics - atomska (nuklearna) tehnika atomism - atomizam, atomistika, atomistička teorija atomistics - atomistika, nauka o atomima (fiz.) atomization - raspršavanje; ~, pressure - pneumatičko raspršivanje (tečnosti) atomize - raspršiti; fino samleti atomized powder - atomizirani prah atomizer - raspršivač (tečnosti), brizgalica atomotron - tip generatora visokog napona Atoxyl - trgovački naziv za natrij umovu so p-amino-fenil arsinske kiseline (hem.) ATR box - antenski prebacivač, preklopnik kod radara (rad.) ATR tube - odvodnik blokiranja predajnika (kod radara) (rad.) atropamine - atropamin (jedan alkaloid) (hem.) atropine - atropin (alkaloid dobiven iz biljaka vrste Atropa) attachment - dopunski uređaj, pribor, ugradbena jedinica; ispust, naslon; prelazno zaobljenje; dopunski pribor; pričvršćivanje, ugradnja; ~, bali - sferični dodatak; ~, bavel gear hobbing - pribor za narezivanje konusnih zupčanika pužnim glodalom; ~, bevel grinding pribor za brušenje pod uglom, uređaj za ugaono brušenje; ~, buffing - pribor za poliranje; ~, circular milling - pribor za okruglo glodanje; ~ collar - podvezica (lamela) za pričvršćivanje; ~--, copying -
56
attachment pribor (uređaj) za kopiranje; ~, copy-milling - pribor za kopirno glodanje; ~, counting - pribor za brojanje; ~, cylindrical - pribor za obradu cilindričnih površina; ~, differential - diferencijal; ~, drilling - pribor za bušenje; ~, duplicating - pribor za kopiranje; ~, dust removing - uređaj za usisavanje prašine; ~, extra dopunski pribor; ~, face mili grinding - pribor za oštrenje čeonih glodala; ~, for fale grinding uređaj za ravno brušenje; ~, grinding - pribor za brušenje; ~, grinding-and-butting - pribor za brušenje i poliranje; ~, gripping - pribor za učvršćivanje; ~, heavy vertical milling - vertikalno glodalo za težak rad; ~, high-speed drilling - pribor (uređaj) za bušenje velikom brzinom; ~, hydraulic copying - hidraulični pribor za kopiranje; ~, indexing - podeoni uređaj; ~, internal - pribor za unutrašnju obradu; ~, internal grinding - pribor za unutrašnje brušenje; ~, lathe copying - pribor za profitnu obradu na strugu; ~, levelling - uređaj za održavanje horizontalnog položaja; ~ link članak za pričvršćivanje; ~, oil groove - pribor za prosecanje kanala za podmazivanje; ~, planer - uređaj na mašini za rendisanje; ~ 3 polygonal hole drilling - pribor za bušenje višeuglih otvora; ~, press scrap cutting - pribor za sečenje velikih otpadaka kod presovanja; ~, profiling - pribor za kopirno glodanje; <~, quartering pribor za struganje kolenastih vratila; ~, radius grinding - pribor za brušenje po radijusu; ~, radius turning - pribor za struganje po radijusu; — rail - šina za pričvršćivanje; ~, soldering pribor za lemljenje; ~ 3 spherical grinding - pribor za brušenje sfernih površina; ~, spherical turning - pribor za sferno struganje; ~ surface - oslona površina; ~, surface grinding - pribor za površinsko brušenje; ~, taper - uređaj
attachment
57
audio
u plazmenom sloju; ~ ratio dekrement slabljenja (nelogaritamski); ~, relaxation - relaksaciono slabljenje; ~, ultrasonic - apsorpcija ultrazvučnih talasa; •—<, wave slabljenje oscilacija attenuar - atenuator, oslabljivač, kutija za slabljenje; regulator pojačanja; delitelj, razdelnik; — fin apsorbujuća pločica oslabljivača (el.); ~, optical - optički atenuator; ~, rotary vane - obrtni polarizacioni atenuator attitude - položaj, položaj u prostoru (av.); ugao koji karakteriše položaj (u prostoru); ~, flight - režim leta, položaj aviona u letu (av.); ~, target - položaj cilja (mete) atto ato- (prefiks koji znači 10~18 deo) (a) attraction - privlačenje (fiz.); ~, gravitational - gravitaciono privlačenje (fiz.) Au - hemijski znak za zlato (hem.) audibility - čujnost (ak.) audible - čujan (ak.); ~ call zvučni poziv (ak., el.); ~ ringing signal - čujni signal zvonjenjem (el.); ~ test - proba zauzetosti (zvučnim signalom) (tel.) auđibleness - čujnost (ak.) audio - zvučni, čujni (ak.); ~ amplifier - ton-frekventni pojačavač, niskofrekventni pojačavač (el.); ~ channel take-off connection ~ grananje (veza) tonskog stepena (kod televizije) (TV); ~ disk gramofonska ploča; ~ fidelity control - regulator vernosti reprodukcije (eh.); ~ frequency peak limiter - amplitudski limiter ton-frekvencije (els.) ~ head - magnetofonska glava (eh.); ~ head aligning tape - traka za proveru magnetofonskih glava (eh.); ~ head demagnetizer - razmagnetivač magnetofonske glave (els.); - slabljenje akustičkog talasa; ~ ~ —noise meter — merač intenzipad - oslabljivač bez regulacije, neteta šuma (eh.); ~ operator regulisani oslabljivač (el.) ; ~ per ton-operator, mikser (eh.) ; •—• peak unit length - slabljenje po jedinici limiter - tonfrekventni ograničavao dužine, koeficijent slabljenja; ~, (els.) ; ~ signal - ton-signal (eh.); phonon - fononska apsorpcija; —•, ~ tape - magnetofonska traka plasma sheath - slabljenje signala
za koničnu obradu; ~, thread-cutting - pribor za narezivanje zavojnice; ~, thread-milling pribor za glodanje zavojnice; ~ universal milling - univerzalna glava za obradu glodanjem; ~, verifying - kontrolni uređaj; ~, wet grinding - pribor za mokro brušenje attack - napad, napad korozije; napadni ugao (av.); ~ aircraft taktički avion-lovac; ~ by vermin - napad štetočina; ~ course finder - određivač smera napada (av., el.) ; ~ fighter - taktički avion-lovac; ~ vektor - borbeni pravac attar - ružino ulje attendance - dežurstvo, posluživanje, prisustvovanje, prisustvo attendant - dežurni; telefonistkinja (tel.) attention signal - signal opreznosti, signal pažnje (tel.) attenuating - prigušeni (tel.) attenuation - slabljenje, oslabljenje, prigušenje (tel.); stenuacija, apsorpcija, upijanje; ~, band - opseg prigušenja (filtra) (el.); •~, bound electron - slabljenje (akustičkih talasa) na vezanim elektronima; ~ box - prigušivačka kutija (el.); ~ constant - konstanta slabljenja, koeficijent slabljenja (el.); ~ equalizer - izjednačivač slabljenja (el.); ~ equivalent - ekvivalent slabljenja (el.); ~, free carriers slabljenje (akustičkog talasa) na slobodnim nosačima; ~, impurity apsorpcija nečistoće; ~ in shock tube - prigušivanje u udarnoj cevi (av.); ~ in suppressed band slabljenje u nepropusnom opsegu frekvencije (el.); ~, lattice - apsorpcija na rešetki; ~ measurement - merenje slabljenja (el.); ~ network - oslabljivač. veštačka linija (el.); ~ of acoustic wave
•odio audio (els.) visual recorder - dijafon (els.) audiometer - audiometar (els.) audiomonitor - kontrolor zvuka (els.) audion - detektorska elektronska cev (els.) audiotron - auditron, vrsta triod e audit - uzajamna sličnost (npr. uređaja) audition - audicija, proba; opseg čujnih frekvencija (od 12—20.000 Hz) a uditory - čujni; slušni; auditorijum, slušaonica; sensation - čujni osećaj (ak.); ~ sensation area oblast čujnog osećaja (ak.); ~ test - ispitivanje čujnog osećaja (ak.) auger - drvodeljsko svrdlo (grad.) Auger effect - Augerov (Ožeov) efekat (fiz.); ~ shower - Augerov (Ožeov) pljusak (kosmičkih zraka)
(fiz.)
augite - augit- (mineral, jedan od glavnih sastojaka bazalta i gabroa) (min.) augites - augiti, (grupa piroksena sa aluminijumom i gvožđem) augmentor - povećalo aural - čujni, slušni, usni (ak.); ~ detection - detekcija na sluh (ak.); ~ masking - zvučno maskiranje čistog tona drugim zvukom (ak.); <~ nuli - prag čujnosti (ak.); ~ perception - čujnost, čujni osećaj (ak.); ~ radio range - radio-far sa zvučnom indikacijom, radio-far sa prijemom signala na sluh (els.); ~ responder - uređaj za zvučni odgovor (els.); ~ type beacon - radio-far sa zvučnom indikacijom (els.); ~ waring - zvučna opomena, zvučni alarm (predupredenje) auramine - auramin (žuta boja iz grupe azoboja) (hem.) auribromide - auribromid, bromaurat (hem.) auric - zlatonosan; koji sadrži trovalentno zlato
58
autodyne
aurichalcite - aurihalcit (bazični karbonat cinka i bakra) auriferous - pirit koji sadrži zlata (min.) aurine - aurin (pararozolna kiselina, predstavnik grupe boja) (hem.) aurora - polarna svetlost; '~ luminous - svetla polarna svetlost auryl - auril (radikal) austenite - austenit (čvrsti rastop u gvozdu) (mtl.)i ~ steels - austenitski čelici (kod kojih je gvožđe zadržano i na običnoj temperaturi) (mtl.) authorisation - autorizacija, raspodela, pridodeljivanje; ~, radio-frequency - raspodela frekventnog spektra auto plant - automatsko postrojenje auto-capacity coupling - autokapacitivna veza (el.) auto-compensated antenna - autokompenzovana antena, sa automatskom kompenzacijom (rad.) auto-manual telephone exchange - poluautomatska telefonsak centrala (tel.) auto-relay - translacioni relej (el.) auto-tracking - automatsko praćenje (cm.) auto-transformer - autotransformator (el.) autocar - automobil autocatalysis - autokataliza (kataliza neke reakcije produktima same reakcije) autochemogram - autohemogram (autoradiogram nastao kao posledica hemijske reakcije) (hem.) autoclave - autoklav (sud u kome se hemijske reakcije izvode pod povećanim pritiskom i temperaturom); obrađivati u autoklavu autocoalescence - autokoalescencija, samoslepljivanje autoconducdon - autokondukcija, samoprovodljivost (el.) autocorrelation - autokorelacija autođecomposition - spontano raspadanje autodin - (globalni) automatski cifrski sistem veza autodyne - autodin (eh.); — circuit - autodinsko kolo (eh.)
autoexcltation
59
autoexcltation - samopobuda, samopobudivanje (el.) autofermentation - spontana fermentacija autofocus radar projector - samofokusirajući radarski projektor (eh.) autoignition - samopaljenje (mot.) autoioaization - autojonizacija, samojonizacija automatic - automatski; ~ advance - automatska komanda paljenja (mot.); ~ air traffic control device - automatski uređaj za nadgledanje (upravljanje); nadzor saobraćaja (vazdušnog) (av.); ~ alarm - automatski alarmni uređaj (el.); ~ antenna pattern recorder - automatski registrator dijagrama usmerenosti antene (rad.); antenna position - automatsko upravljanje položajem antene (rad.); <~ arc welding - automatsko elektrolučno zavarivanje (zav.); ~ are welding machine - mašina za automatsko elektrolučno zavarivanje (zav.); ~ background control - automatska kontrola brujanja (el.); ~ balancing - automatsko balansiranje (uravnoteženje) (el.); ~ bass compensation - automatska kompenzacija niskih tonova (el.); -~ bias - automatski prednapon (el.); ~ break - automatski prekidač, uključenje (el.); ~ bridge - automatski (merni) most (el.); ~ brightness control - automatsko regulisanje svetlosne jačine (el.); ~ call distribution - automatska raspodela poziva (tel.); ~ check valve - osigurač visokog pritiska (zav.); ~ check valve (submerged)-vodeni osigurač visokog pritiska (zav.); ~ circuit breaker - automatski prekidač (el.); ~ control - automatska kontrola, automatsko upravljanje (mot.); ~ cutout - automatski prekidač (el.); ~ device to prevent the acetylene pressure dropping below atmospheric pressure - automatski sigurnosni uređaj za zatvaranje acetilena (zav.); ~ direction finder - automatski radio-goniometar (el.); ~ drop - automatski
automatic ventil, automatska klapna (el.); ~ exchange - automatska telefonska centrala (tel.); ~ fault signalling - automatska signalizacija oštećenja (kabla) (el.); ~ flight control automatsko upravljanje letom (eh., av.); ~ following - automatsko praćenje (av., eh.); ~- frequency control - automatska regulacija frekvencije (el.); — frequency correction - automatska korekcija (popravka) frekvencije (el.); ~ grain control - automatska regulacija pojačanja (el.); ~ gain stabilization - automatska stabilizacija pojačanja (el.); ~ gas generation - automatski pogon, automatska proizvodnja gasa (zav.); ~ generating plant - automatska genera torska centrala (el.); ~ grid bias - automatski rešetkin prednapon (eh.); ~ grinder - automat za brušenje; ~ halksawing machine - automat sa ramastom testerom; ~ handling equipment - uređaj za automatsko dodavanje obradaka; ~ nobbing machine - automat za odvalno glodanje; ~ holding device - uređaj za automatsko blokiranje (el.); ~ homing device - uređaj za automatsko traženje cilja; ~ homing head - glava za samonavodenje (rakete); ~ insertion - automatsko uključenje (pojačavača) (el.); ~ interrupter - automatski prekidač (el.); — landing - automatsko sletanje, automatsko prizemljenje (av., eh.); ~ load control - automatska kontrola opterećenja (maš., eh.); ~ machine equipment - automatska oprema mašine (struga) (ma!.); ~ message counting - automatsko izračunavanje dužine razgovora (tel.); ~ noise limiter - automatski ograničavač smetnji (el.); ~ paper winder - automatski mehanizam za namotavanju trake (eh.); ~ phase control system - automatski sistem za regulaciju faze (eh.); ~ range tracking - automatsko praćenje po daljini (eh.); ~ range unit - uređaj (stepen) za automatsko praćenje po daljini (eh.);
automatic automatic ~ reclosing - automatsko ponovno uključenje (el.); ~ record changer - automatski menjač ploča (eh.); ~ reporting - automatsko davanje podataka (eh.); ~ reset timer vremenski relej sa automatskim vraćanjem (eh.); ~ ringing - automatsko slanje poziva (pretplatnika) (tel.); ~ scan - automatski pregled (ispitivanje) (eh.); ~ scan ar.d follow - automatski pregled i praćenje (eh.) ; ~ search jammer - automatski prigušivač tražećeg radara (eh.); ~ sensitivity control - automatska regulacija osetljivosti (el.); ~ sequence - automatski redosled operacija (el.) ; ~ shutoff circuit - automatsko prekidno kolo (e/J; ~ signal trunk - spojna linija sa automatskim davanjem signala (pri uvlačenju čepa) (el.); ~ starter - automatski starter (el.); ~ switching - automatsko prebacivanje (el.); ~ tandem working - automatski tranzit (el.); ~ targer selection system - sutomatski izbor cilja (eh.); ~ time switch - automatski vremenski prekidač (el.); ~ timer - uređaj za automatsku komandu paljenja (mot.); ~ toll ticketing - automatsko stavljanje žiga (sbr.); ~ tone correction - automatska regulacija tona (rad.); ~ tracking - automatsko praćenje (eh.); ~ transfer equipment - automatski prednji uređaj (rad.); ~ transformer equipment - oprema automatskog transformatora (el); ~ tuning - automatsko podešavanje (rad.); ~ volume control - antifeding regulacija (el); ~ welding - automatsko zavarivanje (zav.J; ~ welding machines - mašine za automatsko zavarivanje (zav.) automation - automat autooxidation - samooksidacija, autooksidacija autopressuregram - autoradiogram nastao kao posledica pritiska (nukl.) autoradiograph - autoradiograf, autorendgenski snimak (med.)
60
auxiliary
autoradiography - autoradiografija (med.) autorotation - samoobrtanje, autorotacija (av.) autostabilizer - autostabilizator, uređaj za automatsku stabilizaciju autosyn - seisin (el.) autosynchronized oscillator - autosinhronizujući oscilator (el.) autotron - sistem upravljanja pomoću fotoelemenata autotune - samopodešavanje (el.) autovon - (globalni) automatski sistem telefonske veze autunite - autunit, otunit (uransk1 liskun) (min.) auxiliary - pomoćn(i)o, dodatn(i)o, dopunsk(i)o; *~ activator - pomoćni aktivator (el); ~ aerial pomoćna antena, rezervna antena; ~ air - dodatni vazduh; ~ attachment - pomoćni (dodatni) uređaj; ~ boiler - pomoćni kazan; ~ calling relay - rele poziva, pozivni relej; ~ carrier cable noseće (pomoćno) uže linije; ~ curcuit - pomoćna šema, pomoćno strujno kolo; ~ compass - kompas-dvojnik; <•-- condition - dopunski uslov; — device - pomoćni uređaj; ~ drive - sporedni pogon; ~ electrode - pomoćna elektroda; ~ engine - pomoćni motor; ~ equipment - dopunska (posebna) oprema; ~ fan - pomoćni ventilator; ~ fighting ships - lake (male) pomorske snage (pl.); ~ finder - pomoćni birač (el.); ~ head lamp - dopunski reflektor; ~ memory - spoljna (pomoćna) memorija; ~ motor - pomoćni motor; ~ part - rezervni deo; ~ pump - pomoćna pumpa; ~ scale - nonijus, pomoćna mera; ~ scale of graduation - pomoćna podela; ~ steam engine - pomoćna parna mašina; ~ switch - pomoćni (dopunski) prekidač; ~ take-off rocket unit - ubrzač starta rakete; ~ transformer regulation - regulacija dopunskim transformatorom; ~ tube - dopunska cev, dopunski cevovod; ~
auxillari valve - pomoćni ventil; ~ voltage - prednapon; ~- winding - pomoćni namot auxin - auksin (naziv za supstance koje ubrzavaju rast biljaka, biljni hormoni) (bot.) auxochromes - auksohromni (funkcionalne grupe jedne boje koje pojačavaju intenzitet) (hem.) availability - koeficijent spremnosti za rad; dostupnost, prilaznost available capacity - raspoloživi kapacitet (cl.); ~ line - slobodna linija (el.); ~ power - maksimalno moguća snaga, raspoloživa snaga (el.); ~ power efficiency - mogući stepen korisnog dejstva (snage) (el.) avalanche - lavina, proces lavine; ~ of electrons - lavina elektrona (obično kod kosmičkih zračenja) (fiz.); ~, optical - optička lavina; ~ type - lavinski tip, usovni tip (el.) avalanchin.g - proces stvaranja lavine aventurine quartz - aventurin kvare (sadrži inkluzije oksida gvozda) (min.) Aveonal - aveonal, aluminijumska legura sastava 3,9% Cu, 0,5% Ni, 0,5% Mg, 0,55% Si i 0,3% Fe average - prošek, srednja vrednost; usrednjenje; avarija (brod), prosečan(o), srednj(i)e; ~ absolute pulse amplitude - srednja apsolutna amplituda impulsa (eh.) ; ~ arc voltage - srednji napon luka (zav.); ~ car.dlepower - srednja sveca (opt.); ~ capacity - prosečni (srednji) kapacitet; ~ consumption - prosečna potrošnja; ~ cross section - prosečni (srednji) efikasni presek (fiz.); ~ density - srednja gustina (fiz.) ;~ensemble - skupno usrednjenje; ~ freight rate assessment-saopštenje o prosečnim cenama prevoza tankerima (skr. AFRA); ~ haul distance srednja udaljenost otpreme; ~ hourly earning - prosečna satnina; ~ life - srednje trajanje, prosečni život, srednji vek trajanja (fiz.);
61
avoidable noise ~ long-time-dugovremeno usrednjenje; ~ noise-factor - srednji faktor šuma (eh.)-, ~ pulse amplitude - srednja amplituda impulsa (eh.); ~ reading detector - detektor sa srednjim očitavanjem (eh.) ; ~ room conditions - prosečni sobni uslovi; ~ sample reprezentativna proba; ~ speed prosečnB brzina; ~ time - usrednjenje vremena; ~ value - prosečna vrednost (mat.); ~ value indicator - pokazatelj srednje vrednosti (el.); ~ voltage - srednji napon (el.)
averager - izravnjivač, usrednjivač (el) averaging network - simetrirajuća 5ema, usrednjivačka šema (el.); ~, rectifier - usrednjivački ispravljač (el) avert - odvratiti, skrenuti, sprečiti, otkloniti Avertin - trgovački naziv za tribrometil-alkohol (služi za anesteziju) (hem.) Avery test - optim na duboko izvlačenje, Eriksenova proba (na duboko izvlačenja lima) avgas - avionski benzin (av.) Avialite - avialit, legura bakra sa 9% Al i 1% Fe aviation - vazduhoplovstvo, avijacija ~, channel - kanal za aviovezu (av.) Avional D - aluminijumska legura sa 39% Cu, 0,5% Ni, 0,5% Mg, 0,55% Si, 0,3% Fe avionics - avijaciona elektronika (av.) >,avis d'appel" call -zakazivanje međunarodnog razgovora sa pozivom na mesto razgovora (tel.) Avogardo's constant - Avogadrov broj (broj molekula u jednom gram-molekulu (hem.); ~ hypothesis - Avogadrova hipoteza (u jednakim zapreminama raznih gasova pri istoj temperaturi i pritisku sadrži se isti broj molekula) (hem.) avoidable noise - smetnje koje se mogu izbeći (el.)
avometer
62
azimuth
avometer - univerzalni instrument, <~, wing - osa krila (av.) ; ~, yaw avometar fel.) - vertikalna osa aviona (av.), osa skretanja s pravca awl - šilo awning - šatorski krov axisymmetrical osnosimetričan awry - (na)krivo, koso, popreko, is(mat.) preka, sa strane, naopako, naopačke, axle load - osovinsko opterećenje nastrano, pogrešno (maš.); ~ shaft (right, left) axe - sekira, bradva poluosovina (desna, leva) (mot.); axes of aircraft - osovine aviona ~ with double spigot bearing (av.) - osovina obostranih ležišta (maš.); axial armature relay - relej sa aksi- wrench - ključ za osovinske jalnom armaturom (el.); ~ comnavrtke (maš.) pressor - aksijalni kompresor Ayrton shunt - Eirtonov sent (el.) (maš.); ~ dipole - aksijalni dipol (cl.) ; ~ field - aksijalno polje (el.); azaline - smeša boja za senzitiranje, orto-emulzija za crveno i žuto ~ flow - aksijalni protok (av.); svetio (fot.) ~ flow resonator - rezonator sa aksijalnim protokom (el.); ~ load azeotrope - azeotropa (smeša za konstantnom tačkom ključanja) (hem.) - osno opterećenje (maš.); ~ response - aksijalna osetljivost (od- azeotropic mixtures - azeotropske govor) (el.) ; ~ sensitivity - aksismeše (smeše dve ili više tečnosti jalna osetljivost (el.); ~ slif koje ključaju pri stalnoj tački kljuaksijalni prorez (procep) (maš.) • ~ čanja i destilišu ne menjajući saswire bead - aksijalno provučen iztav) (hem.) vod (veza) (el.) azeotropy - azeotropija (pojava kada axinite - aksinit (borosilikat kalcismeše pokazuju konstantnu tačku juma i aluminijuma) (min.) ključanja i ne mogu se razdvojiti axis - osovina, osa (mat.); ~, condestilacijom) (Item.) traction - osa kontrakcije (fiz.); azide - azid, azotvodonične kiseline ~, crystal optic - optička osa (hem.) kristala; ~, earth - osa Zemlje (fiz.); ~, easy (magnetic) - osa azides - azidi (jedinjenja koja mogu biti eksplozivna) (hem.) lakog magnetisanja, laka osa, laka usmerenost; —, electric - elek- azimuth - azimut, smer (pom.); ~ trična osa (X-osa piezoelektričnog and elevation output - davanje kristala); ~, Fabry-Perot - osa podataka po azimutu i mesnom rezonatora Fabri-Pero; ~, fixed uglu (elevaciji) (voj.); ~ and čvrsta osa (mat.); ~, flight path elevation tracking unit - stepen za praćenje po azimutu i elevaciji - osa putanje leta (av.); ~, FP v. (voj.); ~ angle - azimutni ugao Fabry-Perot axis; ~, hard (voj.); ~ antihunt - azimutni (magnetic) - osa teškog magnetiprigušivač (el.);. ~ beam - azisanja, teška osa, teška usmerenost; mutni zrak, azimutni snop (eh.); ~, horizontal - horizontalna osa ~ computer - azimutna računska (mat.); ~, inertia - osa inercije mašina (at., els.) ; ~ coverage (fiz.); ~, laser - osa lasera; ~, azimutni sektor (voj.); ~ defleclateral - bočna osa (mat.); ~, tion yoke - azimutni otklonski sislift - osa uzgonske sile (av.); ~, tem (eh.); ~ drive - azimutno maser - osa masera; ~, neutral navođenje (voj.); ~ lock - azi- neutralna osa (av.); ~, optical mutni ustavljač, azimutna kočnica system - osa optičkog sistema; ~, (eh.); ~ mirror - azimutni gopropeller - osa propelera (av.); niometar (eh.); ~ pedestal ~, rotation - osa obrtanja (fiz.); azimutno postolje (mehaničko) —, traget - osa cilja (mete); ~, (voj.); ~ planetary gear - azivertical - vertikalna osa (mat.);
azimuth mutno-planetarni zupčanici (voj., maš.); ~ range - azimutni opseg (voj.); '—' rate - brzina promene azimuta (voj.); ~ resolution moć azimutovog razdvajanja (voj.); ~ rotating joint - azimutni rotirajući spoj (voj.); ~ selsyn azimutni seisin (eh., voj.); ~ sweep - azimutni brisač (eh.); ~ synchro drive gears - pogonski zupčanici azimutnog selsina (eh.); ~ transmitting synchro - azimutni predajni seisin (els.) azine dyes - azinske boje (grupa sintetičkih organskih boja) (hem.) azines - azini (heterocikliČna šestočlana jedinjenja sa dva azotna atoma u para položaju) (hem.) azion - grupni naziv za sintetička tekstilna vlakna na bazi belančevina (tek.)
63
azurite
azo dyes - azoboje (jedna od najvećih grupa sintetičkih organskih boja) (hem.) azobenzene - azobenzol (hem.) azodine - reagens za brzo dokazivanje penicilina (med.) azogroup - azogrupa ( — N = N — , karakteristična za grupu azo-boja) (hem.) azoic dyes - azoinske boje (grupa organskih boja koje se stvaraju na vlaknu) (hem.) azotate - nitrat; ~ of soda - natrijum-nitrat azote - azot azotometer - azotometar (aparat za merenje zapremine azota koji se razvija prilikom sagorevanja nekog organskog jedinjenja), nitrometar azurite - azurit (bazni karbonat bakra) (min.)
A — 1. absent - odsutni; 2. absolute - absolutni; 3. acceleration - ubrzanje; 4. active - aktivni; 5. activity - aktivnost; 6. air - vazduh; 7. alcohol - alkohol; 8. ammeter - ampermetar; 9. ampere 1 0- amper; 10. amplitude - amplituda; 11. Angstrym - Angstrem ( 1 0 m); 12. anhydrous - bezvodan, suv; 13. annual - godišnji; 14. anode - anoda; 15. aqueous-vodeni; 16. area-površina; 17. argon - argon; 18. aromatic - aromatski; 19. asbestos - azbest; 20. assembly - skup, čvor; 21. atomic - atomski; 22. atomic weight - atomska težina AA — acrylamide - akrilamid AAA — 1. acetoacetanilide - acetoacetanilid; 2. amalgam - amalgam; 3. aminoacetic acid - aminosirćetna kiselina; 4. Automobile Association of America - Automobilsko udruženje Amerike AAC — American Agricultural Chamical Corporation - Američka agrikulturna hemijska korporacija AAE — American Association of Engineers - Američko udruženje inženjera AASW — American Association of Scientific Workers - Američko udruženje naučnih radnika AB — air blast - sa vazdušnim duvanjem Ab — alabamium - astat AT ABC — air-blast cooled - sa vazdušnim hlađenjem ABCM — Association of British Chemical Manufacturers - Udruženje britanskih hemijskih proizvođača abnml — abnormal - nenormalan abr — 1. abridged - skraćeni; 2. abridgement - skraćenje abs — 1. absent - odsutan; 2. absolute - absolutan; 3. alkylbenzene sulfonate - alkilbenzol-sulfonat abv — above - gornji, viši AC — 1. Advisory Committee - konsultativni komitet; 2. air-cooled vazduhom hlađeni; 3. alternating current - naizmenična struja; 4. analytical chemist - hemičar-analitičar AcOH — acetic acid - sirćetna kiselina ACS — American Chemical Society - Američko hemijsko društvo a.d. — air-dry - vazdušno suv add. — 1. addendum - dodatak, dopuna; 2. address - adresa addn. — addition - dopuna, sabiranje, prisajedinjcnje (hernija) ADI — 1. American Documentation Institute - Američki institut za dokumentaciju; 2. antidetonant injection - ubrizgavanje antidetonatora ADP — adenosine-5 diphosphate - adenozin-5-difostat adv. — 1. advance - pomeranje, kretanje napred; 2. advertisement - oglas, reklama advt. — advertisement - oglas, reklama AEC — 1. American Engineering Council - Američki inženjerski savet; 2. anion excange capacity - kapacitet izmene anjona; 3. Atomic Energu Commission - Komisija za atomsku energiju; 4. Atomic Energy Corporation - Korporaciia za korišćenje atomske energije AEL — Aeronautical Engine Laboratory - Laboratorija avijacionih mohu'j AES — American Electrochemical Society - Američko elcktrohcmii'-ko društvo
AESC — American Engineering Standards Committee - Američki komitet za tehničke standarde AESU — absolute electrostatic unit - apsolutna elektrostatička jedinica AF — 1. accuracy factor - faktor tačnosti; 2. Air Force - Vojne vazduhoplovne snage AFD — Aviation Fuel Division - Odeljenje za avijaciona goriva AGA — American Gas Association - Američko udruženje za gas AH,ah — ampere-hour - amper-čas AIC — American Institute of Chemists - Američki institut hemičara AICjh.E — American Institute of Chemical Engineers - Američki institut hemijskih inženjera A.I.M.M.E. — American Institute of Mining and Metallurgical Engineers - Američki institut rudarskih i metalurških inženjera AIOC — Anglo-Iranian Oil Company - Anglo-iranska naftna kompanija AIRE — American Institute of Radio Engineers - Američki institut radio-inženjera AIS — Association of Industrial Scientists - Udruženje industrijskih naučnih radnika AIWM — American Institute of Weights and Measures - Američki institut za tegove i mere ALCOA — Aluminium Company of America - Aluminijumska kompanija Amerike AM — 1. americium - americijum; 2. ammonium - amonijum; 3. amyl - amil AMGA — American Gas Association - Američko udruženje za gas AMP — 1. adenosine - 5 - monophosphate -adenozin-monofosfat; 2. avarage melting point - srednja temperatura topljenja amt — amount - količina AMU, amu — atomic mass unit - atomska jedinica mase ANF — Army-Navy Fuel - gorivo za armiju i mornaricu anh. — 1. anhydride - anhidrid; 2. anhydrous - bezvodan, anhidrovan AP — 1. American patent - američki patent; 2. aniline point - anilinska tačka; 3. arithmetic progression - aritmetička progresija ap. — appendix - dodatak, prilog a.p. — aniline point - anilinska tačka APh.A — American Pharmaceutical Association - Američko farmaceutsko udruženje APHA — American Public Health Association - Američko udruženje za zdravstvo API — America Petroleum Institute - Američki institut za naftu appd — approved - odobren, utvrđen appl. — applied - pri men j en appro — 1. approbation - utvrđivanje, odobrenje; 2. approval - utvrđivanje, odobrenje appx — appendix - dodatak, prilog a.p.s.i. — amperes per square inch - amper po kvadratnom inču aq.reg. — aqua regia - carska voda aq. soln. — aqueos solution — vodeni rastvor ASA — American Standards Association - Američko udruženje za standarde ASLE — American Society of Lubrication Engineers - Američko društvo inženjera za maziva ASME — American Society of Mechanical Engineers - Američko društvo mašinskih inženjera 5 Rečnik
66 ass. — 1. assay-proba, uzorak, analiza; 2. assembly - skup; 3. asslstation - asistent, pomoćnik; 4. association - udruženje ASTM — 1. American Society for Testing Materials - Američko društvo za ispitivanje materijala; 2. American standard test method - Američka standardna metoda ispitivanja atm. press. — atmospheric pressure - atmosferski pritisak at. no. — atomic number - atomski broj ATP — adenosine - 5 - triphaosphate - adenozintrifosfat at. vol. — atomic volume - atomska zapremina av. — I. average - srednji, prosečni; 2. avoirdupois - engl. jedinica mase i težine AVGAS — aviation gasoline - avionski benzin a.w. — atomic weight - atomska težina
B B - znak za elemen(a)t bor (hem.) Ba - znakzaelemen(a)tbarijum (hđm.) B-battery - anodna baterija B-H curve - B-H kriva, kriva magnećenja (el.) B-H rectifier - gasni ispravljač sa hladnom katodom (el.) B-operator - B telefonistkinja (tel.) B-position - komutator B-telefonistkinje, medumesni komutator (tel.) B—power - snaga napajanja anode; ~ supply - izvor napajanja anode B-selector - birač druge cifre (u direktnom sistemu) (el.) B-stage resin - drugi stepen kondenzacije fenolskoformaldehidskih smola (rezitol) (thnl.) B-supply - napajanje anode (el.) B-switchboard - B komutator, međumesno radno mesto (el.) B-wire - B-žila, B-provodnik (el.) B-wind - B-namotaj (el.) Babbitt's metal - Bebitov metal, legura za osovinska ležišta sastava 40% kalaja, 1,5% bakra, 10% antimona i 48,5% olova (mtl.) babingtonite - babingtonit, mineral, silikat gvozda, kalcijuma i mangana baby Bessemer converter - mali konvertor; ~ bulldozer - mali buldožer; ~ screwdriver - džepni od vrtač back - leđa; poleđina, pozadina, naslon (stolice); leđa zuba, zupca (glodala), leda sečiva; stezna čivija; rikna, hrbat (knjige); krov; donja
strana; ~, ampere turns - obrnuto motani amperzavojci, amperzavojci suprotnog dejstva (el.); - and front pitch of a winding - deoni korak namota (el.); ~ angle - leđni ugao (kod ozubljenja); ~ axle ratio - prenosni odnos na zadnjoj osovini; ~ basket - velika korpa; ~ bias - obratni prednapon, suprotni prednapon (el.); ~ bombarbment - povratno bombardovanje katode (el.); ~ centre - leteći šiljak konjice (maX.)\ ~ coat - osnovni premaz, podžbuka; ~ connected instrument - instrument sa priključcima na zadnjoj strani (metr.); ~ contact spring - povratna kontaktna opruga (releja) (el.); ~ cord zadnji gajtan (bliži gnezdu — džeku) (el.); ~ coupling - povratna sprega (el.); ~ current povratna struja (el.); ~ dead centre - zadnja mrtva tačka (mot.); ~ discharge — pražnjenje (kondenzatora), povratno pražnjenje (el.) ~ door - zadnja vrata (o.); ~ electromotive force - protivelektromotorna sila, kontra EMS; ~ effect - povratno dejstvo; ~ end centre - šiljak konjica (maš.); •~ face — površina rikne, hrbata (knjige), leđna površina; ~ feed efekat povratne snage; ~ fire povratno paljenje, paljenje u izduvniku (mot.), pucketanje (zav.) ;
back back ~ firing - povratak plamena (zav.); ~ flow condenser cirkulacioni hladnjak; ~ flow of gas - povraćaj gasa (zav.); ~ gear ratio - odnos prenosa; <—< ground noise — nivo šuma; — iron (nož za čistu (obradu) završnu obradu; ~ lighting povratno paljenje (el.); ~ lobe interference - smetnje od zadnje omče zračenja antene (el.); ~ moving spring - povratna opruga (el.); ~ of blade - poleđina lopatice; ~ off - leđno rezati (maš.); ~ off angle - slobodni ugao (noža) ; ~ oscillation - povratna oscilacija (el.); ~ plate - zadnja ploča, zadnji zid (el.) ; ~ porch zadnja terasa (impulsa za sinhronizaciju) (TV); ~ pressure protivpritisak (o.); ~ pressure valve - odbojni ventil (maš.), osigurač povratnog udara (zav.); - pressure valve (dry) - suvi osigurač povratnog udara (zav.); ~ pressure valve hydraulic vodeni osigurač povratnog udara (zav.); ~ putty - prozorski kit; ~ resistance - povratni otpor (el.); <--- resistance meter merač povratnog otpora; ~ rest - lineta, aksijalni ležaj; suprotni oslonac, granični držač; ~ ring - odziv (tllf.); ~ router - glodalica za hrapavljenje leđa knjižnog bloka; ~ shift - noćna smena (rud.); ~ shunt keying - manipulacija sa uključivanjem veštačke linije pri otvorenom tasteru (el.); ~ squaring attachment - uređaj za obradu poleđine; ~ step welding - zavarivanje (navarivanje) povratnim korakom (zav.); stroke - povratni (obrnut, suprotan) hod (maš.); ~ swing - povratni hod (maš., el.); ~ taper - stanjenje prečnika, smanjenje promera; ~ to-back beacon display - signali radio-fara okrenuti u suprotnom smeru (el.); ~ to-back method - metoda povratnog rada (el.); ~ to-back sawtooth - trougaoni signal; —
68
backing
up lamp - reflektor za vožnju unazad; ~ up light - zadnji far (mot.); ~ up protection rezervna zaštita (el.); ~ up safety device - pomoćni sigurnosni uređaj; ~ voltage - povratni (suprotni) napon (el.); ~ water otpadna voda, povratna voda; ~ wave - raflektovani talas, povratni talas (el.); ~ winding - povratno namotavanje; ~ yarn osnova (tekstil) backaster - bager jaružar, bager sa dubokom kašikom backed cloth - vunene tkanine koje nemaju isto lice i naličje po tkanju i boji (tek.); ~ stamper dupleksna matrica (el.) backfilling - zatrpavanje (jame, rova) (o.) backflow - protivstruja (av.) backflush - ispiranje povratnim tokom background - pozadina; fon, šum (veličina koja se pri merenjima javlja a ne može se otkloniti i predstavlja donju granicu merljivosti date veličine, npr. pozadinsko zacrnjenje foto-materijala u spektroskopiji); ~ corrected - korigovano na fon; ~ counts - broj impulsa fona; izbrojani impulsi fona (el.); ~ film ptojector projektor pozadine trake (filma); ~ noise - smetnje od brujanja (el.); ~ noise level - nivo brujanja; ~ monitoring - kontrola fona, pozadina radioaktivnog zračenja (nukl.); ~ sound - ton brujanja (el.) backhand welding - zavarivanje udesno (zav.) backing - osnova, podmetač, postava, podupirač, kretanje unazad, povlačenje; prevlačenje pozadine filma ili fotografske ploče slojem koji smanjuje refleksiju (antihalosloj) (o.); ~ bar - šav sa pomoćnom podlogom, podložna šipka (zav.); ~ off lathe - strug za leđno rezanje, lednorezni strug (maš.); ~ run - prethodni koreni var (zav.); ~ strip - šav
backing sa pomoćnom podlogom, podložna traka (zav.); ~ up - blok ispuna backlash - bočni zazor; mrtvi hod, zatezanje, usporavanje (mot.) backlog - neizvršen rad backscattering - povratno (odbojno) rasejavanje atomskih čestica ili fonotona (fiz.); —' error greška u merenju koja nastaje zbog povratnog rasejavanja (fiz.); ~ cross-section of an antenna presek povratnog rasejanja antene (el.); ~ of sound - povratno rasejanje zvuka (el.); ~ wideband - povratno rasejanje u širokom opsegu frekvencija backset - zastoj, prepreka, smetnja backswing voltage pulser - šema za impulsno vraćanje mlaza (el.) backward gain - pojačanje u suprotnom smeru (el.); ~ recall signal - signal za ponovljeni poziv (el.) ; ~ transfer admittance - povratna, prenosna (transfer) admitanca (el.); — wave travelling-wave tube - cev sa povratnim progresivnim talasom (el.); ~ welding - zavarivanje udesno backwashing - ispiranje povratnim tokom backwoods - nedovoljno raskrčen šumski predeo (o.) bacon - slanina (a.) bad earth - loše uzemljenje (el.); ~ order - naređenje, nalog za otklanjanje kvara (el.) baddeleyite - mineral koji sadrži do 90m cirkonijivm-dioksida (min.) badge - značka, /oznaka, znak (o.) baffle - ekran, utišavač (av.); pregrada, štit (mot.); ekran, zaštita (el.); ~ boarđ-skretna pregrada, skretnica (maš.); ~ plate ploča koja sprečava kretanje nekog fluida ili menja pravac kretanja (thnl.); ~ pinte converter pretvarač sa dijafragmom (u talasovodu) (el.); , ~ spiral flow spiralna pregradni baffled piston i ekranirani klip, širmovani klip (el.) baffler - prigušivač (el.) bafts _ g m b a pamvična tkanina (tek.)
balance bag - vreća, džak; džep; vrećica; ~ barrow - kolica za džakove, vreće; ~ binder - mašina za vezivanje vreća; ~ elevator elevator za vreće; ~ filling scale - dozirna vaga; ~ hoist - dizalica za vreće; ~ leather - koža za kofere i tašne; ~ lifting device dizalica za vreće; ~ maker proizvođač vrećica; ~ sealing machine - mašina za zatvaranje vrećica bagasse - isitnjena pulpa šećerne trske koja ostaje posle ceđenja soka; isitnjena šećerna trska iz koje je šećer ekstrahovan (služi za gorivo) (thnl.) baggage-hold - brodski prostor za smeštaj robe; ~ ticket - priznanica za predati prtljag bagged cargo - tovar u vrećama (brod.) bagging aggregate - uređaj za punjenje vreća; ~- device - uređaj za punjenje vraća; ~ needle igla za vreće bahochrome - radikal koji pomera apsorpcioni spektar jedinjenja ka crvenom delu spektra (hem.) bake - peći (se) (o.) baked clay - pečena glina (thnl) bakelite - bakelit (el.) Bakelite - bakelit (fenolsko-formaldehidska plastična masa) (thnl.) bakelized paper - bakelitska hartija (el.) baker's oven - peć za hleb, pekara baking - pečenje (oblikovanje gline) (thnl.); ~ enamel -» emajl za pečenje; ~ finish - boja za pečenje; ~ oven - sušnica, peć za pečenje; ~ powder - prašak za pecivo; ~ varnish - lak za pečenje (SAD) bal - ditioglicerin (protivotrov od . gasa luizita) (hem.) balance - ravnoteža; vaga (o.); skladnost masa i kontrasta u kompoziciji fotografske slike; (jot.); bilans; položaj ravnoteže, uravnotežiti, balansirati; balansa, klatno (kod časovnika); kompenzator; protivteg; simetrija; simetrirati; ~,
balance
70
balance aerodynamic - aerodinamična ravnoteža (av.); ~ attenuation uravnoteženo prigušenje, simetrično prigušenje (el.); ~ bridge uravnoteženi most (el.); ~ buoyancy - hidrostatička vaga; ~ capacitor - uravnoteženi kondenzator, simetrični kondenzator (el.); ~ circuit - uravnoteženo kolo, simetrično kolo (el.); ~ crystal mixer - uravnoteženi kristalni mikser (mešač) (el.); ~, detailed - potpuna ravnoteža elementarnog procesa; ~, dynamic - dinamička ravnoteža (av.); ~ energy balans energija (av.); ~, entropy - ravnoteža entropije (av.); ~, heat - toplotna ravnoteža (av.); ~, lift — aerodinamički tegovi za merenje sile uzgona (av.); ~ of forces - ravnotežna sila (av.); ~, plasma - ravnotežno stanje plazme; ~, quartz beam - kvarcna vaga, sorpciona vaga; ~, single-pan - vaga sa jednim tasom; ~, static - statička ravnoteža (av.); ~, thermogravimetric - termogravimetrijska vaga; ~ transformer - transformator izjednačenja; <~, torsion - torziona vaga; ~, wheel - zamajac; ~, Westphal - hidrostatička vaga po Westphalu balanced - uravnotežen, izbalansiran (mot.); ~ beam relay - balansni relej (el.); ~ detector noise limiter - ograničavač smetnji balansnog detektora (el.); ~ duplexer - simetrični dupleksni prebacivač (el.); ~ frequencymodulation detector - balansni FM detektor (el.); ~ lattice network - simetrični ukršteni četvoropol (el.); ~ Une - uravnotežena linija, uravnoteženi fider, simetrični vod (el.); ~ line system - uređaj sa uravnoteženim fiderom (generator, fider i opterećenje) (el.); ~ load - simetrično opterećenje (el); ~ method nulta metoda, balansna metoda (el.); ~ modulator - balansni modulator (dvotaktni) (el.); ~ multi-
balancing vibrator - simetrični multivibrator (el.); ~ network - simetrični četvoropol (mreža) (el.); ~ pair - simetrična parica, simetrični dvožilni vod (el.); ~ phase detector - balansni, fazni detektor (el.); ~ phase-discriminator - balansni fazni diskriminator (el.); ~ pressure regulator - izjednačavač pritiska (zav.); ~ (pushpull) amplifier - simetrični (pušpul) pojačivač (el.); ~ quadrature modulation - balansna fazna modulacija (el.); ~ relay - balansni relej, diferencijalni relej (el.); ~ state - ravnoteža, balansno stanje (el.) ;^--system - simetrični (balansni, uravnoteženi) sistem (el.); ~ termination - simetrično opterećenje, simetrično zatvorena šema (el.); ~ three-wire system uravnoteženi troprovodni sistem (el.); ~ to-unbalanced transformer - transformator za simetriranje (el.) ;~to-unbalanced unit - uređaj za prelaz sa simetričnog na nesimetrični sistem (el.); ~ transformer - simetrični transformator (el.) ;~transmission line - simetrični fider, uravnoteženi fider (el.); ~ valve - uravnotežen ventil (mah); ~ voltage simetrični naponi (el.); •—' waveguide hybrid junction - simetrični hibridni spoj talasovoda (el.) balancer - balanser za simetriranje uređaja, detalj napona (el.) balancing - uravnoteženje, balansiranje, podešavanje, simetriranje (o.); ~ a brake — rasterećenje kočnice (ma!.); ~ apparatus - uravnotežujuća mašina, uravnotežilica (ma!.); ~ capacitor - kompenzacioni kondenzator, balansni kondenzator (el.); ~ cell - balansna ćelija, dodatna ćelija (akum. baterije) (el.); — coil - balansni kalem, balansni autotransformator, delitelj napona (el.); — network - balansni četvoropol, četvoropol za simetriranje (el.); ~ of a circuit - balansiranje kola, izravnavanje karakteristike linije, si-
balancing metriranje linije (kola) (el.); <~ of operators loads - izravnanje (izjednačenje) opterećenja telefonistkinja (el.); ~ out - neutralizacija (o.); ~ repeating coil - balansni transformator (translator) (el.); ~ unit - uređaj za simetriranje, balansni kondenzator (el.); ~ weight - protivteg (o.) balans ruby - ružičasti varijetet minerala spinela (min.) balata - balata, prirodni (gumi sličan) polimer (koagulisani lateks jedne vrste drveta) (hem.) balcony - balkon, galerija, platforma (o.) baldaufite - baldaufit (kiseli fosfat Fe, Mn i Ca) (min.) bale - denjak, bala, omot, poštanski paket (o.); ~ breaker mašina-otvarač bala pamuka (tek.) baler - mašina za presovanje i pakovanje rastresitog materijala (pamuk, seno) (thnl.) Balfours-Stewart currents -Balfur-Stjuartove struje (električne struje u atmosferi iznad Zemlie) (fiz., astr., meteor.) balitron - elektronska cev sa stabilnom karakteristikom negativnog otpora; ~ tube - cev za pojačanje snage, balitron (el.) balk - greda, balvan; ~ back vunena tkanina sa vlaknastim naličjem a glatkim licem (tek.) bali - kugla, lopta (o„), plovak; ~ and-socket joint — spojka od kuglice i podnožja (u prebacivačima, mehanizmima), lopteni zglob (ma!.); ~ bearing - kuglični ležaj; ~ cage - separator kugličnog ležaja (mot.); ~ clay visoko plastična glina (thnl.); ~ collar thrust bearing - loptasto osno ležište (ma;.); ~~ end kuglasta glava (mot.); ~ (governor - centrifugalni regulator- (ma!.); ~ hinge - kugličasta šarka (ma!.); ~ jointed rocker bearing - tačkasto ležište na prekret, ležište na prekretu sa kuglastim (loptastim) zglavkom (ma!.); ~ mili _ mlin
71
Baltic pine
sa kuglama od keramike ili čelika (thnl.); ~ race - prsten kugličnog ležaja (mot.); — valve - ventil na plovak (zav.); ballast lamp - balastna lampa, lampa za opterećenje (el.); <~ resistor — balastni otpor, otpor opterećenja (el.); ~ tube - balastna cev (el.) ballastron - strujni stabilizator, barter; kondenzator koji se koristi luminiscentnom cevi radi poboljšanja faktora snage balling - proces koji se odigrava u cementinu (čeliku) prilikom dužeg otpuštanja (mtl.) Balling scale - Balingova skala za merenje gustine tečnosti (hem.) ballistic - balistički (av.); ~ data - balistički podaci (el.); ~ factor of a measuring instrument prebačaj, balistički faktor mernog instrumenta (el.); ~ flight - balistički let (av.); ~ function balistička funkcija (el.); ~ galvanometer - balistički galvanometar (el.); ~ method - balistička metoda (el.); ~ range convertor - balistički pretvarač udaljenosti (el.) ballistics - balistika (fiz., teh.); ~ droplet - balistička kapljica (av.); balloon - balon (av.); ~ cell Majdingerov element fcelija) (el.); ~ stratosphere - stratosferski balon (av.); ~ registering - balosonda (av.); ballstone - vrsta krečnjaka (geod.) Balmer series - Balmerova serija (serija linija u spektru vodonika, koja je data Balmerovom jednačinom) (fiz.) balsam - balzam (aromatična tečna smola koju izlučuju neke vrste drveta); ~ of fir - v. Caiada Balsam (hem.); ~. of Peiu peruanski balzam (vrsta smole koja sadrži benzoeve i cimetne kiseline) (hem.); ~ of tolu - Tolu-balzam (vrsta smole iz jednog južnoameričkog drveta) (hem.) Baltic pine - beli bor
balustrade balustrade - gelender, ograda Bamberg's naphtalene formula Bambergerova formula naftalina (sa vakncama usmerenim ka centru jezgra) (hem.) banalsite - banalsit (barijum-natrijum-alumosilikat) (ruin.) banana carrier - brod za prevoz banana; ~ jack - banana-gnezdo, banana-čaura (el.); ~, pin — banana - čep, banana-utikač (el.); ~, plug — banana-čep (el.) band - opseg (frekvencija); dijapazon; zona; pojas; ~ allocated - prisvojni opseg frekvencija, određeni opseg frekvencija; ~ and gudgeon hinges - dugačke šarke; ~, annular - kružni opseg; ~ audio - opseg audio-frekvencija (od 15— 20.000 Hz); ~ brake - frakciona kočnica; ~ C - novi opseg frekvencija od 5,85—8,20 GHz; stari opseg frekvencija od 3,95—5,85 GHz; ~j carrier - zona provodnosti; ~, citizen's radio - opseg frekvencija za privatnu radio-vezu (od 26,965 do 27,255 MHz); ~, compensation - kompenzacija po op'segu (el.); ~ conveyer konvejer u obliku trake (el.); ~ dead - mrtva zona (av.); ~, E opseg frekvencija od 60 do 90 GHz; ~, effective facsimile - efektivni opseg fototelegrafskog signala ^ e l i minator, filter - filter za eliminaciju opsega (el.); ~ exclusion filter - filter za eliminaciju opsega (el.); ~ 3 extremely high-frequency - opseg milimetarskih talasa (od 30 do 300 GHz); ~, F - opseg frekvencija od 90 do 140 GHz; ~, facsimile - opseg frekvencija fototelegrafskog signala; ~, flat - neiskrivljena zona, ravna zona; ~, free - zona slobodnih nivoa; —, frequency-modulation broadcast - FM radio-difuzioni opseg, opseg 88,1—107,9 MHz za FM; ~, G - opseg frekvencija od 140— 220 GHz; ~, guard - zaštitna polja; ~, H - opseg frekvencija od 3,95—5,85 GHz; ~, highfrequency - opseg frekvencija od 3—30 MHz; ~, high-fre-
72
band quency broadcast - v. frequencymodulation broadcast band; ~ horizontal dipole - širokopojasni horizontalni dipol (el.); ~, impurity - zona nečistoće, primesna zona; ~, iron - metalna (gvozdena) traka (el); ~, ISM - opseg frekvencija dodeljenih za industrijske, naučne i medicinske svrhe; ~, J - opseg frekvencija od 0,35—0,53 GHz; ~, jammer opseg frekvencija prednjaka za zaglušavanje; ~ , K - opseg frekvencija od 11—33 GHz; opseg frekvencija; od 18—26,5 GHz; ~, Ka - v. V-band; ~, Ku-opseg frekvencija od 12,4—18 GHz; ~, L - opseg frekvencija od 390—1550 MHz; opseg frekvencija od 1,12 do 1,70 GHz; ~, low-frequency - opseg kilometarskih talasa (od 30— 300 KHz); ~, LS - opseg frekvencija od 1,70—2,60 GHz; ~, M - opseg frekvencija od 50—75 GHz; ~ 3 main conduction - osnovna zona provodnosti; ~, mediumfrequency - opseg hektometarskih talasa (od 300—3000 KHz); ~ microphone - trakasti mikrofon (el.); ~, multivalley conduction - višedolinska provodna zona; — of frequencies - oblast frekvencija (između dve granične vrednosti) (eh.); ~, overplapping-s - zone poklapanja; ~, P - opseg frekvencija od 225—390 MHz; ~, parabolic energy - parabolično energetska zona; ~, partially full - frekventno zauzeta zona; ~ pass amplifier - pojačavač propusnog opsega (eh.); ~ pass response - frekventna karakteristika propusnog opsega (eh.); ~ pass TR tube - propusna primopredajna cev (eh.); ~, pressure level - nivo pritiska u opsegu (frekvencija) (ak.); <~, Q - opseg frekvencija od 33—50 GHz; ~, R - opseg frekvencija od 1,70—2,60 GHz; ~, reject - nepropusni opseg, neprovidni opseg; ~, rejection filter - filter za odsecanje opsega (el.); ~, S - opseg frekvencija od 1550—5200 MHz; op-
band seg frekvencija od 2,60—3,95 GHz; ~ saw - trakasta testera (tnaš.); ~ spectrum - trakasti spektar (obično molekularni, pojavljuje se u vidu trake ) (fiz.); ~, standard broadcast — standardni radio-difuzni opseg frekvencija (od 535 do 1605 KHz); ~, superhigh frequency - opseg santimetarskih talasa (od 1—30 GHz); ~, surface - površinska zona; ~ switch preklopnik opsega (eh.); ~, television broadcast - televizijski opseg frekvencija (od 54—890 MHz) ~ tension - zategnutost trake, napon trake (maš.); ~, ultrahigh frequency - opseg decimetarskih talasa (od 300—3000 MHz); ~, V - opseg frekvencija od 46— 56 GHz; opseg frekvencija od 26,5 do 40,0 GHz; ~, valence - valentna zona; ~, very-high frequency — opseg metarskih talasa (od 30—300 MHz); ~, very-low frequency - opseg frekvencija od 3—30 KHz; ~, W - opseg frekvencija od 7,05—10 GHz, W-opseg; ~, water-vapor absorption - opseg apsorpcije vodene pare; ~, X - opseg frekvencija od 5,2—11 GHz; opseg frekvencija od 8,2 do 12,4 GHz; ~, XB v. W band; ~, XN - opseg frekvencija od 5,40—8,20 GHz; ~, Y v. Ku band, bandage - zavoj obloga (el.) banded filter - trakasti filter (kod kolor-fotografije) (fot.); ~, precipitate - v. Leisegang pheno menon (hem.); ~ structure trakasta struktura (kod kristalnih stena) (geol.) bandspread - širenje opsega (eh.); ~ receiver - prijemnik sa razvučenim opsezima (eh.) bandspreader - kondenzator za tačno podešavanje, proširivač opsega (eh.) bandwidth - širina opsega ^frekvencija) (eh.); —• control regulacija širine opsega 'f/o.i; ~, correlation - širina opsega korelacije; ~~ correlator - korelator širine opsega (el.); ~-, frac-
73
bar
tional - relativna širina opsega; •—•, half—power — širina opsega za polovinu snage; ~, information - širina opsega zauzetog predavanom informacijom; <~, instantaneous - trenutna širina opsega; ~, laser - širina opsega lasera; ~, maser - širina opsega masera; ~, molecular - širina molekularne linije; ~, noise širina opsega šumova; ~ of an antenna - širina opsega antene (el.); ~ switch - preklopnik za promenu širine opsega (el.) banjo-union - bandžo-veza, prstenasta spojnica cevi (mot.) bank - bedem, nasip; naslaga, nanos; sprud, obala (pom.); praviti viraž (av.); grupa, baterija, nekoliko jednakih uređaja koji rade zajedno, kontaktno polje (el.); grupisanje ~ and-bond paper - visokokvalitetan papir za novčanice (pap.); ~ cable - višežilni kabl (el.); ~ of contacts - kontaktno polje (birača) (el.); ~ of lamps polje sijalica, sijalično polje, tablo (el.); ~ of resistors - grupa otpornika (el.); ~, wires - grupa provodnika (el.) Banka tin - Banka - kalaj (visoke čistoće, preko 99,75% kalaja, proizvodi se u Banku — Indonezija) (mtl.) banked - sjedinjeni, grupisani (el.); ~ battery - baterija sa paralelnim elementima (el.); ~ winding malokapacitetni namotaj, grupisani namotaj (el.) banket - zlatonosni konglomerat (rud.) bantam tube - minijaturna cev (el.) BaO-coated cathode - katoda pokrivena barijum-oksidom (el.) bar - ploča, šina, pregrada, šipka (o.) ; bar (jedinica pritiska) = 0,987 atm -— 10 Pa; materijal uniformnog preseka koji se može valjati; presovati. izvlačiti (Omi.); ~, insulator - štap izolatora (cl.); -~ magnet - šipkasti magnet i'el.);~test pattern - probna slika s prugama (TV); ~ winding - štapni namotaj (el.)
barbecue
74
barbecue - drvena naprava za sušenje mesa; veliki roštilj; sušnica za kafu (o.) Barberit - barberit, antikoroziona legura sastava 88,5% Cu, 5% Ni, 5% Su i 1,5% Si barblerlte - vrsta feldspata, po sastavu sličan albitu (min.) barbitone - dietil-mal-onilkarbamid, sredstvo protiv nesanice (hem.) barbituric acid - barbiturna kiselina (malonil-karbamid; od nje se izvode mnogi derivati sa terapeutskim dejstvom) (hem.) barbotage - barbotaža, barbotiranje (provođenje gasa ili pare kroz sloj tečnosti) barbotine - jedna vrsta dekorativne keramike (ker.) bare centre section of an electrode - ogoljene elektrode u centru (zav.); ~ pile - v. bare reactor; ~ reactor - goli reaktor (nuklearni reaktor koji oko sebe nema neutronskog reflektora) (nukl.); ~ rod - gola šipka (za zavarivanje) (zav.); ~ terminal end of an electrode—ogoljeni kraj elektrode (zav.); ~ wire - gola žica (za zavarivanje) (zav.); ~ wire arc welding - elektrolučno zavarivanje golom elektrodom (zav.) ~ wire electrode - gola elektoda (zav.); ~ wiring - veza golim provodnikom (el.) barely perceptible (signal) - jedva primetan signal, slab signal (el.); ~ readable (signal) - jedva čitljiv signal (el.) barffing - bruniranje Barfoed's test - Barfedova proba (na monosaharoze-koja se zasniva na redukciji bakar-acetata u crveni oksid) (hem.) barge - teglenica, dereglija, šlep Bari-sol process-Bari-sol (deparafinacija ulja, smešan dihloretan benzol) bariated tungsten cathode - katoda od barijum-folframa (el.) Pario metal - bario-metal, legura sastava 90% Ni, 1,2% W, O,29% Si, 4,25% CT
barometer
barium - barijum (hemijski element), znak Ba, at. težina 137,7, redni broj 56; pripada grupi zemnoalkalnih metala ((hem.); ~ carbonate - barijum - karbonat (hem.); ~ concrete - baritni beton (teški beton mešan sa baritom da bi se postigla što veća gustina) (nukl.); — hydroxide - barijum-hidroksid (hem.); ~ oxide - barijum-oksid (hem.); ~ strontium-oxide emitter - barijum-stroncijum-oksidi emiter (el.); — sulphate - barijum-sulfat (služi kao beli pigment u industriji lakova i boja) (hem.); — type arc gap - barijumski varnični odvodnik (el.) bark - kora (o.) Barkhausen effect - Barkhauzenov efek(a)t (fiz.) Barkhausen-Kurtz oscilator-Kurc-Barkhauzenov oscilator (sa kočećim poljem) (el.) barkometer - barkometar, sprava za merenje gustine rastvora za štavljenje kože (kož.) barley - ječam barn - žitnica, ambar, staja (o.); jedinica za merenje preseka u nuklearnim reakcijama = 10~24 cm 2
(fiz.)
Barnes colorimeter - Bernsov kolorimetar (el.) Barnett effect - Barnetov efek(a)t (namagnetisanje pri okretanju tela) (el.) Baroco - vrsta gline, preparirana za izradu bušačkog mulja (pri bušenju nafte) (thnl.) barogram - barogram (meteor.) barograph - barograf (grafikon promene pritiska s vremenom); aparat koji registruje promene atmosferskog pritiska (fiz., meteor.) barometer - barometar (instrument za merenje atmosferskog pritiska); ~, aneroid - aneroid (barometar sa kutijom od tankog, elastičnog lima) (meteor.); cistern v. cup barometer; ~, cup - barometar sa čašom (meteor.); ~, dial - aneroid; ~, mercury barometar sa živom; ~, recording — barograf; ~, spring - barometar
barometer sa oprugom; ~, station - statični (meteorološki) barometar barometric(al) - barometarski barometric condenser - barometarski kondenzator, uređaj u kome se dobija sniženi pritisak kondenzacijom pare direktnim mešanjem sa vodom Baron - sredstvo za uništavanje korova (hebricid) na bazi trihlorfenoksietil-dihlor-propionata (thn .) baroresistor - barorezistor, barotropnik Baros - Baros, vatrostalna legura sastava 90% Ni i 10% Cr baroscope - baroskop, barometar barostat - barostat (uređaj koji održava stalni zadani pritisak) baroswitch - barometrički prekidač (e.)
barothermograph - barotermograf (instrumenat koji beleži promene pritiska i temperature) (meteor.) barque - bark, vrsta jedrenjaka sa tri ili četiri jarbola (pom.) barrage - vodojaža, brana, jaz barrel - bure, bačva; barel (mera za zapreminu) engl. b. = 0,16366 m 3 ; am.b. = 0,11563 nv» (suvi), 0,11924 m3 (za tečnosti), 0,15899 m3 (za naftu); 170,5 kg (za cement), 89 kg (za brašno) barren land - golet barrier - ekran, barijera, pregrada, zid, prepreka (o.); ~ capacitance - kapacitivnost zaprečnog sloja (e .); ~, collector - kolektorska barijera; ~, compound - složena barijera, kompaund-barijera; ~, energy - energetska barijera; ~, gate-channel - barijera gejt-kanal; ~ grid storage tube - cev za pamćenje sa zaprečnom rešetkom (el.); ~ layer - zaprečni sloj, barijerni sloj (el.); ~ layer cell - fotoćelija sa zaprečnim slojem, fotoćelija kao ventil (el.); ~ layer photoeffect - fotoefek(a)t zaprečnog sloja (el.); ~ layer rectifier - ispravljač sa zaprečnim slojem (el.); ~, magnetic - magnetska sonda (osigurač); ~, Motttype - v. compound barrier; ~, recombination - rekombinaciona
75
base
barijera; rectifying - ispravljačka barijera; ~, Schottky - Šotkijeva barijera; ~, sonic - zvučna barijera, zvučni zid (av.); ~, sound - zvučna barijera (av.); ~, thermal - termička barijera (av.); ~, transonic - zvučna barijera (av.); ~, tunnelling - tunelska barijera Bartlano picture transmission predaja slike perforiranom trakom (el.) barye - jedinica pritiska = 1 din/cm2 = 10-i N/ m 2 = 0 ) i p a baryta - barijum-oksid (hem.); ~ water - baritna voda (suspenzija barijum-hidroksida u vodi) (hem.) barytes (barite) - barit, barijum-sulfat (min.); ~ concrete - baritni beton (n., teh.) barytocalcit - dvojni karbonat kalcijuma i barijuma (min.) basalt - bazalt; vrsta crnog porcelana; bazalt (magnetska stena, tamne boje) (min.); ~, cast - liveni bazalt; ~, fused - topljeni bazalt; ~ glass - bazaltno staklo (geol.) basalte - crna neglazirana keramika (ker.) basaltic - bazaltni basanite - bazanit (kalcij um-sulfat) (min.) basarite - bazalna stena koja sadrži plagioklas, augit, olivin (geol.) base - osnova, baza, fundament, podloga (o.); osnova (u matematici broj koji se stepenuje) (mat.); postolje (el.); baza, lužina (hem.); osnovna masa, glavni sastojak (thnl.); osnova, materijal na koji je naneta fotografska emulzija, npr. staklo, papir (fot.); ~ bullion - neprečišćeno, ispoljeno olovo (mt.); ~ connection - veza na podnožju (cevi) (el.); ~ course podloga, medusloj; ~, cylinder dno boce (zav.); ~ diffused difuzna baza; ~, diving-point resistance - otpor u donjoj napojnoj tački (el.); ~ exchange katjonska izmena (pojava da izvesni minerali, uglavnom zeoliti, mogu da izmenjuju katjone; v. permutite (geol.); ~, flight test - baza za probne letove (av.); ~, graded
bese
76
basil
faze interferometra; baza, bazna base linija, vremenska linija (el.); ~, - faza sa ravnomernom raspodelom primesa, bazj sa gradijentom pri(marker) circuit - šema (kolo) mesa; ~, graded resistivity vremenske linije (el.) baza sa gradijentom otpora; ~, basement - suteren, nisko prizemlje, homogeneous v. uniforms base; prizemlje (grad.) ~, insulating - izolaciona baza bashertron - uređaj za signalizaciju (štampanog kola); ~, interfero- basic - osnovni; u hemijskom smimeter - baza interferometra, duslu bazično (o., hem.) ; ~ covežina baze interferometra; ~ lea-1 ring - krečno-bazična obloga (zav.) kage - gubici kroz podnožje (el.) ; ~ dyes - bazne boje (katjon ~, loaded antenna - antena bojom obojen) (hem.); ~ elecopterećena pri dnu (el.); ~ line trode - bazična elektroda, elek- osnovna linija (obično od koje se troda sa krečno-bazičnom oblomeri) (mat., e .); ~ metals gom (zav.); ~ frequency - ososnovni metali (koji se lako oksinovna frekvencija (el.); ~ indišu — za razliku od plemenitih dustry - bazna industrija; ~ metala) (hem.); osnovni materijal lavas - bazična lava (koja sadrži (zav.); ~, metals - prosti memalo silicijum-dioksida) (geol.); tali (nasuprot plemenitimj (hem.); ~ lead carbonate - bazni kar~, nonhomogeneous - nehomobonat olova (hem.); ~ lead gena baza; ~ number - indeks chromate - bazni hromat olova bazičnosti (hem.); ~ of a cone (poznat kao pigment; hromnocr- baza kupe (konusa) (mat.); ~ veno) (hem.); ~ lead sulphate of a cylinder - osnova cilindra - bazni sulfat olova (hem.); ~ (mat.); ~ of a logarithm lining - bazna obloga (metalurških osnova logaritma (mat.); ~ of peći) (mtl.); ~ machine - maa number system - osnova brojšina za izradu podnožja cevi (maš.); nog sistema (mat.); ~ of a plane ~ network — osnovno kolo (čefigure - osnova trougla ili mnotvoropol) (el.); ~ oxydes - bazni gougla (ma koja njegova strana) oksidi (koji sa vodom daju baze, (mat.) ; ~ o f a prism - osnova lužine) (hem.); ~ process prizme (mat.); ~ 3 pin - podbazni proces (pri proizvodnji čenožni priključak (cevi), nožica ceilika kod koga su peći obložene vi (el); ~ potential - osnovni baznim materijalom) (mtl.); ~ potencijal (u odnosu na standardni pulse recurrence rate - osnovna potencijal vodonika) (fiz.); ~ frekvencija ponavljanja impulsa (el.) pulse generator - generator vre~ refractory - vatrostalni mamenskog impulsa (el.); ~ rate terijal za oblaganje metalurških area - zona osnovne tarife (el.); peći sa visokim sadržajem metal~ region - osnovna oblast (u nih oksida (magnezit, dolomit) poluprovodniku) (el.); ~, re(mtl.); ~ size - standardni mote - udaljena faza; ~ shield format; ~ slag - bazna (Toma- zaštita podnožja, ekraniranje podsova) šljaka (thnl.); ~ water nožja (el.); ~, transistor - baza and sediments B.W. & S. - satranzistora; ~, uniform - unidržaj vode i sedimenata u nafti forma baza basicity - bazičnost (broj atoma baseband - opseg modulacionih vodonika kiseline koji mogu biti frekvencija; ~, facsimile - opzamenjeni metalom) (hem.) seg modulacionih frekvencija za basify - prevesti u bazu; učiniti fototelegrafski signal bazičnim, alkalnim (hem.) baseless tube - cev bez podnožja baseline - nulta linija; linija razla- basil - stavljena ovčija koža za knjiganja; baza interferometra, dužina govezačke svrhe (kož.)
basin
77
battery
basin - bazen, rezervoar (o.); ~, bathythermogram - bati termo gram settling - taložnik, bazen za ta- bathythermograph - batitermograf loženje ili raslojavanje bating - tretiranje kože fermentnim basis network - osnovno balansno rastvorima u cilju omekšavanja kolo (el.) (koi.) basket - korpa, kotarica, koš; rud- batten - fosna, talpa; žioka, letva; nička vedrica; ~, coil - kalem-kor~ door - daščana vrata, drvodeljpa, kalem u obliku korpe (el.); ska vrata; ~ plate - poprečna ~, carbide - korpa za karbid veza, dijafragma (zav.); ~, generator with ro- batter - nagib; ~ pile - kosi šip tating - razvijač acetilena sa okret(grad.) nom korpom (zav.); ~ winding battery - kombinacija galvanskih - namotaj u obliku korpe (el.) ćelija, elemen(a)t (fiz., teh.); galbasobismutite - bazobizmutit (bizvanska ili akumulatorska (batemut-karbonat) (min.) rija) (el.); ~ acid - akumulatorska kiselina (razblažena sumporna bass - basovi, niski tonovi (o.); kiselina) (thnl.); ~ alarm - alar~ boosting circuit - šema za mni signal baterija (el.); ~ and isticanje niskih tonova (el.); ~ ground pulsing repeater - pocompensation - kompenzacija ninavljač impulsa baterija-masa (el.); skih tonova (el.); ~ control ~ box - akumulatorska posuda, regulacija niskih tonova (el.); ~ sud za elemente (el.); ~ call response - karakteristika propušbaterijski poziv (el.); ~ capacity tanja niskih tonova (el.) kapacitet baterije (el.); ~ bassanite v. basanite cell - element baterija, ćelija basswood - američka lipa baterije (el.); ~ charger - agrebast - lika gat za punjenje (baterije) (el.); bastite - bastit (magnezijum-gvožđe~ charging booster - mašina silikat) (min.) za punjenje ak. baterija (el.); bastnasite - bastnezit, hamartit (kar~ clip - baterijski priključak (el.); bonat retkih zemalja) (min.) ~ coil ignition - baterijsko pabat-handle switch - prekidač sa ljenje (mas.); <~ Container ručicom, „kip" prekidač (el.) akumulatorska posuda, baterijska batch - šarža, porcija, jednokratna posuda (el.); ~ cut-out - bapovršina, partija, serija terijski automat (suprotne struje), batching - doziranje, tretiranje vlakbaterijski osigurač (el.); ~, emerana uljima u cilju olakšanja pregency - akumulatorska baterija denja (tek.) sigurnosnog napajanja; ~, fuelbatchwise - periodično, diskonticell - baterija gorivih elemenata; nualno ~ 3 fuel-gas - baterija gasnih gobate - rastvor za tretiranje kože rivnih elemenata; ~ gage koji sadrži enzime (koS.) baterijski merač (el.); ~, ionbatea - plitak koničan sud koji se exchange - baterija gorivih eleu Južnoj Americi koristi za ručno menata sa jonoizmenjivačkom memkoncentrisanje zlata (rud.) branom; ~ jar — posuda za element (el.); ~ lead - baterijski bath - korito, kada, kupatilo; ~, oil provodnik (el.); ~, long wet- uljano kupatilo; ~, sand stand life - akumulatorska batepeščano kupatilo; ~, tub cavity rija koja dugo zadržava svoj kapa- rezonator u obliku kade (el.); citet; ~ meter - merač amper~, water - vodeno kupatilo časova (baterije) (el.); ~ mud bathotonic — koji smanjuje površintalog u elementima (ćelijama) (el.); ski napon (hem.) ~ observation post - položaj bathtub capacitor - kondenzator za artiljerijsko osmatranje (voj.); oJ hard je u metalnoj oblozi (el.)
battery battery ~ of boilers - skupina kotlova (ma!.); ~ operated receiver baterijski prijemnik (el.); ~ pair - baterijski provodnici, provodnici za napajanje iz baterije (el.); ~ plant - akumulatorsko postrojenje (el.); ~ plotting room - artiljerijska stanica za izračunavanje (voj.); ~ rack - postolje baterije, stalak baterije (voj.); ~ receiver baterijski prijemnik (el.); ~ ringing - baterijski poziv (el.); ~, semiconductor atomic - poluprovodnički atomski (elektro) elemenat; ~ solution - elektrolit, baterijski rastvor (el.); ~ stand - baterijska stalaža, akumulatorski stalak (el.); ~ supply brigde baterijski napojni most (el.); ~ supply circuit - baterijsko napojno kolo (el.); ~ supply coil baterijski napojni kalem (el.); ~ supply relay - napojni relej (baterijski) (el.); ~ switch baterijski prekidač (el.); ~ switchboard - baterijska razvodna tabla (el.); ~ syringe - pipeta (štrcaljka) za elektrolit (el.); ~ terminal - pol baterije, baterijski pol (el.); ~ tube - baterijska cev (el.); ~, zinc-air cink-vazdušni akumulator (za električne automobile) battleship - bojni brod batwing antenna - antena „slepi miš" (el.); ~ dipole - dipol „slepi miš" (el.) baud - bod, broj kodnih elemenata u sekundi (el.) Baudot (printing) telegraph Bodov telegraf (tel.) baudonin reaction - reakcija na biljna ulja koja daju sa furfurolom crvenu boju (hem.) Baumć scale - Bomeova skala (za merenje gustine tečnosti) (fiz.); ~ hydrometer scale Bomeova skala za merenje koncentracije rastvora (0° ove skale odgovara čistoj vodi, a 10° odgovara 10% rastvoru natrijum-hlorida u vodi pri 12,5°C) (hem.)
beacon? bauxite - boksit (ruda aluminijuma) (min.) Bavarite - bavarit, vrsta eksploziva bay - stativ; prečka; proletanje, otvorena ćelija (el.); zaliv, erker, prozorski otvor; ploča, polje, površina; odeljenje (u tvornici); zaliv (u telegrafiji i telefoniji); ~, beacon - radio-far; svetionik; signalna vatra; signalni toranj; ~, HH - neusmereni radio-far za navođenje (privođenje) s visokom izlaznom snagom (2000 W ili više); ~, magnetic - magnetski zaliv; ~, MH - neusmereni radio-far za navođenje (privođenje) s niskom izlaznom snagom (do 50 W); ~ of racks - grupa stalaka, raspored uređaja (el.); ~ of trunks - stalak međumesnih vodova (el.); ~ salt - morska so (hem.); ~ tree oil - lorberovo ulje Bayer process - Bajerov proces (za prečišćavanje boksita; prva faza proizvodnje aluminijuma) (mil.) bayerite - prirodni aluminijum-hidroksid (hem.) bayonet base - bajonet-podnožje (el.); ~ contact - bajonet-kontakt (el.); ~ holder - bajonetgrlo (el.); ~ socket - bajonetni spoj (el., ma!.) bazooka - transformator za simetriranje; reaktivni minobacač (el., voj.) beach - obala, morska obala; ~ sand - obalski pesak; ~ saine obalska vada Beach's developer - fotografski razvijač na bazi prigalola (fot.) beacon approach - približavanje radio-faru (el.); ~ beating oscillator - oscilator za izbijanje na radio-faru (el.); ~ course - pravac po radio-faru, kurs po radio-faru (el.); ~, decoder - uređaj za dekoriranje na radio-faru (el.); —, duplexer - dupleksni uređaj na radio-faru (el.); ~ equation - jednačina radio-fara (el.); ~, inquisitor-upitnik radio-fara (el.);
beacon
79
~ interrogator - upitnik radio-fara (el.) bead - perla, izolaciona kuglica, đinđuva, zrnce, podmetač (zav., mot.); ~ supported line - linija sa izolacijom od perli (el.); ~ thermistor - perla-termistor (el.); ~ transistor - perla-tranzistor (el.) beaded cable - kabl sa izolacijom od perli (el.); ~ coaxial line koaksijalni kabl sa izolacijom od perli (el.); ~ insulation - izolacija od perli (el.); ~ support - podnožje od perli (el.); <— tube - porubljena cev (ma!.) beading - zatapanie u staklu (thnl.) beakhorn - nakovanjski rog (maš.) beam - greda, balvan, deblo; snop, luk; mlaz; šipka; izlučivati; usmeravati (o.); svetlosni snop (mot.); ~, acoustic - akustički snop; ~ analyzer - mlazni analizator (el.); ~ and crank mechanism - krivajni mehanizam (pogon) (ma!.); ~ angle - ugao snopa, ugao mlaza (el.); ~ antenna usmerena antena (el.); ~, atomic - atomski snop; ~ blanking circuit - kolo za gašenje mlaza (TV); ~ boundary - granica mlaza (el.); — bunched - grupisani snop, usmereni snop; ~ bridge - gredni most; ~ cathode - mlazna katoda (el.); ~ chargeparticle - snop naelektrisanih čestica; ~ compasses - prutast šestar (ma!.); — confining electrode - elektroda za ograničenje mlaza (el.); ~ construction gredna konstrukcija; ~ cophasal distribution - sinfazna raspodela mlaza (snopa) (el.); ~ coupling - elektronska sprega, veza preko mlaza (el.); ~ coupling factor - koeficijent elektronske sprege (el.); ~ crossover - presek mlaza (el.); ~ current - struja mlaza, struja elektronskog snopa (el); ~ current multiplier system - umnožavač struje mlaza (el.); ~ deflection - otklon mlaza (el); ~ deflection amplifier tube - pojačavačka cev
beam sa poprečnim skretanjem (smerom) mlaza (eh); ~ deflection mixer tube - mešalica sa poprečnim (smerom) skretanjem mlaza (el.); ~, density modulated - gustinski modulisani snop; ~ deviation factor - koeficijent otklona (devijacije) mlaza (el.); ~ diffracted - difrakcioni snop; ~ energy control - upravljanje energijom mlaza (el.); ~ exhaust - izduvni mlaz (rakete); ~ first-order diffracted - difrakcioni snop prvog reda; ~ forming arrangement - sistem za formiranje mlaza (el.); ~ forming cathode - katoda za obrazovanje mlaza (el.); ~, gamma-ray - snop gama-zračenja; ~, Hewlett-Packard cesium - Hjulit-Pakardov cezijumski standard frekvencije; ~ hole - kanal za izvođenje (n., teh.); ~, hollow (-ring) - cilindrični (tabularni) snop; ~, H-P cesium v. Hewlett-Packard cesium beam; ~ impedance - impedanca mlaza (el.); ~ jitter - treperenje (drhtanje) mlaza (el.); —, laser zrak lasera; ~, lift - uređaj za merenje sile uzgona (av.); ~, light - svetlosni zrak; ~ loading - opterećenje elektronskim mlazom (el.); ~, long-range laser - laserski snop koji se rasprostire na velikom rastojaniu; ~, maser zrak masera; ~, Maxwellian snop, čestica s Maksvelovom raspodelom brzine; ~ modulation - modulacija mlaza (eh); •~ modulator - mlazni modulator (el.); ~, molecular - molekularni snop; ~, nonobject-bearing - referentni snop; ~, nonthermal electron - snop netermalnih elektrona; ~, object-bearing - svetlosni snop koji sadrži informaciju o objektu; ~ o f a portal frame prečka, prečaga, poprečna greda (grad.); ~, off-axis reference vanosni referentni snop; ~ on elastic foundation - greda na elastičnoj podlozi (grad.); ~, optical maser v. laser beam; ~, pattern - karakteristika usmereno-
beam
beating
beam cator - indikator devijacije goniosti mlaza (el.); ~, plasma - snop metra (el.); ~ joint - ležišna plazme; ~ positioning magnets spojnica (grad.); ~ load - op- magneti za pozicioniranje mlaza, terećenje ležišta (mot.); ~ mark magneti za skretanje mlaza (el); - oznaka usmerenosti (el.); ~ ~ power amplifier tube - popile - noseći šip (grad.); ~ plate jačavačka cev sa mlazom (el.); - podložna pločica (maš.); ~ ~ power tube - mlazna cev za power - nosivost, nosivost tla, pojačanje snage (el.); ~, reconmoć nošenja tla (grad.); ~ postruction - rekonstrukcioni snop; wer of pile - nosivost sipa (grad.); ~, reference - referentni snop; ~ pressure - oslonački pritisak, ~ separator - pregrada; ~, pritisak na ležište (maš.); ~ sheet - pljosnati (trakasti) snop; • roller - koturić za ležište (maš.); ~, single-velocity - snop čestica ~ sector - azimutni sektor, sekkonstantne brzine; ~, sound tor goniometra (el.); ~ shell zvučni snop (av.); ~, spaceomotač ležišta (mot.); ~ stress charge focused electron - snop - kontaktni napon (fiz.); ~, sups jonskim fokusiranjem; ~ support-ležišni nosač (maš.); ~ surfaported at both ends - prosta ce - nosiva površina ležišta (maš.); grada (grad.) ; ~ swinging - povi~, thinwall - nosač ležišta tankih janje mlaza, pomeranje mlaza (el.); zidova (met.); ~, thrust - le'- tetrode - mlazna tetroda (el.); žište visokog pritiska (mot.); ~ ~ tube - v. beam hole (n., uh.); value - nosivost, nosivost tla, ~ type magnetic tape head moć nošenja tla (grad.); ~ value mlazna magnetofonska glava (el.); of pile - nosivost sipa (grad.); ~, wave - talasni snop ~ wall - noseći zid (grad.); — with cover - ležište s poklopcem beaming - usmerena predaja, usme(maš.); ~ with imaginary joint reni prijem (el.) beamwidth - širina snopa; ~, an- zglobasto ležište (grad.) tenna - širina snopa antene beat - (av.), udar, puls; (fiz.) udaBearcat - vrsta vazdušno-kalećeg ranje, pulsiranje, periodična proalatnog legiranog čelika (nttl.); mena amplitude kod periodičnih bearer cable - noseći kabl, podržakretanja (o., el.); izbijanje; ~ vajući kabl (el.) frequency - frekvencija izbijanja (el.); ~ frequency oscillator bearers for battery - nosač za - generator za izbijanje, telegrafski akumulatore, podnožje za akumuheterodin (el.); ~ frequency latore (el.) receiver - superheterodinski pribearing - ležište, ležište klipnjače jemnik (el.); ~ indicator - in(mot.); goniometar, podnožje, osdikator izbijanja; ~, interference nova, nosač (el.); smer, azimut; - interferentne smetnje (el.); ~ ~ accuracy - tačnost gonionote - ton izbijanja (el.); ~ note metra (el.); ~ bar - azimut (el.); frequency - frekvencija tona iz~ cap - pokrivač ležišta (mot.); bijanja (el.); ~ reception - he~ capacity - nosivost (grad.); terodinski prijem (el.) ~ capacity of pile - nosivost sipa (grad.); ~ capacity of soil beating - (el.) izbijanje, pojava - moć nošenja tla, nosivost tla (fiz.); pulsiranje (merenje ampli(grad.); ~ deviation indicator tude koja rezultuje usled slaganja - indikator devijacije goniometra više periodičnih kretanja raznih frekvencija); —, modes - izbijanje (el.); ~ discrimination - distipova oscilovanja; ~, in - podekriminacija goniometra po pravcu šavanje prema nultom izbijanju (el.); ~ friction - ležišno trenje (el.) (ma!.); ~, indideviation indi-
beackacite
81
behold
beackacite - sirovine za industriju beech - bukva, bukovina; ~ char-» coal - bukov ugalj; — tar - ter lakova na bazi plastičnih masa iz od bukovine; ~ timber - bukova grupe fenolskih i maleinskih smola grada; ~ veneered - bukovinom beackamine - sintetički lakovi na furniran bazi karbamidskih i melaminskih beef tallow - goveđi loj smola (thnl.) beavertail antenna - antena u ob- beekite - hemijski taloženi silicijum, dioksid (min.) liku dabrovog repa (el.) ; ~ beam - mlaz (snop) u obliku dabrovog beer-barrel cavity - rezonator u obliku pivskog bureta (el.) repa (el.) Beckmann apparatus - Bekmanov Beer's law - Berov zakon (apsorpcije svetlosti) (fiz.) aparat (za merenje sniženja tačke topljenja i povišenja tačke ključanja i beeswax - pčelinji vosak (hem.) rastvora) (hem.); ~ molecular I beet - šećerna repa; ~ elevator kosi elevator za repu; ~ grubber transformation - Bekmanovo pre- ! -vadilica repe; ~ lifter - vadilica meštanje (transformacija ketoksina repe; ~ root - šećerna repa; ~, u amide kiselina ili anilide) (hem.); root chips - rezanci šećerne repe; ~ thermometer - Bekmanov ~ root sliccr - mašina za izradu termometar. (Meri male promene rezanaca šećerne repe; — root temperature sa velikom tačnošću. slices - rezanci šećerne repe; ~, Opseg merenja mali) (hem.); root washer - mašina za pranje Beckosol - naziv za niz proizvoda šećerne repe; ~ root washing na bazi čvrstih ili tekućih alkidnih drum - doboš za pranje šećerne smola (thnl.) repe; ~ sugar - šećer iz repe; Becquerel effect — Bekerelov efekt Beetle - termoplastična masa na bazi (proizvodnja elektromotorne sile karbamida i formaldehida (thnl.); kada se dve identične elektrode u ~ resins - grupa sintetičkih karelektrolitu osvetljavaju raznim kobamidsko-formaldehidskih smola u ličinama svetlosti) (fiz.); ~ rays tečnom obliku (thnl.) - Bekerelovi zraci (fiz.) postupak bed - platforma, postrojenje; osnova, before-and-after-test pri kome se porede svojstva mapostolje mašine; ležište, posteljica, terijala pre i posle ozračivanja u postejja, osnovna ploča, podnožje, nuklearnom reaktoru (rt., teh.) sto (prese), slojevita žica rudače, podloga, donji stroj; ~, boilng - bega - milijarda, IO9 kipući sloj; ~, catalyst - sloj ka- begacycle - IO9 Hz (el.) talizatora; ~, down-flow fixed begohm - 1000 M-oma (el.) - nepokretni sloj katalizatora sa behavior - postupak, ponašanje, režim; ~, collective - kolektivno, silaznim tokom sirovine; ~, fluidponašanje; ~, structural - jačina ized - fluidizovani sloj; ~ of (čvrstoća) konstrukcije a river - korito reke; ~ static-of catalyst - nepokretni (stacionarni) behaviour - ponašanje, karakterissloj katalizatora tika (av.); ~, aerodynamic aerodinamička karakteristika (av.); Bedafin - vezivno sredstvo za pig~, dynamic - dinamička karaktementne boje (pri štampanju na ristika; ~, ionospheric - ponatekstilu) (thnl.); šanje u jonosferi (av.); ~, lateral bedding prostirač, prostirka - poprečna karakteristika (av.); (o.); ~, flying - leteća plat~ of boundary layer - karakteforma (av.); ~, flying test ristika graničnog sloja (av.); ~, - leteća laboratorija (av.); ~ stalling - karakteristika propadaplate - podnožna ploča ((maš.); nja aviona (av.); ~ test - eksperimentalna platforma (av.); ~, rocket test - plat- behold - posmatrati, gledati, moforma za ispitivanje raketa (av.); triti 6 Rečnik
beilby
82
Benching
beilby layer - rnikrokristalini ili serklaž, podvezivanje (grad.); — amorfni sloj koji se obrazuje na drier - tračna sušnica; ~ driving površini metala pri poliranju (hem.) - kaišni pogon; ~ drying - subeilstein test - proba za prisustvo šenje na traci; ~, endless - beshalogena u organskim jedinjenjima krajna traka; ~, equatorial - ek(hem.) vatorijalni pojas; ~, feed - šanžirna traka, traka za napajanje; bel - bel (jedinica za poređenje ve~, feeder - zasipač trake konveličina, npr. zvučnog pritiska, brzine jera, uređaj za zasipanje trake; ~ zvuka, napona, struje i dr. u logafork - kaišna rakija; ~ grinding ritamskoj skali) machine - trakasta brusilica; ~ belay - omotati uže oko bitve; uloader - utovarni konvejer; ~, čvrstiti; osigurati (pom.) orbiting dipole - orbitalni pojas beliminator - ispravljač anodnog od dipola; ~, polar - polarni napona (el.) pojas (od dipola); ~, radiation belite - belit, veStački mineral ceradijacioni pojas (zona); ~ saw mentnog klinkera (grad.) trakasta testera; — shifter belitlel's reducer - rastvor na bazi kaišno kvačilo; ~ stretch - izferioksalata koji smanjuje kontrast duženje kaiša; ~ width - Širina • (Sot.) trake (konvejera), širina (kaišnika); bell - zvono, zvonce, signal; ~ call ~, West Ford v. orbiting dipole - poziv zvonom; ~ clapper belt jezičak zvona, čekić zvona; ~ counter - zvonasti brojač (brojač Bemul - amulgator na bazi gliceradioaktivnosti zvonastog oblika) rina monostearata (prehrambena i (n. teh., fiz.); ~ crank lever kozmetička industrija) (thnl.) kolenasta ručica (mot.); ~ in- Bence-Jones protein - štetan prosulator - zvonasti izolator (el.); tein koji se povremeno nade u ~ metal - legura za zvona (bronurinu (hem.) za sa velikim sadržajem kalaja) bench - radni sto, klupa, tezga, (mil.) sastav 78—80% Cu i 20— radionički sto, pult, komandni sto, 22% Sn; ~ metal ore v. stanpostolje sa nogarima; ~ adjustnite (min.); ~ push - taster ment - podešavanje na radionič(dugme) zvona (el); ~ shaped kom stolu; ~ axe - ručna sekira; pulse - impuls u obliku zvona ~, board - sto sa nagibom, ko(el.); ~ signal - signal zvona, mandni sto (el.); ~ drill - stona zvonjenje (el.); ~ telephone bušilica; — filing machine Belov telefon (el.); ~ tower stona mašinska turpija; ~ grinzvonik, zvonara; ~ transformer der - stona brusilica; ~, insulator - transformator za zvonce (el.); - izolujuća podloga (podupirač) ~ type generator - kontaktni (el.); ~ lathe - mehaničarski razvijač acetilena sa pokretnim zvostrug, stona mašina za struganje, nom (zav.); ~ wire - provodnik strug; ~ mark -s-fabrička oznaka za zvono (el.) (za orijentaciju pri podešavanju aparata) (trg.); ~ plate - ploča belladonna v. atropine (hem.) za tuširanje, ploča za obeležavanje Bellini-Tosi direction finder (ma!.); ~ saw - testera; ~ stone goniometar Belini-Tozi (el.) bellows - meh(ovi), harmonika - belegija, brusni kamen; ~, test belt - pojas, zona; kajiš, veza, zavoj, - eksperimentalna klupa (av.); traka, remen, lenta brusna traka; ~ test - ispitivanje na radionič~, artificial radiation - veškom stolu (eh); ~ vice - stone tački radijacioni pojas; ~ brake mengele, rendisaljka; ~, welding kaišna kočnica; ~, confidence - zavarivačka klupa (zav.) po veri j iva zona; ~ conveyor - Benching - betoniranje kanala za kaišni prenosnik; ~ course cevovod
Benchwood
83
Benchwood - stolarska drvena grada bend - cevni luk, koleno; saviti, savijati, uviti; krivina, okuka, koleno, lakat; odvod; kesonska bolest (SAD); ~, channel - koleno cevi (av.); ~ bending moment - momen(a)t savijanja (ma!.); ~, expansion - ekspanziono koleno (na cevovodima), lira; ~, pipe cevno koleno; ~, return - povratno koleno; ~, right-angled pravougaono koleno; — test proba savijanja (zav.); ~ test (180° flat) - proba savijanja do 180° (zav.); ~ test(free) prosta proba savijanja (zav.); ~ test(guided) - proba savijanja oko propisanog pritiskivanja (zav.); ~, test(normal) — normalna proba savijanja (zav.); ~ test (notched) - proba savijanja sazarezom (zav.) ; ~ test (reverse) - obrnuta proba savijanja (sa korenom šva u zategnutoj zoni) (zav.); ~ test(root) - obrnuta proba savijanja (zav.); ~ test(side) - proba savijanja sa šavom sa strane (zav.); ~ test(T) T-proba savijanja (zav.); ~ test (tongue) - proba savijanja zavarene cevi (zav.); ~, tube - koleno cevi (av.) bending - krivljenje, distorzija, savijanje, izgib; obrada savijanjem, previjanjem; ~, band - iskrivljenje opsega; ~ beta (P) - beta (S), koeficijenat strujnog pojačanja (tranzistora) u šemi sa opštim (uzemljenim) emitorom; ~ couple - momen(a)t savijanja, previjanja; ~ device - uređaj za savijanje; ~ drum - doboš za savijanje; ~ neutrondecay - beta-čestica koja nastaje pri neutronskom raspadu Benito - fazni sistem za merenje daljine i azimuta (el.) Benitoite - benitoit (silikat barijuma i titana, lako dihroičan mineral) (min.) bent - jaram, snop (svežanj) greda; ~ dipole - savijeni dipol (el.); ~ piston rod - izvijena klipnjača (ma!.); ~ rhombic antenna -
benzoqulnone
savijena romb-antena (el.); — shank needle - igla u obliku slova z (el.); ~ wood - savijeno drvo bentonite - bentonit (vrsta gline, osnovni sastojak montmorinolit), vrsta gline koja u vodi jako bubri (min.) benzal chloride -benzal-hlorid (proizvod hlorovanja toluola) (hem.) benZaldehyde - benzaldehid (hem.) benzaldoxime - benzaldoksim (dobija se iz benzaldehida i hidrokolamina) (hem.) benzamide - benzamid (hem.) benzamine - benzamin, poznat i kao betakain ili enkain (lokalni anestetik) (hem.) benzanillde - benzanilid, anilid benzoeve kiseline (hem.) benzathron - benzatron; polazna supstanca za proizvodnju niza boja (hem.) benzene - benzol (hem., mot.); ~ carboxylic acids - aromatske kiseline koje sadrže benzolovo jezgro; ~ formula - formula benzola (koja pokazuje strukturu molekula) (hem.); ~, hexachloride - heksahlorbenzol (v. gammexane) (hem.); ~ nucleus - benzolovo jezgro (hem.) ; ~ ring - benzolov prsten (hem); ~ sulphonic acids - benzol-sulfonske kiseline • (karakteristična grupa im je SO H. Važni međuproizvodi za sintezu boja) (hem.) benzidine - benzidin (hem.); transformation - premeštanje benzol-hidrazo jedinjenja u benzidinske derivate (hem.) benzil - benzil (hem.) benzilidene chloride - benzil-hlorid (hem.) benzine - benzin (mot.); ligroin, petroletar (hem.) benzoic acid - benzoeva kiselina (sredstvo za konzervisanje) (hem.) benzoin — benzoin (hem.) benzole - sirovi benzol (hem.); ~ scrubber - uređaj za pranje i apsorpciju benzola (hem.) benzonitril - benzonitril (hem.) benzophenone - benzofenon (hem.) benzoquinone - benzohinon (hem.)
bezoyl
84
beta
beta
bezoyl chloride - benzoil-hlorid beryl - mineral beril (silikat berilijuma i aluminijuma) (min.) (hem.) 3,4 benzpyrene - benzpiren, poli- beryllia - oksid berilijuma (BeO, ciklično jedinjenje sa 5 benzolovih teško topljivi materijal, dobar moderator neutrona) (hem., n. teh.) jezgara; poznat kao kancerogena supstanca (hem.) beryllium - berilijum (metal) (hem.); benzyl alcohol-benzil-alkohol (hem.) ~ moderated reactor - reaktor sa bep.zylamine - benzil-amin (hem.) moderatorom od berilijuma ili beber.zylchloride - benzil-hlorid rilijum-oksida (n. teh.); ~ oxide Beraloy - legura bakra i berilijuma v. beryllia (hem); ~ reactor v. beryllium moderated reactor sa odličnim tehnološkim osobinama (n. teh.) (thnl.) berberine - berberin (alkaloid) (hem.) beryllonite - berilonit (redak minebergamot oil - bergamot - ulje, ral, fosfat berilijuma i natrijuma) eterično ulje iz biljke Rutaceae bespot - obeležiti tačkicama, poprskati (hem.) Bergius process - Bergiusov proces bespread - pokriti, prekriti, raširiti hidrogenacije ulja (thnl.) berillium glucinium - hemijski besprinkle - poprskati, poškropiti, elemenat, berilijum (znak Be, atom. posuti tež. 9,0, redni broj 4; druga grupa Bessemer converter - Besemerov periodnog sistema) (hem.); ~, konvertor (specijalna peć za proizvodnju čelika) (mtl.); ~ pig bronze - berilijum bronze (sa sirovo gvožđe pogodno za obradu 2 25% Be; odlikuje se velikom po Besemerovom postupku (mtl.); tvrdoćom) ~ process - Besemerov proces berkelium - berkelijum (veštački za proizvodnju čelika (mtl.); ~ transuranski radioaktivni element, steel - Besemerov čelik (thnl.) redni broj 97) (hem., fiz.) Berlin blue - berlinsko plavo (hem.) best and best best - „najbolje" Berne Bureau - Bernski biro (za i „najbolje-najbolje" (oznaka kvaliteta metalurških proizvoda — raspodelu talasnih dužina radioskraćeno B i BB) (mtl.) - stanica) Berr.e List - Bernski spisak radio- best selected copper - bakar čis- stanica (el.) toće iznad 99,75% (mtl.) Bernouilli's Iemniscate - Bernuli- bestir - pokrenuti; požuriti jeva lemniskata (mat.); <~ prin- beta absorption ga(u)ge - merač ciple - Bernuliiev princip (jedan debljine materijala koji iskorišod osnovnih principa hidrodinaćava beta - zračenje (n.teh.); — mike o održanju energije kod nebrass - beta-mesing (sa 46—49% stišljivih tečnosti) (fiz.) Zn) (mtl.); ~ circuit - beta-kolo, beta - šema (el.); ~ counter berth — sidrište; kabina, postelja na brojač beta-zračenja (fiz., n. teh.); brodu ~ decay - beta-raspad (radioakBerthelot principle-Berteloov printivni raspad s emisijom beta-čescip (da se u zatvorenom hemijskom tica) (fiz.); ~ emitter - betasistemu odigrava onaj hemijski -emiter (radiokativni element koji proces koji daje maksimalnu kolizrači (emituje) beta čestice ) (fiz.); činu toplote) (hem.); ~ calori— function - beta-funkcija %mat.); meter - Berteloov kalorimetar (za ~ iron - beta-gvožde (alotropska merenje latentne toplote isparavamodifikacija gvozda) (hem.); ~ nja tečnosti) (hem.) monitoring - kontrola beta-zraBerthier's pewter - legura sastava čenja (n. teh.); ~ particle 72% Cu, 20% Zn, 2% Pb, 1% Sn I beta-čestica (negativna-elektron- ili bertrandite - mineral bertrandit I pozitivna-pozitron-čestica koja pri(hidratisani silikat berilijuma) (min.) i
\
likom beta - radioaktivnog raspada izleće iz radioaktivnog jezgra) (fiz.); ~ ray - beta-zrak (fiz.); ~ ray counter - brojač beta-zraka (fiz.); ~ ray spectrometer - spektrometar za beta-čestice (fiz.); ~ ray thickness gage merač debljine pomoću beta-zraka (n. teh.); ~ spectrometer - beta spektrometar (uređaj za merenje energetske raspodele beta-zračenja) (fiz.); — spectrum - beta-spektar (fiz.); <~ -stable - beta-stabilan (jezgro koje nije podložno raspadu beta-emisijom) (fiz.); ~ -uranium - beta-uranijum (alotropska modifikacija metalnog uranijuma, stabilna između 622 i 772°C) (n. tehn.) betafite - hidratisani radioaktivan miobat i titanat urana (min.) betaine - betain, trimetil-glikokol (hem.); ~ formula - betainska struktura (hem.) betatron - betatron (akcelerator u kome se ubrzavaju elektroni koji zatim udaraju u metu i proizvode gama - zrake) (fiz.) Bethe cycle - Beteov ciklus (niz nuklearnih reakcija kojima se objašnjava termonuklearno poreklo Sunčeve energije) (fiz.) betts process - elektrolitički proces prečišćavanja olova iz silikofluoridnih rastvora (mtl.) between-the-lens shutter - medusočivni zatvarač (el.) bevatron - bevatron (akcelerator visokoenergetskih protona) (fiz., teh.) bevel ap.gle - ugao zakošenja (zav.); ~ friction gear wheel - kupasti tarenik (maš.); ~ gear - kupasti zupčanik; konusni zupčanik (mot.); ~_ gear with involute tooth spiral - kupasti zupčanik evolventnih zubaca (maš.); ~ groove (single) - 1/2 V-šav (zav.); ~,groove (double) - K-šav (zav.); ~ -pointed screw - zavrtanj s krajem oblika zarubljene kupe (maš.); ~ protractor - podešljiv ugaonik (maš.); ~ weld in
85
bias
T joint - ugaoni šav sa pripremljenim žlebom (zav.); ~ wheel konusni točak $mot.) bevelled rectangular wooden sleeper - tupobridni prag (saobr.); ~ rectangular wooden tie tupobridni prag (saobr.) bevelling - koso sasecanje, zakošenje, skošavanje, obaranje ivica; <—• chear - makaze za obaranje ivica; ~ plane - rende za skošavanje ivica beverage vending machine - automat za napitke beyond - na drugoj strani, s druge strane, iza, preko; ~ -cutoff attenuator - oslabljivač talasa dužih od kritičnog (el.); ~, -line— of-sight path - put (talasa) iza horizonta (el.) bezel — okce, okno za posmatranje; kosina na sečivu, kose plosni brušenog dragog kamena (o., voj.) BF]-counter - bor-trifluoridni brojač (najčešće upotrebljavani brojač neutrona) (fiz., n. teh.) bi - bi (prefiks koji označava „dva" ili „dvostruko") bi-frequency system function dvofrekventna funkcija sistema (el.) bi-resonant loop - dvorezonantna petlja (el.) bi-telephone receiver - naglavna kombinacija, telefon za oba uha (el.) Bi - hemijski znak za bizmut (hem.) bias - pomeraj, premošćenje; prednapon; predmagnećenje, polarizacija; neravnoteža; pomereni napon (el.); ~, back - obratni prednapon, suprotni prednapon, negativni prednapon; ~, base prednapon baze; — bleeder potenciometar za prednapon (el.); ~ cell - element za prednapon (el.); ~, drain - prednapon odvoda; ~, emitter - prednapon emitera; ~ -erase frequency frekvencija predmagnećenja i brisanje (el.); ~, forward - pozitivni prednapon; ~ gate - prednapon gejta; ~, rectifier - ispravljač za prednapon (el.); ~' resistor - otpornik za prednapon
bias
blmolecular
blfilar - bifilarni, dvonitni (el.); bias ~ coil - bifilarni kalem (el.); (el.); —, reverse - obratni (su~ helix - bif ilarna helikoida (el); protni) prednapon; ~ telegraph ~ suspension - bifilarno vešanje distortion - distorzija, nejednakost (el.); ~ winding - bifilarni nadužine znakova i belina (razmaka) motaj (el.) u telegrafiji (el.); ~ tube - cev za prednapon (el.); ~, zero - bifurcation - bifurkacija, razdvajanulti pomeraj, nulti prednapon nje, grananje, račvanje, račvanje biased flip-flop - nesimetrični flipvodenih tokova flop, flip-flop sa prednaponom (el.) ; blg-sreen receiver - prijemnik s ~ relay - polarizovani relej, relej velikim ekranom (TV) sa zapornim organom (el.); ~ bilateral antenna - dvosmerna anreversals - impulsi sa preovlađitena (el.); ~ area track - dvovanjem (kod kojih su signali i instrani zapis na traci ffonogram) tervali različite dužine) (el.); ~ (el.); ~ circuit - simetrično kolo, ringer - jednosmerno zvono (el.) bilateralno kolo (el.); ~ matching - dvostrano podešavanje (el.); ~ biasing - pomeranje; magnetisanje transducer - dvostrani prenosnik biaxial - biaksijalni, dvoosni (fiz.); (moguć jednovremeni obostrani rad) — crystal - biaksijalni kristal (sa dve optičke ose) (kr.); ~ elec- bilaterally matched attenuator trostatic deflection - dvoosni dvostrano podešeni oslabljivač (el.) elektrostatički otklon (el.) ; ~ hy- bile acids - žučne kiseline (hem.) brid junction - dvoosni hibridni bilicyanin - bilicijanin (sastojak žuči spoj (talasovoda) (el.) plave boje) (hem.) bib-cock - slavina (ma!.) bilingual - dvojezičn(i)o bicarbonates - bikarbonati (kisele bilirubin - bilirubin (pigment žuči soli ugljene kiseline) (hem.) crvene boje) (hem.) bichromate cell - galvanska ćelija biliverdin - biliverdin (zeleni pigsa bihromatom kao depolarizatoment žuči) (hem.) rom bill of quantities - troškovnik, predbichromated gelatine - želatin, račun, predmer tretiran bihromatom (fot.) billboard array - poprečno usmebiconcav lens - dvogubo izdubljeno rena antena (el.) sočivo (opt.) billet - međuproizvod pri valjanju čelika (mil.) biconical antenna - bikonična antena, dvokonusna antena (el.); billion-volt linear accelerator horn — bikonični levak (rog) linearni akcelerator od 10' V (el.) /) bimatron - bi matron biconjugate network - bikonjugo- bimetal - bimcial (dva razna metala vana šema (el.) raznih specifičnih osobina spojeni zajedno) (fiz., teh.)'; ~ time-delay biconvex lens - bikonveksno sočivo relay - bimetalni usporeni (vre(el.) 9 menski) relej (el.) bicrofarad - IO- farada (el.) bimetallic conductor - bimetalni bidding procedure - licitacija provodnik (el.) ; ~ instrument bidirectional clutch - dvosmerna bimetalni aparat; — strip - dvospojnica (el.), račvasta spojnica metalna ili bimetalna traka (thnl.); (el.); ~ -coupler - dvosmerna ~ strip relay - bimetalni relej spojnica (kvačilo), dvosmerni sprež(el.) njak (el.); — -current - dvosmerna struja, naizmenična struja (el.); bimolecular - bimolekularan (koji sadrži dva molekula) (fiz., hem.); ~ -pulse train - niz dvosmernih — reaction - bimolekularna reakimpulsa (el.) cija (hem.) biennial - dvogodišnji
bimorph biomorph cell - bimorfna ćelija (element) (el.); ~ crystal - bimorfni kristal (el.) bin - bunker, silos; rezervoar; šanžirani bunker; ~ batcher - aparat za doziranje bunkera; ~, feed - bunker za šaržiranje (napajanje sirovinom); ~ level indicator indikator napunjenosti bunkera; ~, storage - skladišni bunker; ~ vibrator - vibrator u silosu binary - dvokomponentni, binarni; ~ adder - binarni sabirač (el.); ~ alloy - binarna legura koja sadrži dva elementa (thnl.); ~ cell - binarna ćelija (elemenat) (el.); ~ code - binarni kod (el.); ~ coded decimal system - binarno kodirani decimalni sistem (el.); ~ coded output - binarnokodirani izlaz (el.); ~ coder binarni kodirajući uređaj, binarni koder (el.); ~ coding - binarno kodiranje (eh); ~ compound jedinjenje koje sadrži dva elementa (hem.); ~ conversion - binarna konverzija (el.); ~ counter binarni brojač (impulsa) (el.); ~ decoding network - kolo za binarno dekodiranje (el.); ~ digit - binarna cifra (el.); ~ feedback coder - binarni koder sa povratnom spregom (el.); ~ number system - binarni sistem brojeva (el.); ~ operation - binarna operacija (el.); ~ point - binarna tačka (el.); ~ sealer - binarni brojač; uređaj koji registruje i sabira impulse brojača i daje ih u binarnoj skali brojeva (el.); ~ stars dvostruke zvezde (astr.); ~ system - binarni sistem (koji sadrži dve komponente) (el.); ~ system and diagram - binarni sistem i dijagram (met.); ~ system of numbers - binarni brojni sistem (sistem brojeva čija je baza 2) (mat.) binaural broadcasting - stereofonska radio-difuzija (el.); ~ effect - stereofoničnost (el.); ~ sound - stereofonski zvuk (el); ~ tape recorder - stereofonski magnetofon (el.)
biochemistry
87
binder - vezivo, spojno sredstvo, spojni materijal (grad.); ~ bolt - poklopni zavrtanj (ma!.); ~ distributor - prskalica, mašina za prskanje, uređaj za raspoređivanje vezivnog sredstva, špric-mašina (grad.); ~ twine - veza, uzica binding - umotavanje, premotavanje, vezivanje (el.); ~ band - zavoj (el.); ~ chain - teretni lanac na omču (ma!.); ~ clip - vezivna stega, prsten za stezanje (el.); ~ energy - vezivna energija (energija veze između čestica u atomu ili u atomskom jezgru) (fiz.) ; ~ post - spojno mesto (el.); ~ rivets - zakivci za spajanje, konstruktivni zakivci (grad.); ~ screw - spojni zavrtanj, vezivni zavrtanj (ma!.); ~ thread veza, vezica (el.); ~ wire - žica za vezivanje, crna žica, paljena žica (grad) bineutron - bineutron (hipotetička neutralna čestica sa masom 2)
(fiz.)
binistor - binistor binnacle - kutija za kompas, kompasni orman binocular - binokular (optički sistem dvogleda) (fiz.); ~ camera - binokularna kamera (za stereoskopske snimke) (fot.); •— coil binokularni kalem (el.); ~ parallax - binokularna paralaksa (el.); ~ vision - binokulamo gledanje binomial - binom (svaki matematički izraz koji sadrži dva člana); binomni (mat.); ~ array - dvočlana antena (el.); ~ bioaeration - tretiranje otpadnih voda vazduhom u cilju oksidacije; ~ expression - dvočlani izraz, binom (el.); ~ theorem - binomna teorema (mat.) bio-assay - biološka proba (farm.) bio-electric integrator - bioelektrični integrator (el.) bi'oacoustics - bioakustika bioastronautics - bioastronautika biochemistry - biohemija (hernija žive materije)
biocomputer biocomputer - računska mašina (kompjuter) za biološka istraživanja biodegradable - biodegradabilan, koji se razlaže dejstvom bakterija biodinamics - biodinamika (dinamika žive materije) bioelectronics - bioelektronika bioengineering - biotehnika biofuel - biogorivo bioinstrumentation kontrolna merna aparatura za biološka ispitivanja biological half-life - biološko poluvreme radioelemenata (vreme koje je potrebno da se iz organizma izluči polovina unete radioaktivnosti) (Hol.); ~ hole - biološki kanal (prostor u kome se u nuklearnom reaktoru ozračuje biološki materijal) (n. teh.); ~' shied biološka zaštita (omotač reaktora koji svodi zračenje na nivo neškodljiv za ljude) (n. teh.) biology - biologija; ~, space kosmička biologija bioluminescence - bioluminescencija (proizvodnja svetla od strane živih organizama) (hem.) biomedicine - biomedicina; ~, radiological - radiološka biomedicina biometer - biološki indikator biometry - biometrija bionics - bionika, bioelektronika (nauka o primeni bioloških metoda u projektovanju elektronskih uređaja i sistema) bionomics v. bionomy bionomy - bionomija (izučavanje načina života) biophysics - biofizika (fizika žive materije) bioplasm - bioplazma (živa protoplazma) biopotential - biopotencijal bios - supstance koje ubrzavaju rast kvasca (hem.) biosphere - biosfera (deo Zemlje i atmosfere u kojoj je razvijen život) biosteritron - uređaj za dobijanje ultraljubičastog zračenja biosystem - biosistem, biološki sistem
88
bird
Biot-Savart law - Bio-Savarov zakon (u elektromagnetizmu) (fiz., el.) biotechnology - biotehnika, biotehnologija bio telemetry - biotelemetrija biotic potential - životni potencijal _ (biol.) biotite - biotit (vrsta crnog liskuna, nalazi se u granitu) (min.) biotron - biotron, dvojna cev sa povećanom strminom (el.) bipack - dvostruki film sa dve emulzije, osetljive za razne boje
Jfot.)
bipartite - podeljen na dva dela; dvostran biphase current - dvofazna struja (el.); ~ rectifier - dvofazni ispravljač (el.) biphone - teleton za oba uha, naglavna kombinacija (tel.) biplanar coupler - biplanarni sprežnjak (talasovoda) (el.) biplane - biplan, dvokrilac (av.) bipolar chart - bipolarni dijagram (el.); ~ electrode - bipolarna (dvopolna) elektroda (el.); ~ logarithmic amplifier - dvopolni logaritamski pojačavač (el.); ~ machine - dvopolna mašina (el.); ~ magnetic driving unit dvopolni elektromagnet (zvučnika) (el.); ~ receiver - telefon sa dvopolnim magnetom, bipolarni prijemnik (el.); ~ transistor - dvopolni tranzistor (el.) bipyramide - bipiramida (kristalni oblik sa dve piramide zajedničke osnove) biquadratic - bikvadratni (kvadrat kvadrata, dakle, četvrtog stepena) (mat.); — ' • equation - bikvadratna jednačina (u kojoj se nepoznata veličina pojavljuje na četvrtom stepenu) (mat.) biquinary code - dvopetinski kod (el.) birch - breza; brezovina; ~ oil katran od brezovog drveta (hem.) bird - ptica; ~ cage antenna kavez - antena, cilindrična antena (el.); ~ sonar - ptičji ultrazvučni organ za orijentaciju
bird's eye
bituminous
de - bizmut-trihlorid (hem.); ~ bird's eye - projekciona cev „ptičje trioxide - bizmut-trioksid (hem.) oko" ( TV); ~ -eye view - ptičja bismuthine v. bismuth hydride perspektiva, perspektiva odozgo (grad.); ~ msple - šećerni javor _ (hem.) birectangular triangle - sferni tro- bismuthinite - sulfid bizmuta (min.) ugao koji sadrži dva prava ugla bisulphites - bisulfiti (kisele soli sumporaste kiseline) (hem.) (mat.) birefringence - dvojno prelamanje biswitch - dvosmerni diodni tiristor zraka, dvojna refrakcija; ~, electrooptic - elektrooptička dvostruka bit - komadić, delić, čestica, parče, mali deo; bit, jedinica informacija refrakcija; ~, laser-induced dvojno prelamanje izazvano laserom; bitartrate - bitartrat, kisela so vin~, magneto-optic - magnetnoske kiseline - optičko dvojno prelamanje bitch - pravougaona veza, pravouBirkeland and Eyde furnace gaona spojka (el.) električna lučna peć za oksidaciju bite - količina vazduha odbačena vazdušnog azota (thnl.) pri jednom obrtu propelera (av.) Birmabright - birmabrait, antikoroziona legura sastava 96% Al, bits (drilling b.) - bušaće dleto 3,5% Mg, 0,5% Mn bitter - gorak; ~ almondoil bis - prefiks koji znači „dvaput" benzaldehid (nalazi se i u badeBischof process - Bišofov postupak movom ulju) (hem.); ~ spar (za proizvodnju olovnog belog) dolomit (karbonat kalcijuma i mag(hem.) nezijuma) (min.) bisect - prepoloviti, preseći na dva bittern - rastvor raznih soli (posle jednaka dela izdvajanja kuhinjske soli iz morbisected capacitive window - đvoske vode) (thnl.) sekcioni kapacitivni otvor (kod tabitumen - bitumen, asfaltni bitulasovoda) (el.) men, grupni naziv za asfaltu slične bisection - polovljenje, bisekcija, ugljovodonike (hem.); ~ emulpresecanje, rasecanje (četvoropola sion - bitumenska emulzija (grad.); na dva dela) (mat.); ~ impe~ macadam - bitumenski madances - impedanca rasečenog kadam, asfaltni makadam (grad.); četvoropola (el.) ~ mixing plant station - stajabisector - bisektor (prava linija lište za asfaltni kolovoz, asfaltna koja deli na dva dela) (mat.) baza (saobr.) bisectrix - polutnica, bisektrisa (mat.) bituminous — bituminozni; — coal bismap.ol - legura bizmuta i mangana - bituminozni ugalj, kameni ugalj (mtl.) sa mnogo isparljivih sastojaka; ~ Bismarck brown - Bizmark braon felt - bituminizirani file (grad.); (anilinska boja) (hem.) ~ grouting - bituminiziranje bismite v. bismuth ochre (min.) zemljišta, bituminiziranje (grad.); •—• paint — bituminozni lak (thnl.) ; bismuth - hemijski element bizmut —• paper — bituminizirana krovna (znak Bi, atomska težina 209,0, hartija, krovna hartija, krovna leredni broj 83, peta grupa periodnog penka; ~ pavement - bitumenski sistema) (hem.); ~ glance, biskolovoz, ugljovodonični kolovoz, muthinite - bizmutit, bizmutov crni kolovoz; ~ plastics - plassulfid (ruda bizmuta) (hem.); ~ tične mase na bazi prirodnih bituhydride - bizmut-hidrid (hem.); mena (plast.); ~ shale - bitu~ ochre — bizmut-trioksid (min.) ; minozni škriljci (min.) ; ~ slurry ~ spiral - bizmutna spirala (el.); ~ spiral method - metoda biz— bitumenski put (saobr.); ~ mutne spirale (el.); ~ trichlorivarnish - bitumenski lak
biuret biuret - biure (nastaje zagrevanjem karbamida) (hem.); ~ reaction biuretska reakcija (hem.) Bk - simbol veslačkog radioaktivnog elementa berkelijuma (hem.) black - crnilo, čađ, crn(o) (hem.); ~, active - aktivna čađ; ~ and whitte photograph - crno-beli fotos; ~ and white picture crno-bela slika (TV); ~ and withe print - crno-bela štampa; ~ basting powder - crni barut, barut koji se primenjuje u kamenolomima i rudarstvu (grad.); ~ body - crno telo (telo koje totalno apsorbuje toplotno zračenje) (fiz.); ~ body photocell - fotoele-menat sa potpunim apsorbovanjem svetlosti (el); ~ body radiation zračenje crnog tela (fiz.); ~ body temperature - temperatura crnog tela (fiz.); — bolt - crni zavrtanj, grubi zavrtanj, sirovi zavrtanj, neobrađeni zavrtanj (maš.); ~, bone - koštana čađ; ~, carbon - čađ dobijena iz gasa ili nafte; ~, channel - kanalna čađ; ~ compression - potiskivanje crne boje (TV); ~ concentrate ~ smeša amalgama, gvozda i magnetita (ruđ.) ~ copper - nerafinisani bakar (mil.); ~ damp - ugljen-dioksid koji nastaje u rudnicima usled sagorevanja ili eksplozije (ruđ.); ~ diamond - crni dijamant (varijetet kristalnog ugljenika; visokokvalitetno abrazivno sredstvo) (min.); ~, furnace ~ pećna čađ; ~ glass crno staklo (thnh); ~ iron-pipe - crna cev (maš.); ~ iron-plate - crni lim ((ma?.); ~ jack - popularni naziv za mineral sfalerit (min.); ~ japan crni lak (thnl.); ~ lava glass crno prirodno staklo vulkanskog porekla (min.); ~ lead - komercijalni oblik grafita (thnl.); ~ level nivo crnog signala (TV); ~ light - tamna svetlost (popularni naziv za sva nevidljiva zračenja) (fiz.); ~ liquor - tečnost koja ostaje posle kuvanja drvene pulpe pri dobijanju natronske ili sulfatne celuloze (thnl.); ~ malt - crni
90
Blagden's
slad za proizvodnju piva (thnl.); ~, mica - crni liskun (hem.); ~ negative - crni negativ (fot.); ~ nickel - oksid nikla (NiO j; ~ peak ~ vrh crnog TV signala (TV); ~ pitch - crna smola, crni katran (hem.); ~ plate crni gvozdeni lim (mtl.); —, platinum - platinsko crno; ~ powder ~ crni barut (hem.); ~ region - oblast crnog TV signala (TV); ~ saturation - zasićenost crnim (el.); ~ sheet - crni lim (mtl.); ~ spot - šlepa mrlja, tamna mrlja (el.); ~ tellurium - mineral sulfotelurid zlata i olova sivometalne boje (min.); ~, vegetable) - biljna čađ; ~ wire paljena žica black-out - zatamnjenje, gašenje, prekid radio-veze; ~, effect gašenje prijemnika, blokiranje prijemnika (el., TV); ~, radio zastoj radio-veze, smetnja (poremećaj) radio-veze; ~, reentry communications v. reentry radio blackout; ~, reentry radio - poremećaj radio-veze kod ulaska kosmičkpg broda u atmosferu; ~ unit - stepen za blokiranje, jedinica za blokiranje (el.); — voltage - napon blokiranja (el.) Black's test - proba na beta-hidroksibuternu kiselinu u urinu (hem.) blacker-thain-black level - nivo „crnji od crnog" (TV) blacking - prevlačenje unutrašnjosti foto-aparata mat crnom bojom (fot.); tretiranje unutrašnjih livačkih kalupa grafitnim prahom (thnl.) blacksmith's shop - kovačnica, bravarska radionica (maš.) blacksmith's tools - kovački alat, bravarski alat (maš.) blackstrap - emulgovano crno ulje blade - lopatica, krilce; rebro; nož; oštrica; kontaktna poluga (prebacivač) (av., o., el.); ~, chopper lopatica čopera; ~, snow plough - ralica, plug za čišćenje snega (maš.) Blagden's law - sniženje tačke zamrzavanja je proporcionalno koncentraciji soli u rastvoru (hem.)
blanc fixe
91
blind
eksplozivnog talasa (thnl.); ~ blanc fixe - veštački barijum-sulfat wave - eksplozivni talas (thnl.) (thnl.) Blancophor - grupa preparata za blaster - fogin, miner koji puni i optičko izbeljivanie hartije (thnl.) pali mine blank - ploča, površina; ~ form - blasting - brujanje, tutnjanje, zveobrazac; ~ groove - nemi kanal čenje (el.); ~ fuse - fitilj; šta- . (žleb) gram. ploče, kanal bez propin; ~ gelatin - praskavi želamena na ploči (el.); ~ panel tin (eksploziv) (hem.); ~ powders prazna ploča (el.); ~, resin- sporogoreći (nedetonirajući) ekscoated metal - metalna ploča plozivi (hem.) prekrivena sintetičkom smolom blattnerphone - magnetofon (el.) blanket - pokrivač; površinski sloj; bleaching - beljenje (pomoću hlora vuneno ćebe; file za otiskivan je ili hlornog kreča) (thnl.); ~ pow(tipo), zastirna kecelja; prekrivanje; der - prašak za beljenje ((tekstila ~ of plasma - plazmena navlaka, i si.); prah za beljenje; hlorni plazmeni omotač; ~ ratio takreč (thnl., hem.) riff - tarifa u zavisnosti od rasto- bleed - produvati (av.) janja, zonska tarifa (tel.); ~ sepa- bleeder - delitelj napona, otpor za ration plant - postrojenje za razstabilizaciju (el.); ~ current dvajanje proizvoda nastalih u oblozi struja delitelja napona (el.); ~ oplodnog reaktora (v. breeder resistor - otpornik delitelja nareactor) (n. teh.); ~, thermal pona (el.); ~ screw - zavrtanj insulation - termoizolacioni sloj za odvod vazduha (mot.) (av.) bleeding - opterećenje (delitelja)blanketing - gušenje prijema ( TV); malom strujom, izdvajanje kapljica; ~ gas - protektivni gas, zaštitni (kreozota na stubu) (el.); difuzija gas, sprečava pristup vazduha zajedne boje u drugu (tek.); ispus paljivih tečnosti ti ti, istakati tečnost iz nekog ureblanking - zatamnjenje, gašenje, đaja; ~, liquid-phase - isparaisključenje, blankiranje, skidanje izovanje (odnošenje) tečne faze lacije (el.); ~ circuit - kolo za blemish - defekt tona gašenje, kolo za blankiranje (el.); blend - pomešati; spojiti; mešanje ~ -level - nivo zatamnjenja (gadva pigmenta da se dobije željena šenja), nivo blankiranja (el.); ~ nijansa boje (thnl.); smeša vlakana -marker - marker za blankiranje razne vrste i kvaliteta (tek.); (el.); ~ -pulse - zatamnjujući smeša, mešavina; ~ together impuls (kratak i snažan impuls) slivati, spojiti, sjediniti (o.) (el.); ~ -signal - kratak i snažan signal (el.); ~ -voltage - blender - uređaj za smešavanje, mešalica napon za zatamnjenje (el.) blast - veštački vetar, udar vetra, blending - mešanje (thnl.); smeša (mot.), smešavanje više sastojaka; žestok vetar; promaja (struja) u ~ machine - mašina mešalica; visokoj peći; udarni talas (o., av.); ~ value - oktanski broj smeša ~, air - udarni vazdušni talas (av.); benzina — furnace - peć za topljenje metala (thnl.); visoka peć (grad.); blind - oslepeti; zatamniti ekran; ~ furnace gas - gas visokih peći blenda, abažur (o., el.); — alley (mtl.); ~ furnace slag - zgura, - šlepa ulica (saobr.); ~ approach Šljaka visokih peći, troska (grad.); - sletanje na slepo (av., el.); ~ ~ main - vazdušni cevovod (o.); approach beacon - radio-far za ~, propeller - vazdušna struja iza sletanje naslepo (av., el.); ~ propelera (av.); ~, rocket - raapproach beacon system - radioketni udarni talas (av.); ~ sca-uređaj za sletanje naslepo (av., el.); ling laws - zakoni prostiranja ~ arch - viseći svod, rabits-svod,
blind
92
blowout
arc - magnetno skretanje električnog luka (zav.); ~ -out preventer - „preventer", sigurnosni uređaj bušotine nafte — isključuje mogućnost eruptivnog izbijanja za vreme eksploatacije bušotine; ~ through valve - produvni ventil (maš.) blow-by - prodiranje gasova u karter (mot.); vazdušni propust (av.) blow-down tank - tank za ispust koji prihvata sadržaj rafinerijskih postrojenja u slučaju opasnosti od požara i eksplozije blow-off cock - izduvna slavina (maš.); ~ -off valve - izduvni ventil (maš.) blowback ~ proskok plamena blower - duvalica, ventilator (mot.); kompresor (av.); ~, air - ventilator (av.); ~, alarm - signalizacija vazd. sirenom (alarm) (el.); <~, axial flow — aksijalni kompresor (av.) ; ~j flue gas - ventilator za dimne gasove; ~ hammer hidraulični udar; ~, rotary centrifugalni kompresor (av.); ~, tank car - ventilator za produvavanje cisterni; ~, three stage trostepeni kompresor (av.) blowgun - raspršivač blowing agents - sredstva za izradu sunderaste gume ili šupljikavih plastičnih materija (thnl.); ~ current - struja topljenja (osigurača) (el.); ~ process - proces duvanja (oksidacije) bitumena u cilju poboljšanja kvaliteta blown - produvan vazduhom oksidisan vazduhom (bitumen ulja); ~ fuse indicator - indikator pregorelog osigurača (el.); ~ glass - duvano staklo (thnl.); — holes — šupljine u očvrslom metalu (mtl.); ~ joint - topljeni spoj, lemljenje (olovnog omotača kabla) pomoću blokiranjem rešetke (el.) let-lampe (el.); ~ oil - duvana blotter - upijaća hartija (oksidisana) ulja (laneno, repiblow — duvanje, produvavanje; prečino i si.) goreti (osigurač); topiti; udar; duvati; ~ bitemen - duvani blowout — produvavanje; gašenje plamena; ~ coil — kalem za ga(oksidisani) bitumen; ~ hole šenje varnice (el.); ~ magnet livni mehur, mehur u livu; gasni magnet za gašenje varnice (el.); mehur (mtl., zav.) ; ~, magnetic
blind lažni svod (grad.); ~ bombing system - uređaj za bombardovanje naslepo (voj.,el.); ~ intercep- | tion - presretanje naslepo (voj., el.); ~ landing - slepo sletanje (av.); ~ reading - slepo čitanje (el.); ~ sample - slepi uzorak, šlepa roba (analizira se pod istim uslovima kao i radna proba, ali bez aktivnog sastojka) (hem.); ~ speed - brzina dijafragme, šlepa brzina; ~ spot - šlepa mrlja, mrtva zona (el.); ~ zone - mrtva zona (el.) blinding - zagušenje (sita, filtra) blister - gasni mehuri blistering - stvaranje gasnih mehura blizzard head - beloglav, plav; plavuša (o.) Bloch function - Blohova funkcija (mat.) block - blok, čvor, kliše; građevin- ] ski blok; ~ board - panel-ploča (grad.); ~ building - unificirani blok (radio-elektronske apa- | rature); ~, functional electronic i ~ funkcionalni elektronski blok; | ~ jointing - kockasto lučenje, paralelopipedno lučenje; ~, molecular electronic - molekularni elektronski blok; ~, mop.olitic functional - monolitni funkcionalni blok; ~ of dwelling buildings - stambeni blok (grad.); ~ of flats - građenje u bloku, palata (grad.); ~ of houses građevinski blok (grad.); ~, optically coupled functional electronic - optički spregnut funkcionalni elektronski blok; ~ pavement - kaldrma (grad.); ~, single - monoblok; ~, solid-state functional - funkcionalni blok čvrstog stanja blocked-grid keying - manipulacija
blowpipe blowpipe - gorionik (zav.); ~, balanced pressure - gorionik ujednačenog pritiska (zav.); ~, combined cutting and welding - kombinovani gorionik za rezanje i zavarivanje (zav.); ~, cutting gorionik za rezanje (zav..); ~, descaling - gorionik za skidanje rde (zav.); ~, deseaming - gorionik za blanjanje (zav.); ~, fixed head - gorionik stalnog protoka (zav.); ~, flame cleaning gorionik za skidanje rđe (zav.); ~, flame hardening - gorionik za kaljenje (zav.); ~, gas-air vazdušno-gasni gorionik (zav.); ~, hand - ručni gorionik (zav.); ~ head - plamenik gorionika (zav.); ~, heating - gorionik za zagrevanje (zav.); ~, high pressure - gorionik visokog pritiska (zav.); ~, low pressure - gorionik niskog pritiska (zav.); ~, manual ručni gorionik (zav.); ~, mechanical - mašinski gorionik )zav.); ~s multijet - gorionik sa više plamenova (zav.); ~, multiple head - gorionik promenljivog protoka (zav.); ~ nozzle connection navoj brizgalice gorionika (zav.); ~, oxy-acetylene - acetilenski gorionik (zav.); ~, rivet cutting - gorionik za odsecanje glave zakivaka (zav.); ~ size - učinak gorionika, veličina gorionika (zav.); ~ test - provera lemnom duvaljkom (maš.); ~, tube cutting gorionik za rezanje cevi (zav.); ~, twin flame - gorionik sa dva plamena (zav.); ~, underwater cutting - gorionik za gasno rezanje pod vodom (zav.); ~, welding - zavarivački gorionik (zav.) ; ~ with interchange heads gorionik s promenljivom brizgalicom (injektorom) (zav.); ~ with needle valve injector - gorionik s iglom blubber oil - riblje ulje blue asbestos - plavi azbest (min.); ~ billy - ostatak posle sagorevanja sumpora u sulfidnim rudama (mtl.); ~ dichroic mirror plavo dihroično ogledalo (el.); ~
93
board
gain control - regulator pojačanja plave boje (TV); ~ glow plava svetlost, plavi odsjaj (el.); ~ ground - vrsta plavičaste gline u kojoj se javljaju dijamanti (rud.); ~ heat test - provera krtosti na plavom usijanju (mtl.); ~ john - varijetet minerala fluorita (min.); ~ layer - plavi sloj (el.); ~ lead - metalno olovo (hem.); ~ metal - čestice metalnog cinka presvučene oksidom (stvaraju se prilikom destilacije cinka) (mtl.); ~ restorer - sloj koji daje plavu boju, regenerator plave boje (TV); ~ video voltage - video-napon „plave" boje (predajne ili primajne cevi) (TV); ~ vitriol - plava galica (hem.); hidratjsani sulfat bakra (proizvod razlaganja halkopirita) (min.); plavi kamen, sulfat bakra; ~ water gas - vodeni gas (smeša približno jednakih delova vodonika i ugljen-monoksida) (thnl.) blueing - beljenje žutih olovnih glazura dodatkom kobalta (her.) blunge - mesiti glinu blur - mrlja, zamrljanost, zamagljenost, nejasnost blurred picture - zamrljana slika (TV); ~ target - razmazana meta, zamrljana meta (TV) blush - zamućenje laka board - komutacioni sto; radno mesto (pult); šema; daska; karton; ~, component - štampana ploča sa elementima šeme; ~, copperclad - ploča prekrivena bakrom; ~, cordless - bezgajtansko radno mesto (komutator, bezgajtanski medumesni sto); ~, double-sided circuit - dvostrano metalizirana ploča za štampano kolo; ~, etched circuit - štampano kolo dobijeno metodom nagrizanja; ~, integrating - integrisana ploča; ~, LD - komutator medumesnih vodova, medumesni sto; ~, multilayer printed wiring - višeslojno štampano kolo; —•, onesided - jednostrano štampano kolo; ~, planar printed wiring - ravna ploča štampanog kola; ~, prin-
board board ted circuit - ploča štampanog kolaj ~, printed component ploča štampanog kola; •--', printed wiring - štampana ploča; ~, rightangle printed circuit - štampano kolo sa pravougaonim vezama; ~, solderless terminal - panel za montažu bez letovanja; ~, solidstate design - panel za projektovanje i brzu montažu tranzistora; ~, two-sided - dvostrana ploča; ~, wiring - montažna ploča boarding - daščana oplata Boas'test - proba na slobodnu hlorovodoničnu kiselinu u stomačnim sokovima (hem.) boat - čamac, čun; lađa, brod; ~, flying - hidroavion (av.); ~, hydrofoil - brod sa podvodnim krilcima (pom.) boat-grown - izrastanje metoda zonske rafinacije bobbin - kalem (za konac); bobina, ugalj sa depolarizatorom (galv. elementa) (el.); doboš; ~ -type resistor - otpornik kalemskog tipa (el.) bobbing - interferenciono kretanje oznake na ekranu (TV) bodkin - tupa igla, ukosnica, šilo body - telo; gondola; karoserija, oplata; sanduk; ~ apron - kecelja od gume i olova (služi za zaštitu od zračenja) (n. teh.); ~ belt - monterski pojas (el.); ~, blunt - telo s tupim prednjim krajem (av.); ~ capacitance kapacitivnost tela (operator) (el.); ~ contact terminal - priključnica za masu (el.); ~, ducted telo s protokom (av.); ~, fine streamline - tanko, malootporno telo (av.); ~ fittings - karoserijski okovi (pl.); ~, flat - ravno telo (av.); <~, framework - kostur karoserije; ~, high drag telo velikog otpora (av.); ~, inner - unutrašnje telo (av.); ~ leakage - odvod preko tela (el.); ~, least resistance - telo minimalnog otpora (av.); ~, motor - telo motora (av.); ~, non-pressurized - nehermetično telo (av.);
boiler ~ of car - kolski sanduk; — of laws - zbirka zakona; ~ of least drag - telo minimalnog otpora (av.); ~ of the gear - telo zupčanika; ~ of uniform strength - telo jednakog otpora; ~ paper - sirovi papir; ~, plasma coated - telo u plazmenom omotaču; telo okruženo plazmenim omotačem; ~, pointed oštro telo (av.); ~, pressuretight - hermetično telo (av.); ~, reentry - telo koje se vraća u atmosferu; ~, scattering rasejavajuće telo, rasejavač, difuzor; — sheet - lim za duboko izvlačenje; ~, slender - tanko telo bodywork - karoserija Boettger's test - proba na saharoze pomoću bizmut-subnitrata (hem.) boggy - močvaran boghead coal - vrsta bituminoznog uglja sa visokim procentom isparljivih materija (thnl.) bogie - obrtno postolje, pokretna platforma, kola; ~ suspension - vešanje obrtnog postolja bogland - rit Bohr model - Borov model (model atoma kako ga je postavio Niels Bohr); ~, orbit - Borova orbita (putanja elektrona u atomu prema teoriji N. Bohra) (fiz.); ~ radius - Borov radijus, poluprečnik putanje elektrona u atomu (prema teoriji N. Bohra) (fiz.); ~ trajectory v. Bohr orbit (fiz.) boiled oil - firnis lanenog ulja; laneno ulje, termički tretirano i sa dodatim sikativima (thnl.) boiler - bojler, kazan, kotao; — accessories - kotlovski pribor; ~ anti-incrustant composition - sredstvo za zaštitu od kotlovca; ~ -antiscaling composition sredstvo za zaštitu od kotlovca; ~ attendance - opsluživanje kotla; ~ -attendants - opslužno osoblje; ~, auxiliary - pomoćnik kotao; ~ brush - četka za uklanjanje kotlovca; ~ capacity - kapacitet kotla; ~ casing - obloga kotla;
boiler
95
bolster
~ with ribbed flue - kotao sa ~ -cleansing compound - sredorebrenim cevima; ~ with single stvo za rastvaranje kotlovca; ~ steam space - kotao sa jednom -coaling plant - postrojenje za komorom za paru; ~ with small snabdevanje kotla ugljem; ~ -code water space - kotao sa malom - propisi pl. o gradnji kotlova; parnom komorom ~, concurrent - kotao jednosmerne cirkulacije; ~ control - regu- boilling - ključanje; ~ molten lacija rada kotla; ~, donkey v. pool - nemirna rastopina (zav.); auxillfry boiler; ~ drain cock ~ point - tačka ključanja (fiz.); ~ point final - krajnja tačka - ispušna slavina kotla; — end ključanja (mot.); '— point initial pod (dno) kotla; ~ envelope obloga kotla; ~ -feed water - početna tačka ključanja (mot.); voda za napajanje kotla; ~ -feed~ range - raspon ključanja, razwater meter - vodomer napajanja lika između temperatura početka kotla; ~ feeder - pumpa za napajai kraja destilacije; ~ reactor nje kotla; ~ firing - loženje kotla; ključajući reaktor (kod koga se voda za hlađenje dovodi do klju- fittings - kotlovske armature, čanja) (rt. teh.); ~, surface oprema; ~ flue gas - kotlovski površinsko ključanje (av.); — gas; ~ fluid - sredstvo za zaštitu water - ključala voda; ~ water od kotlovca; —- grate - rešetka reactor v. boilling reactor (n. kotla; ~, high-pressure - kotao teh.) visokog pritiska; ~ horsepower - kapacitet, snaga kotla; ~, hot- bold - polumastan tekst (Stamp.) water - bojler; ~ house - kotlarnica; ~ jacket - obloga kotla; boldface - polumastan tekst (štamp.) ~, land-type - stacionarni kotao; bole - deblo, stablo; žuta, crvena ~ load - opterećenje kotla; ~, ili mrka glina low-pressure - kotao niskog pri- bolide - bolid (meteor koji uleće u tiska; ~ maker's name plate Zemljinu atmosferu) (astr.) pločica naziva proizvođača kotla; ~ maker's number - fabrički holograph - bolometarski dijagram broj kotla; ~ mountings - ko- bolometer - bolometar (osetljivi termometar za merenje toplotnog tlovske armature (pl.); <~, multizračenja) (fiz.); ~ bridge ple-stage - višeetažni kotao; ~ bolometarski most; ~, carbon output - kapacitet kotla; — ugljeni bolometar; ~, cooled plant - kotlovsko postrojenje; ~, ohlađeni bolometar, bolometar sa portable - pokretni kotao; ~ hlađenjem; ~, doped germanium -scale deposit - naslaga kotlovca; - bolometar na legiranom germa~ -scale formation - obrazovanijumu; ~, electron - elektronski nje kotlovca; ~ -scaling hammer bolometar; ~, semiconductor - čekić za obijanje kotlovca; ~ poluprovodnički bolometar; ~, sinseating - temelj kotla; ~ setting gle-crystal - monokristalni bolo- ležištenje kotla; ~ shell - zid metar; <-•<, superconducting kotla; ~ shop - radionica za superprovodni bolometar; —•>, tuizradu kotlova; ~, steam - parni ned - rezonantni bolometar; —, kotao; ~ -supervising apparawaveguide wall - talasovodni tus - aparatura za nadzor kotla; zidni bolometar ~ test pump - pumpa za ispitivanje kotla; ~ tube - grejna bolometry of plasma - bolometrija kotlovska cev; ~ wall - obloga plazme kotla; ~ -water feed pump - bolster - stezna ploča, Ijuljaška, pumpa za napajanje kotla; ~ klackalica (maš.), pufer; matrica; with large water space - kotao sedlo, jastuk, komad grede na sa velikim prostorom za vodu; jarmenjači
bolt bolt - zavrtani, zakivak; reza, šip; zareziti; snažno pražnjenje, udar munje ((meteor.); ~ head - zavrtanjska glava (mal.); ~ hole zavrtanjska rupa (mal.); ~ with cut at both ends - zavrtanj s navrtkom na oba kraja (mal.) bolting - zaŠipljenje (mal.); ~ of edges - održavanje položaja ivica pomoću zavrtnjeva (zav.) Boltzmanr.'s principle - Bolcmanov princip (u statici) (fiz.); ~ constant - Bolcmanova konstanta (kod zračenja crnog tela) (fiz.) bomb - bomba; bombardovati (voj.); ~ release - izbacivanje bombi (voj.) bombardment - bombardovanje (voj.); bombardovanje (često sinonim za sudaranje nuklearnih čestica) (fiz.) bombing-through-overcast equipment - oprema za bombardovanje kroz oblake (voj., el.) Bonadur - grupa kiselih sintetičkih azoboja za bojenje hartije, gume, plastike i lakova (thnl.) bond - veza, spona, spoj; obaveza; spoj kod lemljenja metala; električno spojiti, „metalizirati", vezati; pregrada, zagat; snop, svežanj; ~, acoustic - akustička sprega, akustička veza; ~, gold - zlatni spoj, zlatna veza; ~ grease - masnoća korišćena za vezivanje pretvarača; ~, indium indijumska veza; ~, intermetallic - intermetalna veza; ~, silver srebrni spoj, srebrna veza; ~ strength - jačina hemijske veze (hem.); <~ test - ispitivanje jačine spoja (veze) (el.); ~, thermal-compression - termo-kompresioni spoj; ~, unsaturated nezasićena veza; ~ weld - šav za električnu provodljivost (kod šina) (zav.) bonding - kratka veza, uzemljenje omotača kabla, metalizacija (el.); ~ electrons - elektroni veze, vezivni elektroni (fiz.); valentni elektroni (hem.); ~ energy v. binding energy, - vezivna energija (fiz.); ~, glass - veza kroz
96
booking
staklo; ~, high-compression spajanje kompresijom; ~ jumper - vezivna skakavica (el.); ~ ribbon - vezivna traka (traka za uzemljenje omotača ili armature) (el.); ~ strip - vezivna traka (traka za uzemljenje omotača ili armature) (el.); ~, ultrasonic - ultrazvučno zavarivanje; ~ wire premošćenje, spojna žica (el.) Bondur - bondur, antikoroziona aluminijumska legura sastava 4,2% Cu, 0,3—0,6% Mn, 0,5—0,9% Mg bone - kost, riblja kost; slonovača; ~ ash - koštani pepeo (thnl.); ~ black - sprašeni koštani ugalj (thnl.); ~ conduction - provodnost kostiju (na zvuk) (el.); ~ -conduction headphone - osteofon (el.); ~ -conduction receiver - osi vibrator, osteofon (el.); ~ glue - koštani lepak, tutkalo (thnl.); ~ meal - koštano brašno (thnl.); ~ oil - koštano ulje, dobijeno suvom destilacijom kostiju (thnl.); ~ porcelan - keramika na bazi kaolina i koštanog pepela (her.); ~ seeker - supstancija (jedinjenje, elemenat, jon) koja teži da se taloži u kostima (važna osobina po kojoj se procenjuje štetnost radio-elemenata) (med., n.teh.); ~, turquoise - fosilna kost obojena plavo fosfatom gvozda (min.) bonings rods - krstovi, vizirni krstovi za dobijanje vizirne ravni (geođ.) bonnet - plašt motora (mot.); dimovod (thnl.) book - knjiga; ~ capacitor - kondenzator u obliku knjige (sa podešavanjem) (el.); ~, code - kodna knjiga; ~ Fair - sajam knjiga; ~ of reference - priručnik; ~, talking - „govoreća" knjiga, knjiga koja govori (magnetofonski snimak teksta za slepe); ~ time - određeno vreme za razgovor, vreme prijema poziva za razgovor booking - ubeležavanje u knjigu, zapisivanje, upisivanje, knjiženje; ~ of calls - prijem poziva za razgovor (tel.)
boom
97
boson
boom - strela, kosi podupirač; zvuč- Bordeaux B - jedna azo-boja izvedena iz a-naftilamina (hem.) ni udar (av.), širok ravan profil; ~, supersonic - nadzvučni udar border - ivica, rub; granica, meda boominess - koji dobro odjekuje, bore - unutrašnji prečnik, provrt (met.); ~, cylinder - unutrašnji rezonancija kutije (sanduka) (ak.) prečnik cilindra (mot.); ~ -hole boost - povećavati pritisak, forsilogging - karotaža (sondiranje rati (av.); podupreti, pobuđivati, bušotina u zemlji) (geol., n. teh.); pojačavati; dodatni napon, poja~ of the bearing - unutrašnji čanje, povećanje, podizanje, istiprečnik ležišta (mal.); — sighting canje (el.); ~, bass - isticanje test - provera linije za gađanje niskih frekvencija; ~, charge pomoću radija (voj., el.) dopunjavanje baterije (el.) booster - pobuđivač, dodatni gene- boreal pole - severni pol rator, dodatni transformator (agre- bored well - cevni bunar gat) (el.); pojačavač pritiska, bu- boresight - viziranje, provera linija; ~, antenna - viziranje antene ster, pomoćna dinamo-mašina (av.); ~, acetylene - kompresor aceti- boric acid - borna kiselina (hem.) lena (do 1,5 atm). (zav.); ~ am- boring machine - širinska bušilica (mal.); ~ test - provera bušenjam plifier v. f. ulazni pojačavač (el.); (mal.) ~ battery - dodatna baterija (el.); ~ circuit - kolo sa dodatnim na- borings - bušotinske struške (mal.) ponom (el.); ~ pump - hidrofor, bornite - bakarna ruda, sulfid bakra uređaj za snabdevanje vodom (hii gvozda (min.) droteh.); ~ station - pomoćna bornyl chloride - bornil-hlorid, dokompresorska stanica (el.); ~ bija se iz borneola (hem.) transformer - dopunski transfor- borofluorides v. fluoboric acid mator (el.); ~ transmitter - boron - hemijski element bor (hem. pomoćni predajnik (el.) znak B, atomska težina 10,82, redni broj 5, treća grupa periodboot - priključna kapica, uvodnica nog sistema) (hem.); ~ carbide booth - daščara, kabina; ~, welding - bor-karbid (koristi se kao abra- zavarivačka kabina (zav.) ziv) (hem.); ~ carbon resistor bootstrap amplifier - pojačavač sa - bor-ugljeni otpornik (el.); ~ katodnim opterećenjem (el); ~ chamber - jonizaciona komora sa circuit - kolo pojačavača sa katodborom (detektor neutrona) (n. teh.); nim opterećenjem (ulaz između ~ counter tube - borni brojač rešetke i katode) (el.); ~~ driver (obično napunjen bor-trifluoridom, - pobuđivač s katodnim opterećedetektor neutrona) (n. teh.); ~, njem (el.); ~ integrator - intehydrides v. hydroboron (hem.); grator s katodnim opterećenjem ~ nitride - bor nitrid (hem.); boracic acid - borna kiselina (hem.) ~ rod - regulaciona šipka nukleboracite - boracit, magnezijum-boarnog reaktora (obično od bor-karrat (min.) bida) (n. teh.) boral - smeša karbida i aluminijuma, apsorbent za termalne neutrone boron-10 - bor-10, izotop bora, upotrebljava se za detekciju neutrona (thnl.) (hem.); ~ trihalides - trihaloborane - opšti naziv za hidride bora ganidi bora (hem.) borates - borati (hem.) borrow ditch - materijalni rov borax - boraks (natrijum-tetraborat bort - kristalni oblik ugljenika, tvr(hem.); — bead - kuglica topdoće dijamanta, koristi se za buljenog boraksa (koristi se u hemijšenje stena (min.) skoj analizi) (hem.) boson - bozon, čestica (nuklearna) koja se pokorava Bose-Einsteinovoj Borda's theorem - Bordina teorema, statistici (fiz.) teorema gubitka pritiska 7 BeCnlk
boss
98
boundary
boss - slavina, čep; osovina (točka); bough - grana odebljanje, isturenost; plima, na- boulder - veliki oblutak, veliki valuvala; domaćin, gazda, načelnik; tak (geol.) ~ in two parts - dvodelna glav- veštački safir ili rubin kruščina (maš.); ~ of the flywheel boule kastog oblika {(min.) - zamajačna glavčina (tnai.) bosun's chair - korpa (ljuljaška) bounce - odskočiti, bacakati se, odskakivati, skakutati; odskok, njiza rad sa vazdušnim kablom (el.) hanje, vibracija (kontakt) both-way trunk - dvosmerna mebound atom - vezani atom (fiz., dumesna linija (vod) (el.) hem.); — atom cross section bottle - boca, buteljka; ~ blowing efikasni presek vezanih atoma, v. machine - mašina za izradu boca cross section (fiz.); ~ atom (duvanjem); ~ -cleaning mascattering - rasejavanje čestica chine - mašina za pranje (čišćenje) na vezanim atomima (fiz.); ~ boca; ~ -cleaning plant - pocharge - vezano opterećenje, vestrojenje za čišćenje boca; — zani naboj (el.); ~ electron -filling machine - mašina za vezani elektron (fiz.); ~ energy punjenje boca; ~ -glass - staklo za buteljke; ~ jack - koturača; - vezana energija (fiz.); ~ state ~ neck - vrat boce, usko grlo - stacionarno, vezano stanje atoma (npr. u proizvodnji); ~ opener (fiz.); ~ water - vezana ili kristalna voda (hem., min.) - otvarač boca; ~ rinsing machine - mašina za ispiranje boca boundedness of solution - ogra„bottled" television - video-(teleničenost rešenja (mat.) vizijski) zapis (na ploči, traci) boundary - granica, zid, graničn1 bottleneck - usko grlo; ~, phonon kraj, ivica, predeo; ~, channel - fononsko „usko grlo" (otežana - zid protočnog kanala (av.); ~ relaksacija fonona) conditions - granični uslovi (mat.); bottom - dno, temelj, podnožje, ~ constant-pressure - granična dance, korito; ~ clearance linija stalnog pritiska (av.); ~ podnožni zazor (mal.); ~ dead divergence - granica aperiodičcentre - donja mrtva tačka (mot.); ne nestabilnosti (av.); ~ effect ~ -headed wood screw - granični efekt; ~, fluid - granica drvni zavrtanj plitkooble glave tečnosti (av.); *~, free stream (maš.); ~ of chassis - donji granica slobodnog protoka (av.); deo šasije (el.); ~ of conduction ~ friction - granično trenje; band - dno zone provodnosti; ~ ~, jet - granica mlaza (av.); ~, of groove - dno žleba (zav.); lateral stability - granica bočne ~ of valley - minimum zavisnosti stabilnosti (av.); ~ layer - graenergije od kvazi-impulsa, dolina, nični sloj (npr. fluida u odnosu dno doline; ~ rib of the piston na površinu pored koje proriče) - rebro klipnog dna (ili danceta) (fiz.); ~ layer rectifier - ven(maš.); ~ sili - podloga; ~ tilski ispravljač, ispravljač sa graspacer shield - ekran donjeg ničnim slojem (el.); ~ light dela elektrodnog sistema (el.); granično svetio (av., el.); ~ lu~ view - žablja perspektiva brication - granično podmazibottoms - taloži (najteže frakcije koje vanje (mot.); ~ marker - ivična izlaze iz destilacione kolone ili oznaka, oznaka na kraju sletne f kaskade za razdvajanje izotopa) piste (av.); ~, plasma - granica (hem., n. teh.) plazme; ~ potential - granični boucherize - impregnacija (kvašepotencijal (el.); ~, rigid tunnel - zid aerodinamičkog tunela (av.); nje) bakarnim sulfatom (thnl.) ~, shadow - granica senke; ~, boucherizing - impregnacija (stusolid - čvrsta granica, granica bova) bakarnim sulfatom (thnl.)
boundary čvrstog tela (av.); ~, stability granica stabilnosti (av.); ~, wake - granica vrtložne struje (av.) ; bow file - kriva turpija (maš.) bow-wave - čeoni talas (av.); ~, window - polukružno izbočen prozor Bow's notation - Bovova notacija (obeležavanje), standardni metod predstavljanja sila i pritiska slovima alfabeta u grafičkoj analizi (mat.) bowenite - varijetet minerala serpentina (min.) bower-barff process - bruniranje, veštačko oksidisanje gvozda bowing - bočno uvijanje bows - arnjevi (mot.) Bowstring arch - Langerova greda, vitak luk u kombinaciji sa gredom za ukrućenje (grad.) Bowstring girder v. Bowstring arch box - razvodna kutija, kutija, sanduk, stražara, pregrada; ~ antenna antena u obliku korpe (el.); ~, antitransmit-receive - antenski prebacivač, prebacivač „predajaprijem"; ~, atr v. antitransmitreceive box; ~, bounce - kolektorski blok; ~, bridge - otpornička lutija, mosna kutija (el.); ~ caisson - ploveći keson, keson ponton; ~, calf - teleći boks, hromno stavljen (kož.); ~, compound - kablovska masa, kompaund, sastav za zalivanje nastavaka (el.); ~ coupling - nastavak (muf) (el.); ~, horn - levak-antena (el.); ~, loop - ram-antena (el.); ~ metal - ležišni metal (maš.) ~ nut - klobučna navrtka (maš.); ~ of a valve kućica ventila (maš.); ~, Pound - granični (sprezni) generator; ~, pressure - barokomora (av.); ~, sounding relay - zvučna kutija, klopfer (ah., dl.); ~, storage - blok memorije, kolektorski blok; ~ switch - žlebni prekidač, prekidač u kutiji (el.) boxcars - serija trajnih impulsa s kratkim intervalima
99
braided cable
boxing - žleb, kanal, kutija, razdelna kutija; ~ shutter - roletna Boyle-Charles law - Boil-Čarlsov zakon (za idealne zakone) (fiz.); ~ -Mariott law - Boil-Mariotov zakon (za idealne gasove) (fiz.) Br - hemijski znak za brom (hem.) brace - zatega, spoj, spojnica, spona, veza, uže, podupirač, oslonac; zatezati, opasati, podupreti, ojačati braced girder - rešetkasti nosač, rešetka brachistochrone brahistohrona (kriva linija oblika invertovane cikloide) (mat.) brachistichronic path - brahistohrona putanja (po kojoj se najmanje vremena utroši da se iz jedne tačke stigne u drugu (mat.) bracing - utvrđivanje, držanje, podržavanje, vezivanje; ~ piece podupirač, kosi podupirač, zatezač (el.); ~ wire - zatezna žica, anker bracket - podmetač, konsola, spona, podupirač, zatega, rakija, držač (mot.,grad.); ~ arm - traverza, greda, poprečna greda (grad.); ~ bearing - ležište podmetača, ležište konsole (mot.); ~ insulator - izolator na stubu, potporni izolator (el.); ~, pin - nosač (potpora, osovinaj izolatora (el.); ~ pole - stub sa naoružanjem, stub sa prečnicima (el.); ~ standard - univerzalnost (prijemnika) bracketing - pojačanje, podupiranje, zatezanje (grad.) brackets - zagrade, npr. u matematici Bradfield insulator - Bradfildov izolator, uvodni izolator (el.) Bragg angle - Bregov ugao (fiz.); ~ law - Bregov zakon (odbijanja X-zraka) (fiz.); ~ reflection Bregovo odbijanje, Bregova refleksija; ~ rule - Bregovo pravilo (definiše moć zaustavljanja alfa-čestica) (fiz.) braid - plesti, oplesti, opšiti; oplet braided cable - opleteni kabl, širmovani kabl (el.); ~ electrode - opletena elektroda (zav.); ~ rope - pleteno uže; ~ shield -
braided cable braided cable pletena zaštita, širm (el.); ~ wire - opletena žica, upredena žica (el.) braider - razboj za pletenje, razboj za otpletanje (el.) braiding - opletanje provodnika (el.) brain - mozak; računska mašina, računar, kompjuter; ~, artificial - „veštački mozak" (računska mašina); ~, electronic - elektronski mozak (elektronska računska mašina); <~, robot - automatska računska mašina, automatski upravljana računska mašina brake - kočnica (mat.); ~, air vazdušna kočnica (mot.); ~ adjustment - podešavanje kočnice (mot.); ~ compensator - izravnač kočnica (mot.); ~ cone kočna kupa (maš.); ~ dinamometer - kočnični dinamometar (maš.); ~, externally acting spoljašnja kočnica (maš.); ~ gear - uređaj za kočenje, mehanizam za kočenje; ~ horse power efektivna snaga kočenja (mot.); ~, hydraulic - hidraulična kočnica (mot.) ; ~ lever - kočnička poluga (maš.); ~ mean effective pressure - srednji efektivni pritisak kočenja (mot.); ~ sack - dijafragma (el.); ~ shaft kočničko vratilo (maš.); ~ shoe - kočnička papuča (maš.); ~ strap - kočnička traka (maš.); ~ yoke - jaram za kočenje (el.) braking - kočenje; ~ distance put kočenja; ~ force - sila kočenja; ~ surface - kočna površina (maš.); ~ torque - spreg kočenja (el.); ~ torque (of a motor' - koČni moment (motora) branch - grana, grananje, ogranak, derivacija, odvod, faza (višefaznog kola); ~, acoustical phonon akustička grana; ~ box - žleb za grananje, kutija za grananje, razdelna kutija; ~, capacitance tree - kapacitivna grana; ~ dial office - potcentrala; ~ drain ogranak; ~, inductance tree induktivna grana; ~ jack - paralelno gnezdo (džek) bez prekid-
100
brass
nih kontakta (el.); ~ joint račvasti nastavak, rukavica (el.); ~ of a curve - grana krive (mat.); ~ o f a network - grana električnog kola, grana četvoropola (el.); — office - potcentrala, filijala; ~, optical (phonon) - optička grana; ~ out - razgranavanje (el.); ~, piece - ogranak (el.); ~, pipe - cevni ogranak; ~ point čvorna tačka, čvor (el.); ~ resistance - otpor grananja, šentni otpor, šent (el.); ~ sleeve pravi nastavak, rukavice (el.); ~ switch - prekidač na mestu grananja (el.); ~ tree - grana drveta branced-guide coupler - sprežni ogranak talasovoda (el.) branching - grananje (pri radioaktivnom raspadu), odvajanje, grananje; ~ filter - filter za grananje, filter za razgranavanje (el.); ~ jack - paralelno gnezdo, paralelni džek, razvodni džek (el.); ~ loss - gubici pri grananju (el.); ~ point - tačka grananja, čvorna tačka, čvor (el.); ~ ratio - odnos grananja (relativna verovatnoca raspada jezgra na dva različita načina)
(fiz.)
brand - žig, (fabrički) znak, marka, vrsta, oruđe za žigosanje; ~ of iron - vrsta gvozda (mil.) brandy - rakija, destilat prevrelog voćnog soka (thnl.) brass - mesing; ~, admiraly ( m i x ture) - admiralski mesing, sastava 70% Cu, 29% Zn i 1% Sn; ~ band - duvački orkestar; ~, basis quality - mesing sastava 62—70% Cu, ostatak Zn; najčešće u vidu lima i sipki za preradu preso vanj em; — die-casting - mesingani liv dobijen livenjem pod pritiskom; ~, clock - časovničarski mesing sastava 35% Zn, 1% Pb, a ostatak Cu; ~, composition liveni mesing sa visokim procentom Cu; ~, delta - delta-mesing (2,2% Ni); ~, engravers' - mesing sa visokim procentom olova; ~, forging - kovljivi mesing; ~ foundry - livnica mesinga;
brass
101
~, free-cutting - automatni mesing, mesing pogodan za obradu na automatima; ~ furnace - peć za topljenje mesinga; ~, hard bronza; ~ holder - mesingano grlo; ~ insert - mesingan uložak; ~ journal - olovna bronza za vagonske ležaje; ~, Lancashire „lankaširski mesing" sastava 73% Ću, 27% Zn; ~, low - mesing sastava 20% Zn i 80% Cu; ~, market - mesing sa visokim procentom bakra; ~, munz - mune metal; ~, naval - mesing otporan na morsku vodu; ~, parson's ležaj na bronza; ~ peg - mesingani zapušač; ~, Perking - vrsta bronze sastava 76—80% Cu i 20—24% Sn; ~ plating - galvansko nanošenje mesinga; ~, red crveni mesing, tombak; ~, reversed - legura na osnovi cinka sastava 7—8% Cu i 3% Pb Fe, ostatak Zn. Pogodna za livenje, obično u kalupima i pod pritiskom; ~, rich low - mesing sastava 82—87% Cu, ostatak Zn; ~, screw - mesing sastava 58% Cu, 40% Zn i 2m Pb, pogodan za obradu rezanjem; ~, semired - polucrveni mesing (8—17% Zn); ~ sheet mesingani lim; ~ sheet high hladnovaljani mesingani lim (za široku primenu); ~, shim - tankolisnati mesing; ~ slug - mesingani odrezak (od profila za dalju obradu kovanjem ili presovanjem); ~ solder - mesingani lem; ~, spring - mesing sa visokim procentom bakra (obično u obliku lima) sadrži 70—72% Cu; ~, standard - standardni mesing sastava 70% Cu i 30% Zn; ~, sterling - mesing sastava 66% Cu, 33% Zn i 1% P b ; ^, Thurston's - Terstonov mesing sastava 55% Cu i 44,5% Zn i 0,5% Sn; ~ tube - mesingana cev; ~, tungsten - volframov tvrdi mesing 60% Cu • i 2—4% W, 22% Zn; ~ welding rod - mesingana žica za zavarivanje; ~, wheel - mesing tipa 70;30 (do 2% Cu); ~ wire
break
- mesingana žica; ~, yellow žuti mesing (više od 17% Zn); braze - kaliti (mil.); ~ welding zavarivačko lemljenje (zav.) brazed flange - prilemljen obod (zav.); ~ pipe - lemljena cev Brazil wax - karnauba vosak (hem.) Brazilian aquamarine - mineral akvamarin (min.); ~ emerald brazilski smaragd (zeleni varijetet turmalina) (min.); ~ pebble varijetet brazilskog kvarca (min.); ~ topaz - brazilski topaz (min.) brazing - tvrdo lemljenje; ~, furnace - lemljenje u peći; ~, hard - tvrdo lemljenje; ~, metal tvrdi lem; ~, salt-bath - lemljenje u sonom kupatilu; ~, vacum - lemljenje u vakuumu Braun tube - Braunova cev, elektronska mlazna cev (el.) braunite - braunit (ruda mangana) (min.) Brayton cycle - Brajtonov ciklus (kod postrojenja gasnih turbina) (tehn.) breach of contract - raskidanje (otkazivanje) ugovora breadboard - daska za laboratorijske eksperimente, daska (sto) za laboratorijske šeme (el.); ~ construction - maketa, maketna konstrukcija (el.); ~ setup - radna šema (na radnom stolu i si.) (el.) breadboarding - modeliranje breadth - širina; ~ of tooth dužina zupca (maš.) break - probiti, lomiti, pokvariti, prekinuti, isprekidati, isključiti, prekid, prelom; ~ a circuit - prekidati kolo (el.).i ~ are - luk pri prekidanju kola (el.); ~ before-make contact - postupni radni i mirni kontakt (el.); ~ contact - mirni kontakt, kontakt sa razmicanjem (el.); ~ down probiti (izolaciju), lomiti, srušiti, oboriti (el.); ~ impulse - impuls otvaranja, impuls prekidanja (el.); ~ in - upadanje, stavljanje u eksploataciju, uvođenje, puštanje u pogon (centrale); ~ jack - gnezdo (džek) sa kontaktima na otvaranje, razdvojno (prekidno) gnezdo (el.);
break
102
break ~ point - tačka proboja, tačka prekida, tačka preloma (el.); ~ pulse - impuls prekidanja, impuls otvaranja, prekidni impuls (el.); ~ shock - udar (napon) pri prekidu (el.); ~ spark - iskra (varnica) pri prekidu (el.); ~ spring - opruga prekidnog mehanizma (el.); ~ test - ispitivanje na proboj, probojno ispitivanje (el.); ~ -in keying - manipulacija sa isključivanjem pri otvorenom ključu (tasteru) (el.); ~ operation - rad sa dozvoljenim prekidima (el.) breakage of the axle, breaking of the axle - prelom osovine (maš.) breakword - proboj (izolacije), probijanje, pregorevanje, paljenje tiratrona, lomljenje, lom, havarija, slom, padanje, smanjenje, poremećaj u radu; ~, alpha-equal-one v. alpha multiplication breakdown; ~, alpha multiplication - alfa multiplikacioni proboj; ~, avalanche - lavinski proboj; ~, base-collector - proboj između baze i kolektora; ~, base-emitter - proboj između baze i emitera; ~, channel - proboj kanala; ~, collective - kolektivni proboj; ~, gate-insulator - proboj između gejta i izolatora; ~, laser-induced - proboj izazvan laserom; ~. lift - opadanje uzgonske sile (av.); ~ load - granično opterećenje, granični teret, teret pri slomu; ~ of emulsion - raspadanje emulzije; ~, p-n junction thermal - termički proboj p-n spoja; ~, second - sekundarni proboj; ~, self-healing - autoproboj; ~ signal - signal oštećenja, signal povrede (el.); ~, soft - „meki" proboj; ~, spot - tačkasti proboj; ~, streamer-type - strimerni proboj; ~, thermal - toplotni proboj; ~, tunnel - tunelski proboj j ~> Zener - Zenerov proboj breaker - prekidač, isključivač (el.); ~ arm - čekić prekidača (mot.); ~, contacts - kontaktni prekidač breaking - drobljenje, sitnjenje; prekidni, raskidni; prekidanje (maš.,
breeding
thnl.); ~ capacity - snaga (kapacitete) prekidanja, kapacitet isključenja (el.); ~ of Cooper pairs - prekid Kuperovih parova; ~ of pairs - prekid parova; ~ of the rim - prelom venca (mal.); ~ point - tačka proboja, probojna tačka, probojni napon (el.); ~ radiation - zakočno zračenje (fiz.) breakseal ampoule - staklena arapula koja se otvara odlamanjem izdužnog vrška (hem.) broaktrough - proboj, prekid, tačka proboja, karakteristična tačka breakup - prekid, raspad, raspadanje (el.); ~, beam - iščezavanje snopa; ~ of laser beam - raspad laserskog snopa; ~ of plasma column - raskidanje plazmenog stuba; ~ picture - isprekidana, izlomljena slika (TV) breakwater - lukobran, zaštitnik luke od talasa (grad.) breast - parapet, čelo potkopa; ~ plate microphone - grudna garnitura, grudni mikrofon (el.); ~ wall - potporni zid (grad.) breastplate - grudna kombinacija (tel.) breastwork - parapet, prozorski parapet, zid ispod otvora prozora (grad.) breather - respiraciono sredstvo (mot.) breathing of microphone - promena otpora mikrofonskog praha (el.) breccia - breča, kršnik, sedimentna stena (geol.) breeches pipe - račva breeder pile, breeder plant v. breeding reactor (n. teh.); ~ reactor - oplodni reaktor, nuklearni reaktor u kome se proizvede više fisionog materijala nego što se potroši (teh., fiz., n. teh.) breeding - oplodnja (proizvodnja viška fisionog materijala u nuklearnom reaktoru); ~ blanket - obloga oplodnog reaktora (n. teh.); ~ cycle - oplodni ciklus (n. teh.) ; ~ gain - oplodni dobitak (višak nuklearnog goriva koji se ostvaruje
breeding
103
u oplodnom reaktoru) (n. teh.); ~ material - materijal koji učestvuje u oplodnom ciklusu (obično torijum ili uranijum-238) (n. teh.) breeze - ugljena prašina, otpaci od kamenog uglja i koksa (pomešani sa cementom za ploče), sitan ugalj, šljaka; ~ blocks - šljako-blokovi (grad.) ' breezing - mutno projiciranje kinematografske slike (kinemat.) bremsspectrum - spektar zakočnog zračenja (fiz.) bremsstrahlung - zakočno zračenje (koje se proizvodi pri usporavanju naelektrisanih elementarnih čestica materije) (fiz.) brevium - brevijum fzastareli naziv za uranijum-X2) (fiz.) brew - variti, praviti pivo, kuvati, spremati brewing - proizvodnja piva (thnl.) Brewster angle - Brusterov ugao (ugao upadnog zraka koji dovodi do polarizacije reflektovane svetlosti) (fiz.); ~ law - Brusterov zakon (po kome je tangens polarizacionog ugla neke supstance jednak indeksu prelamanja) (fiz.) brick - cigla, opeka; ~ clamp poljska peć; ~ clay - ciglarska glina (grad.); ~ earth - opečna zemlja (grad.); ~ floor - pod od opeka; ~ klin - ciglarska peć; | ~ work - zidarski radovi (grad.) bricked in - uzidan (grad.) bricklaying - zidanje (grad.) brickyard - ciglana (grad.) brigade - most; premostiti; šent, šentirati; spojnica; spojiti, prespojiti; ~ a gap between work pieces - premošćavati (zav.); ~ arm - grana mosta (el.); ~ balanced amplifier - pojačavač u obliku mosta, mosni pojačavač, pojačavač u mosnoj sprezi (el.); ~ circuit - šema mosta (el.); ~ connection - most šema, mosna sprega, mosna veza (el.); ~, contact - kontakt-most (el); — diagram - šema mosta (el.); ~, double - dvojni most, dvostruki most; ~ duplex system - du-J
bright annealing
pleksni sistem u mosnoj sprezi, mosni dupleks (el.); — fuse osigurač nožastog oblika, nožasti osigurač (el.); ~ joint - mosna šema, šema (spoj, sprega) u vidu mosta (el.); ~, Kelvin v. double bridge; ~ key - ključ (taster) u šemi mosta (el.); ~ rectifier - mosni ispravljač, Grecov ispravljač, Grecova sprega (el.); ~ stabilized oscilator - oscilator sa mostnom stabilizacijom (el.); ~ test - merenje u mosnoj sprezi, merenje mostom (el.); ~, Thomson v. double bridge; ~, type modulator - modulator u mosnoj sprezi, mosni modulator (el.); ~ wire - etalon žica u mostu (el.) bridge end line - linija šentirana na kraju (el.) bridgehead - mostobran (voj'.J bridging - šentiranje, priključenje, delitelja napona, premošćenje, zatvaranje kontakta (el.); ~ amplifier - premosni pojačavač (el.); ~ capacitor - kondenzator za šentiranje, šentirajući kondenzator (el.); ~ coil - kalem (namotaj) za šentiranje, paralelno vezan kalem (el.); ~ connector - konektor za premošćenje (el.); ~ gain - dobit pri šentiranju (el.); ~ line - linija zajedničkog korišćenja, paralelna linija, linija za premošćenje (el.); ~ loss slabljenje pri šentiranju, gubici pri premošćenju (el.); ~ set aparat za paralelno vezivanje s drugim aparatom (el.); ~ telephone - paralelni telefon (tel.); ~ wiper - paralelni klizač (el.) bridle - spojnica, kratki deo provodnika ili užeta (el.); ~ ring prsten na stubu (el.); ~, wire izolovani provodnik za spoje ^(mostove) (el.); -~ brief news item - kratka vest; ~ briefing discussion - informativni razgovor Briggs logarithms - Brigsovi logaritmi (koji imaju za bazu 10) (mat.) bright annealing - blago otpuštanje termički tretiranih metala u inert-
bright annealing bright annealing noj atmosferi tako da metal zadrži sjajnu površinu (mtl.); ~ emitter - cev sa intenzivnom emisijom (el.); ~ level - nivo belog (TV) signala (TV); ~ plating - nanošenje sjajnih metalnih prevlaka galvanizacijom (thnl.); ~, red heat - svetlocrveno usijanje (fiz.); ~ stock - „brajštok", odomaćen engleski naziv za teško viskozno ulje dobijeno propan destilacijom teških ostataka destilacije nafte; ~ up pulse - impuls za povećanje svetlosnog intenziteta (TV); ~ step - stepen osvetljenja (TV) brightener - sredstvo koje se dodaje u kupatila za galvanizaciju u cilju dobijanja sjajnih prevlaka (thnl.) brightening - povećanje svetlosnog intenziteta (TV); ~ pulse impuls za povećanje svetlosnog intenziteta (el.) brightness - sjajnost, sinonim za luminiscentnost (fiz.), osvetljaj (fot.), jačina radio-polja; ~ contrast - svetlosni kontrast, kontrast (TV); ~ contrast border granica svetlosnog kontrasta (TV); '—'; ratio - svetlosni odnos, odnos jačine osvetljenja ( TV); ~ signal - svetlosni signal, signal osvetljenja (TV); ~, sky - jarkost neba; ~, sky radio - radio-jarkost neba brilliance - mera sjajnosti, sjaj, blesak, svetlucanje (fiz.) brilliant green - briljant zeleno, trifenilmetanska boja (hem.) brine - slana voda (thnl.) Brinell's hardness - tvrdoća po Brinelu (meri se na osnovu udubljenja koga na materijalu proizvede čelična kuglica pod određenim uslovima) (mat.) bring into step - sinhronizovati (el.) bringing a tool into position nameštanje alata (maš.); ~, back - suprotna struja, povratni mehanizam (el.); ~ into service uvođenje u eksploataciju, stavljanje u pogon (centrale itd.) bringing out - izvod napolje (el.) brink - ivica, rub
104
broadcasting
Brin's process - proces dobijanja kiseonika iz barijum-dioksida (thnl.) bristol diamond - kristal kvarca (min.) Britannia joint - britanski spoj (maš.); ~ splice - britanski spoj (mol.) British conical thread - engleska kupasta loza (maš.) ~ thermal unit (B.t.u.) - Britanska termička jedinica (količina toplote potrebna da se 1 funta vode zagreje za 1° F (Farenhajtov), kada je voda na 39,2°F brittle - krt, loman, lomljiv, trošan; ~ failure of fracture - krt lom (maš.); ~ micas - krti liskuni (min.) brittleness - krtost (thnl.); ~ of iron - krtost gvozda (mtl.) Briz - Briksova skala za merenje gustine rastvora šećera (hem.); ~ degree - Briksov stepen, mera za koncentrovanost šećernog sirupa; ~ metal - briks-metal, legura sastava 60—70% Ni; 15— 20% Cr; 5% Cn; 1—4% W, 4% Si; 3% T i ; 2% Al; 1% Bi broach - razvitlalo (maš.) broad band - široki opseg, široki dijapazon (frekvencija) (el.); ~ tuning - grubo podešavanje (el.) broadband amplification - širokopojasno pojačanje (el.); ~ lens antenna - širokopojasna antena sa sočivom (usmerena) (el.); ~ normal firing array - širokopojasna antena sa frontalnim zračenjem (el.); ~ stub support širokopojasni izolator (el.); ~ tuner - širokopojasni podešavač (el.) broadcast - radio-difuzija (rad.); ~ band - opseg radio-difuzije (rad.); ~ day - dan radio-emisije, program (od izlaska Sunca do 24 časa) (rad.); ~ station radio-stanica broadcaster - radio-izveštač (čovek ili organizacija) (rad.) broadcasting - radio-izveš tavan je, radio-difuzija (rad.), radio-program; ~ listener - radio-slušalac; ~,
broadcasting space - kosmička radio-difuzija; ~, sterophonic - stereofonska radio-difuzija; broadening - širenje, proširenje; ~, buffer gas - širenje (spektralne linije) usled sudara sa puferom; —, collisional - udarno širenje (spektralne linije), širenje spektralne linije usled sudara; ~, Doppler - širenje spektralne linije usled Doplerovog efekta, Doplerovo širenje; ~, Doppler LorenU Dopler-Lorencovo širenje (spektralne linije); ~, foreign gas širenje spektralne linije zbog uticaja stranog gasa; ~, homogeneous - homogeno širenje (spektralne linije); ~, inhomogeneous - nehomogeno širenje (spektralne linije); ~, laser Une - širenje linije laserskog zračenja; —, longitudinal - longitudinalno grupisanje (čestica snopa); ~, Lorentz - Lorencovo širenje (spektralne linije); ~, maser line - širenje linije zračenja masera; ~ of energy spectrum - proširenje energetskog spektra; -, pressure - širenje pritiskom (spektralne linije); ~, spectral - širenje spektralne linije; ~, Stark - Starkovo širenje (spektralne linije); ~, sta tic - statičko širenje (spektralne linije); ~, thermal - termalno širenje (spektralne linije); ~, uncertainty principle - širenje (spektralne linije) usled principa neizvesnosti; ~, Van Vleck - Van Vlekovo širenje (spektralne linije) broadside array - antena sa poprečno podešenim zračenjem (rad.) Brodie's reaction - metod za identifikaciju grafita (hem.) broken circuit - otvoreno kolo, prekid u kolu (el.); ~ line - prekinuta linija (el.); ~ stone - tucanik, lomljen kamen; ~ wire prekid provodnika (žice), prekinuta žica (el.) bromelin - bromelin, proteolitični enzim, nalazi se u ananasu (hem.) bromides - bromidi, soli bromovodonične kiseline (hem.)
105
brucite
bromination - bromovanje (supstitucija ili adicija broma kod organskih jedinjenja) (hem.) bromine - hemijski element brom (hem. znak Br, at. težina 79,916; redni broj 35, sedma grupa periodičnog sistema, tamnocrvena tečnost) (hem.); ~ counter - bromni brojač (brojačka cev punjena parama broma) (fiz.); ~ number broj broma, indeks broma (met.); <•— solidificatum - kiselgur natopljen bromom (hem.) ; ~ value - bromni broj, mera za sadržaj nezasićenih ugljovodonika u benzinima i drugim proizvodima. Izražava se brojem grama koji se pod standardnim uslovima troše na 100 g. uzorka bromo thymol blue - brom-timol plavo, indikator pri asidimetrijskim titracijama. Menja boju pri pH 6—7,6 iz žutog u plavo (hem.) bromoform - bromoform (hem.) bromoil process - štamparski postupak pomoću fotografije (thnl.) Bronner's acid - 2,6-naftilaminmonosulfonska kiselina (međuproizvod za sintezu boja) (hem.) Bronson resistance - jonska cev (otpornik), Bronsonov otpor (el.) bronze - bronza (legura bakra i kalaja i drugih metala - mangana-bronza, aluminijum-bronza itd.) (mtl.) bronzing liquid - tečnost za bronziranje, bronzani lak (thnl.) bronzite - bronzit (mineral metalnog izgleda) (min.) brookite - oblik kristalnog titan-dioksid (min.) brown - mrk, smeđ, žut; crn; ~ coal or lignite - mrki ugalj; ~ haematite - limonit, hidratisani oksid gvožđa (min.); ~ iron ore - limonit (ruda gvozda) (ruđ.) Brownian movement - Braunovo kretanje (kretanje sitnih čestica u tečnostima ili gasovima) (fiz.) brucine - brucin (alkaloid sličan strihninu) (hem.) brucite - brucit (hidroksid magnezijuma) (min.); ~ -marble -
bruclte brucite kristalna metamorfna stena nastala termičkom degradacijom dolomita (min.) Brunswick black - neprovidan lak na bazi asfalta (thnl.); ~ green - jedinjenje karbonata bakra i kreča ili krede (thnl.) brush - četka, četkica; ~ angle ugao nagiba četkice (el.); ~ assembly - komplet četkice (el.); ~, carbon - ugljena četkica (mot.); ~ carriage - držač četkice (el.); ~ clamp - obujmica četkice (el.); ~ contact resistance - prelazni otpor četkice (el.); ~ discharge - pražnjenje na četkicama (el.); ~ displacement - pomak četkice (el.); ~ film - film (opnica) na kolektoru (četkice) (el.); ~ holder - držač četkice (el.); ~ loss gubici na četkicama (el.); ~ rocker - nosač četkica (el.); ~ shift - pomicanje četkica (el.); ~ wire - provodnici za četkice (el.); ~, third - treća četkica (mnt.) B.T.A. alloy - vatrostalna legura sastava 60% Ni, 12% Cr, 1—4% W + Fe BTU, British Thermal Unit BTU, britanska termička jedinica 1 BTU = 0,253 kcal. bubble - mehur, klobuk; ~, air vazdušni mehur; ~ cap - zvono pada destilacione kolone (sa prorezima za prolaz mehura pare); ~ chamber - mehurava komora (detektor zračenja u kome putanje čestica postaju vidljive po mehurima koje joni izazivaju u pregrejanoj tećnosti) (fiz.); ~, gas gasni mehur; ~ point - tačka ključanja smeše; ~, thermal termički mehur; — tower - kolona (destilaciona) sa zvonom ; ~ tray - zvonasti pod destilacione kolone; ~, vapour - parni mehur buckarm - uzdužna traverza (grad.) buck-boost amplifier - pojačavač sa regulacijom (el.) bucket - vedro, kofa bucking - odsecanje na meru, dimenzionalno sečenje, sečenje te-
106
building
sterom; ~ circuit - kompenzaciono kolo (el.); ~ saw - testera za dimenziono sečenje; ~ voltage - kompenzacioni napon Buckley gage - Baklejev jonizacioni vakuummetar (el.) buckling - izvijanje, ispupčenje (maš.); ~ coil - kalem sa suprotnim dejstvom (el.); ~ combined with bending - izvijanje sa savijanjem (fiz.); ~ due to shear - izbočavanje usled smicanja (grad.) ~ effect - suprotno dejstvo, smanjenje (opadanje) napona (el.) buckram - kruto platno (za postavu i koričenje knjiga) Budan's theorem - Budanova teorema (za nalaženje realnih korenova polinomijalne jednačine) (mat.) buddle - korito (sprava) za ispiranje rudače buff - bivolja ili volujska koža, bleda mrkožuta boja buffer - odbojnik (na vagonu), branik, element za ublažavanje udara (eh, maš.); ~ action pufersko dejstvo (održavanje konstantne koncentracije vodonikovih jona) (hem.); ~ solution - puferski rastvori (koji neznatno menjaju pH pri razblaženju dodatkom kiselina i baza) (hem.); ~ stage - stepen odbifanja bug - uređaj za određivanje mesta dislokacije radarske stanice; ~ key - Morzeov ključ, Morzeov taster (tel.); ~ trap - vremensko spajanje (gajtanima, spojnicama), spajanje za izvestan period vremena (el.) build - (sa)zidati, (sa)graditi, podići, napraviti; up factor - faktor prirasta (obično se odnosi na radioelemente ili proizvode fisije) (n. teh.); ~ -up time - vreme porasta (struje), vreme ispitivanja (istraživanja) vojne radio-stanice (el.) building - građevina, zgrada, kuća; ~ basin - brodogradilišni dok; ~ brick - građevinska opeka, mašinska jedinica; ~ -block machine - agregatna mašina; ~ block principle - sistem sastavljanja
building mašine od agregatnih jedinica; ~ blocks - zidne ploče; ~ board - građevinska ploča; ~ code građevinski propisi; ~ concrete ~ beton za visokogradnju; ~ construction - građevinska konstrukcija, visokogradnja; ~ contractor - građevinski preduzetnik; ~ crane - građevinska dizalica; ~ crade - viseća skela; ~ distance - građevinsko odstojanje; — dock - brodogradilišni dok; ~ drain network - horizontalna odvodna mreža (grad.); ~ Equipment and Public Works Fair - izložba građevinarstva; ~ foundation građevinski temelj; ~ frontage čeona strana kuće; ~ journal građevinski dnevnik; ~ legislation - građevinska dozvola; ~ lime - kreč; ~ line - regulaciona linija; ~ operative - građevinski zanatlija; ~ owner - investitor; ~ paper - ter-papir; ~ permit - građevinska dozvola; ~ pit građevinska jama; ~ plumber građevinski limar; — project - građevinski projekt; ~ regulations - građevinski propisi; ~ sand građevinski pesak; ~ service građevinske instalacije; ~-• site norms - građevinske norme; ~ specifications - građevinski propisi; ~ stone - građevinski kamen; ~ trade - građevinarstvo; ~ works area - građevinsko zemljište, gradilište (veliko); ~ -out cable - kratki komad višežilnog (visokokapacitetnog) kabla (el.) built-in antenna - ugrađena antena (el.); ~ cavity - ugrađeni (u cevi) rezonator (el.); ~ motor - ugrađeni motor (eh); ~ reactivity - višak reaktivnosti nuklearnog reaktora (n. teh.); — -up circuit - tranzitno kolo (el.); ~ -up connection - tranzitna veza, tranzitni spoj (el.); ~ mica - veštački liskun, mikanit (el.); ~ ofa self-excited generator samouzbuđivanje generatora (el.); ~ time - vreme formiranja (dostizanja ravnotežnih količina) (hem., n.
107
bullet
bulb - lopta, balon (el., cevi), cev za grejanje; ~ blackening ocrnjenje (potamnjenje) balona el. cevi (el.); ~ blowing machine - uređaj za izradu balona el. cevi (el.); ~ face - dno balona cevi; ~ heating - grejanje balona, zagrevanje balona (el.); ~ neck - grlić balona; ~ neck splicing machine - mašina za spajanje grla cevi (el.); — ' < puncture proboj balona (el.); ~, storage kolektorska lopta (kugla) bulge - ispupčenje, izbočenje, nabreklina, izbočina bulged - izbočen bulk - masa, blok, veliki komad ili zapremina, pošiljka bez ambalaže ili posebnog pakovanja; ~ density - zapreminska težina (fiz.), nasipne težine zrnastog ili rastresitog materijala u kg.; ~ density of soil - zapreminska težina zemlje (grad.); ~ -eraser - elektromagnetski brisač za razmagnećivanje (brisanje) ćele (nerazmotane) trake (el.); ~ factor - koeficijent presovanja (thnl.); ~ grown - izrastao iz rastopa; ~ mail - pošiljka (paket) velike zapremine; ~ modulus - zapreminski modul elastičnosti (fiz., teh., thnl.); ~ or mass polymerization - blok-polimerizacija monomera bez dodatka rastvarača ili razredi vača; ~ strain - prostorno istezanje, prostorno izduženje, prostorna dilatacija (fiz.) bulkhead adapter - zvučnici sa masivnom glavom (ak.) bull-headed rail - dvoglava šina (maš.) bull header - radijalna opeka (grad.) bullet - zrno, metak, kuršum, olovo na udici; ~ connection - veza ostvarena čepovima, čepni spoj (el.); ~ connector - čep-spajač, čep-konektor (el.); ~ locator detektor metka (u telu) (med.); ~ transformer - uređaj za usaglašavanje ultravisokih frekvencija (el.)
bullion
108
bullion - srebro i zlato u bloku, nekovtno zlato ili srebro, poluga, šipka zlata ili srebra (mtl.) bulwark - grudobran, bastion, ograda na palubi bumper - amortizer, prigušivač, branik buna - buna (sintetička guma), dobija se polimerizacijom butadiena (thnl.) bunched beam - usmereni mlaz, grupisani mlaz (el.); ~ cables snop kablova, grupa kablova (el.); ~ current - usnopljena struja, promenljiva struja (el.); ~ pairs - snop parica, grupa parica (el.) buncher - usnopljivač, uređaj za grupisanje, varijator (el.); ~ coupling factor - koeficijent sprege usnopljivača (el.); ~ frequency - frekvencija usnopljivača (el.); <—• gap - zazor usnopljivača (el.); ~ grid - rešetka usnopljivača (el.); bunching - grupisanje, usnopljivanje, obrazovanje grupa (elektrona) (el.); ~ characteristic - karakteristika grupisanja (el.); ~ 3 electron grupisanje elektrona; ~ of carriers - grupisanje nosilaca; ~ parameter - parametar grupisanja (el.); ~ theory - teorija grupisanja (el.) bundle - svežanj, rukovet, svitak, smotuljak, zavežljaj, denjak, naramak, deme, snop, bala, paket; ~ of electrons - snop elektrona (el.); ~ of rods - svežanj sipki za zavarivanje (zav.) bung - vranj, čep, veliki zapušač bunker - spremište (skladište) za ugalj; ~ fuel - teška ulja koja služe kao gorivo za brodove i u industriji (thnl.) Bunsen burner - Bunzenov plamenik (hem.); ~ cell - Bunzenov galvanski element (sa elektrodama od cinka i grafita) (hem.); — flame - Bunzenov plamen (nastaje pri sagorevanju smeše gasa i vazduha) (hem.); ~ ice calorimeter Bunzenov kalorimetar s ledom (hem.); ~ photometer - Bunzenov fotometar (el.); ~ type
burning
(blowpipe) - gorionik Bunzenovog tipa (zav.) buoy - plutača, bova, plovni signal buovance - plovnost, sposobnost plovljenja, vertikalna sila kojom tečnost deluje na telo potopljeno u njoj; potisak, prividni gubitak težine pri potapanju u vodu, plutanje (fiz.) burden - teret, tovar, breme, materijal koji se stavlja u peć s duvaljkama (koks, ruda, fluks) burden - sekundarno opterećenje (mernog transformatora) (el.) bureau - biro, kancelarija, nadleštvo Bureau of Standards - Biro za standarde (SAD) burette - bireta, graduisana staklena cev, za merenje malih zapremina tečnosti (fiz., hem.) burglar alarm - signalizacija protiv krade (provala) (el.) burgee - plamenac, trouglasta zastavica (pom.) burial ground - mesto, rejon za zakopavanje radioaktivnih otpadaka (rt. teh.) buried antenna - podzemna antena (el.); ~ cable - podzemni kabl, zakopani kabl (armirani) (el.) burin - rezaljka, malo dleto, dubač burlap - sargija burmite - burmit, mineral sličan ambri, nalazi se u Burmi (trun.) burn on - napajati, lemiti, zalemiti (el.) burn in - izgaranje radi opita, ispitivanje na izgaranje burn off rate - brzina topljenja (elektrode) (zav.) burn up - stepen izgaranja (iskorišćenje nuklearnog goriva) (n. teh.) burner - plamenik, vazdušno-gasni gorionik (zav.); ~, plasma plazmeni gorionik burned up - preeksponirani film (Sot.) Burnett's fluid - rastvor cink-hlorida za konzerviranje drveta (thnl.) burning - gorenje (hem.); ~, hole - izgaranje rupaj ~ off of the electrode covering - izgorevanje obloge elektrode (zav.); ~ of the flame at the injector - pa-
burning ljenje u injektoru (zav.); ~ of microphone - izgaranje (pregorevanje) mikrofona (el.); ~, spatial hole - prostorno izgaranje rupa; ~ time - trajanje topljenja (zav.); ~ voltage - ispitni napon, napon paljenja (el.) burnishing rolls - valjci za glačanje (mai.); ~ surface - izglačana površina (dleta, rezača) (maš.) burnout indicator - indikator pregorevanja elektronskih cevi (el.) burnt lime - pečeni kreč (hem.); ~ metal - metal oksidisan usled pregorevanja (mtl.); ~ ochre pečeni oker, crveni pigment (thnl.) ; — umber - pečena umbra, mrka mineralna boja ((hem.); ~ weld pregoreli šav (zav.) burr - obruč, podmetač burring sound - signal slanja poziva (el.) burst - eksplozija, raskid, svetlucanje, sevanje, scintilacija, erupcija, rasprskavanje (npr. atomskog jezgra usled udara visokoenergetskog kosmičkog zraka) (fiz.), kratak signal (el.); ~, atomic air - atomska eksplozija (na visini većoj od maksimalnog Zemljinog radijusa); ~, atomic surface - površinska atomska eksplozija; ~, atomic underground - podzemna atomska eksplozija; ~, atomic underwater - podvodna atomska eksplozija; ~, daytime - dnevna (nuklearna) eksplozija; ~, distant udaljena (nuklearna) eksplozija; ~, gradual-rise-anđ-fall - postepeno narastanje i opadanje (radiozračenja Sunca); ~, ground - (nuklearna) eksplozija na zemlji; ~, high-altitude - visinska (nuklearna) eksplozija; ~, low-altitude - (nuklearna) eksplozija na maloj visini; ~, low-fission-yield eksplozija sa malim prinosom fisionih produkata, eksplozija male snage; ~, low-level - (nuklearna) eksplozija na maloj visini; ~, lowyield v. low-fission-yield burst; ~, meteor - meteorsko svetlucanje (erupcija); ~, pedestal -
109
busy
osnova (nosač) sinhronizujućeg signala (TV); ~ pulse - kratki impuls (el.); ~, radio - radiofrekventno Sunčevo zračenje; ~ test, - jastučna proba; ~, timelimited - vremenski ograničena eksplozija; ~, X-ray - erupcija X-zračenja bursting of water pipe - prskanje vodovodne cevi; ~, open the switch - presecanje skretnice (saobr.) Burton process - Bartonov proces, proces tehničkog krekovanja pod pritiskom bus - šina, autobus; spojiti šinama; sabirna šina (skanistor), kolektorska šina; ~, bars - sabirnica, sabirni vod (el.) busbara - šina; ~ wire - provodnik kvadratnog preseka, kvadratni provodnik (el.) bush - žbun, cevčica, slavina, čep, zatvarač, čaura bushing - izvod, uvodni izolator, izolaciona cevčica, jednodelna ležišna posteljica business - zanimanje, zanat, zvanje, trgovina, radnja, posao, dužnost; zadatak, preduzeće; ~ circles poslovni krugovi (pl.); ~ confidence - poslovno poverenje; ~ contacts - trgovinski kontakti (pl.); ~ discussion - poslovni razgovor; ~ friend - poslovni prijatelj; ~ name - naziv firme; ~ partner - poslovni partner; ~ premises - lokal (grad.); ~ quarter - poslovna četvrt; ~ reply card - dopisnica sa odgovorom (koji plaća primalac); ~ telephone službeni telefon, telefon preduzeća busk - (rožnata) šipka (u stezniku) busy - zauzeto, zauzimati (tel.); ~ back jack - gnezdo (za slanje signala) zauzeća (tel.); — back signal - signal zauzetosti (tel.); ~ hour - sat najvećeg opterećenja (tel.); — lamp - lampica zauzetosti (tel.); ~ line - zauzeta linija (tel.); ~ picture - pretrpana slika ( TV) ; ~ relay - probni relej, relej zauzetosti (el.); ~ testing - ispitivanje (provera) na
busy
110
buzzer
busy tirasta kriva (el.); ~, magnetron zauzeće (tel.); ~ tone - znak oscillator - magnetronski leptirzauzeća, signal zauzeća (tel.) -oscilator (el.); ~ nut - leptirasti butadiene - butadien (diolefin sa navrtak (maš.); ~ resonator konjugovanim vezama; polimerileptir-rezonator (el.); ~ -tuned zacijom daje veštačku gumu) (hem.) magnetron - magnetron sa podešavanjem leptirastim krilom (el.); Butagas - komprimovani butan (trg. ~ tuner - leptir-rezonator (sa naziv) (hem.) podešavanjem1) (el.); ~ valve butane - butan, parafinski ugljovoleptirasti ventil (mot.); leptir (maš.) donik butanol - butil-alkohol (hem.) Butterworth characteristic - BaButaprene - vrsta sintetičke gume tervortova karakteristika (el.) na bazi butadiena (thnl.) button - dugme, taster; zakopčati; ~ hook - santimetarski talasovod bute - slog, bajt (u digitalnoj račun(u TV studiju) (TV); ~ capacitor skoj tehnici) butil group - butil-grupa (hem.) - dugme kondenzatora, mali konbutron - gorivi element denzator (el.); ~ control telebutt - deblji kraj, držak, drška; phone - telefonski aparat sa dugmeta; sudariti; ~ between plates metom (tel.); ~ microphone with raised edges - rubni šav mikrofon u kapisli (el.); ~ stem (zav.); ~ hignes - grifovane - podnožje (nožica) u obliku dugšarke (grad.); ~, hignes plain meta (el.); ~ switch - prekidač normalne šarke (grad.); ~ joint u obliku dugmeta (el.); ~ -prop - sučeoni spoj (zav.); ~, joint - hvatač, držač (za dizanje stubova) riveted - vezično zakivčenje, ve(el.) zični zakon (maš.); ~, making buttress - potporni stub, stub poa - in horizontal position dupirač, potporni luk, kontrafor, zavarivanje sučeonog šava odozgo masivni stub; ~ thread - trapezna (zav.); ~, making a - in the loza (maš.) downhand position - zavarivanje butyl rubber - butilenska guma, sučeonog šava odozdo (zav.); ~, sintetička guma na bazi poliizomaking a - in flat position butilena (thnl.) zavarivanje suočenog šava odozgo butyalcohol - butil-alkohol (hem.) (zav.); ~ making a - in horizon- butylenes - olefini sa 4 ugljenikova tal-vertical position - horizonatoma (hem.) talno zavarivanje suočenog šava u vertikalnoj ravni (zav.); ~, ma- butyric acid - buterna kiselina (hem.) king a - in gravity position - butyryl - kiselinski radikal buterne kiseline (hem.) zavarivanje suočenog šava odozgo (zav.); ~ plate splice - krstati buyer - kupac spoj; ~, reinforced - suočeni šav buzzer - zumer, zujalica, laki persa nadvišenjem (zav.); ~ strap forator sa čekićem (el.); ~ exci- podvezica, obraz, podvezica za ter - pobudivač sa zujalicom (el.); pokrivanje (grad.); ~, weld ~ excitation - pobuda zujalicom suočeni šav, šav suočenog spoja; (eh); ~ interrupter - prekidač ~, weld square - I šav (zav.); zujalice (el.); ~ modulation ~, welding resistance - suočeno tonska modulacija (el.); ~ rinzavarivanje zbijanjem (zav.) ging - tonski poziv (el.); ~ signal - signal zujalicom (el.); butter color - boja za bojenje ma~ test - provera za zauzeće (el.); slaca (thnl.) ~ -type test oscillator - probni butterfield - mrežasti reflektor (za oscilator sa zujalicom (el.); ~ pravljenje radio-smetnji) wavement - talasomer sa zujalibutterfly circuit - leptirasto kolo, com (el.) leptir-kolo (el.); ~ curve - lep-
buzzerphone buzzerphone - signal zujalice (el.) by-pass - zaobilazni put, odvođenje; zaobilaziti, obilaziti; sent, šentirati (el.); ~ anode - prenosna anoda (el.); ~ battery - baterija u puferu, paralelna baterija (el.); ~ coil - kalem za šentiranje, odvodni kalem (el.); ~ cathode resistor - katodni odvodni otpornik (el.); ~ capacitor - blok - kondenzator, kondenzator za premošćenje (el.); ~ dischar-
111
bytownite
ge path - prenosni vodljivi put (el.); — rectifier - prenosni ventil (el.); ~ switch - paralelni prekidač (el.); ~ to ground odvod u zemlju (el.); ~- valve ograničavač pritiska povratnog toka (zav.) by-passing effect - obilazak, propuštanje pored (el.) by-product - nusprodukt (proizvod koji se uz put dobija) bytownite - varijetet plagioklasa
b.b. b.-b. — butane-butene - butan-buten (frakcij) bbl — barrel - barel bbls;day — barries per day - barel na dan b.c. — between centres - između centara (odstojanje) B.C.E. — Bachelor of Chemical Engineering - diplomirani hemijski inženjer B.C.S. — Bachelor of Chemical Science - diplomirani hemičar B;D, b;d — barrels per day - barel na dan Be — Baume degree - stepen Bomea BESA — Britisch Engineering Standard Association - Britansko udruženje za tehničke standarde BF — feedback - povratna sprega BFW — boiler feed water - kotlovska voda B.H.N. — Brinnel hardness number - tvrdoća po Brinelu BICERA — Britisch Internal Combustion Engine Research Association - Britansko naučno-istraživačko udruženje za motore sa unutrašnjim sagorevanjem B.I.O.S. — Britisch Intelligence Objectives Subcommittee - Britanski tehnički obaveštajni potkomitet Bk — berkelium - berkelijum B.O.D. — bilogical oxyden demand - biološka potreba za kiseonikom botts — ostatak destilacije BP — 1. back pressure - povratni pritisak, protivpritisak; 2. barometric pressure - barometarski pritisak; 3. boling point - tačka ključanja BPH, bph — barrels, per hour - barela na dan B.Ph. — British Pharmacopoeia - britanska farmakopeja BPSD — barrels per stream day - barela po radnom danu b.r. — boiling range - raspon ključanja BTU — British Thermal Unit - britanska toplotna jedinica (1054,8 J) Btu, B.t.u. — British thermal unit - britanska toplotna jedinica BTX — benzene-toluene-xylene - benzol-toluol-ksiiolska (frakcija) Bu — butyl - butil (grupa) bu s., bush. — buschel - bušel, mera za zapreminu (35,2393$3 m3) b.v. — by volume - po zapremini BVE — butyl vinyl ether - butil-vinil-etar
C - simbol elementa ugljenika c - simbol za brzinu svetlosti (= 2.99796 X IO 10 cm/sec) (fiz.) C-banđ - C-opseg (oko 5,7 cm)
(eh.)
C-battery - baterija za pređnapon rešetke (eh.) C-bias - rešetkin pređnapon (eh.) C-detector - anodni detektor (eh.) C-digit selector - birač treće cifre (u direktorskom sistemu) (tel.) C-network - četvoropol tipa C (el.) Ostage resin - završna termostabilna faza stvaranja fenoplasta (thnl.) Ca - hemijski znak za kalcij um cab on engine - isturena kabina (mot.) cabin - koliba, kućica, brvnara cabinet - standardna veličina fotografske hartije 15 x 10 cm (fot.); ~ representation - kabinetsko predstavljanje, u slikama; <~ resonance - rezonancija kutije (el.) cable - kabl, vrpca; provodnik; telegraf isati; telegram; ~ bender savijač kabla (el.); ~ bond kablovska spojnica (el.) ; ~ box kablovski orman, kablovska kutija, kablovski nastavak (muf) (el.); ~ bracket - kablovski nosač, kablovska konzola, kablovska polica (el.) ; ~ breakdown - proboj kabla (el.) ; ~ buoy - kablovski plovak (el.) ; ~, BX - BX-kabl (sastoji se od izolovanih provodnika u elastičnoj SReCnlk
metalnoj cevi); ~ car - viseće sedište, viseća korpa, viseća ljuljaška (za rad na vazdušnom kablu) (el.) ; ~ chamber - kablovsko okno, kablovski šaht (el.); ~ channel - kablovski kanal (el.) ; ~ chute - kablovsko okno (el.); ~ clip kablovska kućica za vešanje, kablovski prsten (el.); ~ code kablovski kod, uslovno označavanje (odgovorno), označavanje bojom kablovskih žila (el.); ~ conductor - kablovska žila, kablovski provodnik (el.); ~ core - jezgro kabla, kablovska žila (jake struje), snop žila (el.); ~, D- - dvožilni kabel (sastoji se od unutarnjih provodnika u obliku slova D, izolovanih međusobno i od zaštitnog omotača); ~ distribution head - kablovski razdelnik, kablovska glava (el.); ~ distributor - kablovski razdelnik, kablovski razdelni orman (el.) ; ~ dresser - šablon (kalup za pletenje češlja za formiranje krajeva olovnih kablova) (el.) ; ~ dropper - kablovska kukica za vešanje, kablovski prsten (el.) ; ~ drum - kablovski kalem (doboš) (el.); ~ drum carriage - nosač kablovskog kalema (el.); ~ drum trailer kablovsko vozilo za prevoz kabl. kalemova, kablovska prikolica (el.) ; ~ duet - kanalizaciona cev u kablovskom bloku (el.) ; ~ end eonneetor - kablovski završni nastavak
cable (el.); ~ extension arm - nosač za kabl, kablovska konzola (el.) j ~ fan - kablovska forma, kablovski šablon, paranje kabla (el.) ~ filament - višežilno vlakno za grejanje (el.); ~ filler - ispuna (popuna) kabla (el.); ~ form kablovska forma, kablovski šablon (el.) ; ~ gear - kablovski mehanizam, mašina za vučenje kablova (el.); ~ grip - kablovska čarapa (služi za provlačenje kablova), hvatač (el.); ~ hanger - kablovski nosač (kukica, vešalica, polica) (el.) ; - head - kablovski završni nastavak, kablovska glava (el.); ~, helical membrane - kabel s polietilenskom spiralom (za fiksiranje unutrašnjeg provodnika); ~ input plug - kablovski ulazni čep (el.) ; ~ joint - kablovski spoj, kablovski nastavak (el.); ~ lay-up - konstrukcija kabla, upredenost kabla (el.); ~ laying - polaganje kabla (el.); ~ layout - kablovski plan, šema položaja kabla (el.); ~ leg - razdelni kabl, kablovski ogranak (el.); ~ line - kablovska linija (el.) ; ~ lubricant - mast za mazanje kablova (pri provlačenju kabla kroz kanalizaciju) (el.) ; ~ makeup - konstrukcija kabla, oznaka kabla, tip kabla (el.); ~ manhole kablovsko okno (el.); ~ pliers klešta za olovni omotač, kablovska klešta (el.); ~ pole - kablovski stub, kablovski oslonac, kablovski podupirač, kablovski nosač (el.) - pole line - vazdušna kablovska linija (el.) ; ~ printed - štampani kabel; — puncture - proboj kabla (el.); — rack - kablovski stalak (stelaža, nosač) (el.); ~ railway - uspinjača (mai.) ; ~ run - kablovska trasa (el.) ; ~ saturant kablovska ispuna (kompaund) (el.) ; ~, self-supporting - samonoseći kabel (vazdušne linije); ~ sheath - zaštitni omotač kabla (el.); <~ sheath constrictor - stezač kabla (el.) ; ~ shoe - kablovska papučica, završni kablovski nastavak (el.); ~ sleeve - kablovski nastavak (el.) ; ~ sling - kablovska kućica, kablov-
114
cadmium
ski prsten (za vešanje kabla o noseće uže) (el.); — spacer - trakasti kabel; ~ specification - tehnički uslovi kabla, kablovska specifikacija (el.); ~ splice - kablovski spoj (el.); ~ stub - slepi kabl (el.) ; ~ support rack - gvozdena kablovska konstrukcija (el.); ~, terminal - kraj kabla, kablovski završni nastavak (el.), krajnja kutija kabla; ~ termination - kablovsko okno, razdelni orman (el.); ~, welding - zavarivački kabl (zao.) ; ~ work - kablovski radovi, polaganje kablova, kabliranje (el.) cabling - kabliranje, polaganje kablova, montaža kablovskih provodnika (el.); ~ diagram - šema kablovskih spojeva (el.) cabotage - plovidba duž obale, obalska plovidba (pom.) cacodyl - kakodil, arsensko organsko jedinjenje (hem.) Cadalyte - naziv niza preparata za elektrolitičko prevlačenje metala kadmijumom (thnl.) cadaverine - kadaverin, pentametilenediamin (hem.) cadence - taktni signal, kadenca; ~ magnet - taktni magnet (el.) cadmia - cinkova pena (mtl.) cadmium - hemijski elemen(a)t kadmijum (red. broj 48, simbol Cd) (hem.); — cell v. Weston cell (hem.) ; — control rod - kadmijumova kontrolna šipka kod nuklearnog reaktora (nukl.) ; ~ copper - bakar sa 0,7—1% kadmijuma; upotrebljava se za tramvajske provodne žice (mtl.); ~ plated kadminiziran, prevučen kadmijumom (mtl.) ; ~ red Une - crvena linija kadmijuma: spektralna linija koja se koristi kao etalon za dužinu (opt.) ; ~ reds - kadmijumske\ crvene pigmentne boje, smeše kadr mijum-sulfata i selenida (thnl.); ~ regulator - kadmijumova regulaciona šipka nuklearnog reaktora (nukl.) ; ~ sulfide X -ray detector - kadmijum-sulfidni detektor X-zraka (el.); ~ yellows - kadmijumove žute pigmentne boje na bazi kadmijum-sulfida (thnl.)
cesiiitn caesium, rrrinir* - hemijski elemenat cezijum, hemijski znak Cs, atomska težina 132,8, redni broj 55, prva grupa prirodnog sistema (hem.); ~ phototube - cezijumski fotoelement (eh.) caffeine - kafein, tein, trimetil-dihidroksipurin, dobija se ekstrakcijom iz čaja ili sintezom (hem.) cage antenna - cilindrična antena, kavez-antena (el.)/ caisson - keson; zvono za ronjenje cal - volframit (volframat mangana i gvozda) (min.) calamine - kalamin, hemimorfit, golmej (cink-silikat) (min.) calash - karuce, laka polupokrivena kola; krov od kola calaverite - kalaverit (zlato-telurid) (min.) calcareous - krečni, krečnjav calcedony - kalcedon, vrsta kremena (min.) Calcene - specijalno prepariran kalcijum-karbonat za industriju gume (thnl.) calcic - koji sadrži kalcijuma calciferol - kalciferol, vitamin D2 calciferous - koji sadrži kalcijuma; krečnjački calcification - kalcifikacija, zakrečavanje, stvrdnjavanje, okamenjavanje calcimine - rastvor kreča, krečna voda (za beljenje) calcinate - žariti, kalcinisati; oksidisati calcination - žarenje, kalcinisanje; oksidisanje calcinator - peć za žarenje, kalcinator calcinatory - tegla za žarenje calcine - materijal koji je bio izložen kalcinaciji (mtl.) calcined - žaren calciner v. calcinator calcining furnace - peć za kalcinaciju (mtl.) caldnol - kalcijum-jodat (hem.) calcite - kakit, krečnjak (kalcijum-karbonat) (min.) calcite (calcspar) - kalcijum-karbonat (min.) calcitrant - otporan na toplotu, teško topljiv
115
calibration
calcium - kalcij um (hem. elemen(a)t, red. br. 20, simbol Ca); ~ carbide - kalcijum-karbid; ~ carbonate - kalcijum-karbonat (krečnjak); »— hydrate - gašent kreč; •^ oxide - kalcijum-oksid (pečeni kreč) Calyo-Dyes - (calcohrome, calyofast, calcutone i dr.) - grupni naziv za raznovrsne sintetičke boje, ugl. za tekstil (thnl.) calcspar - kalcijum-karbonat, kalcit (hem.) calculagraph - kalkulograf, registrator trajanja razgovora (tel.) calculate - (iz)računati (mat.) calculation - račun, proračun (mat.) ; ~, BCS - proračun Bardin-Kuper-Šrifera; ~, kinetic - kinetički proračun (av.) ; ~, pressure distribution - proračun raspodele pritiska (av.) ; ~ 3 velocity - proračun brzine (av.) calculator - kalkulator, uređaj za računanje, nomogram, računar (mat.); ~, punched card - kalkulator sa perforiranim karticama calculus - račun (mat.); ~, differential and integral - diferencijalni i integralni račun (mat.); ~ of variation - varijacioni račun (mat.) calender - kalander, mašina glačalica, mašina sa valjcima između kojih se propušta materijal i izlaže pritisku da bi se postigla određena debljina ili određena površina (thnl.); ~ paper - hartija koja, je obrađivana na kalanderima (thnl.) calgon - trgovački naziv za natrijum-heksametafosfat (hem. ) calibrate - kalibrisati, baždariti; graduisati; tarirati calibrated attenuator - kalibrisani oslabljivač (el.); ~ directional coupler - kalibrisani usmereni sprežnjak (eh.); ~ pickup probe kalibrisana detektorska sonda (eh.) ; ~ shunt - kalibrisani šent (el.) calibration - kalibracija, graduisanje, baždarenje (mer.); ~, balance tariranje aerodinamičkih sila (av.) ; ~ capacitor - kalibracioni kondenzator; ~ curve - kalibraciona kriva (mer.); ~ instrument - etalon,
calibration
116
calorie
(prioritet) (tel.); ~ on waiting calibration list - poziv sa čekanjem (tel.); kalibracioni instrument (metr.); ~ ~ relay - pozivni relej (tel.); marker - kalibracioni marker, kati~ signal - pozivni signal, signal braciona oznaka; ~ Mach n u m b e r pozivajuće centrale (tel.) ; ~ switch - kalibracija prema Mahovom broju (av.) ; ~ office - zavod za mere - prebacivač poziva, raspoređivač (metr.); ~ pulse - kalibracioni poziva (tel.) impuls (metr.); ~ test - provera callainite - fosfat aluminijuma zekalibracije, provera graduisanja, prolene boje (min.) vera baždarenja (metr.) callaite - rede upotrebljavan naziv za calibrator - kalibrator (metr.); ~, mineral tirkiz (min.) crystal - kvarcni kalibrator called and calling's release - obostrano prekidanje veze (pozivajući caliche - kaliče, sirova čileanska sai pozvani pretplatnik) (tel.); ~ litra party - pozvana strana (pretplatcalico - pamučno platno (tek.) nika ili telefonistkinja) (tel.); ~ Caliđo-elalco - vatrootporna legura subscriber held supervisory sastava 60% Ni, 24% Fe, 16% Cr alarm - pozvani pretplatnik je Californian jade - kalifornit, mineral dobio tehnički signal (tel.) zelene boje (min.) calling - poziv, pozivanje (tel.); californium - kalif orni) um (veštačk* ~ battery - pozivna baterija (tel.) ; radioaktivni hem. elemenat, red. br. ~ device - brojčanik, pozivna sp98, simbol Cf) rava (tel.) ; ~ drop - pozivna padalica (pri otpuštanju-padanju ukljucall - poziv; pozivati, zvoniti, telefočuje zvono) (tel.); ~ equipment nirati; pregovor, razgovor, spoj, zakazivanje razgovora (tel.); ~ - pozivni uređaj u centrali (tel.); announcer - najavljivač, pokazivač ~ frequency - frekvencija pozipoziva, indikator poziva (tel.); ~, vanja (tel.) ; ~ jack - mesno gnezback telephone set - telefon s do, gnezdo mesnog polja, pozivadugmetom za povratni upit (tel.) ; juće gnezdo (tel.) ; ~ key - pozivni ~ bell - signalno zvono, pozivno ključ, pozivni taster, signalno dugme zvono (tel.) ; ~ box - telefonska (tel.) ; ~ lamp - pozivna lampica kabina (tel.) ; ~ button - pozivno (tel.); ~ line - pozivna linija dugme, pozivni taster (tel.) ~ (vod) (tel.) ; ~ magneto - pozivni circuit - službeno kolo, pozivno induktor (tel.) ; ~ party release kolo (tel.) ; ~ display - indikator jednostrano prekidanje veze od poziva (tel.) ; ~ display position strane pozivajućeg pretplatnika (tel.); ~ relay - pozivni relej - komutator s mesnim poljem, ko(tel.); ~ signal - pozivni signal mutator za preuzimanje poziva (tel.); ~ distributor - raspore- callipers - šestar pr^nosnik (ma!.) đivao poziva, redosled (tel.); ~ calomel - kalomel, merkuro-hlorid indicator - indikator poziva (op(hem.) ; ~ electrode - kalomelova tički) (tel.); ~ indicator disk elektroda (hem.) disk indikatora poziva (kružić sa Calomic - kalomik, legura na bazi brojem pozivne padalice-klapne) Fe, Cr i Ni služi za izradu grejnih (tel.) ; ~ key - pozivni ključ, poelemenata zivno dugme, ključ za poziv (tel.) ; calorescence - kalorescencija, apsor~ letters - pozivna slova, pozivni bovanje i emitovanje toplotnog zraznaci (tel.); ~ meter - brojač čenja (fiz.) razgovora (tel.); ~ minute - caloric - toplotni, termički minut zauzeća (tel.); ~ number calorie - kalorija (jedinica za količinu - pozivni broj (tel.); ~ office toplote) 1 cal = 4,184 J; ~, large mesto za razgovor, govornica (tel.) ; - velika kalorija, kilokalorija, ~ on hand - poziv sa čekanjem 1 kcal =4,184 kj; ~, mean -
calorie srednja, prosečna kalorija; ~, normal (metric) - obična (metrička) kalorija, količina toplote potrebna za zagrevanje 1 grama vode od 14,5°C do 15,5°C (fiz.); ~, small - mala kalorija, gram-kalorija, kalorija; ~, standard - standardna kalorija, količina toplote potrebna za zagrevanje 1 grama vode od 3,5°C do 4,5°C (fiz.) calorific - toplotni; koji razvija toplotu; ~ intensity - kalorični intenzitet, maksimalna temperatura koja se može dostići sagorevanjem određene vrste goriva (thnl.); ~ power - kalorična moć (tt.) ; ~ value kalorična vrednost, toplotna vrednost (npr. nekog goriva) (hem.) calorimeter - kalorimetar (instrumen(a)t za merenje količine toplote); ~, adiabatic-shell - kalorimetar sa adijabatskom oblogom; ~ bomb - kalorimetrijska bomba; ~, differential - diferencijalni kalorimetar; ~, flow - protočni kalorimetar; ~, laser - laserski kalorimetar; ~ method - kalorimetarska metoda (fiz.); ~, substitution - kalorimetar koji radi na principu izmene; ~, twin - diferencijalni kalorimetar calorimetry - kalorimetrija (proces merenja količine toplote) (fiz., hem.J calorizivg - postupak termičkog prevlačenja čelika aluminijumom (thnl.) calortron - termostat calory v. calorie calurea - veštačko đubrivo sa kalcijum-nitratom i karbamidom calutron - uređaj koji radi na principima spektrografa mase i koristi se za razdvajanje izotopa (npr. uranovih) calvertron - naziv serije elektronskih cevi cam - zub, palac; ekscentar, ekscentrični točak, ekscentritet, palac vratila (maš.); ~ contactor - zupčasti kontaktor, kontaktor sa šablonom (el.); ~ distributor - ekscentrični točak razdelnika napona (mot.); ~ dwell - najveći otpor ekscentriciteta (mot.) ; ~ follower - pokretač ekscentriciteta (mot.);
117
canaster
~ form - profil ekscentriciteta (mot.); ~ lift - najveći zahvat ekscentriciteta (mot.); ~ roll ekscentrični valjak (mot.) ; ~ roller - bregoviti valjak (mot.) ; ~ shaft - bregovito vratilo, zupčasta poluga, ekscentrična poluga (mot.); ~ spindle - pritežno vratilo (maš.) camel hair - kamelhar, tkanina od kamilje dlake (tek.) cameo - kameja, slika u jednoj boji, slika u kamenu camera - komora, fotokamera, televizijska kamera (fot.); ~, all~sky - panoramna kamera, kamera kružnog vidnog polja; ~ attachment - pribor kamere (fot.) ; ~, control unit - blok ploča za upravljanje kamerom (TV); ~ lines - linije koje ograničavaju prostor u kome su objekti oštri (fot.) ; ~ obsura - kamera opskura (najprostiji fotoaparat) (fot.); ~, spectral characteristic - spektralna karakteristika ( TV) ; ~ tube - kamerina TV cev (TV) Campbell-Colpitrs bridge - Kampbel-Kolpicov most (el.) camphane - kamfan, zasićeni terpen (hem.) camphene - kamfen, nezasićeni terpen (hem.) camphor - kamfor (hem.) ; ~, anise - anetol (hem.) ; ~, baras - borneol (hem.); ~, mint - mentol (hem.) camsellite - kamselit (mangan-borat) (min.) camshaft - bregasta osovina (mot.) ; ~ gear - zupčanik bregaste osovine (mot.) can - košuljica, hermetička obloga gorivog elementa (nukl.) ; ~, crystal - obloga kvarenog kristala Canada balsam - Kanada balzam, smola koja se upotrebljava u optici Canadian asbestos v. chrysotile (min.) canal - kanal; ~ rays - kanalski zraci, pri električnom pražnjenju u gasovima (fiz.) canaster - vrsta duvana
cancellation
118
cancellation - skraćivanje, potiranje, gašenje; ~, lift - prestanak dejstva uzgonske sile (av.); ~ of a call - otkazivanje poziva, otkazivanje razgovora (tel.) cancrinite - kankrinit (mineral iz grupe nefelina koji sadrži natriium-karbonata) (min.) canđ - fluorit (min.) canđela - kandela (osnovna jedinica intenziteta svetlosti) (cd) candelilla wax - kandelila vosak, prirodni vosak žute ili smeđe boje (hem.) candle - sveca; sveca (jedinica intenziteta svetlosti); <~, Hefner Hefnerova sveca = 0,903 cd; ~, international - međunarodna sveca = 1,019 cd; —, new - nova sveca = = 1 cd candlepower - jačina osvetljenja, svetlosna jačina (u svećama) (opt.) candohm - kandom, naziv serije stabilnih otpornika candy - kristalizovani šećer; ušećeriti, kuvati u šećeru cane - trska; plesti od trske; šećerna trska; ~, Indian - bambusova trska; ~, sugar - šećerna trska; ~ -sugar - trščani šećer, saharoza canned - hermetičan, zaptiven, nepropustljiv; zatvoren u kapsuli; registrovan radi reprodukcije (govor, muzika): — music - zapisana (snimljena) muzika (traka, ploča) (el.) cannel coal - kanel-ugalj, vrsta lako gorećeg uglja (kamenog) (thnl.) cannon plug - cilindrični čep (maš.) cannula - mala cev, čevčica, kanila canonical lattice network - pravilno ukršteni četvoropoli (el.) cant file - pljosnata trouglasta turpija (maš.); ~ hook - dizalica za stubove, kuka za stubove (arh.) cantharidin - kantaridin, dobija se ekstrakcijom iz španske mušice (hem.) cantilever - konzola, greda, nosač, strela, podupirač (arh.) ; ~, bracket - ručica, nosač stuba, podupirač (arh.) ; ~, network - četvoropol (el.) canvas - platno, jedrarsko platno; jedra; platno za pakovanje, šargija,
capacitance
šatorsko platno; juta, grubo, debelo platno za vezenje] caoutchouc - kaučuk, guma; ~, hardened - ebonit; tvrda guma cap - glava, kalpak, kapa, naglavak; podnožje, sokla; poklopac; ~ end kalpak (npr. kondenzatora); ~ extractor - alat za vađenje kapice (maš.); ~ fuel element - glava gorivnog elementa; ~ i o n emitting plasma - plazmeni emiter jona; ~, pole - polni nastavak capability - sposobnost, moć, mogućnost, kapacitet; ~ di/đt otpornost na proboj usled brzine porasta struje, di/dt otpornost (postojanost); ~, dv/dt - otpornost na proboj usled brzine porasta napona, dv/dt otpornost (postojanost); ~, logic - sposobnost opterećenja logične šeme; mogućnost logične šeme; ~, power handling - sposobnost održanja određenog nivoa snage; dozvoljena snaga capacitance - kapacitivnost (el.); ~ altimeter - kapacitivni visinomer (eh.); ~ antenna - kapacitivna antena](el.) ; ~ balancing kapacitivno simetriranje, izjednačenje kapaciteta (el.); ~, bridge - most za merenje kapacitivnosti (el.); ~. case - kapacitivnost bloka (kutije, kućišta); ~, channel - kapacitivnost kanala; ~, charge v. barrier (-layer) capacitance; ~, circuit - kapacitivnost kola; ~, collector - kolektorska kapacitivnost, kapacitivnost kolektorskog prelaza; ~, collector junction - kapacitivnost kolektorskog prelaza; ~, collector-to-base - kapacitivnost kolektor-baza; ~, collector -to-substrate - kapacitivnost kolektor-podloga; ~, coupling - kapacitivna sprega (el.) ; —, cutoff kapacitivnost u prekidnom režimu; ~, dark - kapacitivnost fotoosetljivog kondenzatora u tami, tamna kapacitivnost; ~, depletion (-region) v. barrier ( lyaer) capacitance; ~, differential - diferencijalna kapacitivnost; ~, diffusion - difuziona kapacitivnost;
capacitance capacitance ~, drain-source - kapacitivnost odvod-izvor; ~, effective - efektivna kapacitivnost; ~, emitter kapacitivnost emitera; ~, emitter -base - kapacitivnost emiter-baza; ~, emitter-junction - kapacitivnost emiter-prelaz; —, feedback kapacitivna povratna sprega (el.); ~, gate - kapacitivnost gejta, kapacitivnost vrata; ~, gate-drain kapacitivnost gejt-odvod; ~, gate-source - kapacitivnost gejt-izvor; ~, gate-to-channel - kapacitivnost gejt-kanal; ~, initial differential - početna diferencijalna kapacitivnost (kod nultog napona); ~, initial reversibile - početna reverzibilna kapacitivnost; ~ input filter - filter sa kapacitivnim ulazom (eh.); ~ iris - kapacitivna pregrada (u talasovodu) (el.); ~, isolation - kapacitivnost izolacionog sloja, kapacitivnost izolacije; ~ joint - kapacitivni sloj (eh.); ~, junction v. p-n junction capacitance; ~, light - kapacitivnost fotoosetljivog kondenzatora pri osvetljenju; ~ load - kapacitivno opterećenje (el.) ; ~, metal-oxide-semiconductor - kapacitivnost strukture metal-oksid-poluprovodnik; ~ meter - farad, etar, merilo kapaciteta (el.) ; ~ micrometer - kapacitivni mikrometar (eh.); ~, MOS v. metal-oxide-semiconductor capacitance; ~, nonlinear - nelinearna kapacitivnost; ~ obstacle - kapacitivna prepreka (zapreka) (eh.); ~ operated intrusion detector - kapacitivni detektor pukotina (lomova) (thnl., el.); ~, pm junction - kapacitivnost p-n prelaza; ~, parasitic - parazitna kapacitivnost; /^^ plug — kapacitivni čep (eh.); ~ post - kapacitivni stub (u talasovodu) (eh.) ; ~ probe - kapacitivna sonda (eh.); ~, resistance coupling - R-C veza, otporno-kapacitivna sprega (eh.); ~ resistance oscillator - R-C oscilator (eh.); ~, reversible reverzibilna kapacitivnost; ~ rotated scanning system - ispitivač
119
capacitor
(analizator) sa obrtnim kondenzatorom (eh.) ; ~, self - samoraspodeljena kapacitivnost; ~, space-charge - kapacitivnost prostornog naelektrisanja; ~, storage - difuziona kapacitivnost; ~, stray parazitna kapacitivnost, rasuta kapacitivnost; ~, stub - kapacitivna petlja (eh.) ; ~ susceptance - kapacitivna provodnost (el.); ~, transition (-layer) v. barrier (-layer) capacitance; ~ tuning ring kapacitivni prsten za podešavanje (els.); ~ tuning slug - kapacitivni umetak za podešavanje (eh.); ~ value - veličina kapaciteta, vrednost kapaciteta (el.); ~, voltage-depended - naponski zavisna kapacitivnost; ~, voltage-variable v. voltage-depended capacitance; <~ window - kapacitivni otvor (u talasovodu) (eh.) capacitometer - merać kapaciteta (eh.) capacitor - kondenzator (mot.) ; kapacitivnost; r~ analyzer - uređaj za ispitivanje kondenzatora, ispitivač kondenzatora; <—' antenna kapacitivna antena (eh.) ; ~ armature - obloga kondenzatora (eh.) ; ~ box - kutija s kondenzatorima (eh.); ~ input filter - filter sa kapacitivnim ulazom (eh.); ~ constant - konstanta kondenzatora (eh.); ~ coupling - kapacitivna sprega (el.); ~, diffused (junction) - difuzioni kondenzator; <~, diode memory - kapacitivno-diodna memorija (eh.) ; ~, discharge recorder - registrator pražnjenja kondenzatora (eh.); ~, duodielectric - kondenzator sa dvoslojnim dielektrikom; '~, encapsulated - hermetički kondenzator; ~, evaporated - napareni kondenzator; ~, ferroelectric - feroelektrični kondenzator; i^, film tankoslojni kondenzator; ~-, ideal - idealni kondenzator; ~, integrated circuit - integrisani kondenzator; ~, junction v. p-n junction capacitor; ~, lacquer-film kondenzator sa slojem laka; ~, light-sensitive - kondenzator oset-
capacitor
120
capstan
capacitor jem; ~, transmitter amplifier ljiv na svetlost; ~ loudspeaker pojačavač kondenzatorskog mikrokondenzatorski zvučnik (els.); ~, fona (els.) ; ~ tuning - podešavanje metal-nitride-silicon - kondenkondenzatorom, kondenzatorsko pozator sa strukturom metal-nitriddešavanje (els.); ~, vacuum-silicijum; ~, metal-oxide-semi-deposited - kondenzator naparen conductor - kondenzator sa struku vakuumu; ~, voltage-controlled turom metal-oksid-poluprovodnik; v. voltage-variable capacitor; —, metal-silicon-nitride-silicon ~, voltage-dependent v. vollage-variable capacitor; ~, voltage- kondenzator tipa metal-silicijum-variable - varikond, naponski pro-nitrid-silicijum; ~, metfilm menljivi kondenzator, varaktor kondenzator sa metaliziranom trakom; ~, micromodule - konden- capacitron - živin ispravljač sa unutzator mikromodula; ~, MNS v. rašnjom pobudom luka meval-silicon-nitride-silicon ca- capacity - zapremina, prostranost, pacitor; ~, MOS v. metalobimnost; kapacitet, proizvodnost, -oxide-semiconductor capaciučinak; propusna sposobnost; rastor; ~ motor - kondenzatorski hod; moć; svojstvo, dužnost, polomotor, motor sa kondenzatorskim žaj (čoveka); sposobnost (v. takođe puštanjem (el.) ; ~ microphone ability, capability, power); ~, kapacitivni mikrofon, kondenzatorabsorbing v. absorption capaski mikrofon (els.) ; ~, nonlinear city; ~, absorption - moć (kapaideal - nelinearni idealni kondencitet) apsorbovanja; ~, acid - kapazator; ~, oxide - kondenzator sa citet baze za neutralizaciju kiseline; oksidnim slojem; ~, p-n Junction ~, adhesive - adheziona moć; ~, basic - kapacitet kiseline za - kondenzator sa p-n slojem; ~ neutralizaciju baze paper - kondenzatorski papir (el.); ~ pickup - kondenzatorska zvuč- capillarity - kapilarnost (fiz.) nica, kondenzatorska glava, konden- capillary action - kapilarno dejstvo zatorski pikap (els.); ~, plastic (fiz.) ; ~ detector - kapilarni dekondenzator sa plastičnim dielektektor (mer.) ; ~ electrometer trikom; ~ plates - obloga kondenkapilarni elektrometar, detektuje zatora, ploče kondenzatora (els.); male struje na osnovu kretanja ži~, polycarbonate - polikarbovinog meniskosa (hem.) ; ~ pyrite natni kondenzator; ~, printed v. millerite (min.); ~ type ion štampani kondenzator; ~ reacsource - kapilarni izvor jona (el.) tance - reaktivna otpornost kon- capillator - aparat za kolorimetrijsko denzatora; ~ receiver - kondenmerenje pH vrednosti (hem.) zatorski telefon, kondenzatorski pri- capoc - kapok (vlakno) jemnik (els.) ; ~ resistance - ak- capped end - zatvoreni kraj (kabla), tivni otpor kondenzatora, otpor guzaštitna kapa (el.); ~ rope - uže bitaka kondenzatora (els.) ; ~, rollsa zalivenom glavom (ma!.) -off - balansni kondenzator, kon- capracyl - grupa sintetičkih boja za denzator za izjednačenje; ~, seminajlon (thnl.) conductor diode - varikap kondenzator; ~ shaft - osovina (pro- caprate - so kaprinske kiseline, estar kaprinske kiseline, kaprat (hem.) menljivog) kondenzatora (els.) ; ~, solid-electrolyte tartalum - kon- capristor - otporno kapacitivni modul denzator od tantala; ~, standard caproate - so kapronske kiseline, estar kapronske kiseline, kaproat - kondenzator etalon; ~, standoff (hem.) - kondenzator montiran izolovano caprylate - so (estar) kaprilne kiseod šasije; ~, thick-film - kondenline, kaprilat (hem.) zator sa debelim slojem; ~, tbin- capstan - tonska osa (magnetofona) -film - kondenzator sa tankim slo(els.) ; motovilo (pom.)
capsulation
121
capsulation - hermetizacija; ~, plastic - hermetizacija plastičnim materijalom capsule - kapsula (av.) ; ~, pressure - hermetička kapsula (av.) captax - kaptaks, merkaptobenztiazol (ubrzivač vulkanizacije) capture - zahvat, apsorpcija, npr. neke čestice od strane atomskog jezgra, kaptiranje (fiz.); ~, cross section - efikasni presek zahvata, v. cross section (fiz.); ~, electron - zahvat elektrona; ~, mean path - srednji slobodni put zahvata (fiz.) ; ~ probability - verovatnoća zahvata (fiz.) car - automobil, kola, vozilo, vagon, vagonet, elektrokolica, transportna (kolica) korpa, platforma, transportno sredstvo; ~, aerial - automobilska antena; ~, ambulance ambulantna kola, kola stanice za hitnu pomoć; ~, autonomous autodresina, autonomni vagon; ~ -axle - kolska osovina, osovina; ~, baby - malolitražni automobil; ~ body - karoserija; ~, bottomdumping) - vagonet koji se prazni kroz dno; ~, box-furgon - pokriven teretni vagon; ~, cab-over-engine - automobil sa kabinom iznad motora; ~ carrier - brod za prevoz automobila; ~, catte vagon za prevoz stoke; ~, cistern -vagon cisterna; ~ crane - vagon-kran; ~ deck - paluba za vozila (kola); ~ derrick - vagon-kran; ~ -door electrick contact - električni kontakt na vratima automobila; ~, drep-end - vagon sa prednjim otvaranjem; ~, drop-bottom - vagonet sa pokretnim dnom; ~, ferry - trajekt, brod za prevoz vozila; ~, flap-bottom - vagonet sa pokretnim dnom; ~, flap - 1. vagon-platforma (bez bočnih ograda); 2. teretni kamion-platforma; ~, freight - 1. teretni vagon; 2. teretni automobil, privredno vozilo; ~, gable—bottom - vagonet sa dvobočnim istovarom; ~ galf"track - poluguseničar; ~, gear - automobilski prenosnik, reduktor;
carbamic a d d ~, gravel - balastni vagon; ~ heater - automobilski grejač; -~ jack - kolska, automobilska dizalica; ~. launching - start letilice kolskom vučom; ~ lift - dizalica za kola; ~, light railway - vagon uskog koloseka; ~, mail - poštanski vagon; ~, motor - vagon sa .motorom, motorna dresina, automobil; ~ oil tank - vagon - cisterna, teretna cisterna; ~, open -poluvagon, gondola, platforma, otvoreni automobil; ~ owner - vlasnik motornog vozila; <—-, passenger putnički vagon, putnički automobil; ~, petroleum - auto-cisterna za prevoz goriva; ~ platform - v. flat car; ~, pleasure - automobil za prevoz turista; ~, postal v. mail car; ~, power - vagon-elektrocentrala; ~, railway železnički vagon; <—-, reamer razvrtač otvora za zakivke; ~, repair - vagon radionica; ~, restaurant - vagon restoran; ~ retarder system - sistem za usporavanje vozila, sistem za kočenje vozila (mot.) ; ~, scaffold - vagon sa dizaličnom korpom (za opravku elektro mreže); ~, self-clearing samoistovarni vagon; ~, shop vagonet za unutrašnju upotrebu (u krugu fabrike); ~, side dump vagon sa bočnim istovarom; ~, sledge - autosanke; ~, sleeping spavaća kola; ~, stock - standardni automobil; ~, stop - mehanizam za zaustavljanje (korpe uspinjače"'; ~, street watering - auto-cisterna za (polivanje) pranje ulica; ~, tank - vagon-cisterna, automobil-cisterna; ~, testing - vagon laboratorija; ~, trouble- havarisaniautomobil; ~, watering - auto-cisterna za pranje ulica
caramel - karamel, produkat koji nastaje zagrevanjem šećera iznad tačke topljenja (hem.) carat - karat (metrički) = 200 mg (za drago kamenje); karat (mera čistoće zlata, 100% = 24 karata) carbamic acid - karbaminska kiselina (hem.)
carbamide
122
carbamide - karbamid, ureja, mokraćevina (hem.) carbam(in)ate - karbamat, so (estar) karbaminske kiseline carbamyl chloride - karbamil-hlorid (hem.) carbazole - karbazol (hem.) carbide - karbid (hem.); ~, calcium - kalcijum-karbid, „karbit"; ~, ferric - gvožđe-karbid, cementi t; ~, iron v. ferric carbide carbides - karbidi, jedinjenja ugljenika sa metalima (hem.) carbinol - karbinol, metil-alkohol Carbocell - vrsta poroznog amorfnog uglja (thnl.) carbocyclic compounds - ciklična jedinjenja kod kojih su svi članovi prstena atomi ugljenika (hem.) Carbofrax - vatrostalni materijal na bazi silicijum-karbida (thnl.) carbograph - postupak za štampanje na bazi srebro-bromidne i bihromatne želatinske emulzije (fot.) carbohydrases - karbohidraze, enzimi, koji hidrolizuju ugljene hidrate (hem.) carbohydrates - ugljeni hidrati (hem.) carbolate - fenolat (hem.) carbolic - karbolni (hem.) ; ~ acid - karbolna kiselina, fenol (hem.) carbolineum - karbolineum (smesa za natapanje drvene grade) Carboloy - karboloi, karbid W i Co (veoma tvrda legura) Carbomang - karbomang, vrsta čelika sastava 1,25% Mn, 0,45% Cr, 0,5% W, 1% C carbon - ugljenik, hemijski znak C, atomska težina: 12,01, redni broj 6, IV grupa periodnog sistema, osnovni elemen(a)t organske hernije (hem.); ugalj, ugljena elektroda (el.) ; karbonado, karbon (crni dijamant); ~, absorbent v. active carbon; ~, acetylenic - ugljenikov atom vezan sa drugim trostrukom vezom (hem.); ~, active aktivni (aktivirani) ugalj; ~, agraphitic - vezani ugljenik; ~ are - ugljenični luk, koji se formira pri protoku električne struje između dveju ugljeničnih elektroda (fiz.);
carbon ~ arc light - lučna lampa, lampa sa ugljenim elektrodama (el.); ~ arc welding - elektrolučno zavarivanje ugljenom elektrodom (zav.) ; ~ back - ugljena kutija (mikrofona) (els.); ~ bisulphide - ugljen-disulfid (hem.); ~ black trgovački naziv za fino podeljeni ugljenik (Čad) dobijen nepotpunim sagorevanjem mineralnih ulja ili gasova (hem.) ; ~ brush - ugljena četkica (el.) ; ~ button - ugljeni uložak, ugljeno dugme (el.); ~,chlorinated - ugljen-tetrahlorid; ~ composition resistor - otpornik od ugljene mase (els.); ~ compounds - ugljenikova jedinjenja (hem.); ~ contact pick-up ugljena zvučnica, ugljeni pikap (els.) ; ~ cycle - ugljenikov ciklus, pretpostavljeni ciklus termonuklearnih reakcija koje se verovatno odigravaju u zvezdama (fiz., astr.); ~, decolourizing - ugalj za obezbojavanje; ~ dioxide - ugljen-dioksid (hem.); ~ disulphide ugljen-disulfid, CS2 (hem.); ~ dust - ugljena prašina (thnl.); ~ electrode - ugljena elektroda (zav.); ~ filament - ugljeno vlakno (thnl.) ; ~ film resistor otpornik sa ugljenom presvlakom (els.); ~, fixed - vezani ugljenik; ostatak ugljenika (pri pirolizi nafte); ~, gas - retorni ugalj; ~ grain ugljeno zrnce (thnl.); ~ granule microphone - ugljeni mikrofon (sa ugljenim prahom) (els.); ~, graphitic - grafitirani ugljenik; ~ holder - držač uglja (thnl.); ~ microphone - ugljeni mikrofon (els.); ~ mix - ugljenična smeša (ugljenična masa za pravljenje otpornog filma) (thnl.); ~ monoxide - ugljen-monoksid, CO, nastaje nepotpunim sagorevanjem ugljenika (hem.); ~ monoxide-haemoglobin - jedinjenje ugljen-monoksida i hemoglobina iz krvi (hem.) ; ~ nitrate ratio - odnos ugljenika i azota u biljci (hem., biol.) ; ~ noise - smetnje od ugljenog sloja (els.); ~ oxychloride - fosgen (hem.); ~ paper - indigo-papir
carbon
123
carcass
carboniđe - karbid (hem.) carboniferous - koji sadrži uglja, ugljeni, ugljenični carbonification - ugljenisanje, karbonizacija carbonisation - karbonizacija, destruktivna destilacija organskih materija bez prisustva vazduha (hem.) carbonise - ugljenisati (hem.) carbonite - koks, karbonit (eksploziv) carbonization - ugljenisanje, karbonizacija; koksovanje; suva destilacija; ~, coal - koksovanje kamenog uglja; ~, low temperature niskotemperaturska suva destilacija, švelovanje carbonyl - karbonil (jedinjenje ugljen-monoksida) (hem.); ~, chloride - fozgen (hem.) ; ~, iron - gvožđe-karbonil (hem.); ~, platinous chloride - jedinjenje platin-hlorida sa ugljen-monoksidom (hem.) carbonylation - karbonilacija, uvođenje karbonilne grupe (hem.) carborundum - karborund, silicijum-karbid; ^^ detector - detektor od karborunduma (els.) carbostyril - karbostiril, a-oksihinolin (hem.) carbonaceous - ugljeni; ugljenični, karbonatni; ~ rocks - sedimentni Carbowax - sintetički u vodi rastdepoziti koji sadrže ostatke biljaka vorni voskovi na bazi polietilen(geol.) glikola (thnl.) carbonado - karbonado (crni teh- carboxide - karbonil metala; karbonilna grupa (hem.) nički dijamant) carbonate - so (estar) ugljene kise- carboxyl - karboksil, karboksilan line, karbonat; karbonatni; karbonigrupa (hem.); ~ group - karbozovati; ~, acid - kiseli karbonat, ksilna grupa, funkcionalna grupa bikarbonat; ~, crystal - kristalna organskih kiselina (hem.) soda; ~ of lime - kalcijum-kar- carboxylase - karboksilaza (ferbonat; ~ of soda - natrijum-karment) bonat carboy - boca, balon (za kiseline) carbonated - zasićen ugljen-dioksi- carbuncle - almandin, silikat gvozda i aluminijuma crvene boje (min.) dom, „gaziran" carbonation - sićenje ugljen-dioksi- carburant - gorivo dom, „gaziranje" carburation (V. Br.) carburetion carbonatite - kalcit, nastao kristali(SAD) - karburacija (mot.) zacijom karbonatske magme (min.) carbonator - sud u kome se vrši carburator down draft, carburetter down draught - inverzni zasićivanje ugljendioksidom (hem.) karburator sa opadajućim protocarbonic - ugljeni, ugljenični; ~ kom (mot.) ; ~ engine - karburaacid - ugljena kiselina (hem.); torski motor (mot.) ~ acid gas - ugljeni dioksid (hem.); ~ anhydride - ugljn- carcass - telo, kostur, šasija, jaram, dioksid (hem.) karkasa
carbon (thnl.) ; ~ pile regulator - regulator sa ugljenim stubom (els.); ~ powder microphone - ugljeni mikrofon (sa prahom) (els.); ~ printing - štampanje na bazi bihromatno-želatinskih emulzija (fot.); ~ protector - ugljeni osigurač (ti.) S ~ reactor - reaktor sa grafitnim moderatorom (nukl.); ~ regulator - ugljeni reostat, ugljeni regulator (el.) ; ~ residue - ostatak ugljena, nagoretina (mot.); ~ resistor - ugljeni otpornik (el.); ~ rheostat - ugljeni reostat (el.) ; ~ steel - čelik koji sadrži ugljenika (mil.); ~ suboxide - anhidrid malonske kiseline (hem.); ~ terminal - priključak ugljene elektrode (el.); ~ tetrachloridej- ugljen-tetrahlorid, CCh, rastvarač za masti i ulja (hem.); ~ tetraehloride fuse - električni osigurač uronjen u ugljen-tetrahlorid (thnl.); ~, total - ukupni sadržaj ugljenika; ~ transmitter - ugljeni mikrofon (els.); ~, unsymmetrical - asimetrični atom ugljenika (hem.)
carcinotron
124
carcinotron - karcinotron (cev sa povratnim talasom) (eh.) card - karta, karta za perforiranje, kartica; ~, air speed calibration tablica aerodinamičkc kalibracije brzine (av.); ~, double-ended karta sa dvostranim izvodom; ~, edge-punched - karta sa perforacijom na ivici; ~, logic - karta sa logičkom šemom; ~, printed circuit - karta sa štampanim kolom; ~, single-ended - karta sa jednostranim izvodom; ~, standard size circuit - standardna karta za kolo; ~, test - kontrolna karta cardatron - elektronski uređaj za obradu informacija cardice - trgovački naziv za čvrsti ugljen-dioksid (suvi led) (hem.) cardinal - glavni, osnovni; ~ numbers - osnovni brojevi 1, 2, 3 . . . za razliku od rednih brojeva, I, II, III . . . (mat.) carding - grebenanje, češljanje vune, gargašenje (tek.) ; ~ brush - provlačna četka (za čišćenje kablovskog omotača) (el.) cardioid - kardioida, kriva oblika srca (mat.); ~ microphone mikrofon sa kardioidnim dijagramom osetljivosti (eh.) ; ~ pattern - kardioida, kardioidni dijagram (eh.) cardioscope - kardioskop (pribor za posmatranje elektrokardiograma) (eh.) cardiotron - elektrokardiograf carmine - karmin (boja) carnallite - karnalit (kalijum-magnezijum-hlorid) (min.) carnauba wax - karnauba vosak, prirodni, dobija se iz jedne vrste brazilske palme (hem.) carnelian - karneol (žuto-crveni i crveni kalcedon, kremen) (min.) Carnot cycle - Karnoov ciklus, ciklus idealne toplotne mašine (fiz.) carnotite - karnotit (kalijum-uranil-vanadat) (min.) Carnube Wax - vrsta sintetičkog voska sličnog karnauba-vosku (thnl.) carotene - karotin, provitamin A carotenes - kerotin, grupni naziv za nezasićena jedinjenja, oranž boje,
carrier
nalaze se u biljnom (mrkva) i životinjskom (maslac, buter) materijalu (hem.) carotin v. carotene carpenter - drvodelja, tesar carpentry - drvodeljstvo carpet - čilim, tepih, zastirka, prostirka Carrara marble - kararski mermer (geol.) carriage call indicator - optički indikator poziva (tel.) carriageway jointing manhole kablovsko okno na prometnom delu ulice (kolovoz) (el.) carried forward call - prethodno zakazivanje razgovora (tel.) carrier - noseća frekvencija, nosač, prenosnik (energije i si.); noseći sistem, noseće uže; nosač aviona; transportno preduzeće; višak neaktivnog elementa koji se dodaje da bi se olakšao rad sa malim količinama radioaktivnog; noseća struja; ~ amplitude regulation - regulacija amplitude noseće frekvencije (eh.) ; ~, charge - nosač naelektrisanja, nosač struje; <~3 chip - nosač kartice, nosač elementa; —, cold „hladni" nosač; ~, controlled approach - dirigovano sletanje na nosač aviona (av.) ; ~, controlled switch - prekidač sa vf komandovanjem (eh.) ; ~ current - noseća struja (el\) ; ~ currert channel visokofrekventni kanal (sa nosećom strujom) (el.); ~ current communication - vf veza (sa nosećom strujom) (el.) ; ~ current relaying - relejna zaštita sa vf blokiranjem (el.); ~ current telegraphy vf telegrafija; — derived channel - kanal na nosećoj (frekvenciji) (eh.); ~ deviation - devijacija (otklon) noseće frekvencije (eh.); ~ equillibrium - ravnotežni nosač; ~» excess - neravnotežni (prekomerni, suvišni) nosač; ~, extra minority - manjinski nosač; ~, extrinsic v. injected carrier; ~, flutter - pulsacija noseće struje (eh.) ; ~ free - bez nosača, čist radioizotop (nukl.); ~ frequency - noseća frekvencija (eh.); ~
carrier
12S
carrier , , frequency peak pulse power maksimalna snaga impulsa noseće frekvencije (eh.); ~ frequency range - opseg noseće frekvencije (predajnika) (eh.); ~, frequency wire broadcasting - radio-difuzija po provodnicima na nosećoj frekvenciji (eh.); ~, hot - „vrući" nosač; ~, injected - spoljni nosač; , s intrinsic v. equilibrium carrier; ~ leak - gubici snage noseće frekvencije (eh.) ; ~ level - nivo noseće frekvencije (eh.) ; ~, light-generated - fotopobudeni nosač; — line - linija sa nosećom frekvencijom, visokofrekventna linija (eh.) ; ~ loading - pupinizacija linije, pupinizacija kabla noseće frekvencije (eh.) ; ~, majority - osnovni nosač; ~, minority - neosnovni nosač, manjinski nosač; ~, mobile - mobilni nosač, pokretni nosač; ~, noise - nosač šumova; ~, nonequilibrium - neravnotežni nosač; ~, optical frequency - noseća frekvencija optičkog dijapazona; ~, photogenerated - fotopobudeni nosač; ~, photo-generated - nosač, pobuđen fotonom; ~, power output rating - nominalna izlazna snaga noseće frekvencije) (eh.) ; ~ synchronization sinhronizacija noseće frekvencije (eh.) ; ~, thermally generated termički pobuđeni nosač; ~, to-noise ratio - odnos noseća frekvencija - šum (eh.); ~, transfer filter - transfer-filter za noseću frekvenciju (eh.); ~, trapped zahvaćeni nosač; ~, warm - „topli" nosač; ~ wave - noseći talas (eh.) carrier-free - bez nosača carrot shaped covering - obloga u vidu repe (zav.) carrying axle - nosiva osovina (maš.) cart-load - kola, puna kola, kolski tovar; ~ wheel - kolski točak Cartesian coordinate system Kartezijusov (Dekartov) koordinatni sistem, pravougli koordinatni sistem (mat.)
casement
cartographatron - elektronski uređaj za obradu transportnih podataka u kartografskom obliku cartography - kartografija carton - karton; kutija od kartona cartridge - patron, kapsula; ~ brass - legura bakra i cinka sa oko 30% cinka, pogodna za čaure za municiju (mil.); ~, ceramic - keramički patron; ~, fuse - patron-osigurač (el.) ; ~, fuselink - uložak osigurača (el.); ~, phone - patron zvučne glave; ~, pickup - patron snimača zvuka; ~ type crystal kristal u patroni (el.) cartwright - kolar carvacrol - karvakrol, izomer timola (hem.) carvene - d-limonen (hem.) carvone - karvon, nezasićeni keton terpenske strukture (hem.) cascade - kaskada, način povezivanja jedinica u uređajima za razdvajanje izotopa (el.); ~ connected attenuators - kaskadno vezani oslabljivači (el.) ; ~ connection - kaskadna veza, veza u stepenima (el.) ; ~ converter - kaskadni usmerivac (el.) ; ~ decay - kaskadni (sukcesivni) raspad radio-elementa (fiz.) ; ~ rectifiter circuit - kaskadno ispravljačko kolo (el.); ~ set kaskada (el.) cascode - kaskodna šema case - kutija, kućište; slučaj; ~, axlally symmetric - osno-simetrični slučaj; ~, coaxial pill koaksijalno kućište; ~, harden pougljenisati (mot.) ; ~, hardening - otvrdnjavanje površine čelika, zagrevanjem u materijalu; koji sadrži ugljenik (hem.); ~, hardening compound - prah za cementovanje (thnl.); ~, metal-to-ceramic - metalkeramičko kućište; ~, pili - kućište tipa tablete casein - kazein, glavni belančevinasti sastojak mleka. U industriji se koristi za plastične mase i lepkove (hem.) ; ~ paints - kazeinske boje, surogat za uljane boje (thnl.); ~ plastic - plastična materija na bazi kazeina (galalit) (thnl.) casement - prozorski okvir (arh.)
cash-price
126
catabolism
cash-price - cena za gotovo; ~ sale odlivak; ~, malleable - odlivak - prodaja za gotovo od temper-liva; ~, medium-size cashmere - kašmir, imitacija kašmira, - srednji liv; ~, miniature - minikašmirski šal (tek.) jaturni odlivak; ~, misrun - decasing - omot; korice, kani ja, futrola, fektni odlivak; ~, mold - fazonski navlaka; čaura, ljuska, ljuštura; stanliv; ~, mould - kalup, forma, sandardna veličina braon papira 36" x duk; matrica; ~, multiple - lix 46" venje u nekoliko kalupa; -—', multiple-core - odlivak sa više jezgra; casinghead gasoline - laki benzin ~, nonferrous - liv od obojenih od prirodnog gasa (mot.) metala; ~, open sand - livenje u cask - bure, bačva, kaca otvorene peščane kalupe; ~, percasket - kutija sanduče, kovčežić manent-mold - livenje u trajne Cassel's yellow - trgovački naziv za kalupe; ~ pit - livački jarak, mesto olovo oksihlorid (hem.) livenja; ~, plaster mould - licassia oil - kasija-ulje, ekstrahuje se venje u gipsanim modelima; ~, iz istoimene biljke (hem.) porous - porozan odlivak; ~, precassiopeium - kasiopeum, stari nacision - precizno (tačno) livenje; ziv za elemen(a)t lutecijum (hem.) ~, pressure - livenje pod pritiscassiterite - kasiterit (kalaj-dioksid) kom; ~ resin - smola za zatapanje; (min.), najvažnija ruda kalaja ~, ribbed - odlivak sa rebrima; cast iron (gray, white) - liveno ~, rigid - krut odlivak; ~, rotary gvožde (sivo, belo) (mtl.); ~ on flange - priliven obod (maš.) ; ~ - centrifugalni liv; ~, sand - liwaveguide - liveni talasovod (eh.) venje u peščane kalupe; ~, scrap castability - livkast, livljivost (thnl.) - „šrot"; ~, shaped - fazonski liv; casting - 1. liv; 2. odlivak, fazonski ~ skin - pokožica liva; ~, small odlivak; 3. livenje; 4. betoniranje; - sitni liv; ~, sound - kvalitetan ~ alloy - legura; ~ bay - livodlivak; ~, spoiled - škartirani nica; ~ bay crane - livnička dizaodlivak; ~, spun - centrifugalni lica, kran; ~ bed - livnička posliv; ~, steel - čelični liv; ~ stress teljica, matrica; ~, blown - odlivak - napon u livu; ~, structural sa šupljinama; ~, bottom - sifongrađevinski liv; ~, thin section sko livenje, odlivanje; ~ brush tankozidni liv; ~, thin-walled četka za čišćenje odlivaka; ~, tankozidni liv; ~, uphill v. bottom close-grained - kompaktan odcasting; ~, upright - vertikalno livak, odlivak sa sitnozrnom struklivenje; ~, waste - defektni odturom; ~, composite - bimetal; livak; ~ yard - mesto na kojem ~, defective - odlivak sa greškama; se vrši betoniranje, pripremište be~, die - livenje u kokilama; ~, tona electric steel - odlivak od elektro- Castner's process - Kastnerov pročelika; ~, fettled - očišćen odlivak; ces za dobijanje hlora i natrijum~, gravity die - kokilni liv, li-hlorida elektrolizom kuhinjske soli venje u kokilama; ~, gray iron (hem.) - odlivak od sivog gvozda; ~, gut- castor oil - ricinusovo ulje ter - livački žleb; ~, hard - odlivak od belog gvozda; ~, hollow Castorwax - sintetički vosak dobijen hidrogenizacijom ridnusovog ulja - šuplji odlivak; ~, investment (thnl.) - livenje na tačne mere; ~, iron - gvozdeni odlivak; ~ ladle - casual clearing station - pomoćna stanica, rezervna stanica, stanica u livačka kašika, livačka posuda (iz slučaju udesa (el.) koje se lije); ~, light - sitni liv; ~> loam - livenje u glini; ~, catabolism - katabolizam, metabomachine - mašinski liv, livačka lički proces raspadanja složenih supmašina; ~, machined - obrađen stanci uz dobitak energije (hem.)
catadioptrics catadioptrics - katadioptrija (nuaka o odbijanju i prelamanju svetlosti) catalase - katalaza (ferment) catalysis - kataliza, ubrzavanje ili usporavanje neke hem. reakcije; ~, base - kataliza bazama; ~, contact - kataliza kontaktom; ~, heterogeneous - heterogena kataliza; ~, homogeneous - homogena kataliza catalyst - katalizator; ~, acid kiseli katalizator; ~, biochemical biohemijski katalizator; ~, dead odrađeni (zatrovani) katalizator catalytic poison - supstanca koja smanjuje aktivnost katalizatora (hem.) catalyze - katalizirati catalyzer - katalizator cataphoresis - kataforeza, kretanje koloidnih čestica u električnom polju prema katodi (hem.) cataphoretic coating - kataforezno prevlačenje (thnl.) catcher coupling factor - koeficijent sprege hvatača (klistrona) (eh.) catechol - pirokatehin (hem.) catechu - katehu, ekstrakt indijskog drveta bogat u taninu, služi za tonovanje slika (fot.) catenary - lančani, verižni caterpillar tractor - gusenični tegljač (mot.) cathetometcr - katetometar (uređaj za precizno merenje rastojanja sa daljine) (opt.) cathetron - katetron (živina cev) (eh.) cathode - katoda, negativna elektroda (fiz.); ~ beam - katodni mlaz (katodni snop), elektronski mlaz (snop) (eh.) ; ~ bias - katodni prednapon (eh.); ~ chamber katodna komora (eh.); ~ copper - bakar elektrolitički rafiniran (mtl.); ~, coupled oscillator oscilator sa katodnom spregom (eh.); ~, coupler amplifier pojačavač sa katodnom spregom (eh.); ~ dark space - katodni taman prostor, pri električnom pražnjenju u gasovima (fiz.) ; ~ degenerated stage - stepen sa nega-
127
cathodic
tivnom katodnom spregom (eh.); ~ deposit - supstanca, obično metal koji se taloži na katodi (hem.); ~ drop - pad napona katode u vakuumu, katodni pad napona (fiz.~); ~,' field emission - katoda sa hladnom emisijom; ~ follower katodni pojačavač (eh.); ~ glow - katodna svetlost, katodni sjaj, luminiscencija koja se pojavljuje na katodi pri električnom pražnjenju u gasovraa; ~ grid - katodna rešetka (eh.) ; ~ heater insulation resistance - otpor izolacije između katode i grejača (eh.); ~ heater tube - cev za grejanje katode (eh.) ; ~ input - katodni ulaz (eh.); ~ insulator — katodni izolator (eh.); ~ lead - izvod katode (eh.); ~ leg - nožica katode (eh.); ~ loaded amplifier pojačavač sa katodnim opterećenjem (eh.); ~ luminous sensitivity - fotoosetliivost katode, svetlosna osetljivost katode (fotomultiplikatora) (eh.); ~, matrix matrična katoda; ~, p-n junction - katoda p-n spoja; ~ phase inverter - katodni obrtač faze (eh.) ; ~, phormat v. matrix cathode; ~, plasma - plazmena katoda; ~ protective timer - vremenski relej za zaštitu katode (eh.); ~ pulse modulation - impulsna modulacija na katodi (eh.); ~ ray - katodni zrak, u stvari snop elektrona emitovanih sa katode (fiz.) ; ~ ray tube - katodna cev (eh.) ; ~ return circuit - kolo sa povratnom katodnom vezom (eh.); ~ return oscillator - oscilator sa uzemlienom katodom, oscilator sa povratnom spregom na katodu (eh.); ~ sleeve - cev katode, rukavac katode (eh.) ; ~ spot - katodna mrlja (kod živinog ispravljača) (eh.) ; ~ sputtering - katodno raspršavanje, način nanošenja tankih filmova metala na podlogu (fiz.); ~, surface barrier - katoda sa površinskim slojem; ~, transistor - katoda tranzistora; ~, tunnel tunelska katoda cathodic - katodni (fiz.)
cathodoluminiscence cathodoluminiscence - katodoluminiscencija, luminiscencija proizvedena katodnim zracima (fiz.) cathodophosphorescerce - katodofosforoscencija, fosforoscencija proizvedena katodnim zracima (fiz.) catholyte - katolit (elektrolit katodnog prostora) cation - katjon (pozitivno naelektrisani jon); ~ exchanger - katjonski jonoizmenjivač catkin tube - metalna cev sa balonom kao anodom (eh.) catlinite - katlinit, vrsta crvene gline catoptrics - katoptrika (učenje o odbijanju svetlosti u optičkim sistemima) catwhisker - kontaktna opruga Cauchy-Riemann differential equations - Koši-Rimanove diferencijalne jednačine (mat.) Cauchy's mean value formula Košijeva formula za srednju vrednost (mat.) Cauchy's theorem on analytic functions - Košijeva teorema za analitičke funkcije (mat.) caulking - umetanje čepa (u kanalizacionu cev) causal - uzročni, kauzalan cause - uzrok, razlog, pobuda; ~, defect - uzrok neispravnosti causeway - nasip, uzdignuta staza, uzdignut put; izgraditi uzdignut put, praviti nasip caustic - kaustična soda; kaustičan, bazičan; korozivan; ~ curve - kriva koja povezuje tačke preseka reflektovanih i prelomljenih zraka svetlosti (fiz.) ; ~, eliptic - eliptična kaustika; ~ lime - kalcijum-oksid, negašeni kreč (hem.) ; ~, parabolic - parabolična kaustika; ~ potash - kalijum-hidroksid (hem.) ; ~ soda - natrijum-hidroksid (hem.); ~ soda cell - Lalandov element (eh.) caustobiolith - kaustobiolit (proizvod raspadanja organskih supstancija u geol. formacijama) caution board - tablica opomene, tablica upozorenja; ~ notice oznaka opomene, oznaka upozorenja Cavalieri's theorem - Kavalierijeva teorema (mat.)
126
Će
cave - pećina, jama, duplja cavitation - kavitacija, razredenje; ~, sonically induced - akustična kavitacija cavitron - mobilni aparat za ultrazvučno zavarivanje i lemljnje; ~ machine tool - kavitronska alatna mašina (koristi ultrazvuk) (maS.) cavity - šupljina; šuplji rezonator; ~ aircraft antenna - rezonatorska avionska antena (els.) ; ~ coupled filter - filter sa rezonatorskom spregom (eh.); ~, cylindrical cilindrični rezonator; ~, dielectric - dielektrični rezonator; ~, Earthionosphere - rezonator Zemlja-jonosfera; ~, eliptical - eliptični rezonator; ~, extended interaction - rezonator sa produženom interakcijom; ~, Fabry-Perot rezonator Fabri-Pero; ~, gap admittance - admitanca zazora rezonatora (eh.); ~ grid - rešetka rezonatora (kod klistrona) (eh.) ; ~ hemisphere - hemisferni rezonator ~, laser - rezonator lasera; ~, maser - rezonator masera; optical - optički rezonator; ~. powder - praškasti rezonator; ~ pump - rezonator pumpanja; ~ reference - referentni rezonator ~, ring - kružni rezonator; ~ ruby filled - rubinski rezonator ~, ruby filled waveguide - rubinski talasovodni rezonator; ~, shrinkage - šupljina usled skupljanja (zav.) ; ~, signal - signalni rezonator; ~, temperature compensated - temperaturno kompenzirani rezonator; ~, transmissiontype - rezonator prolaznog tipa; ~, vacuum tight - hermetički rezonator Cb - hemijski znak za niobijum (ranije kolumbijum) (hem.) CB resistor - otpornik za rešetkin prednapon (eh.) Cd - hemijski znak za kadmijum (hem.) CD drawing (circuit-description drawing) - crtež sa opisom delovanja kola (teh.) Ce - hemijski znak za cerijum (hem).
cedar
129
cedar - kedar, kedrovina (not.) ceiling - vrh, plafon (av.) ; ~ block - plafonska rozeta (el.); ~ duet - plafonski kanal (el.); ~ fitting - plafonska armatura (el.) ; ~ lamp - plafonska lampa (el.); ~ light - plafonsko svetio, vršno svetio, svetio na vrhu (el.); ~ rose plafonska rozeta (el.); ~ voltage - gornja granica napona, gornja oblast napona (el.) Ceilinite - celinit, vrsta azbesta Cekas - cekas, legura otporna na vatru sastava 59,7% Ni, 11,2% Cr, 28% Fe, 2% Mn celastoid - plastična masa iz acetata celuloze (thnl.) Celcon - plastična masa na bazi etil-celuloze (thnl.) celestial equator - nebeski ekvator (astr.); ~ mechanics - nebeska mehanika (astr.) ; ~ meridians nebeski meridijani (astr.) ; ~ navigation - astronomska navigacija, navigacija po zvezdama (pom.) celestine - celestin (stroncijum-sulfat) (min.) celestite v. celestine Celite - proizvod na bazi preparirane infuzorijske zemlje (thnl.) cell - ćelija (biljna i životinjska); komora, ćelija, odeljak; elemen(a)t, spreg el.; flotaciona mašina; elektrolizer; ~, accumulator - ćelija (elemenat) akumulatora; ~, aqueous electrolyte fuel - elemenat punjen rastvorom elektrolita; ~, atomic resonance - atomska rezonantna ćelija; ~, Bacon HYDROX - Bekonov hidroksidni elemenat; ~, barrier-film - ventilni fotoelemenat sa zaprečnim slojem; ~, barrier-layer - fotoelemenat-sa zaprečnim slojem; ~, bichromate - elemenat sa sumpornom kiselinom i kalijum-bihromatom; ~, biochemical fuel - biohemijski gorivni elemenat; ~, blood - krvna ćelija; ~, box - batedj ska posuda, baterijski sanduk, baterijski ormar (eh.); ~, Brillouin - Briluinova ćelija; ~, bucket - posuda (baterijska) (eh.); ~, Bunsen - Bun9 Rečnlk
cell zenov elemenat (ćelija); ~, cadmium normal - normalni kadmijumov elemenat (ćelija); ~, canal fuel - kanalni gorivni elemenat; ~, cationic membrane - gorivni elemenat sa kat jonskom membranom; ~, cesium plasma - cezijumov plazmeni elemenat; ~, Clark Klarkov normalni elemenat (ćelija); ~, coated wall storage - kolektorska ćelija sa pokrivenim zidovima; ~, concentric fuel - istoosni (koncentrični) gorivni elemenat; ~, cryogenic continuous film memory - kriogenska memorijska jedinica sa tankim filmom; ~, cryogenic memory - kriogenska memorijska jedinica; ~, dc-biased Kerr - Kerova ćelija; ~, direet-oxidation - direktni gorivni materijal; ~, dissolved fuel - gorivni elemenat sa rastvorenim gorivom; ~, Edison storage - Edisonov akumulator; ~, EL v. electroluminescent cell; ~, electrochemical - elekrrohemijska ćelija; ~, electroluminescent - elektroluminiscentni elemenat; ~, ferroelectric - feroelektrični elemenat; ~, fuel - gorivni spreg (el. baterija koja daje struju na račun hemijske reakcije koja se u njoj odvija); ~, fuel gas - gasno-gorivni elemenat; ~, gas v. fuel gas cell; ~, gas-buffered (storage) - kolektorska ćelija sa gasnim puferom; ~, gas-filled (storage) - gasom punjena kolektorska ćelija; ~, high-temperature fuel - visokotemperaturni gorivni elemenat; ~,vliydrogen-air - gorivi elemenat vodonik-vazduh; ~, hydrogen-oxygen - gorivi elemenat vodonik-kiseonik; ~, HYDROX v. Bacon HYDROX cell; ~, ion-exchange (membrane) - gorivni elemenat sa jonoizmenjivačkom membranom; —; IR - prijemnik infracrvenog zračenja; ~, Kerr - Kerova ćelija; ~, liquid diffraction - tečna difrakciona komora; ~, liquid-gas tečno-gasni gorivni elemenat; ~, liquid-liquid - tečno-tečni gorivni elemenat; ~, living - živa ćelija;
cell cell <—<, low-temperature fuel - niskotemperaturni gorivni elemenat; ~, memory - elemenat (ćelija) memorije, ćelija memorijskog uređaja; memorijska jedinica, memorijski elemenat; ~, molten carbonate fuel - gorivni elemenat sa rastopljenim karbonatom; ~, molten electrolyte fuel - gorivni elemenat sa rastopljenim elektrolitom; ~, monolithic memory - monolitni memorijski uređaj; ~, mounting montaža u ćelijama, montaža u sekcijama (eh.); ~, n on p silicon solar - n na p sunčana baterija; ~, nerve - nervna ćelija; ~, nonregenerative fuel - neregenerativni gorivni elemenat; ~, Penning - Peningova ćelija; ~, phase space - ćelija faznog prostora; ~, photoconducting - fotoprovodna ćelija; ~, photoelectric v. photoemissive cell; —, photoelectrolytic - elektrolitički fotoelemenat; ~, photoemissive - emisioni fotoelemenat (fotoelemenat sa unutarnjim fotoefektom); ~, photoresistance v. photoconducting cell; ~, photovoltaic - fotogalvanski elemenat; ~, Pockel - Pokelov elemenat; —, primary - normalni elemen(a)t, primarni elemen(a)t; ~, regenerative fuel - regenerativni gorivni elemenat; ~, resonance (rezonantna) ćelija; ~, rubidium gas - rubidijumska gasna ćelija; ~, semiconductor - poluprovodnički fotoelemenat; ~, silikon solar - silikonski sunčani elemenat; ~, single fluid - ćelija sa jednom tečnošću; ~, solid electrolyte fuel - gorivni elemenat sa tvrdim elektrolitom; ~, standard - normalni (standardni, etalonski) elemenat (elektrolitički); ~, storage - ćelija memorije, elemenat memorije; ~, switch - baterijski prekidač, baterijski komutator (eh.); ~, thin film solar - veoma tanki sunčani elemenat; ~, three-electrode fotoelemenat sa upravljačkom elektrodom; ~, tube fuel - cilindrični gorivni elemenat; ~, two-fluid -
130
cellulose
ćelija sa dve tečnosti; ~, ultrasonic storage - ultrazvučna linija kašnjenja; ~, visual - vidna ćelija; ~, volatic - galvanski elemenat; ~, voltaic v. primary cell; ~, Weston standard - Vestonov normalni elemenat; <~, zinc-iron elektrolitička ćelija sa cinkom i gvožđem cellase - calaza, enzim nađen u koštici kajsije (hem.) cellobiase - celobijaza (fermen(a)t) cellobiose - celobioza (disaharoza) (hem.) cellocotton - celulozna vata Cellogen - preparat za izradu sunđeraste gume i plastičnih materija (thnl.) celloidin - celoidin, vrsta nitroceluloze (thnl.) celloline v. cellophane cellomold - prah celuloze acetata (thnl.) cellophane - celofan, celulozna folija Cellosize - proizvod na bazi hidroksietil-celuloze; sa vodom daje guste rastvore (thnl.) Cellosolve - monoalkil-estri etilen-glikola, rastvarači za smole, lakove, nitrocelulozu i dr. cellular - ćelijski, celularni celluloid - celuloid (plastična masa dobijena od nitroceluloze, alkohola i kamfora) cellulose-celuloza, glavni sastojak biljnog materijala drveta, pamuka i si.; hemijski tretirana daje škrob, nitro-celulozu, acetat-celulozu i si. (hem.); ~ acetate - acetat celuloze, služi za proizvodnju plastičnih masa, nezapaljivih filmskih traka, veštačke svile itd. (hem.); ~, alpha - alfa-celuloza (hem.); ~, carboxymethyl - karboksimetilceluloza (hem.); ~, cotton - celuloza pamuka; ~ coverting - obloga od celuloze (zav.) ; ~, hydrated - hidratisana celuloza; ~ lacquers - celulozni lakovi, dobijaju se rastvaranjem nitro ili acetatne celuloze u smesi rastvarača uz dodatak plastoformatora, smola, pigmenata (hem.) ; ~ transparent celofanski film; ~, wood - celuloza
cellulose
131
drveta; ~, xanthate - viskoza, dobija se dejstvom natrijum-hidroksida na celulozu uz naknadno rastvaranje u ugljen-disulfidu (hem.) Celotex - seloteks (materija! koji apsorbuje zvuk) (ah.) celsian - celzijan (barijum-alumosilikat) (min.) Celsius scale of temperature Celzijeva temperaturska skala (0" — tačka topljenja leda, 100° — tačka ključanja vode) (fiz.) celtium - zastareli naziv za hafnijum (hem.) cement concrete - cementni beton (grad.) ; ~ copper - nečisti bakar dobijen taloženjem iz rastvora pomoću gvozda (tntl.); ~ duet betonska cev, betonski kanal, betonski blok (thnl.) ; ~ rock - laporac, glinovit krečnjak za proizvodnju cementa (thnl.) cementation - cementacija, postupak termičkog prevlačenja gvozda nekim drugim metalom (mtl.) cemented (sintered) carbides sprašeni karbidi volframa, tantala ili titana cementirani u čvrstu masu: upotrebljava se za specijalne alate (mtl.); ~ belt - lepljeni kaiš (mašj cementite - cementit, karbid gvozda (mtl.) census - popis(ivanje) stanovništva cent - stotina, sto; stotina polutona (muz.) center - centar; središte; ~, acceptor - akceptorski centar; ~, color - centar za boju; ~, deathnium v. recombination center; ~, defect - centar defekta, centar mane, centar nedostatka, centar kvara; ~ distance - osno odstojanje; ~, donnor - donorni centar; ~ fed antenna - antena sa napajanjem u srednjoj tački (centru) (eh.); ~, generation-recombination - generaciono-rekombinacioni centar; ~ hole - centralni otvor, centralna šupljina (podešavanje) (eh.) ; ~, impurity - centar primese; ~, LD switching - međumesni komutacioni centar; <~, multiple energy level impu
centimeter
rity - centar primese sa više energetskih nivoa; ~ of a curve centar krive, tačka oko koje je kriva simetrična (mat.) ; ~ of curvature ~ centar krivine (mat.); ~ of figure - centar mase homogenog tela (fiz., mat.); ~ of gravity centar gravitacije (fiz.); ~ of inertia - centar inercije (fiz.); ~ of mass - centar mase (fiz.) ; ~ of symmetry - centar simetrije (mat.); ~ pin - osovina, cintralna igla, centralni štap; ~, poisoning v. quenching center; ~, quenching - gasitelj zračenja (emisije); ~, radiation-induced F - radijacioni F-centar; ~, Shockley-Read-Hall - Šokli-Rid-Holov centar; ~, single energy level impurity - centar primese sa jednim energetskim nivoom; ~, split - sa izvedenom tačkom, rascepljen (eh.); ~, SRH v. Shockley-Read Hall center; ~ tap - izvod iz srednje tačke (eh.); ~, trap(ping) - centar zahvata, centar prijanjanja, adhezioni centar centered lens system - centralni sistem sočiva, čije se ose poklapaju (fiz.) centering - centriranje, postavljanje slike na sredinu ekrana (TV); ~ error - ekscentritet, odstupanje od centra (TV); ~ winding centrirajući namotaj (TV) centesimal - stotni, stotiniti, stotinski, na sto, podeljen na sto delova, centezimalan (metr.); ~ graduation - podela na stote delove (metr.); ~ system - sistem čija je skala podeljena na 100 delova cent - prefiks koji označava „stoti" (deo) centibel - centibel, santibel, stoti deo bela (ak.) centigrade - stepen (temperature) po Celzijusovoj skali; ~ scale - termometarska skala'sa 100°, nula skale je tačka smrzavanja, a 100° je tačka ključanja vode (hem., fiz.) centigram - centigram, stoti deo grama (fiz.) centimeter - santimetar, osnovna jedinica dužine u CGS-sistemu jedi-
centimeter centimeter nica (fiz.) ; ~ gram-second system - santimetar-gram-sekunda sistem (CGS sistem) (fiz.) ; ~ height finder - santimetarski visinomer (koji radi na santimetarskim talasima) (eh.); ~ of capacitance santimetar kapaciteta ( = 1.13 x 10~12 farada) (fiz.) ; ~ of inductance santimetar induktiviteta (= 1 abhenry) (fiz.); —• of mercury santimetar žive, jedinica pritiska (= 13.332 bara) (fiz.) centimetre - centimetar, santimetar (cm) = 10~2 m centipoise - centipoaz (cP) (jedinica za merenje viskoziteta) = 10~3 Pa s centistokes - centistoks (cSt) (jedinica za merenje kinematičkog viskoziteta) = IO" 8 m 2 s - 1 centrad - stoti deo radijana, jedinice za merenje uglova (mat.) central angle - centralni ugao (mat.) ~ current supply - napajanje iz centralne baterije, CB napajanje (eh.); <~ flux - protok zračenja u centru reaktora (nukl.) ; ~ force - centralna sila, koja deluje na telo u smeru nekog centra (fiz.); ~ limit theorem - teorema srednje granice (mat.) ; ~ position - središnji položaj; ~ projection središnja projekcija centralized lubrication - centralno podmazivanje (mot.) centre - centar, središte, središna tačka, stožer (ili osovina); obrtanje, tačka usredsredenja ili rasturanja; jezgro; izvor; sredina; ~, acceleration - centar ubrzanja (fiz.); ~, aerodynamic - aerodinamički fokus (av.) ; ~ bearing - centralno ležište, ležište osovine (mat.); ~ of curvature - središte krivine (mat.); ~ of gravity - centar gravitacije (fiz.) ; ~ of lift - centar uzgona (av.) ; ~ of mass - centar mase (fiz.); ~ of oscillation treptajno središte; — of pressure - centar pritiska (fiz.) ; — pivot središni rukavac (mot.); ~, test - opitni centar (av.) ; —, volume - centar zapremine (mat.); ~,
132
ceramic bit
wind tunnel - osa aerodinamičkog tunela (av.) ; ~ zero relay - tropoložajni relej (el.) centreless grinder - brusilica bez šiljaka (mat) centreline - geometrijska osa (mat.) centres of action - centri dejstva
(fiz.)
centrical wire - centralni provodnik, osni provodnik (el.) centrifuga! - centrifugalni (fiz.); ~ clutch - centrifugalno kvačilo (mot.); ~ force - centrifugalna sila (fiz.); ~ governor - centrifugalni regulator (mot.) ; — lubricator - centrifugalna mazalica (mot.) ; -—> pendulum - centrifugalni regulator, centrifugalno klatno (maš.) centrifuge - centrifugalni; centrifuga, instrumen(a)t za razdvajanje tečnosti raznih gustina (fiz.) cen'ring - centriranje (maš.) centripetal - centripetalni (fiz.); ~ force - centripetalna sila, sila koja deluje ka centru kretanja (fiz.) centron - naziv serije elektronskih cevi cemrosymmetry - centralna simetrija, simetrija u odnosu na neku tačku (mat.) cephaeline - vrsta alkaloida (hem.) cephaline - cefalin, fosfatid koji se nalazi u mozgu (hem.) ceracircuit - mikrošema na keramičkoj podlozi cerafer - otpornik spojnog tipa na metalkeramici ceramet v. cermet ceramic bit - keramičko sečivo noža (met.); ~ capacitor - keramički kondenzator; ~ coating - keramički zaštitni sloj; ~ coil - keramički kalem; ~ fuel - keramičko gorivo, nuklearno gorivo ria bazi sinterovanih uranijumovih oksida (nukl.) ; ~ insulator - porcelanski izolator; ~ products - keramički proizvodi, građevinska keramika; ~ reactor - reaktor sa keramičkim gorivom (nukl.); ~ tip - keramička rezna pločica; ~ tipped - sa sečivima iz keramike
ceramics
133
chain
ceramics - keramika; ~, ferro- cervantite - cervantit (antimon-oksid) (min.) electric - feroelektrična keramika; ~, moldable - livena keramika; cesium - cezijum (hem elemenat, ~, piezoelectric - piezoelektrična red. br. 58, simbol Cs) keramika cessation - prestanak, prestajanje, prekid, obustava, zastoj ceramoplastic - keramoplastik (izolacioni materijal) cetane number - cetonski broj (mot.) cerargyrite - kerargirit, hlorargirit cetone - keton (hem.) ' cetyl alcohol - cetil-alkohol, viši (srebro-hlorid) (min.) alkohol sa 16-C atoma cerate - voštana mast cerebrosides - cerebrosidi, grupa je- cevadine - alkaloid nepoznatog sastava (hem.) dinjenja koja se nalazi u nervnom sistemu (hem.) Cf - simbol veštački proizvedenog, transuranskog radioaktivnog elemenOrencov counter - Čerenkovljev ta kalifornijuma, rednog broja 98 brojač (fiz.); — effect - Čeren(hem.) kovljev efekat, v. Cerencov radiation (fiz.) ; ~ radiation - Čeren- CGS system of units - CGS-siskovljevo zračenje, nastaje kada se tem jedinica, apsolutni sistem za elementarne čestice kreću brzinom merenje fizičkih veličina u kome su većom od brzine svetlosti u nekoj osnovne jedinice santimetar-gram i sredini (fiz.) sekunda, dok su ostale merne jedinice izvedene iz njih (fiz.) certous - voštan, voskast, kao vosak Ceresan - preparat za zaprašivanje chabasite - habazit (kalcijum-alumosemena na bazi žive (thnl.) silikat) (min.) ceresine wax - cerezin, prečišćeni chaff - dezorijentišući reflektor (staozokerit (zemni vosak) (thnl.) niolska kiša, dipolni staniolski trakasti reflektor) ceria - cerijum-oksid (hem.) cerite - cerit (silikat Ce, Ca i Fe) chain - lanac (u raznim značenjima); (min.) planinski lanac, venac, greben cerium - cer, cerijum (hem. eleme(geoi.) ; mera za dužinu, 66 stopa = nat, red. br. 58, simbol Ce); ~ = 20,117 m; niz atoma jednog eleglass - cerijumsko staklo, ne menja menta, najčešće ugljenika, koji čine boju pri ozračivanju radioaktivnim jedan veliki molekul; verige; ~ zracima (nukl.) adjusting screw - zatezni lančani zavrtanj (maš.); ~ attachment cermet - specijalna kombinacija melink - članak za fiksiranje lanca; tala i keramike otporna prema viso~, bitts - beskrajni lanac; <~, kim temperaturama, namenjena zašbranched - razgranat lanac (hem.) ; titi (toplotnoj) raketa pri povratku ~ breaking - prekid lanca (hem.) ; u Zemljinu atmosferu (thnl.) ; ker~ bridge - lančani most (rud.); met, metalokeramika ~ broadcasting - jednokanalna Cerox - preparat cerijum-oksida za radior-difuzija (els.); ~ bucket poliranje optičkih stakala (thnl.) elevator - elevator sa posudama; Cerrocast - lako topljiva legura ~ bushing - čaura lanca; ~, bizmuta i kalaja (mil.) cable - lanac sidra, sidreni lanac; Cerrolows - izvanredno lako top—, carrier - elevatorski lanac; ljiva legura bizmuta i indijuma — conveyor - lančani konvejer; (mil.) — couple link - članak za spajanje certificate - svedočanstvo, svedodžba, lanca; — coupling - spojnica sa isprava, uverenje, potvrda ozubljenim lancem; ~ creeper ceruse - olovo belilo, bazni olovni rudnička pruga na lanac; ~ cutter moulding machine - glodalo sa karbonat (thnl.) lancem; ~ decay (disintegration) cerussite - cerusit (olovo-karbonat) (min.) — lančani raspad (nuklearna ten.);
chain
134
chain ~ dotted line - linija crta-tačka; - drill - lančana bušilica; ~ drive - lančani pogon; ~ driven - na lančani pogon; ~ elevator elevator sa koficama; ~ end link - krajnji (poslednji) članak lanca; ~ fission - lančana fisija (fiz.) ; ~ fission yield - ukupni učinak lančane reakcije; ~ follower - lančani tegljač; ~ gearing - prebacivanje lanca; ~ grate - pokretno (lančano) ležište; ~ greasing device - uređaj za podmazivanje lanca; ~ gripper - lančani zahvatač; ~ guard - zaštita lancem, lančana ograda; ~ guide pulley - valjak-vodica lanca; ~, home, extra low - lanac stanica za otkrivanje niskoletećih aviona (voj.) ; ~ intermittend weld - ravnomerno isprekidan šav (sa obe strane) (zav.); ~ jockey - lančani povodnik, zahvatač; ~ length - dužina lanca; ~ lever - poluga spojnice; ~ link - koleno lanca; ~ locker - komora za lance (brod); ~ nose cutting plier - lančana klešta; ~ pin čivija lanca; ~ pipe tong - cevna klešta sa lancem; ~ pipe vice lančani stezač cevi; ~ pipe wrench - lančana cevna klešta, ključ na lanac; ~ pitch - podela lanca; ~ pulley - kotur lanca; ~ recating amount - kritična masa (nuklearna teh.); ~ reacting pile kritični reaktor; ~ reacting unit, chain-reaction pile, chain reactor v. nuclear reactor ; ~ reaction - lančana reakcija; ~ relaying - radio-relejni sistem, višestruka retranslacija (eh.) i ~ rim - lančani venae; ~ riveted joint verižno zakivčenje (ma!.) ; ~ roller - kotrljajući lanac (mot.) ; ~ saw - lančana testera, lanac testere; ~ snip - lančana testera; ~ solid-state - tranzistorski generator; ~ spaced rows of rivets - zakivanje lančanika; ~ stopping raskid lanca (hem.); ~ stud osovinica lanca; ~, tape - merni lanac; ~ tightener - lančani steznikj uređaj za zatezanje lanca; ~
chamber
tube cleaner - lančani uređaj za čišćenje cevi; ~ type float gauge - merač nivoa; ~ type manure distriburor (spreader) - lančani rastrešivač dubriva; ~ type table planing machine - mašina za rendisanje drveta; ~ velocity - brzina kretanja lanca; ~ wheel manji točak prenosnika; lančani valjak; ~ wheel gear - lančani prenosnik, lančana prenosnica; ~ width - širina lanca; ~ winch vitlo za lanac chair - stolica, sedište, naslonjača ehaleanthite - halkantit, plava galica, plavi kamen (hidratisani kupri-sulfat) (min.) chalcedony - kalcedon (vrsta kremena) (min.) ehaleocite - sulfidna ruda bakra (min.) chalcomenite - halkomcnit (kupri-selenit) (min.) chalcopyrite - halkopirit (sulfid bakra i gvožđa) (min.) ehaleosiderite - halkosiderit (fosfat bakra i gvožđa) (min.) ehaleostibite (wolfsbergite) - sulfid bakra i antimona (min.) chaldron - mera za ugalj (= 36 bušela) chalk - kreda, vrsta kalcijum-karbonata (hem.) ; ~ , stone - kreda (praškasti, beli kalcijum-karbonat) (min.) chalkopyrite - halkopirit, sulfidna ruda bakra i gvozda (hem.) chalybite v. siderite chamber - soba, komora; rezervoar; balon; ~ acid - komorna kiselina, sumporna kiselina dobijena procesom olovnih komora (hem.); <~, air cell - komora rezervnog vazduha (mot.); ~, air mixing komora za spravljanje vazdušne smeše (mot.) ; ~, air swirl - komora za mešanje vazduha (mot.); ~, airight - hermetička komora (av.) ; ~, altitude - barokomora (av.) ; ~, anechoic - komora bez odjeka, gluva soba; ~, atomic storage - atomska taložna komora; ~, capacitor ionisation - integraciona jonizaciona komora; ~,
chamber condenser ionisation v. capacitor ionisation chamber; ~ crystals - kristali nitrozo-sumporne kiseline, koji se hvataju na zidove olovnih soba (hem.) ; ~, environmental test - komora za klimatska ispitivanja; ~ process - proces proizvodnje sumporne kiseline u olovnim komorama (hem.); ~, space - termobaro-komora (imitira uslove leta u kosmosu); ~, temperature - komora za temperaturna ispitivanja chamfering the edge - zakošavanje ivice (zav.) chamo(i)site - šamozit, bertierin, bavalit (alumosilikat gvozda, aluminijuma i magnezijuma) (min.) chanalyst - uređaj za otkrivanje grešaka radio-aparata pod naponom (eh.) change - promena; ~ of form promena oblika; ~ of pressure promena pritiska; ~ of chape promena oblika; ~ of signs promena znakova koja u matematici nastaje kada se neki izraz pomnoži sa minus jedan (—1) (mat.); ~ of speed - promena brzine; ~ of state - promena stanja, proces u komu supstanca iz jednog stanja prelazi u drugo, npr. topljenjem, isparavanjem, sublimacijom i si. (fiz.); ~, over - promena prostorne rešetke u nuklearnom reaktoru; ~, stability - promena obima stabilnosti (av.) changeover contact - kontakt za prebacivanje; ~ lever - ručica za prebacivanje (el.) changer - pretvarač; ~, mode pretvarač tipa (oscilovanja) channel - kanal, trakt; informacioni kanal; staza, putanja; cev, jaz, oluk; ~j active - aktivni kanal; ~, allocated - određeni kanal, određen za bilo kakvu službu; ~, asynchronously multiplexed kanal sa asinhronim multipleksom; ~, band-limited - kanal ograničenog opsega; ~, binary - binarni kanal; ~, BL v. band-limited channel; ~, black - gasna čađ, dibivena hlađenjem plamena pri-
135
channel rodnog gasa (thnl.); ~, bulk masivni kanal, kanal masivnog tipa; ~> carrier and pilot supply bay - stalak kanalskih nosećih i pilotskih frekvencija (12-kanalni sistem) (eh.); ~, conducting - provodni kanal; ~, continuous - kontinualni telekomunikacioni kanal; ~, contraceđ - suženi kanal; ~, control - kontrolni kanal, upravljački kanal; ~, curved - zakrivljeni kanal; ~, dipole - dipolni kanal; ~, discrete input memoryless - kanal bez memorije sa diskretnim ulazom; —', engineering - službeni (pomoćni) kanal; ~, epitaxial - epitaksijalni kanal; ~, fading - kanal s fedingom; ~, FET v. field-effect transistor channel; ~, field-effect transistor - kanal FET tranzistora; ~, frequency modulation broadcast - frekventno modulisani radio-difuzioni kanal (200 KHz); ~, guard - rezervni kanal veze; —, induced - indukovani kanal; ~, iron - U-gvožđe; ~, memoryless - kanal bez memorije; ~, multiplex - multipleksni kanal; ~, noisy - kanal s šumom; ~, p kanal p-tipa, p-kanal; ~, pilot v. signaling channel; ~, propagating - kanal rasprostiranja; ~, random - slučajni kanal; ~, random-by-time varying - telekomunikacioni kanal s parametrima koji su vremenski promenljivi; ~, real - realni kanal; ~, self-maintaining waveguide - samopodržavajući talasovodni kanal; ~, signal - signalni kanal; ~, signaling kanal za teleupravljanje i telesignalizaciju; ~, surface - površinski kanal; ~, telephone group grupni telefonski kanal (48 kHz); ~, terminal bay - 12-to kanalna vf krajnja stanica (eh.) ; ~, time-varying communication - telekomunikacioni kanal s vremenski promenljivim parametrima; ~, two-dimensional - dvodimenzioni kanal, pljosnati kanal; ~, uniform uniformni kanal; ~, unknown v. random channel; ~, water hidrokanal; ~, white Gaussian -
channel
136
channel kanal s belim Gausovim šumom; ~, wind - aerodinamički kanal channelling - obrazovanje kanala; raspodela kanala; —, surface obrazovanje površinskih kanala; ~, time dividing - vremenska podela kanala char - pretvoriti u ugalj, ugljenisati; ~, wood - drveni ugalj, ćumur character - karakter, simbol; ~, illegal - zabranjeni simbol characteristic - karakteristika, kod logaritma ceo broj ispred zareza; ~ admittance - karakteristična kompleksna provodnost (admitanca) (el.); ~j alternating charge karakteristika promenljivog opterećenja; ~, amplitude-frequency response - amplitudno-frekventna karakteristika, frekventna karakteristika; ~, base - osnovna karakteristika; ~, collector - kolektorska karakteristika, karakteristika kolektora; ~, common-base - karakteristika šeme sa uzemljenom bazom; ~, common-collector - karakteristika šeme sa uzemljenim kolektorom; ~, common-emitter karakteristika šeme sa uzemljenim emiterom; ~, common-source drain - karakteristika šeme sa uzemljenim izvorom; ~ conductivity - karakteristična provodnost (el.) ; ~, current voltage - voltamperna karakteristika, strujno-naponska karakteristika; ~ curves karakteristike (karakteristične krive) (mat.); ~, dark current-volt tamna strujno-naponska karakteristika; ~, direct current - statička karakteristika; — discharge karakteristična pražnjenja (av.) ; ' double probe - karakteristika plazme dobijene sa dve sonde; drag-rise - porast otpora oko brzine zvuka (av.) ; ~, drain - karakteristika odvoda; ~, emitter - karakteristika emitera; ~ equation karakteristična jednačina koja opisuje gasno stanje (fiz.) ; ~, fatigue - karakteristika zamora; ~, forward current-voltage - direktna
charcoal strujno-naponska karakteristika; ~, inverse transfer - karakteristika inverzne veze; —, IV v. current-voltage characteristic; —, mean-charge - karakteristika srednjeg naelektrisanja; ~, motion kinematička karakteristika (av.) ; ~, operating - radna karakteristika; operativna karakteristika; ~, peak-charge - karakteristika maksimalnog naelektrisanja; ~, plasma's - plazmena karakteristika; ~ radiation - karakteristično zračenje, koje atom emituje kada izgubi jedan elektron (fiz.); ~, rectifying naponsko-strujna karakteristika diode; ~, reverse current-voltage - obrtna strujno-naponska karakteristika; ~, reversible capacitance - karakteristika obrtne kapacitivnosti; ~ roentgen rays karakteristični rentgen-zraci (fiz.); ~, switching - karakteristika prekidanja; ~, system thermal termalna karakteristika sistema (zavisnost maksimalne temperature); ~ temperature - karakteristična temperatura, v. Dulog-Petit-ov zakon specifičnih toplota (fiz.); ~, transistor - karakteristika tranzistora, tranzistorska karakteristika; ~, transistor computer-aided određivanje tranzistorske karakteristike pomoću računara; ~ wave impedance - karakteristična impedanca (eh.) ; ~ X-rays - karakteristični X-zraci, monohromatski X-zraci characteristics of an arc - osobine električnog luka (zav.); ~ of electrode consumption - karakteristike trošenja elektrode (zav.) ; ~ running of an electrode karakteristike elektode u upotrebi (zav.); ~ to be considered in weld calculation - karakteristike važne pri proračunu zavarenih spojeva (zav.) charactron - karaktron, cev za ispisivanje slova na ekranu (štampanje) (eh.) charcoal - ugalj, ugljen (dobijen ugljenisanjem); ~, activated - aktivirani (aktivni) ugalj; ~, animal -
charcoal
137
životinjski ugalj; ~, bone - koštani ugalj; ~, vegetable - biljni, drveni ugalj, ćumur charge - naboj, naelektrisanje; tovar; puniti (akumulator); —•, base naelektrisanje baze; ~, bulk prostorno naelektrisanje; ~, bunched - grupisano naelektrisanje; ~ density - gustina naelektrisanja, gustina naboja (el.) ; ~, đepeletion - naelektrisanje osiromašenog sloja; ~, double-layer - dvoslojno naelektrisanje; ~, electric linear linearno električno punjenje, linearno naelektrisanje; ~, electric surface - površinsko električno punjenje, površinsko naelektrisanje; ~, electric volume - prostorni tovar, prostorno naelektrisanje; ~, elementary - elementarno opterećenje, elementarno naelektrisanje, tovar elektrona; ~, free - slobodno naelektrisanje; — mass ratio odnos naelektrisanja prema masi, npr. elektrona i dr. naelektrisanih čestica (fiz.) ; ~, mean - srednje naelektrisanje; ~, minority-carrier - naelektrisanje manjinskih nosača; ~ of carbide - karbidno punjenje, punjenje karbidom (zav.) ; ~, plasma - naelektrisanje plazme; ~, residual - zaostalo naelektrisanje; ~, sheet - površinsko naelektrisanje sloja; ~, space - prostorno-, prostorni tovar; ~, spatial v. space charge; ~, stored nagomilano (sakupljeno) naelektrisanje; ~, surface - površinsko naelektrisanje, površinski tovar; ~, transferred - preneto naelektrisanje; ~ unit - tarifna jedinica chargeable cell - akumulator, element za punjenje (el.); charged call - plativi razgovor (tel.) charger - agregat za punjenje, ispravljač za punjenje, uređaj za punjenje elektron-punjenja charging - punjenje, sakupljanje, nakupljanje; ~ by distance - plaćanje prema udaljenosti, zonsko plaćanje (tel.); ~ choke - prigušnica za punjenje (el.); ~ current struja punjenja (el.); ~, ion -
checkout
opterećenje, jonsko punjenje, jonsko sakupljanje chargistor - čardžistor Charles's law - Čarlsov zakon, da je koeficijent širenja za sve gasove isti i da iznosi 1/273 deo zapremine gasa na 0° C (ponekad se navodi kao Gej I.isakov zakon) (fiz.) charred - ugljenisan charring - ugljenisanje chart - karta, šema; grafikon; tablica, tabela; crtež, dijagram; ~, alignment - nomogram (mat.); ~, conversion - konverziona tablica; ~, flow - grafik protoka (av.); ~, immittance - karta otpornosti i provodnosti; ~ mode - šema vrste oscilovanja, šema tipa oscilacija charting - nanošenje trase na kartu, određivanje trase na karti chassis - šasija chatoyancy - optički efekat („mačje oko") kod nekih minerala (min.) chatter - vibracija, treperenje, drhtanje; ~, contact - treperenje kontakta, vibracija kontakta Chafterton's compound - lepak na bazi gutaperke (hem.) check - proveravanje, npr. računa ili merenja; provera, kontrola; ~, crystal - provera kristala, provera piezoelektričnih svojstava kristala; ~, functional - funkcionalna provera, provera rada; ~, leak - provera hermetizacije; ~ nut - protivnavrtka (maš.); ~ point - kontrolna tačka, reperna tačka, reper; ~ problem - ispitni problem, probni zadatak (el.); ~ receiver kontrolni prijemnik (eh.); ~, selection - selekciona provera, izborna provera; ~ valve - odbojni ventil (maš.) ;~ valve submerged automatic - vodeni osigurač visokog pritiska (zav.) checker - ispitivač; ~, ground quality - ispitivač kvaliteta uzemljenja cheking - ispitivanje, provera; —, marginal - granično ispitivanje; ~, parity - provera na parnost checkout - provera, ispitivanje, kompletno ispitivanje; ~, acceptance - prijemno ispitivanje
cheese head screw
138
cheese head screw - navrtanj okrugle glave (maš.); ~ screw head okrugla glava zavrtanja (maš.) chelate - helat, adiciono metal-organsko jedinjenie (hem.) chemical - hemijski; hemikalija; — affinity - hemijski afinitet, sila koja drži atome u molekulu (hem.) ; ~ balance - analitička vaga za precizna merenja malih težina (hem.) ; — charge - hemijska promena (hem.) ; ~ compound - hemijsko jedinjenje (hem.); ~ costant hemijska konstanta (hem.) ; ~ dosemeter - hemijski dozimetar, merač zračenja na osnovu posledica zračenja (hem.) ; ~ element - hemijski element (hem.) ; ~ equation hemijska jednačina, simbolično predstavljanje hemijske reakcije (hem.) ; — equilibrium - hemijska ravnoteža (hem.) ; ~ kinetics - hemijska kinetika, grana fizičke hernije koja proučava brzinu reakcije i njena medustanja (hem.); ~ reaction hemijska reakcija, transformacija jedne vrste u molekul druge vrste usled pregrupisavanja atoma (hem.); ~ solution - hemijski rastvor (hem.) ; ~ stone ware - kamena keramika otporna prema hemikalijama (thnl.) ; ~ wood pulp - drvna celuloza (thnl.) chemically pure - hemijski čist (hem.) Chemigum - sintetička guma na bazi polimera butadiena i akrilonitrila chemiluminescence - hemiluminescencija (emisija svetlosti izazvana hemijskoni reakcijom) chemisorption - hemisorpcija (sorpcija gasova ili para na površinu hemijskim vezama) chemistry - hernija; ~, agricultural — agrohemija; ~, analytical analitička hernija; ~, applied primenjena hernija; hemijska tehnologija; ~, colloidal - koloidna hernija; ~, crystal - kristalohemija; ~, nuclear - nuklearna hernija; ~, quantum - kvantna hernija; ~ 3 radiation - radijaciona hernija; ~, tracer - hernija (radioaktivnih) obeleživača
chirp
chemetoni - sredstvo za konzervisanje drveta, amonijačni rastvor bakra arsenita (thnl.) chemoshpere - hemosfera (sloj atmosfere sa visokom fotohemijskom aktivnošću) chempure - hemijski čist, komercijalna skraćenica chenevixite - šeneviksit (bakar-gvožde-arsenijat) (min.) cherry - trešnja (bot.); ~ coal ^fr vrsta lakogorećeg bituminoznog uglja chert - kremen cherty - kremeni chessilite v. azurite chest - sanduk, kovčeg, fijoka; ~ of a valve - kućica ventila (mot.) chi-square - hi-kvadrat, veličina koja pokazuje koliko teorijska vrednost odstupa od izmerene (mat.); ~ probability function - hi-kvadratna funkcija verovatnoća u statistici Chile nutre - čilska salitra, kalijum-nitrat (hem.) chimney - dimnjak china clay - kaolin; ~ marking oznaka na ekranu cevi (TV) chip - ostružak, čip, deo poluprovodničke ploče s integrisanim kolima, karta, kristal, kristalčić; ~, diode - diodni kristal; ~, flip - prevrnuti kristal, kristal vezan za metalnu podlogu; ~, IC v. integrated circuit chip; ~, integrated circuit - karta sa integrisanim kolima; ~, monolithic-memory - karta sa monolitnom memorijom od integrisanih kola; ~ of silicon - kristal silicij uma; ~, passive circuit - karta sa pasivnim integrisanim kolima; ~, semiconductor - poluprovodnička karta; —, transistor - tranzistorska karta chippin-j chisel - bravarsko dleto (maš.) ; ~ groove made by back - žljeb na korene šava (zav.); ~ hammer - zavarivački čekić (zav.) chippings - struške (ma!.) chirp - impulsni signal sa linearnom FM
chisel
139
chisel - dleto, dubač, rezaljka chitin - hitin (ugljeni hidrat koji sadrži azota, sličan celulozi, glavni sastojak ljuštura insekata i rakova) chitinous - hitinski chloanthite - arsenid nikla (min.) chloracetate - hloracetat, so (estar) hlor-sirćetne kiseline (hem.) chloral - hloral, trihlor-acetaldehid, jak hipnotik (hem.) ; ~ hydrate hloral hidrat (hem.) chloramines - hloramini (organska jedinjenja sa aktivnim hlorom, dezinfekciona sredstva) (hem.) chloranil - hloranil, tetrahlorhinon (hem.) chlorate - hlorat, so hlorne kiseline (hem.) ; proizvod hlorisanja (hem.) ; hlorisati (hem.) chlorbutadiene - hlorbutadien, hloropren (hem.) chlorbutol - hlorbutanok, tercijerni hlorbutil-alkohol, (hem.) chlordan - hlordan, efikasan insekticid (hem.) Chlorex - rastvarač za industriju nafte (dihloretiletar) (thnl.) chloric acid - hlorna kiselina (hem.) chloride - hlorid, so hlorovodonične kiseline (hem.) ; ~, acetyl - acetil-hlorid; ~, ammonium - amonijum-hlorid, nišador; ~, carbonyl - karbonil-hlorid, fozgen; ~, hydrogen - vodonik-hlorid, hlorovodonik; ~ lime - hlorni kreč; ~, mercuric - merkuri-hlorid, sublimat; ~, mercurous - merkuro-hlorid, kalomel; ~ of lime - hlorni kreč chloridising roasting - prženje sulfidnih ruda u prisustvu Na-hlorida Chlorimets - grupa legura nikla, ugl. sa molibdenom, otporne prema većini kiselina (mtl.) chlorinate - proizvod hlorisanja, hlorisanje chlorinated lime - hlorni kreč (thnl.) chlorination - hlorisanje (hem.) ; ~, water - hlorisanje vode chlorinator - uređaj za hlorisanje chlorine - hlor (hemijski elemen'a)t, red. broj 17, simbol CD; ~, available - aktivni hlor; ~ water hlorna voda
chopper
chlorite - hlorit, so hloraste kiseline (Item.) chloro-acetic acid - hlorosirćetna kiselina, hlorisanjem sirćetne kiseline dobijaju se mono-, di-trihlor sirćetne kiseline (hem.) chlorobenzene - hlorobenzol (hem.) chloroform - hloroform, trihlor-metan (hem.) chlorohydrins - hlorohidrini, estri glikola i so(I)ne kiseline (hem.) chlorometry - hlorometrija, analitika hlora (hem.) chlorophyl(l) - hlorofil (sastojak biljaka koji igra važnu ulogu u fotosintezi) chloropicrin - hloropikrin, trihlor-nitrometan (suzavac) chloropren - hloropren, hlorbutadien (hem.) choke - vazdušni regulator, prigušivač (mot.) ; ~, capacitance coupled amplifier - pojačavač sa spregom prigušnica-kondenzator (eh.) ; ~, coil - zaštitna prigušnica (el.) ; — flange joint - spoj preko prigušne flanšne (spojne ravni); ~ groove - prigušni kanal, prigušni žleb; ~ joint - prigušni spoj; ~ welding - induktivni regulator (zav.) choking of basket - zamuljivanje karbidne korpe (sav.) cholesterin v. cholesterol cholesterol - holesterol, holesterin (najčešći sterol u organizmu viših životinja; nalazi se u masnom tkivu, krvi i dr.) cholic acid - holna kiselina, produkt hidrolize žučnih kiselina (hem.) choline - holin, organska baza koja se nalazi u žuči, mozgu i ima fiziološke funkcije (hem.) chondrin(e) - hondrin, hrskavični lepak chondrodite - hondrodit (mineral iz grupe humita) (min.) chord of a circle - tetiva kruga (mat.); ~ of a sphere - tetiva lopte (mat.) chopper - mehanički selektor, monohromator neutrona (fiz.), čoper, prekidač, vibroprekidač; ~, input - ulazni čoper, modulator; ~,
chopper
140
chronistor
chopper impuls noseće frekvencije odbojoutput - izlazni čoper, demodulator; nosti (TV) ; ~ channel band~, transisvor - tranzistorski coper, width - širina opsega kanala odbojtranzistorski prekidač nosti ( TV) ; ~ delay line - linija za kašnjenje boje ( TV) ; ~ direct Christmas-tree pattern - metoda current restorer - uspostavljač odbijenog svetlosnog snopa (el.) konstantne komponente signala odchroma - intenzitet boje, odstupanje bojnosti; ~ subcarrier — pomoćna od belog ili crnog (fiz.) noseća frekvencija signala boje Chromargan VA - vrsta čelika sa (TV) ; ~ subcarrier oscillator 18—25% Cr za proizvodnju cevnih armatura - oscilator pomoćne noseće frekchromace - hromat, so hromne kisevencije signala boje ( TV) ; ~ video line (hem.) amplifier - video-pojačavač signala za boje (TV) chromatic - hromatičan, koji ima boju (fiz.) ; ~ aberration - hro- chroming - hromovanje, hromujući matska aberacija, pojava u optici chromite - hromit, ferohromit (hrokada sočivo fokusira razne boje duž mit gvozda) (min.) linije umesto u tački (fiz.); ~ chromium - hrom (hemijski elecolor - nijansirana boja (fiz.); men(a)t, redni broj 24, simbol Cr); ~ sensitivity - hromatska oset~, hard - tvrdo hromiranje; ~ ljivost, osobina oka da razlikuje nileather - koža stavljena hromnim janse boja (fiz., Hol.) solima (thnl.); ~ nickel steel hrom-nikal čelik, nerdajući čelik chromaticity - hromatičnost, obo(mtl.) ~ plating - hromovanie, jenost, nijansiranost (fiz.) hromiranje; — red - hromna crchromatics - nauka o bojama vena, neorganska pigmentna boja chromatism - hromatizam, sinonim (bazni olovo-hromati); — yellow za hromatičnu aberaciju (fiz.) chromatogram - hromatogram (re- hromno žuto, prigmentna neorzultat hromatografske analize) ganska boja na bazi olovo-hromata (hem.) chromogen - hromogen, svaka hechromatographic analysis - hromijska grupa koju karakteriše spematografska analiza, vrsta analize u cifična obojenost (hem.) herniji na bazi obojenosti supstanci chromoisomerism - hromoizome(hem.) rija, hemotropiia, postojanje iste chromatography - hromatografija supstance u različitim bojama (hem.) (metod analize komponenata tečnih chromometer - kolorimetar i gasovitih smeša) (hem.) chromones - hromni, jedinjenja sa chromatometer hromatometar, kondenzovanim benzolovim i piroaparat za merenje stepena obojenosti novim prstenom (hem.) (fiz.) chromophore - hromofor (funkciochrome v. chromium, nalna grupa nekog jedinjenja koja je nosilac njegovog obojenja) (hem.) Chromel - grupa legura nikla i hroma (za električne zagrevne elemente i chromosphere - hromosfera (sloj usitermoelemente) (mtl.) janih, razredenih gasova koji okružuju Sunce) chromic - hromni, jedinjenje trovalentnog hroma (hem.) ~ acid - chromous salts - soli dvovalentnog hromna kiselina, vodeni rastvor hroma (hem.) hromtrioksida (hem.) ; ~ oxide - Chromovan - hromovan, alatni čelik hromni oksid, zeleni hromtrioksid koji pri brušenju ne daje iskre, sas(hem.) tav 12,5% Cr; 0,8% Mo; 1,6% C. chromiferous - koji sadrži hroma Chromoxane - grupa organskih boja chrominance burst period - peza vunu (tek.) riod sinhronizuiućeg impulsa odboj- chronistor - hronistor, indikator pronosti (TV); — carrier burst teklog vremena
chronocomparator chronocomparator - hronokomparator; ~, quartz crystal-controlled - hronokomparator stabilisan kristalom kvarca chronograph - hronograf, instrument za precizno merenje vremena
(fiz.)
chronometer - hronometar, precizni časovnik (fiz.) chronopher - davač signala tačnog vremena (eh.) chroi\oscope - hronoskop, instrumen(a)t za merenje kratkih intervala vremena chronotron - hronotron, aparat za merenje kratkih vremenskih intervala chrysoberyl - hrizoberil, aleksandrit, cimofan (berilijum-aluminij um-oksid) (min.) chrysocolla - hrizokola (hidratisani silikat bakra) (min.) chrysoidine - hrizoidin, azo-boja za direktno bojenje vune i svile (hem.) chrysolite - hrizolit (zeleni providni olivin), dragi kamen (min.) chrysotile - hrizotil, serpentinski azbest, vlaknasti varijetet serpentina, zove se i kanadski azbest (min.) churning - vrtlog chute - rečni brzak, veliki nagib, velika nizbrdica, kanal kojim voda pada u nižu ravan, točilo cider - jabukovača cigar shaped - oblik cigare cinabar - cinabarit, crvena ruda žive (hem.) cinehonine - cinhonin, alkaloidhinolinske grupe (hem.) cinder - ugljen, ugljevlje, šljaka, drozga (od izgorelog drveta ili uglja), zgura Cindy antenna - nesimetrično zasečeni paraboloid, Sindijeva antena (eh.) cinerite - cinerit, vulkanski tuf (min.) cinerous - pepeljav, pepeljast cinnabar - cinober, cinabarit (sulfid žive) (min.); crvena boja cinnamene - stirol (hem.) cinnamic acid - cimetna kiselina, nezasićena monobazna aromatična kiselina (hem.) ; ~ aldehyde - al-
141
circuit
dehid cimetne kiseline, ulje aromatičnog mirisa (hem.) cinnamon - cimet (začin) cipher - sinonim za „nula" (pisano 0); ~ key - ključ za šifru, ključ koda (tel.) circle - krug, presek konusa sa ravni paralelnom bazi konusa, orbita (mat.); — cutter - kružni rezač, cirkular (mal.); ~ of a sphere - krug lopte, presek lopte sa ravni (mat.) ; ~ of convergence - oblast konvergencije, gde je neki red apsolutno konvergentan (mat.); ~ sector - sektor kruga (mat.) ; — segment - segment kruga (mat.) circlip - sigurnosni prsten (mot.) circlocron - cirklotron circuit - kolo, obim, opseg; kružna linija; strujno kolo; šema; let po zatvorenom krugu (av.) ; ~, acceptor - prijemno kolo, rezonantno kolo; ~ admittance - kompleksna provodnost kola, admitanca kola (el.); ~, analog - ekvivalentna šema, analogno kolo; ~, AND I-kolo; ~, AND-to-AND - I-I-kolo; ~, AND-to-OR - I-ILI kolo; ~ angle - fazni ugao kola (el.) ; ~, antenna-antensko kolo; ~ available signal - signal za oslobođenje kola, signal za raskidanje veze (el.) ; ~ breaker - automatski prekidač (el.); ~, ceramic hybrid integrated - hibridno integrisano kolo na keramici; ~, ceramic printed - štampano kolo na keramici; ~, charge-controlled - kolo upravljano naelektrisanjem; ~, chemical short - hemijski kratak spoj; ~, chemically deposited printed - hemijski naneto štampano kolo, štampano kolo dobijeno hemijskim taloženjem; ~, chemically reduced printed hemijski redukovano štampano kolo; ~ closer - zatvarač, uključivač (el.); ~ -closing connection sprega sa radnom strujom (el.); ~, common-drain - kolo sa zajedničkim odvodom; ~, common-emitter equivalent - ekvivalentno kolo sa zajedničkim emiterom; ~,
circuit circuit common-gate - kolo sa zajedničkim gejtom; ~, common-source - kolo sa zajedničkim izvorom; ~, common-substrate solid - čvrsto kolo na zajedničkoj podlozi; ~ component - element kola, element šeme (el.); ~ control upravljanje kolom, upravljanje (kontrola) međumesnim vezama (eh.) ; ~ crossed guide - sistem ukrštenih talasovoda, talasovodni krst; ~, cryotron - kriotronsko kolo; ~, cryotron switching - prekidačko kriotronsko kolo; ~, decision integrisano kolo formirano nanošenjem; ~, deposited integrated integrisano kolo formirano hemijskim taloženjem; ~ diagram šema kola, sema strujnih krugova, dijagram strujnih krugova; <~, diffuseđ-isolation integrated - difufuzijom taloženo integrisano kolo; ~, diode - diodno kolo, ekvivalentno kolo diode; ~, diode-coupled - kolo sa diodnom spregom; —•, direct-coupled - DC-kolo, kolo sa neposrednom vezom; ~ disturbance test - ispitivanje poremećaja u kolu (el.) ; ~, duplicated - rezervno kolo, duplo kolo; ~, emitter-coupled - kolo sa zajedničkim emiterom; ~, engineering - službeni kanal, službeno kolo; ~, epixial solid - epitaksijalno čvrsto kolo; ~, equivalent - ekvivalentno kolo; ~, etched printed - štampano kolo izrađeno nagrizanjem; <~, evaporated - napareno kolo; ~, exclusive OR - isključivo ILI-kolo; ~, flexible printed - fleksibilno štampano kolo; ~, filly integrated - potpuno integrisano kolo, monolitno kolo; ~, functional - funkcionalno kolo, funkcionalna šema; ~, GOTO pair - GOTO-kolo, parno GOTO-kolo; ~, grounded-base - kolo sa uzemljenom bazom; ~, grounded-collector - kolo sa uzemljenim kolektorom; ~, grounded emitter - kolo sa uzemljenim emiterom; ~, grouping - kolo grupisanja, kolo za grupisanje; ~, h equivalent - ekvivalentno kolo sa
142
circuit h parametara; ~, hybrid - hibridno kolo, diferencijalno kolo; ~, hybrid equivalent - hibridno P ekvivalentno kolo; ~, hybrid integrated - hibridno integrisano kolo; ~, hydraulic - hidraulički sistem (mat.); ~, identification - kolo za identifikaciju, kolo za prepoznavanje; ~, idler - prazno kolo; ~, IF - ILI-kolo; ~, image v. idler circuit; ~, inclusive OR - uključivo ILI-kolo; ~, integrated integrisano kolo; ~, integrated logic - integrisano logičko kolo; ~, interaction - interakcijsko kolo, kolo kašnjenja; ~, isolated substrate solid - tvrdo kolo na izolovanoj podlozi; ~ layout card, circuit layout record - dokumentacija kola (el.) ; ~, linear - linearno kolo, linearna šema; ~, locked pair - kolo sa sparenim elementima; ~, metal-oxide- semiconductor - metal-oksidno poluprovodničko kolo, MOS poluprovodničko kolo; ~, metal-oxide-semiconductor field effect-transistor integrated - metal-oksid poluprovodničko integrisano kolo sa tranzistorom sa efektom polja, MOSFET integrisano kolo; ~ , metal-oxide-semiconductor integrated - MOS integrisano kolo; ~, metal-oxide-silicon integrated - metal-oksid silicijum integrisano kolo; ~, microelectronic - mikroelektronsko kolo; ~, microfunction - mikrofunkcionalno kolo, funkcionalno mikronsko kolo; —, micrologic - mikrologičko kolo; ~, microminiature - mikrominijaturno kolo; ~, micropower v. microwatt circuit; ~, microprinted - mikrominijaturno štampano kolo; ~, mikrowatt - mikrovatno kolo; ~, microwave - mikrotalasno kolo; ~, modular(ized) - modul, modularno kolo; ~, molecular - molekularno kolo; ~, monolithic monolitno kolo; ~, monolithic integrated - monolitno integrisano kolo; ~, morphological integrated - morfološko integrisano
circuit
143
kolo; ~, MOS v. metal-oxide-semiconductor circuit; ~, m o saic - mozaik-kolo, mozaička šema; ~, MOST FET integrated v. metal-oxide-semiconductor field-effect transistor integrated circuit; ~, multichip - kolo sa više kartica, kolo sa više podloga; ~, multifunction - multifunkcionalno kolo; ~, multilayer - višeslojno kolo; ~, multiplanar v. multilayer circuit; ~, multiple substrate solid v. multichip circuit; ~, NAND - NE I kolo; ~, NAND-NOR - NE I kolo, NE ILI kolo; ~, nanowatt nanovatno kolo; ~, negative OR - negativno I kolo; ~, network četvoropol uključen u liniju (kolo) (el.); ~ noise - šum u kolu, linijski šum (šum linije )(el.); ~ noise metar - psofometar, merač šuma kola (el.) ; <~, nonlinear nelinearno kolo; •—, NOR - NE ILI kolo; ~, NOT - NE kolo; ~, NOT AND - NE I kolo; ~, NOT OR - NE_ ILI kolo; ~ -opening connection - sprega sa mirnom strujom (el.); ~, optoelectronic - optičkoelektronsko kolo; ~, OR - ILI kolo; ~, OR-AND-OR - ILI-I-ILI kolo; ~, OR-lo-AND - ILI kolo, I kolo; ~, OR-to-OR - ILI kolo ILI kolo; ~j owneruse - primopredajnik za ličnu vezu; ~, packaging integrated - hermetizovano integrisano kolo; ~, partially integrated - delimično integrisano kolo; ~ s peak holding - kolo pamćenja vršnih vrednosti; ~, pellet - kolo sa unificiranim elementima tipa tablete; ~, photorransistor - fototranzistorsko kolo; ~, pi (equivalent) - P ekvivalentno kolo; ~, planar - planarno kolo, planarna šema; —, planex integrated planarno epitaksijalno integrisano kolo; ~, plastic-embedded kolo upresovano u plastiku; ~, plated - štampano kolo izrađeno elektrohemijskim putem; ~, plug-in(type) - zamenljivo kolo, modul; ~a pneumatic - pneumatski sis-
circuit tem (maš.); ~, positive OR pozitivno ILI kolo; ~, potted hermetizovano kolo; ~, printed štampano kolo; ~, printed-wiring - kolo sa štampanim vezama; ~, probabilistic - kolo verovatnoće, šema verovatnoće; ~, pulse-lengthening - kolo za produženje impulsa; ~, pump(ing) - pumpno kolo; ~, read-and-write - kolo očitavanja i registrovanja; ~, redundant - rezervno kolo, redundantno kolo; ~, ring-and-bar kolo kašnjenja tipa prsten-šipka; ~ 3 sampling - impulsno kolo; ~, scale-of-ten - dekadno kolo, dekadni brojač; ~, screened - kolo dobijeno maskiranjem; ~, self-repairing - kolo sa samopopravIjanjem; ~' 3 signal - signalno kolo, kolo signala; ~, single-chip šema na jednoj karti; ~, slow-wave - kolo za usporavanje, kolo za kašnjenje; ~, small-signal equivalent - malosignalno ekvivalentno kolo; ~, solid - kolo na čvrstom tlu, čvrsto kolo; ~, solid-evaporated - kombinovano čvrsto kolo, napareno kolo; ~, solid integrated - čvrsto integrisano kolo; ~, solid silicon - čvrsto silicijum-kolo; ~, solid-state v. solid circuit; ~, stacked - paketirano kolo, pakovano kolo; ~-, stenode - superheteroidno kolo sa piezogeneratorom; ~, T equivalent - T.ekvivalentno kolo; ~ 3 tester - ispitivač kola, uređaj za ispitivanje kola (el.) ; ~, TF v. thin-film circuit; ~, thick-film - debeloslojno kolo; ~ 3 thin-film - tankoslojno kolo; -~, thin-film integrated - tankoslojno integrisano kolo; ~, three-dimensional - trodimenzionalno kolo; ~-, transistor(ized) - tranzistorsko kolo; ~, transistor-magnetic - magnetno-tranzistorsko kolo; ~, tree - kolo u vidu drveta, prekidačko kolo; ~, triggering okidno kolo, start - kolo, kolo za okidanje; ~, tuning integrated rezonantno integrisano kolo; ~, tunnel - unutarnji kanal aerodinamičkog tunela (av.); ~, tunnel-
circuit circuit • -diode - kolo sa tunel-diodom; ~, twin - dvojno kolo, kolo sa sparečnim tunel-diodama; ~, two-dimensional - dvodimenzionalno kolo; ~, unbalanced - nesimetrično kolo; ~ 3 vacuum-deposited - kolo dobijeno taloženjem u vakuumu; ~, welded electronic elektronsko kolo sa zavarenim elementima; ~, „wired OR" montažno ILI-kolo; ~, Y-connected - Y vezano kolo, zvezdasto kolo; ~, Y equivalent - zvezda ekvivalentno kolo; ~, 2-D v. two-dimensional circuit; ~, 3-D v. three-dimensional circuit circuital vector field - vrtložno vektorsko polje (el.) circuitry - šeme, kola, kompozicija kola (el.) ; ~, molecular v. morphological circuitry; ~, morphological - molekularna kola; ~, printed - štampana kola, tehnika štampanih kola; ~, solid-state tehnika čvrstih kola circular area heated to red heat to remove local distortion kružna površina zagrejana do crvenog usijanja radi uklanjanja lokalne deformacije, toplotni krug (zav.); ~ array - kružna antena (eh.); ~ cone - kružni konus, čija je baza krug (amt.) ; ~ cylinder - kružni cilindar, čija je baza krug (mat.) ; ~ diffraction antenna - kružna difrakciona antena (els.) ; ~ function - cirkularna funkcija, sinonim za „trigonometrijska funkcija"; ~ grating - kružna rešetka (u talasovodu) (eh.); ~ guide - obli talasovod, kružni talasovod, talasovod sa kružnim presekom; ~ inch - kružni inč, engleska mera površine, jednaka površini koju zatvara krug dijametra 1 inča; ~ measure - kružna mera (sekunda, minuta, stepen, kvadrant, krug) (mat.); ~ mil - engleska mera za površinus jednaka površini koju zatvara krug dijametra 1 hiljaditog dela inča; ~, mil foot - jedinični provodnik
144
citisine
(preseka 5,067. 10~4 mm 2 , dužine 1 stopa); ~ pitch - lučni korak (maš.); ~ polarisation - cirkularna (kružna) polarizacija (svetlosti) (fiz.); ~ polarisation duplexer - duplekser sa kružnom polarizacijom (el.); ~ polishing brush kružna četka glačara (maš.); ~ scale - kružna skala (metr.); ~ scanning - kružno razlaganje, kružno ocrtavanje (metr.); ~ system of angular measure - kružni sistem uglovnih mera, čija je jedinica 1 radijan (mat.); ~ transmission-line chart - kružni dijagram prenosnog voda (el.); ~ woven belt - cevasto tkan kaiš _ (maš.) circularly polarized wave - cirkularno polarisani talas, kod koga vrh vektora polja opisuje krug (fiz.) circulating fuel reactor, circulating reactor - nuklearni reaktor sa cirkulišućim gorivom (nukl.) circulation - cirkulacija; ~ about airfoil - cirkulacija oko profila (av.) ; ~ of loaded lien - cirkulacija noseće linije (av.) ; ~ of water - kruženje vode circulator - cirkulator; ~, active aktivni cirkulator; ~, ferrite feritni cirkulator; ~, multiple-section - višesekcijski cirkulator; ~, optical - optički cirkulator; ~, strip-line Y - trakasti Y cirkulator; ~, Y-junction - Y spojni cirkulator circumference - granična linija kruga ili neke zatvorene krivolinijske slike (mat.) ; ~ of circle - obim kruga (mat.) circumscribed circle - opisani krug (mat.) ; ~ sphere - opisana lopta (oko nekog tela) (mat.) cis - prefiks, koji označava da je u pitanju geometrijski izomer kod koga se oba radikala nalaze sa iste strane dvostruke veze (hem.); ~ -trans isomerism - cis-trans izomerizam, vrsta stereoizomerizma (hem.) cistern - cisterna, rezervoar citisine - citizin, vrsta alkaloida iz istoimene biljke (hem.)
citral citral - citral (sastojak limuna i narandže) (hem.) citrate - citrat, so limunske kiseline (hem.) citric - limunski; ~ acid - limunska kiselina. Nalazi se u limunovom ulju (6—7%) (hem.) citron - limun; limunova boja Cl - hemijski znak za hlor (hem.) clad metal - proizvod spajanja dva metala valjanjem (mtl.) Claisen condensation - kondenzacija estara i ketona u prisustvu natrijum-etoksida (hem.); ~ flask - sud za vakuum-destilaciju sa dva grla po Clasen-u (hem.) clamp - spona, zglob (maš.); ~ -drive pulse - impuls fiksatora, fiksirajući impuls ( TV) ; ~, earth - priključnica za masu (el.); ~, ground - priključnica za masu (el.); ~ sleeve - pravi nastavak (muf), spojni rukavac (maš.) clamper - fiksator, fiksirajuća šema, šema za fiksiranje ( TV) ; ~ direct-current restorer - obnavljač komponente fiksatora (TV) damping of edges - održavanje položaja ivica pomoću stege (zav.); ~ ring - priključni prsten, stezni prsten (maš.) Clapeyron equation - Klapejronova jednačina zavisnosti tačke ključanja od pritiska (fiz.) clarification - (iz)bistrenje, čišćenje, procedivanje, razbistrenje, rasvetljenje clarifier - uređaj za zaštitu od smetnji, prečišćavač (TV) clarity - jasnost, jasnoća; prozračnost; ~, atmospheric window - prozračnost atmosferskih prozora Clark cell - Klarkova galvanska ćelija (elektrode: cink i živa) (hem.) ; ~ process - Klarkov proces za omekšavanje vode pomoću kreča (hem.) clasp nail - kukasti klinac (maš.) class A amplifier - pojačavač klase A (el.) ; ~ AB amplifier - pojačavač AB klase (el.) ; ~ A modulator - modulator klase A (eh.); ~ A push-pull sound track zvučna traka klase A (u pušpulu), 10 Recnlk
145
clear channel
zvučni fonogram (eh., ak.); ~ B amplifier - pojačavač klase B (el.) ; ~ B modulator - modulator klase B (eh.) ; ~ B push-pull sound track - zvučna traka klase B (u pušpulu), zvučni fonogram (eh., ak.) ; ~ C amplifier - pojačavač klase C (eh.); ~ five electrode - elektroda sa oksidirajućom oblogom (zav.); ~ four elektrode - elektroda sa kiselom oblogom (zav.); ~ of accuracy - klasa tačnosti (el.); ~ of iron - vrsta gvozda (mtl.) ; ~ six electrode - bazična elektroda (zav.) classification - klasifikacija; ~- yard - stanica za sortiranje, stanica za klasiranje classifier - klasifikator, razdelnik clathrate - klatrat, inkluziono jedinjenje (hem.) Claude process - Klodov proces za dobijanje tečnog vazduha (hem.) Claus blue - plavi rastvor rodijum-trioksida u alkalijama (hem.) Clausious-Clapeyron equation - Klauzijus-Klajperonova jednačina zavisnosti ^apona pare od toplote isparavanja (fiz.) claw coupling - zupčasta spojnica (maš.) clay - glina, ilovača, uma; ~ conduit - keramička cev, glinena cev cleading - obloga clean - čist; sa dobrom aerodinamičkom formom; — bomb - „čista" nuklearna bomba, posle eksplozije daje malo radioaktivnih proizvoda (nukl.) cleaner - čistač cleaning - čišćenje, odmašćivanje; izjednačavanje, izravnanje; ~, glow discharge - čišćenje tinjavim pražnjenjem; ~, ionic bombardment - čišćenje jonskim bombardovanjem; ~ oil - ulje za čišćenje; ~ shop - čistionica liva; ~ stick - štap za pročišćavanje (akumulatora) (el.); ~, ultrasonic - ultrazvučno čišćenje clear channel - čisti kanal, govorni kanal (eh.) ; ~ cut image - oštar lik (opt.) ; — display - jasna slika (TV)
clearance clearance - zazor (mot.); ~ gage - sonda, merač razmaka (el.); ~ limit - granica zone upravljanja avionima sa zemlje (els., av.); ~ loss - gubici u zazoru (maš.) ; ~ of a pole line - najmanja visina provodnika nad zemljom (el.); ~, value - zavor ventila (mot.); ~ volume - mrtvi prostor (mot.) clearback signal - povratni signal pozvanog pretplatnika (tel.) clearing indicator - indikator slobodne linije (tel.) ; ~ key - ključ za oslobođenje (tel.); ~ signal buzzer - signal završetka razgovora (tel.) cleavable rock - cepljiv kamen cleavage - cepanje (kristala po određenim pljosnima) (min.) ; ~ plane - ravan cepanja kristala (fiz., hem.) cleaving - sila deljenja, smicanje, raspad, udar clench - pričvrstiti, zategnuti, stisnuti, stegnuti clichć - kliše, otisak cliff - greben, stena, litica, s.trma stenovita morska obala climatology - klimatalotija, nauka o klimi (meteor.) climb - penjanje, uzgon (av.); ~, check - probno penjanje aviona (av.); ~ -path - putanja penjanja (av.) climbers, climbing irons - raonterske penjalice (el.) clinoclase - klinoklas, abihit, zrakasta ruda (hidroksiarsenijat bakra) clip - štipaljka; ~, hose - stega za crevo (zav.) clipper-limiter - dvostrani ograničavač, amplitudni selektor (el.) clipping circuit - kolo za ograničavanje (els.) clock - sat, satni mehanizam, generator satnih impulsa, sinhronizaciona šema, sinhronizacija, sinhronizacioni impulsi; ~, ammonia (maser) amonijačni molekularni sat; ~, atomic - atomski sat; ~, cesium - cezijumski sat; ~, crystal kristalni sat, kvarcni sat; ~ dial - brojčanik; ~, flying - „leteći" sat; — -hour figure of the vector group - satni broj; ~, master -
146
closed-antenna
glavni sat, generator sinhronizujućih impulsa, primarni sat; ~, molecular - molekularni sat; ~, program(m)ing - programski sat, sat za programiranje; ~, quartz crystal v. crystal clock tuning fork time; ~ -type dial - okrugla skala, kružni brojčanik clocking - vremenski interval (els.) clockphase diagram - vektorski dijagram u pravouglim koordinatama (els.) clockwise - u smeru obrtanja skazaljke na satu; ~, elliptically polarized wave - eliptično polarisani talas u smeru obrtanja skazaljke na časovniku (fiz.) clockwork - satni mehanizam (ami.) ; ~ feed - pogon satnim mehanizmom (mai.) clogging of basket - zamuljivanje karbidne korpe (zav.) Clogston method - Klogstonova metoda, metoda proračuna frekvencije za beskonačno dugačak magnetron (els.) Clorafin - grupa proizvoda na bazi hlorisanih parafina (thnl.) close armoring - zatvoreno armiranje, neposredno oklopljivanje (el.); ~ -control bombing bombardovanje s upravljanjem iz blizine (voj.) closed-antenna - zatvorena antena, ram-antena (els.); ~ circuit zatvoreno kolo (el.); zatvorena kriva (topološki pojam) (mat.); ~ -circuit cooling - cirkulaciono hlađenje; ~ -circuit television televizija u zatvorenoj (ograničenoj) mreži ( TV) ; circuit voltage - napon pri zatvorenom kolu (el.) ; ~ cycle - zatvoreni ciklus, u termodinamici proces naizmeničnog prelaska toplotne energije u mehaničku i obrnuto (fiz.); cycle control - upravljanje u zatvorenom ciklusu (els.); ~ -cycle servo system - servo-sistem sa zatvorenim ciklusom (els.) ; ~ -end resonator - rezonator sa zatvorenim krajem (els.); ~ etching - doterivanje pločica kvarca nagrizanjem, tačno doterivanje frekvencija kvarc-
closed-anteana
147
coagulability
nih pločica (thnl., els.); ~ -in clutch - spojnica, kvačilo (mot.) fallout - primarni radioaktivni ta- clutter - smetnje na ekranu, lokalne smetnje, odbijanje od mesnih predlog (nukl.); ~ joint - spoj bez meta ( TV) ; ~ filter - filter protiv razmaka ivica (zav.); ~ piston lokalnih smetnji (TV) ; ~ fluctuazatvoreni klip (mai.); ~ pushtion - promene lokalnih smetnji button - taster za zatvaranje, taster ( TV) ; ~, ground - lokalne smetza uključivanje (el.); talking nje, smetnje nastale od refleksija o microphone - mikrofon za govor Zemlju; ~, radar - radarske smetizbliza (els.) ; ~-talking response nje; ~, rain - smetnje od kiše; - prenosni faktor, parafonična oset~, rejection - otklanjanje lokalnih ljivost (el.) ; ~-talking sensitivity smetnji (TV); ~, sea - smetnje - parafonična osetljivost (el.) od refleksija o morsku površinu; closeup - veliki plan, krupni plan ~, wave v. sea clutter (TV) closing of the valve - zatvaranje clyster - klistir, pranje, ispiranje Cm - simbol veštački proizvedenog ventila (mot.) transuranskog, radioaktivnog elecloth - vunena tkanina, štof, čoja, menta kirijuma, rednog broja 96 sukno, platno (tek.) (hem.) clothing - odeća, odelo (teh.) cloud - oblak (meteor.) ; ~ chaff v. Co - hemijski znak za kobalt (hem.) dipole cloud; ~ chamber - co-enzyme - koenzim, supstanca koja Wilsonova komora za detekciju prati i utiče na dejstvo enzima nuklearnih i uopšte elementarnih (hem.) čestica; koristi efekat kondenzacije co-factor of a determinant - kopare na jonima koji se proizvode duž -faktor determinante (mat.) putanje ovih čestica (maglena ko- co-function - kofunkcija, funkcija mora) (fiz.); ~, debris - oblak ugla koja je jednaka nekoj drugoj produkata (fisije); ~ -detection funkciji za komplementaran ugao radar - radar za otkrivanje oblaka (mat.) (els.) ; ~, dipole - oblak dipolnih co-latitude - komplementarni ugao reflektora; ~ of vortices - vrtložni u geografskoj širini (mat., geogr.) oblak (meteor.); ~ point - tem- co-logarithm - kologaritam, logaperatura zamagljenja (mot.); ~, ritam recipročne vrednosti broja space-charge - oblak prostornog (mat.) naelektrisanja, oblak prostornog to- co-ordinate - koordinata (mat.) vara; ~ track - tragovi čestica u co-ordination number - koordinaWilsonovoj komori (fiz.) cioni broj, broj atoma ili grupa oko centralnog atoma kompleksne soli clover-leaf antenna - antena sa tri (hem.) elementa (lista) (els.) club shaped covering - obloga u co-planar - koplanaran, koji je u istoj ravni (mat.) vidu buzdovana (zav.) clubfoot electromagnet - potkovi- co-valent bond - kovalentna veza (hem.) časti magnet (el.) co-valume - zapremina koju stvarno clumping - obrazovanje rupa, zgušzauzimaju molekuli gasa (b, u Van njavanje, grupisanje der Waalovoj jednačini) (hem.) cluster - grupa, paket, oblak (čestica); coacervate - koacervat (spontana ~ of atoms - grupa atoma koja aglomeracija molekula u kapi izdvonije hemijski već električno grupijene od ostalog rastvora) sana; ~, plasma - grupisanje coacervation - skupljanje čestica plazme, plazmeni oblak; ~ switch emulzije u veće kapi (hem.) - grupni prekidač (el.); coach - autobus (mot.) clustering - zgušnjavanje, grupi- coagulability - sposobnost za koasanje, obrazovanje paketa gulaciju (zgušnjavanje) 10«
coagulant coagulant - koagulant; koji se koagulira coagulation - koagulacija, zgrušavanje coagulater - koagulator; koagulant coagulum v. coagulant coal - ugalj; ~ -field - ugljeni bazen' ugljena oblast; ~ gas - gradski gas> plin, gas dobijen destilacijom uglja (služi za osvetljenje) (zav.) ; ~ pit ugljeni majdan, ugljeni rudnik, ugljenokop; — -4ar - katran, ter dobijen destilacijom uglja; sadrži benzol i homologe, fenole, heterocilke i baze (hem.); ~ -tar dyes katranske boje, sintetičke boje dobivene iz katrana kamenog uglja (thnl.) ; ~ -tar pitch - katranska smola (thnl.) coalescence - udruživanje ili rastenje kristala usled molekularnog privlačenja (hem.) coarse - grub, grubo obrađen, sirov (neobrađen); ~ chrominance pirmary - grubi predaj ni signal boje, signal Q (TV); ~ control rod - šipka za grubu regulaciju reaktora (nukl.); ~ crushed - krupnozrnast, komadast (zav.) ; ~ crushing - grubo drobljenje, lomljenje; — cut - grubi (krupni) nasek (turpije); ~ cut file - gruba turpija; ~ delay - grubo uspoređenje, grubo zadržavanje (u grubim stepenima) (els.); ~ feed series - područje grubog posmaka; ~ grade carbide - krupnozrnasti karbid, karbid u komadima (zav.) ; ~ grained steel - krupnozrnasti čelik (mtl.); ~ gravel - grubi koks; ~ linearity control - gruba regulacija linearnosti (eh.); ~ mech - krupnih okaca (sito); ~ pitch blade - list testere grubog ozubljenja; ~ pitch thread - krupnohodi navoj, grubi navoj; ~ porosity - gnezdo mehura (zav.); —• -range scope grubi indikator udaljenosti (els.); ~ regulation - grubo podešavanje (els.) ; — salt for cattle - marvena so, so za stoku, stočna so; ~ san - šljunak; ~ scanning - grubo ocrtavanje, gruba analiza, grubo
148
coating
razlaganje (slika); ~ screen - grubi raster (tip.); ~ screw thread series - porodica krupnih navoja; ~ selsyn - seisin za grubu indikaciju (els.) ; ~ setting - grubo podešavanje; ~ tooth - sa grubom podelom (ozubljenja); — tuning grubo podešavanje (els.); ~ wire rope - metalno uže debelih niti (mai.) coast - let po inerciji, planiranje (av.); ~ defense radar - radar obalske odbrane (els., voj.); ~ effect - obalni efekt (els.) coastal interception radar - obalska radarska stanica za presretanje; ~ warning radar - radar oblaske zaštite, oblaski radar za upozorenje (els., voj.) coasting down - planirati nadole (av.); ~, free - slobodno planiranje (av.) coat of metal - metalna prevlaka (mati.) ; ~ of oil paint - osnovni premaz (thnl.) coated electrodes - obložene elektrode (zav.) ; ~ lens - sočivo prekriveno membranom, premazano sočivo (opt.) ; ~ rod - obložena šipka za zavarivanje (zav.); — wire obložena žica za zavarivanje (zav.) coating - prevlaka, pokrivač, prekrivač; planiranje; ~ anodic oxide anodna oksidacija, anodiranje; —, antiradar v. antireflection coating; —, antireflection - antirefleksiona prevlaka, antiradarska prevlaka; ~, dielectric - dielektrična prevlaka; ~, dipped - prevlačenje utapanjem; ~, disorienting wall - dezorijentišuća zidna prevlaka; ~, etch-resistance prevlaka otporna na nagrizanje; ~, mirror - prevlačenje ogledala; <~, nondisorienting wall - orijentišuća zidna prevlaka; ~ of an electrode - obloga elektrode (zav.) ; ~, reflection - refleksiona prevlaka, odbojna prevlaka; ~, remeltable alloy - prevlaka od ponovo topive legure; ~, solid buffer - čvrsta odbojna prevlaka; ~, sprayed - rasprašena prevlaka
coaxial
149
code
coaxial - koaksijalan; ~ bifurcation cochannel interference - smetnja od stanica u istom kanalu (TV, els.) _ koaksijalna račva, koaksijalno račvanje; ~ bolometer mount - cochineal - košinel, sušeni insekti coccus cacti; sadrže karminsku kisekoaksijalni držač bolometra (els.); linu (hem.) ~ butterfly circuit - koaksijalno leptir-kolo (els.); ~ cartridge - cock - oroz, obod; vetrokaz; kran; ~, drain - sušionik (mot.); ~, koaksijalni patron (el.) ; ~ circles three way - trostruki oroz (mot.) - koaksijalni krugovi, koji su opisani oko iste ose (mat.); ~ directional i coco - kokosova palma, kokosovo drvo, kokosov orah (hot.) coupler - usmereni koaksijalni sprežnj«k (el.) ; ~ dry load - koak- cocoa - kakao sijalni apsorber snage (els.); ~ horn - koaksijalni rog, koaksijalna coconut - kokosov orah (hot.); ~ oil - kokosovo ulje; kokosova mast truba (el.) ; ~ line crystal mount (hem.) - držač kristala u koaksijalnom vodu (els.) ; ~ pad - koaksijalni oslab- cod-liver oil - riblje ulje (hem.) ljivač (els.) ; stub filter - filter codan receiver - prijemnik sa zašsa koaksijalnom petljom (els.); ~ titnim uređajem za smetnje koje terminal - koaksijalni kraj prikpotiču od noseće frekvencije (els.) ljučka (el.); ~ termination koaksijalno završno opterećenje code - kod; kodirati; kodiranje progra(el.); ~ thermistor mount ma na mašinskom jeziku; karakkoaksijalni držač termistora (els.); teristični broj centrale; ~, air-to~ variable attenuator - koaksi-ground liaison - kod za vezu jalni promenljivi oslabljivač (els.) ; vazduh-zemlja; —, alphabetic ~ waveguide - koaksijalni talasoslovni kod; ~, alpha(nu)meric vod (el.) alfanumerički kod, slovnocifarski kod; ~, Barker - Barkerov kod; coaxitron - koaksitron, trioda sa re~, binary - binarni kod; ~, zonatorom binary orthogonal - binarni ortocobalt - kobalt (hem. elemenat, red. gonalni kod; <~, biorthogonal v. br. 27, simbol Co); ~ blue binary orthogonal code; ~, block kobaltovo plavo, Tenarovo plavo, kobaltni ultramarin; <^> bomb - blok kod; ~, convolutional nuklearna bomba sa oblogom od konvolucioni kod; ~, error corkobalta (n. thn.); teleterapeutski recting - kod ispravki grešaka; ~, uređaj sa izvorom 4 4 Co (med.); error detecting - kod sa detekci~ oxide - kobalt-oksid, CoO; jom grešaka; ~, identification upotrebljava se kao boja za staklo i identifikacioni kod, kod prepoznau keramičkim glazurama vanja; ~, interrogation - upitni kod; ~, minimum redundance cobaltite - kobaltit, kobaltin (kobalt-arsen-sulfid) (min.) - kod sa minimalnom redunancijom; ~, orthogonal - ortogonalni kod; cobaltous - kobalto-, koji sadrži dvo~, permutation modulation valentni kobalt (hem.) kod permutacione modulacije; <—', cobaltron - kobaltron, kobalt-bomba, pseudorandom - pseudoslučajni aparat za zračenje kobaltom kod; ~, resistor color - kod bocobble - šljunak, belutak, kamen za jama za otpornike; ~ ringing kaldrm'isanje (građev.) kodno slanje poziva (na linijama za Cobenium - legura kobalta vrlo otvišestruko iskorišćenje); ~ rules porna prema koroziji (mtl.) pravila kodiranja; ~, run-length cocaine - kokain, alkaloid služi za - kod sa promenljivom dužinom; lokalnu anesteziju (hem.) ~, simplex - simpleksni kod; ~, tape - kod pri upisivanju na traku; coccin - crvena boja za pokrivanje ~ translater - pretvarač koda; transparentnih delova negativa (fot.)
code
150
code ~, weather - meteorološki kod; ~, word - šifra coded-light identification - kodirana svetlosna identifikacija codeine - kodein, alkaloid iz grupe morfina (hem.) coder - kodni uređaj, aparat za kodiranje, registar (eh.) ; koder, šifrantski uređaj; ~, R-L v. run-length coder; ~, run-length - koder sa promenljivom dužinom codeword - kodna reč coding - kodiranje; ~, absolute apsolutno kodiranje; ~, angle ugaono kodiranje; ~, cam - zub za kodiranje, poluga za kodiranje (tel.); ~ delay - kašnjenje kodiranja (tel.); ~, parametric parametarsko kodiranje; ~, picture - kodiranje slike; ~, psychophysical - psihofizičko kodiranje; ~, pulse-width v. width coding; ~, sequential - sekvencionalno kodiranje, redno kodiranje; <—•, serial v. sequential coding; ~, specific v. absolute coding; ~, width - dužinsko kodiranje, kodiranje po dužini impulsa coefficient - koeficijen(a)t, broj ili simbol čija se vrednost ne menja; ~, acoustic absorption - koeficijen(a)t apsorpcije zvuka; ~, atomic absorption - atomski koeficijen(a)t apsorpcije; ~, backscattering - koeficijen(a)t povratnog rasejanja; ~j confidence - koeficijen(a)t pouzdanosti; ~, dielectric saturation - koeficijen(a)t dielektričnog zasićenja; ~, elastic stiffness koeficdjen(a)t elastičnosti; ~, elastooptic - elastooptički koeficijen(a)t; ~, electrocaloric - elektrokalorički koeficijen(a)t; ~, extinction - koeficijent prigušen)a, koeficijen(a)t slabljenja, koeficijent gašenja; ~, extinguishing v. extinction coefficient; ~, F Furijeov koeficijen(a)t; ~, input current damage - koeficijen(a)t oštećenja za ulaznu struju; ~, linear absorption - linearni apsorpcioni koeficijen(a)t; ~, linear electrooptic - linearni elektroop-
coefficient tički koeficijen(a)t; ~, logic swing damage - koeficijen(a)t oštećenja za logičku amplitudu; ~, longitudinal coupling - longitudinalni koeficijen(a)t sprege; ~, mass absorption - maseni apsorpcioni koeficijen(a)t; ~, minority carrier lifetimedamage - oštećenje za vreme života manjinskih nosača; ~, negative absorption - koeficijen(a)t negativne apsorpcije; ~ of absorption - koeficijen(a}t apsorpcije (fiz.) ; ~ of alienation - koeficijen(a)t isključivosti (mat.); ~ of contraction - koeficijen(a)t sužavanja, stezanja (fiz.); ~ of correlation - koeficijen(a)t korelacije (mat.); ~ of determination koeficijen(a)t određenosti (mat.); ~ of dispersion - koeficijen(a)t rasturanja (mat.) ; ~ of elasticity koeficijen(a)t elastičnosti, modul elastičnosti (fiz.) ; ~ of expansion koeficijen(a)t širenja (fiz.); ~ of friction - koeficijent trenja (fiz.) ; ~ of heat transfer - koeficijen(a)t prenošenja toplote (fiz.); ~ of irregularity - koeficijen(a)t neravnomernosti, koeficijen(a)t nejednoličnosti (zav.); ~ of irregularity of pressure rise on shutting off - koeficijen(a)t porasta pritiska pri zatvaranju (zav.) ; ~ of linear expansion - koeficijen(a)t linearnog širenja (fiz.) ; ~ of magnetic induction - koeficijen(a)t magnetne indukcije, magnetna permeabilnost (fiz.); ~ of magnetisation koeficijen(a)t namagnetisanja, magnetna susceptibilnost (fiz.); '~ of nondetermination - koeficijen(a)t neodređenosti (mat.) ; ~ of pressure rise on shutting off - koeficijent)! porasta pritiska pri zatvaranju (zav.); ~ of pressure rising - koeficijen(a)t porasta pritiska (zav.); ~ of restitution - koeficijen(a)t restitucije (fiz.); ~ of spreading - koeficijen(a)t rasprostiranja; ~ of surface tension koeficijen(a)t površinskog napona (fiz.); /-- of viscosity - koeficijen(a)t viskoznosti (fiz.); ~- of variation - koeficijen(a)t varijacije
coefficient
151
coincidence
cija, koherencija faza; ~, spatial (mat.); ~ of velocity - koef iciprostorna koherencija; ~, temporal jen(a)t brzine u hidrodinamici - vremenska koherencija; ~, time (fiz.); ~ of volume expansion vremenska koherencija - koeficijen(a)t zapreminskog širenja (fiz.); ~, optical transmission cohesion - kohezija (fiz.) - koeficijen(a)t optičke transmisije; cohobation - sukcesivna redestilacija (hem.) j quadratic electrooptic - kvadratni elektrooptički koeficijen(a)t; coil - namotaj, kalem; namotati, namotavati, koturati; zmijoliki svi~, recombination - koeficijen(a)t tak; ~, antenna loading v. rekombinacije; ~, reliability baseloađed coil; ~ assembly - koeficijen(a)t pouzdanosti; ~, skup kalemova, komplet namotaja resistance temperature - tem(el.) ; ~, base-loaded - antenski peraturni koeficijen(a)t otpornosti; bazni kalem; — capacitance ~, scattering - koeficijen(a)t rasesopstvena kapacitivnost kalema janja; ~, segregation - koeifije(el.); ~, GA - kalem sa vazdušn(a)t razdvajanja, koeficijen(a)t odnim zazorom između namotaja i vajanja; ~, shear (wave) coupslojeva; ~ group of a distribuling - koeficijen(a)t sprege pometed winding without commutarenih talasa; ~, sound absorption tor - grupa svitaka raspoređenog v. acoustic absorption coeffinamota bez kolektora (el.); ~ cient; ~, spin-phonon absorpignition - paljenje kalemom (mot.) ; tion - koeficijen(a)t spinofonske ~ loading - pupinizacija (el.); apsorpcije; ~, transistor damage <~ loss - gubici u kalemu (el.); - koeficijen(a)t oštećenja tranzistora; ~ of a distributed winding •~, transport - transportni koef iciwithout commutator - pojedijen(a)t, koeficijen(a)t prenosa; ~, bačni svitak namota bez kolektora voltage - of capacitance ~ napon(el.) ; ~ of a winding connected ski koef icijen(a)t kapacitivnosti; ~, to a commutator - svitak namota wave polarization - koefidjen(a)t sa kolektorom; ~ of the spring polarizacije talasa; ~, weighting zavoj ak opruge (maš.) ; ~ of wire - težinski koeficijen(a)t — žica za zavarivanje u koturima coercimeter - koercimetar, merač (zav.); ~ pitch - širina svitka koercitivnosti (fiz.) (el.) ; ~ side - strana svitka (el.); coercive force - koercitivna sila, ~, superconducting - superprokoja anulira indukciju (fiz.) vodni kalem; ~, supercooled v. coercivity - koercitivnost (fiz.) superconducting coil; ~, work coevaporation - koevaporacija, jed- radni kalem, kalem opterećenja coild electrode - žicom obavijena no vremeno isparavanje s elektroda (zav.) coffer - ploča za apsorpciju zvuka, apsorpciona ploča; kofer, sanduk, coiling - zavijanje, namotavanje; spiralno uvijanje (vlakna) kovčeg (ak.) cogged wheel - zupčanik drvenih coin collecting - kasiranje metalnog novca, skupljanje metalnog novca, zubaca (kod automata, tj. javnih govornica cognition - obučavanje; ~, machine itd.) (tel.) aided - obučavanje pomoću račun- coincidence - koincidencija, jednoskih mašina vremenost; ~, accidental - akcicogwheel - zupčanik, zupčasti točak dentalna koincidencija, slučajna koincidencija; ~, chance v. accicoherence - koherencija, koherentdental coincidence; ~ counter nost, logička jasnoća, jasnoća, ra- koincidentni brojač, dve ili više zumljivost, povezanost, spoj; ~, brojačkih cevi povezane tako da intrapulse - unutarimpulsna koheregistruju samo jednovremene imrencija; ~, phase - fazna koheren-
coincidence coincidence pulse (fiz.) ; — multiplex system - koincidentni multipleksni sistem, višestruki sistem jednovremene predaje (els.); — random v. accidental coincidence coincident lines - koincidentne linije, linije koje se poklapaju (mat.) ~ plane figures - koincidentne slike u ravni, slike koje se poklapaju ~ surfaces - koincidentne površine, površine koje se poklapaju (mat.) coke - koks; ~ oven gas - gas koksnih peći (tknl.) ; ~ value - pokazatelj koksovanja (thnl.) coking coal - koksni ugalj, ugalj pogodan za proizvodnju koksa (thnl.) colchicine - kolhicin, vrsta alkaloida (hem.) cold area - prostor u kome se ne dozvoljava rad sa radioaktivnim materijalom (nukl.); ~ -cathode rectifier - ispravljač sa hladnom katodom (eh.); ~ crack - prskotina u hladnom stanju, hladna prskotina (zov.); ~ drawn wire hladno vučeni provodnik (mil.),*~ -front echoes - eho od hladnog fronta (eh.) ; ~ junction - hladni spoj, kod termopara (fiz.); — neutron - „hladni" neutron, subtermalni neutron (fiz.) ; ~ reactor - reaktor koji još nije stavljen u pogon, hladni reaktor (nukl.); ~ rolled plate - hladno valjani lim (mtl.) ; ~ rubber - sintetička guma dobijena bez sagorevanja (thnl.) ; ~ running - topljenje u hladnom režimu (zao.); ~ running of an electrode - topljenje elektrode u hladnom režimu (zao.); ~ short - krt na normalnim temperaturama (mtl.); ~ shortness of iron hladnokrtost gvozda (mtl.) ; — test - proba na niskoj temperaturi, hladna proba (thnl.) ; ~ trap - hlađena klopka, cev u kojoj se hlađenjem razdvajaju gasne smeše u protoku (fiz., hem.); ~ waste - neradioaktivni otpaci (nukl.); ~ welding - hladno zavarivanje (zov.); — work - deformisanje na hladno
152
collision
(ma!.) ; ~ working - obrada metala na hladno (ma!.) colemanite - kolemanit (kalcijum-borat) (min.) collagen - kolagen, sastojak vezivnog tkiva, kostiju i kože; kuvanjem prelazi u želatin (hem.) collapse - kolaps; propast; udarno zagrevanje plazme collar - kragna, ovratnik; ~ cylinder - vratni prsten boce (zao.) collateral - pobočan, paralelan, sporedan; posredan, indirektan collect message - telegram pouzećem koji plati primalac (tel.) collecting main - kolektor, sabirna šina (el.); — pipe - sabirna cev collection receptacle - novčana kutija za kasiranje, automat (tel.) collective lens - sabirno sočivo (fiz.) collector - kolektor, sabirna elektroda; ~, common - zajednički kolektor, opšti kolektor ;~, depressed - kolektor sa sniženim pritiskom; ~, floating - plivajući kolektor, slobodni kolektor; ~, heterojunction - kolektor sa heterospojem; ~, hook - kolektor sa hvatačem colligative properties - koligativne osobine, fizičke ili hemijske osobine između kojih se može uspostaviti matematička veza, koje su funkcije jedna od druge (mat., fiz.) collimate - kolimisati, propuštati samo paralelne zrake npr. svetlosti ili nuklearnog zračenja (fiz.) collimator - kolimator (fiz.) ; sistem za dobijanje paralelnih zraka svetla (opt.) colllnear array - kolinearna antena (eh.) ; ~ planes - kolinearne ravni, ravni sa jedno.m zajedničkom linijom (mat.) ; ~ points - kolinearne tačke, koje leže na istoj liniji (mat.) collision - sudar, udar, kolizija (fiz.) ; <~, adiabatic - adijabatski sudar; ~, atomic - atomski sudar, sudar atoma; ~, charge exchange - sudar sa izmenom naelektrisanja; ~, Compton - Komptonovski sudar; ~, disorienting - dezorijentišući sudar; ~, e-i v. electron-ion
collision
153
collision; ~, e-m v. electron molecule collision; ~, e-n v. electron-neutral collision; ~, electron-ion - elektron-jonski sudar; ~, electron-molecule sudar elektrona sa molekulom; ~, electron-neutral - sudar elektrona sa neutralnom česticom; ~, momentum-randomizing - sudar koji dovodi do slučajne raspodele momenata; ~, neutral - sudar neutralnih čestica; ~, nonadiabatic - neadijabatski sudar; ~, nondisorienting - orijentišući sudar; ~, phonon's - fononski sudar; ~, spin-exchange - sudar sa izmenom spina; ~ warning equipment - uređaj za sprečavanje sudara (els., pom.) collodion - kolodijum, nitroceluloza rastvorena u smeši alkohola i etra colloid - koloid (hem.) colloidal particles - koloidne čestice, naelektrisane čestice veće od molekula, ali dovoljno male da podležu Braunovom kretanju (fiz., hem.); ~ solution - koloidni rastvor, rastvor koji sadrži koloidne čestice Colloresine - tehničko i vezivno sredstvo na bazi karboksimetilceluloze colombier - standardna veličina papira (23" X 34", SAD; 24,5" X X 34,5" V. Brit.) colony - kolonija, naselje, naseobina colophony - kolofonijum (vrsta smole) color breakup - prekid boje, treperenje (svetlucanje) boje (TV); ~ burst - sinhronizujući impuls predaje signala boje ( TV) ; ~ chain niz boja, lanac boja (TV); ~ converter - kolor-pretvarač (TV) ; ~ decoder - dekoder boja ( TV) ; ~ edging - ivičenje boja (defekt TV slika u boji) (TV); ~ fading - obezbojenje; ~ fringing - obojena resa (ivica, porub-defekt TV slika u boji) (TV); ~ killer prigušivač signala boja (TV); ~ matcher - oprema za odabiranje (podešavanje) boja (TV); ~ photography - fotografija u boji (fot.) ; ~ sampling rate - broj obojenih
coloui
tačaka u sekundi ( TV) ; ~ scanner - analizator boja, razlagač boja (TV) ; ~ temperature - temperatura crnog tela na kojoj ono dobija određenu boju (fiz.) coloradoite - koloradoit, mineral telurid žive (min.) colorame tuning indicator - indikator podešavanja sa kolor-lampama (TV) colored thread for identification - identifikaciona obojena nit, obojena mrlja (eh.) colorimeter - kolorimetar, instrument za kolorimetrijsku analizu (hem.) colorimetric analysis - kolorimetrijska analiza kojom se na osnovu karakteristične boje svetlosti određuje prisustvo nekog elementa u rastvoru (hem.) ~ purity - kolorimetrijska čistoća, u kolorimetrijskoj analizi (hem.) colorimetrics - kolorimetrija (hem., fiz.) colortron - kolortron, prijemna cev za TV u boji, elektrooprema za kolor-fotografiju colothar - vrsta crvene oksidne boje (glavni sastojak feroksid) (thnl.) colotron - kolotron, naziv TV uređaja colour - 1. boja, ton; 2. sredstvo za bojenje; 3. bojiti; ~, achromatic - ahromatska boja; ~, alizarin(e) - alizarinska boja; ~, aniline anilinska boja; ~, base - osnovna boja, ton; ~, chromatic ~ hromatska boja; ~, complementary - komplementarna boja; ~, dead - mrtva boja; ~, dry - pigment; ~, earth - mineralna (zemljana) boja; ~, enamel - emajl-boja; ~, fast - boja otporna na svetio, toplotu, vlagu (stabilna boja); ~, fat - masna boja; ~, fundamental osnovna boja; ~, glazing - glazurna boja; ~, heat - boja otporna na toplotu; ~, indanthrene indantrenska boja; ~, interference - interferentna boja; ~, light-fast - boja otporna na svetlo; ~-, lime water - krečno mleko, kreč; ~, non-physical - nerealna boja; ~,
colour
154
colour overglaze - nadglazurna boja; ~, painter's - slikarska boja; ~, pastel - pastel; ~, physical realna boja; ~, pigment - pigmentna boja; ~, primary - osnovna boja (spektralna); ~, prime - prvi premaz, prevlaka; ~, primitive - osnovna boja; ~, printing - štamparska boja; ~, solanthrene v. vat colour; ~, spectral - spektralna boja; ~, to match izabrati boju; ~, underglaze podglazurna boja; ~, varnish lak; ~, vat - redukciono-oksidacione boje koje direktno na vlaknu prelaze u obojeni oblik; ~, vitrifiable - lako topive emajl-boje; ~, water - akvarel; ~, water-glass boje sa vodenim staklom kao osnovom Colpitts oscillator - Kolpicov oscilator (el.) Columbia - vrsta aktivnog uglja columbite - kolumbit, niobit (niobat-tantalat gvozda i mangana) (min.) columbium - nekadašnji naziv za elemen(a)t niobijum column - kolona, stub, stubac; ~, acoustic - akustički stub; ~, mercury - stub žive; ~, pinch(ed) - akustički stub; ~, plasma plazma-luk, plazma-kanona; ~, positive - (of discharge) - pozitivna kolona (gasnog pražnjenja); ~, sound-zvučni stub, akustički stub; ~, tubular plasma - tubularni plazma-luk; ~, water-vapor - stub vode i vodene pare colza - uljevka, uljana repica (bot.) coma - koma, sferna aberacija svetlosnih zraka posle prolaza kroz sočivo comb - češalj, greben (za lan, vunu); ~ lightning arrestor - odvodnik sa zupcima, češljasti odvodnik (el.) combed yarns - češljano vlakno, mehanički ispravljeno i oslobođeno kratkih vlakana i čvorova (tek.) comber - češljar(ica), grebenar(ka), mašina za vunu (tek.) combination - kombinacija, sistem; ~ principle - kombinacioni prin-
commercial
cip (Ritzov) u spektroskopiji (fiz.) ; ~, set - telefonska kombinacija (tel.) combined line and recording operation - kombinovani sistem eksploatacije (prijavno odlazni saobraćaj); ~ listening and speaking key ključ za razgovor i prisluškivanje (tel.) combiner - kombinator, uskladivač; ~ beam - uređaj za usklađivanje svetlosnih zraka; ~, hybrid - hibridni sumator combining number - kombinacioni broj, broj atoma vodonika koji mogu zameniti neki elemen(a)t u nekom jedinjenju (hem.) combustible - gorljiv combustion - sagorevanje, gorenje (mot.) ; ~ chamber - komora za sagorevanje (hem.); ~ chamber of a furnace - ložišni prostor (thnl.) combustron - kombustron, uređaj z a ispitivanje goriva Commercial - trgovački, trgovačko, poslovni(o), privredni(o); ~ airplane - putnički avion; ~ art primenjena grafika; ~ broadcast - komercijalna (privredna) radio-difuzija; ~ buildings - kancelarijske i poslovne građevine (pl.); ~ company - trgovinsko preduzeće, firma; ~ copper - bakar trgovačkog kvaliteta; <~ forest privredna šuma; ~ grade - trgovački (uobičajeni) kvalitet; ~ grades of coal - uobičajene vrste uglja; ~, intercourse - trgovački promet; ~ length - trgovinska dužina; ~ material - materijal trgovinskog kvaliteta; ~ moisture regain - uobičajeno utvrđena vlažnost (proizvoda); ~ port - trgovinska luka; ~ radiotelegraphy - privredna telegrafija; ~ register - trgovinski registar; ~ -scale plant - pogonsko postrojenje, pogon; ~ sewage - otpadne industrijske vode (pl.) ; <~ speed - službena brzina (broda); ~ tank produkciona kupka (galv.); ~ television - privredna televizija;
commercial ~ transmitting station -"privredni odašiljač, radio-stanica; ~ voltage - napon u javnoj mreži; Commercial Code - trgovinski zakonik comet - kometa (astr.) coming into step - uskakanje u sinhronizam (el.) comma - koma, aberacija; ~ combinance - kombinans, deo ekvivalentne šeme procesa rekombinacije command - komanda, komandni signal; ~, ground - komanda sa zemaljskog centra upravljanja; ~, logic's - logička komanda; ~, radio - radio-komanda; ~, unwanted - neželjena komanda, lažna komanda commensurable quantities - veličine koje se mere u istim jedinicama (istom merom) comminute - razdrobiti, stući, stucati u parčiće; istisnuti commixture - mešanje, smeša, mešavina common - opšti, univerzalni, zajednički; ~ difference - opšta razlika u aritmetičkoj progresiji; razlika između dva susedna člana (mat.); ~ factor - zajednički činilac (mat.); ~ logarithms - Briksovi logaritmi, sa bazom 10 (mat.); ~ mode signal - signal opšteg tipa (els.) ; ~ ratio - opšti odnos, u geometrijskoj progresiji odnos između nekog člana progresije i prethodnog člana (mat.); ~ salt obična so (NaCl) (hem.) ; ~ scale of notation - decimalna skala; ~ system - uobičajeni sistem; ~ talking line - linija (vod) zajedničkog korišćenja (tel.)
155
communications-electronics
pomoću usmerenih antena; ~, command - upravljačka veza; ~, deep space - veza sa kosmičkim brodom; ~, digital - digitalna veza; ~, dipole belt v. orbiting dipole radio communication; ~, duplex v. two-way communication; ~, enciphered facsimile - šifrovana predaja faksimila; ~ facilities sredstva veze (telefon, telegraf, signalizacija itd.); ~, global - globalna veza; ~, intermittent prekidna veza; ~, interplanetary - interplanetarna veza; ~, ionospheric - jonosferska radio-veza; ~, laser - laserska veza, veza pomoću lasera; ~, light - svetlosna veza, veza pomoću svetlosti; ~, man-computer - veza čovek-računska mašina; ~, man-mehine v. man-computer communication; ~, meteor burst - meteorska veza; ~, microwave - mikrotalasna veza; ~, military satellite - vojna satelitska veza; ~, multichannel - višekanalna veza; ~, multiple satellite - veza sa više satelita; ~, one-way - simpleksna veza, jednosmerna veza; ~, optical v. light communication; ~, orbital scatter v. orbiting dipole radio communication; ~, personal lična veza, personalna radio-veza; ~, point-to-point radio - magistralna radio-veza, veza između dve tačke; ~, repeater satellite v. satellite communication; ~, satellite - satelitska veza; ~, sensory - senzorska predaja informacija; ~, simplex - simpleksna veza, jednosmerna veza; ~, space - kosmička veza; <~, spaceeraft-to-Earth - veza kosmički brodcommon-drain - sa uzemljenim od-Zemlja; ~, tropospheric scatvodom ter -s - veza preko troposferskog common-gate - sa uzemljenim ularasejanja; ~, two-way - dupleksna zom veza, dvostruka veza, mobilna veza, common-source - sa uzemljenim veza sa vozilom; ~, visual - vizuizvodom elna veza; ~, world-wide - globalna veza, globalni sistem veza; communication - veza, komunika~, world-wide telephone - glocija, komunikaciona linija; ~, adapbalni sistem telefonske veze tive - adaptivna veza; ~, army field's - vojna, poljska veza: ~, j communications-electronics - rabeam - veza pomoću snopa, veza dio-elektronika
commutate commutate - komutirati, prebacivati (el.) ; zameniti, izmeniti, međusobno se zameniti commutating group - komutaciona grupa (el.) ; ~ number - komutacioni broj (el.) ; ~ pole - pomoćni pol (el.) ; ~ reactance - komutaciona reaktancija (el.) commutation - komutacija (el.) ; ~, failure - pogrešna komutacija (el.) commutative law of addition komutativni zakon sabiranja, po kome je svejedno kojim redom se sabira (mat.); ~ law of multiplication - komutativni zakon množenja, po kome je svejedno kojim se redom množi (mat.) commutator - kolektor; ~ pitch kolektorski korak (el.); ~ riser (lug) - zastavica (el.) ; ~ segment - lamela kolektora (el.) compact - telo dobijeno kompresijom raznih legura ili uopšte nekog materijala; ~ battery - kompaktna baterija, baterija malih dimenzija (el.) ; ~ slag - jedra (gusta) troska (zav.) compactron - kompaktron, vrsta višeelektrodne cevi compandor (compressor-expandor) - kompandor (sistem za poboljšanje odnosa signal-šum) (eh.) compar - plastična materija na bazi polivinil-alkohola (thnl.) comparator - komparator, instrumen(a)t za merenje malih dužina
(fiz.)
comparation - elektronski sistem za ispitivanje comparison spectrum - uporedni spektar, za spektralnu analizu (hem.) compartment - odd jak, pregrada compass - obim, opseg, okvir; oblast, prostor; doseg, domet, domašaj; kompas, busola; ~ plane - ispupčeno rende (ma!.) compatibility - kompatibilnost, saglasnost, tolerancija između dve rastvorene supstance (hem.) ; <~, electromagnetic - elektrogagnetska kompatibilnost; ~, processing tehnološka kompatibilnost compensated induction motor kompenzirani asinhroni motor (el.) ; ~ loop - kompenzirana ram-antena,
156
complexlng agent
kompenzovana petlja (els.); ~ motor - kompenzirani motor (el.) compensating jet - pomoćni sisak (mot.); ~ magnet - kvadranti, kompenzirajući magnet (el.); — spring - opruga za zatvaranje (zaklopna) (zav.) ; ~ unit - kompenzaciona jedinica (blok) (el.) compensation - kompenzacija, uravnoteženje, korekcija, popravka; ~, cavity - kompenzacija rezonatorom; ~, doping - kompenzacija delovanjem compensator - kompenzator, autotransformator; ~, lead (resistance) - kompenzator otpornosti dovoda; —, level - kompenzator nivoa (signala) competition - takmičenje, kompeticija, konkurencija; ~, mode - konkurencija tipova oscilovanja; ~, spatial - prostorna konkurencija (tipova oscilovanja) compiler - kompilator, kompajler; ~, single pass - jednofazni kompilator complementary angle - komplementarni ugao, čiji je zbir s nekim uglom jednak 90° (mat.); ~ colo(u)rs - komplementarne boje; par boja čija mešavina daje belu ili sivu svetlost, npr. crvena i plavo-zelena, žuta i indigo-plava itd. (fiz.); ~ hue - dopunska boja (opt.) complete diffusion - potpuna difuzija, proces u kome neka sredina potpuno rasejava svetlost, tako da se ona niti odbija niti prolazi kroz tu sredinu (fiz.) complex - kompleksan, sastavljen iz više delova; — decay - složeni radioaktivni raspored jezgra (fiz.); ~ ion - kompleksni jon, jon u kome ima više atoma (hem.) ; ~ number - kompleksan broj, oblika a + ib, gde je » =F "^—U dok su a i i realni brojevi (mat.); ~ plane kompleksna ravan kod koje je apscisa deo kompleksnog broja, a ordinata imaginarni deo (mat.) completing agent - kompleksirajuće sredstvo (hem.)
compliance
157
compounding
compliance - mekoća, elastična defortema; ~, thin-film - film-kompomacija, u fizici obrnuto od čvrstoće; nenta; ~, uniform - standardna ~, torsional - torzioni modul; komponenta, unificirani ekmen(a)t ~, weighted average - srednja composite aids to fixing - kombimekoća, usrednjena mekoća novana radionavigadona sredstva component - komponenta, deo ne(eh.) ; ~ communication link čega, elemen(a)t, funkcionalni blok; kombinovana veza (els.); ~ loud~, anti-Stokes - anti-Stoksova speaker - multikanalni zvučnik linija; ~, circuit - komponenta (el.); — number - složeni broj, kola, elemen(a)t kola; ~, diffused broj koji je proizvod dva ili više - difuzna komponenta; ~, discrete brojeva (mat.); ~ reaction - diskretna komponenta; ~, elecsložena reakcija, hemijska ili nukletronic - komponenta elektronskog arna transformacija koja ide preko kola; ~, Gaussian - of noise više reakcija (hem., fiz.) ; ~ resisGausova komponenta šuma; <--, tor - praškasti otpornik (el.); ~ HFS - komponenta vrlo fine strukstrength - složena jačina (el.); ture; ~, hi-rel - visoko pouzdana ~ test gear - garnitura opreme za komponenta; ~, hyperfine - vrlo ispitivanje, komplet opreme za ispifina komponenta; ~, individual tivanje (el.) v. discrete component; ~, inserted v. discrete component; ~, composition - kompozicija, sabiranje vektora (mat.); ~ of forces integrated - integrisana komposlaganje sila (fiz.) nenta; ~, isolated - diskretna komponenta, izolovana kompocompound - jedinjenje, smeša, sasnenta; ~, marginal - koja radi u tav; sjedinjavati, mešati, kompaungraničnom režimu; ~, method of dirati; kompaund (mašina); ~, adding vectors - metod sabiranja alphatic - alifatično (alifatsko) jevektora preko sabiranja njihovih dinjenje (hem.); -~, amphoteric komponenata (mat.); <~, micro- amfoterno jedinjenje (hem.); ~, wave - mikrotalasna komponenta; antifouling - smeša za zaštitu od ~ of aerodynamic moment truljenja; ~, antifreezing - antikomponenta aerodinamičkog mofriz; ~, aromatic - aromatično menta (av.); ~ parts - kompo(aromatsko) jedinjenje (hem.); ~, nentni delovi, u matematici delovi asymmetric - asimetrično jedikoji sačinjavaju neku veličinu njenje (hem.) ; —; binary - binarno (mat.); ~ parts of acetylene (binerno) jedinjenje (hem.); <~, generators - sastavni delovi i prichain - lančasto jedinjenje (hem.) ; bor razvijača acetilena (zav.); ~, ~, chelate - helatno jedinjenje, passive - pasivna komponenta, helat (hem.) ; —, chemical - hepasivni elemen(a)t; ~, penetramijsko jedinjenje; ~, clolsed-chain ting - prodorna komponenta, tvrda - ciklii'k:) jedinjenje (hem.); ~, komponenta (zračena); ~, prinimpregnating - smeša (sastav) za ted - štampani element; —, resinimpregnaciju; <—', insulating -cast - komponenta hermetizovana smeša (sastav) za izolaciju; ~, smolom; ~, soft - meka komponitrogen - jedinjenje azota (hem.) ; nenta (zračenja); ~, solid-state ~, polymeric - polimerno jedicircuit - čvrsta komponenta kola; njenje (hem.); ~, saturated ~, special - specijalna komponenta, zasićeno jedinjenje (hem.); ~, specijalni elemen(a)t; ~, standard sealing - masa za zaptivanje - standardna komponenta, standardni elemen(a)t; ~, Stark - compounded - smešan, pomešan; ~ oil - mineralno ulje sa dodatkom Štarkova komponenta; ~, Stokes životinjskog ili biljnog ulja (thnl.) - Štoksova linija; ~, system - komponenta sistema, elemen(a)t sis- compounding - mešanje (mot.)
compreg
158
compreg - drvo impregnisano veštačkom fenol-formaldehidskom smolom (thnl.) comprehensive test - potpuno ispitivanje, kompletno ispitivanje compressed acetylene - komprimirani acetilen (thnl.); ~ air vazduh pod pritiskom, komprimirani vazduh; ~ hydrogen - vodonik pod pritiskom, komprimirani vodonik; ~ iron-core coil - kalem sa jezgrom od presovanog gvozdenog praha (el.) ; ~ nitrogen - komprimirani azot; ~ oxygen - komprimirani kiseonik compressibility - stišljivost, kompresibilnost compression - sabijanje, izobličenje, kompresija (fiz.); ~ -ignition engine - dizel-motor (mot.); ~ -ignition process - dizel-proces (mot.) ; ~ ratio - stepen kompresije, stepen sabiranja (mot.); ~ ring - kompresioni prsten (mot.) ; ~ test - kompresiona proba, proba izdržljivosti materijala pod kompresijom (thnl.) compressor - kompresor, sabijač Compton effect - Komptonov efek(a)t, neelastično rasejanja X ili gama-zraka na elektronima (fiz.); ~ electron - Komptonov elektron, dobijen preko Komptonovog efekta
(fiz.)
comptonite - komptonit, tomsonit (natrij um-kalci j um-alumosilikat) (min.) computation - izračunavanje compute - računati computer - računska mašina, kompjuter; ~, active - aktivna računska mašina; ~, aerospace - aerokosmička računska mašina; ~, airoborne - avionska računska mašina; ~, analog - analogna računska mašina; ~, differentiator - diferencijalna računska mašina; ~, digital - digitalna računska mašina; —, f lightpath - aeronavigaciona računska mašina; ~, guidance - računska mašina za navođenje; ~, hybrid - hibridna računska mašina; ~, inactive - pasivna računska mašina; ~, instrumentation - računska
concentration
mašina za obradu podataka iz merno-kontrolnog sistema; ~, memory test - računska mašina za proveru memorije; ~ microminiature aerospace - mikrominijaturna računska mašina za aerokosmička ispitivanja; ~, mobile digital mobilna digitalna računska mašina; ~, noncoherent optical - nekoherentna optička računska mašina; ~, optical - optička računska mašina; ~, optical analog - optička analogna računska mašina; ~, pattern recognition - računska mašina za prepoznavanje oblika; ~, spaceborne - računska mašina kosmičkog broda; ~, standby - rezervna računska mašina; ~, transistor-digital - tranzistorizirana digitalna računska mašina; ~, vector component - računska mašina za izračunavanje vektorskih komponenti computing gunslght - nišanski računski uređaj (el., voj.) computron - komputron, elektronska cev sa više elemenata (za računske mašine) (eh.) concave - konkavan, ozbočen; ~ fillet weld - laki ugaoni šav, izdubljeni ugaoni šav (zao.) ; ~ lens - konkavno sočivo, izbočeno sočivo (fiz.) ; ~ polygon - konkavni mnogougaonik, kod koga je jedan od unutradnjih uglova veći od 180° (mat.) concealed wiring - skriveni provodnik (eh.) concentrate - koncentrirati, skupljati nešto što je rasuto concentrated - koncentrisan; ~ nuclear fuel - obogaćeno nuklearno gorivo, uranijum sa povišenom sadržinom ^3U (nukl.); ~ winding - koncentrisani namot (el.) concentration - koncentracija, usredsredenje; obogaćivanje (ruda);1 uparavanje, zgušnjavanje; ~, dry suvo obogaćivanje; ~, equilibrium - ravnotežna koncentracija; ~, gravity - gravitaciono onogaćivanje (po specifičnoj težini) (rud.); ~, impurity - koncentracija primesa (nečistoća); ~, ion - koncentracija
c oncentration jona; ~, magnetic - magnetsko obogaćivanje (rud.); ~, mass koncentracija na jedinicu mase; ~, molal - molarna koncentracija, molarnost (hem.); ~, molar molarna koncentracija, molarnost (hem.); ~, mol(e)-fraction koncentracija u molskim frakcijama (razlomcima) (hem.); ~, pneumatic - gravitaciono obogaćivanje u vazdušnoj sredini (rud.) ; ~, water - obogaćivanje mokrim putem (rud.) ; ~, weight - težinska koncentracija; ~, wet - v. water concentration concentric circles - koncentrični krugovi, krugovi koji imaju isti centar; ~ covering - koncentrična obloga (zav.); ~ spheres - koncentrične lopte, lopte koje imaju isti centar (mat.) ; <~ winding - koncentrični namot (el.) \ concept - pojam, koncept, princip; j ~, area rule - pravilo površina (av.) ; —, fail-safe - princip obezbeđenja pouzdanosti conception - koncepcija, teorija concise - sažet, zbijen, jezgrovit, kratak concrete - beton; ~ shield - betonski zaštitni zid za apsorpciju zračenja (nukl.) concurrence - sticanje, npr. dveju ili više linija u istu tačku (mat.) concurrent - koji se stiče; ~ forces - sile čije se linije seku u nekoj tački | (fiz.); ~ reaction - bilo koja iz ; niza međusobno zavisnih reakcija (fiz., hem.) concyclic points - tačke koje leže na krugu (mat.) condensability - kondenzabilnost i condensable - koji se može konden- ; zovati, kondenzabilan I condensate - kondenzat; kondenzovati, zgusnuti condensation - kondenzacija (prevođenje iz stanja pare u tečno ili čvrsto); ~, fractional - frakciona kondenzacija; ~ level - nivo kondenzacije; u meteorologiji nivo na kome dolazi do kondenzacije; ~, j moisture - kondenzacija vlage
159
condition
(hem.); ~ pressure - pritisak kondenzacije (fiz.) condensator v. condenser condensed - kondenzovan, kondenziran; ~ nucleus - kondenzovano jezgro, npr. dva benzolova u naftalinovo (hem.) condenser - kondenzor (opt.); kondenzator, hladnjak; v. i capacitor; ~ electroscope - elektroskop s kondenzatorom (el.); ~ loudspeaker - kondenzatorski zvučnik (el.); ~ microphone - kondenzatorski mikrofon (el.) condensing lens - sabirno sočivo, kondenzatorsko sočivo (opt.) ; kondenzujuće soćivo, koje skuplja svetlost (fiz.) condition - uslov, stanje, režim; ~, ageing's - režim starenja; ~, ambient - spoljni uslovi (av.); ~ 3 amplifying's -pojačivački režim; ~, atmospheric - atmosferski uslovi (av., meteor.) ; ~, autogyroing - režim stvaranja autorotacije (av.) ; ~, ballistic - balistički uslovi (av., voj.); ~, BLIP v. background limited infrared photoconductor condition; —, boundary - granični uslovi (mat.); <~, Bragg Bragov uslov; ~, clamped v. constant-S condition; —, constant-D - uslovi postojanja električne indukcije; ~, constant-S - uslovi postojanja mehaničke deformacije; ~, continuity - uslov neprekidnosti (mat.) ; ~, continuity boundary -s - neprekidnosti na granici; ~, edge - granični uslov (av.); ~, entrance — of beam - ulazni uslovi za snop; ~, environmetal -s - ambijentni uslovi; ~, equilibrium - uslovi ravnoteže (av.) ; ~, fitting - uslovi usaglašavanja, uslovi fitovanja; ~, flow - parametri protoka (av.) ; —, free surface - uslovi na slobodnoj površini (av.); ~, full-load's - režim punog opterećenja; ~, full scale prirodni uslovi; ~, gain's - režim pojačanja; —, good - dobar uslov, ispravnost, dobro stanje; ~, initial ispravnost, dobro stanje; ~, initial -s - početni uslovi; ~, laser
condition
160
condition oscillation - uslovi oscilacija lasera ; ~, marginal -s - granični uslovi; ~, matched - uslov podešavanja; ~, maximum permissible operation -s - maksimalni dozvoljeni radni uslovi; ~, natural - prirodni uslovi; ~, necessary neophodni uslovi (mat.) ; ~, non-linear - nelinearni uslovi (mat.) ; ~, physical - fizički uslovi (fig.) ; ~, Schawlov-Townes instability v. Schawlov-Townes start oscillation condition; ~, Schawlov-Townes start oscillation - Savlov-Taunsov uslov nestabilnosti (za pobudu kvantnog generatora); ~, space-charge-limited emission uslov nastanka emisije ograničene prostornim naelektrisanjem; ~, stagnation - parametri protoka u kritičnoj tački (av.); ~, temperature-limited emission - uslov nastanka emisije ograničene temperaturom; ~, training -s - trenažni režim conditional equation - uslovna jednačina (mat.) conditionally convergent series uslovno konvergentni red (mat.) conditioner - formirač (signala), kondicioner; ~, signal - formirač signala conditioning torch flame - gorionik za skidanje rđe (zav.) conductance - provodnost (fiz.); -—', channel - provodnost kanala; ~, common-source - provodnost šeme sa zajedničkim izvorom; <~, conversion - konverziona provodnost; ~, diffusion - difuzna provodnost; ~, junction - provodnost spoja, provodnost prelaza; ~, negative - negativna provodnost; ~ relay - konduktantni relej (el.); ~, reverse - reverzna provodnost, obrtna provodnost; ~, reverse transfer - reverzna transfer-provodnost; ~, surface - površinska provodnost; ~, transient - prelazna provodnost; ~, volume zapreminska provodnost; ~ water - voda u kojoj se rastvaraju kiseline
conductivity
čija se provodljivost meri (fiz., hem.) conductrimetric analysis - konduktometrijska titracija; završna tačka se određuje merenjem pro vodljivosti rastvora (hem.) conducting direction - smer vođenja (el.); ~ flux - provodljiv prašak za zavarivanje, provodljiv prah (zav.) ; ~ period - vreme vođenja (el.); ~ wire - provodnik (el.) conduction - provođenje, provodnost 5 ~, back - povratna provo dnostJ ~ by electrons - provodnost elektronima; ~ by holes - provođenje šupljinama (kod poluprovodnika) (el.) ; ~, capacitive - kapacitivna provodnost; ~, channel kanalska provodnost; ~, current električna struja koja se provodi usled kretanja elektrona; ~, electronic) - provodnost n-tipa, elektronska provodnost; ~, excess ekscesna provodnost; ~, extrinsic v. impurity conduction; ~, forward - direktna provodnost, prava provodnost, provodnost u direktnom smeru; ~, hole - provodnost p-tipa, provodnost rupa; ~, impurity - provodnost nečistoćama; ~, incremental - diferencijalna provodnost; ~, intrinsic - sopstvena provodnost; ~, ionic jonska provodnost; ~, n(-type) v. electron(ic) conduction; ~, p(-type) v. hole conduction; ~, solid - provodnost čvrstog tela; ~, storage - provodnost uslovljena sakupljanjem nosača; ~, streamer - strujna provodnost; —, surface - površinska provodnost; conduction-cooled - kondukciono hlađen conductive coating - provodno pokrivanje, provdni premaz (el.) ~ discharge - pražnjenje preko provodnika (el.) conductivity - provodljivost, specifična provodnost (Jiz.); ~ anisotropic - anizotropska provodljivost; ~, base - provodljivost baze; ~, bombardment-induced - provodljivost izazvana elektronskim bom-
conductivity
161
bardovanjem; ~, bound-ion - provodljivost preko vezanih jona; ~, ark - tamna provodljivost; ~, differential negative - diferenci-
conic
(thnl.); ~, half-angle - polukonus; ~ loudspeaker - konusni zvučnik (ak., els.); ~, nose nosni konus, čeoni deo (rakete); jalna negativna provodljivost; '—-, ~ of nulls - mrtvi konus, konus field-controlled negative v. volćutanja (eh.); ~, right - desni tage-controlled negative conkonus; ~, semi-infinite - poluductivity; ~, free-carrier - probeskonačni konus; ~, spherically vodljivost preko slobodnih nosača; beunted - tupni konus sa sfernim ~, hopping - skokovita provodvrhom; ~, truncated - usečeni ljivost, stepenasta provodljivost; ~, konus, zasečeni konus impurity electric - provodljivost cone-sphere - konus sa sfernom ospreko primese; ~, Lorentz novom Lorencova provodljivost; ~, low- cone—spheriod - konusno sferoidalno -temperature - niskotemperaturna telo provodljivost; — of plasma - pro- configuration - oblik, spoljni izgled, vodljivost plazme; —, sheet - prokontura, konfiguracija; raspored atovodljivost sloja; ~, specific - spema u molekulu; šema, tip; ~, cifična provodljivost; ~, surface beam - konfiguracija snopa; ~, - površinska provodljivost; -~, volcircuit - konfiguracija šeme, kontage-controlleđ negative - negafiguracija kola; ~, „cusp" ~ of tivna naponski kontrolisana provodmagnetic fields - konfiguracija ljivost; ~, volume electrical hiperboličkih magnetskih polja; ~, zapreminska električna provodljiDarlington - Darlingtonova šema; vost; ~, water - vrlo čista voda za ~, multistable - multistabilna konduktometrijske svrhe; specifična šema; ~, transistor - konfiguraprovodljivost cija tranzistora; šema uključenja tranzistora conductor - provodnik (fiz.); ~, element - dioni vodič (el.); ~, confinement - zadržavanje (u magjoint - spojnica (el.) netnom polju); ograničenje; herconductron - konduktron, tip vidimetizacija; ~, magnetic - zadrkona žavanje plazme magnetnim poljem; conduit - zaštitna cev (el.); ~ ~, mode - zadržavanje tipa; ~ -coupling - cevna spojnica, rukaof ions - zadržavanje jona; ~ of vac (el.) ; — -elbow - koleno, plasma - zadržavanje plazme kolenasta cevna spojnica (el.); ~ confocal - konfokalan, koji ima isti run - trasa kablovske kanalizacije fokus (mat.) ; ~ spheroidal cavity (el.); ~ -tee - cevna T spojnica - konfokalni sferoidni rezonator (el.) (eh.) Condy's fluid - dezinfekciono sred- conger - morska jegulja stvo koje sadrži kalcijum i natrijum conglutinate - stutkaliti, zakitovati, permanganata i ponekad natrijumspojiti, slepiti -nitrat (hem.) Congo red - kongocrveno, sintetička cone - konus, konusni snop; ~-, organska boja (thnl.) circular - kružni konus; ~, dif- congruence - identičnost, slaganje, fuser - konus difuzora (av.); ~, kongurencija; ~, ray - kongurendouble-backed - dvojni konus; ~, cija zrakova elliptic - konus sa eliptičnom os- congruent angles - identični, isti novom; ~, exhaust - regulaciona uglovi (mat.); ~ figures - idenigla (av.); ~, finite - konačni tične slike (mat.) ; ~ solids - idenkonus; ~, flat-backed - konus sa tična čvrsta tela (fiz., hem.) pljosnatom osnovom; -~ for distri- conic - sinonim za konični presek buting carbide over the genetela (mat.); ~ section - konusni rating grid - rasporedivački konus presek (mat.) 11 Bečnik
conical scanning conical scanning - konični pregled, konično traganje, konično pretraživanje (ispitivanje) (el.) ; ~ surface - konusna površina (mat.); ~ valve - kupasti ventil (mot.); ~ waveguide - konični talasovod (el.) ^ conicoiđ - konikoid, opšti naziv za elipsoid, hiperboloid ili paraboloid (mat.) conifer - četinar (hot.) conjugate - konjugovan, u obrnutom odnosu (mat.) ; ~ algebraic numbers - konjugovani algebarski brojevi koji su rešenje iste algebarske jednačine (mat.) ; ~ angles - konjugovani uglovi, dva ugla čiji je zbir 360° (mat.); ~ complex numbers - konjugovani kompleksni brojevi koji se razlikuju po raznim predznacima pred imaginarnim delom (mat.); ~ diameters of a conic - konjugovani prečnici konusnog preseka (mat.) ; ~ hyperbolas - konjugovane hiperbole, hiperbole koje imaju iste simptome; ~ imaginaries, conjugate imaginary numbers - konjugovani imaginarni brojevi koji se razlikuju samo po predznaku (mat.); ~ point - konjugovana tačka, aknoda (mat.) ; ~ solution - konjugovani rastvori (hem.); ~ triangles konjugovani trouglovi (mat.) conjugated system - konjugovani sistem, hemijski sistem kod koga se reaktivnost prenosi od jednog na drugi atom (hem.) connect - (po)vezati, spojiti, skopčati, sastaviti; dati vezu; dovesti u vezu; veza, provodnik; ~, f lexibile printed wiring - štampani provodnik na elastičnoj osnovi connecting duct - spojni blok kablovske kanalizacije (el.) ; ~ rod spojna šipka (mot.); <~ tag ušica za spajanje, šiljak za spajanje (el.) connection - povezanost, spoj, veza, jedinjenje, sprega; šema veze; ~, accordant - prilagođeno uključenje (veza); ~, direct - direktno uključenje (npr. tranzistora); ~, inlet
console local
162
- ulazni priključak (zav.); ~, inverse - inverzno vezivanje (tranzistora); ~, mixed - mešana veza (redno, paralelno); ~, opposing vezivanje u opoziciji (namotaja); ~, oxigen - dovod kiseonika (zav.) ; ~ 5 parallel - paralelno vezivanje (spajanje); ~, series - serijsko vezivanje, vezivanje u sreiji; ~, series-parallel v. mixed connection; ~, star - spoj u zvezdu; ~, tandem - kaskadni spoj, tandem-spoj; ~, wired OR - ILI veza; ~, wye - veza zvezdom connector - priključni sklop napajanja (el.) ; spajač; konektorska veza; veza čepom; ~, coaxial - koaksijalni konektor; ~, edge - grebenasti konektor; ~, pin - špiljasti konektor; ~, tricam - konektor sa tri šiljka; ~, welding spajač kabla za zavarivanje (zav.) connectron - lampa za gasno pražnjenje connoisseur - znalac, poznavalac, veštak, stručnjak consecutive reactions - složene reakcije, koje jedna iz druge slede (hem.); ~ anodes - uzastopne anode (el.); ~ discharge paths - uzastopni vodljivi putevi (el.); ~ phases - uzastopne faze (el.) consequent - sledeći; konsekventan, dosledan conservable - održljiv, sačuvljiv, koji se može konzervisati conservation - održanje, konzervacija; ~ of angular momentum - održanje ugaonog momenta (fiz.) ; ~ of areas - održanje površine, Keplerov drugi zakon (fiz., astr.) ; ~ of circulation - održanje cirkulacije (av.); ~ of energy održanje energije (fiz.) ; ~ of mass - održanje mase (zakon u fizici) (fiz.); ~- of momentum - održanje impulsa (zakon u fizici); održanje momenta (fiz.); ~ of parity - održanje parnosti (fiz.) consistency - zbijenost; čvrstoća
(fi*.)
console local - lokalni pult (nalazi se uz računsku mašinu)
constant
163
constant - konstanta, veličina koja se ne menja (mat.); ~ acceleration - konstantno ubrzanje, uniformno ubrzanje (fiz.) ; ~ ,acoustical phase - faza konstanta slabljenja akustičnog talasa; ~, acoustical propagation - konstanta prostiranja; ~, additive konstanta integracije (mat.); ~ amplitude recording - snimanje pri stalnoj amplitudi (el.); ~, anisotropy - konstanta anizotropije, koeficijen(a)t anizotropije; ~, atomic - atomska konstanta; ~, attenuation - konstanta slabjenja; ~, Bernoulli - Bernulijeva konstanta (fiz.); ~, Boltzmann Bolcmanova konstanta (fiz.); <~, charge storage time - vremenska konstanta rasejanja naelektrisanja; ~, collector-base time - vremenska konstanta kola kolektor-baza; ~, coupling - koeficijen(a)t veze, konstanta veze; ~ -current transformer - transformator konstantne struje (el.); ~, damping - koeficijen(a)t gušenja, konstanta slabljenja, konstanta amortizacije; ---, decay - konstanta prigušenja, konstanta raspada; ~, deviation konstanta devijacije; ~, dielectric - dielektrična provodnost; ~, diffusion - difuzioni koeficijen(a)t, koeficijen(a)t difuzije; ~, dissociation - koeficijen(a)t disocijacije; <~, dyadic acoustic - afinorna akustična konstanta; ~, elastic - koeficijen(a)t elasticiteta; —•, electric - električna konstanta, dielektrična provodnost vakuuma (8,8541 • IO" 12 f/m); ~, J electromechanical coupling koeficijen(a)t elektromehaničke sprege; ~, electrooptic - elektrooptička konstanta, elektrooptički koeficijenti; ~ , electrostrictive's - koeficijen(a)t elektrostirkcije; ~, j free-space propagation - kon- j stanta rasprostiranja u slobodnom prostoru; ~, grating - konstanta rešetke; ~, growth - konstanta rasta; ~, Gruneisen - Grinajzenova konstanta; ~, Hali - Halova konstanta; ~, hyperfine - superfina konstanta; ~, instructional li«
constant pseudokomanda; ~, interaction konstanta interakcije;~, intervalley coupling - konstanta međulinijske sprege; ~, ionization - konstanta jonizacije; ~, Kerr - Kerova konstanta; ~, lattice - konstanta rešetke; ~, load - trajno opterećenje; ~, longitudinal dielectric - dielektrična provodnost u longitudinalnom smeru; ~, Lorentz dielectric - Lorencova dielektrična provodnost; ~ losses - stalni gubici (el.) ; —, magnetic - magnetna konstanta, magnetna provodnost vakuuma; ~, negative dielectric negativna dielektrična provodnost; ~, normalization - konstanta normalizacije (normiranja); ~ of a measing instrument - konstanta mernog instrumenta (el.) ; ~ of a meter - konstanta brojila (el.); ~ of gravitation - gravitaciona konstanta (6,673 x IO" 8 CGS jedinica) (fiz.) ; ~ of motion - konstantno kretanje (fiz.) ; ~, photoelastic - fotoelastična konstanta; ~, piezoelectric - piezoelektrična konstanta; ~, piezoelectric strain - piezoelektrični modul, koeficijent piezoelektrične deformacije; ~, piezoelectric stress - piezoelektrična konstanta, koef icijen(a)t piezoelektričnog napona; ~, piezooptic - piezooptička konstanta; ~, Planck's - Plankova konstanta h{h = 34 = (6,6256±0,0005) • lO^ dž • sek); ~, polarization - polarizaciona konstanta; ~, primary pyroelectric - primarna piroelektrična konstanta; ~, propagation - konstanta prostiranja; ~, rotational rotaciona konstanta; ~, screening - koeficijen(a)t ekraniziranja; ~, secondary pyroelectric - sekundarna piroelektrična konstanta; ~, shielding v. screening constant; ~, spin-lattice coupling - konstanta sprege sprin-rešetka; ~, total pyroelectric - potpuna piroelektrična konstanta; ~, transverse dielectric - dielektrična provodnost u transverzalnom smeru; ~ voltage arc welding generators - generatori za električno zavari-
constant costant vanje sa konstantnim naponom (zav.); -—' -voltage regulator stabilizator napona (el.) ; ~ volume gasholder - skupljač gasa stalne zapremine (zav.) constituent - sastojak constitutional formula - strukturna formula, pokazuje raspored atoma u molekulu (hem.) constitutive property - osobina, fizička ili hemijska, koja zavisi od strukture supstance (fiz., hem.) constrain - stezati, stiskati constrained motion - prisilno kretanje constraint - ograničenje constrict - skupiti, stegnuti, stisnuti, zbiti, suziti, ograničiti constringence - stišljivost (fiz.) construct - sastaviti, sklopiti; postaviti, namestiti; graditi, izraditi, (sa)zidati, podići; oblikovati; izumeti, planirati, konstruisati construction - konstrukcija; struktura; konstruisanje; ~, allepitaxial - epitaksijalna struktura; ~, breadboard - maketa; —, en-block - blokovska konstrukcija; ~, modular - modulna konstrukcija; ~, planar - planarna struktura; ravna konstrukcija; ~, pressurized hermetička konstrukcija; ~, rescap - otporno-kapacitivni modul; ~, sandwich - slojna konstrukcija, „sendvič" konstrukcija; —, 2D 2D konstrukcija, dvodimenzionalna konstrukcija constructive interference - konstruktivna interferencija, superponiranje (sabiranje) dva talasa iste periode i iste faze (fiz.) consumable electrode - topljiva elektroda za zavarivanje (zav.); ~ electrode used only for heating - topljiva elektroda samo za grejanje consumption - potrošnja (mot.) contact - kontakt (el.); ~ acid kontaktna kiselina, sumporna kiselina dobijena kontaktnim postupkom (hem.) ; —, annular - kružni kontakt; ~, antibarrier - protiv-
164
contact barijerni kontakt; ~, area - površinski (ravni) kontakt; ~, base bazni kontakt; ~, blocking - zaprečni (blokirajući) kontakt; ~, bonded - zavareni kontakt; ~ breaker - prekidač paljenja (mot.) ; ~ breaker points gap - zazor dugmadi prekidača (el., mot.); — cam breg prekidača paljenja (mot.) ; ~, collector - kolektorska elektroda, kolektorski kontakt; ~ electrode - kontaktna elektroda (zav.); ~, evaporated - napareni kontakt; ~ fault - povreda kontakta, neispravnost kontakta, greška (oštećenje) kontakta (el.) ; ~ force - kontaktni pritisak (el.) ; dodirna (kontaktna) sila koja deluje samo pri direktnom dodiru, npr. dva nukleona (fiz.) ; ~, formed (whisker) - formirani kontakt; ~ gap - kontaktni zazor (el.); ~, gold-plated - pozlaćeni kontakt; ~, high recombination rate - kontakt s velikom brzinom rekombinacije; ~, linear - linearni (omski) kontakt; ~, low-impedance - niskoomski kontakt; ~, low-resistance - omski kontakt; ~, majority-carrier - elektroda za manjinske nosače; ~ member - kontaktni element (el.); ~, metal-semiconductor - kontakt metal-poluprovodnik; ~, neutral - neutralni kontakt; — noise šum od loših kontakata (eh.) ; ~, noninjecting - neinjektkajući kontakt; ~, nonohmic - neomski (ispravljački) kontakt; ~, nonoptical - neoptički kontakt; ~, nonrectifying v. ohmic contact; ~, ohmic - omski (neispravljački) kontakt; ~, plated - elektrolitički nanet kontakt; ~, point - tačkasti kontakt; ~, pressure - kontakt pritiskom; ~, printed - štampani kontakt; ~ process - kontaktni (katalitički) proces dobijanja sumporne kiseline; ~, rear - zadnji kontakt, zaštićeni kontakt; ~, recombination - rekombinacioni kontakt; ~ rectlfier-kontaktni ispravljač (el.) ; ~, rectifying v. nonohmic contact; ~, snap-in - opružni kontakt; ~, substrate - kontakt sa podlo-
contact gom; ~ tube - vodica žice (sa električnim spojem, kontaktom) (zav.) ; ~ type generator - kontaktni razvijač acetilena (thnl.); ~, welded (whisker) - zavareni kontakt container - kontejner; oklopljeni sud za držanje i transport radioaktivnih materijala (nukl.) containment - sigurnosna kupola reaktora (nukl.) contaminant - kontaminant, primesa zaprljanja contaminate - kontaminirati, zagaditi contamination - kontaminacija, zagađenje; hibridizacija (magme); ~ detector - merač kontaminacije (zagađenosti) radioaktivnim materijalom (nukl.); — factor - stepen zagađenosti, kontaminacije (nukl.) ; ~ of the surface of a resistance weld by the electrodes - uključak metala sa elektrode (zavarivanje otporom) (zav.) content - sadržaj, kapacitet, zapremina; ~ energy - rezervna energija; ~ harmonic - sadržaj harmonika; ~ heat - entalpija; ~ impurity - sadržaj primesa, sadržaj nečistoća contents list - sadržaj contiguity - dodir(ivanje), graničenje, blizina, susedstvo continuous current - neprekidna struja, jednosmerna struja (fiz.); ~ desludging - neprekidno odmuljivanje, pražnjenje mulja (zav.) ; - duty - trajni pogon, stalno (konstantno) opterećenje, dugotrajan rad; ~ extraction - kontinualna ekstrakcija (hem.); ~ function - neprekidna funkcija (mat.) ; ~ furnace - kontinualna peć (mil.) ; -~ phase - tečna faza koloidnog rastvora u kojoj su suspendovane čestice čvrstog tela (han.) ; ~ production trajan rad, trajan pogon (zav.); neprekidna proizvodnja; — rematching - stalno saglašavanje, neprekidno prilagođavanje (el.) ; ~ spectrum - neprekidni spektar, koji sadrži sve talasne dužine (fiz.); ~ test current - trajna radna struja
165
control
zavarivanja (zav.); ~* weld neprekidni šav (zav.) continuously adjustable inductor - variometar (el.); ~ -running duty - pogon s promenljivim opterećenjem (el.); ~ -running duty with intermittent loading - trajni pogon s intermitiranim opterećenjem (el.) continuum - kontinuum (neprekidna sredina, neprekidni medijum, neprekidni spektar); ~, Balmer Blamerov kontinuum; ~ bremsstrahlung - neprekidno zakočno zračenje; ~, green - zeleni kontinuum; ~, tree-like - „drveni" kontinuum contour - kontura, ocrt, obris, skica, oblik, kolo, petlja; naziv telefonskog aparata; ~ airfoil - profil krila (ceo.) ; ~ equiloss v. contour of constant loss; ~ of constant loss - kriva konstantnih gubitaka contra-flow - protiv-struja, struja suprotnog smera Contracid - kontracid, antikoroziona legura sastava 50—60% Ni, 15— —20% Cr, 0—20% Fe, a Mo ili W do 10% contracting band - traka stezalice contraction - skraćivanje, stezanje, skupljanje, kontrakcija; ~, muscular - skupljanje mišića, kontrakcija mišića; ~, relativistic -of time - relativističko skraćivanje vremena contrast - kontrast; ~, voltage kontrast voltaže contravariant - kontravarijantan, matematički pojam vezan za transformaciju (mat.) contrivance - pronalaženje, izmišljanje, planiranje; izum, plan, projekt, naprava* pronalazak control - kontrola, kontrolisati; upravljanje, upravljati; organi upravljanja; ručica upravljanja; mreža otpornih tačaka; ~, absorption modulacija apsorpcijom, modulacija pomoću apsorpcije; ~, acceptance - prijemna kontrola; ~ adjustment - delovi uređaja; ~, advance - regulisanje paljenja; ~, a erody namic - upravljanje rake tom, aero
control
166
control dinamičko upravljanje; ~, air pneumatično regulisanje, regulisanje dovoda vazduha; ~, air mixture - regulacija vazdušne smeše; ~, altitude - merač visine, statoskop, predajnik promene visine; ~, approach - dostignuta kontrola; ~ area - oblast upravljanja, zona regulisanja (el.); ~, assisted upravljanje pomoću hidro-pojačivača; ~, automatic-automatsko upravljanje, automatska kontrola; ~, automatic amplitude - automatska regulacija veličine signala; ~, automatic brightness - automatsko regulisanje jačine osvetljenja; ~, automatic chrominance - automatska regulacija boja; ~, automatic frequency - automatska kontrola frekvence; ~, automatic gain - automatska regulacija pojačanja; ~, automatic range automatsko daljinsko upravljanje, automatska kontrola u određenoj oblasti; ~, automatic remote automatsko daljinsko upravljanje, automatska daljinska kontrola; ~, automatic selectivity - automatsko regulisanje selektivnosti; ~, automatic sensitivity - automatsko regulisanje osetljivosti; ~ automatic train - automatsko regulisanje polaska vozova; ~ 3 automatic tuning - automatski uređaji, automatski kontrolni uređaji; ~, automatic volume - automatska regulacija kapaciteta, automatska regulacija jačine; ~, bandwidth - regulacija opsega propuštanja; ~, bass - ton-kontrola niskih frekvenci; ~, beam - kontrola pomoću zraka, kontrola pomoću snopa, kontrola struje snopa; ~, biia level - regulisanje nivoa bunkera., kontrola nivoa bunkera; ~, bomb-release - kontrola izbacivanja bombi; ~,cascade - stepenasto upravljanje, postupna kontrola; ~, centralized - centralizovana kontrola, centralizovano upravljanje, centralizovano usmeravanje; -—', centralized traffic - auto-regulacija, dispečerska centralizacija, dispečersko usmeravanje; ~
control chart - kontrolna karta; ~ choke - anodna modulacija, kontrolisana anodna modulacija; ~ circuit regulaciono kolo; —, close - zatvorena kontrola; ~, closed-cycle v. closed-loop control; ~, closed-loop - regulacija u zatvorenom ciklusu, kontrola u zatvorenom ciklusu; ~, clutch - kontrola sjedinjavanja; ~, coarse - gruba regulacija, gruba kontrola; ~, coded carrier - usmeravanje kodiranim strujama nosećih frekvenci; >~, coded track - kontrola posredstvom kodiranih kola; ~, collective pitch - kontrola pomoću nosećeg gvinta; ~, column - upravljanje pomoću krme, usmeravanje pomoću krme, kontrola pomoću krme; ~, combustion - regulacija procesa paljenja; ~ common - jedinstvena mreža geodezijskih tačaka; ~ console - komandni pult, komandni most; ~, contactor-type - kontaktorno upravljanje, kontaktna kontrola; ~, continuous - neprekidno regulisanje, kontinualno regulisanje, neprekidna kontrola, kontinualna kontrola; ~, contouring - automatsko kontrolisanje kopiranjem; ~, counter - kontrola pomoću brojača, kontrola pomoću detektora; ~, criterion - kriterijum kakvoće; ~ crystal - regulacioni kristal; <—•, current - struja regulacije; ~, cut-out - preklopnik struje regulacije; ~, cycle - kontrola režima, kontrola ciklusa (proizvodnje); ~, day-to-day - tekuća kontrola, dnevna kontrola; ~, delayed automatic volume - zakasnela automatska regulacija jačine, usporena automatska regulacija jačine; ~, depth - regulacija dubine prodiranja primese; ~, derivate regulacija preko brzine promene regulacionog parametra; ~, derivate-proportional-integral - regulacija preko koordinate, regulacija preko promenljive, integralna kontrola; ~ desk - komandni, upravljački pult; ~, differential gain - diferencijalna regulacija pojačanja; ~ 3 digital - digitalna (brojčana) kontrola, digitalno upravljanje; ~,
control dimension - kontrola dimenzija, kontrola razmera; ~, dimmer regulacija jačine; ~, direct - direktna kontrola, direktna regulacija, direktno upravljanje; ~, direction(al) - usmerena kontrola, usmeravanje aviona, kontrola kretanja aviona, reverziranje; <-- discontinuous - prekidna regulacija, nekontinualna regulacija, nekontinualna kontrola, regulisanje sa periodičnim uključenjem; ~, dispatcher - dispečerska kontrola, dispečersko usmeravanje, dispečersko regulisanje; ~, distance - distanciona kontrola, distanciono usmeravanje, distanciono upravljanje, tele-upravljanje; ~ draught - regulisanje težine; ~, dual - dvojno upravljanje, dvojna kontrola, dvojno usmeravanje; ~, dual-ratio - dvostepeno upravljanje, dvostepena kontrola, dvostepeno usmeravanje; ~, eccentric - ekscentrično usmeravanje; ~, electron-coupling - stabilizacija pomoću elektronske veze, stabilizacija pomoću elektronskog kuplovanja; ~, electronic - elektronsko upravljanje, elektronsko usmeravanje, elektronska kontrola; ~, electropneumatic - elektropneumatska kontrola, usmeravanje pomoću elektropneumatskog kontaktora; ~, enđ-point - regulacija pomoću izlaznog parametra; ~ s engine ring - tehnika regulacije, regulaciona tehnika; ~, erosion konrtola erozije zemljišta; ~, exhaust deflection - kontrola pomoću orijentisanog vektora refleksije; ~, external - teleupravijanje; ~, fast automatic gain - momentana automatska regulacija pojačanja; ~, feed - regulisanje predaje, regulisanje napajanja, kontrola predaje; ~, feedback - regulisanje pomoću povratne veze, kontrola povratnom vezom; ~, feed-water regulisanje napajanja pranih kotlova; ~, finger-tip - usmeravanje pomoću kotve, jednostepena regulacija; ~, flight - upravljanje letilicom (sa zemlje), sistem usmeravanja letilice; ~, float(ing) - usmeravanje
167
control kretanja tečnosti, kontrola kretanja tečnosti; ~, flood - kontrola ponora, regulacija ponora; ~, flow regulacija protoka, regulacija toka, kontrola toka, kontrola tehnološkog procesa; ~, flow-ratio - regulacija odnosa tehnoloških procesa, kontrola priliva dva sliva; ~, flying v. flight control; ~, formation litologijska kontrola; ~, frequency - regulacije frekvence, kontrola frekvence, stabilizacija frekvence; ~--, fuel-flow - regulacija predaje toplote, regulacija odašiljanja toplote, regulacija odvođenja; ~, fuel-metering v. fuel-flow control; ~, full-dual - potpuno duplo upravljanje; ~, gain - regulacija pojačanja, kontrola pojačanja, regulator pojačanja; ~ gear - mehanizam prebacivanja zupčanika, preklopni mehanizam, regulacioni uređaji; ~ grid - upravljačka rešetka; ~, ground - nadzemno upravljanje, nadzemno usmeravanje, kontrola sa Zemlje, mreža fiksnih tačaka na terenu; ~, ground of approach upravljanje letom aviona sa Zemlje; ~, ground of interception - prihvatanje aviona sa zemlje, kontrola sletanja aviona (sa zemlje); ~, guidance - usmeravanje aviona pri navođenju na cilj, navođenje; ~, gyrorudder - upravljanje pomoću auto-pilota (automatskog pilota); ~, hand - ručna regulacija, mehanička regulacija, mehaničko upravljanje; ~, height - statoskop, predajnik promene visine; ~, helicopter pitch - upravljanje nosećeg helikoptera; ~, hoist - mehanizam upravljanja podizača; ~, holding - regulacija sinhronizacije, kontrola sinhronizacije; ~, homing - samonavođenje; ~, humidity - regulacija vlažnosti, kontrola vlažnosti; ~ s hydraulic - hidraulično upravljanje; ~, idle - regulacija mrtvog hoda; ~, independent - nezavisna regulacija, nepovezana regulacija, autonomna regulacija; ~, indirect - indirektna regulacija; ~, input - zadana referentna vrcdnost; ~, input-output - uprav-
control
168
control control
control
ljanje ulazom i izlazom, usmeravanje ulaza i izlaza; ~, instantaneous
automatic volume - trenutna au-
tomatska regulacija jačine, trenutna automatska kontrola jačine; ~ instruments - kontrolni instrumenti (pl.); ~, integral - integralno upravljanje, regulacija preko integrala; astatička regulacija; ~, inteferometric - interferometrijska kontrola; ~, interlocking - centralizacija, centralizovano upravljanje; ~, intermittent - regulacija sa periodičnim uključenjem, prekidna regulacija; ~, irreversible v. non-reversible control; ~ knob - upravljanje polugama, upravljačko dugme, dugme aparata; ~ lamp - kontrolna, signalna lampa; ~, level - regulacija nivoa, kontrola nivoa; ~ lever - polužno upravljanje, upravljačka poluga; ~ limit - granica kontrole, nadzora; ~, load - regulacija preko optereće-
nja; ~, long-range radio - radio-
-upravljanje na velikom rastojanju; ~, loop - regulaciono kolo, šema regulacije, šema upravljanja; ~ magnet - upravljački magnet; ~, magnetic tape - upravljanje pomoću magnetne trake; ~, manual - ručno upravljanje, manuelno upravljanje; ~, manual volume ručna regulacija jačine; ~ member - organ opsluživanja, upravljanja (ma!.); ~, missile - upravljanje raketom, sistem upravljanja raketom; ~, mixture - regulacija sastava smeše, kontrola sastava smeše; ~ mode - pravilo regulacije, tip regulacije, upravljanja; ~ monitor - monitor kontrole, kontrola posmatranjem; ~ motor - regulacioni motor, motor regulacije; — multicircuit - višekontrolna lema upravljanja, mnogokontrolna šema upravljanja; ~, multiple-unit - upravljanje preko sistema više jedinica; ~, multivariable - regulacija više povezanih veličina; ~, narrow uski upravljački sloj; ~, non-corresponding - astatička regulacija;
~, non-lnteracting - autonomna
regulacija, nezavisna regulacija, autonomna kontrola, nezavisna kontrola; ~, non-linear - nelinearni sistem regulacija, nelinearni sistem kontrole; ~, non-reversible - nepovratni sistem upravljanja, neversibilan sistem upravljanja; ~, notcbing-back - regulacija brzine, pokretač sa povremenim uključenjem i isključenjem otpora; ~ of solar activity - kontrola aktivnosti zračenja Sunca; ~, on-line - upravljanje u realnoj razmeri vremena, onlajn upravljanje; ~, on-off relejno regulisanje; ~, open-loop - regulacija preko otvorenog kola, sistem upravljanja bez povratne veze; ~, overheat - zaštićen od pregrevanja; ~-, overtemperature - ograničenje pregrevanja; ~ panel - kontrolna tabla; ~, phase - regulacija faze, stabilizacija faze; ~, pitch - kontinualno upravljanje, kontinualna kontrola; ~, piggyb a c k - kaskadno (stepenasto) upravljanje; ~, plate - anodna modulacija, anodna regulacija; ~, plugged - komutaciono upravljanje; ~, pneumatic - pneumatičko upravljanje, pneumatička kontrola; ~ point adjustment - podešavanje na zadanu (referentnu) vrednost; ~ point setting - određivanje kontrolne tačke, podešavanje na zadanu (referentnu) vrednost, tačku; ~, power - anodna modulacija, anodna regulacija, jačinsko upravljanje, regulacija snage; ~, power-operated - indirektna regulacija, regulacija sa pomoćnim izvorom energije; ~, predictor - regulacija sa korekcijom, regulacija pomoću ko-
rektora; ~, press-button v. push-button control; ~, pressure regulacija pritiska, kontrola pritiska; ~, process - upravljanje tehnološkim procesom, kontrola tehnološkog procesa, regulacija neprekidnih procesa; —, production - upravljanje proizvodnim procesom, kontrola proizvodnog procesa, kontrola proizvodnje; ~, programmed - programsko upravljanje, programirana
kontrola,
upravljanja preko
unap-
169
red datog programa; ~, proportional - proporcionalna regulacija; ~, pulse - impulsna kontrola, impulsna regulacija, impulsno upravljanje; ~, push-button - upravljanje pomoću kotve; ~, quality - kontrola kvaliteta; ~, quartz-crystal - kvarcna stabilizacija; ~, radio - upravljanje preko radija, radio-kontrola, radio-regulacija; ~, railway traffic - regulacija železničkog kretanja, kontrola kretanja vozova; ~, rate - regulacija preko brzine; ~, ratio - regulacija odnosa; ~, reaction - regulacija preko povratne veze; ~, regenerative - regenerativno upravljanje, regenerativna kontrola; ~, re-
mote v. distance control; ~, remote position - distanciono-
-poziciono upravljanje, distanciono-pozidona kontrola, upravljanje položaja na rastojanju; ~, resistance - otporna regulacija; ~, revertive \- slanje obrnutih impulsa, pošiljka obrnutih impulsa; ~, rheostatic
v. resistance control; ~, rod -
polužni mehanizam upravljanja, ručni mehanizam upravljanja; ~, route - maršrutno upravljanje; ~, safety - aparati zaštite, sigurnosni aparati; ~, sand - kontrola svojstva oblikovanih materijala; ~, selectivity regulacija selektivnosti, regulator selektivnosti; ~, self-acting - direktna regulacija, direktna kontrola, neposredna regulacija; ~, self-operated v. self-asting control; ~, sensitivity - regulacija osetljivosti, kontrola osetljivosti; ~, sensitivity-time - vremenska regulacija osetljivosti; ~, seriesparallel - serijsko-paralelno upravljanje, serijska paralelna kontrola; ~, shrinkage - kontrola kontrakcije, regulacija procesa smanjenja, kontrola ispuštanja rude iz komore; ~, sight - vizuelna kontrola, kontrola pomoću posmatranja; ~, single pojedinačna kontrola; ~, single-instrument - regulacija jednim instrumentom, kontrola jednim instrumentom; ~, slide - stalna regulacija, stalna kontrola, normalna
controlled arc welding regulacija, normalna kontrola; —', snow-drift - kontrola snežnih nanosa, borba sa snežnim nanosima; ~, solid state - upravljanje tvrdim elementima; ~, spark - regulacija paljenja; ~, speed - regulacija brzine, ograničenje brzine, kontrola brzine; ~, step-by-step - stepenasta regulacija, stepenasto upravljanje; ~, stepless - neprekidno upravljanje, stalna regulacija, stalna kontrola; ~, stick - upravljanje polugom, upravljanje ručicom; ~, stoke-hole - regulacija ložišnog režima, kontrola ložišnog režima; ~, street-traffic - regulacija uličnog kretanja, regulacija saobraćaja, kontrola gradskog saobraćaja; ~, supervisory - dispečersko upravljanje, dispečerska kontrola, dispečersko relej-upravljanje; ~, tail krme na repu aviona; ~, temperature - regulacija temperature, kontrola temperature; ~, throttling - upravljanje prigušivačem, prigušna regulacija, stalna regulacija; ~, time flow - programirano regulisanje toka; ~, time-schedule programirana regulacija, programirana kontrola; ~, timing - vremensko zadržavanje, vremensko kašnjenje, vremenska kontrola; '—, tone - tonska regulacija, tonska
kontrola; ~, tone-compensated
volume - regulacija jačine preko kompenzacije tona; -—', traffic regulacija kretanja, kontrola kretanja; ~, trim tab - upravljanje trimerom; ~, two-position - dvopoziciona regulacija, dvostruka regulacija; ~, undamped - nestabilna regulacija, nestabilna kontrola; ~, video gain - regulacija pojačanja video-signala; ~, viscosity - regulacija viskoziteta; ~, voice - zvučna modulacija, telefonska modulacija; ~, volume - regulacija pojačanja, regulator pojačanja; ~, winding upravljački namot; ~, wireless upravljanje preko radija, radio-upravljanje, radio-kontrola controlled arc welding - automatsko elektrolučno zavarivanje sa regulisanjem napredovanja žice naponom
controlled arc welding controlled arc welding luka (zav.) ; ~ coveringjhydrogen converse of a theorem - konverzija teoreme, teorema koja se dobija kada - obloga sa niskim sadržajem vodose početnoj postavci i zaključku iznika (zav.); ~ rate arc welding mene mesta (mat.) - automatsko zavarivanje sa regulisanjem napredovanja žice (zav.) conversion - pretvaranje, transforcontroller - upravljač, kontrolor macija, prelaz, konverzija, rekoncontrolling torque - upravljačk strukcija; <~, anodic - anodna spreg (el.) oksidacija, anodizacija; ~, data controls - organi upravljanja (mot.) pretvaranje podataka; ~, down convection - konvenkcija, prenos makonverzija sa smanjenjem funkcije; terije i si., strujanje; ~, current ~ efficiency - koeficijent koris- konvekcija struja, električna struja nog dejstva pretvaranja (konverzije) koja nastaje prenošenjem naelek(fiz.); ~ electron - konverzioni trisanja masama većim od masa eleelektron, elektron izbačen iz atommentarnih čestica, specijalno elekskog omotača gama-zrakom iz jezgra trona (fiz.) (fiz.); ~ factor - konverzioni fakconvectivelly unstable - konvektivno tor, faktor pomoću koga se iz jednog sistema jedinica prelazi u drugi nestabilan (mat.); ~ fraction - konverzioni conventional load voltage - propikoeficijent, odnos broja emitovanih sani radni napon luka (zav.); konverzionih elektrona prema broju ~ operating welding conditions emitovanih gama-kvanta (fiz.) ; ~, ~ konvencionalni radni uslovi pri fuel-cell energy - pretvarač enerzavarivanju (zav.); ~ welding gije sa gorivnom ćelijom; —, current - radna struja zavarivanja maguetohydrodynamical energy (zav.); ~ welding duty - konvencionalno vreme zavarivanja (60% - magnetohidrodinamičko pretvaraefektivnog rada u vremenu od 5 nje energije; ~, magnon-phonon minuta) (zav.); - magnon-fononski konvertor; ~, MHD energy v. magnetohydroconvergence - konvergencija, sustidynamical energy conversion; zanje (mat.); ~ angle - ugao ~, mode - transformacija tipova konvergencije (mat.) ; ~ circuit oscilacija, transformacija moda; ~, kolo za konvergenciju mlaza (el.); nuclear-fuel energy - konverzija — of beam - konvergencija snopa; energije nuklearnim gorivim elemen~ of wavefront - konvergencija tima; ~, parametric energy talasnog fonda (snopa); ~, stoehaparametarska transformacija enertic - konvergencija verovatnoća gije; ~, photovoltaic energy convergent - konvergentan, koji teži fotoelektrično pretvaranje energije; nekoj konačnoj vrednosti (mat.); ~, power v. conversion of ~ beam - konvergentni snop (mlaz) energy; ~, supermode - nadtip(el.) ; ~ chain reaction - konverska konverzija; ~ table - preragentna lančana reakcija (nukl.); čunska tablica; ~, thermionic ~ lens - konvergentno sočivo, satermoelektronska transformacija; ~, birno sočivo (fiz.); ~ series termophotovoltaic energy - terkonvergentni red, čija je suma komofotoelektrična transformacija ennačna (mat.) ; ~ tube of mixer ergije; ~ transconductance - konvergentni deo injektora (zav.) strmina konverzije converging lens - konvergentno sočivo (fiz.) ; ~ mouthpiece -lev- converter - konvertor, pretvarač kast grlić (el.), cevni (elektronski) pretvarač frekvencije; ~, A-B v. analog-toconversation man-computer gra-binary converter; ~, analogphical - grafička komunikacija čo-to-binary - pretvaranje podataka vek-računska mašina iz analogne u binarnu (digitalnu)
c onverter
171
convex
formu; ~, analog-to-digital električni pretvarač sunčane enerpretvaranje podataka iz analogne u gije; ~, plant, converter reactor digitalnu formu, analogno-digitalni - reaktor-konvertor, služi za proizpretvarač; ~, A-to-D v. analogvodnju plutonijuma (nukl.); ~, -to-digital converter; ~, B-A v. plasma - plazmeni pretvarač; ~, binary-to-analog converter; ~, plasmathermionic - plazmeni terbilateral - bilateralni konvertor; moelektronski pretvarač; ~, posi~, binary-to-analog - pretvarač tio-to-number - pretvarač položaja iz binarne u analognu formu; u kod, analogno-cifarski pretvarač ~ , " ferroeletric - feroelektrični položaja; ~, positive-impedance pretvarač; ~ for welding - pret- pretvarač sa pozitivnom impedanvarač struje za zavarivanje (zav.) ; com; ~, RC parametric - apra~, four-frequency parametric metarski RC pretvarač; -~, reacčetvorofrekventni parametarski prettance v. parametric converter; varač; ~, frequency-to-number ~, serial-to-voltage - pretvarač - frekventno digitalni pretvarač; ~, serijskog koda u napon; ~, telegyro - žiroskopski pretvarač; ~, vision standards - pretvarač telehomodyne - homodinski pretvarač; vizijskih standarda; ~, thermal v. ~, ignitron - ignitronski pretvarač; thermoelectric converter; —, ~, image - elektrooptički pretvathermoelectric - termoelektrični rač; ~, inverting(-type) parakonverter; <~, thermoionic (enermetric - invertni parametarski pretgy) - termoelektronski pretvarač, varač; ~, mercury-arc power termoelektronski generator; ~, živin pretvarač snage; ~, negative three-frequency parametric imitance - pretvarač negativne imitrofrekventni parametarski pojačatance; ~, negative impedance vač; ~, time-to-number - pretpetvarač negativne impedance; ~, varač vremenskih intervala u kod, no ni verting down - neinvertujući analogno-cifarski pretvarač vremepretvarač sa smanjenjem frekvenna; ~, time-to-pulse-height cije; ~, noninverting(-type) papretvarač dužine impulsa u amplirametric - neinvertujući parametudu; ~, TPV v. thermophototarski pretvarač; ~, number voltaic converter; ~, transistor pretvarač brojeva (npr. iz jednog - tranzistorski pretvarač; ~, tunnel sistema računanja u drugi); ~, diode - pretvarač sa tunelskom dionumber-to-frequency - pretvarač dom; —, tunnel-diode down koda u frekvenciju, cifarsko-anasmanjujući konvertor sa tunelskom logni pretvarač frekvencije; ~, diodom; ~, undireetional - jednenumber-to-time - pretvarač koda smerni konvertor; -~, unilateral v. u vremenski interval, cifarsko-anaundireetional converter logni pretvarač vremena; ~, number-to-time-to-voltage - digital- convenor - pretvarač (el.) no-vremensko-naponski konvertor; convertron - stabilizator napona sa ~, number-to-voltage - digitalsilicijum-diodama no-naponski konvertor; <~, paral- convex - zakrivljen, ispupčen; — lel-to-serial- - petvarač paralelfillet weld - ispupčeni ugaoni šav nog u serijski kod; ~ 3 parallel(zav.) ; ~ lens - ispupčeno sočivo, -to-Voltage - pretvarač paralelnog sabirno sočivo (fiz.); ~ polygon koda u napon; —--, parametric - ispupčeni poligon, čiji nijedan parametarski pretvarač; ~, paraunutrašnji gao nije veći od 180° metric down - parametarski pret(mat.) ; ~ polyhedron - ispupčeni varač sa smanjenjem frekvencije; ~, poliedar čiji je proizvoljni presek parametric frequency - parameispupčen poligon (mat.) ; ~ quadtarski pretvarač frekvencije; ~, rilateral - ispupčeni četvorougao photovoltaic solar energy - fotočiji su svi uglovi manji od 180° (mat.)
cookeite cookeite - kukeit (litijumski hlorit) (min.) cool - hladiti coolant - tečnost za hlađenje (mot.) cooled-down activity - radioaktivnost posle dužeg vremena stajanja po ozračivanju (nukl.) cooler - hladnjak Cooliđge tube - Kulidžova cev, rendgenska cev sa termokatodom (el) cooling - hlađenje, sistem hlađenja (mot.); — ambient v. natural cooling:; ~ ducts - rashladni kanali (el.) ; ~ due to expansion - hlađenje usled širenja (mot.); ~ fin - rashladno rebro (mot.); ~ lag - kašnjenje hlađenja usled toga što se hlađenje ne vrši trenutno; ~, natural - prirodno hlađenje; ~ power - moć hlađenja, toplota koja se hlađenjem može apsorbovati (tu); ~, reentry - veštačko hlađenje pri povratku u Zemljinu atmosferu; ~ ribs - rashladna rebra; ~ surface - površina hlađenja (mot.); ~ system - sistem hlađenja (mot.); ~, vaporization - hlađenje isparavanjem coolometer - instrumen(a)t za merenje moći hlađenja (tu) coomb, coombe - strma dolina, tesnac, klanac Cooper-Hewitt lamp - živina lampa (el.) cooperite - kuperit (sulfid platine) (min.) coordinate canonical - generalizacija koordinata copals - kopali, prirodne smole, sirovine za lakove i linoleum (thnl.) Copel - legura bakra i nikla za elektro-otporne žice (mil.) copolymer - kopolimer, supstanca nastala istovremenom polimerizacijom više polaznih sirovina (thnl.) copolymerization - kopolimerizacija (istovremena polimerizacija dvaju ili više monomera) copper - hemijski elemen(a)t bakar, hemijski znak Cu, atomska težina 63,6, redni broj 29 (hem.); ~, beryllium - berilijumova bronza;i ~ glance - halkocit (ruda bakra)L
172
core
(min.); ~ indigo - kovelin (ruda bakra) (min.); — jointing sleeve - bakrom spojena čaura, (rukavac) (el.); —, lead - olovna bronza (hem.); ~ number - broj miligrama bankra dobivenih redukcijom 1 grama ugljenih hidrata pomoću Felingovog rastvora (hem.); — oxide, black - oksid bakra, crni (hem.); ~ -oxide photovoltaic cell - bakar-oksidna fotoćelija (el.) ; ~ plating - elektrolitičko pobakrivanje (hem.) ; ~ pyrite - halkopirit (sulfidna ruda bakra i gvozda) (min.); ~ scale - oksidna kišica koja nastaje na bakru pri zagrevanju (mtl.); ~ sulphate (cupric sulfate) - bakar-sulfat, plavi kamen (hem.); — tube - bakarna čaura za usporavanje (kod releja) (el.); ~ wire - bakarna žica (hem.) copper-bearing - bakronosan copperas - zelena galica, gvožđe-sulfat; ~, blue - plavi kamen, bakar-sulfat coppering - bakrenje, bakarisanje coprecipitation - koprecipitacija (istovremeno taloženje) (hem.) copunctal - koji ima zajedničku tačku (mat.) copy - standardna veličina hartije (ma!.) copying lathe - kopirni strug (mai.) coquimbite - kokimbit, kokvimbit (hidratisani fer-sulfat) (min.) Cor-Ten - vrsta nerđajućeg čelika (mtl.) corad - radar s indikacijom u boji, corbel - (kameni) podupirač, konzola niša, slepi prozor cord - priključni gajtan (el.); mera za drvo ( 8 x 4 x 4 ' stope) cord-test jack - gnezdo (džek) za ispitivanje gajtana (el.) cordierite - kordijerit, dihroit (magnezijum-alumosilikat) (mon.) cordite - eksploziv sastavljen iz nitroceluloze i nitroglicerina i nekog mineralnog gela u odnosu 100 : 60 : 10 (thnl.) core - srž, jezgro, livačko jezgro, aktivna zona reaktora, magnetno jezgro, jezgro transformatora, sre-
core
173
corresponding angles
dište, operativna memorija; ~, corner - ugao, kut, okuka, zavijutak; ~ joint, corner weld - spoj pod beađ-like ferrite - perlasto feuglom (zav.) ritno jezgro; ~, biased - jezgro s magnetisanjem; ~, bobbin - tra- Corning - naziv raznih vrsta stakla i kasto jezgro; ~, central - centralni staklenih izrađevina (thnl.) provodnik (žicanog kriotrona); ~ Cornu prism - kornu-prizma, kvardiameter - prečnik elektrode, prečcna prizma od 60° sastavljena iz dve nik metalnog jezgra elektrode (zov.); prizme po 30°; služi za eliminisanje ~, distributed gap - jezgro sa efekta dvojne refrakcije (opt.) raspodeljenim zazorom; ~, E - corollary - izvod, zaključak koji sledi E jezgro; ~, electrode with cast iz nekog tvrđenja, ali koji nije potpuno dokazan (mat.) - elektroda sa livenim jezgrom (zav.) ; ~, ferrite - feritno jezgro; corona - korona, luminiscentno praž~, flow - jezgro protoka (av.); njenje usled jonizacije vazduha oko ~, head - jezgro megnetne glave; nekog naelektrisanog provodnika pri ~ bitch - alatka za zaštitu kraja postojanju kritičnog gradijenta nakabla pri provlačenju (čarapa) (el.) ; pona (fiz.), pojava obojenih kru~, insert - podešavajuće jezgro; gova oko Sunca ili Meseca (astr.) ; ~, load - opterećeno jezgro; ~ ~ static - smetnje od korone (el.) loss - gubici u željezu, gubitak coronagraph - instrumen(a)t za posjezgra, energija magnetizovanja jezmatranje korone (astr.) gra elektromagneta pomoću naiz- corovavisor - instrumen(a)t za stumenične struje; ~, material v. diranje i fotografisanje korone Sunca fissionable material; ~, metalna principu televizije (astr.) lic-tape - trakasto jezgro; ~, corpuscular - korpuskularan, sasmultiaperture - jezgro sa više ottavljen od čestica; ~ radiation vora; ~, multipath v. multiaperkorpuskularno zračenje, emisija atoture core; ~ of a casting - jezgro mskih čestica (fiz.) ; ~ theory of odliva (mtl.) ; ~ of the electrode light - korpuskularna teorija svetlosti prema kojoj je svetlost sastav- metalno jezgro elektrode (zav.); ljena od čestica; Njutnova teorija ~, oxide - feritno jezgro; ~, pot svetlosti - lončasto jezgro; ~, pressed powder - jezgro od presovanog corrected lens - korigovano sočivo praha; ~, saturable - jezgro sa kod koga je aberacija svedena na zasićenjem, zasićeno jezgro; —, najmanju meru (fiz.) three-hole - magnetsko jezgro sa correction - ispravka, korekcija; ~ tri rupe; ~ type transformer factor - faktor korekcije; ~ for stupni transformator; ~, vortex absorption - korekcija na apsorpciju; ~ for background - korekcija - jezgro vrtloga (av.); ~, wire na fon; ~, dead-time - korekcija metalno jezgro elektrode (zav.) na mrtvo vreme; ~, proximity cored electrode - srcasta elektroda, popravka na bliskost; elektroda sa jezgrom (zav.) correlation - korelacija, recipročni Coriolis effect - Koriolisov efek(a)t, odnos između dve promenljive, poskretanje pokretnih tela usled rotavezanost (mat.) ; —, mode - korecije Zemlje, u severnoj hemisferi lacija između vrsta oscilacija udesno, u južnoj ulevo (fiz.) correlator - korelator; ~, multichannel frequency plane - višecork - pluta, plutovina, čep, zapušač kanalni frekventni korelator (u opcorkboard - ploča od izmlevene plute tičkoj analognoj računskoj mašini); i papirne pulpe (thnl.) ~, optical optički korelator (u ottičkoj analognoj računskoj mašini) corn oil - ulje kukuruznih klica (thnl.); ~ starch - kukuruzni corresponding angles - naizmenični uglovi kod preseka dve prave Unije škrob (thnl.)
corresponding angles corresponding angles trećom pravom linijom (mat.); ~ parts - odgovarajući delovi, npr. geometrijskih slika (mat.) corridor switchboard - razdeljena komandna ploča (el.) corrode - korodirati (thnl.) Corronil - koronil, antikoroziona legura sastava 70% Ni, 26% Cu, 4% Mn corrosion - korozija (thnl.) ; ~ due to welding - korozija usled zavarivanja (zav.) ; ~ inhibitor - korozioni inhibitor, sredstvo za sprečavanje ili usporavanje korozije (thnl.); ~ proof - otporan na koroziju (thnl.); ~ test - proba korozije (zav.) corrosive - korozivan; ~ sublimate sublimat žive (živin hlorid) (hem.) corrugated coaxial-line array talasasta koaksijalna antena (els.) corundum - korund, kristalni aluminijum-oksid (min.) corydaline - alkaloid izohinolinske grupe (hem.) cosecant - kosekans, trigonometrijska funkcija (mat.); ~ antenna kosekansna antena (els.); ~ curve - kosekansna kriva, jedna od trigonometrijskih krivih (.y = cosecx); ~ -squared dish - kosekansno-kvadratni reflektor (eh.) cosine - kosinus, trigonometrijska funkcija (mat.); <-~ curve - kosinusna kriva, jedna od trigonometrijskih krivih (y = cos x); ~ law kosinusni zakon, po kome je u trouglu kvadrat bilo koje strane jednak zbiru kvadrata dveju drugih strana minus njihov dvostruki proizvod pomnožen kosinusom ugla između njih (mat.); ~ law for angles in spherical trigonometry - kosinusni zakon za uglove u sfernoj trigonometriji (mat.) cosmic - kosmički, vasionski; ~ noise - kosmički šum (fiz., els.); ~ ray shower - kosmički pljusak, izbacivanje velikog broja lakih čestica usled sudara visokoenergetskog kosmičkog zraka s materijom (fiz.) ; ~ repulsion - kosmičko odbijanje,
174
Coulomb's law
hipotetično odbijanje materije u vasioni usled koga dolazi do širenja vasione (astr.) cosmology - kosmologija, nauka o vasioni (astr.) cosmos - kosmos, vasiona (astr.) cosmotron - kosmotron, protonski sinhrotron (akcelerator protona visoke energije) (fiz.) cost - troškovi (pl.), cena; ~ accountant - kalkulator, računač troškova; ~ accounting - aklkulacija, predračun, troškovnik; ~ and method analysis - privredno- tehnička analiza; ~ comparison - uporedenje troškova; ~ cutting programm - program smanjenja troškova; ~ department - predračunsko odeljenje; ~ of attendance - troškovi pl. održavanja; ~ of construction - proizvodni troškovi pl., troškovi gradnje; ~ of erection - troškovi pl. montaže; - of installation - troškovi pl. instalacija; ~ of labour - troškovi pl. plata i primanja; ~ of manitenance - troškovi pl. održavanja; ~ of management - troškovi pl. upravljanja, upravni troškovi pl.; ~ of marketing - troškovi pl. prodaje; ~ of production - troškovi pl. proizvodnje; — reduction smanjenje troškova, ušteda cost-competitive - konkurentan po ceni cotangent - kotangens, trigonometrijska funkcija (mat.) ; ~ curve kotangensna kriva, jedna od trigonomentrijskih krivih (y = cot x) cotter - klin, klin zatezač (maš.); ~ pin - igla klina, šplint (maš.) cotton - pamuk, pamučna tkanina, pamučni konac (tek.); <~ oils ulja za mašćenje pamuka pri predenju (tek.) cottonseed oil - pamukovo ulje (iz pamukovog semena) (thnl.) columb - kulon, (C), jedinica količine naelektrisanja (naboja) = A • s Coulmb friction - Kulonovo trenje (el.) Coulomb's law - Kulonov zakon
fi
coulometer
coupling
175
coulometer - kulometar, instrumen(a)t (elektrolitička ćelija) za merenje količine naelektrisanja (fiz.) coumarin - kumarin, služi za aromatiziranje duvana (hem.) coumarone - kumaron, kondenzacioni produkt benzolovog i furanovog prstena; ~ resins - kumaronske smole dobijene polimerizacijom kumarona (hem.) count - prebrojavati, brojati; otkucaj, pri merenju radioaktivnog zračenja; otkucaj brojnog sistema counter - brojač (fiz.), računar, brojilo, merač; suprotan, protivan; ~ demultiplikator - skaler; ~, blood cell - brojač krivnih ćelija; ~ efficiency - efikasnost brojača, procenat registrovanih impulsa od ukupnog broja čestica koje prođu kroz brojač (fiz.); ~ electromotive force - kontrola-elektromotorna sila (el.) ; ~ gas - gas kojim se pune brojači zračenja (fiz.); ~, infrared quantum - brojač infracrvenog zračenja; ~ -poison - protivotrov; ~, preset interval - brojač sa predodređenim intervalom; ~, semiconductor particles - poluprovodnički brojač elementarnih čestica; ~ -range - početni period puštanja reaktora u rad kad se neutronsko zračenje još može meriti brojačem (nukl.); ~ tank - računski rezervoar (skupljač-akumulator u računskim uređajima); ~ tube - brojačka cev, za detekciju i brojanje jonizacionog radioaktivnog zračenja (fiz.) counterclockwise - u smeru suprotnom od kretanja kazaljke na satu; ~ elliptically polarized wave levo eliptično polarisani talas (fiz.) counterfort - potporni zid (ili stub), podupirač counterpoise - protivteg counterdoped - legiran kompenzacionom primesom counterelectrode - gornja elektroda countermeasure(s) - (radio) ometanje; ~, active electronic - aktivno radio-ometanje; —; communication - radio-ometanje (protiv sistema veza); ~, controlled-de—
vices - mere borbe protiv dirigovanih projektila; ~, electromagnetic v. radio countermeasure(s); ~, electronic v. radio counter— measure(s); ~, high-confidence - dugotrajno radio-ometanje; ~, infrared - infracrvene radio-smetnje; ~, passive electronic - pasivne radio-ometanje; ~, radar radarsko ometanje, ometanje radarom; ~, radio - radio-ometanje counterweight - protivtežina (mai.) counting geometry - geometrija brojača, prostorni ugao pod kojim zračenje pada na brojač sa izvora (fiz.) ; ~ rate - brzina brojanja brojača, broj impulsa u jedinici vremena
(fiz.)
country beam - veliko svetio (mot.) couplant - vezivna sredina couple - par, spreg (sila) (fiz.) coupled circuits - električna kola kod kojih se el. snaga može prenositi iz jednih u druge coupler - spojnica (zav.), organ veze, uređaj veze, kalem veze, nastavak veze (kablovski) (el.), element veze, odgranjivač, saglasivač, sprežni elementa)!; ~, Cerenkov - Čeren'kovljev element veze; ~, Cucia Kučov sprežni element; ~, directional - usmereni sprežni element; ~ reducting hose - redukciona nazuvica (zav.) coupling - spajanje, kupelovanje, proces pri dobijanju organskih boja (hem.), vezanje, kuplung (mot.), sprega, veza, interakcija, međusobno dejstvo, spoj, koeficijen(a)t veze; ~, acoustic - akustična veza; ~, aperture-to-medium - podešavanje antene sa spoljnom sredinom; ~, beam - veza sa radio-farom; ~ between oscillations - veza između oscilacija; ~, capacitative - kapacitivna veza; ~, cavity rezonatorska veza; ~, co-valence - kovalentnost, vrsta valentne veze (hem.); ~, coflow - uglašena sprega (veza); ~, coflow hermitian - uglašena hermitska sprega; ~, coflow skew hermitian uglašena hermitska kosa veza; ~, coflow skew hermitian direct -
cloupling
176
coupling uglašena hermitska direktna kosa veza; ~, coflow skew hermitian parametric - uglašena hermitska parametarska kosa veza; ~, contraflow - neuglašena veza, protivveza; ~, contraflow hermitian neuglašena hermitska veza; ~, contraflow skew hermitian - neuglašena hermitska kosa veza; ~, contraflow skew hermitian direct - neuglašena hermitska direktna kosa veza; ~, contraflow skew hermitian parametric - neuglašena hermitska parametarska kosa veza; ~, deformation potential - sprega potencijala deformacije; ~, diffraction output - sprega sa difrakcionim izlazom; ~, DP v. deformation potential coupling; ~, elastic - elastično uzajamno dejstvo; ~, exchange - veza izmene; ~, flexible - elastična veza; ~J hyperfine - superfina veza; ~, loop - induktivna veza; ~, lossy - veza s gubicima; ~, magnetoelastic - magnetoelastična veza; ~, modes - sprega tipova oscilovanja; ~, optical - optička veza; ~, output - izvor (selekcija) snage; ~, parametric - parametarska veza; ~, parasitic - parazitna veza; ~, piezoelectric - piezoelektrična interakcija; ~, photon fotonska veza; ~, polar - uzajamno dejstvo s polarnim tipovima oscilacija; ~, radiation - radijaciona veza (npr. lasera); ~, secondary emission - veza preko sekundarne emisije; ~, spin-phonon - spin-fononska interakcija; ~, spin-spin - spin-spin interakcija; ~» spuriosus - parazitna veza; ~, superexchange - superizmenska veza covariance - kovarijacija, kovarijacioni covariant - kovarijantan (mat.) covellite - kovelit, sulfidna ruda bakra (hem.) cover - poklopac cover glass - spoljno staklo, pokriveno staklo (zav.)
dank
covered arc welding - elektrolučno zavarivanje pod oblogom, pokriveno elektrolučno zavarivanje (zav.); ~ electrode - obložena elektroda (zav.) covering - obloga; ~, basic - krečno-bazična obloga; ~, carrot shaped - obloga u vidu repe (zav.) ; ~ chamfered at the end of an electrode to facilitate striking - oboljenje elektrode uz uspostavljanje luka (zav.) ; ~, club shaped - obloga u vidu buzdovana (zav.) ; ~, concentric - koncentrična obloga (zav.) ; ~, eccentric - ekscentrična obloga (zav.); ~, hydrogen controlled - obloga sa niskim sadržajem vodonika (zav.); ~ of an electrode - obloga elektrode (zav.) ; ~ of different compositions - obloga za dva ili više raznorodnih slojeva ; ~ , semi thick poludebela obloga (zav.) ; ~, semi voltile - poluisparljiva obloga (zav.) coversed sine, coversine - trigonometrijska funkcija (covers x = 1 — - sin) Cr - hemijski znak za hrom (hem.) crack - prskotina (zav.); — detection using fluorescent fluids - ispitivanje proskotina fluorescentnim tečnostima (zav.) ; ~ hot test - ispitivanje sklonosti prskanja u toplom stanju (zav.); ~ sensitivity - osetljivost prema prskanju (zav.); ~ test - ispitivanje sklonosti prskanja (zav.) cracking - kreking, hemijska dekompozicija hidrokarbona, krekovanje ulja, proces termičkog ili katalitičkog dobijanja lakih ulja iz težih crackling - puckaranje, cepanje, prskanje; — are - pucketavi električni luk (zav.) craft - avion, letilica (av.) cramp-iron - stega, spoj, gvozdena kuka, osovina, klip (maš.) crane - dizalica (maS.) ; ~ rope«,dizalično uže (ma!.) crank - krivaja; ~, guide bearing - vodeće ležište radilice (mot.) ; ~, handle - ručni pokretač (mot.) ; ~, main bearing - ležište radilice (mot.) ; ~, pin - rukavac klipnjače
dank
177
(mot.); ~> »haft lathe - strug za radilice (maš.) ; ~, web - rame radilice (mot.) crankcase - karter, kućište radilice (mot.) ; ~ breather - prolaz vazduha za karter (mot.) ; ~ compression - pritisak u karteru (mot.); ~ scavenging - duvaljka kartera (mot.); ~ ventilation - ventilacija kartera (mot.) crankshaft - radilica, kolenasto vratilo, kolenasta ručica (mot.) crasser - krazer, pojačavač infracrvenog ili milimetarskog opsega crater crack - prskotina u karteru (zav.); ~, electrode - krater elektrode (zav.) crawling of an asynchronous machine - gmizanje asinhronog motora (el.) crayfish - rečni rak, jastog, morski rak crayon - pisaljka, kreda, olovka; crtež, slika izrađena olovkom cream of tartar - trgovački naziv za kiseli kalijumov tartarat (hem.) creasing hammer - čekić za presavijanje lima (maš.) creatine - kreatin, metil-guandino-sirćetna kiselina, nalazi se u mišićima creatinine - kreatinin, nastaje iz kreatina eliminacijom molekula vode; nalazi se u urinu (hem.) creation pair - obrazovanje parova; ~ creatron - naziv serije optičkih i fotografskih pribora creep - uvijanje, deformacija metala, puženje, stvaranje kristala na zidovima suda u kojima se nalazi rastvor neke soli; ~ rate - brzina puženja Creg - razni hemijski proizvodi za poljoprivredu (insekticidi, herbicidi i si.) (hem.) creosote oil - kreozotno ulje, frakcija tera između 240" i 270° C; služi za impregniranje pragova i kao dezinfektant uopšte (hem.) cresceleration - promena brzine po eksponencijalnom zakonu (av.) cresol resins - krezolne smole, dobijene iz krezola i aldehida (hem.) cresols - krezoli, naziv za oksitoluole (hem.) 12 Rečnik
critical
cresset - svetiljka crest clearance of thread - vršni zazor loze (mai.) Cresta-resins - sirovina za industriju boja i lakova na bazi raznih sintetičkih smola (thnl.) crevice - pukotina, napuklina, prskotina, naprslina crew-type trainer - komandni nastavni uređaj, uređaj za treniranje posade (školski) (voj.) crimson - zatvorenocrvena boja, karmin crlstobalite - kristobalit (silicijum-dioksid) (min.) criterion - kriterijum; ~, circle kružni kriterijum; ~, controllability - kriterijum upravljivosti; ~, degeneracy - kriterijum degeneracije; ~, fidelity - kriterijum vrednosti reprodukcije; ~, Nyquist's - Nikvistov kriterijum; ~, performance - kriterijum kvaliteta rada (sistema); ~, root-mean-square - kriterijum za srednje kvadratne greške; ~, Routh-Hurwitz - kriterijum Rausa-Harvica; ~, Routh's - Rausov kriterijum; ~, specified - zadati (tehnički) uslovi; <~, 'stability - kriterijum stabilnosti (postojanosti); ~, unconditional stability - kriterijum apsolutne stabilnosti crith - težina 1 litre vodonika (= 0,089873 grama) (fiz., hem.) critical - kritični (av.) ; ~ a m o u n ' v. critical mass; ~ angle - kritični ugao, ugao totalne refleksije (fiz.); ~ build-up resistance kritični otpor samouzbuđivanja (el.); ~ facility - reaktor male snage, obično služi za ispitivanje kritičnih parametara (nukl.); ~ grid voltage - kritični napon rešetke (el.) ; ~ mass - kritična masa fisionog materijala potrebna za lančanu reakciju; ~ point - kritična tačka (fiz-) ; ~ potential - kritični potencijal, energija oslobađanja elektrona iz metala (fiz.) ; ~ pressure - kritični pritisak, koji je potreban za kondenzaciju gasa na kritično temperaturi (fiz.); ~ reactor v.
critical
178
critical critical facility; ~ resistance kritični otpor (el.) ; ~ size - kritična dimenzija reaktora, kritična veličina (nukl.); ~ speeds - kritične brzine (el.); ~ state - kritično stanje; ~ temperature kritična temperatura, iznad koje se gas ne može prevesti u tečno stanje; kritična temperatura na kojoj se dešava neka promena u metalu ili leguri pri zagrevanju ili hlađenju (fiz.) ; ~ volume - kritična zapremina, zapremina koju 1 mol zaprema na kritičnoj temperaturi i pod kritičnim pritiskom (fiz.) Cro-tung - Krotang, legura hroma i volframa crocoite, crocoisite - hromat olova (min.) crocus - šafran crolite - krolit, keramički izolacioni materijal (el.) Cromal - aluminijumska legura sastava 2—4% Cr i manjim količinama Ni i Mn Cromaloy - Kromaldi, legura nikla i hroma Cromnitz white - olovno belilo (bazni olovo-karbonat) (hem.) Cronar - vrsta sigurnosnog filma na bazi polietilenterftalata (thnl.) Crookes dark space - Kruksov taman prostor pri električnom pražnjenju u gasovima (fiz.); ~ tube - Kruksova cev za ispitivanje pražnjenja u gasovima (fiz.) crookesite - selenid bakra i talij uma sa 1—5% srebra (min.) Crosby exciter - Krozbijev pobudivač, Krozbijev eksiter (visokostabilni) cross arm brace - ojačanje traverze (maš.); ~ bar - poprečna greda (građev.); ~ country vehicle terenski automobil (mot.); ~ cut chisel - usko dleto (ma!.); ~ draught carburetor - horizontalni karburator (mot., SAD); ~ fire - unakrsno navođenje, telegrafska indukcija, unakrsne vatra (tel.) ; ~ flow - poprečni protok, poprečna struja (av.); ~ grain timber - popreko sečeno drvo
crown
(građev.); ~ -Unking - umreženost, broj hemijskih veza koje među sobom vezuju makromolekule u plastičnim materijama (hem.); ~ member - poprečni nosač (mot.) ; ~, Mills - radio-teleskop u obliku krsta, Milsov krst; ~, Northern radio-teleskop „Severni krst"; ~ over point - tačka preseka; ~ rail - poprečni nosač (mot.); ~ section - efikasni presek, prividna površina atomskog jezgra kada se bombarduje nuklearnim česticama, jedinica je 1 barn = IO" 2 4 cm (fiz.); ~ section of a nuclear reaction - presek nuklearne reakcije, veličina koja je srazmerni verovatnoći da se neka nuklearna reakcija odigra (fiz.) ; ~ section of spring - presek opruge (mai.) ; talk - preslušavanje, smetnja preslušavanja, dijafonija (tel.) crossed-f ields electron-beam multiplier - umnožač elektronsko-mlazni sa ukrštenim poljima (multiplikator) (eh.) crossguide - talasovodni spoj u obliku krsta, talasovodni krst crosshead - krstasta glava (mot.); ~ pin brasses - ležište rukavca ukrsne glave (mai.) ; ~ slipper saonik ukrsne glave (mai.) crossing - ukrštanje (kola), ukrštanje (linije), prelaz (linije) preko puta (železničke linije) (el.); ~, zero - presek nultog nivoa (nule izlaznog napona) crosslinking - otvrdnjavanje, polimerizacija, formiranje strukture crossover ultrasonic - oblast prelaza od slabljenja na pojačanje ultrazvuka crosstalk - preslušavanje, smetnja, dijafonija crotch - račva, račvište, kuka crotonaldehyde - kroton-aldehid, nezasićeni aldehid (hem.) crotonic acid - krotonska kiselina (hem.) crown - standardna veličina hartije 15" X 20" (V. Br.); ~ filler vrsta mineralnog punila za industriju hartije (ugl. smese kalcijum-karbo-
crown
179
crystal
nata i sulfata) (thnl.); ~ glass - cryostat - kriostat kron-staklo, vrsta optičkog stakla cryosurgery - kriohirurgija cryotron - kriotron; ~, close field (thnl.) - kriotron sa zatvorenim poljem; crucible - sud od vatrostalnog mate~, crossed-film - kriotron sa rijala za topljenje materijala (mtl.) ; uništenim filmom (filmovima); ~, ~ d a y - glina za izradu vatrostalcross-strip v. crossed film cryonih lonaca (thnl.); ~ process tron; ~, enable - razdvojeni krioproces proizvodnje čelika u zatvotron ;^>^, film - kritron sa filmom; renim sudovima za topljenje; ~ ~, high-gain - kriotron sa velikim steci - čelik proizvođen gornjim koeficijentom pojačanja; ~, in-line procesom (mtl.) - kriotron sa filmovima jedan nad cruciform joint - krstasti spoj drugim; ~, lead-tin - kriotron (zav.) ; ~ test piece - uzorak krsolovno-kalajni; ~, low-gain - kriotastog spoja (zav.); ~ test spetron sa malim koeficijentom pojacimen - proba krstastog oblika čanja; ~, multiple-control (zav.) kriotron sa više upravljačkih filcrude rubber - sirovi kaučuk (thnl.) mova; ~, open field - kriotron sa crunode - tačka u kojoj kriva linija otvorenim poljem; ~, planar thinseče samu sebe i račva se (mat.) -film - planarni kriotron sa filmom; crusher - drobilica ~, read-in - ulazni kriotron; —', crushing - sitnjenje read-out - izlazni kriotron; ~, crust of flux on the joint - neočišsingle—control - kriotron sa jedćen ostatak topitelja (zav.) nim upravljačkim filmom; ~, tuncryodyne - kriostat nelling - tunelski kriotron; ~, cryochemistry - kriohemija (hernija two-control - kriotron sa dvostruna niskim temperaturama) kom kontrolom; ~, wire-wound cryogenic - kriogeni, niskotempera- žičani kriotron turski cryogenics - kriogenika (fizika niskih cryotronic - kriotronski crytronics - kriotronika, kriotronska temperatura) cryohalite - kriohalit (dihidrat nattehnika rijum-hlorida na niskim tempera- crystal - kristal, kristalni detektor, turama) kvare; ~, AC-cut - kristal AC preseka; ~, amplifyng - pojačicryohydrate - kriohidrat (hidrat koji vački kristal; ~, amplifyng semise iz rastvora izdvaja na niskim conductor - pojačivački poluprotemperaturama) vodnički kristal; ~, AT-cut - kriscryolite - kriolit (natrijum-aluminital AT preseka; ~, BC-cut jum-fluorid) (min.) kristal BC preseka; ~, birefrincryophysic - kriofizika (fizika niskih gent - kristal s dvostrukim prelatemperatura) manjem; ~, BT-cut - kristal BT cryosar - kriosar; ~, compensatedpreseka; ~ cartridge - patron sa kompenzovani kriosar; ~, comkristalom (el.) ; ~ clock - kvarcni pound - sastavni kriosar; <--', un(kristalni) časovnik (el.) ; ~ councompensated - nekompenzovani ter - kristalni brojač, u radiokriosar aktivnim merenjima (fiz.); ~, cryoscopic method - krioskopsko odcovalent - kovalentni kristal; ~, ređivanje molekulske težine neke Czochralski grown - kristal izrassupstance (na osnovu sniženja tačke tao metodom Čohralskog; ~, D C mržnjenja) -cut - kristal DC preseka, kristal vezan po 'DC osi; ~, doped cryoscopy - krioskopija, određivanje legirani kristal; ~, DT-cut - krisosobina supstance pomoću mržnjetal DT preseka; ~ dynamics nja dinamika kristala, nauka o kretanju cryosistor - kriozistor
crystal
180
crystal atoma i elektrona u kristalima (fie.) ; ~, electrooptic - elektrooptički kristal; ~, ferroelectric feroelektrični kristal; ~, grown kristal izrastao iz rastvora; ~, growth - porast kristala (thnl.); ~, beteropolar - heteropolarni kristal; ~, homogenous - homogeni kristal; ~, homopolar - unipolarni (homopolarni) kristal; ~, ideal v. perfect crystal; ~, imperfect - neidealni kristal; ~, ionic - jonski kristal; ~, KDP KDP kristal; ~, laser - kristal lasera; <— lattice - kristalna rešetka (fiz., hem.); ~, man-made kristal izrastao iz rastvora; ~, maser - kristal masera; <~, meltgrown - kristal izrastao iz rastopa; ~ microphone - kristalni mikrofon (el.) ; ~, molecular - molekularni kristal; ~, nonsingle nemono kristal; ~ nucleus - jezgro kristala, kristalna čestica oko koje se vrši rastenje kristala (fiz., hem.) ; ~ optics - optika kristala (fiz.); ~, perfect - idealni kristal; ~, piezoelectric - piezoelektrični kristal; ~, piezoelectric laser piezoelektrični kristal lasera; ~, piezoelectric maser - piezoelektrični kristal; ~, pulled v. grown crystal; ~, pyroelectric - piroelektrični kristal; ~ ratio - koeficijent ispravljanja kristala (thnl.) ; ~ rectifier - kristalni ispravljač, kristalni detektor (el.); ~, semicodcuting - poluprovodnik ristal; ~, semiconductor - poluprovodnički kristal; ~, semi-insulting poluizolacioni kristal; ~, single monokristal; ~, single-grown kristal izrastao iz rastvora; ~, spectrometer - kristalni spektrometar (fiz.) ; ~ system - kristalni sistem, jedan od sedam raznih sistema strukture i simetrije kristala (fiz., hem.); — violet - kristalni violet, boja heksametil pararozanilin (hem.); ~ water - kristalna voda (hem.) ; ~, X-cut - kristal X preseka; ~, Y-cut - kristal Y preseka; ~ 3 Z-cut - kristal Z preseka
culvert
crystalline - kristalni; ~ region kristalna oblast (kr.) crystallites - kristaliti, mali nepravilno formirani kristali (hem.) crystallogram - foto-snimak difrakcije X-zraka na kristalima (hem.) crystallographic - osa kristala (fiz., hem.); ~ planes - ravni kristala (fiz., hem.) ; ~ system - kristalni sistem (fiz., hem.) crystallography - kristalografija, grana fizike koja se bavi proučavanjem kristala (fiz., hem.) crystalloids - kristaloidi, supstance koje se iz rastvora mogu izdvojiti u kristalnom obliku (hem.) crystalloluminescence - luminiscencija kristala (fiz., hem.) Cs - hemijski znak za cezijum (hem.) CTLA Polymer - vrsta sintetičkog sušivog ulja za boje i lakove (thnl.) Cu - hemijski znak za bakar (hem.) cube - kocka; ~ centered - kubno-centrirani, kristalni sistem (fiz., hem.) ; ~ root - kubni koren, treći koren (mat.) cubic - kubičan, kockast; trodimenzionalan; kubičan, teseralan (krist.) ; ~ capacity - radna zapremina (mot.) ; ~ crystal - kubični kristal (fiz., hem.); ~ curve - kubna kriva (y — x3) (mat.) ; ~ equation - kubna jednačina, jednačina trećeg reda (mat.) ; ~ system - kubični sistem, u kristalografiji (fiz., hem.) cubical antenna - kubna antena cubicle - razvodni ormar (el.); ~ switchboard - oklopljena komandna ploča (el.) cubit - lakatnjača, lakatna kost; lakat (= 45,72 cm) cuboid - čvrsto telo oblika kocke (mat.) cudbear - violet boja, estrakt jednog lišaja (hem.) cue cheet - tablica uslovnih signala (tel.) cullender, colander - rešetka, sito, devđir culvert - zasvođen odvodni kanal, kanal za električni kabl; kablovska kanalizacija (el.)
cumar resins cumar resins - kumaronske smole, sintetičke smole dobijene iz katrana kamenog uglja (thnl.) cumene - izopropilbenzol (hem.) cumulative compound excitation kumulativna mešavina uzbuda (el.) ; ~ dose - nagomilana doza zračenja (nukl.) ; ~ symbols - kumulativni simboli, simboli množenja (x) i deIjenja (:) (mat.) cumulus - kumulus (vrsta oblaka) (meteor.) cuaeate - klinast, oblika klina cup - čašica, šolja; čaša, pehar, kupa; čaša izolatora cupel - sud za hemijske oglede, sud za čišćenje dragocenih metala (hem.) cupellation - kupelacija (čišćenje zlata ili srebra od olova oksidacionim topljenjem) (hem.) cupholder - držač, osnovni klip (izolatora) (el.) cupola furnace - kupolna peć (mil.) cuprammonia - Švajcerov reagens, rastvarač celuloze, spravlja se iz bakarnih soli, amonijum - hlorida, natrijum - hidroksida i amonijaka (hem.) cuprommonium rayon - bakarna svila, veštačka svila dobij ena rastvaranjem celuloze u Švajcerovom reagensu (tek.) cupric - kupri- (koji sadrži dvovalentni bakar) (hem.) cuprite - kuprit, oksid bakra (min.) cupron - kupron, komercijalni naziv za leguru bakra i cinka za električne otpore (thnl., el.) cuprous - kupro- (koji sadri jednovalentni bakar) (hem.) curie - kiri (Ci) (jedinica radioaktivnosti = 3,7 • IO 1 0 raspada/s) Curie point - Kirijeva tačka, temperatura na kojoj feromagnetna supstanca postaje paramagnetna (fiz.) curing - termin se upotrebljava za proces fermentacije ili starenje prirodnih proizvoda (npr. duvana); takode za proces očvršćavanja plastičnih masa (thnl.) curium - kirijum (veštački radioaktivni hem. elemen(a)t, red. br. 96 simbol Cm)
181
current
curi - vrtlog; prsten, svitak, spirala; uvojak, zavojak; vihor; rotor (vektora) currector - diodni ograničavač struje current - (električna) struja, protok; ~ absorption - apsorpcija struje; ~, acoustoelectric - akusto-električna struja; ~, action v. nerve-action current; ^~, avalanche struja lavine; ~, back - povratna struja; ~, base - struja baze; ~, breakdown - struja proboja; —, bulk - prostorna struja; ~ carrying capacity - strujni kapacitet kontakta (el.) ; ~, channel - struja kanala; ~ circuit - strujno kolo (el.); ~, circulating - kružna struja, lutajuća struja; ~, collector - kolektorska struja, struja kolektora; ~, collector cutoff - nulta (početna) struja kolektora; ~, collector junction - struja kolektorskog prelaza; ~, collector leakage - kolektorska struja odvoda; ~, collector saturation - struja zasićenja kolektora; ~, conduction struja provodnosti; ~ consumption - utrošak električne energije (el.); ~, contact-controlled kontaktno - kontrolisana struja; >~, control - upravljačka struja; regulisanje struje trećom četkicom (el.) ; ~, convection - konvekciona struja, struja konvekcije; ~, critical kritična struja; ~, cutoff - nulta (početna) struja kolektora; ~, de Josephson - Džozefsonova jednosmerna struja; ^~, density - gustina struje (el., fiz.); ~, diffusion struja difuzije, difuziona struja; '~, direct-tunnelling - struja direktnog tunelskog prelaza; ~, displacement - struja pomeraja; <~ divider - anodni razdelak (el.); ~, double-injection -(struja dvojne injekcije; ~, drain - struja odvoda; ~, drift - sttuja drifta; -~, drive - struja pobjude; struja izbora u memoriji; ~, e^ge - ivična struja; ~ efficiency -i efikasnost struje, pri elektrohemijsfim procesima (fiz., hem.) ; ~, el^ctron(ic) - elektronska struja; —i, elemen-
current
182
current tary - elementarna (električna) struja; ~, emitter - struja emitera; ~, energy - struja energije (fiz.) ; —, excess - ekscesna struja; ~, exchange - struja izmene; ~, field-driven - struja pobuđena poljem; ~, filament - linijska struja (antene) (els.); ~, firing startna (okidna) struja; ~, forward - direktna struja; ~, gate - struja gejta, struja upravljačke elektrode; ~, gate cutoff - prekidna struja gejta; ~, gravitational convection - gravitaciono-konvekciona struja; ~, Hali - Holova struja; ~, holding - struja držanja; ~, hole - struja rupa; <~, hotelectron - struja vrućih elektrona; ~, inflection-point - struja u tački maksimalne strmine; ~, injection - injekciona struja; ~, input ulazna struja, struja ulaza; ~, intrinsic - struja zasićenja (poluprovodničke diode); ~, Josephson tunnel - Džozefsonova struja; ~, lateral - lateralna struja; ~, leakage - struja umicanja, nulta struja kolektora; ~, light - fotostruja; — -limiting reactor prekostrujna prigušnica (el.); ~, majority(-carrier) - struja osnovnih nosača; ~, minority(-carrier) - struja neosnovnih nosača; ~, nerve-action - biostruja; ~ node - strujni čvor (el.); ~, noise - struja šuma; <~, off-leakage - nulta struja uključenog tranzistora; ~, offset - struja pomeraja; —, one-carrier - injekciona struja nosača jednog tipa; ~, one-carrier SCL v. one-carrier space-charge-limited current; ~, one-carrier space-charge-limited injekciona struja nosača jednog tipa, ograničena prostornim naelektrisanjem; ~, output - izlazna struja, struja izlaza; ~, peak - maksimalna struja (tunelske diode); ~, peak-point v. peak current; ~, pedestal - noseća (referentna) struja; ~, persistent - zaostala struja; K*, pinch - struja plazme; —j plasma - struja plazme; ~,
current polarization - (električna) struja polarizacije; ~, pressure displacement - barostruja pomeraja; ~, pull-in - struja aktiviranja (releja); ~, pyroelectric - piroelektrična struja; ~, random - fluktuaciona struja; ~ ranges, zone of welding - oblast regulisanja struje zavarivanja (zav.) ; ~, rated, maximum - maksimalna jačina struje zavarivanja (zav.); ~, rated, short circuit - nominalna struja kratkog t poj a (zav.); ~, rated, welding - nominalna struja zavarivanja (zav.) ; ~, recombination - struja rekombinacije; ~, recombination-generation - rekombinaciono-gegeraciona struja; ~ relay - strujni relej (el.) ; ~, residual (stored) zaostala struja; ~, reverse - povratna struja, reverzna struja; ~, reverse saturation - povratna struja zasićenja; ~, sample struja uzorka; ~, saturation struja zasićenja; ~, SCL v. space-charge-limited current; ~, short circuit - struja kratkog spoja; ~, single injection v. one-carrier current; ~, single injection SCL v. one-carrier space-charge-limited current; ~, source - struja izvora; ~, space—charge-limited - struja ograničena prostornim naelektrisanjem; ~, sputtering - struja raspada (dezintegracije); ~, steady SCL v. steady space-charge-limited current; ~, steady space-charge-limited - uspostavljena struja ograničena prostornim naelektrisanjem; ~, steady-state - uspostavljena struja; ~, stray -s - struja gubitaka, parazitne struje; lutajuće struje (u zemlji; ~, surface - površinska struja; ~, surface-recombination - struja površinske rekombinacije; ~, sustaining - struja samopodržavanja; ~, thermal - termalna struja; ~, transient aperiodic slobodno-aperiodična struja; ~, transient oscillating - slobodna-oscilaciona struja; —, transistor leakage - nulta (početna) struja tranzistora; '—', tree-branch -
current struja grane drveta; ~, tunnelling - tunelska struja; ~, turn-on base - struja baze otvorenog tranzistora; ~, turnover - struja prebacivanja; <-<, two-carrier v. double-injection current; ~, undireet-tunnelling - struja indikatskog tunelskog prelaza; —, valley(-point) struja u minimumu (voltamperna karakteristika tunelske diode); ~, volume-controlled - prostorno upravljana struja; ~ -wavelength characteristic - zavisnost struje od dužine (u fotoelementu) (eh.); ~, Zener - Zenerova struja current-controlled - strujno upravljan curriculum - nastavni program, program kursa (ili tečaja, učenja, obuke) currier - kožar currying - proces mašćenja koje u cilju povećanja savitljivosti (thnl.) curtain effect - efekt „zavese" (koji izaziva netačna pokazivanja mesnog ugla) (els.) cursor bearing - indikator položaja curvature - krivina, iskrivljenost, krivljenje, iskrivljavanje; ~ of a circle - krivina kruga, jednaka recipročnoj vrednosti radijusa kruga (mat.) ; ~ of field - zakrivljenost polja (mat., fiz.) ; ~ of ionosphere - krivina jonosfere; ~ of wavefront - krivina talasnog fronta; curve - kriva, karakteristika; viraž (av.) ; ~, ageing - kriva starenja; ~, caracteristic time - karakteristika vremenskog habanja (releja); ~, current-voltage - volt-amperna karakteristika; ~ fitting nalaženje jednačine za datu krivu (mat.); ~ in space - prostorna kriva (mat.); ~, Knudsen Knudsenova kriva; ~, load - kriva opterećenja; ~, noncharacteristic - nekarakteristična kriva (mat.); ~, normal magnetization - osnovna kriva magnetisanja; ~, of intersection - kriva preseka dveju površina (mat.) ; ~, power spectrum density - kriva spektralne gustine snage; ~, PSD v. power spectrum density curve; ~ tra-
183
cutover
cking - trasiranje krive, crtanje po pojedinim tačkama krive (mat.) curved surface - kriva površina (mat.) curvilinear - krivolinijski (mat.); ~ motion - krivolinijsko kretanje (fiz.) cushioned socket - ^podnožje elektronske cevi sa amortizerom (els.) cusp - vrh, šiljak cut - presek, rez; skokoviti prelaz; ~, piezoelectric crystal - presek piezokristala; ~ out - isključiti, prekidati (eh); prekidač (automatski), odvod parice po dužini kabla, ključ za ispitivanje u normalnom položaju; otvor, prorez; topljivi osigurač; isključivač; ~, rotated Y - kosi Y-presek cutaneous - kožni cutoff - prekid, odsečak, granica propuštanja; presek (frekvencija); ~, alpha (a) - granična (kritična) frekvencija; ~, beta (P) - granična (kritična) frekvencija; ~, channel - prekid (slabljenje) kanala; ~,F extraordinary wave - prekid specijalnog talasa; ~, L v. left-hand polarized wave cutoff; ~, lefthand circularly polarized wave - prekid talasa sa levom kružnom polarizacijom; ~, left-hand polarized wave - prekid talasa sa levom polarizacijom; ~, O v. ordinary wave cutoff; -, ordinary wave - prekid običnog talasa; ~, plasma - granična (kritična) plazmena frekvencija; ~, R v. right-hand polarized wave cutoff; ~, right-hand circularly polarized wave - prekid talasa sa desnom kružnom polarizacijom; ~, right-hand polarized wave - prekid talasa sa desnom polarizacijom; ~, wavelength - kritična dužina talasa (talasovod) (els.) ; ~, X v. extraordinary wave cutoff; ~, XL prekid specijalnog talasa sa levom polarizacijom; ~, XR - prekid specijalnog talasa sa desnom polarizacijom cutover - uključivanje (talasovoda), prebacivanje (pretplatnika na drugu
cutover cutover centralu), preskakanje (igle na susedni kanal) (el.) cutest fundamental - osnovna zvezda; ~, inductance - induktivna zvezda cutter - magnetofonska glava (eh.) ; rezač, glava za mehaničko snimanje (el) cutting - rezanje, sečenje, skidanje strugotine; rez; odnošenje materija obradom; ~ ability - kapacitet rezanja; ~, across - poprečno sečenje; ~ and welding torch kombinovani gorionik za rezanje i zavarivanje (zav.); ~ angle ugao sečenja; ~, are - elektrolučno sečenje; ~, autogenous v. ga.s cutting; ~ bench - sto za montažu filma; ~ blow pipe - gorionik za sečenje; — burner - gorionik za sečenje; ~, carbon arc - elektrolučno sečenje ugljenom elektrodom; <—' compound - rashladno sredstvo; ~, curved - obrada krivih površina; ~ depth - rezna dubina; ~, drill - strugotina od bušenja; ~ edge - oštrica sečiva; ~, efficient - efikasni proces sečenja, brzo oštrenje; ~ electrode - elektroda za sečenje (zao.); ~ electrode oxyarc - elektroda za elektrolučno sečenje kiseonikom (zav.) ; ~ electrode with a central oxygen hole - šuplja elektroda za elektrolučno rezanje kiseonikom (zav.); ~, gas - gasno (kiseoničko) sečenje; ~, gear - narezivanje zubaca; ~, guided manual - gasno ručno sečenje po šablonu; ~, hand-guided - sečenje sa ručnim upravljanjem gorionikom; ~, length - uzdužno sečenje; ~, longitudinal - uzdužno sečenje; ~, machine - mašinsko automatsko) sečenje; ~, miter - sečenje pod uglom; ~ nippers - oštra klešta; ~, oxygen - kiseoničko sečenje; — plane - ravan preseka, npr. konusa; ~ plunge - obrada urezivanjem (pomeranjem malog suporta na strugu); ~, rack ozubljivanje letve; ~, screw threads - rezanje loze (mai.) ; ~ speed
184
cyclic
- brzina rezanja (mai.) ; ~, thread - rezanje navoja; ~ tool - rezni alat (maš.); ~ torch - gorionik za rezanje (zav.); ~, transverse - poprečno sečenje; ~, underwater - kiseoničko sečenje pod vodom; ~ without oxygen - elektrolučno rezanje bez kiseonika (zav.) cuttlefish - sipa Cyacor-resins - sintetičke karbamidske smole za izradu livačkih kalupa cyanamide - cijanamid (hem.); ~ process - cijanamidni proces, proces vezivanja vazdušnog azota zagrevanjem kalcijum-karbida (thnl.) cyanate - cijanat, so cijanatne kiseline (hem.) Cyanegg - natrijum-cijanid u obliku kuglica (za dezinfekciju i deratizaciju) (thnl.) cyanhydrins - cijanhidrini, jedinjenja koja nastaju adicijom HCN na aldehide i kretone (hem.) cyanidation vat - veliki [tank sa filterom na dnu u kome se pesak tretira sa natrijum-cijanidom u cilju rastvaranja zlata (mtl.) cyanide - cijanid, so cijanovodonične kiseline (hem.) cyaniding - cijanizacija, ekstrakcija zlata i srebra iz ruda dejstvom natrijum-cijanida koji ih rastvara (mtl.) cyanin - cijanini, biljne bojene materije (hem.) cyanite - cijanit, kijanit, disten (aluminijum-silikat) (min.) cyanogen - cijanogen, dicijan, dinitril iksalne kiseline (hem.) cybernetic - kibernetski cybernetics - kibernetika, nauka o automatskoj kontroli; ~, engineering - tehnička kibernetika cybertron - samoobučavajuća mašina cycatron - aparat za zavarivanje cycle - ciklus, krug, kolo; period; niz, red; ciklični ponavljati, rad u ciklusima; ~, conditioning - kondicioni ciklus; ~ counter - ciklomer, brojač punih obrtaja (el.) cyclic - ciklički (mat.); ~ compound - ciklično jedinjenje, u organskoj herniji; ~ polygon - kružni
cyclic
185
poligon, čiji svi vrhovi leže na jednom krugu (mat.) ; — ' > quadrilateral - kružni četvorougaonik, čiji svi vrhovi leže na jednom krugu (mat.); ~ variation - ciklične promene (mat.) cycling - sprovodenje ciklusa, periodički ili ciklički rad; ~, temperature - sprovodenje temperaturnog ciklusa cyclograph - elektronski instrumen(a)t za ispitivanje i sortiranje metala cyclohexane - cikloheksan (hem.) cyclohexanone - cikloheksanon, ketoheksametilen, rastvarač za lakove (hem.) cycloid - cikloida (mat.) cycloidal teeth - cikloidni zupci (maš.) ; ~ trajectory - cikloidna putanja (mat.) cyclone - ciklon, vihor, oluja, orkan (meteor.) cyclotron - ciklotron, akcelerator naelektrisanih nuklearnih čestica
(fiz.)
Cycopol resins - sintetičke stirolske smole za izradu lakova i premaza cylinder - cilindar, valjak; ~, acetylene - acetilenska boca (thnl.); ~ base - dno boce (thnl.); ~ block - blok cilindra (mot.); ~ body - telo boce (thnl.) ; ~ bore - prečnik cilindra (mot.) ; ~ bra-
cytoslne
cket - stremen za pričvršćavanje boce (thnl.); ~ cap - poklopac boce (thnl.); ~ collar - vratni prsten boce, obujmica boce (thnl.) ; ~ head - glava cilindra (mot.) ; ~ head cover - pokrivač glave cilindra (mot.) ; ~ liner - košuljica cilindra (mot.); ~ manifold baterija boca (thnl., zav.) ; ~ neck - vrat boce (zav.); ~ of revolution - cilindar obrtaja, npr. paralelograma jedne od njegovih strana (mat.); — oil - cilindarsko ulje, vrsta teškog mazivnog ulja (thnl.) ~ shoulder - rame boce (thnl.) ; ~ skirt - plašt cilindra (mot.); ~ stand - stopa boce (thnl.); ~ stock - ulje cilindra, podmaz cilindra (mot.) ~ top - vrh cilindra, glava boce (thnl.) ; ~ truck - kolica za prenos boca (zav.); ~ valve - slavina boce (zav.) ; ~ wall - zid cilindra (mot.) cylindrical - valjčani, cilindrični; ~ form electrode - elektroda u obliku valjka (zav.) ; ~ surface cilindrična površina (mat.) cystine - cistin (esencijalna aminokiselina) cytase - citaza (fermen(a)t) cytochemistry - citohemija (hernija biljnih i životinjskih ćelija) cytosine - citozin, produk(a)t hidrolize nekih nukleinskih kiselina (hem.)
CALTECH — California Institute of Technology - Kalifornijski institut za tehnologiju c. & i. — cost and insurance - cena uključivo osiguranje C & R — construction and repair - izgradnja i remont C.B. — control board - kontrolni sto, komandni sto Cb — columbium - niobijum cckw. — countercckwiselo - suprotno kazaljki na satu CD — 1. calendar day - kalendarski dan; 2. current density - gustina struje CDU — crotonylidenediurea - krotonilidendikarbamid CE — combustion engine - motor unutrašnjeg sagorevanja Cf — californium - kalif orni j um
CFRC — Cooperative Fuel Research Committee - Ujedinjenji komitet 7 za ispit vanje motornih goriva cfs — cubic feet per second - kubna stopa po sekundi eft. — cubic foot - kubna stopa CH — cyclohexane - cikloheksan CHP — cumene hydroperoxide - kumolhidroperoksid CI — I. color index - indeks boje; 2. compression-ignition - kompromisiono paljenje; 3. correlation inex - korelacioni indeks, pokazatelj zavisnosti gustine i tačke ključanja naftnih frakcija CIOS — Combined Intelligence Objectives Subcommittee - Kombinovani tehnički obaveštajni potkomitet ckw — clockwise - po kazaljki na satu CMC — carboxymethyl cellulose - karboksimetilceluloza Cn — centurium - fermijum (Fm) C.N.G.A. — California Natural Gasoline Association - Kalifornijsko udruženje za prirodni gas i benzin compd — compound - hemijsko jedinjenje, smeša cone. — 1. concetrate - koncentrisati; 2. concentrated - koncentrisan; 3. concetration -• koncentracija conf — compare - sravni C P . — chemically pure - hemijski čist Cp — cassiopeum - lutecijum (Lu) ep — centipoise - sentipoaz cpd — 1. compound - jedinjenje; 2. compounded - smešani CPI — Chemical process industry - hemijska industrija eps — cycles per second - broj ciklusa u sekundi CR — compression ration - stepen kompresije Cs — caesium - cezijum cs — centistoke - centi stok cs — cycles per second - broj ciklusa u sekundi C.S.A. — Canadian Standards Association - Kanadsko udruženje za standarde CST — critical solution temperature - kritična temperatura rastvaranja CSTR — continuous stirred tank reactor - kontinualni reaktor sa mešanjem
D D - simbol za deuterijum, teški vodonik (hem.) D layer - D-sloj (jonosfere) d - simbol za deuteron, jezgro teškog vodonika (fiz.); simbol za dextro (desno) d-glucose - d-glikoza (dekstroza, groždani šećer) (hem.) d-glucosamine - d-glikozamin (aminošećer, predstavlja vezu između šećera i belančevina) (hem.) d-gluconic acid - glukonska kiselina (oksidacioni proizvod d-glukoze) dabble - ukvasiti, pokvasiti, nakvasiti, poškropiti, ovlažiti dabster - majstor, veštak, stručnjak dachiardite - dakijardit, akijardit (alumosilikat Na, K i Ca) (min.) Dacron - sintetičko tekstilno vlakno poliestarskog tipa (polietilenglikolmetil-tereftalat) (thnl.) dag - v. aquadag, oildag (thnl.) Dag-dispersions - suspenzije koloidnog sintetičkog grafita (thnl.) daguerreotype - dagerotipija, fotoproces pri kome se razvijanje vrši živinim parama. Nosač srebrnohalogenidne emulzije je bakarni lim (hem.) Dakin's solution - razblaženi rastvor hipohlorita i borne kiseline, antiseptik (hem.) Dalton law of absorption of gases - Daltonov zakon apsorpcije gasova (hem.) ; ~ law of definite proportions - Daltonov zakon odrede-
J
nih proporcija; ~ law of partial pressures - Daltonov zakon parcijalnih pritisaka (hem.) ; ~ atomic theory - Daltonova atomska teorija, tvrdi da je materija sastavljena od atoma i da se atomi jedine u prostim odnosima (hem.) damage - šteta, povreda, oštećenje, kvar, defekt; povrediti, oštetiti, srušiti; ~, electrical - električni kvar; ~, laser-induced - povreda izazvana laserom; <•—, mechanical - mehanički kvar; ~, radiation radijacioni defekt; ~, surface površinski defekt; ~, tree - granasto oštećenje damaging stress - pritisak oštećenja, kritični pritisak prelaskom kojeg dolazi do oštećenja materijala (thnl.) dammar - damar-smola, dobijena iz istoimenih drveta, služi za lekove (thnl.) damourite - damurit (vrsta muskovita) (min.) damp - vlaga, para; ~ down prigušiti (amortizovati), ublažiti; ~ -proof - otporan na vlagu, nepropustljiv za vlagu, zaštićen od vlage damped alternating current - prigušena naizmenična struja (el.) ; ~ oscillation - prigušena oscilacija, amortizovana oscilacija (ma!.) ; ~ vibration - prigušena vibracija damper - prigušivač, amortizer, namotaj za smirenje, prigušnica treperenja (mot.)
damping
188
damping - prigušivanje, amortizovanje kretanja zbog otpora; smanjenje amplitude, slabljenje (oscilacije); usporavanje, kočenje; ~, collisional ~ slabljenje u plazmi uzrokovano sudarom čestica; ~, constant konstanta prigušivanja; ~, Landau - Landauovo slabljenje; ~, spring - amortizaciona (prigušna) opruga, amortizer danburite - denberit, danberit (kalcij um-borosilikat) (min.) danger - opasnost; ~ arrow - znak munje (ugovorena oznaka struje visokog napona) (el.) ; ~ of fire opasnost od požara Daniell cell - Danijelov galvanski element, elektrode cink i bakar u sulfatu bakra (hem., el.) Dapon - sintetička smola na bazi dialilftalata (thnl.) daraf - recipročna vrednost farada (el.) dark - mračan, taman, zagasit, mrk; ~ conductive - tamno provodan; ~ current - struje mraka (kod fotoelektričnih ćelija i fotomultiplikatora) (el.) ; ~ -line spectrum - spektar tamnih linija, apsorpcioni spektar (fiz., hem.) ; ~ red heat - tamnocrveno zagrevanje (tt.) ; ~ room - mračna komora za obradu fotoosetljivog materijala (fot.); ~ space - taman prostor, npr. u cevi za električno pražnjenje u gasovima (el.); ~ -spot signal - signal tamne mrlje (TV); ~ -trace screen - ekran sa tamnim zapisom (specijalna cev koja se koristi za optičku projekciju) (TV) Darvyl - preparat za prehrambenu industriju na bazi aminokiseline lizina (thnl.) dash-board - pregrada (mot.) dashpot - vazdušni ili uljni odbojni jastuk (maš.) ; ~ action - prigušivanje (maš.) data - podaci, podatak, informacija, karakteristika; redukcija; ~, analog - analogni (neprekidni) podaci; —, binary - podaci u binarnom sistemu (zbrajanja), binarni podatak; ~, decimal - podaci u dekadnom sistemu(zbrajanja), dekadni podatak;
đ-c dialling
~, digital - cifarski (digitalni) podaci; ~, digitalized - informacija u cifarskom obliku, digitalna informacija; ~, long-range - podaci koji se predaju od udaljene radarske stanice komandnom centru; ~, mass - veliki broj informacija; ~ panel - ploča za predaju podataka, pult za davanje podataka (eh.); ~, radiosonde - podaci radiosondiranja; ~, seismic - seizmička informacija; ~, smoothing - izravnavanje podataka (eh.); ~, state-of-health - informacija o stanju ili ispravnosti (uređaja); ~, transmission package - paket, blok predaje podataka (na tranzistorima); ~, unit- stepen za davanje podataka (eh.); ~, weather meteorološki podaci dating - određivanje starosti (geol.,
fiz.)
dative bond - dativna veza, vrsta kovalentne veze u herniji (hem.) datolite - datolit (kalcijum-borosilikat) (min.) datum - (plural: data), podatak (množina: podaci); ~ face-bazna površina; ~ Une - bazna linija; ~ point - osnovna, polazna ili zadata tačka daub - mazati, zamazati, premazati (bojom) daubreeite - dobreit (bizmut-oksihlorid) (min.) daughter activity - radioaktivnost koja nastaje posle raspada drugog radioelementa (fiz., hem.); ~ element - element koji se dobije radioaktivnim raspadom nekog drugog elementa (fiz., hem.) Davisson coordinates - Devisonove (krivolinijske) koordinate (mat.) davit - dizalica (rud.) davy - rudarska lampa (rud.) dayglow - zračenje (svetljenje) dnevnog neba daylight - dnevna svetlost db-loss - gušenje (slabljenje) u decibelima (db) (ak.) DBPC - antioksidant za masti, ulja i si. na bazi dibutilparakrezola (thnl.) d-c dialling - biranje broja jednosmernom strujom (tel.)
d-c erasing head
189
d-c erasing head - glava za brisanje jednosmernom strujom (eh.) d-c inserter stage - stepen za unošenje jednosmerne komponente (TV) d-c reinsertion - ponovno unošenje jednosmerne komponente (TV) d-c ringing - slanje signala od pretvarača struje, slanje signala od signalne mašine (TV) d-c tube set - baterijski prijemnik (eh.) D-coil - D-kalem (polukružnog preseka) (el.) D & C dyes - boje za namirnice, čija je neškodljivost zvanično utvrđena (npr. alizarin, eozin, indigo i dr.) (thnl.) dc magnetic biasing - predmagnetisanje jednosmernom strujom (eh.) de-aeration - ispumpavanje vazduha, degazacija (hem.) De Broglie equation - De Broljijeva jednačina (koja određuje talasnu dužinu u zavisnosti od impulsa čestice) (fiz.); — wave - De Broljijev talas (u talasnoj mehanici) (fiz.) de-emphasis - uspostavljanje signala, prigušenje (nekih frekvencija), suprotna korekcija (eh.) de-energize - isključiti, izbaciti, skinuti pobudu (el.) de—inkable inks - mastila koja se lako uklanjaju sa hartije (thnl.) De Moivre theorem - De Moavrova teorema, za kompleksne brojeve (mat.) De-Nora cell - tip živine ćelije za elektrolizu kuhinjske soli (hem.) deacetylate - deacetilirati (hem.) deactivate - deaktivirati, razaktivirati deactivation - deaktivacija dead belt - mrtva zona, zona ću tan ja; ~ -burned - mrtvo pečen (pregrejan tako da je izgubio aktivnost ili duge korisne osobine); ~ center, centre - nulta tačka (maš.); ~ contact - mrtvi kontakt (el.) ; ~ end - mrtvi kraj (provodnika), prazni kraj (kalema) (el.) ; ~ head - nalivak, odrubak; ~ knots mrtvi uzlovi; ~ level - neiskoriš-
Debye-Hiickel
ćeni stepen, neiskorišćena dekada (eh.) ; ~ load - trajno opterećenje, mrtvi teret; ~ man valve - ventil za zatvaranje; ~ oil - katransko ulje teže od vode (thnl.); ~ point - mrtva tačka (maš.); ~ reckoning - izračunavanje koordinata položaja, određivanje koordinata pozicije (voj.) ; ~ reckoning tracer - pribor za izračunavanje položaja (voj.) ; ~ short - direktna kratka veza, puna kratka veza (voj.) ; ~ time - mrtvo vreme (kod brojača radioaktivnosti period posle registrovanja jednog impulsa dok brojač još nije sposoban za registrovanje drugog) (fiz.); ~ time correction - korekcija na mrtvo vreme, v. dead time (fiz.); <—• turns - prazni (mrtvi) namotaji (el.) deadbeat discharge - aperiodično, pražnjenje, neperiodično pražnjenje N (el) deaf aid - aparat za gluve, slušni aparat (eh., ak.) deafener - prigušivač (ak.) deafening - sredstvo za prigušivanje zvuka, priguši(va)lo (ak.) deal - jelova daska, borova daska; jelovina, borovina, čamovina Dean and Stark apparatus - aparat za određivanje vode u uljima (hem.) deaquation - sušenje, odstranjivanje vlage (vode) death ray - zrak smrti (voj.) deblooming agent - sredstva koja maskiraju ljubičastu fluorescenciju mineralnih ulja (thnl.) debris - ruševine, otpaci, odlomci, krš je, ostaci, fragmenti; ~, nuclear - produkti nuklearnih reakcija, nuklearni ostaci debugging - popravka aparata, otklanjanje smetnji (pri stavljanju u pogon) (TV) debunching - razgrupisanje, radnja suprotna fokusiranju; ~, spatial prostorno razgrupisavanje (čestica snopa) Debye-Hiickel theory of electrolites - Debaj-Hakelova teorija elektrolita (po kojoj su dobri elektroliti
Debye-Huckel
190
decimeter
Debye-Hiichel fosforescencije; ~ product - proskoro potpuno jonizovani u vodeizvod radioaktivnog raspada (fiz.) ; nom rastvoru) (hem.) ~, radiative - radijacioni raspad; Debye-Scherrer-Hull method ~-, radioactive - radioaktivni rasDebaj-Šerer-Hulov metod u tehnici pad; ~ rate v. desintegration difrakcije X-zraka (hem.) rate (fiz.); ~ series v. decay deca deka- (prefiks koji znači 10 chain (fiz.); ~ time - vreme puta) (da) radioaktivnog raspada (fiz.) decade sealer - dekadni skaler, elek- decayed - raspadnut, istruleo, erotronski uređaj koji sabira impulsi diran po dekadnom sistemu (fiz.) Decca - fazna sonda Deka (diferendecagon - dekagon, poligon sa desei cijalnohiperbolični sistem radio-nastrana (mat.) vigacije u kome prijemnik meri reladecahydro-naphtalene - dekahidro tivne fazne razlike između signala naftalin, dekalin (hem.) primljenih od 2 ili više sinhronizodecalin - dekalin, rastvarac za hemijvanih prijemnih radio-stanica (eh.) sku industriju (hidrirani naftalin) decelerate - usporavati, smanjivati decameter - dekametar, 10 metara brzinu (metr.); ~ waves - kratki talasi deceleration - usporavanje, negativno dekametarski talasi (eh.) ubrzanje, kočenje; ~ valve - usdecantation - dekantacija, odvajanje poravajući ventil (mai.) bistre tečnosti od nekog taloga, pre- decennial - desetogodišnji livanje; metod odvajanja tečnosti od decentering - necentričan položaj, druge tečnosti veće gustine položaj van cexitra, rascentriranje decarbonisation - dekarbonizacija, uklanjanje ugljenika iz gvozda ili deehenite - vanadat olova (min.) čelika (hem.) deci prefiks koji znači deseti deo decascaler v. decade sealer (fiz.) (desetina) decatron - dekatron, brojačka cev sa decibel - decibel, deseti deo bela, jedinica za jačinu šuma (zvučnog); hladnom katodom ~, adjusted - nivo šuma u predajdecay - raspadanje, opadanje, raspad, niku izražen u decibelima gašenje; raspadati se; truljenje; truliti; razlaganje, erodiranje; razlagati decigramme - decigram (desetina grama) se; ~, abnormal - abnormalno prigušenje; ~, advanced - duboka decilitre - decilitar (desetina litra) trulež; ~, chain - lančani raspad; decimal - decimal, desetni; ~ — constant - konstanta raspada, computer - decimalni računar, recipročna vrednost srednjeg života decimalni računski uređaj (eh., radioaktivne supstance (fiz.); ~, mat.); ~ fraction - decimalni diffusional - difuzni raspad (plazdeo (mat.); ~ logarithms - decime); ~, exponential - eksponenmalni logaritmi, Brigsovi logaritmi cijalni raspad (opadanje, gašenje); (mat.); ~ place - decimalno ~ factor v. decay constant (fiz.); mesto (mat.); ~ point - deci~ family v. decay chain; ~, malna tačka, tačka koja razdvaja metastable - raspad metastabilnog decimale od celih brojeva (kod nas stanja; ~ modulus - modul opase češće koristi zarez) (mat.); ~ danja, kod prigušenih oscilacija system - decimalni sistem, koji vreme za koje se amplituda oscilacije ima za osnovu 10 (mat.) ; — syssmanji za l/e (e = baza prirodnih tem of angular measure - decilogaritama) (mat.); modul raspamalni sistem za merenje uglova danja, kod radioaktivnosti sinonim (mat.) za srednji život (fiz.); ~, phosphorescent - opadanje (gašenje) j decimeter - decimetar (desetina metra)
decimetre waves
191
defective
decimetre waves - decimetarski ta- decrease - smanjenje, opadanje; smalasi, elektromagnetni talasi čija je njiti (se), opasti, opadati; ~ of dužina između 0,1 i 1 metar (eh.) volume - smanjenje zapremine; ~ decinormal solution - decinormalni to zero - smanjiti, opadati do nule rastvor (koji sadrži deseti deo mola decrepitation - prskanje, npr. krisna litar) (hem.) tala pri zagrevanju (thnl.) decipher - dešifrovati, resiti, odgo- deduce - izvesti, zaključiti iz nečega netnuti, protumačiti deduct - oduzeti, odbiti decipherer - dešifrator deduction - dedukcija, izvođenje; decision - odluka; ~, go-no/go zaključivanje na bazi nečega; oduodluka ,,ide-ne ide" zimanje declination - deklinacija, nagib; uga- deductive reasoning - deduktivno ona razdaljina nebeskog tela od nerezonovanje, razmišljanje koje polazi beskog ekvatora (astr.); ~ axis od neke pretpostavke ili činjenice - deklinaciona osa i logičkim putem vodi nekom zakdeclivity - nagib, padina, strmina, ljučku kosa, pad dee - duant, v. cyclotron (fiz.) declutch - iskvačiti, otkočiti (mot.) deep penetration electrode - elekdecode - dešifrovati troda sa dubokim prodiranjem decoder - dekoder, dekodirajući ure(zav.) ; ~ penetration gas welđaj, dešifrator; ~, CF v. coarseding - gasno zavarivanje sa dubokim -fine decoder; ~, coarse-fine prodiranjem; ~ space - duboki dekoder sistema sa grubom i tačnom prostor, popularan naziv za prostor skalom; ~, TBCF v. time-buffeizvan Sunčevog sistema red coarse-fine' decoder; ~, time-buffered coarse-fine - de- deexcitation - deeksitacija; skidanje pobude, smanjenje pobude; ~, koder sa grubom i finom skalom i collisional - smanjenje pobude pri elastičnim držanjem udaru čestica; ~ of metastable decoding - dekodiranje brojeva (u smanjenje pobude metastabilnog registarskim sistemima) (eh.), destanja šifrovanje; ~, sequential - sukcedefecation - prečišćavanje (specijalno: sivno dešifrovanje šećernih rastvora) (thnl.) decolour - skinuti boju, lišiti boje, (iz)beliti (thnl.) defect - mana, nedostatak, greška; decolo(u)rize - obezbojiti defekt, kvar; neispravnost; neispravnost kristalne rešetke; ~, decomposable - razložljiv (hem.) crystal-lattice - defekt (kristalne decompose - razložiti (se), raspasti se rešetke); ~, Frenkel - Frenkelov decomposition - razlaganje, raspadefekt; ~, Fresnel - Fresnelov danje; ~, acid - razlaganje kiselidefekt; ~, impurity crystalnom; ~, chemical - hemijsko raz-lattice - centar primesa (nečistolaganje; ~, hydrolityc - hidroće); ~ in manufacture - (po) litičko razlaganje (razlaganje pod utigreška pri izradi; —, lattice cajem vode); ~ of the acetylene defekt kristalne rešetke; ~, radia- razlaganje acetilena; ~, pyrolytic tion - radijacioni defekt; ~, - pirolitičko (toplotno) razlaganje; Shottky - Šotkijev defekt; ~, spot ~, thermal - termičko razlaganje - lokalni defekt, lokalizovani de(raspada); krekovanje . fekt; ~, stochiometric lattice decontamination - dekontaminacija, stohiometrijski defekt rešetke; ~, otklanjanje zagađenja substitutional - supstitucionalni decoppering - uklanjanje bakarnog defekt; ~, vacancy - vakancija sloja; čišćenje od bakra defektne praznine decoupling - razvezivanje, rastavljanje; rastavljači uređaj (mai.); defective - defektan, neispravan; ~ smanjenje sprege equation - nepotpuna jednačina,
defective
192
defective jednačina izvedena iz druge jednačine, koja nema manji broj rešenja od početne jednačine (mat.) defectoscope - defektoskop (instrument za traženje defekta) deferred call - odloženi razgovor, odložena veza, odloženi poziv (tel.) deferrization - uklanjanje gvozda iz vode deffecting coil - otklonski kalem, kalem za otklanjanje (els.); ~ yoke - jaram za otklanjanje (elektronskog snopa) (eh.) definite integral - određeni integral, kod koga su granice integracije naznačene (mat.) ; ~ proportions određene proporcije (zakon određenih proporcija) (hem.) definition - definicija, objašnjenje reci ili rečenica; tumačenje; odredba; sposobnost optičkog sočiva da reprodukuje fine detalje slike deflagrate - trenutno sagoreti deflagration - naglo sagorevanje uz prasak (thnl.) deflect - skrenuti; saviti; prelamati (zrake) deflection - skretanje, ugibanje; otklon, izvod; defleksija; ~, acoustic - akustička defleksija; ~ beam defleksija snopa, izvod snopa; ~, light - svetlosna defleksija; ~ sensitivity - osetljivost otklona deflector - deflektor, otklonski sistem; ~, A-field - deflektor A polja; ~, B-field - deflektor B polja; ~, digital beam - digitalni deflektor snopa; ~, electrooptic - elektrooptički deflektor; ~, electrooptic light beam - elektrooptički deflektor svetlosnog snopa; ~, electrostatic - elektrostatički deflektor; ~, perovskite electrooptic - elektrooptički perovskit deflektor; ~, TIR v. total Internal reflection deflector; ~, total internal reflection - deflektor na bazi pune unutrašnje refleksije; ~, Wollaston-prism - deflektor na bazi prizme Volastona; ~, Wollaston-prism digital light - digitalni svetlosni deflektor na bazi Volastonove prizme
decreasing:
deflectron - deflektron, katodna cev sa elektrostatičkim otklonom def locculated graphite - pahuljičasti grafit (hem.) deflocculation - deflokulacija (iščezavanje ili uklanjanje pahuljica iz rastvora ili smeše) defoaming - uklanjanje pene; ~ agent - sredstva koja sprečavaju stvaranje pene (thnl.) defocus - defokusiranje; defokusirati deformation - deformacija, promena oblika, izobličenje; ~ curve kriva deformacije, obično u zavisnosti od vremena defrosting - uklanjanje (otapanje) leda, odmrzavanje degas - degazirati degassing - degaziranje; ispumpavanje gasa, evakuisanje degauss - razmagnetisati degaussing - razmagnetisavanje degelatinize - prevođenje gela u tečno stanje degeneracy - degenerisanost, stepen degeneracije (fiz.); ~, mode degeneracija tipa (oscilovanja); ~, orbital - orbitalna degeneracija; ~, spin - spinska degeneracija degenerate conies - degenerisani konusni preseci, nastaju kada se ravan preseka kreće (mat.); ~ quadric surfaces - degenerisane kvadrične površine, zajedničko ime za konus, eliptički cilindar, hiperbolički cilindar itd. (mat.) degenerative feedback - negativna povratna sprega (els.); ~ trigger circuit - kolo okidača sa negativnom povratnom spregom (eh.) deglutinate - odlepiti degradation of energy - opadanje energije; <~ of radiation - opadanje zračenja; ~ of tunnel diode - degradacija runel-diode, starenje tunel-diode degras - mast vune (thnl.); ~ (moellen) - degras-ulje, dobija se iz ovčje kože (thnl.) degreasant - odmašćivač degrease - odmastiti degreasing - odmašćivanje površine metala pre galvanizacije, lakiranja i slično (mtl.)
degree
degree - stepen, jedinica za ugao (mat.) ; jedinica za merenje temperature (fiz.) ; ~ of a polinomial - stepen polinoma (najveći stepen na kome se promenljiva pojavljuje u polinomu) (mat.) ; ~ of a term stepen člana, zbir stepena promenljivih u članu (mat.) ; ~ of accuracy - stepen tačnosti (mat.) ; ~ of an equation - stepen jednačine, najveći stepen koji se pojavljuje u jednačini (mat.) ; ~ of an expression - stepen nekog izraza, najveći stepen koji se u izrazu pojavljuje (mat.) ; ~ of angle - stepen ugla, 1/360-ti deo kruga (mat.); ~ of arc - stepen luka, 1/360-ti deo kruga (mat.) ; ~ of correlation stepen korelacije; ~ of dissociation - stepen disocijacije, deo ukupnog broja molekula koji su disocirali (hem.); ~ of freedom stepen slobode, broj nezavisno promenljivih sistema u kretanju (fiz.) ; ~ of hardness - stepen tvrdoće (hem.) ; ~ of inversion - stepen inverzije; ~ of maser saturation - stepen saturacije maser a; ~ of neutrality - stepen neutralnosti; ~ of precision - stepen tačnosti; ~ of redundancy - stepen redundancije, stepen rezerve; ~ of safety - stepen sigurnosti; ~ of saturation - stepen saturacije dehumidification - sušenje dehumidifier - aparat za umanjenje vlage u vazduhu (kod tf centrala itd.) (thnl.) dehydrate - dehidrirati (hem.) dehydration - dehidratacija, sušenje dehydrator - uređaj za sušenje; sredstvo za sušenje Dehydrite - sredstvo za sušenje na bazi bezvodnog magnezijum-perhlorata dehydrogenase - dehidrogenaza, fer ment dehydrogenate - dehidrogenirati (hem.) dehydrogenation - dehidrogenacija. oduzimanje (uklanjanje) vodonika (hem.) deionization - dejonizacija (uklanja nje jona) 13 Rečnik
delivery
193
deionize - dejonizovati deka - deka, prefiks koji obeležava 10 dekatron - dekatron, dekadna cev Delanium - vrsta vrlo tvrdog veštačkog uglja (thnl.) delay - kašnjenje, zadrška, usporenje; ~, carrier-storage - kašnjenje izazvano sakupljanjem nosača; ~, code - kodno kašnjenje, proizvoljno kašnjenje; —, coding v. code delay; ~, group(-path) - grupno kašnjenje, grupna zadrška; ~, propagation - kašnjenje rasprostiranja, propagaciona zadrška; ~, propagation-pair - srednje kašnjenje pri uključenju i isključenju; ~, round-trip - dvostrano kašnjenje, dvostrana zadrška; ~, stage - kašnjenje po stepenu; ~, start-oscillation time - vreme „ćutanja" kvantnog generatora; ~, suppressed time v. code delay; ~, turn-off - zadrška pri isključenju, vreme isključenja; ~, turn-on - vreme uključenja, zadrška pri uključenju delayed automatic gain control automatska regulacija pojačanja s vremenskim kašnjenjem (eh.); ~ coincidence - koincidencija za kašnjenjem, brojački uređaj kojim se registruju impulsi koji se javljaju u određenom razmaku jedan iza drugog (fiz.); ~ neutron - zakasneli neutron, javlja se po prestanku lančane reakcije fisije u reaktoru
(fiz.)
delhi hard - legura ugl. gvozda i hroma, otporna prema rdanju (mtl.) deliming - odstranjivanje kreča sa kože pre štavljenja (thnl.) deliquesce - preći u tečno stanje (pri apsorbovanju vlage iz vazduha) deliquescent - delikvescentan, sposoban da pređe u tečno stanje (rastvor) pri stajanju na vazduhu deliver - dobaviti, isporučiti, snabdeti delivery - dobava, isporuka; protok, napajanje; ~ air chamber - dobavna vazdušna komora (av.); ~ arrangement - uređaj za raspodelu, uređaj za isporuku, raspodeljivač (eh.); ~ connection - napojni
delivery
194
density
delivery demultiplier - delitelj, demultiplispoj, vod (els.) ; ~ head - visina kator; ~, frequency - delitelj pumpanja; ~ line - potisni vod, frekvencije vod (linija); dobava, isporuka, snab- demy - standardna veličina pisaće devanje (mot.); ~ loss - gubici hartije 15 1 ' 2 " X 20" (trg.) dobave; ~ main - vod (linija) denary system - desetni sistem, sisdobave, isporuke; ~ outlet - izlaz tem koji ima za bazu deset dobave; ~ pipes - pritisni cevni denaturant - denaturator, sredstvo vod; ~ rate - količina isporuke; koje se dodaje nekoj supstanci da ~ time - vreme isporuke; ~ ona postane neupotrebljiva za čovečji valve - ventil za dobavu; ~, valve organizam (npr. metil-alkohol je despring - opruga ventila za dobavu naturator etil-alkohola) (hem.) delphinine - alkaloid iz istoimene denaturated alcohol - denaturisani biljke (thnl.) alkohol, špiritus Delsterol - preparat na bazi kristali- dendrite - dendrit, kristali u obliku sanog vitamina D 3 (thnl.) drveća (krist.) delta - simbol za malu količinu u matematici (mat.) ; ~ electron - denickelification - uklanjanje niklenog sloja; selektivna korozija koja delta-elektron (fiz.); ~ function napada nikal - delta-funkcija, specijalna funkcija u kvantnoj mehanici (mat.); ~ denier system - denije, mera za tekstilna prediva, označava težinu 9000 iron - delta-gvožde, alotropska mom dugog prediva u gramima difikacija gvozda, stabilno između 1403°C i tačke topljenja (hem.) ; ~ denitration - denitracija (hem.) matching transformer - trans- denominator - imenilac (mat.) formator za podešavanje vezan u dense - gust, zbijen; neprobojan; neprozračan; ~ slag - jedra (gusta) trougao (el.); ~ rays - deltatroska (zao.) -zraci, sekundarno zračenje elektrona koji izazivaju jonizaciju sre- densimeter v. densitometer dine, a koji nastaju usled prolaska densitometer - denzitometar (instrument za određivanje gustine); ~, nuklearnih čestica kroz materiju (fiz-) photoelectric - fotoelektrični merač (optičke) gustine; —; recordelustrants - sredstva za uklanjanje ding - denzitometar sa automatsjaja kod tekstilnih vlakana (thnl.) skim zapisom (pisačem) demagnetise - demagnetisati, razdensitometry - denzitometrija, memagnetisati todika određivanja gustina demagnetization - razmagnetisanje; ~ curve - kriva razmagnetisanja density - gustina, koncentracija, napon; masa jedinice zapremine, specidemagnetize - razmagnetisati, defična težina; ~, acceptor - konmagnetisati centracija akceptora; ~, actual demagnetizing - koji razmagnetisava stvarna gustina; ~, base carrier dematerialization - anihilacija (fiz.) koncentracija nosača u bazi; ~, demitase - telefonski aparat sa zajedničkim biračkim i mikrotelefonskim beam snopa, -mlaza; ~, bulk delom - zapreminska gustina (prosečna demodulation - demodulacija gustina praškastih ili rastresitih mademodulator - detektor, demodulaterijala uključivši praznine među tor; ~, product - detektor proizzrncima); ~, carrier - koncentravoda cija nosača; ~, circuit— montaže; demount - rasklopiti, demontirati ~, component(-part)— kompodemountable tube - cev koja se nenti, -smeštaja; ~, defect - konmože demontirati (rasklopiti) (TV) centracija defekta; ~, diffusion demulsifiers - sredstva koja sprecurrent- - difuzione struje; ~, čavaju emulgiranje nekog ulja (thnl.) donor - koncentracija donora; ~,
density doping - koncentracija legirajućih primesa; ~, effective - efektivna-; ~, electon- - elektrona, koncentracija elektrona; ~, energy-flux- energetskog fluksa; ~, equilibrium - ravnotežna koncentracija; ~, excess - ekscesna koncentracija; —, failure - gustina otkaza, -grešaka, lambda karakteristika; ~, Fourier v. spectral density; ~, free-carrier - koncentracija slobodnih nosača; ~, grain - gustina zrna (fotoemulzije); ~, gravimetric - gravimetrijska gustina (hem.) ; ~, heat - termički napon; gustina toplotne energije; ~, hole - koncentracija rupa; ~, impurity - koncentracija nečistoće; ~, information- - informacija; ~, instrumentation- - instrumentacije; ~, intrinsic-carrier - koncentracija sopstvenih nosača; ~, inversion— inverzije, inverziona-; ~, inverted population- - invertne populacije; ~, ion - gustina jona; koncentracija jona; —, ionization v. ion density; ~, Josephson current - struje Džozefsona; ~, level nivoa; ~, majority-carrier - koncentracija osnovnih nosača; ~, minority-carrier koncentracija manjinskih nosača; ~, mode- - tipova (oscilovanja); ~, mode per unit frequency— tipova (oscilovanja) po jedinici frekvencije; ~, momentum- - impulsa, - momenta; ~, momentum flow- - toka impulsa; ~, neutral (particle) - koncentracija neutralnih čestica; ~, nonequilibrium neravnotežna koncentracija; ~, nuclear level - gustina nuklearnih (energetskih) nivoa; ~ of conduction current - gustina provodne struje; ~ of convection current - gustina konvekcione struje; ~, of displacement current - gustina struje pomeraja; — of electric linear charge - gustina linijskog naelektrisanja; ~ of electric surface charge - gustina površinskog naelektrisanja; ~ of electric volume charge - gustina prostornog naelektrisanja; ~ of electricity 13«
195
deoxidiser gustina naelektrisanja na jedinicu površine ili zapremine (el.); ~ of electrons - gustina (koncentracija) elektrona; ~ of luminous flux - gustina svetlosnog fluksa (toka); ~ of nuclei - gustina jezgara; ~ of packaging - gustina pakovanja; ~ of state mass efektivna masa, određujuća — stanja; ~ of states - gustina stanja; ~, optical - optička gustina, apsorbancija; ~, orbital belt orbitalnog pojasa (dipolnog); ~, packing- - montaže, — pakovanja; ~, pinch - plazma mlaza; ~, plasma- - plazme; ~, plasma current- - gustina struje plazme; ~, population- - naseljenosti; ~, population inversion- - inverzne naseljenosti; ~, power- snage, — energije; ~, power-conversion- - konvertovane snage; ~, power spectral - spektralna — snage; ~, printing— štampe; ~, ratio - odnos, gustina; relativna gustina u odnosu na neku supstancu; ~, space-charge— - prostornog naelektrisanja, — prostornog tovara; ~, spatial - prostorna gustina; ~, specific - specifična težina, gustina; ~, spectral - spektralna — ~, steady-state - ravnotežna — ~, subsurface - potpovfšinska —, ~, surface - površinska—, površinska koncentracija; >~, surface-state— - površinskog stanja; ~, surface-trap- - površinskih hvatača; '—<, trail electron - elektronska koncentracija meteorskog traga;
~ , trap hvatača, koncentracija hvatača; ~, vapo(u)r - gustina pare; ~, volume - zapreminska gustina; ~, water vapor- vodene pare dent - ugnuće, ulubljenje, udubina; ugnuti ulubiti deodorants - dezodoransi, sredstva za odstranjivanje ili maskiranje neprijatnih mirisa (hem.) deoxidant - deoksidant; redukciono sredstvo (hem.) deoxidiser - dezoksidator, sredstvo koje uklanja kiseonik iz nekog jedinjenja ili istopljenog metala (mil.)
deoxydation deoxydation - deoksidacija, redukcija (odstranjivanje) kiseonika iz istopljenog metala (mil.) deoxygenation - uklanjanje (apsorpcija) kiseonika departure - polazak, odlazak; skretanje, odvajanje; udaljavanje; odstupanje; razdvajanje, udaljenost objekta od neke fiksne tačke dependence - zavisnost; —, linear - linearna zavisnost dependent variable - zavisno promenljiva (mat.) đephlegmation - deflegmadja, delimična kondenzacija (pare) koja obogaćuje destilat komponentom sa višom tačkom ključanja (hem.) dephlegmator - deflegmator, kolona 2a frakcionisanje pri destilaciji (hem.) dephosphorization - uklanjanje fosfora, defosforacija depilatories - depilatori, hemijska sredstva za odstranjivanje dlaka (hem.) depilatory - koji skida, uklanja, čupa dlaku; sredstvo za skidanje dlake deplane - iskrcati, istovariti (iz aviona) deplete - isprazniti, smanjiti; ispustiti, iscrpsti depleted - osiromašen, istrošen, iscrpen; — uranium - osiromašeni uranijum, sadrži manje izotopa 235 U nego početni (n. teh.) depleting section v. stripping section (n. teh.) depletion - osiromašenje, iscrpljivanje deplistor - deplistor (prekidački poluprovodnički pribor) depolarization - depolarizacija (fiz.) depolarize - depolarizovati (fiz.) depolarizer - depolarizator (fiz.) depolymerization - depolimerizacija (hem.) depopulate - osiromašiti, smanjiti (naseljenost nivoa) depopulation - osiromašenje, smanjenje (naseljenosti nivoa); ~ of metastable - smanjenje naseljenosti metastabilnog nivoa; ~, selective - selektivno smanjenje deposit - nalazište; talog; taložiti; nanos; ~, abyssal - nataložen, sta-
196
depth
ložen; nanesen; ~, metal - rastopljeni metal za dodavanje (zav.) deposition - depozicija, taloženje, nanošenje, prekrivanje; —, chemical - hemijsko taloženje; ~, direction - usmereno taloženje; ~, electrolytic - elektrolitičko taloženje, galvansko taloženje; ~, electron-beam - nanošenje pomoću elektronskog snopa; ~, epitaxial (layer) - epitakijalno rastenje; ~, selective - selektivno taloženje, selektivna depozicija; ~, thin film - taloženje tankog filma; ~, vapor - taloženje iz gasne faze depress - pritisnuti, ugnuti; spustiti, sniziti; prigušiti depression - ugnuće, utučenost; pritisak, prigušenost; smanjenje; ~, collector - sniženje potencijala kolektora; <~, depressurization smanjenje pritiska depressor - prigušivač; pufer; negativni katalizator (hem.) depth - dubina, visina; ~, characteristic penetration - karakteristika dubine prodiranja; ~ cutting type of broach - razvrtač sa dubokim rezanjem (ma!.) ; ~, diffusion - difuziona dubina; ~, escape - umicanja, izlazna —; ~, Josephson penetration - Džozefsonova — prodiranja; ~, junction - - naleganja p—n prelaza; ~, micrometer - mikrometar za merenje dubine (ma!.) ; <~ of cut - dubina rezanja (maS.) ; ~ of cut per tooth - dubina rezanja po jednom zubu (mai.); ~ of focus - dubina fokusa, dozvoljeno kretanje sočiva koje ne narušava oštrinu i definisanost fokusa (opt.); ~ of gap - dubina zazora (mai.); ~ of the side fusion zone - dubina bočnog uvara (zav.) ; ~, of tooth (broach) - visina zuba (mal.); ~, optical - optička dubina, optička debljina; ~, penetration dubina prodiranja, dubina penetracije; ~ scale - skala dubine; ~ scanning sonar - pel za pretraživanje dubina (morn.) ; ~ superconducting penetration - dubina prodiranja superprovodnika
depump depump - slabljenje pumpanja derating - izlaz iz opsega, izlaz iz norme pogoršanja parametara derivate v. derivative derivative - derivat, proizvod (hem.) ; izvod (mat.); *~, cellulose -s celulozni proizvodi; ~, dihydoxyl - dvohidroksilni proizvod (hem.) derive from - izvesti iz derived audio equipment - uređaj za izdvajanje zvučnih frekvencija (eh.) ; ~ unit - izvedena jedinica, svaka jedinica koja se zasniva na osnovnim jedinicama derrick - pokretna dizalica, derik, brušačka kula, kran, pokriven stub derris - ekstrakt istoimene biljke, glavni sastojak rotenon, jak insekticid (hem.) desalination - desalinacija, oslobađanje od soli desalting v. desalination desaturation - desaturacija, smanjivanje (sprečavanje) zasićenja; razblaživanje boje descaling blowpipe - gorionik za skidanje rde (zav.) Descartes rule signs - Dekanovo pravilo znaka, po kome broj pozitivnih korena ne može biti veći od broja promena zraka kod f(x) = 0 (mat.) descendant - proizvod reakcije (hem.) descloisite - dekloazit (vanadat Pb, Zn i Cu) (min.) describe - opisati, ocrtati, nacrtati descriptive astronomy - opisna astronomija, koja se bavi opisivanjem nebeskih tela, ali ne i fizički i matematički zasnovanim teorijama; ~ climatology - opisna klimatologija; ~ geometry - opisna (nacrtna) geometrija deseaming blowpipe - gorionik za blanjanje (zav.) desensitization - desenzibilizacija, smanjivanje osetljivosti (fot.) desensitise — desenzibilizirati, smanjiti osetljivost (fot.) dftniccant - sredstvo za sušenje (hem.) desiccate - osušiti, osloboditi od vlage, obezvoditi; uvenuti
197
design
desiccation - desikacija, sušenje desiccative v. desiccant desiccator - komora za sušenje, sušnica; desikator (hem.) Desicote - preparat na bazi silana koji njime premazanu površinu čini odbojnom za vodu (thnl.) design - planirati, smerati, zamisliti u opštim potezima, koncipirati; konstrukcija, projekat, crtež, plan: projektovanje, konstruisanje; proračun; ~ and development institute - projektantsko-razvojni institut; ~, automated component - automatsko projektovanje komponenti; ~, automated system automatsko projektovanje sistema; ~, bureau - projektantski biro; ~, circuit - projektovanje kola; <~, computer-aided - projektovanje pomoću računskih mašina, mašinsko projektovanje; —, c o m p u t e r - aided of inegrated circuit - mašinsko projektovanje integrisanih kola; ~, computer-aided system - mašinsko projektovanje sistema; ~, computer-aided transistor - mašinsko projektovanje tranzistora; ~ -draughtsman - konstruktor-crtač; — engineer - inženjer projektant; ~, engineering - tehničko projektovanje, inženjersko projektovanje; ~, exterior system - spoljašnje projektovanje sistema; ~, fail-safe pouzdana konstrukcija, sigurna konstrukcija; ~, feature - oblik konstrukcije, projekta; ~, fully automated network - potpuno automatsko projektovanje mreža; ~, functional - funkcionalno projektovanje, postavljanje funkcionalne šeme, funkcionalna sinteza; ~, integrated circuit layout - projektovanje razmeštaja integrisanih kola; ~, interior system - unutrašnje projektovanje sistema; —', logical - logičko projektovanje, logička sinteza; ~, man-machine - projektovanje na osnovu interakcije čovek-računar; ~, mesa mezastruktura; ~, modular - modularno projektovanje, modularna instrukcija; ~ office - projektant-
design design ska prostorija; ~ on-line circuit - projektovanje kola u realnom vremenu, „on-line" projektovanje kola, projektovanje kola po sistemu direktne interakcije čovek-računar; ~, on-line system - projektovanje sistema u realnom vremenu „on line" projektovanje sistema, projektovanje sistema na principu direktne interakcije čovek-računar; ~, signal - proračun signala, sinteza signala; -~, system - projektovanje sistema; ~, worst-case - projektovanje uz uzimanje najgoreg slučaja designating symbol - skraćena oznaka designed value - konstrukciona, projektna vrednost designer - konstruktor, projektant, kreator (modni), dizajner designing task - projektni zadatak desk - pult, sto, panel; ~ calculator - kancelarijska računska mašina desk-top - stoni, za na sto Desmodurs - sirovina za proizvodnju plastičnih materija izocijantskog tipa (thnl.) desmotropism - dezmotropija, promena položaja dvostruke veze u jednom molekulu, npr. ketoenol (hem.) desorption - desorpcija, odstranjivanje apsorbovane supstance (hem.) despiker - sistem za prigušenje vrhova (el.) destarch - osloboditi od škroba destitute - oskudan, siromašan destruction - razaranje, destrukcija, rušenje; ~, beam - razaranje mlaza destructive distillation - destilacija čvrstih supstanci praćena njihovim razlaganjem, suva destilacija (hem.) ; ~ examination - proba razaranjem (zav.); ~ interference destruktivna interferencija, sabiranje dva talasa koji imaju istu periodu, ali su fazno pomaknuti za 180° (fiz.) ; ~ test - proba razaranjem
(zav.)
destructor firing - potpaljivanje eksploziva, paljenje eksploziva desugar - osloboditi od šećera, izvlačiti šećer
198
detector
desulphurize - desulfurizirati, osloboditi od sumpora detach - razdvojiti, rastaviti, odeliti, otkačiti, odrešiti, skinuti detachable - zamenljivo, što se odvaja detached coefficient - odvojeni koeficijent, npr. 12 u izrazu 12 x (mat.) detachment of plasma - odvajanje plazme, odbijanje plazme detail of design - konstrukcijski detalj, konstrukcijska pojedinost detect - otkriti, opaziti, detektovati detecting-and-ranging - lokacija, otkrivanje, radiolokacija; ~ coherent light - lokacija koherentnim svetlom detection - otkriće, opažanje, detekcija, otkrivanje; ~, baseband video-detekcija, direktna detekcija, direktno otkrivanje; ~, coherent-light - detekcija koherentnog svetla; ~, envelope - detekcija omotača, direktna detekcija, direktno otkrivanje; ~, error - detekcija grešaka, otkrivanje grešaka; ~, failure - detekcija neispravnosti, otkrivanje neispravnosti; —; heterodyne - heterodinska detekcija, prijem na izbijanje; ~, infrared infracrveno otkrivanje; ~ of radiation - otkrivanje prisustva zračenja (fiz.); ~, optical superheterodyne - superheterodini prijem u optičkom opsegu; ~, particle - detekcija čestica, otkrivanje čestica; ~, passive - pasivna detekcija, pasivno otkrivanje; —, video v. baseband detection detectivity - sposobnost detektovanja, moć detektovanja detector - detektor, instrument za otkrivanje prisustva zračenja; (n. thn.) davač, prijemnik, prijemnik signala, senzor (opite); ~, atomic beam - detektor atomskog mlaza; ~, background limited inferred photoconductor - prijemnik infracrvenog zračenja sa fotoprovodnicima; ~, baseband - video-detektor; ~, beam - detektor snopa, detektor mlaza; ~, boxcar - uređaj za odbir i čuvanje trenutnih
detector
199
vrednosti promenljivog napona; ~, broadband - širokopojasni detektor; —, bulk photoconductive detektor sa zapreminski fotoprovodnim materijalom; ~, depletion layer - detektor sa osiromašenim slojem, ventilski fotoelement; ~, ground-based - detektor na zemaljskoj stanici; ~, heterodyne optical - optički heterodini detektor; ~, hot-carrier - detektor vrućih nosača; ~, hot-electron - detektor vrućih elektrona; ~, impovity-activated - detektor aktiviran primesama; ~, impurity-activated germanium - germanijum-detektor aktiviran primesama; ~, infrared - infracrveni detektor; ~, I product v. phase sensitive detector; ~, klystron - klistronski detektor; ~, LBH fluorescent - fluorescentni detektor, LBH detektor; ~, light - svetlosni detektor, detektor svetlosti; ~, M detektor signala sa ugaonom modulacijom; ~, magnetically tunable - detektor sa magnetskim podešavanjem; —, narrow-band - uskopojasni detektor; ~, optical v. light detector; ~, Patley - Patlijev detektor, Patlijev prijemnik; ~, PEM v. photoelectromagnetic detector; ~, phase-lock - detektor fazne sinhronizacije; ~, phase-sensitive - faznoosvetljivi detektor; —, photoconductive - fotoprovodni detektor, fotoprijemnik; ~, photoelectromagnetic - fotoelektromagnetski prijemnik; ~, photoparametric - fotoparametarski detektor; ~, pitch - detektor visine tona; ~, plasma plazma-detektor; ~, plasma microwave - plazma-UKT-detektor; ~, product - detektor proizvoda; ~> pyroelectric effect - piroelektrični detektor; ~, Q (product) - fazni detektor, Q detektor; ~, quantum - kvantni detektor, kvantni prijemnik; ~, radiometric radiometrički prijemnik; ~, ratio - detektor odnosa, frekventni diskriminator; —, remote - daljinski detektor, detektor na daljinu; ~,
detonation
scintillation X-ray - scintilacioni X-detektor; ~, semiconductor poluprovodnički detektor;~, semiconductor diode - poluprovodnički diodni detektor; —, semiconductor radiation - poluprovodnički detektor zračenja; ~, sign v. phase-sensitive detector; ~, slope - frekventnoamplitudski detektor ~, solid-state - detektor sa čvrstim telom; ~, split field - uskougaoni detektor; ~, surface-ionization detektor sa površinskom jonizarijom; ~, thermal - termički detektor, infracrveni detektor, bolometar; ~, thermistor-bolometer infrared - termistorski bolometarski infracrveni detektor; ~, tunable infrared - infracrveni detektor sa podešavanjem; ~, tuned rezonantni detektor; ~, tunnel-diode - detektor sa tunel-diodom; ~, vibration - detektor vibracija; ~, voiced-unvoiced - detektor za razdvajanje zvučnih od bezvučnih glasova; ~, voltage limit - detektor naponske granice; ~, X-ray detektor X-zračenja; ~, zenith-oriented - zenitni detektor detectron - detektron, vakuumska cev detent - opruga, zapor detergency - moć pranja detergent - detergent, sredstvo za pranje; dezinfekciono sredstvo deterioration - starenje, habanje; ~ system - starenje sistema, habanje sistema determinant - determinanta (mat.) determinate - određen, definisan; ~ problem - definisani problem, problem koji ima ograničen broj rešenja (mat.); ~ quantity određena konačna veličina determination - odluka, rešenje determine - odrediti, ograničiti detonate - izazvati eksploziju detonation - eksplozija, detonacija, pucanj; ~, above-ground - nadzemna eksplozija; ~, above-the-surface v. above-ground detonation; ~, high-temperature nuclear - visokotemperaturna nuklearna eksplozija; ~, low-level eksplozija na maloj visini
detonator
200
device
detonator - detonator, supstanca koja loški razvoj, inženjerski razvoj; —, započinje eksploziju (fulminat žive, exploratory - eksperimentalni razazid olova i si.) voj ; ~, high-speed - brzo izazivađetour - skretanje, obilaženje nje (fot.) ; ~ of a solid - uobličavanje čvrstog tela tako da su mu detract - oduzeti površine geometrijske slike; ~~ of detrain - iskrcati iz voza photoresist - razvijanje fotorezisdetrition - ribanje, trošenje tora; ~, operational - operacioni detruncate - odseći, srezati, srubiti, razvoj, eksploatacioni razvoj potkratiti Dettol - trgovački naziv za germidd deviate - skrenuti, odstupiti deviation - odstupanje, pogreška, na bazi hloroksilola (thnl.) skretanje, devijacija; odstupanje deuteriđe - deuterid, hidrid koji sasvetlosnog ili drugog zračenja od drži samo teški vodonik (hem.) njegove prvobitne putanje; u matedeuterium - deuterijum, teški vodomatici odstupanje neke veličine od nik, izotop vodonika atomske mase njene srednje vrednosti; ~ card 2 (hem.); ~ -moderated pile tablica skretanja, tablica devijacije reaktor sa deuterijumskim modera(els.); ~ sensitivity (in FM torom, teškovodni reaktor (rt. thnl.) ; receivers) - osetljivost frekventnog ~ oxide - deuterijum-oksid, teška otklona (kod prijemnika FM) (eh.) voda (hem.) deuteron - deuteron, jon deuteri- device - naprava, aparat, uređaj, pribor; mehanizam; projekt, šema, juma (fiz.); ~, high-energy plan; element; ~, alloy driff deuteron visoke energije (fiz.) legirani drift-element; ~, alloyeddeuteroxide - deuteroksid (hidro-junction p-n-p - legirani spojni ksid sa deuterijumom) p-n-p element; ~, ammonia beam Devarda's alloy - vrsta legura sastava 45% Al, 50% Cu, 5% Zn - uređaj sa snopom amonijaka; ~, Devcon - plastični čelik, čelični prah atomic beam - atomsko-lučni urepomešan s plastičnom masom (thnl.) đaj ; ~, atomic resonance - atomdevelop - razviti sko-rezonantni uređaj; ~, audible signal - zvučno-signalni uređaj; developed dyes - tekstilne boje koje ~, backup - rezervni uređaj; —, se stvaraju reakcijom u samom bidirectional — dvosmerni urevlaknu (thnl.) đaj, bidirekcioni uređaj; ~, Bragg developer - izazivač, razvijač (u fotografiji); ~, alkaline - alkalni iza- Bregov uređaj; ~, bulk effect zivač (fot.); <~, buffered - izazivač uređaj sa zapreminskim efektom; sa puferom (fot.); '-', colo(u)r~, bulk gallium arsenide - gali-forming - izazivač za bojeni filmjum arsenidni uređaj sa zapreminski materijal (fot.); ~, compenskim efektom; ~, bulk negative sating - izravnavajući izazivač resistance - uređaj sa negativnom (fot.) otpornošću; ~, bunching - grupisač, uređaj za grupisanje; ~, cesium development - razvitak, evolucija; atomic beam - cezijumski atomizgradnja; razrada, konstrukcija; sko-lučni uređaj; ~, charge-conusavršavanje, poboljšavanje; izazitrol - uređaj sa kontrolom naelekvanje, razvijanje (fotografije); meliotrisanja; ~, colo(u)r checking racija; izvođenje (formule); razviuređaj za kontrolu boje (TV); ~, janje (u red) (mat.) ; ~, advanced crossed-field v. M-type device; - perspektivni razvoj, razvoj una~, cross-magnetized ferrite pređenih tipova; — and research feritni uređaj sa poprečnim poljem; department - razvojno i istraživačko ~, Crowe - Kruov element, krioodeljenje; ~, chemical - hemijsko geni Kruov uređaj; ~, cryogenic izazivanje (razvijanje); ~, colo(u)r - izazivanje boje (kod fotomaterijala - kriogeni uređaj; ~, currentu boji); ~, engineering - tehno-controlled - strujno kontrolisani
device
201
uređaj, strujni uređaj; ~, current-operated v. current-controlled device; ~, current-stable negative resistance - strujno-stabilni negativno-otporni uređaj; ~, decision-making - uređaj za donošenje odluke; ~, depletion-region spejsistor, uređaj sa osiromašenim regionom; *~, discrete semiconductor - diskretni poluprovodnički uređaj; ~, distributed interaction - uređaj sa raspodeljenom interakcijom; —, double-negative-resistance - dvostruki negativnootporni uređaj; ~, elastooptic - elastično-optički uređaj; ~, electrochemical - elektrohemijski uređaj; ~, electrooptic - elektrooptički; ~, epitaxial - epitaksijalni element; ~, evaporated film tunnelling - tunelski element sa naparenim filmom; ~, fail-safe - pouzdan uređaj, siguran uređaj; ~, ferroelectric field-effect - feroelektrični element sa efektom polja; ~, field-effect - element sa efektom polja; ~, field-emission microwave - mikrotalasni uređaj sa autoelektronskom emisijom; ~, fission-yield - uređaj sa fisionim doprinosom, nuklearni uređaj; ~, follow-up - reprodukcioni uređaj; ~ for paying out wire - doboš (bubanj) za odmotavanje žice; ~, functional - funkcionalni uređaj; —, galvanomagnedc semiconductor - galvanomagnetsk ipoluprovodnički uređaj; ~, gate turn-off - upravljački tiristor; ~, GTO v. gate turn-off device; ~, Gunn-effect - uređaj na principu efekta Gana; ~, Hall(-effect) - Holov davač, uređaj na principu Holovog efekta; ~, homogeneous - homogeni uređaj; ~, hot-carrier uređaj sa vrućim nosačima; ~, hot-electron tunnel emission - uređaj sa tunelskom emisijom vrućih elektrona; ~, IL v. injection luminescent device; ~, injection luminescent - luminescentni injekcioni uređaj; ~, input-output - ulazno-izlazni uređaj; ~, insulated-gate tunnelling - tunel-
device ski uređaj sa izolovanim ulazom (gejtom); ~, integrated semiconductor - integrisani poluprovodnički uređaj; ~, integrated tunnel-diode - integrisano kolo sa tunel-diodom; ~, I/O v. input-output device; ~-, launching starter, uređaj za puštanje; ~, light-emitting junction - uređaj sa svetlosnoemitujućim spojem; ~, linear beam v. O-type device; ^--, linear pinch - uređaj sa linearnim pinč-efektom; ~, magnetohydrodynamic - magnetohidrodinamički uređaj, MHD-generator; ~, majority carrier - uređaj sa osnovnim nosačima; ~, metal-film - uređaj sa metalnim filmom; ~, metal-insulator-piezoelectric - uređaj sa strukturom metal-izolator-piezoelektrični polupro vodnik; ~, metal-insulator-semiconductor - uređaj sa strukturom metal-izolator-polupro vodnik; ~, metal-oxide-metal tunnelling metal-oksid-metal tunelski uređaj; ~, metal-oxide-semiconductor - uređaj sa strukturom metal-oskid-poluprovodnik; ~, metal-semiconductor - uređaj sa strukturom metal-poluprovodnik; ~, MHD v. magnetohydrodynamic device; ~, MIPS v. metal-insulator-piezoelectric-semiconductor device; ~, monolithic functional - monolitni funkcionalni blok; ~, MOS v. metal-oxide-semiconductor device; ~, MOS field-effect - MOS uređaj sa efektom polja; ~, M-type - uređaj M-tipa, uređaj sa ukrštenim poljima; ~-, multilevel storage - višenivoska memorija; ~, multiport - višekanalni uređaj, uređaj sa više višepolnih ulaza; ~, multistable multistabilan uređaj, višestabilni uređaj; ~, negative-resistance - uređaj sa negativnom otpornošću; ~, n-n heterojunction - uređaj sa n-n heterospojem; ~, nonreciprocal - nerecipročni uređaj; ~, nonreciprocal electrooptic - nerecipročni elektrooptički uređaj; ~, one-port - jednokanalni uređaj,
device
202
diac
device i efektom polja; ~, timing - satni dvopolni uređaj; ~, optical analog uređaj, sinhronizani uređaj; ~, - optičko-analogni uređaj; ~, optoroidal pinch - toroidni pinčtically pumped gas cell - uređaj -uređaj; ~, tunnelling(-effect) sa gasnom ćelijom i optičkim pumtunelski element, uređaj sa tunelpanjem; ~, optoelectron - opto-efektom; ~, two-port - četvoroelektronski uređaj; ~, O-type pol; ~, unidirectional v. nonuređaj O tipa; ~, overlay - višereciprocal device; ~, variableemiterski tranzistor; ~, oxide-breakdown - uređaj sa promen-controlled v. surface-controlled ljivim probojem; ~, variable indevice; ~, passive - pasivni ureductance cryogenic - kriogeni inđaj, pasivni element; ~, PEM v. duktivni uređaj, sa promenljivom photoelectromagnetic device; ~, induktivnošću; ~, voltage-conphotoelectromagnetic - fotoelektrolled - uređaj sa naponskim uptromagnetski uređaj; ~, photoravljanjem; ~, voltage-operated sensitive - fotoosetljivi uređaj; ~, v. voltage-controlled device; ~, plastaa - plazma-uređaj; ~, plotvoltage-stable negative-resisting - uređaj za crtanje krivih, gratance - naponski stabilni negativnofički uređaj; ~, p-n-junction-type -otporni uređaj; ~, volume-controlled - zapreminski upravljani - p-n spojni tranzistor; ~, p-n-p-n uređaj - p-n-p-n spojni tranzistor; ~, quenched domain mode - uređaj devitrification - devitrifikacija, odkoji radi u režimu potopljenih dostakljivanje meta; ~, rubidium gas cell - devoid - lišen, koji oskudeva, koji uređaj sa rubidijumskom gasnom nema, bez. . . ćelijom; ~, semiconductor pho- dew-point - tačka rose, temperatura tosensitive - poluprovodnički fotona kojoj dolazi do zasićenja vodene osetljivi uređaj; ~, short-circuitpare . -stable - uređaj stabilan na kratak Dewar flask - Djuarov sud, služi za spoj; ~, solid-state - uređaj na držanje gasova u tečnom stanju bazi čvrstog tela; ~, solion - solion, (hem.) elektrohemijski uređaj; —, squa- dewatering - uklanjanje (odvođenje) ring - kvadrirač, kvadrirajući urevode đaj; ~, stimulated-emission - dewaxing - uklanjanje voska (parauređaj sa stimulisanom emisijom (lafina) ser, maser); ~, storage - uređaj dextran - dekstran, u vodi rastvoren za pamćenje, memorija, element za polimer glikoze (hem.) pamćenje; ~, storage-charge - dextrin(e) - dekstrin (proizvod hidrouređaj sa sakupljanjem naelektrilize škroba) (hem.) sanja; ~, superconducting thin-film - superprovodni uređaj sa dextro - dekstro, prefiks koji označava „desno"; ~ -compound - dektankim filmom; ~, surface-constro-rotatorno jedinjenje (hem.) trolled - površinski kontrolisani uređaj; ~, tensoelectric semi- dextrorotatory - koji okreće (ravan polarizacije) udesno conductor - tenzoelektrični poluprovodnički uređaj; ~, thallium dextrose - dekstroza, glukoza, grožđani šećer (hem.) atomic beam - talijumski atomsko-lučni uređaj; ~, thermoelec- Di - hemijski znak za didim, smešu neodima i prazeodima (hem.) tric semiconductor - termoelekprefiks koji obeležava „dva" ili trični poluprovodnički uređaj; ~, di „dvostruko" thermonuclear - termonuklearni reaktor; ~, thin-film - uređaj sa diabase - dijabaz, vrsta eruptivne stene (geol.) tankim filmom; ~, thin-film fieldeffect - uređaj sa tankim filmom diabasic - dvobazan diac - dijak, dvosmerni diodni tiristor
diacetate
203
diacetate - dijacetat (hem.) diacetic acid - acetilsirćetna kiselina (hem.) diacetone alcohol - diacetonalkohol, rastvarač za lakove (hem.) diacetyl - dijacetil, alfa-diketo butan (hem.) dlacetinic - dijaktiničan (osetljiv na dve boje) diad - dijada Diagen - grupa nerastvornih postojanih azoboja (thnl.) diagnosis - dijagnoza, detekcija, greške; ~, malfunction - dijagnoza grešaka diagnostics - dijagnostika; ~, automatic - automatska dijagnostika; ~, microwave - mikrotalasna dijagnostika; ~ of beam - dijagnostika mlaza; ~ of thermonuclear fusion reaction - dijagnostika termonuklearne fuzije; ~, plasma dijagnostika plazme; ~, radar radiolokaciona dijagnostika; ~, thermonuclear - termonuklearna dijagnostika; ~, visual - vizuelna dijagnostika, optička dijagnostika diagonal - dijagonala; ~ scale dijagonalna skala; ~ triangle dijagonalni trougao diagram - dijagram, šema, grafik(on), plan; ~, base - šema spajanja (veza) podnožja lampe; ~, circle kružni dijagram; ~, circuit - šema spajanja, komutaciona šema; ~, clock - kružni dijagram; ~, column - histogram; ~, connection v. circuit diagram; ~, contour - dijagram sa izolinijama (geol.) ; ~, correlation - korelacioni dijagram; ~, cording - šema spajanja, komutaciona šema; ~, course - dijagram (pređenog) puta; ~, comulative - dijagram nagomilavanja; ~ curve - dijagramska kriva, linija dijagrama; ~, dot v. correlation diagram; ~, flow šema tehnološkog procesa, šema uzastopnosti operacija; ~, functional - funkcionalna šema, logička šema; ~, gear train - kinematička 5ema prenosa; ~, gearing - kinematička šema; ~, increment dijagram priraštaja; ~, iron-car-
diamagnetic
bon - dijagram ugljenik-čelik (u čeliku); ~, key - šema (tumačenja) objašnjenja; —, load - strain dijagram zavisnosti deformacije od opterećenja; ~ loop - dijagramska petlja; ~, maintenance - plan remonta; ~, mnemonic - grafička šema; — panel - optička signalizaciona tabla; ~, percentage - procentni dijagram (statistika); ~, petrofabrik - petrotektonski dijagram; ~, skeleton - blok-šema; ~, stress-strain - dijagram zavisnosti deformacije od naprezanja; ~, velocity - dijagram brzine; ~, wiring - šema montaže dial - brojčanik, okrugla skala; birački uređaj sa slanjem impulsa (tel.); ~, central office - automatska telefonska centrala (tel.) ; ~ indicating the length of stroke skala za pokazivanje dužine hoda (maš.); ~ indicator - skala na instrumentu (el.); ~ -operated - podešeno preko skale pisača (el.) ; ~ plate - ploča na časovniku sa brojkama, brojčanik; ~ space sever - malogabaritni telefonski uređaj ~ toll circuit - međumesno kolo za biranje na daljinu (tel.); —, -type machine -mašina sa brojčanikom; ~ up connection - uspostavljanje veze biranjem (tel.) dialdehydes - dijalđehidi, jedinjenja sa dve aldehidne grupe, najpoznatiji je glioksal (hem.) dialling - biranje cifara (brojčanikom ili tastaturom) (tel.); ~, area rejon neposrednog poziva biranjem cifara (tel.); ~, out - biranje na daljinu, daljinsko biranje (tel.) dialogite - karbonat mangana (min.) dialysate - kristaloidna supstanca koja prolazi kroz dijalizator (hem.) dialyser - dijalizator, polupropustljiva membrana kroz koju se vrši dijaliza (hem.) dialysis - dijaliza (razdvajanje koloida od pravih rastvora propuštanjem kroz polupropustljivu membranu) (hem.) diamagnetic - dijamagnetičan (fiz.) ; ~ substance - dijamagnetna supstanca (fiz.)
dlamagnetism
204
diamagnetism - dijamagnetizam diameter - prečnik; ~ -of bore prečnik otvora (bušenog); ~ of grinding wheel - prečnik točila; ~ of pilot head - prečnik vodeće čivije; — of the pitch circle prečnik kružnog otvora; ~ of the root circle - prečnik podnožnog kruga; ~ of tooth - prečnik zupca; ~ of wheel - prečnik točila; ~ of wire - prečnik žice; ~, core v. minor diameter; ~, effective v. pitch diametral; ~, external - spoljni prečnik; ~, internal unutrašnji prečnik; —, major spoljni prečnik; ~, minor - unutrašnji prečnik; ~, outside - spoljni prečnik; ~, over-wings - raspon krila (av.) ; ~ , rot v. minor diameter; ~ tolerance - tolerancija prečnika diametral - prečnički (što se odnosi na prečnik, promer); ~ clearance zazor ležaja; slobodna površina na obimu (spiralna burgija); ~ pitch - pič (broj zubaca po colu, prečnik podeonog kruga); ~ plane - čeona ravan diametrical tolerance - tolerancija prečnika diametrically opposed - dijametralno suprotna diamide - diamid (hem.) diamines - diamini, jedinjenja sa dve amino-grupe (hem.) diamond - dijamant, dijamant 4 1 ' 2 britanske tačke (tip.); ~, aerial - ramantena; ~ bit - dijamantska krunica; ~, black - crni dijamant, karbonat; ~ boring - precizno bušenje dijamantskom burgijom; ~ crossing - oštrouglo ukrštanje šina koloseka; ~ dresser - dijamantni alat za ravnanje (oštrenje) točila; ~ dressing device - uređaj za (oštrenje) ravnanje (osvežavanje) točila; ~ drill - dijamantna burgija (samo je vrh od dijamanta); ~ drill-bit - dijamantna krunica (na burgiji); ~ dust - dijamantna prašina; ~> glass - dijamantni sekač stakla; ~ penetrator hardness Vikersova tvrdoća; ~ point - dijamantni šiljak, vrh; ~ powder -
diazotype
dijamantna prašina; — pyramid hardness - Vikersova tvrdoća; tool - dijamantni alat; ~, uncut - nebrušeni dijamant; ~ wheel - dijamantno točilo; ~ wheel dresser ~ dijamantni alat za ravnanje, osvežavanje točila diamond-shaped - rombičan; osmougaoni diapason - dijapazon diaphanous - prozračan diaphragm - dijafragma, membrana; ~ cell - ćelija sa dijafragmama (za elektrolizu kuhinjske soli); ~ plate - ploča membrane (zav.); ~ washer - podložna pločica membrane (zav.) diaspore - dijaspor (hidratisani aluminij um-oksid) (min.) diastase - dijastaza, amilaza (ferment) diastrophism - dijastrofizam, deformiranje Zemljine kore diathermacy - dijatermalnost, sposobnost sprovodenja toplote diathermic - dijatermičan, propustljiv za toplotu diathermometer - dijatermometar, instrument za merenje toplotne provodljivosti tela Diavol - rastvarač za lakove na bazi dietil-karbonata (thnl.) diatomaceous earth - dijatomejska i infuzorijska zemlja (diatomite) (thnl.) diatomic - dvoatoman, dvoatomski; ~ molecule - dvoatomski molekul diatomite (diatom earth) - prirodni silikatni materijal u obliku praha, otporan na hemikalije i temperaturu, površinski aktivan, naziva se i „kizelgur" (thnl.) Diazo - grupa direktnih boja za pamuk i veštačku svilu (rajon); ~ compounds - dijazo-jedinjenje, važni meduproizvodi za proizvodnju boja (hem.) diazomethane - dijazometan, otrovan gas (hem.) diazotisation - dijazotovanje, prevođenje amina u dijazo-jedinjenja (hem.) diazotype - dijazotipija, dobijanje obojenih slika na papiru ili tekstilu upotrebom primulina (fot.)
205 dibasic - dvobazan (hem.) ; ~ acids - dvobazna kiselina, jedinjenja sa dve karboksilne grupe (hem.) dibenzyl group - stilben-grupa (hem.) dicatron - dikatron-UKT-generator sa spiralnim rezonatorom dice - pločica, čip, mikroelement dicentrine - alkaloid izohinolinske grupe, nalazi se u korenu Dicentra biljke (hem.) dichloriđe - dihlorid (hem.) dichloro-difluoro-methane - freon, služi kao tečnost za frižidere i kao rastvarač (thnl.) dichloro-methane - metilenhlorid, CH2CI2, služi kao rastvarač (uhnl.) dichroic - dihroičan, pleohroičan (min.) dichroloscope - instrument za proizvođenje dveju komplementarnih boja polarisane svetlosti dichroism - dihroizam, pleohroizam (osobina kristala da različito prelama svetlost) (min.) dichroite - dihroit, kordijerit (magnezijum-aluminosilikat) (min.) dichromate - dihromat, bihromat, so dihromne kiseline (hem.) dichromatic - dvobojni; ~ cord dvobojni gajtan dicing - rezanje kristala dicyandiamide - dicijandiamid, sirovina za industriju boja, eksploziva, plast, masa i dr. (thnl.) didymium - didim (smeša neodima i prazeodima) (hem.) die - rezni alat, alat za prosecanje, isecanje, donji alat, rezna ploča, kalup, model, matrica, probojac, prsten za izvlačenje; ~ and mould copy milling machine - glodalo za obradu kalupa; ~ and tap holder - držač nareznice i ureznika; ~, block - kalup, matrica; ~, body kućište rezne glave; ~, burnishing - polirano presovanje; ~ cast odlivak pod pritiskom; ~ casting - kokilni liv; ~ casting alloy legura za livenje pod pritiskom; ~ casting - kalup za livenje pod pritiskom; ~ casting machine mašina za livenje pod pritiskom; ~ casting practice - tehnika livenja
diene
pod pritiskom; ~ cavity - gravura kalupa; — clearance - zazor proboj ca; ~ feeding - pomak rezne glave; ~ filing machine - mašinska turpija za obradu matrica; ~ forging - matricirano kovanje, kovanje u matricama; ~, forging kalup, matrica; ~ forging hammer - čekić za matricirano kovanje; ~ formed part - otpresak, otkivak; ~ grinding fixture - uređaj sa čeljustima za brušenje; ~ head - glava za izradu navoja; ~ holder - nosač (držač) nareznice; ~ hole - kalibar za izvlačenje (žice); ~ set - rez; ~ shop - radionica za izradu kalupa, kokila; ~ sinking machine - kopirna glodalica, kopirna glodalica za kalupe matrice; ~ stamp - suvi žig (štamparstvo); ~ stamping - otpresak, otkivak; ~ steel - čelik za matrice; -~ stock - držač nareznice; ~ work - matricirano kovanje dieldrin (HEOD) - otrovni insekticid, po sastavu složeni derivat naftalina dielectric - dielektrik, neprovodnik elektriciteta; ~ absorption - apsorpcija naelektrisanja u dielektriku; ~, artificial - veštački dielektrik; ~ constant - dielektrična konstanta; ~, dipolar v. polar dielectric; ~, fatigue dielektrični zamor; ~, ferrimagnetic - ferimagnetski dielektrik; ~, ideal v. perfect dielectric; ~, imperfect - neidealni dielektrik; ~ loss - gubitak u dielektrikumu kod promenljivog električnog polja; ~, loss-free - dielektrik bez gubitaka; ~, lossy - dielektrik sa gubicima; ~, nonpolar - nepolarni dielektrik; ~, perfect - idealni dielektrik, perfektni dielektrik; —•, polar - polarni dielektrik; ~, sheet ~ listasti dielektrik; ~, strength ~ dielektrična čvrstoća; ~, transparent - prozračni dielektrik; ~ waveguide - dielektrični talasovod (els.) dielectrical - dielektrični diene - dien, opšti naziv za organska jedinjenja koja imaju dve dvostruke
diene
206
diene veze (hem.) ; ~ synthesis - dienska sinteza, reakcija između aldehida ili kiselina sa dienima (hem.) diergol - diergol, dvokomponentno raketno gorivo Diesel compressor - dizel-kompresorsko postrojenje Diesel-driven - na dizel pogon Diesel-driven generating set - dizel-agregat Diesel-electric - dizel-električni Diesel-electric drive - dizel-električni pogon Diesel-electric generating set dizel-agregat Diesel-electric ship - brod na dizel-električni pogon Diesel engine - dizel-motor Diesel engine vehicle - dizel-vozilo Diesel engine with pre-combustion chamber - motor sa pretkomorom Diesel engine with solid injection - dizel-motor bez kompresora Diesel-engined road vehicle - gradsko vozilo sa dizel-motorom Diesel fuel - dizel-gorivo Diesel locomotion - dizel-vuča (železnica) Diesel-powered v. Diesel-driven diethyl-dithiocarbamic acid - dietil-ditiokarbaminska kiselina, analitički reagens; cinkova so, služi kao akcelerator pri vulkanizaciji gume; ~ ether - dietil-etar (hem.) diethylene glycol - dietil-glikol difference - razlika, diferencija; ~ between the weight of electrode used and weight of deposited metal - gubitak pri topljenju; razlika u težini elektrode i nanetog materijala; ~ in pressure, difference of pressure - razlika pritiska; ~, optical path - razlika optičkih dužina putanje; ~, population - populaciona razlika differential - 1. diferencijal (mat.) ; 2. diferencijal (auto); 3. strana uporedenja (rač.); 4. područje neosetljivosti, mrtva zona; ~ amplifier - diferencijalno pojačalo; ~ analyzer - diferencijalni analiza-
differential tor; ~ bridge - diferencijalni merni most; ~ calculus - diferencijalni račun; <—- case (casing) kućište diferencijala; ~ chain block - diferencijalna koturača; ~ decay method — određivanje izotopa po metodi različitih poluvremena; ~ equation - diferencijalna jednaČina; ~ excitation - sopstvena pobuda; ~ gap - mrtva zona (engl.); histereza (SAD); ~ gear - kompenzator (turbine), diferencijal (auto) ; ~ gear with bevel wheels - diferencijal sa koničnim točkovima; ~ gearbox - kućište kompenzacionog mehanizma; ~ indexing - diferencijalna podela; ~ indexing head - podeona glava za diferencijalnu podelu; ~ indicator - indikator diferencije; ~ lock diferencijalna ustavljača; ~ manometer - diferencijalni manometar; ~ master gear - veliki diferencijalni pogonski točak; ~ measurement - merenje razlike, diferencije; ~ measuring instrument merač diferencije; ~ mechanism - diferencijal, diferencijalni mehanizam; ~ modulation meter mosni merač modulacije; ~, partial - parcijalni diferencijal; ~ pawl diferencijalna ustavljača; ~ pinion - planetni zupčanik, mali diferencijalni pogonski točak; ~ pinion shaft - diferencijalna osovina; ~ piston gauge - diferencijalni klipni manometar; ~ pressure - diferencijalni pritisak; ~ pressure gauge - diferencijalni manometar; ~ pulley - diferencijalna koturača; ~ quantity - diferencijalna veličina, diferencija veličine, beskrajno mala veličina; ~ relay - diferencijalni relej; ~ repeating coil diferencijalni prenosnik; ~ resistance - unutrašnji otpor cevi; ~ satellite pinion - satelitski točak (zupčanik satelit); ~ settlement neravnomerno sleganje (grad.); ~ shunt motor - šentirani redni motor; ~ spider - diferencijalna zvezda (auto.); ~ spider pinion - međuzupčanik, planetni zupčanik; ~ spur - cilindrični diferencijal;
207
differential
«~ total - potpuni (kompletni) di- | fejeneijal differentiation - diferenciranje, traženje izvoda (mat.)
diffraction
difrakcija, prelamanje,
rasipanje, savijanje; ~, acoustic akusticka difrakcija; ~, anisotropic - aoizotropna difrakcija; ~, Bragg - Bragova difrakcija; ~ by slit difrakcija na oryoro, difrakcija na prprejfu; ~ by »trip - difrakcija na traci; ~ by wedge - difrakcija na ivici, difrakcija na klinu; ~, edge - difrakcija na ivici, ivična difrakcija; r*t electron - difrakcija elektrona; ~, Fraunhofer - Fraunhoferoy« difrakcija; ~, Fresnel Frenelova difrakcija; ~, isotropic - izotropska difrakcija; <~, knife edge * difrakcija na oštrom kraju; ~ Qf }ight r difrakcija svetlosti;
~,.. optical-acoustic - difrakcija
syc^awrti oa zvučnim talasima; ~, HUupsa^fath - Raman-Natova difrakcija; ~, sear wave - difrakcija *yetlosti diffusan - difuzant diffiisaace - difuzans, element ekvivalentne šeme koji prikazuje difuziju difftnHKta) - difundovati diffuse - difuzan, neoštar, rasut, raspršen; ~ reflection - difuzna refleksija, odbijanje svetlosti od difuzriih površina; ~ series - difuzna . serija, prva sporedna (susedna) serija; ~ sound - difuzni zvuk; ~ . junction - difuzna vela, difuzni prelaz (u poluprovodniku); ~ light - difuzno svetio; ~ lighting difiizna rasveta; ~ transistor difuzioni tranzistor diffiner - difuzer; ~ angle - raširni Ugao; ~* jet - rasprfina mlaznica; ~VIMM>- lopatica difuzora diffirsibility - sposobnost za difuziju diffusing glass - difuzno staklo, katedralsko staklo; ~ source - difuzni izvor diffusion - difuzija, rasejanje, postepeno prodiranje gasova, tečnosti ili čvrstih supstanci, jednog u drugi, usled^kretanja atomskih čestica; ~, ambipolar - ambipolarna difuzija;
diffusion ---, back - povratna difuzija; —, base - bazna difuzija; ~, bulk zapreminska difuzija; ~, carrier — difuzija nosača (naelektrisanja); —, closed-tube - difuzija po metodi zatvorene cevi; ~, coefficient difuzioni koeficijent, broj grama neke supstance koja u 1 sekundi krnz I cm2 prodire kroz jedinični gradijent koncentracije; ~, coherent - koherentno rasejanje; -~, collisiiin(al) - difuzija izazvana sudarima; ~, complementary dopunska difuzija; ~-, controlled - kontrolisana difuzija; ~-, deep duboka difuzija; ~, differential diferencijalna difuzija; ~, double - dvostruka difuzija; ~, emitter emiterska difuzija; ^^, impurity — difuzija nečistoće; -~, in - unutrašnja difuzija; -~, inward v. in diffusion; ~, isolation - izolaciona difuzija, separaciona difuzija; ~, lateral - horizontalna difuzija, lateralna difuzija; •— length —difuzna dužina (u poluprovodniku); -—•, localized - lokalna difuzija; —', maksing v. localized diffusion; -•, multiple - višekratna difuzija; ~, n-type - difuzija n-tipa; —•. of charged particles - difuzija naelektrisanih čestica; ~ of estdtation - difuzija pobude; ~ of light - difuzija (rasejanje) svetlosti; ~ of minority carriers - difuzija manjinskih nosača; ~>, o m n i directional - multidirekciona difuzija; ~, open-tube - difuzija u otvoreno! cevi; ~, p-type - difuzija p-tipa; ~, plant - difuziona fabrika, proizvodi obogaćeni U 2 3 5 procesom difuzije UFe kroz porozne pregrade (n. thn.); ~, potential - difuzioni napon, potiče usled nejednake koncentracije jona u elektrolitu do koje dolazi usled difuzije iona; ~, quadruple - četvorostruka difuzija; ~, selective - selektivna difuzija; ~-, separation v. isolation diffusion; ~, sequential - sekvencijalna difuzija; ~, shallow - plitka difuzija; ~, simultaneous - jednovremena difuzija, simultana difuzija; ~-3 single
diffusion
208
diffusion — jednostruka difuzija; ~, solid— -state - difuzija u čvrstom telu; ~, thermal - termička difuzija; ~, through v. separation diffusion; ~j triple - trostruka difuzija; ~, two-stage gaseous dvostepena gasna difuzija; ~, two-step - dvostepena difuzija; ~, vapor - parna difuzija, difuzija iz parne faze diffusivity - difuzivnost, koeficijenat difuzije; koeficijenat rasejavanja; ~, eddy - vrtložna difuzivnost; ~, magnetic - koeficijent magnetske difuzije digit - ma koji od brojeva 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 0 koji se javljaju u nekom broju; cifra, jednoznačni broj, broj, simbol, znak; ~, binary ~ binarna cifra, binarni znak; ~, decimal - decimalna cifra, decimalni broj; ~, key strip - tastatura (tlf.) digital computer - digitalna računska mašina; ~ -to-analog converter - digitalno-analogni pretvarač (eh.) digitalin - digitalin, jedan glukozid (hem.) dih - telefon sa biračem u mikrotelefonskoj kombinaciji dihedral angle - ugao preseka dveju ravni dihydrate - dihidrat (hem.) diisocyanates - diizocijanati, sirovine za proizvodnju plastičnih masa i sintetičke gume diketones - diketoni, jedinjenja sa dve keto-grupe (hem.) dilatable - sposoban da se proširi dilatation - širenje; istezanje; ~, cubic - zapreminsko širenje; ~, linear - linearno širenje; ~, thermal - toplotno širenje dilatometer - dilatometar (instrument za merenje širenja) dilatometry - dilatometrija, određivanje prelaznih tačaka na osnovu promene zapremine (hem.) Dilecto - raznovrsni proizvodi na bazi laminiranih plastičnih masa (thnl.) diluent - razblaživač; rastvarač dilute - razblažiti; razblažen
dinistor
dilution - razblaživanje; ~ law zakon razblaživanja, v. Ostwald's law dilutions - razblaženja, odstupanja; ~, geometric-of precision - odnos predviđenog i merenog položaja projektila dim filament - ekonomična katoda (eh.) dimedon - dimedon, dimetil-dihidrorezorcin, reagens na alkohol i aldehide (hem.) dimefox - dimefoks, jak insekticid (hem.) dimension - dimenzija, razmer, razmera dimension of a term - stepen nekog člana; ~ of mode - razmera tipova (oscilovanja) dimensional formula - dimenzionalna formula, svaka formula koja sadrži osnovne fizičke jedinice; ~ stability - dimenzionalna stabilnost dimensions of an electrode - dimenzije elektrode (zav.) dimer - dimer, kombinacija dva identična molekula (hem.) dimeric - dimeran (sastavljen od dva monomera) (hem.) dimethyl phthalate - dimetilftalat, plastifikator za industriju plastičnih masa, gume, lakova i dr. (thnl.) dimetric projection - dvomerna projekcij'a (hem.) dimming switch - prebacivač svetla (mot.) dimolecular - dvo-molekularan (hem.); ~ reaction - dvo-molekularna reakcija, reakcija u kojoj učestvuju dva molekula (hem.) dimorphic - dimorfan, koji se pojavljuje u dva vida dimorphism - dimorfizam, osobina pojavljivanja neke supstance u dva (npr. kristalna) vida dimorphous - dimorfan (koji se javlja u dva kristalna oblika) (min.) din - buka, graja, galama Dinas bricks - dinas-opeke, vatrostalne i otporne na hemikalije (thnl.) dineutron - dineutron (fiz.) dinistor - dinistor, dvoelektrodni četvoroslojni poluprovodnik
din osam
209
dinosam - trgovački naziv za insekticid na bazi derivata dinitrifenola dinoseb - trgovački naziv za insekticid i fungicid na bazi derivata dinitrifenola (hem.) dioctron - UKT-pojačavač sa ukrštenim poljima, dioktron diode - dioda, dvoelektronska cev; ~, AIM v. avalanche injection microwave diode; ~, alloyed legirana dioda; ~, avalanche (breakdown) ~ lavinska dioda, cener-dioda, otporna dioda, stabilitron; ~, avalanche injection - dioda sa lavinskim injektiranjem; ~j avalanche injection microwave - U K T dioda sa lavinskim injektiranjem; ~, avalanche transit time - lavinska tranzitna dioda; ~, avalanche transit time oscillator - lavinska tranzitna oscilatorna dioda;-^, back-to-back -s - suprotno priključene diode; ~, backward - obrnuta dioda; ~, blued silicon - oksidna silicijum-dioda; ~, Boff v. charge-storage diode bonded germanium; ~, bootstrop - ograničavajuća dioda, butstrap-dioda; <•—, breakdown v. avalanche (breakdown) diode; —, charge-storage - dioda sa sakupljanjem naelektrisanja; —, circular laser - kružna laserska dioda, kružni injekcioni laser; ~, conductivity modulated - dioda sa modulisanom provodnošću; ~, constant-current - diodni ograničavač struje; ~, controlled avalanche upravljana lavinska dioda; ~, dielectric - dielektrična dioda; ' diffused - difuziona dioda; ' discrete - diskretna dioda; ~, double - dvojna dioda; ~, double-base (junction) - dvobazna dioda; ~, double-diffused - dvojno difundovana dioda; ~, double-glass seal - dvostruko staklom zatopljena dioda; ~, double-injection - dioda sa dvojnom injekcijom; ~, double-saturation - dioda sa dvostrukom saturacijom; ~, dual - dvojna dioda; ~, electrochemical - elektrohemijska dioda; ~, electroluminescent - elektroluminescen14 Recnlk
diode tna dioda; ~, epitaxial - epitaksijalna dioda; ~, epitaxial tunnel - epitaksijalna tunel-dioda; ~, Esaki v. tunnel diode; ~, fast - brza dioda; ~, fast recovery dioda sa brzim uspostavljenjem; ~, field-effect - dioda sa efektom polja; ~, five-layer - petoslojna dioda; ~, formed point-contact varactor - varaktorska dioda sa tačkastim kontaktom; ~, forward-blased - direktno premošćena dioda; ~, four-layer - četvoroslojna dioda; ~, four layer diode with gate - četvoroslojna upravljana dioda; ~, Ga As v. gallium arsenide diode; ~, gallium arsenide - galijum-arsenid-dioda; ~, GaP/metal surface barrier dioda sa površinskom barijerom, GaP/metal; ~, germanium - germanijum-dioda; ~, glass - staklena dioda, dioda u staklenom telu; ~, gold-bonded - dioda zavarena zlatom; ~, Gunn(-effect) - Ganova dioda; ~, heterojunction heterospojna dioda; ~, honeycomb - dioda u obliku saća; ~, hot-carrier - dioda sa vrućim nosačima; ~, hot-electron - dioda sa vrućim elektronima; ~, hot-hole - dioda sa vrućim rupama; ~, inductance - reaktivna dioda, induktivna dioda; ~, injection luminescent - injekciona luminescentna dioda; ~, integrated - integrisana dioda; ~, in versed - inverzna dioda; ~, isolation - izolaciona dioda, parazitna dioda; ~, junction - spojna dioda, pljosnata dioda; ~, laminar - laminarna dioda; ~, laser - laserska dioda; ~, laser-alloyed tunnel - laserom legirana tunel-dioda; ~, laser-formed - laserom formirana dioda; ~, level shift - dioda sa pomeranjem nivoa; ~, LID v. lithium-drifteđ diode; ~, light-emitting - dioda koja emituje svetlost, injekcioni laser; ~, lithium-drifted litijum-drifted-dioda; ~, long duga dioda, dugačka dioda; ~, majority carrier - dioda sa osnovnim nosačima; ~, mesa - meza-
diode
210
diode -dioda, dioda sa meza-struklurom; ~, metal-insulator-nietal dioda sa strukturom metal-izolator-metal; —, metal-oxide-metal dioda sa strukturom metal-oksid-metal; ~, metal-oxide-semiconductor — dioda sa strukturom metal-oksid-poluprovodnik: ~. metal-semiconductor (barrier) dioda sa strukturom metal-poluprovodnik; ~, microglašs - staklena mikrodioda; <~, microplasma-free - dioda bez mikroplazmej ~, Miller-Ebers - Miler-Ebersova dioda; ~, minority carrier dioda sa manjinskim nosačima; ~, Moli - Molova dioda; ~, MOS v. metal-oxide-semiconductor diode; ~, narrow base - diada sa tankom bazom, dioda sa uskom bazom: ~, negative-resistance dioda sa negativnim otporom; ~, n-Ge-n-Si - n-Ge-n Si heterodioda; ~, n-i - dioda sa n-i prelazom; ~, n-l-p - n-i-p dioda; ~, nonlinear capacitance - dioda sa nelinearnim kapacitetom; ~, n on p - n na p dioda; ~, n-p-n-p n-p-n-p dioda, četvoroslojna dioda; ~, packaged - hermetizovana dioda; —, parametric (amplifier) - parametarska dioda; ~, PEP v. planar epitaxial passivated diode; ~, photomixer - fotomikserska dioda; ~, photoparametric - fotoparametarska dioda; ~, photosensitive - fotoosetljiva dioda; <—,' p-i - p-i dioda; <~, pili - dioda tipa tablete, tabletna dioda; r~, p-i-n - p-i-n dioda; ~, pinhead - minijaturna dioda, dioda veličine glave čiode; ~, planar - planarna dioda; ~, planar epitaxial passivated - planarna epitaksitalna pasivizirana dioda; ~, planar epitaxial p + -n-n + - planarna epitaksijalna p + -n-p + dioda; ~>, plasma - plazma-dioda; ~^, plasma negative-resistance - plazma-dioda sa negativnom otpornošću; ~, p~n p-n dioda; ~, p-n junction - dioda sa p-n prelazom, dioda sa p-n spojem; -~, p-n junction light
diode modulating - p-n dioda, svetlosni modulator, ~ p-n—p-n — p-n-p-n dioda^ četvor ;slo:na dinja; ~>, point(-contact) - dioda sa tačkastun konf-.ikiom; ~, point-junctiott -- tačkasto spojena dioda *—•, p <>fi a - p na n dioda; <•-, p-si-n - j>-si-n dioda; —, p f - v - n + p*-v-n f dioda; ~, reactance reakfansiia dioda, parametarska dioda; ~, Read - Ridova dioda, UK.T -dioda sa dinamičkim negativnim otporom; ~, rectangular laser - laserska dioda sa pravoiigaonim kristalom: ~, reference - referenti..! dioda; '•-', refrigerated epitexial silicon varactor hlađena epiteksiiaina silicijumska valaktox-oioda; ••^, retarded field — dioda sa zakoćnim poljem; ~, reverse—biased - suprotno premošćena dioda; -~, Riesz-type - Risova dioda; —J, sealed - hermetizovana dioda; ~^, Shockley - Šoklijeva dioda; <«-, Shottky-barrier - dioda sa šotkijevom barijerom; ~-, silicon - silicijumska dioda; ~, silver bonded - srebrom spojena dioda: ~, single injection - dioda sa injektiranjem jednog tipa nosača; •~-, snap v. charge-storage diode; ~, snap—off v. charge-storage diode; ~, step-recovery v. charge-storage diode; --~, storage v. charge-storage diode; >-~, superconducting - superprovodna dioda; ~, superconducting tunnel - superprovodna tunel-dioda; -~, thermionic - termojonska dioda; '•-, thin-film - tankofilmska dioda; ~, titaniumoxide - titanoksidna dioda; ~, tunnel - tunel-dioda; ~, two-base - dvobazna dioda; ~, ultrafast recovery dioda sa ultrabrzim uspostavljanjem; ~, uniplanar - uniplanarna dioda; --~s unitunnel v. backward diode; '~- vacuum-desposited - dioda dobijena taloženjem u vakuumu; ~, varactor - varaktor, parametarska dioda; ~>, variable capacitance v. voltage-variable capacitance diode; ~, voltage-variable capacitance - varikap-
diode
211
direct
-dioda, parametarska dioda, varaklekul kod kojeg su efektivni centri tor; ~, waveguide - talasovodna pozitivnih i negativnih naboja oddioda; ~, welded-junction galvojeni (hem., el.); —, chaff lium arsenide - galijum-arsenidna refleksioni dipol, dezorijentišući didioda sa zavarenim spojem; ~, pol; ~, lossless - dipol bez gubiwide-base - dioda sa širokom taka; ~ moment - dipolni mobazom; ~, Zener (breakdown) v. ment (fiz.); •--, needle - igličasti avalanche (breakdown) diode dipol; ~ 3 orbiting - orbitalni dipol; ~, thin - tanki dipol; ~, diopside - diopsid (kalcij um-magnethin metallic - tanki metalni dipol, zijum-silikat) (min.) igličasti dipol dioptase - dioptas (bakar-silikat) (min.) dipping counter - brojač radioaktivdiopter - diopter, dioptrija (jedinica nosti koji se potapa u tečnosti čija u optici sočiva) se aktivnost meri (n. thn.); <-— dioptre - dioptrija, jedinica u optici, refractometer - refraktometar koji sočivo čija je žižna daljina 1 metar se uranja u tečnost koja se ispituje ima 1 dioptriju; ~ of a lens (hem.) dioptrija sočiva, recpročna vrednost Dipterex - insekticid na bazi jednog žižne daljine, merena i metrima organskog fosfornog jedinjenja diorite - diorit, vrsta eruptivne stene (geol.) diotron - diotron, merni uređaj sa direct - upravljati, voditi, rukovoditi; ~ -acting load - neposredno opdiodom šuma terećenje (el.) ; ~ -coupled - didioxan - dioksan, 1,4 dietilen-oksid, rektno spregnuti; ~ -coupled amrastvarač za voskove, smole, visplifier - pojačavač sa direktnom kozu i si. (thnl.) spregom (eh.); ~ coupled madioxide - dioksid chine - neposredno spregnuta madip - strela, proves, ulegnuće, utošina (maš.) ; ~ current and voice nuće, uvala, jama; ~ circle pass filter - propusni filter za magnetna busola, magnetni kompas; jednosmernu struju i zvučne frek~ -coated - prekrivanje utapavencije (eh.); ~ -cycle boiling njem; ~ gage - letva za određireactor v. boiling water reactor vanje strele (ugiba) (maš.); ~, (n. thn.) ; ~ drive - direktan preLamb - Lembova jama; ~ of nos (mot.); ~ dyes - direktne the horizont - ugao nagiba horiboje, organske boje za neposredno zonta prema nekoj tački bojenje celuloznih vlakana (thnl.) ; dipentene - dipenten, proizvod desti- ! lacije terpentina, rastvarač u hemij- ! ~ indexing - direktna podela; skoj industriji (thnl.) ~ -indexing head - glava sa direktnom podelom (maš.); ~ indiphenyl - difenil, bifenil (hem.); dexing plate - ploča sa direktnom ~ ether - difeniloksid (hem.) podelom (maš.); ~ pickup icodiphenylguanidine - difenilgvaninoscope - ikonoskop za snimke sa din, akcelerator pri vulkanizaciji terena (TV); ~ proportion gume direktna proporcija; <—- variation diphenylmethane dyes - difenildirektna varijacija (npr. kada je -metanske boje (hem.) proizvod dve promenljive jednak konstanti, variranje jedne promendiplex - dipleks (jednovremena preljive vodi direktnom variranju drudaja dva telegrama u jednom pravge); ~ -viewing television rececu); ~ circuit - dipleksno kolo, iver - televizor sa direktnim gledadipleksna šema (el.) njem (TV) ; ~ vision spectrodipole - dipol, sistem koji ima dva scope - spektroskop za direktno pola, npr. električna, magnetna; posmatranje (hem.) skraćenica za dipolnu antenu; mo14«
directed numer
212
directed number - broj ispred koga stoji znak plus ili minus (mat.); ~ angle - usmereni ugao, za koga se kaže da je pozitivan ili negativan; ~• Une - usmerena linija, čiji je jedini smer spedfikovan kao pozitivan, a obrnuti smer kao negativan; ~ Une segment - odsečak usmerene linije directing curve - direktrisa (maš.) direction - smer, pravac; uputstvo> instrukcija; ~ angles - direkcioni uglovi, između neke linije i pozitivnih smerova koordinatnih osa (mat.) ; ~ angular - ugaoni smer; ~, aspect - smer posmatranja; ~, blocking v. reversed direction; ~, Brag's - Bregov smer, smer koji zadovoljava uslov Breg-Vulfa; —, conducting - direktni (provodni) smer; ~ cosines kosinusi direkcionih uglova (mat.) ; ~, crystal - kristalografski smer; ~, easy (magnetic) - smer osa lakog magnetisanja, laka osa; ~, forward - direktni (provodni) smer; ~, hard (magnetic) - osa teškog magnetisanja, teška osa; ~ indicator - pokazivač pravca (mot.); ~ numbers - direkcioni brojevi, bilo koja dva broja koji su proporcionalni direkcionim kosinusima linije (mat.); — of an electric field - smer električnih polja, smer sile električnog polja na pozitivno naelektrisanje (el.); ~ of chip flow - pravac kretanja strugotine (maš.); ~ of cutting - pravac rezanja (maš.); ~ of discharge - pravac pražnjenja (el.); — of flow - smer toka; ~ of growth - smer rasta; ~ of movement - pravac kretanja; ~ of rotation - smer rotacije; ~ of travel - pravac kretanja; ~ of welding - smer zavarivanja (zav.) ; ~, principal-s - osnovni smerovi; ~j propagation - smer prostiranja (talasa); ~, pure-mode - smer čistog tipa oscilovanja; ~, radar radarsko navođenje, navođenje radarom; ~, receiver - smer prijema; —, reversed - suprotni (blo-
discharge
kirajući) smer; ~, transmitter smer predaje directional broadcasting - usmerena radiodifuzija (eh.) ; — control lever - poluga za kontrolu pravca (maš.) ; ~ controls - elementi za kontrolu pravca (maš.) ; ~ control valve, directional valve - nepovratni ventil; ~ counter - usmereni brojač radioaktivnosti (n. ihn.) ; ~ gain - antensko pojačanje usled usmerenosti (eh.); — response pattern - karakteristika usmerenosti, dijagram usmerenosti; ~ valve, controlling the piston movement - klipni povratni ventil (maš.) directive sending - usmereno slanje (impulsa) (eh.) directly proportional - direktno proporcionalan directory - telefonski imenik, adresna knjiga directrix of a cone - direktrisa konusa, zatvorena linija koja određuje kretanje generatrise (mat.); ~ of a conies - direktrisa konusnog preseka (mat.); ~ of a cylinder - direktrisa cilindra (mat.) ; ~ of a surface - direktrisa površine (mat.) dirty bomb - „nečista" nuklearna bomba, koja daje mnogo radioaktivnog taloga (n. thn.) disacryl - polimer akroleina (hem.) disadvantage - nedostatak disassemble - rastaviti, razmontirati disbranching - podsecanje, potkresivanje, kresanje (grana drveća) disc v. disk discap - disk-kondenzator discharge - isprazniti; pražnjenje, ispražnjavati; istovar, iskrcavanje; ~, arrester - odvodnik (el.); ~, beam-plasma - sistem, plazma-snop; ~, capacity - kapacitet pražnjenja (el.) ; ~, cock - ispušna slavina; ~, dc-ercited - pražnjenje pobuđeno jednosmernom strujom; ~, electron oscillation v. Penning gas discharge; ~, hot-cathode Penning-type - Peningovo pražnjenje sa zagrevanom katodom; ~, laser - pražnjenje u
discharge
213
laseru; ~ -Une pressure - pritisak linije pražnjenja; ~, oscillatory v. Penning gas discharge; ~, path - put pražnjenja, put odvođenja (el.); ~, Penning - Peningovo pražnjenje; ~, Penning gas Peningovo gasno pražnjenje; ~, PIG-type v. Penning gas discharge; ~, pinch - pinč-pražnjenje; —, plasma - plazmeno pražnjenje; ~, plasma current plazmeno pražnjenje sa strujom; ~, pocket - izlazna komora (maš.) ; •~, port - izlazni otvor (maš.) ; ~, pressure - pritisak pražnjenja; ~, rate - brzina pražnjenja; ~, ring - zatvoreno (kružno) pražnjenje; ~, self-maintained - samopodržavajuće pražnjenje; ~, side - izlazna strana; ~, theta-pinch - teta-pinč, pražnjenje; ~, toroidal - toroidalno pražnjenje; ~, tube - cev za električno pražnjenje u gasovima; ~, valve - izlazni ventil; ~, wriggling - savijajuće pražnje nje discharging agents - sredstva za razaranje boja pri bojenju tekstila discolo(u)ration - obezbojavanje; promena boje disconnect - prekinuti, raskinuti (vezu), isključiti, razdvojiti disconnectable coupling - nerastavljiv spoj (maš.) discontinuity - raskid, prekid; nehomogenost; ~ absorption - prekid krive apsorpcije discontinuous load - promenljivo opterećenje, diskontinualno opterećenje; ~ passband - prekidni propusni opseg, propusni opseg s prekidima, diskontinualni propusni opseg (eh.); — phase - prekidna, dispergovana faza (hem.) discrepancy - neslaganje discrete - diskretan; odvojen, izolovan, prekidan; — energy state diskretno energetsko stanje (fiz.); ~ sentence intelligibility - razumljivost pojedinih fraza; ~ spectrum - diskretni spektar, diskontinualni spektar (fiz.) discriminant - diskriminanta (mat.)
dUmountable equlpmend
discrimination mode - selekcija tipova oscilacija, selekcija moda; ~ on several levels - biranje u nekoliko nivoa, biranje u nekoliko dekada (eh.) discriminator - diskriminator, merni uređaj koji ne dozvoljava registrovanje određenih pojava (fiz.); ~, birefrlngent - dvostrukoprelomni diskriminator; ~, pulse - diskriminator impulsa (npr. dužine ili amplitude); —, pulse-length - diskriminator impulsa po dužini; ~, time - diskriminator impulsa po vremenu disengaged - nezauzet, slobodan (linija, uređaj) disequilibrium - neuravnoteženost, neujednačenost, nepostojanost disforest - raskrčiti šumu, poseći drveće dish - sferna antena (eh.); antena s paraboličnim reflektorom, parabolična antena disinfectant - dezinfekciono sredstvo disintegrate - drobiti, mleti; raspadati se disintegration - drobljenje, mlevenje; dezintegracija, raspad; emitovanje alfa ili beta čestica iz radioaktivnog elementa (fiz.) ; ~, alpha - alfa-raspad; ~, atomic - raspad atoma; ~, beta - beta-raspad; ~, chain, disintegration family v. decay chain; ~ constant - konstanta raspada (fiz.) ; ~ of cathode - dezintegracija katode; ~, radioactive — radioaktivni raspad; <->» rate - brzina radioaktivnog raspada (fiz.); — series v. decay chain; ~, spontaneous - spontani raspad disk - sprežni disk dislocation - dislokacija, poremećaj' pomeraj; ~, edge - ivična dislokacija; ~, heterojunction - dislokacija heteroprelaza; ~, screw - spiralna dislokacija dislodging - izbijanje dismantling - rasklapanje demountable equipment - uređaj na rasklapanje; ~ plant - postrojenje na rasklapanje
dismutation
214
dismutation - dismutacija, pregrupisavanje disomatic - egzogeni disparate - nejednak^ neuporedljiv, različit dispatch - poslati, otpraviti, otpremiti; saopštenje, telegram; pismo; dostava dispenser dipole - izbacivač dipola (radi stvaranja orbitalnog pojasa iz dipola) dispensing - rasejavač (reflektora za dezorijentaciju) dispersant - rasprašivo sredstvo disperse - dispergirati, rasipati, rasuti, rasejavati dispersed phase - dispergovana faza, u koloidnom rastvoru faza koja se sastoji iz suspendovanih čestica (hem.) dispersing agents - emulzifikatori (thnl.) dispersion - disperzija; dispergiranje, rasejavanje; rasipanje; rasturanje; ~, acoustic - disperzija zvuka; ~, anomalous - anomalna disperzija; —, atomic - atomska disperzija; ~ in the readings - rasturanje očitavanja (npr. instrumenata); '~, linear - linearna disperzija; ~ loss - gubici od rasejanja, disperzioni gubici (eh.) ; <—' medium - disperziona sredina, itontinualna faza u koloidnom rastvoru; -~, rotary - rotaciona disperzija; ~, spatial - prostorna disperzija; ~, stored charge - oticanje akumulisanog naelektrisanja; ~, thermal - disperzija toplote dispersionless - bez gubitaka (rasturanja); ~ lag line - linija za kašnjenje bez gubitaka (eh.) dispersity - disperznost dispersive - disperzni; dispergirajući; ~ power - moć razdvajanja, npr. dve talasne dužine prelamanjem (opt.) ; ~ region - oblast rasejanja, oblast disperzije dispersoid - koloid (hem.) displace - premestiti, pomaći, pomeriti displacement - pomak, pomeraj, razdešavanje, pomeranje;, neusaglašenost; vektor koji pokazuje promenu
disruptive pressure
položaja, uklanjanje nekog elementa iz hemijskog jedinjenja; —•, beam - pomeranje snopa; ~, control regulacija pomeranja; *~, Doppler - Doplerovo pomeranje; ~, lattice - pomeraj, pomeranje (atoma) u kristalnoj rešetki; ~, law - zakon pomeranja pri radioaktivnom raspadu; v. Soddy Fajans displacement law; v. VVien's displacement law (hem.); ~, Raman kombinacioni pomeraj, Ramanov pomeraj; ~, series - sinonim za elektrohemijski niz (hem.); ~ transducer - transduktor pomeraja (eh.); display - uređaj za reprodukciju, indikator; reprodukcija; indikacija; ~, air traffic conrtol plotting - indikatorski uređaj sistema upravi ljanja vazdušnim kretanjem; ~, alpha(nu)meric - alfanumeričkindikator, indikator slova i brojeva; ~, digital - digitalni indikator; digitalna indukcija; ~ digital information - indikator digitalne informacije; indikacija digitalne informacije; ~, electrooptic - elektrooptički uređaj za reprodukciju, elektrooptički indikator; ~^, equipment - indikatorski uređaj; ~, expanded-center - indikator sa ekspanzijom centara; ~, horizontal indikator sa horizontalnim ekranom; ~, nonstorage - indikacija bez memorije; ~, radarscope slika (cilja) na ekranu radarskog indikatora; ~, sensitivity - osetljivost indikacije (eh.); ~, 3-D trodimenziona (prostorna) indikacija; trodimenzioni indikator; ~, unit - indikator, jedinica indikatora (eh.) disposal - raspolaganje, red, raspodela; ~ plant - uređaj ?a odstranjivanje (radioaktivnih) otpadaka (n. thn.) dispose - raspoređivati, srediti, raspolagati disposition - raspored disruption - proboj, razaranje (dielektrika, izolacija) (el.) disruptive pressure - probojni napon (el.); ~ spark - varnica (is-
disruptive pressure
215
kra) kod proi.ua i d. 1; ~ strength - jačina piuboia U:.) dissect - istci, isi-dkati, podeliti dissector - dis>.-ktor (predaj na TV ccv): ~, photo .multiplier image - disektor sa fotomuitiphkatorom dissipation - disipacija, rasejanje, oticanje, rasturanje; ~, collector - bnaga rascjanja- na kolektoru dissipative line - disipaciona linija, linija s gubicima (el.) dissipator - radijator, disipator, gubitak toplote dissociate - razdvojiti, razdružiti, raslavili, razložiti dissociation ~ disocijacija, razlaganje, raspauanie; kreking-proces (thnl.) ; ~, constant - konstantna disocijacija, odnos proizvoda aktivnih masa disociranih jona prema aktivnoj masi nedisociranih molekula pri ravnoteži; —, electrolytic - elektrolitička disocijacija (hem.); ~, point tačka disocijacije, temperatura na kojoj se neka supstanca raspada na dve ili više jednostavnih (hem.) dissolution - rastvaranje, rastavljanje (na sastavne delove); otapanje; rasejavanje dissolvable - rastvorljiv, (ras)topljiv, rastavljiv dissolve - rastvoriti; razlagati dissolved - rastvoren; tečan; ~ acetylene - rastvoreni acetilen
(zav.) dissolvent v. solvent
dissonance - disonanca, nesklad, neslaganje, oprečnost distance - udaljenje, daljina, rastojanje, odstojanje, razlika; dužina;
~ between the toes of a weld širina šava (zav.); ~ control v.
remote control; ~ correlation - radijus korelacije, dužina korelacije; ~ Debye shielding - Debajeva dužina ekraniranja; ~ dialling - biranje na daljinu, daljinsko biranje (tel.) : ~ diffusion - difuziona dužina; ~ formula - formula koja definiše dužinu neke prave linije u koordinatnom sistemu (mat.) ; ~j great-circle - rastojanje po luku velikog kruga; ~, interaction prostor interakcije (npr. elektron-
distribution
skog snopa i plazme); ~ lattice korak kristalne rešetke; ~ relaxation - dužina relaksacije; ~ skin - mrtva zona; ~ thermometer daljinski termometar distil(l) - destilirati distillate - destilat; destilirati distillation - destilacija; rektifikacija; ~ cascade - destilaciona kaskada, više destilacionih kolona povezanih medu sobom (thnl.); ~ column, distillation tower - destilaciona kolona, rektifikacioni stub distilling - destiliranje; destilirajući distinct - odvojen, poseban; jasan, vidljiv; čitak, razgovetan; očigledan distort - iskriviti, zgrčiti, izviti; izopačiti, izokrenuti distortion - di.storzija, iskrivljenost; bilo kakva aberacija sočiva; izobličenje; krivljenje, deformacija; <~, IM-s - unakrsna izobličenja; ~ of
a rolled or fabricated section deformacija (iskrivljenje valjanog profila ili sastavljenog preseka)
(zav.) ; ~ of a sheet or plate -
vitoperenje (deformacija) lima
(zav.); ~ phase (-frequency) -
frekventno fazno izobličenje; ~, ratio - izobličenje izlaznog signala (u poredenju sa ulaznim); ~, total -s - totalno izobličenje; ~, transient - prela2:no izobličenje
distributing frame - razdelnik; ~
tube - raspodeljivački konus (zav.) ; ~ valve - ventil za raspodelu distribution - raspodela, rasprostiranje, distribucija; ~, angular ugaona raspodela; ~, arbitrary . proizvoljna raspodela; ~, beam raspodela snopa; ~, Bol'tzmann Bolcmanova raspodela; "-, Cauchy - Košijeva raspodela; -~coefficient - distribucioni koeficijent (mat.); ~, counting - diskretna raspodela; ~, density - raspodela gustine; ~j dipole density - raspodela gustine (orbitalnih dipofca); /»', energy - energetska raspodela, energetski spektar; ~, Gaussian - Gausova raspodela; ~, Gauss-Laplace normalna raspodela, Gausova raspodela; ~ graph - grafikon distribucije, koji pokazuje odnos delova
distribution
216
distribution prema celini; —, Hermit-Gaussian field - Gaus-Ermitova raspodela polja; ~, impurity - raspodela primesa (nečistoća); ~, Laguerre-Gaussian field - Lager-Gausova raspodela polja; ~, law - zakon distribucije (hem.) ; ~, level - raspodela nivoa; ~, marginal - delimična raspodela; ~, Maxwellian - Maksvelova raspodela; ~, multinomial - polinomna raspodela; ~, multivariable - višedimenziona raspodela; ~, normal pressure profil pritiska; ~, normal temperature - profil temperature; <~, phonon - fononska raspodela; ~, pinch - oblik pinč-pražnjenja; ~, plant - pretplatnička mreža (tel.) ; ~, Poisson - Puasonova raspodela; ~, population - raspodela naseljenosti (nivoa); ~, power-density - raspodela gustine snage; ~, probability - raspodela verovatnoće; -~, sampling - raspodela uzoraka; —, space - prostorna raspodela; ~, spatial v. space distribution; ~, spectral - spektralna raspodela; ~, Student's Studentova raspodela; ~, time raspodela po vremenu; ~, variance-ratio - raspodela odnosa disperzije distributive law of multiplication - distributivni zakon množenja, množenje složenog izraza nekim brojem jednako je množenju zbira produkata svakog člana složenog izraza sa istim brojem (mat.) distributor mains - distribuciona mreža (za jaku struju) (el.) district call box - kutija, sanduk, ormar s pozivnim ključevima (u dispečerskoj vezi) (el.) disturbance - poremećaj, rušenje; uzbuđenje; povreda; radio-smetnje; atmosferske smetnje; lokalno izobličenje (u ćevi za pamćenje); ~, atmospheric - atmosferski poremećaj; atmosferske smetnje; atmosferi«; ~, elastic - elastični poremećaj; <-~, hydromagnetlc -s hidromagnetske nestabilnosti (u plazmi); -v, ionospheric - jono-
dividing apparatus
sferski poremećaj; ~, large-scale - poremećaj velikih razmera; ~, lattice - poremećaj strukture rešetke; ~, sudden ionospheric -s brzi poremećaji jonosfere đisulphide - disulfid (hem.); ~ of carbon - ugljendisulfid (hem.) disulphonate - disulfonat (hem.) ditch - jarak; šanac, rov dithionate - ditionat, so ditionske kiseline (hem.) đithizone, ditizon - difeniltiokarbazon reagens na niz metala (hem.) dithylen glycol - ditilenglikol, rastvarač za nitrat-celuloze (thril.) diurnal behavior - ponašanje (u jonosferi) u toku 24 časa; — field strength - jačina polja u toku 24 sata divalent - dvovalentan (hem.) divergence - divergencija, razlaz, rasturanje; rasejavanje; —, angular - ugaona divergencija, ugaona širina (snopa zračenja); ~, beam - divergencija snopa divergent - divergentan, koji progresivno raste, razlazan (mat.); ~ chain reaction - divergentna, rastuća lančana reakcija (n. tehn.); ~ lens - rasipno sočivo; ~ series red u matematici, čiji zbir nije konačan; ~ tube of mixer - divergentni deo injektora (zav.) diversity - raznolikost, raznovrsnost, različnost; ~, space - prostorni diverzitni prijem divert - menjati pravac saopštenja, davati obilaznim putem divertor - invertor sa dva tranzistora divide - deliti divided by - podeljen s a . . . ; ~ shielding - zaštita (od zračenja) zidovima koji su poredani jedan za drugim (n. thn.) divider - razređivač, reduktor, delitelj, razdelnik; ~, volt/ratio - delitelj napona dividing apparatus - aparatura za deljenje; ~ attachment - naprava za deljenje; ~ head - podeona glava (mai.); ~ -head plate - ploča podeone glave (mai.); ~ -head sector - kazaljka podeone glave
dividing apparatus
dose
217
(mai.) ; head spindle - vreteno podeone glave (mai.) divinyl - divinil, butadien (hem.) division - podela, deljenje divisor - delitelj, divizor; delitelj napona, autotransformator docket - rezime, izvod, siže; etiketa, cedulja sa adresom; zabeleŠka, natpis na predmetu; pretplata dockyard - brodogradilište doctor-test - doktor-ogled, dokazivanje sumpora u nafti rastvorom natrijum-plumbita (hem.) dodecagon - dodekagon, poligon sa dvanaest strana (mat.) dodecahedron - dodekaedar, poliedar sa dvanaest strana (površina) (mat.) dog - zakačaljka, zapirač (mai.); ~ leg - startna petlja (gramofonske ploče) (eh.) dolly - vozilo operatora; kretati vozilo; glava (TV) dollying - kretanje operatorskog vozila (kolica) (TV) dolomite - dolomit, dvojni karbonat kalcijuma i magnezijuma (min.) domain - domen, oblast; ~, f v. frequency domain; ~, frequency - frekventna oblast; ~, high-field - domen jakog polja; ~ of continuity - domen neprekidnosti (funkcije) (mat.); ~, optically active - optički aktivni domen; ~, strip - domen polja; ~, time - vremenski domen; ~, travelling - domen pokretljivosti dome - kupola, omotač; astrokupola; kube; ~, antena - omotač antene; ~, radar - omotač radara domestic wiring - unutrašnja instalacija, kućna instalacija (el.) dominant-mode waveguide - talasovod za dominantni tip talasa (el.) ; ~ wavelength - dominantna dužina talasa (el.) donatron - donatron (vrsta magnetrona) (eh.) donor - donor; —, deep - duboki donorni nivo; ~, excess - ekscesni donor; ~, shallow - plitak donorni nivo; ~, surface - površinski donorni nivo
donor-type - donorskog tipa, n-tipa donut - toroidalna komora (betatrona) (fiz.); ~ coil - toroidalni kalem
(fiz.)
door - vrata, ulaz; ~ handle - kvaka za vrata (mot.) doorknob tube - minijaturna cev (eh.) dopant - primesa, dodavanje, dopuna, aditiv dope - primesa, dodavanje, dopuna; legirati; mazivo, lak za avione doped junction (in a semiconductor) - prelaz dobijen dodavanjem primesa otopini za vreme porasta kristala (poluprovodnici) (eh.) dopes - tekstilna impregnaciona sredstva na bazi derivata celuloze (thnl.) doping - dodavanje primesa (poluprovodniku) (eh.); legiranje; ~, background - fonsko legiranje; ~, gold - legiranje zlatom; ~, heavy - visoko legiranje; ~, light - nisko legiranje; ~, post-oxidation - legiranje po oksidaciji; ~, rare-earth - legiranje elementima iz grupe retkih zemalja; ~, RE v. rare-earth doping Doppler beat note - ton Doplerovog izbijanja (ak.) ; ~ effect-Doplerov efekt, promena frekvencije talasa koji potiču iz izvora koji se kreće u odnosu na posmatrača (fiz.); ~ Fizeau principle - Dopler-Fizoov princip, koji objašnjava pomeranje spektralnih linija usled Doplerovog efekta (fiz.); ~ FM - Doplerova radio-lokaciona stanica sa F M ; ~ shift - Doplerov pomak, promena frekvencije usled Doplerovog efekta; ~ velocity - Doplerova brzina
(fiz.)
Doppler-invariant - invarijantru u odnosu na Doplerov efekt Doppler-tolerant - dozvoljeni u odnosu na Doplerov efekt dopplometer - merač relativne Doplerove frekvencije dosage - doziranje, doza; ~ rate v. dose rate dose - doza, količina jonizujućeg zračenja apsorbovana ozračenim predmetom (fiz.) ; ~ absorbed - doza apsorbovanog zračenja, apsorbovana
dose
218
dose doza; ~ rate - intenzitet doze, brzina doze, doza zračenja primljena u jedinici vremena (n. thn.); ~ rate meter - merač brzine doze (zračenja) (n. thn.) dosimeter - dozimetar, instrument za određivanje doze; ~, clinical klinički dozimetar (zračenja); ~, colorimetric - dozimetar sa bojom; -~, film - dozimetar (zračenja) sa filmom; ~, integrating - integrišući dozimetar (zračenja); ~, neutron - dozimetar neutrona; ~, pocket - džepni dozimetar (zračenja); ~, radiation - dozimetar zračenja dosimetry - dozimetrija dot - (metalna) kuglica, disk (koristi se u proizvodnji topljenih tranzistora); ~ interlace - redanje tačaka (elemenata slike), preplitanje tačaka ( TV) ; <~ product - skalarni proizvod (vektora); ~ sequential system - sistem redosleda predaje elemenata (tačaka) boje dotting wheel - točkić za pisanje (registratora) (eh.) double - dvostruk, dvogub, dvojak, udvojen, predvojen, udvostručen; — -acting - dvoaktivan; ~ angle cosine theorem 2- teorema po kojoj je cos 2 x = cos x — sin 2 ; ~ angle cutter - dvougaoni rezač; ~ angle formulas - formule sinus, cosinus itd. za dvostruke uglove (mat.) ; <~ angle sine formula - formula sin 2 x = 2 sin * cos x; ~ angle tangent formula - formula tg 2 x = 2 tg * (1 — tg 2 x) (mat.) ; ~ bevel groove - K-šav (zav.); ~ bond - dvostruka veza (hem.) ~ -bladed fly cutter - leteće glodalo sa dva noža (ma!.) ; ~ braid covering - dvoslojno prekrivanje, dvoslojno opletanje (el.) ; ~ -break jack - gnezdo sa dva prekidanja (razdvajanja) (el.); ~ -cavity klystron - klistron sa dve šupljine, dvorezonantni klistron; — column planer - rendisaljka sa dva stuba (med.) ; ~ column plano-milling machine - portalna glodalica (ma!.); ~ cordon gas welding
double with one operator - obostrano zavarivanje sa jednim zavarivačem (zav.) ; ~ - c u p ceramicon - dvostrani keramički kondenzator (el.) ; ~ cusp - dvostruki vrh; ~ cut broach - dvorezni razvrstač (ma!.) ; ~ cutter - glodalo sa dva noža (ma!.); ~ -cutting planer - rendisalika sa dva radna hoda (mas.) ; ~ -cutting toolholder - dvorezni držač alatke (maš.) _; ~ -dial - sa dve skale; ~ dog - dvostruka hvataljka; ~ elephant - standardna veličina hartije 26 3/4" x 40" (thnl.) ; ~ end milling machine - glodalica sa dve glave (ma!.); ~ ended - sa dva završetka; ~-ended bolt - zavrtani bezglavac (ma!.); ~ equal angle cutter — prizmatični glodač (ma!.) ; ~ filament - biluks sijalica (mot.) ; ~ flip-flop circuit - dvostruko prekidno kolo, dvostruko flip-flop kolo; ~ foolscap - standardna veličina hartije za štampanje 17" X 27" (thnl.) ; ~ halfround file - ovalna turpija (ma!.) ; ~ -head machine - mašina sa dve glave (ma!.) ; ~ helical gear - dvostruko zavojni zupčanik (ma!.) ; -~ helical gear boost pump - pumpa sa dvostruko zavojnim zupčanikom (ma!.); ~ -helical heater - bifilarni grejač (el.); -~ helical spur wheel zupčanik strelastih zubaca (ma!.); ~ J groove - dupli J šav (zav.) ; ~ law of the mean v. extended law of the mean; ~ lever - dvostruka poluga (ma!.); ~ moding - dvostruki način (oscilo van ja magnetrona) (els.) ; ~ peak response - dvogrba rezonantna kriva (els.); petticoat insulator - izolator sa dvostrukom čašicom (el.); ~ point - dvostruka tačka; ~ point of a curve - dvostruka tačka krive, tačka u kojoj kriva seče samu sebe ili se dodiruje (mat.); ~ -pole double-throw - dvopolni prebacivač (el.) ; ~ pole-piece magnetic head - dvopolna magnetna glava (el.); ~ preselection - duplo predbiranje, dvostruko predbiranje (el.) ; ~ pump - dvostruka pumpa
double
219
(za odvojene cirkulacije sa zajedničkom osovinom) (maš.); ~ ray dvostruki zrak (mat.); ~ refraction - dvostruko prelamanje (osobina nekih kristala); ~ replacement - dvostruka izmena (atoma u hemijskim jedinjenjima); ~ royal - standardna veličina hartije za štampanje 25" x 40" (thnl.); ~ salt - dvostruka so (kristalna struktura sastavljena iz dve- razne soli); ~ -screw pump - dvovijačna pumpa (ma!.); ~ -screw waveguide tuner - podešavanje talasovoda dvostrukim zavrtnjem; ~ seat valve ventil sa dva sedišta (ma!.); ~ -shed insulator - izolator sa dve čašice (el.) ; sided rack - dvostrani stalak; ~ spiral arrangement - dvostruko spiralna naprava (ma!.) ; ~ spiral gear - dvostruko spiralni zupčanik (ma!.) ; ~ vision - dvostruko gledanje (npr. kod dvogleda) doubler varactor frequency - multiplikator frekvencije u parametarskoj diodi doublet - dublet; par spektralnih linija dva elektrona koja se kreću u zajedničkom polju dva atoma (fiz.) ; dipol, polutalasna antena napajana u centru; objektiv sa dva sočiva; ~, Brillouin - Briluenov dublet; ~, Kramers - Kramersov dublet; ~ -tape armor - oklop sa dve trake, oklopi javan je sa dve trake (el.); ~ thread - dvostruka loza (ma!.); ~ -throw switch - dvosmerni prekidač (el.) ; ~ U groove with sloping sides - dvostruki U-šav sa kosim stranicama (zav.); ~ Vee groove - šav bez zatupljenja (zav.); ~ Vee groove with root face - šav sa zatupljenjem (zav.); ~ wedge - dvopolni čep (el.) doubly - dvostruko, dvogubo, udvojeno, udvoje dovetail - sastaviti zglobovima (ma!.) dovetailed - na lastin rep; ~ groove - žleb na lastin rep (ma!.) ; zglobni rukavac, matica (ma!.); ~ guide - zglobni vodič (ma!.); ~ slide
Dramamine
bearing - kliznozglobno ležište (ma!.) Dow Corning — sintetička ulja, masti i smole na bazi raznih silikona (thnl.) dowel - klin; osovina; čioda; skelet; telo (vf kalema); zaklinčiti Dowex - naziv za grupu sintetičkih jonoizmenjivačkih smola (thnl.) Dowfume - grupa preparata za dezinsekciju semena, namirnica, mlinova i si. dowlas - grubo platno Dowmetal - vrlo laka legura sa magnezij umom kao glavnim sastojkom down-feed screw handle - ručni zavrtanj za pomeranje nadole (ma!.) down-feed slide (snaper) - klizač za pomeranje nadole (maš.); ~ milling - jednosmerno glodanje (ma!.); ~ movement - kretanje nadole downcoming wave - prostorni talas downhand welding - zavarivanje odozgo (zav.) ; ~ welding in the vertical position - zavarivanje odozgo naniže (zav.) downstroke - hod nadole (maš.) Downtherm - zaštićeno ime za smesu organskih tečnosti visoke tačke ključanja koje služe za prenos toplote (hem.) dozen - tuce, dvanaest drab - žućkastomrk, žućkastosmeđ draft - skica, nacrt, plan drafting machine - crtaća mašina draftsman - crtač drag - otpor profila; ~ link - upravljačka spona (mot.) dragon's blood - smole koje se dobijaju iz nekih vrsta palmi (hem.) drain - isušivati, odvoditi vodu (sa zemlje); otvor za ispuštanje, ispust; drenaža; ~ cock - ispušni ventil (ma!.); ~ coil - odvodni kalem (el.); ~ connection - spoj za ispušni vod (el.); odvod; ~ plug - drenažni čep draining valve - ispušna slavina, ispušni pipac (zav.) Dramamine - dramamin, naziv za lek protiv morske bolesti (hem.)
draping
220
draping - zvučna izolacija (ak.) draw head (broaching) - glava za vučenje (maš.); ~ rod - poluga za vuču (maš.); ~ tongs - žabica, hvataljka, klešta za zatezanje žice (el.) drawing - crtež, izvlačenje (met.); i napuštanje (egalizacija) (met.) ; ~ and stretching press - presa (alat) za ravnanje; ~ board - tabla za crtanje; ~ cage - korpa zrasportera; ~ cardboard - karton za crtanje; ~ curve - krivuljar; ~ device - uređaj za izvlačenje; ~ die - matrica (uređaj) za izvlačenje; ~ down - izvlačenje, iskivanje; ~ frame - korpa transportera, postolje transportera; <-> furnace - peć za napuštanje, egalizaciona peć; ~ grade - kvalitet (kakvoća) dubokog izvlačenja; ~ ink - tuš za crteže; ~ instruments - crtaći pribor; ~ knife - nož za ljuštenje (furnira); ~ limit - granica izvlačenja; ~ machine - mašina za crtanje; ~ off of the flue gases - evakuacija dimnih gasova; <~ off of the water - odvod vode; ~ office - konstrukcioni biro; ~ paper - crtaći papir; ~ pen - pero za izvlačenje (linija na crtežu); ~ pencil - olovka za crtanje; ~ pin - čavlići za pričvršćivanje crteža; ~ plant - radionica za izvlačenje crteža; ~ plant radionica za izvlačenje (met.); ~ plate - čaura, kalibar za izvlačenje (žice); ~ press - presa za izvlačenje; ~ pump - pumpa, crpka na vlak; ~ set - pribor za crtanje; shown partly in section - detaljni presek; ~ table - sto za crtanje; ~ tool - alat za izvlačenje drawn wire - vučena žica (el.) dray - teretna kola dredger - bager, jaružar dressing of wires - zatvaranje (kabla) zbog provlačenja (el.) Drierite - sredstvo za sušenje na bazi bezvodnog kalcijum-sulfata (thnl.) driers - sredstvo za ubrzanje očvršćivanja sušivih ulja, sikativi (thrd.) drift - teranje, gonjenje; pravac, tok, struja; brzina struje; usmerenost, smer; nanos,smet; zanošenje (pom.);
driving beam pomeranje, pomak, pomeraj, odstupanje; ~, azimuthal - azimutni drift; ~, carrier - drift nosača (naelektrisanja); ~, daily - dnevno odstupanje (frekvencije); <~, Doppler - zanošenje aviona, određeno Doplerovim radio-lokatorom; ~, electronic - drift elektrona; ~, hole - drift-rupa; ~, level - drift nivoa; ~, longitudinal - longitudinalni drift; ~, long-term - dugotrajni drift; starenje (kvarcnog rezonatora); ~, marker - marker skretanja, marker odstupanja, marker pomeranja; ~, mobility - pokretnost pomeranja jona drifta (u poluprovodniku) (el.); ~, plasma drift plazme; ~, power-supply drift usled promene režima napajanja; ~, short-term - kratkotrajni drift; ~, speed-brzina pomeranja, srednja brzina pri kojoj joni prolaze kroz sredinu (el.); ~, thermal - drift' usled promene temperature, termalni drift; ~, zero - drift nule
drill flute - matica sa svrdlom (maš.) drilled rivet hole - probušena zakivačka rupa (maš.) drilling - bušenje (maš.); ~ mud - mulj koji se koristi prilikom bušenja izvora nafte (thnl.) drip feed lubrication - kapljično podmazivanje (maš.); ~ pan (uljana) ukapnica (maš.) driptight - neprobojan za kapi (tečnosti) drive - gurati, goniti; gonjenje, vožnja, pogon, start, pobuda driven pulley - terani kaišnik (el.) ; ~ sweep - vremenska baza sa okidanjem (eh.) driver - pobuđivač, pretposlednji stepen, podmodulator; vodeći točak; šofer, vozač; kočijaš; mašinovođa; pokretački kotur, kaišnik; pokretački zupčanik driver's cab - kabina (mot.) drivershaft-countershaft - vratilo razvoda (mat.) driving beam - veliko svetio (mot.) ; ~ belt - pogonski kaiš (maš.); ~ gear - pogonski zupčanik (maš.) ; ~ key - pogonski klin (maš.);
driving beam
221
~ mirror - vozačko ogledalo (mot.); ~ pin - pogonski trn (maš.); — rope - pogonsko uže (maš.) ; ~ screw - pogonski zavrtanj (maš.); ~ side (of belt) pogonska strana (kaiša) (maš.); ~ thread - pogonska loza (maš.) ; ~ torque - pogonski moment (maš.) ; ~ wheel - pokretni točak, vodeći točak, pogonski točak drop - kaplja, kapljica, pad; ~ arm - upravljačka ručica (mot.) ; ~, BR - pad napona; ~ out - ispasti (iz sinhronizma, iz rada); ~ out of gear - ispasti iz zahvata (zupčanika); ~ out of mesh - ispasti iz mreže (el.) ; ~ to zero - pasti na nulu; ~ wire clamp - priključak za grananje pretplatnika (tel.) droplet transfer - kapljevito prelaženje (dodatnog) materijala; kapljasti prelaz (zav.) dropping point (melting point of grease) - padana tačka (tačka topljenja podmaza) (mot.) dross - šljaka sastavljena iz oksida metala koji plivaju po istopljenom metalu (mtl.) drum - bubanj, (magnetni) kalem, cilindar, doboš, disk; ~, barrow - doboš na točkovima (za provlačenje kablova) (el.); ~, scanner metoda za razlaganje uz pomoć ok, retnog bubnja snabdevenog ogledalima na periferiji ( TV) ; ~ switch - bubnfasti prekidač, doboš prekidač (el.) druse - druza (skupina kristala nastala na osnovi starijoj od njih) (min.) dry - 1. suv, suvo; 2. neaktivno; ~ ash-free - bez vode (vlage) i pepela (npr. ugalj); ~ barometer - suvi barometar; ~ batch - suvo mešanje (tehnologija betona); ~ battery - Suva baterija; ~ bone ore - šmitsonit (mineral); ~ cargo vessel - brod za suvi teret; ~ cell - suva baterija, suvi element; ~ -cell battery - suva baterija; ~ -chemical fire extinguisher aparat za suvo gašenje požara; ~ chips - suvi rezanci pl. (industrija Šećera); ~ -cleanable - koji je moguće suvo čistiti; ~ cleaning -
dry hemijsko čišćenje, suvo sortiranje, suva separacija; — cleaning solvent - hemijsko sredstvo za čišćenje, suvo sredstvo za čišćenje; ~ -cleaning table - suvi kondenzator; ~ condenser - suvi kondenzator; <-— core cable - kabl sa vazdušnom izolacijom; ~ decating - suva dekarura (tekstil); ~ deposition neaktivni talog; ~ -development - suvo razvijanje; ~ diode - suvi ispravljač, poluprovodnička dioda; ~ -disk clutch - suva spojnica; ~ -disk joint - suvi zglob; ~ -disk rectifier - pločasti ispravljač; ~ distillation - suva destilacija; '>-' dock - suvi dok; ~ dressing suvo bajeovanje; ~ drilling bušenje na suvo; ~ drum - sabirnik pare (etažni kotao); ~ finishing - suva apretura; ~ friction - suva frikcija, frikcija na suvo; ~ goods - tekstili (SAD); ~ grinding suvo brušenje, brušenje na suvo, suvo mlevenje; ~ ice - suvi led; ~ iron - sirovo železo sa malim uključcima silicijuma; ~ kiln sušnica, komora za sušenje; ~ masonry - suvi ozid; ~ matter suva supstanca; ~ milk - mleko u prahu, suvo mleko; ~ mineral-matter-free - bez minerala i vode (nafta); ~ offset - suvi ofset (postupak) (tipo); ~ parting - suva separacija, odvajanje na suvo; ~ pipe - cev-sabirnik pare; ~ -plate clutch-suva spojnica (auto); ~ -plate rectifier - suvi ispravljač; ~ -point engraving - graviranje iglom (hladno); — process of ore dressing - suvo pripremanje (rudače) rude; ~ quencher - aparat za suvo gašenje požara; ~ rectifier - suvi ispravljač; ~ rot - suvi trulež, trulež drveta; ~ rubble wall - suvi ozid; ~ -sand mould suvi peščani kalup; "-< -saturated steam - zasićena para, suvo zasićena para; ~ season hide - koža sušne godine (kozarstvo); ~ slag - netopiva šljaka; ~ sludge - suvi mulj; ~ spinning - suvo predenje; ~ steam - suvo zasićena para; ~ -stores carrier - brod za suvi
dry
222
dry (rasuti) teret; ~ strength - čvrstoća na suvo; ~ tack - lepljivost na suvo; ~ treatment - pripremanje na suvo; ~ twisting - suvo upredanje (tekst.) ; ~ wall(ing) suvi ozid; ~ well - jalova (suva) bušotina, bušotina koja nije dala naftu drying chamber - sušnica; ~ oils - sušiva ulja dsc wire(double-silk covered wire) - provodnik sa dvostrukom svilenom izolacijom (el.) dual - dvostruk, dvogub, dvojak, dvojni; ~ cycle reactor - reaktor koji radi na dva pritiska (n. teh.) ; ~ decay - dvojni radioaktivni raspad (fiz.) ; ~ intercepting - dvostruko usmeravanje poziva: ka telefonistkinji ili ka automatu za davanje informacija (tel.) ; ~ pressure hydraulic system - hidraulički sistem sa dva pritiska (mai.) ; ~ ram broaching machine - mašina za provlačenje sa dva okvira (mai.); ~ stage regulator - dvostepeni redukcioni ventil (zav.); ~ temperature process - dvotemperaturski proces razdvajanja izotopa duality - dualnost, dvostrukost duant - duant, v. cyclotron dubbing - zakošenje (rezača) duck-bill pliers - ravna klešta duet - kanal, cev, prolaz, kanal za provlačenje kabla, trakt, (atmosferski) talasovod, vod; ~, atmospheric - atmosferski kanal; ~, gravity-wave - atomsferski kanal prostiranja gravitacionih talasa; ~, rod - motka za provlačenje kabla; ~, surface-bounded - kanal pri površini ductile - istegljiv, elastičan, kovan ductility - istegljivost, elastičnost, kovnost ducting - akustički prolaz duet - tranzistor sa dva emitera dulcin - dulcin, paraetoksifenil karbamid, zamena šećera (hem.) dullray - dalrei, legura otporna na vatru sastava 60% Fe, 34% Ni, 5% Cr dumet - platinit (legura) (hem.)
duplication
dummy - lažan, veštački; rekvizitor, maketa; ~ heat coil - zamena termičkog kalema (tt.) ; ~ source - ekvivalentni izvor (tt.) dump - pražnjenje (operativne memorije); ~ post mortem - prenos sadržaja operativne memorije u internu memoriju; ~ tank - rezervoar za sabiranje radioaktivnih rastvora (n. teh.) ; ~ truck - samoistovarivač (mot.) dumping ground v. burial ground (n. teh.) duo-directional output - dvosmerni izlaz (eh.) duo-mode exciter - pobuđivač na dva načina (el.) duodecagon - dvanaestostrani poligon s jednakim stranama (mat.) duodecimal system - tucetni sistem koji koristi broj 12 kao bazu sistema duodiode - dvostruka dioda duolaterally wound coil - bilateralno (dvostrano) namotani kalem (el.) duoplasmatron - dvoplazmatron duplex - dvostruk, dvogub, dvostrani, dupleks(ni); ~ machine - dupleks-mašina (mai.) ; ~ milling - glodanje sa dve glave (mai.) ; ~ planer - dvostruka rendisaljka (mai.); ~ repeater - dupleksna translacija (eh.); ~ travelling-wave klystron - dupleksni (dvojni) klistron s progresivnim talasom (eh.) duplexer - antenski prebacivač, duplekser (eh.) duplicate - udvojen, dvostruk, udvostručen, dvogub; sasvim sličan; duplikat, kopija, prepis; udvostručiti; ~ production - serijska proizvodnja; ~ ratio - kvadrat količnika (mat.) duplicated control - dvostruka kontrola; ~ machining - naknadna dvostruka obrada (mai.) duplicating attachment - duplirajući uređaj; ~ device - duplirajuća naprava; ~ machine - duplirajuća mašina duplication - kopiranje, dupliranje
Daponol Duponol - grupa visokokvalitetnih deterdženata na bazi sulfata viših alkohola (thnl.) durable - trajan duralon - termostabilna plastična materija iz grupe furanskih smola (thnl.) duralumin - duraluminijum (dural), legura aluminijuma (hem.) Duramold - vrste niskblegiranih čelika (mtl.) Đuranol dyes - duranol-boje za acetatnu celulozu (thnl.) Duraplex - sirovina za izradu lakova na bazi plastičnih masa alkidnog tipa Durcon - plastična materija na bazi epoksidnih smola (thnl.) Durex - legura sastava 83% Cu, 10% Sn, 4—5% C Durez - plastične materije na bazi fenoplasta (mase za livenje i presovanje) (thnl.) Durlchlor - legura otporna na lužine, sastava 81% Fe; 14,5% Si; 3,5% Mo; 1% Ni Durimet alloy - vrsta ferolegure sa Ni, Cr, Si i Mn during - za vreme, u toku Duriron - kiselinski otporna legura sastava 15,5% Si; 82% Fe; 0,66% Mn; 0,83% C; 0,57% P dust carbide - karbidni prah, karbid u prahu; ~ core - presovano jezgro (el.); ~ core coil - kalem sa presovanim jezgrom (el.); ~ exhaust - izduv prašine; ~ proof - zaštićen od prašine; ~ tight nepropustljiv za prašinu, zaštićen od prašine; ~ trap - zaštita od prašine, filter za prašinu Dutch metal - holandski metal, legura sastava 80% Cu i 20% Zn duty - dužnost, režim (rada); vremensko opterećenje (el.); ~ at rated maximum current - dopušteno trajanje rada pri maksimalnoj jačini struje zavarivanja; ~ chart - raspored dežurstva; ~ di/dt - di/dt izdržljivost; ~ dv/dt - dv/dt izdržljivost dwell - žastanak, zastoj, pauza, odsustvo pogona; ~ period - vreme trajanja zastanka (zastoja); ~ teeth
223
dynamo
- vodeći zubi (mai.) ; ~ valve ventil za zaustavljanje kretanja stola (mai.) dwelling - zastajanje Dy - hemijski znak za element dispozijum (hem.) dye - boja; ~, saturable - zasićeni filtar dyestuffs - grupa aromatičnih sastojaka za bojenje (thnl.) dying-out time - trajanje gašenja treperenja (el.) Dylan - plastični materijal na bazi mekog polietilena (thnl.) đvnactometer - instrument za merenje intenziteta svetlejsnih zraka (opt.) dynaform - koaksijalni menjač (prebacivač) dynamic accuracy - dinamička tačnost; — balance - dinamički balans, dinamička ravnoteža tela koje se kreće; ~ characteristic - dinamička karakteristika; ~ equilibrium - dinamička ravnoteža unutar nekog sistema u kome deluju suprotne sile; ~ geology - dinamička geologija, nauka o uzrocima geoloških promena; ~ load - dinamičko opterećenje, koje se menja s vremenom, npr. kod rakete; ~ noise suppressor - dinamički prigušivač šumova (eh.); ~ plate resistance - dinamički anodni otpor (eh.); ~ pressure - dinamički pritisak; <~ range - dinamički opseg (od najtišeg do najjačeg zvuka) (ak.); ~ regulation curve of output pressure - dinamička krivulja promene pritiska (zav.); ~ reproducer - dinamička zvučnica, reproduktor (els.) ; ~ resistance dinamički otpor (el.); ~ sensitivity - dinamička osetljivost; ~ strength - dinamička jačina, otpornost prema pritisku; ~ stress dinamički pritisak, pritisak koji se brzo menja s vremenom dynamics magneto-fluid - magnetska hidrodinamika dynamite - dinamit, smeša nitroglicerina i kiselgura (thnl.) dynamo - dinamo, dinamo-mašina, koja dinamički rad pretvara u elek-
dynamo
224
dynamo tričnu energiju; generator jednosmerne struje (mot., el.) dynamoelectric - dinamo-električni (el.); ~ amplifier - amplidin, elektromašinski pojačavač (el.) dynamometer-type instrument instrument dinamometarskog tipa (el.) dynamotor - dinamo-motor, motor-generator; signalno-pozivna mašina (el.) dynatron - dinatron (els.) ; ~ oscillator - dinatronski oscilator (els.) dyne - din, jedinica sile u CGS sistemu = IO" 5 N (fiz.) dynectron - živin prekidač, živin relej Dynel - sintetičko tekstilno vlakno na bazi kopolimera vinilhlorida i akrilomitila (thnl.)
distectic mixsture
dynistron - dinistron (poluprovodnički pribor) dynode - dinoda; ~, reflection(-type) - refleksiona dinoda; ~, transmission(-type) - transmisiona dinoda dyotron - diotron, specijalna generatorska vf cev, merač vremena dyscrasite - diskrasit monid) (min.)
(srebro-anti-
dyscrystalline - slabo kristalizovan; koji se teško kristalizuje dysodile - disodil (smola slična ćilibaru) (min.) dysprosium - disprozijum (hem. elemenat, red. br. 66, simbol Dy)
DMP dimethylphthalate - dimetilftalat DMSO dimethyl sulfohide - dimetilsulfoksid dimethyl terephthalate - dimetiltereftalat I- desoxyribonucleic acid - de oksiribonukleinska kiselina 1. Diesel oil - dizel ulje; 2. direct oxidation - direktna oksidacija; 3. drying oil - sušivo ulje DOP dioctyl phthalate - dioktilftalat DOS dioctyl sebacate - dioktilsebacat DOTG 1,3-orthotolyl guanidine - 1,3 ortotolilguandin (ubrzivač vulkanizacije) Ds — dysprosium - disprosijum DSM — Dutch State Mines - Holandska uprava za rudarstvo DTA differential thermal analysis - diferencijalna termijska analiza DW — distilled water - destilisana voda
dystectic mixture - smeša koja ima najvišu tačku topljenja (hem.)
D — 1. deci - deri; 2. degree - stepen; 3. density - gustina; 4. deuterium - deuterijum; 5. dextrorotatory - desno skrećući (optička aktivnost); 6. diameter - prečnik; 7. diffusivity - difuznost; 8. dispersion - disperzija; 9. displacement - istiskivanje; 10. distance - odstojanje; 11. dose - doza D — coefficient of diffusion - koeficijenat difuzije 2,4-D — 2,4-dichlorophenoxyacetic acid - 2-4-dihlorfenoksisirćetna kiselina (herbicid) 2,4-DB, 4-(2,4-DB) — 4-(2,4-dischlorophenoxy) butyric acid - 2,4 dihlorfenoksi-buterna kiselina DBP — dibutyl phthalate - dibutilftalat DBPC-dbpc 2,&-di-tert-butyl paracresol - di-terc-butilparakrezol (antioksidana) DDT — dichlor diphenyl trichlormethylmethane, - dihlordifeniltrihlormetan, D D T DEG — diethylene glycol - dietilenglikol Deg, deg — degree - stepen 2,4-DEP-tris — (2,4-dischlorophenoxyethy l)-phosphate-tris.2,4 - dihlorfenoksietil(-fosfat(herbicid) DHP — dihexyl phthalate - diheksilfosfat DIOP — diisooctylphthalate - diizooktilftalat dissocn — dissociation - disocijacija dist. — 1. distill - destilovati; 2. distillate - destilat; 3. distillation - destilacija D.M.E. — dropping mercury electrode - kapljuća živina elektroda DMF — dimethylformamide - đimetilformamid IS Recnik
F — 1. Fahrenheit - stepen Farenhajt; 2. fluid - fluid; 3. fluorine - fluor; 4. foot - stopa; 5. formula - formula; 6. frequency - frekvencija; 7. fuel - gorivo; 8. fugaclty - fugasitet FBP, f.b.p. — final boiling point - krajnja tačka ključanja FCC 1. face-centered cubic - centralno usmereni kubni; 2. fluid catclytic - katalitičko klekovanje u fluidizovanom sloju FDA — Food and Drug Administration - Uprava za kontrolu prehrambenih i farmaceutskih proizvoda FIAT — Technical Field Information Agency - Vojno-tehnička agencija za informacije fl.oz — fluid ounce - unca za tečnost FO — fule oil - ložnivo ulje FOA — fuel oil additive - aditiv za loživa ulja FP, f.p. — 1. flameproof - siguran za eksplozije (paljenje); 2. flash point - tačka paljenja; 3. freezing point - tačka smrzavanja; 4. fusible plug - topivi osigurač Fr — franclum - francijum FRC — flow recording controller - registrujući i regulišući merač protoka FRTP — fiberglass reinforced thermoplastic - termoplastika armirana staklenim vlaknima FS — federal specification - federalne specifikacije (tehnički uslovi) f;s — 1. factor of safety - faktor sigurnosti; 2. feet per second - stopa po sekundi ft — 1. feet - broj stopa; 2. foot - stopa (0,3048 m) fur. — furlong - farlong (201,168 m) f.v. — folio verso - na suprotnoj stranici FW — fresh water - sveza voda
E, znak za razliku potencijala, elektromotornu silu; sa indeksom E označava normalni elektrodni potencijal (hem.); simbol veštački proizvedenog, transuranskog elementa radioaktivnog ajnštajnijuma, rednog broja 99 (fiz.) E-layer - E sloj (jonosfere) (at.) E-region - E-oblast jonosfere (eh.) E-scan - ispitivač tipa E (daljina visina) (at.) eagre - nagla visoka plima (na ušću reke) ear sensitivity - osetljivost uha (ak.) ear-shot - domet glasa (ak.) earliness - ranost; preranost early - rani; preran, prethodni, početni, prvi; ~ warning radar - radar za daljinsko otkrivanje cilja ((voj.) earphone - slušalica (el.); ~ coupler - sprezač za slušalicu (el.) earth - zemlja, uzemljenje (el.); ~ d a m p - priključenje za masu (el.); ~ conductivity - provodljivost zemlje (el.); ~ connection - spoj sa zemljom (el.); ~ inductor compass - indukcioni kompas (el.) earth lead - provodnik za masu (el.); ~, magnetism - Zemljin magnetizam (fiz.); ~ oil - zemno ulje, nafta; ~ pitch - zemna smola, asfalt (geol.); ~ resistance meter — merilo otpora uzemljenja U*
(el.); ~ wax - zemni vosak, ozokerit (geol.) earthing terminal - stezaljka za uzemljenje (el.) easy machining - laka obrada (ma!.) eau de Javelle - Žavelova voda, rastvor natrij um hipohlorita (hem.) ebonite - ebonit, crna, tvrdo vulkanizovana guma (hem.) ebonu - abonos ebullience - burno ključanje ebullient - kipeći, uzavreo ebulliometer - ebuliometar ebullioscope - ebulioskop, aparat za nalaženje tačaka ključanja tečnosti (fiz., hem.) ebullition - ključanje (fiz.) eccentric - ekscentrično eccentric covering - ekscentrična obloga; ~ dead centre - mrtvi položaj ekscentra (ma!.); ~ drive - ekscentarni pogon (ma!.); '-•' friction - ekscentarsko trenje (ma!.) eccentrically mounted - ekscentrično montiranje (ma!.) eccentric keying - učvršćenje ekscentra (ma!.); ~ line scanner - ekscentrični ispitivač, ekscentrični razlagač (at.); ~ load vansredišno opterećenje (ma!.); ~, mid-position - ekscentarski srednji položaj (ma!.); ~ pin - ekscentrični trn (ma!.); — press ekscentrična presa (ma!.); ~ pressure - ekscentrični pritisak (ma!.) i
eccentric keying
228
eccentric keying ~ shaft - ekscentarsko vratilo, ekscentrična osovina (maš.); ~, sheave - ekscentarski kolut (maš.); ~ strap - prsten ekscentra (maš.); eccentricity - ekscentričnost ecgonine - ekgonin, tropin-karboksilna kiselina, vrsta alkohola (hem.) echelette - ešeleta (vrsta optičke rešetke) (fiz.) echelle - tip ravne difrakcione rešetke echelon grating - rešetka odeljka (ak.) echo - eho, odraz, eho-signal, odjek (ak.); ~ altimeter - odrazni (odbojni) visinomer, refleksioni visinomer (ak., eh.); ~ amplifier - pojačavač odraznih, reflektovanih signala (els.); ~ chamber - ehokomora, reverberaciona soba (ak.); ~ s đepth-sound-ing - sonar; ~, distortion - izobličenje eha (eh.); ~ from aurorae - eho od polarne svetlosti (eh.); ~ image - udvojena slika, dvojna slika (TV); ~ terrain-es - lokalne smetnje nastale zbog odbijanja od zemlje ili predmeta na zemlji echoing - pojava ehoa, odbijanje talasa (fiz.); ~ ranging - merenje daljine i smera podvodnih objekata pomoću eha (pom.); ~ -strength indicator - indikator odbijenih signala (eh.); ~ technique - tehnika odbijenih signala (eh.); ~ troubles - smetnje od ehoa (eh.) elipse - pomračenje jednog nebeskog tela usled zaklanjanja drugim telom (astr.); ~ of the moon pomračenje Meseca (astr.); ~ of the sun - pomračenje Sunca (astr.) ecliptic - ekliptika, prividna putanja Sunca u odnosu na zvezde u toku godine (astr.) econometrics - ekonometrika economic coefficient - koeficijent korisnog dejstva; ~, geology ekonomska geologija, primena geologije u privredi economical - ekonomičan
effect
economiser (gas) - gasni ekonomizer, naprava za štednju gasa economy - ekonomija ecosphere - ekosfera) sloj zemlje pogodan za postojanje živih bića ectron - električni uređaj za ispitivanje na vibracionu otpornost eddy - vrtlog; vrtložiti, uskovitla(va)ti (teh.); ~j conductivity - provodljivost vrtloga (aed.); ~ current loss - gubici zbog vrtloženjnih strujanja (aed.); ~ currents - vihorne struje, vrtložene struje (aed.); ~ formation - formiranje vrtloga (aed.); ~ plasma plazmeni vihor Edeleanu process - proces odstranjivanja nezasićenih jedinjenja iz naftinih derivata ekstrakcijom sa SO2 (hem.) edge - oštrica, ivica, rub; ~ absorption - kraj domena apsorpcije; — band - kraj zone; ~ chipping - skidanje ruba (maš.); ~ diffuse - difuzna ivica; ~ -machine - obrada rubova, uglova (maš.); ~ mili - osno glodalo (maš.); ~ plane - granična površina (maš.); ~ planer - rendisaljka za obradu rubova (maš.); ~ preparation - priprema ivice (zav.); ~ side čelo, prednja strana, lice (mašine); - strength - ivična otpornost (maš.); ~ trailing - kraj impulsa; ~ transmission - kraj propusnog opsega; ~ wave - (prednji) front talasa; ~ wear - trošenje ivice (maš.); ~ weld - rubni šav (zav.) edging - oivičavanje, (po)rub, optočivanje, opšivanje (maš.) edible oils - jestiva ulja (hem.) Edicol - grupa boja za bojenje prehrambenih proizvoda (thnl.) Edison effect - Edisonov efekt, termoelektronska emisija (fiz.); ~, screw cap - edisonovsko grlo (maš.) effect - 1. efekat, uticaj, rezultat. 2. dejstvo, upliv; učiniti, proizvesti, izvršiti, delovati; ~, acousteolectric - akusto-električni efekat; ~, anomalous Schotky - Škotijev anomalni efekat; ~, aureole oreoni efekat; ~, back-porch -
effect
229
efekat „zadnjeg dela"; ~, Barkhausen - Barkhausenov efekat; ~, barrier - barijerni efekat, tunelski efekat; ~, blackout 1. privremeni gubitak osetljivosti (elektronskih cevi), 2. poremećaj radio-veze; ~, bunching - efekat grupisanja; ~, Cerenkov - Čerenkovljev efekat; ~, channel kanalni efekat; ~, charge volume - efekat prostornog naelektrisanja; ~, collective - kolektivna interakcija; ~, collimating - kolimacioni efekat; ~, converse piezoelectric - konverzioni piezoelektrični efekat; ~, converse pyroelectric - konverzioni piroelektrični efekt; ~, coupling - efekat veze, efekat kuplovanja; ~, cumulative - kumulativni efekat; ~, direct pyroelectric - direktni piroelektrični efekat; ~, doubleinjection - efekat dvojne injekcije; ~, edge - ivični efekat; ~, elastooptic - elastično-optički efekat; ~, electrocaloric - v. converse pyroeletric effect; ~, electrolyte field - efekat polja u elektrolitu; —, electrooptic elektro-optički efekat; ~, electro-opto-acousto - elektro-optoakustički efekat; ~, electrostriction - elektrostrikcioni efekat; ~, emitter dip - efekat ulubljenja emitera; ~, end v. edge effect; ~, Esaki v. tunnell(ing) effect; ~, Ettingshau8en - Etinghauzenov efekat; ~, Faraday magnetooptic - Faradejev magnetooptički efekat; ~, field - efekat polja (kod tranzistora); ~, geometrical magnetoresistance - geometrijski efekat magnetnog otpora; ~, granular - efekat granulacije, efekat zrnatosti; —, hole burning efekat izgaranja rupa; ~, holestorage - obrazovanje rupa (nagomilavanje); ~, hot-electron efekat „vrućih" elektrona; ~, instrumental - instrumentalni efekat, aparaturni efekat; ~, iris - efekat dijafragme; ~, Josephson - Džosefsonov efekat; ~, Kerr magneto-optic - Kerov magnetoop-
effect tički efekat; ~, large-scale focusing - s efekat fokusiranja u velikim razmerama; ~, linear elastooptic - linearno ealstooptički efekat; ~, longitudinal electrooptic - longitudinalni elektrooptički efekat; ~, longitudinal galvanothermomagnetic - longitudialni galvanotermomagnetni efekatj ~, long-range - efekat koji deluje na daljinu, daljinski efekat; ~, long-term - efekat koji deluje na daljinu; ~, magnetoacoustic - magnetnoakustični efekat; <-', magnetoeleetric - magnetnoelektrični efekat ; ~, magnetoionic - magnetnojonski efekat; ~, magnetoresistance galvanomagnetni efekat; ~, magnetostrictive - ,agnetnostrikcioni efekat; ~, Majorana - Majoranov efekat; ~, Mossbauer - Mesbaureov efekat; ~, multipactor multipaktorski efekat; ~, multipath - višeputno rasprostiranje signala; višestruko rasprostiranje signala; ~, negative mass efekat negativne mase; ~, negative resistance - efekat negativnog otpora; ~, Nernst v. longitudinal galvanothermomagnetic effect; ~, optical Stark Štarkov optički efekat; ~, pairing - efekat zavarivanja (elektrona); ~, parallel pumping -efekat paralelnog pumpanja; ~, paramagnetic Faraday - Faradejev paramagnetni efekat; ~, Peltier Peltirov elektrotermički efekat; ~, PEM v. photoelectromagnetic effect; ~, photocapacitor - fotokapacitivni efekat; ~, photoconduetive - unutarnji fotoefekat; ~, photoelastic - fotoelastični efekt; ~, photomagnetic v . photoelectromagnetic effect; '~, photon multiplying - efekt multiplikacije broja fotona; ~, photovoltaic -7! fotogalvanski efekat; ~, physical magnetoresistance fizički efekat magnetskog otpora; ~, piezooptic - piezooptički efe-
effect
230
effect
eftect - tunel-efekat; ~, wiggle - efekat kat; ~, pinch - efekat sabijanja, anomalne zavisnosti struje od napinč-efekat; ~, plasma pinch pona (tranzistora); ~, Zener pinč-efekat plazme; ~, quadraZenerov efekat tic elastooptic - kvadratni elasto- effective acoustic centre - efektivni optički efekat; -, quadratic elecakustični centar (ak.); ~ antenna trocaloric - kvadratni elektrolength - efektivna dužina antene kalorični efekat; ~ 5 quadratic (rad.); ~ area - efektivna poelectrooptic - kvadratni elektrovršina, aktivna površina; — area optički efekat; ~, radiation of the piston - efektivna površina uticaj radijacije; ~, radiative klipa (mat.); ~ atmosphere s radijacioni efekti; ~, Raman deo atmosfere koji utiče na neki nekoherentno rasejanje; ~, saproces; ~ attenuation - radno turation - efekat zasićenja; ~, slabljenje (el.); ~ call meter scale - efekat razmera; ~, screbrojač broja obavljenih razgovora ening - 1. efekat ekranizacije, (tel.); ~ capacity - efektivni kaefekat senčenja, 2. zaštitno dejstvo; pacitet (el.); ~ cross section —, Seebeck - v. thermoeletric efektivni presek (fiz.); ~ current effect; ~, self-limiting - efekat range of a meter - strujni opseg samoograničavanja; ~, sheat disbrojila (el.); ~ cutting time tortion - efekat distorzije granice efektivno vreme rezanja (maš.); plazme; ~, short-range - 1. ~ diameter - efektivni prečnik; kratkovremeni efekat, kratkovre— dose - efektivna doza (zračemeno dejstvo. 2. efekat kratkog nja) (fiz.); ~ gap length - efekdometa; ~, small-scale diffractivna širina procepa (el.); ~, tion - s difrakcioni efekat malih half-life - efektivno vreme polurazmera; ~, space-charge - 1. raspada, efektivni poluživot (fiz.); dejstvo prostornog naelektrisanja. ~ height - efektivna visina; ~, 2. efekat prostornog naelektrisanja; horse-power - efektivna konjska ~, stimulated Raman - stimusnaga; ~ percentage movdulalisani Ramanov efekat; ~, storage tion - efektivna dubina modula- efekat akumuliranja (nosača); cije (els.); ~ power - efektivna —, surface - površinski efekat; snaga; ~ pressure - efektivni ~, tensoresistive - tenzootporni pritisak, radni pritisak; ~ raefekat; ~, thermal feedback diated power - efektivna snaga zraefekat toplotne povratne sprege; čenja antene (rad.); ~ range ~, thermoelectric - termoelekmerni opseg, opseg merenja, radni trični efekat, Zebekov efekat; ~, deo skale (najtačniji) (el.); ~ thermogalvanomagctetic - terthroat thickness - efektivna debmogalvanomagnetni efekat; ~,therljina šava (zav.); ~ value momagnetic - termo magnetni eefektivna vrednost; ~ wavefekat; ~, Thomson - elektrolength - efektivna talasna dužina termički Tomsonov efekat; ~, (rad.) transient - prelazni efekat; ~, effector - efektor transittime - pojava prenosa nosača naelektrisanja; ~, transverse effects of welding and heat treatment - uticaj zavarivanja i topelectrooptic - transverzalni eleklotne obrade (zav.) trooptički efekat; ~, transverse galvanothermomagnetic - trans- effervescence - 1. burno oslobaverzalni galvanotermomagnetni efeđanje gasa; 2. burno ključanje kat; ~, transverze magneto resi- effervescent - 1. koji burno ključa stance - efekat transverzalnog mag(kipi); 2. gaziran (o piću) netnog otpora; ~, trapping - efficiency - koeficijent korisnog dejs efekat zahvata; ~, tunnell(ing) stva; sposobnost, moć; produktivnost; korisno dejstvo
efficiency
231
efficiency - 1. efikasnost, efektivnost; 2. radna sposobnost; 3. koeficijent; ~, aperture - koeficijent iskorišćenja površine (otvora); ~, beam-splitter - efikasnost razdvajača spona; ~, capture - efikasnost zahvata, verovatnoća zahvata; ~, collection - efikasnost sabiranja (npr. fotoelektrične pretvarače); <—', collector - efikasnost kolektora; ~, conversion - koeficijent korisnog dejstva transformacije; ~, emitter (injection) v. injection efficiency; ~, fluorescent - fluorescentni prinos; ~j information - propusna moć (kanala); ~, injection - efikasnost emitera; <~, ionization efikasnost jonizacije; ~, lasing koeficijent korisnog dejstva optičkog kvantnog generatora, koeficijent korisnog dejstva masera; ~ of conversion - stepen korisnog dejstva pretvaranja; <~ of rectification - stepen korisnog dejstva ispravljanja (el.); ~, photoelectric - fotoelektrična osetljivost; ~, preventive maintenance preventivno održavanje, efikasnost preventive; ~, structural - čvrstoća konstrukcije, jačina konstrukcije; ~, transfer - koeficijent prenosa; ~, transport v. transfer efficiency; ~, volumetric - volumetrijska efikasnost effloresce - 1. procvetati; 2. erodirati efflorescence - 1. rase veta vanje; 2. eflorescencija, presvlačenje površine prahom. 3. erozija (kristala) (min.) efflorescent - eflorescentan (hem.) effort - 1. program rada, obim rada; 2. sila, pokušaj, proba, opit.; ~, D v. development effrot development; ~, R v. research effort reseat ch; ~, space program kosmičkih istraživanja effuse - isticati, izlivati se effusiometer - efuziometer, aparat za uporedivanje molekulskih težina gasova (fiz., hem.) effusion - efuzija, isticanje; izlivanje (vulkana)
ejection
effusion molecular - efuzija molekula egg albumin - albumin iz jajeta (hem.) egg insulator - jajasti izolator (el.) egg-plant - modri patlidžan (agr.); —, yolk - žumance jajeta (Hol.) Eggertz's method - metod za brzo određivanje ugljenika u čeliku na osnovu komparacije boja rastvora u azotnoj kiselini (mil.) eglantine - šipak, divlja ruža (agr.) eigenfunetion - sopstvena funkcija eigenmode - sopstveni tip oscilacije, sopstveni mod eigenoscillations - sopstvene oscilacije eigenpolarization - sopstvena polarizacija eigenvalue - sopstvena vrednost (zračenja); ~, modal - sopstvena talasna vrednost eigenvector - sopstveni vektor eikonal - ejkonal; ~ angle - ugaoni ejkonal; ~ angle-angle - dvojni ugaoni ejkonal; — mixed - v. point-angle eikonal; ~ point tačkasti ejkonal; ~ point-angle - tačkasto ugaoni ejkonal Einstein shift - Ajnštajnov pomak, povećanje talasne dužine svetlosti pri prolazu pored velikih masa, npr. zvezda (at.) einsteinium - ajnštajnijum, veštački radioaktivni element rednog broja 99, simbol Es. Einstein's law of the equivalence of mass and energy - Ajnštajnov zakon ekvivalentnosti mase i energije (E = me«) (fiz.); ~, law of the photochemical equivalent - Ajnštajnov, zakon, po kome je energija fotohemijskog efekta kvantirana (fiz.) eitron - element osetljiv na radijaciju eject - izbaciti, isterati ejected electron - izbačeni 'emitovani) elektron (eh.); ~, force - sila izbijanja (fiz.) ejection - 1. iz:vod (snop); 2. emisija, ispuštanje; :3. znak, oznaka na ekranu; 4. ežekcija; 5. erupcija, odavanje
ejector
232
ejector - ejektor (els.), izbijač elaeolite - eleolit, nefelin (natrijumaluminijum-silikat) (min.) elastance - elastanca, recipročno od kapacitance (el.), električna čvrstoća Elastex - grupni naziv za razne plastif jkatore (omekšivače) za plastične materije (thnl.) elastic - elastičan; ~ after-effect - elastični povraćaj (meh.); ~, collision - elastični sudar, kod koga nema gubitka energije (fiz.); ~ coupling - elastična ili gipka spojnica (maš.); ~ defection elastični ugib (maš.); ~ deformation - elastična deformacija, koja iščezava kada sila prestane da deluje (fiz.); ~ diaphragm - elastična opna (trud.); ~ failure narušavanje elastičnosti (fiz.); ~, fatigue - elastičan zamor, privremeni zamor materijala (mil.); ~, force of a gas - napon gasa (fiz.); ~ lag - kašnjenje elastičnosti (mal.); ~ limit - granica elastičnosti (fiz.); •—' modulus - modul elastičnosti (fiz.); ~ range domen elastičnosti, u kome je deformacija proporcionalna sili (fiz.); ~ scattering - elastično rasejavanje čestica bez gubitka energije (fiz.); ~ stiffness - neelastičnost, otpornost prema deformacijama (maš.); ~ washer - opružni prsten (maš.) elasticity - elastičnost, osobina tela da se deformiše po4 dejstvom sile, a da se posle prestanka dejstva sile vrati u normalan oblik (fiz.); ~ of bulk - zapfeminska elastičnost (mal.); ~ of compression - pritisna elastičnost (maš.); ~ of elongation - elastičnost pri zatezanju (maš.); <~ of flexure elastičnost pri savijanju (maš.); ~ of volume - zapreminska elastičnost (maš.) elastivity - specifična električna čvrstoća (veličina obratna dielektričnoj popustljivosti) elastomer - elastomer, sintetička materija slična gumi (thnl.)
electrically elastooptics - elasto-optički efekat elaterite - elaterit (elastična zemna smola) (min.) elbow - zglob, pregib; koleno (maš.); ~j waveguide - koleno talasovoda electric - električni electric arc - električni luk; ~ breakdown - električni proboj; ~ -cell - galvanska ćelija (el.); ~ -charge - naelektrisanje (fiz.); električno punjenje, količina elektriciteta, električni naboj; — coupling - električna sprega; ~ density - gustina električnog punjenja, gustina el. naboja; ~ drive - elektični pogon; ~ eye - električno oko, popularni naziv za fotoćeliju; ~ field - električno polje; ~, field vector - vektor električnog polja; <~ fuse - topljivi osigurač (el.); ~ inertia - električna inercija, induktivnost; ~ motor -električni motor; ~ power storage - akumulatorska prostorija, akumulator (el.); ~ power supply napajač elektroenergijom, snabdevač električnom energijom; ~ steel - elektročelik, čelik dobij en u pećima koje se zagrevaju električnim lukom (mil.); ~ strength - električna jačina, probojni napon; <~ terminals - stezaljke električne mašine; ~ thermometer - električni termometar; ~ valve ispravljač, električni ventil; ~ vision - televizija electrical - električni; ~ analogy električna analogija (at.); ~ angle - električni ugao (el.); — characteristics of an arc - električne osobine luka (zav.^; ~ connection - električni spoj (el.); ~, equipment - električni uređaj; ~ interconnection - električno spajanje; ~ measuring instrument - električni merni aparat; ~ precipitation - elektrostatičko taloženje tečnih ili čvrstih čestica iz gasova u jednosernom električnom polju (thnl.); ~ predictor električni prediktor, električna oprema za otkrivanje vatre electrically heated thertnocuple termopretvarač (el.)
electrify electrify - elektrizovati; elektrificirati electroacoustic index - elektroakustički koeficijent (mikrobar po voltu) electroacoustical reciprocity theorem - elektroakustička teorema uzajamnosti (reciprociteta) electroacoustics - elektroakustika electroanalysis elektroanaliza, kvantitativno određivanje metala elektrolizom (hem.) electrobiology - elektrobiologija electrobioscopy - elektrobioskopija electrocapillarity - elektrokapilarnost electrocardiography - elektrokardiografija electrochemical - elektrohemijski; ~ cell - galvanska ćelija; ~ equivalent - elektrohemijski ekvivalent, masa nataložena supstance na elektrodama pri elektrolizi sa naelektrisanjem od 1 kulona (hem.); ~ series - elektrohemijski niz (elemenata) (hem.) electrochemistry - elektrohemija (nauka o hemijskom delovanju el. struje) electroconductibility - električna provodnost zemlje electrode - elektroda, provodnik preko koga se električna struja uvodi u neki rastvor (elektrolitička ćelija) ili gas (hem.); ~ adjuster - sistem za podešavanje razmaka među elektrodama; ~ base donja elektroda, elektroda baze; - cable detector - detektor mesta oštećenja kabla (el.); ~, capacitance - kapacitet elektroda, elektrodni kapacitet; ~, chronically implanted v. permanently imlanted electrode; ~, collecting - kolektorska elektroda, kolektor; ~ collector - kolektorska elektroda; 2. sabirajuća elektroda, kolektor; ~ consumption - trošenje elektrode (zav.); ~, control - 1. upravljačka elektroda, zasun; 2. upravljačka elektroda modulator; ~ covering - obloga elektrode (zav.); ~ crater - krater elektrode (zav.); — dark current (of a phototube) - tamna struja
233
electro-endos mosis
elektrode (fotoćelije) (el.); ~, drain - elektroda odvoda; ~, emitter - elektroda emitera; ~, emitting - emitujuća elektroda, katoda; ~ end - kraj elektrode (zav.); ~, evaporated - naparena elektroda; ~, exploring - aktivna elektroda; ~, extraction - ekstrakciona elektroda; ~ for building up - elektroda za navarivanje (zav.); <—• for cutting without oxygen elektroda za sečenje topljenjem (bez kiseonika) (zav.); ~ formed from strip fo'ded around flux and shaped; ~, to cylindrical form - svijena elektroda (zav.); ~, fuel - gorivna elektroda; ~, gas diffusion - gasno-difuzna elektroda (gasnog gorivnog elementa); ~, gas-free - degazirana elektroda; ~, gas-loaded - elektroda zasićena gasom; ~, gate elektroda gejta; ~ holder - držač elektrode (zav.); ~, hydrogen - v fuel electrode; ~ impedance - impedanca elektrode; ~, intracellular - elektroda u ćeliji; ~, micro glass - staklena mikroelektroda; ~, multiple - blokelektroda; ~, negative - negativno polovanje, normalno polovanje (el.); ~, (non-consumable) - netopljiva elektroda (zav.); '~, oxidant - oksidaciona elektroda (gorivnog elementa); ~, oxygen v. oxidant electode; ~, permanently implanted - permanentno implantirana elektroda; ~, pickup - 1. odvodna elektroda; 2. signalna (prateća) elektroda; 3. uključak metala elektrode (zav.); ~, porous - porozna elektroda (gorivnog elementa) electro-deposition - elektrodepozicija, nanošenje sloja metala iz rastvora električnom strujom (mtl.) electro-dispersion - elektrodisperzija (proizvodnja metala u koloidnom stanju pomoću električne struje) (tehnl.) electro-endosmosis - proricanje tečnosti kroz pore membrane na osnovu razlike u potencijalima s obe strane membrane (hem.)
electrodeposit
234
electrodeposit - elektrolitički (galvanski) sloj electrodepositing - galvanostegija, elektrolitičko nanošenje metala electrodes and flux for welding and bulding up - elektrode i prašak za zavarivanje i navarivanje (zav.) electrode - used only for beating - elektroda samo za zagrevanje (zav.); ~, valve - elektroda ispušnog tipa (gorivnog elementa); ~ where the flux is container in indentations in the core wire - elektroda sa rebrastim jezgrom (zav.); ~ wire melted in unit tinte - žica elektrode istopljena u jedinici vremena (zav.); ~ with a central oxygen hole - šuplja elektroda za električno sečenje kiseonikom (zav.); ~ with a covering of the iron oxide type, giving inflated slag - kisela elektroda, elektroda sa kiselom oblogom (zav.); ~, with a very thin covering - elektroda s vrlo tankom oblogom (zav.); ~ with one or m o r e wires flyspun around a core wire, the spaces being filled with flux - elektroda sa metalnom armaturom u oblozi (zav.); ~ with two or more layers of covering of different composition - višeslojno obložena elektroda; ~ with volatile covering - elektroda s isparljivom oblogom electrodiavnosis - elektrodijagnostika electrodialysis - elektrodijaliza (dijaliza potpomognuta električnim naponom electrodinamyc balance - elektrođinamička vaga (metr.); ~ instrument - elektrodinamički merni instrument, elektromagnetni aparat (metr.); ~ loud-speaker elektrodinamički zvučnik (els.); ~ microphone - elektrodinamički mikrofon (els.) electrodynamometer - elektrodinamometar (el.) electroencephalogram - elektroencefalogram
electromagnetic
electroencephalograph - elektroencefalograf (oprema za registrovanje el. oscilacija mozga) (els.) electroencephalography - elektroencefalografija electroforming - proizvodnja metalnih predmeta elektrodepozicijom (hem.) electroforming - 1. električni talog, galvanostegija, galvansko nanošenje metala; 2. električno formiranje electrogilding - pozlaćivanje elektrodepozicijom (hem.) electroluminescence - elektroluminescencija (svetljenje pri el. pražnjenju); ~, junction - elektroluminescencija p-n prelaza electrolysis - elektroliza, hemijsko razlaganje električnom strujom (hem); ~ of cable - elektroliza kablovskog omotača, razaranje kablovskog omotača lutajućim strujama (el.) electrolyte - elektrolit (medijum koji proizvodi struju svojim jonima); ~, amphoteric - amfoterni elektrolit; ~, binary - binarni elektrolit; ~, foul - izrađeni, istroženi elektrolit; zaprljani elektrolit; ~, fused - rastop soli; ~, solid čvrsti elektrolit electrolytic - elektrolitički; ~ analysis - elektrolitska analiza; ~ bath - elektrolitska kupka; ~ capacitor - elektrolitski kondenzator; ~ cleaning - elektrolitsko čišćenje; ~ copper - elektrolitski bakar; ~ detector - elektrolitski detektor; ~ interrupter - elektrolitski prekidač; ~ iron - elektrolitsko gvožde; ~ lead elektrolitsko olovo electrolyze - elektrolizirati, podvrgnuti elektrolizi electrolyzer - elektrolizer (uređaj za elektrolizu) electromagnet - elektromagnet; ~, superconducting - superprovodljivi elektromagnet; -, winding namotaj elektromagneta (el.) electromagnetic - elektromagnetski; ~ alternating current relay
electromagnetic - elektromagnetski relej za naizmeničku struju (el); ~ focusing elektromagnetsko fokusiranje (u katodnom oscilografu) (el.); ~ lens - elektromagnetsko sočivo (el); ~ loudspeaker - elektromagnetski zvučnik (els.); ~ microphone - elektromagnetski mikrofon (el.); ~ mirror - elektromagnetsko ogledalo (el); ~ radiation elektromagnetsko zračenje, zračenje elektromagnetske energije (fiz.); ~ relay - elektromagnetski relej (el); — screen - elektromagnetski zaklon (els.); ~ separator elektromagnetski separator izotopa (nukl.); ~, strain gage - elektromagnetski merač deformacija (el); ~ vibration exciter - elektromagnetski pobudivač vibracija (el.) electromehanical filter - elektromehanički filter (el) electrometallisation nanošenje metalnih prevlaka elektrodepozicijom na metalne predmete u cilju dekoracije ili zaštite (thnl.) electrometallurgy - elektrometalurgija electrometer - elektrometar (fiz.) electrometric titration - elektrometrička titracija (kod koje se završna tačka određuje promenom potencijala elektroda) (hem.) electromotive - elektromotorni electromotive force - elektromotorna sila (fiz.); ~ series - naponski niz, hemijski elementi poredani prema njihovim normalnim potencijalima (hem.) electromotor - elektromotor (el.) electromyograph - elektromiograf (registrator struje mišića) (el.,biol.) electromyography - elektromiografija electron - elektron; elektronski; elektron (legura magnezij uma); ~ accelerator - elektronski akcelerator, ubrzavač elektrona (el.,fiz.); ~, Auger - Ožeov elektron; ~, background - elektron fona (šuma, pozadine); ~, backward scattered - elektron povratnog rasejanja; ~ beam - elektronski mlaz, elektronski zrak (eh.); ~ beta-
235
electron decay - beta-čestica; ~ bombardment - bombardovanje elektronima (fiz.); ~ bonding vezujući elektron; ~ bunching - grupisanje elektrona (el.); ~ camera - elektrpnska kamera (el.); ~ conductance - elektron provodnosti, kondukcioni elektron; ~ conduction - elektron pro vodljivosti, provodeći elektron; ~, Cooper pair -s - elektroni Kuperovog para; ~, degenerate - degenerisani elektron; ~, ejected izbačeni elektron; ~, emission elektronska emisija (el); ~, energetic v. fast electron; ~, excess - elektron viška; ~, fast - brzi elektron; ~, fission-spectrum elektron nuklearne fisije; ~ flow - kretanje elektrona u vakuumu (els.); ~, forward scattered elektron rasej an unapred; ~, free - slobodni elektron; ~, geomagnetically trapped - elektron zahvaćen geomagnetnim poljem; ~ gun - elektronski top; ~, hard v. high-energy electron; ~, highenergy - elektron visoke energije; ~ image - elektronska slika ( TV); ~, inertia - inercija elektrona (fiz.); ~ injection - ubacivanje elektrona (u poluprovodnik) (els); ~ microscope - elektronski mikroskop (els.); ~, mobile - pokretni elektron, mobilni elektron; ~, neutron-decay - elektron raspada neutrona; ~, normal - normalni elektron; ~ optical image intensifier - elektronsko-optički pojačavač slika (TV); ~, orbital - orbitalni elektron; ~, outer (-shell) - elektron van ljuske, valentni elektron; <—,' overlap -s - elektroni sa prekrivajućim talasnim funkcijama; ~, paired -s spareni elektroni; ~ path - putanja elektrona, prelet elektrona (fiz.); ~ photoconduction elektron fotoprovodnosti; ~ plasma - elektron plazme; ~ positive - pozitron; ~, primary primarni elektron; ~, relativistic - relativistički elektron; ~-, runaway - umičući elektron; ~, se-
electron
236
electronics eleletronics
electron condary - sekundarni elektron; ~, shadowgraph - elektronski projekcioni uređaj (TV); ~, slow - spori elektron; ~, spent - iskorišćeni elektron; ~, Starfish -s - elektroni oslobođeni nuklearnom eksplozijom „Morska zvezda"; ~, stray - rasejani elektron; ~ telescope - elektronski teleskop (eh.); ~ theory - teorija elektrona, elektronska teorija (fiz.); ~, thermal - termalni elektron; ~ -transit time - vreme preletanja elektrona (els.); ~ trap - hvatač elektrona, elektronska klopka (eh.); ~, trapped - zahvaćeni elektron; ~, tunnelling - tunelski elektron; ~j unpaired -s - nespareni elektroni; ~, valence - valentni elektron (koji je sposoban da gradi hem. veze) electronarcosis - elektronarkoza (eh, med.) electronegative - elektronegativan, koji ima negativan naboj ili koji teži da obrazuje negativne jone (hem.) electronic admittance - elektronska admitanca (els.); ~ automatic search - elektronsko automatsko ispitivanje, elektronsko automatsko traženje (at.); ~ circuit - elektronsko kolo - elektronska šema, radio-šema (eh.); ~ cloud - elektronski oblak (fiz.); — color corrector - elektronski korektor boja (TV); ~ computer - elektronski računski uređaj (at.); ~ computing equipment - elektronski računski uređaj (at.(; ~ computing gunsight - nišanska sprava sa elektronskom računskom mašinom (at.); ~ control - elektronsko upravljanje (at.); ~ counter - elektronski brojač (eh.); ~ device - elektronski uređaj (eh.); ~, efficiency - elektronski koeficijent korisnog dejstva (magnetrona) (eh.); ~ engraver - elektronska oprema za graviranje (eh.); ~ frequency meter - cevni frekvencometar (eh.); ~ heating - elektronsko grejanje (eh.); ~,
instrument - elektronski aparat (eh.); ~ inverter - elektronski pretvarač, elektronski invertor (jednosmerne u naizmeničnu struju) (el.); ~ machine tool control - kontrola alata elektronskom mašinom (at.); ~ measuring unit - elektronska merna jedinica (eh.); ~ microphone - elektronski mikrofon (cev sa pokretnom elektrodom) (eh.); ~ piano - elektronski klavir (at.); <—' rectifier cevni zavarivački ispravljač (zav.); ~, regulation - elektronska regulacija (at.); ~ regulator - elektronski regulator (at.); ~ sewing machine - agregat za zavarivanje (šivenje) izolacionih materijala, elektronska šivaća mašina (el.); ~ switch - elektronski relej , elektronski prekidač (el.); ~ television - elektronska televizija
(TV);
~ tuning coefficient -
koeficijent elektronskog podešavanja (TV); ~ valve - elektronska cev; ~- valve action - ispravljačko dejstvo, ispravljačka osobina (el.)
electronically-rotated scanning system - sistem za analizu (ocrtavanje) sa elektronskim obrtanjem (at.) electronics - elektronika electronics - 1. (radio) elektronika; 2. elektronski uređaji; ~, aerospace - aerokosmička elektronika ~, biomedical - biomedicinska elektronika; ~, cryogenic - elektronika niskih temperatura, kriogenska elektronika; ~, film v.
thin-film electronics; ~, geo-
science - geofizička elektronika; ~, industrial - industrijska elektronika; ~, integrated - integralna elektronika; ~, man elektroničar, specijalista za elektroniku; ~, medical - medicinska elektronika; ~, microminiature - mikroelektronika; ~, micromodule - mikromodulna elektronika; ~, micropower - mikrovatna elektronika; ~, microsystem - mikroelektronika; ~, microwave - mikrotalasna elektronika; ~, molecular - molekularna
237
elektronika, molektronika; ~, navigation - navigaciona elektronika; ~, nuclear - nuklearna elektronika; ~, parametric - parametarska elektronika; ~, quantum - kvantna elektronika; ~, semiconductor - poluprovodniČka elektronika; ~, solid-state - elektronika čvrstog stanja; ~, space - 1. kosmička elektronika; 2. elektronska aparatura namenjena za korišćenje u kosmičkom prostoru; <—,' thin-film - elektronika tankih slojeva; ~, transistor - tranzistorska elektronika; ~, two-dimensional - ravna elektronika; ~, ultra-high-speed - vrlo brzi elektronski uređaji electronogen - fotoosetljivi molekul (ispušta elektrone pod dejstvom svetla) electrooptical effect in dielectrics - Kerov efekt, elektrooptički efekt u dielektriku (fiz.) electrooptics - elektronska optika, elektrooptika electroosmosis - elektroosmoza (osmoza u električnom polju) electrophoresis - elektroforeza (kretanje koloidnih čestica u električnom polju) electroplate - galvanizirati, nanositi metalni sloj elektrolizom electroplated transistor - tranzistor sa elektrolitičkim nanetim slojem (efaj electroplating - galvanostegija, galvansko pokrivanje metala electropolar - elektropolarni (el.) electropolishing - elektrolitičko poliranje electropositive - elektropozitivan, koji ima pozitivan električni naboj (hem.) electroefining - galvanizacija, elektrogalvanizacija, elektroplatiranje electroscope - elektroskop (fiz.) electrosol - sol dobiven lučnim pražnjenjem u tečnosti, elektrosol electrostatic accelerator - elektrostatički ubrzavač (el.); ~ actuator - elektrostatički pobuđivač (el.); ~ capacitance - elektrostatička kapacitivnost (el.); ~ field -
element
elektrostatičko polje (el.); ~, field intensity - intenzitet elektrostatičkog polja (el.); ~- focusing elektrostatičko fokusiranje (eh.); ~ generator - elektrostatički generator (el.); ~ instrument elektrostatički aparat (el.); »~ loudspeaker - elektrostatički zvučnik (eh.); ~ microphone - elektrostatički zvučnik (eh.); ~ screen - elektrostatički zaklon, Faradejev kavez (el.); ~ shield elektrostatički ekran, elektrostatička zaštita (el.) electrostenolysis - elektrostenoliza (razelektrisanje jona na zidovima kapilara pri elektrolizi) electrostriction - elektrostrikcija (deformacija dielektrika u električnom polju) electrotechnics - elektrotehnika electrotherapy - elektroterapija (el., med.) electrothermic instrument - elektrotermički instrument (el:) electrotyping - 1. galvanoplastika. 2. elektrotipija (izrada klišea metodom galvanoplastike) electrowinning - dobijanje metala elektrolizom electrum - elektrum, legura zlata i srebra sa 55—88% zlata, takođe i neke legure nikla i srebra (mil.) element - 1. element; 2. deo; detalj; karika; ~, active - aktivni elemen(a)t; ~, array - elemen(a)t antenske rešetke; ~, bilateral uzajamni (bilateralni) elemen(a)t; ~, bistable - bistabilni elemen(a)t; ~, chaff - refleksioni dipol; ~, chemical - hemijski elemen(a)t; ~, circuit - detalj šeme, šemni elemen(a); ~, control - kontrolni elemen(a)t, elemen(a)t kontrolnog sistema; ~, coupling - elemen(a)t veze; ~, current-controlled elemen(a)t kontrolisanja strujom (elemen(a)t S- tipa); ~, currentstable - elemen(a)t strujno stabilan (elemen(a)t S-tipa); ~, decision - elemen(a)t odlučivanja; ~, delay - elemen(a)t kašnjenja; ~, destructive read - elemen(a)t za očitavanje uz uništenje infor-
element element macije; ~, diagonal - dijagonalni elemen(a)t; ~, discretic - diskretni elemen(a)t; —, dispersiontype fuel - disperzioni gorivni elemen(a)t; /—<, doping - elemen(a)t primese (nečistoće); ~, electrodeposited - elektrolitički elemen(a)t (dobijen elektrolitičkim putem); ~, electroluminescence elektroluminescentni elemen(a)t; ~, fast v. high-speed element; ~, foreign - strani elemen(a)t, elemen(a)t nečistoće; ~, fuel - gorivni elemen(a)t; ~, Goto pair memory - Gotov memorijski elemen(a)t; ~, group IV - elemen(a)t IV-te grupe; ~, high-speed vrlo brzi elemen(a)t, visokofrekventni elemen(a)t; ~, immitance - imitansni elemen(a)t; ~, impurity - elemen(a)t primese, elemen(a)t nečistoće; ~, integrated circuit - elemen(a)t integralne šeme (npr. tranzistor, dioda itd.); ~, link - elemen(a)t rebra; ~, logical - logički elemen(a)t; ~, microelectronic - mikroelektronski elemen(a)t, elektronski mikroelemen(a)t; ~, micrologic - mikrološki (modulni) elemen(a)t, logički mikroelemen(a)t; ~, multilayer - višeslojni elemen(a)t; ~, N-type - elemen(a)t N-tipa, naponski elemen(a)t s negativnim otporom; ~, negative resistance - elemen(a)t s negativnim otporom; ~, NIPO - NIPO-elemen(a)t (sa tranzistorom i tunel/ diodom); ~, nondestructive read - elemen(a)t za očitavanje bez uništenja informacije; ~ of a determinant - elemen(a)t determinante (mat.); ~, of a surface - elemen(a)t površine (mat.); ~ of an algebraic expression - elemen(a)t (član) algebarskog izraza (mat.); ~, off-diagonal - nedijagonalni elemen(a)t (matrica); ~, open circuit stable - stabilan elemen(a)t u otpornom kolu (elemen(a)t S-tipa); ~, optoelectronic storage - optikoelektronski memorijski elemen(a)t; ~, parametric - para-
238
element metarski elemen(a)t; ~, photoemissive - fotoelemen(a)t; ~, picture - elemen(a)t slike; ~, PEMO - PINO-elemen(a)t (na tranzistoru i tunel-diodi); ~, polarization determining - elemen(a)t za određivanje stanja polarizacije; ~, potted - hermetični elemen(a)t; ~, pressure-sensitive - merač pritiska; ~, redundant - 1. prekomerni elemen(a)t; 2. rezervni elemenat; ~, reference - noseći elemen(a)t, potporni elemen(a)t, reperni elemen(a)t; ~, regeneration - regenerativni elemen(a)t; ~, resistive - otporni elemen(a)t; ~, resistor - otporni elemen(a)t rezistora; ~, S-Type - strujno stabilan elemen(a)t sa negativnim otporom (elemen(a)t S-tipa); ~, chort-circuit stable - stabilan elemen(a)t u kratko spojenom kolu (elemen(a)t N-tipa); ~, singlecrystal - monokristalni elemen(a)t; ~, solid-circuit - elemen(a)t šeme na bazi čvrstog tela; ~, solidstate - elemen(a)t na bazi čvrstog tela; ~, special - specijalni elemen(a)t; ~, standard - 1. tipski elemen(a)t; 2. standardni elemen(a)t; 3. unificirani elemen(a)t; ~, starting - startno rele; ~, system - elemen(a)t sistema; ~, thermal - termoelemenat; ~, thin-film - elemen(a)t na bazi tankog filma; ~, time-varying - elemen(a)t sa vremenski promenljivim parametrima; ~, timing - usporeni relej, relej sa usporenim dejstvom; ~, trace - elemen(a)t u tragovima, mikroelemen(a)t (hem.); ~, tracer - obeleženi elemen(a)t, izotopski obeleživač; ~, tree-branch - elemen(a)t grane; ~, tunnel (effect) - tunelski elemen(a)t; ~, twodimensional - ravni elemen(a)t, dvodimenzionalni elemen(a)t; ~, unidirectional - monodirekcioni elemen(a)t; ~, uranium-aluminium fuel - uran-aluminijev gorivni elemen(a)t; ~, voltage-controlled - elemen(a)t kontrolisanja napona (elemen(a)t N-tipa); ~,
element
239
voltage-stable - elemen(a)t, naponsko stabilan (elemen(a)t Ntipa) elementary analysis - elementarna analiza, kvantitativno određivanje pojedinih elemenata u organskim jedinjenjima (hem.); ~ charge elementarno naelektrisanje, elementarni naboj (fiz.); ~ mathematics - elementarna matematika, koja sadrži aritmetiku, algebru, običnu geometriju i trigonometriju; ~ particles - elementarne čestice, osnovne čestice materije (fiz.) elements of a fix - elementi pozicije (pom.); ~ of a triangle elementi trougla, tri strane i tri ugla (mat.) elevate - uzdići, podići, dizati elevated tank - izdignuti rezervoar; ~, temperature - povišena temperatura (tt) elevating screw - zavrtanj za dizanje (maš.); ~ slide (broaching) - klizač za dizanje (maš.) elevation - uspravna projekcija; elevacija (voj.); ~ angle - mesni ugao, elevacioni ugao (voj.); ~, coverage - ispitivanje po elevacionom uglu (voj.); ~ head - visina dizanja (maš.); ~ limits granice promene elevacionog ugla (maš.); ~ profile - vertikalni profil (maš.); ~ transmitting selsyn - predajni seisin elevacionog ugla (at.); ~ view - projekcija u odnosu na horizont (voj.) elevator - elevator, - dizalica (maš.) Elianite 1 - elianit 1, kiselinski otporna legura sastava 82% Fe, 15% Si, 0,6% Mn eliminant - eliminanta, jednačina dobijena eliminacijom nepoznatih veličina (mat.) Elinvar - elinvar, legura nikla, sastava 63% Ni, 46% Fe, 12% Cr, W, 1—2% Mn ellipse - elipsa, jedan od konusnih preseka (mat.); ~, polarization - polarizaciona elipsa ellipsograph - elipsni šestar (maš.) ellipsoid - elipsoid, telo čiji su preseci elipse ili krugovi (mat.)
emanation electrically deformed index - električno deformisan elipsoid indikator prelamanja; ~, index - elipsoid indikatora prelamanja; ~ of revolution - elipsoid revolucije, elipsoid koji se dobije obrtanjem elipse (mat.) elliptic conical surface - eliptična konusna površina (čija je direktrisa elipsa) (mat.); ~ cylinder eliptični valjak (čije su baze elipse) (mat.); ~ involution - eliptično uvrtanje (mat.) elliptic paraboloid - eliptički paraboloid (čiji su neki preseci elipse) (mat.); ~ polarization - eliptična polarizacija (svetlosti) (fiz.) elliptical antenne - eliptična antena (rad.); ~ field - eliptično polje elliptical waverguide - eliptični talasovod (el.) ellipticaly polarized wave - eliptično-polarizovani talas (fiz.) ellipticity - eliptičnost (odnos razlike poluosa elipse prema velikoj poluosi) {(mat.) ellipticity of polarization - stepen eliptičnosti polarizacije elongate - produžiti elongated slot - produžiti žleb (maš.) Elprene - vrsta sintetičke gume (thnl.) elsicon - elsikon elution - elucija, izdvajanje neke čvrste supstance iz čvrste smeše pomoću tečnosti (thnl.) elutriation - razdvajanje suspendovanih delića po težini, isplakanje, isplakivanje (thnl.) elutriator - elutriator - uređaj za pranje praha u struji vode (thnl.) Elvacet - sintetičko vezivno sredstvo na bazi polivinilacetata (thnl.) Elvanol - impregnaciono sredstvo na bazi polivinilalkohola (thnl.) emanation - 1. isparenje; izliv, isticanje; 2. emanacija, radon (hem. elemenat); ~_, active v. radioactive emanation; ~, radioactive -, radioaktivna emanacija (izotopi radona nastali u nizovima raspada urana i torijuma)
emanations
240
emission
emlzsive emissive power — snaga emisije
emanations - emanacija, radioaktivni hemijski inertni gasovi koji nestaju raspadanjem radijuma, torijuma, aktinijuma (hem.) emanium - zastareo naziv elementa aktinijuma (hem.) embedded temperature detector termosonda (it.) ember - tinjavo ugljevlje; tinjavi žar; tinjava žeravica; užareni pepeo emblem - znamenje; znak, simbol; značka embolite - embolit, ruda srebra, hlorid i bromid srebra (min.) embranchment - račvanje, grananje; razgranavanje embrasure - podlučje vrata ili prozora; udubljenje u zidu embrittlement - postaj an je metala krutim, gubljenje žilavosti (mil.) embryo - embrio, zametak, začetak (Mol.) Emcol - naziv za niz emulzifikatora, deterdženata i germidda (thnl.) emerald - smaragd (beril zelen boje) (min.) emergency cable - rezervni kabl, kabl za zamenu (pri otklanjanju smetnji) (el.); ~ engine - rezervna mašina, rezervni uređaj (el.); ~ lighting - pomoćno osvetljenje za nužnost, potrebu (el.); ~ line - rezervni vod (el.); ~ receiver - prijemnik za udes (havarija), rezervni prijemnik (el.); ~ rod - sigurnosna šipka (ttukl., th.); ~ route - rezervni obilazni put u slučaju udesa (el.); ~ shut-off rod - šipka za zaustavljanje reaktora u slučaju havarije, sigurnosna šipka (nukl, th); ~ stop - sigurnosno kritično zaustavljanje (el.) emery - „šmirgla", brusni prah, nečisti korund, sitnozrni korund (thnl.); ~ base—paper - sirovi brusni papir; ~ cake - brusna emulzija (ulje + korund); ~ dust - brusni prašak; ~ paper - brusni papir; ~ paste - brusna emulzija (ulja i korund); /—• wheel- točilo, brusni disk; ~ wheel dresser - alat za poravnanje točila
emetine - emetin, alkaloid koji se dobija iz korena jedne brazilijanske biljke (hem.) e. m. f. series - ems-niz, elektrohemijski niz elemenata poredanih po veličini njihove elektromotorne sile u normalnim rastvorima (hem.) emission - 1. odašiljanje, zračenje, ispuštanje (svetlosti, toplote i si.), emisija; 2. emisija, puštanje u opticaj ; ~ characteristic - emisiona karakteristika (els.); ~, coating - aktivni sloj, emisioni sloj (eh.); ~, continuous - kontinualno zračenje; ~ efficiency - emisiona efikasnost (eh.); ~, anisotropic - anizotropno zračenje; ~, a t m o s pheric - atm osferska emisija; ~ corpuscular - korpuskularno zra, čenje; ~, field-electron - hladnemisija, hladna emisija elektronaa ~, hot-electron - emisija ,,vru; ćih" elektrona; ~, induced vstimulated emission; ~ , internal field - emisija pod dejstvom polja;~, laser - lasersko zračenje; ~, maser - masersko zračenje; ~j phonon - fonsko zračenje; ~, polarized synchrotron - polarizovano sinhrotronsko zračenje; ~, primary - primarno zračenje; ~, radio - radio-emisija; ~, R a man-Stokes - kombinaciono Stoksovo zračenje; ~, regular - regularno zračenje (lasera); ~ regulator - stabilizator emisije, regulator emisije (eh.); ~, secondary - sekundarno zračenje; —•, selfstimulated - samoindukciono zračenje; ~, sensitized - senzibilirano zračenje; ~, Shottky - Šotkijev efekt, Šotkijeva emisija; ~, space-charge limited - 1. emisija ograničena prostornim naelektrisanjem; 2. emisija, ograničena zapreminskim zračenjem; ~ spect r u m - emisioni spektar (fiz.); ~, spontaneous - spontano zračenje; ~, stimulated - prisilno (indukovano) zračenje; ~ 3 stimulated Raman - prisilno (indukovano) kombinaciono zračenje; ~, stray-light - rasuto zračenje; ~, tunnel - tunelska emisija
(fiz.)
emissivity - odnos emisije nekog tela prema emisiji crnog tela (fiz.); koeficijen(a)t zračenja; emisiona moć sposobnost zračenja emit - emitirati, izračivati; ispuštati emitron - ikonoskop emlttance - sposobnost emitiranja, emitancija emitter - emiter, izračivač; ~, alloyed - legirani emiter; —, electroluminescent - elektfoluminiscentni emiter; ~, floating„plivajući" (slobodni) emiter; ~, grounded - uzemljeni emiter; -~, guard ring - emiter sa zaštitnim prstenom; ~, hot electron - emiter „vrućih" elektrona; ~, ion - emiter jona; ~, lasing emiter koherentnog zračenja; ~, majority - elektroda tranzistora koja emituje osnovni nosač; ~, minority - elektroda tranzistora koja emituje manjinske nosače; —, neutralizing - neutralizacioni emiter; ~, „patchy" - nehomogeni emiter; ~, plasma - plazmeni emiter; ~, ring-type - kružni emiter; ~, secondary-electron emiter sekundarnih elektrona; •~, Shottky - Šotkijev emiter; ~, space-charge limited - emiter ograničen prostornim naelektrisanjem; —, star-type - emiter u obliku zvezde; ~, termionic termoelektronski emiter; ~, tunnel - tunelski emiter; ~, wide-gap - emiter sa materijalom široke zaprečne zone emitter-coupled - sa zajedničkim emiterom emollient - razmekšivač; razmekšavajući empirical curve - empirijska (iskustvena) kriva (koja je dobijena iz merenja); ~ equation - empirijska jednačina, jednačina empirijske krive; ~ formula - empirijska formula, iskustveni obrazac emporium - emporijum; trg, tržište, trgovačko središte; velika radnja, dućan empretron - živin ispravljač 16 Hečnik
241
enantlotropy
empty - isprazniti, prazniti (el.) empyreumatic - empireumatski (nastao suvom destilacijom organskih materija, karakterističnog mirisa) (hem.) emulgator - emulgator (supstancija koja omogućuje emulgiranje) Emulphor - naziv grupe nejonskih emulzifikatora (thnl.) emulsifiable - emulgirajući; koji se može prevesti u emulziju emulsification - emulgiranje, spravljanje emulzije emulsifier - 1. v. emulgator; 2. emulzifikator (uređaj za spravljanje emulzija) emulsify - emulgirati, prevoditi u emulziju emulsifying agent - emulzivni agent, sredstvo za pravljenje emulzije, emulzivno sredstvo (thnl.) emulsion - emulzin (ferment) emulsion - 1. emulzija (koloidni rastvor jedne tečnosti u drugoj); 2. emulzija (fotografski sloj srebrohalogenida i želatina); ~ paint - emulziona boja, pigmentna boja čiji je nosač neka emulzija (thnl.); ~ technique - tehnika detekcije jonizujućih čestica pomoću fotografskih emulzija (fiz.) emulsoid - koloidna suspenzija jedne u drugoj tečnosti (hem.) enable - osposobiti; ~, to be read - osposobiti za čitanje (at.) enamel - gleđ; zubna gleđ; emajl, staklasti sloj koji se nanosi na površinu metala, keramike i stakla u cilju dekoracije ili zaštite (thnl.); ~ covered wire - emajlirana žica (el.); ~ oxides - metalni oksidi za bojenje glazura na metalima (thnl.) enantiomorph - enantiomorf, optički antipod (hem., fiz.) enantiotropic - enantiotropan, koji postoji u dva kristalna oblika od kojih je jedan iznad, a drugi ispod jedne određene temperature (hem.); ~ form - enantriotropski oblik (hem.) enantiotropy - enatiotropija (osobina supstancija da se javljaju u više kristalnih oblika)
enargite enargite - enargit, sulfoarsenat bakra (min.) encapsulant - hermetizirajuća materija; ~, active - aktivna hermetizirajuća materija, aktivni hermetik; <~, passive - pasivna hermetizirajuća materija, pasivni hermetik encapsulated source - radioaktivni izvor zatvoren u kapsuli (nukl.) encapsulation - hermetizacija; ~, active - hermetizacija aktivnom materijom; ~, passive - hermetizacija pasivnom materijom encipher - šifro vati (voj., at.) enclose - okružiti, opkoliti, ograditi, opasati; zagraditi, zatvoriti enclosed fuse - zatvoreni osigurač, patron (el.) enclosure - telo, omotač, omot; ~, transistor - telo tranzistora encoder - koder, uređaj za kodiranje, kodni uređaj (at.); ~, CF v. coarse-fine encoder; ~, coarse-fine - koder-sistem sa grubom i finom skalom; ~, telemetry telemetrički uređaj za šifriranje encoding - kodiranje, šifriranje encrust - pokriti korom; načičkati, obložiti; obrazovati koru encumber - zakrčiti; (pre)prečiti, smetati, sputati; pritisnuti, opteretiti; ometati end - kraj; ~, bell - završetak nastavka (kabla) (el.); ~, brazed carbide tool - alat sa tvrdo lemljenim krajem karbida (maš.); ~ capacity - krajnji kapacitet telefonske centrale (tel.); ~ cell krajnja ćelija, krajnji element, dodatna ćelija (el.); ~ clearance - aksijalna tolerancija (maš.); ~ coll - krajnji zavojak (el.); ~ -cut single point tool - čeoni alat (maš., SAD); ~ cutting (in the drilling sense) - čeono rezanje (u smislu bušenja) (maš.); ~ cutting edge angle - ivični ugao čeonog rezanja (maš., SAD); ~ face mili - čeono glodalo (freza) (maš.); ~ -facing - sučeljavanje (maš.); ~ -frame krajnji stalak, krajnji ram (maš.); ~ grain timber - popreko sečeno
242
endocompound drvo; ~, journal - spoljašnji rukavac (maš.); ~ link - krajnji beočug (maš.); ~ mili - čeono glodalo (maš.); ~ -mill adapter držač čeonog glodala (maš.); —• -mill cutter - sekač Čeonog glodala (maš.); ~ mill shank osovina čeonog glodanja (maš.); ~ mill shank size - veličina osovine čeonog glodanja (maš.); ~ milling - čeono glodanje (maš.); ~ movement - aksijalno kretanje (maš.); ~ of-impulsing signal - signal završetka biranja (tel.); ~ -of-selection signal - signal uspostavljanja veze, kontrola poziva (tel.); ~ pier - krajnji stub, krajnji oslonac (maš.); ~ plate - bočna ploča, ležajni štit (maš.); ~ point - stepen titracije u kojem je reakcija potpuna (hem.); ~ position (of the piston) - krajnji položaj (klipa) (mot.); ~ product - krajnji proizvod (pri radioaktivnom raspadu krajnji elemen(a)t koji nije radioaktivan) (fiz.); ~~' sleeve - završni nastavak, krajnji nastavak (maš.); ~ station - krajnja stanica, krajnja centrala (maš.); ~ stub - ostatak elektrode, otpadak elektrode (zav.); ~ teeth - čeoni zub (maš.); ~ thrust - aksijalni pritisak (maš.); ~ -to-end communication veza između dva mesta, veza između dve tačke (tel.); ~ view - bočni pogled, izgled pozadi; ~ winding
- glava svitka (el.) enduct(ting) tool - alat za čeono rezanje (maš.) endless - beskrajan, beskonačan; (pre)dug, bezbrojan, besprekidan, neprekidan; ~ belt - beskrajni kaiš (maš.); ~ chain - beskrajni lanac (maš.); ~ conveyor - beskrajni konvejer (maš.); ~ rope - beskrajno uže (maš.); ~ saw trakasta testera (maš.); ~ screw beskrajni zavrtanj (maš.) endmost - najdalji, najudaljeniji, krajnji endocompound - jedinjenje koje ima most u prstenu (hem.)
endoenzyme
243
endoenzyme - endoenzim, enzim koji ne napušta ćeliju niti difunduje kroz zidove ćelije (hem.) endosmosis v. eleetroosmosis endothermal v. endothermic endothermic - endoterman (koji u reakciji apsorbuje toplotu) (hem., fiz.); ~ compound - endotermno jedinjenje (hem.); ~ reaction endotermna reakcija, kod koje se apsorbuje toplota (hem.); endwise - aksijalno energize - pobuđivati (relej, elektromagnet); uključivati; propuštati struju; staviti pod napon (el.) energy - energija; ~, activation - aktivaciona energija, energija aktivacije; ~, amplification - pojačavanje snage (el.); ~, anisotrope - energija (polja) anizotropije, anizotropna energija; ~, available - dostupna energija, raspoloživa energija; ~, band-edge 1. energija kraja zone provodljivosti; 2. energija kraja valentne zone; ~, beam - energija snopa; ~, binding - energija veze, vezivna energija; ~, collision - energija sudara; ~, component - aktivna komponenta struje (el.); ~, domain wall - energija domenskog zida; ~, donor activation energija aktivacije donora; ~, excess - višak energije; ~, eehange - energija izmene, energija interakcije; —, excitation - energija ekscitacije, ekscitaciona energija; ~, factor - faktor dobrote (el.); ~, fusion - energija koja se izdvaja prilikom sinteze jezgra; ~, hole binding - vezivna energija šupljina; ~, impurity activation - energija aktivacije primese; ~, ionization - jonizaciona energija; ~, laser radiant - energija laserskog zračenja; ~, level - energetski nivo, atoma ili atomskog jezgra i si. (fiz.); ~, light - svetlosna energija; ~, magnetoelastic - magnetno-elastična energija; ~, pump(ing) - energija pumpanja; ~, storage device - uređaj za akumulaciju energije; ~, threshold - energija praga 16«
enfeeble - oslabiti enfleurage - proces ekstrakcije esencijalnih ulja pomoću masti (thnl.) engaged - uključen, povezan, spojen; ~, line - zauzeta linija, zauzeti vod, zauzeti izlaz (tel.) engaging lever - poluga za spajanje, ručica za uključivanje (tel.) engine - energetska mašina, toplotna mašina, mašina (opšt.); motor, pogonski mehanizam; lokomotiva; parna mašina; ~ attendant održavač mašina; ~ base - podnožje mašine, motora; ~ bearer - nosač motora; ~ bed - temelj mašine, temelj motora; ~ bedplate - temeljna ploča motora, mašine, okvir mašine; ~ bonnet - hauba motora; ~ bracket konzola motora; ~ clutch - motorna spojnica; ~ compartment - mašinarnica; ~ cover - hauba motora; ~ cowling - obloga motora (am.); ~ currently in production - serijski motor, motor iz serijske proizvodnje; ~ data - parametri (pl.) mašine, motora; ~ -driven pump - motorna pumpa; ~ fitter - mašinbravar; ~ foundation - temelj mašine; ~ gauge - indikator; ~, governor - regulator broja obrtaja; ~ guard plate - zaštitna ploča motora; ~ hood - hauba motora; ~ -hour indicator brojač radnih časova; ~ hours radni časovi (pl.) motora; ~ humming - brujanje motora; ~ Une - proizvodna linija motora; ~ mounting - ugradnja motora, montaža motora; ^— oil - motorno ulje; ~ operator mašinista; ~ output per 1000 cc. cylinder capacity - litarska zapremina motora; ~ revolutions - broj obrtaja motora; ~ room mašinarnica (brod.) dizel (prostorija) komora (podmirnice); ~ r o o m complement - osoblje za opsluživanje mašina; ~ room crane - pokretna dizalica (kran) mašinarnice; ~ seating - temelj mašine, ležištenje mašine; ~ shed - šupa za lokomotive; ~ speed - broj
engine
244
engine obrtaja motora; ~ -speed indicator - tahometar, brojač broja obrtaja; — starter - startni motor, starter; ~ -test log - protokol o prijemu i ispravnosti motora; ~ transmission - prenosnik, reduktor; ~ trouble - kvar motora, kvar na motoru engineer - metalac, konstruktor mašina; tehničar; inženjer; pionir; vozovoda engineering - tehnika, tehničk(i)o; ~ alloys - konstrukcione legure (pl.); ~ and design department - konstrukcioni biro; ~ aspects - konstrukcione smernice (pl.) uputstva (pl.); ~ brick - klinkeropeka; ~, clinker - klinker-opeka; ~ construction - mašinogradnja; ~ cybernetics - tehnička kibernetika; ~ department - konstrukcioni biro; ~ desing - tehnički crtež; ~ drawing - tehničko crtanje; ~ education - tehničko obrazovanje, tehničko znanje; ~ fair - sajam tehnike; ~ industry - industrija mašinogradnje; ~ material - tehnički materijal; ~ measurement - tehničko merenje; ~ process - tehnički postupak, proces; ~ service - tehnička služba; ~ subject - tehnička struka, oblast; ~ thermodynamics - tehnička termodinamika engineman - mašinista, vozovoda Engler visco(si)meter - Englerov viskozimetar English - 14 britanskih tačaka (veličina slova) (Stamp.); ~ finish - polusjajni (papir); ~ graduation - colovna podela; ~ pitch - colovna podela (ozubljenje); ~ red engleska crvena (pigmentna boja na bazi oksida gvozda) (thnl.); ~ thread - colovni navoj englishite - englišit (fosfat i hidroksid Ca, K i Al) (min.) engraft - nakalemiti engrave - gravirati, urezati, izrezati engraver - aparat za graviranje, graver-aparat za urezivanje
enthalpy engraving - urezivanje, graviranje; gravura; ~ cutter - rezač za urezivanje, graviranje (ma!.); ~ machine - mašina za graviranje (maš.) enhance - pojačati, povećati, povisiti, podići; ~, line - intenzivna linija u spektru (hem.) enhancement of atmospherics pojačanje atmosferika enkindle - potpaliti, zapaliti (hem.) enlace - obviti, obuhvatiti enlarged scale - povećana razmera enlagrement of a pipe - proširenje cevi (thnl.) enlarging - povećanje, proširivanje, širenje; ~, apparatus - aparat za povećavanje enlarging old plants - proširenje postojećih postrojenja enol form - enol-oblik (kod ketoneol tautomerije) (hem.) enriched fuel - obogaćeno (nuklearno) gorivo, sadrži uranijum sa povišenim sadržajem 235-U (nukl.); ~ fuel reactor v. enriched reactor (nukl.); ~ material - materijal obogaćen u jednom izotopu (nukl.); ~ reactor obogaćen reaktor, koji radi sa obogaćenim gorivom (nukl.); ~ uranium - obogaćeni uranijum, sadrži više od 0,7% (prirodni sadržaj 235-U) (nukl.); ~ section - obogaćujući deo kaskade za razdvajanje izotopa (nukl.); enrichment factor—faktor obogaćenja, separacioni faktor pri razdvajanju izotopa (nukl.); ensilage - čuvanje stočne hrane u silosu (agr.) ensure - osigurati entablature - pervaz na vrhu stuba, sims pod krovom, potkrovna opšivnica (arh.) enter a hole - ući u rupu (ma!.) entering angle - ulazni ugao (maš.); ~, end - ulazni kraj (maš.); ~, pilot - ulazni vodič (maš.) enthalpy - entalpija, termodinamički potencijal, toplotni sadržaj (zbir unutrašnje energije i izvršenog rada na konstantnom pritisku); ~ of
enthalpy
245
evaporation - entalpija isparavanja Enthonite - plastična materija za prevlačenje materijala (thnl.) entire - potpun, ceo, čitav; neoštećen; savršen; nerazblažen, čist entomology - entomologija, nauka o insektima entrainment - magla kapljica koje nose sa sobom pare ključajućih tečnosti (u.) entrance bushing - uvodni izolat o r (el.) .. , ~ . entropy - entropija (verovatnoca stanja supstancije) (fiz.) entry - ulazak; ulaz, pristup; prilaz; vrata, kapija; ušće reke envelope - 1. obvojnica; 2. balon, lopta (lampe ili cevi); 3. obloga, telo; poklopac; 4. omotač, omot ; ~ beam - omotač snopa; ~, electron - elektronska ljuska; ~ mode - spektralni omotač; ~, noise - omotač šuma; ~ of cone - omotač kupe (gm.); ~, tube balon lampe ili cevi envetron - 1. hidraulična pumpa; 2. sigurnosni ventil environment - 1. uslovi okolne sredine; 2. okolna sredina; ~, ground - 1. uslov eksploatacije na zemlji; 2. nadzemna sredstva; ~, reentry - uslovi okolne sredine pri ulasku u guste slojeve atmosfere; ~, rugged - v. severe environment; ~ severe - oštri, nepogodni uslovi sredine; ~, simulated - simulirani uslovi okolne sredine; ~, space - kosmički uslovi sredine enzyme - encim, ferment (biohemijski katalizator) eolation - erozija (tm'n.,geol.) eolian - eolski, nanesen vetrom (geol.) ephedrine - efedrin (alkaloid lzolovan iz biljke Ephedra) (hem.) epicycloid - epicikloid (mat.) epidiascope - epidijaskop (projektor daje lik u reflektovanoj i propuštenoj svetlosti) epinephrine - adrenalin (hem.) epitaxial - epitaksijalni
equalizing
epitaxially grown - epitaksijalno izrastao epitaxy - epi taksi ja; ^, liquidphase - epitaksijalni rast iz tečne faze; ~, vapor-phase - epitaksijalni rast iz parne faze epithermal neutrons - epitermalni neutroni (neutroni energije 0,025 eV do 10 eV (fiz.); ~ reactor - reaktor koji radi sa epitermalnim neutronima (nukl.) Epolene - voskasti polietilen (thnl.) epoxy - epoksi-smola, epoksi; ~, conductive - provodna epoksismola; ~, encapsulated - hermetizovan epoksi-smolomr ~, glass impregnated - epoksi-smola sa primesom stakla; ~, protected transparent - zaštitna providna epoksi-smola; ~ resins - epoksidne smole, sintetičke termostabilne plastične materije na bazi fenola, acetona i epihlorhidrina (thnl.) Epsom salt - gorka so (hem.) epsomite - epsomit, gorka so (magnezijum-sulfat) (min.) epurate - očistiti, prečistiti epurć - rafinisani prirodni asfalt (thnl.) equability - ravnomernost, podjednakost, ujednačenost equal - jednak; ~, -alternation waves - signal s jednakim opterećenjem poluperioda (els.); ~, angle - ravnokrako ugaono gvožđe (maš.); ~ figures - jednake geometrijske slike (gm.); ~ gearing - jednako ozubljenje (rnaš.)i ~, heterodyne - nulto izbijanje (els.); ~, solids - jednaka čvrsta tela equalized telephone pair - simetrirana telefonska parica, ujednačena telefonska parica (tel.) equalizer - izjednačavač, ujednačavač, kompenzator (el.); ~ connections - spojke izjednačenja (el.); equalizing - ujednačavanje, egalizacija, korekcija, izjednačavanje, kompenzacija, popravka; — pulse impuls za izjednačenje, izravnavaju-
equalizing
246
equalizing ći impuls, kompenzacioni impuls (TV) equation - jednačina, jednakost; adjoing - pridodata jednačina; ~, Appleton-Hartree - EpltonHartrijeva jednačina; ~, approximate - aproksimativna jednakost, približna jednakost; ~, Boltzmann transport - Bolcmanova transportna jednačina; ~, characteristic - karakteristična jednačina; ~, continuity - jednačina kontinuiteta; ~j detailed - detaljna jednačina, jednačina detaljne ravnoteže; ~, diffusion - difuziona jednačina; ~, diode - jednačina diode, diodna jednačina; ~, dispersion - disperziona jednačina; ~, Ebers-Mol's - Ebers-Molova jednačina; ~, error - jednačina greške; ~, Euler-Lagrange Ajler-Lagranžova jednačina; ~, flow - jednačina protoka, jednačina toka; ~, Fokker-Planck - FokerPlankova jednačina; ~, HamiltonJacobi - Hamilton-Jakobijeva jednačina; ~, kinetic - kinetička jednačina; ~, likelihood - jednačina verovatnoće; ~, matric - matrična jednačina; ~, Maxwell-Josephson's - Maksvel-Džozefsonova jednačina; ~ of state - jednačina stanja; povezuje volumen, temperaturu i pritisak jednog sistema (hem.); ~ of the first degree jednačina prvog stepena, linearna jednačina (mat.); ~ of the second degree - jednačina drugog stepena, kvadratna jednačina (mat.); ~ of the third degree - jednačina trećeg stepena, kubna jednačina (mat.); ~, solver - uređaj za rešavanje jednačina (at.); ~, phonon transport - jednačina prenosa fonona, fononska transportna jednačina; ~, Poisson's - Puasonova jednačina; ~, radar range - jednačina radarskog dometa, osnovna radarska jednačina; ~, rate for atmospheric ionization jednačina ravnoteže ionizacije u atmosferi; ~, state - stalna jednačina stanja; ~, thermal diffu-
equip
sion - jednačina termalne difuzije; ~, transport - transportna jednačina, jednačina prenosa equator - ekvator, polutar equatorially - u ekvatorijalnoj ravni equi - ekvi-, prefiks koji označava jednak equiangular - jednakoga ugla (mat.); ~, spiral - logaritamska spirala (mat.) equidirectionnal - ekvidirekcionalan, ravnosmerni equidistant - ekvidistantan, jednako udaljen (mat.) equifrequent - iste frekvencije, ekvifrekventan (el.) equilateral - istostran, jednakostran, ravnostran (gm.); ~, hyperbola v. rectangular hyperbola; ~, triangle - istostrani trougao (gm.) equilibrant - sila koja održava ravnotežu sistema (fiz.) equilibration - uravnotežavanje
(fiz.)
equilibrium - ravnoteža; ~ of forces - ravnoteža sila; ~ chemical - hemijska ravnoteža; ~, heat - toplotna ravnoteža; ~, heterogeneous - heterogena ravnoteža; ~, homogeneous - homogena ravnoteža; ~, labile - labilna (nepostojana) ravnoteža; ~, mobile - pokretna (dinamička) ravnoteža; ~, monophase v. homogeneous equilibrium; ~, movable v. mobile equilibrium; ~, stable - stabilna ravnoteža; ~, thermal - toplotna ravnoteža; ~, thermodynamic - termodinamička ravnoteža; ~, unstable nestabilna ravnoteža equilimolecular - ekvimolekulski, ekvimolekularni equimolecular mixture - ekvimolekularna mešavina, u kojoj su supstance u proporciji s njihovim molekularnim težinama (hem.) equimultiple - jedan od proizvoda koji u sebi sadrže isti množilac (mat.) equinoxes - tačke u kojima ekliptika seče ekvator (astr.) equip - opremiti, snabdeti
equipartition of energy
247
equipartition of energy - ekviparticija energija, Boltzmannov princip po kome je kinetička energija podjednako raspodeljena na sve stepene slobode (fiz.) equipment - oprema, aparatura, pribor, uređaj; ~, automatic control - aparatura za automatsko upravljanje; ~, data communication - aparatura za prenos podataka; ~, data-processing terminal - krajnji uređaj za obradu podataka; ~, digital data conversion - uređaj za konverziju digitalnih podataka; ~, ECM v. electronic counter-measures equipment; ~, electronic counter-measures - aparatura za elektronske protivmere, aparatura za radio-protivdejstvo; ~, error-control - uređaj za zaštitu od grešaka; ~, face - aparatura sa prednje strane (razvodne ploče ispitnog štanda); ~ s field - poljska oprema, poljski uređaj; ~ for arc welding and its characteristics oprema za elektrolučno zavarivanje i njene karakteristike (zav.); ~, ground data - nadzemni uređaj za podatke; ~, high-performance visokokvalitetni uređaj; ~, in-line - aparatura u liniji, direktno delujući uređaj; ~, ionospheric sounding - uređaj za sondiranje jonosfere; ~ off-line - „of line" uređaj, uređaj van linije, indirektno delujući uređaj; ~, on-line „on line" uređaj, uređaj koji radi u realnom vremenu, uređaj na liniji; ~, processing - aparatura za obradu podataka; ~, production run - serijski uređaj; ~, radar-processing - uređaj za obradu radiolokacionih informacija; ~, signal-conversion - uređaj za pretvaranje signala; ~, terminal - krajnji uređaj, terminal; ~, ultrasonic testing - aparatura za ultrazvučno ispitivanje eqidpotential - ekvipotencijal, ekvipotencijalni equipotential connections - ekvipotencijalna spojka (el.); ~ line - ekvipotencijalna linija, linija jed-
erection nakih potencijala (fiz.); ~ space - ekvipotencijalna zona, ekvipotencijalna oblast, ekvipotencijalni prostor (fiz.); ~ surface - ekvipotencijalna površina, na kojoj je svuda isti potencijal equisignal zone - zona jednakih signala (els.J equitangential curve - ekvitangencijalna kriva, kriva čija je tangenta paralelna s jednom od koordinatnih linija (mat.) equivalent istovredan (hem.); ekvivalentan; ~ absorption ekvivalentna apsorpcija (hem.); ~ electron density - ekvivalentna gustina elektrona (el.); ~ equations - ekvivalentne jednačine, jednačine koje imaju ista rešenja (mat.); ~ focus - fokusno rastojanje (opt.); ~ fractions ekvivalentni razlomci, npr. x/y i nx/ny (mat.); ~ length - ekvivalentna (po slabljenju) dužina kabla (el.); ~ plate circuit ekvivalentno anodno kolo (el.); ~ polygons - poligoni koji imaju istu površinu (gm.); ~ solids čvrsta tela iste zapremine (gm.); - weight - ekvivalentna težina, težina nekog elementa koja zamenjuje 8 grama kiseonika ili jedan gram-atom vodonika u nekom jedinjenju (hem.) equivocation - stepen tajnosti (šifrovanog saopštenja) (voj.) Er - hemijski znak za erbijum (hem.) erase amplifier - pojačavač za brisanje (at.,el.); ~, head - glava za brisanje (el.) eraser - brisač, uređaj za brisanje erasing - brisanje; <•»•,' AC - brisanje naizmeničnom strujom; —', selective - selektivno brisanje erasure - brisanje (zapisa, snimka) (el.) eratron - eratron, radio ili TV-prijemnik erbium - erbijum (hem. elemen(a)t), red br. 68, simbol Er) erct - uspravljen, uspravan; prav; uzdignut; podignut, nadignut erection - podizanje, uređivanje, montaža, (čelična konstrukcija), sa-
erection erection . stavljanje; ~, building - montažna hala; ~, crew - brigada montera; ox drawing - montažni crtež, plan montaže; ~ pit - mesto c montaže; ~ schedule - plan montaže; ~ site - gradilište c (gde se vrši montaža čeličnih konstrukcija) erector - monter, stručnjak za montažu erector's tools - montažni alat, monterski alat (građev.) erepsin - erepsin (fermen(a)t) erg - erg (jedinica rada (energija) u CGS-sistemu) = 10~7 Erganil - grupa kiselih sintetičkih boja za kožu {thnl.) ergosterol - ergosterin, nalazi se u kvascu, gljivama; ozračivanjem ultra-violetnom svetlošću daje vitamin D (hem.) ergotoxine - ergotoksin, vrsta alkaloida (hem.) Erinoid - trgovački naziv za plastičnu masu na bazi kazeina (thnl.) eriometer - eriometar, merač debljine vune •_ Erlenmeyer flask - Erlenmajerova boca, stakleni konični laboratorijski sud sa ravnim dnom (hem.) erosion - erozija, habanje, trošenje materijala usled dejstva tečnosti ili gasova errata - štamparske greške (pl.) erratic arc - kolebljivi električni , luk (el.) , # error - greška; ~ of calculation - greška u proračunu; ~ of dit rection - greška u određivanju pravca; ~ of estimate - greška t uočeni, proceni; ~ of graduation - greška u graduiranju (skale); ~ of height - greška u određi, vanju visine; ~ of reading T greška u očitavanju; ~ of sighting. - greška u viziranju, navođenju;~ of solution - greška (pogrešnost) rešenja; ~ of absolute -. apsolutna greška; ~ . , accidewtal; - slučajno dopuštena greška, slučajna greška; —, accumulated -, sumarna greška; ~, accuracy - ; sistematska greška; ~, admissible t
248
error - dopustiva greška; ~, aggregate - sumarna greška; ~, allowable v. admissible error; ~, alpha - greška prvog reda; ~, appreciable - gruba greška; ~, arithmetic - aritmetička greška; ~, assembly greška pri montaži; ~, average - srednja greška; ~, aroidable - lako uklonjiva greška; ~, bearing - greška u pelengovanju; --', beta - greška drugog reda; ~, check-out - greška dopuštena pri (kontroli) proveri; -~, common - obična greška; ~, computational - greška u računanju; ~, constant - sistematska greška; ~, conscious - sa saznanjem dopuštena greška; ~, craft - greška usled nedovoljne kvalifikacije; ~, crude - gruba greška; •~, cumulative - sumarna greška; ~ curve - kriva greške; ~ detection - detekcija greške, iznalaženje greške; ~, dinamic dinamička greška; ~, end - konačna greška; ~, estimation greška procene, procena greške; ~, experimental - greška pokusa, eksperimentalna greška; ~, external - greška ušlo vijena spoljnim faktorom; ~, fabrication - proizvodna greška; ~, fixed v. systematic error; ~, forecasting greška dopuštena pri prognoziranju; ~ -free - bez greške; ~, gross - gruba greška; —, handling greška usled pogrešnog rukovanja; ~, human - subjektivna (individualna) greška, greška opslužitelja (uređaja, postrojenja); —, ~ indication - greška u očitavanju, greška pribora; ~, individual v. human error; —, inherent - neotklonjiva greška; ~, inherited - donesena greška, greška koja se provlačila od prethodnih radnji; ~, initial - početna greška; ~ in-process - v. manifacturing error; ~, inspection greška pri proveri, posmatranju; ~, instrumental - greška pribora, uređaja, instrumenta; ~, integrated absolute - nagomilana apsolutna greška; ~, intermit-
JJ. error tent - nesistematska greška; ~, introduced - unesena (uvedena) greška; ~, isolated - pojedinačna greška, sporadična greška; ~, le- • veiling - greška niveliranja; ~, limiting - granična, kritična greška; ~, maintenance - greška dopuštena u toku opsluživanja sistema; ~, ~, manufacturing greška dopuštena u toku proizvodnje; ~, maximum permissible - maksimalna dopuštena greška; ~, m a x i m u m (possible) constant - maksimalna (moguća) stalna greška; ~, mean - srednja greška; ~, mean probable srednja verovatna greška; ~, measurement (measuring) - greška pri merenju, greška mercnja; —, multiple - česta greška; ~, nominal - nominalna pogrešnost; ~, nonindependent - zavisna greška; ~, observation(al) - osmatračka greška, greška pri osmatranju; ~, occasional - slučajna greška; ~, operating - greška dopuštena u toku procesa rada; ~, output - greška ulazne veli' čine; —, percentage - greška u procentima; ~ 3 periodic - povremena greška; ~, permissible - dopuštena (dopustiva) greška; ~, personal v. human error; ox, pool(ed) - sumarna greška; ~, precision - slučajna greška; ~, primary - prva greška, početna greška; ~, processing greška obrade podataka; ~, pure - čista greška; ~, reasonable dopuštena greška; ~, relative relativna greška; ~, repetitive povratna (sistematska) greška; ~, residual - zaostala greška, preostala greška; ~, scale - greška u graduiranju skale; ~, single pojedinačna greška; ~, skill greška kao posledica nedovoljne stručnosti; ~, source - izvor greške; ~, testing - greška dopuštena pri ispitivanju; ~, tolerance greška uslovljena tolerancijama meni; ~, tolerated v. admissible error; ~, total - sumarna greška; ~, unbias(s)ed - nesistematska
ester
(slučajna) greška; ~, workmanship - greška kao posledica nedovoljne stručnosti; ~, zero - nulta greška erysipelas - crveni vetar (med.) erythrene - eritren, butadien, divinil (hem.) erythrite - mineral eritrit, kobalt arsenat (min.) > erythritol - eritritol, eritrit (hem.) > erythrosine - eritrozin (boja za hranu) Esbach method - metoda za kvan- > titativno određivanje albumina u ) urinu (hem.) >' escade - curenje, oticanje, isticanje; —, iung - aparat za disanje; ~, velocity - brzina isticanja (gasa), t druga kosmička brzina > escalator - pokretne stepenice escape (oil) - curiti (o ulju); pobeći; — of impurity - iščezavanje ne- > čistoće, udaljavanje nečistoće; ~ . velocity - brzina koju mora imati » neko telo da se oslobodi dejstva * gravitacije (fiz.) Eschka's reagent - eška smeša, • sadrži magnezijum-oksid i natri- jum-karbohat, služi za određivanje '• sumpora u gorivima (thnl.) escutcheon - grb; limeni natpis imena esparto - esparto-hartija, pravi se od jedne vrste trave (thnl.) essence - sirce; ~ of mirbane nitrobenzol essential - osnovan, bitan; ~ oils - osnovna eterična ulja (nalaze se ' u mnogim biljkama i cveću, pri- ' jatnog mirisa) (hem.) esstron - uređaj za punjenje akumulatora establish standards - ustanovljavati norme ester - estar (organsko jedinjenje koje nastaje u reakciji alkohola i '. kiselina) (hem.)-, ~, acetic estar sirćetne kiseline; ~, acetoacetic - etil-acetoacetat; ~, alcohol - estar oksikiseline; ~, aliphatic - estar alifatskog reda; ~, amyl - amil-estar; ~, amyl acetic - amil-estar sirćetne kiše-
ester
250
Euler's
ester ! ćava graviranje korozijom (thnl.); line; ~, butyric - estar buterne ~, selective - selektivno nagrizakiseline; ~, cyclic - ciklični estar; nje ~, ketone - estar ketokiseline tehane - etan (hem.) esterase - esteraza (ferment) tehanite - etanit (tiokaučuk) esterification - esterifikacija, esteri- ethanol - etilalkohol, etanol (hem.) fikovanje (građenje estra) (hem.) etanomalines - etanolamini, aminoestriatron - cev sa progresivnim derivati etil-alkohola, upotrebljavaju talasom sa elektrostatičkim fokuse pri proizvodnji deterdženata i siranjem kozmetičkih preparata (thnl.) estimate - ocena, procena, oceniti, ether - 1. etar; 2. dietil-etar; ~, proceniti; ~ conditional maxiabsolute - apsolutni (bezvodni) mum likelihood - uslovna ocena etar; ~, amyl - diamil-etar; ~, maksimalne verovatnoće; ~ re- ! compound - složeni etar; .—, liability - ocena pouzdanosti; ~, mineral v. petroleum ether; ~, visual - vizuelna ocena petroleum - petrol-etar (frakcija estimator - estimator, formula ocenafte niske tačke ključanja) ne, ocena, procena, statistička etherification - eterifikacija (graocena; ~ consistent - bitna ocena, đenje etara) suštinska ocena; ~, efficient - ethers - etri, jedinjenja koja nastaju efektivna ocena; ~, unbiassed iz dva molekula alkohola eliminanepomerena ocena, nepromenjena cijom jednog molekula vode (hem.) ocena Ethocel - sintetička termoplastična estuary -rukavac, zaliv; široko rečno masa na bazi eticeluloze (thnl.) ušće; ~, cable - rečni kabl (el.) ethoxide - etoksid, etilat etalon - etalon, osnovna mera ethoxyl group - etoksil-grupa (hem.) Etard's reaction - reakcija dobijanja ethyl - etil (radikal C2H5) (hem.) aldehida dejstvom hromil-hlorida ethyl acrylate - etilakrilat, služi za" na homologe benzola (hem.) proizvodnju plastičnih masa (thnl.); etch - nagrizač, kiselina za nagri~, alcohol - etil-alkohol, obični zanje; ~. fluoride - fluorovodoalkohol (hem.) nični nagrizač ethylation - etiliranje (hem.) etchant - bajc, sredstvo za nagriethylcellulose - etil-celuloza zanje ethylene - etilen (nezasićeni, gasoetching - nagrizanje površine metala viti ugljovodonik) (hem.) nekim hemijskim sredstvima koje ethylene group - etil-grupa (hem.) selektivno dejstvuju na različite ethyliodoacetate - etiljodoacetat (sukristale i sastojke tako da se jasnije zavac) (hem.) vidi struktura (mil.); graviranje ethylize - etilirati (hem.) (thnl.); ~, chemical - hemijsko Eu - hemijski znak za elemen(a)t nagrizanje; ~, deep - duboko europijum (hem.) nagrizanje; ~, electrochemical eucaliptys - eukaliptus - elektrohemijsko nagrizanje; ~, euchlorine - smeša hlora i hlorelectrojet - nagrizanje elektroperoksida (hem.) mlazom; ~, electrolytic - elek- eudiometer - eudiometar, graditrolitičko nagrizanje; ~, electron rana staklena cev za merenje zabeam - nagrizanje elektronskim premine gasova (hem.) snopom; ~, jet - nagrizanje mlaeugenol - eugenol, eterično ulje, zom; ~, laser-induced thermal služi za proizvodnju vanilina (hem.) - nagrizanje termičkim dejstvom Eulan - sredstva za impregnaciju lasera; ~, photochemical - fototekstila (zaštita od moljaca) (thnl.) hemijsko nagrizanje; ~, photo- Euler's formula (theorem) of resist - fotootporno nagrizanje; polyhedrons - Ojlerova formula ~, reagent - reagens koji omoguza poliedre (gm.)
Bureka Eureka - eureka-legura (za žičane otpornike) europium - europijum (hem. elemenat, red. br. 63, simbol Eu) eutectic - eutektik (smeša dve supstancije u odnosu pri kome se dobija najniža tačka topljenja) (hem.) ~ alloy - eutektična legura (hem.); ~ change - jednovremena kristalizacija svih sastojaka eutektične smeše (hem.); ~ mixture - eutektička smeša (hem.); ~ reaction - eutektička reakcija, kod koje tečan rastvor očvršćuje na konstantnoj temperaturi, a čvrsto telo je mešavina dva kristala (hem.); ~ structure - eutektička struktura (hem.); ~ system - eutektički sistem, koji kristališe na temperaturi manjoj od temperature kristalizacije sastojaka (hem.); ~ temperature - eutektička temperatura, tačka topljenja eutektičke smeše (hem.) eutectoid - eutektoid (tačka u dijagramu faza koja odgovara najnižoj tački topljenja); eutektoidni (hem.) eutropy - eutropija, pravilna varijacija kristalnog oblika u zavisnosti od rednog broja elementa (hem.) euxenite - niobat i titanat retkih zemalja i uranijuma (min.) evacuate - evakuirati, ispumpati gas evacuated bulb - evakusani balon (hem.) evacuating equipment - oprema za evakuaciju (fig.) evacuation - evakuacija, vakuumiranje, ispumpavanje evaluate - proceniti, izračunati evaluation - izvođenje, izračunavanje, evaluacija; ~, numerical - numerička evaluacija, numerička ocena; ~, reliability - ocena pouzdanosti Evanohm - legura nikla i hroma za izradu žica za električne otpore (thnl.) evaporable - isparljiv evaporant - isparivač, evaporant evaporate - isparivač, isparavati, izvetriti, hlapeti evaporated milk - mleko u prahu, mleko u konzervama
261
examination
evaporation - isparavanje; isparenje; prevođenje u paru; ~, flash - varnično isparavanje; ~, loss gubitak isparavanjem; ~, precision - precizno naparavanje; ~, thermal-in vacuum - v. vacuum evaporation; ~, vacuum - vakuumsko naparavanje evaporative centrifuge - centrifuga sa isparavanjem, primenjuje se za razdvajanje izotopa (nukl.) evaporator - isparavač (zav.) evaporization - isparavanje, ispražnjavanje evatron - evatron, elektronski reostat even - jednak; ravan; ~ fracture - ravan prelom; ~ load - ujednačeno opterećenje, ravnomerno opterećenje (el.) evenly-spaced - jednako udaljen event - događaj, slučaj; ~, complementary-s - komplementarni događaji; ~, dependent-s - zavisni događaji; ~, independent-s - nezavisni događaji; ~, PC A v. polar cap absorption event; ~, polar cap absorption '- slučaj polarne apsorpcije; ~, solar proton - ispuštanje solarnih protona; ~, Starfish - nuklearna eksplozija „Morska zvezda" Everdur - legura bakra i silicijuma, otporna prema koroziji (thnl.) Evipan - zaštićeno ime za natrijumheksabarbiton (hem.) evocon - evokon, TV predaj na cev evolute of a curve - evolventa krive (mat.); ~ of a surface evolventa površine (mat.) evoscope - evoskop, raznobojna katodna cev ewer - krčag, vrč ex stock - sa (iz) skladišta ex work - iz fabrike exact - tačan exaggerate - preuveliča(va)ti, preterati, pooštriti, pogoršati, pojača(va)ti, veoma poveća(va)ti examination - ispitivanje, istraživanje, proveravanje, osmatranje, preispitivanje
excavator excavator - bager, suvi bager, kopačka kanala; — track - bagerski kolosek exceed - prestići, prevazići Excello - ekscelo, visokoomska legura sastava 80% Ni, 14% Cr, 0,5% Fe, 0,5% Mn excelsior - drvena vuna (SAD) excenter - ekscentar excentral triangle - trougao čiji su vrhovi ekscentri toga trougla (mat.) excess - višak; ~ acetylene - suvišak acetilena (zav.); ~ and total meter - prekogranično i ukupno brojilo (e/J; ~ electron suvišni elektron (fiz.); ~ gas generation - preveliko razvijanje gasa (zav.); ~ meter - prekogranično brojilo (el.); ~ oxygen - suvišak kiseonika (zav.); ~ voltage - prenapon (el.) excessive indentation - duboko utiskivanje, tačkasto i šavno zavarivanje otporom (zav.); ~ local penetration - prokapljina (zav.); ~ pore formation by oversintering - narastanje stvaranjem pora (zav.) exchange - 1. izmena, razmena; izmenjivati, razmenjivati; 2. telefonska stanica komutator; 3. pretplatni telefonski izvod; ~ area - tarifna zona, područje telefonske centrale; ~, charge - izmena naelektrisanja; ~, chemical - hemijska izmena; izmena toplote, jonska izmena; ~ column v. ion echange (hem.); ~ conversation - službeni razgovor (tel.); ~, electron - izmena elektrona; ~, heat - izmena toplote, toplotna izmena; ~, ion - jonska izmena; ~, isotopic - izotopska izmena, izmena izotopa; —- line - pretplatnički vod, pretplatnička linija (tel.); ~, radian heat - izmena toplote zračenjem; ~ reaction reakcija izmene (hem.); ~, spin - spinska izmena; ~ testing forces - mrežni monteri (pretplatnički) (tel.) excange - izmena, komutator, centralna telefonska stanica; ~, catalytic - katalizička izmena (hem.)
252
exciting corrent
exchangeable - izmenljiv exchanger - izmenjivač, menjač; ~, anion - anjonski izmenjivač (hem.); ~, heat - toploizmenjivač; ~, ion - izmenjivač jona, jonoizmenjivač excision - isecanje excitation - ekscitacija, pobuđivanje (u fizici); prevođenje sistema, npr. jezgra iz osnovnog kvantnog stanja u neko od pobuđenih, eks citiranih stanja excitation - pobuda, ekscitacija, magnjećenje, pobudna sila, sila magnjećenja; ~ anode - uzbudna anoda (eh.); ~, collision - koliziona pobuda, usled sudara; ~, electron-beam - pobuda elektronskim mlazom; ~, impurity pobuda nečistoćom; ~, intrinsic sopstvena pobuda, unutrašnja pobuda; ~, ion-wave - pobuda jonskim talasom; ~, laser - laserska pobuda; ~, optica - optička pobuda; ~, parametric parametarska pobuda; ~, potential - pobudni potencijal, potencijal pobude, potencijal pobuđivanja (el.); ~, step-by-step - postepena pobuda, pobuda korak . po korak; ~, thermal - termička pobuda; ~, valence-to-conduction band - pobuda nosača naelektrisanja iz valentne u prvodnu zonu, generacija parova elektronrupa; ~, voice - glasovna pobuda (kod vokodera); ~, winding uzbudni namot (el.) excited atom - ekscitirani atom, atom u nekom od viših, pobuđenih, kvantnih stanja (fiz.); ~ state - ekscitiranp stanje, energetski više kvantno stanje od osnovnog (fiz.) exciter - uzbudnik, ekscitator, generator za pobuđivanje električne mašine (el.); ~ selsyn - pobudni seisin (davač) (el.); ~ set - uzbudni agregat (grupa) (e/J exciting current - pobudna ;struja, struja magnećenja (el.); — winding - pobudni namotaj (el.)
exciton exciton - eksciton (pobuđeno stanje kristalnog atoma sa određenom pokretljivošću) (fiz.) excluded region - isključena oblast u kojoj nema realnih vrednosti funkcije (mat.); ~ value - isključena vrednost, nezavisno promenljive za koju funkciju nema realnu vrednost (mat.) exclusion principle - princip isključivosti, ekskluzioni princip, v. Pauli principle (fiz.) exequatur - službena overa; exhaust - istisnuti, izbaciti, izduvati exhaust - istisnuti, izbaciti, izduvati; ~ air - istrošeni vazduh; ~ duet - odvod istrošenih gasova; ~ fan - ventilator, usisni ventilator; ~ fumes - izduvni gasovi (pl.); ~ manifold - sabirni vod izduvnih gasova; ~ silencer - prigušnik izduvnih gasova exauster - ventilator, usisni ventilator exhibit - izložak (predmet koji se izlaže na sajmu, izložbi), dokazni predmet exhibition - izložba exit - izlaz, izlazni otvor; ~ losses - izlazni gubici (pl.) exiton - eksiton; ~, bound - vezani eksiton exograph - rendgenski snimak Exon - ekson, materijal na bazi polivinilalorida exosmosis - osmoza izvan sudova (hem.) exosphere - ekzosfera, sloj atmosfere iznad jonosfere, najviši sloj atmosfere exothermic - egzoterman, proces koji teče iz oslobođenja toplote (tt.); ~ reaction - ekzotermna reakcija, tokom koje se oslobađa toplota (hem.) exotic hide - koža divljači expander - ekspander (raširivač) (hem.) expanding - izpupčavanje; ~ pipe - ekspanziona cev, lira; ~ reamer - podešljivi razvrtač; — washer - zaptivni prsten; ~ work arbor - trn za razmicanje
253
exsplosion
expansion - ekspanzija, širenje, razmicanje, dinamičko širenje; ~ arbor - trn za razmicanje; — bend - diletaciona lira; '—- chamber ekspanziona komora, ekspanzioni prostor (zatvoreni), Wilsonova komora, maglena komora expectancy - očekivanje; ~ life očekivani život, očekivani rok službe expectation - očekivanje; ~, conditional mathematical - uslovno matematičko očekivanje; ~, mathematical - matematičko očekivanje expected level - apsolutni nivo napona (el.) expedance - negativna kompleksna otpornost expel - izbaciti experience in technical instructions - iskustvo u tehničkom instrukcijama experiment - eksperimen(a)t, opit; ~, needles - Vest-Fordov eksperimen(a)t; ~, West Ford - VestFordov eksperimen(a)t experimental - eksperimentalan; ~ hole - eksperimentalni kanal nuklearnog reaktora (nukl.); ~ loop - eksperimentalna petlja nukl. reaktora (nukl.); ~ reactor - istraživački nukl. reaktor (nukl.) exper - stručnjak, poznavalac expiration of a patent - istek patenta explement - bilo koji od dva konjugovana ugla (gm.) explicit - eksplicitan, jasan exploit - upotrebiti, iskoristiti explorator - ispitivač, istraživač exploring coil - ispitni kalem (el.) explosion - eksplozija, pucanj; ~, extraatmosphere - vanatmosferska eksplozija; ~, extraterrestrial - vanzemaljska eksplozija; ~, highaltitude - eksplozija na velikoj visini; ~, low-level - eksplozija na maloj visini; ~, low-yield - eksplozija malog učinka, eksplozija male snage; ~, nucelar - nuklearna eksplozija; ~, shielded ekranirana eksplozija; ~, Starfish - nuklearna eksplozija „Morska zvezda"; ~, underground
explosion
254
exslosion nuclear - podzemna nuklearna eksplozija; ~, zenith - zenitna eksplozija explosive - eksploziv; eksplozivan; ~ oil - eksplozivno ulje, nitroglicerin (hem.) exponent - eksponent, broj koji pokazuje na kome je stepenu neki drugi broj (mat.) exponential curve - eksponencijalna kriva (mat.); ~ equation - eksponencijalna jednačina, u kojoj se nepoznata pojavljuje u eksponentu (mat.); ~ function - eksponencijalna funkcija (mat.); ~ increase - eksponencijalni porast; ~ law - eksponencijalni zakon; ~ pile - exponential reactor eksponencijalni reaktor, vrsta potkritičnog reaktora (nukl.); ~ series - eksponencijalni red (mat.); ~ sweep - eksponencijalno prebrisavanje, eksponencijalno raz-la ganje (at.); ~ transmission line - eksponencijalna napojna linija (el.) export - izvesti, izvoziti expose - izložiti, ozračiti, izložiti zračenju exposure - ekspozicija, izlaganje, eksponaža (fot.); ozračavanje, izadijacija (fiz.); ~, meter - merilo • osvetljenja (fot.) expression - izraz; skup brojeva, algebarskih simbola i znakova; cedenje pod pritiskom expression - izraz; ~, closed form - izraz zatvorenog oblika expulsion - isterivanje; isključenje; rasprskavanje kod tačkastog i šavnog zavarivanja otporom; ~ -fuse - osigurač u cevi (el.); ~ type arrester - cevni odvodnik (eh.) extension - istezanje; pružanje, opružanje; produženje; (sporedni) telefon, komutator kućne centrale, tf. aparat kućne centrale, lokal ; ~ bell - dodatno zvono (el.); ~ of a belt - izduženj e remena (maš.); ~ piece - komad za produženje; ~ speaker - dodatni zvučnik, pomoćni zvučnik (el.) extensometer - ekstenzometar
exstraaxial
extent of beam - hirenje snopa, stepen širenja snopa exterior angle - spoljni ugao (m.); ~ angle theorem - teorema spoljnjeg ugla, spoljni ugao jednak je zbiru suprotnih unutarnjih uglova (gm.) external broach - spoljni provlakač (maš.); ~ broaching machine - mašina za spoljne provlačenje (ma!.); ~ characteristic - spoljna karakteristika (el.); ~ chaser - češljasti nož za spoljašnju lozu (maš.); ~ diameter ~ spoljašnji prečnik (gm.); ~ discharge spoljna dobava (maš.); ~ extension - dodatni (sporedni) telefonski aparat (nalazi se u drugoj zgradi), tel. aparat kućne centrale (tel); ~ gear - spoljni zupčanik (maš.); ~ impedance - spoljna impedanca (el.); ~ plate impedance otpor u anodnom kolu (el.); ~ profile - spoljni profil (aed.); ~ screw - spoljašnja loza (maš.); ~ short thread - spoljni narez (maš.); ~ speaker - spoljni zvučnik (els.); ~ surface - spoljna površina (maš.); ~ thread spoljni narez (ma!.); ~ voltage - spoljni napon, ubrzavajući napon (el.); ~ work - spoljni rad
exstract extract - ekstrakt; ekstrahirati; ~, add - kiseli ekstrakt; ~, alcoholic - alkoholni ekstrakt extraction - ekstrakcija; ekstrahiranje; ~ o f a root - vađenje korena, korenovanje, matematička operacija (mat.); <— of a carriers ekstrakcija nosača (naelektrisanja); ~ of a coal-vadenje uglja; ~ of intelligence - obezbedivanje razumljivosti reci (tel.); ~ of a signal - odvajanje signala, izdvajanje signala (tel.); ~, solvent ekstrakcija rastvaračima (selektivna ekstrakcija komponente iz jednog rastvora rastvaračem koji se sa njime ne mesa) (hem.) extractor - ekstraktor extraneous root - rešenje koje ne zadovoljava neku jednačinu (mat.); ~ waves - strani signali, bočni signali (el.) extranuclear - koji je van jezgra (atoma) extranuclear electron - atomski elektron, orbitalni elektron (fiz.) extraordinary ray - pri dvostrukom prelamanju zrak sa manjim indeksom prelamanja (fiz.)
255
eyelet
extrapolation - ekstrapolacija; ~ ionization chamber - ekstrapoladona jonizaciona komora (nukl.) extremely high frequency - veoma visoka frekvencija (30.000—300.000 Mhz) (el.) extremes - ekstremum (mat.) extrinsic photoeffect - spoljni fotoefekat (fiz.); ~ semiconductor - poluprovodnik s primesom (thnl.) extruded electrode - elektroda sa presovanom oblogom (zav.) extruding - istiskivanje extrusion - izvlačenje, kontinualno preso vanje exuberance - bujnost, preobilje exudation - izlučivanje, iznojenje eye - oko; ~, (fish) - riblje oko (termin u zavarivanju) (zav.); ~ lens - sočivo kod teleskopa na koje se gleda okom (astr.); ~, magic - magično oko, oko za podešavanje; ~ of spring plate okce opruge (maš.); ~ response - osetljivost oka; ~, tuning magično oko, indikator podešenosti eyepiece - okular; ~, achromatic - ahromatski okular; ~, compound - složeni okular eyelet - ušica (mot.)
(fiz.)
externally pulsed system - sistem sa spoljnom sinhronizacijom (el.) extinction - prigušenje, gašenje extinction coefficient - koeficijent ekstinkcije, mera za apsorpciju svetlosti od strane neke rastvorene supstance (hem.); ~ potential potencijal gašenja, potencijal dejonizacije (hem.) extinguishing the arc - prekid električnog luka (zav.) extra - zaseban, poseban, vanredan sporedan extra duty - preopterećenje (eL); ~ flow - dodatni, ekstra-tok (aed.); ~ light loaded circuit - veoma slabo pupinovana linija (kolo) (el.) extraatmospheric - vanatmosferski extraaxial - vanosovinski, vanosni
E — 1. earth - zemlja, uzemljenje; 2. eccentricity - ekscentričnost; 3. edge - ivica; 4. efficiency - efikasnost; 5. electron - elektron; 6. elongation - izdužcnja; 7. empty - prazan; 8. energy - energija; 9. engine - motor; 10. engineer - inženjer, tehničar; 11. erg - erg E.D. — Doctor of Engineering - doktor tehničkih nauka EDTA EdTa - ethylenediaminetetracetic acid - etilendiamintetrasirćetna kiselina EF, e.f. - extra fine - vrlo sitan, vrlo tanak «*J — *• effect - efekt; 2. efficiency - efikasnost IJ li ~ e f f i c i e n c . y - efikasnost, proizvodnost E.F.V. — equilibrium flash vaporiztion - ravnotežno isparavanje EG — ethyl glycol - etiglikol •* — exempli gratia - na primer * ™ — 2-ethylhexanol - 2-etilheksanol EMF, e.m.f. — electromotive force - elektromotorna sila enl 1. enlarged - uveličan; 2. enlargement - uvećanje EO — ethylene oxide - etilenoksid EOD, co.d. — every other day - svaki drugi dan
256
EP, e.p. — 1. end point - završna tačka; 2. epoxide - epoksid; 3. extreme pressure - ekstremno visok pritisak eq. — 1. equal - jednak; 2. equation - jeđnačina; 3. equipment - oprema; 4. equivalent - ekvivalent eqpt — equipment - oprema equimol. — equimolecular - ekvimolske equiv. — equivalent - ekvivalenat Er — erbium - erbi'um Es — einsteinium - amštainiium est. — 1. estimate - ocena, izračunavanje; 2. estimated - ocenien, izračunat Eu — europium - europiium ev — electron volt - elektron-volt ex — 1. examined - ispitan; 2. example - primer; 3. except - izuzeo; 4. exception - izuzetak; 5. extract - ekstrakt *A _ extracted - ekstrahovan er F - hemijski znak za fluor F-head engine - naspramni ventil sa F-glavom (mot.) F-ratio - f-odnos, količnik žižne daljine prema prečniku sočiva (opt.) F-region - oblast F jonosfere (rad.) fabric - građevina, zgrada; predivo, vrsta prediva; ~ reinforced type of hose - crevo sa uloškom od prediva (thnl.) fabricate - proizvoditi, praviti fabrication - proizvodnja; ~, batch — grupna fabrikacija, grupna proizvodnja Fabrilite - surogat za kožu na bazi laminiranog polivinila (thnl.) Fabrolite - fabrolit, fenolplast facade - prednja strana, lice zgrade, fasada (grad.) face - lice; površina; prednja strana; ekran, ravan, ploča; ~ bend test - normalna proba savijanja (zav.); ~, cam - zakrivljena površina (ma!.); ~ centered - površinski centriran (ma!., SAD); ~ centered cubic lattice - površinski centrirana kubna rešetka (kr.); ~ contact - radni kontakt (eh); ~ crystal - ravan kristal, faseta; ~ cutting edges - rubovi, ivice rezne površine (ma!.); ~, end - čeona ravan, krajnja ravan; ~, Fabry-Perot - Fabri-Peroova ravan; ~, fusion groove - stranica žleba (zav.); ~, ground URecnik
formed milling cutter - profilisano glodalo (maš.); ~, land (side milling cutter) - ivica čeonog glodala (pločasto glodalo) (ma!.); ~ mili - cilindrično glodalo, čeono glodalo (ma!.); ~ milling - čeono glodanje (ma!.); ~ milling and centring machine - mašina za centriranje i poravnanje (ma!., V. Br.); ~ milling cutter - čeono glodalo (ma!.); ~ milling cutter blade - nož čeonog glodala (ma!.); ~ of a cathode ray tube - ekran katodne cevi (eh.); ~ of a dihedral angle jedna od ravni koje formiraju ugao (gm.); ~ of a polyhedron - jedan od poligona koji ograničavaju poliedar (gm.); ~ of a tooth - vrh zupca (ma!.); ~ of crystal - karakteristična ravan kristala (kr.); ~ of the tooth - površina strugotine (jednog zuba glodala) (ma!.); ~ parallel cut - rez Y (rezanje kristala upravo na osu Y) (kr.); ~ perpendicular cut - rez X (rezanje kristala upravo na osu X) (kr.); ~ plate - ravan stezač za strug (ma!.); ~ plate coupling - obodna spojnica (maš.); ~ root - zatupljenje (zav.); ~ shield - zaštitna maska (zav.); ~, tube ekran, čeono staklo cevi; ~ value - nominalna vrednost; '— valve pump - zupčasta pumpa, rotirajuća pumpa (ma!.); ~, weld -
face face lice šava (zav.); ~, width of root - visina zastupljenja (zav.) face-centered - sa centriranom prednjom stranom facet - mala pljosan, pljoStica, površinica; brušena strana; jedna strana mnogostranog tela; ravna kristalna površina facing - ravno glodanje, ravno struganje (ma!.); ~ brick - obložna opeka (grad.); ~ cutter - čeono glodanje (ma!.); ~ electrode, hard - elektroda za tvrdo navarivanje (zav.); ~ hard - tvrdo navarivanje (zav.); ~ operation - obrada ravne ploče (ma!.); ~ sand - livački pesak, koji sadrži ugljenu prašinu i daje odlivku glatku površinu (mtl.) facilitate - olakšati; opremiti facilities - uređaji, postrojenja, instalacije, sredstva, mogućnosti, izgradnja, objekti (SAD) facility - uređaj, aparat, sredstvo, sistem, oprema; ~, bunching - uređaj za grupisanje čestica; ~, communication — sredstvo veze; ~, experimental eksperimentalni uređaj; ~, fieldtest - ies-ispitni uređaji za poljska ispitivanja; ~, maintenance ise-uređaji za održavanje; ~, standby - rezervni uređaj, priručni uređaj; ~, survival - ies-uređaji za obezbeđenje života; ~, test ies-ispitni uređaji; ~, waring ies-alarmni uređaji facsimile - fototelegram, faksimil; — broadcast station - radio-fototelegrafska stanica (tel.); ~ receiver - fototelegrafski prijemnik (tel.); ~ reception - fototelegrafski prijem (tel.); ~ service - fotoveza, fototelegrafska radio-veza (tel); ~ telegraphy - fototelegrafija, predaja nepokretnih slika (tel.) facdce - faktis, dobija se iz biljnih ulja i sumpor-hlorida, služi za proizvodnju gumenih artikala kao dodatak (thnl.); ~ rubber faktis-guma (veštački proizvod sličan gumi) (thnl.)
258
factor
factor - fator, jedan od brojeva u množenju; rastaviti na faktore, množioce (mat.); ~, amplification - koeficijen(a)t pojačanja; ~, avalanche multiplication koeficijen(a)t lavinskog povećanja; ~, average noise - srednji koeficijen(a)t šuma; ~, bandwidth koeficijen(a)t širenja opsega; ~, base transport - osnovni koeficijen(a)t prenosa; ~, beam shape - koeficijen(a)t snopa, koeficijen(a)t formranja snopa; ~, bunching - koefidjen(a)t grupisanja; ~, collector multiplication koeficijen(a)t kolektorske multiplikacije; ~, collector-to-base short-circuit current amplification - koefidjen(a)t strujnog pojačanja kolektor-baza pri kratkom spoju; ~, component load - koefidjenCa)t opterećenja elementa; ~, correlation - koeficijen(a)t korelacije; ~, coupling koefidjen(a)t sprege, koeficijen(a)t veze; ~, crest v. form factor; ~, current amplification - koefidjen(a)t strujnog pojačanja; ~, current multiplication - koeficijen(a)t strujne multiplikacije; -»-, degeneracy - koefidjen(a)t degeneracije; ~, demagnetizing koefidjen(a)t razmagnećivanja; ~, diffusion - difuzioni koefidjen(a)t; ~, dimensionless - bezdimenzioni koeiicijen(a)t; ~, dispersion koeficijen(a)t disperzije; ~, duty - koefidjen(a)t ispunjenja, radni koefidjen(a)t; ~, electric filling - koeficijen(a)t električnog ispunjenja; ~, electromechanical coupling - koefidjen(a)t elektromehaničke sprege; ~, element load v. component load factor; ~, engineering - tehnički uslovi; ~, filling - koeficijen(a)t ispunjenja; ~, form - faktor oblika, faktor forme; ~, g - g-faktor, faktor Landea; ~, gain faktor pojačanja; —, Gaunt koefidjen(a)t Gaunta, faktor Gaunta; ~, importance -vrednosni faktor, važnosni koefidjen(a)t; ~, Lande's splitting - Landeov fak-
258
. ^, los* - koefirijen(a)t gubitaka; ~> magnetic filling koefidjen(a)t magnetskog ispunjenja; /—, magnetic quality - koefidjen(a)t magnetske dobrote; ~, mismatching - koefidjen(a), nesuglašenosti; ~, multiplication - koefidjen(a) multiplikacije; ~, multiplicative phase - multiplikativni fazni koefidjen(a)t; ~, noise - koefidjen(a)t šuma; ~, occupation - koeficijen(a)t ispunjenja, koefidjen(a)t zauzeća; ~ of quality - stepen kvaliteta; ~, operational - operation! koeficijenti; ~, paramagnetic filling - paramagnetski koefidjen(a)t ispunjenja; ~, power - koefidjen(a)t snage, faktor snage; ~, propagation - koefidjen(a)t rasprostiranja; ^ Q— Q-faktor, faktor dobrote; -, quality - faktor kvaliteta, faktor dobrote; ~, readiness - koefirijen(a)t gotovosti, faktor korišćenja, faktor ispravnog rada; ~, reduced quality - koeficijen(a)t redukovanog kvaliteta; ~, relative severity - koefidjen(a)t opterećenja, koefidjen(a)t punjenja; ~, repeatability - koeficijen(a)t ponovljivosti; ~, ripple - koeficijen(a)t pulsadje, koefidjen(a)t ripla, faktor talasnosti; ~, safety koeficijen(a)t sigurnosti, sigurnosni faktor; ~, safety-for dropout koeficijen(a)t sigurnosti pri otpuštanju; ~, safety-for pickup koefirijen(a)t sigurnosti pri privlačenju; ~j scale - faktor razmere, razmera; ~, scattering koefidjen(a)t rasejanja; ~, shape - koefidjen(a)t forme, faktor oblika; ~, shield - koeficijen(a)t zaštite, koefidjen(a)t ekraniranja; ~, slowing - koefidjen(a)t usporavanja; ~, slowness v. slowing factor; ~, spectroscopic splitting v. g-factor, factor Landea; ~, splitting v. g-factor, factor Landea; —, spot noise - koeficijen(a)t šuma na fiksnoj frekvendji; ~, stability - koefidjen(a)t stabilnosti;-~, theorem - teorema po kojoj je koren polinoma f(X), m
fading
ako je faktor ovoga polinoma () (mat.); ~, thermal stability koefidjen(a)t termičke stabilnosti; ~, time - vremenski koefidjen(a)t, faktor vremena; —', time-scale vremensko-razmerni koefidjen(a)t; ~, transport - transportni koeficijen(a)t, faktor prenosa; ~, tunnelling - tunelski koeficijen(a)t, faktor prolaza barijere; ~, unloaded dissipation - koeficijen(a)t disipadje neopterećenog sitanja; sopstveni faktor prigušenja; ~, visibility - koeficijen(a)t vidljivosti, vidnost; ~, y- - Y-koeficijen(a)t factorial n - faktorijel n, proizvod svih celih brojeva od 1 do n, 1 x2 x 3 x 4... xn (mat.); ~ notation - obeleženje faktorijelom proizvoda brojeva od 1 do n (mat.) factoring - određivanje koeficijenata factorize - rastaviti na faktore (mat.) factory - fabrika, tvornica, preduzeće; ~ accident - povreda na radu; ~ building - fabrička zgrada, tvornički objek(a)t; ~ canteen menza,, kantina; ~ chimney fabrički dimnjak; ~ cost - proizvodni troškovi (pl.); ~ equipment - pogonska oprema; ~ hali fabrička hala; ~ hand - fabrički radnik; ~ length - fabrička (proizvodna) dužina (npr. kabla); — medical centre - fabrička ambulanta; ~, new - fabrički nov; ~ plant - fabričko postrojenje; - regulations - propisi (pl.) zaštite na radu; ~ serial number - fabrički broj; ~ ship - brod-fabrika (za lov i preradu ribe); ~ standard - fabrička norma, standard; ~ trawler - brod-fabrika (za lov i preradu ribe); ~ worker - fabrički radnik fade - iščezavati, povremeno nestajati, povremeno menjati veličinu signala, zamirati, povremeno iščezavati fadeout - povremeni prekid radioveze (zbog izmene atmosferskih uslova na liniji) fading - feding (rad.), prigušenje, zamiranje; ~ amplitude - amplitudski feding
fadometer fadometer - aparat za ispitivanje stabilnosti boje (thnl.) fahlerz — tetraedrit, bakarni sinjavac (ruda bakra) (min.) Fahrenheit scale - Farenhajtova temperaturna skala, kod koje je tačka topljenja leda obeležena sa 32°, a tačka ključanja vode sa 212° (fiz.) fail - pogrešiti; otkaz(iv)ati; biti u defektu, pokvariti se fail-safe - siguran, pouzdan, bez kvara failsafety - pouzdanost, sigurnost' nepokvarljivost failure - otkazivanje; rušenje; otkaz, defekt, kvar, neispravnost, prekid, neuspeh; ~, airborne equipment - kvar avio-opreme; ~, catastrophic - katastrofalni kvar, grubi kvar; ~, chance v. catastrophic failure; ~, creeping v. degradation failure; ~ current struja kvara, struja greške (el.); ~, degradation - postepeni kvar; ~, dependent - zavisni kvar; ~. design error - kvar usled konstrukcione greške; ~, deterioration - postepeni kvar; ~, di/dt di/dt kvar (tiristora); ~, drift v. degradation failure; ~, dv/dt - dv/dt kvar (tiristora); ~, electric(al) - električni kvar; ~, electronic - elektronski kvar; <~, endurance - kvar usled zamora; ~, equipment - kvar aparature, kvar opreme; ~, fatigue - kvar usled zamora; ~, flutter - kvar usled flater-efekta; ~, gate-triggered di/dt - di/dt kvar ulaznookidnog kola tiristora; ~, gatetriggered dv/dt - dv/dt kvar ulazno-okidnog kola tiristora; —; gradual - postepeni kvar; ~, ground equipment - kvar zemaljske aparature; ~, human kvar krivicom čoveka; ~, independent - nezavisni kvar; ~, infant - kvar u početnoj fazi; ~, insulation - kvar izolacije, proboj izolacije; ~, intercrystalline - interkristalni defekt; ~, intermittent - prekidni kvar, vi-
260
Fair šestruki kvar; ~, in-warranty kvar u toku garantnog roka; —•, marginal checking - kvar pri graničnim ispitivanjima; ~, material - kvar materijala; ~>, meantime between-s - srednje vreme između kvarova; ~, mean-timeto-first - srednje vreme do prvog kvara; ~, mechanical - mehanički kvar; ~, multiple - višestruki kvar; ~ of fuel - defekt goriva, neispravnost u sistemu goriva; ~ of oscillations - prekid oscilacija, prigušenje oscilacija; ~, operational - eksploatacioni kvar; ~, part - delimični kvar, kvar jednog dela; ~, partial - delimični kvar; ~, power - kvar u sistemu napajanja; ~, premature - rani kvar, prevremeni kvar; ~, primary v. independent failure; ~, progressive v. degradation failure; ~, radio guidance - kvar radiofara, kvar uređaja za navođenje; ~, random v. catastrophic failure; ~, secondary v. dependent failure; ~, short duration kratkotrajni kvar; ~, single v. part failure; ~, stable - fiksni kvar, stabilni kvar, stalni kvar; ~, structure - kvar strukture, poremećaj strukture; ~, sudden v. catastrophic failure; ~, temporary - privremeni kvar; ~, transgranular - transkristalni poremećaj; ~, transverse - transverzalni lom; ~, wear-out - kvar usled habanja
faint signal - jedva primetan signal, slabi signal (eh.) Fair - sajam, izložba; ~ activities — sajamske aktivnosti (pl.); ~ Administration - uprava sajma; ~< attendance - sajamska poseta; — bulding - zgrada sajma; ~ buildings - sajamske zgrade (pl.); — building administrator upravnik sajamske zgrade; ~ building structures - sajamske zgrade (pl.); ~ bulletin - sajamski bilten; ~ business - sajamski posao; ~ card - sajamska legitimacija; ~ catalogue - sajamski katalog; ~ city - sajamski grad; ~ costs -
Fair
261
sajamski troškovi (pl.); ~ customers - sajamske mušterije (pl.) ; ~ customs document - carinski dokumen(a)t o sajamskoj robi; ~ entrance - sajamski ulaz; ~ expectations - sajamska očekivanja (pl.)i ~ facilities - sajamske olakšice (pl.); ~ fashion parade - sajamska revija mode; ~ fashion show - sajamska revija mode; ~ forwarding agent - sajamski špediter; ~ guest - sajamski gost; ~ hali - sajamska hala; ~ information - sajamske informacije; ~ information service - sajamska služba informacija; ~ insurance - sajamsko osiguranje; ~ kiosk - sajamski kiosk; ~ management - direkcija sajma; ~ organizers - organizatori sajma (pl.); ~ participation programme - sajamski plan; — pavilion - sajamski paviljon; ~ planning- planiranje sajma; ---' plaquette - sajamska plaketa; ~ poster sajamski plakat; ~ programme program sajma; ~ prospectus sajamski prospek(a)t; ~ railway station - železnička sajamska stanica; ~ restaurant - sajamski restoran; ~ results - sajamski rezultati (pl.); ~ sales contract sajamski ugovor o kupovini;~ sample - sajamski uzorak; — season - sajamska sezona; ~ Service - sajamska služba, sajamski .servis; ~ space - sajamska površina; ~ specialist - sajamski stručnjak; ~ staff - sajamski personal; ~ stamp - sajamski žig; ~ stand - sajamski štand; ~ success - sajamski uspeh; ~ talk sajamski razgovor; ~ visitors sajamska publika (pl.) fall back - otpadanje kotve (releja, elektromagneta) (el.) ; ~ in - ući (u sinhronizam), saglasiti se, upasti (el.); ~, beam - smanjenje intenzivnosti mlaza; ~ , fallout ispadanje, opadanje, blokiranje tranzistora; — of potential - pad napona (eh); ~ of - potential method - metoda merenja otpora padom napona (el.); ~ off - ot-
Faraday constant
padati, ispadati, oslabiti, opasti, smanjiti se; ~ out of step - izići iz sinhronizma, ispasti iz sinhronizma (el.); ~, radiation - opadanje intenziteta zračenja false - pogrešan; ~ echo return lažni eho (eh.); ~ jaws - mengele za ulaganje (mai.); ~ signal lažni signal (els.); ~ zero lažna nula (instrumenta), pomerena nula, pomerena nulta tačka famatinite - sulfid bakra i antimona (min.) family - familija, porodica, skup; ~, collector - familija (skup) kolektorskih karakteristika; ~ of elements - familija elemenata sa sličnim osobinama, npr. halogeni (hem.); ~ of characteristics familija (skup) karakteristika; ~ of lines - familija krivih, krive u ravni dobijene translacijom jedne u druge itd. (mat.) fan - ventilator; rešeto za žito; lopata za vejanje, vejalica; lepeza; meh za vatru; propeler; krilo; veslo; ~, air bearing - ventilator sa vazdušnim ležištem; ~ blade - krilo ventilatora; ~ driven generator - generator na vetar (el.); ~ out - deliti, parati, rašivati; ~ pulley - remenica ventilatora (mot.) fancy yarns - tkanina sa dekorativnim efektima (tek.) far - daleko, nadaleko, izdaleka; do velikog stepena, vrlo mnogo, znatno; ~ end - dalji kraj finije), prijemni kraj (sistema) (el.); ~ crosstalk - preslušavanje na daljem kraju (tel.); ~ crosstalk attenuation - slabljenje preslušavanja na daljem kraju (tel.); ~ field - daleka zona; ~ sighted - dalekovid farad - farad (jedinica el. kapaciteta) 1 IF = AsVfaraday - faradej (jedinica za količinu elektriciteta = 96 500 kulona) Faraday constant - Faradej eva konstanta (el.;, hem.); ~ dark space - Faradejev taman prostor, u
Faraday constant Faraday constant cevi za električno pražnjenje u gasovima (fiz.); — effect - Faradejev efekat magnetne rotacije (el.); <~ electrolytic constant - Faradejeva elektrolitička konstanta (el., hem.); ~ *s law of electromagnetic induction - Faradejev zakon elektromagnetne indukcije (el.); ~ 's laws of electrolysis - Faradejevi zakoni elektrolize; odnose se na vezu koja postoji između količine elektriciteta i njome proizvedene količine hemijske promene (el., hem.) faradmeter - instrumen(a)t za merenje kapaciteta (el.) faratron - uređaj za kontrolu nivoa tečnosti farina - brašno, brašnava materija; prah; skrobno brašno; raniji naziv za škrob iz krompira koji se upotrebljava u tekstilnoj industriji farmer communication - seoska veza, seoska komunikacija (tel.) Farmer's reducer - Farmerov rastvor, tiosulfat koji sadrži kalijumfericijanida, za redukovanje gustine fotografskog negativa (fot.) farvitron - indikator parcijalnog pritiska fascia - veza, traka, zavoj, povoj fast (-ating) - brzi, brzodelujući; — breeder - brzi brides, regenerativni reaktor sa brzim neutronima (nukl.); ~ coupling - kruta spojnica (ma!.); ~ fission - brza fisija, cepanje jezgara teških elemenata brzim neutronima (fiz.); — fission reactor v. fast reactor; ~ flux - brzi fluks, fluks (protok) brzih neutrona (nukl.); ~ neutron - brzi neutron sa energijom preko 100 keV (nukl.); ~ neutron reactor - reaktor s brzim neutronima, v. fast reactor (nukl.); ~ neutron shield zaštitni zid protiv brzih neutrona (nukl.); — pulley - radni kaišnik (ma!.); ~ -rate variable-pulse generator - generator impulsa promenljive frekvencije, dužine i amplitude (eh.); ~ reactor brzi reaktor, lančana reakcija u
262
263
fatty a d d s
njemu se održava brzim neutronima (nukl.); ~ run up - brzo dovođenje (početak glodanja) (ma!.) ~ scan - brzo ocrtavanje, brzo istraživanje, brzo razlaganje (TV); ~ source - izvor brzih neutrona (nukl.) fasten - pričvrstiti, utvrditi, uglaviti, osigurati, vezati, pripojiti fastnener - povezivač, pričvršćivač (ma!.) fastening - pričvršćivanje (ma!.); ~ device - uređaj za povezivanje (ma!.) fat - masti, mazivo, lepljiva glina; ~, animal - životinjska mast; ~, artificial - sintetičko mazivo; ~, beef - goveđi loj; ~, bone koštana mast; ~, coal - masni ugalj, bituminozni ugalj; ~, consistent - konzistentno mazivo; ~ dyes - posne boje (pl.); ~ extraction apparatus - aparat za odmašćivanje (vune); ~, faced - masno (u štamparstvu); -~, graphltized - grafitno mazivo, suspenzija grafita i masti; <~, hard - tvrda mast; ~, inedible - tehnička mast; ~ lute - kit na uljnoj osnovi; ~, meat-basting - potkožna mas-noća; ~, milk - mlečna masnoća; ~ -tailed sheep - ovca sa masnim repom fathom - hvat, 6 stopa = 1,892 metra (mera za dužinu ili dubinu) fathometer eholot - ultrazvučni merač dubine fatigue - zamor, npr. metala; u optici gubljenje svojstava usled spoljnih efekata; ~ crack - zamorna prslina, prslina od zamora (mil.); ~ failure - trajni prelom (prekid), prelom usled zamora (mtl.); ~ strength - trajna čvrstoća; granica zamaranja (mtl.); ~ test - proba na zamor materijala, broj ciklusa naprezanja koje može materijal da izdrži bez trajnog oštećenja (mtl.); ~, vibration - zamor od vibracija fats - masti, gliceridi viših masnih kiselina (hem.) fatty acids - masne kiseline, monobazne alifatične kiseline; niži čla-
novi su tečni, a viši čvrsti (hem.); ,w alcohols - visokomolekularni , alkoholi iz masti (hem.) faucet - čep, vranj, slavina faujasite - fožasit (vrsta zeolita) fault - greška, neispravnost, pogreška; ~ detector - detektor za traženje smetnji, detektor za traženje oštećenja, detektor greške (el); ~ finder - detektor oštećenja (grešaka) (el.); ~ in a casting - livni nedostatak (mtl.) faulty - oštećen; ~ design - pogrešna konstrukcija, konstrukciona greška fawshmotron - UKT pojačavač FD & C dyes - organske boje zvanično odobrene za upotrebu u prehrambenoj i kozmetičkoj industriji (thnl.) Fe - hemijski znak za gvožđe (hem.) feasibility - izvodljivost, mogućnost realizacije; ~, engineering - tehnička izvodljivost feather - oreol plamena , (zav.); ~ key - pokretni klin (ma!.) feathered - produžen, nastavljen feature - oblik; osobina, odlika, karakteristika; ~ of construction - oblik konstrukcije (ma!.); ~, safety - sigurnosna osobina; ~, unique - jedinstvena osobina Fecraloy - fekralni, vetrootporna ferolegura sastava 15% Cr i 5% Al feed - dobavljati, podavati; pomeriti; napajanje gorivom; pomicanje unapred, pomeranje; ~ adjustment - doterivanje, pomicanje napred; regulacija fidera, podešavanje fidera (ma!.); ~ arm - talasovod (el.); ~, automatic automatsko napajanje; ~ back povratna sprega (el.); ~, Cassegrainian - Kasegrenov sistem napajanja; ~ change gear - zamenljiv zupčanik za pomicanje napred (ma!.); ~ change lever - poluga za promenu pomicanja (ma!.); ~ circuit - napojno kolo, pobudno kolo (el.); ~ cock napojna slavina (thnl.); ~ continuously variable polarization
feedback
- izvor zračenja sa kontinualno promenljivom polarizacijom; ~ control - kontrola pomeranja (ma!.); ~ current - struja napajanja (el.); ~ -cut-off device uređaj za prekid pomeranja (ma!.); ~ dial - prsten za podešavanje pomeranja (ma!.); — engaging lever - poluga za pomeranje unazad (ma!.); ~ force - sila bočnog pomeranja (ma!.); —•' gear box - kutija zupčanika za pomeranje (ma!.); ~ hand wheel ručni točak za pomeranje (ma!.); ~ hopper - uređaj za pomeranje u vidu levka (ma!.); ~ indicator dial - skala pomeranja (ma!.); ~ mark - oznaka pomeranja (ma!.); ~ mechanism, carbide - uređaj za punjenje karbidom (zav.); ~ mechanism, water - uređaj za napajanje vodom (zav.); - motion - kretanje usled pomeranja (ma!.); ~ motor - motor za pomeranje (ma!.); — nut - matica za pomeranje (ma!.); ~ oil - puniti ulje (ma!.); ~ of a tool - pomer alata (ma!.); ~ per tooth - pomeranje po jednom zubu, korak (ma!.); ~ point tačkasti izvor zračenja; ~ pump - napojna pumpa, pumpa za gorivo (ma!.); ~ rate - veličina pomeranja (ma!.); ~ rod - poluga za pomeranje (ma!.); ~ screw - zavrtanj za pomeranje (ma!.); ~ screw sprocket wheel (shaper) - točak sa skakavcem za pomeranje (ma!.); ~ selector - menjač za pomeranje (ma!.); ~ selector knob - dugme birača pomeranja (ma!.); ~ setting podešavanje pomeranja (ma!.); ~ shaft - osovina za pomeranje (ma!.); ~ supply - napajanje gorivom (mot.); -~ switch - prekidač za pomeranje (ma!.); ~ through - navođenje svojim predajnikom (u sistemu FM) (eh.); ~ trip - isključivanje pomeranja (ma!.); ~ valve - ventil za pomeranje (ma!.) feedback - povratna sprega, reakcija; ~, active - aktivna povratna
feedback feedback sprega; ~ amplifier - pojačavač s povratnom spregom (els.); —', bridge-type - mosna povratna sprega; ~, frequency - frekventna povratna sprega; ~, intrinsic unutrašnja povratna sprega; ~ s passive - pasivna povratna sprega; —•, thermal - termička povratna sprega; ~, time-varying - vremenski promenljiva povratna sprega feeder - fider, napojna linija, provodnik za napajanje linija (el.); ~, twister - simetrični fider (el.) feeding box - kutija za punjenje (maš.); ~, device - uređaj za snabdevanje; uređaj za pomeranje (maš.); ~, mechanism - mehanizam za pomeranje (maš.); ~, movement - pokret pomeranja (maš.); —, point - tačka napajanja, napojna tačka (el.); ~, transformer - transformator za napajanje feederforward - predaja signala napred feeler - svrdlo, burgija; sonda, tragač; poluga; dugme za davanje elek. signala (maš.); ~ gauge merač punjenja (maš.); ~ pin dugme za davanje elek. signala (el.) Fehling's solution - Felingov rastvor, sadrži bakar-sulfat i kalijumnatrijum-tartarat; služi za dokazivanje šećera (hem.) feldspar - feldspat, felspat, glinenac (grupa silikatnih minerala veoma rasprostranjena u prirodi) (min.) felspar v. feldspar felt - file (tek.); ~ filter - platneni filter (thnl.); ~ washerpodloška od filca (thnl.) female contact - ženski kontakt (gnezdo-džek, cevčica, utikača kutija) (el.); ~ piece - ženka, matrica (maš.); ~ type of piston rod - šuplja klišnjača (maš.); ~ thread - ženski narez, unutrašnji narez (maš.) femitron - UKT uređaj sa autoelektronskom emisijom femto femto- (prefiks koji znači IO" 1 5 deo) (f)
264
ferrite
fen - močvara, podvodno zemljište' rit fence - ograda, plot, živica, meda, jarak, granična linija fenehone - fenhon, diciklični keton, nalazi se u ulju lavandule (hem.) fender - rešetka za žar, branik, odbojnik, ograda, pregrada; blatobran Ferbam - trgovački naziv za feridimetil-ditio-karbonat, insekticid (hem.) ferberite - ferberit (fero-volframat) (min.) fergusonite - mineral, niobat i tantalat itrijuma (min.) Fermat's principle - Fermatov princip, da svetlosni zrak putuje najkraćom putanjom (fiz.) ferment - ferment, materija koja izaziva vrenje (fermentaciju), organski katalizator koji proizvodi fermentaciju (hem.) fermentation - fermentacija, vrenje, lagano razlaganje organskih materija pod dejstvom mikroorganizama, npr. alkoholno vrenje (hem.) fermium - fermijum (veštački radioaktivni hem. elemen(a)t, red. br. 100, sim. Fm) Ferraris instrument - indukcioni merni instrumen(a)t (el.) ferrate - ferat, so ferikiseline (hem.) ferric - gvozdeni, železni, koji sadrži gvozda, feričan, koji sadrži trovalentno gvožde (hem.) ; ~ oxide oksid gvozda, ferioksid (hem.); ~ sulphate - ferisulfat (hem.) ferricyanide - fericijanid, so fericijanovodonične kiseline (hem.) ferrimagnetic - ferimagnetni ferristor - feristor ferrite - ferit, čvrsti rastvor sa a-gvoždem kao osnovom (mil., els.); ~ cored coil - kalem s feritnim jezgrom (els.); —; epilaxially grown - epitaksijalni ferit; —•, ferromagnetic - feromagnetski ferit; ~, high-frequency - visokofrekventni ferit; ~ isolator - feritni izolator; ~, lithium - litijumski ferit; ~, magnetostrictive - magnetostriktivni ferit; ~, polycrystalline -
ferrite
265
polikristalni ferit; ~, squareloop - ferit sa pravougaonom petljom ferritin - feritin, belančevina koja se nalazi u jetri i koja sadrži gvožde (hem.) ferro- - fero-, prefiks koji znači gvožde (hem.); ~ alloy - legura gvozda (mil.); ~ chrome - ferohrom, legura hroma i gvozda sa 60—72% hroma (mtl); ~ glass - armirano staklo (thnl.); ~ manganese - feromangan, legura gvozda sa 80% mangana (mtl.); ~ molybdenum - feromolibden, legura gvozda sa 55—65% molibdena (mtl.); ~ nickel - feronik(a)l, legura gvozda sa preko 30% nikla (mtl.); ~ silicon - ferosilicijum, legura gvozda sa 15% silicijuma (mtl.); ~ titar.ium ferotitan, legura gvozda i titana (mtl.); ~ tungsten - ferovolfram, legura gvozda i volframa (mtl.) ferroaluminium - feroaiuminijum ferroboron - ferobor, gvožde-borid (hem.) ferrocene - ferosen, organski poluprovodnik terrocyanide - ferocijanid, so ferocijanovodonične kiseline (hem.); ~, potassium - kalijum-ferocijanid (hem.) ferrođ - feritna štap-antena ferrodynamic instrument - ferodinamički aparat (el.); ~ ralay ferodinamički relej (el.) ferroelectric - feroelektrik, senjetoelektrik, feroelektričan, senjetoelektričan (fiz.); ~ perovskite feroelektrik perovskit; ~, single domain - jednodomenski feroelektrik; ~, squat e loop - feroelektrik sa kvadratnom petljom ferroelectricity - senjetoelektrici-
tet (fiz.)
ferroferric - feroferi-, koji sadrži dvovalentno i trovalentno gvožde ferromagnesian mineral - mineral u kome preovladuje gvožde i magnezijum (min.) ferromagnet - feromagnet (el., mtl.) ferromagnetic - feromagnetičan, koji ima veliku permeabilnost (el.)
FET
ferromagnetism - feromagnetizam (osobina nekih čvrstih tela koja imaju permeabilitet znatno veći od jedinice, npr. gvožde) (fiz.) ferromanganese - feromangan (legura gvozda i mangana) (mtl.) ferroresonance - ferorezonancija ferrous - fero, so dvovalentnog gvozda (hem); ~ oxide - oksid gvozda, ferooksid (hem.); — scrap - gvozdeni otpaci (maš.) ferrule - prsten fertile material - materijal pogodan za primenu u regenerativnim reaktorima radi dobijanja sekundarnog nuklearnog goriva (nukl.) fertiliser - veštačka đubriva (thnl.) fertilization - oplodnja (thnl.) FET - tranzistor sa efektom polja, FET tranzistor; ~, anodized metal-oxide-semiconductor - anodirani tranzistor sa efektom polja, anodirani MOS-FET; ~, depletion mode - tranzistor sa efektom polja koji radi u režimu osiromašenja; ~, electron-conducting tranzistor sa efektom polja sa kanalom n-tipa; ~, enhancement mode - tranzistor sa efektom polja koji rade u obogaćenom režimu, unipolarni tranzistor sa efektom polja; ~, grounded-drain - tranzistor sa efektom polja sa uzemljenim odvodom; ~, ground(ed) gate - tranzistor sa efektom polja sa uzemljenim gejtom; ~, hafnium anodized metal oxide semiconductor - tranzistor sa efektom polja anodiranim hafnijumom; ~, hetero junction tranzistor sa efektom polja sa heterospojem; ~ 3 HfAMOS tranzistor sa efektom polja anodiziran hafnijumom; ~, holeconducting - tranzistor sa efektom polja sa kanalom p-tipa; —•IG v. insulated gate FET; ~, insulated-gate - tranzistor sa efektom polja sa izolovanim gejtom; ~, JG v. junction (-gate) FET; ~, junction-gate - tranzistor sa efektom polja; ~, metal-oxidesemiconductor - tranzistor sa
FET
FET efektom polja sa strukturom metal-oksid-poluprovodnik, MOSFET tranzistor; ~, MOS v. metal-oxide-semiconductor FET; ~, MUCH v. multichannel FET; ~, multichannel - višekanalni tranzistor sa efektom polja; ~, n-channel - tranzistor sa efektom polja sa kanalom n-tipa; ~, p-channel - tranzistor sa efektom polja sa kanalom p-tipa; ~, photoconductive - fotoprovodni tranzistor sa efektom polja; ~, planar MUCH - planarni tranzistor sa efektom polja, višekanalni tranzistor; ~, p-n junction - p-n spojni tranzistor sa efektom polja; ~, single-channel - jednokanalni tranzistor sa efektom polja; ~, twogate - dvoulazni tranzistor sa efektom polja, tranzistor sa efektom polja sa dva gejta; ~, unipolar-channel - unipolarni tranzistor sa efektom polja fiber - fiber, vlakno, nit, vlaknasta veštačka materija (thnl.); ~, dad optical - optičko vlakno sa prevlakom; ~, copper - bakarna nit, bakarni dipol; ~, glass - staklena nit, optička nit; ~, optical - optička nit, staklena nit; ~, quartz - kvarcna nit, kvarcno vlakno Fiberfrox - sintetičko vatrostalno mineralno vlakno za termoizolaciju (thnl.) fiberglass - fiberglas, trgovački naziv za staklena vlakna impregnirana nekim plastičnim materijalom (thnl) Fiberlac - fiberlak, nitrocelulozni lak fibre v. fiber fibrinogen - fibrinogen, protein koji se nalazi u krvi i plazmi (hem.) fibrous - vlaknast; ~ and metallic packing - vlaknasto-metalni zaptivač (maš.); ~ fracture - vlaknasti prelom (ma$.) fictitious color - fiktivna boja (TV); ~ power - fiktivna snaga (el.) fidelity - vernost, tačnost reprodukcije; ~, electric - električna vernost
266
field
fielđ - polje; pobuda, polukadar; indikator; oblast; ~, A- v. A-deflection field; ~, accelerating - akceleraciono polje; ~, acoustoelectric - akustoelektrično polje; ~, A-deflection - skretno Apolje; ~ adjustment - regulacija pobude (el.); ~, angular - ugaono polje; ~, angular-of view ugaono vidno polje; ~, anisotropy - anizatropno polje; ~, apparent coercive - prividno koercitivno polje; ~, axial - aksijalno polje; ~, B- v. B-deflection field; ~, backscattered polje pri rasipanju u obratnom smeru; ~, B-def lection - skretno B-polje; ~, breakdown - probojno polje, polje proboja; ~, built-in - unutrašnje polje, difuziono polje; —, C-v. interaction C-field; ~, coercive - koercitivno polje; ~ coil - kalem koji proizvodi magnetno polje kada kroz njega protiče struja (el.); ~, confining - polje držanja; ~, confining magnetic - magnetsko polje držanja; ~, coupled -s spregnuta polja; ~, critical kritično polje; ~, crystal (electric) - kristalno polje, polje kristala; ~, crystalline v. crystal (electric) field; ~, crystalline anistropy - polje kristalne anizotropije; ~, cubic - polje sa kubnom simetrijom; ~, declerating - usporavajuće polje, polje usporavanja; ~, deflecting - skretno polje; ~, deformation - polje deformacije, deformaciono polje; ~, demagnetizing - polje demagnetizacije; ~, density - magnetna indukcija (el.); ~, diffracted difraktovano polje; ~, drift akceleraciono polje, drift-polje; ~, earth-current - polje zemljine struje; ~, edge - polje na ivici, ivično polje; ~, electric curl polje vihorne struje; ~, EM elektromagnetsko polje; ~, equation - jednačina polja (fiz.); ~, far - polje u dalekoj zoni; ~, far-radiated - polje zračenja u dalekoj zoni; ~, far-scattered -
field polje rasejanja u dalekoj zoni; ~, far-zone v. far field; ~, force - polje sile (fiz.); ~, free emission current (of a cathode) struja elektronske emisije katode (els.); ~ frequency - frekvencija polukadrova (ocrta) (TV); ~, fringing - polje na ivici, ivično polje; ~, frozen - smrznuto polje; ~, gate-to-drain - polje između gejta i odvoda; ~, guide - polje vođenja, usmeravajuće polje; ~, helical - helikoidalno polje; ~, homogeneous - homogeno polje; ~, intensity - jačina polja, intenzitet polja (fiz.); ~, interaction C interakciono C-polje, C-polje; ~, intrinsic - unutrašnje polje; -~, irrotational electric irotaciono električno polje; ~, junction - polje spoja, polje prelaza; ~, Kerr - polje u Kerovoj ćeliji; ~, laser - lasersko polje; ~3 laser far - lasersko polje u dalekoj zoni; ~, leakage - polje umicanja, polje rasejanja; ~ lens - veće od dva sočiva u okularu teleskopa (opt.); ~, long-range - polje dalekodelujućih sila; <~, lowsymmetry crystal - kristalno polje slabe simetrije; ~ magnet - pobudni magnet; elektromagnet (el.); ~, magnetic mirror - polje magnetskog ogledala, reflektovano polje; ~, mirror v. magnetic mirror field; ~ mirror-point - napon magnetskog polja u tački reflektovanja; ~, near - polje u bliskoj zoni; ~, near zone v. near field; ~, normal-mode - polje normalnog tipa oscilovanja; —, nucleation - nukleaciono polje; ~ of application - polje primene; ~ of events polje događaja; ~ of scope polje dometa; ~ of search - zona ispitivanja; ~ of selection - kontaktno polje birača (tel.); ~ of view - vidno polje (TV); ~ of vision - vidno polje (TV); ~ of work - polje rada; ~, operating - radno polje; ~, optical - optičko polje; ~, perturbed - perturbovano polje; ~, polarization -
267
figure
polarizaciono polje; ~, pole magnetski pol, okvir svitka (el.); ~, power supply - izvor pobude (el.); ~, protruded - istaknuto polje; ~, pumping - polje pumpanja; ~, pump magnetic - magnetsko polje pumpanja; ~, quadrupolar - kvadrupolarno polje; ~, quadrupole - polje kvadrupola; >~, radiation - polje zračenja, polje radijacije; —, reference - referentno polje; ~, reference induction - referentno indukciono polje; ~, reradiated - polje sekundarnog zračenja; ~, resonance - rezonantno polje zračenja; ~, retarding - zakočno polje; ~, rheostat - pobudni otpornik, regulator polja (el.); ~, rotating - rotaciono polje, obrtno polje; ~, scattered far - polje rasejanja u dalekoj zoni; ~, signal polje signala; ~, source-to-drain - polje između izvora i odvoda; ~, space-charge - polje prostornog naelektrisanja; ~, Stark Štarkovo polje; ~, strength meter - merač jačine polja (el.); ^, thermal radiation - polje termičkog zračenja, infracrveno polje; ~, threshod - prazno polje; ~, transition-region v. junction field; ~, trapped magnetic smrznuto magnetno polje; ~, true coercive - stvarno koercitivno polje; ~, ultrasonic - ultrazvučno polje; ~, uniform - homogeno, uniformno polje; ~, wave - talasno polje; ^^, waveguide talasovodno polje; <~, weld - montažno zavarivanje (zav.) field-free - bez polja fielđistor - tranzistor sa efektom polja fifteen degree calorie (15° cal) sinonim za normalnu kaloriju (U.) fifth root - peti koren (mat.) fighter direction station - radarska stanica za navođenje lovaca (voj.); ~, only display - indikator za lovačke aparate (voj.) figure - oblik; slika; broj; ~, beam tube-of merit - koeficijen(a)t
figure
268
figure kvaliteta mlazne cevi; ~, doublechannel noise v. double-sideband noise figure; ~, double-sideband noise - dvopolni koeficijen(a)t šuma, dvobočni koeficijen(a)t šuma; —, logic -of merit - logični koeficijen(a)t kvaliteta; ~, of merit Q-faktor, faktor dobrote; ~ of noise - koeficijen(a)t šumova, faktor šumova (eh.); ~, single channel noise v. single sideband noise figure; ~, single sideband noise - jednobočni koeficijenta)! šuma; ~, spol noise koeficijen(a)t šuma na fiksiranoj frekvenciji figuring - računanje filament - vlakno za grejanje (el.); nit, katoda; ~ battery - baterija za grejanje (el.); ~ bombardment - bombardovanje katode (el.); ~, control - podešavanje grejanja (eh.); ~, discharge - nit pražnjenja; — emission - emisija katode, emisija grejnog vlakna (eh.); ~j plasma - nit plazme; ~ rheostat - reostat grejanja (eh.); ~ saturation - struja zasićenja grejanja (eh.); ~, semiconductor - poluprovodnička nit; ~, silicon - kvarcna nit, kvarcno vlakno; ~, thorium tungsten - vlakno od toriranog volframa; ~, voltage - napon grejanja (eh.) file - unutrašnja memorija, arhiv; kartoteka, poliČni registrator, omot za dokumenta; turpijati (maš.); turpija; ~ cleaning card - četka za turpijanje (maš.); ~ blade list turpije; ~ blank - sirovi obradak turpije; ~ card - arhivska kartica, kartica, ceduljica; četka za čišćenje turpije; ~ cleaner - četka za turpije; ~ cutting mashine mašina za nasecanje turpija; ~ handle - drška turpije; ~ hardness testing - opit na tvrdoću povlačenjem turpije; ~ -punch perforator; ~ reference - broj dosijea; <-J scratch test - opit na tvrdoću povlačenjem turpije; ~ -searching machine - mašina za brijanje (traženje) dosijea, mapa sa
fillet
dokumentima, mašina za biranje kartoteških kartica filed patent - prijavljeni patent filiform - končast, vlaknast, oblika vlakna filing - turpijanje, rad turpijom, opiljci pl. od turpije; registrator; odlaganje (dokumenata); ~ cabinet - kartoteško sanduče; ~ card kartoteška kartica; — method postupak registrovanja, zavođenja u evidenciju; ~ time - vreme prijave (razgovora) (TT) filing and sawing machine - mašina za turpijanje i testerisanje (maš.) filings - strugotine od turpijanja (maš.) fill - punjenje; količina punjenja; puniti; ~ factor- gustina punjenja, koeficijen(a)t ispune (el.) filled groove - ispunjen šav (zav.) filler - punilo, materijal koji se dodaje plastičnim masama u cilju poboljšanja mehaničkih osobina, pojeftinjenja, dekoracije i si. (thnl.) ; punjač, kablovska masa, ispuna (el.); ~ cap - levak za punjenje (maš.); ~ hole - otvor za punjenje (maš.); ~ metal - dodatni materijal (metal) (zav.); ~ rod šipka za zavarivanje (zav.);, ~ wire - dodatna žica za zavarivanje (zav.) fillet - izolučiti; ižlebljenje, izolučenje (zav., maš.); ~, weld ugaoni šav (zav.); ~ weld, concave - izdubljeni ugaoni šav (zav.); ~ weld, convex - ispupčeni ugaoni šav (zav.); ~ weld, flat faced - ugaoni šav sa ravnim licem (zav.); ~ weld in a corner Joint - šav na uglu (zav.); ~ weld in a lap joint - ugaoni šav preklopnog spoja (zav.); ~ weld, inside - unutarnji ugaoni šav (zav.); — weld inspection test - proba ugaonog šava (zav.); ~ weld, in the downhand - zavarivanje u koritu (zav.) ; •— weld with vertical leg shorter than horizontal - srozani ugaoni šav (zav.)
filling filling - punjenje; ~ compound izolaciona masa, kompaund (el.); ~ height - visina punjenja (el.); ~ paste - aktivna masa (akumulatorskih ploča) (el.); ~ pressure pritisak punjenja (thnl.); ~ temperature - temperatura punjenja (thnl.) film - tanak sloj, folija; fotografski film, kino-film; snimati film; ~, acetate - celulozno-acetatni film; —, aerial - aerofotografski film; ~, alloy - tanki sloj od legure; ~, badge - film za merenje količine primljenog zračenja koji se nosi na grudima; ~, cellophane - celofanski film (folija); ~, chemically deposited - hemijski nanet tanki sloj; ~, cine - kinofilm; ~, colo(u)r - film u boji; ~, conducting - provodni tanki sloj; —, control - upravljački tanki sloj; ~, couplant - sprezni tanki sloj; ~, deposited - naneti tanki sloj, nataloženi tanki sloj; ~, dielectric - dielektrični tanki sloj; ~, direct positive - direktno pozitivni film (koji razvijanjem daje dijapozitiv); ~, dosimeter - film dozimetar (zračenja) (nukl.); ~, epitaxial - epitaksijalni tanki sloj; ~j epitaxially grown - epitaksijalno izrastao tanki sloj; ~, evaporated - napareni tanki sloj; ~, ferrite - feritni tanki sloj; ~, ferroelectric - feroelektrični tanki sloj; ~, ferromagnetic - feromagnetski tanki sloj; ~, flexible - savitljivi tanki sloj, fleksibilni film; ~, gate - upravljački tanki sloj; ~, germanium - germanijumski tanki sloj; ~, glass - stakleni film; stakleni tanki sloj; ~, infrared-sensitive - film osetljiv (senzibiliziran) na infracrveno zračenje; ~, insulating - izolacioni tanki sloj; ~, iridescent - iridescentan film (koji se preliva u bojama, npr. tanak sloj nafte na vodi); ~, magnetic - magnetski tanki sloj; ~, magnetostrictive - magnetostrikcioni tanki sloj; ~, metal - metalni film, metalni tanki sloj; ~j motion picture - kino-
269
film film; ~, multilayer - višeslojni film; ~, Mylar - Milarov film, Milarov tanki sloj; ~, negative negativni film (koji razvijanjem daje negativ); ~, oxide - oksidni tanki sloj, oksidni film; ~, photographic - fotografski film;~, photoresist - fotootporni tanki sloj, fotootporni film; ~, plastic - plastični tanki sloj; ~, polycrystalline - polikristalni tanki sloj, polikristalni film; ~, polyester foli - tanki sloj od poliester-folije; ~, polythene - polietilenska folija; ~, projector - kino-projektor; ~, protecting - zaštitni sloj; ~, resistive - otporni film, otporni tanki sloj; ~ resistor - slojni otpornik (eh.); ~, reversal pozitiv-film (koji razvijanjem daje pozitiv); ~, reversible v. reversal film; -~, roll - rol-film (namotan na kalem); ~, safety - sigurnosni film (kinofilm na nezapaljivoj podlozi); ~, segnetoelectric - feroelektrični tanki sloj, feroelektrični film; <—-, semiconductor - poluprovodni tanki sloj; ~, sensitive - (fot6)osetljivi tanki sloj; ~, sheet - plan-film (ravan film isečen na određeni format); ~, silicon - silicijumski tanki sloj; ~, single-crystal - jednokristalni tanki sloj; ~, slide - dijapozitivski film; ~, sound - zvučni film (sa zapisom tona); ~, sputtered tanki sloj dobijen raspršivanjem; ~ strength - jačina filma (thnl.) ; ~, superconducting - superprovodni tanki sloj; ~, tantalum tantalski film, tantalski tanki sloj; ~, thermally grown - termički izrastao tanki sloj; ~, tin oxide - film od oksida olova, tanki sloj od oksida olova; ~, transparent - providni tanki sloj; ~, uniaxial - jednoosni tanki sloj, film sa jednoosnom anizotropijom; ~, vacuum-deposited - film nanet u vakuumu, tanki sloj nanet u vakuumu; ~, vapor-reaction film dobijen reakcijom u parnoj fazi; ~, X-ray - rendgenski film
filmistor filmistor - filmistor, otpornik sa metalnim tankim slojem, otpornik sa slojem ugljenika filter - filter, cedilo, prečistač; filtrirati, sejati, prosejati; porozni materijal koji zadržava čvrste materije, a propušta tečnosti; ~, acoustic - akustički filter; ~, attenuator band - opseg slabljenja filtra, nepropusni opseg filtra (el.); ~, band-elimination v. band-stop filter; ~, band-pass - propusni filter, filter propusnog opsega; ~, band-rejection v. band-stop filter; ~, band-stop - filter nepropusnog opsega; —', branching - razdeoni filter; ~, ceramic - keramički filter; ~, Chebyshev - Čebiševljev filter; ~ choke - prigušnica filtera, prigušnica (el.); ~, color - kolor-filter za boje; ~, comb - grebenasti filter; ~, compensating - kompenzacioni filter; —, composite složeni filter, filter sa više sekcija; ~, crystal - kristalni filter; ~, dielectric slab - filter sa dielektričnim stubom; ~, digital(data) - digitalni filter; ~, directional - usmereni filter; ~, discrete (frequency) - diskretni filter; - element - uložak filtra (el.); ~, equal-element - periodični filter; ~, Fabry-Perot (interference) - interferentni FabriPeroov filter; ~, factor - faktor za koji treba povećati ekspoziciju, ako je prisutan neki filter (jot.); ~, four-port - filter sa četiri ulaza, četvorokraki talasovodni filter; ~ glass - obojeno zaštitno staklo (thnl.); ~, high-pass filter propusnik visokih frekvencija; ~, impedance compensator korekcioni filter (el.); ~, infinite memory - filter sa beskonačnom memorijom; ~, interference interferentni filter; ~, interferential polarizational - interferencijalno polarizacioni filter; ~, inverse-feedback - filter sa negativnom povratnom spregom; ~, iterated dielectric-slab - filter sa ponovljenim dielektričnim stu-
270
fUter bom; ~, Kolmogorov-Smirnov - Kolmogorov-Smirnovljev filter; ~, K-S v. Kolmogorov-Smirnov filter; ~, ladder-type filter sa više članaka; ~, lead-zirconate-titanate - filter na bazi olovo-cirkonat-titnanat; ~, light - svetlosni filter; ~, lossless filter bez gubitaka; ~, low-pass - filter propusnik niskih frekvencija; ~, L-section - L-filter, filter sa L-sekcijama; ~, L-type - L-filter, filter sa L-sekcijama; ~, magnetostrictive - magnetostrikcioni filter; ~, mechanical (wave) - mehanički filter; ~, microwave - UKT filter, mikrotalasni filter; ~, mode - filter tipova oscilovanja; ~-, multipleresonant-circuit - višerezonantni filter; ~, ND v. neutral density filter; ~, neutral v. neutral density filter; ~, neutral density - neutralni filter, sivi filter; ~, notch v. rejection filter; ~, optical - optički filter; ~ out filtrirati (eh); ~ paper - procedna hartija (hem.); ~, parametric parametarski filter; ~, periodic v. equal-element filter; ~, pisection - P-filter\ filter sa P sekcijama; ~, polariod - polaroidni filter; <—,' press/- filter-presa; sastavljena iz ramova za filtrima: suspenzija se pod pritiskom ubacuje u aparat; ~, PZT v. lead-zirconate-titanate filter; ~, quasioptical - kvazioptički filter; ~, rejection - filter nepropusnog opsega; ~, RFI - filter zaštite od radio-smetnji; ~, separation razdelni filter; ~, sharp coutoff - filter sa oštrim rezanjem; ~, solid-circuit - filter na bazi čvrstog tela; ~, suppression v. rejection filter; ~, time-invariant linear - vremenski nepromenljiv linearni filter; —, T-section filter sa T-sekcijama, T-filter; ~, tuneable - filter sa podešavanjem; ~, two-*port - dvokraki talasovodni filter; ~, uniwafer -s - filtri na jednom sloju; ~, voltage-controlled variable-band width cry-
filter
271
finish
- tražilac poziva, birač za mešanje stal - kvarcni filter sa naponskom (tel.); ~, ultrasonic depth kontrolom širine opsega; ~, wedge ultrazvučni merač dubina - klinasti filter; ~, Wratten finding - nalaz, otkriće, detekcija; Ratenov fotofilter određivanje lokacije, orijentacija; filtering - filtracija, filtriranje, cedobijanje podataka; ~, direction denje; ~, adaptive - adaptivno - usmeravanje, radiolokacija; ~, filtriranje; ~, directional - usexperimental -s - eksperimentalni mereno filtriranje; ~, frequency podaci; ~, fault - lokacija smetnje; - frekventno filtriranje; ~, hyper~, radio-acoustic range - radiofine - superfina filtracija; ~, akustično određivanje daljine; ~, multidimensional v. spatial filradio direction - radio-goniometering; ~, optical - optička filtrija tracija; ~, optical signal - filtracija optičkog signala; ~, spa- fine adjustment - fino podešavanje; ~ -azimuth transmitting seltial - prostorna filtracija; ~, spasyn - predaj ni seisin tačnog azimuta tial frequency - prostorno-frek(voj.); ~ control rod - šipka ventna filtracija za finu regulaciju reaktora (nukl.); filtrate - filtrat; filtrirati, cediti ~ elevation transmitting selfiltration - filtriranje, filtracija, cesyn - predaj ni seisin tačnog elevadenje cionog ugla (mesnog ugla) (voj.); Filtross - filtros, kiselinski otporan — feed - fino pomicanje (maš.); mineral, služi kao punilac za fil~ feed hand wheel - ručni točak tere za fino pomicanje (maš.) ; ~ -feed fin - šav, rub; rebro series - serija finog pomicanja (maš.); ~ grade - sitnozrnat final - krajnji, poslednji, završni, (thnl.); ~ -grained - fino granuzaključni, konačni; ~ approach liran (thnl.); ~ measuring de- izlaz na aerodrom, izlaz na pistu vice - precizni merni aparat; (av); ~ creep - završno puženje ~ mesh gauge - instrumen(a)t (mat.); ~ density - gustina gotoza fina merenja (V. Br.); ~ pitch vog dela (thnl.); ~ position thread - sitna loza (maš.); ~ krajnji položaj (maš.); ~ pressure porosity - porozno mesto (zav.); - krajnji pritisak; ~ product ~ -range transmitting selsyn krajnji proizvod; ~ run - završni var (zav.); ~ selection - linijski — predajni seisin tačne udaljenosti birač (tel.); ~ sintering - završno (voj.); ~ -strand wire rope sinterovanje (mtl.); ~ sizing tankonito metalno uže (maš.); ~ konačna veličina (maš.); ~ state setting - fino podešavanje; ~ -tooth cutter - glodalo sa finim - krajnje stanje; ~ surface - koozubljenjem (maš.); ~ tuning načna površina (maš.); ~ termifino podešavanje (rezonancije) (rad.) nal - krajnja centrala, terminalna centrala (tel.); value - krajnja finegroove - sitna brazda, mikrovrednost brazda (zav.) finder - detektor (ciljeva); vizir; finger - krilo; ~ stop - zaustavljač prsta na brojčaniku tf aparata (tel.) lokator; daljinomer, tražilac, birač, pokazivač; ~, acoustic depth finish - obrada, završna obrada, poliranje, fina (završna) obrada; v. depth finder; ~, bearing ~, bright - poliranje do staklaslokator, goniometar; ~, depth tog izgleda površine; ~ broaching merač dubine; —, direction — završno provlačenje (maš.); ~ lokator, goniometar; ~, echo depth calander - kalandriranje; ~, conv. depth finder; ~, radio directour - planing - dopunsko glačation - radio-goniometar; ~, range nje; ~, crystallizing v. frosting - daljinomer, telemetar; —, sonic finish; ~, dry - suva apretura; depth v. depth finder; ~, switch
finish finish ~j dull - zatamnjena (mutna) obrada; ~, frosted v. frosting finish; ~, frosting - površina „inje"; ~, glazed - glaziranje; ~, grinding - brušena površina; kvalitet površine posle brušenja; ~, ground v. grinding finish; ~, hand - ručna obrada; ~, gard oil - obrada u ulju; —, lapped - lepovanje, obrada lepovanjem; kakvoća površine nakon lepovanja; ~, machine - mašinska obrada; mašinska čistoća površine; ~ milling spiwole - burgija za završnu obradu; ~, mirror - ogledalasta površina obrade; ~ of good quality - visoki kvalitet obrade površine; ~ pigment - pokrivna boja; ~ planing - završno rendisanje; ~ plate - satiniranje; ~, protective - zaštitna obrada; ~, rubbed - obrada glačanjem; ~, sack - obrada glačanjem, glačanje Cbetona); ~, sand blast - obrada površina mlazom peska, peskarenje; ~, satin - satiniranje; ~ size završna mera; ~, smooth - glatkoća; ~ spray - završna obrada prskanjem; ~, super - super obrada ~, surface - površinska obrada; ~ tolerance - konačna tolerancija; ~ to size - završna obrada na meru; ~, trick - površina sa uzorcima, ornamentna površina
272
firm
~ insert (broach) - uložak za glačanje (provlačenje) (maš.); ~ rate - krajnja struja punjenja baterije (el.); ~ section - rezni uložak kod glačanja (maš.); ~ tool - alat za glačanje (maš.); ~ tooth - zub za glačanje (maš.) finite - konačan; ~ graph - konačan grafik, topološki pojam; — series - konačan red, red čija je suma konačna (mat.); ~ straight line - konačna prava linija, linija određene dužine finless - bez bregova, ivica, rubova (maš.) finned - orebreno (maš.) fir - jela, smreka, omorika; jelovina, smrekovina (bot.) fire - ispaliti; isključiti; iskopčati; prekinuti; -alarm system požarna signalizacija (tb.); ~ -clay - vatrostalna glina, vrsta gline za izradu vatrostalnih opeka (thnl.); ~ control radar - radar za upravljanje paljbom (voj.); ~ damp-proof machine - rudnička mašina zaštićena od vatre (el.); ~ hazard - opasnost od požara (tb.); ~ point - tačka paljenja, temperatura pri kojoj se neko ulje pali (thnl.); ~ proof - zaštićeno od vatre (tb.); ~ resistance - otpornost prema vatri (tb.) Fire-armour - legura sastava 60 — 61% Ni, 18-20% Cu, 10-20% finished part - završni komad (maš.); Fe, 0-1,8% Mn, 0,5% C ~ product - krajnji, završni pro- fireball - bolid; plamena lopta (nadukt (maš.); ~ size - konačna velistala posle nuklearne eksplozije) čina (maš.) firebox - ložište (gradev.) finishing - glačanje, fina obrada firebrick - cigla otporna na toplotu, (maš.); ~ allowance - dodatak vatrostalna cigla (gradev.) za završnu obradu (maš.); ~ and firecracker welding - električno zasizing teeth (broach) ~ zub za varivanje položenom elektrodom glačanje i kolibrisanje (provlače(zov.) nje) (maš.); ~ broach - završni fireproofed - vatrostalan, otporan provlakač (maš.); ~ cut - rez na vatru, napravljen sa vatrostalnom za glačanje, strugotina pri glaizolacijom (tb.) čanju (maš.); ~ cutter - glodalo za glačanje (maš.); ~ depth - j firing - paljenje, paljba; paljenje (tidubina strugotine kod glačanja j ratrona); loženje; ~ control (maš.); ~ dimensions - konačna, | upravljanje paljbom (voj.); ~ of završna mera (maš.); ~ gear laser - ekscitacija lasera; ~ order milling cutter - glodalo za gla- red paljenja (mot.) čanje kod glodanja zupčanika (maš.); firm - čvrst
first accelerator
273
first accelerator - prvi akcelerator, | prva anoda za ubrzanje (eh.); ~ condition of equilibrium prvi uslov ravnoteže, fizički princip po kome je telo u ravnoteži ako je vektorski zbir sila jednak nuli; — ' > aid — prva pomoć; ~ aid box - sanduče (kutija) prve pomoći; ~ aid dressing - paketić zavoja; ~ anode - prva (apsorpciona) anoda; ~ bit - prva burgija, prvo svrdlo; ~ circuit noise šumovi prvog kola (oscilatornog kola); ~ class - prvoklasan(o), prve (najviše) klase; prvi razred, prva klasa (u železnici); ~ class conductor - kondukter u prvoj klasi (o železnici); ~ class ore metalurški kvalitetna ruda, rudača; ~ class radio telegraph licence - radio-amaterska svedodžba prve klase; ~ class workmanship majstorski (kvalitetni) rad; ~ coat - podžbuka; ~ coat of paint •/ temeljni premaz, osnova (nanpšenja boje); ~ collision - prvi sudar; ~ collision correction korekcija prvog sudara; ~ cost - nabavni troškovi pl., troškovi pl. proizvodnje; ~ cut - zarez (na početku izrade navoja); ~ degre (skin) burn - sagorevanje prvog reda; ~ detector - visokofrekventni ispravljač; ~ draw - predizvlačenje; ~ drawing frame gruba linija (tekstil); ~ etching - prethodno nagrizanje (u galvanizaciji); ~ focusing lens - prvo sabirno sočivo; ~ gear - prva brzina (na vozilu); — ' • grade najvišeg kvaliteta, stepena, visokosortni; ~ harmonic - osnovni harmonik, osnovna frekvencija; ~ image - (prva) meduslika; ~ law of thermodynamics - prvi zakon termodinamike; ~ line finder prvi tražilac poziva (tel.); ~ marking signal - predsignal (u impulsnoj tehnici); ~ moment (of area) - statički moment; ~ motion lever - poluga za pokretanje (mot.); ~ -order value - veličina prvog reda; ~ paint - osnovni (temeljni) premaz; ~ proof 18 Recnik
fission - pretkorektura, kućna korektura (korektura koju obavlja osoblje štamparije); ~ propellant valve - predventil goriva (raketna^ tehnika); ~ rate - prvoklasan(o), kvalitetno; ~ run slag - redukciona zgura (pri dobijanju kalaja); ~ runnings - prvi tok destilacije; prvenac destilacije; ~ smelting pig iron - prvotočno železo; ~ stage - prvi (stupanj) stepen rakete; ~ stage engine - pogonski uređaj prvog stepena (stupnja) rakete; ~ tap - predsekač, pređrezač (o izradi navoja); ~ time operation - prvo puštanje u (pogon) eksploataciju; ~ Townsend discharge - primarno Tovsendovo pražnjenje; ~ voltage range - donje naponsko područje, naponsko područje ispod 30 V
Fischer-Tropsch process - FišerTropšov proces za dobi janje tečnih goriva iz uglja hidrogenovanjem (thnl.) fish eye - riblje oko (zav.); ~finder - detektor riba, ultrazvučni aparat za traženje riba (els.); ~ glue - riblji lepak (thnl.) fissile - fisibilan (podložan fisiji) (fiz.) I deljiv; ~ material - fisioni materijal, svaki elemenat ili izotop koji se fisiono raspada (fiz.) fission — deoba, deljenje; fisija, cepanje (atomskog jezgra); ~ bomb - fisiona bomba, atomska bomba (nukl.); ~ chain reaction fisiona lančana reakcija (nukl.); ~ counter - fisioni brojač neutrona (fiz.); ~ cross section - efikasni presek na fisiji (fiz.); ~ fast (-neutron) - fisija brzim neutronima; ~ fragment - fisioni odlomak, novo jezgro nastalo fisijom (fiz.); ~ gas - gasoviti proizvod fisije (nukl.); ~, highenergy - fisija čestica visoke energije; ~ neutrons - fisioni neutroni, neutroni nastali fisijom (fiz.); ~ 3 (nuclear) - nuklearna fisija; cepanje jezgra na dva dela približno iste mase, prilikom koga se oslobađa relativno velika koli-
fission fission čina energije i proizvodi se prosečno tri neutrona koji mogu izazvati dalje fisije; ~ poison - fisioni otrov, primesa u nuklearnom gorivu koja sprečava lančanu reakciju (nukl.)i ~ product - fisioni produkt, jedno od jezgara dobijeno fisijom teškog jezgra (nukl.); ~ rate - brzina (intenzitet) procesa fisije (nukl.) i ~ reactor - fisioni reaktor, koristi lančanu reakciju fisije teških elemenata (nukl.); — recoil - fisioni uzmak, odbacivanje jezgara fisionih proizvoda posle fisije (fiz.); ~ spectrum fisioni spektar, energetska raspodela neutrona nastalih fisijom (fiz.); ~ threshold - fisioni prag, minimalna energija neutrona potrebna za izazivanje fisije (fiz.); ~ yield - prinos fisionih proizvoda (nukl.) fissionable v. fissile fit - podešavanje; podešavati; ~ data - analogija podataka, poklapanje podataka; ~ in - upasovati, ugraditi fitted capacity - kapacitet tf centrale (montirani) (tel.) fitter - monter, instalater Fittig's synthesis - Fitigova sinteza, dobijanje benzolovih homologa dejstvom metalnog natrijuma na brombenzole i alkal-bromide (hem.) fitting - sastavljanje, montaža; izjednačavanje, poravnavanje; armatura; priključak, spoj, nastavak; ~ instruction - uputstvo za montažu (maš.); ~, least (-mean) square - izjednačavanje metodom najmanjih kvadrata; ~ pin - uložak za podešavanje (maš.) fittings - armatura (maš.); oprema Fit2gerald-Lorentz contraction Ficdžerald-Lorencova kontrakcija (skraćivanje) dužine tela koje se kreće brzinom uporedljivom s brzinom svetlosti (fiz.) five-unit code - petoznačni kod (tel.) fixation - fiksiranje (fotografije); pričvršćivanje; vezivanje; zgušnjavanje; stvrdnjavanje; ~ of nitro-
274
fixture
gen - vezivanje atoma, proizvodnja azotnih jedinjenja iz vazdušnog azota lučnim, Haberovim ili cijanamidnim procesom (thnl.) fixative - fiksativ (sredstvo koje utvrđuje, npr. otisak, snimak, boju) fixatron - far za obeležavanje, far za markiranje fixed - pričvršćeno; ~ abutment pump - pumpa sa čvrstim ležajem (maš.); ~ air - raniji naziv za ugljen-dioksid (hem.); ~ -bed type miller - ravna glodalica (maš.); ~ block - nepomični kotur (maš.); ~ brush - nepokretna četkica (el.); ~ circle nepomičan krug, osnovni krug; ~ coil - stator (el.); ~ contact - nepokretni kontakt (el.); ~ -course detector - indikator određenog kursa (av.); ~ echoes odbijanje od nepokretnih predmeta (rad.); ~ elektrons - vezani elektroni (fiz.); frequency transmitter - predajnik određene frekvencije (rad.); ~ generator - nepokretni razvijač (zav.); ~ oil ulje koje nije tečno (thnl.); ~ pivot - čvrsto obrtište (maš.); ~ public press service - radio-veza novinskih agencija; ~ pulley čvrsta podloška (maš.); ~ restriction valve - ventil sa nepromenljivim prigušivanjem (maš.); ~ seal - čvrsta zaptivka (maš.); ~ service - veza preko fiksnih radio-stanica; ~ stop - čvrsto zaustavljanje (maš.); ~ time call poziv u određeno vreme (rad.); ~ transmitter - stacionarni predajnik (rad.); — yoke (axial pump) - nepokretljivi okvir pumpe (aksijalna pumpa) (maš.) fixer - fiksir (rastvor koji stabilizuje fotografsku emulziju, tj. rastvara višak srebro-halogenida) fixing - fiksiranje, fiksacija, utvrđivanje; fiksirajući; ~ clip - nepokretna karika (maš.); — nut - nepokretna matica (maš.) fixture - stega, uređaj za pritezanje, sprava za zatezanje (maš.); ~ chain - lanac za ućvrščenje (maš.)
flaky
275
flaky - ljuskav, lisnat flame - plamen; ~ adjustment podešavanje plamena (zav.); ~ burning away from nozzle raskidanje plamena (zav.); ~, carburising - redukujući plamen (zav.); ~ envelope - omotač plamena (zav.); ~ hardening blowpipe - gorionik za kaljenje (zav.); ~, harsh - tvrdi plamen (zav.); ~, heating - plamen za zagrevanje (zav.); ~, incorrect - nepodešen plamen (zav.); ~, neutral - neutralan plamen (zav.); ~ normalising - normalizovanje gorionikom (zav.); ~, oxidising - oksidirajući plamen (zav.); ~, oxy-acetylene - kiseonično-acetilenski plamen (zav.); ~, oxycoal-gas - plamen kiseonika i svetlećeg gasa (zav.); ~, oxyhydrogen - kiseoniČno-vodonični plamen (zav.); ~, preheating plamen za predgrevanje (zav.); ~ -proof machine - mašina zaštićena od vatre (zav.); ~, smoky - čađavi plamen (zav.); ~, soft - meki plamen (zav.); ~ stability - postojanost plamena (zav.); — test - dokazivanje prisustva nekog elementa na osnovu boje plamena (hem.); ~, welding - plamen za zavarivanje (zav.) flameproof wire - provodnik sa vatrostalnom izolacijom (el.) flange - 1. prirubnica, obod, venac, naglavak, naglavka, čaura; 2. spojka, segment; • ' -• bolt - čivija prirubnice; ~ bushing - prirubnica sa obodom; ~ -connected - spojeno prirubnicom, opremljeno prirubnicom; ~ coupling - prirubnički spoj, spojnica sa obodima; ~ edge - presavijena ivica, posuvraćena ivica; ~ -face coupling - obodna spojnica; ~ joint - spoj prirubnicom; ~ -mounting motor - motor sa prirubnicom; ~ nut - navrtka sa vencem; ~ tool prirubnički alat; ~ -type motor - motor sa prirubnicom; ~ with packing grooves - prirubnica sa zaptivnim kanalom; ~ with plain face - ravna cevna prirubnica; ~ U*
flasher
with spherical seat - kolenasta spojnica flanged - snabdeven prirubnicom (maš.); ~ connection - spoj sa prirubnicom (maš.); ~ joint obodni spoj (maš.); ~, leather - kožna manžeta (maš.); ~-mounted - montirano sa prirubnicom (maš.); ~ mounted motor, flange type motor - motor sa prirub-/ nicom (mot.); ~ pipe - cev s prirubnicom (maš.); ~ pipe connection - spoj cevi sa prirubnicom (maš.); ~ pipe joint - obodni cevni spoj (maš.) flank - slobodna površina; ~ abrasion - površinsko habanje (maš.); ~ of spline - bok klina (maš.); ~ of thread - lozni bok (maš.); '— of tooth - bok, strana zuba; podnožni bok (maš.); ~ wear površinsko habanje (maš.) flap - zaklopka, poklopac (maš.) flapper box - nosač poklopca (maš., V. Br.) flare - blesak, svetlucanje, scintilacija; ~, class (1) - blesak (sunčane) kugle; ~, H-alpha - blesak H-alfa linije; ~, importance (1) - blesak (sunčane) kugle; ~, limb - blesak na limbu; ~ spot - svetla mrlja (pega, tačka) na slici (TV) flash - sevnuti, sevati, vrcati; Iposlati telegram; brzo saopštiti hovost; blesak, oganj; greben, rub; impuls; ~ exponential pump - \eksponencijalni impuls pumpanja; ~ lightning - blesak munje; ~ point - tačka paljenja (mot.); temperatura tečnog goriva na kojoj ono daje sagorljive pare (mot.); ~ spectrum - Sunčev spektar neposredno pre pomračenja Sunca; ~ test impulsno ispitivanje (izolacije) (el.); ~ welding - čeono zavarivanje varničenjem (zav.) flash-barrier - zaslon protiv luka (zav.) flashback - povraćaj plamena (zav.); ~ arrestor - osigurač protiv eksplozije (zav.) flasher - migavac (mot.); ~ light - impulsna cev
flashing fla shing light signal - migajući optički signal (mot.); ~ relay relej za uključenje migajuće lampe (el.) flashlight battery - džepna baterija (el.) flashover voltage - napon pražnjenja, napon preskakanja (el.) flashtron - gasni relej flashtube - impulsna cev; ~, highenergy - snažna impulsna cev; ~j flat-mirror-finished - poliran do bleska ogledala (npr. kristal) flask - boca, flaša, sud; kalupnica, kalupni (livnični) okvir (ram) (met.); balon, rezervoar sa komprimovanim gasom; ~, Dewar - Đuarov sud, termos-flaša; ~, Erlenmeyer - Erlenmajerova boca, erlenmajer (koničan stakleni sud) (hem.); ~, filter(ing) - boca za ceđenje; ~, measuring - merni sud (hem.); ~, round-bottom - boca (balon) sa okruglim dnom; ~, vacuum v. Dewar flack flat - boksermotor (mot.); ravan (površina); ~ -base rim - ravni naplatak (mot.); ~ bearing ravno ležište (mot., SAD) flat - 1. ravan, ravna površina, pljosnat; 2. nepovijen, nesavijen (stamp, tabak); 3. slabog kontrasta; 4. mat. (boja); 5. izlizano (gume, navoj); 6. istrošen (baterija); ~ antitank mine - tanjirasta (proti vtenkovska) mina; ~ anvil ravan nakovanj; ~ -bar - pljosnato železo, čelik; -bar iron v. flat-bar; ~ -bar knitting machine - mašina za ravno pletivo; ~ -bar_' steel v. flat-bar; ~ bearing cap - poklopac ležaja; ~ -bed knitting machine - mašina za ravno pletilovo; ~ -bed letterpress - ravna knjigoštampa; ~ -bed machine - mašina za ravnu štampu; ~ -bed printing - ravna štampa; -—• -bed rotary press - rotacija za ravnu štampu; ~ belt - ravan kaiš; ~ belt drive - pogon ravnim kaišem; ~ bench rule - stoni (metar) meolo; ~ billet - grubo pljosnato železo;
276
flat
~ bloom - sirovi bluming (SAD); <~ -bottom rail - tračnica sa širokom oslonom površinom; ~ -bottom self-discharging wagon - samoistovarivač-kiper sa ravnim sandukom; ~ bottomed vessel brod sa ravnim podom; <~ chisel - ravno dleto; ~ coat - osnovni, temeljni premaz; ~ coil instrument - merni instrumen(a)t sa ravnim kalemom; ~ cold shisel - dleto za hladan rad; ~ colour - osnovna boja, temeljna boja; ~ construction - gradnja (masovna) stanova; ~ contact - ravan kontakt; ~ die - ravna čeljust, kulisni kamen (valjanje navoja); ~ -die forging - slobodno kovanje (bez kalupa); ~ -die thread rolling machine - mašina za valjanje navoja; — engine - motor sa položenim cilindrom; ~ fabric - ravno pletivo; face pulley - pljosnati kotur; ~ faced die - kulisni kamen; ~ finish - mat-lak; ~ gauge - šablon, ravna merka; ~ glass - ravno staklo, prozorsko staklo; ~ grate - ravan (roštilj) rešetka; ~ grinding -: ravno brušenje; ~ handle - ravna drška; ~ head rivet - zakivak sa pljosnatom glavom; ~ -headed bolt - vijak, zavrtan; sa cilindričnom glavom; ~ - h e a d e d counter sunk bolt - ukopani zavrtanj, vijak; ~ internal limit gauge - granično (ravno) merilo; ~ iron ravno železo, pljosnato železo; ~ jaw - ravna čeljust;- ~ key pljosnati klin; ~ knitting machine - mašina za ravno pletivo; ~ lap - segment za lepovanje; ~ lapping machine - mašina za ravno lepovanje; ~ lapping (operation) - ravno lepovanje; ~ limit plug gauge - granično (ravno) merilo; ~ material - pljosnati materijal; ~ mirror - ravno ogledalo; ~ nose plier - pljosnata klešta (za savijanje žice); ~ packing ravno zaptivanje; ~ paint coat - osnovni premaz; ~ picture slika (snimak) sa malim kontrastima; ~ plain taper key - pljos-
flat nati klin; ~ pliers - pljosnata klešta; ~ rate - paušalna taksa; ~ roll - glatki valjak; ~ roof ravan krov; ~ rope - pljosnato uže; ~ saddle key - pljosnati klin; ~ sawn - u tangencijalnom rezu (drvo); ~ scraper - pljosnati (šaber) strugač; ~ screen - ravno (dugačko) sito, horizontalni odvajač; ~ -section jet burner - gorionik za pljosnati plamen; ~ slide valve - pljosnati zasun, pljosnati razvodnik; ~ slideway - ravna vodica; ravno vođenje; ~ spring - lisnata opruga, pero; ~ steel - pljosnati čelik (širine 12 do 150 mm, debljine 5 mm), široko pljosnati čelik (širine 150 mm, debljine 3 mm); ~ steel sleeper - pljosnati železni prag (žel.); ~ superheater coil pljosnata grejna cev; ~ surface ravna površina; ~ tail - bibercrep; ~ thread - pljosnati navoj; ravan navoj; ~ three wire cabl - trožilni pljosnati kabl; ~ tong - pljosnata klešta; ~ -topped piston - klip sa ravnom gornjom površinom; <~ track - ravna vodica; ~ trowel - lopatica (špahtla); ~ tuned - grubo (neoštro) podešen; ~ tuning - grubo, neselektivno podešavanje; ~ turret lathe - strug sa horizontalnom revolverskom glavom; ~ -type relay pljosnati relej; ~ varnish - matlak; ~ waveguide - ravan (pljosnat) talasovod; ~ weld - pljosnata žica, profilna žica; ~ wood bench rule - drveni (stoni) metar, merilo flatness - ravnost, glatkost, ravnomernost (karakteristike); izravnjenost; ~, gain - konstantnost (koeficijenta) pojačanja; ~, optical - optička glatkost (ravnost) flattener - izravnjač; ~, spectrum - izravnjač spektra (šema) flattening - izravnavanje; ~, spectrum - izravnavanje spektra; ~ test - proba gnječenja šupljih tela (zav.) flatwise wound - pljosnato namotan (elj.)
277
flexure
flavo-proteins - flavoproteini, sadrže riboflavin, služe kao nosači vodonika (hem.) flavone - flavon, žuti biljni pigment (hem.) flaw - greška; ~ in the material - nedostatak u materijalu (maš.) F, Fi, F2 layer - F, Fi, F2 sloj jonosfere fleches d'amour - vlaknasti kristali rutila, oksida titana (min.) Fleming's rule - Flemingovo pravilo, pravilo tri prsta (el.); ~ valve - dioda-detektor (els.) flex - uvijati, savijati, previti flexibility - vitkost, ugibljivost, podešljivost, univerzalnost flexible - savitljiv, vitak, ugibljiv; priključna vrpca; ~ cable - savitljivi kabl, elastični kabl, gipki kabl (el.); ~ connection - gipka veza (maš.); ~ cord - savitljivi gajtan, elastični gajtan, gipki gajtan (el.); ~ coupling - elastičan spoj (maš.); ~ diaphragm elastična dijafragma (maš.); ~ fixing - zglobno učvršćenje (maš.); ~ hose - elastično crevo; ~ hose line - vod elastičnog creva; ~ hose, reinforced - crevo sa platnenim ulošcima; ~ lead connector - elastična olovna spojnica; ~ metal hose - elastično metalno crevo; ~ metallic tube - elastična metalna cev; ~ resistor otporni gajtan (el.); ~ shaft savitljiva osovina, savitljivo vratilo, gipko vratilo (maš.); ~ tube - savitljiva cev (maš.) fleximeter - instrumen(a)t za merenje pritiska pri savijanju materijala (mtl.) flexode - fleksoda; ~, junction spojna fleksoda, fleksoda sa ravnim spojem; ~, point-contact - fleksoda sa tačkastim spojem Flexol - grupa omekšivača za plastične mase, lakove i dr. (thnl.) f lexural strength - otpornost prema savijanju (mtl.); — stress - pritisak kojim se proizvodi savijanje (mtl.) flexure - savitljivost, ugib (mtl.)
flicker
278
flicker - miganje, svetlucanje; drhtanje (kazaljke), njihanje, ljuljanje, treptanje; svetlucati, migati; ~ angle-of-arrival - fliker efek(a)t dolaznog ugla; ~ effect - pojava svetlucanja, pojava miganja, Šum svetlucanja flickering lamp - migavac, migajuća lampa, blinker flight path - staza letenja, trajektorija letenja, trajektorija leta (av.); ~ -path computer - računska mašina za trajektoriju leta (av.); ~ -path deviation - devijacija trajektorije letenja (av.); ~ -path deviation indicator - indikator devijacije trajektorije letenja (av.); ~ test station - stanica za ispitivanje leta (av.); ~ track - trasa letenja, staza letenja (av.) flint - kremen, kremen kresivac, kriptokristalasta vrsta kvarca (min.); ~ borate - boro-silikatno optičko staklo; ~, dense - teško optičko staklo; ~ glass - flint-staklo, vrsta olovnog stakla (thnl.); ~, light - lako optičko staklo Flint alloy - vatrostalna i kiselinski otporna legura sastava 83% Fe, 12,5% Cr, 3% C, 0,5% Si flip - prebacivati (iz jednog u drugo stanje) flip-flop - triger, okidač, okidno kolo; multivibrator; ~ circuit flip-flop kolo, balansno kolo (eh.); —, D v. dynamic flip-flop; ~, dynamic - dinamički triger, D-triger; <~, JK - JK-triger; ~, read - triger očitavanja; ~, reset-set - memorijski triger, RS-triger; ~, reset-set-trigger - RST-triger; ~, RS v. reset-set flip-flop; ~, RST v. reset-set-trigger flipflop; ~3 T v. trigger flip-flop; —, transistor - triger sa tranzistorima; ~, trigger - brojački triger, triger-brojač, T-triger Flit-char - koštani ugalj, služi kao punilac za filtere float - plovak (mot.); ~ bowl, float chamber - komora plovka
flow
(mot.); ~, switch - prekidač na plovak (el.); ~ valve - igla plovka (mot.) floating - nošen, ploveći, slobodan, neučvršćen; slobodno obešen; neopterećen; samoregulisan; paralelni rad (režim); ~ armature slobodno obešena kotva (el.); ~ battery - paralelna baterija, dopunska baterija (el.); ~ body plivaj uče telo (mot.); — -carrier modulation - modulacija sa autoregulacijom noseće frekvencije, sistem sa konstantnom dubinom modulacije (el.); ~ grid - slobodna rešetka (els.); ~ -needle - igla plovka (mot.); ~ potential. slobodni potencijal (el.); ~ regulating valve - ventil na plovak (mot.); ~ ring - slobodni vodeći prsten (mal.) flocculation - flokulacija, skupljanje sitnih čestica u veće (hem.) flock - otpadna vlakna dobijena prilikom dorade vunenih tkanina (tek.) flood - poplaviti, bombardovati (ozračiti) širokim snopom; ~ with oil - poplaviti uljem (mot.) floodlighting, floodlight scanning - ispitivanje prostora floor - pod; temelj (građev.); ~ level - nivo poda (građev.); — of manhole - dno kablovskog okna (el.); ~ plate - temeljna, osnovna ploča (građev.); ~ rest - pomoćni stub (građev.); — space - površina tla (građev.); ~ switch - nožni prekidač (mot.) flotation - flotacija, izdvajanje nekog materijala iz smeše na mehurovima koji se u smešu uduvava; proces koncentrisanja rude (hem.) flow - tok, struja, fluks; teći, strujati; ~ blood - krvotok; ~ control - automatski sigurnosni uređaj za zatvaranje gasa (zav.); ~ control valve - ograničavaš količine protoka, ventil za kontrolu protoka (zav.); ~ controller - kontrolor protoka (zav.); ~, electron - elektronska struja, tok elektrona; ~, information - tok informacija; ~ Une - tekuća traka;
flow
279
~ -line assembly - montaža na tekućoj traci; ~ loss - gubitak protoka; ~< meter - merač protoka; ~ of the chops - protok strugotine (mal.); ~ of the slag - tečenje troske (zav.); ~ of traffic - obavljanje saobraćaja, protok saobraćaja, frekvencija saobraćaja; ~ production - izrada na tekućoj traci; ~ rate - količina protoka, vreme isticanja; ~ regulating valve - ventil za regulaciju protoka (ma!.); ~ regulation regulacija protoka; ~ separation - odvajanje tokova; ~ split - deljenje struje; ~ velocity - brzina protoka flowed wax - topljeni vosak (snimač zvuka s metalnom osnovom) (thnl.) flowing metal - meki metal (mil.); - of flux - kvašenje topitelja (zav.) fluctuating load - prekidno opterećenje (el.) fluctuation - fluktuacija, kolebanje, oscilacija; ~, angle-of-arrival -s - fluktuacija dolaznog ugla; ~, laser - fluktuacija laserskog zračenja; ~, long-term - dugotrajna fluktuacija; ~ noise - fluktuacioni šum (els.); —, short-term kratkotrajna fluktuacija; ~, signal strength - fluktuacija intenziteta signala fluctuations in speed - brzinska kolebanja flue gases - dimni gasovi (thnl.) fluid - tečnost, tečan, tekući, fluid, fluidan; gas; ~, compressible kompresibilni fluid; ~ condensed - kondenzat; ~, conducting provodna tečnost; — coupling spajanje struja tokova; ~ dashpot action - prigušivanje tečnošću (mot.); ~ deicing - antifriz; ~ displacement - volumen tečnosti; ~ -driven - gonjen tečnošću; ~ dynamics - dinamika fluida; ~ -feed milling machine - glodalica sa hidrauličnim pomeranjem (maš.); ~ flow - protok fluida; ~ flow velocity - brzina fluida; ~ friction - trenje fluida; ~ frictional loss - gubici zbog trenja fluida; ~, gaseous - gasna
fluor
sredina; ~, incompressible fluid koji se ne može sabiti; ~, interpenetrating electron - interpenetracione elektronske tečnosti; ~ level - visina tečnosti; ~ loss - gubitak tečnosti; ~ mechanics - mehanika fluida; ~ medium - tečni medium; ~ molten pool - lako tekuća kupka (rastopina) (zav.); ~ motion - kretanje fluida; ~, neutral conducting - neutralna provodna tečnost; ~, normal - normalna tečnost; ~penetrant test -ispitivanje poroznosti (zav.); ~, perfect - idealni fluid; ~, polarizable - polarizujuća tečnost; ~ power - hidraulična snaga; ~ power line - hidraulični prenos; ~ power motor - hidraulični motor; ~ power system - hidraulični sistem, menjač; ~ pressure - pritisak u fluidu; ~- seal - fluidni zaptivač; <~, sealing - tečnost za zaptivanje; ~ slag - tečna troska (zav.); ~, soldering - tečnost za lemljenje; ~, thin - lako pokretljiva tečnost; <--, viscous - viskozna tečnost f luidal - tečan fluidic v. fluidal fluidify - prevesti u tečno (gasovito) stanje fluidimeter - viskozimetar fluidity - fluidnost, fluiditet (recipročni viskozitet) fluidization - fluidizacija, prevođenje u tečno (gasovito) stanje; mlevenje tako da prah postaje pokretan fluidize - fluidizirati, prevesti u fluidno (pokretljivo) stanje fliddized bed reactor - reaktor sa turbulentnim kretanjem goriva koje je u suspenziji (nukl.); ~ -fuel reactor - reaktor sa gorivom u obliku suspenzije (nukl.) fluoboric acid - fluoroborna kiselina (hem.) fluon - fluon, zaštićeno ime za politetrafluoroetilen plastične mase (thnl.) fluor v. fluorine
fluorate
280
fluorate - fluorat (so fluorne kiseline); fluorirati (hem.) fluoration - fluoracija, fluoriranje (uvođenje f luora u jedinjenja) (hem.); dodavanje fluorovih jedinjenja (vodovodnoj) vodi fluorene - fluoren, difenilen-metan (hem.) fluorescein - fluorescein, crvena boja sa zelenom fluorescencijom (hem.) fluorescence - fluorescencija (svetljenje predmeta na nižoj frekvenciji od svetlosti koja ga obasjava); ~, air - fluorescencija vazduha; ~, bomb - fluorescencija od nuklearne eksplozije; ~, laser—induced - fluorescencija od laserskog zračenja; ~, superradiant - superzračeća fluorescencija fluorescent - fluorescentan; fluorescirajući; ~ characteristic - fluorescentna karakteristika (opt.); ~ lamp - fluorescentna lampa, gasna lampa (el.); ~ material - fluorescentni materijal (fiz.); ~ screen - fluorescentni zastor, fluorescentni ekran (thnl.) fluorescope - fluoroskop, uređaj koji se sastoji iz fluorescentnog zastora i cevi za X-zrake, tako da se na zastoru vidi senka predmeta koji se nalaze između X-cevi i zastora (ekrana) fluorhydric - fluorovodonični (hem.) fluoric - fluorni fluoridation - fluoridacija, obrada fluorom (fluoridima) fluoride - fluorid (so fluorovodonične kiseline) (hem.) fluorimeter - fluorimetar fluorination v. fluoration fluorine - fluor, hemijski znak F, atomska težina 19,00, red. br. 9, žutozeleni gas (hem.); ~, plastic - teflon fluorite - fluorit (kalcijum-fluorid) (min.) fluorocarbon - fluorougljenik (organsko jedinjenje koje umesto H sadrži F) fluorochemical fluorohemijski; hemikalija koja sadrži fluor fluorolube - sredstvo za podmazivanje na bazi fluorougljenika
flux
fluorophore - atomi ili radikali koji daju fluorescentne osobine (hem.) fluoroscopy - rentgenoskopija, fluorescentne osobine (hem.); fluoroskopija (med.) fluorspar - fluorit, prirodni kalcijum-fluorid (min.) flush - potopljen, utopljen, na istom nivou; ispirati; — mounted spojeno, pričvršćeno za površinu; ~ -type instrument - zatopljeni instrumen(a)t, instrumen(a)t zatopljenog tipa (el.); — weld - obrađeni šav (zav.) flutc - žleb (maš.); ~ miller mašina za glodanje žlebova (maš.); ~ milling - glodanje žlebova (maš.) fluted - izbrazdan (maš.); ~ cutter - glodalo sa žlebovima (maš.); - tooth - glodani zub (maš.) fluting - ožlebljenje (maš.); — cutter - glodalo za žlebove (maš.) flutter - drhtanje, podrhtavanje, talasanje, pulsacija, vibracija, treperenje (zvuka); drhtati, talasati, pulsirati, vibrirati; ~ compensation - kompenzacija višestrukog ehoa, kompenzacija zvučnog treperenja; ~ echo - višestruki eho; ~ generator - pulsirajući generator; —, ground - lokalne smetnje nastale od refleksije sa zemlje ili prizemnih objekata fluttering - oscilacija, vibracija, podrhtavanje flux - supstanca koja olakšava topljenje metala i odstranjivanje nečistoća iz njih, prašak za zavarivanje (mtl.); fluks, količina energije, snage, linija sile, čestica itd. koje u 1 sekundi prođu kroz površinu od 1 cm 2 (fiz.); tok, struja, fluks (magnetni), protok, kretanje; ~, acoustic noise - fluks akustičnog šuma; ~, arc welding - elektrolučno zavariyanje (zav.); ~, conducting - provodni topitelj (zav.); ~ cored filler rod - praškom punjena šipka za zavarivanje (zav.); ~ cored filler wire - praškom punjena žica za zavarivanje (zav.); ~ -cutter - udarni zub, glodalo (maš.); ~ -cutter arbor - udarni
flux trn (mat); ~ -cutter holder držač udarnog zuba (maš.); ~ -cutter method of cutting udarno glodanje (maš.); ~ -cutter operation - operacija udarnog glodanja (mai.); ~> density magnetska indukcija (el.); ~ distribution - raspodela neutronske gustine (fluksa) u reaktoru (nukl.); ~ flattening - izravnavanje ("ujednačavanje) neutronskog fluksa u aktivnoj zoni reaktora (nukl.); ~ flyback - suprotan hod; ~ for welding and building up - prašak za zavarivanje i navarivanje (zav.); ~ gate - magnetski otvor, magnetska vrata (el.); ~ -gate detector - detektor nehomogenosti magnetskog polja Zemlje (el.); ~ line - sinonim za magnetske linije sile (fiz.); ~, luminous svetlosni fluks; ~, Lyman -a fluks linije L a ; ~ meter - fluksmetar, vebermetar, instrumen(a)t za merenje intenziteta magnetskog polja (el.); ~ of light energy fluks svetlosne energije; ~ time - integralni fluks neutrona, integral fluksa po vremenu (nukl.); -~, trapped - smrznuti magnetni fluks, zahvaćeni magnetni fluks; ~ welding - topitelj (zav.) fluxgraph - fluksograf, registrator (pišući) jačine magnetskog polja (el.) fly nut - leteća navrtka (maš.); ~ tool - leteći alat (maš.) flyback - povratni hod (npr. zraka) flying - polet, uzlet, uzletanje; let; letenje; ~, blind v. instrument flying; ~, control - upravljanje poletanjem (sa zemlje) (av.); ~, instrument - let pomoću instrumenta, letenje pomoću instrumenta; ~ spot - leteći zrak, leteća mrlja, pokretna mrlja (els.); ~ -spot color signal generator - generator signala boje na principu pokretne mrlje (TV); ~, -spot microscope - mikroskop sa pokretnom mrljom (els.); ~ -spot phototube pickup - fotoelektrična kamera sa pokretnom mrljom (TV., eh.); ~ -spot scanning
281
focus
- analiza pokretnom mrljom ( TV); ~ -spot system - sistem analize pokretnom mrljom (TV) flywheel - zamajac (mot.); ~ effect - zamajni efekat, inercioni efekat (mot.) F-M jamming - frekventno modulisane smetnje (eh.); ~ oscillator - frekventno modulisani oscilator (eh.); ~ receiver - prijemnik frekventno modulisanih signala (rad.); ~ signal generator frekventno modulisani signal-generator (eh.) Fm - simbol elementa fermijuma
(fiz.)
FM discriminator - diskriminator frekventno modulisanih signala, frekventni detektor (eh.) FM distortion - izobličenje (distorzija) frekventno modulisanih signala (eh.) FM-FM telemetering system - telemetrija FM-FM (eh.) foam - pena; peniti foamed polyethylene dielectric penušavi polietilenski dielektrik (el.) focal - fokusni, fokalni, žižni; ~ chord - tetiva koja prolazi kroz fokus (žižu) konusnog preseka (gm.); ~ distance - fokusno rastojanje, žižno rastojanje (opt.); ~ length - fokusno rastojanje (opt.); ~ length of a lens - žižna daljina sočiva (opt.); line fed antenna; - antena napajanja u fokusu (rad.), ~ ratio (f/ratio) - fokalni odnos, odnos između žižne daljine i prečnika sočiva (opt.); ~ spot - fokusna tačka (opt.) focalize - fokusirati focallzer - uređaj za fokusiranje, fokusirajući uređaj (eh.) foci - množina od fokus, žiže focus - fokus, žiža; fokusirati, dovoditi u žižu; ~, apparent prividni fokus; ~, back - zadnji fokus; ~, control - regulacija fokusa, podešavanje fokusa, regulator fokusa (eh.) ~, electron fokus elektrona; ~, front - prednji fokus; ~, principal - glavni fokus; ~, rear v. back focus; ~ screen - zastor fokusa, ekran fokusa, re-
focus focus šetka fokusa (eh.); ~, virtual stvarni fokus focused - fokusiran, doveden u žižu focuser - uređaj (mehanizam) za fokusiranje (eh.) focusing - fokusiranje, postavljanje u središte (opt.); ~ control regulator fokusiranja (eh.); ~ electrode - fokusirajuća elektroda (eh.); ~ factor - koeficijen(a)t fokusiranja, faktor fokusiranja (eh.); ~, M-type - fokusiranje M-tipa; ~, O-type - fokusiranje O-tipa; ~, periodic magnetic - fokusiranje periodičnim magnetnim poljem; ~, space-charge - jonsko fokusiranje fog - magla; ~ chamber - Vilsonova komora (fiz.); ~ lamp - svetio za maglu (mot.) foil - folija, tanak sloj metala i si. folded-fan antenna - lepezasta antena (rad.); ~ line - linija u obliku petlje, petljasta linija, petlja folding line - presek dveju, međusobno perpendikularnih ravni foldover - skretanje, savijanje (slike) (TV) folic acid - vitamin B2-kompleks (hem.) folium of Descartes - Dekartov list, algebarska kriva trećeg stepena follow -current - ostatna struja (eh.); ~ scanner - ispitivač za praćenje, radar za praćenje (voj.); ~ -up motor - motor za praćenje (voj.); ~ -up system - sistem za praćenje (voj.) follower - repetitor, ponavljač; pratilac, sleditelj; ~, charge - pratilac naelektrisanja, folover naelektrisanja; <~, complementary symmetry emitter - emiterski folover sa dopunskom simetrijom; ~, emitter - emiterni ponavljač, emiterni folover; ~ rest - krećuće postolje (ma!.); ~ roll - točak koji uključuje (maš.); ~ roller - valjak sa dopunskim oblikovanjem (ma!.); ~, source - izvorni ponavljač, sors folover following pulley - terani kaišnik (ma!.)
282
force
food preservative - supstanca koja sprečava kvarenje hrane (hem.) fool-proof - potpuno sigurno, zaštićen od neželjenog uticaja personala, zaštićen od neopreznog rukovanja personala, pogodan za neobučeni personal foot - stopa, jedinica dužine u FPS (stopa-funta-sekunda) sistemu jedinica (= 30.480 cm); ~ brake nožna kočnica (mot.); ~ -candle - stopa-sveća, 2jedinica osvetljenja (lft-c = lumen/ft ) (opt.); Lambert - jedinica sjajnosti (= l/n sveca na kvadratnu stopu) (opt.); - lever - nožna poluga (ma!.); ~ -mounted - u formi stopala (ma!.); ~ -mounted motor nožni motor (ma!.); ~ of a line - oslonac linije, tačka u kojoj linija prolazi kroz neku površinu (ma!.); ~ -pound - stopa-funta, jedinica u britanskom sistemu jedinica (= 1.356 Joule); ~ -pound-second system - sistem jedinica stopa-funta-sekunda, britanski sistem jedinica; ~ switch - nožni preklopnik (ma!.); ~ valve nožni ventil (ma!.) footage counter - računar dužinetrake (eh.) footboard - stepenica (mot.) footway jointing chamber (manhole) - kablovsko okno pod trotoarom (tel.) forbidden lines - zabranjene linije u spektru koje potiču od zabranjenih prelaza (fiz.) force - sila, siliti, pritiskati; ~ c o m ponent - komponenta sile; ~ down - pritiskivati dole, gurati nadole; ~, driving - pogonska snaga; ~ expanding - snaga (jačina) širenja (snopa); ~ factor - koeaicijen(a)t sprege (između električnih i mehaničkih sistema elektroakustičkog uređaja); ~ field - polje sile; ~ function - potencijalna funkcija; funkcija sile; ~, long range - sile dalekog dejstva, sile dugog dometa; ~ of inertia - sila inercije; ~ of the cut sila rezanja (ma!.); ~ of the
force
283
flame - snaga plamena (zav.); ~, photoelectromotive - fotoelektromotorna sila; ~, specific thermoelectromotive - specifična termoelektromotorna sila; ~, stochastic - stohastička sila; ~, thermoelectromotive termoelektromotorna sila forced - pod pritiskom, sa naprezanjem; ~ draught - veštačka promaja; ~ flow - prisilno strujanje; ~ oscillations - prinudne oscilacije; ~ lubrication - prinudno podmazivanje; ~ vibration prinudno vibriranje forecasting - predviđanje, prognoza (meteor.) forehand welding - zavarivanje ulevo (zav.) foreign currents - parazitne struje, prelazne struje (el.); ~ matter strani komad (ma!.); ~ traffic - međunarodni saobraćaj, međunarodna veza forest - Suma, gora; lovište, zabran foreward welding - zavarivanje ulevo (zav.) forge - kovati; ~ welding - kovačko zavarivanje (zav.) forgeability - kovnost forged tool - alat za kovanje (ma!.) forging - kovanje; otkovak; ~ brass - kovni (kovački) mesing; ~ coal - kovački ugalj, ćumur; '—- crack - naprslina od kovanja; <~ die cavity - zapremina otvora kalupa; ~ furnace - kovačka peć; ~ -grade steel - nezakaljivi čelik; ~ hammer - kovački čekić; ~ machine - kovačka mašina; ~ practice - tehnika kovanja; ~ scale - kovarina; ~ strain - naponi od kovanja; — temperature - temperatura kovanja fork /to - račvati (se) fork - viljuška; vile, rogulje; račva; klizač-raklja, račvanje (puta, reke); ~ axle - osovina viljuške; ~ connection - viljuškasti spoj; ~ control - stabilizacija zvučnom viljuškom; ~ generator - generator sa zvučnom viljuškom; — -lift truck - viljuškar; ~ mount montiranje viljuške; ~ pipe -
formation
račvasta cev; ~ stacking truck - viljuškar; ~ tedder - viljuškasti prevrtač otkosa; ~ truck - viljuškar forked - viljuškast, račvast, razgranat; — circuit - razgranate kolo form - oblik, ofrma, obrazac, formular, obličje, izgled, oplata (za betoniranje), model, klupa (bez naslona), školski razred (klasa); formirati, obrazovati; ~, analog analogna forma; ~ and punch shaping mashine - mašina za profilno rendisanje pečata i matrice; ~ broach - provlakač za oblikovanje; ~, copying planer - kopirna rendisaljka; ~ cutter - profilno glodalo; ~ cutter for gear teeth - glodalo za ozubljavanje; ~ drag (fluid flow) otpor forme (kod protoka fluida) (aed.); ~ feeding device - uređaj za pomeranje formulara; ~ gauge - šablon za kalupovanje; ~ grinder - profilno točilo, brus; ~ grinding - profilno brušenje; ~ milling machine - mašina za profilno glodanje (ma!.); ~ plate - šablon, šablonska (profilna) letva; ~ profile cutter - profilno glodalo; ~ reamer - profilni razvrtač; ~ strength - postojanost oblika; ~ stripping - skidanje (uklanjanje) oplate; ~ tool - profilni nož; <~ turning - fazonsko struganje formaldehyde - formaldehid (hem.) formaline - formalin (vodeni rastvor formaldehida) formalism - formalizam; ~ H a miltonian - Hamiltonov formalizam; ~ Lagrangian - Lagranžov formalizam formant - formant formate - formijat, so (estar) mravlje kiseline (hem.) formation - oblikovanje, formiranje, uobličenje, ukalupljenje, sastav, sklop; ~, analog - analogno modeliranje; ~, avalanche - obrazovanje lavina; ~, cluster - formiranje oblaka; ~ dipole belt formiranje pojasa od orbitalnih
formation
284
four-beam
formation forth - prednji dipola; ~, pattern - obrazovanje Forticel - termoplastična materija oblika (slike); ~ of burrs - forna bazi propionata celuloze (thnl.) miranje grebenova (maš.); ~ of fortuitous telegraph distortion rust - rdanje (mtl.) slučajno telegrafsko izobličenje formatron - formatron (lampa sa (tel.) ma kakvom zadanom karakteristi- forward circuit - kolo direktnog kom) (els.) dejstva (el.); ~ conductance formed cutter - oblikovano glodirektna provodnost (el.); ~ end dalo (maš.); ~ milling cutter of selection signal - otpremljeni profilisano glodalo (maš.); — pin signal završetka biranja (broja); - vodeći čep (maš.); ~ -tooth ~ -looking scanner - pretraživač cutter - glodalo sa oblikovanim prednjeg sektora (TV); ~ stroke zubima (maš.) - hod unapred (mot.) former - uobličavač, kolo za formi- fossil fuel - fosilno ulje, npr. petrolej ranje oblika; ~, axial lead - uobli- fotoceram - fotoosetljivi materijal čavač aksijalnih izvoda; ~, plate sa svojstvom sličnim staklu i ke- vodeća površina (maš.); ~, ramici pulse - uobličavač impulsa Foucault current - Fukolova struja, formiate v. formate vrtložna struja, vihorna struja (el.) formic - mravlji; ~ acid - mravlja foulard - laka tkanina od svile ili kiselina (hem.) kvalitetnog pamuka (tek.) Formica - formika, fenolkarbamid- fouled valve - zaprljan ventil (mot.) na smola fouling - zbrka, zalet, zabuna, nered, forming - formiranje, oblikovanje, neispravnost, netačno prikazivanje obrazovanje; ~ acid - kiselina (instrumenata), prekršaj pravila (reza formiranje (thnl.); ~, beam da) - formiranje snopa; ~ board - foundation - osnova, fundamen(a)t šablon za pravljenje formi (thnl.)', foundry coke - livnički koks (mtl.); ~, the edges - priprema ivica ~ sand - livački pesak (mtl) (zav.); ~ tool - alat za oblikofour-beam tube - četvoromlazna vanje (maš.) cev, cev sa 4 mlaza (TV); ~ formonitrile - cijanovodonična kibladed face mili - glava sa četiri selina (hem.) sečiva (maš.); ~ -course radio formula - formula, obrazac; ~, range - radio-far sa istim signaBayes* - Bejsova formula; ~, lima u četiri pravca; ~ cycle closed - zatvorena formula; ~, engine ~ četvorotaktni motor design - proračunska formula, (mot.); ~ degree calorie (4° cal) konstrukciona formula; ~, weight - standardna kalorija (tt.); <~ - molekularna težina supstance -electrode tube - tetroda (eh.); izražena u gramima (hem.) frequency key sending - čeformulation - formulacija, konceptvorofrekventni taster za otpremu, cija; ~, E-H - E-H formulacija; taster za otpremu 4 frekvencije ~> matrix - matrična koncep(tel.); ~ -jaw chuck - stega sa cija; —, Minkowski - formulacija četiri čeljusti (maš.); <~ -leafed Minkovskog (Maksvelova jednačina) rose - četvorolisna roseta (mat.); ~, tensor - tenzorska formulacija ~ -pi counter - 4-rc brojač, Formvar - proizvodi na bazi plashvata zračenje po ćelom prostortičnih materija iz grupe polivinilnom uglu (nukl.); ~ -pole - čeacetala (thnl.) tvoropol (el.); ~ -pole admitformyl - formil, organski radikal tance - (kompleksna) provodnost OCH- (hem.) četvoropola, admitanca četvoropola (el.); ~ -position lever - poluga forsterite - forsterit (magnezijumsilikat) (min.) za četiri pozicije (maš.); ~ -speed
four-beam countershaft - vreteno sa četiri brzine (mot.); ~ stroke engine - četvorotaktni motor (mot.); ~ -terminal network - četvoropolna mreža (el.); ~ -terminal oscillator - četvoropolni oscilator (eh.); ~ -terminal transistor - četvoropolni tranzistor (eh.); ~ -unit code - četvoroznačni kod (tel.); ~ -way valve - ventil za četiri položaja (mot.); ~ wheel drive - pogon na četiri točka (mot.); ~ -wire circuit - četvorožično kolo (el); ~ wire terminating set - uređaj za prelaz sa četvorožičnog na dvožični sistem (el.); ~ vector - četvorovektorski; ~ (4n), (4n + l), (4n+2), (4n + 3) series - radioaktivni nizovi elemenata i izotopa koji se raspadaju jedan u drugog (hem.) Fourier theorem - Furijeova teorema (el., mot.) fourth root - četvrti koren (mat.) FPS system of units - stopa-funtasekunda sistem jedinica Fr - simbol elementa francijauma (hem.) fraction - frakcija; frakcionirati, razlomak (mat.), odlomak, delić, parče, lomljenje, prelamanje; ~, continued - verižni razlomak; ~, mol - molska frakcija, molski razlomak; ~ packing - udeo slaganja (u fizici jezgra) fractional - razlomljen, razlomački (mat.), frakcioni (kod destilacije), parcijalan, neznatan; ~ combustion - delimično sagorevanje, frakciono sagorevanje, postupak odvajanja gasova sagorevanjem jednoga od njih ako je drugi nesagorljiv; ~ condensation - frakciona kondenzacija, postupak odvajanja gasova kondenzacijom jednoga od njih (hem.); ~ crystallisation frakciona kristalizacija, odvajanje supstanci u rastvoru kristalizacijom (hem.); ~ distillation frakciona destilacija, postupak odvajanja tečnosti koje imaju razne tačke ključanja (hem.); ~ equation - razlomačka jednačina, jednačina u kojoj se pojavljuju razlomci
285
frame
(mat.); ~ expression - razlomački izraz, izraz u kome se pojavljuju razlomci (mat.); ~ -horsepower motor - motorčić, motor snage ispod KS (mot.); ~ load - delimično opterećenje, nepotpuno opterećenje (el.); — modulation - delimično modulacija, frakciona modulacija (els.); ~ pitch winding - tetivni namot (el.); ~ scanning - delimično ocrtavanje, delimično pretraživanje, delimično razlaganje (TV); ~ -slot winding - razlomljeni namot (el.) fractionate - frakcionisati, rektifikovati, deliti na frakcije fractionating column - rektifikaciona kolona (thnl.) fractionation - rektifikacija, frakcionacija, frakciona destilacija; ~ factor v. separation factor fracture - lom, prelom, prelomiti; ~, brittle - krti lom (zav.); ~ of chain - prelom lanca (maš.) fragile - slomljiv fragility - slomljivost, lomljivost fragment - fragmen(a)t, odlomak, komad; ~ fast - brzi fragmen(a)t (nukl.fiz.); ~, fission - fisioni fragment (nukl. fiz.) fragmentation - lomljenje, drobljenje; ~ of nucleus - deoba (cepanje, razbijanje) atomskog jezgra fragmented - trnast, iverast frame - okvir, ram, skelet, građa; zanatska tezga; format (fototelegrama) kadar (TV), sastaviti, izgraditi, uokviriti, oblikovati, (na)praviti, stvoriti, sklopiti, kućište; ~ amplifier - pojačavač signala kadra (TV); ~ antenna - ramantena ( TV); ~ arbitrary - proizvoljni referentni sistem, proizvoljni koordinatni sistem; ~ code - kod koji karakteriše radio-emisiju (rad.); ~, ferrite - feritno jezgro; ~ frequency - frekvencija kadrova (ocrta) ( TV) ; ~, inertial - inercijalni referentni sistem, inercijalni koordinatni sistem; ~, laboratory - laboratorijski referentni sistem, laboratorijski koordinatni sistem; ~, launching
frame frame - sistem za lansiranje, postrojenje za lansiranje; ~ -leakage protection - zaštita od spoja s masom (el.); ~ mounting - montaža na ramu (el.); ~, main - centralni uređaj (osnovni deo ili osnovni stalci računske mašine); ~, moving - pokretni referentni sistem, pokretni koordinatni sistem; ~ of reference - sistem referencije, koordinatni sistem čije je ishodište vezano za neku materijalnu tačku (mat.); ~ period period kadrova, (ocrta, poluslika) (TV); ~, power - okvir za napajanje; ~, primed - šrafirani referentni sistem, šrafirani koordinatni sistem; ~, reference - referentni sistem, koordinatni sistem; ~ repetition rate - frekvencija kadrova (ocrta), broj kadrova (ocrta) u sekundi (TV); ~, rest mirni koordinatni sistem; ~, saw - stolarska testera; ~, „virtual" - „virtuelni" (stvarni) referentni sistem, „virtuelni" (stvarni) koordinatni sistem framework - kostur (građevine, mašine i si.) framing - formiranje kadra, postavljanje slike u okvir ( TV); ~ mask - uređaj za svetlosnu zaštitu (TV) francium - francijum (veštački radioaktivni elemen(a)t, redni broj 87, simbol Fr) frangible - lomljiv, krt, razlupljiv Fraunhofer diffraction - Fraunhoferova difrakcija (opt.); ~ gain - Fraunhoferovo pojačanje (eh.); ~ lines - Fraunhoferove linije, apsorpcione linije u spektru (fiz.) freak - nenormalna pojava, nestajanje ili neočekivana pojava signala (frekvencija) (TV); ~ signal slučajno primljeni udaljeni signal (TV) free - slobodan, nemešan, čist; ~ charge - slobodno opterećenje, slobodni naboj (el.); ~ condition - nezauzetost (izlazna linija), slobodan (izlaz linija) (tel.); ~ cutting - slobodno rezanje, au-
286
free tomatsko rezanje (maš.); ~ cutting steel - čelik sa povećanom krtošću usled većeg sadržaja fosfora i sumpora, lako se mehanički obraduje (ma!., mil.); ~ electricity - slobodni elektricitet (naboj) (el.); ~ electron - slobodni elektron, koji nije vezan u atomu (fiz.); ~ energy - slobodna energija (tt.); ~ fali - slobodni pad (meh.); ~ frequency - sopstvena frekvencija (els.); ~ field current sensitivity - strujna osetljivost u slobodnom polju (el.); ~ field voltage response - naponska osetljivost u slobodnom polju, naponska karakteristika u slobodnom polju (el.); ~ field voltage sensitivity - naponska osetljivost u slobodnom polju (el.); ~ Une signal - signal (lampa) slobodne linije (voda) (tel.); ~ oscillation - slobodna oscilacija (el.); ~ path - srednja dužina slobodnog puta (fiz.); ~ progressive wave - slobodni progresivni talas (el.); ~ radicals - slobodni radikal, grupa atoma koji su normalno vezani sa drugim atomima i samo pod specijalnim uslovima mogu da postoje nevezani (hem.); ~ -running - nesinhronizovan (el.); ~ -running frequency frekvencija slobodnih oscilacija, nesinhronizovana frekvencija (el.); ~ -running operation - režim slobodnih oscilacija (el.); ~ side (of belt) - slobodna strana (kaiša); ~ space - slobodni prostor (bez uticaja Zemlje); ~ space field polje u slobodnom prostoru (el.); ~ -space radar equation - radarska jednačina za slobodan prostor (rad.); ~ -space radiation pattern - dijagram zračenja u slobodnom prostoru (rad); space wavelength - dužina u slobodnom prostoru (rad.); ~ to move pokretno; ~ transmission range - propusni opseg (filtra) (el.); ~ vibration - slobodna oscilacija (meh.); ~ wave - slobodni talas, ravan talas (fiz.); ~ wheeling slobodni hod (mot.)
freebend test freebend test - prosta proba savijanja (zav.) freedom of movement - sloboda kretanja (meh.) freeze-drying - sušenje zamrzavanjem (thnl.) freezeout carrier - zamrznuti nosač (naelektrisanja) freezing - zamrzavanje, smrzavanje, otvrdnjavanje, solidifikacija; ~, normal - normalno otvrdnjavanje, normalna solidifikacija; ~ of the regulator - zamrzavanje redukcionog ventila (thnl.); ~ point tačka mržnjenja (hem.) freirnite - freirnit (arsenijat Cu, Ca i Na) (min.) Freiny's salt - kalijum-bifluorid (hem.) French curve - krivuljar frenotron - tip dioda-trioda freon - freon (gas ili tečnost iz klase metanovih i etanovih derivata fluora i hlora) frequency - učestanost, frekvencija; ~, acoustic(al) - zvučna frekvencija; ~, actual - stvarna (realna) frekvencija; ~ adjustment - regulacija frekvencije, podešavanje frekvencije (rad.); ~ alpha cutoff - alfa-prekidna frekvencija; ~ analysis - frekventna analiza, analiza harmonika (eh.); ~, authorized - prisvojena (pripisana) frekvencija; ~ band - opseg učestanosti, frekvencije (rad.); ~ beam tube - frekvencija mlazne cevi; ~, beta cutoff - beta prekidna frekvencija; ~ center - srednja frekvencija; — changer - pretvarač frekvencija; cev za mešanje, mešalica (eh.); ~ characteristic - frekventna karakteristika (el.); ~ 3 chopping - frekvencija prekidanja, učestalost modulacija; ~, clock - taktna frekvencija, frekvencija sinhronizacije; ~, collisional - frekvencija sudara; ~, commercial - industrijska frekvencija, komercijalna frekvencija; ~, complex - kompleksna frekvencija; ~ component - frekventna komponenta (els.); ~ conversion - prtetvaranje frekvencije (eh.); ~ convertor
287
frequency (commutator type) - pretvarač frekvencije s kolektorom (el.); ~ corner - gornja frekvencija zone gornjeg šuma; ~ correction - frekventna korekcija (el.); ~ critical - kritična frekvencija, frekvencija prodiranja (za jonosferu), kritičnu frekvencija (talasovoda); ~, current-amplification cutoff - prekidna frekvencija strujnog pojačanja; ~, currentgain cutoff - prekidna frekvencija strujnog pojačanja; ~, cutoff prekidna frekvencija, granična frekvencija; ~, cyclotron - ciklotronska frekvencija; ~ demodulation - frekventna demodulacija (el.); - departure - odstupanje frekvencije (od nominalne), klizanje frekvencije, pomeranje frekvencije, promena frekvencije (el.); ~ deviation - frekventna devijacija, odstupanje frekvencije (el.); ~ dial - skala za frekvencije (el.); ~, dielectric reahcation - frekvencija dielektrične relaksacije; ~, diffusion - difuziona frekvencija; ~ discriminator - frekventni diskriminator (el.); ~ distortion - frekventno izobličenje (el.); ~ distribution - raspodela (distribucija) frekvencija, statistički pojam; ~ -division multiplex m o dulation - multipleksna modulacija sa frekventnom podelom Ckanala) (el.); ~, driving - pobudna frekvencija, komandna frekvencija; ~, electron cyclotron - elektronska ciklotronska frekvencija; ~, electron plasma (oscillation) frekvencija plazme; ~, electron plasma resonant v. electron plasma (oscillation) frequency; ~, extremely-high - veoma visoka frekvencija (od 30 - 300 GHz), milimetarski talasi; -~ fixing stabilizacija frekvencije (el.); ~, formant - formantna frekvencija; ~, free-running - frekvencija sopstvenih oscilacija, nesinhronizovana frekvencija; <~, Gunn Ganova frekvencija;~, gyromagnetic precession - frekvencija žiromagnetske precesije; ~, helicon
frequency frequency - frekvencija spiralnih talasa; ~, high - visoka frekvencija (od 3 - 3 0 MHz); ~ -identification unit - talasomer (el.); ~, idler - jalova frekvencija; ~ indicator - frekvencmetar (el.); ~ intrelace system - sistem sa prepletenim frekvencijama (jednosmerna predaja boja) ( TV); ~ inversion - obrtanje frekvencija, frekventna inverzija (el.); ~, ion cyclotron - jonska ciklotronska frekvencija; ~, ion plasma - jon-plazmena frekvencija; ~ ionisation - brzina jonizacije; ~, Josephson cutoff - Džosefsonova prekidna frekvencija; ~, Larmor - Larmorova frekvencija; ~, laser - frekvencija zračenja lasera; <~ level - frekventni nivo (eh); ~, lociking - frekvencija sinhronizirajućeg signala; ~, lox - niska frekvencija (od 30-300 KHz), kilometarski talasi; ~, magnetohydrodynamic - magnetohidrodinamička frekvencija; ~, magnetoplasma - magnetoplazmena frekvencija; ~, maser - frekvencija zračenja masera; ~, master - glavna frekvencija, pobudna frekvencija, upravljačka frekvencija; ~, maximum usable - maksimalna primenjena frekvencija; ~, medium - srednja frekvencija (od 300-3000 KHz), hektometarski talasi; ~, microwave - veoma visoka frekvencija; ~ -modulated - frekventno-modulisan (eh.); ~ modulation - frekventna modulacija (FM) (eh.); ~, molecular rotational - rotaciona frekvencija molekula; ~ multiplier - umnožavaj frekvencija, multiplikator frekvencija (eh.); ~, natural - sopstvena frekvencija; ~, natural line - frekvencija prirodne linije; ~, natural oscillation - sopstvena frekvencija oscilovanja; ~, negative spatial - negativna prostorna frekvencija; ~, notch - frekvencija odbacivanja; ~ of polarization - frekvencija polarizacije; ~ of pumping - frek-
288
frequency vencija pumpanja; — of vibration - frekvencija vibracija (meh.); -, operating - radna frekvencija; ~, optical - frekvencija optičkog dijapazona, optička frekvencija; —, optimum traffic - optimalna frekvencija jonosferskog prostiranja radio-talasa medu dvema konkretnim tačkama (za određeni interval vremena); ~, optimum working v. optimum traffic frequency; ~ overlap - preklapanje (prekrivanje) frekvencija (između kolor i jednobojnih signala) (TV); ~, penetrating - frekvencija prodiranja; ~, phonon - frekvencija fonona; ~, photoelectric threshhold - granična frekvencija fotoefekta; ~, picture - frekvencija kadrova, frekvencija signala slika, videofrekvencija; ~, plasma plazmena frekvencija, frekvencija plazme; ~, polygon - frekventni mnogougaonik, statistički pojam (meh.); ~, positive spatial pozitivna prostorna frekvencija; ~, precession - frekvencija precesije; ~, pump(ing) - frekvencija pumpanja; ~, Raman(-shifted) - frekvencija linije kombinacionog (Ramanovog) rasejanja; ~ range - frekventni opseg, frekventni dijapazon (el.); ~, real - stvarna frekvencija; ~ regulator - regulator frekvencija, stabilizator frekvencija; ~, relative - relativna frekvencija, frekvencija događaja; ~, relative of failures - relativna frekvencija greške; ~ relay frekventni relej (el.); ~, resistive cutoff - otporna prekidna frekvencija; ~, resonance - reoznantna frekvencija; ~, resonator - frekvencija rezonatora; ~ response - frekventno zavisna veličina (ili karakteristika), frekventni odziv (el.); ~ -response curve - frekventna karakteristika (el.); ~, • reststrahlung - frekvencija preostalog zračenja; ~, satellite - frekvencija signala satelita; ~, scattering frekvencija rasejanja; ~, self-resonant - sopstvena rezonantna frekvencija; ~ -sensitive load -
frequency
289
fringing
fresh water - slatka voda opterećenje zavisno od frekvenfresnel - frenel (jedinica frekvencije (el.); ~ separator - delitelj cije IO12 Hz) (el.) frekvencija, separator frekvencija Fresnel diffraction - Frenelova (el.); ~> SH v. subharmonic / difrakcija (opt.); ~ diffraction frequency; ~, signal - frekvenfield - Frenelovo difrakciono polje cija signala, signal na frekvenciji; (opt.); <-~ region - Frenelova ~, spatial - prostorna frekvenzona (oblast polja između antene cija; ~ spectrum - frekventni i Fraunhoferove zone) (rad.) spektar (el); ~, spot - fiksna frekvencija; ~ stability - frek- fret-saw - testerica (maš.) ventna stabilnost (el.); ~ -stabi- fretting corrosion - nagrizajuća lizer crystal - kristal za frekventnu korozija (thnl.) stabilizaciju (el.); ~ standard - friable slag - lako lomljiva troska etalon frekvencije, standard frek(zav.) vencije; <~, Stokes - frekvencija friction - trenje; ~ clutch - kvačilo Stoksove komponente; ~, subsa trenjem (mot.); — coefficient harmonic - frekvencija subhar- koeficijen(a)t trenja (meh.); ~ monike; ~, superhigh - vrlo disc clutch - lamelasto kvačilo visoka frekvencija (od 3-30 GHz), (mot.); ~ drive - pogon trenjem santimetarski talasi; ~ sync (mot.); ~ -driven loudspeaker frekventna sinhronizacija (el.); — - frikcioni zvučnik (eh.); ~ drum synthedzer - frekventni sinteti- tami doboš, doboš trenja (mot.); zator (oprema za sintezu frekven~ force - sila trenja (meh.); ~ cije); ~, tactical - taktička frekhead - visina trenja (maš.); ~ head vencija; ~ telegraphy - frekventloss - visina gubitka trenja (maš.); na telegrafija (FT) (tel); ~ to~ loss - gubici trenja (maš.); lerance - frekventna tolerancija, ~ pressure drop - pad pritiska dozvoljeno odstupanje frekvencije usled trenja (maš.); ~ saw - te(od nominalne) (el.); ~ transstera (maš.); ~ shaper - rendiformer - transformator frekvensaljka sa frikcionim prenosom (maš.); cije (el.); ~, true - stvarna frek~ tape - lepljiva izolaciona traka vencija; ~, turnover v. corner (thnl.) frequency; ~, ultra-audible v. ultrasonic frequency; ~, ultra- frictional - frikcioni, sa trenjem; ~ electricity - elektricitet trenja, high - ultravisoka frekvencija (od triboelektricitet (fiz.); ~ heat 300^3000 MHz), desimetarski tatoplota trenja (tt.); ~ resistance lasi; ~, ulttasonic - ultrazvučna - otpor trenja (meh.); ~ surface frekvencija; <~, varactor cutoff - površina trenja (meh.) - granična frekvencija parametarske diode, granična frekvencija Friedel and Craft's synthesis sinteza benzolovih homologa dejvaraktora; ~, very-high - vrlo stvom alkil-halogenida na aromatska visoka frekvencija (od 30—300 jedinjenja u prisustvu aluminijumMHz), metarski talasi; ~, veryhlorida low - vrlo niska frekvencija (od 3—30 KHz); ~, voltage gain fringe - traka; <~ antenna - antena za daljinski prijem (rad.); ~ area cutoff - granična frekvencija na- granična zona, zona slabog priponskog pojačanja; ~, waveguide jema (rad.); ~, difraction cutoff - kritična frekvencija taladifrakciona traka; ~ effect - krajsovoda; ~, Zeeman - Zemanova nji efekt, granični efekt (rad.); frekvencija ~, Fabry-Perot - (interferenciona) traka interferometra Febri-Pero; frequenta - frekventa (izolacioni ~, Fraunhofer difraction - Framaterijal) (thnl.) unhoferova difrakciona traka frequentite - frekventit (izolacioni materijal) (tknl.) fringing - ivični, krajnji 19 Rečnlk
frog and switch planer frog and switch planer - rendisaljka sa skretnicom (maš.) front - front, čelo, čeona strana; ~ angle -ugao podešavanja (maš.); ~ axle - prednja osovina (mot.); ~ axle drive - prednja vuča; ~ axle suspension - prednje vešanje (točkova); ~ brace - makaze (maš.); ~ brake - prednja kočnica; ~ clearance - prednji slobodni ugao (noža); slobodni ugao meren paralelno sa bočnom površinom (maš.); ~ contact - radni kontakt (el.); ~ -contact spring - opruga radnog kontakta (el.); ~ cord - prednji gajtan (bliži telefonistkinji) (tel.); ~ drive prednja vuča (mot.); ~ edge - čeona ivica (maš.); ~ end čeoni kraj (maš.); ~ face - čeona strana (maš.); prednja strana; ~ flap - prednji . prevoj (omota knjige); ~ lighting - iluminacija fasade; ~ milling tool - čeono glodalo; ~ pilot (broach) - vodeći deo (provlačenja) (maš.); ~ rake angle - ugao strugotine (maš.); ~ rest - prednji suport; ~ seat - prednje sedište; ~ surface - čeona površina; ~ surface mirror - ogledalo kod koga je na prednju površinu nanet sloj srebra (oft.); ~ suspension - prednje vešanje (točkova); ~ table support - stolni podupirač (maš.); ~ top rake angle - ugao vrha strugotine (maš.); ~ -torear ratio - koeficijen(a)t usmerenosti, faktor usmerenosti (maš.); ~ upright - čeono postolje (maš.); ~ view - izgled spreda (teh. crtanje); ~ wheel - prednji točak; ~ wheel drive - prednji pogon (mot.); ~ wing - prednji blatobran froth - pena, peniti se; ~, flotation - odvajanje fino sprašenih minerala od drugih time što neki plivaju u obliku pene, a drugi tonu (thnl.) frother - penušavac, hemijsko sredstvo koje stvara penu pri flotaciji frothing - penušanje
290
fuel
frothy surface - penušava površina (zav.) Froude number - Frudov broj (maš.) fructose- fruktoza, levuloza, voćni šećer fuchsine - fuksin, crvena trifenilmetanska boja (hem.) fuchsite - varijetet belog liskuna koji sadrži hroma (min.) fuel - gorivo; <—, aircraft - avionski benzin; ~ -air mixture mešavina vazduh-gorivo; ~ -air ratio - odnos vazduha u gorivu; ~, antiknock - visokooktanski benzin sa antidetonatorom; —; antipinking v. antiknock fuel; ~, assembly -kaseta sa gorivom, položaj goriva (u reaktoru); — -atomizer - raspršivač goriva; *~3 atomic - nuklearno gorivo; ~, atomized - gorivo u prahu; —, automobile - automobilsko gorivo; ~, automotive - gorivo za motore sa unutrašnjim sagorevanjem; ~, aviation - avionski benzin; ~ bed - sloj goriva; ~, binari - gorivo od dve komponente; ~, bipropellant - dvokomponentno gorivo; ~, blended - gorivo sa antidetonatorom; ~, -burning engine - mašina sa unutrašnjim sagorevanjem; ~ capacity - kapacitet rezervoara za gorivo; ~ consumption - potrošnja goriva; ~ -consumption gauge (indicator) - merač potrošnje goriva; ~ cutoff valve zasun za dovod goriva; ~ delivery - dovod goriva; ~ diffusion pump - difuziona pumpa (u vakum tehnici); ~ dope - antidetonaciono sredstvo (u gorivu); ~ dump skladište (depo) goriva; ~ dust goriva prašina; ~ economizer uređaj za štednju goriva; *~ economy - 1. ekonomisanje gorivom, ušteda goriva; 2. energetska privreda; ~ element - gorivi element, osnovni konstrukcioni oblik nuklearnog goriva; ~, engine motorno gorivo; ~ engineering - tehnika goriva; ~ feed - dovod goriva; ~ feed pump - pumpa za
fuel
291
full automatic
cijen(a)t korišćenja goriva; ~, renapajanje gorivom; ~ feeder active - visokoreaktivno gorivo; uređaj za napajanje gorivom; ~ •~ reactor v. atomic fuel; ~ refilter - filter za gorivo; prečistač processing - prerada nuklearnog goriva; ~, fissionable - nukleargoriva, sastoji se od izdvajanja no gorivo; flow gauge - me- j fisionih proizvoda i transuranskih rač potrošnje goriva; ~ gas - ' elemenata (nukl.); ~, residual gorivi gas, pogonski, grejni gas; neiskorišćeno gorivo; ~, rocket gauge - indikator količine goriva, merač potrošnje goriva; ~ heating - raketno gorivo; ~ rod - šipka gorivog elementa reaktora (nukl.); - loženje uljem; ~, heavy ~, secondary nuclear - sekunteško gorivo; ~, heavy-duty darno nuklearno gorivo; ~, smogorivo za rad u otežanim uslovima; keless - bezdimno gorivo; ~, <~, high grade - visokokalorično sollid - tvrdo gorivo; ~, sprayer gorivo; ~, high-octane - visokooktansko gorivo; ~, hog - gorivo - rasprašivač goriva; ~, straight iz drvnih otpadaka; ~, hybride liquid - čisto tečno gorivo; '—', gorivo na bazi jedinjenja s vodostarting - startno gorivo; ~ nikom; ~, hypergolic - samozastrainer - prečistač goriva (mot.); paljivo raketno gorivo; ~ inhibi~ supply - dovod goriva; ~, tor - antidetonaciono sredstvo; synthetic - sintetičko gorivo; ~ ~ injection pump - pumpa za system - postrojenje za gorivo, ubacivanje goriva; ~ injection energetsko postrojenje; ~ tank system - mehanizam ubrizgavanja - rezervoar goriva, rezervoar bengoriva; ~ injection valve - venzina; ~, tractor - traktorsko gotil sistema za ubrizgavanje goriva; rivo, ligrdin; ~ utilization - is~, jet aircraft - gorivo za reakkorišćenje goriva; ~, waste - gotivne motore; ~, knock-free v. rivo iz otpadaka; ~ wood - drvo antiknock ruel; ~, light diesel za loženje, ogrevno drvo - lako dizel-gorivo; ~, light vo- fuel-cooled - hlađen gorivom latile - lakoisparljivo gorivo; ~, fugacity - nepostojanost liquid - tečno gorivo; ~ loading fulcrum - obrtna tačka (maš.); - preuzimanje (uzimanje) goriva ~ pin - vrh obrtne tačke (maš.) (brod); ~, low-grade - niskokalorično gorivo; ~ mixture - full automatic - automatski, potpusmeša (mot.); ~, mono - jednono automatski; ~ color televikomponentno gorivo; ~, motor sion - televizija u boji (TV); ~ motorno gorivo, gorivo za mo~ -duplex operation - potpuno tore sa unutrašnjim sagorevanjem, dupleksna operacija, dupleks koji dizel-gorivo; ~, nuclear - nuistovremeno radi (el.) : ~ hydraklearno gorivo; ~, oil - tečno ulic drive - potpuni hidraulični gorivo, mazut; ~, petroleum pogon (mot.); ~ -ionized - potlako gorivo (benzin, kerosin); ~ puno jonizovan; ~ load - puno pipe - linija goriva; ~ piping v. opterećenje; ~ -load charactefuel pipe; ~, poisoning - zaristic - dinamička karakteristika, trovanje (nuklearnog) goriva elekarakteristika punog opterećenja; mentima sa visokim efikasnim pre~ -load meter adjustment desecima na neutrone (nukl.); ~, vice - naprava za regulisanje bropowdered v. atomized fuel; ~ jila pri punom opterećenju (el.); pressure - kreking mazut; ~, ~ -parabolic reflector - parapropellant - gorivo za motore bolični reflektor (el.); ~ period sa unutrašnjim sagorevanjem, raservice - danonoćna služba; >~ ketno gorivo; ~, pulverized v. -pitch winding - dijametralni atomized fuel; ~, rate - ponamot (el.); ~ rotation (of a trošnja goriva; ~, ratio - koefiselector) - puno okretanje (bi19*
full automatic full automatic raca), pun krug obrtanja; ~ -scale - puna skala, u prirodnim razmerama; ~ speed - puna brzina fulling mill - valjaonica fully automatic - potpuno automatizovano; ~ energized - dovoljno pobuđen (el); ~ -integrated - potpuno integrisan, integralni, monolitni; ~ transistorized potpuno tranzistoriziran fulminate - fulminat (so fulminske kiseline) (hem.); ~, mercury merkuri-fulminat (eksploziv za inicijalno paljenje) fumaric acid - fumarna kiselina (hem.) fume - dim, para, isparavanje; ~ cupboard - digestor, zatvoren prostor (obično sa ventilacijom) za odvođenje štetnih gasova i para (hem.) fumigants - supstance čije pare uništavaju insekte, bakterije i gljive fuming sulphuric acid - pušljiva sumporna kiselina, oleum, rastvor sumpor-trioksida u koncentrisanoj sumpornoj kiselini (hem.) function - funkcija (mat.); ~, Airy - Eirijeva funkcija; ~, ambiguity - funkcija neodređenosti; ~a analog - neprekidna funkcija, kontinualna funkcija; ~ anode work - izlazni anodni rad; ~, autocorrelation - autorelaciona funkcija; ~, Boltzmann - Bolcmanova funkcija; ~ cathode work - izlazni katodni rad; ~, correlation - korelaciona funkcija; ~, crosscorrelation - funkcija uzajamne korelacije, kroskorelaciona funkcija; ~, decision - rešavajuća funkcija; ~, delta-Đirac - Dirakova delta-funkcija; ~, density-of-states - funkcija gustine stanja; <~, distribution - (integralna) funkcija raspodele; ~, dyadic Green - Grinova diodska funkcija; ~, eikonal - ejkonal-funkcija; ~, ergodic - ergodička funkcija; ~, excitation - funkcija ekscitacije, funkcija pobude; ~, failure density - funkcija gustine kvarova; ~, feedback transfer - transfer
292
fundamental
funkcija kola povratne sprege; ~, Fcrmi - Fermijeva funkcija; ~, forward transfer - prelazna funkcija za direktni smer; ~, frequency - gustina verovatnoće, distribuciona funkcija, funkcija frekvencije, frekventna funkcija; ~ generator - generator funkcija (at.); ~, Heaviside step - stepenasta Hevisajdova funkcija; ~, implicit - implicitna funkcija; ~, Legendre - Ležandrova funkcija; ~, line-shape - funkcija oblika spektralne linije; ~ lop transfer - transfer funkcije petlje; ~, modified Bessel - modificirana Beselova funkcija; ~, op — tical transfer - optička prelazna funkcija; ~, overlapped - funkcije koje se preklapaju; ~, power spectral density - funkcija spektralne gustine snage; ~, pulse transfer - impulsna prelazna funkcija; ~, ramp - brzo prmenljiva linijska funkcija; ~, reverse transfer - prelazna funkcija u induktivnom smeru; ~, risk - funkcija rizika; ~, scattering - funkcija rasejanja (za datu sredinu); ~, shape v. line-shape function; ~, spin-wave - funkcija spintalasa; ~, state - funkcija stanja; ~, through transfer - tranzitna transfer-funkcija; ~, transfer prelazna funkcija, transfer-funkcija; ~ unit step - jednačina stepenasta funkcija; ~, wave - talasna funkcija; ~ work - izlazni rad fundament - osnov, temelj (građev.) fundamental - osnovni; ~ component - osnovna komponenta, osnovni harmonik (el.); ~ frequency - osnovna frekvencija, frekvencija osnovnog talasa (el.); —• oscillation - osnovna oscilacija (el.); ~ particles - osnovne, fundamentalne čestice, elementarne čestice (/iz.); ~ research - osnovno istraživanje; ~ theorem of algebra - osnovna teorema algebre (o korenima polinoma) (mat.); ~ tone - osnovni ton (ak.); ~ units - osnovne jedinice (dužine, mase i vremena) (fiz.);
fundamental
293
~ wave - osnovni talas, osnovni signal (el.) funnel - levak, dimnjak (lokomotive, broda), odvodna cev; svetlarnik, kanal za provetravanje fur - krzno, koža, skrama, navlaka; kotlovski kamenac furan - furan, furfuran, tetrol (heterociklično jedinjenje) (hem.); ~ group - heterociklična jedinjenja izvedena iz furana koja se sastoje iz četiri ugljemkova atoma i jednog atoma kiseonika (hem.) furane resins - furanske smole, dobijaju se polimerizacijom furfuril-alkohola (thnl.) furcation - račvanje, račva furfural - furfurol (hem.) furfurane v. furan furlong - osmina milje (201,1662 m) furnace - peć, industrijska^ peć; zagrevni prostor; ~ addition dodatak šarži; ~ arch - svod ložišta; ~ atmosphere - zaštitna atmosfera peći; ~ attendant čuvar peći; ~, batch - nekontinualna peć; ~ bear - bat za otvaranje peći; ~, bell - zvonasta peć; ~ belt - peć sa prolaznom trakom; ~ black - čađ dobivena nepotpunim sagorevanjem gasovitih ili tečnih ugljovodonika (thnl.); ~ bleeder - baklja giht-gasa; ~ body - postolje peći; ~ bottom - noga (podnožje) peći; ~, box komorna peć; ~ brazint - pećno lemljenje; ~ brick lining - obzidavanje peći; ~, cake-fired - termička koksna peć; ~, Canley tigl-peć; ~ capacity - kapacitet peći; ~, carbide - peć za proizvodnju karbida; ~, carburizing - peć za karburaciju (thnl.); ~, case-hardening - peć za cementiranje (thnl.); ~ charge - punjenje peći; ~ charging machine - mašine za punjenje peći; -^cinder - pećna šljaka; ~ coke - koks za visoku peć; ~, compartment - kamerna peć; ~ construction - konstrukcija (gradnja) peći; ~, continuous - kontinualna peć, protočna peć; ~ control - regula-
furnace cija peći, kontrola peći; ~ control station - kontrolni punkt peći; ~ conveyor - prolazna peć sa trakom; ~ cooling - hlađenje peći; ~, core—type induction • indukciona peć sa jezgrom; ~ crown - svod peći; ~, crucible - jamska peć, tigl-peć; ~ designer - konstruktor peći; ~, dryer - peć za sušenje; ~ flue - kanalni odvod iz peći; ~ flue superheater - predgrejač plamena peći; ~ for bright tempering - peć za blanko žarenje; ~ for coal - peć na ugalj; ~ for tank bark and saw dust - peć na zagrevanje piljevinom; ~, forge - kovačka peć; ~ front - pećni ormar; ~ front with double door - peć sa dvojnim vratima; ~ front with single door - peć sa jednim vratima; —• gas - dimni gas; ~ gas circulation drier - cirkulaciona sušnica; ~ grate - rešetka peći; ~, highfrequency - visokofrekventna peć; ~ in front of the boiler - predgrejavanje; ~ lid - pećni poklopac; ~ l i f e - vek trajanja peći; — lines - profil peći; ~ lining - unutrašnje obloge peći otporne na hemijsko dejstvo i toplotu; ~ operator obsluživač peći; ~ pig - malj (bat) za otvaranje peći; ~, pit šahtna peć; ~, pusher - potisna peć; ~, reduction - peć za redukciju; ~ refractories - materijal za oblaganje peći; ~, reverberatory - plamena peć; ~ roof svod peći; ~ scale - pećni cunder; ~ seat - pod peći; ~, semiautomatic - poluautomatska peć; ~ shaft - šaht peći; ~, sherardizing - peć za nanošenje naslage cinka; - soldering - lemljenje u peći; ~, solid fuel - peć na čvrsto gorivo; ~ sow - bat za otvaranje peći; ~ temperature - temperatura peći; ~, tempering - kalionička peć; ~ transformer - pećni transformator; .~, travelling hearth - peć sa pokretnim podom; ~ trouble - smetnje u radu peći; ~, tube - cevna peć; ~ under the boiler - donje grejanje peći; ~,
furnace
294
furnace vacuum - vakuumska peć; ~, walking beam - prolazna peć sa povremenim pomeranjem (thnl.); ~, wire annealing - peć za žarenje žice; ~ with basket grate - peć sa torbastom rešetkom; ~ with combustion chamber komorno zagrevanje; ~ with cylinder grate - peć sa valjkastom rešetkom; ~ with direct heating surface - zagrevanje indirektnom zagrevnom površinom; ~ with external incilined grate - peć sa strmom pred-rešetkom; ~ with forced draught - zagrevanje komprimiranim vazduhom; ~ with horizontal grate - peć sa ravnom rešetkom; ~ with inclined grate - peć sa strmom rešetkom; — with knee-shaped grate bars peć sa povijenom rešetkom-ložištem; ~ with movable gratebars - peć sa drmusavom rešetkom; ~ with multi-stage grate - peć sa etažnim ložištima; ~ with over-grate blower - zagrevanje gornjim dovodom vazduha; ~ with travelling grate - peć sa pokretnim ložištem; ~ zone zona peći furnatron - tip elektronskog komandnog uređaja za peći fuse - topljivi osigurač, topiti se, istopiti se, spojiti se, zatopiti; ~ alarm - signalizacija pregorevanjem termičkog osigurača (el.); ~ - b a s e - podnožje osigurača (el.); ~ -carrier - nosač osiguranja (el.); ~ -element - topljivo telo (el.); link - uložak osigurača (el.); ~ -resistor - žičani otporni osigurač; ~ switch - prekidač s osiguračem (el.); ~ tongs klešta za osigurače (el.); ~ wire - topljiva žica (el.); ~ with enclosed fuse-element - zatvoreni topljivi osigurač (el.) fuselage - trup aviona (av.)
futtock
fusel oil - patoka, patočno ulje, uglavnom sadrži amil-alkohol, sporedni proizvod pri destilaciji alkohola (hem.) fusible - topljiv; ~ alarm wire topljiva signalna (protivpožarna) žica (el.); — alloys - lako topljive legure, sadrže bizmut, olovo, kalaj (ponekad kadmijum i živu) (tntl.)i ~ covering - topljiva obloga (zav.) fusing - utapanje (npr. za obrazovanje prelaza) fusion - topljenje, stapanje, fuzija (nukl., fiz.); ~, controlled - kontrolisana fuzija (nukl., fiz.); ~, controlled thermonuclear - kontrolisana termonuklearna sinteza; ~ face - stranica žleba (zav.); ~, lack of - between parent metal and deposited metal nedostatak uvara između osnovnog i dodatnog materijala (zav.); ~, lack of - between runs - nedostatak uvara između varova višeslojnog šava (zav.); ~, lack of side - nedostatak uvara između vara i površine zavarivanja; ~, lack of root - rđav var (zav); ~, (nuclear) - nuklearna fuzija, sjedinjavanje lakih jezgara prilikom koga se formiraju teža jezgra i oslobađa relativno velika količina energije (fiz.); ~ penetration uvar (zav.); ~ point - tačka topljenja (hem.); ~ process - fuzioni, termonuklearni proces (nukl.); ~ reactor v. thermonuclear reactor; ~ thermonuclear - termonuklearna fuzija; ~ temperature - fuziona temperatura, temperatura na kojoj je moguća fuzija (fiz.); ~, vitreous - staklasto topljenje; ~ welding - zavarivanje topljenjem (zav.); ~ zone rastopljeni osnovni materijal (zav.) ; fusionable material - materijal podložan fuziji (nukl.) futtock - rebro broda (pom.)
F — 1. Fahrenheit - stepen Farenhajt; 2. fluid - fluid; 3. fluorine - fluor; 4. foot - stopa; 5. formula - formula; 6. frequency - frekvencija; 7. fuel - gorivo; 8. fugacity - fugasitet FBP, f.b.p. — final boiling point - krajnja tačka ključanja FCC — 1. face-centered cubic - centralno usmereni kubni; 2. fluid catclytic - katalitičko klekovanje u fluidizovanom sloju FDA — Food and Drug Administration - Uprava za kontrolu prehrambenih i farmaceutskih proizvoda FIAT — Technical Field Information Agency - Vojno-tehnička agencija za informacije fl.oz — fluid ounce - unca za tečnost FO — fule oil - ložnivo ulje FOA — fuel oil additive - aditiv za loživa ulja FP, f.p. — 1. flameproof - siguran za eksplozije (paljenje); 2. flash point - tačka paljenja; 3. freezing point - tačka smrzavanja; 4. fusible plug - topivi osigurač Fr — francium - francijum FRC — flow recording controller - registrujući i regulišući merač protoka FRTP — fiberglass reinforced thermoplastic - termoplastika armirana staklenim vlaknima FS — federal specification - federalne specifikacije (tehnički uslovi) f;s — 1. factor of safety - faktor sigurnosti; 2. feet per second - stopa po sekundi ft — I. feet - broj stopa; 2. foot - stopa (0,3048 m) fur. — furlong - farlong (201,168 m) f.v. — folio verso - na suprotnoj stranici FW — fresh water - sveza voda
g - g, skraćenica za gravitaciono ubrzanje; skraćenica za gram Ga - Ga (hemijski znak za element galijum) (hem.) G-acid - G-kiselina (2-naftol-6,8disulfonska kiselina, međuprodukt pri dobijanju boja) (hem.) G-band - dijapazon G (194—212 MHz) (rod.) G-value - G-radijaciono-hemijski prinos za apsorbovanje 100 eV zračenja (hem., n.teh.) gabardine - kaftan, bunda, gabardin gabbro - gabro, magmatska stena, vrsta eruptivne stene (geol.) gadolinite - gadolinit (silikat berilijuma, gvozda i itrijuma) (min.) gadolinium - gadolinijum, hemijski elemen(a)t; znak Gd, at. težina 157,31, redni broj 64, pripada grupi retkih zemalja (hem.) gaff - monterske penjalice, mamuze, ostruge Gaflte - termoplastična masa na bazi polietil-hlorokrilata (thnl.) gage - mera, merilo, merač; kalibar; debljina provodnika; manometar; meriti, odmeriti; kalibrisati, grubo meriti (metr.); ~ board - šablon, sto s opremom, sto s priborom (metr.) gagetron - indikator nivoa tečnosti gain - pojačanje; koeficijen(a)t pojačanja, dobit; ~, antenna - koe-
ficijenat antenskog pojačanja; koeficijenat antenskog pojačanja usled usmerenosti; ~, atomic - kvantno pojačanje; ~, available - nominalni koeficijen(a)t pojačanja; ~, available power - moguće pojačanje snage; ~, collector - efektivnost kolektora; faktor multiplikacije kolektora; ~, collectorto-base current - strujno pojačanje kolektor-baza; ~, commonbase - pojačanje u šemi sa uzemljenom bazom; ~, common-base forward current - pojačanje u šemi sa uzemljenom bazom i direktnim smerom struje; ~, common-base reverse current pojačanje u šemi sa uzemljenom bazom i indirektnim smerom struje; common-base short circuit current - pojačanje u šemi sa uzemljenom bazom pri kratkom spoju; ~, common-drain - pojačanje u šemi sa uzemljenim odvodom; ~, common-gate - pojačanje u šemi sa uzemljenim gejtom; ~, common-source - pojačanje u šemi sa uzemljenim izvorom; ~, conversion - koeficijen(a)t prenosa pretvarača; ~, conversion voltage - koeficijen(a)t prenosa napona (frekventnog pretvarača); ~, current - pojačanje struje; koeficijen(a)t strujnog pojačanja; ~, differential - diferencijalno pojačanje; ~, directive -
gain gain koeficijen(a)t usmerenog dejstva (antene); ~, double-channel - dvokanalni koeficijen(a)t pojačanja; ~, electronic - totalni koeficijen(a)t pojačanja; elektronski koeficijen(a)t pojačanja; ~, forward - pojačanje u direktnom smeru; ~, grounded base current - koeficijen(a)t strujnog pojačanja u šemi sa uzemljenom bazom; ~, insertion - uneseno (ubačeno) pojačanje; ~, inverse - pojačanje u indirektnom smeru; ~, laser - koeficijen(a)t pojačanja lasera; —<, laser excess - ekscesni koeficijen(a)t pojačanja lasera; ~, loop - koeficijen(a)t pojačanja petlje (proizvod koeficijenata pojačanja direktnog kola i kola povratne veze); ~, lowlevel current - pojačanje pri niskom nivou signala; ~, low-signal current v. low-level current gain; ~, maser - koeficijen(a)t pojačanja masera; ~, net - ukupni koeficijen(a)t pojačanja; čisti koeficijen(a)t pojačanja; ~ of junction laser - pojačanje spojnog lasera; ~, one-way - pojačanje pri jednom prelazu; ~, opencircuit voltage - koeficijen(a)t pojačanja pri praznom hodu; ~, open-loop - pojačanje bez povratne sprege; ~, optical - pojačanje u optičkom dijapazonu frekvencija; —, parametric - parametarsko pojačanje; ~, per transit - pojačanje po prelazu; ~, per unit length - koeficijen(a)t pojačanja za jedinicu dužine; ~, power - pojačanje snage; koeficijen(a)t pojačanja snage; ~, reverse v. inverse gain; ~, round trip - pojačanje pri punom prolazu; ~, single-channel - jednokanalni koeficijen(a)t pojačanja; ~, single pass - pojačanje pri jednom prolazu; ~, treshold - koeficijen(a)t pojačanja praga; ~, transducer - pojačanje senzora; ~, transmission - pojačanje; koeficijen(a)t pojačanja; ~, unilateral - jednosmerni koeficijen(a)t pojačanja; ~, unsaturateđ - nezasićeno poja-
298
galvanometer
čanje; ~ 3 voltage - pojačanje napona; koeficijen(a)t naponskog pojačanja gahnite - ganit, automolit (cinčani spinel) (min.) gal - gal (jedinica ubrzanja) = 1 cm s-2 = lO-'-ms" 2 galactose - galaktoza (monosaharid, sastojak mlečnog šećera) (hem.) galena v. galenite galenite - galenit (olovo-sulfid) (najvažnija ruda olova) (min.) gallium - galijum (hem. elemen(a)t, red. br. 31, simbol Ga) galvanic - galvanski (koji je u vezi sa strujom el. baterije); ~ battery - galvanska, primarna baterija; ~ cell - galvanski elemen(a)t; ~ corrosion - elektrohemijska korozija; ~ current - galvanska struja; ~ metal colouring - galvansko bojenje metala; ~ pile - Vol tin stub galvanizing - galvanizacija (prevlačenje slojem metala električnom strujom ili potapanjem u rastvor ili rastop) galvanism - galvanizam (stari naziv za elektricitet hemijskog ili životinjskog porekla) galvanize - galvanizirati (prevlačiti tankim slojem metala pomoću električne struje ili potapanjem) galvanized iron - pocinkovano gvožde, galvanizovano gvožđe (mtl.) galvanizing - galvanizacija; pocinkovanje; pocinkovanje plamenom; ~ bath - galvanizaciona kupka; ~ by dipping - pocinkovanje uranjanjem, potapanjem; ~ plant galvanizaciono odeljenje; ~ galvanocautery - galvanokaustika galvanoluminescence - galvanoluminiscencija, svetljenje pod uticajem elektriciteta (fiz.) galvanomagnetic effect - galvanomagnetski efek(a)t (zavisnost otpora od magnetskog polja) (el.) galvanometer - galvanometar (instrumen(a)t za merenje slabih struja) (els.); ~, arm - merna dijagonala (merni most); ~, ballistical - balistički galvanometar; ~
galvanometer
299
constant - konstanta galvanometra (eh., metr.); ~, differential diferencijalni galvanometar; ~ mirror - ogledalo galvanometra; ~, reflecting - galvanometar sa ogledalom; ~, torsion - torzioni galvanometar; ~, vibrating - vibracioni galvanometar galvanoplastics - galvanostegija, galvanoplastika galvanoseope - galvanoskop (instrumen(a)t za otkrivanje, ali ne i merenje malih struja) (eh.) gamboge - gumigut (smola) gambrel - uređaj za izvešavanje gamma - gama, jedinica magnetnog polja, 10~5 ersteda (jedinica mase IO" 6 ); ~ grama (metr.); gama, (odnos između bleska i videonapona) (TV) ; ~ brass - gama mesing (sa 60—80% cinka) (mtl.); ~ corrected color television televizija u boji sa gama-korekcijom (TV); ~ correction - gama-korekcija (TV); ~, delayed - zakasnelo gama-zračenje; ~ field gama-polje (zemljište na kojem se biljke izlažu gama zračenju) (Hol.); ~ fission decay - gama-zračenje pri radioaktivnom raspadu fisionih produkata; ~, hard - visokoenergetsko gama-zračenje; ~ iron - gama-gvožđe (nemagnetični oblik koji je stabilan između 906 i 1403"C); alotropska modifikacija gvozda (mtl.); ~, prompt - trenutno gama-zračenje; ~ prospecting gama prospekcija (istraživanje radioaktivnih ruda merenjem gamaradioaktivnosti terena) (geol.); ~ ray - gama zrak (elektromagnetno zračenje nuklearnog porekla) (fiz.) ; ~ ray culture - gama zračena kultura (Hol.); ~ ray examination - ispitivanje pomoću gamazraka, izotopa (zav.); ~, soft meko gama-zračenje; ~ uranium - gama-uranijum (alotropska modifikacija metalnog uranijuma, stabilna na temperaturi preko 772°C) (mtl.) gammagraphy - gamagrafija (radiografija gama-zracima) (mtl.)
gap
gammatron - naziv serije cevi gamut - lestvica, skala (ak.) gang/to - složiti (slog glodala) gang - radna grupa, ekipa, brigada; smena, slog, serija (alata), agregat; ~ boss v. ~ foreman (am.); ~ capacitor - višestruki obrtni kondenzator; ~ car - kola ekipe za rad na terenu; ~, cutter - glodalo sa uloženim zubima; ~ foreman - brigadir; voda smene; ~, mandrel - stezni trn (na strugu); ~ punch - brzi perforator; ~ saw - složena gater-testera; ~ stack - uređaj za grupno punjenje peći; ~ switch - paketna (grupna) sklopka; ~ -tool - slog noževa, alata; -~ -tool operation - rad slogom noževa; ~ "type multiple - spinđle drilling machine - viševretena bušilica sa rasporedom vretena u jednom nizu, redu; ~ -type tool holder - nosač (držač) sloga noževa ganged capacitor - višestruki obrtni kondenzator ganging - nameštanje, postavljanje sloga alata (maL), poravnanje, izravnanje, podešavanje, izjednačenje, usklađenje (el.) gangue - jalovina, deo rude bez metala ganister - ganister, engleski kvarcit; ~ brick - dinas-opeka ganja - indijska konoplja (hašiš, marihuana) ganjah v. ganja gannister v. ganister gap - interval, korak, međuprostor, raskid; otvor, prorez, zazor; zabranjena zona; odsustvo impulsa ili signala; fuga; istovar, vazdušni procep, procepiti, razdvojiti; ~, air - vazdušni zazor; ~, are varničar, sistem za pražnjenje; ~, arrester - prenaponski odvodnik; ~, band v. forbidden gap; ~, BSC energy - energetska ljuska Bardin-Kuper-Šrifera; -~, clearance - širina vazdušnog proreza, procepa; ~ coeficient - koeficijen(a)t elektronske sprege, koeficijen(a)t zazor*; ~, density magnetska indukcija u međugvož-
gag
300
gap du; ~, direct - direktna zona; ~, distributed - raspodeljena zona; ~, energy v. forbidden gap; ~ filler - pomoćna antena; —, forbidden - zabranjena zona; ~, gauge - račvasti kalibar; ~, indirect - indirektna zona; —•, self-ionizing spark - zona samojonizujuće varnice; <~, sourcedrain - razmak izvor-odvod; <--, spark - varničar; lučni interval; ~ ripe filter - filter za razdvajanje; ~ triggered vacuum kontrolisani vakuumski varničar; ~, undirect v. indirect gap; ~, untriggered vacuum - nekontrolisani vakuumski varničar garage - garaža garbage - kuhinjski otpaci pl. (biljni i životinjski); ~ can - posuda za otpatke; ~ car - kola za odvoženje smeća; ~ desintegrator - drobilica otpadaka; —, disposal - uklanjanje otpadaka; ~, dressing - korišćenje (za preradu) otpadaka; ~ incineration - spaljivanje smeća; ~, pit - deponija smeća garbled telephony - tajna telefonija garden - bašta, vrt, gradina; ~ fence - baštenska ograda; ~ furniture - baštenski nameštaj; ~ hose - crevo za polivanje; ~ mould - baštenska zemlja; ~ pot - kanta za zalivanje; ~ roller valjak za poravnanje zemlje; ~ spray - prskalica, rosilica; ~ syringe - prskalica gardener - baštovan gardener's shears - baštovanske makaze garment industry - industrija odeće, konfekcija garnet - granat (alumo-silikatska grupa minerala koji mogu sadržati Ca, Mg, Mn, Fe, Cr, Ti, i dr.) (min.); ~, Europium iron - mineral europijuma i ferita; ~, gadolinium iron - mineral gadolinijuma i ferita; ~, rare-earth iron - mineral retkih zemalja i ferita; ~, terbium iron - mineral
gas
terbijuma i ferita; ~, yttriumgallium - itrijum-galijumski granat; ~, yttrium-iron - itrijumgvožde granat garnierite - garnijerit, numejit (silikat nikla i magnezijuma) (min.) gas - gas; ~, buffer - puferski gas; ~', carrier - noseći gas; ~, degenerate electron - degenerisani elektronski gas; ~, disorienting buffer - dezorijentišući puferni gas; ~, electronegative - elektronegativni gas; ~ exhaust ispumpani gas; iskorišćeni gas; ~, field - nalazište prirodnog gasa; ~ filled capacitor - kondenzator napunjen gasom (el.); ~ filled lamp - gasna lampa (za osvetljenje) (el.); ~ fielled thyratron - gasni tiratron (eh.); ~ filled triode - gasna trioda, tiratron (els.); ~ furnace - gasna peć; ~ generation - proizvodnja gasa (zav.); ~ generator gasni generator (postrojenje za dobijanje gasa iz uglja) (thnl.); ~ law equation - jednačina gasnog stanja (fiz., hem.); ~ laws gasni zakoni (koji daju pritisak i zapreminu gasa u funkciji temperature) (fiz., hem.); ~ light paper - bromidni slabo osetljivi papir (fot.); ~, liquified - tečni gas, gas doveden u tečno stanje; ~ liquor - vodeni rastvor amonijaka (kondenzovanog pri destilaciji uglja) (thnl.); ~, noble - plemeniti gas, interni gas; ~, nondisorienting buffer - nedezorijentišući puferni gas; ~ phototube - gasna fotoćelija, fotoćelija ispunjena gasom (els.); ~ pipeline - gasovod (za razvod gasa) (zav.); ~ pocket - gasni mehur (zav.); ~ pore - gasni mehurić (zav.); ~ producer - proizvođač gasa (zav.); ~, pumped - pobuđeni gas; ~ (radiation) counter gasni brojač (zračenja) (n. teh.); ~, rare(fied) - razređeni gas; ~ ratio - gasni koeficijen(a)t (fiz.); ~, residual - rezidualni gas; ~, scrubber - uređaj za proizvodnju gasnih mehurova (zav.)
gas ~ tetrode - tiratron, gasna tetroda (eh.); ~, tropospheric troposferski gas; ~ tube - gasna cev (cev za proučavanje električnog pražnjenja u gasovima) (fiz.); ~ welder - gasni zavarivač (zav.); <-~ welding - gasno zavarivanje (zav.); ~ yield - prinos gasa, izdašnost (karbida) (zav.) gas-cooled - s gasnim hlađenjem gas-K-ray tube - gasna tentgen-cev (sa hladnom katodom) (el.) gaseous - gasovit, u gasnom stanju; ~ diffusion - gasna difuzija (metod razdvajanja izotopa difuzijom kroz; porozne membrane) (n. teh.); ~ discharge - gasno pražnjenje; ~ discharge counter tube brojač gasnog pražnjenja; ~ discharge lamp - lampa sa gasnim pražnjenjem; ~ flux - isparljivi topitel (zav.); ~ fuel - gasno gorivo, gasovito gorivo; ~ medium - gasna atmosfera; ~ mixture - gasna mešavina, mešavina gasova; ~ oxigen - kiseonik u gasnom stanju; ~ pressure pritisak gasa; ~ solution - gasni rastvor, mešavina dva ili više gasova; ~ state - gasovito stanje gasetron - živin ispravljač gash - otvor, procep, prorez, šupljina, brazgotina; duboko zarezati, razrezati gasholder - rezervoar za gas gashouse - plinara (am.) gasification - proizvodnja gasa; ~, rate - brzina razvijanja gasa; ~ speed - brzina razvijanja gasa gasiform - gasovit, u gasovitom stanju gasket - zaptivka, zaptivač, brtva, zaptivni prsten, podloška; ~ ring - zaptivni prsten; ~ surface zaptivna površina gasoil - dizel-gorivo (mot.) gasolene - gazolin (američki naziv za lake derivate nafte) (thnl.) gasoline - benzin, gazolin (mot.); ~j aircraft motor - avionski benzin; —, all-purpose - univerzalni benzin; ~, antiknock - visokooktanski benzin sa antidetonatorom; ~, blank - benzin bez
301
gate
uključaka; ~, casing-head - prirodni benzin; ~, climatic - sezonski benzin; ~, coalite - benzin dobijen švelovanjem uglja; <~, cracked - kreking-benzin; ~, crude - sirovi benzin; ~, flash - prirodni benzin; <~ gas — benzinski gas (goriva smeša vazduha i benzinske pare) (mot.); ~, lowtest - niža (treća) vrsta benzina; •~, pressure - neprečišćeni kreking-benzin; ~, summer-grade - letnji benzin; kolomast; ~, wild - nestabilizovani benzin; ~, winter-grade - zimski benzin gasomagnetron - gasni magnetron (eh.) gasometer - gasometar (skupljač gasa promenljive zapremine) (zav.) gasproof - hermetičan, zaštićen od gasa, nepropustljiv za gas (thnl.) gassing - oslobađanje gasa (u cevima); separacija gasa gastight - nepropustljiv za gas, hermetičan gastric juice - stomačni sok (sadrži pored vode i 0,2% HC1 i razne soli) (hem.) gate - prolaz, propust, vrata, otvor; koincidentni prolaz; strob-impuls, selektronski impuls, birački impuls, ulaz, ulazni sistem, ulazno kolo (eh.); gejt; upravljačka elektroda, ventil, ventilski sistem; ~, amplitude - dvostrani ograničavač, amplitudni gejt; ~, capacitor-resistor-diode - kapacitivno otporni diodni gejt; ~, CML v. current mode logic gate; ~, common n - diodni gejt sa opštim „minusom"; ~, common p diodni gejt sa opštim „plusom"; ~, compatible - kompatibilni gejt; ~, control - upravljačka elektroda; upravljački gejt; ~, CRD v. capacitor-resistor-diode gate; ~, cryotron - ventil kriotrona; ~, current mode - gejt sa strujnim prebaci vačima; ~, current mode logic - logički gejt na strujnim prebaci vačima; ~, diode - diodno-ventilna šema; ~, diode-transistor logic - diodno-tranzistorski logički ventil;
gate gate ~, DTL v. diode-transistor logic gate; ~, emitter-coupled - gejt sa zajedničkim emiterom; ~j emitter-coupled logic - emiterski spregnuti logički gejt; ~, in - ulazni gejt; ~, insulated izolovani gejt; ~, integrated circuit - ventil integralne šeme; integrisani gejt; ~, inverted logic - inverzno-logički gejt; ~, junction - spojni gejt; ~, logic(al) - logički gejt; ~, multiemitter - gejt sa tranzistorom sa više emitera; ~, optical - optički gejt; ~, p-n junction - gejt sa p-n spojem; ~, read-out - izlazni gejt; ~, remote - daljinska upravljačka elektroda; ~, resistor-transistor logic - otporno-tranzistorski logički gejt; ~, RTL v. resistortransistor logic gate; ~, Schotky barrier - gejt tipa barijere Šotkija; ~, time - vremenski selektor, vremenski gejt; ~, T-L v. transistor-transistor logic gate; ~, transistor-transistor logic - gejt sa tranzistorsko-tranzistorskom logikom; ~, two-input gejt sa dva ulaza; ~, valve - zasun, propusni ventil (mal.) gated - ventilski, upravljan impulsima gatewidth - širina impulsa otvaranja; ~, electrooptical - elektrooptičko upravljačko dejstvo ~, gathering - skup, kolekcija, sabiranje, sakupljanje (podataka); ~, gating - ventilsko dejstvo, upravljačko dejstvo gauge - merač, manometar; vakuumski manometar, vakuum-metar; ~, block - poslednja mera, merne pločice (maš.); ~ block measuring - merenje mernim pločicama (maš.) i ~, crossedfield - jonizacioni manometar sa unutrašnjim poljima (električnim i magnetnim); ~, differential pressure - diferencijalni manometar; ~, leveling - indikator nivoa, nivometar; ~, Penningtype cold-cathode - Peningov merač sa hladnom katodom; ~, Penning-type ionization - Pe-
302
gear
ningov jonizacioni merač; ~, pressure - manometar; ~, radiometer - radiometrijski manomecar; ~, resonance - rezonantni defektoskop; ~, semiconductor strain - poluprovodnički tenzometar; ~, strain - tenzometar gausitron - živin ispravljač gauss - gaus (G) (jedinica magnetne indukcije) = 1 Mx cm-2 = IO-4 T gaussage - magnetska indukcija izražena u gausima (el.) Gaussian curve - Gausovska kriva (mat.); ~ distribution - Gausovska raspodela (mat.); ~ noise Gausovski šum (els.) gaussistor - gausistor gaussmeter - merač (magnetne) indukcije; ~, Hall effect - merač (magnetne) indukcije koji radi na bazi Halovog efekta gauze - gaza, mrežasta tkanina (tek.); ~ filter - filter od gaze (thnl.) Gay-Lussac law - Gej-Lisakov zakon (gasovi se jedine međusobno u prostim odnosima) (fiz., hem.); ~ low of gas volumes - Gej-Lisakov zakon za zapreminu gasa (drugi naziv za Čarlsov zakon) (fiz., hem.); <~ tower - Gej-Lisakov toranj (služi u proizvodnji sumporne kiseline za regeneraciju nitroznih gasova) (thnl.) Gd - hemijski znak za gadolinijum (hem.) Ge - hemijski znak za germanijum (hem.) gear - zupčanik, uređaj, oprema, prenosnik, korak, utovarno posuđe; ~, adjusting - mehanizam za podešavanje, regulaciju; ~, a n gular - zupčanik sa kosim zupcima; ~~, arresting - uređaj za aretiranje; ~, balance - kompenzator; ~ being machined - radni točak; ~, bell - zvonasti zupčanik; ~, belt - kaišni prenos; ~, blank - neobrađeni zupčanik; ~ body - telo zupčanika; ~ box - kućište prenosnika, prenosna kutija (zupčanika); ~ box case cap - poklopac kućišta prenosnika; ~ box casing - kućište prenosnika; ~
gear
303
box flange - prirubnica prenosnika; ~ box sjaft - vratilo prenosnika; ~ brake - kočioni mehanizam, kočnica; ~ broaching machine - mašina za provlačenje zupčanika; ~, cargo - uređaj za utovar i istovar; ~ case - kućište prenosnika, kutija prenosnika; ~ cased worm - zatvoren pužni prenosnik; ~, cast - zupčanik sa livenim (neobrađenim) zupcima; ~, chafing - obloga užeta za zaštitu od trenja; ~, chain - lančani prenosnik, lančanik; ~ chamfering cutter - glodalo za obaranje ivica zupčanika; ~ change - uključivanje stepena prenosa; ~ -change box - prenosnik sa izmenljivim zupčanicima; ~ -change diagram - dijagram stepena prenosa; ~ changing - promena stepena prenosa; ~, charging - uređaj za utovarivanje; ~, compensating ~ diferencijalni prenosnik, diferencijal; ~, cone—friction - konusni frikcioni prenosnik; ~, conical - konusni zupčanik; ~, conical involute - konusni zupčanik sa evolventnim profilom; ~, connecting — prenosni mehanizam; spojni mehanizam; ~, crane travelling - pokretni mehanizam krana; ~, crank - krivajni mehanizam; ~, crypto - planetarni prenosnik; ~, cut - zupčanik sa narezanim zupcima; ~ cutter glodalo za zupčanike; ~ cutting - ozubljavanje, izrada zupčanika; ~ cutting machine - mašine za ozubljavanje; ~ cutting tool alat za ozubljavanje; ~, cycloidal - zupčanik sa cikloidalnim profilom zupca; ~, cylindical - cilindrični zupčanik; ~, differential - diferencijalni prenosnik; ~, differential side - zupčanik poluosovine; ~, discharging - uređaj za istovar; ~, disconnecting - mehanizam za isključivanje; ~, discriminating - mehanizam selektivnog dejstva; ~, dividing - podeoni zupčanik; ~, double-reduction - dvostepeni reduktor; ~, drag - mehanizam za vučenje;
gear ~, drive - pogonski zupčanik; pogonski mehanizam; ~, driven - pogonjen zupčanik; pogonjen mehanizam; ~ -driven fan - ventilator sa zupčanim pogonom; ~, driving - pogonski zupčanik; pogonski mehanizam; ~, dumping - mehanizam za prevrtanje; ~, eccentric - ekscentrični zupčanik; mehanizam ekscentra; ~, eduction - ispitni aparat (pribor); ~, electric-control - mehanizam električne kontrole; ~, electrode adjusting - regulator za podešavanje elektroda; ~, electromagnetic - elektromagnetski prenosnik; ~, elevating - mehanizam za podizanje; ~, elliptical - eliptični zupčanik; ~, elongated - ovalni zupčanik, eliptični zupčanik; ~, epicyclic reduction - snižavajući planetarni prenosnik; ~, equalizing - kompenzacioni uređaj; ~ error - greška u ozubljanju; ~, external - zupčanik sa spoljnim zupčanjem; ~, face - čeoni zupčanik, tanjirasti zupčanik; ~ fatigue-testing machine - mašina za ispitivanje zupčanika na zamor; ~, final drive - mehanizam završnog pogona; ~, finishing fina (završna) obrada zupčanika, fina obrada bočne površine zupca; ~, flywheel ring - nazubljeni venae zamajca; ~, follower - vodeni (pogonski) zupčanik; ~, friction - frikcioni prenosnik; ~, friction bevel - konusni frikcioni prenosnik; -, full depth - zupčanik sa zupcima normalne visine; ~ gauge - mikrqmetar za merenje zubaca; ~ generating machine - glodalica za izradu zupčanika; ~ generating shaper cutter rezni točak (alat) za izradu zupčanika; — generating tool - alat za ozubljavanje; ~, governor 1. pogon regulatora; 2. mehanizam regulatora; ~, governor balance - izravnjavajući mehanizam, kompenzator; ~ grinding machine - mašina za brušenje bočne površine zupca, brusilica zupčanika; ~, ground - zupčanik sa bruse-
gear gear nim zupcima; ~, hauling - pribor za podizanje; ~, heat-treated - termički obrađen zupčanik; ~, helical - helikoidalni upčanik; ~, high(er) - ubrzavajući prenosnik; ~ hob - valjkasto glodalo za zupčanike; ~ hobber - glodalica za izradu zupčanika; ~, hoisting - uređaj za dizanje; ~ honing honovanje zupčanika; ~ honing machine - mašina za honovanje zupčanika; ~, hook-tooth sprocket - nereverzivni lančanik; ~ hub - glavčina zupčanika; ~, hydraulic - hidraulični mehanizam; ~, hypoid - hipoidni zupčanik; ~, idle(r) - meduzupčanik; ~, increase - ubrzavajući prenosnik; ~, intermittent - nepotpun zupčanik; ~, internal - zupčanik sa unutrašnjim zupčanjem; ~, involute - zupčanik sa evolventnim profilom zupca; ~, irreversible - nereverzibilni prenosnik; '—-lapping - lepovanje zupčanika; ~ lapping machine - mašina za lepovanje zupčanika; ~, layshaft drive - vodeći zupčanik međuvratila; ~ lever - uključna poluga; ~, lever disengaging - polužni pribor za isključenje; ~, lift grip - kočnica koja štiti lift od pada; ~, lifting - podizni mehanizam, elevator; ~, lubricating - uređaj za podmazivanje; ~, machine cut - zupčanik sa narezanim zupcima; ~, master - kontrolni zupčanik; <-~, master dividing - etalonski podeoni zupčanik; ~ mechanism - prenosnik; ~, metric - zupčanik sa modulnim korakom; ~, mid srednji (neutralni) položaj mehanizma; ~ milling - glodanje zupčanika; ~ milling cutter glodalo (profilno) za zupčanike; ~ milling machine - glodalica za zupčanike; ~, module - zupčanik sa modulnim korakom; ~, molded - liveni zupčanik; ~, molded composition - zupčanik odliven od plastične mase; ~,
304
gear mutilated - nepotpuni zupčanik; ~, noiseless - bešumni pogon; bešumni prenos; ~, nylon molded - najlonski liven zupčanik; ~, oil - hidraulični pogon; ~, oil-drowned - mehanizam koji radi u ulju; ~, operating - upravljački mehanizam; ~, oval - ovalni zupčanik; ~, overdrive - ubrzavajući prenosnik; ~, overspeed safety brzodejstvujuća kočnica; ~, pinion - satelit (u planetarnom prenosniku); —, piston valve - klipni razvodnik; ~, planet(ary) - planetarni prenosnik; ~, plastic molded - zupčanik odliven od plastične mase; ~, power - pogonski zupčanik; ~, pulley - prenosnik pomoću koturača; ~ pump - pumpa sa zupčanicima; <—< quadrant makaze na točkice; ~, quick release - mehanizam sa trenutnim razdvajanjem; ~, quiet - bešumni zupčanik; <~ rack - ozubljena poluga, zupčasta poluga; ~, radial - ekscentrični pogon; ~ ratio prenosni odnos; ~ a readjusting - mehanizam za vraćanje u prvobitni položaj; ~, reducing reduktor; ~ reduction - uključenje stepena u sporiji hod; ~ reduction set - zupčani prenosnik (za prenos u sporiji hod); ~, releasing - mehanizam za razdvajanje; ~, remote control mehanizam daljinskog upravljanja; ~ rim - venac zupčanika; ~ ring - venac zupčanika startera; ~, rod - polužni prenosnik; ~, running - pogonski mehanizam; ~ run testing machine - mašina za ispitivanje radatponašanja) zupčanika; ~, saddle - mehanizam suporta; ~, satellite - satelit, satelitski zupčanik; ~, screw helikoidalni zupčanik; ~ scroll chuck - univerzalna stezna glava; ~ segment - zupčasti segment; ~, selector - selektorski mehanizam; ~ selector mechanism poluga stepena prenosa, poluga menjača; ~, self-sustaining samokočeći mehanizam; ~ shaft ~ vratilo prenosnika, vratilo zup-
gear
305
čanika, transmisiono vratilo; ~ shaper - glodalica za odavno glodanje zupčanika; shaper cutter - rezni točak (kod odvalnog glodanja); ~ shaping - od valno glodanje; ~ shaping cutter - rezni točak za izradu zupčanika; ~ -shaping machine - odvalna glodalica; — -chaping process odvalno glodanje; ~ shaving šabovanje zupčanika; ~ -shaving machine - mašina za šabovanje zupčanika; ~ -shift bar - poluga menjača; ~ -shift control mechanism - uključivanje stepena prenosa; ~ -shift cover - poklopac menjača; ~ -shift lever - poluga (ručna) za izbor prenosa; ~ -shift mechanism - prenosnik; ~ -shift pattern - podešavanje prenosa; ~ -shift rail šina prenosnika; ~ -shifter fork - viljuška za uključivanje; ~, simple single-rim - jednostavan zupčanik sa jednim vencem; ~, singlereduction - jednostepeni reduktor; ~, single-reduction bevel - jednostepeni reduktor; -—', singlereduction spur - jednostepeni cilindrični reduktor; ~ size dimenzije (pl) zupčanika; ~ sleeve - čaura zupčanika; ~, sliding ipomoćni zupčanik; ~, speed ubrzavajući prenosnik; ~, speedadjusting - mehanizam za podešavanje brzine; ~, speed-change - menjačka kutija; ~, spindle driving - mehanizam za prenošenje kretanja na vreteno; ~, spool - dugački zupčanik; ~, spring - opružni pogon; ~, sprocket lančanik; ~, spur - cilindrični zupčanik sa pravim zupcima; ~, steam hydraulic power - parnohidraulični pogon; ~, stem zupčanik izrađen zajedno sa vratilom; ~, step-up - ubrzavajući prenosnik, multiplikator; ~ stocking cutter - profilno glodalo za grubu obradu; ~, straight-cut - zupčanik sa pravim zupcima; ~, straight-spur - cilindrični zupčanik sa pravim zupcima; ~, straight tooth - zupčanik sa 20 Rečnlk
gear pravim zupcima; ~, stub (tooth) - zupčanik sa skraćenim zupcima; ~, sun - centralni zupčanik; ~, sun-and-planet - planetarni mehanizam; ~, supporting - noseća konstrukcija; ~, swinging - obrtni mehanizam; ~, tension-adjusting - pribor za regulisanje zatezanja; ~ -testing device - uređaj za ispitivanje zupčanika; ~ -testing machine - mašina za ispitivanje zupčanika; ~ 5 three-speed - trostepeni prenosnik; ~, thrust - potisni mehanizam; ~, timing - razvodni zupčanik; ~, tooth(ed) - zupčasti prenosnik; zupčanik; ~ tooth - zubac zupčanika; — tooth caliper - merilo (kalibar) zupca; ~ tooth flank - bočna površina zupca; ~ tooth gauge' merilo (kalibar) zupca; ~ tooth milling machine - glodalica za izradu zubaca; ~ tooth number - broj zubaca zupčanika; ~ tooth outline - profil zupca; ~ tooth pressure - pritisak zupca; ~ tooth profile - profil zupca; ~ tooth rounding and deburring machine - mašina za zaobljavanje (skošavanje) i skidanje „grata" sa zupčanika; ~ tooth type clutch - spojnica zupčanika; ~ tooth vernier (caliper) - merilo (kalibar) za zupce; ~ train - zupčasti prenosnik, put prenosa snage; ~, transfer - predaj ni mehanizam, menjačka kutija; ~ transmission ratio - prenosni odnos; ~, triple reduction - trostepeni reduktor; ~, turning - povratni mehanizam; ~, twist - zupčanik sa spiralnim zupcima; ~ -type coupling - spojnica zupčanika; ~ -type pump - pumpa sa zupčanicima, zupčasta pumpa; ~, uncorrected - nekorigovan zupčanik; ~ unit - agregat prenosnika, agregat jedinica; ~, wheel - zupčanik; - wheel engagement - spresa, zahvat točkova; ~, wheel reversing - zupčasti reverzivni mehanizam; ~, worm - puž; pužni prenosnik
gearing ratio gearing ratio - odnos zupčanika (mat.) gedrite - žedrit (alumosilikat magnezijuma i gvozda) (min.) Geiger-Muller counter - GajgerMilerov brojač (n. teh.); ~ counter tube - Gajger-Milerova brojačka cev (n. teh.); ~ threshold - prag Gajger-Milerovog brojača (n. teh.) Geissler discharge - Gajslerovo pražnjenje (fiz., hem.); ~ pump - Gajslerova vakuum pumpa (fiz., hem.); -~ tube - Gajslerova cev, specijalni oblik cevi za pražnjenje u gasovima gel - gel (polučvrsti piktijasti koloidni rastvor; prevoditi u gel) (hem.); ~ paint - želatinozna pigmentna boja (na bazi veštačkih smola) (thnl.) gelatination v. gelatinization gelatine - želatin (belančevina bez boje i ukusa, dobijena iz kolagena) (hem.); ~ s blasting - razorni želatin (smeša nitroglicerina i kolodijuma); ~, hardened - otvrdnuti želatin (postupak u fotografiji da bi se sprečilo rastvaranje želatina na toploti) gelatinization - želatiniranje, prevođenje u stanje gela gelatinous - želatinozni; koji daje želatin gelation v. gelatinization Gelva - sintetičke smole na bazi polivinilacetata (sirovina za izradu lepkova, lakova i dr.) (thnl.) gem - dragi kamen j brušen poludragi kamen (thnl.) general education - opšte obrazovanje; ~ knowledge - opšte poznavanje; ~ gas law - opšti gasni zakon (sinonim za zakon idealnih gasova) (fiz., hem.); ~ post office - glavna pošta; ~ utility tool - alat za opštu upotrebu (maš.) generalized quantity - uopštena veličina, generalisana veličina (mat.) generate - proizvodi; izvoditi, izvesti; stvarati (rađati) parove generating - valjkasto glodanje (maš.); ~, function - generativna funkcija (mat.); -—•, method
306
generator
- valjkasti metod (maš.); ~ motion - valjkasto kretanje (maš.); - plant - generatorsko postrojenje, električna centrala (el.) generation - generisanje, generisanje (rađanje) parova, funkcionalno pretvaranje, stvaranje, proizvodnja, izrada, obrada, obrazovanje; ~ chamber - komora za razvijanje gasa (zav.); ~, electrical of thrust - stvaranje potiska pomoću električnih motora; «-, electronhole-pair - generisanje parova elektron-rupa; ~, giant-pulse generisanje gigantskih impulsa monoimpulsa (laserskog zračenja); ~, harmonic - generisanje (stvaranje) harmonika; —; light-harmonic - generisanje harmonika frekvencija optičkog dijapazona; ~, magnetohydrodynamic power magnetohidrodinamičko generisanje energije; -—', MHD power v. magnetohydrodynamic power generation; ~, minority-carrier - generisanje manjinskih nosača; ~, monopulse v. giant-pulse generation; ~ of hole electron pairs - generisanje parova električnih rupa (šupljina); ~, optical - eksitacija optičkih oscilacija; ~, optical second harmonic - generisanje drugog optičkog harmonika; ~ 3 pattern - generisanje slike; ~, phonon - generisanje fonona; ~, piezoelectric - piezoelektrična pobuda oscilacija; ~, rate - brzina generacije (kod poluprovodnika) (els.); ~, Stokes generisanje Stoksovih linija; ~, subharmonic - generisanje subharmonika; ~, thermal - termogenerisanje (nosača); ~, thermal plasma - termička pobuda plazme; ~, travelling-wave harmonic - generisanje harmonika progresivnih talasa generator - generator, davač, pretvarač, pojačavač, proizvođač, dinamo (el.); odvalna glodalica, generator koda, indikator; ~, analytical-function - generator funkcije; ~, arbitrary function generator funkcija proizvoljnog ob-
generator
307
lika, generator oscilacija proizvoljnog oblika; ~, command - generator komandnog signala, generator komandi; ~, component - generator komponente, analizator; ~, crossed-field noise - generator šuma sa ukrštenim poljima; ~, delay - generator kašnjenja; ~, diode function - diodni funkcionalni pretvarač; ~, drivepulse - generator ili uobličavač pobudnih impulsa; ~, driving - glavni oscilator, master-oscilator; ~ for battery charging generator za punjenje baterija; ~, Froome harmonic - lučni generator Frumovih harmonika; ~, fuel-cell - gorivni generator; <~, function - funkcionalni pretvarač, generator funkcija; ~ gas generatorski gas; ~, Gaussian noise - generator Gausovog zuma; ~, Hali - Holov element; ~ hum - šum mašine; —, hydrogen-cooled - generator s vodoničnim hlađenjem; ~, hypersonic plasma thermoionic - hiperzvučni termojonski plazma generator; ~, laser - kvantni generator optičkog dijapazona, laser; ~, light - generator svetlosti; ~ machine parna mašina; ~, magnetohydrodynamic - magnetohidrodinamički generator; ~, maser - maser; ~, MHD v. magnetohydrodynamic generator; ~, molecular - molekularni generator; ~, natural-gas fueled - toplotni generator na prirodnom gasu; ~ of sound - generator zvuka; ~, parametric harmonic - parametarski generator harmonika; ~, pattern - generator slike, generator oblika; ~ plasma - plazma generatora; ~, PR sequence generator pseudoslučajne sekvencije; ~, pulse train - generator serije (sukcesivnih) impulsa; '--', ramp - generator linearno promenljivog rastućeg signala regenative, regenerativni generator; ~, room - elektrana; ~, SH v. subharmonic generator; ~, signal - signal-generator; ~ 3 signal20«
geochemistry ling - induktorsko biranje (tel.); '—', simulative - simulativni generator; ~, square-law function - generator kvadratnih funkcija; ~, square-wave - generator pravougaonih impulsa; ~, standardvoltage v. signal generator; ~j step - generator stepenastog signala; ~, subharmonic - generator subharmonika; -~ surface - grejana površina; ~, sweep generator njihajuće frekvencije, generator frekvencije skaniranja; ~, thermoionic - termoelektronski pretvarač; ~, thermoelectronic power - termoelektrični generator; -~, thin-film scan - tankofilmski generator skaniranja; ~, time code - generator vremenskog koda; ~, transistorized - tranzistorizirani generator; '--', trigger - generator okidnih impulsa, okidni generator; ~, tunnel-diode generator sa tunel-diodom; ~ using carbide in definite sized packages - razvijač acetilena sa patronskim punjenjem (zav.); ~, varactor - varaktorski generator; ~, variable pulse - generator impulsa promenljive dužine, generator promenljivih impulsa; '—with rotating basket - razvijač acetilena sa suvim ostatkom i pokretnom korpom (zav.); ~, white noise - generator (izvor) belog šuma generatrix - generatrisa, linija koja pri kretanju opisuje neku površinu (mot.) genetron - organsko-hemijski spoj Geneva drive - pogon malteškim krstom; ~, stop - malteški krst; ~ wheel - disk sa malteškim krstom genotron - visokonaponski genotron (visokovakuumski ispravljač) gentle flow - lako strujanje genuine - stvaran, čist, nepatvoren; ~ part - originalani rezervni deo; ~ signal - pravi (istiniti) signal; ~ silk - prirodna svila geochemical - geohemijski geochemistry - geohemija (nauka o herniji geoloških procesa)
geocronite geocronite - geohronit (min.) geode - geoda (šupljina u steni obložena kristalima) (min.) geodesic - geodetski geodesy - geodezija (nauka o metenju Zemlje) geodetic line - geodezijska linija; ~ station - zavod za premeravanje geodetical v. geodetic geodynamics - geodinamika geoelectric - geoelektrični geoelectricity - elektricitet tla, zemlje geognosy - geognozija geographer - geograf geographic - geografski geographical - geografski; ~ latitude - geografska širina; ~ longitude - geografska dužina geography - geografija geohydrology - hidrologija geoid - geoid (Zemlja kao geometrijsko telo) geologic v. geological geological - geološki; ~ age determination - određivanje geološke starosti; ~ clock - geološki časovnik; ~ history - istorija Zemlje; ~ map - geološka karta; ~ surveying by radio - geološko istraživanje radiom geologist - geolog geologist's hammer - geološki čekić geology - geologija geomagnetic - geomagnetski, u vezi sa Zemljinim magnetizmom; ~ anomaly - geometrijska anomalija; — field - geomagnetsko polje; ~ field intensity - jačina geomagnetskog polja geomagnetical axis - geomagnetska osa geomagnetism geomagnetizam, Zemljin magnetizam geomechanics - geomehanika geometer - geometar geometric diagram - geometrijski dijagram, vektorski dijagram (mat.); ~ figure - geometrijska slika (mat.); A> mean - geometrijska sredina (mat.); ~ optical geometrijska optika (fiz.); ~ po-
308
germanium
wer diagram - vektorski dijagram snage (el.); ~ progression - geometrijska progresija (mat.); ~ series - geometrijski red (čiji članovi obrazuju geometrijsku progresiju) (mat.); ~ surface - geometrijska pvršina (mat.) geometrical v. geometric geometrician - geometar geometry - geometrija, kontura, profil, obris, konfiguracija, raspored; ~, beam - geometrija snopa; ~, filamentary - končasta geometrija; ~ folded-path laser laser sa izlomljenom putanjom; ~, four-space - geometrija četvorodimenzionalnog prostora; ~, one-dimensional - jednodimenzionalna geometrija; ~, planar planarna geometrija, ravna geometrija; ~, point-contact - tačkasta geometrija; ~, pumping - konfiguracija pumpanja, konfiguracija pobude; ~, transistor - geometrija tranzistorske strukture Geon - razni proizvodi na bazi plastičnih masa polivinilske grupe (thnl.) geophysical constant - geofizička konstanta (npr. konstanta gravitacije) j ~ prospecting - geofizičko istraživanje geophysics - geofizika Georgi units - Džordžijev sistem, MKS sistem, Džordžijeve jedinice (el.) geotectonic geology - strukturalna geologija (geol.) geothermal energy - termička energija Zemlje (geol.) Gerhardt s test - Gerhardov ogled (na disirćetnu kiselinu u urinu) (hem.) germ - klica German silver - argentan, novo srebro, alpaka (leg.) germanium - germanijum, simbol Ge, redni broj 32, at. težina 72,5 (hem.); ~, compensated - kompenzovani germanijum; ~ diode - germanijumska dioda (eh.); ~, doped - legirani germanijum; ~, epitaxial - epitaksijalni germanijum; ~, heavily doped - visoko-
germaniuna legirani germanijum; ~, intrinsic - germanijum sa sopstvenom provodnošću; ~, n-type - germanijum n-tipa; ~ photocell - germanijumska fotoćelija (eh.); ~, ptype - germanijum p-tipa; ~ rectifier - germanijumski ispravljač; ~ triode - germanijumska trioda (eh.); ~, uncompensated - nekompenzovani germanijum germicide - supstanca koja uništava klice germitron - ultraviolentna lampa gersdorffite - sulfid i arsen nikla (min.) gesso - pasta načinjena od tutkala i belog pigmenta (thnl.); ~ gips geyser - gejzir grejalica (vode u kupatilu) (tt) getter - geter (alkalni metal u tehnici visokog vakuuma), gasni apsorber; ~ alloys - geter-legure (za postizanje vakuuma u radiocevima i si.) (thnl.) gettering - gasno apsorbovanje ghost - parazitni eho, signal na radarskom ekranu, parazitna projekcija (slika), dvostruka slika, bočna slika, lutajuće svede pege ( TV); ~ effect - bočni efekat, udvajanje slika (TV); ~ pulse - bočni impuls (TV) geyser - protočni bojler giant aerail - velika antena gib - letva, šipka; ~ strip - letva Gibb's phase rule - Gibsovo fazno pravilo (hem.) Gies biuret reagent - reagens za dokazivanje proteina (thnl.) gig - lake visoke dvokolice; lak čamac giga- - giga- (prefiks koji znači ,,10» puta") (G) gilbert - gilbert (jedinica magnetomotorne sile u CGS sistemu) gild/to - pozlatiti gilding - pozlaćivanje (thnl.); ~ metal - zlatni tombak; lisnato zlato niže vrednosti; ~ press presa za pozlaćivanje (Stamp.) gill - rebro; zasun za vazduh; rebro grejnog tela
309
glare
gilled pipe - lamelna cev, rebrasta cev (grejanje); ~ radiator - lamelni hladnjak; ~ tube - orebrena cev gillyflower - žuti šeboj, jesenji šeboj (agr.) gilt - pozlaćen(o); ~ copper - pozlaćeni bakar; ~ edge - zlatni presek gimbal - kardanski prsten; ~ mounting v. gimbal suspension; ~ suspension - kardansko vešanje; ~ -type mounting v. gimbal suspension gimlet - burgija za drvo, ručna burgija za drvo; ~ point - šiljak burgije, konusno telo burgije, šiljak vijka (koji sam urezuje navoj) gin - dizalica; uređaj za podizanje tereta; doboš, disk girasol - jedan varijetet opala svetlocrvene boje (min.) girder - greda, nosač girl - devojka (ovde: operator); ~, card-punch - operator perforatora kartica; ~, Gibson prenosni predajnik koji koriste piloti kod prinudnog spuštanja na more; ~, tape-punch - operator trakastog perforatora girt v. girder girth - pojas, remeni nosač gist - jezgro, glavna tačka git - ulivni levak; ~ cutter - sekač nalivka; ~ mould - ulivna kokila gith - kukolj (agr-) Gl - raniji hemijski znak za berilijum (glucinijum) (hem.) glacial acetic acid - glacijalna (Čista koncentrovana) sirćetna kiselina (hem.) glaciation - zaleđavanje (thnl.) glacier - glečer glaciology - nauka o glečerima glair - belance (biol.) glance - sjaj; <~coal - sjajni ugalj; ~ pitch - vrsta asfaltita (thnl.) glancing angle - ugao upada (npr. svetlosti) glare - zaslepljujuće svetio, zasenjujuće svetio, zaslepljivanje; zasenjivanje refleksija od vlažnog kolovoza; ~ -reducing glass - zaštitno staklo od zaslepljivanja
glass
310
glass - staklo; zastakljivati; kontrlno staklo (npr. za osmatranje nivoa tečnosti u kotlu), staklena posuda, barometar, teleskop, mikroskop, peščana čaša, ogledalo; ~, armoured - armirano staklo; ~, barium - baritno staklo; ~ bath - staklena kupka; ~ bead - staklena perla; ~ block - staklena opeka; ~ blower - stakloduvač; ~ brick - staklena opeka; ~, bubbler ispirna boca; ~ -bulb rectifier - stakleni ispravljač (sa živinom parom); ~, cast - liveno staklo; ~ -clear - jasan (bistar) kao staklo; ~ cock - staklena slavina; ~ cover - zaštitno staklo; ~, crack - greška u staklu, naprslina; ~, cutter - alat sa sečenje stakla, staklarski dijamant; staklorezač (zanimanje); ~ -cutting shop staklorezačka radionica; ~ -cutting tool - staklorezački alat, staklorezački dijamant; ~ -cutting wheel - brusni (točak) kolut za staklo; ~ -cutting (work) shop - staklorezačka radionica; ~ defect - greška u staklu; ~ depth - staklena masa (u peći); ~ dick memory - staklena disk memorija (računar); ~ drill burgija za staklo; ~ electrode staklena polućelija; <—< -enclosed - zastakljen(o); ~ etching - graviranje (ecovanjem) stakla; ~, eye - okular (mikroskopa), kontrolno staklo; ~ fabric - stakleno vlakno; ~ factory - fabrika stakla, staklara; ~ fibre - stakleno vlakno; ~ -fibre cloth - tkanje od staklenih vlakana; ~ -fibre reinforced - armirano staklenim vlaknima; ~ -fibre reinforced plastics - plastika ojačana staklenim vlaknima; ~ film - staklena folija; ~ former - staklar; ~ forming - obrada (prerada) stakla; ~, frosted - matirano staklo; ~ funnel - stakleni levak; ~ gilding - pozlaćenje stakla; ~ -grinding mashine - mašina za brušenje stakla; ~ guard - zaštita; — hard - staklene tvrdoće; ~ -house - staklara; staklena baš ta; ~ j a r - staklena
glass posuda, stakleni sud; ~, jena jensko staklo; ~, laminated laminirano, višeslojno staklo; ~, leaded - prozorsko staklo u olovnom zaptivaču; ~ level - staklena masa (u peći); ~ machinery stakloprerađivaČke mašine pl.; ~, magnifying - uveličavajuće staklo; ~ maker - staklar; ~ making - proizvodnja stakla; ~ measuring - menzura; ~ melting furnace - peć za topljenje stakla; ~, milk - mlečno staklo; ~ muddiness - zamućenje stakla; ~ object - objektiv; ~, obscured - zadimljeno (zamračeno) staklo; ~, optical - optičko staklo; ~ painter - slikar stakla; ~, panel - prozorsko staklo, staklena ploča, ~ paper - brusni papir; ~ pinting - staklo-slikarstvo; ~, plate - ravno staklo; plate capacitor - visokonaponski kondenzator sa staklenim pločama; ~ pliers klešta za odlamanje stakla; ~, quarz - kvarcno staklo; ~, rain barometar; ~ roof - sa staklenim krovom; ~ roofed - sa staklenim krovom; ~, rolled - valjano staklo, presovano staklo; ~, safety - sigurnosno staklo; ~, screen vetrobran (staklo)* ~ screen stakleni pregradni zid, raster na staklu; ~, shett - ravno staklo; ~, silvered - posebno staklo; ~, silvering - posrebravanje stakla; ~, soda - natrijumovo staklo; ~, soluble - tečno staklo; ~, splinter-proof - sigurnosno staklo; ~ stain - bajc za staklo; bojilo za staklo; ~ stereoscopic stereobinokl; ~ tank - peć za staklo; ~ tank crown - kazan za topljenje stakla; ~ thread stakleno vlakno; ~ tile - staklena opeka; ~ -to-metal seal - zatapanje staklo-metal; ~ tube staklena cev, cevna libela; ~, tube protector - zaštitno staklo; ~ tube fuse - osigurač sa staklenom cevčicom; ~, unsplintered v. safety glass; ~, volcanic - vulkansko staklo; ~ ware - staklena roba; ~, water - vodeno (tečno)
glass
311
staklo, v. water gauge glass; ~, water gauge - vodomerno staklo; ~, window - prozorsko staklo; ~, wired - armirano staklo; ~ wool - staklena vuna; ~ worker - staklar; ~ working prerada stakla; ~ works - fabrika stakla glass/to - emajliranje glassed dial - skala (instrumenta) pod staklom (tnetr.) glassine - vrsta transparentnog papira za ambalažu, pojačanog karbamidskom plastičnom materijom (thnl.) glassing machine - mašina za glasiranje (koS.) glassy - staklast, staklen Glauber salt - Glauberova so (natrijum-sulfat) (hem.) glauberite - glauberit (natrijumkalcijum-sulfat) (min.) glaucodote - glaukodot (sulfid i arsenik kobalta) (min.) glauconite - glaukonit, mineral iz grupe vermikulita (alumo-silikat Fe, Al i Mg) (min.) glaucophane - glaukofan, mineral iz grupe amfibola (silikat Na, Mg i Al) (min.) glaze - zasenjivanje; staklaste površine; glazura; ~, stains - boje za glazure (razni metalni oksidi) (thnl.) glaze/to - zastakljivati; glazirati; satinirati, kalandirati glazed brick - glazurni kamen; ~ door - zastakljena vrata, francuski prozor; — horse - ševro-koža; ~ paper - satinirani papir; ~ tracing paper - transparentni papir; ~ wire - emajlirana žica glazes - glazure (za keramičke proizvode) (thnl.) glazier - staklar, staklorezač glazier's diamond - staklorezački dijamant; ~ hammer - staklarski čekić; ~ putty - staklarski (prozorski) kit; ~ shop - staklorezačka radionica glazing - glaziranje; zastakljivanje, staklarski radovi (pl.), zastakljenje; ~ calender - kalendar za satiniranje; — compound - staklarski
glucophore
(prozorski) kit; ~ machine mašina za satiniranje; ~ mili mašina za kružno zatapanje Glico metal - gliko metal, lako topljiva legura sastava 70—74% Pb, 14—16% Sb i 8—12%Sn glide-path localizer - predajnik sletne staze, sletni predajnik (av.); ~ slope facility - sletni (navigacioni) uređaj (av.) glider homing - navođenje jedrilica (av.) glidometer - pokazivač ugla sletanja, indikator planiranja (av.) glimmer - liskun; svetlucati (hem.) glint effect - treperenje, svetlucanje (TV); ~, target - fluktuacija cilja glissette - kliznica (mal.) glisten - svetlucati, treptati glitter - blistati, sijati Globar - elektrootporni zagrevni elementi na bazi silicijum-karbida (thml.) globe valve - loptasti ventil (mai.) globoid worm - globoidna zavojnica, globoidni puž (mai.) globulin - globulin (jedinjenje iz grupe belančevina) glonoin - glonoin ( 1 % rastvor trinitri-glicerina u alkoholu) glossmeter - merač bljeska, merač sjaja (opt.) glove box v. dry box (n. teh.) glow - svetljenje, pražnjenje; ~, and starter switch - prekidač grejača i elektropokretača (mot.); ~ discharge - luminiscentno pražnjenje u gasovima (fiz.); ~ discharge microphone - mikrofon s tinjavim pražnjenjem (dl.) i ~ Head engine - motor sa usijanom glavom (mot.); ~ plug grejač (mot.); ~ switch - prekidač grejača (mot.) glower - užareno telo, vlakno za grejanje. užareni provodnik (dl.) glucinum - raniji naziv za berilijum (hem.) ' glucometer - saharimetar (instrumen(a)t za određivanje sadržaja šećera) (hem.) glucophore - glukoforna grupa (koja prouzrokuje sladak ukus) (hem.)
glucosana glucosans - glukozani (anhidridi glukoze - dekstrin, škrob, celuloza, i dr.) glucose - glukoza, dekstroza, grožđani šećer, glikoza; ~ liquid - rastvor glukoze glucosiđe - glukozid (jedinjenje šećera i drugih molekula, npr. alkohola) (hem.) glue - tutkalo, lepak (thnl.) gluing - tutkalisanje, lepljenje (thnl.) glutamic aciđ - glutaminska kiselina (alfa-aminiglutaona kiselina) (hem.) gluten - gluten (lepak pšeničnog brašna, hlebni protein) (hem.) glutin v. gluten glutinous - lepljiv, viskozan glyceride - glicerid (estar glicerina i masne kiseline) (hem.) glycerine, glycerin v. glycerol glycerol - glicerin, propan-triol (hem.); ~ litharge cement gleđ - glicerinski lepak (smesa glicerina i gleđi koja očvršćava u čvrstu masu (thnl.); ~ phthalic resins v. glyptal resins glycine - glicin, glikokol, aminosirćetna kiselina (hem.) glycocoll v. glycine glycogen - glikogen (životinjski skrob, polisaharid glikoze) (hem.) glycol - glikol (dvohidroksihii alkohol), etilen-glikol (hem.) glycolysis - glikoliza, razgradnja šećera (hem.) glyoxal - glioksal dijadelhid (hem.) glyoxalic acid - glioksalna kiselina (hem.) glyptal - grupa plastičnih materija (iz grupe alhidnih smola) (thnl.); ~ lacquer - gliptani lak (thnl.); <~ resins - gliptal-smole (veštačke smole koje se dobijaju iz glicerina i anhidrida ftahie kiseUne) (thnl.) GM (counter, tube v. GeigerMuller counter (fiz.) Gmelin test - dokazivanje prisustva žučnih pigmenata (hem.) gneiss - gnajs, vrsta metamorfne stene slojevite strukture (geol.) go-and-return resistance - otpor petlje, otpor zatvorene linije (el.)
312
gothite
goethite - getit, iglasta gvozdena ruda (hidroksid gvozda) (min.) goggles - zaštitne naočari (zav.) gold - zlato (hemijski elemenat, hem. znak Au, at. težina 197,2; redni broj 79, spec, težina 19,3; prva grupa periodnog sistema) (hem.); ~, alloyed - legirano zlato; ~, alluvial v. stream gold; ~ amalgam - amalgam zlata (prirodni sa 60% žive) (min.); ~, beaten - zlato kovano u listiće; ~, black - nafta; maldonit (bizmutid zlata) (min.); ~, blue - legura sa 75% zlata i 25% gvozda; ~, chromium resistor - otpornik (od zlata i hroma) (el.); ~ dust zlatni prah; ~ family - familija zlata (elementi: osmijum, iridijum, platina, zlato); ~, free samorodno zlato; ~, gray - legura zlata, gvozda i srebra; ~, jewelry - zlato za nakit (sa 16 do 24% bakra); ~ leaf - zlatna folija (za pozlatu) (thnl.); ~ leaf electroscope - elektroskop sa zlatnim listićem, vrsta elektroskopa (fiz.); ~ -plating - pozlaćivanje; ~, standard - monetno zlato (sa 8% bakra, brit.); ~, stream - naneseno ili aluvijalno zlato; ~, white - belo zlato, legura zlata, nikla i cinka; legura zlata i paladijuma Goldschmidt process - Goldšmitov proces, aluminotermija (thnl.) goldstone - avanturin (kvare sa svetlucavim inkluzijama) (min.) goniometar - goniometar, instrumen(a)t za merenje uglova (metr.) Gooch crucible, Gooch filter guč-filter (laboratorijski sud sa poroznim dnom za filtriranje i merenje osušenog taloga) (hem.) good ground - dobro uzemljenje, kvalitetno uzemljenje (el.) goodness of a receiver - „dobrota" prijemnika, odnos signal-šum (els); ~ of fit - kriterijum usaglašenosti goods lift - teretna dizalica (maS.) goslarite - goslarit, cinkova galica (cink-sulfat) (min.) gothite v. goethite
gouging blow pipe
313
gouging blow pipe - gorionik za žlebljenje (zav.); <-- torch - gorionik za žlebljenje (zav.) goute d'eau - naziv za vrstu topaza, dragog kamena (min.) governing valve - regulacioni ventil (mol.) government call - državni razgovor (tel.); ~ telephone - državni telefon, službeni telefon (tel.) governor - regulator, upravljač, regulator dinama (mot.); ~, (volume) - regulator (dobave) (el.) GPL - laser gigantskih impulsa; ~, mode-controlled - laser gigantskih impulsa sa kontrolom tipa oscilovanja; ~, nonmode-selected - laser gigantskih impulsa bez kontrole tipa oscilovanja; ~, uncontrolled v. nonmode-selecteđ GPL grade - gradus, jedinica za merenje uglova (metr.), skala, stepen, stepenovati, deliti (mat.); ~ of service - vrsta službe, vrsta posluživanja, usluživanja graded in size - stepenovano po veličini (maš.); ~ mica - kalibrisani liskun, sortirani liskun (thnl.); ~ time-lag relay relej sa regulisanim usporenjem, kašnjenjem (el.) grader - grejder, mašina za sortiranje po veličini, sonda za uzimanje uzoraka ulja; ~, blade - grejder sa profilnim nožem; ~, crawlertype motor - auto-grejder sa gusenicama; ~, elevating - grejder-elevator; ~j grain - mašina za sortiranje žita; ~, patrol grejder za remontne radove gradient - gradijent, uspon, nagib, stepen pagiba, strmina, bok (mat.); ~, concentration - gradijent koncentracije; ~, density - gradijent gustine; gradijent koncentracije; ~, diffusion - gradijent difuzije, gradijent raspodele primesa; ~, field - gradijent polja; ~, impurity - gradijent koncentracije primesa; gradijent primesa; ~ of a curve - gradijent krive (mat.); ~ of a straight line gradijent prave Unije (mat.); ~,
grant of a patent
temperature - temperaturni gradijent grading - stepenasto uključivanje, mešanje saobraćaja; gradacija, mešanje, raspodela, određivanje; ~, exponential - eksponencijalna raspodela primesa gradual speed variation - postepena promena brzine graduate - deliti na stepen, graduirati, kalibrisati, baždariti graduated disk - podeona skala (metr.); ~ tariff - tarifna podela, određena tarifa graduating - graduiranje graduation - stepenovanje (mat.); ~ in degrees - graduiranje u stepenima (hem.); ~ in inches - graduiranje u colima (hem.) Graham's law - Grahamov zakon (o brzini difuzije gasova) (hem.) grain - zrno, žito, zrnce (agr.); zrnast (thnl.); kristalit, granulom; ~, crystal - kristalno zrno; '-', fine - fino (sitno) zrno; <~ growth - rekristalizacija koja dovodi do povećanja zrna (mil.) gram - gram (jedinica mase) (amer. pravopis) gramme - gram (jedinica mase) (engl. pravopis); atom - gramatom (količina jednog elementa u gramima jednaka atomskoj težini elementa) (hem.); ~ atomic weight - težina gram-atoma (hem.); ~ calorie - gram-kalorije, mala kalorija, 1/1000 kalorije = 4,184 J; — equivalent - gram ekvivalent (hem.); ~ formula weight - masa u gramima numerički jednaka težini po hemijskoj formuli (hem.); ~ -ion - gram-jon (hem.) gramme-molecule - gram-molekul, mol; tolika masa nekog jedinjenja kolika je njegova molekulska težina (hem.); ~ -molecular volume - zapremina jednog grammola; ~ -molecular weight težina jednog gram-mola (hem.) grange - žitnica, salaš, majur (agr.) granite - granit, vrsta eruptivne stene (geol.) grant of a patent - odobrenje patenta
granular
314
granular - zrnast; ~ carbon ugljena zrnca, ugljeni prašak (thnl.); ~ microphone - ugljeni mikrofon (eh.) granulated carbide - granulirani karbid (zav.) granulation - granulacija, zrnatost karbida (zav.); sitnjenje na zrnca (thnl.) granule - granula; ~, photoconducting - fotoprovodna granula graph - grafikon, grafik-nacrt (amt.); grafik, dijagram, nomogram; alternating - naizmenični dijagram; ~, bar - histogram; bunch - si tašti nomogram; connected - vezani dijagram; cyclic - ciklični dijagram; ~, finite - konačni dijagram; ~, flat - ravni dijagram; ~, multidimensional - višedimenzionalni dijagram; ~, reduced-flow - redukovani dijagram toka; ~, sectional - sekcijski dijagram; ~, signalflow - dijagram toka signala; ~, singular - singularni dijagram; ~, state - dijagram stanja graphalloy - grafit impregniran nekim pogodnim metalom (legurom) (za osovinska ležišta koja se samopodmazuju) (thnl.) graphatron - grafotron grapher - samopišući uređaj graphic illustration - grafički prikaz (mat.); ~ instrument rekorder, registrujući uređaj, pišući uređaj graphical geometry - nacrtna geometrija (mat.); ~ representation - predstavljanje crtežom (mat.) graphing - crtanje grafika graphite - grafit (alotropska modifikacija ugljenika) (hem.); ~ column v. thermal column (n. teh.); ~, flaky - ljuspičasti (pahuljasti) grafit; ~ grease - grafitno mazivo (thnl.); ~ lubricant - grafitno mazivo (thnl.); ~, lubricating grafit za podmazivanje; ~ moderated reactor - reaktor sa moderatorom od grafita (n. teh.); ~, primary - prvobitni grafit graphite-moderated - moderiran grafitom (nuklearni reaktor) (nukl.)
grating
graphite-reflected - sa grafitnim reflektorom (nuklearni reaktor) (nukl.) graphitic acid - grafit tretiran sa azotnom kiselinom i kalijum-hloratom (hem.); ~ lubricants - maziva koja sadrže grafit (thnl.) graphitization - grafitizacija, pretvaranje u grafit grapnel - četvorokraka kotvica, čakija (maš.) grating - (difrakciona) rešetka; ~, absorption - apsorpciona (difrakciona) rešetka (s prostorno primenljivim pokazivačima apsorpcije); ~, amplitude (diffraction) amplitudna (difrakciona) rešetka; ~, amplitude hologram - amplitudna hologramska rešetka; ~, attenuator - oslabljivačka (difrakciona) rešetka; ~, „blazed" v. echelette grating; ~, bleached holographic - beljena hologramska rešetka; ~, coarse (diffraction) - gruba difrakciona rešetka; ~, concave (diffraction) - konkavna (difrakciona) rešetka; ~, dielectric - dielektrična (difrakciona) rešetka (s prostorno pomerljivom dielektričnom prodornošću); ~, diffraction - difrakciona rešetka; ~, echelette - ešelet-rešetka; ~, elastooptic - elastičnooptička (difrakciona) rešetka; ~, electrooptic - elektrooptička (difrakciona) rešetka; ~, holographic - holografska rešetka; ~, isometric bar - difrakciona rešetka sa izometrijskim crticama; ~, lowdispersion - difrakciona rešetka sa malom disperzijom; ~, master - glavna rešetka; ~, metallic bar - difrakciona rešetka od metalnih poluga (traka); ~, moving diffraction - pokretna difrakciona rešetka; ~, optical diffraction - optička difrakciona rešetka; ~, phased (diffraction) - fazna difrakciona rešetka; ~, phased hologram fazna hologramska rešetka; ~, plane (diffraction) - ravna difrakciona rešetka; ~, random nepravilna difrakciona rešetka; ~, random phased - nepravilna faz-
grating na difrakciona rešetka; ~, random spatially varying - nepravilna prostorna difrakciona rešetka; ~, reflecting absorption (hologram) ~ refleksiona apsorpciona hologramska rešetka; ~, reflecting dielectric (hologram) - refleksiona dielektrična hologramska rešetka; ~, reflection - refleksiona difrakciona rešetka; ~, reflection echelette - refleksiona ešelet-rešetka; ~, reflection hologram refleksiona hologramska rešetka; ~, replica - replika-rešetka; ~, Ronchi - Ronkijeva rešetka; —, spatially varying - prostorna difrakciona rešetka; ~, spectroscope - spektroskop sa optičkom mrežom; ~, thick hologram v. three-dimensional hologram grating; ~, thick reflection hologram debela refleksiona hologramska rešetka; ~, thick transmission hologram - debela transmisiona hologramska rešetka; ~, thin hologram v. two-dimensional hologram grating; ~, threedimensional hologram - tridimenziona hologramska rešetka; ~, transmission hologram - transmisiona hologramska rešetka; ~, transmitting absorption (hologram) - transmisiono-apsorpciona rešetka; ~, transmitting dielectric (hologram) - transmisiona dielektrična hologramska rešetka; ~, two-dimensional hologram - dvodimenzionalna hologramska rešetka; ~, ultrasonic (diffraction) ultrazvučna difrakciona rešetka; ~, unbleached holographic - nebeljena holografska rešetka; ~, wire - žičana rešetka gravel - šljunak, pesak graver - rezač, pečatorezac, bakrorezac gravimetric analysis - gravimetrijska (težinska) analiza (hem.) gravimetry - gravimetrija (analitička metoda koja koristi merenje težine) (hem.) gravisphere - sfera gravitacije (fiz.)
315
green
gravitate - težiti, ispoljavati silu teže; obogaćivati (rudu) gravitacionim metodom gravitation - gravitacija, sila teže gravitational astronomy - gravitaciona astronomija (astr.); ~ force - sila gravitacija (fiz.) gravitron - cev za gasno pražnjenje gravity - teža, težina, gravitaciona sila; ~ cell - gustinski element, gustinska ćelija (hem.); ~, earth - zemljina teža; —, nuli - bestežinsko stanje; ~ position welding - zavarivanje odozgo (zav.); ~, specific - specifična težina; ~ surface - ubrzanje teže na površini nebeskog tela; ~, terrestrial v. earth gravity; ~, zero v. null gravity gray body - sivo telo (u termodinamici) (tt.) grazing angle - ugao dodira (tangentni ugao) (mat.); ~ distance - tangentno rastojanje, tangentno udaljenje (mat.) Graetz connection - Grecov spoj, Grecova sprega (ispravljača); ~ rectifier - Grecov ispravljač (mosna šema) (el.) grease - mazivo, mast; podmazati (thnl.); ~ cup - mazalica za mast; čašica za mast (mot.); ~ gun pištolj za podmazivanje pod pritiskom (mot.); ~ lubricator aparat za podmazivanje mašću (mot.); ~ nipple - mazalica za mast (mot.); ~, vacuum - vakuum-mazivo greasy - masno (mot.) great calorie - velika kalorija, kilokalorija (fiz.); ~ circle of a sphere - veliki krug lopte, svaki krug čiji je centar u centru lopte (mat.); ~ lines - glavne crte (mat.) Greek alphabet - grčka azbuka green - zelen (po boji); pozeleneo; biljni; zelen, sirov, nezreo; neobrađen, neizbeljen (u proizvodnji papira); neodležan (pri obradi drveta); koji nije uhvatio (beton, gips i dr.); suv (ugalj); nedopečen (u ciglarstvu); biljka; zelena boja (farba); zelen, zeleniš, povrće, trave; nesinterovan; mokar; ~ belt -
green green zeleni pojas (naselja); ~ ceramics - nepečena grnčarija; ~, chrome - hromno zeleno (boja); ~ cinnabar - zeleni cinober, hrom-oksid (hem.); ~ coal - sirovi ugalj; ~ concrete - svezi beton; ~ dichroic mirror - zeleno dihroično ogledalo (TV); flesh/to - uklanjati meso sa kože (koš.); ~ fodder - zeleno krmivo; ~ -fodder cutter - sekačica zelenog krmiva; ~ gain control - regulator pojačanja zelenog (TV); ~ goose - mlada guska; ~ hide nesoljena sirova koža; ~ ore sirova ruda; ~ salt - zelena so (uran tetrafluorid) (n. teh.); ~ sand - svezi pesak (livarstvo); ~ soap - meki (kalijev) sapun (thnl.); ~ ultramarine - zeleni ultramarin, oksid hroma (pigment); ~ vitriol - ferosulfat, zelena galica; ~ wood - sirovo drvo (agr.) greenalith - grinalit, mineral iz grupe serpentina (hidroksid i silikat gvozda) (min.) greenhouse - rasadnik, staklena bašta greening lacquers - boje (pl.) za platiniranje greenland spar - kriolit (min.) greenockite - grinokit (kadmijumsulfid) (min.) greenstone v. nephrite Greenwich mean time - srednje vreme po Griniču greige eloth - sirovo tkanje; ~ goods - sirova roba grenade - ručna granata, granata za ispaljivanje puškom grey - siv(o); ~ antimony - antimonit (min.); ~ cast iron sivi liv; ~ cost iron casting odlivak sivog liva; ~, filter - sivi filter; ~ iron scrap - „šrot" sivi liv; ~ pig iron - sivo sirovo gvožde greyhound - brzi jedrenjak grid - rešetka; energetska mreža; koordinatna mreža; raster; vijužnica; rashladna spirala, rashladna baterija; upravljački provodnik (u
316
grid kriotronu); mreža (npr. za osmatračke stanice); ~ -anode characteristic - karakteristika rešetkaanoda (eh.); ~ -anode conductance - provodnost rešetka-anoda (els.); ~ battery - rešetkina baterija (eh.); ~ bias - rešetkin prednapon (els.); ~ -bias cell - rešetkina baterija (els.); ~ bias detector - rešetkin detektor (eh.); ~ -bias modulation - modulacija prednapona (els.); ~ -bias voltage - prednapon rešetke (eh.); ~ (blocking) capacitor - rešetkin (blok) kondenzator (eh.); ~ brower - rashladi vač vazduha; -—• capacitance - rešetkina kapacitivnost (eh.); cathode capacitance - kapacitivnost rešetkakatoda {(eh.); ~ characteristic - karakteristika rešetke (eh.); ~ chilled-water - vijužnica sa rashladnom vodom; <~ circular finned - vijužnica sa rebrima; ~, collimadng - kolimaciona rešetka; — condensing - vijužnica kondenzatora; ~ conductance provodnost rešetke (eh.); ~ -controlled mercury-arc rectifier živin ispravljač sa upravljačkom rešetkom (eh.); ~ -controlled rectifier - titratron (eh.); ~, cooling - rashladna vijužnica; ~, course - sistem mrežne navigacije; ~ current - rešetkina struja (eh.); <--', dehumidifying - baterijska vijužnica za sušenje (vazduha; ~ detection -rešetkina detekcija (eh.); ~, drier - sušna vijužnica; ~ -drive characteristic - karakteristika izlaza i zavisnost od napona rešetke (eh.); ~, embedded - ugrađena mreža; ~ emission - emisija rešetke, rešetkina emisija (eh.); ~ extended surface refrigerating - rashladna spirala sa orebrenim cevima; ~ -filament capacitance - kapacitivnost rešetka-vlakno (eh.); ~, filling - aktivna masa ploča (thnl.); ~, flooded - zatopljena vijužnica; ~, internal - unutrašnja vijužnica; leak capacitor detector - rešetkin detektor (eh.);
grid '~, outdoor - spoljna vijužnica; ~, Ronchi - Ronkijeva rešetka; ~, surveillance - mreža osmatračkih stanica (za otkrivanje i raspoznavanje nuklearnih eksplozija); ~, water-cooling - vijužnica za rashladivanje vode gridistor - gridistor gridless klystron - klistron bez rešetke (eh.); ~ limiter - rešetkin ograničavač (eh.); ~ limiting ograničenje rešetkine struje (eh.); ~ modulation - rešetkina modulacija (eh.); ~ -plate capacitance - kapacitivnost rešetka-anoda (eh.); ~ plug - aktivna masa ćelije, ploče (eh.); ~ pulse modulation - impulsna modulacija na rešetku (eh.); ~ resistance - rešetkina otpornost (eh.); ~ return - rešetkino kolo (eh.); swing - amplituda promenljivog napona na rešetki (eh.); ~ system of navigation - sistem mrežne navigacije, navigacija po koordinatnoj mreži; ~ -type indicator - optički indikator pozvanog broja (tel.); - voltage - rešetkin napon (eh.) Grignard's reagent - Grinjarov reagens (organsko magnezijumovo jedinjenje koje deluje disperziono) (hem.) grill - roštilj, rešetka; prženje, pečenje na roštilju grille cloth - tkanina za prekrivanje zvučnika (thnl.) grind - glačati, brusiti, polirati; brušenje (maš.) grinders - letnje atmosferske smetnje (eh.) grinding allowance - dodatak na bušenje (maš.); ~ attachment sprava za brušenje (mai.); ~ head - glava za brušenje (mai.) grindstone - brus (maš.) grip - zategnuti, pritegnuti; priključak, hvatač, držač; dočepati, ščepati, zahvatiti, uhvatiti (maš.) gripper - hvatač, hvatalica (maš.) gripping jaw - čeljusti za pritezanje (maš.) grit - krupan pesak, šljunak; tvrdi krupnozrni peščar (min.) gritty - krt, lomljiv
317
ground
grog - protivplastični dodatak keramičkim masama (thnl.) grommet - izolaciona cev, izolacioni podmetač (thnl.) groove - brazda, žleb, oluk, kanal, zarez, prošek, jaz; izdubiti, ižlebiti; ~ angle - ugao otvora žleba (zav.); ~, grating -s - raster difrakcione rešetke grooved ball bearing - izdubljeni loptasti ležaj (maš.); ~ face stranica žleba (zav.); ~, made by back chipping - žleb za korene šava (zav.); ~, made by single J - 1 /2 U šav (zav.); ~ of helical curvature - izdubljena spiralna krivina (maš.); ~ pulley - izdubljena pločica (maš.); ~ -ring collar - izdubljena manžeta (maš.) grooving cutter - glodalo za žlebove (maš.) gross weight - ukupna težina Grothus-Draper law - GrotusDraperov zakon (da samo apsorbovano zračenje proizvodi hemijske promene) (fiz., hem.) ground - osnova, baza; uglačano; uzemljenje, „zemlja"; uzemljiti; zemlja, tlo, podloga (el.); — a Une - uzemljiti kolo, uzemljiti liniju (el.); ~ -air radio frequency frekvencija veze aviona sa zemljom (av.); ~ antenna - antena na zemlji (na tlu), prizemna antena, zemaljska antena (eh.); ~ (-based) beacon - (radio) far na kopnu (pom.); ~ cable - podzemni kabl (eh.); -~ capacitance - kapacitivnost u odnosu na zemlju (el.); ~ capacitor - kondenzator u kolu uzemljenja (el.); ~ circuit - uzemljeno kolo (el.); ~ clamp - priključnica za masu (zav.); ~ clearance - najmanja visina iznad tla (mot.); — connection - spoj sa zemljom, uzemljenje, zemljovodni provodnik (el.); ~ control - upravljanje sa zemlje (av.); ~ control of landing - kontrola sletanja sa zemlje (el.); controlled approach - dirigovano sletanje sa zemlje (av.); controlled interception - hvatanje sa zemlje,
ground
318
Gruneisens law
ground ljeno kolo (el.); — grid - uzemprihvatanje sa zemlje, presretanje ljena rešetka (eh.); ~ -grid amupravljeno sa zemlje (av.); ~ plifier - pojačavač sa uzemljenom detector - detektor uzemljenja rešetkom (eh.); ~ -grid triode (el.); ~ dielectric constant trioda sa uzemljenom rešetkom đielektrična konstanta zemlje (el.); (els.); ~-fault - spoj sa zemljom, ~ -echo pattern - karakteristika veza (dodir) sa zemljom; uzemodbijanja od zemlje (eh.); ~ lead ljenje (el.); ~ glass - brušno - provodnik za uzemljenje, zemljostaklo, šlifovano staklo (thnl.) vodni provodnik (el.); provodnik grounding - uzemljenje; ~ mesh za masu (zav., SAD); ~ leakage - mreža uzemljenja - oticanje u zemlju (gubici) (el.); group - grupa, klasa; grupirati, ~ line - osnovna linija; nadzemna klasifikovati; radikal (hem.); ~, linija, nivo zemljišta (el., voj.); basic - bazična (alkalna) grupa ~ location - otkrivanje objekata (hem.); — busy signal - signal na zemlji (voj.); ~ objects zauzeća snopa (izlaza i si.); ~ predmeti na zemlji, objekti na carrier supply bay - stalak grupzemlji (voj.); ~ objects identinih nosećih frekvencija (12-kanalni fication - identifikacija objekata vf sistem); ~ frequency - grupna na zemlji (voj.); ~ outlet - uvod frekvencija (rad.); ~, methyl za uzemljenje omotača kabla (el.); metil-grupa, metil (hem.); ~, pla~ -position indicator - indikator ge - grupa zamenjivih delova, položaja u odnosu na zemlju (el.); grupa plagova; —', point - tačkasta ~ potential - zemljin potencijal grupa; ~ selector - grupni birač (el.); ~ radar - radarska stanica (el.) na zemlji (el.); <—' ranging equipgrove - šumarak, lug, gaj (agr.) ment - uređaj na zemlji za merenje udaljenosti (metr.); ~ ray growing - rast, narastanje, izrastanje, porast; ~, crystal - rast kristala; - površinski zrak; ~ reflection ~, dendritic - dendritni rast; eho-signal od kopna, odbijanje od ~, epitaxial - epitaksijalni rast; kopna (eh.); ~ resistance - ot~ from doped melt - rast iz pornost zemlje, otpornost uzemljedopovane legure; ~ from melt nja (eh.); ~ state - osnovno - rast iz legure; ~ from solution stanje, stanje najniže energije atoma ili nukleusa (fiz.); ~ surveillance - rast iz rastvora; — from vapor radar - osmatračka radarska staphase - rast iz parne faze; ~ of nica na zemlji (voj.); ~ system single crystal - rast monokristala; ~ of wave - porast talasa; ~, - sistem uzemljenja (el.); ~ teroxide - oksidni rast; ~, rate minal - stezaljka za masu (got.); narastanje kristala pri promeni br- -to-air communication zine rastenja; <~, rheotaxial radio-emisija zemlja-vazduh; ~ reotaksijalni rast; ~, selective warning system - zemaljski siselektivni rast; ~, selective epistem za upozorenje (voj.); ~ taxial - selektivni epitaksijalni wave - površinski talas, zemaljski rast; ~, single-crystal - rast talas, direktni talas; ~ wire monokristala; ~, vapor—phase uzemljeni provodnik (el.) rast iz parne faze ground-guided - upravljan sa zemlje ground-launched - lansiran sa zemgrummet - prsten od užeta, prsten, lje halka, zaptivka grounded-base configuration - šeGruneisens law - Grinajzenov zama sa uzemljenom bazom (trankon (na stalnom pritisku količnik zistora) (eh.); cathode amizmeđu koeficijenta širenja i speciplifier - pojačavač sa uzemljenom fične toplote metala je konstantan katodom (eh.); ~ circuit - uzemi ne zavisi od temperature) (fiz.)
GT-cut crystal
319
GT-cut crystal - GT-rez kristala (thnl.) . , . guaiac test - dokazivanje krvi u stomačnim sokovima pomoću gvajakola (hem.) gualacol - gvajakol (metil-etar kotelina) (hem.) guanidine - gvanidin (hem.) guard circuit - zaštitno kolo (el.); ~ relay - zaštitni relej, relej za blokiranje (el.) guidance - vođenje, upravljanje; određivanje pravca; vođenje aviona; navođenje; rukovodstvo; ~, active homing - aktivno samonavođenje; ~, aerial - vazdušna navigacija; ~, auxiliary inertial pomoćno inercijalno navođenje; ~, azimuth - azimutna navigacija; ~, beam-rider - navođenje po vodećem snopu; ~, cable - upravljanje po kablovima, električno navođenje; ~, celestial - astronavigacija; —, celestial-inertial astroinercijalna navigacija; ~, command - komandno upravljanje; ~, drone-type - radioupravljanje; ~, electronic v. radio guidance; ~j external - teleupravljanje, upravljanje na daljinu; ~, final navođenje letilicom na kraju puta; ~j heat-seeking - infracrveno upravljanje; ~, homing - samonavođanje; ~, hyperbolic - hiperbolično upravljanje; ~, inertial - inercijalno upravljanje; ~, internal - autonomno upravljanje; ~> jet - reaktivno upravljanje; ~, lateral - bočno upravljanje, upravljanje po kursu; ~, launching (phase) - upravljanje na startu; ~ 5 lock-on - samonavođenje; ~, long-range missile - upravljanje raketom dalekog dometa; ~, magnetic - navođenje po magnetskom polju cilja; ~, midcourse - upravljanje na srednjem delu putanje; ~, missile - upravljanje raketom, upravljanje projektilom; — on launching - navođenje pri lansiranju; ~, optical - upravljanje pri optičkom praćenju; ~, passive homing - pasivno samonavođenje; ~, photoelectric -
guided missile
fotoelektrično navođenje; ~, preset - prethodno izvršeno navođenje; ~, radar - radiolokaciono navođenje; ~, radar repeat-back navođenje po radarskoj refleksiji; ~, radio - radio navođenje; ~, radio navigation - radionavigacija; ~, radioinertial - radioinercijalno navođenje; ~, reentry - navođenje pri ulasku u atmosferu, upravljanje pri ulasku u atmosferu; ~, semiactive homing - poluaktivno samonavođenje; ~, startracking v. celestial guidance; ~, stellar v. celestial guidance; ~, television repeat-back - navođenje po TV refleksiji; ~, terminal - krajnje navođenje; ~, terrestrial - navođenje po orijentirima na zemlji; ~, terrestrialreference v. terrestrial guidance; '--', wire - navođenje po žicanim vezama guide - voditi, rukovati, rukovoditi; upravljati, upućivati; talasovod, svetlovod; vod; ~, acoustic lens talasovod sa akustičnim sočivima; ~, air-filled - vazduhom punjeni talasovod; ~ bar - vodeća šipka (maš.); ~, beam mode v. light guide; '~ block - vodeće telo (mai.); ~ bush - vodeći icilindar (maš.); ~, crossed's - talasovodni krst; ~, dielectric - dielektrični talasovod; ~, gaseous lens - talasovod sa gasnim sočivima; ~, H- - H-talasovod, talasovod Htipa; ~, lens - talasovod sa sočivima; ~, light - 'svetlovod; >—- pin - vodeći trn (mai.); ~ plate - vodeća ploča (maš.); ~ ring vodeći prsten (maš.); ~ roller vodeći točak (maš.); ~, semiconductor filled - punjen poluprovodnim materijalom; ~ screw - vodeći zavrtanj (maš.); ~ wavelength - dužina talasa u talasovodu (rad.); ~ way - vodeći put (maš.) guided missile - dirigovani projektil, vođeni projektil (voj.); ~ missile coutermeasure - mera protiv dirigovanih projektila (voj.); —- projectile - dirigovani projek-
guided missile
320
gyrotron m e r n i
guided missile til, vođeni projektil (voj.); ~ propagation - usmereno rasprostiranje (talasa) (rad.); ~ rocket - dirigovana raketa (voj.); ~ wave - vodeni talas, usmereni talas '(rad.) guiding pulley - vodeći kotur (mal.); ~ system - sistem za navođenje, sistem za vođenje (rad.) Guldberg-Waage law - GuldbergVageov zakon (dejstva masa) (hem.) gum - biljna smola, guma, lepak; lepiti, nalepiti (thnl.) gummed with old oil - lepljeno starim uljem (thnl.) gumming-up - zalepljivanje (thnl.) gummy - lepljiv gun - puška, top i sportska puška; elektronski top, projektor; ~ aiming - navođenje oružja, nišanjenje oružjem (voj.); ~ control upravljanje paljbom, upravljanje vatrom (voj.); ~ director - sistem za upravljanje paljbom, sistem za upravljanje vatrom (voj.); ~ for inert gas or other gas metal welding - pištolj za zavarivanje u zaštitnom gasu topljivom elektrodom (zav.); ~ for semi-automatic submerged arc welding - pištolj za poluautomatsko zavarivanje pod zaštitnim prahom (zav.); ~ for stud welding - pištolj za zavarivanje čepova (zav.); ~ laying radar - radar za navođenje oružja (voj.); ~, low-noise niskošumni projektor; ~, magnetron injection - magnetronski projektor; ~, molecular - molekularni projektor; ~, Penning ion - Peningov jonski izvor; ~, plasma - plazma-projektor; ~, plasmacathode - elektronski projektor sa plazma-katodom gunfire control system - upravljanje paljbom, upravljanje vatrom (voj.) gunmetal - legura 88% bakra, 10% kalaja i 2% cinka (mtl.)
gunpowder - crni barut (hem.) gunsight - nišan (voj.) gusetron - živin ispravljač gutta-percha - gutaperka (koagulisani lateks nekih malajskih drveta, pogodna za električnu izolaciju) (thnl.) gutter - oluk, brazda, žleb, rasponac Gutzeit test - Gutcajtova proba (za dokazivanje arsena) (hem.) guy anchor - zatezna kotva (el.); ~ rod - osovina kotve (el.) gyps v. gypsum gypseous - koji sadrži gipsa; gipsani gypsum - gips (kalcijum-sulfat sa kristalnom vodom); ~, cement gips (pečeni) (thnl.) gyration - obrtanje, okretanje gyrator - žirator; ~, capacitortransformer - kapacitivno transformatorski žirator; ~, cryotron - kriotronski žiratron; ~, decoupled - DC žirator, -direktno spregnuti žirator; ~, Hall-effect - žirator na principu Holovog efekta; ~, microwave - mikrotalasni žirator; ~, transistor tranzistorski žirator; gyro compass - žirokompas (meh.); ~, electron - žirofrekvencija elektrona, elektronska žirofrekvencija; ~ frequency - brzina okretanja jona (u Zemljinom magnetskom polju) (fiz.); ~ gunsight -žiroskop sko nišanjenje, nišanjenje pomoću žiroskopa (voj.); ~, ion - žirofrekvencija jona, jonska žiro-frekvencija; ~ -servo motor - žiroservo motor (el.); «- -stabilized antenna - žiro-stabilizovana antena (rad.) gyrodynamics - žiro-dinamika, dinamika rotirajućih tela (meh.) gyromagnetic - žiro-magnetski (fiz.) gyroperiod - žiro-period gyroscope - žiroskop, čigra (fiz.); ~, magnetohydrodynamic - magnetohidrodinamički žiroskop gyrotron - žirotron
9
G — 1. gauge ~ instrument; 2. Gauss - Gaus; 3. giga - giga (IO ); 4. gold - zlato; 5. grain - gren (0,0648 g) g.p. — gauge pressure - pritisak koji pokazuje manometar gpd — 1. gallons per day - galona po danu; 2. gram(me)s per denier grama po denije-u gr.yrt gross weight - bruto težina gt. — gutta - kap
JI Rečnlk
H H - simbol elementa vodonika h - simbol za Plankovu konstantu
(Hz.)
H-acid - H-kiselina: 1,8 aminonaftol-3,6-disulfonska kiselina; međuproizvod u industriji boja (thnl.) H-amphlier - horizontalni pojačavač (katodna cev) H and D curve - kriva zatamnjenja, kriva gradacije H-bomb - vodonična bomba H-network - H-četvoropol (eh.) H-paper - Hohstedtov papir (kablovska izolacija) H-plane - H-ravan (talasovod) H-section steel - dupli T-čelik (profil) H-steel - dupli (dvojni) T-profil čelika H-weapon - H-oružje; H-bomba (voj., nukl.) Haber process - Haberov proces za sintezu amonijaka iz vazdušnog azota i vodonika. Sinteza se izvodi u prisustvu katalizatora na povišenim temperaturama i pritiscima (thnl.) habiliment - odelo, odeća habit - običaj, osobina, način rastenja kristala, struktura; ~, crystal - kristalna struktura hack-saw machine - mašina sa lučnom testerom (ma!.) hackmanite - hakmanit (sodalit sa nešto S i Mo) (min.)
haemarin - hematin, jedinjenje protoporfirina i trovalentnog gvozda (hem.) haematite - hematit, crvena gvozdena ruda (oksid gvozda) (min.) haemin - hemin, hidrohlorid hematina (hem.) haemocyanin - hemocijanin, plavi respiratorni pigment koji sadrži bakra i nalazi se u krvi (hem., biol.) haemoglobin - hemoglobin, respiratorni pigment, koji se nalazi u eritrocitima (hem.) hafnium - hemijski elemen(a)t hafnijum, simbol Hf, at. broj 72, at. težina 178,6 haidingerite - hajdingerit (kalcijum-arsenijat) (min.) hair - dlaka; ~ bleaches - sredstva za izbeljavanje (dlake), kose; ~ colourings - sredstva za bojenje kose; ~ crack - mikro-naprslina (u staklu ili metalu); ~ drier tuš toplog vazduha; ~ hygrometer - higrometar sa dlakom; ~ side of leather - lice kože (kož.) ; ~ space - mali prored (tipo.); ~ straighteners - sredstva za uklanjanje dlaka; ~ tonic - vodica za kosu hairline - fina linija, podeona linija (na skali) hairpin bend - krivina oblika ukosnice (saobraćaj) hairspring - spirala (u mernim instrumentima i časovnicima)
halation
324
halation - zamagljivanje emulzije usled refleksije i disperzije svetlosti unutar emulzije (fot.) halazone - preparat za dezinfekciju pijace vode (dihloraminosulfon benzoeve kiseline) Haldane apparatus - aparat za analizu vazduha (thnl.) half - pola, polu i — angle cosine formula - kosinus-formula za polovični ugao (mat.); ~ axle poluosovina; ~ back lighting bočno osvetljenje, bočno svetio; ~ bearing - polutka ležaja (maš.); ~ breadth plane - linija gaza; ~ calf - polukoža (povez knjige); ~ cell - polućelija, poluelemen(a)t (eh.); ~ circle - polukrug; ~ cloth - poluplatno (povez knjige); ~ countersunk head - sočivasta upusna glava; ~ coupling - polutka spojnice, spojnična polutka; ~ cycle - poluperioda (el.) ; ~ dipole - poludipol (eh.); ~ duplex poludupleks (el.) ; *** duplex operation - poludupleksna veza (el.) ; ~ duplex repeater - poludupleksni pojačavač (translator) (el.); ~ enclosed - poluzatvoren, poluotvoren; ~ finished product poluproizvod, poluprodukt; ~hard - polutvrd(o), srednje tvrd(o); — landing - medupodest; ~ life poluvreme (raspada) (nukl., fiz.); ~ life period - v. half life; ~ linen - poluplatno (povez knjiga); ~ period - poluperiod, sinonim za poluživot; ~ period average current - poluperiodična srednja vrednost struje, srednja vrednost struje u poluperiodi (el.) ; <~ round bar - polukruglo gvožđe (građevinsko), segmentao; ~ round file poluokrugla turpija; ~ section polupresek (teh. crt.); ~ shade polusenka (fiz.) ; ~ shaft - zadnja poluosovina; ~ sinusoid - polusinusoida (mat.); ~ step - poluton, polukorak; ~ thickness poludebljina; <~ time exchange vreme potrebno da se izvrši polovina moguće izmene u nekoj hemijskoj reakciji (hem.); ~ tone poluton (ak.); ~ tone block -
haloid
autotipija; ~ tone dots - tačkice rastera; ^— tone picture - polutonska slika ( TV) ; — tone screen - raster (autotipije) slike; ~ value thickness - poludebljina; ~ wave - polutalas; — wave antenna polutalasna antena (rad.) ; — wave dipole - polutalasni dipol (rad.); - wave line - polutalasna linija (rad.); ~ wave plate - tanka ploča od kvarca ili mike koja obrće fazu talasa za 180° (fiz.) ; ~ wave recifier - polutalasni ispravljač (els.); ~ wave slot - polutalasni prorez (eh.) half-width - poluširina; ~, Doppler - Doplerova poluširina; ~, Lorentz - Lorencova poluširina halide - halid, halogenid, jedinjenje halogena (hem.); ~, aliphatic alifatično jedinjenje sa halogenom; ~, alkyl - alkil-halogenid halite - nalit, kamena so (natrijum-hlorid) (min.) hali - pedsoblje, ulaz, prethala; ~ set - garderoba u predsoblju; ~ space - natkriveni (izložbeni) prostor Hall effect - Halov efek(a)t Hall process - proces elektrolize aluminijuma iz rastopa glinice u kriolitu (thnl.) halloysite - haloazit, mineral iz grupe monmorijonita (silikat i hidroksid aluminijuma) (min.) halltron - holotron, ureda; koji radi na Holovom principu hallway - trem, hodnik halo - svetao krug (oko Meseca, Sunca) (astr.) halochromism - halohromija, stvaranje obojenih soli iz bezbojnih organskih baza i kiselina (hem.) halogen - halogen (jedan od grupe elemenata hlor, brom, jod...) (hem.) halogenation - halogenacija, halogenovanje, uvođenje halogena u jedinjenje (hem.) halogens - halogeni elementi (fluor, hlor, brom i jod) (hem.) ; ~ halohydrocarbon' - ugljovodonik koji sadrži halogena (hem.) haloid - halogenid (hem.); ~ acids - halogenovodonične kiseline (hem.)
halotrichlte halotrlchite - halotrihit, gvozdena stipsa (gyozde-aluminijum-sulfat) (min.) halter - ular, povodac, ličina, konopac halve - poloviti, podeliti popola, prepoloviti halyard - dizalično uže ham - but(ina), šunka (preh.) ; (radio) amater Hamiltonian - hamiltonijan, operator Harni Itona; ~, interaction interakcioni hamiltonijan; ~, periodical - periodični hamiltonijan; ~, spin - spinski hamiltonijan; ~, spin-phonon - spinfononski hamiltonijan; ~, state mixing - hamiltonijan me Jani h stanja hamlet - zaselak, seoce hammer - čekić (alat), čekić (mašina), malj, bat; ~, break - Vagnerov čekić (el.) ; ~ forging - slobodno kovanje; ~ gear - udarni mehanizam hammering - kovanje, iskivanje, otkivanje hammock - viseća mreža hand - ruka, kazaljka (časovnika); pravac, smer (obrtanja); ~ hend dužinska mera = 101,6 mm; posada broda, karakteristika noža (levi, desni); ~ actuation - ručno upravljanje; ~ adjustment - ručno podešavanje; and-foot counter brojač za ruke i noge (n. f.) ; ~ barrow - ručna kolica na jedan točak (tačke); blocked - ručno štampan(o) (tekstil) ; ~ -blocking - ručno slepo „pregovanje" (tipografija); ~ boring - bušenje iz slobodne ruke; ~ brake - ručna kočnica; ~ brake handle - ručica (drška) ručne kočnice; ~ brake lever - poluga ručne kočnice; ~ car - dresina; ~ cart - ručna kolica; ~ charge - šanžirnik; ~ charging - ručno šaržiranje; ~ chasher - ručni nareznik (za navoj); ~ composition - ručni slog (tipografija); ~ control - ručno upravljanje, regulisanje, ručno uključivanje; '—' drill - ručna bušilica; ~ -fed push-bench - stona testera sa ručnim posmakom; ~ feed
325
hand - ručni posmak; ~ feed punch ručni perforator; ~ file - ručna turpija; ~ filling - ručno punjenje; ~ firing - ručno loženje; — forged - ručno kovanje; — forging - ručno (slobodno) kovanje; ~ gear - ručno upravljanje; ~ grinder - ručna bušilica; ~ -grip - drška; held drill - ručna bušilica; ~ hour - mala kazaljka časovnika (za sate); ~ jack - ručna dizalica (za kola); ~ lapping ručno lepovanje; ~ lever - obslužna poluga, ručna poluga; ~ -lever rod bender - ručni savijač betonskog gvozda; ~ -lever shears - polužne (ručne) makaze za lim; ~ loading v. charge hand; ~ log - ručni log (brod); ~ -made paper - hartija ručne izrade; ~ magnifier - ručna lupa; ~ minute - velika kazaljka časovnika (minutna); ~ metal punch - klešta za plombiranje; ~ nut - nareckana matica; <~ of clock - kazaljka časovnika; ~ of coils - smer namotavanja (opruge); ~ of cut - smer reza(nja); ~ oiler - mazalica; ~ -operated chuck - ručna stezna glava; ~ plane - ručno rende; ~ planer - rendisaljka (mašina); ~ power winch - dizalica sa ozubljenom polugom; ~ pull - ručni otisak (Stamp.); ~ radar - portabl radar; ~ rail - drška; ~ reamer - ručni razvrtač; ~ saw - ručna testera; ~ saw file - turpija za oštrenje testere; ~ seed drill ručna sejačica; ~ set - mikrotelefon; ručni aparat, ručno složen(o); <~ -set type-matter - ručni slog; ~ setting - X. ručno podešavanje; 2. ručni slog; ~ sketch - skica, crtež rukom; ~ sprayer - ručna prskalica (za uništavanje insekata); ~ switch - ručni prekidač; ~ tally(register) — ručni brojač komada; ~- tap - ručni ureznik; ~ taper reamer - ručni konični razvrtač; ~ tool - ručni alat; ~ vice - ručne mengele; ~ welding ručno zavarivanje; <~ winch - ručna dizalica; ~ winding - ručno namotavanje; ~ woven - ručno tkanje
handbook handbook - priručnik handhole - kutija (vazdušne pošte), kutija, prolazno sanduče (sbr.) handiness - manevarska sposobnost broda handle - ručica, ručka, drška; pomagati; ~ (adjusting screw) - ručica za podešavanje zavrtnja (zav.) handling - rukovanje, pomaganje; obrada (podataka), upravljanje, manipulacija; ~ device - uređaj za rukovanje; ~ equipment - oprema za rukovanje; ~ of calls raspodela poziva (tel.); ~ of traffic - savlađivanje saobraćaja, opsluživanje saobraćaja, savlađivanje prometa (sbr.); ~ one-piece dial-in - telefon sa zajedno smeštenim numeratorom i mikrotelefonskom kombinacijom; ~, power - regulacija snage handy - spretan, vest; ~ talkie portabl radio-stanica hangar - hangar, avionsko sklonište (av.) hanging - vešanje, izvešavanje, viseći krov hangings - tapete pl., sirovi (neodštampani) papir za tapete hanksite - hanksit (sulfat i karbonat natrijuma) (min.) harbor radar - lučki radar, obalni radar (els.) harbour - pristanište; ~ authority - lučke vlasti pl.; ~, commercial - trgovačka luka; ~ dues - lučke dažbine; ~ facilities - lučka postrojenja; ~, free - slobodna luka; ~ icebreaker - lučki ledolomac; ~, invasion - trgovačka luka; ~ master - lučki inspektor; ~, naval - vojna luka; ~ of refuge - prinudna luka; ~ railway - lučka železnica; ~ tug - lučki šleper, tegljač hard - tvrd, tvrdo; ~ all through - prokaljen(o); ~ alloy - tvrdi metal; ~ aluminium - tvrdi aluminijum, legura sastava 77% Al, 11% Zn, 11% Mg; ~ and-fast rule - iskustveno pravilo; ~ anodic coating - tvrdo eloksiranje; ~ are - tvrdi električni luk (zav.) ; ~ brass - tvrdi mesing; ~ brown
326
hardening
coal - mrki ugalj; ~ carbide sinter-metal; ~ chrome plating - tvrdo hromiranje; ~ coal - kameni ugalj, antracit; ~ copy teško čitljiva kopija; ~ drawn tvrdo vučen; — drawn brass tvrdi mesing; ~ drawn copper wire - tvrdo-izvučeni bakarni provodnik (mtl.) ; ~ faced valve ventil oplemenjene površine; ~ facing - zavarivanje navarivanjem; <~ facing alloy - navarna legura; ~ facing electrode - elektroda za tvrdo navarivanje; ~ glass tvrdo staklo; ~ image - kontrastna slika ( TV) ; ~ lead - tvrdo olovo, obično sadrži antimona (mil.); ~ magnetic material - tvrdi magnetski materijal (mil.); ~ metal tvrdi metal, sinterovani volfram-karbid; služi za izradu brzoreznog alata (mtl.) ; ~ nickel plating - tvrdo niklovanje; ~ plating tvrdo hromiranje; ~ rays - prodorni (tvrdi) zraci; ~ rubber ebonit, tvrda guma; ~ solder tvrdi lem; tvrdo lemiti; sredstvo za lemljenje koje sadrži bakar, srebro i cink (zav.) ; — soldering - lemljenje; ~ surfacing - tvrdo navarivanje (zav.) ; ~ to melt - teško topivo; ~ water - tvrda voda, voda sa krečom hardenability - sposobnost za kaljenje, kaljivost (mtl.) hardenable - zakaljiv, okaljiv hardened - zakaljen, okaljen hardener - sredstvo za otvrdnjavanje, kaljenje hardening - otvrđivanje; kaljenje (mtl.); otvrdnjavanje foto-emulzije pomoću formalina (Jot.); ~ acceleration - ubrzavanje kaljenja, otvrdnjavanje; ~ and heat-treating plant - postrojenje za kaljenje i oplemenjavanje; **> and tempering - oplemenjavanje (čelika); — bath - kupka za kaljenje; ~ blowpipe - gorionik za kaljenje (mtl.); ~ burner - gorionik za kaljenje (mil.) ; ~ by high- frequency current - visokofrekventno kaljenje; '-' by immersion - kaljenje uranjanjem (zaronjavanjem);
hardening ~ by precipitation v. H.by dispersion; ~ compound - prašak za kaljenje; — crack - naprslina od kaljenja, zakalna pr skot ina; ~ crucible - kalionički tigl; ~ distortion - izvitopereni e nakon kaljenja; ~ flame - plamen za kaljenje (mil.) ; ~ flan - prskotina nakon kaljenja; ~ furnace kalionička peć; ~ of oils - proces hidrogenovanja ulja u prisustvu niklkatalizatora usled čega nezasićene kiseline prelaze u zasićenje i time njihovi gliceridi očvršćavaju, npr. dobijaju margarina (thnl.) ; ~ plant - kalionica, kalioničko postrojenje; ~ process - proces kaljenja (mtl.) ; ~ salt - kalionička so; ~ shop kalionica; ~ shrinkage - kalioničko skupljanje; ~ strain - napon (naprezanje) zakaljenja; — torch gorionik za kaljenje (mtl.); ~ under cold work - hladno kaljenje hardenite - raniji naziv za martenzit (mtl.) hardite - hardit, vatrostalna legura sastava 55-65% Ni, 15-18% Cr, 1-4% Si, 1-2% Mn hardness - tvrdoća (metala); ~ of radiation - prodornost zračenja (rt. teh.), tvrdoća zračenja; ~ of water - tvrdoća vode, v. hnrd water (hem.); ~ of X-rays prodornost (tvrdoća) rendgen-zrakova (fiz.); ~ test - ispitivanje tvrdoće; ~ test in the heat affected zone - određivanje tvrdoće u toplotno uticajnoj zoni (zav.) hardware - elementi elektronskih sistema, konstrukcija, hardver; ~, modular - modularna konstrukcija Harflex - omekšavač (u industriji plastičnih materijala) harm - povrda, ozleda, šteta, kvar harmful ingredients - štetni uključci pl. harmless - bezopasan(no), neškodljiv^) harmodotron - harmodotron harmonic - harmonski (mat.) ; harmonik, zvučni ton specijalnog karaktera (ak.) ; ~ analysis - harmonijska analiza (mat.) ; — analyzer
327
harpoon - harmonijski analizator (mat.) ; ~ antenna - harmonijska antena (rad.) ; ~ choke - harmonička prigušnica (e/.);~ component - harmonijska komponenta (el.); ~ cuntent - sadržaj-harmonika (e/.); -~ current - harmonijska struja, sinusna struja (el.) ; ~ curve - harmonijska kriva, sinusoida (el.) ; ~ detector - detektor harmonika (el.); ~ distortion - harmonijsko izobličenje, nelinearno izobličenje sa pojavom harmonika (el.) ; ~, filter filter-harmonika (el.); ~, frequency - frekvencija-harmonika (el.) ; ~, generator - generator-harmonika (el.) ; ~ mean - harmonijska sredina (mat.) ; ~, oscillator - oscilator-harmonika (el.) ; ~ progression - harmonijska progresija (mat.) ; —; range - red-harmonika (mat.); ~ resonator circuit - rezonatorsko kolo za harmonike (el.) ; ~, row - red-harmonika (mat.) ; ~ separation - interval među harmonicima (el.) ; ~> series - harmonijski red, red čiji članovi čine harmonijsku progresiju (mat.) ; ~, shutter - prigušivač-harmonika (els.); ~, synthesis sinteza harmonika (els.); ~ triangle - harmonijski trougao, dijagonalni trougao (mat.) ; ~ vibration - harmonske vibracije (meh.) ; ~ wave analyzer - analizator harmonijskih talasa (els.); ~ waveguide - talasovod koji radi na harmoniku (els.); ~ wire projector
- harmonična usmerena antena (rad.) harmonics - harmonici (mat.); ~ selective signalling - tonski poziv za biranje, tonski birački poziv, tonski selektivni signal (els.) harmotome - harmotom (kalijum-barijum-alumosilikat) (min.) harness - sistem montažnih provodnika (el.) ; ~ wire - višeprovodni kabel harp antenna - lepezasta antena (rad.) harpoon - harpun; ~ gun - harpunski top; ~ line - harpunsko uže
harpsichord harpsichord - čembalo Harris process - proces omekšavanja olova oksidacijom arsena i antimona (mil.) harrow - drljača harsh flame - tvrdi plamen (zov.) Hartley band - Hartlejev apsorpcioni spektar (između 2000 i 3000 A) (fiz.); ~ oscillator - Hartlejev oscilator u tri tačke (eh.) hartshorn oil - koštano ulje (thnl.) harvest - žetva harweyising - proces otvrđavanja legiranih čelika površinskom cementacijom i zagrevanjem (mil.) hash - parazitni signali na ekranu, nepoželjne smetnje na ekranu (TV) ; elektrošumovi, električni šumovi; smetnje; fluktuacija, pomeranje Hastelloy - grupa legura nikla vrlo otpornih protiv korozije (mil.) hatch - sanduk, naćve, alov za pranje rude; kolica za prenos uglja; poluvrata, poluvratnice; otvor, ulaz hatchway - grotlo, četvrtast otvor (na palubi) (pom.) haunch - bedro, kuk, but haiiyne - haijin (alumosilikat i sulfat Na i Ca) (min.) haven - pristanište (za manje plovne objekte) haversine - trigonometrijska funkcija: hav x = 1 /2 (1 — cos x) (mat.) ; ~ law in spherical trigonometry - u sfernom trouglu pravilo: hav a =hav (b — c) + sin (6) sin (c) hav (a) itd. (mat.) hawser - otvor za prolaz sidarnog lanca (pom.) hawthorn - beli glog (agr.) haywire - privremena veza; besmislica, zbrka, zamršenost (tel.) hazard - opasnost, intenzitet kvarova; ~ beacon - far za upozorenje na opasnost, alarmni far (sbr.) He - simbol elementa helij uma head - glava; držač svrdla; ~ amplifier - pojačavač zvučne glave (els.) ; ~ centre - vrh držača svrdla (ma!.); ~ circuit (of a telephonist) - kolo naglavnog telefona (telefonistkinje); ~ (hydraulic) visina (hidraulična) (en.) ; — lamp
328
heat
- far (mot.) ; ~ (planer) - suport (rendisaljka) (mai.); ~ room visina postrojenja; ~ screen - zaštitna kaciga; ~ (shaper) - suport (vert, rendisaljka) (mai.) ; ~ swivel (shaper) - obrtni prsten (mai.) ; ~ tube nipple - navoj brizgaljke gorionika (zav.) ; ~ water-cooled laser - vodom hlađena laserska glava; ~ wind - čeoni vetar (mtr.) headband receiver - naglavni telefon (tel.) header - sabirna cev (tt.), držač, podloga, osnova; pečat za nabijanje (ma!.); ulagač zakivka, vezni kamen; ~ auger - pužni transporter; ~ plate - zid cevi headgear - naušnice, naglavni telefon, naglavna garnitura, naglavna kombinacija (tel.) heading - naslov, nadnaslov, sabijanje (glave vijka), kurs, pravac, početak i kraj (nekog tkanja), otkop headlight - prednji fenjer, Čeona svetiljka, far; prednja antena, čeona antena; ~, loss - visina gubitka (en.) ; ~, lost in friction - visina gubitaka na trenju; ~ of delivery - dobavna visina (mai.); ~ of screw - glava zavrtnja (mai.) ; ~ of suction - visina na usisu (mot.) ; ~ of the ram - glava vertikalne rendisaljke (mai.) headphone - naglavni telefon headpiece - naglavni telefon health physics - radiološka zaštita, služba zaštite ljudstva od radioaktivnog zračenja (nukl.) heap - gomila, hrpa hearing aid - aparat za nagluve, slušni aparat; ~ effect - promena nivoa šumova kod rada dva prijemnika na jednom talasu (rad.) hearth - ognjište; srce heat - toplota, toplotna energija; grejati; ~ alarm - signal pregrevanja, indikator povećanja temperature (el.) ; ~ capacity - toplotni kapacitet (tt.) ; ~ coil - termički kalem (tt.) ; ~ conductance - toplotna provodnost (tt.); ~ conducting, heat conduction - provođenje toplote (tt.) ; ~ conductivity - toplotna provodljivost (tt.); ~ con-
heat
329
ductor - provodnik toplote (tt.); /~ current - struja grejanja (tt.) ; ~, dark - tamna toplota; ~ dissipation - rasipanje toplote (tt.) ; ~ effects of welding and heat treatment - efekti zavarivanja i toplotne obrade (zav.) ; ~ energy - toplotna energija; ~ engine toplotna mašina koja transformiše toplotnu energiju u mehanički rad (tt.) ; ~ exchange - izmena toplote (tu); ~ exchanger with automatic temperature control - izmenjivač toplote sa automatskom kontrolom temperature (tt.); — insulation - toplotna izolacija (tt.) ; ~ loss - toplotni gubitak (tt.); ~ of absorption - toplota apsorpcije (hem.) ; ~ of adsorption toplota adsorpcije (hem.); ~ of aggregation - toplota agregacije, zajednički naziv za toplote kondenzacije, kristalizacije topljenja, isparavanja (fiz., hem.); ~ of combustion - toplota sagorevanja (hem.); ~ of condensation toplota kondenzacije (hem.); ~ of dilution - toplota razblaživanja (hem.) 5 ~ of dissolution - toplota rastvaranja (hem.) ; ~ of emission - toplota emisije (el.) ; ~ of formation - toplota sjedinjavanja (elemenata u jedinjenje ) (hem.) ; ~ of hydration - toplota hidracije (hem.) ; ~ of ionization - toplota jonizacije (fiz.) ; ~ of linkage toplota veze (hem.) ; ~ of melting - toplota topljenja (hem.); ~ of mixture - toplota mešanja (hem.) ; ~ of neutralization - toplota neutralizacije (hem.) ; ~ of reaction - toplota reakcije (hem.); ~ of solution - toplota rastvaranja (hem.) ; ~ of sublimation - toplota sublimacije (hem.) ; ~ of transition - toplota transformacije (jedne alotropske modifikacije u drugu) (hem.) ; ~ of vaporization - toplota isparavanja (hem.) ; ~ ray toplotni zrak (fiz.) ; ~ regenerators - toplotni regeneratori, peći koje se alternativno greju otpadnim toplim vodama i zatim zagrevaju ulazne gasove (thnl.) ; ~ resistant,
heavy
heat resisting - otporan na toplotu (tt.) heath - pustopoljina, pustara heater - grejač, grejna katoda, zagrevno vlakno; ~ cathode - zagrevna katoda (els.) ; ~ circuit kolo grejanja (els.); ~ current struja grejanja (els.) ; ~ element zagrevni elemen(a)t (el.) ; ~ oxygen regulator - uređaj za zagrevanje regulatora pritiska kiseonika (zav.) ; ~ power input - ulazna snaga grejača (tt.) ; ~ resistance - otpor grejača (tt.) ; ~ switch prekidač grejanja (mot.); ~ test lamp - kontrolno svetio grejača (mot.); ~ transformer - transformator grejanja (tt.) ; ~ voltage - napon grejanja (tt.) heating - grejanje, zagrevanje; ~ and ventilation sistem - uređaj za grejanje i provetravanje; ~ area zagrevna površina, površina grejanja; ~ by circulating air - grejanje strujanjem vazduha; ~ by waste gases - predgrevanje istrošenim gasom; ~ chamber - grejna komora; ~ duet - grejni kanal; ~ effect - kalorični efek(a)t; ~ gas - tehnički gas (za grejanje); ~ of bearing - pregrevanje ležaja; ~ of superheater - grejanje pregrejačem pare; ~ pad - grejni (električni) jastuk; ~ panel - grejna ploča; ~ pit - duboka (grejna) peć; ~ surface - grejna površina; ~ transformer - grejni transformator; ~ tube - kotlovska cev; ~ wire - grejna nit heatronic moulding - postupak visokofrekventnog predgrevanja plastike heaver - dizali čni stub heavily-doped - visoko legiran heavy - težak; masivan; krupan; ~ anode - masivna (puna) anoda; ~ boom - teretna dizalica; — cargo ship - brod za teški teret; ~ ceramics - gruba keramika; ~ clay industry - industrija grube keramike; ~ concrete - teški beton (služi za oblaganje reaktora i apsorpciju zračenja); ~ current - jaka
heavy
330
helical
heavy justment - vertikalno podešavanje; struja, struja visokog napona; ~ ~ analyzer - amplitudski analiderrick - dizalica za velike terete; zator; — determination - odre~ -duty lathe - strug velikog đivanje visine; ~ equivalent to učinka, teški strug; ~-duty trailer a theoretical plate - (HETP), - prikolica za teške terete; ~ flyvisina (destilacione kolone) koja odwheel - zamajac; ~ fuel - mazut, govara jednom teorijskom platou lož-ulje; ~ -gauge wire - debela (podu) (thnl.) ; ~, filling - visina žica; ~ hours - vreme pojačanog punjenja; ~ finder - visinometar; saobraćaja; ~ hydrogen - teški ~ finding antenna - visinska anvodonik, deuterijum; ~ industry tena, antena za određivanje visine; ~ finding instrument - visino- teška industrija; ~ lift ship metar, altimetar; ~ gauge - merač brod za teški teret; ~ loaded cable visine, mera po visini; obeležavač - masivno pupinizirani kab(e)l; ~ po visini; ~ indicator - visinomachinery - teške mašine pl.; ~ metar, altimetar; ~, loadingmeson - teški meson; ~ oil gabaritna visina; ~ measuring teško ulje; ~ plate - gruba ploča; merenje (određivanje) visine; ~ ~ rocker plough - plug za krmodulated - visinski modulisan, čenje; ~ traffic - veliki saobraćaj, modulisan po visini; ~ of a plane veliko opterećenje; ~ type - masna figure - visina slike u ravni; ~ (punija) slova; ~ water - teška of a transfer unit (HTU) - vivoda, voda u kojoj je obični vodonik sina jedinice prenosa mase u destizamenjen deuterijumom (hem.) ; ~ lacionoj koloni; ~ of centres -water moderated reactor - revisina šiljaka; ~ of delivery aktor moderisan teškom vodom visina dobave (maš.) ; ~ of high (nukl.) ; ~ water plant - postrowater - nivo visokih voda; —, jenje za dobijanje teške vode; ~ operating - radna visina; —; wire - debela žica; ~ -working pulse - amplituda impulsa; ~ ship - teško opslužljiv brod servo - mehanizam za određivanje hecto - hekto-prefiks koji znači sto visine, visinski servo; ~, total (100) sumarna, zbirna visina; —', unsuphectrograph - hektograf ported - slobodna visina; ~, hedenbergite - hedenbergit (silikat useful - efektivna visina (npr. angvozda i kalcijuma) (min.); tene); ~, water - nivo vode hedge - živica, (živa) ograda; zagrada, pregrada, prepreka helical - kosi zupčanik hedge-bill - baštovanski nož helical - zavojan(o), spiralan(o), heheenatron - motor sa elektronskim ličan, pužnog oblika, vijčan(i); ~ upravljanjem aerial - spiralna antena; ~ blower - pužni ventilator; ~ element heel - ostatak (na dnu suda pri desspiralni grejni elemen(a)t; ~ extilaciji) (hem.) tension spring - vučna opruga, heeling error - greška usled nagiba, opruga za istezanje; ~ fan v. greška usled naginjanja helical blower; ~ flute - zavojni Hefner candle - Hefnerova sveca, žleb; ~ gear - čeoni zupčanik sa jedinica za merenje intenziteta oskosim zubima, kosozubi čeoni zupvetljenja (opt.) čanik; ~ gear train - prenosnik heft - geološki izraz za relativnu gussa kosozubim čeonim zupčanikom; tinu minerala u poredenju s gusti~ gearing - koso ozubljenje, sprega nom vode sa kosim zupcima; >~ groowe Hehner's test - Henerova proba, dozavojni žleb; ~ motion - vijčano kazivanje formaldehida u mleku pokretanje, vijčani pomak; ~ po(hem.) tentiometer - višehodi (spiralni) height - visina; ~ above sea level potenciometar; ~ rack - kosoozub- visina iznad nivoa mora; ~ ad-
helical
331
ljena letva; ~ reinforcement spiralno armiranje; ~ spring spiralna opruga; ~ spur gear cilindrični zupčanik sa kosim zupcima, kosozubi cilindrični zupčanik; ~ tape - spiralna traka; ~ taper pin reamer - konični razvrtač sa spiralnim ozubljenjem (za otvore za čivije); ~ teeth - kosi zupci pl; koso ozubljenje, kosa sprega; ~ -toothed spur gear - cilindrični zupčanik sa kosim zupcima helicon - spiralni talas, antena kružne polarizacije heliodor - heliodor, jedna vrsta žutog berila, dragi kamen (min.) Heliogen - grupa ftalocijaninskih izvanredno postojanih organskih boja (thnl.) heliography - heliografija, proučavanje Sunca i njegovih osobina i karakteristika (ost.) heliotrope - heliotrop (geodezijski instrumen(a)t); heliotrop, crveni kvare (min.) heliotropine - heliotropin, piperonal, piperonil-aldehid (hem.) helipot - helikoidalni potenciometar; ~, linear - linearni potenciometar helium - hemijski elemen(a)t helijum, at. težine 4,002, redni broj 20, O grupa periodnog sistema, plemenit gas (hem.) ; ~ age - geološka starost minerala određena prema sadržini radiogenog helijuma (geal., Hz.) helix - helikoda, loza, zavojnica, zavoj, spiralna linija, lozasta opruga, spirala; ~ angle (of threads) - ugao zavojnice (maš.); ~, demodulation - demodulaciona helikoda; ~, modulation - modulaciona helikoda; ~ tooth cutter - glodalo sa zavojnim zubima (ma!.); ~, travelling-wave - helikoda sa progresivnim talasom helmet - zaštitna kaciga, šlem (zav.) Helmholtz resonator - Helmholcov rezonator, akustički rezonator helve - držalje, drška hematite v. haematite hemi- - hemi-, prefiks koji znači poluhemicrystalline - polukristaličan
hertz
hemihedral crystal - poluedarski kristal (min.) hemimorphi8m - polarna simetrija kod minerala (min.) hemisphere - hemisfera, polulopta hemodynamics - hemodinamika hemp - konoplja, kudelja, ličina, vrengija Hempel pipette - Hempelova pipeta (za merenje zapremine gasa) (hem.) henry - henri (H) (jedinica induktivnosti) = V s A" 1 Henry's law - Henrijev zakon, zapremina gasa koji se apsorbuje u tečnosti direktno je proporcionalna pritisku (hem.) heparin - heparin, kompleksna organska kiselina koja sadrži glukozamin hepatite - hepatit (barit sa nešto bitumena koji mu daje mrku boju) (min.) hepta— koji sadrži 7 atoma, grupa ili slično (hem.) heptachlor - trgovački naziv za insekticid, derivat indena (hem.) heptane - heptan (zasićeni ugljovodonik sa 7 ugljenikovih atoma) (hem.) heptavalent - sedmovalentan (hem.) herb - trava (biljka zeljasta stabla, lekovita biljka) hercynite - hercinit (gvožđe-aluminijum-oksid) (min.) heroin - heroin, dijacetilmorfin (alkaloid) heron - čaplja Hćroult furnace - električna lučna peć za topljenje čelika (mtl.) herring - sled, haringa; bone gear - strelasti zupčanik (maš.); ~ bone gear cutter - glodalo za strelaste zupčanike (maš.) ; ~ bone gear pump - pumpa sa strelastim zupčanicima (maš.) ; ~ bone rack - ozubljena letva sa strelastim zubima (maš.) ; ~ bone tooth - strelasti zubac (maš.) Herschel effect - Heršelov efek(a)t, dobijanje direktno pozitiva ako se slika pre eksponiranja osvetli difuznom svetlošću (fot.) herse - rešetka, okvir hertz - herc1 (Hz) (jedinica frekven" čije) = s-
Hertz antenna
332
Hertz antenna - Hercova antena (neuzemljena) (rad.) Hertzian wave - Hercov talas, radio-talas hessian - vrsta jutane tkanine (tek.) hessite - hesit, telursko srebro (srebro-telurid) (min.) Hess law - Hesov zakon konstantnosti toplotnog efekta, koji tvrdi da je toplotni efek(a)t niza hemijskih reakcija uvek isti, ma kojim redom se one odigravale, ako su početni elementi i krajnji produkti isti (hem.) hetaerolite - dvojni oksid cinka i mangana (min.) heteroauxin - supstanca koja stimulira rast biljaka (hem.) heterocyclic - heterocikličan (koji ima prsten izgrađen ne samo od ugljenikovih atoma (hem.) ; ~ compound - heterociklično jedinjenje (hem.) heterodiode - heterodioda heterodyne - heterodin; ~ eliminator - zamena heterodina, veštački heterodin (els.) ; ~ frequency meter - heterodinski talasomer (eh.) ; ~ oscillator - heterodinski generator, heterodinski oscilator; ~ reception - heterodinski prijem (eh.) heterodyning - heterodiniranje; ~, optical - optičko heterodiniranje heterogeneity - heterogenost, nejednorodnost heterogeneous - heterogen, koji se sastoji od više od jedne faze (hem.) ; ~ catalysis - heterogena kataliza (hem.) ; 7^ line - nehomogena linija (mat.); ~ reactor - heterogeni reaktor, sastavljen npr. od metalnog uranijuma i teške vode (nukl.) heterojunction - heterospoj, heteroprelaz; ~, abrupt p-n - oštar p-n prelaz, oštar p-n heteroprelaz; <--, forward biased - direktno premošćen heteroprelaz; ~, n-n - n-n heteroprelaz; ~, reverse biased reverzno premošćen heteroprelaz heterometry - heterometrija, titracije merenjem promene optičke gustine usled taloženja (hem.)
hexose
heteronuclear - heteronuklearni (molekul sastavljen iz dva ili više različitih jezgara) (hem.) heteropolar field magnet - heteropolarni zbudni deo stroja (eh) heterostatic circuit - heterostatička sprega (struja) (elj.); ~ method - heterostatička sprega (metoda) (elj.) hetron - hetron, poliesterska smola heu;andite - hojlandit (mineral iz grupe zeolita, kalcijum-alumosilikat) hewettite - hevetit, hjuetit (hidratisani kalcijum-vanadat) (min.) heuristic - heuristički hex - uranijum-heksafluorid, U F 0 (nukl.) hexa- - heksa-, prefiks koji znači šest hexabasic - šestobazan (kiselina koja ima šest vodonikovih jona koji se mogu neutralisati bazama) (hem.) hexabromide - heksabromid, jedinjenje sa šest bromovih atoma u molekulu Hexadow - insekticid na bazi heksahlorcikoheksana (hem.) hexagon - šestougaonik; ~ broach - šestougaoni provlakač (maš.) hexagonal - šestougaon, heksagonalan (kristalni sistem); ~ crystal - šestougaoni kristal, heksagonalan kristal (min.) ; ~ sistem - heksagonalni sistem, tri jednake koplanarne ose se seku pod uglom od 60°, a četvrta, vertikalna, različite je dužine (kr.) hexahydrophenol - cikloheksanol (hem.) Hexalin - heksalin, cikloheksanol (rastvarač za hemijsku industriju) hexametaphosphate - heksametafosfat (hem.) hexamethylene - cikloheksan (hem.) ; ~ -tetramine - urotropin, kondenzacioni proizvod formaldehida i amonijaka (hem.) hexane - heksan, zasićeni ugljovodonik sa 6 atoma ugljenika (hem.) hexode - heksoda, elektronska cev sa 6 elektroda (eh.) hexogen - heksogen, eksploziv (thnl.) hexone - metil-izobutil-keton, hekson, sredstvo za ekstrakciju (hem.) hexose - heksoza, vrsta šećera (hem.)
Hf
333
Hf- simbol elementa hafnijuma (hem.) H. F. ioniser - visokofrekventni generator za uspostavljanje i održava.nje električnog lulta (zav.) Hg - simbol elementa žive (hem.) hiding power - pokrivna moć boje high alloy steel - visoko legirani čelik (mtl.); — -amplitude detector - snažni detektor (eh.) ; ~ brass mesing sa 34% cinka, pogodan za opruge (mtl.); ~ conductivity copper - bakar visoke električne provodljivosti (mtl.) ; ~ definition - velika čitkost (TV); definition television - televizija sa visokom vernošcu reprodukcije; ~ discharge rate battery - akumulator za brzo pražnjenje, akumulator sa velikom brzinom pražnjenja (elj.); ~ duty machine - mašina za visoko opterećenje (maš.) ; ~ efficiency - visoki stepen korisnog dejstva, veliki stepen iskorišćenja, visoka produktivnost; ~ energy particle - čestica visoke energije; ~ feed milling - glodanje sa brzim pomeranjem (mai.) ; ~ fidelity - visoka vernost reprodukcije ( TV, rad.); ~ fidelity receiver - prijemnik sa velikom vernošcu reprodukcije (rad.) ; ~> fidelity recording - visokokvalitetno zapisivanje, zapis visokog kvaliteta, visokokvalitetni snimak (eh.); ~ fin tubing - cevi sa visokim orebrenjem (maš.) ; ~ frequency - visoka frekvencija ( 3 - 3 0 MHz) (eh.); ~ frequency buzzer - zujalica visokog tona (eh.) ; ~ frequency cable - visokofrekventni kab(e)l (eh.); ~ frequency channel - visokofrekventni kanal (eh.); ~ frequency circuit - visokofrekventno kolo, visokofrekventna šema (eh.); — frequency compensation - kompenzacija visokih frekvencija, korekcija visokih frekvencija (eh.); ~ frequency current - visokofrekventna struja (eh.) ; ~ frequency ioniser - visokofrekventni generator za uspostavljenje i održavanje električnog luka (zav.); ~ frequency oscillator - visokofrek-
high ventni oscilator, visokofrekventni heterodin (eh.); ~ frequency treatment - lečenje visokom frekvencijom, visokofrekventna terapija (eh, med.) ; ~ frequency welding - visokofrekventno zavarivanje, visokofrekventno spajanje (zav.) ; ~ hat - niski sastav za kameru, niski tronožae za kameru, žabica ( TV) ; ~ impedance relay - relej-prigušnica, relej s visokom impedancom (eh.) ; ~ level input jack ulazno gnezdo (džek) za visoki nivo (eh.); ~ level modulation modulacija na nivou snage (eh.); ~ molecular - visokomolekularni (sa molekulom velike molekulske težine ); ~ nitrogen - sa visokim sadržajem azota; ~ pass filter propusni filter za visoke frekvencije (eh.); ~ pitched - visokotonski (ak.) ; ~ polymeric - visokopolimerni (polimerizovan u visokom stepenu); ~ pressure - visokog pritiska; ~ pressure blowpipe gorionik visokog pritiska (zav.) ; ~ pressure chamber - komora visokog pritiska (zav.) ; pressure filter - cedilo visokog pritiska (zav.); ~ pressure gauge - manometar visokog pritiska (zav.) ; pressure generator - razvijač visokog pritiska (zav.); ~ pressure pump - pumpa visokog pritiska (maš.); ~ pressure reactor - reaktor koji radi podvisokim pritiskom(nukL) ; ~ pressure vacuum pump predvakuumska pumpa (ma!.); ~ Q - visoki faktor dobrote, visoki Q faktor (el.); ~ rake cutter glodalo sa velikim uglom rezanja (maš.) ; ~ resistance power supply - izvor napajanja s velikim unutrašnjim otporom (eh) ; ~ solvency - sa visokom rastvorljivošću; ~ speed - brzi, brzodelujući; ~ speed attachment - brzohodni držač (maš.); ~ speed camera brza kamera, kamera s velikom brzinom (fot.) ; ~ speed emulsion - emulzija predviđena za kratke ekspozicije i slaba osvetljenja (fot.) ; ~ speed milling attachment uređaj za brzo glodanje (maš.); ~
high
334
holding
hipperic acid - hipurna kiselina, high benzoilamino-sirćetna kiselina speed screw slotter - mašina za (hem.) brzo rezanje navoja (maš.); ~ speed service - brza veza, brza hissing arc - zviždeći električni luk usluga, brza služba (tel.) ; ~ speed (zav.) steel - brzorezni čelik, sadrži vol- histamine - histamin, imidazol, etilframa, hroma (mtl.); ~ speed amin, povećava krvni pritisak (hem.) steel tool - alat od brzoreznog če- histidine - histidin, amino-imidazol lika (maš.); ~ speed stock repropionska kiselina (jedna od esenmoval - brzo odvođenje strugotine cijalnih aminokiselina) (maš.); — speed turning - brzo histochemistry - histohemija (hernija obrtanje (maš.); ~ temperature procesa u živim tkivima) (biol.) reactor - reaktor koji radi sa vi- historical geology - istorijska geosokom temperaturom (nukl.); ~ logija tension - visoki napon (el.); ~ j Hlumin - halumin, antikoroziona letransconductance - velika strgura aluminijuma sastava 1,4% Cu, mina (el.) ; ~ velocity turning 2% Ni, 2,3% Mn, 0.47% Fe, brzo obrtanje (maš.) ; — viscosity 0,09% Si - sa visokim viskozitetom; — vola- Ho - simbol elementa holmijuma (hem.) tile - sa visokim sadržajem isparljivih frakcija; ~ voltage hazard hob - pužasti glodač, glodati pužas- opasnost od visokog napona (el.) ; tim glodalom (maš.) ~ voltage regulation control, hobber - glodalica sa pužastim glohigh-voltage regulator - reguladalom (maš.) tor visokog napona (el.) ; ~ voltage hobbing cutter - pužasto glodalo winding - namot visokog napona (maš.) ; <~ method, hobbing pro(el) cess - postupak glodanja pužastim glodalom (maš.) higher mathematics - viša matematika hodoscope - hodoskop (oprema za ispitivanje kosmičkih zrakova) (fiz.) highest common factor - najveći zajednički činilac (mat.); ~ pri- Hofmann's reaction - metoda za dobijanje primarnih amina iz amimary pressure - najveći pritisak nokiselina dejstvom broma i natu boci (zav.) ; ~ secondary presrijum-hidroksida (hem.) sure - najveći radni pritisak (zav.) hog (hogget) - naziv za vunu jednohighlight - svetla površina na slikama godišnje ovce (tek.)
(TV)
highly directional antenna - oštro usmerena antena; ~ inflammable - lakozapaljiv (hem.) highway radio - radio sa autostrade hill - brežuljak, breg; barijera, prepreka; -~ and-dale recording zapis po dubini (na ploči) (eh.); ~, potential - potencijalna barijera hinge - šarka, žabica, zglob, članak; ~ (auto) antena - zglobna automobilska antena (rad.) hinged knee - zglobno koleno (maš.) ; ~ pin - zglobni trn (maš.); ~ plate valve - leptir-ventil (maš.) hipersil core - hipersil, feromagnetno jezgro (el.)
hold - držati; ~ a tolerance držati se tolerancije (maš.); ~, controls - regulator sinhronizacije (TV); ~ limits - držati granice; — -up - materijalni sadržaj (količina materijala koja je stalno prisutna u nekom kontinuiranom procesu, npr. u destilacionoj koloni); ~ -up alarm - signalizacija protiv krade (provale) holder (broach) - držač (provlakač), patron (maš.); ~, fuse - patron topljivog osigurača; ~, laser head - držač laserske glave holding - držanje, fiksiranje, blokiranje; ~ circuit - kolo za držanje, kolo za blokiranje, kontrolno kolo (els.) ; ~ device - naprava za dr-
holding žanje (maš.); ~ fixture - uređaj za stezanje (maš.); ~ period vreme držanja, vreme zauzimanja, vreme zauzetosti (linije); ~ portion of broach - deo provlakača za držanje (mai.) ; ~ time - vreme razgovora (tel.); ~ tool - stezni alat (ma!.) ; ~ winding - pridržni namotaj (elj.) hole - otvor, rupa, perforacija, mrtva zona (područje), (radar); ~ centre distance - središni razmak otvora; ~ circle - krug rupe; ~, contact - kontaktna rupa; ~, cutter - burgija za lim, alat za izradu otvora na limu; ~, cutting shear - makaze za lim; ~ depth - dubina otvora; ~ digger - bušilica tla (za zasad drveća); ~ drum - perforirani doboš; ~, excess - ekscesna rupa; <•— for pin - otvor za čiviju; ~, free - slobodna rupa; ~ gauge merilo unutrašnjih otvora; ~, heavy - teška rupa; ~, hot - vruća rupa; ~, injected - injektirana rupa; ~, landed - rupa sa kontaktnom površinom; ~, landless - rupa bez kontaktne površine; ~, lead v. mounting hole; ~, light - laka rupa; ~ migration - migracija rupa (kod poluprovodnika) (fiz.); ~, mobile - pokretna rupa; ~ mobility - pokretljivost rupa (kod poluprovodnika) (fiz.) ; ~, mounting - montažni otvor; ~ operation - izrada rupe (mai.); ~, plated - metalizirana rupa; ~, plated through - iznutra metalizirana rupa; ~ punching - bušiti, praviti otvore, perforirati; ~ -storage phenomenon - pojava gomilanja rupe (TV); ~, through provrt (maS.) ; ~, trapped - zahvaćena rupa; ~, tunnelling tunelska rupa; ~ type cutter glodalo za rupe (maš.) hollow - šupalj; ~ axle - šuplja osovina (maš.); ~ grinding šuplje brušenje (maš.) ; ~ milling cutter - šuplje glodalo (maš.); ~ -plunger control valve - kontrolni ventil sa šupljim klipom (maš.) ; ~ spindle - šuplje svrdlo (maš.)
335
hologram
holmium - hemijski elemen(a)t holmijum, hem. znak Ho, at. težina 163,5; redni broj 67, pripada grupi retkih zemalja (hem.) holo- - prefiks koji znači sav, celokupan hologram - hologram; ~, acoustic - akustički hologram; ~, amplitude contrast - amplitudno kontrastni hologram; ~, black and white - crno-beli hologram; —-, black and white reflection crno-beli refleksni hologram;
—,
black and white three dimensional - crno-beli trodimenzionalni hologram; ~, black and white volume v. black and white three dimensional hologram; ~, complex - kompleksni hologram; —,
computer generated v. computer synthesized hologram; ~, computer synthesized - hologram generisan na računskoj mašini; ~, copied - kopirani hologram; ~, diffused (illumination) - difuzni hologram; ~, far-field v. Fraunhofer (diffraction) hologram; ~, focused image - hologram fokusirane slike; -~, Fourier-transform - hologram Furijeove transformacije; ~, Fraunhofer (diffraction) - Fraunhoferov hologram; —, Fresnel (diffraction) Frenelov hologram; ~, gas laser - hologram gasnog lasera; ~, giant-pulse - hologram monoimpulsnog lasera; -~, image - hologram slike; ~, incoherent - nekoherentni hologram; ~, interferometric - interferometrijski hologram; ~', laser - laserski hologram; ~, microwave - UKT hologram, mikrotajasni hologram; '~, moving - pokretni hologram; ~, moving-target - hologram pokretne mete; ~, multicolor - višebojni hologram; ~, multiple exposed single - višestruko eksponiran hologram; ~, nondiffused (illumination) - nedifuzni hologram; —, nonoptical - neoptički hologram; ~, optical - optički hologram; ~, phase - fazni hologram; ~, phase-contrast - fazno-
hologram hologram kontrastni hologram; ~, product - multiplicirani hologram; ~, pulsed laser - impulsnolaserski hologram; ~, recorded - zabeleženi hologram; ~, reflecting (-type) -reflektovani hologram; —•, reflection v. reflecting (-type) hologram; ~, single beam -monomlazni hologram; ~, single exposed - monoekspozicioni hologram; ~, spatial carrier - hologram prostornog nosača; —, still - nepokretni hologram; ~, synthetic - sintetizovani hologram; ~, television - televizijski hologram; ~, thermoplastic xerographic termoplastični kserografski hologram; ~, thick emulsion - hologram zapisan na debelom emulzionom sloju; ~, thin emulsion hologram zapisan na tankom emulzionom sloju; ~, three-dimensional - trodimenzionalni hologram; ~, transmission v. transmitting (-type) hologram; ~, transmitting (-type) - transmisioni hologram; ~, two-beam - dvomlazni hologram; ~, two-dimensional dvodimenzionalni hologram; ~, unbleached - nebeljeni hologram; ~, volume v. three-dimensional hologram; ~, wide angle - širokougaoni hologram; ~, xerographic - kserografski hologram holography - holografija; metod reprodukovanja lika u prostoru korišćenjem koherentne laserske svetlosti) (fiz.); ~, black and white - crno-bela holografija; ~, color - hologratija u boji; —, focused image-holografija fokusirane slike; ~, Fraunhofer - Fraunhoferova holografija; ~, Fresnel - Frenelova holografija; ~, gas laser gaslaserska holografija; ~, giant pulse - hologratija monoimpulsnog lasera; ~, inverted reference beam - holografija sa inverzno-referentnim mlazom; ~, laser laserska holografija; ~, microwave - UKT holografija, mikrotalasna holografija; ~, moving-target - holografija pokretne mete;
homing ~, multicolor - višebojna holografija; ~, multiple-exposed višestruko eksponirana holografija; ~, nonoptical - neoptička ho.ografija; ~, optical - optička holografija; ~, pulsed laser - impulsnolaserska holografija; ~, radio-frequency - radiofrekventna holografija; ~, rf v. radio-frequency holography; ~, synthetic - sintetska holografija; ~, thermoplastic xerographic - termoplastična kserografska holografija; ~, thick recording medium - holografija na debelom registrujućem sloju; ~, thin recording medium - holografija na tankom registrujućem sloju; ~, three-dimensional trodimenzionalna holografija; ~, TWO-beam - dvomlazna holografija two-dimensional - dvodimenzionalna holografija; ~, volume v. three-dimensional holography; <~, white-light reflection - crno-bela refleksiona holografija; ~, white-light single-color - crno-bela jednobojna holografija; >~, wide-angle - širokougaona holografija; ~, X-banđ - X-holografija holohedral - holoedarski (koji ima ceo broj pljosni dovoljnih za punu simetriju) (min.) ; ~ forms - holoedarski kristalni oblik koji ima najveću moguću simetriju u datom sistemu (kr.) holystone - plavac, plovućac (mek peščar) home beacon - far za navođenje, far za privođenje (at.) ; ~ broadcasting - unutrašnja radio-difuzija; ~ position - mirni položaj, početni položaj homer - far za navođenje, far za privođenje (at.) homing - navođenje, samonavođenje, let po komandi radio-farom; ~ action - vraćanje (birača) u početni položaj (tel.); ~, active aktivno navođenje, aktivno samonavođenje; ~ antenna - antena za privođenje (at.); ~ device privodni uređaj (at.) ; ~, guidance - samonavođenje (at.); <~, heat
homing - infracrveno navođenje; ~, missile - samonavodeni projektil, samodirigovani projektil (at.); ~, odoriferous - navođenje po mirisu; ~ on a surface target - navođenje na nadvodni cilj; ~, passive - pasivno navođenje; ~ pigeon poštanski golub, golub pismonoša (sbr.) ; ~ position - početni položaj (birača) (tel.) ; ~, semi active - poluaktivno navođenje; ~ type switch - birač sa početnim položajem, birač sa nultim položajem homochromatic - homohromni, raznobojni homocyclic compound - homociklično jedinjenje (hem.) homodyne reception - prijem na nultim izbijanjima (rad.) homogeneity - homogenost, uniformnost sastava homogeneous - homogen, jednorodan; ~ catalysis - homogena kataliza (hem.) ; ~ compound expression - homogeni složeni izraz (mat.); ~ equation - homogena jednaČina (mat.) ; ~ light - monohromatsko svetio, jednoliko svetio, homogeno svetio (opt.) ; ~ reactor - homogeni reaktor (sa gorivom u .rastvorenom stanju) (nukl.); ~ series - homogeni niz, serija organskih jedinjenja koja se međusobno - razlikuju za jednu ĆH2 grupu (hem.) homogenization - homogenizacija (mešanje da bi se dobio što jednorodniji sastav) homogenizer - homogenizator, uređaj za mešanje homojunction - homospoj, homoprelaz homologous - odgovarajući; »homologan (hem.); ~ series - homologni niz, skup jedinjenja koja se mogu opisati istom formulom (hem.) homologue - homolog homomorphous - homomorfna (supstanca) koja kristališe na isti način, ali je hemijski različita od druge supstance (hem.) homopolar - homopolaran, jednopolaran; ~ crystals - homopolarni kristali (čiji susedni atomi imaju zajedničke elektrone) (kr.) ; ~ field 22 Rečnlk
337
horizontal
magnet - homopolarni uzbudni deo stroja (elj.) ; ~ machine - jednopolarna mašina (elj.) homothetic - homotetičan, međusobno slišan nekom drugom obliku hone - brus, belegija honeycomb - saće; ~ coil - kalem u obliku saća (el.) ; ~ structure struktura u vidu saća (el.) hood - poklopac (motora) hook - kuka, udica, kopča; ~ angle (broach) - ugao rezanja (provlakač) (mai.) ; ~ stick - izolaciona motka (el.) ; ~ switch - viljuška (kontakt tf aparata koji se otvara i zatvara spuštanjem i dizanjem mikrotelefonske kombinacije) (tel.) ; ~ tool - kukasti nož (ma!.) Hooke's law - Hukov zakon (elastičnosti) (fiz.) Hooker cell - Hukerova ćelija, vrsta elektrolitičke ćelije sa dijafragmom za elektrolizu kuhinjske soli (hem.) hoop antenna - cilindrična antena (rad.); ~ sticks - arnjevi (mot.) Hoopes process - proces elektrolitičke refinacije aluminijuma (mtl.) hooting trouble - hvatanje neispravnosti, detekcija greške hop - jednostruka refleksija (talasa od jonosfere) (rad.) hopcalite - hopkalit (smeša oksida Cu, Co, Mn i Ag upotrebljena u gas-maskama za oksidovanje ugljen-monoksida) hopeite - hopeit (hidratisani cink-fosfat) (min.) Hopkinson's linkage coefficient Hopkinsonov koeficijen(a)t (zav.) hopper - žleb, levak, kontejner refleksnih dipola hops - hmelj horizon - horizont; ~, artificial veštački horizont, aviohorizont; ~, gyro v. artificial horizont; ~, true - stvarni horizont horizontal - horizontala, linija paralelna tangenti na površini Zemlje, horizontalno; ~ angle of deviation - horizontalni ugao devijacije (el.); — beam width - horizontalna širina zraka (el.); ~ blanking - horizontalno gašenje, hori-
horizontal
338
hot
horizontal connection (threaded) - nazuvica, zontalno blankiranje (el.) ; — broavlaknasti spoj creva (zav.); ~ ching machine - mašina za horicoupler - spojnica za crevo (zav.) ; zontalno povlačenje (mal.); ~ ~ coupler (reducing) - redukcidamping - horizontalno fiksiranje ona spojnica za crevo, redukciona (el.); ~ deflecting electrode nazuvica (zav.) ; ~ coupling nipelektroda za horizontalno skretanje ple - nazuvica nastavka creva (el.) ; ~ deflection - horizontalno (zav.); ~ -proof machine skretanje, horizontalno savijanje, homašina zaštićena od mlaza vode rizontalna defleksija (e/.);~ flyback (zav.) - horizontalno vraćanje mlaza (el.) ; hot - vruć; visoko radioaktivan, pod ~ head - horizontalna glava naponom, pod strujom (nukl.); ~ (maš.) ; ~ hold control - regulaarea - zona visoke radioaktivnosti tor sinhronizacije linija (TV); ~ (nukl.); <~ atom - visokoeksciUne - horizontalna linija; ~ miller tirani („vrući") atom, atom čije je jezgro radioaktivno (hem.); ~ - horizontalno glodalo (maš.); ~ atom chemistry - hernija radioplane - horizontalna ravan; ~ aktivnih supstancija (nukl.); ~ projection - horizontalna projekbending - vruće savijanje (maš.); cija; ~ rail (planer) - horizon~ bulb engine - motor sa usijatalna šina (maš.); ~ scanning nom glavom (mot.) ; ~ cathode horizontalno razlaganje (ocrtavanje) žarna katoda, termokatoda, užarena (eh.); ~ -scanning generator katoda (eh.) ; ~ -cathode X-ray generator impulsa za horizontalno diode - rendgenska dioda s užarerazlaganje (ocrtavanje) (eh.); ~ nom katodom (el.); ~ cell separation - horizontalna analiza „vruća" komora, komora zaštićena (u sistemu vazdušne navigacije ,,Teza rad sa radioaktivnim materijaleran", koji kombinuje primenu ralom (nukl.); ~ chemistry - hedara i televizije); ~ -type shaper rnija visokoradioaktivnih, ekscitira- horizontalna rendisaljka (maš.); nih atoma (nukl.) ; ~ compacting ~ vibration - horizontalna vibracija - toplo presovanje (maš.) ; ~ crack hormone - hormon - topla prskotina (zav.) ; ~ crack test - ispitivanje sklonosti prskanja horn - rog; levak, truba; —, hyperusled tbplote (zav.); ~ electrode bolic - hiperbolični rog; ~ loudspeaker - zvučnik s levkom (ak.) - katoda, vlakno za grejanje (eh.) ; ~ junction - topli spoj, kod termohornblende - hornblenda, crni amfielemenata (eh.); ~ laboratory bol, rogovača (alumosilikat Ca, Na, „vruća" laboratorija, laboratorija za Mg, Fe) (min.) visoku radioaktivnost (nukl.); ~ Horner's method - Homerov metod material - visokoradioaktivni ma(aproksimiranja iracionalnih korena terijal (nukl.) ; ~ pressing - toplo polinoma) (mat.) presovanje (maš.); ~ -reactor Horse Head - naziv čitavog niza razloading - punjenje reaktora gorinih produkata, naročito legura cinka vom dok je u pogonu (nukl.); ~ (mtl.) I running of an electrode - pogon horse-power - konjska snaga, jedinica [ elektrode u toplom režimu (el.); za snagu; ~ consumption - pot- , ~ spot - pregrejano mesto, pregrejana tačka (U.); ~ waste rošnja u konjskim snagama; ~ radioaktivni otpaci (nukl.) ; ~-wire delivered by the pump - snaga instrument - aparat sa zagrevnom pumpe (maš.) ; ~ -hour - konjska žicom (el.) ; ~ -wire microphone snaga-sat (jedinica za rad; rad koji se vrši 1 konjskom snagom za 1 sat) - mikrofon sa zagrevnom žicom (eh.); working - rad na toplo hose - crevo; kućište (zav.); ~ (maš.) connection - priključak creva; ~
hour
339
hour - sat, čas, radni sat, radni čas; ~ circle - satni krug, svaki veliki krug nebeske sfere koji prolazi kroz nebeski pol (astr.); meter satno brojilo, vremensko brojilo (el.); ~ plate - cifarnik, brojčanik (satni) (el.); ~, working of failure shooting and repair radni sat traženja i otklanjanja neispravnosti ; ~, working of preventive maintenance - radni sat preventivnog održavanja; ~, working of repair - radni sat otklanjanja neispravnosti house cable - kab(e)l za unutrašnje instalacije, pretplatnički kab(e)l (el.); ~ exchange system -sistem kućnih telefonskih centrala, kućna telefonska centrala (tel.) ; ~ telephone circuit - sobni telefonski provodnik (tel.) housed in a common body - smešteno u zajedničko kućište (maš.) housing - kućište (maš.); <~, hermetic - hermetičko kućište; ~, watertight - vodonepropustljivo kućište howitzer - haubica (voj.) howler - sirena (el.) howlith - haulit, mineral iz grupe aksinita (kalcijum-borosilikat) (min.) HSS cutter - brzorezno glodalo (mat.) H.S.S. square push broach - brzorezni četvrtasti provlakač (maš.) HSS tool - brzorezni nož (maš.) HTO - voda u kojoj je znatni deo vodonika zamenjen tricijumom (hem.) hub - glavčina (mot.) huckaback - ubrusno platno, pamučna ili lanena sunderasta tkanina (tek.) hue — obojenost; ~ control — regulacija naizmenične nijanse ( TV) hulk - brod-kasarna, hulk (morn.) hum - fon struje (napajanja); zujati, brujati (el.) ; ~ level - nivo tona, nivo brujanja (el.) ; ~ modulation - fonska modulacija (eh.) human counter - uređaj za merenje radioaktivnosti u ljudskom organizmu (nukl.) humic acid - huminska kiselina (organska materija u zemljištu, nastala 22«
hydrated
raspadanjem biljnih otpadaka) (hem.) humidify - povećati gustinu vodene pare, povećati vlažnost humidity - vlažnost; ~, ratio specifična vlažnost humlte - humit (magnezijum-silikat sa nešto fluora) (min.) hummer - zujalo, zumer humming - zujanje, brujanje, fijukanje (el.) hundred call seconds - sto-sekundarno zauzeće (tel.) hunting - traženje, biranje, traženje smetnji (kvarca), pumpanje, njihanje (eh.) ; ~ action - slobodno biranje (tel.); — speed - brzina slobodnog biranja (birača), frekvencija promene (tel.) ~ switch birač za mešanje (tel.); ~ time - vreme slobodnog biranja (tel.) hurdle - lesa, pleter, rešetka, rešeto, plot, tor, pletena ograda Hurter and Driffield curve - karakteristika fotoemulzije (jot.) hut - koliba, daščara, baraka Huygens principle - Hajgensov princip (da se svaka tačka talasnog fonta može smatrati izvorom talasa) (fiz.) hyalite - bezbojan prirodan opal (min.) Hycar - naziv za grupu sintetičkih guma (nitrilinskih, akrilnih, butilnih i dr.) (thnl.) hybrid - melez, hibrid, hibridni spoj, trojnik; ~ coil - diferencijalni transformator (el.) ; <~, 180-degree - dupli trojnik; ~ -coupled hibridno spregnut hydradd - vodonična kiselina (kiselina koja ne sadrži kiseonik) (hem.) hydrargyrum - živa hydrate - hidrat, hidroksid; hidratisati; ~, ammonia - amonijak (vodeni rastvor) (hem.); ~, barium - barijum-hidroksid; ~, calcium - kalcijum-hidroksid; ~, chloral - hloral-hidrat; ~, lime - gašeni kreč, kalcijum-hidroksid; ~, potassium - kalijum-hidroksid; ~, sodium - natrijum-hidroksid, kaustična soda hydrated - hidratisan, hidrantni; ~ lime - gašeni kreč (zav.)
hydrates
340
hydrates - hidati, soli koje sadrže kristalnu vodu (hem.) hydration - hidratacija (građenje hidrata, spajanje sa vodom) hydrator - hidrator, uređaj za gašenje kreča hydraulic - hidraulični (mal.); ~ back pressure valve - vodeni osigurač (zav.); ~ brake - hidraulična kočnica (mot.); ~ cement - hidraulični cement (stvrdnjava se pod vodom) (thnl.); ~ cylinder - hidraulični cilindar (maš.); <~ drive - hidraulični pogon (mal.) ; ~ efficiency - hidraulični stepen delovanja (maš.); ~ engineer inženjer hidraulike; — fluid - hidraulični flud (maš.); ~ force pump - klipna pumpa (mal.) ; ~ governor - hidraulični upravljač (mot.); ~ horse-power - hidraulična snaga (en.) ; — jack - hidraulični čekrk (maš.); ~ leather - hidraulični kožni zaptivač (mal.) ; - line - hidraulični vod (mal.) ; ~ locking valve - hidraulični ventil (mal.); ~ main - hidraulični vod (mal.) ; ~ motor - hidraulični motor (mal.); ~ oil - ulje za hidraulike (mal.); ~ pipe coupling - spoj hidrauličnog cevovoda (mal.) ; ~ planer - rendisaljka sa hidrauličnim pogonom (mal.); ~ press - hidraulična presa (mal.); ~ pump - hidraulična pumpa (mal.); ~ radius (cross-sectional area wetted perimeter) hidraulični radijus (površina preseka, okvašeni obim) (mal.); ~ shaper - horizontalna rendisaljka sa hidrauličnim pogonom (mal.); ~ slide valve - hidraulični klizni ventil (mal.); ~ soltter - mašina za izradu žlebova sa hidrauličnim pogonom (maš.) ; ~ tank - hidraulični tank; ~ testing unit - hidraulični ispitni aparat (mal.); ~ tool relief - hidraulični držač noža (mal.); ~ torque converter hidraulični torzioni menjač (mal.) ; ~ transmission - hidraulični prenos (mal.) ; ~ valve body - telo hidrauličnog ventila (maš.); ~
hydrogel
variable speed gear - hidraulični menjač (mot.) hydraulically driven - na hidraulični pogon (mal.) hydraulics - hidraulika, nauka o kretanju tečnosti i korišćenju energije kretanja tečnosti (meh.) hydrazides - hidrazidi (hem.) hydrazine hydrate - hidrazin-hidrat (hem.) hydrazo compounds - hidrozo-jedinjenje (simetrički derivati hidrazina) hydrazoate - so azotvodonične kiseline, azid (hem.) hydride - hidrid (jedinjenje vodonika) (hem.) ; ~, arsenic - arsen-hidrid, arseno-vodonik, arsin (hem.); ~, bromine - bromovodonik; ~, calcium - kalcijum-hidrid; ~, chlorine - hlorovodonik, hlorovodonična (sona) kiselina hydriodic acid - jodovodonična kiselina (hem.) hydrion - jon vodonika, proton hydroacoustic - hidroakustika hydrobromic acid - bromovodonična kiselina (hem.) hydrocarbon - ugljovodonik, jedinjenje koje sadrži samo ugljenik i vodonik (hem.) hydrocarbonaceous - koji sadrži ugljovodonika hydrocarbonate - hidrokarbonat, kiseli karbonat (hem.) hydro-celluloses - hidroceluloza, nastaje dejstvom kiselina na celulozu na hladno (thnl.) hydro-electric generating set hidrogeneratorski agregat (grupa) (elj.) hydrochloric acid - hlorovodonična sona kiselina (hem.) hydrocyanic acid - cijanovodonična kiselina (hem.) hydrodynamics - hidrodinamika, grana mehanike koja proučava kretanje tečnosti hydrofluoric acid - fluorovodonična kiselina (hem.) hydrofluorosilicic acid - silikofluorovodonična kiselina (hem.) hydrogel - hidrogel (gel sa vodom kao rastvaračem)
hydrogen
hydroxide
341
hydrogen - vodonik, hem. elemen(a)t, redni broj 1, simbol H; ~ bomb - vodonična bomba (nukl.); ~, bromide - bromovodonik, gas koji sa vodom daje bromovodoničnu kiselinu; ~ calcination - zagrevanje u atmosferi vodonika (hem.); ~ chloride - hlorovodonik, HC1, bezbojan gas, sa vodom daje hlorovodoničnu kiselinu (hem.); ~, content - sadržaj vodonika (hem, zav.) ; ~ controlled covering obloga sa niskim sadržajem vodonika (zav.) ; ~ cooling - hlađenje vodonikom (u.); ~, cyanide cijanovodonik, otrovan gas (hem.) ; ~ equivalent - vodonični ekvivalent (hem.) ; ~ electrode - vodonična elektroda, platinirana elektroda u ravnoteži sa gasovitim vodonikom; služi za merenje pH. (hem.) ; ~ firing - paljenje u vodoniku (hem.) ; ~, heavy - teški vodonik, deuterijum (simbol 2 H ili D); ~, intergalactic - međugalaktički vodonik; ~ ion - vodonikov jon, proton (hem.); ~ ion concetration - koncentracija vodonikovih jona, mera za kiselost rastvora, izražava se u pH jedinicama (hem.) ; ~, light - laki (obični) vodonik, protijum; ~ oxide - voda; ~ peroxide - vodonik peroksid, „hidrogen" (hem.) ; ~ scale - vodonikova skala (hem.) ; ~ sulphide - vodonik-sulfid (hem.); ~ superheavy - tritijum, radioaktivni izotop vodonika mase 3 ( 3 H ili T) hydrogenated oils - hidrogenisana ulja, biljna ulja pretvorena u masti procesom hidrogenizacije (thnl.) hydrogenation - hidrogenizacija, sjedinjavanje neke supstance sa vodonikom (thnl.) ; ~ of coal - hidro^enovanje uglja u cilju dobijanja tečnih ugljovodonika Hydrogenite - trgovački naziv za aluminijum-amalgam (hem.) hydrokinetics - hidrokinetika, grana fizike koja proučava kretanje tečnosti usled dejstva sila hydrol - tetrametil-diaminobenzhidrol (hem.) hydrolith - kalcijum-hidrid (hem.)
hydrology - hidrologija hydrolysis - hidroliza (razlaganje nekog jedinjenja pod uticajem vode); ~, acid - kisela hidroliza, hidroliza u kiseloj sredini; —, basic - bazna hidroliza, hidroliza u alkalnoj sredini hydrolytic - hidrolitički hydrometallurgy - hidrometalurgija, izdvajanje metala pomoću ispiranja ruda (mil.) hydrometer - hidrometar, aerometar (instrumen(a)t za merenje gustine tečnosti) (fiz.) hydrometrograph - merač količine protekle vode (mtr.) hydromica - hidromuskovit, mekonit (min.) Hydronalium - hidronalijum, aluminijumska legura sa 7 — 7% Mg i neznatnim količinama Si i Mn Hydrone - hidron, legura sa 35% Na i 65% Pb hydroperoxide - hidroperoksid (hem.) hydrophobic - hidrofoban (koji ne apsorbuje vodu) (hem.) hydrophone - hidroion hydrophosphate - hidrogen-fosfat, kiseli fosfat (hem.) hydrophylic - hidrofilan (koji ima afinitet prema vodi) hydropneumatic accumulator hidropneumatički akumulator hydroquinone - hidrohinon (fotografski razvijač) hydrosilicate - hidrosilikat (hem.) hydrosol - hidrosol, sol (koloidni rastvor) u vodi hydrosphere - hidrosfera, vodom prekriven deo Zemljine površine hydrostatic compacting - hidrostatičko presovanje (tna£.) ; ~ head - hidrostatska visina (fiz.); ~ pressure - hidrostatički pritisak
(fin-)
hydrostatics - hidrostatika hydrosulphate - hidrogen-sulfat, kiseli sulfat (hem.) hydrosulphite - bisulfit (hem.) hydrous - vodeni hydroxide - hidroksid (jedinjenje koje sadrži hidroksilnu grupu) (hem.); ~, ammonium - amonijum-hid-
hydroxide
hydroxide roksid; ~, calcium - kalcijum-hidroksid, gašeni kreč; ~, sodium - natrijum-hidroksid, kaustična soda hydroxonium ion - hidroksonijum jon, hidratisani proton, H3O"1" (hem.) hydroxyl - hidroksil, hidroksilna (OH) grupa (hem.) hydroxylamin - hidroksilamin (hem.) hydroxylation - hidroksilacija (uvođenje grupe OH u jedinjenje (hem.) hydroxyproline - hidroksiprolin (jedna od esencijalnih aminokiselina) hydrozonas - hidrozoni, kondenzacioni proizvodi aldehida i ketona sa hidrazinom (hem.) hygrograph - higrograf (uređaj koji beleži vlažnost) hygrometer - higrometar, psihrometar (instrumen(a)t za merenje vlažnosti, npr. vazduha); ~, absorption - v. chemical hygrometer; ~, balance - higrometar sa vagom; ~, chemical - apsorpcioni higrometar; ~, condensation - kondenzacioni higrometar, merač tačkei rose; ~, dew-point - v. condensa-J tion hygrometer; ~, hair -j higrometar sa dlakama, vlasima; ~, recording - higrograf; ~, thermal - termohigrometar; ~, thermistor - termistorski higrometar; ~, wet-and dry-bulb - psihrometar hygroscope - higroskop (instrumen(a)t za merenje vlažnosti) hygroscopic - higroskopski, higroskopan, koji upija vlagu (hem.) ; ~ covering - higroskopska obloga
(zav.)
hypochromlc
342
hygroscopicity - higroskopičnost (sposobnost da vezuje vlagu) hygrostat - higrostat, aparat za određivanje kristalne vlage (thnl.) hyoscine - alkaloid skopolamin (hem.) hyoscyamine - hiosciamin (jedan aldehid) (hem.) hyper- - prefiks koji znači nad, iznad hyperacoustic - nadzvučni, ultrazvučni (ak.) hyperbola - hiperbola (mat.) hyperbolic cylinder - hiperbolični cilindar, valjak (mat.) ; ~ elliptical
co-ordinate mathod - metoda hiperbolično-eliptičkih koordinata (mat.) ; ~ functions - hiperbolne funkcije, vrsta matematičkih funkcija; ~ logarithms - hiperbolni logaritmi, prirodni logaritmi; ~ navigation - hiperbolični sistem navigacije (pom.); ~ transmission line - hiperbolična transmisiona linija (el.); ~ underwater navigation - hiperbolični sistem podvodne navigacije (pom.) hyperbolold - hiperboloid, telo čiji su neki preseci hiperbole (mat.) ; ~ of revolution - obrtni hiperboloid (mat.) hypercon - hiperkon hypergolic fuels - hipergolna goriva (raketna goriva koja se sama pale) (hem.) Hypernik - hipernik (legura gvožđe-nik(a)l) (mtl.) hyperons - hiperoni, elementarne čestice mase veće od mase neutrona, a manje od mase deutrona (fiz.) hyperoxide - peroksid (hem.) hypersensitization - hipersenzibilizacija (jot.) Hypersil - hipersil (materijal za visokofrekventna jezgra) (el.) hypersonic - nadzvučni, ultrazvučni (ak.); ~ analyzer - ultrazvučni defektoskop (el.) hypersonics - hiperzvuk hypersorption - hipersorpcija, apsorpcija teže isparljivih komponenata iz neke gasovite smeše (hem.) hyperspace - hiperprostor, prostor sa više od tri dimenzije (mat.) hypersthene - hipersten (metasilikat magnezijuma i gvozda) (min.) hypertonic solution - hipertoni rastvor s velikim osmotskim pritiskom
(fiz.)
hyphen - crtica, vezica (—) hypo - natrijum-tiosulfat (fiksir u fotografiji); ~, acid - kiseli fiksir hypobromite - hipobromit (hem.) hypochlorite - hipohlorit (hem.); ~ lime - hlorni kreč; ~, sodium natrijum-hipohlorit hypochlorous acid - hipohlorasta kiselina (hem.) hypochromic - hipohromi (hem.)
hypocrystalline
hyzone
343
hypocrystalline - polukristaličan hypocycloid - hipocikloida, matematička kriva Hypolon - vrsta sintetičke gume na bazi hlorsulfonisanog polietilena (thnl.) hypophosphoric acid - hipofosforna kiselina (hem.) hyposulphite - hiposulfit (so hiposumporaste kiseline )(hem.) hyposulphuric acid - ditionska kiselina (hem.) hypotenuse - hipotenuza, strana pravouglog trougla (mat.) hypothesis - hipo eza, pre pos avka; ~, admissible - dozvoljena hipoeza; ~, alternative - al ernativna hipoteza; ~, composite - složena hipoteza; ~, simple - prosta hipoteza; ~, statistical - statistička hipoteza hypothetical office - hipotetična centrala (bez pretplatnika, primenjuje se za projektovanje) (tel.)
hypotonic solution - hipotoničan rastvor, koji ima mali osmotrski pritisak (hem.) hypotrochoid - hipotrohoida, matematička kriva hypoxanthine - hipoksantin, 6-oksi-purin (hem.) hyrotron - hirotron, živin ispravljač sa magnetskim upravljanjem hysteresis - histerezis, zaostajanje namagnetisanja iza magnetne sile (fiz.) ; ~ coefficient - histerezisni faktor, histerezisni koeficijen(a)t (fiz.) ; ~ curve - histerezisna kriva (fiz.); ~ graph - histerezigraf (fiz.) ; ~ loop - histerezisni krug (fiz.) ; ~ loss - histerezisni gubici (elj.) ; ~^ meter - histerezimetar
(fiz.)
hystoroscope - aparat za snimanje histerezisnih krivih hyzone - tritijum
H. — 1. hardness - tvrdoća; 2. henry - Henri; 3. humidity - vlažnost; 4. hydrant - hidrant; 5. hydrogen - vodonik; 6. hydrolysis - hidroliza Hf — hafnium - hafnijum Hp, hp — 1. high pressure - visok pritisak; 2. horsepower - konjska snaga; 3. hotpressed - toplo presovan; 4. hydrocarbon processing - prerada ugljovodonika HTU — hight of a transfer unit - visina ektifikacione kolone koja odgovara jedinici prenosa mase hyg. — hygroscopic - higroskopan
I - hemijski znak za jod (hem.) i - i, imaginarna jedinica (mat.) 1-head engine - motor sa visećim ventilima u I-glavi (mat.) t-type - bezprimesni, vlastiti, s posebnom provodnošću iatrochemistry - jatro-hemija, proučavanje hemijskih fenomena u medicinske svrhe, praktikovana u 16. veku (hem.) ice - led, zaleđivanje; ~ aeromycin - led sa primesama aeromicina; — age - ledeno doba; ~ -apron - ledobran (na mostu); ~ bedding - sloj leda na koji se sldadišti tovar; ~ boat - jedrilica na sankama (sport na ledu); ~ body - led za posipanje tereta; ~ breacker - ledolomac (brod); ledobran (na mostu); ~ carbon dioxide - suvi led; ~ coating ledena naslaga; ~, compressed dry - suvi preso vani led; ~, cracked - drobljeni led; ~ -cutter - sekač leda (služi za zaštitu kormila pri vožnji unazad); ~, damp vlažni led; ~, dry - suvi led; ~ fin - odbijač leda (od elise); ~, food service - prehrambeni led; ! ~, germicidal — baktericidni led; { ~, hard - tvrdi led; ~ house ledara; ~ making - proizvodnja jestivog leda; ~, mikly - mutni ledj —, opaque - mutni led; ~, package - ambalažni led; ~, pure - čisti led; ~, salt - slani led;
~, sea-water - led iz morske vode; ~, slush - mokri snežni led; ~, snow - snežni led; ~, split - sitno drobljeni led iceberg - ledeno brdo, santa icebreaker - ledobran, zaštitnik jarmova Iceland moss - islandska mahovina Iceland spar - islandski dvolomac, kalcit koji ima osobinu dvostrukog prelamanja svetlosti, vrlo čist prirodan kalcijum-karbonat (min.) ichtyocolla - lepak dobijen preradom ribljih organa (thnl.) ichthyology - nauka o ribama iconoscope - ikonoskop, televizijska
cev (TV)
icosahedron - poliedar sa dvadeset strana (mat.) Icyl - grupa organskih boja za bojenje svile (tek.) ideal cascade - idealna kaskada, optimalni način povezivanja jedinica u kaskadi (nukl.) ; ~ gas - idealni (savršeni) gas, za koga važi jednačina gasnog stanja pv—RT, gde je p — pritisak, v — zapremina, R — konstanta, T — apsolutna temperatura (fiz., hem.); — gas constant konstanta idealnog gasa, R-konstanta (fiz., hem.); ~ no-load D.C. voltage - idealni jednosmerni napon u praznom hodu (el.); ~ solution - idealan rastvor, u kome su sve molekularne sile identične (hem.)
identical
346
identical - identičan, istovetan; <~ equation - identična jednačina (mat.) identification - identifikacija, prepoznavanje, raspoznavanje, označavanje; — friend or foe - otkrivanje pripadnosti, identifikacija „svoj-tudi" (voj.); ~, information identifikacija informacija; ~, lead - označavanje vodova; ~, wires - ispitivanje žila (provodnika) zujalicom (tel.); ~, pattern - raspoznavanje oblika, prepoznavanje oblika; ~ pulse - impuls za prepoznavanje, identifikacioni impuls (tel.); ~, target - identifikacija mete, prepoznavanje cilja; ~, sign - znak za raspoznavanje, identifikacioni znak (tel.) identifier - identifikator identity - identitet idiochromatic crystal - idiohromatski kristal (kr.) idioelectric - izolator, neprovodnik (el.) idiomorphic crystal - idiomorfan kristal (kr.) idiostatic circuit - idiostatička sprega (struja) (el.); ~, method - idiostatička (Žuberova) metoda (el.) idle - mrtav hod, prazan hod; ~ adjusting screw - graničnik (vijak) mrtvog (praznog) hoda; ~ capacity - rezervna snaga, rezervni kapacitet, slobodni kapacitet, (tf centrale) (tel.) ; ~ coil - mrtvi svitak, prazan kalem, neuključen kalem (el.) ; ~ capacity cost - troškovi neiskorišćenog dela kapaciteta; ~ current - bezvatna struja, reaktivna komponenta struje; ~ gear - mrtvi (prazan) hod; ~ line - slobodni hod; ~ indicating signal - signal slobodne linije (tel.) ; ~ mashine time - sporedno vreme, mrtvo vreme; ~ microphone - nemi mikrofon, neuključen mikrofon (eh.) ; ~ period - zdporno vreme (el.) ; ~ position - stanje mirovanja (mašine); ~ power - prividna, reaktivna snaga; ~ ship - brod bez tereta; ~ time - sporedno vreme,
ignition
mrtvo vreme; ~ wheel - međuzupčanik, gonjeni zupčanik; ~ running - prazan hod (el.) (maš.); ~ spindle - vreteno praznog hoda (maš.) ; ~ (return) stroke - prazni (povratni) hod (maš.); ~ stroke - prazan hod (mašine) (maš.) idler (gear) - meduzupčanik (maš.) ; - impeller (screw pump) - pogonjeno vreteno (zavojna pumpa) (maš.); ~ (pulley) - natezna remenica (maš.) idling - prazan hod (maš.) ; ~ loss - gubici praznog hoda (el.) idometer - kontrolnik jednoobrazne proizvodnje, oprema za kontrolu jednoobrazne produkcije (maš-) idotron - aparat za proveru fotoelemenata Igamid - sintetičke plastične materije iz grupe aminoplasta (thnl.) Igepal - naziv za niz deterdženata, emulzifikatora i si. na bazi polialkohola (Jhnl.) Igepon - serija deterdženata i emulgatora na bazi derivata viših masnih kiselina (thnl.) Igmerald - trgovački naziv za veštački smaragd (thnl.) igneous rocks - eruptivne stene (geol.) ignitable - zapaljiv, upaljiv ignite - zapaliti, paliti, zažariti, žariti, usijati igniter - uređaj za paljenje (mot.) ignitible v. ignitable ignition - paljenje (mot.) ; ~ angle - ugao paljenja (mot.); ~ cable - kabl za svećicu (mot.); ~ coil - bobina, indukcioni kalem (mot.) ; ~ distributor - razvodnik paljenja (mot.); ~ interference smetnje od paljenja (svećice i si.) (mot.) ; ~ lag - zaostajanje paljenja, paljenje sa zakašnjenjem (mot.) ; ~ noise - smetnje od paljenja, šum paljenja (mot.); ~ point - tačka paljenja (najniža temperatura na kojoj se neko gorivo može zapaliti) (hem.) ; ~ switch - ručni prekidač paljenja (mot.) ; ~ system - Uređaj za paljenje (mot.); ~ timing - promena tačke paljenja (mot.); ~ voltage - napon paljenja (mot.)
ignitor
347
ignitor - ignitor (elj.) ; ~ control ignitorsko upravljanje (elj.) illicit - nedopušten, zabranjen illimitable - neograničiv iiH^ium - ilinijum (nekadašnji naziv elementa prometijuma) illium - ilijum, kiselinski otporna legura sastava 6 0 - 6 5 % Ni; 21,07% Cr; 6,42% Cu; 4,67% Mo; 2,13% W; 1,04% Si; 1,09% Ali 0,98% Mn; 0,76% Fe; 1,19% C + B illuminance - osvetljenost illuminant - sredstvo za osvetljavanje; osvetljavajući illuminate - 1. osvetiliti, obasjati; 2. iluminirati, svečano osvetliti; 3. rasvetliti, objasniti illumination - osvetljenje (el., opt.), osvetljavanje, osvetljenost, ozračenost, pobuda; ~, hologram - osvetljenost holograma; ~, laser osvetljenost laserom, osvetljavanje laserom; ~, radar - osvetljavanje radarom illuminator - 1. svetiljka; 2. kondenzator, osvetljivač (kod optičkih instrumenata); 3. ukrašavalac bojama i zlatom (npr. rukopisa) illuminometer - luksmetar, merač jačine osvetljenja ilmenite - ilmenit, oksid gvozda i titana (min.) ilmenorutile - ilmenorutil, crni varietet titan-dioksida, sadrži gvozda, tantala i niobijuma (min.) image - slika, crtež, model image-amplifier tube - video-pojačavačka cev (TV); ~ attenuation - slabljenje video-kanala, slabljenje simetričnog kanala; ~ attenuation constant - konstanta slabljenja slike (TV); ~, auditory - zvučna slika; ~, cathode - katodna slika; ~, diffraction - difrakciona slika; ~ distortion izobličenje slike (TV); ~ effect efek(a)t ogleda (TV); ~ fault izobličenje slike, greška slike (TV); ~ frequency - frekvencija ogledala, druga kombinadona frekvencija (heterodinskog pretvarača); frekvencija kadrova, video-frekvencija (TV); ~J »,ghosf s - fantomne slike; ~, hologram - hologram; ~,
imitation of leather
holographic v. hologram image; ~ impedance - karakteristična impedanca, simetrična impedanca (TV); ~ interference - smetnje simetričnog kanala ( TV) ; ~ interference ratio - koeficiien(a)r simetričnog kanala ( TV) ; ~ isocon - izokon (cev) sa prenosom slika ( TV) ; ~ multicolor hologram višebojni hologram; ~ orthicon ortikon (cev) sa prenosom slika, superortikon ( TV) ; ~ persistence - inercija slike (TV); ~, real stvarna slika; ~, real reconstructed - stvarna rekonstruisana slika; ~, reconstructed - rekonstruisana slika; -—-, reconstructed three-dimensional - rekonstruisana trodimenzionalna slika; ~, spatially varying - prostorno promenljiva slika; ~, synthesized - sintetizovana slika; ~, tactile - taktilna slika; ~, virtual - virtuelna slika; ~, virtual reconstructed - virtuelna rekonstruisana slika; ~, visual - vizuelna slikaj <~, 2-D ravna slika, dvodimenzionalna slika; ~, 3-D - prostorna, trodimenzionalna slika imaginary axfs - i mag-nar na osa, u kompleksnoj ravni (mat.) ; ~ component - imaginarna komponenta, reaktivna komponenta (mat., el.); ~ curves and surfaces - imaginarne krive i površine, krive u kompleksnoj ravni (mat.) ; ~ loading imaginarno opterećenje, reaktivno opterećenje (el.); ~ number imaginarni broj, broj čiji je kvadrat negativan (mat.); ~ unit - imaginarna jedinica (mat.) imbibition pressure - pritisak natapanja, kod koloida (hem.) imbue - natopiti, nakvasiti, namočiti (thnl.) imide - imid (dijacetil-derivat amonijaka ili primarnih amina) (hem.) iminazoles - iminazoli, heterociklična jedinjenja sa 5 članova u prisustvu 2 nesusedna atoma azota (hem.) imino group - imino-grupa (hem.) imitation of leather - veštačka koža (thnl.)
lmmedial
348
imponderable
nost ulaznog otpora od frekvencije Immeđial - naziv za grupu organskih (el.); ~ coil - reaktivni kalem, sumpornih boja za celulozna vlakna prigušnica (el.); ~ compensator (thnl.) - korekcioni filter (el.) ; ~ -coupimmediate-action alarm - brza led amplifier - pojačavač sa impesignalizacija, trenutna signalizacija dansnom spregom (el.); ~, gate(el) -to-drain - impedanca gejt-odvod; immerse - uroniti, potopiti u tečnost ~, gate-to-surce - impedanca gejtimmersion - uronjavanje; imerzija -izvor (opt.) immersion cell - podvodna kamera impedance relay - impedansni relej (el.) ; ~, skin - površinska impe(TV); ~ counter v. dipping danca; ~, source - impedanca izcounter (fiz.); ~ objective vora; ~, voltage of transformer imersioni objektiv, objektiv potopnapon kratkog spoja (elj.) ljen u tečnosti (opt.) impedanceless generator - geneimmiscibility - nemešljivost rator bez unutrašnjeg otpora, ideimmiscible - nemešljiv, koji se ne alni generator (elj.) mesa immittance - imitanca; ~, input impede - kočiti, zaustaviti - ulazna imitanca; ~, load - imi- impedometer - merač impedanci, instrumen(a)t za merenje impedanci tanca opterećenja; ~, output - iz(el.) lazna imitanca immunity - imunitet, otpornost; ~, impedor - dvopol (el.) impeller - pogonski zupčanik, pronoise - otpornost na smetnje peler; rotirajući deo crpke, ventilaimmutabillity - nepromenljivost, netora i slično koji pokreće fluide izmenljivost (biol.) (thnl.); ~ gear - pogonski zupimpact - impakt, udarac; sudar dvaju čanik (maš.) tela, s promenom brzine jednog od njih (fiz.); ~ bending test - imperfection - defekt, poremećaj; ~, crystal (line) - defekt kristalne proba savijanja udarom (mtl.); ~ rešetke; ~, lattice - defekt rešetke; buckling test - proba krivljenja ~, point - tačkasti defekt udarom- (mtl.); ~ excitation udarna pobuda, udarno pobuđivanje imperial standard pound - stan(elj.) ; ~ load - udarno opterećenje dardna imperijalna funta, 1 lb = (el.) ; ~ radiation - udarno zra= 453.592 grama (mtr.) čenje (fiz.); ~ strength - jačina impermeabillity - nepropustljivost, impakta (sudara), udarna jačina, magnetska nepropustljivost (fiz.) udarno naprezanje (meh.); mere- impermeable - nepropustljiv, komnje jačine impaktom (udarom) (mil.) paktan impair - oslabiti, oštetiti, rasp6riti impervious machine - nepropusna mašina (el.) impairment - pogoršanje, kvarenje, impingement - sudar, udar, bomoštećenje bardovanje impalpable powder - sitno mleven implantable - pogodan za sađenje, prah (mtl.) pogodan za usađivanje impart pressure - staviti pod pritiimplantation - implantacija, postavsak (mtl.) ljanje, unošenje impedance - impedanca, zbir reaktance i rezistance (el.) ; ~, acoustic implicate - uviti, zaviti; uplesti, zaplesti; obuhvatiti - akustička impedanca; ~, antenna - antenska impedanca; ~, ava- implosion - implozija,. obrnuta eksplozija (npr. evakuisanog suda) lanche v. break down impedance; ~, breakdown - probojna impe- imponderability - nemerljivost (po danca; ~ bridge - most za merenje težini) impedance (el.) ; ~ characteristic j imponderable - nemerljiv (po težini), bez težine - impedansna karakteristika, zavis-
importance importance - važnost, značaj •mpoverished uranium - istrošeni uran (nukl.) impregnating compound - izolaciona masa, kompaund (thnl.) impregnation - natapanje, prožimanje, impregnacija; apsorpcija jedne supstance od strane druge (thnl.) impressed voltage - dovedeni napon, privedeni napon (el.) impression - utisak improper fraction - nepravi razlomak, čiji je brojilac veći od imenitelja (mat.) ; ~ integral - integral čije granice integracije nisu konačne (mat.) improve - popraviti, poboljšati improvement - unapređenje; ~ threshold - prag poboljšanja (signala) (eh.) impulse - impuls, udar, udarac; ~ action - prinudno vraćanje (birača) (tel.) ; ~ contact - klizni kontakt (el.); ~ coupling - okidna spojnica (mot.); ~ -driven clock impulsni električni časovnik, sekundarni časovnik (el.); ~ meter brojilo impulsa (eh, at.) ; •~, nerve - nervni impuls; ~ -noise susceptibility - podložnost na impulsne smetnje, osetljivost na impulsne smetnje (el.) ; ~ recorder - pisač impulsa (el.); ~, reset - impuls uspostavljanja; ~ sealer - brojač impulsa, skaler (nukl.) ; ~, specific - specifični impuls; ~ timer vremenski impulsni relej (eh.) impulsing - slanje impulsa (eh.) impulsive discharge - impuslno pražnjenje (el.) impurity - nečistoća, primesa (mtl.) ; ~, acceptor - akceptorska primesa; ~ atom - atom primese (fiz., mtl.) ; ~, compensated - kompenzirana primesa; ~, compensating - kompenzujuća primesa; ~ concentration - koncentracija primese, koncentracija nečistoće (mtl.) ; ~ concentration gradient - gradijent koncentracije nečistoće (fiz., mtl.) ; ~, diffusing - difundovana primesa; ~, donor - donorska primesa; ~, ionic - jonska primesa; ~, ionized - jonizovana primesa;
34«
Inching button
—, majority - osnovna primesa; ~ migration - seoba nečistoće, migracija nečistoće (fiz., mil.) ; —, minority - manjinska primesa; ~, noncompensateđ - nekompenzirana primesa; ~, n-type - primesa n-tipa; ~, p-type - primesa p-tipa; ~, shallow-lying - primesa koja obrazuje plitki (niski) nivo; ~, stoichiometric - stehiometrijska primesa; <~, substitutional - substitucionalna primesa; ~, surface — površinska primesa; ~, trap primesa koja obrazuje centre zahvata; ~, volatile - leteća primesa imref - Fermijev kvazi-nivo inaccessibility - nepristupačnost inaccuracy - netačnost inapplicability - neprimenljivost, neupotrebljivost inarch - ukalemiti (agr.) in bridge - paralelno, šantirano (el.) incandesce - usijati (se), užariti (se) incandescence - usijanost, usijanje; svetljenje incadcescent - usijan, užaren; ~ light - svetio sa usijanim vlaknom; sijalica incarnadine - boje mesa, bledorumen, rumen (kao ruža, kao krv) incavation - dubenje, izdubenje, udubina, udubljenje Inceloid - trahsparentna plastična masa za folije, lakove i lepkove (thnl.) incendiary bomb - zapaljiva bomba, može biti fosforna, magnezijumska, uljna i si. (thnl.) ; ~ gels - želatinirane zapaljive mase (npr. ,,napalm") (thnl.) incenter of triangle - centar upisanog kruga u trouglu (mat.) ; ~ in a polygon - centar upisanog kruga u mnogougaoniku (mat.) inception - započinjanje, početak inceptive impulse - početni impuls, zauzimanja (eh.) incessant - neprestan, neprekidan inch - palac (2.54 cm) (mtr.) inching button - dugme za fino doterivanje (maš.); ~ -milimeter conversion chart - dijagram za pretvaranje cola u milimetre (maš., mtr.); ~ -pound - inč-funta, je-
inching button
350
inching; button dinica energije u engleskom sistemu (mtr.) ; rule - palačno merilo, palačni razmernik (mtr.); ~ -ton - inč-ton, jedinica energije u engleskom sistemu mera (mtr.) incidence - upad, padanje (zraka, talasa) (fiz.), incidencija, upadni ugao; ~ angle - ugao padanja, ugao upadanja, upadni ugao (fiz.); Bragg - Bragov upadni ugao; ~ broadside - normalna incidencija; ~ end-on - longitudinalna incidencija; ~ grazing - tangentna incidencija; ~normal - vertikalna incidencija; ~ oblique - kosa incidencija incident radiation - upadno zračenje (fiz.) ; ~ ray - upadni zrak (fiz.) incidental dissipation - slučajno rasejanje, slučajna disipacija (el.) incinerate - 1. spaljivati; 2. žariti incineration - 1. spaljivanje, pretvaranje u pepeo; 2. žarenje incipient fracture - naprslina (zav.); •~ impulse - početni impuls (eh.) incise - šaseći, useći, urezivati, uklesati, izrezati (maš.) incision - kanal, žleb, brazda (ma!.) inclination - naginjanje, saginjanje, nagib, inklinacija, zakošenje; ~ of line - nagib krive (ma!.); ~ of a straight line to a plane nagib prave u odnosu na ravan (mat.) ; ~, magnetic - magnetska inklinacija inclined plane - strma ravan (maš.) ; ~ angle - zahvaćeni ugao između dve prave (gm.); ~ angle of the tooth - zahvaćeni ugao glodanja (ma!.); ~ plan angle zahvaćeni ugao vrha (maš.); ~ view - nagibna projekcija (gm.) inclusion - inkluzija (strano telo u kristalu) (min.) ; ~, foreign - egzogena (strana) inkluzija (min.); ~, secondary - inkluzija stvorena ponovljenim zagrevanjem incoagulable - koji se ne može koagulirati (zgrušati) incoherent scattering - nekoherentno rasejanje (fiz.); ~ source nekoherentni izvor (eh.) incombustible - nesagoriv
indanthrene
incoming position, incoming (trunk) position - radno mesto za dolazni saobraćaj, posrednik za dolazni saobraćaj (sbr.) incommensurable - nesamerljivi, koji nemaju zajednički činilac (mat.) incomparable - neuporedljiv, nesravnjiv (mat.) incomplete circuit - otvoreno kolo, nezavršena veza, nepotpuno kolo, nedovršeno kolo (el.) ; ~ diffusion - nepotpuna difuzija (thnl.) incompressibility - nestišljivost (fiz.); ~ modulus - sinonim za modul elastičnosti (fiz.) incompressible - nestišljiv incondesable - nekondenzabilan, koji se ne može kondenzovati Inconel - inkonel, vatrostalna i kiselinski otporna hromniklova legura sa 12-14% Cr, 6 - 7 % Fe i 80% Ni incongealable - koji se ne smrzava inconsequence - nedoslednost, nesledstvenost inconsiderable - neznatan, beznačajan, bezvredan inconstancy - nestalnost, nepostojanost, kolebljivost, promenljivost inconsumable - neuništiv, nerazorljiv, nepotrošljiv incorporate - uključiti incorrect - netačan, neispravan incrassate - zgusnuti, zadebljati increase - rast, porast; porasti, rasti; ~ in temperature - porast temperature; ~ of pressure - porast pritiska; ~ of speed - povećanje brzine increment - dodatak, povećanje, uvećanje; priraštaj; prirasti; doprinos; ~ cut - nejednako deljenje (ma!.) ; ~, quantization - kvantizacioni inkrement; ~, rise per tooth uzvišenje od zuba do zuba (ma!.) incrystallizable - koji se ne kristalizuje Indalone - vrsta repelenta za insekte na bazi oksilata butil-mezitil-oksida (hem.) indanthrene - indantren, vrlo stabilna plava boja (thnl.) ; ~ dye indantrenske boje, grupa vrlo pos-
indanthrene tojanih organskih redukcionih boja (thnl.) . . indefinite integral - neodređeni integral (mat.) indemnity fee - plaćanje za vrednosno pismo (sbr.) indent - ozubiti (ma!.) indentation - ozubljenje (ma!.) independent - nezavisan independent time control - nezavisna sinhronizacija (el.); ~ timelag relay - vremenski nezavisni relej (el.) ; ~ variable - nezavisno promenljiva (mat.); <~ wheels nezavisni točkovi (mot.) independently motorized - nezavisno pogonjen (mot.) indeterminate - neodređen index - indeks, pokazivač, kazaljka, oznaka; standardna veličina kartona; označivati; ~ base - podeoni sto (mat.); ~ centres - uređaj za deljenje (ma!.); ~ circle - krug rupa (ma!.); ~, complexity koeficijen(a)t kompleksnosti; ~ crank - podeona ručica (ma!.) ; ~ -crank lever, disk - podeona ručica (ma!.); ~ head - podeona glava (ma!.); ~ head operation - rad podeone glave (ma!.); ~ -head spindle - podeono vreteno (ma!.) ; ~, interruptibility - koeficijenti prekidnosti, prekidni koeficijent^; ~, Miller-es - Milerovi indeksi, Milerovi koeficijenti; ~, plasma-refraction - koeficijen(a)t refrakcija plazme; —, reliability - koeficijen(a)t pouzdanosti; ~, reverberation - koeficijen(a)t reverberacije indexing - indikacija, indeksiranje, deljenje, označavanje; ~ accuracy - tačnost deljenja; ~ attachment - uređaj za deljenje (at.) ; ~ error - greška deljenja (at.) ; ~ fixture - držač za deljenje (at.) ; ~ handle - podeona ručica (ma!.) ; ~ holes - podeone rupe (ma!.) ; ~ movement - podeono kretanje (maš.); ~ ratio - podeoni odnos (ma!.); ~ rotary table - okrugli sto sa podeonim uređajem (ma!.); ~ spindle - vreteno podeone glave (ma!.) ; ~ table - podeona ploča
351
indicator
(ma!.); ~ worm - podeoni puž (ma!.) ; ~ lever - podeona letva (ma?.) ; ~ of a logarithm - indeks logaritma, sinonim za karakteristiku logaritma (mat.) ; ~ of a radical - indeks korena, koji pokazuje koji se koren traži (mat.); ~ of refraction - indeks prelamanja (fiz.) ; - pin - podeoni trn (ma!.); ~ plate - podeona ploča (ma!.); ~ point - tačka indeksa, referentna tačka u spektografskoj analizi (hem.); ~ precision - podeona tačnost (at.) ; ~ table - podeona ploča, podeoni sto (ma!.) ; ~, target - indikacija mete india rubber cable - kab(e)l s gumenom izolacijom (el.) Indian red - crvena neorganska pigmentna boja na bazi gvozdenog oksida (hem.) indicate - označiti indicated horse-power - indicirana snaga (KS) (mot.) indicated mean effective pressure (I.M.E.P.) - indicirani srednji efektivni pritisak (mot.) indicating fuse - osigurač sa oznakom prekida (elj.) ; ~ instrument - pokazni aparat (el., ma!.) indication - pokazivanje, znak, nagoveštaj, indikacija; ~ range opseg pokazivanja, opseg indikacije indicator - indikator, merilo, merač; supstanca za indikaciju pH vrednosti; pokazivač, indikator;-pozivna padalica, numerator (el., tel.); <~, A - indikator A-tipa; ~, B - indikator B-tipa; ~, drop - padalica (tel.); ~, elapsed-time - indikator proteklog vremena; ~, flight - indikator leta, aviohorizont; »~, green - zeleni indikator, zelena lampa; ~, height-range - indikator visina-daljina; '—', omnibearing - indikator smera; ~, priority - indikator prioriteta; ~, radar - indikator radara; ~, range - indikatorska oblast, interval pH-vrednosti pri kojima indikator menja boju (hem.) ; ~, senser - indikator smera; ~, short-range ground position - indikator sistema;
indicator
352
indicator ~, solid - indikator čvrstih čestica; •~, to-from - indikator od-do, indikator pravca indicatrix - indikatrisa indigo - indigo (thnl.), modro, zatvorenoljubičasto indigoid dyes - indigoidne boje, derivati indiga (thnl.) indirect measurement of efficiency - metoda indirektnog merenja korisnosti (el.) ; ~ method of dividing - indirektni metod podele (maš.) indissoluble - nerastvorljiv indistor - indistor indium - indijum, elemen(a)t rednog broja 49 (hem.) indium-soldered - spojen indijumom, lemljen indijumom individual drive - pojedinačni pogon (mas.) ; ~ line - pretplatnička linija, pretplatnički vod (tel.); ~ particle - pojedinačna čestica, elementarna čestica, primarno zrno; ~ production - pojedinačna proizvodnja (mai.) Indocarbon - grupa organskih sumpornih boja za pamuk (thnl.) inđole - indol, 2,3-benzpirol (hem.) indoor antenna - sobna antena (TV); ~ lighting - unutrašnje osvetljenje (el.) indophenols - indofenoli, derivati fenil-p-hinona (hem.) indoxyl - indoksil, derivati indola, oksidacijom prelazi u indol (hem.) induced emf - indukovana elektromotorna sila (fiz.) ; ~ radioactivity - indukovana radioaktivnost, veštačka radioaktivnost (fiz.); ~ reaction - indukovana reakcija, spoljnjim sredstvima ubrzana hemijska reakcija (hem.) inductance - induktanca, induktivnost, koeficijen(a)t indukcije (el.); ~ bor - kutija induktivnosti (el.) ; ~ box with plugs - kutija induktivnosti s čepovima (el.) ; ~ bridge - most za merenje indukcije (el.) ; ~, control - upravljačka induktivnost; ~, distributed - razdeljena induktivnost; ~, excess series ekscesna induktivnost; ~, lead -
inductometer
induktivnost voda, induktivnost vodova; ~, lumped - koncentrisana induktivnost; ~ meter - henrimetar (el.) ; '—neutralized triode - induktivno neutralisana trioda (eh.) ; ~, series - redna induktivnost; ~, time, varying - induktivnost promenljiva u vremenu; ~, variable - variometar (el.); ~' voltage - napon indukcije, ems samoindukcije (el.) induction - uvod, uvođenje, navođenje, indukcija; ~ coil - indukcioni kalem, Ruhmkorff-ov induktor (el.); ~ field - indukciono polje (el.); ~ generator - asinhroni generator (elj.) ; ~ hardening - indukciono otvrdnjavanje (mtl.); ~ instrument - indukcioni aparat (el.); ~ loudspeaker - indukcioni zvučnik (rad.) ; ~ meter - indukciono brojilo (elj.); ~ motor - indukcioni motor, asinhroni motor (elj.) ; ~, nuclear free - slobodna nuklearna indukcija; — period - indukcioni period, period neposredno pre hemijske reakcije (hem.); ~ relay - indukcioni relej (el.) ; ~ sheath - magnetska zaštita, magnetski ekran (el.) ; ~ voltage regulator indukcioni regulacioni transformator (elj.); ~ capacity - dielektrična probojnost (el.); ~ D.C. voltage - induktivni pad jednosmernog napona (el.) ; ~ dialing - induktivno biranje, induktivna predaja (tel.); ~ disturbances - induktivne smetnje, smetnje od indukcije (tel); ~ feedback - induktivna povratna sprega (eh.) ; ~ iris - induktivna pregrada (u talasovodu) (el.); ~ long-distance selection - induktivno biranje na daljinu, daljinsko induktivno biranje (tel.) ; ~ -output tube - cev sa induktivnim izlazom (eh.) ; ~ selection - induktivno biranje (tel.); ~ surge induktivni prenaponski impuls (napon, struja) (eh.) inductivity - induktivna probojnost, dielektrična probojnost (el.) inductometer - induktometar, instrumen(a)t za merenje električne indukcije (el.)
inductor
353
inductor - induktivni kalem, induktor (el.); supstanca koja ubrzava hemijsku reakciju (hem.) ; ~ generator - induktorski generator (elj.) ; ~ transistor - minijaturni kalem; ~, tuning - kalem za podešavanje; ~ with adjustibls airgap - prigušnica sa promenljivim međugvožđem (el.) industrial - industrijski; ~ art umetničko zanatstvo; ~ building - industrijska zgrada, industrijski objek(a)t; ~ disease -_ profesionalno oboljenje; ~ design - industrijsko oblikovanje; ~< diamond - industrijski dijamant; ~ electric tractor - električna izložba; ~ fluoroscopy - defektoskopija; ~ frequency - mrežna frekvencija, tehnička (normalna) frekvencija; ~ furnace - industrijska peć; —.. haulage - fabrički (tvornički) transport, pogonski prevoz; ~ heating engineer - termičar; ~ loader fabrički utovarivač; ~ measurement - tehničko merenje; — noise - industrijska buka, smetnje od industrijskih uređaja (els.); ^ nuclear power - nuklearna energija za potrebe industrije; <~ plant - industrijsko postrojenje; ~ pollution - industrijsko zagađenje (okoline); ~ product - industrijski proizvod; ~ resing - tehnička smola; ~ scale manufacture - velikoserijska (masovna) proizvodnja; ~ sewage - industrijske otpadne vode (pl.); ~ spectroscope - industrijski spektroskop; ~ television - industrijska (pogonska) televizija; ~ tractor - traktor; type nuclear reactor - nuklearni reaktor za industrijske potrebe; ~ waste - industrijski otpaci (pl.); ~ waste water - industrijske otpadne (istrošene) vode (pl.) ; ~ wood - industrijsko drvo ineffective call meter - brojač neostvarenih razgovora (tel.); <~ register - brojač neostvarenih razgovora (tel.) inelastic scattering - neelastično rasejanje (fiz.) Recnik
influence
inequality - nejednakost, odstupanje inert - inertan, trom, neaktivan u hemijskom smislu inert gas - inertan gas, sinonim za retki gas (hem.) inertance - inercija, inertnost inertia - inercija, tromost (fiz.); ~, carrier - inercija nosača; ~ damper - inercioni prigušivač (mai.) inertia moment - momen(a)t inercije (fiz.); ~ starter - inercioni pokretač (mat.) inertial force - inercijama sila, sila inercije (fiz.) ; ~ guidance - inerciono navođenje, inerciono vođenje (at.) inertness - inertnost inert oxide - inertni oksid, oksid koji nije sastavni deo ni kiseline ni baze (hem.) inexact - netačan inexpert - nevešt, nestručan inexplosive - neeksplozivan inextinguishable - neugasiv inference - zaključak infiltration - natapanje; ubacivanje infinite - beskonačan; ~ Une beskonačna linija infinite reactor - beskonačni reaktor, u računima reaktorskih barometara, reaktor sa beskonačnim dimenzijama (nukl.); — series - beskonačni red (mat.) infinitely variable feeds - beskonačno promenljivo pomicanje (mai.); ~ variable delivery pump - pumpa sa beskonačno promenljivom dobavom (mai.) infinitesimal - infinitezimalan, manji od bilo koga broja, ali veći od nule (mat.); ~ calculus - infinitezimalni račun (mat.) infinity - beskonačnost (mat.); ~ point - tačka beskonačnosti (na skali om-metra) (el.) inflammable - zapaljiv inflammation - zapaljenje; raspaljivanje inflection - savijanje, izvijanje, otklanjanje; savijutak, okuka inflow - utok influence - uticaj, upliv; indukcija
information
354
injector
information - obaveštenje, izveštaj, ingredient - sastavni deo, sastojak, informacija; ~, alphanumeric primesa (hem.) slovnocifarska informacija; ~, digi- inhibition - inhibicija, zadržavanje tal - cifarska informacija, digitalna inhibitor - inhibitor, usporivač, heinformacija; ~, function - informijski stabilizator; ~, corrosion macija funkcije, funkcija saopštenja - korozioni ihibitor; ~, oxidation (at.) ; —•, nuli - nulta informacija, - inhibitor oksidacije, sredstvo za odsustvo informacija; ~, numezaštitu od oksidacije rical v. digital information; ~, inhomogeneity - nehomogenost, razphase - informacija u fazi; ~, novrsnost processed - obrađena informacija; inhomogeneous - nehomogen ~, real-time - informacija u real- inhomogeneousness - nehomogenom vremenu; ~, redundant nost; ~, optical - optička nehomoredundantna informacija; ~ sergenost vice - informaciona služba, infor- initial - početni; ~ inverse voltage macioni biro (sbr.); ~ storage - početni zaporni napon (el.); <—' akumuliranje (sakupljanje) signala line - početna linija (u trigonometobaveštenja, akumuliranje informariji) (mat.) ; ~ symetrical three— cija (at.) ; ~, zero - nulta infor-phase short-circuit - simetrična macija, nulti kod komponenta udarne struje trofaznog kratkog spoja (elj.) ; ~ voltage infra-acoustic telegraphy - podresponse of an exciter - početna zvučna telegrafija (tel.) brzina odziva uzbudnika (elj.) infrared (infra-red) - infracrven; infracrvena oblast (spektra), infra- initiate - početni, započeti crveno zračenje; ~, far - daleka initiation control device - uređaj fnfracrvena oblast; ~, middle za regulaciju početne faze signala srednja infracrvena oblast; ~, near (el.) - bliska infracrvena oblast infrared radiation - infracrveno zra- inject - ubrizgati, uštrcati (mot.) čenje (fiz.); ~ telescope - tele- injection - ubrizgavanje, injekcija, uvođenje (mot.) ; ~, avalanche skop za noćno osmatranje, teleskop lavinska injekcija; ~, carrier v. sa infracrvenim zracima (voj.) charge carrier injection; ~, infrasonic - infrazvučni (sa zvukom charge carrier - injekcija nosača ispod 16 Hz) (ak.) ; ~ frequency naelektrisanja; ~, double - dvojna - podz vučna frekvencija, infrazvučna injekcija; ~, electron - injekcija frekvencija (ak.) elektrona; ~ engine - motor sa infringement of patent - nepovredubrizgavanjem goriva (mot.); ~, ljivost patenta forward - injekcija u direktonom infusible - netopljiv smeru; ~, high-level - injekcija infusorial earth - infuzorijska zemlja, na visokom nivou; ~, hole - injekdijatomit cija rupa; ~ inductance - unesena induktivnost (el.); ~, low-level in gear - u zahvatu, u brzini (mot.) injekcija na niskom nivou; ~, miingot - ingot, odlivak metala oblika nority carrier - injekcija manjinpogodnog za dalju obradu kovaskih nosača; ~ moulding - injeknjem, valjanjem i si. (mil.); ~, ciono livenje, presovanje (thnl.); Czochralski grown - ingot Čohlar~, nozzle - brizgaljka (mot.) ; ~, skog; ~, monocrystalline - monosingle - injekcija nosača jednog tipa; kristalni ingot; ~ planer - rendi~ timing device - regulator ubrizsaljka za ingote (maš.); ~, polygavanja (mot.) crystalline - polikristalni ingot ingrain dyes - nerastvorene organske injector - injektor, „ubrizgavajuća" boje koje se stvaraju hemijskom elektroda; ~, electron - injektor reakcijom u samom vlaknu (thnl.) elektrona; ~, hole - injektor rupa
Inka tron
355
inserted blade
inkatron - komplet aparature za štam- input - ulaz, ulazni priključci; dovedena struja (napon, snaga), apsorpanje bovana snaga, ulazni tunel; ~ cainlet - ulaz, pristup; umetnuti; ~ pacitance - ulazna kapacitivnost chamber - ulazna komora (maš.) ; (eh); ~ circuit - ulazno kolo ~ bell - uvodni izolator, uvoz (el.); ~ conductance - ulazna (el.); ~ manifold - usisna cev, provodnost (el.); ~, data - ulaz spoj za ulazni cevovod (maš.); ~ podataka, uvođenje podataka; ~ plug and socket - priključni sklop floating - simetrični ulaz, lebdeći napajanje (elj.); ~ port - ulazni ulaz, plivajući ulaz; ~ information otvor (maš.) ; ~ pressure - ulazni - ulazna informacija (at.) ; ~, longpritisak (maš.); ~ side (of a -range radar - ulaz iz dalekometpump) - ulazna strana (pumpe) nog radara; ~ power - ulazna snaga (maš.) ; ~ valve - upusni ventil, (elj.) ; ~ probe - ulazna osovina, usisni ventil (mot.) ; ~ valve port ulazni klip, ulazna sonda (maš.); - otvor ulaznog ventila (mot.) ; ~ ~, ramp - linearno rastući ulaz; velocity - ulazna brzina (mot.); ~, sampled - diskretni ulaz; ~ ~ in-line engine - linijski motor shaft - pogonsko vratilo (maš.); (mot.) ~ speed - pogonski broj obrtaja ink - mastilo, tinta; ~ recorder (maš.) ; ~ stage - ulazni stupanj rekorder s mastilom, uređaj za pi(maš.) ; ~', step - stepenasti ulaz, sanje s mastilom (eh.) ; ~ -vapor step ulaz; ~ transformer - ulazni (facsimile) recorder - fototeletransformator, mrežni transformagrafski prijemni aparat sa perom od tor (elj.) ; — tube's output - izlaz mastila (tel.) ulazne cevi (eh.); ~, velocity in-line - na red, redni, koji radi jedbrzinski ulaz novremeno inquiry plug - čep za ispitivanje innavigable - neplovan (pom.) (elj inner - unutarnji, unutrašnji; ~ diameter - unutrašnji prečnik (maš.) ; inradius - radijus upisanog kruga (mat.) ~ grid - upravljačka rešetka (eh.) ; ~ product - skalarni proizvod (dva inscribed - upisan; ~ angle - perivektora) (mot.); ~ surface of a ferijski ugao (mat.); ~ circle pipe - unutrašnja površina cevi upisani krug (mat.) ; ~ sphere (maš.) ; ~ tube - unutrašnja guma upisana lopta (mat.) (mot.); ~ tube valve - ventil za insecticide - insekticid, dezinsekciunutrašnju gumu (mot.) ono sredstvo, supstanca koja uništava insekte (thnl.) inoculation - inokulacija, započinjanje kristalizacije presićenog rastvora in series - useriji, serijski vezani (električni instrumenti) ubacivanjem malog kristala (hem.) inorganic - neorganski; ~ chemi- insert - umetak, uložak; umetnuti, uložiti; ~ die - košuljica matrice, stry - neorganska hernija umetak (thnl.); ~ earphone inositol - inozit, heksa-hidroksicilousna slušalica, mali telefon sa slušaheksan (hem.) licom za stavljanje u uši (tel.) in-out - uvod-izvod insert the pin - umetnuti trn (maš.) ; inoridable - koji ne oksidira ~ -type broach - provlakač sa in parallel - u paraleli, paralelno veuloženim noževima (maš.) ; ~ type zani (električni instrumenti) finishing broach - provlakač sa in phase - u fazi, talasi čiji se maksiuloženim noževima za fino provlamumi i minimumi poklapaju čenje (maš.) inphase feedback - povratna sprega sa faznim slaganjem (eh.) ; ~ grid inserted blade - uloženi nož (maš.) ; ~ teeth broach - provlakač sa voltage - napon rešetke sa faznim uloženim zubima (maš.) ; ~ -tooth slaganjem (eh.); ~ operation cutter - glodalo sa uloženim zurad sa faznim slaganjem (eh.)
inserted blade inserted blade bima (maš.) ~ valve seat - umetnuto sedište ventila (mot.) insertion - umetanje; ~ gain - uneseno pojačanje, uneseni dobitak (el.); ~ loss - uneseni gubici, uneseno prigušenje (slabljenje) (el.) inside calipers - unutrašnji taster (maš.) ; ~ diameter - unutrašnji prečnik insolation - osunčavanje insolubility - nerastvorljivost (hem.) insoluble - nerastvorljiv, nerastvoran insonation - ozvučavanje, insonacija (eh., ak.) inspect - pregledati, nadgledati, nadzirati inspection - provera, inspekcija, kontrola; ~, acceptance - prijemna kontrola; ~ department - kontrola, kontrolno odeljenje (maš.); ~, installation - tehnička kontrola; ~ lamp - lučna lampa (mot.) ; ~ station - kontrolna stanka (maš.) inspissate - zgusnuti (hem.) inspissation - zgušnjavanje rastvora uparavanjem (hem.) instability - nestabilnost; ~, convective - konvekciona nestabilnost (plazme); ~, corkscrew v. helical instability; ~, elastic - elastična nestabilnost; ~, elastically pumped - nestabilnost usled elastičnog pumpanja; ~, growing - rastuća nestabilnost; ~, helical - helikoidalna nestabilnost; ~, hydromagnetic - hidromagnetska nestabilnost; ~, magnetic - magnetska nestabilnost; ~, magnetoacustic - magnetoakustična nestabilnost; —, magnetoelastic - magnetoelastična nestabilnost; ~, mode - nestabilnost tipa oscilovanja; ~ of transverse wave - nestabilnost transverzalnog talasa; ~, parallel pumped - nestabilnost pri paralelnom pumpanju; ~, pinch - nestabilnost samostežućeg pražnjenje; ~, plasma - nestabilnost plazme; ~, Ridley - Ridlijeva nestabilnost; ~, screw v. helical instability; ~, solid-state - nestabilnost čvrstog te la; ~, stream - nestabilnost
356
instrument
mlaza (plazme); —, streaming nestabilnost snopa (plazme); ~, transversely pumped - nestabilnost pri transverzalnom pumpanju; —, two-stream - dvomlazna nestabilnost; ~, wriggle - nestabilnost tipa ugiba, nestabilnost tipa savijanja installation - postrojenje, instalacija; ~ charge - taksa za instalaciju (telefona), taksa za uvođenje install into - ugraditi instantaneous automatic volume control - trenutna automatska regulacija jačine (at.) ; ~ frequency - trenutna frekvencija (el.) ; — relay - trenutni relej, brzi relej, impulsni relej (el.) ; ~ sound pressure - trenutni zvučni pritisak (ak.); ~ value - trenutna vrednost, trenutno značenje instron - mašina za proveru na kidanje instruct - podučavati instruction - instrukcija, komanda, program, uputstvo; ~, dummy nepredviđena instrukcija; ~, illegal - zabranjena instrukcija; ~, programed - programirana instrukcija instructions to operator - instrukcije za operatora (mtr.) instrument - instrumen(a)t, pribor, uređaj, aparat; ~, all-purpose univerzalni uređaj; ~ approach procedure - slepo sletanje, sletanje (i prizemljenje) na slepo; ~, assembly - armaturna ploča; ~ autotransformer - merni pretvarač u štednom kolu, autotransformator; ~ bay - instrumentni prostor; — board - razvodna ploča, oplata; ~ -carrying rocket - raketa sa instrumentima; ~ compartment - instrumentni prostor; ~ cord - priključni gajtan; ~ department - odeljenje pogonske kontrole; ~, direction - teodolit; ~, echo-sounding - eholot; ~ engineer -r konstruktor, projektant uređaja; — error - instrumentalna greška, greška uređaja; ~, first — order - merni uređaj prve klase tačnosti; ~ flight - let sa slepim
instrument
357
navođenjem; ~ flight training obuka za slepo letenje; ~ flying let sa slepim navođenjem; ~ for measuring - merni uređaj; ~, height-finding - visinomer; ~ hole - merni kanal; ~ industries - industrija instrumenata, uređaja i pribora; ~ lamp - lampica za osvetljavanje komandne table; ~ landing - slepo sletanje; ~ landing system - sletanje (i prizemljenje) na slepo, sletanje navođenjem; ~ lay-out - raspored instrumenata; ~ lead(s) - merni gajtan, merni vod, dovod; ~ levelling - nivelir; ~ lighting - rasveta instrumenata; ~ micrometer - optički teodolit; ~ panel - armatura, (instrumentalna) tabla, ploča; ~ panel equipment - oprema instrumentalne table, ploče, panoa; ~ panel lamp - svetiljka na razvodnoj tabli; ~ parameter - karakteristika instrumenta; -— pointer - kazaljka instrumenta; ~ range - merač opsega periode; ~ runway - staza (putanja) za slepo sletanje, navođenje; ~ shunt - otpor šunta, otpor otoke, otočni (šuntni) otpor; ~ switch preklopnik opsega; ~ table - instrumentni pult, sto; ~ transformer - merni transformator; ~, wind - anemometar; ~ with locking device - instrumen(a)t sa padnim stremenom; ~ with optical pointer - instrumen(a)t sa optičkom tačkom insufficient - nedovoljan insulance - otpor izolacije (el.) insulant - izolacioni materijal (el., thnl.) insulate - izolirati (el.) insulated pliers - izolovana klešta, pljosnata klešta sa izolovanom ručicom (el.) insulating compound - izolaciona masa, izolacioni sastav (thnl.); "-• gloves - izolacione rukavice, rukavice od izolacionog materijala (el.) ; ~ joint - izolovani spoj, izolovani nastavak (el.); ~ lacquer - lak za izolovanje, izolacioni lak (thnl.) ; ~ mat - izolatorski zastirač (el.) ; ~ oils - izolaciona ulja (za električne
intake
uređaje, transformatore i si.) (thnl.) ; ~ rod - izolacioni štap, izolaciona šipka (el.); ~ stool - izolovana stolica, izolovana klupa (el.); ~ tape - izolaciona traka (el.); ~ transformer - izolacioni transformator, linijski transformator, translator (el.) ; ~ varnish - lak za izolovanje, izolacioni lak (thnl.) insulation - izolacija, izdvajanje; ~ fault - oštećenje izolacije (el.) ; ~ indicator - indikator izolovanosti (el.) ; ~ leakage - gubici kroz izolaciju (el.); ~ measurement merenje otpora izolacija (el.); ~ resistance - otpor izolacije (el.) ; ~ strength - trajnost izolacije, čvrstoća izolacije, otpornost izolacije (thnl.); ~ test - ispitivanje izolacije, merenje otpora izolacije (el.) insulator - izolator, neprovodnik, izolacioni materijal (el.); ~ cap glava izolatora (el.); ~, feedthrough - provodni izolator; ~, ferroelectric gate - feroelektrični ulazni izolator (FET tranzistora); ~, gate - ulazni izolator (FET tranzistora); — groove - žleb izolatora (el.); ~ support - nosač izolatora, prečnica za izolatore (el.) ; — trap-free - dielektrik bez trapa; ~ wide-band gap - dielektrik sa širokopojasnim zaprečnim slojem insullac - lak za izolovanje, izolacioni lak (thnl.) insurance of a ship - kasko-osiguranje (broda); ~ on hull and equipment - kasko-osiguranje (broda) intaglio - urezan rad, urezan lik, dragi kamen sa urezanim radom (ili likom); duboka štampa (graf.) intake - ulaz, ulazria strana, usisavanje, priraštaj, priliv, dovodna cev, usisni otvor, spoj, priključak ~ chamber - usisna komora, ulazno okno, kablovsko okno; ~ connection - priključni otvor (mot.); ~ duet - usisni otvor (mot.); ~ manifold - priključni otvor (mot.) ; ~ opposite exhaust (I.O.E.) naspramni ventil sa F-glavom (mot.) ; ~ pipe - usisna cev (mot.) ; ~ port - usisni otvor (mot.); ~
Intake
358
intake stroke - usisni hod (mot.); ~ valve - usisni ventil (mot.); ~ volume - usisni volumen (mot.) integer - ceo broj (mat.); ~ -solt winding - celobrojni namot (el.) integral - integral; integralni, ukupni (mat.) ; ~, Airly - Eirijev integral; ~ calculus - integralni račun (mat.); ~ equation - integralna jednačina (ma;.); ~, Fresnal (diffraction) - Frenelov integral; ~, overlap - integral preklapanja; ~, rainbow v. Airly integral; ~ with - pričvršćeno sa (mal.) integrated - integralni, integrisan integrated motor - ugrađen motor (mot.) integrating amplifier - integracioni pojačavač (els.); ~ device - računski uređaj, računar, integracioni uređaj, integrator (at.) ; ~ instrument - integratorski aparat, brojilo (el.) ; ~ ionization chamber integraciona jonizaciona komora (fiz.); ~ meter - naziv za sve instrumente koji integriraju neku merenu veličinu (po vremenu, npr. amper-sat merilo, wat-sat merilo itd.) (mtr.) integration - integracija, izračunavanje integrala (mat.), gradnja monolitne šeme, gradnja funkcionalnih blokova; ~ of circuit - gradnja integralnih kola; — of devices gradnja integralnih uređaja; ~ of system - gradnja integralnih sistema; ~, complete - puna integracija; ~, full v. complete integration; r~., large scale - visoka integracija (više od 100 elemenata u grupi); ~, medium scale - srednja integracija (10—100 elemenata u grupi); ~, signal - integrisanje signala, sabiranje signala integrator - integrator; ~, light integrator svetlosnog fluksa; ~, metal-oxide-semiconductor field-effect transistor - MOS-FET integrator; ~, MOS-FET v. metal-oxid
interaction
intelligence - inteligencija, intelekt, informacija, saopštenje intelligibility - razumljivost, jasnost, razgovetnost (teksta) (tel.) intelligible crosstalk - razumljivost, jasnost, razgovetnost (teksta) (tel.) intensifier - pojačavač (el.); ~, potential - napon za naknadno pojačanje (ubrzanje) (el.) intesimeter - dozimetar (za X-zrake) (nukl.) intensity - intenzitet, jačina; ~, beam - intenzitet mlaza, intenzitet snopa; ~ control - regulacija jačine, regulacija intenziteta (el.) ; ~, free-running - intenzitet zračenja lasera u režimu slobodne genracije; ~ grid - modulatorska rešetka (els.) ; ~ level - nivo snage (zvuka) nivo jačine (els.) ; ~, line - intenzitet spektralne linije; ~ modulation - modulacija intenziteta (mlaza) (eh.); ~ of an electric field jačine električnog polja (fiz.); ~ of illumination - jačina osvetljavanja (opt.) ; ~ of magnetic field - jačina magnetnog polja, intenzitet magnetnog polja (fiz.) ; ~ of magnetization - jačina namagne ti sanja (fiz.) ; ~ of radiation - jačina zračenja, intenzitet zračenja (fiz.) ; ~ of traffic - jačina saobraćaja, intenzitet saobraćaja (sbr.); ~ of X rays - jačina X-zrakova, intenzitet X-zrakova (nukl.) ; ~. omnidirectional - globalni intenzitet; ~, pumping - intenzitet optičkog pumpanja; ~, sound-wave -intenzitet zvučnog talasa; ~, threshold - intenzitet praga, jačina praga; ~, zeroth-order (light) - intenzitet (svetlosti) nultog reda inter - inter, prefiks koji znači između interaction - međusobno dejstvo, uzajamno dejstvo, interakcija (fiz.) ; ~, acoustic-electric - akustičko-električna interakcija; ~, backward wae - interakcija povratnog talasa (u plazmi); ~, beam-surface-wave - interakcija mlaza sa površinskim talasom; ~, carrier-carrier - interakcija nosač-nosač; ~, collective-s - kolektivne in-
interaction terakcije; ~, direct spin-spin direktna spin-spin interakcija; ~, distributed - raspodeljena inetrakcija; ~, electric quadrupole - električna kvadrupolna interakcija; ~, electron beam-plasma - interakcija elektronskog mlaza i plazme; —, electron - phonon - interakcija elektron-fonon; ~, electron-sound wave - interakcija elektrona i zvučnog talasa; ~, exchange - interakcija izmene, izmenska interakcija; ~, fast-wave - interakcija brzog talasa (u plazmi); ~, field-molecule - interakcija polje-molekul; ~, hyperfine - superfina interakcija; ~, lattice-electron - interakcija elektrona sa rešetkom; ~, magnetoelastic magnetno-elastična interakcija; ~, magnetohydrodynamic - magnetno-hidrodinamična interakcija; ~, magnon-phonon - interakcija magneton-fonon; ~, man-computer — interakcija čovek-mašina (računar); ~, microwave-plasma - interakcija UKT oscilacija i plazme; ~, nondirect spin-spin - nedirektna spin-spin interakcija; ~, nonlinear - nelinearna interakcija; ~^, nonlinear magnetoelastic — nelinearna magnetno-elastična interakcija; ~, nonlinear optical - nelinearna optička interakcija; ~, optical - optička interakcija; ~, parametric - parametarska interakcija; ~, phonon - fononska interakcija; ~, phonon electron - interakcija ionon-fonon; ~, phonon-phonon - interakcija fonon-fonon; '~, phonon—spin wave - interakcija fonon-spinski talas; ~, proton-antiproton interakcija proton-antiproton; ~, Raman-type - interakcija Ramanovog tipa, Ramanova interakcija; ~, slow-wave - interakcija sporog talasa (u plazmi); ~, spin - spinska interakcija, interakcija spina; ~, spin-lattice - interakcija spin- rešetka; ~, spin-phonon - interakcija spin-fonon; ~, spin-spin interakcija spin-spin; ~, travel-
Inter-electrode capacitance ling-wave - interakcija progresivnog talasa (u plazmi) interbase bias - interbazni prednapon (kod tranzistora) (eh.) intercarrier - frekvencija izbijanja među nosećim učestanostima ( TV) ; ~ television - televizija sa izbijanjem među nosećim frekvencijama (TV) intercept - prekinuti, zaustaviti; tačka preseka, tačka presretanja; presretati intercepting - intervencija (mešanje) telefonistkinje, usmeravanje poziva telefonistkinji (tel.); presretanje interception - hvatanje, prisluškivanje, presretanje; ~, circuit - kolo koje blokira pozvanog pretplatnika u cilju određivanja njegovog broja, linija za prisluškivanje (tel.) interceptor - presretač (lovac), radarska stanica za presretanje, avionska stanica za presretanje interchangeability - zamenljivost, smenljivost interchangeable - zamenljiv; ~ gear - zamenljivi zupčanik (mot.) ; ~ part - zamenljivi deo inter-city coaxial cable - međumesni koaksijalni kab(e)l (tel.); ~ communication - međumesna veza, međumesna komunikacija (tel.) interconnection - spajanje, vezivanje, međusobna veza, uzajamna veza (tel.) ; ~, evaporated - naparena veza; ~, integrated circuit - veza u integralnom kolu; ~, optical optička veza; ~, thin-film - veza tankim slojem inter-crystalline - međukristalni, interkristalni (kr.) interdigit hunting time - dužina slobodnog biranja, trajanje slobodnog biranja (tel.) interdigitated - zupčasti, prs tast, testerast interdot space - praznina među tačkama, razmak među tačkama (tel.) inter-electrode capacitance - međuelektrodna kapacitivnost (el.) ; ~ conductance - meduelektrodna provodnost (el.)
interface interface - granica, aparatura, interfejs, aparatura za spajanje, granična površina između dve sredine (faze) (fiz., hem.) ; ~ resistance međusobna otpornost (els.) interference - smetnja, interferencija (od drugih sistema) (tel.); stezanje (mot.) ; ~, atomospheric - atmosferske smetnje; ~, background - smetnje od fona, fonske smetnje; ~ elimination - zaštita od smetnji, otklanjanje smetnji (eh.); ~ filter - filter protiv smetnje među simbolima; ~ level - nivo smetnji (els.) ; ~, multipath - višeputne smetnje; ~, noise smetnje šuma; ~, optical - optička interferencija; ~ spectrum - spektar smetnji (els.) interferogram - interferogram; ~, Mach-Zehnder - Mah-Cenderov interferogram; ~, multiple-beam - višemlazni interferogram interferometer - interferometar, instrumen(a)t za merenje talasnih dužina svetlosti (fiz.); ~, acoustic Fabry-Perot - akustički Fabri-Peroov interferometar; ~, active aktivni interferometar; ~, automatic fringe-counting - automatski interferometar sa odbrojavanjem broja polja; ~, beam mlazni interferometar; ~, curved-mirror - interferometar sa iskrivljenim ogledalom; ~, flat-plate interferometar sa ravnim pločama; ~, gaseous - gasni interferometar; ~, grating - difrakcioni interferometar; ~, laser - laserski interferometar; ~, long baseline - interferometar sa velikom linijom baze; ~, magnetostrictively scanned Fabry-Perot - interferometar Fabri-Pero sa magnetostrikcionim skaniranjem; ~, maser - maserski interferometar; ~, Michelson Majkelsonov interferometar; ~, multiple-beam - višemlazni interferometar; ~, multiple-wave v. multiple-beam interferometer; ~, multiwave radio - višetalasni interferometar; ~, optical - optički interferometar; ~, passive pasivni interferometar; ~, phase-
360
interlocking control
-sweeping - interferometar sa finom promenom faze; ~, phase-switching - Railov interferometar, interferometar sa promenom faze; ~, phase-tracking - interferometar sa faznim praćenjem; ~, plane-parallel - plan-paralelni interferometar; ~, radio - radio-interferometar; ~, scanning skanirajući interferometar, interferometar sa skaniranjem; ~, scanning active - aktivni skanirajući interferometar; ~, spherical mirrors - interferometar sa sferičnim ogledalom; ~, switching - modulacioni interferometar; ~, triple-mirror - interferometar sa tri ogleda; ~, tunable - interferometar sa podešavanjem; ~, twin wave - interferometar sa dva snopa; ~, two-antenna radio - radiointerferometar sa dve antene; ~, variable base-line - radio-interferometar s promenljivom bazom; ~, vertical - interferometar s vertikalnim antenama interferometrically flat - interferometrijski ravan interferometry - interferometrija; ~, holographic - holografska interferometrija; ~, intensity - amplitudna interferometrija; ~, multiple-beam - višestruka interferencija; ~, two-beam - dvozračna interferometrija interior angles - unutrašnji uglovi (mat.) ; ~ diameter - unutrašnji prečnik (mat.) interlace - preplitati, povezivati; povezivanje, preplitanje interlaced field - prepleteno polje, ocrt s proredom, poluslika s proredom ( TV) ; ~ scanning - prepleteno ispitivanje (razlaganje, ocrtavanje) (TV) interlard - prošarati interlock - blokiranje, preplitanje (signala); blokirati, zatvoriti, zaključati; ~ device - uređaj za blokiranje interlocking control - kontrola blokiranja (tb.); ~ mili - blokirano glodalo za žlebove (ma!.); ~ side
interlocking control
361
milling cutter - blokirano glodalo za žlebove (ma!., SAD); ~ soltting cutters - blokirano glodalo za žlebove (ma!.) intermediate - polufabrikat iz koga se dobijaju dalji završni proizvodi (thnl.) ; ~ arbor support - međunosač (ma!.); ~ distributing frame - međurazdelnik (el.); ~ fault - povremena greška (elj.); ~ feed - isprekidano pomicanje, pomeranje (ma!.) ; ~ feed milling - glodanje sa isprekidanim pomeranjem (ma!.) ; ~ frame - međusistem (el.); ~ -frequency receiver - superheterodinski prijemnik (rad.) ; ~ gear - međuzupčanik (ma!.) ; ~ load - prekidno opterećenje (el.); ~ neutrons neutroni energija između 100 eV i 100 keV (fiz.); ~ nucleus v. compound nucleus (fiz.) ; ~ reactor - reaktor koji radi sa neutronima prelaznih energija (nukl.); ~ resistance - prelazni otpor (el.) ; ~ shaft - pomoćno vratilo (ma!.) ; — siže - srednja veličina; ~ stage - međustanje; ~ test međuproba; ~ transformer - prelazni transformator (el.) ; ~ -voltage winding - namot srednjeg napona (el.) ; ~ table feed (milling) - isprekidano pomeranje stola (glodanje) (ma!.) intermodulation - uzajamna modulacija, modulacija među komponentama složenog talasa (rad.); ~ interference - smetnje od uzajamne modulacije (rad.); ~ testing ispitivanje na uzajamnu modulaciju (rad.); ~, environment generated - ambijentno generisana intermodulacija intermolecular - međumolekulski internal broach - unutrašnji provlakač (ma!.); ~ broaching machine - mašina za unutrašnje provlačenje (ma!.); ~ broaching operation - operacija unutrašnjeg provlačenja (ma!.); ~ cable unutrašnji kab(e)l, pretplatnički kab(e)l (tel.) ; ~ capacitance - unutrašnja kapacitivnost (els.); ~
international account
chaser - češljasti nož za unutrašnju lozu (ma!.); ~ combustion engine - motor sa unutrašnjim sagorevanjem (mot.); >~ copying attachment - uređaj za unutrašnje kopiranje (ma!.) ; ~ correction voltage - unutrašnji napon za korekciju, unutrašnji korekcion' napon (el.) ; ~ counter - unutrašnj' brojač, brojač sa izvorom u svojoj unutrašnjosti, obično gasni brojač (fiz.) ; ~ dimension - unutarnja mera (mtr.); ~ drop - unutarnji pad napona (el.) ; ~ friction - unutrašnje trenje (ma!.); ~ gear unutrašnji zupčanik (ma!.); ~ -gear broach - provlakač za unutrašnje zupčanike (ma!.); ~~> gear milling - glodanje unutrašnjih zupčanika (ma!.); ~ gear pump pumpa sa unutrašnjim zupčanicima (ma!.) ; ~ loss - unutrašnji gubitak (ma!.); ~ milling - unutrašnje glodanje (ma!.) ; ~ plant - unutrašnji uređaj, kućna centrala (tel.) ; ~ profile - unutrašnji profil (ma!.) ; ~ pull down broaching - provlačenje sa unutrašnjom vučom (ma!.); ~ pull-type broach provlakač za unutrašnje vučenje (ma!.) ; ~ push down broaching - provlačenje sa unutrašnjim guranjem (ma!.) ; ~ short slipping unutrašnje klizanje (ma!.) ; ~ short thread - unutrašnji kratki navoj (ma!.); ~ spark ignition process - Oto-proces (mot.) ; ~ spur-gear-pump - zupčasta pumpa sa unutrašnjim ozubljenjem (ma!.); ~ stress - unutrašnji napon, unutrašnje naprezanje (ma!.); ~ surface - unutrašnja površina (mat.) ; ~ thread - unutrašnji navoj (ma!.); ~ toothing - unutrašnje ozubljenje (ma!.); ~ voltage elektromotorna sila (el.) ; ~ work - obrada unutrašnje površine (ma!.) internally ribbed - sa unutrašnjim orebrenjem (ma!.) international account - međunarodni račun, međunarodni obračun (tel.); ~ ampere - internacionalni amper, jedinica za električnu struju (fiz.); ~ Angstrom - me-
international account
362
interstellar space
international account interpolate - interpolisati (mat.) đunarodni Angstrom (fiz.); ~ interpolation - interpolacija (odrebroadcast - međunarodna radiođivanje vrednosti neke funkcije iz-difuzija (rad.); — call - međumeđu dve poznate tačke) (mat.) narodni razgovor (tel.) ; ~ candle interpole - pomoćni pol (el.) - međunarodna sveca, jedinica za interpolymer - kopolimer jačinu svetlosti (opt.) ; ~ commu- interpreter - interpretator, interprenication service - međunarodna tirajući program veza, međunarodna telekomunika- interrogated radar - upitni radar, ciona služba (tel.) ; ~ coulomb radar za traženje obaveštenja (els., međunarodni kulon, internacionalni voj.) kulon, jedinica za jačinu naelektri- interrogater - prepoznavač, upitni sanja (fiz.); ~ Electrotechnical uređaji ~, iff- uređaj za prepoznaCommission - Međunarodna elekvanje tipa ,,svoj-tuđ" trotehnička komisija; ~ farad - interrogation code - upitni kod međunarodni farad, jedinica za ka(voj., els.); ~ pulses - upitni impacitet (fiz.); — General Radio pulsi (els., voj.) Regulations - Međunarodna opšta interrogator-responder - uređaj za radio-pravila (rad.); ~ henry upit i odgovor međunarodni henri, jedinica induk- interrupt cord - specijalni gajtan tiviteta (fiz.) ; ~ joule - međunaB-telefonistkinje (tel.); ~ cut rodni džaul, jedinica energije (fiz.) ; isprekidani rez (maš.) ~ list of stations - međunarodni interrupter - prekidač, kontaktni registar (spisak) radio-stanica (rad.); prekidač, čoper; ~, vacuum ~ message - međunarodni om, vakuumski prekidač jedinica otpora (fiz.); ~ radium interruption - prekidanje standard - međunarodni standard radijuma (21,99 mg čistog radijum- interruption calbe - kab(e)l za zamenu (pri otklanjanju smetnji na -hlorida) (hem.); ~ standard kablu) (tel.) ; ~, clock - povremeno atmosphere - međunarodna stanprekidanje (prekid voda uređaja u dardna atmosfera, jedinica pritiska regularnim intervalima vremena, ne(meteor); ~ temperature scale zavisno od stanja računske mašine); ~, external - spoljni prekid (pre- međunarodna skala temperature kid rada centralnog procesora pos(koja za referentne tačke uzima tačku sredstvom signala od spoljnih ureključanja kiseonika, tačku topljenja đaja); ~, input/output v. external leda, tačku ključanja sumpora i tačku interruption; ~, internal - unutopljenja zlata) (fiz.) ; ~ terminal tarnji prekid (prekid rada uređaja office - krajnja međunarodna cenposredstvom signala od centralnog trala (tel.) ; ~ tete-de-ligne cenprocesora); —', peripheral v. exter - Glavna međunarodna telefonternal interruption; ~, time v. ska centrala (u Evropi) (tel.); ~ clock interruption volt - međunarodni volt, jedinica električnog napona (fiz.); ~ watt interrupter - prekidač paljenja (mot.) - međunarodni vat (fiz.) intersection - presek; ~ angle internuclear - međujezgreni, interugao presecanja, ugao ukrštanja nuklearni interspace - međuprostor, vremenski razmak, interval interoffice trunk - međumesna linija, međumesni vod (tel.) interstage - međustepen, međustepenski; ~ reservoir - predvainterphase transformer - međukuumski rezervoar (maš.) fazna pr'gušnica (tel.) interphone - interfon, odzivni ure- interstation interference - uzađaj (npr. u avionu) jamne smetnje radio-stanica (rad.) interplanetary - međuplanetarni interstellar space - međuzvezdani prostor (at.) prostor (at.)
interstitial
363
interstitial - ugrađeni (u rešetku) atom interval - 1. razmak, interval, rastojanje; 2. pauza, prekid rada; ~, confidence - tajni interval; ~, spectral sampling - interval pri spektralnom odbiru; in the free state - u slobodnom stanju (at.) intra - prefiks, koji znači unutar intraatomic - intraatomski (koji se nalazi (zbiva) u atomu) intracavity - intrarezonatorski intraconnection - unutrašnji spoj, intrakonekcija intracrystalline - intrakristalan (koji se nalazi u kristalu) intramolecular - intramolekulski (koji se nalazi (zbiva) u molekulu) intranuclear - intranuklearni (koji se nalazi (zbiva) u jezgru) intrapulse - u granicama impulsa intricate - kompliciran intrinsic(al) - 1. unutrašnji; 2. vlastiti, bez primesa; 3. suštinski bitni intrinsic coercive force - unutrašnja koercitivna sila (fiz.); ~ efficiency - električni stepen korisnog dejstva, unutrašnji stepen korisnog dejstva (elj.); ~ energy - unutrašnja energija (hem.); ~ impedance - unutrašnja talasna impedanca (els.); ~ radiance - unutrašnje zračenje (fiz.); ~ semiconductor - čisti poluprovodnik (bez primesa) (fiz.); ~ temperature range (in a semiconductor) - unutrašnja temperatura izdržljivosti (poluprovodnika) (fiz.) intrusion-detection system - signalizacija protiv provale, protivprovalna signalizacija (el., tb.) imilin - inulin (polisaharid sličan škrobu) (hem.) in vacuo - u vakuumu Invar - invar, legura nikl-čelik (mil.) invariable - nepromenljiv (mat.) invariance - nepromenljivost, invarijantnost; ~, Doppler - nepromenljivost u odnosu na Doplerov efekt Invariant - Invariant, legura sa 47% Ni i 53% Fe (met.)
inversion
invert - pronaći invention - pronalazak inventor - pronalazač inverse - inverzan, obrnut, recipročan (mat.); ~ circular functions inverzne trigonometrijske funkcije (mat.); ~ direction - zaporni smer (elj.); ~ electrode current - elektrodna inversna struja (el.); ~ feedback - negativna povratna sprega (el.) ; — function - inverzna funkcija (mat.); ~ logarithm antilogaritam (mat.); ~ notation - obrnuto označavanje (mat.); ~ of number - recipročna vrednost broja (mat.) ; ~ peak voltage maksimalni inversni napon (el.); ~ piezoelectric effect - inverzni piezoelektrični efek(a)t, elektrostrikcija (fiz.); ~ point - inversna tačka (mat.); — proportion obrnuta proporcija (mat.) ; ~ ratio - obrnuti količnik (mat.); ~ square law of illumination zakon po kome osvetljenje opada sa kvadratom udaljenosti od izvora svetlosti (opt.) ; ~ time-lag relay - vremenski inversno-zavisni relej (el.); ~ time-lag relay with definite minimum - vremenski inversno-ograničeno-zavisni relej (el.) ; ~ trigonometric equation - jednačina u kojoj se pojavljuju inversne trigonometrijske funkcije (mat.); ~ trigonometric function - inversna trigonometrijska funkcija, ugao kome odgovara trigonometrijska funkcija (mat.) inversely proportional - obrnuto proporcionalan (mat.) inversion - inverzija, prelaz izomernog jedinjenja iz jednog izomernog stanja u drugo, promena smisla optičke aktivnosti jezgra usled hidrolize npr. kod šećera (hem.); simetrično preslikavanje tačke kroz koordinatni početak (mat.); obrtanje, suprotno pretvaranje stanovništva (inverzija naseljenosti); -~, critical - kritična inverzija naseljenosti; ~. F v. Fourier inversion; — Fourier - Fourijeova inverzija; ~ : input - inverzija ulaznih signala ~, phase - fazna inverzija; ~
inversion
364
inversion population - inverzija naseljenosti; ~j residual - zaostala inverzija; ~, surface - površinska inverzija invert sugar - invertni šećer, veštački med (hem.) invertase - invertaza, saharoza, invertin (ferment iz kvasca) inverted converter - invertor, invertirani konvertor (el.) ; ~ crosstalk - nerazumljivo (obrnuto) preslušavanje (tel.) ; ~ cup seal - obrnuti zaptivač (mai.); ~ »ought iron - podložno gvožđe (mai.) inverter - izmenjivački uređaj (el.) ; invertor, pretvarač; ~, depletion-type metal-oxide-semiconductor transistor - invertos sa MOS tranzistorom u režimu osiromašenja; ~ depletion-type MOS transistor v. depletion-type metal-oxide-semiconductor transistor inverter; ~, negative-impedance - invertor sa negativnom impedancom; —, positive-impedance invertor sa pozitivnom impedancom; ~, tunnel diode - invertor sa tunel-diodom investigator - istraživač in vitro - izvan živoga organizma, u epruveti (Hol.) in vivo - u živom organizmu (biol.) invoice - faktura, robni račun, tovarni list (sbr.) involute form broach - provlakač evolventnog oblika (mai.) ; ~ gear - evolventni zupčanik (mai.); ~ gear milling cutter - glodalo za evolventne zupčanike (mai.); ~ gear tooth - evolventni zub (mai.) ; ~ of a circle - involuta kruga (mai.) ; ~ profile - evolventni profil (mai.); ~ profile checking machine - mašina za proveravanje evolventnog profila (mai.) ; ~ teeth - evolventno ozupčenje (mai.) inward operator - dolazna telefoni stkinja, B-telefonistkinja (tel.) Io - simbol za jonijum (hem.) iodate - jodat, so jodne kiseline (hem.) iodeosin - jodeozin, crvena organska boja (hem.)
ion
iodic acid - jodna kiselina (hem.); ~ anhydride - jod pentoksid; sa vodom daje jodnu kiselinu (hem.) iodide - jodid, so jodovodonične kiseline (hem.) iodine - jod, elemen(a)t rednog broja 53 (hem.); simbol J (engl. I); ~ number - jodni broj, veličina za karakterizaciju masti i ulja (hem.) ; ~ tincture - jod-tinktura (hem.) ; ~ trichloride - jod-trihlorid, jak dezinfektans (hem.); ~ value jodni broj, broj grama joda apsorbovanog od 100 grama masti ili ulja, služi za indikaciju sadržaja nezasićenih kiselina (thnl.) iodize - jodirati, zasititi (natopiti) jodom iodoform - jodoform (hem.) iodogorgic acid - jod-gorgonska kiselina, dijod-tirozin, sastojak hormona tiroide (hem.) iodometry - jododmetrija (metod hem. analize) iolite v. dichroite ion - jon; naelektrisani atom, molekul ili radikal (hem.); ~ activity jonska aktivnost (hem.); ~ antagonism - suprotno dejstvo raznih jona (hem.) ; ~ beam - snop jona, jonski snop (fiz.) ; ~, complex kompleksni jon; ~ concentration - jonska koncentracija (hem.); ~ counter - brojač jona, jonski brojač (fiz.); ~, cold - hladni joni; ~ exchange - jonska izmena (hem.) ; ~ exhanger - jonoizmenjivaČ (hem.); ~ exchange resin - jonoizmenjivačka smola, sintetička smola sa karboksilnim, sulfonskim i dr. grupama koje mogu vezivati jone iz rastvora (hem.); ~, Kramers doublet - jon sa Kramersovim dubletom; ~, laser - jon aktivne materije lasera; ~, maser jon aktivne materije maser a; ~ migration - pomeranje jona (fiz.) ; ~, monovalent - jednovalentni jon; ~ orbit - jonska orbita (u ciklotronu) (fiz.); ~, parent prvobitni (roditeljski) jon, jon celog molekula; ~, plasma - jon plazme, plazmeni jon; <—' trap - hvatač jona (fiz.)
ionrexhander
365
ion-exhander - jonoizmenjivaČ ionic - jonski (hem.); ~ core jonsko jezgro (eh, kr.) ; ~ crystal - jonski kristal (kr., el.); ~ displacement - premeštanje jona (hem., kr.); ~ loudspeaker jonski zvučnik (el.); ~ microphone - jonski mikrofon (el.) ; ~ mobility - jonska pokretljivost, pokretljivost jona, brzina jona u el. polju (el., fiz.); ~ product jonski proizvod, proizvod aktivnosti jona (hem.) ; ~ reaction - jonska reakcija (hem.); ~ strength jonska jačina, polovina zbira pojedinačnih umnožaka koncentracije jona sa kvadratom naelektrisanja jona (hem.) ionisation v. ionization ionite v. ion exchanger (hem.) ionium - jonijum radioaktivni izotop torijuma (hem.); ~ age - starost minerala, određena količinom jonijuma (geol.) ionization - jonizacija (pretvaranje električno neutralnih atoma ili molekula u jone); ~, ambient - fonska jonizacija, jonizacija sredine; ~, atomic - atomska jonizacija; ~, avalanche - jonizacija lavina; ~ chamber - jonizaciona komora, aparat za merenje radioaktivnosti (fiz.) ; ~ coefficient - koeficijen(a)t jonizacije, broj jona proizvedenih na 1 cm putanje neke radioaktivne čestice (fiz.) ; ~, collision - sudarna jonizacija, jonizacija sudarom; ~, constant - konstantna jonizacija (fiz.); —, delayed-gamma - jonizacija pod dejstvom usporenog gama-zračenja; ~, dense - intenzivna jonizacija; ~ density - gustina ionizacije (fiz.); >~ dosemeter - merilo doze jonizacije (nukl.) ; ~, electrolytic - elektrolitička jonizacija; '--, electronic elektronska jonizacija, jonizacija elektronima; ~ energy - energija jonizacije (fiz.); ~, explosion-induced v. explosion-produced ionization; ~, explosion-produced - jonizacija kao posledica cepanja atomskog jezgra; ~ gage jonizacioni merač (fiz.); ~, gam-
ionospheric
ma-induced - jonizacija izazvana gama-zracima; ~, impact v. collision ionization; ~, impurity jonizacija primese; jonizacija nečistoće; ~, multiple - višestruka jonizacija; ~ path - putanfa jonizacije (fiz.); ~, photoelectori fotoelektrična jonizacija; ~, ptecntial - potencijal jonizacije, jonizacioni potencijal (fiz.); ~, radiation - jonizacija izazvana zračenjem; ~, specific - specifična jonizacija; —, spontaneous - spontana jonizacija; —, surface - površinska jonizacija; ~ time - vreme jonizacije (fiz.); ~, thermal termalna jonizacija; ~ X-ray deposited - jonizacija izazvana rendgenskim zracima ionize - jonizovati (fiz.) ionized - jonizovan ionized layer - jonizovani sloj (fiz.) ionizer - jonizator; ~, electron bombardment - jonizator sa elektronskim bombardovanjem ionizing - jonizovanje; jonizujući ionizing radiation - jonizujuće zračenje (fiz.) ionogen - elektrolit, rastvorak u elektrolitu (el.) Ionol - antioksidant za tečna pogonska goriva, masti, ulja i si. (thnl.) tonometer - jonometar, vrsta jonizacione komore (fiz.) ionones - jononi, izomeri karakteristični po svome mirisu ljubičice (hem.) ionoscatter - jonosfersko rasejanje ionosonde - jonosonda, jonosferska stanica ionosphere - jonosfera (meteor.) ; ~, incompressible - nestišljiva jonosfera; ~, lower - niži sloj jonosfere; ~, plane-stratified - ravno-slojna jonosfera; ~, spherically stratified - sferično-slojna jonosfera; ~, steady-state - stacionarna jonosfera; ~, stratified - slojevita jonosfera; ~, uppermost - gornji sloj jonosfere ionospheric propagation - prostiranje talasa u jonosferi (rad.); ~ strom - jonosferska oluja (rad.)
I.P.T.-thermometers
366
irreversibility
gvožde, dobijeno redukcijom rude na I.P.T.-thermometers - termometri niskoj temperaturi (mtl.); ~ stokoji odgovaraju standardima „Inrage battery - čelični akumulator stitute of Petroleum Technology(el, hem.); ~ tetracarbonyl sts" tetrakarbonil gvozda (min.) ~ tube iosortron - 1. uređaj za odvajanje - gvozdena cev (maš.); -vane izotopa urana; 2. detektor raka instrument - elektromagnetni inmozga; 3. grupa sekundarnih rasstrumen(a)t, elektromagnetni prihlađivača bor (el.) Ir - simbol elementa iridijuma (hem.) iraser - laser koji emituje u infracrve- Ironac - kiselinski otporna ferosilijumska legura sastava 15% Si, 84% noj oblasti Fe, 0,77% Mn, 1,8% Ci 0,78% P. iridescence - iridescencija (prelivanje u duginim bojama) (fiz.) irradiance - zračnost, jarkost, blista vost, ozračenost (opt.) iridescent - iridiescentan (koji se preliza u duginim bojama) (fiz.) irradiate - ozračiti, ozračivati, zračiti irradiation - 1. ozračivanje; zrairidium - iridijum (hem. elemenat, čenje, ispuštanje zraka; 2. iradijared. br. 77; simbol Ir) cija (prividno uveličavanje svetlog iridosmine - osmiridijum, prirodna predmeta gledanog prema tamnoj legura osmijuma i iridijuma (hem.) pozadini) (fiz., med.) ; ~, accumuiris - dijafragma, pregrada (u talasolated - akumulirano zračenje; ~, vodu) (fot., opt, el.) 1. dijafragma; acute - snažno ozračenje u kratkom 2. duga; 3. dužica; ~, mode vremenu; ~, atomic - radioaktivno control - dijafragma za izbor tipa ozračivanje; ~, external - spoljašne oscilacije; ~ soldering - lemilo, ozračivanje; ~, gamma - ozralemilica; ~ temperature-controlčivanje gama-zracima; —; internal led soldering - lemilo sa raznim temperaturama zagrevanja, lemilo - unutrašnje ozračivanje; ~, protemperaturskih kontrolisano; ~ tracted - dugotrajno ozračivanje ultrasonic soldering - ultrazvučno (malim dozama); —', radioactive lemilo - radioaktivno ozračivanje; ~, resonance - rezonatno ozračivanje; I2R loss - jednosmerni gubitak (el.) ~, saturation - ozračivanje do iron - gvožde, železo (hem. elemen(a)t, zasićenja; ~, X(-ray) - ozračivanje red. br. 26; simbol Fe); ~, armorendgenskim zracima ring - gvozdena traka za armiranje (el.) ; —' blues - anorganske plave irrational number - iracionalan broj boje (feri-ferocijanidi) u raznim to(mat.) novima (thnl.) ; ~ circuit - mag- Irrathene - termostabilni polietilen netsko kolo (el.) ; ~ -clad - oklop(dobijen ozračivanjem) (thnl.) ljen, armiran (el.); ~ -dust core irregular - nepravilan, neredovan; ~ curve - nepravilna krivulja - presovano gvozdeno jezgro (el.) ; (mat.) ~ liquor - gvozdena bojica, močilo pri bojenju tekstila (rastvor acetata irregular polygon - nepravilan mnogvozda (tek.); ~ loss - gubici u gougaonik (gm.); ~ polyhedron gvozdu (el.) ~ nickel accumula- nepravilan poliedar (gm.); ~ tor - Edisonov alkalni akumulator spacing - nepravilno postavljanje (el., hem.) ; ~ oxide reds - crvene (maš.) neorganske boje na bazi oksida irregularity - 1. nepravilnost, nehogvozda (thnl.) ; ~ pentacarbonyl mogenost; 2. nesličnost; 3. neregularnost; ~, ionosphere-ies - jono- gvožde pentakarbonil (min.); ~ sferske nepravilnosti; '--', largepipe - gvozdena cev (maš.); ~ -scale - ies - krupna nehomogenost plate - gvozdena ploča (maš.); r~• pyrite - pirit, sulfid gvozda irresoluble - nerazložljiv, nerazlučiv, (min.) ; ~ scrap - gvozdeni opiljci nerastvorljiv (maš.); ~ sponge - sunđerasto irreversibility - nepovratnost (fiz.)
irreversible irreversible - ireverzibilan, nepovratan irreversible process - ireverzibilan proces, koji se ne može ponoviti (fiz.); ~ reaction - ireverzibilna reakcija (koja teče u jednom pravcu) . (hem.) irricon - irikon (firm, naziv) irrotational field - nevihorno polje, nevrtložno polje, nerotaciono polje (el.) isatin - izatin, laktan o-aminobenzoil mravlje kiseline, meduproizvod pri sintezi indiga (hem.) isatron - 1. hronokomparator s kvarcnom stabilizacijom; 2. maseni spektrometar; isentropic - bez promene entropipije
(tt.)
isinglass - riblji lepak, riblji želatin, dobija se preradom ribljih mehura (thnl.); ~ stone - liskun (hem.) island effect - ostrvski efek(a)t (el.) iso - izo - (prefiks koji znači „jednak") isoalkene - izoalken, izoolefin (hem.) isobar - izobar (kriva koja povezuje tačke sa istim pritiskom) (meteor.) ; kriva koja povezuje vrednosti merene pri istom pritisku (fiz., hem.) isobaric - izobaran (koji održava isti pritisak) isobars - izobari (atomi raznih elemenata sa jednakom atomskom masom, npr. izotopi Ar, K i Ca mase
40) (fiz.)
isobarenol - izobarenol, terpenski alkohol koji oksidacijom daje kamfor (hem.) isobutane - izobutan, nalazi se u prirodnom gasu, dobije se i krekovanjem nafte (thnl.) isobutyl alcohol - izobutil-alkohol (hem.) isochore - izohora, kriva koja povezuje vrednosti merene pri istoj zapremini sistema, grafikon zavisnosti pritiska od temperature na konstantnoj zapremini (hem.) Isochoric - izohoran (koji održava istu zapreminu) isocline - izoklina isocyanides - izocijanidi, izonitrili, organska jedinjenja opšte formule R.N = C (hem.)
367
isomer
isodimorphous - izodimorfan, koji postoji u dva izomorfan kristalna oblika (min.) isodose - izodoza, linija koja spaja mesta sa istim intenzitetom doze zračenja (nukl.) isoelectric point - izoelektrična tačka, tačka nultog potencijala (el.) isogonal - istostrani (gm.) isohydric - izohidričan, koji ima istu koncentraciju vodonikovih jona (hem.) isolantite - izolantit, keramički visokofrekventni izolacioni materijal (el.) isolated load - pojedinačni teret, i z o lovano opterećenje; ~ -point izolovana tačka isolation - izolacija; izdvajanje, odvajanje; ~ failure - slabljenje izolacije; —', input-output - izolacija ulaza od izlaza; ~ insulated izolaciona podela; ~, junction izolacija p-n prelazom; ~, optical - optičko razdvajanje; ~, oxide izolacija oksidom, oksidna izolacija; ~, pinhole - izolacija sa; ~, pinhole free - izolacija bez; ~ reverse - rastavljanje isolator - 1. izolator, izolacioni materijal; 2. dielektrik; 3. otvor, ventil; ~, electrooptic - elektrooptički ventil; ~, ferrite - feritni ventil; ~, lumped circuit resonance-type - rezonatni izolator sa konc-n trisanim parametrima; ~, optical - optički ventil, optički rotator (polarizacione ravni); ~, photon-coupled - fotonski spregnut izolator; ~, resonance-type v. lumped circuit resonance-type isolator; ~, shock - amortizer; ~, travelling-wave optical - optički ventil sa progresivnim talasom; ~, vigration v. shock isolator; isoleucine - izoleucin (jedna od esencijalnih aminokiselina) isologues - izologe, jedinjenja koja imaju sličnu molekularnu strukturu, ali sadrže razne atome istih valentnih stanja (hem.) isomer - izomer (jedinjenje iste bruto-formule ali različite strukture) (hem.) ; (atomi jednog elementa iste
Isomer
368
isomer težine ali različitih radioaktivnih osobina) (fiz.) ; ~, cis-trans - cis-trans-izomer (hem.) ; •—-, gamma - gama-izomer (hem.) ; ~, mirror - ogledni izomer (fiz.) ; —, nuclear - nuklearni izomer (fiz.); ~, optical - optički izomer (hem.); ~, isomeride v. isomer isomerism - izomerija, postojanje dva ili više jedinjenja iste molekulske težine i molekulskog sastava (hem.) isomerization - izomerizovanje, preuređenje molekula bez promene molekulske mase, npr. izomerizovanje normalnih parafina u račvaste isometric - izomeran, iste veličine (hem.); ~ crystal - izomerni kristal, kubni kristal; ~ system kubni sistem (kr.) isomorph - jedan od kristala sličnog oblika (kr.) isomorphism - izomorfizam, kristalizacija više jedinjenja na isti način
(kr.)
isomorphous - izomorfan (kristali različitih supstancija koji imaju istu kristalnu strukturu) (min.) isoniaziđ - izoniazid, hidrazid izonikotinske kiseline, lek protiv tuberkuloze (hem.) isooctane - izooktan (ugljovodonik) (hem.) isophot - izofota (kriva jednake osvetljenosti) (fiz.) isoprene - izopren, jedan diolefin; meduproizvod pri proizvodnji veštačke gume, sirovina za sintetički kaučuk (thnl.) isopropyl group - izopropil-grupa (hem.) isoquinoline - izohinolin, kondenzovano jezgro piridina i benzola (hem.) isosceles - jednokrak, ravnokrak (gm-) isoscope - izoskop (uređaj sa radioizotopima za prosvetljavanje metala) izostatic - izostatičan, izložen istom pritisku sa svih strana (gm.) isoteniscope - instrumen(a)t za merenje pritiska pare na osnovu promene nivoa tečnosti u U-cevi (hem.)
isotopic abundance
isothermal - izoterman (na istoj temperaturi) (hem.); ~ process - izotermalni proces, koji se odigrava na stalnoj temperaturi (hem.) isotonic - izoton(ičan) (rastvori ko i imaju jednak osmotski pritisaki) (hem.) ; ~ solutions - izotini(čn i) rastvori (s istim osmotskim pritiskom) (hem.) isotope - izotop (atomi istog elementa različitih masa); ~ daughter izotop-potomak (pri radioaktivnom raspadu); ~ dilution - izotopsko razblaživanje, metod kvalitativnog određivanja sastojaka dodavanjem poznatih količina stabilnih ili radioaktivnih izotopa (hem.); ~ effect - izotopski efek(a)t, promene koje u hemijskim i fizičkim reakcijama izazivaju razni izotopi istog elementa (hem., fiz.) ; ~, even -parni izotop; ~ exchange v. isotopic exchange (hem.); ~ fractionation v. i s o topic separation (nukl.); ~, fissile - fisibilan izotop; ~, fission - fisioni proizvod (fragment); ~, long-lived - dugovečni izotop; ~, man-made - veštački izotop; ~, naturally occurring - prirodni izotop; ~, odd - neparan izotop (neparnog masenog broja); ~ parent - izotop-roditelj (pri radioaktivnom raspadu); ~, radioactive - radioaktivni izotop; — separation - razdvajanje (odvajanje) izotopa (nukl.) ; ~ separation factor - izotopski separacioni faktor, odnos izotopskih količnika pre i posle procesa razdvajanja (nukl.) ; ~, stable - stabilan (neradioaktivan) izotop; ~, unstable - nestabilan (radioaktivan) izotop isotopic abundance - obilnost (nalaženja) izotopa (fiz.) ; ~ carrier izotopski nosač, obično neaktivni elemen(a)t koji omogućuje rukovanje veoma malim količinama radioizotopa (nukl.); ~ exchange - izotopska izmena, proces u kome se izotopi jednog elementa nejednako raspodeljuju među jedinjenjima, fazama i si. (hem.) ; ~ tracer - izotopski obeleživač, izotop koji olak-
isotoplc abundance
369
šava praćenje nekog procesa (hem., Mol.) ; ~ rado - izotopski količnik, odnos količina izotopa (fiz.) isotropic antenna - izotropna antena (eh.); — body - izotropno telo (kr.); ~ condudvity - izotropna provodnost (el.) ; ~ dielectric - izotopni dielektrik isotropy - izotropija (kada fizičke i hemijske osobine predmeta (npr. kristala) ne zavise od pravca (fiz., hem.) issue - izdanje itabirite - itabirit (škriljac var. hematita) (min.) itaconic acid - itakonska kiselina, dobija se vrenjem šećera, služi za proizvodnju plastičnih masa (hem.)
ivory
Italit - italit, azbestni cement za krovove (thnl.) item - 1. izdvojeni predmeti; položaj; članak; elemen(a)t; jedinica (informacije) 2. . . . proizvod iterate - ponavljati, iterisati, iterirati iteration - iteracija, ponavljanje; ~, matrix - iteracija matrice iterative - ponovan, iterativan (mat.); ~ impedance - karakteristična impedanca, iterativna impedanca, prelazna impedanca (el.) ivory - slonovača, slonova kost; boja slonovače; ~, black - slonokosna crna pigmentna boja (dobijena ugljenisanjem slonovače), crni pigment na bazi koštanog uglja iz koga je ekstrahovan kalcijum-fosfat (thnl.)
I. — 1. initial - početni; 2. inner - unutrašnji; 3. iodine - jod IBP — initial boiling point - početna tačka kljucanja ICE — internal-combustion engine - motor sa unutrašnjim sagorevanjem ICI — Imperial Chemical Industries - Imperijalna hemijska industrija (britanski hemijski koncern) ID, i.d. — inside diameter, internal diameter - unutrašnji prečnik IFP — French Petroleum Institute - Francuski institut za naftu inim. — immiscible - nemešljiv in 1. inch - inč (0,0254 m); 2. inlet - ulaz infl — inflammable - zapaljiv in. Hg. — inches of mercury - broj inča živinog stuba int. al — 1. inter, among other things - između ostalog JP — Institute of Petroleum - Institut za naftu ••P- —.!• ignition point - tačka paljenja; 2. intermediate pressure - srednji pritisak; 3. internal pressure - unutrašnji pritisak IPA — isopropyl alcohol - izopropilalkohol ISTM — International Society for Testing Materials - Internacionalno društvo za ispitivanje materijala
24 Rečnik
J J-aciđ - 2,5 amino-naftol — 7 sulfonska kiselina, međuproizvod u sintezi boja (hem.) Jacinth - crveni varijetet cirkona, dragi kamen (min.) jack - dizalica, čekrk, vitlo; gnezdo, džek; opružni prebacivač; kopča (el.) ; klip (mot., V. Br.) ; ~ area - površina klipa (mot. V. Br.); ~ base - panel s gnezdima, panel s dželovima, polje s džekovima (el,); ~ cord - prenosni gajtan (el.) ; ~ field - panel s džekovima, polje s džekovima, ploča s džekovima (na radnom mestu, komutatoru) (el.) ; ~ in - nožasti kontakt (el.); ~ knife section - obrnuti presek (ma!.); ~ pin - igličasti džek, banana-džek; ~ screw (knee) - vreteno za nameštanje ("konzola) (maš.) ; ~ spring - kontaktna opruga na džeku (elj.); ~, testpoint - ispitni džek jacket - 1. navlaka, omotač, oklop; 2. futrola, obloga (suvog elementa); ~, blue - žičani otpornik za povećanu snagu; ~, cooling - omotač sa hlađenjem; ~, water - vodeni omotač jacketting - pokrivanje zaštitne obloge; instalacija u oklopu J-scan - I-ispitivanje, J-ocrtavanje, indikacija J-tipa, (kružna indikacija s radijalnim brisanjem) (at.) jade - žad, dragi kamen zelene boje, žadeit, neftrit (min.) 24«
jaff - ometanje radio-stanice pomoću elektronskih uređaja i refleksnih dipola jam - pritegnuti, zaribati (mol.); ~ nut - protivmatica (mai., SAD) ; ~ proof - neosetljiv na smetnje; ~ to-signal - odnos signala ometanja i signala stanice jammer - zaglušivač, prigušivač, predajnik za zaglušivanje (voj., rad.); ~ hunter - tražilac (detektor) radio-stanica za zaglušivanje (voj., rad.) jamming - zaglušivanje, ugušivanje, prigušivanje (stanice) (voj., rad.); zaribavanje, pritezanje (mal., SAD); ~, accidental - slučajno ometanje (npr. sopstvenom stanicom); ~ beacon - far za zaglušivanje (voj., rad.); ~, radio ometanje radio-uređaja (neprijatelja) Jansky noise - kosmičke smetnje
(eh.)
japan - crni lak, firnajs (thnl.); ~ wax - japanski vosak, prirodan (thnl.) jar - posuda, sud; lajdenska boca; džar, engleska jedinica za kapacitet; drhtanje, treperenje, vibracija; drhtati, treperiti, vibrirati jarosite - jarosit (hidroksid i silikat K i Fe) (min.) jasper - jaspis (crveni ili žuti beta-kvarc) (min.) Javel water - Žavelova voda3 rastvor hipohlorita u vodi (hem.)
Jaw
372
jaw - čeljusti, klešta, vilica (mat.); ~ chuck - obloga mengelsMh vilica (mai.); ~ coupling - zupčasta spojnica (maš.) ; ~ opening - otvor čeljusti (mai.); ~ opening attachment - uređaj otvora čeljusti (maš.) jell - gel; želatinizirati jellification - želatinizacija jelly - žele, piktija; ~ broth - piktije, želatini rana supa; ~ impregnation - tvrda impregnacija (thnl.) ; ~, mineral - vazelin, petrolatum; ~ 3 petroleum v. mineral jelly Jenkins'system - Dženkinsov televizijski sistem (TV) jerkin - kratak (kožni) kaput, kožuh koporan (tek.) jersey - vuneni džemper sa rukavima (tek.) jet - mlaz, gagat, crni ćilibar (retka vrsta kamenog uglja); sisak; ~, plasma - plazmeni reaktivni motor; ~, plasma arc - plazmeni elektrolučni motor; ~ pump mlazna pumpa (mot.) ; ~, thermal arc - termički-lučni reaktivni motor jetsam - tovar bačen sa broda u more radi olakšanja (pom.) jettron - pneumatski prekidač jewel bearing - kamen, kameno ležište, ležište od dragog kamena (ahata) (mai.) jig - montažni uređaj, popravka; impuls prigušenih talasa; šablon, kalibar; zidna dizalica; uređaj za bušenje; ~ and fixture design konstrukcija uređaja za pričvršćivanje i bušenje (mai.); ~ bore - šablonski bušiti (mai.) ; ~ boring and milling machine - mašina za šablonsko bušenje i glodanje (mai.) jigger - transformator s promenljivom spregom (el.); ~ coupling - induktivna sprega (el.) ; ~ mili - mašina za šablonsko glodanje (mai.) jitter - 1. drhtanje, treperenje, vibracija, pulsacija; 2. odstupanje od nominalne brzine; ~, phase - pomeran je faze; ~, pulse - treperanje impulsa; ~, pulse-time - oscilacija dužine impulsa; ~, short-
Joint
-term frequency - kratkotrajno pomeranje frekvencije; ~, short-term phase - kratkotrajno pomeranje faze jitters - drhtanje, treperenje (slika) (TV) job - posao, rad jockey - membrana (tel.) jog - udarati, gurati; ~ transformer - impulsni transformator (el.) Johnson noise - toplotni šumovi, Džonsonovi šumovi (el.) join - spojiti joiner - sastavljač, spajač, stolar (građev.) joining - jedinjenje, spoj, veza; montaža; ~, electron-beam - veza ostvarena elektronskim mlazom; ~ pipe - spojena cev (fiz.) joint - spo), sastav, spojište, sastavak, spona, spajanje; zglob, zglavak, koleno; šarka; nastavak; šav, muf; združen, pripojen, spojen; ~ box - kablovski orman, kablovsko okno, kablovska kutija, kablovski razdelnik; —, butt - 1. spoj dva provodnika zavarivanjem (varenjem); 2. spoj dva talasovoda koji obezbeduje fizički kontakt i električnu kontinualnost; ~, cone-sphere - linija spoja konusa i sfere; ~, coupling - pravi nastavak, pravi muf (el.) ; ~ grease - zaptivna mast (mai.) ; ~ marker - indikator mesta kablovskog nastavka (el.); ~ ring zaptivni prsten za prirubnicu (mai.); ~ testing - ispitivanje spoja provodnika (na izolaciju, provodnost, jačinu, izdržljivost) (el.); ~, through-hole printed wiring - spoj vezom kroz pločicu štampanog kola; ~, wrapped - spoj navijanjem, spoj omotavanj em jointed - spojen jointer plane - dugačko rende (mai.) jointing - spajanje, spoj, nastavljanje provodnika (el.); ~ material zaptivni materijal (maš.) ; ~, sleeve - kablovski nastavak, kablovski muf. cevčica za nastavljanje provodnika (el.) joist - poprečna greda, patosna (ili tavanična) greda (građev.)
Jolly's apparatus Jolly's apparatus - aparat za analizu vazduha (hem.) Joria - vrsta kvalitetne vune iz Indije (tek.) jordanite - jordanit (sulfid olova i arsena) (min.) Joubert circuit - Žuberovo kolo (el); ~ method - Žuberov metod (el.) joule - džaul, džul (jedinica za kolia 3 činu energije = 1 kg m s~ ) Joule effect - Džaulov efek(a)t, zagrevanje otpornika usled prolaska struje (fiz.) Joule-Thomson effect - Džaul-Tomsonov efek(a)t, opadanje temperature gasa kada se gas širi ne vršeći spoljni rad (fiz.) journal - rukavac (mai.) ; ~ bearing - noseći ležaj, ležaj rukavca (mai.) joystick transformer - autotransformator (el.) jug - bokal, krčag, testija juice - sok jump — in potential - skok, diskontinuitet, kaskada; skok potencijala, razlika potencijala na granici faze; ~, voltage - skok napona jumper - umetak za spajanje, parče provodnika ili kabla za spajanje (tel.) jumpering - mešanje (na međurazdelniku), ranžiranje (tel.) jumper ring - izolovani prsten za držanje ranžir-žica (tel.); ~ wire - ranžir-žica, provodnik za ranžiranje, ranžiranje (tel.) jumping: ~, mode - preskok od jednog na drugi tip oscilacija junction - sastavljanje, spajanje; spoj, sastav; vezivanje, veza, spojnica; čvor, tačka grananja, tačka odgranavanja; čvorna centrala; raskrsnica; ~, abrupt - grub spoj; ~, alloy(ed) - stopljeni spoj; ~, avalanching p-n - lavinski p-n spoj; ~a back-biased - suprotno polarisan spoj; ~, backward-rectifier - inverzni spoj; ~ box - razvodna kutija; ~ circuit - spojna linija (el.); ~, circular - kružni spoj; ~, collector - kolektorski spoj; •~, composite - sastavni spoj; ~,
373
junction degenerate - degenerisani spoj; ~, diffused - difuzni spoj; ~, diode - diodni spoj;-~, doped legirani spoj; ~, electrical - električni spoj, fizički spoj; ~, emitter - emiterski spoj; ~, emitter-base - spoj emiter-baza; ~, epitaxially (grown) - epitaksijalni spoj; ~, Esaki - tunelski prelaz; ~, exponentially (graded) - eksponencijalni spoj; ~, flat - ravni prelaz, ravni spoj; ~, floating - plivajući spoj; ~, forward-biased - direktno polarisan spoj; ~, fused - v. alloy(ed) junction; ~, gate - spoj gejta, ~, gate-channel - spoj (gejt-kanal); ~, gate-to-drain spoj gejt-odvod; ~, gate-to-source - spoj gejt -izvor; ~, germanium - spoj u germanijumu, germanijumski spoj; ~, glass ambient stakleni spoj; ~, graded - gradijentni spoj; ~, grown-diffused spoj dobijen rastom i difuzijom; ~, hetero-collector - heterokolektorski spoj; ~, heterogenous heterospoj; ~, hole-emitting spoj koji emituje rupe; ~-, homogenous - homogeni spoj; ~, hybrid - hibridni spoj, dvojni trojnik; ~, hyperabrupt - oštar prelaz, oštar spoj; ~, ion-bombardment - spoj dobijen jonskim bombardovanjem; ~, ion-implanted - spoj dobijen jonskom implantacijom; ~, isolation - izolacioni spoj; ~, Josephson-type superconducting tunnel - Džozefsonov superprovodni spoj; ~, laser laserski spoj; ~, linearly graded - linearni spoj; ~, low-high 1-h spoj, spoj tipa p-p + ; ~, matched - prilagođeni spoj, podešeni spoj; ~, metallurgical - metalurški spoj; ~, metal-semiconductor - spoj metal-poluprovodnik; -~, micro-alloy - mikrolegirani spoj; ~, narrow - uski spoj; ~, nonrectifying - neispravljački spoj; ~ / , nonsymmetrical p-n - nesimetričan p-n spoj; ~, nonuniform - nehomogeni spoj; ~> nuclear-bombardment - spoj dobijen nuklearnim bombardovanjem; ~,
junction
374
junction ohmic - omsfci spoj; ~, oxide passlvated - oksidno pasiviziran spoj; ~-j planar - ravni spoj, planarni spoj; ~, plane-cylindrical - plancilindrični spoj; ~, plasma metal - plazma - metal spoj; ~ point - tačka spajanja, mesto spajanja (el.) ; ~, pressure welded spoj ostvaren varenjem pod pritiskom; ~, pulled - vučeni spoj; ~, pulse alloyed - spoj ostvaren impulsnim legiranjem; ~, rate-grown - spoj ostvaren promenom brzine rasta; ~, recrystallized rectifying - rekristalizacioni spoj, ispravljački spoj; ~, refactory - v. R-junction; ~, remelt v. recrystallized junction; ~, reverse biased - suprotno polarisan spoj; ~, segregation - segregacioni spoj; ~, semiconductor - poluprovodnički spoj; ~, series T— E trojnik T tipa; ~, service - veza na kratko rastojanje, bliska veza (rad.) ; ~, shallow - plitak spoj; ~,
junction shunt T— v. H-plane T junction; ~, silicon - silicijumski p-n spoj; ~, silicon planar - silicijum planarni spoj; ~, silicon-tungsten silicijum-volfram-spoj; ~, step(ping) v. abrupt junction; ~, superconducting - superprovodni spoj; ~, superconducting tunnel - superprovodni tunelski spoj; ~, surface - površinski spoj; ~, surface barrier - površinsko-barijerski spoj; ~, symmetrical - simetričan spoj; ~, tee - T-spoj, jednostruki trojnik; ~, thermal termopar, termospoj, termoelemen(a)t; ~, thermoelectric v. thermal junction; ~, thin - uski spoj; ~ transistor - slojni tranzistor (el.); ~, trigger - okidni spoj; ~, tunnelling - tunelski spoj; ~, waveguide - talasovodni spoj; ~, waveguide hybrid hibridni talasovodni spoj; ~, welded - zavarni spoj; ~, wide Široki spoj; ~, wye v. Y-junction; ~, Y- - Y spoj, trojnik
K K - simbol elementa kalijuma; znak za konstantu hemijske ravnoteže (hem.) K-acid - K-kiselina; 1,8 naftol, 4,6 disulfonska kiselina (hem.) K-band - opseg K, dijapazon K, santimetarski opseg (0,91—2,73 cm) (rad.) K-capture - K-zahvat, zahvat elektrona sa K-ljuske za paljenje (odvodnika) K-factor - K-faktor, konstanta fazne ravnoteže para-tečnosti k-factor - multiplikacioni faktor (el.) K-plota - Fermi-Kirijevi dijagrami
(fiz.)
K-X ray - X zraci koji rezultiraju usled K-zahvata (fiz.) kainite - kainit, kalijum-hlorid i magnezijum-sulfat (min.) Kalcosol - emulgator na bazi natrijum-alginata (thnl.) kalinite - kalinit kalistron - plastični materijal kalium - kalijum (hem.) kallitype - foto-proces na bazi redukcije feri u fero-soli (fot.) kandnhar - indijska vuna dobrog kvaliteta za izradu čilima (tek.) kaolin - kaolin, porcelanska glina kaplinite - kaolinit, silikat aluminijuma (min.) Kaplan water turbine - Kaplanova turbina, reakciona brzovodna turbina (Ud.) kapton - poliamidni film
Karme* - naziv za grupu herbicida (thnl.) karat - karst, kras, krš (geol.); ~ erosion - karsna erozija (geol.); ~ hole - vrtača (geol.); ~ pit bezdan, jama (geol.); ~ spring karsni izvori (geol.) karton - uređaj za otkrivanje kratko spojenih namotaj a Kassel yellow - kaselsko žuto (boja) Kata thermometer - Kata-termometar, daljinski termometar (fiz.) Katanol - razne pomoćne hemikalije pri bojenju tekstila (tek.) katharometer - instrument za analizu gasova merenjem termičke provodnosti kathetron - lampa s tinjavim pražnjenjem, tinjalica Katigen - grupa organskih sumpornih boja za pamuk i rajon (tek.) Katol - lakovi na bazi plastičnih materija (thnl.) kauri-butanol value - kauri-butanol broj; —' copal - kauri-lepak (thnl.) ; ~ gum - kauri-guma, dobija se iz jedne vrste novozelandskog bora, služi za lakove i linoleum (thnl.) kayak - kajak keen - oštar, oštrobrid; ~ edged oštrobrid, sa oštrim sečivima keenness - oštrina keep-to - održavati, zadržavati; skladištiti, konzervirati, zaštititi; — a relay - održavati relej pod napo-
376 keep-to nom; ~ aligned-voditi; ~ dry - suvo skladištiti, štititi od vlage; ~ in fork - držati pod kontrolom; ~ in order - održavati u ispravnom stanju; ~ in shape - održavati u istravnom (pogonskom) stanju; ~ in step - održavati u sinhronizaciji; ~ station - održavati (držati) poziciju (brod); — steam - zadržavati paru; ~ die course - održavati pravac, kurs (o brodu); ~ the land aboard - držati se obale (pri plovidbi); ~ the log - voditi brodski dnevnik; ~ the offing - ploviti van područja od 3 milje od obale; ~ the sea - ploviti van područja od 3 milje od obale; ~ to the shore - držati se obale (pri plovidbi); ~ under water - skladištiti pod vodom; ~ upright - ne tumbati, pažljivo rukovati; ~ within hail - ploviti u području čujnosti (o brodu) keeper - držač, uređaj za pridržavanje, anker, kotva (magnet), rešetka, čuvar geter, apsorber preostalog gasa kefir - kefir, fermentacioni proizvod mleka u kome laktoza podleže alkoholnom i mlečnom vrenju (tknl.) keg - burence, balonče Keith line switch - Keitov predbirač (tel.) Kel-F - razni produkti na bazi f luorokarnona (tknl.) kelat - vuna iz Beludžistana za izradu ćilimova (tek.) Kelling's test - dokazivanje mlečne kiseline u stomačnim sokovima (hem.) kelly - poluga podvodnika kelp - krupna morska trava, alga; pepeo od morske trave (bot.) Kelvin - Kelvin (osnovna jedinica termodinamičke temperature, skr.: K ) ; ~ double bridge - Kelvinov dvojni most (el.) Kenflez - plastični materijal na bazi polimerizovanih aromatičnih ugljovodonika (tknl.) Kennametal - grupa tvrdih, vatrostalnih metala na bazi titan i volfram karbida (mil.) Kennedy \atg - tangentni klin
kettle
Kennelly-Heavislde layer - jonosfera (rad.) kenopliotron - dioda-trioda kenotron - kenotron, visokovakuumski ispravljač (el.) Kepler's laws - Keplerovi zakoni, tri zakona planetarnog kretanja (astr.) keramic v. ceramic keramics v. ceramics kerb - kamena ivica uglačanog pločnika trotoara, ivičnjak trotoara (sbr.) kerf - rez testerom, zasek, prorez, odsečena strana kermesite - mineral oksisulfid antimona (min.) kerned letter - podsečena slova (tip.) kernel - jezgro, srž; seme, koštica; klip; suština kernite - kernit, razorit (natrijum-tetraborat, boraks) (min.) kerogen - kerogen (smeša organskih jedinjenja iz uljanih škriljaca) kerosene - kerosin, rasvetno ulje; parafinsko ulje; ~ blow torch lemilica na petrolej; ~ engine motor na petrolej; ~ oil - petrolej; ~ shale - uljni škriljac; ~ tank - petrolejski rezervoar Kesscoflez - plastifikatori za industriju plastičnih masa (tknl.) ketch - keč, jedrenjak sa dva jarbola (pom.) ketenes - keteni, nezasićena organska jedinjenja (hem.) keto-enolic tautomerism - ketoenol tautomerija, premeštanje dvostruke veze usled premeštanja H-atoma i s tim u vezi prelaz keto-oblika u enol-oblik (kem.) ketogenesis - ketogeneza, obrazovanje acetonskih tela (kem.) ketohexoses - ketoheksoze, šećeri koji imaju kero-grupu (hem.) ketol - ketol, ketoalkohol (hem.) ketones - ketoni, jedinjenja koja sadrže karboksilnu grupu CO- (hem.) ketoximes - ketoksimi, jedinjenja koja nastaju dejstvom hidroksilamina na ketone (hem.) kettle - kazan, iskuvnik, sud za proviranje vode, lonac, kotlić; kazanska bojili ca
key
377
key - ključ; kopča; zavrtanj; dirka; regulator; drveni moždanik, tesarski moždanik; tastovati, raditi ključem, manipulisati, pričvrstiti (klinom ih zavrtnjem); — and slot - pero i žleb; ~ bar - čelična šipka za klinove; ~ bit brada ključa; — blank - neodređeni ključ; ~ bolt - klinasta čivija, klinasti čep; ~ brick - završni (temeni) kamen; ~ button - taster, dirka, dugme; ~ clicks - šumovi od rada dirke, tastera; ~ drive - povođenje klinom; ~ file - turpija za obradu ključeva; ~ industry - ključna, osnovna industrija; ~ joint - spoj klinom; - letter - kodni ključ; ~ lever tastatura; ~ light - glavno svetio; ~ motion - klavijatura, tastatura (tel.); ~ note - osnovni ton; ~ of - isključivati (tel.); ~ on isključivati (elektronski), davati impuls (tel.); ~ plan - pregledni plan; ~ pulse - tastatura, klavijatura (tel.) ; ~ punch - rečni perforator; ~ punch machine - perforator; ~ punching - perforacija bušenje; <~ sending - slanje tastaturom, tastovanje (tel.) ; ~ speed - brzina telegrafisanja (ključem), brzina kucanja (tel.) ; ~ substance - osnovni, početni materijal keyboard - klavijatura, tastatura, komutator sa ključevima, ploča s ključevima (tel.) ; ~ perforator - perforator sa klavijaturom (tel); ~ typewriter - klavijatura pisaće mašine keyed end (broach) - uklješteni kraj (provlakač) {maš.) keyframe - tastatura, klavijatura (tel.) keying - (telegrafska) manipulacija, rad tasterom, telegrafski prenos, automatski prenos (predaja); ~ frequency-shift - frekventna manipulacija; -~ on - uključivanje keyseator - mašina za izradu žlebova za klinove (maš.) keyseating cutter - glodalo za žlebove za klinove (maš.) keystone - ključ, završac luka (grad.) ; ~ distortion - trapezoidno izobličenje
kilometre
key-way - žleb za klin (ma!.); ~ broach - provlakač za žlebove za klin (maš.); ~ cutter - glodalo za žlebove za klin (maš.) ; ~ cutting - obrada žlebova za klin glodanjem (maš.); ~ milling - obrada žlebova za klin glodanjem (maš.) ; ~ tool - nož za žlebove za klinove (maš.) khaki - zemljane boje, žutomrk khorasan - kvalitetna persijska vuna (tek.) kick - udar, udaranje; ~ back vraćanje (upravljača); ~ back pulse - povratni impuls; ~ sorter - analizator visine impulsa; ~ stamp kovački čekić; ~ supply - visokonaponski usmerač za impulsno napajanje (pri vraćanju mlaza) (els.) kickback voltage - impuls povratnog napona (el.) kicking coil - prigušnica, prigušni kalem kickout - isključenje (mašine), uređaj za isključenje kidney ore - oblik minerala hematita gvozda (min.) kieselguhr - infuzorij ska zemlja kili - isključiti (struju), oslabiti, ugasiti (el.) ; ~ line - isključena linija (el.) ; ~ steel - dezoksidovani čelik (mtl.) killer - apsorber, prigušivač (el.) killing - isključivanje struje, vraćanje u početni položaj (el.) kiln - sušnica, peć za sušenje, šahtna peć kilning - veštačko sušenje drveta kilo - kilo, prefiks koji znači 1000 puta kilo-eleetron-volt - kiloelek tron volt kilocalorie - kilokalorija, velika kalorija = 4,184 kj kilocycle - kiloherc (mera učestanosti, frekvencije) kilogram(me)-calorie v. kilocalorie kilogram(me)-metre - kilogram-metar, metar-kilogram (jedinica količine energije = 9,80665 J) kilometre - kilometar; ~ post - kilometarski kamen (sbr.); ~ stone v. kilometre post
kilotron
378
kilotron - ispravljačka3 cev kilovolt - kilovolt IO V kilowatt - kilovat IO3 W; ~ hour - kilovat-čas = 3,6 • IO6 J kind - vrsta, sorta, kvalitet, rod; ~ of current - vrsta struje; ~ of drive - vrsta pogona; ~ of surface - kvalitet (stanje) površine kinematic - kinematički; ~ chain - kinematski lanac; ~ element kinematski element; ~ pair - kinematski par (tneh.); ~ viscosity - kinematska viskoznost kinematics - kinematika; ~ of machinery - kinematika mehanizama kinemograph - kinemograf (ma!.) kinemometer - kinemometar kineophone - kineofon kinetic - kinetički kinetics - kinetika (nauka o kretanju); ~, chemical - hemijska kinetika; ~, fluid - kinetika fluida, hidrodinamika; ~, gas - gasna kinetika, gasna dinamika kinetron - tip elektronske cevi, kinetron kiosk booth - javna telefonska govornica Klrchhoffs laws - Kirhofovi zakoni (ti.) kirner - ručna burgija kipp oscillator - kip oscilatora (el.) Kipp's apparatus - laboratorijski aparat za razvijanje vodonik-sulfida i drugih gasova (hem.) kipper-losos - suva usoljena haringa (biol.) kish - čvrsti grafit koji pliva po istopljenoj masi metala (mil.) kit - alatni sanduk kitchen - kuhinja Kjeldahl flask - laboratorijski sud okruglog oblika sa dugim grlićem (služi za određivanje azota po Kjeldalu) (hem.) Kjeldahl's method - metoda za određivanje azota (hem.) klaxon - električna tuba, sirena (aut.) klinker v. clinker klinometre - kinometar klockmannite - klokmanit (rm'n.) klop - skr. za hlorpikrin, trihlor-nitrometan (hem. boj. otrov)
knife
klydonograph - klidonograf (el.) klystron - klistron; ~ amplifier klistronski pojačavač (el.) ; ~ control grid - upravljačka rešetka klistrona; ~ generator - klistronski generator; ~ oscillator - klistronski oscilator; ~ synchrodyne mixer - klistronska sinhrodin mešalica (el.) knag - čvor (od grane) knaggy - čvornovat, čvornovato, kvrgast, rogljast knap-to - polutati, rasecati (kamen) knapped - rasečen knapsack - ranac, torbak; ~ mistblower - leđna prskalica; ~ transmitter - radio-stanica (nosi se na leđima) knar - čvor kneadable - gnetljiv, plastičan kneader - mesilica kneading machine - mašina za mešanje knee - koleno (cevi), konzola, ugaoni sto; ~ and column-type milling machine - konzolna glodalica; ~ clamp lever - poluga za brzo pritezanje konzole (grad., mol.); ~ damping - konzolno pritezanje (ma!., grad.) ; ~ elevating screw - vreteno za podizanje konzolnog stila; ~ joint - spojnica sa kolenastim plugama; ~ less type milling machine - glodalica bez konzole (ma!.); ~ mili - konzolna glodalica (ma!.); ~ of frame glava oslonca; ~ saddle way vodica konzole; ~ slides - konzolne vodice (ma!.); ~ table konzolni sto; ~ to-column way - vodica stola konzolne glodalice; ~ type automatic - automatska konzolna glodalica (ma!.) ; ~ type milling machine - konzolna glodalica (ma!.); ~ type semi-automatic - poluautomatska konzolna mašina (ma!.) ; ~ type vertical spiejndle milling machine - konzolna glodalica sa vertikalnim vretenom (ma!.) knib - čvor (svila) knife - sečivo, nož, oštrica; ~ barking machine - mašina sa noževima za ljuštenje kore drveta; ~
knife
379
blade - sečivo, nožić; ~ coating - opremiti noževima, namestiti noževe; ~ cut - rezan (furnir); ~ edge - nožasta merka; ~ edge bearing - stožerno ležište (SAD); ~ edge file - nožasta turpija; ~ edge suspension - ležiš ten je na sečivima; ~ grinder - brusilica noževa (drvo); ~ holder - nosač noževa; ~ lifting distance - korak noža kosačice; ~ pruning saw ~ nožasta testera (baštovanstvo); ~ setting attachment - uređaj za montažu (nameštanje) noža; <— supports - oslonac noža; ~ switch polužni (nožasti) prekidač; ~ venner - rezni furnir; ~ venner cutting machine - mašina za rezanje furnira knit/to - plesti; ~ goods - pletena roba knob - dugme; kvrga; čvor; glavica; dirka, držač; čep; ~ lock - snaper-brava knock - udarac, detonacija; ~ off - prekidati, raskinuti, raskidati, razjediniti (el); ~ rating - detonaciona karakteristika (mot.) knockout - izbacivanje, izbijanje (el.) knot - čvor, kvrga known quantity - poznata veličina knurl - ivica, čvorasto ispupčenje, izbočenje, kvrga (ma!.) knurled nut - izreckana navrtka (ma!.) knurling - oivičenje (ma!.) Koch resistance - Kohov otpor (u fotoelementu, fotoćeliji) (el.) kogasin - kogazin, sintetski tečni ugljovodonici koolohm - snažni otpornik od žice na keramičkom telu Koresin - vezivno sredstvo za industriju gume, sirovina za lakove (thnl.)
kynurenic acid
Koroseal - koroseal, trgovački naziv za jednu vrstu sintetičkog kaučuka kotron - selenski ispravljač kovar - kovar (legura za zatapanje staklom) (mil.) Kr - hemijski znak za kripton, plemeniti gas (hem.) Kraemer-Sarnow test - određivanje tačke topljenja bitumena (thnl.) kraft - kraft-celuloza; ~ waxed parafinisana kraft-celuloza Kralac - plastična materija na bazi kopolimera, stilora i butediena (thnl.) Kramer control - regulacija broja obrtaja zadnjim motorom krarup cable - krarupovani kabl (el.); ~ loading - krarupovanje (el.) kriptol - kriptol, smesa grafita, karborunduma i gline (koristi se u pećima) (mtl.) Kromisol - omekšivač za plastične mase (dibutokseitilftalat) (thnl.) Kronitex - omekšivač za industriju elastičnih materija na bazi trikrezilfosfata (thnl.) KRS-5 - kristalisani TIBr i T1J (191), primena kod optičkog materijala u infracrvenoj spektroskopiji kryosol - kriozol krypton - kripton, Kr krytron - gasna lampa sa lučnim pražnjenjem K.S.-softening point - tačka omekšavanja bitumena i smola po metodi Kremer-Sarnova kukersite - kukerzit, vrsta estonskog škriljca bogatog bituminima kumograf - kimograf kyanite - kianit, disten, Al2OsSiO2 kyanizing - kijaniziranje, metod konzervisanja drveta (grad.) kymograph - kimograf kynurenic acid - kinurenska kiselina
mička laboratorija; ~, standard L - simbol za lambert metrološka laboratorija La - hemijski znak za lantan (hem.) Labarraque's solution - Žavelova labradorescence - promena boje kod nekih minerala npr. labradorita voda, rastvor hipohlorita (fit.) (min.) L-acid - L-naftilamin, 5-sulfonska kiselina, međuproduk(a)t pri dobi- labradorite - labradorit, labrador (natrijum-kalcijum-alumosilikat) janju boja (hem.) (min.) L-band - opseg L, dijapazon L (19,35—77,19 cm) (eh.) labyrinth packing, labyrinth seal L-capture - L-zahvat, radioaktivni - labirintni zaptivač (ma!.) raspad koji nastaje zahvatom L-elek- lace - vrpca, uzica, kanap trona od strane jezgra (nukl.) laced belt - šiven kaiš (tek.) L-head engine - stojeći ventil sa lachrymators - gasovi suzavci, suzavci (grupa bojnih otrova) (voj.) L-glavom (mot.) L-leucine - leucin, alfa-amino-izo- lacing - vezivanje vrpcom, uvezivakapronska kiselina (hem.) nje, stezanje; ~ board - šablon (za izradu kablovskih formi) (el., label - nalepnica, natpis (ili žig) na mtl.) robi, naznačnica, etiketa (sbr.) labeled compound - obloženo jedi- lack - nedostatak, nestašica; nedostanjenje (sadrži neki radioaktivni izojati top) (hem.) lacmus - lakmus, indikator u analitičkoj herniji (hem.) labeling - obeležavanje, npr. mešanje radioaktivnih atoma u neko jedi- lacquer - lak (rastvor smole u nekom njenje (hem.) isparljivom rastvaraču) (thnl.) labile - labilan, nestabilan lacrourite - lakroaksit (fluorid, fosfat i hidroksid CJa, Na i Al) (min.) labile oscillator - generator sa daljinskom pobudom, labilni oscilator lactam formation - stvaranje lak(eh.) tama cikličnih amida kiselina iz gamaaminokiselina (hem.) labor saving - ušteda rada (SAD) laboratory - laboratorija; zagrevna lactase - laktaza, ferment želudačnog soka komora; prostor za sagorevanje; ~, calibration - kalibraciona labora- lactate - laktat, so mlečne kiseline torija; ~, manned space - ručno (hen.) upravljana kosmička laboratorija; ~ lactic - mlečni sand bath - laboratorijsko peščano lactic acid - mlečna kiselina, oksiprokupatilo (hem.); ~, space - kospionska kiselina (hem.)
lactocrite lactocrite - aparat za određivanje masti u mleku lactoflavin - laktoflavin, riboflavin, vitamin B2 lactoiđ - termoplastična masa na bazi kazeina (hem.) lactometer - laktometar, merač gustine mleka lactones - laktoni, unutrašnji anhidridi gama-oksi-karbonskih kiselina (hem.) lactose - laktoza, mlečni Šećer ladder - lančana (lančasta) šema; ~ sequencing - lančana sekvenciona šema laddertron - ladertron (tip klistrona) ladle - kutlača, velika kašika laevo-rotatory - levogir, koji skreće ravan polarizacije ulevo (opt.) laevulose - fruktoza, voćni šećer (hem.) lag - zaostajati, zakašnjavati, zadržavati, zaustavljati, usporavati; zaostajanje (napona), zadržavanje, usporavanje, inertnost (ekrana); ~, group - grupno kašnjenje, grupno zaostajanje lagging load - induktivno opterećenje (el.) Lainer's reducer - rastvor jodida za smanjenje kontrasta u fotografiji (fot.) lake - lak-boja (anilinske boje nataložene na neki neorganski nosač (thnl.) Lalande cell - galvanski elemen(a)t sa cinkom i gvožđem kao elektrodama; sa Na-hidroksidom kao elektrolitom (eh, hem.) lambert - lambert, jedinica sjajnosti (opt.) Lambert's law of absorption Lambertov zakon apsorpcije (opt.); ~ law of illumination - Lambertov zakon jačine osvetljenja (opt.) lameli - lamela, pločica (el.) lamellar structure - ljuskasta struktura (el.); ~ field - lamelarno polje, nevihorno polje (el.) lamina - ljuska, list (hot.) Laminae - plastična materija poliestarskog tipa za laminirane proizvode (thnl.)
382
lamp
laminal - svežanj gvozda (za jezgro) (el.) laminar flow - laminaran protok, npr. kroz cev u kojoj se pojedini slojevi kreću istom brzinom (tt.) laminated - laminiran, slojevit; ~ brush - slojevita četkica; ~ core - slojevito jezgro; ~ insulation slojevita izolacija, izolacija u slojevima (el.) ; ~ record - laminirana ploča, slojevita ploča (gramofonska) (el.) ; ~ spring valve - ventil sa lisnatom oprugom (mdš.) laminates - laminirani proizvodi (maš.) lamination - sloj, naslaga, pločica1 paket listova, slojevitost; ~ factor - faktor slojevitosti (el.) lamp ~ lampa, cev; ~, arc xenon discharge - ksenonska cev za pražnjenje; ~, ballast - balastna lampa, lampa za opterećenje; ~ call optički poziv (opt.); ~ cap sočivo (lampice na radnom mestu), sočivo-poklopac tf. lampice, podnožje lampe (za osvetljenje) (el.); ~ cap pliers - klešta za vađenje tf lampica (el.) ; ~ check potentiometer - kontrolni potenciometar za signalne lampice (el.); ~, comparison - lampa-etalon, referentna lampa; ~-, discharge cev za pražnjenje; ~, flash - impulsna lampa; ~, helical flash spiralna impulsna cev; —, high-pressure mercury - živina lampa sa visokim pritiskom; ~ holder sijalično mesto (el.); ~ jack džek za lampice, držač lampica (el.) ; ~, linear flash - linearna impulsna cev; ~, mercury discharge živina — lučna laimpa; ~ oil ulje za svetiljke (petroleum) (hem.) ; —' register - svetlosni registar, svetlosno polje (el.) ; ~, rubidium - rubidijumska lampa; ~, semiconductor - poluprovodnički izvor zračenja; ~ signal - optički signal (lampicom) (el.); ~ socket antenna - mreža upotrebijena kao antena (el.); ~ socket mounting - regleta s lampicama (el.); ~,
lamp water cooled flash - impulsna cev sa vodenim hlađenjem lampblack - čađ koja se dobija sagorevanjem materija koje sadrže ugljenik pri nedovoljnoj količini kiseonika; služi kao pigment za plastične mase i boje (thnl.) land - zemlja; kopno; zarubljena, kosa ivica; 1. kontaktna površina (platforma); 2. kontaktna zona, kontakt; ~ line - nadzemna terenska linija, nadzemni vod (el.) ; ~, nonBuperconducting - nesuperprovodljivi kontakt; ~, receiver - terenski prijemnik (rad.) ; ~ return - odbijanje od zemlje, refleksija od zemlje (rad.); ~, superconducting superprovodljivi kontakt; ~ surface (valve) - površina omotača (ventila) (maš.) ; ~ transmitter - terenski predajnik (rad.) landing - sletanje, pristajanje, spuštanje na zemlju; -~, all-weather v. blind landing; ~ beacon - far za sletanje, far za upravljanje sletanjem (av.); ~, blind - slepo sletanje Langevin ion - Lanževenov jon (fiz.) Langmuir's adsorption isotherm - Langmuirova izoterma adsorpcije (fiz., hem.) language - kodni jezik, maSinski jezik, sistem simbola (mašine) lanolin - lanolin, mast ekstrahovana iz vune (thnl.) Lantal - lantal, aluminijumska legura sa 4% Cu i 2% Si lanthanides - lantanidi, lantanoidi, grupa hem. elemenata rednih brojeva od 57 do 71 sa sličnim hemijskim osobinama lanthanum - lantan, elemen(a)t rednoga broja 57 lanyard - kratko (tanko) uže (pom.) lap - glačati (ma!.); ~, angle kosi šlif, koso brušenje; ~ winding - petljasti namot (el.) lapel microphone - grudni mikrofon, mikrofon koji se pričvršćuje na rever (kaputa i si.) (tel.) lapia lazuli - safir (min.) Uppet - okrajak, kraj; krilo, režanj
383
laser
lapping - brušenje (kristala) (kr.); ~ compound - sredstvo za glačanje (maš.) lapse of a patent - gašenje patenta larch turpentine - ariševa smola (thnl.) lard - svinjska mast, salo large - veliki; krupan; širok, debeo; prostran; obiman, opsežan; obilat, znatan, opširan; ~ calorie - velika kalorija, zastareo naziv za kilo-kaloriju (fiz.); ~ delivery lowp r e s s u r e pump - pumpa niskog pritiska sa velikom dobavom; ~ scale - 1. velikih razmera, veliki; 2. širokih mogućnosti (npr. računske mašine); ~ scale-drawing - crtanje u uvećanom merilu larmatron - kvaziparametarski električni pojačavač lase - proizvoditi, stvarati, izvoditi, izvesti laser - laser, lejzer, izvor usmerene, monohromatske i koherentne svetlosti, koristi pojavu stimulisane emisije (fiz.) ; ~, amplitude stabilized - amplitudno stabilisani laser; —, argon - argonski (gasni) laser; —, atmospheric pressure - laser koji radi na atmosferskom pritisku; ~, atomic beam - laser sa atomskim mlazom; ~, avalanche injection - lavinski, injekcioni laser; ~, cavity - rezonatorski laser; ~, chelate - helatski laser; ~, chemical - hemijski laser, koristi pobuđene proizvode hem. reakcije; ~, chemically pumped - laser sa hemijskim pumpanjem; ~, circular ring - kružni laser; ~, composite rod - laser sa šipkom; ~, continuous wave - laser neprekidne emisije; ~, cyrogenic - laser koji radi na niskim temperaturama, kriogeni laser; ~, crystalline kristalni laser; —, CW v. continous wave laser; ~, dc-excited - laser pobuđen jednosmernom strujom; ~, dielectric solid-state laser sa tvrdim dielektrikom; ~, diffused - poluprovodnički laser sa kristalom dobijenim difuzijom; ~, diode v. injection laser; ~, double-injection - dvoinjekcioni
laser
384
laser laser; ~, double-mode - laser sa dva tipa oscilacija; ~, dye - bojeni laser (sa rastvorom organske boje); ~, electron beam pumped - laser sa pumpanjem elektronskim ] mlazom; ~, electronic - elektron- | ski laser; ~, electron injection I - laser sa injekcijom elektrona; ~, | epitaxial (-grown) - epitaksijalni i laser; <~, equilateral triangular - laser u obliku ravnostranog trougla; ~, explosion - laser eksplozivni; ~, external mirror laser sa spoljnim ogledalima; ~, far-infrared - laser koji radi u dalekoj infracrvenoj oblasti; ~, four-level - laser koji radi (operiše) sa četiri (energetska) nivoa; ~, free-running - laser koji radi u režimu slobodnih oscilacija; ~, GaAs (injection) v. gallium arsenide (injection) laser; ~, gallium arsenide (injection) - galijum-arsenidni laser; ~, gas gasni laser; ~, gas discharge laser s gasnim pražnjenjem; ~, gaseous v. gas laser; ~, gaseous molecular - molekularni gasni laser; ~, giant-pulse - laser sa pulsevima veoma velike energije; —, glass - laser na staklenoj matrici, stakleni laser; ~, heavy doped visokolegirani poluprovodnički laser; ~, helim-neon(gas) - (gasni) laser sa helijum-neonskom smešom; ~, He-Ne v. helium-neon(gas) laser; ~, high-current ion - visokostrujni jonski laser; ~ high-power - snažni laser; ~, high-repetition rate - laser s visokom frekvencijom ponavljanja impulsa; ~, hollow cathode - laser sa šupljom katodom; ~, infrared semiconductor - infracrveni poluprovodnički laser; ~, initiating - pobudni laser; ~, injection - injekcioni laser; ~, internal mirror - laser sa unutarnjim ogledalima; ~, ion - jonski laser; ~, ion ring - jonski kružni laser; ~, IR - infracrveni laser; ~, junction v. injection laser; ~> Kerr cell switched - laser
laser sa modulacijom pomoću Kerove ćelije; ~, liquid - tečni laser; ~, liquid(re)grown - (poluprovodnički) laser sa kristalom koji je izrastao iz tečnosti; ~, long wavelength - submilimetarski laser; ~, low-power - laser male snage; ~, magnetically confined ion gas - gasni laser sa magnetskim držanjem jona; ~, many element višeelementski laser; ~, mercury ion - živin jonski laser; ~, mercury rare gas - laser sa smešom živine pare i plemenitim gasom; ~, mode-controlled giant pulse monoimpulsni laser sa gigantskim impulsom i kontrolom tipa oscilovanja; ~, mode-coupled - laser sa spregnutim tipovima oscilovanja; ~,, mode-limited - laser sa ograničenim brojem tipova oscilovanja; <-S mode-locked v. mode-coupled laser; ~, mode-selected laser sa odabranim tipom oscilovanja; ~, molecular - molekularni laser; ~, molecular gas v. gaseous molecular laser; ~, multimodal v. multimode laser; ~, multimode - laser sa više tipova oscilacija, laser sa više moda; ~, multiple wavelength v. multimode laser; <—-, narrow-band uskopojasni laser; ~, near IR laser koji radi u oblasti bliskoj infracrvenom spektru; ~, neodymium glass - laser sa staklom i neodimijumom; ~-, neutral-gas - laser sa neutralnim gasom; ~, nonmode-selected giant pulse - monoimpulsni laser sa gigantskim impulsom bez kontrole tipa oscilovanja; ~, optical avalanche - laser sa optičkom lavinom; ~, organic organski laser; ~, optically pumped - laser sa optičkim pumpanjem; ~j organic - organski laser; ~, oxygen - kiseonički laser; ~j photodissociation - fotodisocijacioni laser; ~, pink ruby kristalni rubin (sa crvenim rubinom); ~, pulsed - impulsni laser; ~, p-n(junction) v. injection laser; ~, pulsed - impulsni laser; ~, Q-spoiled v. Q-switching-
laser
385
-laser; ~, Q-sw v. Q-switching laser; ~, Q-switched v. Q-switching laser; ~, Q-switching laser koji radi u režimu modulacije dobrote; ~, Raman - kombinacioni laser; ~, rare-gas ion - laser sa jonima retkog gasa; ~, regularly pulsating - laser sa regularnim pulsacijama; ~, resonant - rezonantni laser; ~, RF excited - laser sa RF pobudom; ~, ring - kružni laser; ~, roof top ruby - rubinski laser sa klinastim vrhom; ~, rotation - rotacioni laser; ~, ruby - rubinski laser; ~, self-locked samosinhronizujući laser; ~, self-locked pulsating - samosinhronizujući pulsacioni laser; ~, self-terminanting - laser sa samoograničavajućim prelazima; ~, semiconductor - poluprovodnički laser; ~, servo-controlled - servo-kontrolisani laser; ~, single-frequency v. unimodal laser; ~, solid(-state) - laser na osnovi čvrstog tela; ~, submillimeter gas - gasni laser submilimetarskog opsega; ~, supermode - laser sa „supertipskim" režimom; ~, superradiant - superzračeći laser; ~, temperature controlled temperaturno kontrolisani laser; ~, three level - laser koji radi (operiše) sa tri (energetska) nivoa; ~, toroidal - toroidalni laser; ~, travelling-wave ring - kružni laser sa progresivnim talasom; ~, triangular GaAs - trougaoni laser sa GaAs diodom; ~, tunable Raman - Ramanov laser sa podešavanjem; ~, tuneable - laser čija se talasna dužina može menjati; ~, tunnel (-injection) - laser sa tunelskom injekciom; ~, two-photon - dvofotonski laser; ~, uncontrolled v. free-running laser; ~, uncontrolled giant-pulse v. nonmode-selected giant-pulse laser; ~, unimodal - laser sa jednim tipom oscilovanja; ~, UV exciton - ultravioletni eksitonski laser; ~, vapor(re) grown - laser sa kristalom izraslini iz gasne faze; ~, vibration-rotation - vibraciono-rota-
lateral
cioni laser; ~, Yag - laser sa itrijumsko-aluminijumskim granatom; —, Zeeman(-tuned) - Zemanov laser; ~, Zeeman-tuned infrared - Zemanov infracrveni laser laser-amplifier - kvantni pojačavač optičkog dijapazona^ laser, laserski pojačavač laser-oscillator - kvantni generator optičkog dijapazona, laserski oscilator lasering v. lasing lashing - kukica za vešanje kabla o noseće uže (el.); ~ wire - žica za vezivanje kabla o noseće uže (el.) lasing - 1. proizvođenje, generisanje; 2. pojačanje Lassaigne's test - Lasenjova proba, dokazivanje azota u organskim materijama zagrevanjem sa metalnim natrijumom (hem.) last subscriber release - obostrano raskidanje veze (el.) latch - zaporka, kvaka, skakavica; ~ against - zakvačiti latch-and-fire mechanism - zatvarački mehanizam sa oprugom (tb., mal.) latched relay - relej sa skakavicom (el.) latching - blokiranje, zaprezanje; ~ relay - relej za blokiranje; >~, thermal - termičko fiksiranje latency - skrivenost latent - latentan, skriven; ~ energy - latentna energija, potencijalna energija (fiz.) ; ~ force - latentna sila, sinonim za potencijalnu energiju (fiz.); ~ heat - latentna toplota, npr. topljenja, isparavanja (fiz.); ~ image - latentna slika, skrivena slika, nastaje ekspozicijom i postaje vidljivom tek razvijanjem (fot.); ~ neutron v. delayed neutron (fiz.) lateral - bočni, pobočni; ~ area bočna površina; ~ cable - razgranat kab(e)l (el.); ~ chromatic aberration - bočna hromatska aberacija, defekt sočiva (opt.); ~ deviation - bočno skretanje (opt.) ; ~ edges - bočne ivice, npr. nekog geometrijskog tela; ~ face - bočna strana; ~ feed - poprečno pomera-
lateral
386
leteral nje (ma!.) ; ~ fitting - bočni nastavak (ma!.) ; ~ guidance - fazni sistem za slepo sletanje (sa dva signala) (av.); ~ recording - lateralno urezivanje (el.) laterite - laterit, vrsta boksita (min., geol.) latex - lateksj kaučukovo mleko, polazna sirovina za proizvodnju prirodne gume lathe - strug; letva; ~ arbor obrtni trn; ~, backe-knife woodworking - strug sa zadnjim nožem, za obradu drveta; <-~, ball turning - strug za obradu loptastih površina; ~ bed - postolje struga; ~, bench - stoni strug; ~, cam turning - strug za konturno kopiranje; ~ carriage - suport struga; ~ carrier - obrtno srce; ~ carrier lathe dog - obrtaj srce za struganje (ma!.); ~, center - strug sa šiljcima; ~, coil windig - strug za izradu opruga; ~, copying kopir-strug; ~ dog - obrtno sere; ~, fine turning - strug za preciznu obradu; ~, forming - kopir-strug; ~, forming turret kopir-strug sa revolver-glavom; ~, fox - kopir-strug za izradu navoja (bez vretena); ~, full-automatic - automatni strug; ~, geometric gravirni poluautomatni strug; ~, grinding - strug-brusilica; ~, grinding-and-buffing - strug za brušenje i poliranje; ~, hand tool - ručni, časovničarski strug; < . hidraulically- operated copying - hidraulični kopirni strug; • magazine - strug sa magacinom za obratke; ~, model maker's modelarski strug; ~, monitor revolver-strug; ~, multiple-spindle automatic current - viševreteni automatski revolver-strug; ~, multiple-spindle chucking - viševreteni karusel-strug za obradu u patronama; ~, multiple-spindle vertikal turret - viševreteni karusel-strug; ~, multiple-tool - strug -poluautomat; ~, nut - strug za izradu navoja; ~ operator - strugar, metalostrugar; <—-, pattern
lattice maker's - strug za obradu modela; ~, portable - prenosni portabl strug; ~, profile turning - kopir-strug; ~, program-controlled automatic - strug sa programiranim upravljanjem i kontrolom; "»', program-controlled copying kopir-strug sa programskom kontrolom; ~, repetition - kopir-strug; mali strug za velikoserijsku proizvodnju; ~, screw-cutting/ engine - strug za izradu navoja; ~, screw-poliching - specijalni strug za poliranje navoja; ~, semiautomatic - poluautomat, poluautomatski strug; ~, semiautomatic turret - poluautomatski revolver-strug; ~, shaft turning strug za obradu vratila; ~, single-spindle automatic - jednovreteni automat-strug; ~, slicing - strug za odsecanje; ~, sliden - strug za izradu navoja sa ručnim upravljanjem; ~, speed - strug sa ekstremnim brzinama; ~, spok copying - kopir-strug za izradu drvenih paoka; ~, taper turning specijalni strug za obradu konusnih površina; ~, tap making - strug za obradu ureznika; ~, throw strug sa ručnim upravljanjem; ~, tool - strugarski nož; ~, toolroom - univerzalni alatni strug; ~, tracer - kopir-strug; <~, trimning strug za odsecanje; ~, watchmaker's - časovničarski strug; ~, wood - strug za obradu drveta; Laticrete - masa za oblaganje na bazi lateksa (thnl.) latitude - širina, geografska širina; obim, opseg lattice - rešetka, rešetkasta konstrukcija; radarska mreža; letve; ~, atomic(al) - atomska rešetka; ~, body-centered - zapreminski centrirana rešetka (kristala); ~, complete - kompletna rešetka; ~, constants - konstantne rešetke (kr.); ~, core - rešetka jezgra (nukl. reaktora); ~, crystal kristalna rešetka; ~, diamond dijamantska rešetka; ~, dlffractional - difrakciona rešetka; ~
lattice ~ energy - energija rešetke (kristalne) (kr.); ~, face-centered površinski centrirana rešetka (kristala); ~, host - kristalna rešetka osnovnog materijala, kristalna reSetka osnovnog materijala (bez primese); ~, ionic - jonska rešetka; ~, metal - kristalna rešetka metala; ~, molecular - molekularna rešetka; ~, nonpiezoelectric - nepiezoelektrik; ~ parameter - parametar rešetke, udaljenost između atoma koji čine rešetku (kr.); ~, piezoelectric - peizoelektrik; ~ reactor - reaktor kod koga su gorivi elementi postavljeni u prostornoj rešetki (nukl.) ; ~, reciprocal - recipročna rešetka (kristala); ~, space - prostorna rešetka; ~, three-dimensional - trodimenzionalna rešetka; ~ type crystal filter - rešetkasti kristalni filter (kr.) lattice-ordered - strukturno u redu Latyl - grupa sintetičkih boja za veštačka vlakna poliestarskog tipa (tk.) Laue diffraction pattern - Laueova difrakciona slika (kr.) ; ~ method - Laueov metod analize kristala pomoću X-zraka (kr.); ~ photograph - Laueova fotografija, dobijena Laueovim metodom (kr.); ~ spot - Laueova tačka na Laueovoj fotografiji kristala (kr.) laughing gas - rajski gas, azot suboksid, NaO, služi za narkozu (hem.) launch - 1. start, stanovati, puštati u rad; 2. lansirati launcher - 1. lansirna rampa; 2. katapult launching - bacanje, izbacivanje, lansiranje; pobuđivanje (talasovoda); porinuće (broda); ~ unit - katapult (av.) laundry blue - plavilo za rublje (tek.) Laurent aid v. L-acid lauric acid - laurinska kiselina (hem.) laurite - laurit, sulfid rutenijuma i osmijuma (min.) Lauritsen elextroscope - Loritsenov elektroskop, vrsta elektroskopa s listićem zlata (fig.)
387
law
lauryl alcohol - lauril-alkohol, dodecil-alkohol, upotrebljava se za deterdžente (hem.) ; ~ thiocianate - lauritiocianat, služi kao dezinfektans (hem.) lautal - tvrda legura aluminijuma, ugl. sa bakrom i silicijumom (mtl.) lautarite - mineral, jodat kalcij uma (min.) Lauxite - vezivna i impregnaciona sredstva na bazi raznih plastičnih masa (thnl.) lava - lava (geol.) lavish - izdašan, štedar; rasipan Lavracide - preparat na bazi hloropikrina za uništavanje štetočina u zemljištu (agr.) law - zakon; prirodni zakon, teorema, poučak, pravilo; pravila (pl.), princip; ~ of absorption - zakon absorpcije; ~ of accidental-errors - zakon slučajnih grešaka; ~ of action and reaction - zakon akcije i reakcije; ~ of attraction zakon privlačenja; ~ of averages - pravilo srednjih (prosečnih) vrednosti; ~ of causality - zakon uzročnosti; ~ of conservation of energy - zakon o održanju energije; ~ of conservation of angular momentum - zakon o održanju ugaonog momenta; ~ of conservation of matter - zakon o održavanju impulsa; ~ of constant angles - zakon konstantnih uglova; ~ of constant proportions - zakon konstantnih proporcija (hem.) ; ~ of continuity - zakon kontinuiteta; ~ of cooling - zakon hlađenja; ~ of corresponding states - teorema korespondentnih stanja; ~ of cosines - kosinusna teorema; ~ of degradation of energy zakon porasta entropije; ~ of definite proportions v. constant proportions; ~ of diffusion zakon difuzije; ~ of dilution zakon razblaženja; ~ of distribution - zakon raspodele; ~ of distribution of velocities - zakon raspodele brzina; ~ of Dulong and Petit - Dulon-Ptitov zakon specifičnih toplota elementa; ~ of elasticity - zakon elastičnosti; ~
law law
of electric networks - Kirhofovo pravilo račvanja; ~ of electromagnetic induction - Faradejev zakon elektromagnetske indukcije; ~ of electrostatic attraction Kulonov zakon, zakon elektrostatičkog privlačenja; ~ of elongation - zakon izduženja; ~ of equivalent proportions - zakon jednakih proporcija; ~ of errors - zakon greške; ~ of exponents - pravilo eksponenata; — of falling bodies - zakon padajućih tela; ~ of gearing - pravilo ozubljenja; ~ of gravitation - zakon gravitacije, gravitacioni zakon; ~ of Guldberg aod Waage v. of mass action; ~ of illumination - zakon jačine osvetljenja; ~ of induction zakon indukcije; ~ of inertia zakon inercije; ~ of inverse cubes - zakon obrtnih (recipročnih) kubova; ~ of inverse squares zakon obrnutih (recipročnih) kvadrata; ~ of isothermal radiation - zakon izotermijskog zračenja; ~ of large numbers - zakon velikih brojeva; ~ of mass action - zakon dejstva masa (hem.); ~ of mines - zakon o rudarstvu, rudarski zakon; ~ of mixtures - pravilo smela; ~ of motion - zakon kretanja; ~ of multiple proportions - zakon umnoženih proporcija (hem.); ~ of nature - prirodni zakon; ~ of networks - pravilo račvanja; ~ of octaves - zakon oktava, zakon koji je prethodio Menđeljejevom periodnom sistemu; ~ of optical absorption - zakon apsorpcije svetlosti; ~ of parallel forces - pravilo paralelnih sila; ~ of partial pressure - zakon parcijalnih pritisaka; ~ of partition - zakon particije, raspodele (fiz.) ; ~ of pendulum motion - zakon kretanja klatna; ~ of perdurabillity of matter - zakon trajnosti materije; <—• of photoche-
mical equivalence - zakon fotohemijskog ekvivalenta; ~ of photographic reciprocity - zakon međusobne zamenljivosti; ~ of
388
law
probability - zakon (teorija) verovatnoće; ~ of proportionality zakon proporcionalnosti; ~ of radioactive decay v. of radioactive disintegration; ~ of radioactive disintegration - zakon radioaktivnog raspada; ~ of reciprocal proportions - zakon obrnutih proporcija (hem.); ~ of reflection - zakon odbijanja, upadni ugao jednak je uglu odbijanja; ~ of refraction - zakon prelamanja (svetlosti); ~ of relativity - zakon relativiteta; ~ of sequence pravilo serije; ~ of signs - zakon za znakove, zakon množenja znakova plus i minus; •~ of similarity - pravilo sličnosti; ~ of sines sinusna teorema; ~ of small numbers - zakon malih brojeva; ~ of the conservation of mass - zakon o održanju mase; ~ of the level - zakon poluge; ~ of mean - pravilo srednje vrednosti; - of the photochemical equivalent - zakon fotohemijskog ekvivalenta, Ajnštajnov fotohemijski zakon; ~ of the propagation of errors - zakon o uvećanju greške; ~ of the refraction of light zakon prelamanja svetlosti; ~ of thermodynamics - zakon termodinamike; ~ of universal gravitation - zakon opšte gravitacije; ~ of volumes - pravilo zapremina; ~, addition v. additivity law; ~, additivity - pravilo aditivnosti; ~, Archimedes' - Arhimedov zakon; ~, Biot-Savart's - zakon Bio-Savara; ~, Bouguer's - zakon Bugera-Bera; —; Boyle's zakon Bojl-Mariota; <~, Bragg pravilo Brega-Vulfa; ~, Brewster's - Brjusterov zakon; ~, Charles' - Čarlijev zakon; ~, Coulomb's - Kulonov zakon; ~, Dal ton's - Dal tono v zakon; ~, Darcy's - Darsijev zakon; ~ decay - zakon raspada; ~, deterioration - zakon starenja; ~, displacement - zakon istiskivanja; ~, distribution - zakon raspodele; ~, equipartition - zakon ravnomerne raspodele; ~, exponential - eks-
law
389
layer
ponencijalni zakon; ~, exponen- laws of thermodynamics - zakoni termodinamike (tri osnovna zakona tial absorption - zakon eksponentermodinamike) (u.) cijalne apsorpcije; ~, Faraday's layer - sloj; ~, accumulation - Faradejevi zakoni; ~, Fick's sloj nagomilavanja; ~, Appleton diffusion - Fikov zakon difuzije; v. F-layer; ~, base - sloj baze; ~, first-of thermodynamics ~, boundary - granični sloj; ~, prvi zakon termodinamike; ~, blocking v. depletion layer; ~, Gay-Lussac's - Gej-Lisakov zaChapman v. D-layer; ~, colleckon v ~, Hooke's - Hukov zakon; tor - kolektorski sloj; ~, crystalli~, inverse-square - zakon obrsing - sloj koji se kristališe; ~, nutih (recipročnih) kvadrata; ~, D D-sloj jonosfere; ~, dark Kepler's — of areas - Keplerov tamni sloj (u gasnom pražnjenju); zakon jednakih površina koje opi~, daytime - dnevni sloj (jonosuju radijus vektori; ~, Kepler's sfere); ~, Deep scattering - duplanetary - Keplerov planetarni boki rasejavajući sloj; <--', deplezakon; ~, Kirchhoffs - Kirhovtion - osiromašeni (iscrpljeni) sloj; ljevo pravilo račvanja (el.); ~, ~, deposited - nataloženi sloj; ~, Lambert's - Lambertov zakon; ~, dielectric - dielektrični sloj, sloj Laplace's - Laplasov zakon; ~, dielektrika; ~, diffused - difuzni Lenz's - Lencov zakon; ~, Maxsloj; ~, dipole - dipolni sloj; ~, well's distribution - Maksvelov doped - legirani sloj; ~, double zakon raspodele; ~, Mendeleyev's of charge - dvojni sloj naelek- Mendeljejev zakon periodnog sistrisiranja; ~, E— sloj E jonosfere; tema elemenata; ~, Moseley's ~, emitter - sloj emitera; ~, Mozlijev zakon; ~, normal-of enriched - obogaćeni sloj; ~, errors - normalni zakon raspodele epitaxial - epitaksijalni sloj; ~, grešaka; ~, Ohm's - Omov zakon epitaxially grown - epitaksiel. otpora; ~, Pascal's - Paskalov jalno izrastao sloj; ~, evaporation zakon; ~, periodic - zakon peri- napareni sloj; ~, F- - sloj F oda; ~, Planck radiation - Planjonosfere; ~, film - opna, prevkov zakon zračenja; ~, power laka, sloj, film; ~, fused - topljeni eksponencijalni zakon; ~, quansloj, stopljeni sloj; ~, gettering tum - kvantni zakon; ~, radiation geter, apsorpciono sredstvo; ~, - zakon zračenja; ~, radioactive grown - izrasli sloj, izrasato sloj; decay - zakon radioaktivnog ras~, i v. intrinsic layer; ~, insupada; ~, radioactive displacelating - izolujući sloj; —; intrinsic ment - zakon radioaktivnog istis- sloj sa sopstvenom provodnošću; kivanja; ~, reciprocity - zakon ~, inversion - inverzni sloj; ~, reciprociteta; ~, second-of thermonomolecule - monomolekumodynamics - drugi zakon termolarni sloj, jednomolekulski sloj; ~, dinamike; ~, Stefan-Boltzmann's n+ - sloj n+ tipa; ~, near- zakon Stefana-Bolcmana; ~» -intrinsic - sloj s provodnošću blisthree-halves power - zakon tri koj sopstvenoj; ~, n-inversion polovine stepena; ~, time - vreinverzni sloj n-tipa; ~, of distributed winding - sloj raspoređemenska zavisnost; ~, velocitynog namota (elj.); ~, opaque -distribution - zakon raspodele neprozirni sloj (u elektroluminesbrzina; ~, Weber-Fechner's centnim ćelijama); ~, oxide zakon Webera-Fehnera; ~, Wien's oksidni sloj; ~, passivating displacement - Vinov zakon istispasivizirajući sloj; —, plasma sloj plazme; ~, polycristalline kivanja (pomeranja) polikristalni sloj; ~, protective laws of electrolysis - v. Faraday's zaštitni sloj i ~, quater-wave laws of electrolysis
layer layer četvrt-talasni sloj; ~, resistive otporni sloj; ~, rheotaxial - reotaksijalni sloj; ~, scattering rasejavajući sloj; ~, semiconductor - poluprovodnički sloj; ~, silicon carbide - sloj silicijum-karbida; ~, silicon nitride - sloj silicijum nitrida; ~, space-charge - sloj prostornog naelektrisanja; ~, stratified - slojevita struktura; ~, surface - površinski sloj; ~, vacuum-deposited - sloj nataložen u vakuumu; ~ 3 vacuum-evaporated - sloj naparen u vakuumu; ~, vapor-grown - sloj izrastao iz gasne faze; ~, winding radni namotaj, slojni namotaj (el.) laying out - projektovanje, planiranje, trasiranje, obeležavanje (SAD); ~ out plate - ploča za obeležavanje (SAD) lay out - obeležiti; crtež, obeležavanje; ~ drawing - crtež horizontalne projekcije; ~ line - linija obeležavanja (SAD); ~ fluid obeleženi fluid (SAD); ~ man obeleživač (SAD); ~ tool - alat za obeležavanje (SAD) layout - šema (opšta, glavna), plan, raspored uređaja; horizontalna projekcija; ~, circuit - crtež šeme, izgled šeme; ~, component - 1. raspored komponente; 2. crtež komponente; ~, connection - montažni plan; raspored provodnika; ~, mask - izgled maske, crtež maske; ~, optical - raspored optičkih elemenata; ~, topological - topološki izgled, topološki raspored; ~, two-dimensional - dvodimenzionalni raspored; ~, wiring - montažna šema lazulite - lazulit (bazni aluminij um-fosfat) (min.) lazurite - lazurit, lapis lazuli, lazurni kamen (natrijum-aluminijum-sulfosilikat) (min.) LC tank circuit - oscilatorno kolo LC (eh.) LD loop - međumesna pretplatnička linija (vod) (tel.) Le Chatelier's law - Lešateljeov zakon (ravnoteže) (hem.)
390
lead
leach - (na)močiti, raskvasiti; raskiseliti; natopiti leaching - ceđenje, izluživanje, luženje, ekstrakcija rastvorljivog metalnog jedinjenja iz rude (mtl.) lead - 1. provodnik; vod; 2. dovod; izvod; 3. prednjačenje, preticanje, vođenje, uspon; olovo, elemen(a)t rednog broja 82, simbol Pb (hem.) ; ~ acid accumulator - olovni akumulator (el., hem.) ; ~ age - starost minerala određena po izotopskom sastavu olova koga sadrži (geol.); ~ angle - ugao uspona (maš.); ~ arsenate - olovo-arsenat (insekticid) (hem.); ~ azide - azid olova, eksplozivan, služi kao detonator (hem.); ~, base - izvod baze, bazni izvod; ~ bar - letva za vođenje (maš.); ~ battery olovni akumulator, baterija sa olovnim pločama (el., hem.) ; ~ bronze - olovna bronza (mtl.) ; ~ carbonate - karbonat olova (hem.); ~ chromate - hromat olova, služi kao žuti pigment za boje i plastične mase (hem.); ~ coating - olovni omotač; ~, component - izvod komponente; ~ disilicate - silikat olova, služi kao topitelj za keramičke glazure (thnl.); ~, evaporated napareni izvod; ~ flake - olovno belilo (bazni karbonat olova) (mtl.) ; ~ frit - silikat olova (mtl.); ~ glance - mineral galenit (min.); ~ glass - olovno staklo; sadrži visoki procenat oksida olova i služi za prozore kroz koje se posmatra radioaktivni proces (nukl.); ~ hydroxide olovo hiđroksid (hem.) ; ~ in insulator - uvodni izolator (el.); ~ joint - olovni spoj, uvodni spoj (el.) ; ~ monooxide - oksid olova (hem.) ; ~ of feed screw - dizanje vretena za pomeranje stola (maš.); ~ of helix - korak zavojnice (maš.); ~ oxide (red, Yellow) - oksid olova (crveni, žuti) (hem.) ; — oxychloride - olovo-oksihlorid (hem.) ; ~ screw - sprovodno vreteno (maš.); ~ screw wear - habanje sprovodnog vretena (maš.); ~ shea ting - olovni omotač (el.);
lead
391
~ shot metal - metal za sačmu (legura olova i arsena) (mtl.); ~ sleeve - olovni nastavak, olovni muf, olovna rukavica (el.); ~ storage battery - olovni akumulator (mot.) ; ~ sulphide - sulfid olova, u prirodi kao mineral galenit (hem.); ~ susceptibility osetljivost na tetraetil-olovo (hem.) ; ~ tetraethyl - olovo-tetraetil; upotrebljava se kao dodatak benzinu da smanji lupanje motora (hem.); ~, thermocompression bonded - izvod dobijen termokompresijom; ~ time - vreme prestizanja, vreme prednjačenja, vreme forsiranja (el.); ~ tube - olovna cev (maš.) leading current - struja koja fazno prednjači (el.) ; ~ cut - rez, zarez (maš.) ; ~ cutting edge - glavna rezna ivica (maš.); ~ in cable uvodni kabl (el); ~, pole horn - prednji vršak pola (el.) ; ~ tool edge - nagnuta rezna ivica (maš.) leaf electroscope - elektroskop sa listićima (fiz.); ~ spring - lisnati gibanj (mot.) leakage - nezaptivenost, mesto curenja, mesto gubitka, curenje, umicanje, neželjeni izlaz (medijuma), oticanje, količina gubitaka, gubitak neutrona, izliv ulja, odvođenje, izolaciona greška, nedostatak, izolacioni gubitak, odvodni gubitak, rasipanje; ~ conductor - linijski odvodnik (atmosferskog pražnjenja); ~ diffractrd energy - umicanje difraktovane energije; ~ field - polje rasejanja; ~ loss - gubitak, curenje; ~, plasma - umicanje plazme leak - curiti, propuštati; leakance - provodnost izolacije (el.) leakiness - nezaptivenost (maš.) leaky capacitor - kondenzator lošeg kvaliteta, nekvalitetni kondenzator (el.) len coal - postan ugalj learning - obuka, učenje, izučavanje least najmanji; najneznatniji; ~ commom denominator - najmanji zajednički činilac (mat.); ~ common multiple - najmanji za-
leg
jednički množilac (mat.); ~ time principle - princip najmanjeg vremena leather belt - kožni kaiš (maš.); ~ cup, leather packing - kožni zaptivač, kožna prstenasta zaptivka (maš.) leatron - snimač zvuka leaved - olistao, lisnast; listašt; sa krilima, krilni leaven - kiselo testo, kvasac Leblanc connection - Leblanov spoj (el.) ; ~ exciter - Leblanov stroj (el.) ; ~ process - Leblanov proces za dobijanje natrijum-karbonata iz kuhinjske soli (thnl.) leclthine - leci tin, jedinjenje iz grupe fosfatida (hem.) Leclanchć cell - Leklanšeov elemen(a)t, Leklanšeova ćelija (el., hem.) lectron - 1. spoj, var, lem, 2. cev (za pamćenje), memorija ledge - venae, letva (maš.); obod, ivica, rub, greben left-cut toll - levi nož (SAD); ~ hand cut - levo sečivo (SAD); ~ hand cutting - levo sečenje (SAD); ~ hand helix cutter glodanje sa levim obrtanjem (maš.) ; ~ hand involute tooth - levi evolventni zubac (maš.); ~ hand nut - matrica, navrtka sa levim navojem (maš.); ~ hand parting tool - levi profilisani nož (maš.); ~ hand rotation - levo obrtanje (maš.); ~ hand rule - pravilo leve ruke, u elektromagnetizmu (el); ~ hand spiral, left helix - leva spirala (mat., maš.) ; ~ hand thread - levi navoj, leva loza (maš.); ~ hand tool - levi alat (maš.); ~ handed crystal - levi kristal, levo orijentlšani kristal (kr.) ; ~ handed elliptically polarized wave - levo eliptično polarisani talas (opt.); ~ handed polarization - leva polarizacija (opt.); ~ handed quartz - levi kvarc, kvare koji polarise nalevo (kr.) leg - izvod (cevi), magnetski odvod, vod grananja; ~ of an angle krak ugla (mat.); ~ of bend cevni kutak (maš.)
legal ohm
392
legal ohm - međunarodni om, zakonski om (el.) ; ~ volt - međunarodni volt (el.) legend - legenda, opis, objašnjenje; tabela znakova leghorn - fino toskansko slamno pletivo za šešire; italijanski slamni šešir (tek.) legibility - čitkost, čitljivost lehr (leer, lear) - peći u kojima se staklo lagano hladi (thnl.) Leisegang phenomena - Lajzegangove pojave (hem.) lemniscate - lemniskata length - dužina, duljina; ~, active - of maser - radna dužina masera; ~, collision - dužina slobodne putanje, dužina slobodnog dometa; ~, Debye - Debajeva dužina; ~, Debye shielding - dužina Debajevog ekraniranja; ~, diffusion difuziona dužina; ~, drift - dužina drifta; ~, electron diffusion difuziona elektronska dužina; ~, gate - dužina gejta; —; guide dužina talasovoda; ~, hole diffusion - difuziona dužina rupa; ~, interaction - interakciona dužina; ~, memory - vreme memoriranja, vreme držanja u memoriji; ~ of amplifying medium - dužina aktivnog materijala; ~ of bunch - dužina oblaka čestica; ~ of cut - dužina reza (maš.) ; '-' of overhang - slobodna dužina (mat.); ~ of stroke -dužina hoda (mah); ~ of thread - lozna dužina (maš.) ; ~ of the run - dužina primene (maš.) ; ~, path - 1. dužina trase; 2. dužina putanje, dužina trajektorije; ~, phase-path - fazna dužina puta; ~, pulse - dužina impulsa, širina impulsa; ~, radiation radijaciona dužina; ~ s self-focusing - dužina samofokusiranja; ~, sweep - dužina skaniranja; ~ to diameter ratio - odnos dužine prema prečniku (maš.) lengthener - produživač; ~, boxcar - produžavač impulsa (bez primene njihovih amplituda); ~, pulse - produžavač impulsa lengthwise - podužno (maš.) ; ~ of the grain - u pravcu vlakana (maš.)
letter box
lens - sočivo, leća, optičko staklo, lupa, objektiv; ~, achromatic ahromatsko sočivo; ~, anastigmatic - anastigmatsko sočivo; ~, apochromatic - apohromatsko sočivo; ~, aspherical - asferično sočivo; ~, biconcave - bikonkavno sočivo; ~, biconvex - bikonveksno sočivo; ~, bifocal bifokalno sočivo; ~, camera objektiv; >~, collecting - sabirno sočivo; ~, collimating - kolimišuće (kolimatorsko) sočivo; ~, composite - složeno sočivo 'objektiv); ~, compound v. composite lens; ~, concave - konkavno sočivo; •~, condenser - kondenzatorsko (kondenzorsko) sočivo; '—', condensing v. condenser lens; ~, convex - konveksno sočivo; ~, corrected - korigovano sočivo; ~, crystalline - sočivo oka; ~, cylindrical - cilindrično sočivo; ~, diverging - rasipajuće (.rasejavajuće) sočivo; ~, electromagnetic - elektromagnetsko sočivo; ~, electronic - elektronsko sočivo; ~, electrostatic - elektrostatičko sočivo; ~, eye - okular; ~, focusing fokusirajuće sočivo; ~, immersion - imerziono sočivo; ~, magnifying - povećavajuće staklo, lupa; ~, objective - objektiv; ~, ocular v. eye lens; ~, photographic - objektiv fotoaparata; ~, positive sabirno sočivo; ~, spread - rasejavajuće sočivo; ~, telephoto - teleobjektiv; ~, varifocal v. zoom lens; ~, zoom - objektiv koji kontinuirano menja žižnu daljinu Lentz's law - Lencov zakon, indukcija u elektromagnetizmu (el.) lepidolite - lepidolit, litijumski liskun (min.) • *' lepidomelane - lepidomelan, gvožđem bogati biotit (min. ) lepton - lepton, laka elementarna čestica; zajednički naziv za elektron, pozitron, neutrino, antineutrino i foton (fiz.) lessen - umanjiti, smanjiti letter box - poštanski sanduk, poštansko sanduče (sbr.); ~ case sanduk za sortiranje pisama (sbr.)
leucine leucine - leucin, jedna od esencijalnih aminokiselina leucite - leucit, silikat kalijuma i aluminijuma (min.) leuco-bases - leuko-baze, bezbojna jedinjenja nastala redukcijom boje (hem.) Ieucopterin - leukopterin, beli pigment kod nekih insekata (hem.) levan - polimerizovana fruktoza (hem.) level - nivo; nivelisati; ravan, u ravni, ravnomeran, u horizontali; ~, acceptor - akceptorski nivo; ~, compound excitation - kompaundna uzbuda (elj.); ~, concentration - koncentracija legirajuće primese, stepen legiranja; <~, confidence - pouzdanost, sigurnost; granica sigurnosti; stepen pouzdanosti; ~, crossover - nivo preseka; ~, cyclotron resonance - nivo ciklotronske rezonancije; ~, deep acceptor - duboki akceptorski nivo; ~, deep donor - duboki donorni nivo; ~, deep impurity - duboki nivo primese; ~ diagram - dijagram nivoa (el.) ; ~, donor - donorni nivo; ~, doping v. concentration level; ~, empty prazni (nepopunjeni) nivo; ~, excitation v. pumping level; ~, exciton - nivo ekscitona; ~, Fermi - Fermijev nivo; ~, Fermi characteristic energy - Fermijev nivo; ~, filled - popunjeni nivo; ~, HFS v. hyper fine-structure level; ~ hunting biranje u nekoliko dekada, traženje u nekoliko dekada (el.) ; ~, hyperfine-structure - nivo superfinog cepanja; ~, impurity - nivo primese; ~,^ injection - nivo injekcije; ~, input - nivo ulaznog signala; ~, inverted - invertovani nivo; ~, ion excited - ekscitacioni jonski nivo; ~, ionized - jonizovani nivo; ~, Landau - Landauov nivo; ~, laser energy - nivo lasera; ~, low field - (energetski) nivo u slabom polju; ~, low laser - donji nivo lasera; ~, maser nivo masera; ~ measurement merenje nivoa (predaje); ~, meta-
393
levorotatory stable laser - metastabilni nivo lasera; ~, neutral - neutralni nivo; ~, occupied - popunjeni nivo; ~ of significance - nivo važnosti; ~ of the oil - nivo ulja; ~, power spectrum - spektralna gustina snage; ~, pumping - nivo eksitacije; ~, quasi Fermi - Fermijev kvazinivo; ~, rotational rotacioni (energetski) nivo; ~, saturation - nivo zasićenja, saturacioni nivo (cevi za pamćenje); ~, shallow acceptor - plitki akceptorski nivo; ~, shallow donor plitki donorski nivo; ~, shallow impurity - plitki nivo primese; ~, significance - nivo zračenja; <~, staircase - nivo stepenaste funkcije; ~, strong-field - (energetski) nivo u jakom polju; ~, surface - površinski nivo; ~, surface acceptor - površinski akceptorski nivo; ~, threshold nivo praga; ~, tolerance - 1. veličina tolerancije; 2. dopšuteni nivo (radijacije); dopuštena doza (ozračen ja); ~, trapping - adhezioni nivo, nivo zahvata; ~, unoccupied
- nepopunjeni nivo; ~, upper laser - gornji nivo lasera; ~, vacant - nepopunjeni (slobodni) nivo; ~, vibrational-rotational's - vibraciono-rotacioni nivo levelling - podešavanje na nivo, niveliranje, izjednačavanje; ~, zone izjednačavanje zona levelling adjustment - podešavanje nivoa, regulacija nivoa, nivelisanje leverage - prenos polugom (maš.) lever arm - polužni krak (maš.); ~, controlled - preko poluge uključeno (maš.); ~, operated polugom upravljan (maš.) ; ~ setting - nameštanje, podešavanje poluge (maš.) levigation - sitnjenje u fini prah mlevenjem u vodi i naknadnom frakcionom sedimentacijom (hem.) levitation - lebdenje levogyrate v. levorotatory levorotatory - levogir, koji ravan polarizovane svetlosti okreće nalevo (hem., fiz.)
levulose
394
levulose - levuloza, fruktoza, voćni šećer (hem.) Lewis metal - Luisov metal, legura sastava 50% Sn i 50% Bi lewisite - luizit, arsenorgansko jedinjenje, suzavac (hem.) Li - hemijski znak za litijum (hem.) liaison officer - oficir za vezu (voj.) liberation of electrons - oslobađanje elektrona (fiz.) librate - držati se u ravnoteži, uravnotežavati se Lichtenberg's metal - Lihtenbergov metal, legura sastava 50% Bi, 30% Pb, i 20% Sn Ličite - grupa providnih plastičnih materija na bazi akrilnih smola (thnl.) lid - kapak, zaklopac Liebermann-Burchard test - dokazivanje holesterina pomoću anhidrida sirćetne kiseline (hem.) Liebig condenser - Libigov kondenzator za hlađenje pri laboratorijskim destilacijama (hem.) life - život, trajanje, vek 1. dugovečnost; 2. dugo trajanje života; 3. dužina života, život; ~, acoustical fatigue - život pri akustičkom zamoru; ~, average - srednja dužina života (nosača); ~ curve - kriva radnog vremena, kriva veka trajanja (mai.); ~ design - računska dužina života; ~, fatigue - izdržljivost, život pri opterećenju (zamoru); ~, „in use" v. operation life; ~ of tool - život, trajanje alata (mai.) ; ~, operation - eksploataciona dužina života, vek eksploatacije; —, overhaul - dužina života do generalne opravke; ~, service - dužina života, rok, tratrajanje; ~, specified - garantovana dužina života; ~, thermal termalna dužina života (pri izmeni temperature okolne sredine); ~ test - ispitivanje radnog vremena; ispitivanje na habanje, ispitivanje veka trajanja (mai.) ; ~ test rack - stalak za ispitivanje veka trajanja (mai.) ; ~, useful - v. operation life lifeboat receiver - prijemnik čamca za spašavanje (pom.)
light
lifetime - 1. vreme života; 2. dugovečnost; 3. dužina života; ~, dipole-belt - vreme postojanja orbitalnog pojasa; ~, effective - efektivno vreme života; ~, elastic-wave - dužina života elastičnog talasa; ~, electron - dužina života elektrona; '—, excess-carrier vreme života suvišnih nosilaca; ~, excited-state - život ekscitovanog stanja; ~, hole - dužina života rupa; ~, minority carrier - život neosnovnih nosača; -—-, radiative - radijacioni život; ~, spin-wave - vreme života spintalasa; ~, spontaneous (emission) v. spontaneous radiative lifetime; ~, spontaneous radiative - vreme života spontane radijacije; ~, surface - površinsko vreme života lift - dizanje, usisna visina (mai.); osobna dizalica; dizati, podizati lifter - kotva elektromagneta (el.) lifting rod - držač tiskača; ~ tackle - koturača (mai.); koloturnik lift of the piston - hod klipa (mot.) ; ~ valve - podizni ventil (mai.) ligament - veza, okov ligand - ligand (grupa vezana u kompleks) (hem.) light - 1. svetlost, osvetljenje; 2. svetljenje; 3. lampa, indikator; 4. signalizacija; ~ alloys - lake legure (aluminijuma) (mil.); ~ beacon - svetionik (pom.); ~ beam svetlosni zrak, svetlosni mlaz (pom.); ~ beam pickup - svetlosni snimač zvuka (s filmske trake ploče) (eh.) ; ~ bodied - retko tečan (thnl.); ~, Brillouin-scattered - rasejana svetlost kao posledica Briluenovog rasejavanja; ~ cell - fotoelemen(a)t, fotoćelija' (els.) ; ~ characteristic - svetlosna karakteristika (eh.) ; ~, circularly polarized - svetlost s kružnom polarizacijom; ~, coherent - koherentna svetlost; ~ cut - tanki nož (mai.); ~, dial osvetljenje skale; ~, diffused difuzna svetlost; ~, diffused coherent - difuzno koherentno svetio; ~, elliptically polarized - eliptično polarizovano svetio
light hydrogen light hydrogen - laki ('obični) vodonik, protijum, izotop JH (fiz.); ~, indicating - indikatorska lampa, signalna lampica; —, laser (-emitted) - lasersko zračenje; ~, indicating - indikatorska lampa, signalna lampica; ~, laser (-emitted) - lasersko zračenje; —, linearly polarized - linearna polarizovana svetlost; ~ lorry - kamionet (mot.); ~ mesons - laki mezoni (fiz.); ~ metal - laki metal (mtl.) ; ~ microwave modulated - modulisani svetlosni signal; ~ modulator - svetlosni modulator (el.); ~ negative - svetlo-negativan, sa negativnim fotoefektom; ~ pipe - svetlovod; ~j positive - svetlo-pozitivan, sa pozitivnim fotoefektom; ~, quantum - kvant svetlosti, foton (fiz.); ~ ray fotoelektrični relej (el.); ~, runninf - prazan hod, jalov hod (mai.) ; - sensitive - osetljiv na svetlost; ~ signal - optički signal, svetlosni signal; ~ slit methode - postupak lakog reza (mai.); ~ source - izvor svetlosti (fiz.); ~ spectrum svetlosni spektar (fiz.) ; ~ up dial telephone - telefon sa osvetljenim brojčanikom (tel.); ~ vector svetlosni vektor, u teoriji svetlosti (opt.); ~ water - laka (obična) voda, voda iz koje je odstranjen deuterijum i tritijum (fiz.); ~ water reactor - koji je moderisan običnom vodom (nukl.); ~ wave - svetlosni talas (opt.); ~ weight concrete - laki beton (thnl); ~ year - svetlosna godina Ughtguide - svetlovod lighthouse - svetionik (pom.); ~ cavity - šupljina cevi svetionika, rezonator cevi-svetionika (el.); ~ triode - trioda-svetionik (el.); ~ tube - cev-svetionika (el.) ; ~ tube oscillator - oscilator sa cev-svetionikom (el.) lighting switch - prekidač osvetljenja (mot.) lightning - munja; svitanje, svanuće, osvit; zasvetljenje, usplamćenje; ~ arrester - gromobran (el.) ; prenaponski odvodnik (el.); ~ con-
395
limiting deflection
ductor - gromobranski provodnik (el.) ; ~ static - atmosferska smetnja (el.); ~ stroke - udar groma (el.) ; ~ surge - prenapon od groma (el.) lignln - lignin, necelulozna materija u drvetu (hem.) lignite - lignit, mrki ugalj ligroin - ligroin, frakcija nafte između 90 i 120°C, petroletar (thnl.) lilac - jorgovan, ljiljak; boja jorgovana, lila boja (bot.) lily - ljiljan, krin (bot.) limb - ivica, rub, halo; ~ radio radio-ivica, radio-rub ("Sunca) Ume - kreč (hem.); ~ glass krečno (kalcijumovo) staklo (hem.) ; ~ hydrated - gašeni kreč (u prahu) (hem.); ~ lean - posni (mršavi) kreč (hem.); ~ mortar - krečni malter (hem.) ; ~ water - krečna voda (hem.) limestone - krečnjak (min.) (kalcijum-karbonat); -~ bituminous bituminozni krečnjak; ~ dolomite - dolomitni krečnjak; -~ laminated - tankoslojni (slojeviti) krečnjak; ~, magnesia - dolomit; ~, straight - čist krečnjak (bez primesa) ~ limit - granica; ~, confidence's - granica koincidencije; ~, destructive di/dt - granica razaranja di/dt, destruktivna di/dt granica; ~, di/dt- - di/dt granica; ~, dv/dt- - dv/dt granica; ~, nondestructive di/dt- - nedestruktivna di/dt granica; ~ of error - granica greške (mat.); ~ of proportionality - granica proporcionalnosti (mat.); ~ of saturation granica zasićenosti (hem.) ; ~ stop - graničnik (mai.); ~ switch granični prekidač (mai.) limitation - ograničenje, granica limited-quantity production - maloserijska proizvodnja limiter - ograničavač (eh.); ~, garnet - granitni ograničavač; ~, oscillating - generator ograničivač; ~, parametric - parametarski ograničivač limiting deflection - krajnje okretanje (eh.); ~ frequency - grabična frekvencija, kritična frekven-
limiting deflection
396
limiting deflection cija (el.); ~ quantity - granična veličina (mat.) limitren - limitron limits of a power range for accuracy of a meter - granica opsega za tačnost brojila (el); ~ of effective current range - granica strujnog opsega za tačnost brojila (el.) ; ~ of integration - granica integracije (mat.) limonene - limonen, eterično ulje iz kore limuna i narandži (hem.) limonite - limonit, oksidna ruda gvozda (min.) linac - linearni akcelerator (nukl. fiz.) Lincrusta - plastični materijal sličan l'noleumu (thnl.) lindane - lindan, heksahlor-cikloheksan (insekticid) (hem.) linden - lipa (bol.) Linde process - Lindeov proces za dobijanje čistih gasova iz tečnog vazduha (thnl.) Lindol - omekšivač za plastične mase, lakove i si. na bazi trirezil-fosfata (thnl.) line - predivo iz lanenih vlakana (teks.) ; linija, vrsta, struka, prava, redak, red, crta, gajtan, kanap, zidarski kanap, vod, cevovod; pruga, vod, šina; ~, acoustic delay linija akustičkog kašnjenja; ~, acoustic quartz delay - kvarcna linija akustičkog kašnjenja; ~, acoustic transmission - akustička linija predaje; ~ amplifier - linijski pojačavač, pojačavač linije (el.) ; ~, anti-Stokes - anti-Stoksova linija; ~ assembly work montaža na tekućoj traci; ~, atomic resonance - linija atomske rezonancije; ~ balance - simetričnost linije, uravnoteženost linije (el.); ~, bank - kontaktno polje birača (tel.) ; ~ battery - baterija za napajanje linije (tel.); ~, bit - linija pražnjenja, vod pražnjenja; ~, bypass - linija obilaska, linija premošćenja; ~ choking coil zaštitna prigušnica (el.)} ~ circuit - linijsko kolo, linijski sistem (el.); ~ crawl - smicanje linije, vučenje linije (el.) ; ~, cryogenic
line delay - kriogena linija kaSnjenja; ~ delay - linija kašnjenja, linija zadrške; ~, DEW v. distant early warning Hne; ~J dielectric dielektrična linija; ~, diffraction delay - difrakciona linija kašnjenja; ~, diffraction dispersive delay - difrakciono-disperiona linija kašnjenja; ~, digital delay - digitalna linija kašnjenja; ~, digital glass delay - digitalna staklena linija kašnjenja; ~, direct torsional delay - direktna torziona linija kašnjenja; ~, dispersive strip delay - disperziona trakasta linija kašnjenja (ultrazvučna); ~, distant early warning - sistem daljinskog ranog alarma; ~, Doppler-broadened - spektralna linija sa Dopler širenjem; ~, drive - linija upravljanja, upravljačka linija; ~ drop - pad napona u liniji, pad napona na liniji (el.); ~, echo delay - linija kašnjenja sa eho-refleksijama; ~, electric delay električna linija kašnjenja; ~, electric field - linija napona električnog polja; '—', electrtic flux - linija električnog fluksa; ~, electroacoustic delay - elektroakustična linija kašnjenja; ~, electromagnetic delay - elektromagnetska linija kašnjenja; ~, Esaki diode transmission - linija transmisije tunel-diode; —', exciting - pobudna linija; ~ feed - napajanje linije (el.) ; ~, ferrite delay - feritna linija kašnjenja; ~, fluorescent - fluorescentna linija; ~, folded optical delay - optička linija kašnjenža sa višestrukom refleksijom svetlosti; ~, Gaussian - Gausova linija; ~, grating delay - linija kašnjenja sa difrakcionom rešetkom; ~, guided wave delay - talasovodna linija kašnjenja; ~ , H — H-linija, vodonikova linija (u spektru); ~, helical delay - spiralna linija kašnjenja; ~, hyperfine - linija vrlo fine strukture; ~, hyperfine resonance - rezonantna linija vrlo fine strukture; ~ impedance - ulazna impedanca, impedanca linije (tel.) ; ~, inhibit(ing) - zaprečna linija
Une šina; ~, interdigital - inter digitalna linija; ~ jack - linijsko gnezdo (tel.); ~, laser - linija laserskog zračenja; ~, LD v. long distance line; ~, level - nivo signala na liniji (tel.); ~, liquid delay - tečna linija kašnjenja; ~ loss - gubici u liniji, prigušenje linije (tel.); ~, loss-free - linija bez gubitaka; ~, lossless - v. loss-free Une; <•-', lossy - linija sa gubicima; ~, lumped constant delay - linija kašnjenja sa koncentrisanim parametrima; ~, lunar lunama linija, talasovodna lunama linija; ~, Lyman alpha - Limanova alfa-linija; ~, MAD v. microwave acoustic delay line; ~, magnetic core delay - linija kašnjenja sa magnetskim jezgrom; ~, magnetic delay - magnetska linija kašnjenja; ~, magnetic flux - linija magnetsiog fluksa; ~, magnetostrictive delay - magnetostrikciona linija kašnjenja; ~, maser - linija zračenja masera; ~, meander - meanderska linija, linija u cbliku menadera; ~, microwave acoustic delay - mikrotalasna akustična linija kašnjenja; ~, multilayer polygonal delay - višeslojna poligonalna linija kašnjenja; ~, natural - prirodna linija; ~ noise - linijski šum, šum linija (tel.); ~, nondispersive strip delay nedisperziona (ultrazvučna) linija kašnjenja; ~, nuclear spin- phonon absorption nuklearna spin-fononska apsorpciona linija; ~ of centers - linija koja spaja dva centra (tel.); ~ of force - linija sile, silnica (fiz.); ~ of intersection - linija preseka (mat.); ~ of magnetic flux - linrja magnetskog fluksa (el.); ~ of magnetic force - linij? magnetne sile (el.); ~ of magnetic induction - linija magnetske indukcije (el.); ~ of propagation - linija rasprostiranja (el.) ; ~ of sighi - Unija posmatranja; <~ operator - telefonistkinja; >—<, optical delay optička linija kašnjenja; ~, optical transmission - optička transmi-
397
line siona linija; ~, optical ultrasonic delay - optička ultrazvučna linija kašnjenja; ~, pair - dvostruka linija u spektrima (fiz.) ; ~, paramagnetic resonance - linija paramagnetske rezonancije; ~, perpendicular diffraction delay difrakciona linija kašnjenja sa vertikalnim rešetkama; ~, perpendicular diffraction dispersive delay - difrakciono-disperziona linija kašnjenja sa vertikalnim rešetkama; ~, planar - ravna linija, planarna linija; ~ pole - linijski stub, nosač linije (tel.) ; ~, polygonal ultrasonic delay - poligonalna ultrazvučna linija kašnjenja; ~, power - linija napajanja, šina napajanja; ~ pressure - pritisak u vodu; ~, pressure-broadened - spektralna linija proširena zbog pritiska; ~, pump(ing) - spektralna linija pumpanja; vakuumska linija; ~, quartz delay - kvarcna linija kašnjenja; ~, quasi-digital ultrasonic delay - kvazidigitalna ultrazvučna linija kašnjenja; ~, radar -of sight - radarska vidna linija; <~, Raman - Ramanova linija; ~, ringing delay - linija kašnjenja sa prigušenim oscilacijama; ~ rules - pravila korišćenja linije (tel.); ~ scale - linearna skala (el.) ; ~ scanning - razlaganje na linije, linijsko ispitivanje (TV); ~ segment - otsečak linije (mat.) ; ~, select(ion) - selekciona linija; ~ selector - tražilac poziva (tel.) ; ~, signal - signalna linija, signalna šina; ~, slotted - prorezana linija, merna linija; ~, solid delay v. solid-state (delay) line; ~, solid-state (delay) - linija kašnjenja sa čvrstim telom; ~, solid ultrasonic delay - čvrsta ultrazvučna linija kašnjenja; ~ spectrum - linijski spektar, spektar sastavljen od linija (fiz.) ~, spin-wave delay - linija kašnjenja sa spinskim talasom; ~ 3 Stark-broadened - spektralna linija sa Štarkovim proširenjem; ~, Stockes Stoksova linija; ~, strip - simetrična pljosnata linija; ~ 3 strip
Une line delay - pljosnata linija za kašnjenje; ~, strip transmission - pljosnata transmisiona linija; ~, strong jaka linija, jaka spektralna linija; ~, supply - linija napajanja; ~, surface wave dispersive - disperzivna linija kašnjenja sa površinskim talasom; ~ synhronizing impulse - linijski sinhronizujući impuls (el.); ~, tapped ultrasonic delay - ultrazvučna linija kašnjenja sa odvodima; ~, temperature broadened - spektralna linija proširena zbog uticaja temperature; ~, time-delay - linija vremenskog kašnjenja; ~ to-ground - uzemljenje na liniji (smetnja), odvod na liniji (el.); ~ to-line uplitanje provodnika, dodirivanje vodova (el.); — transformer linijski transformator (el.) ; ~, tri-plate - linija predaje sa tri ploče; ~j trunk - glavna linija, magistralna linija; ~, tuned laser - podešena laserska linija; ~ tuning - podešavanje linije, linijsko podešavanje (el.); ~, ultrasonic delay - ultrazvučna linija kašnjenja; ~, ultrasonic wire delay - ultrazvučna žičana linija zakašnjenja; ~ up - ispraviti, podesiti; ~, variable delay - linija sa promenljivim kašnjenjem; ~, variable ultrasonic delay - ultrazvučna linija sa promenljivim kašnjenjem; ~, vibration-rotation - vibraciono-rotaciona linija; ~ voltage - napon linije, linijski napon (el.); ~, wedge dispersive delay - klinasta disperziona linija kašnjenja; -~, wire delay - žičana linija kašnjenja linear acceleration - linearno ubrzanje (fiz.); ~ accelerator linearni akcelerator, mašina za ubrzavanje nuklearnih čestica (fiz.); ~ amplification - linearno pojačanje (el.) ; ~ constant - linearna konstanta (el.) ; ~ distortion linearno izobličenje, linearna distorzija (el.); ~ equation - linearna jednačina (mat.); ~ expansion - linearno širenje (fiz.); ~ expression - linearni izraz (mat.) ;
398
link
~ fluid motor, linear hydraulic motor - hidraulični motor (mot.) ; ~ function - linearna funkcija (mat.); ~ indexing - podužna podela (mat.) ; ~ interpolation linearna interpolacija (mat.); ~ machining - podužna obrada (mol.) ; ~ modulation - linearna modulacija (eh.); ~ polarization - linearna polarizacija (opt.); ~ scale - linearna podela (mat.); ~ servomechanism - linearni servomehanizam (el.); ~ sweep - linearni razlagač, linearna vremenska baza (el.) ; ~ wave-guide accelerator - linearni talasovodni akcelerator (fiz.); ~ velocity linearna brzina linearity control - regulator linearnosti (el.) lineman - monter linije, linijaš (el.) ; ~ body belt - monterski pojas (el.); ~ climbers - monterske penjalice (el.); ~ pliers - monterska klešta, ravna klešta (el.); ~ test set - monterska ispitna garnitura (tel.); ~ tool case torba sa monterskim alatom (tel.) linen - lanen, končan; platno (tek.) liner - podloška, podložni prsten, podložna traka, čaura, poklopni omotač, izlivak, odlivak; oblaganje; papir za kasiranje, pokrivni papir, filter-papir, linijski brod; podešavač, temeljna linija; ~, cylinder - podešavač cilindra (ma!.); ~, out - obeleživač linguascope - lingvaskop, pribor za izučavanje reci liniment - trljanje, utrljavanje, mazanje lining - postavljanje; oblaganje; ~, out - obeležavanje link - karika, veza; zglob, spoj; članak; štap, zglavak, spojni zglavak, spojna poluga, uzengija, spona, kanal (tel.); američka dužinska mera 1 li = 20,117 cm; ~, automatic data - automatska veza za predaju informacija; ~ bank - kontaktno polje birača (tel.) ; ~, capacitance - kapacitivna veza, kapacitivna grana; ~, chain - karika lanca (ma!.) ;
link
399
~ drive - kulisni pogon (ma!.) ; ~ frame field - cilindrično kontaktno polje (el.); ~, frequency division data - radio-veza sa frekventnom podelom kanala; ~, inductance - induktivna veza, induktivna grana; ~, meteor-burst linija veze preko meteora; ~ motion - kulisno kretanje (mai.) ; ~, optical over-the-horizont - optička zahorizontna veza; ~, resistance - otporna veza, otporna grana; ~ rod - kulisna poluga (maš.); ~, time-division data - radioveza sa vremenskom podelom kanala; ~ tooth saw - lančana testera; ~, troposcatter - veza preko troposferskog rasejanja linkage coefficient - Hopkinsov koeficijen(a)t linolenic acid - linolinska kiselina, nezasićena kiselina koja se nalazi u lanenom ulju (hem.) linoxyn - linoksin, dobij a se oksidacijom lanenog ulja, upotrebljava se za izradu linoleuma (thnl.) linseed - laneno seme (beo.); ~ oil - laneno ulje linsey - tkanina na bazi vune i lana (tek.) lintel - gornja greda, gornji deo ragastova (građev.) linters - linters, kratka otpadna pamučna vlakna, upotrebljavaju se za proizvodnju veštačke svile i eksploziva (thnl.) Uophilic colloidal system - liofilni koloidni sistem, kod koga postoji jako privlačenje, između kontinualne i dispergovane faze (hem.) liophobic colloidal solution - liofobni koloidni rastvor, kod koga je slabo privlačenje između kontinualne i dispergovane faze (hem.) Up - ivica (ma!.) ; ~ angle - ugao Uma (ma!.); ~ microphone usni mikrofon (tel.); ~ synchronous operation - sinhronizacija slike tonom, sinhronizacija govora na filmu (eh.) Upase - lipaza (ferment koji katalizuje varenje masti)
liquor
lip(o)id - lipid (naziv za grupu masti i njima sličnih sastojaka živog organizma) lipolysis - lipoliza (razgradnja masti) liposoluble - rastvorljiv u mastima lipovitamines - lipovitamini, vitamini rastvorljivi u mastima liquation - likvacija (razdvajanje komponenata čvrste smeše zagrevanjem tako da se samo jedna komponenta istopi) liquefaction - prevođenje gasa (pare) u tečno stanje; topljenje liquefiable - koji se može prevesti u tečno stanje liquefied petroleum gas - gas, tečni „gas"; topitelj, stapač; ~, associated - asocirana tečnost; ~, cavitating - kavitaciona tečnost; ~, helium - helijumski topitelj; ~, hydrogen bonded - tečnost sa vodoničnim vezama; ~, Kerr tečnost Kerove ćelije; ~, nonassodated - neasocirana tečnost liquefy - prevesti u tečno stanje liquescency - sposobnost za prelaženje u tečno stanje liquid - tečnost; tečan; ~, immiscible - nemešljive tečnosti; ~, incompressible - nekompresibilna tečnost; ~, low-boiling - tečnost niske tačke ključanja; ~, low-freezing - tečnost niske tačke mržnjenja; ~, lubricating - tečnost za podmazivanje; ~, n o n -wetting - tečnost koja ne kvasi; ~, sealing - tečnost za zaptivanje; ~, wetting - tečnost koja kvasi liquidometer - merač nivoa tečnosti liquidus - likvidus (linija topljenja na dijagramu stanja rastopa) liquor - tečnost; rastvor, lug; napitak; alkoholno pića; ~, alkali alkalni rastvor; ~, alum - rastvor glinice (stipse); ~, ammoniacal amonijačna voda; <-~; anode - anolit, rastvor anodnog prostora; ~, black - crni lug; ~, bleach rastvor za beljenje; •--, cane - sok šećerne trske; ~, cathode - katolit, rastvor katodnog prostora; ~, filter - filtrat; ~, limed - lug obrađen krečom; ~, mother - matični lug; matični sirup; ~, red - obrađeni
liquor liquor sulfitni lug; ~, spent - obrađeni lug; —, supernatant - rastvor (tečnost) iznad taloga; ~, tan rastvor za štavljenje; ~, waste v. spent liquor list - lista, spisak; ~ of calls spisak (zakazanih) razgovora (tel.) listening jack - prislušno gnezdo, ispitno gnezdo, ispitni džek (tel.); ~ key - prislušni ključ, ispitni ključ (tel.) ; ~ position - prislušni položaj, kontrolni sto, nadzorni sto (tel.) ; ~ room - auditorijum, sala za slušanje (TV) listing - unošenje pretplatnika (u imenik) (tel.) liter, litre - litar, jedinica zapremine literacy - (naučno) obrazovanje literal coefficient - koeficijen(a)t obeležen slovom lithanode - dioksid olova (hem.) litharge - olovna gled, (žuti) oksid olova (hem.) lithe - savitljiv, gibak lithia - litijum-oksid (hem.) ; ~ mica - liskun koji sadrži litijuma (min.) lithification - okamenjavanje lithiophylite - fosfat litijuma (hem.) lithium - hemijski elemen(a)t litijum, red br. 32, simbol Li; ~ bomb - litijumska bomba, termonuklearna bomba sastavljena od litijum-deuterida (nukl.); ~ hydride - litijum-hidrid (hem.); ~ hydroxide - litijum-hidroksid (hem.) lithol reds - vrsta organskih crvenih pigmentnih boja (thnl.) lithopone — litopon (beli pigment), smeša cink-sulfida i barijum-sulfida (thnl.) litosphere - litosfera, čvrsti deo Zemlje (geol.) litmus - lakmus (indikato u analitičkoj herniji) 3 litre - litar = 1 dm litter - nosiljka; nosila; prostirka; slamna asura little fuse - minijaturni osigurač (el.) littoral - obalski, primorski, pribrežni litzendraht (wire), lite wire - VF gajtan, upletena tanka žica (el.)
400
load
live axle - obrtljiva osovina (maš.) ; ~ centre - vrh obeleživača koji se okreće (maš.) ; ~ circuit - kolo pod naponom (el.); ~ conductor - provodnik pod naponom (el.); ~ load - dinamičko opterećenje (el.) ; ~ parts - delovi pod naponom (el.) ; ~ room - neprigušena soba, soba sa visokom reverberacijom (ak.) livid - modar, modrikast lixiviation - cedenje (thnl.); izluživanje, luženje load - 1. teret, opterećenje, utovar; 2. naelektrisanje, naelektrisan; 3. skakavica; zatvarati; 4. šarža, šihta, šaržiranje, doziranje; 5. puniti sastavom; 6. Pupinov kalem, pupinizirati; 7. natovareni vagoneti; ~, actual - stvarno opterećenje, dejstvujući teret; ~, additional dodatno opterećenje; ~, alternate - promenljivo opterećenje, alternativno naelektrisanje; ~ and fire mechanism - opružni mehanizam za (isključenje) natezanje; ~ and unload mechanism - dovodno-odvodni mehanizam (na alatnim mašinama); ~, axial - aksijalno opterećenje; ~, axle - opterećenje na osu; ~, balanced - simetrično opterećenje; ~, balancing - uravnoteženo opterećenje; ~, basic osnovno opterećenje, statičko opterećenje; ~, bed - zakočno; ~, best v. most efficient load; ~, brake - zakočno naelektrisanje; opterećenje kočnice; ~, breaking - rušeće opterećenje; ~, buckling - kritično opterećenje; ~, bulk - tovariti nasipanjem; ~, capacitive kapacitativno naelektrisanje, kapacitativno opterećenje; ~, capacity - nosivost, kapacitet, opteretljivost; ~, capacity of the tyre cover nosivost površine pneumatika; ~, carrying - noseći; ~, carrying ability - nosivost; ~, carrying capacity of a bearing - opteretljivost ležaja; ~, cavity - opterećenje rezonatora; ~, cell - manometar; ~, centrifugal - centrifugalno opterećenje; ~, charac-
load terlstic - kriva (dijagram) opterećenja; ~, changing - promenljivo opterećenje, promenljivo naelektrisanje; ~ circuit - kolo (šema) opterećenja; ~, coil spacing - korak pupinizacije; ~, cold - hladno opterećenje; ~, collapse - rušeće opterećenje; ~, combined - kombinovano opterećenje; ~, concentrated - skoncentrisano opterećenje; ~ condition - uslovi opterećenja, režim opterećenja; ~, connected prisajedinjeno opterećenje, vezano opterećenje; ~, continuous - 1. kontinualno opterećenje; 2. ravnomerno raspoređeno naelektrisanje; ~, crock(ing) - rušeće opterećenje; ~, crane - opterećenje krana; ~, crippling - rušeće opterećenje; ~, critical - kritično opterećenje, kritično naelektrisanje; ~, crushing - rasterećeno naelektrisanje; ~, dead - 1. „mrtvi" teret, „mrtvo" opterećenje, sopstvena težina; 2. stalno opterećenje, statičko opterećenje; ~, design - naznačeno opterećenje, proračunato opterećenje; ~ diagram - kriva (diagram) opterećenja; ~, direct-acting - neposredno opterećenje, dejstvujuće opterećenje; ~, disposable - efikasan teret, korisno opterećenje; ~, distributed - raspoređeno opterećenje; ~, domestic - postojeće opterećenje; ~, draught - gaz, dubina gaza; ~, drawbar - vučno pojačanje na kuku (za tegljenje); ~, dummy veštačko opterećenje, balastno opterećenje; —, dynamic(al) - dinamičko opterećenje; ~, eccentric - ekscentrično opterećenje; ~, even - ravnomerno opterećenje, ravnomerno raspoređeno opterećenje; ~ extension diagram - diagram kidanja; ~ factor - faktor opterećenja; ~, fictitious - fiktivno opterećenje; ~, fixed - fiksno opterećenje, konstantno opterećenje, stalno opterećenje; ~, fluctuating - fluktirajuće opterećenje, promenljivo opterećenje; ~, full - totalno optere-
ćenje, puno opterećenje; -—', g r a -
dually applied - postepeno naelektrisavanje, postepeno opterećivanje;
401
load -~, gross - 1. bruto-težina, opšta težina; 2. potpuno opterećenje; ~, gust - opterećenje od udara vetra (na avionu); ~ hook - teretna kuka; ~, hot - vruće opterećenje, opterećenje na vruće; ~, impact - dinamičko opterećenje, udarno opterećenje; ~ impedance - impedanca opterećenja; ~, imossed - priloženo opterećenje; ~, increment dodatno opterećenje, priraštaj opterećenja; ~, indivisible - nedeljivi teret; ~, inductive - induktivno naelektrisanje; ~, industrial - industrijsko opterećenje (struje, mreže); ~, instantaneous - trenutno opterećenje, trenutno naelektrisanje, kratkotrajno opterećenje; —, irregularly distributed - neravnomerno raspoređeno opterećenje; ~, lateral - poprečno opterećenje; ~, light - 1 . svetlosno naelektrisanje; 2. lako opterećenje, nepotpuno opterećenje; 3. smanjeni naboj, umanjeno naelektrisanje; ~, limit - granično opterećenje; ~, linearly varying - linearno promenljivo opterećenje; <~, live - 1. vremensko opterećenje; 2. podizno opterećenje, pokretno opterećenje; 3. živi teret; ~, matched - usaglašeno opterećenje, podešeno opterećenje; ~, military - bojevi projektil, bojevo punjenje; ~, miscellaneous - melano opterećenje; ~, mobile podizno opterećenje, pokretno opterećenje; ~, momentary - kratkovremensko opterećenje; pokretno opterećenje; ~, most efficient najefikasnije opterećenje; ~, m o vable - pokretno opterećenje; ~, net - korisni teret, korisno opterećenje; ~, non-sentral - necentralno opterećenje; ~, non-reactive - nereaktivno opterećenje; ~, normal - projektovano opterećenje, normalno opterećenje; ~ on an axle - osovinsko opterećenje; ~ on the valve - opterećenje ventila; —, operating - radno opterećenje; ~, oscillating - osiclujuće opterećenje; ~, partial - parcijalno opterećenje, delimično opterećenje; ~> P«y(ing) - korisni teret, ko-
load
402
load risno opterećenje; ~, peak - maksimalno opterećenje, vršno opterećenje; ~, peak-peak - najveće opterećenje od mogućih; ~, permanent - permanentno opterećenje, stalno opterećenje, statičko opterećenje; ~, permissible - dopušteno opterećenje; ~, phantom - veslačko opterećenje; ~, pressure opterećenje pritiskom; ~, production - proizvodno punjenje, proizvodno opterećenje; ~, proof maksimalno dozvoljeno opterećenje; ~, pulsating - tačkasto opterećenje, pulsirajuće opterećenje; ~, quiescent - v. permanent load; ~, radial - radijalno opterećenje; ~, rated - nominalno opterećenje; ~, resistive - aktivno opterećenje, omsko opterećenje; ~, reversal reversibilno opterećenje, promenljivo opterećenje; ~, rush-hours - opterećenje u trenutku maksimuma; —, safe - dopušteno opterećenje; ~, service - radno (eksploataciono) opterećenje, korisno opterećenje, korisni teret; ~, severe teško opterećenje; ~, shear - pojačanje do kidanja; ~, shock udarno opterećenje; ~, snow snežni teret, snežno opterećenje; ~, specified - proračunato opterećenje, specifično opterećenje; ~, static - statičko opterećenje; ~, steady - stalno opterećenje, konstantno opterećenje; ~, suspended (silt) - suspendovani nanosi; ~, sustained - stalno dodatno opterećenje; ~, tail - opterećenje na kraju (repu), opterećenje na stabilizatoru ; ~ tensile - produženo pojačanje, rastegnuto pojačanje; ~ test machine - mašina za ispitivanje opterećenjem; ~, torque - opterećenje momentom torzije, torziono opterećenje; ~, total - totalno opterećenje, potpuno opterećenje; ~, traction - delimično opterećenje, vučno opterećenje; ~, traffic pokretno opterećenje; ~, trial probno opterećenje; ~, tuned plate - postavljeno opterećenje u anodnom kolu; ~, torsional -
loading
torziono opterećenje; ~, ultimate - delimično opterećenje; —, unbalanced - neuravnoteženo opterećenje, neravnomerno opterećenje; ~, uniform - ravnomerno opterećenje; ~, unit - jedinično opterećenje, specifično opterećenje, opterećenje na jedinicu površine; ~, up - vertikalno opterećenje, gornje opterećenje, opterećenje koje dejstvuje nagore; ~, useful - korisno opterećenje; ~, variable - promenljivo opterećenje; ~, varying v. variable load; ~, war - boj'evo punjenje; ~, water - 1. hidrodinamičko opterećenje; 2. hidrostatičko opterećenje; 3. vodeni balast; <~, wind - vetrovo opterećenje, opterećenje, usled vetra; ~, working - radno opterećenje loadable - pogodan za teret; pogodan za utovar loaded - 1. utovaren, opterećen; 2. pupiniziran; 3. uzdužan; ~ antenna - opterećena antena, produžena antena loader - 1. transporter, konvejer; 2. uto vari vač, utovarna mašina; 3. transportni radnik; 4. kaseta; 5. programer, davač programa; <~, belt - trakasti konvejer; ~ crawler - utovarivač sa guseničnim kretanjem; ~, cutter šumska mašina za seču i utovar; ~, dirt - mašina za utovar stena; ~, flight - lebdeći transporter; ~, front-end - utovarivač sa lopaticama koji se nazad prevrće pri istovaru; ~, gathering-arm viljuškar; ~, hay - utovarivač za seno; ~, magazine - magacinski utovarivač; ~, mechanical - mehanički utovarivač; ~, mobile samohodni utovarivač; ~, pit-car - utovarivač automobila ili vagoneta; ~, power - mehanički utovarivač; ~, shovel - mehanička lopata; ~, snow - transporter za sneg; —, truck - transporter automobila loading - opterećenje, napor, teret; 2. naelektrisanje, naboj; 3. usisavanje (goriva); 4. punjenje; 5. iz-
loading ravnavanje linija, pupinizacija; 6. otežavanje tkanine; ~ and unloading device - utovarno-istovarni uređaj; ~ berth - utovarno mesto (brod); ~ bridge - utovarni most; ~ cable - pupinizovani kabl; ~ capacity - nosivost, utovarni kapacitet; ~, cathode - katodno opterećenje; ~ coil - Pupinov kalem; ~ coil case - sanduk sa Pupinovim kalemima; — components nameštanje, dovod obradaka; ~, current - strujno opterećenje; ~, design wing - proračunato opterećenje na krilo; ~ device - uređaj za dovod obradaka; ~ diagram dijagram opterećenja; ~, dust opterećenje (filtra) prašinom; ~, dynamic - dinamičko opterećenje; ~, eccentric - ekscentrično opterećenj'e; ~, elastic - elastično opterećenje ;~ equipment - uređaj (mehanizam) za dovod obratka; ~ gauge - jedinica (mere) punjenja, utovara; ~ gear - utovarni sud; ~ grab - utovarna hvataljka; ~, gravity - sopstveno opterećenje, gravitaciono opterećenje; ~, harvester - utovarivač otkosa; ~ hatch - utovarni otvor; ~ hopper - utovarni levak; ~ implement utovarni uređaj; ~, incremental repetitional - ponovno opterećenje; ~, inertia - inerciono opterećenje; ~, machine - mehanizovano opterećenje; ~, negative beam - negativno opterećenje mlazom; ~, pigment - pigmentni punilac; ~ platform - utovarni most, utovarna platforma; ~ point - utovarno mesto; mesto postavljanja Pupinovih kalema; ~, power - mehaničko opterećenje; ~ ramp - utovarni most, utovarna rampa; ~, repeated - ponovno opterećenje; ~, scraper - skreperno opterećenje; ~ shovel - utovarivač; ~, superelastic - opterećenje iznad oblasti elastičnosti; ~ time - vreme punjenja, opterećenja loadstone - magnetit (min.) loaf (machine) - ići na prazno (mašina) (SAD) loam - ilovača, uma; glina 26*
403
locator
lobby - trem, predvorje, predsoblje lobe - latica dijagrama zračenja antene, krilo antenskog dijagrama, sporedni listić (rad.); ~ diffraction - difrakcioni maksimum lobing antenna - antena sa promcnom dijagrama zračenja (rad.) ; ~ radar - radar sa promenom dijagrama zračenja (rad.); ~ rate brzina promene dijagrama zračenja (rad.) lobster - jastog, morski rak (biol.) local battery - lokalna baterija, mesna baterija (tel.); ~ battery area - telefonska mreža napajana lokalnom baterijom (tel.) ; ~ battery subset - telefonski aparat lokalne baterije (tel.); ~ call mesni razgovor, lokalni razgovor, prigradski razgovor (tel.) ; ~ central office - gradska telefonska centrala (tel.) ; ~ channel - mesni kanal (lokalne radio-stanice) (raa.) ; ~ control - lokalno upravljanje (at.) ; ~ exchange - gradska centrala, lokalna centrala (tel.); ~ service area - gradska zona, lokalna zona (el.) localisation of faults - nalaženje mesta oštećenja (el.) localizer - lokalizator; ~, equisignal y. tone localizer; ~, tone - tonski lokalizator J locate - postaviti, pronaći, odrediti mesto, namestiti; ~ the cutter centrally - centrirati glodalo (maš.) location - 1. određivanje položaja; 2. razmeštanje, raspoređivanje; 3. trasiranje; 4. prirodni snimak; 5. adresa; ~, control - komandni pult, kontrolni punkt; ~, double signal - određivanje položaja duplog signala, dupli signalni uređaj; ~, fault - određivanje mesta povrede; mesto povrede; ~, radio - radio-lokacija; ~, signal - signalni uređaj (na pruzi); ~, switch - grupa za prebacivanje (skretnica); ~, wayside signal - signalni uređaj za razdvajanje locator - lokator, tragač; ~, fault instrumen(a)t za određivanj'e kvara (u mreži); ~, metal - ispitivač metala, detektor metala; ~, mine
locator locator - detektor mina, uređaj za nalaženje mina; ~, pipe - detektor cevi, ce^pvoda; ~, radio - radio-lokator; ~, sound - hvatač zvuka, lokator zvuka loch - jezero, uski morski zaliv lock - 1. brava, ključaonica, osigurač, zatvaranje; pritegnuti; 2. zapor, kočnica, zapreka; 3. fiksirajući elementa)!; 4. blokirati; 5. vezivati, učvršćivati; 6. brana, ustava, gat; ~ with side ponds - brana sa bočnim bazenima; ~ air - 1. vazdušna ustava; 2. vazdušna pregrada; ~ arm - ručica za blokiranje; ~, azimuth - azimutni ustavljač, azimutna kočnica; ~, bali - kuglasti zatvor; ~, basin - brana na bazenu (ustavi); ~, bayonet - šiljati zatvarač; <~, blind - skrivena brava; ~, block - blok-brava, blokirajuće zatvaranje, blokiranje; ~, bolt kontrolni zatvarač, zapornik; ~, canal - brana-kanala; ~, catch 1. brava sa oprugom; 2. prebacivač; ~, chest - žlebni zatvarač; ~, control - kontrolni zatvarač; ~, control column - kontrolni pult sistema upravljanja; ~, crimped zapreka; ~, cross - poprečni zatvarač (na pruzi); ~, derailer zatvarač putnog opterećenja; ~, dial - prebacivač skale; ~, door - 1. zatvarač vrata, brava; 2. blokiranje vrata; ~, double - dvostruka brava, dvojno zatvaranje; ~, double-lane - dvostepena brana; ~, double-lift - dvostruka (dvostepena) ustava; ~, dowel - sigurnosna čivija; ~, electric - električno blokiranje (zatvaranje); —, electric block plunger - električni blok-prebacivač; ~, electric bolt - električni zatvarač (na rampi); ~, electric switch - električni priključivah; ~, entrance - ulazna brana; ~, fish - brana u ribnjaku; —, flight - višestepena brana; ~, friction - frikciono zatvaranje; ~, gas - 1. gasna proba; 2. gasna pregrada; ~, German - polupovratni osigurač, poluokretni osigurač; polu-
404
lock okretna brava; ~, head - gornja brana; ~, high-head - visokonaponska brana; —, hook - kukasti zatvarač; ~, isolating - izolacioni kran; ~, latch (-operated) - osigurač sa skakavicom, zatvarač sa skakavicom; ~, lever - zatvarač sa ručicom, zaporna poluga, ručica; ~, lever-operated - zatvarač koji radi mehanički; ~, magnetic magnetni zatvarač (osigurač); ~, mechanical - mehanički zatvarač (brava); ~, mechanical-type switch - mehanički pokretni zatvarač; ~, mortise - zatvarač oblika reze; —, navigation - navigaciona brana (pregrada); ~, nut - nut-zatvarač; ~, one-pull - povratni zatvarač, jednostepeni pokretni zatvarač; —, oscillating - oscilujući zatvarač (osigurač); ~, pendulum v. oscillating lock; ~, piston-ring - kružni zatvarač; ~, plate - sigurnosni lim; ~, plunger mehanički spiralni zatvarač, zapornik; ~, point-tongue - tačkasti pokretni zatvarač; ~, pressure pneumatski zatvarač; ~, puzzle v. trick lock; ~, rim - žlebni zatvarač, kutijasti zatvor; ~, ring kružni zaptivač, sigurnosni prsten; ~, roller v. ring lock; ~, ship - brana (pregrada) na suvom; ~, signal - signalni zatvarač; ~, single -lane - jednostepena brana, jednonitna pregrada; ~, single-Hft - jednostepena brana; ~, sound - zvučni kanal (na televizoru); ~, spring - spiralni zatvarač; ~, steering - ograničavač ugla; ~, tail - donja brana (pregrada); ~, tandem - dvokomorna brana (pregrada), dvostepena pregrada; ~, tappet - bregasti osigurač (zatvarač); ~, time - vremenski prekidač, vremenski zatvarač; ~, track - rampa; ~, traffic pokretna pregrada; ~, trigger triger-zatvarač; ~, twin - parna pregrada, pregrada za paru; ~, vacuum - vakuumski zatvor (pregrada); •~, vapour - pregrada za paru; ~, wet-dock entrance ulazna brana prilivnog bazena
lockage
405
lockage - i. podizanje brana; 2. ustave (brane) u gradnji; 3. taksa za prolaz kroz kanal sa ustavom locker - 1. lični orman (ostava); 2. ostava za instrumente; 3. mali magacin hladnjak za čuvanje sveže- zamrznutih namirnica; ~, cable - magacin za kablove; ~, luggage - prtljažnik, garderoba locking - 1. zatvaranje, zaključavanje, zatvaranje rezom; 2. blokiranje; zaustavljanje; 3. sinhronizacija; 4. mehanizam za sastavljanje; 5. pregrađivanje; ~, castor - blokiranje orijentacionog kola; ~, NLT sigurnosni prsten; ~, positive prinudno blokiranje; ~, shaft 1. spajanje talasa; 2. osno spajanje; —, spring - zaustavni, sigurnosni prsten; ~, time - vremensko zatvaranje; ~, yoke - viljuška za blokiranje locksmith's work - bravarski rad (mal.) ' locomotion - menjanje mesta, promena mesta locomotive - lokomotiva, elektrovoz, dizel-lokomotiva, motorna lokomotiva, parna lokomotiva, elektrolokomotiva; ~, accumulator v. battery locomotive; ~, articulated - sastavna lokomotiva; ~, assistant v. pilot locomotive; ~, bank - gurač-lokomotiva, gurač; ~, battery - akumulatorska elektrolokomotiva; ~, booster - pomoćna lokomotiva; ~, composite - kombinovana lokomotiva, sastavna lokomotiva; ~, continuous-current elektrolokomotiva stalne struje; ~, converter - elektrolokomotiva konverter; ~, diesel - klizel-lokomotiva; ~, diesel-electric - dizellokomotiva sa električnom predajom; ~, mining - rudnička lokomotiva; ~, oil-burning - parna lokomotiva sa pogonom na naftu; ~, oil-electric - dizel-električna lokomotiva; ~, out-of-service v. stored locomotive; ~, overhead-wire - pantograf-elektrovoz; ~, passenger - putnička lokomotiva, lokomotiva za putnički voz; ~, petroleum - benzinski moto voz;
logarithmic curve
~, pilot - pomoćna lokomotiva, manevarska lokomotiva; ~, pushing - v. bank locomotive; ~, road - magistralna lokomotiva; ~, road switching - manevarska lokomotiva; ~, shunting v. switching locomotive; ~, split-phase - elekjrovoz sa razdvojenom fazom; ~, steam - parna lokomotiva; ~, steam-turbine-electric - turboelektrolokomotiva; ~, switching - manevarska lokomotiva; ~, tank - lokomotiva; ~, turbine - turbolokomotiva, turbovoz; ~, undercylindered - parna lokomotiva sa malom snagom u cilindrima; ~, yard - manevarska lokomotiva locus - položaj, geometrijsko mesto tačka, trajektorija, hodograf, kriva; ~ of a point - položaj tačke (mat.) lode - Žila, izolirana žila, kabl, naslaga, ležište, depozit, zagat; —, blind - blindirana žica, blindirana izolirana žila; ~, contact - kontaktna žica, kontaktna žila; ~, counter - kabl brojačkog sistema; ~, dead - slepi vod, mrtav vod; ~, mother - osnovni vod, osnovna žica; ~, true - glavni vod, osnovni vod; ~, unkindly - v. lode dead lodestone, loadstone - jedan varijetet magnetita (min.) lodge - 1. manja rudnička zgrada; 2. stražara; 3. valjati Lodge-Cottrell precipitator elektrostatički uređaj za čišćenje gasova od mehaničkih čestica (tknl.) lodg(e)ment - 1. jama sa šahtom; 2. zator, skupljač; 3. postavljanje desanta, zahvat terena lodging - postavljanje kablova loft - 1. čardak; 2. senara; 3. gornji sprat, potkrovlje; 4. prizemni prostor; 5. uređaj za doziranje; ~ drying - sušionica, sušenje u sušnici log - brodski dnevnik; log; balvan, trupac, klada (građev.); ~, periodic - log periodični logafier - logaritamski pojačavač logarithm - logaritam (mat.) logarithmic curve - logaritamska kriva (mat.); ~ decrement logaritamski dekrement (mat.); ^
logarithmic curve logarithmic curve equation - logaritamska jednačina (mat.); ~ photometer - logaritamski fotometar (el.) ; ~ receiver - logaritamski prijemnik (el); ~ scale noise meter - merač šuma sa logaritamskom skalom (el.); — spiral - logaritamska spirala (mat.) logatom - logatom (besmisleni slog) logger - loger, sistem za sakupljanje i registrovanje podataka (informacija) logging - registrovanje informacija logic - logika, logični, logički deo, logička šema; ~, complementary transistor - dopunska tranzistorksa logika; ~, computer - kompjuterska logika, logika računske mašine; ~, diode-transistor - diodno-tranzistorska logika; ~, direct-coupled transistor - direktno spregnuta tranzistorska logika; ~, direct-coupled unipolar transistor - direktno spregnuta logika sa unipolarnim tranzistorima; ~, emitter-coupled - emiterski spregnuta logika, logička šema sa zajedničkim erruterima; ~, emitter-coupled transistor - emiterski spregnuta tranzistorska logika; ~, functional - funkcionalna logika; ~, integrated - integrisana logika; ~, LCDT v. load-compensated diode transistor logic; ~, lead-reduction - logička šema sa reduciranim brojem; ~, level - potencijalna logička šema; ~, load-compensated diode transistor - diodna tranzistorska logika sa kompenziranim opterećenjem; ~, low-power diode transistor diodno-tranzistorska logika male snage; ~, magneto-optical - magnetooptička lopika; ~, micropower - mikrovatna logika; ~, microwave - mikrotalasna logika; ~, multiemitter (transistor) višeemiterska logika; ~, optoelectronic - optoelektronska logika; ~, pattern classification - logika klasifikacije oblika; ~, resistor-capacitor transistor - otporno-pakacitivna tranzistorska logika; ~, resistor-transistor - otporno-
406
long-chip material
tranzistorska logika; ~, system sistemska logika; ~, threshold prazna logika, logika praga; ~, transistor-coupled - tranzistorskih spregnuta logika; ~, transistor-current-steering - tranzistorska strujnoprekidačka logika; ~, transistor-diode - tranzistorskodiodna logika; ~, transistor-resistor - tranzistorsko-otporna logika; ~, transistor-transistor - tranzistorsko-tranzistorska logika; ~, tunnel-diode - tunel-diodna logika; ~, tunnel-diode charge-transformer - logika sa tunel-diodama i diodama sa sakupljanjem naelektrisanja; ~, tunnel-diode coupled - logika spregnuta tunel-diodama; ~, tunnel-diode transistor tunel-diodna tranzistorska logika; ~, two-line - dvolinijska logika; ~, wired - žična logika logicor - logičko jezgro, jezgro za logiku logistic spiral - logaritamska spirala (mat.) logistics computer - logistička računska mašina (met.) logocore - logičko jezgro, jezgro za logiku logometer - logometar, skala za merenje hemijskih ekvivalenata (hem.) long-chip material - materijal sa dugom strugotinom (maš.); — delay - dugo kašnjenje, duga zadrška (eh.); ~ distance cable međumesni (daljinski) kabl (tel.); ~ distance circuit - kolo za daljinsku vezu (tel.); ~ distance dialing - biranje za daljinu (tel.) ; ~ distance line - međumesna linija (tel.) ; ~ distance navigation - daljinska navigacija (pom.); — distance navigation aids - sredstva za daljinsku navigaciju (pom.) ; ~ distance network - dalekovodna mreža (el.); ~ distance selection - daljinsko biranje, biranje na daljinu (tel.) ; ~ distance service - daljinska veza (tel.); ~ distance telephone - međumesni telefon (tel.); — distance traffic - međumesni saobraćaj,
long-chip material
407
daljinski saobraćaj (tel.); ~ distance transmission - prenos na daljinu (tel.) ; ~ life tube - dugovečna cev, cev dugog života (eh.) ; ~ nosepliers - monter^ka duga klešta (maš.); — pitch winding - produženi namot (el.) ; ~ playing magnetic tape - (dugotrajna) magnetofonska traka (za dugotrajno sviranje (el.); ~ playing record (dugotrajna) ploča, ploča za dugotrajno sviranje (el.); ~ range detection - daljinska detekcija (otkrivanje ciljeva) (voj.) ; ~ range navigation - daljinska navigacija (pom.); ~ range radar - radar dalekog dometa (eh. voj.) ; ~ range rocket - dalekometna raketa (voj.) ; ~ sighted - dalekovid (med.); ~ stroke broaching machine mašina za provlačenje sa dugim hodom (maš.); — thread - dugi navoj (maš.); ~ thread milling machine - glodalica sa dugim navojem (maš.); ~ tooth - visok (dug) zubac (maš.); ~ wave dugački talas (rad.); ~ wave diatherm - dugotalasna dijatermija (el.) longevity - dugovečnost; rok službe; život; ~, guarantee - garantovani rok službe; ~, individual - individualni rok službe; ~, mean srednji rok službe longitude - dužina (geografska); ~ effect - longitudinalni efekt, podužni efekt' longitudinal - podužan, longitudinalan; ~ chromatic abberation - longitudinalna (dužinska) hromatska aberacija (sočivo) (opt.); ~ deviation - longitudinalna devijacija (otklon); ~ differential protection - podužna diferencijalna zaštita (maš.); ~ feet - podužno pomeranje (maš.); ~ force (turning) - sila pomeranja (obrtna) (maš.); ~ ground clearance prohodnost zemljišta (mot.); — magnetization - longitudinalno magnetisanje (el.); ~ planing podužno rendisanje (maš.); ~ wave - longitudinalni talas (fiz.)
loop
look - pogled, pregled, osmatranje; ~ through - prosvetljavanje (papira) loom - 1. razboj; 2. gipka izolaciona cev; 3. oplet, šizan (provodnika); 4. valjak (vesla); ~, circular cirkularni razboj, kružni razboj; ~, cloth - razboj za tkanje sukna; ~, linen - razboj za tkanje od lana; ~, self-shuttling - automatski razboj; ~, shuttleless - besčeoni razboj; ~, silk - razboj za tkanje od svile loomery - tkanina looming - 1. postavljanje osnove; 2. potka, osnova loop - 1. petlja, naglavak sipa, glava sipa, otvor; 2. petlja, mrtva petlja; 3. kontura, ram-antena; 4. zračnost; 5. okolni put, kružna železnica; 6. odvodni cevovod; ~ armature armatura kotve; ~, boiling - zaštitna obloga; ~, box - ram-antena; ~, cable - kab(e)l-petlja; ~, circular - kružna petlja, kružna ram-antena; ~, circulation - cirkulacioni proces (vode u reaktoru); ~, closed - zatvorena petlja; ~,'_cold - hladni (neradioaktivni) ciklus; ~, collecting - kolekciona petlja, kolekcioni ciklus; ~, cooling - ohlađeni ciklus; ~, dead-stick - ciklus na završetku; ~, demand - ciklus predajnika (snage); ~, expansion - kompenzator; ~, feedback kontura obrnute veze; ~, forced-circulation - ciklus sa prinudnom cirkulacijom; ~, fuel-reprocessing - ciklus regeneracije toplo te; ~, half - polupetlja, poluciklus; ~, heat-exchanger - ciklus toplotne razmene; ~, heat-transfer - ciklus toplotne predaje, toplotno-predajni ciklus; <~, high-velocity - brzi ciklus (raspada); ~, hot - vrući (radioaktivni) ciklus; ~, hysteresis - petlja histerezisa, ciklus histerezisa; ~ / , in-pile unutarreaktorski ciklus; ~, inverted - invertni (obretni) ciklus; ~, nuclear - nuklearni ciklus, ciklus sistema regulacije (reaktora); ~, open - otvoreni ciklus; ~, oscillation - oscilacioni ciklus, oscilujući
loop loop ciklus; ~, out-of-pile - vanreaktorska petlja (ciklus); ~, outside v. inverted loop; ~, outward v. inverted loop; ~, potential - po tencijalni ciklus, potencijalna petlja; ~, receiving - prijemna ram-antena; ~, regenerative - kolo orbnute veze, regenerativni ciklus; ~, regulating-rod control - kolo upravljanja regulacionim šipkama (reakt.) ; ~, river - protok reke, izlivanje reke; ~, rotable - rotacioni ram (antena); ~, servo - ciklus sistema regulacije (reaktora); ~, sodium - natrijumova petlja (ciklus), natrijumov ciklus (predaje toplote); ~, steam-pipe expansion - kompenzator provoda pare; ~, temperature-control - sistem regulacije temperature; ~, test test-ciklus, opitni ciklus; ~, thermal - termalni ciklus (reaktora); ~, thermal-convection - ciklus sa termičkom konvekcijom; ~, upside-down - prevrnuta petlja, obrnuti ciklus looping-in— montaža u obliku petlje, sjedinjavanje iznad kontakta (el.) loose coupling - labava veza, elastična veza (maš.) ; ~ gear - prenosni točak, točak za menjanje (maL) loosening - otpuštanje, popuštanje (thnl.) Loran (Long-Range Navigatiun) sistem daljinske radio-navigacije (el.) lorandite - lorandit (sulfid talijuma i arsena) (min.) lore - pouka, nauk; ponavanje, nauka, znanje Lorentz's law - Lorencov zakon, odnos termičke i električne provodljivosti (fiz.) loricate - oklopiti;~obložiti (ilovačom retortu itd.) (thnl.) lorry - otvorena teretna kola; kolica, vagonet (sbr.) Loschmidt number - Lošmitov broj, broj molekula u 1 m3 idealnog gasa
(fiz.)
loss - 1. gubitak, prenosni gubitak; 2. smanjenje; 3. otpadak; 4. prigušenje; ~, acoustic - akustički
408
loss
gubitak; —, attenuation - gubitak atenuacijom; ~, baking - gubitak težine testa pri pečenju; ~, baking-es - rashod (uglja) pri transportu; ~, brush - gubitak u rezonatoru; ~, cavitu - gubitak u rezonatoru; ~, charge—es - gubici usled nesavršenog punjenja; —, coincidence - gubitak usled koincidencije; koincidentni gubitak; ~, collision gubici pri sudaru (koliziji); ~, combustion-es - gubici pri sagorevanju; ~, commutator-es gubici na kolektoru; ~, contact gubitak na kontaktu; ~, conversion - konverzioni gubitak; ~, core-es - gubici u jezgru (transformatora); ~, corona-es - gubici usled korone; ~, counting - gubici na brojaču; ~, crosstalk gubitak prisluškivanja; ~, dead-time - gubici usled „mrtvog vremena" (u brojaču); ~, dielectric - dijalektrični gubici, gubici u dijalektriku; ~, diplay - koeficijen(a)t vidljivosti; ~, dispersion - gubici usled disperzije, gubici usled rasejanja; ~ distributed - raspoređivanje gubitaka, distribucija gubitaka; ~ due to slippage - gubitak usled klizanja (maš.) ; ~, dust - gubitak prašine; ~, energy - gubitak energije; ~, entrance - gubitak na ulazu; ~, evaporation-es - gubitak usled isparavanja, gubitak usled obrazovanja pare; ~, excitation gubici usled ekscitacije, gubitak usled pobuđivanja; ~, exit - gubitak na izlazu; ~, external heat gubici toplote na okolnu sredinu; ~ factor - koeficijen(a)t gubitaka (el.); ~, first-flight neutrones - gubici neutrona pri prvom prolazu (kroz materijal); —, flue - gubici u dimnjacima; ~, fractional - frakcioni gubici, relativni gubici; ~, friction - gubici usled trenja, frikcioni gubici; ~, head - gubitak snage; ~, heat - toplotni gubici; ~, heavy isotope-es - gubici (neutrona) na teškim izotopima; ~, hunting - gubici usled kidan ja; ~, insertion - 1. umanjenje koeficijenta predaje; uneti gubitak; 2.
loss
409
noseći gubici (ni.); ~, interception - gubici usled isparavanja delova biljke sa površine; ~, ionization - jonizacioni gubici, gubici usled jonizacije; ~, iron - 1. gubici u čeliku; 2. oksidacija gvožđa; ~, leakage - 1. gubici usled curenja; 2. gubici usled filtracije; ~, line - gubici u liniji, gubici u mreži; ~, logarithmic energy - logaritamski dekrement energije, logaritamski gubici energije; ~, long-term reactivity-es - trajni gubici reaktivnosti; ~, mean logarithmic energy - srednji logaritamski gubitak energije; ~, mirror - gubitak usled efekta ogledala; ~ of fklw - smanjenje gubitaka; ~ of head - gubitak snage; ~ of height gubitak visine; ~ of vacuum pogoršanje vakuuma; ~, ohmic-es - omski gubici; ~, output hunting - gubitak usled kidan ja na izlazu; ~, per unit length - gubitak po jedinačnoj dužini; ~, power gubitak snage; ~, preparation-es - gubici obogaćenja, gubici usled preparacije; ~, pressure - gubitak pritiska; ~, propagation - gubitak signala usled rasprostiranja, gubitak signala u atmosferi; ~, radiation - gubici usled zračenja, radijacioni gubici; ~, reprocessing-es - gubici usled regeneracije (toplote); ~, reservoir-es - gubici vode iz bazena, gubici vode iz akumulacionog bazena; ~, resistance-es v. ohmic losses; ~, scattering - gubici usled rasejanja; ~, seepage -es gubici usled filtracije; ~, specific - specifični gubici; ~, starting gubici usled starta, gubici u startu; ~, summation method - metoda sabiranja gubitaka; ~, temperature - pad temperature, gubici temperature; ~, tip-es - gubici na krajevima; ~, total - gubici na krajevima; ~, total - totalni gubici, sumarni gubici, opšti gubici, potpuni gubici; ~, transduler - gubitak četvoropola; ~, transpirations-es - gubici vode usled transpiracije rastinja; ~, transition *• prelazni gubitak; ~, wall-es - gu-
low
bici na zidovima, gubici usled uticaja zidova; ~, walk-off- gubitak na zračenje u rezonatoru; ~, waste-hea;-es - gubici usled odvodnih gasova; ~, windage-es v. eddy losses losses of a machine - gubici mašina (el.) lossiness - gubici umicanje lossless line - idealna linija, linija bez gubitaka (el.) lost motion - mrtav hod, prazan hod; ~, contact - gubljenje kontakta; ~ motion time - vreme mrtvog hoda (biračkog diska) (tel.) ; time - plaćeno (izgubljeno) vreme (na poslu) lot - serija (SAD), parcela, okućnica loud - glasan, šuman, snažan, jak (ah.) loudness - zvučnost, buka (ak.); ~ contour - dijagram jačine zvuka (ak.) ; ~ level - nivo jačine zvuka (ak.) loudspeaker - zvučnik, glasnogovornik (ak., el.); ~ efficiency stepen korisnog dejstva zvučnika (el., ak.); ~ system - zvučnički sistem, sistem zvučnika (el., ak.) low - niski, nisko, dubok, duboko; slab, slabo, dovoljan, dovoljno; ~ alloy - niskolegiran (čelik); ~ ash - sa malom količinom pepela; ~ binding - slabe, labave veze, labavog spoja; ~ boiling naphta laki benzin; ~ built chassis vozilo sa niskom šasijom; ~ built ship - brod sa niskom palubom; ~ capacity - malog kapaciteta; ~ carbon - niskougljenični (čelik); ~ carbon steel - čelik sa malim sadržajem ugljika (mtl.) ; ~ coverage - malo pokrivanje, mala daljina, mali domet (rad.) ; ~ definition television - malolinijska televizija (TV); ~ enriched niskoobogaćen; ~ forest - niska šuma; ~ frame chassis - vozilo sa niskom šasijom; ~ frequency - niskofrekventni, niska frekvencija (eh.); ~ frequency amplifier niskofrekventni pojačavač (eh.) ; ~ frequency compensation - niskofrekventna kompenzacija (eh.) ;
low
410
low
frequency cotoff - donja granica frekvencija; ~ frequency dialing - niskofrekventno biranje (els.); ~ frequency omnidirectional radio range - niskofrekventni kružni radio-far (rad.); ~ frequency resistance - niskofrekventni otpor (el.); ~ frequency ringer - generator pozivne struje, mašinski induktor (tel.) ; ~ frequency telegraph - niskofrekventni telegraf (tel.); ~ gar - niži stepen prenosa, polazni stepen brzina; ~ grad - siromašan, sa niskim, malim sadržajem (ruda); ~ grade fuel - malovrednosno gorivo; nisko-oktansko gorivo (mot.) ; ~ height - male visine; ~ in ore - siromašan rudom, postan; <-- insulation - niska izolacija, slaba izolacija (el.) ; ~ level amplifier - ulazno pojačalo, pretpojačalo; ~ level modulation - modulacija pri nižem nivou; ~ light adjustment - regulacija slabo osvetljenih mesta slika ( TV) ; ~ load adjustment - naprava za regulisanje pri malom opterećenju (el.); ~ loss - malih gubitaka; ~ loss cable kabl sa malim gubicima (el.); ~ loss ferrite - ferit sa malim gubicima (el.) ; <~~> melting-point alloy - legura sa niskom tačkom topljenja (mil.) ; ~ pass filter - filter-propusnik za niske frekvencije (el.); ~ pitch - duboki ton; ~ power electrolytic capacitor - niskonaponski elektronski kondenzator; ~ power microphone - mikrofon male izlazne snage; ~ power modulation - predmodulacija, modulacija pri nižem nivou; ~ power reactor - reaktor male snage; ~ priced - povoljan, povoljne cene, niske cene; ~ range - niska, donja oblast; ~ range of gears - niži prenos, rad motora u nižem prenosu; ~ resistive - niskoomski; ~ shaft furnace - niska (plitka) šahtna peć; ~ speed - niskoturažni, niskog broja obrtaja; ~ temperature carbonizer - peć (generator) za švelovanje; ~ tension
lubrication
- nizak napon (el.); ~ tension battery - grejna baterija; ~ tension cable - niskonaponski kabl; ~ tension circuit - niskonaponsko strujno kolo; ~ tension oil niskonaponski kalem; ~ tension current - struja niskog napona; ~ tension dynamo - niskonaponski generator; ~ tension line linija niskog napona; ~ tension supply - mreže niskog napona; ~ velocity electrons - spori elektroni (fiz.) ; ~ ve ocity scanning - sporo ocrtavanje, sporo razlaganje (el .); ~ volatile coal - gasom siromašan ugalj; ~ voltage plant - niskonaponsko postrojenje; ~ voltage winding - namot niskog napona (el.); ~ water - najniži vodostaj; ~ water alarm - indikator niskog vodostaja u rezervoaru lowering - spuštanje, sniženje (av.) lower limit of integration - donja granica integracije (mot.); ~ part - donji deo (av.); ~ sideband donji bočni opseg, niži bočni opseg (rad.) lowest common denominator najmanji zajednički činilac (mat.); ~ common multiple - najmanji zajednički množilac (mat.); ~ usable high frequency - najniža upotrebljiva visoka frekvencija (eh.) lozenge - romb (mat.) Lu - simbol elementa lutecijuma (hem.) lubricant - mazivo (thnl.) ; ~ pump - pumpa za mazivo (mal., mot.); ~ return - povratni vod za mazivo (mot.) lubricate - podmazivati, mazati (mot.) lubricating grease - mast za podmazivanje (mot.) ; ~ oil - podmazno ulje, ulje za podmazivanje (mot.) ; ~ point - mesto podmazivanja (mot.); — pump - pumpa za podmazivanje (mot.); ~ quality kvalitet podmazivanja (mot.); ~ valve - ventil za podmazivanje (mot.) lubrication - podmazivanje, mazanje; ~, atomized - podmazivanje
lubrication raspršenim uljem; ~, black-lead v. graphite lubrication; ~, boundary - granično mazivo, mazivo tankog filma; ~, centralized centralizovano podmazivanje; ~, centrifugal - centrifugalno mazivo; ~, circulating - cirkulaciono mazivo (podmazivanje); ~, continous - kontinualno podmazivanje; ~, drip v. drop lubrication; ~, drop - podmazivanje kapanjem; ~ engineering - tehnika podmazivanja; ~, film - hidrodinamičko podmazivanje; —, flood - podmazivanje potapanjem; ~, forced - prinudno podmazivanje, forsirano podmazivanje; podmazivanje pod pritiskom, podmazivanje pumpom; ~, graphite - grafitno podmazivanje; ~, grease - podmazivanje konsistentnim mazivom; <~, intermittent - periodično podmazivanje; ~, lard - podmazivanje lardovim mazivom; ~, liquid tečno podmazivanje; —, mechanical v. forced lubrication; ~, oil - podmazivanje uljem; ~, ring - kružno podmazivanje, prstenasto podmazivanje; —, roller - podmazivanje kotrljanjem; ~, separate - separatno podmazivanje, odvojeno podmazivanje, delimično podmazivanje; ~, shot - podmazivanje brizgaljkom, mazalicom; ~, splash - podmazivanje ubrizgavanjem (razbrizgavanjem); ~, steam - parno podmazivanje; ~, stream - podmazivanje strujanjem, protočno podmazivanje; ~, suds - podmazivanje vodom za pranje; ~, unstable nestabilno podmazivanje lubricator - lubrikator, uređaj za podmazivanje, mazalica, sredstvo za podmazivanje; ~, drop - uređaj za podmazivanje pomoću kapanja; ~, grease - uređaj za podmazivanje konsistentnim načinom; ~, journal box - kutijasti mazivni pribor; ~, needle - iglasta mazalica; ~, self-acting - automatska mazalica; ~ s separate - odvojena mazalica; ~, sight-feed - mazalica preko kapanja; ~, single v. separate lubricator
411
lumber
lubricity - sposobnost podmazivanja lucerne - lucerna lucid - jasan, prozračan, lucidan Ludlum alloy - Ludlumov metal, vatrostalna ferolegura sastava 1,3% — 7 % Cr, 1% Si, 1% Mo, 0,4% C luff- I. menjati ugao nagiba; 2. prebacivati teret u horizontalu; 3. ići po vetru, ići uz vetar lug - 1. istup, priliv, udubljenje; 2. zub, zubac; 3. šip, čep; 4. rukavac; 5. udarac, podizač; 6. uska, ušica, spojna ušica; 7. oko, omča; 9. jezičak; 9. ručica; 10. nastavak, naglavak, dodatak; 11. završetak, kraj, kraj kalema, krajnji spoj; 12. stezač, pritešač, štok, klema, stezaljka; 13. papučica, muf, spojna ušica; 14. bojni komplet; 15. amortizacioni točak; 16. lag (mera dužine koja iznosi 5,02 m); ~, anode - namotaj anode, mrežica anode (u elektronskoj cevi); ~, bolting - priliv pod bolt; ~ connector - konektor; ~, damping - 1. spajajući naglavak; 7.. spojnica; ~, coupling - 1 . kuplung, spojnica; 2. spajajući naglavak, ^zupčanica; -~, fastening priliv za učvršćivanje; ~, foot 1. priliv; 2. jezičak; ~<, guide traka (gusenice); ~, lifting - korpa za zahvat zemlje; ~, mechanical - mehanička ručica; <~, plate ispust za akumulatorske ploče; '~, point - ručica skretnice (na pruzi); ~, projecting - projektovano udubljenje (nastavak); ~, separating odvojena ručica; ~, switch v. point lug; ~, track - trak, kolut luggage - prtljag; ~ rail - ograda za prtljag lugged - sa rebrima lugger - luger, mali parni brod lug-latch - zaptivka, dihtung lukewarm - umereno topao, mlak luli - zatišje, vremensko slabljenje vetra lum - lebdeći svod lumber - polimaterijali, građevinski materijali; pripremati šumsku gradu, rezati gradu; ~, cull - drveni otpaci; ~, dimension - dimenzionisana građa (drvena), standardna
lomber lumber grada; ~, green - piljevina; ~, miscut - geometrijski nepravilno rezana grada lumen - lumen, jedinica svetlosnog fluksa (opt.) ; ~ hour - lumen-sat, jedinica količine svetlosti (opt.); ~ secund - lumen-sekunda, jedinica količine svetlosti (opt.) lumlnaire - svetiljka, osvetljivač (el.) luminance - jačina osvetljenja jedinice površine (opt.); ~ function - funkcija osvetljenja (opt. TV); ~ meter - merač osvetljenja (opt. TV); ~ primary - signal osvetljenja pri predaji ( TV) ; ~ transfer distortion - izbočenje pri prenosu osvetljenje (TV) luminescence - luminescencija (emisija svetlosti iz tela na temperaturama ispod usijanosti (fiz.); ~, biological - bioluminescencija; ~, chemical - hemiluminescendja; ~, X-ray - rendgenoluminescencija luminosity - sjajnost; ~, factor svetlosni faktor (TV) luminous - svetao, sjajan; svetlosni; ~ cone - svetlosna kupa (opt.); ~ density - gustina svetlosti, svetlosna energija u jedinici zapremine (opt.); ~ efficiency - svetlosni stepen korisnog dejstva (opt.); ~ energy - svetlosna energija (opt.) ; ~ flinr - svetlosni fluks (opt.); ~ intensity - jačina svetlosti (opt.); ~ paint - luminescentne boje, sadrže sulfide kalcijuma, barijuma sa tragovima metala aktivatora; svetle i posle prestanka osvetljavanja (thnl.); ~ reflectance koeficijen(a)t refleksije svetlosti (opt.)
412
lysol
lumped loading - pupinizacija (tel.) lunar radar - radar za ispitivanje meseca (at.) lune - polulopta; Mesec Lunge nitrometer - aparat za određivanje azota (hem.) lustre - površinski sjaj; ~ metallic - metalni blesak, metalni sjaj lustring - stanirana svilena tkanina (tek.) lustron - lustron (vrsta plastike) lutecium - lutecijum, elemen(a)t rednog broja 71 (hem.) lutetium v. lutecium lutidines - lutidini, dimetil-piridini, nalaze se u koštanom ulju (hem.) luting agent - sredstvo za kitovanje (građev.) lux - luks (lx) (jedinica svetlosnog fluksa) = cd sr m~2 luxmeter - luksmetar (instrumen(a)t za merenje jačine svetlosti) linrtron - lukstron Lydian stone - lidit (zlatarski kamen) (min.) lye - rastvor hidroksida natrijuma ili kalijuma (hem.) Lyman-alpha - linija Lajman-alfa lyophile v. lyophylic lyophylic - liofilan (koloid koji ima afiniteta prema rastvaraču i lako prelazi u suspenziju, npr. želatin u vodi) lyophobe v. lyophoblc lyophobic - liofoban (koloid bez afiniteta prema rastvaraču, npr. koloidno zlato) lyse - rastvoriti, razložiti lysine - lizin (jedna od esencijalnih aminokiselina) lysol - lizol fdezinfekciono sredstvo koje sadrži krezolff)
LCO — lineal combination of atomic orbitals - linearna kombinacija atomskih orbitala LCV — lower calorific value - donja kalorična vrednost LHSV — liquid hourly space velocity - časovna zapreminska brzina tečnosti LP — 1. liquid propellent - tečno raketno gorivo; 2. low pressure - nizak pritisak LPG — llquefide petroleum gas - kondenzovani naftni gasovi
M M - simbol za monovalentni metal; znak za molarnu koncentraciju; znak za molekulsku težinu, skraćenica za mega (milion) m-curie - milikiri, jedinica radioaktivnosti (nukl.) m-derived filter - izvedeni filter (el.) M-region - oblast obrazovanja meteora, M-sloj na Suncu (at.) macerate - nakvasiti Macgill metal - Makhilov metal, antikoroziona legura sastava 88% Cu, 7% Ni, 4,5% Fe mach - mah, jedinica brzine, brzina zvuka (aed.) Mach angle - Mahov ugao (aed.); *— number - Mahov broj (aed.) ; ~ wave - Mahov talas, talas koji proizvodi telo koje se kreće brže od zvuka (aed.) machinability - sposobnost obrađivanja, obradljivost (ma!.) ; ~ characteristic - karakteristika obradljivost i (ma!.); ~ data - podaci obradljivosti (ma!.); ~ index indeks obradljivosti (ma!.); ~ rating podaci obradljivosti (ma!.); ~ test, machinability testing - proba obradljivosti (ma!.) machinable - obradljiv (ma!.) machine - mašina; stroj; uređaj; agregat; ~, abrasion testing mašina za ispitivanje na habanje; ~, abrasive belt-grinding - brusilica sa trakom; trakasta brusilica;
~, abrasive cutting-off - mašina za rezanje abrazivom; mašina za abrazivno rezanje; ~, abrasive metal-cutting - mašina za rezanje abrazivom; mašina za abrazivno sečenje metala; ~, abrasive wear testing - mašina za ispitivanje na habanje; —, abrasive wheel cutting-off - mašina za rezanje abrazivom; ~, acyclic - unipolarna mašina (el.) ; ~, adding - mašina za sabiranje; ~, adjustable multiple-spindle drilling - mašina sa podesivim vretenima; ~, adjustable riveting - podesiva mašina za zakivanje; ~, aerated water saturator; ~, air drying - vazdušna sušnica; ~, all-hydraulic - potpuno hidraulična mašina; ~, alternating impact - mašina za ispitivanje na naizmenične udare; ~, angle bending - mašina za savijanje armatura; ~, angle-iron bending - mašina za savijanje profilnog železa; ~, angle-iron shearing - mehaničke makaze za sečenje profilnog železa; ~, angle staightening - presa za ispravljanje ugaonih profila; ~, attrition testing - mašina za ispitivanje na habanje; ~, autochucking v. automatic chucking (and-turning) machine; ~, autogenous cutting - mašina za autogeno sečenje; ~, automatic - automat; ~, automatic arc-welding - mašina za
machine machine automatsko elektro-lučno zavarivanje; ~, automatic assembly mašina za automatsko sklapanje; ~, automatic chucking (and-turning) - automatski revolverski strug za rad sa stezačem; ~, automatic continuous milling automatska glodalica neprekidnog dejstva; ~, automatic drill sharpening - automatska mašina za oštrenje burgija; ~, automatic hob-sharpening - automatska mašina za oštrenje pužnih glodala; ~, automatic milling - poluautomatska glodalica; ~, automatic printing - aparat za automatsko kopiranje (slika); ~, automatic punching - automatska presa za prosecanje rupa; ~, automatic screw - automat za izradu navoja; ~, automatic strip-strainhte— ning - automatska mašina za ispravljanje trakastog metala; ~, automatic turret - automatski revolverski strug; ~, axle cutting-off and centering - mašina za odsecanje i centriranje osovina; ~, bag - mašina za punjenje džakova; ~, bag-closing - mašina za (zašivanje), zatvaranje džakova; ~, balancing - mašina za balansiranje; ~, ball bearing testing - uređaj za kontrolu kugličnih ležišta; ~, ball-forming - mašina za kovanje kuglica (iz sipki); ~, bali brinding - mašina za brušenje kuglica; ~, ball-hardness testing - uređaj za određivanje tvrdoće po Brinelu; ~, ballistic testing - balistički dinamometar; —, ball race grinding - brusilica za površine kotrljanja kugličnih ležišta; ~, band-filing - tračna turpija; ~, band-grinding - brusilica sa trakom; ~, band-polisbing - mašina za poliranje sa trakom; ~, band-saw brazing - uređaj za lemljenje trakaste testere; ~, band-saw sharpening - mašina za oštrenje trakastih testera; ~, band-saw welding - aparat za zavarivanje trakaste testere; ~, bar - automat za šipke; ~, barbed wire - ma-
414
machine šina za izradu bodljikave žice; ~, bat—bending - mašina za savijanje sipki; ~, bar chamfering - mašina za zaobljavanje krajeva sipki; ~, bar-cutting - mašina za sečenje sipki; ~, barking - mašina za skidanje kore (drvo); ~, bark-stripping v. barking machine; ~, bar-pointing - mašina za sabijanje krajeva sipki; ~, bar-polishing - mašina za poliranje sipki; ~, bar-shearing - mašina za sečenje sipki; ~, bar-skimming - strug bez vrha (šiljaka) za obradu sipki; ~, basic - bazni model; ~, beading - mašina za savijanje lima sa jednim parom valjaka; ~, bearing-roller coiling - mašina za spiralno namotavanje valjaka kotrljajnih ležišta; ~, bearing roller lapping - mašina za lepovanje valjaka (ležaja); —, bed posteljica mašine; ~, belt driven - mašina sa kaišnim pogonom; ~j belt-grinding - brusilica sa trakom; ~, belt-polishing v. band-polishing machine; ~, belt stitching - uređaj za zašivanje kaiševa; ~, belt testing - mašina za ispitivanje kaiševa; ~, belt wire stitching - uređaj za prošivanje kaiševa žicom; ~, bench - stona mašina; ~, bench-drilling - stona bušilica; ~, bench grinding štono točilo; ~, bench-milling stona glodalica; '-', bending mašina za savijanje; ~, beveling - alat za skošavanje (obaranje) ivica; ~, blade - grejder, mašina za struganje kolovoza; ~, blanking - presa za isecanje; <~, blast - 1. mašina za peskiranje; 2. ventilator; ~, blending - mašina mešalica; ~, blowing - mašina za duvanje stakla, stakloduvačka mašina; ~, blue-print(ing) - mašina za kopiranje; ~, board - mašina za karton, kružna mašina za prosejavanje; ~, boiler-drilling - bušilica za kotlove; ~, boiler riveting - mašina za zakivanje kotlova; ~, boiler shell drilling - bušilica za kotlovske doboše; ~, boring - horizontalna bušilica; ~, bottle-cleaning
machine
415
- mašina za pranje boca; ~, bottle-filling - mašina za punjenje boca; ~, bracket-drUUng - kontrolna bušilica; ~, braiding pletilica; ~, brassing - mašina za lemljenje, mašina za tvrdo lemljenje; ~, breaking - mašina za ispitivanje kidanjem; ~, brick-moulding presa za opeku; ~, Brinell's uređaj za određivanje tvrdoće po Brinelu; ~, broach grinding brusilica za alat za provlačenje; ~, broaching - mašina za provlačenje; ~, broach sharpening - mašina za oštrenje alata za provlačenje; ~, buffing - mašina za poliranje, brusilica; ~, builder - proizvođač-mašina; ~, building-block - agregatna mašina; ~, building industry - industrija mašina; ~, bull block wire drawing - mašina za vučenje žice sa dobošem; ~5 burnishing - mašina za poliranje; ~, burring - mašina za obaranje ivica, skidanje „grata"; ~, business - kancelarijska računska mašina; ~, butt-welding - mašina za šavno zavarivanje; ~, cable stranding - mašina za uplitanje kablovskih žila; ~, can body making - mašina za izradu limenih kutija; ~, can-closing - mašina za zatvaranje limenki (konzervi); ~j can filling-and-weighing - mašina za punjenje i merenje (težine) konzervi; ~, can making mašina za izradu limenki; ~, can-opening - uređaj (sprava) za otvaranje konzervi; ~, can-packing mašina zt pakovanje konzervi; ~, can-soldering - mašina za zatapanje konzervi; ~, capsuling - mašina za zatvanfcje boca; ~, car axle grinding - brusilica za vagonske osovine; ~, carbide tool grinding - mašina za oštrenje strugarskih noževa sa pločicama od tvrdog metala; ~, carton sealing - mašina za zatvaranje kartonskih kutija; ~, car wheel grinding brusilica za vagonske točkove; ~, casting cleaning - mašina za čišćenje odlivafca; ~, casting washing - mašina za pranje odlivaka; ~,
machine ceiling - viseća mašina; ~, cellophane-bag - mašina za celofansku ambalažu; ~, centerless grinding - brusilica bez vrhova (šiljaka); ~, centerless lapping - mašina za lepovanje bez šiljaka; ~, centerless polishing - mašina za poliranje bez vrhova (šiljaka); ~, centerless thread rolling - mašina za valjanje zavojnica; ~, centrifugal - centrifuga; ~, centrifugal babbiting - mašina za centrifugalno livenje babita za ležišta; ~, centrifugal lacquering - centrifugalna mašina za lakiranje; ~, centrifugal sand-throwing - peskomet; ~, chain testing - mašina za ispitivanje lanaca; ~, chamfering - mašina za zaobljavanje ivica; ~, chanel(l)ing v. cambering mashine; ~, Charpy-impact - udarno klatno za ispitivanje žilavosti po Šarpiju; ~, checking - kontrolno-merna mašina; ~, chilling - uređaj za hlađenje delova; ~, chucking - mašina sa steznom glavom, automat sa futerom; revolver-strug sa patronama; ~, cigarette-making mašina za izradu cigareta; ~, cigarette-packaging - mašina za ambalažiranje cigareta; ~, circular continuous milling - poluautomatska glodalica neprekidnog dejstva sa obrtnim stolom; ~, circular dividing - mašina za nanošenje podele po obimu; ~, circular graduating v. circular dividing machine; ~, circular grinding - brusilica za okruglo brušenje; ~, circular saw-sharpenii^ - mašina za oštrenje kružnih testera; ~, cleaning - mašina za čišćenje metalnih delova; ~, clerical - mašina za računanje; ~, closing mašina za savijanje ivica; ~, coil-and-f lat spring testing - mašina za ispitivanje spiralnih i pljosnatih opruga; ~, coil(ing) - mašina za namotavanje; mašina za izradu (opruga) spirala; ~, coil spiring end grinding - brusilica krajeva opruga ~, cold-air - rashladni kompresor; ~, cold heading - mašina za
machine machine hladno (usađivanje) utiskivanje; —, ~, cold saw-cutting-off - testira za sečenje (metala) u hladnom stanju; ~, cold sawing - mehanička testera; ~, cold stripping univerzalna mašina za savijanje; ~, cold thread rolling - mašina za hladno utiskivanje zavojnice; ~, column - stub mašine; ~, column drilling - stubna bušilica; ~, combination balancing-and-drilling - mašina za balansiranje sa uređajem za uklanjanje suvišnog materijala; ~, combined punching-and-shearing - mašina za kombinovano probijanje i urezivanje; ~, combined static-and-dynamic balancing mašina za statičko i dinamičko balansiranje; ~, commercial - mašina standardnog tipa; ~, composing - slagaća mašina (Stamp.); ~, compressed-air - pneumatska mašina; kompresor; ~, compression testing - mašina za ispitivanje sabijanjem, opitna presa; ~, computer controlled - mašina sa neposrednim upravljanjem od strane računske mašine; —, connecting rod boring - bušilica za klipnjače; ~, continuous (drum) milling automatska glodalica; ~, continous surface broaching - mašina za provlačenje neprekidnog dejstva; ~, contour-milling - kopirna glodalica za dvokoordinantno kopiranje; ~, cooky - rotaciona mašina, rotacija (stamp.) (USA); ~, coordinate-boring - koordinantna bušilica; ~j coordinate drilling koordinantna bušilica; ~, coordinate grinding - koordinantna brusilica; —, coping - mašina za sečenje i savijanje cevi; ~, copying - mašina za kopiranje (Stamp.); ~, copy(ing) milling - kopirna glodalica; ~, core blowing - mašina za izradu livačkih jezgri; ~, corrugating - mašina za izradu talasastog lima; ~, cotter pin mašina za izradu rascepki; ~, counting-and-sorting - računsko-sortirna mašina; ~, crabbing kalander; ~, cramp folding -
416
machine
mašina za savijanje zaokrugljenih ivica; ~, crankshaft balancing mašina za balansiranje kolenastih vratila; ~, crankshaft-grinding mašina za brušenje kolenastih vratila; <~, crankshaft regrinding mašina za prebrušavanje kolenastih vratila; ~, creasing v. cramp folding machine; ~, creep gear-hobbing - mašina za izradu zupčanika sa mehanizmom za osno pomeranje glodala; ~, creep testing - mašina za ispitivanje metala na puzanje; —, crimping - mašina za savijanje ivica; ~, crocodile shearing - polužne makaze, aligator-makaze; ~, cropping - presa za opsecanje; ~, cupping - presa za izvlačenje; mašina za opit na istezanje; ~, curve-milling v. contour-milling machine; ~, curving - mašina za savijanje, savijačica; ~, cutter-grinding - mašina za oštrenje; ~, cutting mašina za isecanje; mašina za rezanje metala; m. za sečenje armaturnog železa; sekačica; m. za opsecanje hartije; ~, cutting-off - mašina za odsecanje; ~, cycle - ciklus mašine; ~, cylinder-boring - bušilica za cilindre; ~, cylinder-honing - mašina za honovanje cilindera; ~, cylinder riveting mašina za zakivanje cilindričnih rezervoara; ~, cylindrical grinding - brusilica za cilindre; ~, deburring - mašina za uklanjanje prelivnog viška materijala; ~, deep-hole boring - bušilica (struganjem) za duboke (rupe) otvore; —, deep-hole drilling - bušilica za duboke (rupe) otvore; ~, đeep-hole grinding - brusilica za duboke (rupe) otvore; ~, defribing - defibrator; ~, descaling - mašina za uklanjanje kotlovskog kamenca ili kovarine; ~, detwisting - mašina za ispravljanje trakastog metala istezanjem; ~, diamond-and-carbide tool boring - dijamantska bušilica; ~, diamond boring dijamantska bušilica; ~, die-and-mold grinding - mašina za brušenje kalupa; ~, die-casting -
machine
417
mašina za livenje pod pritiskom; ~, die-filling - mašinska turpija za*kalupe i matrice; ~, die-foreing - mašina za kovanje u kalupima; ~, die-making - mašinska turpija; ~, die-sinking - presa za izradu matrica (šablona) pritiskom; ~, digital - digitalna računska mašina; ~, digging - eskavator; ~, direct chill billet casting mašina za odlivanje blokova u kokile; ~, direct-drive - mašina sa ugrađenim pogonom; ~, direct stress - mašina za ispitivanje na istezanje-sabijanje; ~, dividing- mašina za nanošenje podele; ~, double-ended centering and end-facing - mašina za obostrano odsecanje i centriranje; ~, double-ended grinding - dvostrana brusilica; ~, dough-making - mešalica testa; <--', dredging - bager; ~, dressing - mašina za ispravljanje; m. za skidanje „grata"; ~, drill-grinding (and pointing) mašina za oštrenje burgija; •~, drilling - bušilica; ~, drill-layout - koordinantna bušilica; ~, drop-testing - mašina za ispitivanje udarne žilavosti; ~, drum sanding - doboš za brušenje; ~, drying - sušnica; ~, dual-purpose grinding - mašina za spolj no i unutrašnje brušenje; ~, ductility - uređaj za ispitivanje lima na izvlačenje; ~, duplex - dvovretena alatna mašina; —, duplex milling dvovretena glodalica; ~, duplicating - kopirna mašina; aparat za umnožavanje; ~, duplicating milling - kopirna glodalica; ~, dyeing - mašina za bojenje; ~, dynamic balancing - mašina za dinamičko balansiranje; ~, edge chamfering - mašina za zakošenje ivica; ~, edge-milling - glodalica za obradu ivica; ~, edging - mašina za savijanje ivica; ~, efficiency testing - mašina za ispitivanje koeficijenta korisnog dejstva; ~, electronic digital - elektronska digitalna računska mašina; ~, electronic inspection - elektronska kontrolno-merna mašina; ~, electronic 17 Rečnlk
machine measuring - elektronska merna mašina; ~, electroplating - uređaj za galvanoplastiku; ~, element - mašinski element; ~, elevator elevator; ~, embossing - presa za utiskivanje reljefnih figura; ~, emulsion - mašina za spremanje emulzije; ~, endurance testing mašina za dinamička ispitivanja; ~, engraving - mašina za graviranje; ~, enrobing - mašina za glaziranje; ~, Erichsen cupping v. Erichsen ductility machine; ~, Erichsen ductility - uređaj Eriksena za ispitivanje lima na izvlačenje; ~, exhausting - uređaj za evakuisanje vazduha; ~, external grinding - brusilica za obradu spoljnih površina; "-', external honing - mašina za spoljno honovanje; ~, face-grinding - mašina za ravno brušenje; ~, fascimile fototelegrafski aparat; ~, fatigue for alternating tension and compression stresses - mašina za ispitivanje dinamičke čvrstoće kod naizmeničnog istezanja i sabijanja; ~, file-cutting - mašina za narezivanje turpija; ~, file-testing - mašina za ispitivanje turpija; ~, filing - mašinska turpija; ~, filling - utovarna mašina; m. za punjenje; ~, filter-press cloth washing - uređaj za regeneraciju tkanine za filtriranje; ~, fine-boring - precizna bušilica; ~, finishing - mašina za završnu obradu; ~ fired - mašinski punjen; ~, firing - mehaničko ložište; ~, fish-cleaning - mašina za (čišćenje) (ljuštenje) ribe; ~, fish-skinning - mašina za skidanje kože sa ribe; ~, flanging - mašina za ispitivanje na višestruko savijanje; ~, flexing - mašina za ispitivanje na višestruko savijanje; ~, floor (stand) - mašina postavljena na podu; ~, forcing - presa za postavljanje točkova (na osovine)j^m. za ubrizgavanje; ~, forge-milling - teška glodalica za grubu obradu; —, forging - mašina za kovanje; ~, forming - mašina za fazonsko savijanje; ~, form milling - ko-
machine machine pirna glodalica; /-.<, foundry shell molding - mašina za livenje u školjkaste kalupe; ~, foundation - temelj' mašine; ~, fracture testing - mašina za ispitivanje, kidanj'em; ~, frame - okvir mašine; ~, friction disk sawing - frikciona mašina za sečenje; ~, fruit-mincing - mašina za sečenje plodova; ~, fruit-setmming - mašina za odvajanje peteljki; ~, full-automatic turret screw - automatski revolverski strug; ~, furnace charging - mašina za utovar termičkih peći; ~, fusion cutting-off - uređaj za sečenje metala topljenjem; ~, gang drilling - viševretena bušilica; —•, gas-cutting mašina za izradu zupčanika; >-->, gear-grinding - brusilica zupčanika; ~j gear-lapping - mašina za lepovanje zupčanika; ~a gang-spindle /drilling - više vretena bušilica; ~, gap riveting - mašina za zakivanje sa velikim zahvatom; ~, ~, gas-cutting - mašina za gasno sečenje metala; m .za izradu zupčanika; ~, gas-hardening - uređaj za gasno kaljenje; ~, gauging mašina za merenje i sortiranje po veličini; ~, gear-burnishing mašina za poliranje zupčanika; ~, gear-chamfeing - mašina za zaobljavanje zubaca; ~, gear-cutting - mašina za narezivanje zubaca; ~, gear-finishing - mašina za završnu obradu zubaca; ~, gear-grinding - mašina za brušenje zubaca; ~, gear-hobbing - mašina za odvalno glodanje zupčanika; ~, gear lapping - mašina za lepovanje zupčanika; ~, gear-measuring - mašina za kontrolu zupčanika; ~j gear-milling - glodalica za izradu zupčanika; ~, gear-shaping - mašina za odvalno glodanje (zupčanika); ~, gear-shaving - mašina za izbrijavanje zupčanika; ~, gear-teeth-burnishing- v. gear-burnishing machine; ~, gear tooth-chamfering - mašina za zaobljavanje zubaca; ~, gear tooth-radiusing -
418
machine mašina za zaobljavanje zubaca; ~, gear tooth-rounding - mašina za zaobljavanje zubaca; ~, general purpose - univerzalna mašina; ~, ~, gilding - uređaj za pozlaćivanje: ~, glass polishing - mašina za poliranje stakla; ~, glueing - mašina za nanošenje lepka; ~, gold rolling - valjački stan za staklo; ~, gooseneck - mašina za livenje pod pritiskom; ~, grading - mašina za sortiranje; m. za profiliranje; ~i grain cleaning - mašina za prečišćavanje žita; ~, granulating - drobilica; ~, grinding - brusilica, mašinski izbrusak; ~, groove-cutting - mašina za prosecanje žlebova; ~, gumming - mašina za gumiranje; ~, gun barrel drilling - brusilica za puščane cevi; ~, gun-boring - bušilica za topovske cevi; ~, hammering - mašina za kovanje; —; hammer riveting mašina za zakivanje; ~, hand osoba koja opslužuje mašinu (Am); ~, handling time - sporedno vreme mašine; ~, hardening mašina za kalenje; ~, hardness testing - mašina za određivanje tvrdoće; ~, heavy-duty - mašina za teške radove; ~, hemming mašina za savijanje ivica; ~, high-temperature fatigue testing mašina za dinamička ispitivanja na visokim temperaturama; ~, higwall-drilling - horizontalna bušilica; ~, hobbing v. gear-hobbing machine; ~', hob checking pribor za kontrolu pužnih glodala; ~, hob sharpening - mašina za oštrenje pužnih glodala; ~, hob testing - pribor za kontrolu pužnih glodala; ~, hob thread milling v. gear-hobbing machine; ~, hogging - drobilica; ~, hoisting - dizalica; ~3 hole grinding - brusilica za unutrašnje brušenje; ~, honing - mašina za unutrašnje glačanje (honovanje); ~, horizontal boring v. boring machine; ~, horizontal continuous broaching - horizontalna kontinuirana mašina za provlačenje; ~, horizontal continuous drilling - ho-
machine
419
rizontalna kontinuirana bušilica; ~, horizont«! lorging - horizontalna kovačka mašina; <--, horizontal milling - horizontalna glodalica; ~, horizontal'multiple - spindle drilling - horizontalni viševreteni strug; ~, horizontal multispinđle boring - horizontalna viševretena bušilica; ~, horizontal punching - horizontalna presa za probijanje rupa; ~> horizontal slotting horizontalna kratkohodna rendisaljka; ~, horizontal spindle surface grinding - brusilica za ravno brušenje sa horizontalnim vretenom; ~, hot melt plastics coating - uređaj za nanošenje prevlake rastopljenom plastičnom masom; ~, hot metal sawing testera za sečenje metala u toplom stanju; ~, hot stamping - mašina za toplo kovanje u kalupu; ~, hydraulic bloom shearing hidraulične makaze za sečenje blumova; —, hydraulic core knockout - mašina za udaljavanje jezgri iz odlivaka mlazom vode pod velikim pritiskom; ~, hydraulic pipe testing - hidraulična mašina za ispitivanje cevi; ~, hydraulic punching - hidraulična presa za probijanje rupa; ~, hydraulic riveting - hidraulična mašina za zakivanje; ~, hydromatic milling - glodalica sa hidrauličkim pokretanjem stola; ~, hydropierce - hidraulična mašina za prosecanje rupa; ~, ice-making - generator leda; ~, icing - mašina za glaziranje; ~, I-iron shearing - makaze za sečenje I-profila; ~ 3 imitation - kopirna mašina, kopirka; ~, impact testing — mašina za ispitivanje na udar; ~, impulsive - elektroimpulsna mašina; ~, incoming - priključna mašina; —•, indentation - uređaj za određivanje tvrdoće utiskivanjem; ~, indexing - mašina za nanošenje podele; ~, ingot charging - uređaj za utovar ingota; ~, ingot planing - strug za blokove; ~, ingot shearing - makaze za sečenje blokova; ~, ingot slicing - mašina
machine za sečenje blokova; ~, injection molding - mašina za livenje pod pritiskom; ~, internal grinding - brusilica za obradu unutrašnjih površina; ~, internal honing mašina za unutrašnje honovanje; ~, internal planetary v. type grinding; ~, internal thread grinding - brusilica za unutrašnje zavojnice; ~, involute gear testing - uređaj za kontrolu evolventnog profila zubaca; ~, Izod (impact) - udarno klatno Izoda; ~, jar molding v. jarring machine; ~, jarring - vibraciona-mašina za kalupovanje; ~, jig-boring - koordinantna bušilica; ~, jig-drilling - koordinantna bušilica; ~, jig-grinding - koordinantna brusilica; ~> joggling - vibraciona. mašina za kalupovanje; ~ 3 joggling molding - vibraciona mašina za kalupovanje; —, jolting - vbiraciona mašina za kalupovanje; ~, jolt molding - vibraciona mašina za kalupovanje; ~, jolt pattern draw molding - vibraciona mašina za kalupovanje sa izvlačenjem modela; ~, jolt ramming - vibraciona mašina za kalupovanje; ~ 5 jolt squeeze molding - vibraciona mašina za kalupovanje sa naknadnim presovanjem; -~, journal-turning - strug za obradu oslonih rukavaca kolenastih vratila; ~ 5 keyway-grinding - brusilica za obradu žlebova za klinove; ~, kneading - mašina za mešenje; ~, knapping - drobilica kamena; ~, knee (type) milling - konzolna glodalica; ~, labelling - mašina za nanošenje etiketa; ~, laminating - valjaonički stan; ~ 3 lapping - mašinsko lepovanje; —, lens grinding mašina za brušenje sočiva; ~, levelling - mašina za ispravljanje; m. za ravnanje - planiranje zemljišta; ~, lever punching - polužna presa za prosecanje rupa; ~, lever testing - polužna ispitna mašina sa pomičnim tegom; ~ 3 life-testing - mašina za ispitivanje na habanje; —, lifting - dizalica;
machine machine ~, light-duty - mašina sa lakim režimom rada; ~, linear diving - mašina za nanošenje linearne podele; ~, linear graduating v. linear diving machine; ~, line-cating - linotip; ~, liquid-filling - mašina za (dozirno) razlivanje na meru; ~, loose wool dyeing mašina za bojenje vune; ~ 3 lubricant testing - mašina za ispitivanje maziva; ~, machine knife grinding - mašina za oštrenje noževa makaza; ~•, magnetic cobbing - magnetni separator; ~, manufacturing - mašina za masovnu proizvodnju; ~, marking - mašina za žigosanje; ~, medium-duty - mašina sa srednjim režimom rada; ~, merry-go-round - karusel-strug; ~, metallurgical polishing - uređaj za poliranje metalografskih uzoraka; ~, metal (parts) washing - mašina za pranje metalnih delova; ~ 3 metal-sawing - testera za metal; ~, milk-powder - postrojenje za proizvodnju mleka u prahu; ~> milling - glodalica; •~, mitering - mašina za sečenje pod uglom; ~, mixing - mešalica; ~, model makers' milling - glodalica; ~ 3 moistening - mašina za vlaženje, ovlaživanje; ~ 3 molding - mašina za kalupovanje; ~, monotype - monotip; —j motor - pogonski mehanizam mašine; ~, motor driven welding - pretvarač struje zavarivanja sa elektromotorom; ~, mowing - kosačica; ~, mulling kolergang; ~, multidie drawing mašina za vučenje sa više matrica; ~, multidrilling - viševretena bušilica; ~, multdhead - agregatna alatna mašina; ~, multiple drilling - viševretena bušilica; ~, multiple spindle - viševretena alatna mašina; ~, multiple spindle drilling - viševretena bušilica; —, multiunit drilling - viševretena bušilica; -~, nail-making - mašina za izradu eksera; ~, nibbling mašina na isecanje komada nepravilnog oblika iz lima; ~ 3 non-
420
machine
stock - specijalna alatna mašina; ~, numbering - mašina za žigosanje; —, numerically controlled milling - glodalica sa numeričkim programskim upravljanjem; ~, offset - ofset-mašina; ~, one-head automatic arc welding - automat za zavarivanje sa jednim lukom; ~ 3 open side planing - jednostubna rendisaljka; ~, operator mašinista; ~, optical jig boring - koordinatna bušilica sa optičkim uređajem; ~, optical profile grinding - optička kopirna brusilica; ~, overhead travelling drilling- pokretna viseća bušilica; ~, oxyacetylene cutting - mašina za gasno sečenje; ~, oxygen profile cutting - mašina za kiseoničko profilno sečenje metala; ~, packaging - mašina za ambalažiranje, pakovanje; ~ 3 pantograph engraving v. engraving machine; ~j part - mašinski deo, mašinski elemenat; ~, pattern draw molding - mašina za kalupovanje sa izvlačenjem modela; ~, pattern milling - univerzalna glodalica za modele; ~ ? pedestal drilling stubna bušilica; ~, peening - uređaj za površinsko otvrdnjavanje sačmom; ~, pendulum impact testing - klatno za ispitivanje na udar; ~, percussion riveting udarna mašina za zakivanje; ~ 3 photo-composing - mašina za izradu foto-sloga; ~, photo-setting v. photo-composing machine; ~, picling - uređaj za nagrizanje; ~, piercing - presa za probijanje (rupa) otvora, mašina za perforaciju; ~> P'g - mašina za liven je sirovog gvozda; ~, pillar drilling - vertikalna stubna bušilica; ~, pilot opitni tip mašine; ~, pin making - mašina za izradu zakivaka; /~5 pipe-bending - mašina za savijanje cevi; ~, pipe chamfering - mašina za ivično skošavanje (krajeva cevi); ~, pipe-crushing - mašina za spljoštavanje cevi; ~, piper-cutting - mašina za sečenje cevi; ~, piston-ring grinding - brusilica za klipne prstenove; ~, plain
machine
421
milling - horizontalna glodalica; ~, plainer-type milling v. planomilling machine; ~, planing - rendisaljka; ~, planomilling - portalna glodalica; ~, plasma mirror - mašina za održanje plazme magnetskim ogledalom; ~, plastics extrusion - mašina za livačko presovanje delova od plastične mase; <-~, plastics powder mixing mešalica za plastičnu masu u prahu; ~, plastics (scrap) granulating - mlin za otpatke od plastične mase; ~j plastics spraying - uređaj za raspršivanje plastične mase; ~, plate-bending - mašina za savijanje lima; ~, plate-cutting v. plate-shearing machine; ~, plate-flattening - mašina za ispravljanje lima.; ~, plate-levelling mašina za ispravljanje lima; ~, platen - zaJdopna mašina, tigl; ~, plate shearing - makaze za lim; ~, plate-straightening v. plate—levelling machine; ~, plating ' ; - uređaj za nanošenje galvanskih prevlaka; satiner; ~, plotting stereofotogrametrijski uređaj; _~, pneumatic squeeze-type riveting - pneumatska mašina na zakivanje; —, pointing - brusilica za obradu konusnih delova; ~, polishing mašina za poliranje; ~, portable valve-grinding - prenosni uređaj za brušenje ventila; ~, potting - mašina za livenje; ~, power mašina sa mehaničkim pogonom; ~, performing - mašina za briketiranje; mašina za tabletiranje; <~, printing - Štamparska mašina; ~, profile-grinding - profilna brusilica; "-j ptofile-iron bending mašina za savijanje profilnog železa; ~, profile-milling - profilna glodalica; kopir-glodalica; '^•j profiling - kopirna alatna mašina; protracted test - mašina za ispitivanje na /trajnu deformaciju; ~, pull-test I- mašina za ispitivanje istezanjemi ~, punching-and-shearing - kombinovana mašina za prosecanje rupa i sečenje; ~, radial drilling - radijalna bušilica; ~, radial wood boring - radijalna
machine bušilica za drvo; ~, radiusing mašina za zaobljavanje zubaca; ~, radius measuring - uređaj za metenje radijusa; ~,rail bending mašina za savijanje šina; ~, rail-drilling - bušilica za šine; ~, rail end milling - glodalica za obradu krajeva šina; ~, rail-straightening - presa za ispravljanje šina; -—', railway axly grinding - brusilica za vagonske osovine; ~, rapid blows riveting - brzohodna pneumatsko-polužna mašina za zakivanje; ~, rasping - mašina za skidanje kore sa drveta; ~, rebuilt - obnovljena mašina; ~, reconditioned - popravljena mašina; ~, reducing - drobilica; ~, reeling - mašina za namotavanje; ~, refrigerating - mašina za hlađenje; ~, reproducing - kopir-mašina; -~, reproducing pattern milling - kopirna glodalica za modele; ~, revolving shearing obrtne makaze; ~, ring bending x - 1. mašina na isecanje prstenova; 2. malina za izradu prstenova od žice; ~, ring forming - 1. mašina za isecanje prstenova; 2. mašina za izradu prstenova; ~, ring grinding - brusilica za prstenove; ~, ring rolling - mašina za valjanje prstenova; ~, rivet - mašina za izradu zakivaka; ~, riveting - mašina za zakivanje; ~, rod coiling - mašina za namotavanje sipki u spiralu; ~, rod drawing - mašina za vučenje sipki; ~, roll-bending - valjci za savijanje; <--', roller straightening - mašina za ispravljanje sa valjcima; ~, roll fluting - mašina za izradu žlebova na valjcima; ~, roll-forming - valjci za savijanje; ~, roll grinding - brusilica za valjke; ~, rolling - valjaonički stan; ~, rolling dividing maSina za nanošenje podele valjkom; -~, rolling quench - mašina za istovremeno kaljenje i ispravljenje; <~, roll-straightening - valjci za ispravljanje; ~, roll-threading mašina za valjanje zavojnice; ~, roll-turning - strug za obradu valjaka; —, rope-spinning - ma-
machine machine šina za upredanje užadi i ~, rota-lift molding: - kaluparska mašina sa obrtanjem kalupnika; ~, rotary - viševaljkasta mašina za profilisanje i ~, rotary (surface) grinding brusilica za ravno brušenje sa obrtnim stolom; ~, rotary-swaging - rotaciona mašina za sabijanje ~j rotary welding - mašina za obrtno zavarivanje (pozicioner); ~, rounding - mašina za zaokrugljivanje krajeva; ~, roundness measuring - uređaj za kontrolu pravilnosti kružnog oblika; ~, round plate shearing - makaze za isecanje diskova od lima; ~, routing ručna fazonska glodalica; ~, rubber roll grinding - brusilica za gumene valjke; ~, running balance inducating - mašina za dinamičko balansiranje; ~ 5 sandblast - uređaj za peskiranje; ~j sandblast cleaning - uređaj za čišćenje odlivaka peskiranjem; ~, sand-preparing - mašina za pripremu kaluparske mešavine; ~ 3 sausage mašina sa pužem za izradu livačkih jezgri; ~, saw - testera, mašinska testera; ~-; saw-cutting - mašina za isecanje zubaca testere ; ~ , saw-grinding - mašina za oštrenje testera; ~, sawing - mehanička testera; —, saw-sharpening - mašina za oštrenje testere; ~, saw-toothing - mašina za isecanje zubaca testere; ~, scaling - uređaj za čišćenje kotlova od kamenca; ~, scrap-shearing - mašina za sečenje krupnih komada starog čelika; ~, screw (cutting) - mašina za izradu vijaka; ~, screw-driving - mehanički od vrtač; ~ 3 screwing v. screw (cutting) machine; ~, screw thread milling - glodalica za izradu zavojnica; ~, screw thread pitch measuring - uređaj za merenje hoda zavojnice; ~ 3 screw thread polishing - mašina za poliranje zavojnice; ~, screw thread rolling - mašina za utiskivanje (uvalja vanje) zavojnice; ~, seaming mašina za savijanje ivica; ~, seam welding - mašina za šavno zava-
422
machine rivanje; ~, second-hand - upotrebljavana mašina; ~, second-operation v. second-process machine; ~, second-process mašina za sekundarne operacije; ~, section iron bending - mašina za savijanje profilnog železa; ~, section - straightening - mašina za ispravljanje profilnog materijala; ~, section-working - alatna mašina za obradu fazonskog valjanog čelika; ~, semi-automatic arc welding - poluautomat za elektrolučno zavarivanje; ~, serairadial drilling - poluuniverzalna radijalna bušilica; —, sensitive drilling - 1. brzohodna bušilica; 2. precizna bušilica; ~j shaking - vibraciona mašina; ~j shear blade grinding - mašina za oštrenje noževa mehaničkih rnakaza; ~, shearing - mehaničke makaze; ~, shearing crocodile - polužne makaze; ~, sheet-bending - mašina za savijanje lima; ~, sheet levelling - mašina za ispravljanje lima; ~, sheet metal ductility testing - mašina za ispitivanje žilavosti lima; ~, sheet metal laquering - mašina za lakiranje tankog lima; ~, sheet metal oiling - mašina za nauljavanje lima; ~, sheet metal planishing - mašina za ispravljanje lima; ~, sheet metal punching presa za prosecanje rupa u limu; ~, sheet molding - mašina za izradu školjkastih kalupa; ~ shop - mašinarnica, mašinska hala; /~3 shot blast - uređaj za obradu mlazom sačme; ~ 5 shot making uređaj za izradu sačme; ~> side-planing - rendisaljka za obradu vertikalnih površina; ~, single— -purpose - specijalna mašina; ~, single-spindle - jednovretena alatna mašina; -~, single-spindle milling - jednovretena glodalica; ~ a single-upright - jednostubna alatna mašina; ~, slab-milling - glodalica za obradu velikih površina; ~, slideway grinding - brusilica za obradu kliznih staza; —, smoothplaning - mašina za završno struganje; ~ 3 sagging grinding -
423 brusilica za čišćenje odlivaka; ~, soldering - mašina za lemljenje, lemilica (mašina); ~, sound ispravna mašina; ~, sowing - sejačica; ~, spark (erosion) - malina za elektroimpulsnu obradu; ~, special (design) - specijalna malina; ~, spherical grinding brusilica za sferične površine; ~ spindle - mašinsko vreteno; ~, •pooling - mašina za namota van je (npr. žice); ~, spot-and-stitch welding - mašina za tačkasto i laVnozavarivanje; ~, spot-welding - mašina za tačkasto zavarivanje; ~, spring-coiling - mašina za namotavanje opruga; ~, spring end grinding - brusilica za krajeve spiralnih opruga; ~, spring forging - kovačka mašina za lisnate opruge; ~, spring-forming - mašina za izradu opruga; ~, spring grinding - brusilica za krajeve (spiralnih) opruga; ~, spring scragging - mašina za savijanje (lisnatih) opruga; ~, spring testing - malina za ispitivanje opruga; ~, spring winding - mašina za namotavanje opruga; ~ spur gear testing - mašina za ispitivanje cilindričnih zupčanika sa pravim zupcima; ~, stalking - mašina za uklanjanje (odvajanje) peteljki sa plodova; ~, stirring - mešalica; ~, straightening - presa za ispravljanje; ~, stretcher-straightening - mašina za ispravljanje (šipke ili trake) istezanjem; ~, strip-bending - mašina za savijanje traka; ~, strip-cutting - makaze za sečenje (metala, hartije) na trake; ~, strip grinding - brusilica za trake; ~> strip slitting - mašina za podužno sečenje traka; ~, superfinishing - superfiniš-mašina; '—', ~, surface-grinding - brusilica za ravno brušenje; —'> surface-milling - glodalica za obradu površina; ~, suspended riveting - viseća mašina za zakivanje; ~, swaging - mašina za toplo kovanje u kalupu; ~, swaging - kovačka mašina; ~, swarf briquetting presa za briketiranje strugotine; ~,
machine swarf sifting - mehaničko rešeto za prosejavanje strugotine; ~ table - sto mašine, mašinski sto; ~, tabulating - tabulator; ~, tape - magnetofon; ~, tampering mešalica rastvora; ~, tape-controlled drilling - bušilica sa programskim upravljanjem; ~, tensile (strength testing) - mašina za ispitivanje zatezanjem; ~, testing - mašina za ispitivanje materijala; ~, thermonuclear - termonuklearno postrojenje; ~, thread-cutting - mašina za izradu zavojnice; —, thread-generating v. thread-cutting machine; ~, thread-grinding - brusilica za izradu zavojnice; ~;, thread-milling - glodalica za izradu zavojnice; ~, thread-producting - mašina za izradu zavojnice; ~, thread-rolling - mašina za valjanje zavojnice; ~, three-dimensional pantograph engraving - kopirna glodalica sa panotgrafom za obradu fazonskih površinaj ~, three-dimensional profiling - kopirna mašina za obradu fazonskih površina; ~, tinning - uređaj za pocinkovanje; ~, tire bemding - mašina za savijanje bandaža; •~, tool - mašina alatka, alatna mašina; ~, tool-grinding - brusilica za oštrenje alata; ~ tool - builder - proizvođač alatnih mašina; ~ tool catalog - katalog alatnih mašina; ~ tool circuit - hidraulični pogon alatne mašine; ~ tool component mašinski deo, deo alatne mašine; ~ tool control - kontrola (pregled) alatne mašine; ~, tool cooling system - rashladni sistem alatne mašine; ~ tool design - konstrukcija alatne maiSine (crtež); tool designer - konstruktor alatne mašine; —; tool drive - pogon alatne mašine; ~ tool exhibition - izložba alatnih mašina; ~ tool expert - stručnjak za alatne mašine; ~ tool export - izvoz alatnih mašina; ~ ltool factory - fabrika alatnih mašina; ~, tool-grinding - brusilica za oštrenje alata; ~
machine machine tool industry - industrija alatnih mašina, mašinogradnja; ~ tool plant - fabrika alatnih mašina; ~ tool sales department - odeljenje prodaje alatnih mašina; ~, tooth-cutting - mašina za izradu zubaca; ~, tooth-rounding - mašina za zaokrugljivanje zubaca; ~, torsion testing - mašina za ispitivanje na uvijanje; ~, total enclosed - potpuno zatvorena mašina; —', tracer controlled - automatska kopirna mašina; ~, tracing - kopirna mašina; ~, tube-bending - mašina za savijanje cevi; ~, tube cutting -off - mašina za sečenje cevi; ~, tube filling-and-closing - mašina za punjenje i zatvaranje tuba; ~, tube grilling - mašina za utiskivanje rebara na cevima; ~, tube grinding-and-polishing - mašina za brušenje i poliranje cevi; ~, tube straightening - mašina za ispravljanje cevi; ~, tube stretching - mašina za istezanje cevi; ~, tube testing - mašina za ispitivanje cevi; ~, turning - strug; ~, turn-over-type molding kaluparska mašina sa (Obrtnom pločom; ~, turret - alatna mašina sa revolverskom glavom, revolverski strug; ~, turret head drilling brusilica sa revolverskom glavom; ~, turret punching - revolverska mašina za prosecanje rupa; ~, turret-type drilling - brusilica sa revolverskom glavom; ~, twin-sindle - dvovretena mašina; ~, twist drill flute grinding - brusihca za žlebove spiralnih burgija; ~, twist drill testing - mašina za ispitivanje spiralnih burgija; ~, type-casting - mašina za livenje (stamp.); ~, ultrasonic drilling - ultrazvučna bušilica; ~, ultrasonic washing - ultrazvučna mašina za pranje; <~, universal boring - univerzalna bušilica; ~, universal cutter-and-tool grinding - univerzalna mašina za oštrenje za rezni alat; ~, universal grinding - univerzalna glodalici; ~, universal radial drilling - univer-
424 zalna radijalna bušilica; ~, unwinding - mašina za odmotavanje; ~, upright boring - vertikalna bušilica; ~, upright-drilling vertikalna stubna bušilica; ~, used - upotrebljavana mašina; ~, vacuum filling - aparat za vakuumsko punjenje; ~, vacuum forming - vakuumski uređaj za deformaciju lima; ~, vertical boring - vertikalna bušilica; ~, vertical broaching - vertikalna mašina za provlačenje; ~, vertical-milling vertikalna glpdalica; ~, vertical multiple-spindle drilling - vertikalna više vretena bušilica; ~, vertical planing - vertikalni strug; ~, vertical wood-boring - vertikalna bušilica za drvo; ~, vibratory finishing - vibracioni uređaj za završenu obradu malih delova; ~, vice - mašinske mengele; ~, Vickers hardness - uređaj za ispitivanje tvrdoće po Vikersu; ~ 3 wall - zidna mašina; ~, wall drilling - zidna bušilica; ~, wall gear-wheel molding - zidna mašina za kalupovanje zupčanika; ~, waching - mašina za pranje; ~, watch casemaking - mašina za izradu tela časovnika; ~, wheel rim making - mašina za proizvodnju oboda točkova; ~ welding - automatsko zavarivanje; ~, winding - mašina za namotavanje; -~, wire annealing - uređaj za žarenje žice; ~, wire barbed making mašina za savijanje žice; ~, wire cleaning - mašina za čišćenje žice; ~, wire coiling - mašina za namotavanje žice; ~, wire cutting-off - mašina za sečenje žice; ~, wire descaling - mašina za uklanjanje kovarine sa žice; ~, wire drawing - mašina za vučenje žice; ~, wire-fence - mašina za izradu žičane rešetke; ~, wire flattening mašina za fazonsko savijanje žice; ~, wire insulation covering mašina za nanošenje izolacije na žicu; ~, wire-netting making mašina za oštrenje krajeva žice; ~, wire-polishing - mašina za brušenje žice; ~, wire ring - mašina
machine
425
za savijanje žicanih prstenova; ~, wire-ring coiling - mašina za namotavanje žicanih prstenova; ~, wire-rope making - mašina za izradu žicanih užadi; ~, wire-rope testing - mašina za ispitivanje žicanih užadi; ~, wire-spooling - mašina za namotavanje opruga od žice; ~, wire-straightening mašina za ispravljanje žice; ~, wire-stripping - mašina za uklanjanje izolacije žice; ~, wire testing - mašina za ispitivanje žice; ~, wire weaving - mašina za pletenje (proizvoda) od žice; ~, wood boring - bušilica za drvo; ~, woodworking - mašina za obradu drveta; ~, working - radna mašina; ~, worm gear grinding - brusilica za pužaste zupčanike; ~, worm gear milling - glodalica za pužaste zupčanike; ~, worm gear testing - uređaj za ispitivanje pužastih zupčanika; ~, worm wheel generating - glodalica za pužaste zupčanike machined obrađen mašinom (mal.); ~ drawing - mašinsko crtanje (maš.) ; ~ from the solid - izrađeno od punog komada (maš.) ; ~ surface - obrađena površina (mal.) ; ~ weld flush - obrađeni šav (zav.) machinery - mašinski park, mašinerija (mal.); ~ oil - mašinsko ulje (mal.) machining - mašinsko obrađivanje (mal.); ~ accuracy - tačnost mašinske obrade (mal.); ~ allowance - dodatak za mašinsku obradu (mal.) ; ~ at high speeds mašinska obrada sa visokim brojem obrtaja (mal.); ~ conditions uslovi mašinske obrade (mal.) ; ~ data - podaci mašinske obrade (mal.) ; ~ efficiency - efikasnost mašinske obrade (mal.); ~ of metal - mašinska obrada metala (mal.); ~ operation - postupak mašinske obrade (mal.); ~ process - proces mašinske ( = M) obrade (maš.) ; ~ properties - svojstva M obrade (maš.); ~ qualities - kvalitet M obrade (mal.);
magma
~ rate - količina M obrade (mal.) ; ~ sequence - postupak M obrade (mal.); ~ technique - tehnika M obrade (maš.) ; ~ time - vreme M obrade (mal.) mackintosh - nepromočiv mantil, kišnjak macro makro- (prefiks koji znači „velik", „dug" ili „širok") macrocircuit - makro-kolo, makro-šema macrocrystalline - makrokristalan, krupnokristalan macrograph - makrograf, grafička reprodukcija nekog tela povećanog 10 puta macrographic examination - makrografsko ispitivanje (zav.) macrolens - makro-sočivo (fotografski objektiv sa kojim se predmetu može prići bliže no što je normalno) macromolecule - makro-molekul (veliki molekul molekulske težine 10 000 i više) macrophotography - makro-fotografija macroscopic - makroskopski (ono što se golim okom vidi); ~ examination - makroskopsko ispitivanje macrostructure - makro-struktura, gruba struktura maculation - pegavost, pega, mrlja, belega madder - broć, boja broća, crvena boja alizarin; ~ lake - alizarinska lak-boja (thnl.) madistor - madistor magazine - magazin, skladište; ~ -fed - snabdeven iz magazina magneta - fuksin, purpurna boja (crvena organska boja) (thnl.) magic nucleus - magično jezgro, sadrži magičan broj neutrona i protona; ~ numbers - magični brojevi, određeni brojevi neutrona i protona u atomskim jezgrima koji daju veoma stabilne nuklide (fiz.) magicore — prašak za visokofrekventna jezgra (mtl.) magma - magma (u unutrašnjosti Zemlje) (geol.)
magnalium magnalium - legura aluminijuma sa 1,75% magnezijuma i 1,75% bakra (mtl.) magnesia magnezijum-oksid (hem.) ; ~ alba - bazni magnezijum-karbonat (hem.); ~ cement v. Sorel cement (thnl.) ; -—' glass - staklo koje sadrži 3—4% magnezijuma, upotrebljava se za izradu sijalica (thnl.); ~ mixture rastvor magnezijum-hlorida, amonijum-hlorida i amonijaka; upotrebljava se pri analizi fosfata (hem.); ~ usta - naziv za kalcinirani magnezijum-karbonat (hem.) magnesian - magnezijski magnesioferrite - magnezioferit, magnoferit (oksid magnezijuma i gvozda) magnesite - magnezit, karbonat magnezijuma, upotrebljava se za vatrostalne obloge peći (thnl.) magnesium - magnezijum, element rednog broja 12, simbol Mg; ~, dust - magnezijum u prahu (hem.) ; ~ hydrate - magnezijum-hidroksid (hem.); ~ nitride - magnezijum-nitrid (hem.); ~ oxide magnezijum-oksid, nastaje sagorevanjem magnezijuma na vazduhu magneson - magneson, para-nitro-benzol-azo-resorpcin, reagens na magnezijum (hem.) magnesyn - seisin magnet - magnet; ~ aging - stabilizacija magneta, starenje magneta (el.); ~ airborne detection magnetsko otkrivanje aviona (av.) ; ~ alloys - magnetičke legure (mtl.) ; ~ amplifier - magnetski pojačavač (el.); ~ amplitude amplituda krive magnećenja (el.); ~ anisotropy - magnetska anizotropija (el.) ; ~ arc blow - magnetsko skretanje električnog luka (zav.) ; ~ armature loudspeaker - elektromagnetski zvučnik (el.); ~ attenuator - magnetski oslabljivač; ~ balance - magnetna vaga (mtr.); ~ bearing - magnetski goniometar (el.) ; ~ belt - beskonačna magnetska traka (thnl.); ~ biasing - magnetski prednapon, magnećenje (el.) ; ~ cell - magnet-
426
magnet ska ćelija (el.); ~ ceramic - keračmički magnet, feritni magnet; ~ circuit - magnetsko kolo (el.); ~ clutch - magnetske stezne mengele (el.); ~ coil - pobudni namotaj, kalem elektromagneta (el.) ; ~ compass - magnetni kompas; ~ component - magnetska komponenta (el.) ; ~core - magnetsko jezgro (el.); ~ coupling - magnetska sprega, induktivna sprega (el.); ~ course - magnetski kurs (el.); ~ crack detection - magnetoskopsko ispitivanje (zav.); ~ cryogenic v. superconducting magnet; ~ cutter - magnetska glava za zapisivanje zvuka (el.); ~ deviation - magnetska devijacija; ~ dip - nagib magnetne igle; ~ dipole - magnetski dipol; ~ dipole field - polje magnetskog dipola; ~ displacement - magnetski pomeraj; ~ elongation magnetska elongacija; ~ equator — magnetski ekvator; ~- ferrite magnetski ferit (el.); ~ ferrite memory - feritna memorija (el.) ; ~ field - magnetno polje (fiz.); — filter - magnetski filter (el.); — flux - magnetni fluks; — flux arc welding - elektrolučno zavarivanje elektrodom sa oblogom od elektromagnetskog praha (zav.) ; ~ flux density - gustina magnetnog fluksa; <~ force - magnetna sila; ~ friction - magnetska frikcija (el); ~ head - magnetna glava (el.); ~ heading - magnetsko upravljanje kretanjem (broda) (pom.); ~hum - brujanje naizmenične struje, magnetski fon (el.) ; ~ hysteresis loop - krug magnetnog histerezisa; ~ inclination - magnetska inklinacija, otklon magnetskih linija; ~- indicator for lightning currents magnetni indikator struje groma (el.); ~ induction - magnetska indukcija (el.); ~ inductivity magnetska induktivnost (el.); ~ inspection - magnetska defektoskopija (el.) ~ insulation - magnetski ekran, magnetska izolacija (el.) ; ~ intensity - jačina magnetnog polja (proizvedenog proricanjem
magnet električne struje) (el.); ~ keeper - kotva magneta (el.); ~ key magnetni relej (el.); ~ line of force - magnetna linija sile; ~ link - magnetni indikator struje groma (el.); ~ loudspeaker elektromagnetski zvučnik (eh.) ; ~ material - magnetni materijal; ~ memory - magnetska memorija (eh.); ~* meridian - magnetski meridijan; — mine - magnetska mina (morn.) ; ~ moment - magnetni moment (fiz.); ~ path put magnetnih linija; ~ permeability - magnetna permeabilnost (fiz.) ; ~ pickup - elektromagnetna zvučnica, elektromagnetski pipak
(eh.); ~ polarizability - moć
magnetske polarizacije; ~ polarization - magnetska polarizacija, magnetski momenat u jedinici zapremine; ~ pole - magnetski pol; <~ potential difference - razlika magnetnog potencijala; ~ powdered flux - magnetičan prah obloge (zav.) ; ~ probe - magnetska sonda (el.); ~ recorder - magnetofon, magnetni snimač (eh.) ; ~ recording head - magnetska glava za zapisivanje (eh.) ; ~ retentivity - zaostala induktivnost (el.); ~
rotation (of polarized light) -
magnetno obrtanje (polarisane svetlosti) (fiz.); ~ spool - kalem elektromagneta (el.); ~ steel magnetski čelik (mil.); ~ superconducting - superprovodni magnet; ~ winding - namotaj induktora, namotaj elektromagneta (el.) ; ~ yoke - magnetski jaram, jezgro elektromagneta, magnetski otklonski sistem (el.) magnetic saturation - magnetna zasićenost (saturacija); ~ screen magnetni zaklon, magnetni zastor, magnetni ekran; ~ servo amplifier - magnetni servopojačivač (eh.); ~ shield - magnetni štit; ~ shunt - magnetni šent; ~ sound recorder - magnetofon (els.); ~ steel - magnetski čelik (mtl.) ; ~ storm - magnetska bura; - susceptibility - magnetna susceptibilnost (fiz.); ~ switch -
427
magneto elektromagnetski uključivač (mot.) ; ~ tape - magnetska traka (eh.) ; ~ tape storage - upisivanje na magnetsku traku (eh.); ~ tester - uređaj za magnetsko ispitivanje;
~ transition temperature - Ki-
rijeva tačka (fiz.); ~ vector magnetski vektor; ~ viscosity magnetna viskoznost, zaostajanje namagnetisanja za magnetnim poljem; —< wire - magnetna žica (zav.) ; ~ yoke - magnetski jaram, magnetski otklonski sistem magnetics - magnetika, nauka o magnetizmu magaetism - magnetizam, magnetske osobine; ~, blue - južni magnetizam; ~, earth - zemaljski magnetizam, magnetizam Zemlje; ""j induced - indukovani magnetizam; ~, red - severni magnetizam;
~, remanent v. residual magnetism; ~, residual - rezidualni (preostali) magnetizam; ~, solar - Sunčev magnetizam, magnetizam Sunca; ~, stellar - zvezdani mag-
netizam; ~, terrestrial v. earth magnetism
magnetite - magnetit, feroferit (oksid gvozda) (min.) magaetizability - moć magnećenja, sposobnost magnećenja magnetization - namagnetisavanje, namagnetisanost; ~ characteristic - karakteristika magnećenja; ~ curve - kriva magnećenja; ~ cycle - cilus magnećenja; ~, domain namagnetisanost domena (feromagnetnih oblasti); ~, flash - trenutno namagnetisavanje; ~, intrinsic stvarna (sopstvena, trajna) namagnetisanost; ~, residual - rezidualna (preostala) namagnetisanost; <-—, spontaneous - spontana namagnetisanost magnetize - namagnetisavati, magnetisati magnetizing field - polje namagnetisanja; ~-, force - sila namagnetisanja magneto - magnetoelektrična mašina, induktor (el.), magneto za paljenje; ~ bell - polarizovano zvonce, zvonce sa naizmeničnom strujom
magneto magneto (el.) ; ~ electric generator - induktor, magnetoelektrični generator (el.) ; ~ electric relay - magneto-električni relej (el.) ; ~ ignition magnetsko paljenje (mot.) ; ~ ohmmeter - induktorski ommetar (el.) ; ~ optics - magnetooptika, nauka o uticaju magnetizma na emisiju i apsorpciju svetlosti (fiz.); ~ ringing - induktorski poziv (el.); ~ telephone set - induktorski telefonski aparat (tel.) magnetocaloric effect - magneto-toplotni efekt magnetochemistry - magnetohemija, nauka o magnetskim osobinama hemijskih supstanci magnetoconductivity - magnetoprovodljivost magnetodiode - magnetodioda magnetoelasticity - magnetoelastičnost magnetoelectric - magnetoelektrični magnetogasdynamic - magnetogasdinamički magnetograph - magnetograf (uredaj koji registruje zemljsko magnetno polje) magnetohydrodynamics - magnetohidrodinamika magnetometer - magnetometar (uređaj za merenje jačine magnetnog polja); ~, absolute - apsolutni magnetometar; ~, airborne - avionski magnetometar; ~, astatic astatični magnetometar; ~, balance - magnetometar sa vagom; ~, bifilar - bifilarni magnetometar; ~, coil - indukcioni magnetometar; ~j compensation - kompenzacioni magnetometar; ~, deflection magnetometar sa deflekcijom (otklonom); ~, induction - indukcioni magnetometar; ~, nuclear precession - nuklearni precesioni magnetometar; ~, pendulum magnetometar sa klatnom; ~, relative - relativni magnetometar; ~, resonance - rezonantni magnetometar; ~, torque - obrtni (torzioni) magnetometar; ~, torsional v. torque magnetometer
428
magnetron
magnetomotive force - magnetomotorna sila (el.) magneton - magneton ("jedinica atomskog magnetnog momenta) magnetopause - magnetopauza magnetophone - magnetofon magnetoplasmadynamics - magnetoplazmodinamika magnetoresistance - magnetska otpornost; ~, geometrical - geometrijska magnetska otpornost; ~, physical - fizička magnetska otpornost magnetoresistor - magnetorezistor magnetoscope - magnetoskop magnetosphere - magnetosfera magnetostatics - magnetostatika (nauka o uticaju nepokretnih magnetičnih tela) (fiz.) magnetostriction - magnetostrikcija (promena oblika feromagnetriih tela pri namagnetisavanju) (fiz.); ~, direct - direktna magnetostrikcija; —, indirect - indirektna magnetostrikcija, obrtna magnetostrikcija; — loudspeaker - magnetostrikcioni zvučnik (el.) ; ~ microphone - magnetostrikcioni mikrofon (el.) ; ~, saturation - saturaciona magnetostrikcija magnetostrictive - koji menja svoje dimenzije u magnetnom polju; ~ compass - magnetostrikcioni kompas; ~ oscillator - magnetostrikcioni generator (oscilator) (el.); ~ transceiver - magnetostrikcioni primopredajnik (el.) magnetothermal - magneto termički magnetron - magnetron (el.); ~ biperiodic - biperiodički magnetron; ~ cavity - rezonator magnetrona (el.); ~, coaxial - koaksijalni magnetron; ~ coupling sprega magnetrona, sprega sa magnetronom (el.); ~, inverted invertni magnetron; ~ jammer magnetronski prigušivač, magnetronski zaglušivač (el.) ; ~ operating point - radna tačka magnetrona (el.) ; ~ oscillation - magnetronske oscilacije (el.)
magnification
429
magnification - uveličanje, povećanje, pojačanje; ~ constant - faktor povećanja, koeficijent pojačanja (el.) magnifier - uređaj koji uveličava, uveličavajuće staklo, lupa, pojačivač; ~, hand - lupa magnify - uveličavati, pojačavati magnifying glass - uveličavajuće staklo magnitude - vrednost, veličina; ~ of angles - veličina uglova (mat.) ; /— of stars - veličina zvezda (astr.) magnolia metal - legura olova, antimona i kalaja (mtl.) magnon - magnon Magnorite - vatrostalni materijal na bazi topljenog magnezijum-oksida magnuminium - legura magnezijuma slična elektron-leguri (mtl.) Magnus* green salt - zelena so koja nastaje iz platin-hlorida i amonijaka mahagony - mahagonij mail - pošta, prepiska (sbr.) ; ~ bag - poštanski džak, vreća sa poštom (sbr.); — car - poštanski železnički vagon (sbr.) mailman - poštar, pismonoša main - cevovod, glavni vod; ~ anode - glavna anoda (el.); ~ battery - glavna baterija (el.) ; — cable - glavni kabl (el.) ; ~ contact - glavni prekidač, glavni kontakt (el.); ~ contact spring glavna kontaktna opruga (el.); ~ control board - glavna kontrolna tabla (el.); ~ cutting edge glavna rezna ivica (maš.); ~ dimensions - osnovne dimenzije (fiz.); ~ distributing frame glavni razdelnik, razdelnik (el.) ; ~ drive - glavni pogon (maš.); ~ drive motor - glavni pogonski motor (ma!.) ; ~ driving gear glavni pogonski zupčanik (maš.); ~ electrode - glavna elektroda (el.); ~ frame - glavni stub (maš.) ; ~ jet - glavni sisak (mot.) ; ~ office - glavna centrala (tel.) ; ~ protection - glavna zaštita; ~ pulse - osnovni impuls, sondirajući impuls (el.) ; ~ reservoir - glavni rezervoar (thnl.) ; ~ route - magistrala, osnovna linija, glavni smer veze (sbr.); ~ signal - glavni
makeshift design
signal (tel.) ; ~ spindle - glavno vreteno (maš.) ; ~ studio - glavni studio (TV); ~ transmitter glavni predajnik (rad.) ; — valve glavni ventil (maš.); ~ valve of regulator - zaklopka za regulaciju (maš.) ; ~ voltage - napon mreže (el.) maintain - održavati, opsluživati; ~ a tolerance to - održavati toleranciju (maš.) maintainability - održljivost, sposobnost remonta maintenance - održavanje, opsluživanje, servis; ~ area - oblast tehničkog održavanja; ~ cost(s) cena održavanja; ~ decision donošenje odluke; ~ free - bez održavanja; ~ making - pravljenje, donošenje; ~, operating operaciono održavanje; ~, preventive - preventivno održavanje; ~, routine - rutinsko održavanje; ~ shop - radionica za održavanje maize - kukuruz (nit.); ~ oil kukuruzno ulje (thnl.) major are - veliki luk koji je veći od polukruga (gm.) ; ~ axis of ellipse - velika osa elipse (gm.) ; — calorie - velika kalorija (tt.); ~ lobe osnovni deo dijagrama, glavni listić dijagrama (antene) (rad.) ; ~ segment of a circle - veliki odsečak kruga čija je površina veća od površine polukruga (gm.) majority emitter - emiter osnovnih nosača, majoritetni emiter (u tranzistoru) (els.) make - proizvod, izraditi; ~ contact - kontakt za zatvaranje, radni kontakt (el.) ; ~ dead - isključiti (el.) ; ~ oversize - napraviti preko mere (maš.) ; ~ position - radni položaj (maš.) ; ~ pulse - impuls za zatvaranje (kola) (el.) ; ~ to run true - podesiti tačno broj obrtaja (mot.) ; ~ up (losses) - izjednačiti, dopuniti, kompenzirati (gubitke); ~ up valve - ventil za izjednačenje maker - proizvođač makeshift design - privremena konstrukcija (maš.)
making a butt weld
430
making a butt weld in the downhand position - zavarivanje sučeonog šava odozgo (zav.) ; ~ a butt weld in the flat position - zavarivanje sučeonog šava odozgo; ~ a butt weld in the gravity position - zavarivanje sučeonog šava odozgo; <~ a butt weld in the horizontal position - zavarivanje sučeonog šava odozgo; ~ a butt weld in the horizontal-vertical position - horizontalno zavarivanje sučeonog šava u vertikalnoj ravni (zav.); ~ capacity - kapacitet uključenja, proizvodnje; ~ contact - radni kontakt; ~ overlapping runs - zavarivanje varovima koji se prekrivaju (zav.) malachite - malahit, mineral bakra, bazni karbonat bakra (min.); ~ green - malahitna zelena (organska sintetička boja) (thnl.) male receptacle - čep, štift, utikač (muški) (el.); — type of piston rod - puna klipnjača (mal.); ~ thread - mašinski navoj, spoljni navoj (mai.) maleic acid - maleinska kiselina (hem.) malfunction - neispravnost, otkaz, greška malic acid - jabučna kiselina (hem.) malleability - kovnost, rastegljivost, pogodnost za mehaničke deformacije kovanja, valjanja i si. (mil.) mallet - bat, drveni čekić, maljica malonic acid - malonska kiselina (hem.); ~ ester - dietil-malonat; upotrebljava se za sintezu viših dvobaznih kiselina (hem.) Malotte's alloy - Malotova legura sastava 46% Bi, 20% Pb, 34% Sn, topi se na 95°C malt - slad (proizvod iz isklijalog ječma upotrebljen u pivarstvu) maltase - maltaza (ferment koji hidrolizuje maltozu u glukozu) maltose - maltoza (sladni šećer) maltster - sladar, spravljač slada mammal - sisar (biol.) man-made static - industrijske smetnje (el.)
mannitol
man who operates automatic welding machine - zavarivač na automatskoj mašini (zav.) manageadility of the flame - podešljivost plamena (zav.) mandelic acid - bademova kiselina, fenil-glikolna kiselina (hem.) mandrel - vreteno, osovina, dom, pokretni kern manganate - manganat, so manganske kiseline (hem.) manganese - mangan, hem. elemenat, red. broj 25, simbol Mn; ~ alloys - manganove legure (mil.); ~ bronze - manganska bronza (legura bakra, cinka i mangana); ~ carbide - mangan-karbid (hem.); ~ nitride - mangan-nitrid (hem.) ; ~ steel - čelik koji sadrži 11—14% mangana (mtl.) manganin - manganin, otporna legura bakra, mangana i nikla (mtl.) manganite - hidratisani oksid mangana (min.) manganophyllite - biotet, koji sadrži mangana (min.) manhole - kablovsko okno (el.) ; ~ cover - poklopac kablovskog okna (el.) ; ~ guard - ograda oko kablovskog okna (el.) manifold - centralni uređaj za snabdevanje gasom (zav.) manilla paper - manila-papir, sadrži vlakna konoplje ili manile kao pojačanje (thnl.) manipulate - manipulisati, raditi ključem manipulating key - Morzeov ključ, manipulativni ključ (tel.) ; ~ valve - ventil za upravljanje, manipulaciju (maš.) manipulation - manipulacija, rad ključem (tel.) ; ~ noise - manipulativne smetnje (tel.); ~ 3 zero nulta manipulacija manipulator - manipulator, ključ, položajnik, okretaljka (tel.) Mannesmann process - proces proizvodnje bešavnih cevi (mtl.) mannitol - manitol, manit (šećer iz mane, alkohol sa 6 hidroksilnih grupa) (hem.)
mannose mannose - manoza (ugljeni hidrat koji nastaje oksidacijom manita) (hem.) manometar - manometar, merač pritiska; ~, alpha-ionization jonizacioni manometar sa alfa-zracima; ~, bellows - manometar sa mehovima (elastičnim nabornim metalnim cevima); ~, depth - manometar za merenje dubina; ~, differential - diferencijalni manometar (merač razlike u pritiscima); /—, double-column - manometar sa dvostrukom cevi; ~, ionization - jonizacioni manometar (vrsta vakuum-metra); ~, liquid column - hidraulički manometar; ~, mercury - živin manometar; *—-, pendulum - manometar sa klatnom; ~, piezoelectric - piezoelektrični manometar; ~, spring mđnometar sa oprugom; ~, vacuum - vakuumski manometar, vakuum-metar manostat - manostat (uređaj za održavanje — stabilizovanje — pritiska) Mansfeld method - metoda za ocenu vrednosti bakrene rude (hem.) mantissa - mantisa, kazaljka, brojna vrednost iza decimalnog zareza kod logaritma mantle - Zemlji na kora manual - ručno; ~ adjustment ručno doterivanje, podešavanje; ~ advance - ručna komanda paljenja (mot.); ~ arc welding - ručno elektrolučno zavarivanje (zav.); ~ area - mreža ručne centrale; ~ automatic - poluautomatski, kombinovan (tel.) ; ~ automatic relay - relej za prebacivanje sa ručnog na automatski rad; ~ blowpipe ručni gorionik (zav.); ~ control - ručna kontrola; ~ gain control ručna kontrola pojačanja (el.); ~ inert-gas metal-arc welding ručno elektrolučno zavarivanje topljivom elektrodom u inertnom gasu; ~ office - ručna telefonska centrala (tel.) ; ~ programing - programski priručnik; ~ ringing ručni poziv (tel.) ; ~ switch room - komutator ručne centrale (tel.) ;
431
marker
~ system - ručni sistem, ručno posluživanje (tel.); ~ telephone set - telefonski aparat ručnog sistema (tel.) ; ~ torch - ručni gorionik (zav.); — tuning - ručno podešavanje (el.) manually - ručno; ~ operated call meter - brojač na radnom mestu telefonistkinje (tel.); ~ operated pump - ručna pumpa; — started machine ringing - poluautomatski poziv (tel.) manufactory - fabrika manufacture - proizvodnja, produkcija manufacturing method - proizvodni metod; ~ process - proizvodni proces; ~ programme proizvodni program; ~ schedule - proizvodni redosled; ~ technique - tehnika proizvodnje map - mapa, geografska karta; ~, yield - karta prinosa maple - javor (bot.) Maprotex - deterdžent za tekstilnu industriju (thnl.) marble - mramor, mermer marcasite - markazit (sulfid gvozda) (min.) marfanil - trgovački naziv za antiseptik na bazi sulfonamida (hem.) margin - ivica, rub, margina; ~ amplifier - pojačavač bočnog opsega (eh.) ; ~ capacity - nedopunjenost, neiskorišćeni kapacitet, rezerva kapaciteta (els.); ~ noise granica šuma, granica buke; ~ of commutation - sigurnosni ugao (el.) ; ~ strength - granica marine radar - brodska radarska stanica (pom.) maritime mobile service - pomorska mobilna služba veze (pom.) mark - međa, granica, krajina, belega, oznaka; obeležiti marker - marker, far za označavanje, kalibrator, indikator mesta (el.) ; ~ antenna - antena za označavanje (el.) ; — beacon - far za označavanje (el.); ~ current - radna struja, struja za označavanje (el.); ~ frequency - kontrolna frekvencija (el.); ~ lamp - svetio za označavanje (el.); ~ out - obele-
marker marker žavač; •> spacing - interval između oznaka market - sajam, sajmište, pazar, tržište marking - beleženje, obeležavanje, označavanje, oznaka, znak; ~ current - radna struja, kontrolna struja (el.) ; ~ out table - ploča za obeležavanje; ~j post - pokazatelj mesta kablovskog spoja (el.); ~ pulse - impuls za označavanje (eh.) mari - lapor, laporac (prirodna smeša gline i karbonata kalcijuma ili magnezij uma, koristi se za dobijanje cementa); ~, clay - glineni laporac; ~, lime - laporac sa krečnjakom; ~, sandy - peskoviti laporac marl-stone v. marl marlaceous - laporast, koji sadrži lapora marly v. marlaceous marquee - veliki šator marsh - močvara, močvarna zemlja; ~ gas - metan, barski, gas, barski plin (hem.) ; ~ mallow - beli slez; slatkiš od korena belog sleza (thnl.) Marsh's test - Maršova proba za određivanje arsena (hem.) martensite - martenzit, sastojak čelika koji se dobija naglim hlađenjem zagrejanog metala, daje čeliku tvrdoću (mtl.) martite - seskvi-oksid gvožđa (min.) Martius yellow - dinitro-alfa naftol, žute boje (thnl.) Martonite - gas suzavac, smeša monobrom i monohlor acetona (thnl.) Marvinol - plastična materija na bazi polivinil-hlorida (thnl.) Marzine - trgovački naziv za N-metil, N-benzhidril piperazin; upotrebljava se protiv morske bolesti (hem.) maser - maser, mejzer (uređaj za dobijanje (i pojačanje) ' mikrotalasnog zračenja); ~, acoustic - akustički maser; ~, active rubidium v. rubidium maser; ~, ammonia (molecular beam-type) - amonijačni maser, maser sa snopom molekula amonijaka; ~, atomic beam (type) - atomski maser, mlaznog tipa; ~, atomic hydrogen
432
maser
- atomski vodonični maser; ~, beam (type) - maser mlaznog, tipa, mlazni maser, maser sa snopom; ~, cavity - rezonantni maser; ~, centimeter (wave) - maser santimetarskog dijapazona; ~, CH2O beam (type) - formaldehidni maser; ~, composite rod optical optički maser sa složenom cevi; ~, cyclotron resonance - maser sa ciklonskom rezonancijom; ~, dielectric cavity - maser sa dielektričnom šupljinom; ~, electron cyclotron v. cyclotron resonance maser; <~, four-level - maser koji radi sa četiri (energetska) nivoa; <~, gamma-ray - gama-maser; —, gas v. gaseous (optical) maser; ~, gas discharge v. gaseous (optical) maser; ~, gaseous - gasni maser; ~, gaseous (optical) - gasni optički maser; ~, helium-coled milimeter - helijumom hlađeni milimetarski maser; ~, hydrogen v. atomic hydrogen maser; ~, hydrogen cyanide molecular beam (type) - mlazni maser sa vodonik-cijanidom; ~, infrared (optical) - infracrveni (optički) maser; ~, iron sapphire - maser sa safirom legiranim gvoždem; ~, laser-pumped ruby rubinski maser sa laserskim pumpanjem; —•, light - optički maser, laser; ~, magnetic-field-tuned optical - optički maser sa podešavanjem pomoću magnetskog polja; ~, microwave - mikrotalasni maser; ~, millimeter (wave) maser milimetarskog opsega; ~, molecular beam (type) - molekularni mlazni maser; ~, multimode - maser sa više tipova oscilovanja; ~, optical v. light maser; ~, optically pumped - optički pumpani maser; ~, optically pumped rubidium - optički pumpani rubidijumski maser; ~, oscillating - kvantni oscilator; ~, phonon - fononski maser; ~, power - praškasti maser, maser sa praškastom aktivnom materijom; ~, pulsed - impulsni maser; ~» push-pull solid-state - protiv-
maser taktni maser na bazi čvrstog tela; ~, radiation pumped v. optically pumped maser; ~, Rb v. rubidium maser; ~, reflection cavity - maser sa refleksnom šupljinom; ~, rubidium - rubidijumski maser; ~, rubidium gas cell maser sa rubidijumskom gasnom ćelijom; ~, ruby - rubinski maser; ~, semiconductor - poluprovodnički maser; ~, shielded - ekranizirani maser; ~, solid-state - maser (laser) sa čvrstim telom; ~, Solid- state cyclotron resonance - maser na bazi čvrstog tela sa ciklotronskom rezonancijom; ~, submillimeter (wave) - submilimetarski maser; ~, three-level maser koji radi sa tri (energetska) nivoa; ~, three-level solid state - tronivoski maser na bazi čvrstog tela; -~, three—level travellmg-wave - tronivoski maser sa progresivnim talasom; ~, transmission cavity - maser sa transmisionom šupljinom; ~, travelling-wave - maser sa progresivnim talasom; ~, two-level - dvonivoski maser; ~, two-level solid - dvonivoski maser na bazi čvrstog tela; <~, vacuum-tight cavity - maser sa zaptivenom vakuum-šupljinom; ~, zero-field v. zero-magnetic-fleld maser; ~, zero-field millimeter (wave) - maser milimetarskog opsega sa nultim poljem; ~, zero-magnetic-field - maser sa nultim magnetskim poljem; ~, y ray v. gama-ray maser maser-amplifier - maserski pojačivačj kvantni pojačivač maser-oscillator - maserski oscilator, kvantni oscilator; ~, solid-state - kvantni oscilator na bazi čvrstog tela mash - slatka pivarska komina, mešavina od prekrupljena slada i vrele vode; mešavina od mekinja ili žita razmekšana vrelom vodom mashing - proces ekstrakcije slada toplom vodom (thnl.) masing - generisanje, masersko pojačanje MRečnUt
433 mask - maska, ekran, zastor, dijafragma; ~, coplanar's - koplanarna maska; ~, diffusion - difuziona maska; ~, evaporation maska za naparavanje; ~, glass staklena maska; ~, isolation - izolaciona maska; -~, mechanical mehanička maska; ~, metal - metalna maska; ~, microphone mikrofon za masku; ~, moveable - pokretna maska; ~, oxide dksidna maska; ~, permanent stalna maska; ~, photographic foto-maska; ~, precision - precizna maska; ~, random - slučajna maska; ~, rejection - maska za odbacivanje; ~, vacuum deposition - maska nataložena u vakuumu masking - maskiranje, zaštita maskom; ~, composite - složena zaštita maskom, složeno maskiranje; ~, coplanar - koplanarno maskiranje; ~ isolation - izolacija maskom; ~, oxide - oksidno maskiranje; ~, photolithographic - fotolitografsko maskiranje; ~, photoresist - fotootporno maskiranje; ~, precision - precizno maskiranje; ~, selective - selektivno maskiranje masonry - ozid (građev.) mass - masa; ~ absorption coefficient - koeficijent apsorpcije u jedinici mase, npr. nekog zračenja (fiz.); ~, acoustic - akustična masa; ~ action - dejstvo masa (hem.) ; ~ active - aktivna (delujuća) masa; ~, atomic - atomska masa; ~, balanre - uravnotežujuća masa; ~, critical - kritična masa; ~ defect - maseni defekt, onaj deo mase atoma ili atomskog jezgra koji se transformisao u energiju veze (fiz.); ~' deficit - deficit mase, sinonim za maseni defekt (fiz.); ~, effective - efektivna masa; ~, electron - masa elektrona; ~, energy equivalence principle - princip ekvivalentnosti mase i energije (Ajnštajnov zakon a E = mc ) (fiz.) ; ~, equivalent ekvivalentna masa; ~, gravitational - gravitaciona masa; —,
mass mass gyrating - rotirajuća masa; < inert - inertna masa; ~, inertia - inerciona masa; ~, initial - inicijalna (početna) masa; ~, isotopic - izotopska masa; ~, molecular - molekulska masa; ~, nuclear - masa jezgra (atoma); ~, nucliđic - masa izotopa; ~ number - maseni broj (nekog izotopa) (fiz.) ; ~ of plasma - masa plazme; ~ product parts - elementi (delovi) masovne proizvodnje; ~ production - masovna proizvodnja; ~, reduced - redukovana masa; ~, relativistic - relativistička masa; ~, rest - masa mirovanja; ~ scattering coefficient - koeficijent rasejanja X-zraka u jedinici mase nekog elementa (fiz.) ; ~, sound-wave - masa zvučnog talasa; ~ spectrograph - maseni spektograf, aparat za određivanje atomske težine izotopa u odnosu na atomsku težinu kiseonika (hem.); ~ spectrometer - maseni spektrometar (hem.) ; ~ spectrum - spektar masa, dobijen masenim spektrografom (hem.); ~, subcritical potkritična masa; ~, supercritical - natkritična masa; ~, susceptibility - magnetna susceptibilnost mase (fiz.) ; ~, transverse - transverzna masa; —, unbalanced - neuravnotežena masa mass-balance - ravnoteža masa mass-separator - maseni separator (elektromagnetski separator izotopa) mass-spectrogram - spektrogram masa mass-spectrograph - spektrograf masa mass-spectrografy - spektrografija masa mass-spectrometer - spektrometar masa massicot - masikot, olovo-monoksid massless - bez mase, bez inercije mast - kula, stub, oslonac, jarbol, postaviti jarbol (pom.); ~ base osnova stuba, peta jarbola master - uzorak, model, šablon, original; glavni; zapovednik broda; — antenna system - grupa antena,
434
material
zajednička antena (rad.) ; ~ brightness control - glavni regulator osvetljaja ( TV) ; ~ clock - glavni elektrostat (el.); ~ cylinder glavni cilindar (mot.); ~ form oblik prema kome se radi (ma!.); ~ office - glavna centrala (tel.) ; ~ panel - glavna kontrolna tabla (tel.) ; ~ plate - šablon, ploča za podešavanje; ~ -slave manipulator - mehanički uređaj (manipulator) kojim se precizno može rukovati radioaktivnim materijalom stojeći iza zaštitnog zida; ~ station service - veza preko sekretarske garniture (tel.); ~ switch glavni preklopnik (el.); ~, template - kopirni šablon mastic - mastiks (prirodna smola); ~ gum (mastix) - mastiks (vrsta biljne smole) (thnl.) mastix v. mastic match - podesiti, prilagoditi matched waveguide - podešeni talasovod (el.) matcher - podešavač; ~, color podešavač boje matching - saglašavanje, podešavanje prilagođavanje; ~, conjugate konjugovano podešavanje; -*> device - sistem za podešavanje (prilagođavanje); ~, index - indeksno podešavanje; ~, iterative - iterativno podešavanje material - materijal; sirovina; supstanca; tkanje; ~, acceptor akceptorski materijal; ~, active aktivni materijal; ~, active Q-switch - aktivni materijal modulatora dobrote; —, allowance - dodavanje materijala; ~, auxiliary - pomoćni materijal; ~, available - raspoloživi (dostupni) materijal; ~, base - osnovni maternal; ~, basic - osnovni materijal, osnovna sirovina; ~, bulk - komadni materijal; gromadni materijal; ~, compensated - kompenzirani materijal; ~, conforming - materijal koji zadovoljava tehničke uslove; ~ consumption - potrošnja materijala; ~, copper-plated base - osnovni materijal prevučen bakrom; ~,
material
435
corrosion-resistant - materijal otporan na koroziju; ~ costs materijalni troškovi; ~, critical deficitarni materijal, deficitarna sirovina; ~ damage - materijalna šteta; ~, defective - defektni materijal, materijal sa greškama; <~, diazo diazo-materijal; ~, dielectric - dielektrik, dielektrični materijal; ~, direct - osnovni materijal, osnovna sirovina; ~, discrepant v. nonconforming material; ~, donor - donorski materijal; ~, doping - primesa, materijal za dopovanje; ~, downgrade materijal nižeg kvaliteta; ~, dry insulating - suvi izolacioni materijal; ~, elastooptic - elastooptički materijal; ~, encapsulting - ambalažni materijal; ~, erosion-resistant - materijal otporan na eroziju; <~, fast - bazni materijal, magnetski materijal sa malim vremenom uključenja; ~, ferrimagnetic - ferimagnetski materijal; ~, ferroelectric - feroelektrični materijal, segnetoelektrični materijal; -~, ferromagnetic - feromagnetski materijal; ~, fibrous insulating - vlaknati izolacioni materijal; ~, fireproof insulating - vatrostalni izolacioni materijal; ~ for investigation - opitni materijal; ~, half-finished - poluproizvod; ~ handling device - uređaj za dodavanje materijala; ~, hardware - konstrukcioni materijal; <~, heavily doped - snažno dopovan materijal; •""*, high-performance - materijal dobrnih osobina; ~, high-purity materijal visoke čistoće; ~, high"•quality - visokokvalitetni materijal; ~ host - osnova kristalne rešetke; ~ independent - sirovinskf neovisan; ~, indirect pomoćni materijal, pomoćna sirovina; —, insulating - izolacioni materijal; ~, laser - laserski materijal, aktivni materijal lasera; ~, long-wearing - materijal otporan na habanje; ~ lost by volatilisation - gubitak materijala isparavanjem; —, low-grade - materijal (sirovina) nižeg kvaliteta; ~, mag28*
material neto-optic - magnetnooptički materijal; ~, maser - maserski materijal, aktivni materijal; ~, metal clad base - osnovni materijal prevučen metalom; ~, narrow band-gap - materijal sa uskom zaprečnom zonom; ~, narrow-gap v. narrow band-gap material; ~, nonconforming - materijal nedovoljnog kvaliteta; ~, OK v. conforming material; ~, oxidation-resistant - materijal otporan na vazduh; ~, oxide-coated - materijal prekriven oksidnim slojem; ~, passive Q-swi-teh - materijal pasivnog Qprekidača; '~, photoresist - fotootporni materijal, fotorezist; ~, piezoresistive - piezootporni materijal; '-', poor-quality - materijal nižeg kvaliteta; ~, powdered insulating - praškasti izolacioni materijal; ~, properties - svojstva materijala; ~, radar absorbing antiradarski materijal; '~, Raman active - Ramanov aktivni materijal; ~, rock insulating - mineralni izolacioni materijal; ~, rust inhibitor - antikorozioni materijal; saving - ušteda materijala; ~-, semifinished (semimanufactured) - poluproizvod; ~, shock-resistant - materijal otporan na udar; /^ shortage - oskudica materijala; ~j slow - spori materijal, magnetski materijal sa velikim vremenom uključenja; ~ stock - skladište materijala; ~, strongly n-type - materijal pretežno n-tipa; ~, strongly p-type - materijal pretežno p-tipa; ~, substitute - materijal-zamena; ~, -substrate - materijal za podlogu; ~, superhard - veoma tvrdi materijal; ~, superhigh-pure - materijal veoma visoke čistoće; ~, test specification - propis o ispitivanju materijala; ~ testing - proba materijala; ~, thermal insulating - termoizolacioni materijal; ~, ultrapure - materijal veoma visoke čistoće; ~, uncompensated - nekompenzirani materijal; ~, under investigation - opitni materijal, materijal
material material koji se još ispituje; ~, n^iavigi - jednoosni materijal, uniaksijalni materijal; ~ wastage - gubitak materijala; ~ waste - otpadi; ~, wear-resistant - materijal otporan na habanje; ~, wide-gap materijal sa širokom zaprečnom zonom materialization - materijalizacija (nukl, fiz.) materials testing reactor - reaktor sa visokim fluksom neutrona koji služi za ispitivanje otpornosti materijala za zračenje; reaktor MTR u mestu Arco, Idaho, SAD (nukl.) mathematical signs - matematički znaci koji obeležavaju razne matematičke operacije; ~ astronomy - matematička astronomija mathematics - matematika matrass - retorta (hem.) matrix - matrica, kalup; <~ algebra - matrična algebra (mat.) ; <•— cathode - matrična katoda (eh.) ; ~, command - komandna matrica; ~ commutated telemetering system - telemetrijski sistem sa matričnom komutacijom (eh.); ~, correlation - korelaciona matrica; ~, emitter - emiterska matrica; ~, field density - matrica gustine polja; ~, immittance - matrica imitacije; ~, impedance - impedansna matrica; ~, linear restricted scattering - linearna ograničena matrica rasejanja; — mechanics - matrična mehanika, Hajzenbergova kvantna mehanika (fiz.); •—•, monostatic scattering - matrica monostatičkog rasejanja; ~ of wires - matrica provodnika; ~, polarization scattering - matrica polarizacionog rasejanja; ~, power scattering - matrica energetskog rasejanja; ~, radar cross-section - matrica radarskog preseka; ~, radar scattering v. scattering matrix; ~, RCS v. radar cross— -section matrix; ~, reciprocal - recipročna matrica; ~, scattering - matrica rasejanja; ~, skew hermitain - kosa hermitska matrica; ~, target scattering - matrica
436
maximum
rasejanja cilja; — telemetering system - matrični telemetrični sistem; -~, time development - vremenski zavisna matrica; ~, transfer v. transformation matrix; ~, transformation - prelazna, transfer matrica, transformaciona matrica; ~, transition - matrica prelaza; ~ unit - matrična jedinica; ~, unitary - jednačina matrica Matrix alloy - legura sastava 48% Bi; 28,5% Pb; 14,5% Sn; 9% Sb matter - materija (fiz.) matting - rogozina, asura mattock - trnokop, budak, pijuk mattress - dušek, madrac Matura diamonds - bezbojni cirkonij sa Cejlona (min.) matutinal - jutarnji, rani maximal detectable range - maksimalna daljina otkrivanja (rad.) maximum - maksimum, najveća vrednost (mat.); ~ asymmetric three-phase short-circuit current - udarna struja trofaznog kratkog spoja (elj.); ~ continuous output - najveći trajni učinak (elj.); ~ current - maksimalna struja; ~ current rated - maksimalna jačina struje zavarivanja (elj., zav.) ; ~ deflection - maksimalno skretanje; ~ deviation sensitivity - osetljivost FM prijemnika pri maksimalnom otklonu frekvencije (rad.); ~ keying frequency maksimalna frekvencija modulacije (rad.); ~ limit - maksimalna (gornja) granica; ~ load - maksimalno opterećenje; ~- milling diameter - maksimalni prečnik glodanja (mai.) ; <~ output - maksimalna izlazna snaga, maksimalna proizvodnost, najveći učinak (protok); ~ peak-to valley height maksimalna visina vrh-dno; -~ permeability - maksimalni magnetski permeabilitet; ~ pressure range - maksimalna oblast pritiska (maš.); ~ rake - maksimalni ugao rezanja (ma!.); ~ range maksimalni opseg, maksimama daljina (rad.) ; ~ recording attachment - upisivač maksimuma (el.) ;
maximum
437
mechanical advantage
system performance - kriterijum kvaliteta rada sistema measurement - merenje; ~, double-probe - merenje pomoću dve sonde; ~, Hali - merenje Holovog efekta; ~ of angles - merenje uglova; ~ of satellite - satelitske merenja; ~, photogrammetric fotogrametrijsko merenje; ~, pro(zov.) be's - merenje pomoću sonde; ~, maxitron - maksitron, rentgen-cev radiometric's - rediometrijsko memaxwell - maksvel (Mx) 8 (jedinica renje; ~ range - merni opseg; magnetnog fluksa = IO" Wb) ~, reliability - merenje pouzdamaxwelHanization - svođenje na nosti; ~, remote - merenje na Maksvelovu raspodelu daljinu, telemerenje; ~, routine's Me Farland's alloy - Mak Farlan- rutinsko merenje; ~, timedova vatrostalna legura sastava -shared's - merenje sa podelom 46—59% Ni, 30—43% Cr, 11% Sn vremena; ~, transcutaneous bloMe Leod gauge - Mak Leodovo od flow velocity - merenje transmerilo, uređaj za merenje niskih kutane brzine toka krvi pritisaka measurer - merač Me Nally tube - klistron (eh.) measuring apparatus - merni primeager coal - postan ugalj bor; ~ bridge - merni most; ~ mean - sredina, srednja vrednost; device - merni uređaj; ~ error ~, arithmetical - aritmetička greška pri merenju, merna greška; srednja vrednost; ~ calorie ~ gage - merni pribor (grubi); srednja kalorija, stoti deo toplote ~ gear - merni uređaj; — relay koja je potrebna da se 1 gram vode - merni relej; ~ spark-gap zagrejes od 0°C do 100° C (fiz.); merni varničar (el.); "- system ~ deviation - srednji otklon, sredfree from wear - merni sistem nje odstupanje; ~ effective value koji se ne haba; ~ waveguide - srednja efektivna vrednost; ~ free merni talasovod path - srednja slobodna dužina puta (molekula između dva sudara); mechanical advantage - mehanička efikasnost, iskorišćenje; ~ axis ~ flfe - srednja dužina života; ~ mehanička osa (piezokristala) (kr.) ; of distribution - srednja vrednost ~ blowpipe - mašinski gorionik raspodćle; ~ pressure - srednji (zav.) ; ~ damping - mehaničko pritisak (tu); ~ pulse time prigušenje (ak.); ~ detent srednje1 vreme impulsa (eh.); ~ mehaničko odnošenje (mai.); ~ reference line - osnovna referentna efficiency - mehanički stepen delinija (hem.) ; ~ square value «f lovanja; ~ engineer - mašinski current - efektivna vrednost struje inženjer; ~ engineering - mašinska (el.) ; ~ square velocity - srednji tehnika; ^-^ equivalent of heat kvadrat brzine (fiz., aed.) ; ~ stress mehanički ekvivalent toplote (fiz.); - srednji pritisak (u.) ; ~ univer^<~ equivalent of light - mehanički sal - opšta srednja vrednost, sredfekvivalent svetlosti; <~ impedance nja vrednost; ~ value theorem - mehanički otpor, mehanička impeteorema srednje vrednosti (mat.);[ danca; ^~ joint - mehanički spoj, ~ velocity - srednja brzina (aed.) \ mehanička veza; — loss - mehanički measurable - merljiv ' gubitak (mai.); ~ mixture measurand - mereni, onaj koji se mehanička smela (hem.) ; ~ noise /meri - mehanički šum (kod cevi) (els.) ; ~ ohm - mehanički om, jedinica .easure - merilo, meta, meriti; ~ mehaničkog otpora; ~ press of length - dužinska mera; ~, ~ sensitivity - maksimalna osetljivost; ~ signal method - metoda maksimalnog signala (el.) ; ~speed - najveća brzina; ~ stress - maksimalni pritisak; ~ usable frequency - maksimalna primenljiva frekvencija (eh.); ~ working pressure - najveći radni pritisak
mechanical advantage mechanical advantage mehanička presa (ma!.); ~ properties - mehaničke osobine (ma!.) ; ~ reactance - mehanička reaktanca; ~ recorder - mehanički pisač (el.); — recording head glava za mehaničko snimanje, rezač (ti.) ; ~ rectifier - mehanički ispravljač (ti.) ; ~ relay - mehanički relej; ~ resistance - mehanički otpor; ~ scanner - mehanički ispitivač, mehanički razlagač; ~ television system - mehanički TV sistem (TV) ; ~ test - mehanička proba (zav.); ~ torch maSinski gorionik (zav.) ; ~ transmission system - mehanička predaja (zvuka) (TV); ~ tuning mehaničko podešavanje (eh.); ~ zero - mehanička nula mechanics - mehanika; ~ of fluids - mehanika fluida; ~ of solid bodies - mehanika čvrstog tela mechanism - mehanizam, uređaj, aparat, sistem; ~, bunching merenje faznog grupisanja; ~, conduction - mehanizam provođenja; ~, drive - pogonski mehanizam; —, growth - mehanizam rasta; —, laser gain - mehanizam laserskog pojačanja; ~, phase-focusing v. bunching mechanism; ~, pumping - mehanizam pumpanja; ~, self-focusing - mehanizam samofokusiranja; ~, tape (-drive) - trakasti pogonski mehanizam; ~> timing - sinhronizacioni sistem meconic acid - mekonska kiselina, dobija se iz opijuma median - medijan, srednja Unija, vrednost srednjeg člana nekog izraza medical ionization - medicinska jonizacija (med.) medicine - medicina; ~, space kosmička medicina medium - medijum, sredina, standardna veličina hartijc 18 X 23; ~, active - aktivna sredina; —, amplifying (atomic) v. active medium; ~ coercitivity - srednja koerritivnost; ~, conducting provodna sredina; ~, condnous -
438
medium kontinualna sredina; ~, elastic elastična sredina; ~, electrooptic - elektrooptička sredina; ~, focusing - fokusirajuća sredina; ~ frequency - srednja frekvencija (300 kHz do 3 MHz); ~ grade srednjozrnast, srednje granulacije; ~> gyroelectric - žiroelektrična sredina; ~, gyroelectric-magnetic - žiroelektrična magnetska sredina; ~, gyromagnetic - žiromagnetska sredina; ~, gyrotropic - žiroskopska sredina; ~ n e a v 7 loaded circuit - srednje pupinizirano kolo; ~ heavy loading srednji stepen puninizacije; ~, ionized - jonizirajuća sredina; ~, laser - radni deo (materija) lasera; ~, layered - slojevita sredina, slojna sredina; ~, lenslike - sredina u obliku sočiva; ~, loss-free - sredina bez gubitaka; ~, lossy sredina sa gubicima; ~, magnetic - magnetska sredina; ~, magnetoactive - magnetnoaktivna sredina; ~, magnetoionic - magnetnojonska sredina; ~, magneto-optic magnetnooptička sredina; ~ , m a ~ ser - maserski aktivni materijal; ~, maser gaseous - maserska gasna sredina; ~, nonvolatile - stalna sredina pamćenja; ~, periodic lenslike - periodična sredina u obliku sočiva; ~, planar stratified - planarnoslojna sredina; "~, plasma - plazma sredina; ~, pressure - srednji pritisak; ~, propagation - propagaciona sredina, sredina rasprostiranja; ~, Raman - Ramanova sredina, sredina kombinacionog rasejanja; ~, scattering rasejavajuća sredina; ~, single crystal propagation - monokristalna sredina rasprostiranja; ~ size - srednja veličina; —, space-dispersive - sredina sa prostornom disperzijom; <--', spatially dispersive v. space-dispersive medium; ~, stratified - slojna sredina; ~, temporally dispersive - sredina sa frekventnom disperzijom; ~, time dispersive sredina sa vremenskom disperzijom; ~. transmission - transmi-
medium siona sredina; ~, turbulent turbulentna sredina; ~, volatile nestalna sredina pamćenja; ~ wave - srednji talas meerschaum - morska pena, sepiolit (min.) mega- - mega- (prefiks koji znači „vrlo veliki" ili ,,106 puta"); mega-electron volt - mega elektron-volt, MeV, milion elektron-volti, mera energije ubrzanih čestica (fiz.) megabar - megabar, IO6 bara = IO11 Pa megacoulomb - megakulon, = IO6 C megacycle - megaherc = IO6 Hz megadyne - megadin = 101 N megaerg - megaerg = IO" J megafarad - megafarad = IO6 F megagauss - megagaus = IO2 T megajoule - megadžul, megadžaul = - 10« J megaline - milion maksvela, jedinica magnetnog fluksa («l.) megampere - megaamper = IO6 A megaphone - megafon, truba (ak.) megarad - megarad = IO4 J kg" 1 megaroentgen - megarendgen = - 2,58 x IO2 C kg~l megascopic - vidljiv golim okom megaton - megatona — IO9 kg megatron - megatron, lampa na tornju, aparat za ispitivanje visokonaponskih izolatora megavolt - megavolt = 10« V megawatt - megavat = 10« W; ~, early warning - jaka stanica za otkrivanje na daljinu (el.) megger - megometar (el.)6 megohm - megom = IO ft Meidlnger cell - Majdingerov element (ti., hem.) Meissner oscillator - Majsnerov oscilator (els.) mel - jedinica visine tona (ak.) melaconite - melakonit, trimer cijanamida, sa formaldehidom daje plastične mase (thnl.) melamine resins - melaminske smole (vrsta termostabilnih plastičnih masa ) (thnl.) melanin - melanin, crni pigment koji se nalazi u koži i kosi (hem.) melanite - silikat kalcijuma gvozda crne boje (min.)
439
memory
melinite - melinit (stopljena pikrinska kiselina, eksploziv) melisslc acid - masna kiselina koja se nalazi u pčelinjem vosku (hem.) mellitic acid - melitna kiselina, ciklična kiselina sa 6 karboksilnih grupa (hem.) melmac - melmak, plastična masa (thnl.) melt - topljenje; topiti (se); rastop; ~ run - trag topljenja (zav.) meltability - topljivost meltable - topljiv melted - istopljen, rastopljen melting - topljenje, rastapanje; koji se topi; ~, characteristic of an electrode - režim topljenja elektrode (zav.); ~, congruent kongruentno topljenje; ~, floating zone - zonsko topljenje, zonska kristalizacija; ~, horizontal zone - horizontalno zonsko topljenje; ~, point - tačka topljenja, temperatura pri kojoj se supstanca topi (hem.); ~, temperature-gradient zone - zonsko topljenje sa temperaturnim gradijentom; ~, vertical zone - zonsko topljenje sa vertikalnom zonom; ~ / z o n e v. floating zone melting Meltopax - preparat za industriju stakla i poredana na bazi natrijum-cirkonijum-silikata (thnl.) Melurac - industrijska vezivna sredstva na bazi karbamidsko-melaminskih smola (thnl.) member - član; pogonski deo membrane - membrana, dijafragma; obloga; opna; ~, adiabatic - adijabatska obloga; ~, cationic - katjonska dijafragma; ~, diathermic - obloga koja sprovodi toplotu; "^, ion-exchange - jonoizmenjivačka membrana; ~, porous ~ porozna membrana; ~, rigid kruta membrana; ~, water-proof - membrana nepropustljiva za vodu memistor - memistor memory - memorija, registracija; ~, acoustic - akustična memorija; ~, associative - asocijativna memorija; ~, continuous film - memorija na kontinualnoj traci, memorija na spoljnoj traci; ~, con-
merit factor (of an amplifier) memory memory tlnuous sheet - memorija na kontinualnom listu; ~, cryoelectric krioelektrična memorija; ~, cryoelectric continuous film - krioelektrična memorija na kontinualnoj traci; ~, cryogenic - kriogena memorija; ~, cryosar - kriosarska memorija; ~, cryotron kriotronska memorija; ~, delay (-line) - memorija na liniji kašnjenja; ~ effect - efekat pamćenja, pojava kod nekih mernih instrumenata (npr. spektrometara mase) da se pri merenju jednog uzorka oseća uticaj prethodno merenog (fiz.); ~, ferroelectric - feroelektrična memorija; ~, holographic - holografska memorija; ~, long-time -dugovremena memorija; ~, low-temperature - kriogena memorija; ~, magneto-optic - magnetnooptička memorija; ~ mass uređaj za pamćenje (memorija) velikog kapaciteta; ~, modular modularna memorija; ~, monolithic - memorija kod integralnih šema; ~, spacecraft - memorija kosmičkog broda; —, stack - memorija magazinskog tipa; ~ tube - cev za pamćenje (els.) ; <~, woven - „tkana" memorija mendelevium - mendeljevijum, veštački radioaktivni hem. element (red. br. 101, simbol Mv) (hem.) Mendeleyeff's law - Mendeljejev zakon, periodni zakon hemijskih elemenata na osnovu koga su elementi svrstani u periodnu tablicu po svojoj atomskoj težini (hem.) meniscus - menisk (zaobljena površina tečnosti u cevima); ~, concave - konkavni menisk; ~, converging - pozitivni menisk; ~, convex - konveksni menisk; ~, diverging - negativni menisk menstruum - rastvarao mensuration - merenje; određivanje dužine, površine i zapremine geometrijskih tela menthol - mentol (heksahidrotimol) (hem.)
440
441
metal
merino wool
mepacrine - atebrin, derivat akridina, zamena kinina pri lečenju malarije (hem.) meprobamate - 2.metil-2-n propil-1:3 propandiol karbonat, sedativno sredstvo (hem.) mercaptan - etil-merkaptan (hem.) mercaptans - merkaptani, tioalkoholi (hem.) mercaptides - merkaptidi, soli merkaptana (hem.) mercaptobenzothiazole - merkaptobenzotiazol, akcelerator pri vulkanizaciji gume (thnl.) Mercator map - Merkatorova mapa; ~ projection - Merkatorova projekcija, projekcija po Merkatoru mercerizatlon - mercerizacija (obrada konca (vlakana) da bi se skupili i lakše primali boju) mercerize - mercerizovati merchant iron - trgovinsko gvožde mercurial - živin; ~ barometer - živin barometar mercuric - merkuri-, koji sadrži dvovalventnu živu (hem.) ; ~ chloride - živin hlorid (hem.) mercurous - merkuro-, koji sadrži jednovalentnu živu (hem.) ; ~ chloride - živin hlorid (htm.) mercury - živa (hem. elemenat, red. br. 80, simbol Hg); ~ -arc converter - živin usmerivački uređaj (el.) ; ~- arc inverter - živin izmenjivački uređaj (el.); — -are lamp - živina cev (el.); ~ -are rectifier - živin lučni ispravljač (el.); ~ break - živin prekidač (el.) ; — cathode - živina katoda (el.) ; ~ comparator - živin komparator (el.) ; ~ fulminate - fulminat žive, inicijalni eksploziv (hem.) ; ~ gage - živin manometar (merač) (hem.) ; ~ rectifier - živin ispravljač (eh); — relay živin relej (el.) ; <~ seal - zaptivanje živom (thnl.); ~ switch - živin prekidač (el.) ; ~ vapor detector - detektor sa živinom parom (el.) ; ~ vapor lamp - svetiljka sa živinom parom (el.) merge - stopiti, sliti ujedno, spojiti merino wool - merino vuna (tek.)
merit factor (of an amplifier) faktor dobrote (pojačavača) (el.) m e r o — prefiks koji znači deo, delimičan Mersize - mersaiz, vrsta lepka za hartiju Mersolite - fungicidno i baktericidno sredstvo na bazi fenil-merkuriacetata (thnl.) mesa - meza-struktura, meza-oblast; ~, diffused - difiiziona meza-struktura; ~, etched - meza-struktura dobijena nagrizanjem; ~, p-type - meza-struktura p-tipa mesh - mreža; zahvat; plesti, zahvatiti; ~ number - broj sita (thnl.); ~ size - veličina okceta (thnl.); ~ voltage of a polyphase system - najmanji linijski napon (elj.) meshed - u zahvatu meshing point - mesto zahvata (mat) mesic - mezonski (fiz.) mesityl oxide - mezitil-oksid (hem.) mesitylene - mezitilen, trimetil benzol (hem.) Mesny circuit - Mesnijevo kolo (els.) meso- - prefiks koji znači srednje ili između meson - mezon (nestabilna elementarna čestica) (fiz.) ; ~, American v. mu meson; ~, British v. pi meson; ~, heavy - teški mezon; -~, K - K-mezon, kaon; ~, light - laki mezon; ~, mu - mi-mezon; ~> pi ~ pi-mezon, pion; ~, rho -ro-mezon; <~, sigma - sigma-mezon; ~, Yukawa v. pi meson mesonium - mezonijum (fiz.) mesoplasma - meza-plazma mesosphere - sloj atmosfere, mezosfera (meteor.) mesothorium - mezotorijum (jedan od izotopa radijuma) mesothorium 1 - mezotorijum 1, radioaktivni izotop radijuma 888 Ac (hem.) mesothorium 2 - mezotorijum 2, radioaktivni izotop aktinijuma 898 Ac (hem.) mesotron - mi-meson mesoxalic acid - mezoksalna kiselina (hem.) message center - punkt za vezu (vof.); ~ for delivery - depeša
za uručenje (tel.) ; ~ for retransmission - depeša za ponovno otpravljanje (tel.); ~, minute minutno zauzeće (tel.) ; ~ register - pretplatnički brojač (tel.); ~, repeater - magnetofon sa beskonačnom trakom (els.); ~ unit razgovorna jedinica, govorna vremenska jedinica (tel.) messenger - poštar, raznosač; preporučen; noseći kabl metabolism - metabolizam, skup svih hemijskih procesa u živom organizmu (Mol.) metaborate - metaborat, so metaborne kiseline (hem.) metacenter - metacentar (brodogr.) metacid - otrovni insekticid na bazi organskih fosfornih jedinjenja (thnl.) metadyne - metadin (eh.) metal - metal, metalni; pokrivati metalom; ~, added - dodatni metal (zav.); ~, admiralty admiralska bronza (otporna na morsku vodu); ~, alkali-earth - zemnoalkalni metal; ~, alloying - legirani metal; ~, allweld test specimen - epruveta iz istopljenog metala (zav.) ; ~, antifriction - antifrikcioni metal, legura; ~ are metalni svetlosni luk; ~, -arc cutting - električno sečenje metala metalnom elektrodom; ~, -arc hand welding - ručno elektrolučno zavarivanje topljivom elektrodom (zav.); ~ -arc welding - elektrolučno zavarivanje topljivom elektrodom; ~ -arc welding, inert-gas elektrolučno zavarivanje topljivom elektrodom u inertnom gasu (zav.) ; ~ armoring - metalno armiranje (thnl.) ; ~, babbit(t) - babit (bela antifrikciona legura); ~, base osnovni metal (legure), metalno podnožje lampe; ~, bearing legura za ležišta (antifrikciona); ~, bell - bronza za zvona; ~ borings - metalne struške (pl.j ; ~ box v. bearing metal; ~ brush — metalna četka (el); ~ cabinet metalno kućište; ~, cast - liveni metal; ~ ceramic - metalokeramika; ~ -ceramic brazel seal zatapanje metala u keramiku, me-
metal
442
metal talno-keramički spoj (thnl.); ~ ceramics - sintetička smeša sprašenog metala i keramike (mil.) (kermet.); ~ chip - metalna strugotina (maš.); ~ coat - metalna prevlaka (mil.) ; ~ coating - metalna prevlaka, metaliziranje (postupkom uronjavanja); ~, composite - bimetal; ~ cutting - obrada skidanjem strugotine; obrada metala (maš.); ~ cutting law - zakon obrade (maš.) ,-~ cutting machine - mašina za obradu metala (ma!.) ; - -cutting machine tool - alat za mašine za obradu metala (maš.) ; ~ -cutting science - nauka o obradi metala (maš.); ~ cutting tool - alat za obradu metala (maš.) ; ~ degreasing - metalno podmazivanje (maš.); ~, delta - delta-metal, antifrikciona legura; ~, deposited - navareni (natopljeni) metal; ~ deposited in unit time učinak navarivanja (zav.) ; ~ deposited in unit time at maximum current - optimalni učinak navarivanja (zav.) ; ~ deposited in unit time per unit of current - specifična brzina navarivanja (zav.) ; ~ detector - aparat za detekciju metala; ~ dropping - kapi rastopljenog metala; ~, duplex v. composite metal; ~ dyes - boje za metale (thnl.); ~, electrode metalna elektroda (zav.); ~ electrode consumable - topljiva metalna elektroda (zav.); ~ electrode non-consumable - netopljiva metalna elektroda (zav.); ~, epoxy coated - metal pokriven epoksidnom smolom; ~ ; etching - nagrizanje (elovanje) metala; ~, ferrous - crni metal; ~ filament metalno vlakno; ~ fillings - metalni opiljcij struške (pl.) ; ~, filler dodatni metal (zav.); ~, fine rafinirani (čist) metal; ~ fittings - metalni okovi (pl.) ; ~ forming - oblikovanje metala (maš.); ~ forming machine tool - alat za mašine za oblikovanje metala (maš.); forming machinery - mašine za oblikovanje metala (maš.); ~
metal -forming technique - tehnika oblikovanja metala (maš.) ; ~ -founder - livac; ~ foundry - livnica; ~, fusible - lakotopljivi metal; ~, gas-free - degazirani metal; ~, glass - staklena masa, rastopljeno staklo; ~, glu(e)ing - lepljenje metala; ~ grid - metalna rešetka; ~j gun - puščana bronza; ~, hammered - kovani metal; ~, hard - tvrda legura; ~, high-test - visokokvalitetni čelik; ~ hose - metalno crevo (zav.); ~ in grains - metal u granulama; ~, Japanned sheet - lakirani lim; —, laminated - bimetal; ~ leaf metalni listić, tanak listić metala (mtl.); ~ lens - metalno sočivo, sočivna antena (rad.); ~, light laki metal; ~, light gauge sheet - tanki lim; ~ locator - aparat za detekciju metala; ~ lost by volatilisation - gubitak metala isparavanjem (zav.); ~ lost during deposition - gubitak metala tokom navarivanja (zav.); ~ machining - obrada metala (•maš.); ~, matrix - osnovni (bazni) metal (legure), cementacioni metal; ~ melted per ampere per minute - brzina topljenja metala (zav.); ~, molten - tečni metal; ~, Monel - Monelov metal, legura nikla i bakra; ~, mould - kokila; ~, non-ferrous - obojeni metal; ~, parent - osnovni (bazni) metal (legure); ~ parent test specimen - epruveta iz osnovnog metala (zav.); ~, pattern - metalni kalupi (mtl.); ~ physics - fizika metala; ~ pig - metal u bloku, metalni blok; ~ piped - metalni blok sa usahlinama; ~ planer rendisaljka za metal; <—• planing machine - mašina za rendisanje metala (maš.) ; ~, plated - metal sa galvanskom prevlakom; ~, ply - bimetal; ~ powder - metal u prahu, metalni prah (zav.); ~ powder, reduced - redukcioni prah (zav.) ; ~, printer's - tipografska legura; ~ processing prerada (obrada) metala; ~ reactive - hemijski aktivni metal; ~
metal rectifier - suvi (metalni) ispravljač (el.) ; — rectifier welding set - suvi zavarivački ispravljač (zav.) ; ~, red - crveni mesing; plastična bronza; ~ refractory - teškotopljivi metal; ~, regulus - tvrda legura olova i antimona; ~, reinforcement - betonsko gvožde; ~ removal - skidanje strugotine; ~ saw - testera za metal; ~ sheel - metalna obloga (maš.) ; ~ sheet - lim, tanki lim; ~ sheeting armiranje; ~ -slitting cutter glodalo za žlebove (maš.); ~ -slitting saw - testera za žlebove u metalu (maš.); ~, slush - lakotopljiva legura; ~, spray - metal koji se nanosi raspršivanjem; ~ spraying - naprašivanje metala, metalno prskanje (maš); ~ spring - metalna opruga; ~ stub - metalni čep, metalni izolator; ~, tenacious - žilav metal; ~, thermostat(ic) - bimetal za termoelektrične uređaje; ~ -to-ceramic seal - zatapanje metala i keramike (mtl.); ~ -to-metal seal zaptivač metal na metal (zav.) ; ~, tough - tvrdi metal; ~ transfer - prelaz metala u luk (zav.); ~, type v. printer's metal; ~, unstainable - nerđajući metal; ~ varnish - lak za metale; ~, washer - metalna podloška (maš.) ; ~, weld - metal šava, materijal šava (zav.) ; ~ weld zone - oblast rastapanja (zav.); ~, white beli metal; ~ wind - instrument, metalni duvački instrument; ~ wool - metalna vuna; ~, yellow - mesing metallic - metalni; ~ channel metalni kanal, provodni kanal (el.) ; ~ circuit - metalno kolo, dvoprovodničko kolo (el.) ; ~ conduction - provodljivost metala (el.); ~ insulator - metalni izolator (el.) ; ~ lustre - metalni sjaj (mtl.); ~ microwave lens - metalno mikrotalasno sočivo (els.) ; ~ rectifier - metalni ispravljač (el.); ~ resistor - metalni otpornik (el.) metallization - metalizacija; ~, batch - grupna metalizacija; ~,
443
meteoric ionization
interconnection - metalizacija spoja metallized glass - metalizirano staklo (thnl.); ~ -glass attenuator oslabljivač sa metaliziranim staklom (el.) ; ~ mica capacitor - metalizirani liskunski kondenzator (el.) ; ~ screen - metalizirani ekran metallographic examination - metalografsko ispitivanje (zav.) metallography - metalografija, nauka o metalima, proučavanje strukture sastava metala i legure (mtl.) metalloid - nemetal, metaloid; ~ elements - metaloidni elementi, nemetali koji imaju neke osobine metala (hem.) metallurgy - metalurgija, nauka i tehnologija u vezi sa ekstrakcijom, prečišćavanjem, legiranjem i obradom metala (mtl.) metalworking - prerađivanje metala (mtl.); ~ field - oblast prerađivanja metala (mtl.); —' machine - mašina za preradu metala (mtl.); ~ process - proces prerade metala (mtl.) metanilic acid - metanilna kiselina, meta-aminobenzol-sulfonska kiselina (hem.) metanthracite - grafit metaphosphate - metafosfat, so metafosforne kiseline (hem.) metaphysics - metafizika metasilicate - metasilikat, so metasilicijumove kiseline (hem.) metastability - metastabilnost metastable - metastabilan (prividno stabilan sistem koji delovanjem spoljnih činilaca može preći u stabilno stanje); ~ atom - metastabilan atom (fiz.) metatorbernite - metatorbernit (prirodni fosfat i uranat bakra) (min.) meteor - meteor (telo iz međuplanetarnog prostora koje izgara ulaskom u zemaljsku atmosferu); ~ echo odjek od meteora; ~ shower meteorska kiša; ~ sporadic - sporadični meteor; ~ trail - meteorski trag meteoric ionization - meteorska jonizacija (vazduha) (el.); ~ iron - meteorsko gvožde (mtl.)
meteorite meteorite - meteorit (deo meteora koji dospe na površinu Zemlje) meteorograph - meteorograf, instrument za automatsko beleženje meteoroloških veličina (meteor.) meteoroid - meteoroid, meteor sa jonizovanim tragom meteorological signal - meteorološki signal (eh.) meteorology - meteorologija meter - metar, merilo, merni instrument, brojilo; meriti, deli ti; ~ adjusting devices - naprave za regulisanje brojila (el.); ~ base osnovna ploča brojila (el.); ~, botton bearing - donje ležište brojila (el.); ~ braking element - kočnica brojila (el.) ; candle - metar-sveća, jedinica osvetljenja (opt.); — case - kutija brojila (el.) ; ~ change-over clock - tarifni časovnik za brojilo (el.); ~ cover - poklopac brojila (el.); ~ dial - skala brojača (el.); ~ distortion - merač nelinearnih izobličenja; ~, feed-through power - merač prolazeće snage; ~ frame - okvir brojila (el.) ; —, frequency difference - diferencijalni merač frekvencija; ~, Hall effect power - merač snage na bazi Holovog efekta; ~ key - ključ brojača, ključ radnog mesta (tel.) ; kilogram jedinica rada, metar-kilogram (fiz.) ; ~ -kilogram-second system metar-kilogram-sekunda sistem (MKS) (fiz.); ~, meantime-to-failure - merač srednjeg života do kvara; ~ panel - panel s mernim i brojačkim uređajima (el.); ~, percent modulation - merač koeficijenta modulacije; ~, pH pH metar; ~, quality factor merač faktora dobrote, Q-metar; ~, reading - pokazivanje brojača, očitavanje merača (el.); ~, relay relejno brojilo (el.) ; ~ sensitivity - osetljivost brojača, osetljivost mernog pribora (el.); ~, solu v. solution conductivity meter; —, solution conductivity - merač elektroprovodljivosti rastvora; ~, standard power - standardni merač snage; ~ support - nosač bro-
method jila (el.); ~ terminal cover poklopac krajeva brojila (el.); ~, terminating power - merač snage apsorpcionog tipa; ~, volume-unit - merač izlazu, merač nivoa zvučnosti (buke); ~, VSWR - merač koeficijenta stojećih talasa po naponu; ~, VU v. volume unit meter; — with maximum demand recorder - brojilo sa upisivačem maksimuma (el.); ~, wow flutter - merač detonacije metering - merenje, registracija, odbrojavanje (el.) ; ~ circuit - memo kolo (el.); ~ of calls - registrovanje broja razgovora (tel.); ~ pump - merna pumpa (mol.) ; ~ relay - relej brojača, brojački relej (el.); ~ remote - telemetrija; ~ signal - signal odbrojavanja, brojački signal (el.); ~ valve merni ventil (mal.) metfilm - kondenzator na bazi metalnog filma Methacrol - emulgirane mase za tekstilnu industriju (thnl.) methacrylic acid - metakrilna kiselina (sirovina za plastične mase) (thnl.) methane - metan, barski gas (najprostoji ugljovodonik alifatskog reda) (hem.) methanide8 - metanidi, karbidi koji sa vodom daju metan (npr. karbid, kalcijum, aluminijum itd.) (hem.) methanol - metanol, metil-alkohol, drveni alkohol (hem.) methanometer - metanometar (indikator prisustva metana u vazduhu) metbanophone - metanofon (signalizator prisustva metana u vazduhu) methine - trovalentni radikal HC (hem.) methionine - metionin (jedan od esencijalnih amino-kiselina) Methocel - proizvod na bazi metil-celuloze (thnl.) method - metod, način; sistem, red; ~, aluminium-resist - metoda zaštite aluminijumom; ~', anodic-conversion-with-aluminium-resist - anodiranje sa aluminijumskom zaštitom; ~, anodic-conver-
method sion-^with-photoresist - anodiranje pomoću fotorezista; —; anodic etch v. anodic conversion-with-photoresist method; ~, asymptotic high-frequency - asimptotska visokofrekventna metoda; —, batch - grupna metoda (npr. izrade); ~, Cw>chralsld - Čohralovska metoda; ~, differential Doppler - diferencijalna Doplerova metoda; ~, differential phase-rate diferencijalna metoda brzina promene faze; ~, direct photoetch - metoda direktnog fotonagrizanja; ~, dot alloying - metoda tačkastog legiranja; ~, double-doping - metoda dvostrukog legiranja; ~, etching - metoda nagrizan ja; r—, floating double-probe - metoda dvostruke plivajuće plazme; ~, four-point probe - metoda četiri sonde; ~, Fraunhofer diffraction - metoda Fraunhoferove difrakcije; ~, Fresnel diffraction - metoda Frenelove difrakcije; ~, fused-junction - metoda dobijanja prelaza stapanjem; ~, grown-junction - metoda dobijanja prelaza iz rastopine (rastom); ~, horn-and-lens - metoda roga i sočiva; ~, ion implantation - metoda jonske inplantacije; ~, m a a m u m -likelihood - metoda najveće sličnosti; ~, mechanical mask metoda obratnog stapanja; ~ of averages - metoda srednjih vrednosti (mat.); ~ of covering metoda oblaganja (mtl.); ~ of least squares - metoda najmanjih kvadrata (mat.); ~ of measurement - metoda tnerenja; ~ of partial reflection - metoda parcijalne refleksije; ~ of separated oscillating fields - metoda razdvojenih oscilujućih polja; ~ of welding - način zavarivanja (zav.); ~ of working - radni postupak; ~ out-and-try - metoda proba i grešaka; ~ oxide resist - metoda zaštite oksidnim slojem, metoda oksidne zaštite; ~ oxide underlay - metoda oksidne podloge; ~, perturbation - perturbaciona metoda; ~, preferential epitaxial - pre-
445
methylin
ferentna epitaksijalna metoda; ~, Rabi - Rabijeva metoda (metoda jednog oscilujućeg polja); ~, Rabi (single field) excitation - Rabijeva metoda pobude; ~, Ramsey - Remzijeva metoda razdvojenih oscilujućih polja; ~, Ramsey excitation - Remzijeva metoda pobude; -~, ray-optics - metoda zračne optike; ~, rejection mask - metoda režekcione maske; ~, saddle point - metoda prevoja, metođ sedla; ~, separated oscillating field - metoda odvojenih oscilujućih polja; ~, state transition - metoda prelaznog stanja; ~, transverse resonance - metoda transverzalne rezonancije; ~, Vemeuil - Verneilova metoda methoxide - metoksid (koji sadrži grupu OCH3) (hem.) methoxychlor - baktericid, strukture DDT-a (thnl.) methoxyl group - metoksilna grupa —OCH3 (hem.) methyl - metil (grupa CH3) (hem.) ; ~ alcohol - metil-alkohol, metanol (hem.); ~ ethyl ketone - metil-etil keton, važan rastvarač (hem.) ; ~ group - metil grupa (—CH3) (hem.); ~ methacrylate resins - metil-metakrilatne plastične mase, npr. pleksiglas (thnl.); ~' orange - metil-oranž, boja koja služi kao indikator pri titracijama (hem.) ; ~ -pyridines - metil-piridini, pikolini (hem.); ~ -rubber - metil-guma, polimerizacioni proizvod dimetil-butadiena (thnl.); ~* sulphate - dimetil-sulfat (hem.); ~ violet - metilviolet, ljubičasta trifenil-metanska boja (hem.) methylate - metilat; metilirati (hem.); denaturisati metil-alkoholom methylation - metiliranje; denaturisanje metil-alkoholom methylene blue - metilenska glava (sintetička organska boja) (thnl.); ~ ditannin - metilen ditanin, kondenzacioni proizvod iz tanina i formalina, antiseptik (hem.) methylin - metil-estar višeatomskog alkohola; metil-estar glicerina
Metillure Metillure - metilur, kiselinski otporna legura sastava 17% Si, 81% Fe, 0,9% Mn, 0,25% Al, 0,6% C, 0,77% P metol - metol, para-aminofenol-sulfat, fotografski razvijač (hem.) metre (meter) - metar (osnovna jedinica dužine); ~, cubic - kubni metar; <~, square - kvadratni metar metric - metrika; metrički, metarski; ~ calorie - metrička kalorija, gram-kalorija, mala kalorija (fiz.); ~ carat - metrički karat; ~ horsepower - metrička konjska snaga; ~ system - metrički sistem mera; - thread - metrički navoj (maš.) ; ~ ton - metrička tona, 1000 kg; ~ waves - metarski talasi, talasi dužine između 1 i 10 metara (rad.) metrical - metrički metrology - metrologija (nauka o merama) metron - metron (jedinica metričke informacije) Mg - Mg, simbol elementa magnezijuma (hem.) mica - mika, liskun, supstanca od mineralnih silikata (min.) ; ~, amber - flogopit, magnezijumski liskun (min.) ; ~, black - crni liskun, biotit (min.); ~, black amber tamni flogopit (min.) ; ~, built-up - veštački liskun; ~, calcined žareni liskun; ~ capacitor - liskunski kondenzator (el.) ; ~ cloth - liskunsko platno (el.) ; ~, fiber - listasti liskun (thnl.); ~ muscovite - beli liskun, muskovit (min.) ; ~, plate - listasti mikanit (thnl.) ; ~, ruby - ružičasti muskovit (min.) ; ~ window - liskunsko okno, liskunski prozor (nukl.) micafolium - izolirajući materijal od papira, liskuna i lakova (thnl.) micanite - mikanit (thnl.) Micarta - grupa laminiranih proizvoda na bazi plastičnih masa fenolskog ili melaminskog tipa (thnl.) micelle - micela (primarna čestica dispersne faze u koloidnim sistemima) Michell bearing - Mehelovo ležište
446
microcircult
Michelson interferometer - Majkelsonov interferometar (fiz.) micro- - mikro (prefiks koji znači „veoma mali" ili „milioniti deo"); ~ analysis - mikro-analiza, analiza vrlo malih količina materijala (hem.); ~ crack - mikroprskotina (mtl.); ~ -displacement meter - merač mikropomeraja (el.); ~ -domain - mikrooblast (fiz.); ~ -farad - mikrofarad, milioniti deo farada (el.) ; — i n c h - mikroinač, milioniti deo inča microalloyed - mikrolegirani microalloying - mikrostapanje, mikrofuzija, mikrosinferovanje microammeter - mikroampermetar6 microampere - mikroamper = 10~ A microampermeter - mikroampermetar (el.) microanalitical reagent - mikroanalitički reagens (hem.) microassembly - mikroblok, mikročvor microautoradiograph - mikroautoradiograf (autoradiograf mikroskopski malih preparata) microbalance - mikrovaga microbar - mikrobar = 10" 1 Pa microburette - mikrobireta (hem.) microcalorie - mikrokalorija (fiz.) microcalorimeter - mikrokalorimetar, instrument za merenje malih količina toplote (fiz.) microcapacitor - mikrominijaturni kondenzator, mikrokondenzator microcellcounter - broj krvnih ćelija microchemistry - mikrohemija (hernija malih količina supstancija) microchopper - mikroprekidač microchronograph - mikrohronograf, uređaj za merenje malih intervala vremena (metr.) microcircuit - mikrošema; ~, cascade - kaskadna mikrošema; ~, ceramic-based - mikrošema na keramici; ~, digital - digitalna šema; ~, hybrid - hibridna mikrošema; ~, integrated - integralna mikrošema; ~, printed thin-film - štampana mikrošema na tankoj foliji; ~, silicon-base - silicijumska mikrošema; ~, silicon epi-
mlcroctrcnlt
447
tazial - silicijum-epitaksijalna mikrošema; ~, thJn-film - mikrokolo na tankom filmu microcircuitry - konstrukcija i tehnologija mikrošema microcline - mikroklin, silikat kalijuma i aluminijuma (min.) microcomponent - mikrokomponenta, mikroelement; ~, discrete - diskretna mikrokomponenta; —, integrated - integralna mikrokomponenta microcon - minijaturni niskovoltni kondenzator microcorrosion - mikrokorozija 6 microcoulomb - mikrokulon = 10" C microcrystalline - mikrokristalan microcurie - mikrokiri = 3,7 • IO4 (raspada)/s microdial - mikroskala (el.) microdiode - mikrodioda; ~, planar - planarna mikrodioda microdurometer - sprava za merenje tvrdoće vrlo tankih listova metala (mtl.) microelectronics - mikroelektronika; ~, solid-state - poluprovodnička mikroelektronika; ~, tbin-film - tankofilmska mikroelektronika microelement - mikrokomponenta, mikroelement; ~ resistor - mikrorezistor, mikrootpornik; -~-, transistor - mikrotranzistor microfarad - mikrofarad = IO" 6 F microfaradmeter - mikrofaradmetar microfilm - mikrofilm microflash - trenutni izvor svetlosti velike jačine (el.) microglass - dioda sa dvojnim staklenim zatapanjem microgram(me) - mikrogram = = 10-« kg micrograph - mikrograf, grafička slika tela povećanog najmanje 10 puta (mtl.); ~, electron - elektronska mikrofologija micrography - mikrografija, proučavanje mikrostrukture (mtl.) microgroove - mikrobrazda (zav.) microhenry - mikrohenri = 10" 6 H
micromodule 6
microhm - mikro-om = 10~ fl microhologram - mikrohologram microholography - mikroholografija microinhomogeneities - mikronehomogenost microlitre - mikrolitar = 10"B m3 micrologic - mikrologika micromachining - mehanička mikroobrada; ~, electron-beam mehanička mikroobrada elektronskim zrakom micromanometer - vrlo osetljiv manometar, mikromanometar (hem.) micromaster - mikrometar za merenje između 0,001 i 25 milimetara (maS.) Micromet - vrsta speci, alnog fosfatnog stakla (thnl.) micrometer - mikrometar = 10~ 6 m; precizni merač dužine, mikrometar (fiz.); ~ attenuator - mikrometarski oslabljivač (eh.); ~, cross-wire - mikrometar s ukrštenom niti; ~ dial - skala (podela) mikrometra (fiz.) ; ~', eye-piece - okularni mikrometar; ~, microscope - mikroskop-mikrometar; -~, optical - optički mikrometar; ~ scale - mikrometarska skala (fiz.) ; ~ screw of correcting the adjustment of a regulator - mikrometarski zavrtanj za korekciju regulatora (maš.); ~ setting - podešavanje mikrometra (maš.); ~, transit - samoregistrujući mikrometar micromicro- - mikromikro-, prefiks za milioniti deo milionitog dela micromicron - mikromikron, milioniti deo mikrona, 10~ia milimetra micromillimeter - mikromilimetar, milioniti deo milimetra micromin v. microminiaturization microminiature - mikrominijaturni microminiaturization - mikrominijaturizacija micromodular - mikromodularni micromodule - mikromodul; -~, assembled - sakupljeni mikromodul; ~, double ended - mikromodul sa dvostrukim izvodima; ~,
micromodule micromodule single ended - mikromodul sa jednostranim izvodima; ~, thermoionic integrated - termoelektronski integralni mikromodul micron - mikron = 1 jxm = 10~6 m micronet - tanko filmsko integrisano kolo micronics - vrlo precizna radio-mehanika (rad.) microohm - recipročni mikro-om = = 10" fl-1 microoscillograph - mikrooscilograf (el.) microphone - mikrofon (el.); ~ amplifier - mikrofonski pojačavač (tel.); ~ battery - baterija za napajanje mikrofonskog kola (tel.) ; ~ cable - mikrofonski kabl (tel.) ; ~ current feed, microphone current supply - napajanje mikrofona (tel.) ; <—• diaphragm - mikrofonska membrana (tel.); ~ disturbances - mikrofonske smetnje (tel.); /~ effect - mikrofonski efekt (tel.) ; ~ hiss - mikrofonsko zviždanje, mikrofonska smetnja (tel.); ~, metal-insulator-piezoelectric semiconductor transducer - mikrofon sa električnim pretvaračem tipa metal-dielektrik-piezoelektrični poluprovodnik; ~, MOPS transducer v. metal-insulator-piezoelectric semiconductor transducer microphone; ~ noise - mikrofonski šum (tel.) ; ~ preamplifier - mikrofonski pretpojačavač (tel.); ~ response - karakteristika mikrofona (tel.); ~ transformer - mikrofonski transformator (tel.) microphonism - mikrofonija, mikrofonski efekt (el.) microphotography - fotografisanje s naknadnim smanjivanjem, mikrofotografija microphotolithography - mikrofotolitografija microphotometer - mikrofotometar (el., hem.) microphysic - mikrofizika, fizika mikrosveta micropla8tna - mikroplazma microporous - mikroporozan
448
microscope
microprocessing - mikroobrada; ~, laser-beam - mikroobrada laserskim zrakom micropup - minijaturna cev (el.) microradiography - mikroradiomicroradiography - mikroradiografija microratiometer - mikroradiometar (fiz.) microreaction - mikroreakcija, hemijska reakcija između malih količina (hem.) microrecording - mikrozapisivanje (na ploču, traku) (el.) microregime - mikrorežim microrelay - mikrorelej microresistor - mikrootpornik microscope - mikroskop (fiz.); ~, binocular - binokularni mikroskop; -~, compound - složeni mikroskop; ~, contact X-ray - kontaktni rendgenski mikroskop; ~, dark-field - mikroskop s tamnim poljem; ~, double-objective - mikroskop s dva objektiva; ~, electron elektronski mikroskop; ~-, field emission - autoeiektronski mikroskop; ~, fluorescence - fluorescentni mikroskop; ~, fly(ing) spot - mikroskop s pokretnom mrljom; ~, fly(ing) spot television - televizijski mikroskop sa pokretnom mrljom; ~ 3 holographic - holografski mikroskop; -~, hyper ultramikroskop; ~, immersion - imerzioni mikroskop; ~, interrence - interferentni mikroskop; ~, laser - laserski mikroskop; ~, metallographical - metalografski mikroskop; ~, mineralogical mineraloški mikroskop;'~, monobjective - mikroskop s jednim objektivom; ~, monocular - monokularni mikroskop; •~, normal illumination - mikroskop sa normalnim osvetljavanjem; ~, parallactic - paralaktički mikroskop; ,<**, phase contrast - faznokontrastni mikroskop; ~, polarizing - polarizujući mikroskop; •-—, projecting - projektujući mikroskop; <~, scanning electron - mikroskop sa elektronskim skaniranjem; ~", scanning X-ray - mikroskop sa rend-
microscope genskim skaniranjem; ~, stereoscopic - stereoskopski mikroskop; ^ television - televizijski mikroskop; ~, ultraviolet - ultraljubičasti mikroskop; ~, X-ray - rendgenski mikroskop microscopic(al) - mikroskopski microscopy - mikroskopija; ~, biological - biološka mikroskopija; ~ by reconstructed wave fronts v. holographic microscopy; ~, holographic - holografska mikroskopija; ~, remote - mikroskopija na daljinu microsecond - mikrosekunda = = IO" 6 s microsoldering - mikrozavarivanje, mikroletovanje microspectrophotometry - mikrospektrofotometri j a microspectroscopy - mikrospektroskopija, spektroskopija malih količina supstanci (hem.) microstability of plasma - mikrostabilitet plazme microstrip - nesimetrična otvorena linija (el.) microstructural change - promena mikrostrukture (hem.) microstructure - mikrostruktura, mikroskopska struktura microswitch - mikroprekidač, subminijaturni prekidač (el.) microsystem - mikrosistem microtelephone - mikrotelefonska kombinacija (tel.) microtome - instrument za sečenje vrlo tankih listića (thnl.) microtransistor - mikrotranzistor; ~> ceramic - mikrotranzistor na keramičkoj podlozi micro tron - mikrotron; tip elektronskih cevi; magnetron male snage microvac pump - visokovakuumska pumpa (mal.) microvolt - mikrovolt = 10~6 V microvoltmeter - mikrovoltmetar (el.) microwatt - mikrovat = IO" 6 W microwave - mikrotalas (eh.) ; mikrotalasni; ~ attenuator - mikrotalasni atenuator, santimetarski atenuator (eh.); ~ channel - kanal na santimetarskim talasima (eh., 29 Rečnik
449
migration
rad.); ~ diffraction - difrakcija santimetarskih talasa (els.) ; ~ dipole - mikrotalasni dipol, dipol za santimetarske talase (eh.) ; ~ early warning radar - radar za daljinsko otkrivanje na santimetarskim talasima (eh.) ; ~ frequency standard - etalon mikrotalasnih frekvencija (eh.) ; ~ lens - sočivo za mikrotalase, sočivo za santimetarske talase (eh.); — link - veza na santimetarskim talasima, mikrotalasni kabl (eh.) ; ~ oscillator oscilator santimetarskih talasa (eh.) ; ~ radar - radar koji radi na opsezima S, X i K (eh.) ; reflector reflektor santimetarskih talasa (eh.) ; ~ region - oblast santimetarskih talasa (eh., rad.) ; ~ spectrograph - mikrotalasni spektrograf (eh.) microwaves - mikrotalasi, santimetarski radio-talasi; desimetarski radio-talasi mid-point - srednja tačka (mai.); ~ -position - srednji položaj (maš.); ~ -position contact kontakt nultog položaja (el.); ~ -range - u sredini opsega, na sredini opsega (el.) midband - srednji opseg, sredina opsega (eh.) middle slide (milling machine) srednji klizač (glodalica) (maš.) midfrequency gain - srednjofrekventno pojačanje (els.) midget tube - minijaturna cev (eh.) ; ~ submarine - džepna podmornica Midvale alloy - vatrostalna legura gvozda, nikla, hroma i mangana Midvaloy H. R. - antikoroziona legura Ni, W i Cr MlG-arc welding - elektrolučno zavarivanje topljivom elektrodom u inertnom gasu (zav.) migrating impurities - migracione nečistoće, nečistoće koje se sele
(Jiz.)
migration - migracija, pomeranje, seoba, premeštanje, prenos, komitacija; ~, acceptor - migracija akceptora; ~, charge - migracija (prenos) naelektrisanja; ~, donor - migracija donora; ~, electron migracija elektrona; ~, hole - mi-
migration
450
migration gracija rupa; ~, interstitial - migracija međučvorova; ~, ratio odnos prenosa jona, migracioni odnos jona (fiz.) ; ~, surface - površinska migracija migratory orientation - orijentacija prenosa, migraciona orijentacija (fiz.) mike - mikrofon (tel.) mild steel - meki čelik (mtl.) mildew - medljika, gara, garež, snet, plesan mile - milja; ~, Admiralty nautical - admiralska morska milja (1853,184 m); ~, aeronautical v. nautical mile; ~, air v. nautical mile; ~, geographical v. nautical mile; ~, international nautical - međunarodna morska milja (1852 m); ~, nautical - morska (geografska) milja (1851,99 m); ~, standard standardna milja; ~, statute - statutna milja (1609,3 m) mileage - rastojanje u miljama milk glass - mlečno staklo (thnl.); ~ of lime - krečno mleko (thnl.) ; ~ sugar - mlečni šećer (thnl.) mili - mlin; pilana, strugara; železara; valjaonica; cesta; pogon, fabrika; predionica, tkaonica; postrojenje za pripremu (rude); levak; glodalo, glodalica, ~ auxiliaries - pomoćne valjaoničke mašine (pl.) ; ~ bar - sirova (neobrađena) šina, tračnica, zavarivačko gvožđe; ~ broach - mašina za provlačenje sa čvrsto stojećim alatom (mah); ~ chips - valjaoničko iverje; ~ cinder - valjaonička zgura; ~- -dam vodenična brana, ustava, mlinski nasip, vodenički ribnjak; ~ diameter - prečnik glodača (maš.); <~ edge - ivica, rub valjka; ~ extruder - mašina za kontinuirano mešanje i tlačenje granulata (obrada plastike), ekstruder; ~, finished - stojno glatko (hartija); ~ grinder - mlin; — -hole - levak; ~ housing - stalak, postolj'e valjka; ~ limit - proizvodna (valjaonička) tolerancija; ~ mixer - mešalica, mikser; ~ mixing - mlevenje u mlinu na kuglice; ~ run - nesor-
milling
tirane ploče (drvo); ~ scale - valjaonička zgura; ~ stone - mlinski kamen; ~ table - sto glodalice (maš.); ~ term - fabrički izraz, termin; ~ train arrangement postavljanje valjaoničkog stana millboard - karton, debeli karton (za povez knjige) milled nut - izreckana navrtka (maš.) ; <—- surface - glodana površina, površina obrađena glodanjem (maš.) miller - glodalica (maš.) Miller bridge - Milerov most (el.) ; ~ effect - Milerov efekat (el.) millet - proso, sirak (bot.) milli- - mili- (hiljaditi deo) milliammetee miliampermetar (el.) milliampere - miliamper = 10~3 A millibar - milibar = IO2 Pa millibarn - milibarn = ]0~ 3 1 7m 8 millicurie - milikiri = 3,7 • IO (raspada) millifarad - milifarad = IO" 3 F 6 miligram(me) - miligram = 10~ kg milligrammequivalent - miligram-ekvivalent millihenry - milihenri = 10~3 H millilambert - mililambert = IO"3 (1/TT)
cd
cm" 2
millimeter - milimetar millimetre - milimetar = 10~3 m millimicron - nanometar = 10~9 m milling - glodanje (maš.) ; mlevenje, sitnjenje (thnl.) ; ~ and centring machine - mašina za dimenziono odsecanje i centriranje; ~ attachment - uređaj za glodanje; ~ capaccity - učinak glodanja (maš.); — chip - iverje „špon" od glodanja; ~ cutter - glodalo, alat za glodanje; ~ cutter adapter - glodač sa prelaznom čaurom (maš.); — cutter for fluting taps - glodalo žlebova na ureznicima; ~ cutter for wood - glodalo za drvo; ~ cutter with inserted blades - glodalo sa umetnutim sečivom; — feed - pomeranje pri glodanju (maš.); r*-> fixture uređaj za glodanje; ~ head - glava za glodanje (sa izmenljivim sečivom); ~ job - glodanje, posao na glodalici (maš.); ~ length - duzina (put)
milling
451
glodanja; "-' liquid - tečnost za mlevenje (thnl.); ~ machine glodalica; — machine arbot - trn za glodalo; ~ machine arbor colter - prsten trna za glodala; ~ -machine attachment - specijalni dodatak glodalice (ma!.); ~ machine spindle - vreteno glodalice (mai.); ~ machine template kopirni šablon za glodanje; ~ machine vice - paralelne mašinske mengele; ~ operation - rad glodanja; ~ out - izglodavanje; ~ pattern - kopirni šablon, kopirna vodica; ~ planer - kombinovana glodalica i rendisaljka (ma!.); <~ programme - program glodanja (ma!.) ; ~ quill - pinola za glodalicu; ~ saw - urezno glodalo (ma!.) ; ~, short threads - glodanje kratkih navoja (ma!.); <~ speed - brzina glodanja (ma!.) ; ~ spindle - vreteno glodača (ma!.) ; ~ table - sto glodalice (ma!.); ~ thrust - pritisak glodanja (ma!.) ; ~ tool - alat za glodanje, glodaČ (ma!.) million - milion milliphot - milifot = IO" 3 cd sr cm" 2 millirađ - milirad = IO"5 J kg" 1 milliroentgen - milirendgen = 7 = 2,58 • IO" C kg-i millisecond - milisekunda 3= IO" 3 s millivolt - mili volt = 10~ V milliwatt - mili vat = 10~a W Million's reaction - reakcija na proteine sa živinim nitratom (hem.) mine - rudnik, majdan; lagum, mina; ~ detector, mine locator - detektor mina (voj.) ; ~ -sweeper minolovac (mom.) mineral - mineral, mineralni, ruda; ~ dyt - zemljana boja (thnl.); ~ jelly - vazelin (thnl.) ; ~ lubricating oil - mineralno ulje za podmazivanje (thnl.); ~ oils - mineralna ulja, nafta i drugi ugljovodonici dobijeni iz mineralnih izvora (hem.); ~ wax - zemni vosak (thnl.) ; ~ wool - mineralna vuna, vuna od šljake (thnl.) mineralization - mineralizacija (pretvaranje u mineral, dodavanje mineralnih sastojaka u vodu) 29*
minor
mineralized - mineralizovan mineralogical - mineraloški mineralogist - mineralog mineralography - mineralografija mineralogy - mineralogija (nauka o mineralima) minever - hermelin, lasičina velina, samur(ovina) miniatron - cev sa elektronskim pražnjenjem miniature tube - minijaturna cev (eh.) miniaturization - minijaturizacija (eh.) minidiode - minijaturna dioda minimodule - minimodul (mikromodul s običnim tranzistorom) minimum - minimum, najmanja vrednost; ~ conduction band minimum zone provodnosti, dolina zone provodnosti; ~ detectable signal - najmanji signal koji se može detektovati (eh.); ~ field intensity - minimalna jačina polja (el.); ~ limit - donja granica; ~ phase shift - minimalni fazni pomeraj (eh.) ; ~ scattering antenna - antena sa minimalnim rasejanjem (eh.); ~ signal method - metoda minimalnog signala (eh.) ; ~ speed - najmanja brzina; ~ time path - putanja najmanjeg vremena (fiz.) ; ~ wavelength minimalna talasna dužina (eh.) mining - rudarstvo, vađenje ruda ministac - ministak minium - minijum, menige, oksid olova (crvena boja) mink - lasica, tvor, kanadska kuna; krzno kanadske kune (Hol.) Minkowski world - svet Minkovskog, četvorodimenzionalni prostor (fiz.) minor - manji, mali, niži, neznatan; ~ are - mali luk, svaki luk manji od polovine kruga (gm.); ~ axis of an ellipse - manja osa elipse (gm.) ; ~ lobe - bočna latica (antenskog dijagrama zračenja), bočni listić (rad.); ~ segment of a circle - mali odsečak kruga, svaki odsečak manji od polovine kruga (gm.); ~ switch - mali birač, predbirač (eh.)
mint camphor mint camphor - mentol (hem.) minus - minus, manje, matematički znak; — plate — negativna ploča (mot.) minute - minut, jedinica vremena; mali mipafox - fluoro-bis-izopropil-aminofosfin oksid, insekticid (hem.) mipolam - mipolam, plastična masa na bazi polivinil-hlorida (thnl.) Mira metal - mira-metal, kiselinski otporna legura sastava 75% Cu, 16% Pb, 8% Sn i 1% Ni Miraculoy - vrsta čelika sa 1,25% Ni, 0,65% Cr, 0,4% Mo i 1,55% Mn mirage - fatamorgana mirror - ogledalo, reflektor; ogledati se; ~ aspheric(al) - asferično ogledalo; ~, cavity -, reflektor rezonatora; ~, composite - složeno (višeslojno) ogledalo; —, concave - konkavno (izdubljeno) ogledalo; ~, convex - konveksno (ispupčeno) ogledalo; ~ -coppying - kopiranje u ogledalu; ~, dichroic - dihroično ogledalo; ~, dielectric - dielektrično ogledalo; ~, dielectric-coated - ogledalo s dielektričnim premazom (prevlakom); ~, dielectric (film) laser - dielektrično lasersko ogledalo; ~ effect - efekt ogledala (kod supera) (eh.) ; ~, electromagnetic - elektromagnetno ogledalo; ~, electron elektronsko ogledalo; ~, ellyptic - eliptično ogledalo; ~ finish glačanje visokog kvaliteta (maš.); •~, flat - ravno ogledalo; ~, flat-roof - dvograno ogledalo; ~, folding - savijeno ogledalo; ~, frequency sensitive - ogledalo čija svojstva zavise od frekvencije; ~ galvanometer - glavanometar sa ogledalom (eh.); ~, heliostat ogledalo heliostata; ~ instrument - aparat s ogledalom (eh.) ; ~ ion - jonsko ogledalo; ~, laser lasersko ogledalo; ~, liquid selenium - ogledalo od tečnog selena; ~, liquid semiconductor - ogledalo od tečnog poluprovodnika; ~, lowless - ogledalo s malim gubicima; ~, magnetic - magnetno ogledalo;
452
missile
~, multilayer - višeslojno ogledalo; ~, multistack v. multilayer mirror; ~, neutron-reflecting neutronski reflektor; —', parabolic - parabolično ogledalo; parabolični reflektor; ~, partially reflecting - delimično prozračno ogledalo; ~, pivoting - ogledalo koje se može okretati; ~, plane - ravno ogledalo; ~ retrospection - retrovizor; ~, rotating - rotirajuće ogledalo; ~, specular - refleksiono ogledalo; ~, spherical - sferično ogledalo; ~, variable reflectivity - ogledalo s promenljivim koeficijentom refleksije mirroring - refleksija misalignment - pogrešno nameštanje; kosina, ukošenje, razdešavanje, nesimetrija; ~ voltage - napon razdešavanja (el.) miscellaneous - izmešan, sastavljen od raznih delova, razni Misch metal - miš-metal, piroforna legura sastava 35% Fe i 65% metala iz grupe retkih zemalja miscibility - rastvorljivost, mešljivost (hem.) Misco-alloys - grupa raznih legura gvozda sa niklom, hromom i dr. (mtl.) misconnection - pogrešni spoj, pogrešna veza (el.) misconvergence of beam - divergencija snopa Miscrome - miskrom, kiselinski otporna legura železa sa 28% Cr misfire - propustiti signal, ne upaliti se, slagati (el., voj.) misfiring - laganje (uređaja, oružja) (voj.) mismatch - razdešenost, neuglašenost (el.) misregistration* - pomerenost boje u odnosu na konturu (TV) misroute - pogrešan pravac missend - slati poštu pogrešnim smerom missile - raketa, projektil (voj.) ~, anti - antiraketa; ~, ballistic balistička raketa; ~, bumper dvostepena raketa; ~, controlled - dirigovana raketa; ~, development - eksperimentalna raketa; — ' •,
missile
453
expendable - raketa jednokratne primene; ~, free-flight - nedirigovana raketa; ~, guided - dirigovana raketa; ~, intercontinental ballistic - interkontinentalna balistička antena; ~, intercontinental guided - interkontinentalna raketa; ~, mother - prvi stepen rakete; ~, multi-step višestepena raketa; >*•>, non-expendable - raketa višekratne primene; ~, non-recoverable v. expendable missile; ~, one—stage - jednostepena raketa; ~, recoverable v. non-expendable missile; ~, test v. experimental missile; ~, training školska raketa; ~, two-stage dvostepena raketa; ~, uncontrolled - nedirigovana raketa; ~, winged - raketa sa krilcima; ~, wingless v. ballistic missile missiles - raketno oružje pl. mist - magla, sitna kiša; uljna izmaglica; ~ coolant - rashladivač u formi magle (av.); ~ cooling hlađenje maglom (av.); ~ -lubricated - podmazano masnom maglom (preko mlaznice visokog pritiska) (av.); ~ tube - mlaznica za hlađenje masnom maglom (av.) mistune - razdesiti (el.) miter gears - par zupčanika sa prenosnim odnosom 1 / 1 (ma!.) mitlaufeffect - efekat termičke povratne sprege mitre fillet weld - ugaoni šav sa ravnim licem (zav.); ~ joint ugaoni sastavak (mai.); ~ wheel - kupasti točak (mal.) mix - mešati mixed acid - kiselina za nitrovanje, smeša sumpora i azotne kiseline (hem.); ~ coupling - kombinovana sprega (mot.) ; ~ crystals pomešani kristali (kr.); ~ grade - mešano zrnati (karbid) (zav.); ~ number - mešoviti broj (mat.) ; ~ quantity - mešovita količina (mat.) mixer - mešač, mikser; stepen za mešanje (eh.) ; mešalica (thnl.) ; ~, fundamental - mikser na prvom harmoniku (heterodina); ~, har-
mobility
monic - mikser na harmonicima (heterodina); ~, hotnodyne - sinhroni mikser; ~, lock-in - sinhroni mikser; ~, optical - optički mikser; ~, resistive - mikser na nelinear nom otporu; ~ -settler - vrsta uređaja za kontinualnu ekstrakciju vodenih rastvora organskim rastvaračima (hem.); ~, single-ended - nesimetrični mikser; ~ stage stepen za mešanje (eh.) ; ~ tube - mešalica, cev za mešanje (eh.); ~, tunnel diode - mikser sa tunel-diodom mixing - mešanje (npr. signala); ~ chamber - komora za mešanje (mot.) ; ~, fundamental - osnovno mešanje; ~, harmonic - složeno mešanje; ~, light v. optical (frequency) mixing; ~ of light beams - mešanje svetlosnih snopova; ~, optical (frequency) mešanje optičkih signala; ~, photoelectric - fotoelektrično mešanje, mešanje pomoću fotoelektričnog pribora; ~, single-ended - jednostrano mešanje; ~ tube - cev za mešanje (eh.) mixture - mešavina; ~, helium-neon - mešavina helijuma i neona; ~ limit of inflammability - granica upaljivosti (zav.); ~ ratio - odnos mešavine (hem.) MKSA-system of units - MKSA sistem jedinica, sa osnovnim jedinicama: metar, kilogram, sekunda i amper Mn - simbol elementa mangana (hem.) mnemotron - mnemotron Mo - simbol elementa molibdena (hem.) mobaltrcn - pribor za stvaranje gama-zračenja mobilance - mobilans mobile generator - pokretni razvijač (gasa) (sav.) ; ~ reactor - pokretni reaktor, reaktor manje snage koji se može brzo transportovati u delovima (nukl.); ~ transmitter pokretni predajnik (eh.) mobility - pokretljivost, mobilnost; ~, ambipolar - ambipolarna mobilnost; ~, carrier v. charge carrier mobility; ~, charge car-
mobility mobility rier - mobilnost nosioca naelektrisanja; ~, diffusion - difuziona mobilnosti ~, drift - mobilnost drifta; —, effective - efektivna mobilnost; ~, electron - mobilnost elektrona; ~, electron lattice mobilnost elektrona u oblasti rasejanja rešetke; ~, free carrier mobilnost slobodnih nosilaca (naelektrisanja); ~, Hali - Holova mobilnost; ~, hole - mobilnost rupa; ~, hole lattice - mobilnost rupa u oblasti rasejanja rešetke; ~, impurity - mobilnost u oblasti rasejanja primese; ~, impurity scattering limited - mobilnost ograničena rasejanjem na nečistoći; ~, intrinsic - mobilnost elektrona u sopstvenom poluprovodniku; ~, lattice scattering limited - mobilnost ograničena rasejanjem rešetke; ~, negative differential negativna diferencijalna mobilnost; ~, recombination - rekombinaciona mobilnost mock-up - maketa, model; ekvivalent; ~, integrated circuit - maketa integralne šeme mode - oblik, način; tip talasa; tip oscilovanja; metoda, princip; režim rada; mod; oscilacije; ~, accel-decel v. accelerator-decelerator mode; ~, accelerator-decelerator - režim rada jonskog motora sa ubrzavanjem i usporavanjem; ~, acoustic - akustički tip oscilovanja; ~, active-s - aktivne vrste oscilovanja, aktivni modi; ~, adjacent -s - susedne vrste oscilacija, susedni modi; ~, amplified spontaneous emission režim pojačanja spontanog zračenja; ~, angular (dependent) -s ugaoni tipovi oscilovanja; ~, anti-Stokes - anti-Stoksov tip oscilovanja; ~, antisymmetric -s antisimetrične oscilacije; ~, avalanche - lavinski tip, režim obrazovanja lavine; ~, axial's - aksijalni tip oscilovanja; ~, batch grupni način (obrade podataka); ~, „bouncing-ball" -s - v. total-internal-refraction modes; ~,
454
mode
cavity -s - tipovi oscilacija rezonatora; ~, CF v. constant-frequency mode; ~, characteristic -s - karakteristični tipovi oscilacija, karakteristični modi; ~, circularly symmetric -s - akcijalno-simetrični tipovi oscilovanja; ~, collective -s - kolektivne oscilacije; ~, common - opšti tip oscilovanja; ~, comparison - rad u uporednom režimu; —, competing -s kompetitivni tipovi oscilovanja; ~, confocal resonator -s - tipovi oscilovanja konfokalnog rezonatora; ~, consecutive's v. adjacent modes; ~, constant-frequency režim rada s konstantnom frekvencijom; ~, contour's - konturni tip oscilovanja; ~, convection current -s - talasi konvekcione struje; ~, conversion - konverzija tipa oscilovanja; ~, coupled -s - spregnuti tipovi oscilovanja; ~, cutoff-s - „kritični" tipovi oscilovanja; ~, CW - režim neprigušenih oscilacija; ~, degenerative - degenerativni tip oscilovanja; ~, depletion - deplecioni režim, režim osiromašenja; ~, desired -s - željeni tipovi oscilacija; —, difference - režim rada na frekvenciji razlike; ~, dissymmetric -s - asimetrični tipovi oscilacija; —', dominant -s - dominantni tipovi oscilacija; ~-, ducted - talas koji se prostire po atmosferskom kanalu; ~, eigen -s v. natural mode; ~, electromagnetics - elektromagnetne oscilacije; ~, electromechanical -s - elektromehaničke oscilacije; ~, electron plasma -s - elektronske oscilacije plazme; ~, enhancement - režim obogaćenja; ~, enrichment v. enhancement mode; ~, equiamplitude -s - tipovi oscilacija s istom amplitudom; ~, evanescent -s - prigušene oscilacije; ~, even -s - parni tipovi oscilacija; ~, exchange dominated - pretežno izmenski režim rada; ~, exciting -s - pobudni tipovi oscilacija; ~, extensional -s - longitudinalni tipovi oscilacija; ~, Fabry-Perot's -s - tipovi oscil-
mođe
455
lacija rezonatora Febri-Pero; ~, face shear -s - konturni tipovi oscilovanja; ~, failure - oblik otkazivanja, vrsta kvara; ~, fast shear -s - brza pomeranja pomaka; ~, first -s - sa talasom prvog reda; ~, F-P v. Fabry-Perot's modes; ~, free-running - režim slobodnih oscilacija, režim slobodnog generisanja, režim nesinhronizovanih oscilacija; ~, free-running laser režim slobodnih oscilacija lasera, režim slobodnog generisanja lasera, režim nesinhronizovanih oscilacija lasera; ~, fundamental -s - osnovni tipovi oscilacija; ~, Guassian - Gausov tip oscilacije; ~, Gaussian-Laguerre - Gaus-Lagerov tip oscilovanja; ~, gravity -s - gravitacioni talasi; —, Gunn - režim Ganovih oscilacija; ~, helicon spiralni talas, helikon; ~, high-frequency - visokofrekventni način oscilovanja; ~, higher (order) -s - viši tipovi oscilacija; ~, hybrid —s — hibridni tipovi oscilacija, hibridne oscilacije; ~, incident oscilacija upadnog talasa; <~, ion (plasma) -s - jonske oscilacije plazme; ~, ion-sound -s - jonsko-zvučne oscilacije (plazme); ~, Kittel -s - Kitelove oscilacije; ~, lasing -s - generacioni tipovi oscilovanja; ~, lattice -s - oscilacije kristalne rešetke; ~, left-hand(ed) -s v. left-hand(eđ) circularly polarized modes; ~, left-hand e d ) circularly polarized -s tipovi oscilovanja sa levom kritičnom polarizacijom; ~, LH -s v. left-hand(ed) circularly polarized modes; ~, light-pipe -s tipovi oscilovanja svetlovoda; ~, limited space-charge accumulation - režim ograničene akumulacije prostornog naelektrisanja; ~, longitudinal length -s - produžne oscilacije po dužini; ~, longitudinal thickness - produžne oscilacije po širini; ~, low-frequency niskofrekventni tipovi oscilovanja; ~, lowest -s - niži tipovi oscilacija; ~, LSA v. limited space-charge accumulation mode; ~,
mode magnetoionic -s - magnetojonske oscilacije; ~, magnetostatics -s - magnetostatičke oscilacije; ~, main -s v. fundamental modes; ~, masing -s - tipovi oscilovanja pri generaciji; ~, meteor scatter - meteorsko rasprostiranje (propagacija) (radio) talasa; ~, mode—locked — režim sinhornizovanih oscilacija; ~, MS -s - magnetnostatičke oscilacije; ~, natural - s - sopstveni tipovi oscilacija; ~, noise enhancing - režim rada s povećanim nivoom šuma (npr. masera); ~, noise quieting - režim rada sa smanjenim nivoom šuma (npr. masera); ~, nondegenerative -s - nedegenerativni tipovi oscilacija; ~, nonresonant -s nerezonantni tipovi oscilacija; ~, normal -s - normalni tipovi oscilacija; ~, number - broj tipa oscilovanja; ~, „oblique" - kosi tipovi oscilovanja; ~, OBPT v. optically biased pulsed transmission mode; ~, odd -s - neparni tipovi oscilacija; ~ of operation - režim rada; ~ of propagation - tip rasprostiranja; ~, off-axial's v. angular (dependent) modes; ~, on-line time-sharing - režim rada sa podelom vremena pri obradi podataka; ~, optical - optički tip oscilovanja; ~, optically biased pulsed transmission - režim impulsne izmene dobrote optičkim sredstvima; ~, original -s v. fundamental modes; ~, parametric - parametrički režim rada; ~, parasitic -s - parazitni tipovi oscilacija; ~, persistent current - režim samopodržavajuće struje; ~, perturbed -s - perturbirani tipovi oscilacija; ~, phonon -s - tipovi fonona; ~, p i — s - pi-oscilacije u magnetronu; '-', polar -s - polarni tipovi oscilovanja; ~, polarization current -s - talasi polarizacione struje; ~, principal -s - v. fundamental mode; ~, pulsed - impulsni režim rada; ~, Q-spoiled - režim impulsne dobrote; ~, Q-switched v. Q-spoiled mode; ~, quasi-
mode mode -degenerated -s - kvazidegenerativni tipovi oscilovanja; ~, quenched domain - režim potopljenih domena; ~, radial -s - radijacioni tipovi oscilovanja; ~ 3 radiating -s - radijacioni tipovi oscilacija i —, Raman -laser -s - Ramanovi laserski tipovi oscilacija; ~, residue -s - normalni (sopstveni) talasi; ~, resonant -s - rezonantni tipovi oscilacija; ~j RH -s v. right-hand (ed) circularly polarized modes; ~, right-hand(ed) -s v. right-hand(ed) circularly polarized modes; ~, right-hand(ed) circularly polarized -s - talasi sa desnom kružnom polarizacijom; ~, saturated — of operation - režim zasićenja sa odreskom; ~ -selecting - selekcija tipova oscilacije; ~, self-locked -s - samosinhronizovani tipovi oscilacija; ~, shear v. oscilovanje pomeranja; ~ shift - pomeraj tipa oscilovanja; ~, side -s - v. adjacent modes; ~, single - jedinični tip oscilovanja; ~, skipping - preskakanje tipa oscilovanja (kod magnetrona); ~, space-charge -s - talasi prostornog naelektrisanja; ~ spin-wave - mod-spin talasa; ~, spurious -s - parazitni tipovi oscilacija; ~, stable-s - stabilni tipovi oscilacija; •~, stationary -s v. stable modes; ~, Stokes - Stoksov mod; ~, sum - režim rada na zbirnoj frekvenciji; ~, TE - TE-talas; ~, thickness -s - oscilovanja po debljini; ~, thickness flexure -s oscilovanja ugiba po debljini; ~, thickness shear -s - oscilovanja pomaka po debljini; ~, through polarni režim rada; ~, TM TM-talas; ~, total-internal-reflection -s - tipovi oscilovanja sa totalnom internom refleksijom; ~, transmission -s - transmisioni tipovi oscilacija; ~, tiapped -s prigušeni tipovi oscilacija; ~, triggering -s - tipovi okidanja; ~, „twisted" -s - „spiralni" tipovi oscilacija; ~, uncoupled -s - nespregnuti tipovi oscilovanja; ~,
456
model
undamped -s - neprigušeni tipovi oscilacija; ~, undesired -s - neželjeni tipovi oscilacija; ~, unperturbed -s - neperturbovani tipovi oscilovanja; '—-, unwanted -s v. undesired modes; ~, variable-frequency - režim rada s promenljivom frekvencijom; ~, VF v. variable-frequency mode; ~, wave - tip oscilacije, mod; tip talasa; ~, waveguide - režim rada talasovoda; tip talasa talasovoda; ~, width flexure -s - oscilovanje ugiba po širini; ~, width shear -s oscilovanje ugiba po širini; ~, JT -s v. pi-modes model - maketa, model, uzorak; ~, analogue-of neuron - analogni model neurona; ~, analytical-of diffusion process - analitički model difuzionog procesa; ~, atmospheric - atmosferski model, model atmosfere; ~, atmospheric density - model visinske raspodele atmosferske gustine; '—<, breadboard - eksperimentalni model; ~, carrier-storage - model s nagomilavanjem nosilaca (naelektrisanja); ~, charge-control model u upravljanju naelektrisanjem; ~, charge-storage - model s nagomilavanjem naelektrisanja; ~, density-height - model visinske raspodele elektronske koncentracije; ~, distributed transistor - model tranzistora s podeljenim parametrima; ~, electrochemical nerve - elektrohemij ski model nerva; ~, exponential ionosphere model eksponencijalne jonosfere; ~, FET computer v. field-effect transistor computer model; ~, field-effect transistor computer - model FET tranzistora; ~, flat Earth - model razne zemlje (u rasprostiranju radio-talasa); ~, full-scale - model u prirodnoj veličini; ~, ionospheric - model jonosfere; ~, lumped transistor - model tranzistora s koncentrisanim parametrima; ~j neuron - model neurona; —, nullator-norator nulator, norator-model; ~, production-loss-diffusion - model
model
457
atmosfere na bazi jonizacionih, rekombinacionih i difuznih procesa; ~, prototype - eksperimentalni model, eksperimentalni uzorak, maketa; ~, scale - model u razmeri; ~, sharply bunded ionosphere - model jonosfere sa oštrim granicama; ~, Shockley-Read-Hall Šoklijev-Ridov-Holov model; ~, SRH v. Shockley-Read-Hall m o del; —j test - eksperimentalni model, ispitni model; —, time-varying - model vremenski promenljive atmosfere, model nestacionarne atmosfere; ~, two-step diffusion - model dvostepenog difuzionog procesa mođer - impulsni uređaj za kodiranje (eh.) moderate - usporavati (nukl.) moderated - umeren, srednji; moderiran; ~ reactor - nuklearni reaktor sa usporivačem (moderatorom) (nukl.) moderation - umerenost, umeravanje; moderiranje (nukl.); ~ of neutrons - usporavanje neutrona (nukl.) moderator - regulator; moderator, usporivač (neutrona u reaktoru) (nukl.); — graphite - grafitni moderator (nukl.); ~, heavy-water - teškovodni moderator (nukl.); —, light-water - moderator sa lakom (običnom) vodom (nukl.) moderator-coolant moderator-rashladivač (nukl.) modernization - modernizacija; ~, facility - modernizacija bitnih sredstava modify - izmeniti, doterati moding - izobličenje oscilacija magnetrona modulability - modulativnost, moć modulacije (eh.) modular - modularni, unificirani modulated wave - uobličeni talas, modulisani talas (eh.) modulating current - modulaciona struja, struja modulacije (eh.) modulation - uobličenje, modulacija; ~, absorption - modulacija apsorpcijom; ~, adaptive delta -
modulation adaptivna delta-modulacija; ~, amplitude - amplitudna modulacija, AM; ~, analog - analogna modulacija; ~, angle - ugaona modulacija; ~, asymmetric amplitude - asimetrična amplitudna modulacija; ~, base thickness - modulacija debljine baze; ~, base width v. base thickness modulation; ~, CD v. conventional delta modulation; ~, channel length - modulacija dužine kanala; ~, chopper - modulacija čoperom; ~, companded delta - delta-modulacija s kompandovanjem; <~, compound v. multiple modulation; ~, conductivity - modulacija provodnosti; ~, conjugate v. asymmetric amplitude modulation; ~, continuous adaptive delat kontinualna adaptivna delta-modulacija; ~, controlled-carrier modulacija sa samopodešavanjem noseće frekvencije; ~<, conventional delta - obična delta-modulacija (za razliku od statističke delta-modulacije); ~, coupling spojna modulacija; ~, cross ukrštena modulacija, kros-modulacija; ~, delta - delta-modulacija; ~, differential pulse code diferencijalna kodna-impulsna modulacija; —', direct - direktna modulacija (npr. zračenja lasera); ~, discrete adaptive delta - diskretna adaptivna delta-modulacija; ---, elastooptic - elastičnooptička modulacija; ~, electrooptic elektrooptička modulacija; ~, environmental - modulacija izazvana okolnom sredinom; ~> external - spoljna modulacija (npr. zračenje lasera); ~, extraneous parazitna modulacija; ~ factor koeficijent modulacije, stepen modulacije, procent modulacije; ~, fast - vrlo brza modulacija; ~, field (-effect) - modulacija poljem (gustine nosioca naelektrisanja); ~, floating-carrier v. controlled-carrier modulation; ~', frequency - frekventna modulacija; ~ 3 frequency modulation-frequency - FM - FM modulacija;
modulation
458
modulation ~~, frequency modulation-phase - FM-fazna modulacija; ~, group - modulacija grupnog signala; ~, helix - helikoidalna modulacija; ~, high information delta visoko-informativna delta-modulacija; ~, hum - modulacija fonom, fonska modulacija; ~, hybrid modulacija (hibridna modulacija); ~, in-cavity - unutarrezonatorska modulacija; ~ index - indeks modulacije, modulacioni indeks (eh.); ~, intensity - modulacija zraka elektrolučne cevi; modulacija intenziteta snopa (npr. lasera); ~, internal - unutarnja modulacija; ~, inversion density - modulacija inverzne gustine; ~, Kerr cell modulacija svetlosti Kerovom ćelijom; ~ laser - modulacioni laser; <•—, life time - modulacija dužine života; ~, line-type - linearna modulacija; ~, linear delta - linearna delta-modulacija; ~, longitudinal (-wave light) - longitudinalna modulacija; ~, loss v. absorption modulation; ~ meter - merač modulacije (els.) ; -~, multiple - višestruka modulacija; ~, narrow-band frequency - uskofrekventna modulacija; ~, noise - modulacija šumova; ~ of beam - modulacija snopa; ~ of light - modulacija svetlosti; —; on-off - manipulacija; ~ percentage procent modulacije, dubina modulacije (eh.); ~, permutation permutaciona modulacija; ~, phase - fazna modulacija FM; ~, product - produktna modulacija; ~, pulse-amplitude - amplitudno-impulsna modulacija; ~, pulse-code - kodno-impulsna modulacija; ~, pulse-duration širinsko-impulsna modulacija; ~, pulse-inlerval - v. pulse-spacing modulation; ~, pulse-length v. pulse-duration modulation; ~, pulse-numbers - modulacija po broju impulsa za jedinicu vremena; ~, pulse-phase v. pulse-position modulation; ~, pulse-position - fazno-im-
modulator pulsna modulacija; ~, pulse-spacing - fazno-impulsna modulacija sa izmenom intervala medu impulsima; ~, pulse-time v. pulse-position modulation; ~, pulse-width v. pulse-duration modulation; —, Q - modulacija dobrote; ~, quadrature - kvadraturna modulacija; -~ reactor modulaciona prigušnica (eh.); ~, reflection - refleksna modulacija; ~, single-sindeband - modulacija jednim bočnim pojasom, jednopojasna modulacija; ~, single-sided angle - ugaona jednopojasna modulacija; —; single-tone - modulacija jednim tonom; ~, spurious - parazitna modulacija; ~ , , Stark Štarkova modulacija; ~, statistical delta - statistička delta-modulacija; ~, suppressed carrier - modulacija s prigušenom nosećom frekvencijom; ~, telemetering - telemetrijska modulacija; ~, time - vremenska modulacija; ~, transmission - transmisiona modulacija; ~, transverse (wave light) - poprečna modulacija; ~, ultrasonic light - modulacija svetlosti putem difrakcije svetlosti na ultrazvučnim talasima, utlrazvučna modulacija svetlosti; ~, variable-carrier v. controlled-carrier modulation; ~, velocity - modulacija brzine; ~, vibration - vibraciona modulacija; ~, Z-axis - modulacija zraka električne cevi
modulator - modulator, uobličavač (eh.); ~, amplitude light - amplitudni modulator svetlosti; ~, c6herent light phase - fazni modulator koherentnog zračenja; ~, current - pretvarač jednosmerne u naizmeničnu struju; ~, diffraction v. ultrasonic diffraction modulator; ~, double-balanced - dvotaktni balansni modulator; ~, electrooptic - elektrooptički modulator; ~, electrooptic light - elektrooptički modulator svetlosti; ~, electrooptic pulse code LiTaOs - elektrooptički kodno-impulsni LiTaO3 — modulator;
modulator
459
~, Fabry-Perot light - modulator svetlosti Febri-Pero; ~, ferroelectric - feroelektrični modulator; ~, frequency light - frekventni modulator svetlosti; ~, frustrated internal reflection - modulator sa promenljivom unutrašnjom refleksijom; ~, fused silica ultrasonic - ultrazvučni modulator sa topljenim kvarcom; ~, group - grupni modulator; ~, Kerr cell (light) - modulator svetlosti na Kerovoj ćeliji; ~, light - modulator svetlosti; ~, longitudinal (wave light) - longitudinalni modulator; ~, magnetostrictive light - magnetnostrikcioni modulator svetlosti; ~, optical phase - optički fazni modulator; ~, p-n junction light p-n svetlosni modulator; ~ stage - modulacioni stepen (eh.); ~, standing-wave light - modulator svetlosti na stojećim talasima; ~, transverse KDP - poprečni KDP modulator; ~, transverse-wave light - svetlosni modulator sa poprečnim talasom; —, travelling-wave light - svetlosni modulator sa progresivnim talasom; ~ tube - modulatorska cev (els.); ~, ultrasonic diffraction - ultrazvučni difrakcioni modulator; ~, ultrasonic light v. ultrasonic diffraction modulator; ~ voltage - modulacioni napon, napon modulatora (els.) module - modul, šema; blok; ~, capacitor-resistor-diode - diodni-rezistorni kondenzatorni modul; ~, ceramic-base - modul s keramičkom bazom; ~, cordwood modul zatvorenog tipa; ~, digital - digitalni modul; <—,' double-ended - modul sa dva izvoda na krajevima, dvostrani modul; ~, encapsulated - hermetizovani modul; ~, honeycomb - modul u obliku saća; ~, IC v. integrated circuit module; ~, integrated circuit - integralni modul; ~, logic - logički modul; ~, memory - modul uređaja za pamećnje, modul memorijskog uređaja, modul memorije; ~, MERA - molekularni
modulus
elektronski modul; ~, microminiature - mikrominijaturni modul; ~, miniature - minijaturni modul; ~, pellet - tabletni modul; ~, plug-in - rezervni modul; ~, potted electronic - hermetizovani električni modul; ~, power - blok za napajanje; ~ prinied-circuit - modularno štampano kolo; ~, railroad - modul sa planparalelnim razmeštanjem elemenata; ~, rugged - robustan modul, visokoenergetski modul, otporni modul; ~, single-ended - modul sa izvodom na jednom kraju; ~, stacked-s - paketni moduli; ~, stacked wafer - moduli napakovani pritiskom; —, thermoelectric - termoelektrična baterija; ~, thin-film (circuit) - modul sa tankofilmskim elementom; ~, three-dimensional - zapreminski modul, trodimenzionalni modul; ~, two-dimensional - pljosnati modul, ravni modul; ~, welded - zavareni modul; ~, 2-D - v. two-dimensional module; ~, 3-D v. three-dimensional module modulus - moduo, modul, mera; apsolutna vrednost (mat.) ; ~, bulk - zapreminska modul-elastičnost, modul pritiska; ~, fineness modul krupnosti; ~ of a complex number - apsolutna vrednost kompleksnog broja (mat.) ; ~ of bulk elasticity - zapreminski modul elasticiteta (fiz.); ~ of common logarithms - modul opštih logaritama, 0.43429. . . (mat.) ; ~ of compliance - modul gipkosti; ~ of compression - modul kompresije, modul elastičnosti pri pritisku; ~ of cubic compressibility zapreminski modul elastičnosti (fiz.) ; ~ of decay - modul prigušenja (vibracionog sistema); modul raspada (nuklearna fizika); ~ of design - modul konstrukcije; - of dilatation - modul dilatacije; - of elasticity - modul elastičnosti (fiz.); ~ of elasticity in compression - model elastičnosti pri kompresiji; ~ of elasticity in shear v. modulus of trasverse
modulus modulus elasticity; ~ of elongation v. Young's modulus; <—• of flexibility - modul plastičnosti, modul fleksibilnosti; ~ of resistance modul otpora; ~ of regidity v. modulus of transverse elasticity; ~ of rupture - modul loma, modul rušenja (grad.), modul pucanja; ~ of shear(ing) v. modulus of transverse elasticity; ~ of sliding - modul klizanja; ~ of torsion - modul torzije, modul uvrtanja; ~ of transverse elasticity modul elastičnosti drugog reda, modul poprečne elastičnosti; ~, piezoelectric - piezoelektrični modul; piezoelektriČni koeficijent deformacije; ~, pressure - modul pritiska, modul elastičnosti pri pritisku; ~, resilience v. modulus of elasticity; ~, rigidity - modul čvrstoće; ~, shear(ing) v. modulus of transverse elasticity; ~, stretch v. Young's modulus; ~, tension v. modulus of elasticity; ~i Young's - Jangov modul elastičnosti prvog reda, modul elastičnosti moduplex - višekanalni AM predajnik specijalne namene Moebius process - proces za elektrolitičko rafinisanje srebra i odvajanje od zlata (mtl.) moellen - degras, mast koja se upotrebljava u kozarstvu (thnl.) mohair - moher, kostret angorske koze, tkanina od kostreti (tek.) Mohorovicic discontinuity - Mohorovičićev diskontinuitet, granica između čvrstog i tečnog dela unutrašnjosti Zemlje (geol.) Mohr's salt - Morova so, feroamonijum-sulfat (hem.) Mohs'scale of hardness - Mosova skala tvrdoće; dijamant ima tvrdoću 10 moist - vlažan, mokar; sirov; ~ curing - čuvanje na vlazi (thnl.) ~ room conditions - vlažni uslovi (temperatura 25° C, vlažnost 75%) (mtr. thnl.) moisten - ovlažiti, pokvasiti i
460
molecular
moistening - vlaženje, kvašenje moistness v. moisture moisture - vlaga, vlažnost (mtr.); ~ absorption - apsorpcija vlažnosti (mtr.) ; ~ detector - detektor vlažnosti, indikator vlažnosti; ~, hydroscopic - hidroskopska vlaga; ~ proof - zaštićen ov vlage, otporan na vlagu (thnl.) moisture-free - suv, koji ne sadrži vlage moisture-Iaden - zasićen vlagom moisture-repellant - koji odbija vlagu, hidrofoban moisture-retentive - koji zadržava vlagu, hidroskopan moisture-tight v. moisture-proof moits (motes) - naziv za biljne materije u vuni (seme, slama) (tek.) mol(e) - mol (jedinica količine supstancije molal - molalni; ~ solution - molalni rastvor, koji sadrži 1 g-mol rastvora u 1000 g rastvarača (hem.) molality - molalnost (broj molova na 1 kg rastvarača) molar - molarni, gram-molekulski (hem.) ; ~ gas constant - molarna gasna konstanta (hem.) ; •—• heat molarna toplota (hem.) molarity - molarnost (broj molova u litru rastvora); ~ refraction molarno prelamanje (refrakcija) (hem.); ~ solution - molarni rastvor (hem.) ; ~ surface - molarna površina (hem.); ~ weight - molarna težina, težina 1 gram-molekula (hem.) molasses - melasa, sirup koji ostaje iza kristalizacije šećera (thnl.) moldability - livkast (mtl.) molded capacitor - presovani kondenzator (el.) ; ~ core - presovano jezgro (el.); ~ insulator - presovani izolator (el.) mole volume - zapremina 1 mola (hem.) molectronics - molekularna elektronika, m61ektonika molecular - molekulski, molekularni (hem.) ; ~ adsorption - molekularna adsorpcija (hem.); ~ clock - molekularni sat, etalon vremena (metr.) ; ~ compound - moleku-
molecular
461
larno jedinjenje (hem.); ~ concentration - koncentracija rastvora u gram-molima (hem.); ~ conductivity — molekularna provodljivost, električna provodijivost kroz koncentraciju (hem.); ~ distillation - destilacija pod smanjenim pritiskom od oko 10~3 Hg; upotrebljava se za destilaciju termolabilnih supstanci (hem.); ~ formula molekularna formula (hem.); ~ formula weight - težina molekularne formule (hem.); ~ heat molekularna toplota (hem.) ; ~ percent - molekularni procenat (hem.) ; ~ pump - molekularna vakuumska pumpa (maš.) ; ~ reaction - molekularna reakcija, svaka reakcija koja se odigrava između molekula (hem.) ; ~ reflectivity - proizvod moći odbijanja i molekularne težine (hem.) ; ~ refractivity - proizvod moći prelamanj a i molekularne težine (hem.) ; -—' spectrum - molekularni spektar (hem.); ~ structure - molekularna struktura (hem.) ; ~ volume - molekularna zapremina (hem.); ~ weight molekularna težina (hem.) molecularity - molekularnost molecule - molekul (najmanji delić jedinjenja) (hem.); ~ acceptor molekul-akceptor; <~, complex kompleksni molekul; ~ donor molekul-donor (donator); ~, gram(me) - gram-molekul; ~, label(l)ed - obeleženi molekul; ~, tagged v. label(l)ed molecule Molisch test - dokazivanje proteina alfa-naftolom i koncentrovanom sumpornom kiselinom (hem.) molten pool - rastopina (zav.) ; ~ agitated - nemirna rastopina (zav.); ~, boiling - ključajuća rastopina (zav.); ~, fluid - lako tekuća rastopina (zav.); ~, quiet - mirna rastopina (zav.) ; ~, slag flowing ahead - težnja troske da prethodi rastopini (zav.) ; ~, viscous - viskozna rastopina (zav.); ~ with a frothy surface - penušava rastopina (zav.); ~ slag tečna troska (zav.)
moment
molybdates - molibdati, soli molibdenske kiseline (hem.) molybdenite - molibdenit, disulfid molibdena (min.) molybdenum - molibden, hem. element rednog broja 42, simbol Mo (hem.) ; ~ high-speed steel, moly high-speed steel - molibdenski brzorezni čelik (mtl.) ; ~ trioxide - molibden trioksid (hem.) molybdic acid - molibdenska kiselina (hem.) molybdite - molibdit, molibdat p-ožda (min.) Molykote, Moly-sulfide - maziva sa dodatkom molibden-sulfida (thnl.) moment - momen(a)t, trenutak; ~< of couple - moment para (sila); ~ of deflection - moment defleksije, moment uvijanje; ~- of flexure - moment defleksije, moment savijanja; ~ of force - moment sile; ~ of friction - moment frikcije, moment trenja; ~ of gyration moment zamajca; ~ of inertia moment inercije; ~ of magnet magnetni moment; '~ of momentum - moment količine kretanja, kinetički moment; ~ of resistance - moment unutrašnjih sila (pri deformaciji); ~ of rotation - moment rotacije; ~ of rupture - moment kidanja, moment rušenja, moment loma; ~ of stability - moment stabilizacije; —; aerodynamic aerodinamični moment; ~, bending - moment savijanja; ~, braking - kočni moment; moment kočenja; ~, breaking - moment kidanja, moment loma; ~, central centralni moment, moment u centru; ~, centrifugal - centrifugalni moment, moment centrifugalne sile; ~, critical - kritični moment (pri kidanju, rušenju); ~, dead-lod moment od sopstvene težine; ~, dipole - dipolni moment, moment dipola; ~, disturbing - moment koji narušava ravnotežu; ~, driving - moment rotacije, moment obrtanja; ~, electric - električni moment, moment dipola; dipolni moment; ~, equivalent-bending
moment moment - izvedeni moment savijanja; ~, even - postojani moment (bez pulsacije); ~, factorial - faktorijalni moment; ~, first - moment prvog reda, primarni moment, glavni moment; ~, flywheel - zamajni moment; ~, grouped - grupni moment; ~, hinge - moment zgloba, moment šarke, moment šarnira; ~, inertia - moment inercije; ~, magnetic - magnetni moment; ~, maximum - maksimalni moment, najveći moment; ~, negative negativni moment; ~, negative rolling - negativni moment nagiba; ~, nuclear - nuklearni moment; ~, orbital - orbitalni moment; ~, overturning - moment preturanja; ~, polar - polarni moment; ~, positive - pozitivni moment; ~, positive pitching - pozitivni moment uvijanja; ~, quadrupole - kvadropolni moment; ~, resisting v. moment of resistance; ~, restoring - povratni moment; ~, resulting - rezultujući moment; ~, retarding - moment usporenja; ~, rolling - moment kotrljanja; ~, rotative - moment rotacije; ~, second - 1. drugi moment, moment drugog reda; 2. moment inercije; ~, secondary - dopunski moment, sekundarni moment; ~, spin - spinski moment, meoment spina; ~, stability - moment stabilizacije, moment stabilnosti; ~, static(al) - statički moment; ~, stiffness - moment krutosti, moment tvrdoće; ~, support - oslonačni moment, moment oslonca; ~, tilding v. overturning moment; ~, torsion(al) - moment torzije, torzioni moment, moment uvijanja; ~, turning - moment rotacije; ~, twisting - moment uvijanja, moment torzije; ~, ultimate bending - kritični moment savijanja; ~, virtual - virtualni moment; ~, yaw(ing) - moment u odnosu na vertikalnu osu momentum - količina kretanja, impuls, momen(a)t; impuls sile; ~, angular - uglovni moment; ~,
462
monitoring
canonical - kanonski impuls; ~, linear v. momentum; ~, orbital angular - orbitalni moment količine kretanja monad - jednoćelični organizam (biol.); jednovalentni elemenat (atom, radikal) monatomic - monoatomski, jednoatomski (fiz.) monaural - jednouhi, za jedno uho (tel.)^ monazite - monacit, mineral koji sadrži torijum, cer i lantan (min.) Mond gas - gas dobijen prevođenjem vazduha i pare preko uglja na 650°C (thnl.); ~ process - proces za dobijanje nikla iz ruda preko nikl-karbonila (thnl.) Monel metal - Monelov metal, legura nikla, bakra, gvozda i mangana (tntl.) monetary telephone - telefon sa automatom za metalni novac, aparat za javnu govornicu (tel.) Monex - ubrzavač za vulkanizaciju gume na bazi tetrametiltiuram-sulfida (thnl.) monitor - monitor, kontrolni uređaj; uređaj za kontrolu intenziteta zračenja; ~, video - kontrolni uređaj; davač; kontrolni program, program-supervizor; ~ background radiation - registrator fonskog zračenja; ~, head - kontrolna glava; ~, laser - laserski monitor; ~, long-range input - indikator radarske stanice za otkrivanje vazdušnih ciljeva; ~, picture - video-kontrolni uređaj; ~, solids moisture - pribor za kontrolu vlažnosti tvrdog tela monitoring - prisluškivanje, kontrola, upravljanje (tel.); ~ antenna kontrolna antena (el.) ; ~ crystal - kontrolni kristal, kontrolni detektor (nukl.) ; ~ ionization chamber - kontrolna jonizaciona komora (nukl.); ~ operator - kontrolni operator; — physiological - fiziološka kontrola; ~ receiver - kontrolni prijemnik (els.) ; ~ reception - kontrolni prijem (els.) ; ~ system - kontrolna signalizacija, kontrolni
monitoring
463
sistem; " to value - kontrola • unit - kontrolni steveličina; pen (els.) monitron - pribor za otkrivanje štetnih zračenja _ mono, prefiks, znaci jedan, m o n 0 jedno. . . , • ,. monoacid - jednobazna kiselina (hem.) . monoatomic - jednoatomski, mono' atomski monobasic - jednobazan, monobazan (hem.) monocarcase welding set - pretvaračka grupa sa zajedničkom osovinom u jednom oklopu (zav.) monochloride - monohlorid (hem.) monochromatic - monohromatski, jednobojan (opt.) ; ~ filter - monohromatski flter koji propušta svetlost određene talasne dužine, odnosno boje (fot.) ; ~ light - monohromatska svetlost (opt.) ; ~ radiation - monohromatsko zračenje (opt.) monochromatization - monohromatizacija monochromator - monohromator (spektralni uređaj za izdvajanje monohromatske svetlosti) (fiz.); ~ Bausch-Lomb grating - difrakcioni monohromator Boš-Lombov; ~ Ebert - Ebertov monohromator; ~ grating - difrakcioni monohromator; ~ Wadsworth - Vodsortov monohromator monoclinic - monokliničan, (koji pripada m. kristalnom sistemu); ~ crystal - monoklinički kristal (kr.) ; ~ system - monoklinički sistem (kr.) monocrystal - monokristal (poseban (pravilan) kristal) monocyclic - monocikličan (jedinjenje sa jednim prstenom) (hem.) monoenergetic - monoenergetski, jednoenergetski; ~ radiation monoenergetsko, monohromatsko zračenje (fiz.) monofilm - monomolekulski film (sloj) monofrequent radiation - jednofrekventno zračenje (els.) monohydrate - monohidrat (hem.)
montan wax
monohydric alcohols - alkoholi koji sadrže samo jednu hidroksilnu grupu (hem.) monoisotopic - monoizotopski (elemenat sa samo jednim izotopom) monolayer - monosloj, monomolekulski sloj; jednoslojan monolithic conduit - monolitna kanalizacija, monolitni kablovski blok (els.) monomer - monomer, jednomolekularan (hem.) monomial - jednočlani izraz (mat.) monomolecular - monomolekulski, jednomolekulski; ~ layer jednomolekularni sloj (hem.); ~ reaction - monomolekularna reakcija čija brzina zavisi samo od koncentracije jednog reaktanta (hem.) monomorphous - monomorfan, koji postoji samo u jednom kristalnom obliku (kr.) monophase - jednofazni, monofazni (el.) monophone - mikrotelefonska kombinacija (tel.) monopole - monopol, objekat sa jednim polom monopulse radar - jednoimpulsni radar (els.) Monosol - grupa rastvornih organskih boja koje lako prelaze u nerastvoran oblik monostable multivibrator - monostabilni multivibrator (els.) monosubstituted - monosupstituisan (hem.) monosulphide - monosulfid (hem.) monotelephone - slušalica sa jednim namotanim polom magneta, telefon sa zvučnim pozivom (tel.) monotron - monotron, klistron bez reflektora (els.) monotropic - monotropski (kada je prelaz jedne modifikacije u drugu mogućan samo u jednom smeru) (hem., min.) monovalent - jedno valentan, monovalentan (hem.) monoxide - monoksid; ~, silicon silicijum-monoksid montan wax - montan-vosak, dobija se ekstrakcijom iz lignita (thnl.)
montmorillonite montmorillonite - montmorilonit, monmorionit (hidratisani silikat aluminij uma) Moon radar - radar za ispitivanje Meseca, Mesečeva radiolokacija (eh.) ; ~ -relay communication - veza reflektovanjem od Meseca (eh.) Moore lamp - Murova lampa mordant - močilo (thnl.) ; ~ dyes - močilske boje (alizarinske boje) (thnl.) mordants - močila (bajce), supstance koje fiksiraju boje na vlaknu, npr. hidroksidi aluminijum-hroma (thnl.) Morflex - razni plastifikatori za plastične mase (thnl.) morning-glory horn - eksponencijalna truba (aed.) morocco - maroken, stavljena kozja koži; (thnl.) morphine - morfin (alkaloid iz opijuma) morpholine - morfolin, tečnost ciklične strukture i baznih osobina (hem.) Morse apparatus - Morzeov aparat (tel.); ~ code - Morzeov kod (tel.); ~ key - Morzeov ključ, telegrafski ključ (tel.); — lamp Morzeova signalna lampa (tel.) ; ~ receiver - Morzeov prijemnik, prijemnik Morzeova aparata (tel.) ; ~ recorder - Morzeov telegrafski prijemnik (tel.) ; ~ sounder - klopfer (zvučna kutija) Morzeova aparata (tel.); ~ telegraph - Morezov telegraf (tel.); ~ telegraphy Morzeova telegrafija (tel.) mortality - ispadanje iz pogona, akcident; ~ infant - rani kvar, rani otkaz mortar-location radar - protivminobacački radar (voj.) mortise chisel - probojno stolarsko dleto (maš.) mortron - sistem kondiciranja vazduha mosaic - mozaik, mozaična katoda (TV); ~ gold - pigment koji se dobije zagrevanjem amalgama kalaja, amonijum-hlorida i sumpora (thnl.)
464
motor
Moseley number - Mozlijev broj, sinonim za redni broj, atomski broj
(fiz-)
Moseley's law - Mozlijev zakon, kod X zračenja (fiz.) mote - trun(ka), čestica, zrno prašine mother crystal - sirovi kristal (kr.) ; ~ liquor - matična lužina, rastvor koji je ostao iza kristalizacije soli (hem.) motion - kretanje; ~ collective kolektivno kretanje (u sistemu velikog broja čestica); ~ coupled spregnuto kretanje; ~ domain wall- kretanje granice domena (u feromagnetiku); ~ impedance - kinetička impendanca; ~ of rotation obrtno kretanje; ~ oscillatory oscilatorno kretanje; ~ translatory - translaciono kretanje; ~ transmission - prenos kretanja motive power - pogonska snaga motor - motor, pogonska mašina, elektromotor; ~, actuaring - servomotor; ~, adjustable—speed motor sa regulacijom brzine; ~ benzol - motorni benzol, rafinisani laki destilat katrana za pogon motora; ~ -boat - motorni čamac; ~, boost - startni motor; ~, brake - kočioni motor; ~, canned kondenzatorski motor; ~ car putnički automobil, vozilo; car engine - motor vozila (automobila); ~ -car jack - dizalica za kola; ~, cascade - kaskadni agregat (za kaskadno uključivanje); ~ casing - kućište motora; ~, charcoal-burning - gasogeneratorski motor (radi na drveni ugalj); ~ coach - putnički autobus; ~ coach jack - automobilska dizalica; ~-coaster - obalski brod; ~ commutator - kolektorski motor; ~, constant-speed - motor sa konstantnim brojem obrtaja; ~ converter kaskadni pretvarač; ~ criser motorna jahta; ~ drive - motorni pogon; ~ drive punch - motorni perforator; ~ -driven - na motorni pogon, sa motornim pogonom; ~ -driven barrow - motorna kolica; ~ -driven pump - pumpa sa električnim motorom; ~ driven wel-
motor
4S5
ding machine - pretvarač struje za zavarivanje sa elektromotorom; ~, electric - elektromotor; ~ element - motorni, pokretački element (mot., ak.); ~> enclosed-type - motor zatvorene izvedbe; ~, explosion-proof - motor obezbeden od eks-
plozije; ~ for build-in installa-
tion - ugradbeni motor, motor za ugradnju; ~, fractional-horsepower - elektromotor snage manje od 1 K S ; ~ frame - kućište motora; ~, geared-down - motor sa reduktorom (na zupčanike); ~ generator - motor-generator, dinamo-motor; ~ genei-ator set motor-generatorska grupa; ~, induction - asinhroni motor; —, integral-Horsepower - elektromotor snage veće od 1 KS; ~, jet-propulsion - reaktivni motor;
~, liquid-fuel rocked - raketni
motor na tečni pogon; ~ lorry teretno vozilo, privredno vozilo; ~ man - vozovođa; ~, master glavni motor; ~, midget - minijaturni motor; ~ mine sweeper minolovac; ~, multispeed - motor sa više brzina; ~, open - motor otvorenog tipa; ~ -operated - na motorni pogon; ~ output - snaga motora; ~, pen - motor za pomeranje pera (samopisača); ~, polyphase-commutator - višefazni kumutatorski motor; ~, poni pomoćni (mali) motor, servomotor; ~ pulley - kaišnik motora; ~ regulation - regulacija motora; ~, rocket booster - startni raketni motor; ~ sailer - motorna jedrilica, jedrilica sa pomoćnim motorom; ~ scythe - motorna kosačica; ~ selector - motorni birač; ~, short - period — motor kratkog veka (rada); ~ speed - broj obrtaja motora; ~ spirit - gorivo za motore; ~, starting - startni motor; ~ starting switch - prekidač (uklopnik) motora; ~, submersible - motor zaštićen od upada vode; ~j subminiature - subminijaturni motor, motor veoma male snage; ~ sweeper - mašina za čišćenje ulica; ~, thrust - raketni motor; ~, SOBecnik
movotron time - vremenski mehanizam; ~ torque - obrtni moment motora; ~ torque generator - predajni seisin; ~, traction - vučni motor, traktorski motor; ~ tractor traktor, motorni tegljač; ~, tram-car - tramvajski elektromotor; ~ tree-cprayer - motorna prskalica (za drveće); ~ truck - privredno vozilo, teretno vozilo motorna kolica; ~ uniselector - motorni birač; ~, uncooled - nehlađeni motor; ~, varying-speed - motor promenljive brzine; ~ vehicle motorno vozilo; vehicle engine - automobilski motor; ~ -vehicle fleet - vozni park; ~ vessel motorni brod; ~, water - hidraulični motor, hidroturbina; ~ winch - motorna dizalica; ~ with combined ventilation - elektromotor sa vlastitim i posrednim hlađenjem; ~ with compound characteristic - motor sa složenom karakteristikom (elj.) ; ~ with reciprocating movement - motor sa izmeničnim kretanjem (elj.); ~ with series characteristic - motor s mekom karakteristikom (elj.); ~ with shunt characteristic - motor s tvrdom karakteristikom; ~ yacht - motorna jahta motorboating - šum motora, lupanje motora, neželjene oscilacije u kolu, vrlo niske frekvencije (eh.) motron - servomehanizam mount - držač; nožica cevi; ~, crystal - držač kristala, diodna glava; <--', diode - diodna glava; ~ 5 tunnel diode - glava tunel-diode; —•, varactor - glava varaktora, glava parametarske diode; ~, waveguide - talasovodna (diodna) glava mounting panel - montaža na panelu; ~ rack - montaža u stalku (ramu); montaža stalaka movies hologram - hologramski film; ~, three-dimensional - stereoskopski film; ~, 3-D v. three-
-dimensional movies
movotron - indikatorski pribor
mu mu (n) - koeficijent pojačanja (cevi); permeabilnost, magnetska provodnost; skraćenica za mikron; ~ factor - koeficijent pojačanja cevi (els.); ~ -meson - mi-mezon, mion (elementarna čestica) (fiz.) mucilage - biljna sluz; gumirabika mud - mulj; ~ guard - blatobran (mot.) muff (joining tube) - muf (spajanje cevi) (maš.) ; ~ joint - cevni spoj (ma!.) muffler - izduvni lonac (mot.) Muller tube - Milerova cev (nukl.) Mullfrax - vatrostalni materijal na bazi mulita (aluminijum-silikata) (thnl.) multi- - prefiks koji znači mnogo ili više; ~ -anode magnetron višeanodni magnetron (els.); ~ -anode rectifier - višeanodni ventil (ispravljač) (el.); ~ -bladed carbide-tipped milling cutter glodač sa više sečiva sa karbidnim vrhom (ma!.) ; ~ -class sender univerzalni registar (el.); ~ -disk clutch - kvačilo sa više lamela, diskova (maš.) ; ~ -flute - sa više žlebova (maš.) ; ~ -operator constant potential welding generator - matični generator za zavarivanje s konstantnim naponom (zav.); ~ -operator transformer welding set - matični zavarivački transformator (zav.); ~ -operator welding generator matični zavarivački generator (zav.) ; ~ -pass welding - višeslojno zavarivanje (zav.) ; ~ -rate meter - višetarifno brojilo (el.); ~ -ribbed thread cutter - glodač navoja sa više rebara (ma!.); ~ -run welding - višeslojno zavarivanje (zav.) ; ~ -spindle arrangement - uređaj sa više vretena (ma!.); ~ -start (worm) - sa više početaka (pul.) ; ~ - w a y valve - višesmerni ventil (maš.) multicavity magnetron - višerezonantni magnetron (els.) multicellular luudspeaker - multipleksni zvučnik (els.) multichannel detector - višekanalni detektor, brojački uređaj koji daje
466
multiphase
energetsku raspodelu zračenja (nukl.) ; ~ loudspeaker - multikanalni zvučnik (el.) multicontact timer - višekontaktni vremenski relej (el.) multicore cable - višežilni kabl (el.) multidimensional višedimenzionalan multidirectional - višesmerni; ~ hydraulic control valve - hidraulični kontrolni ventil sa više položaja (maš.) multidomain - sa više domena multidopant - višeprimesni multifrequency dialing - višefrekventno biranje (el.) multigang switch - kombinovani prekidač (el.) multigrid detection - više mrežno detektovanje, višemrežna detekcija (el.) multiharmonigraph - multiharmonigraf multihole - sa mnogo rupa multijet blowpipe, multijet torch - gorionik sa više plamenova (zav.) multilateral - mnogostran multilayer - višeslojni; ~ coil višeslojni kalem (el.) multilineal - mnogolinijski multilobe - višekrilni (antenski dijagram), antenski dijagram sa više listića multiloop - višekonturni; ~ feedback - povratna sprega sa više petlji (els.) multimeter - avometar, univerzalni instrument (el.) ; ~, digital - digitalni multimetar multimode - sa više tipova oscilovanja multimoding - režim rada sa više tipova oscilacija multinominal - mnogočlan (izraz u matematici) multioscillation - multioscilovanje multipactor - multipaktor, mulitpaktorski efekat multipath - višeputni, višehodni multiphase - višefazni; — alloys mnogofazne legure, heterogene legure (mtl.)
nultiple
467
multiple - višestruk; množilac, umnožak; višekratno kolo; umnožen, paralelni; ~ cable - višežilni kabl (el.) ; ~ capacitor - blok kondenzatora (el.) ; ~ converter - višestruki usmerivač (el.); ~ cord višežilni gajtan (el.); ~ -core cable - kabl sa više jezgara, mnogožilni kabl (el.) ; current generator - višestruki generator (elj.) ; ~ -cutter method (of thread milling) - način glodanja kratkih navoja (ma!.) multipled - višekratni, mnogokratni paralelni; ~ (decay) disintegration - višestruki raspad, grananje u seriji raspada radioaktivnih elemenata (fiz.); ~ electrometer višećelijski elektrometar (els.); ~ excitation - višestruka uzbuda (elj.); ~ feed - napajanje u više tačaka (el.) ; ~ flat cable - mnogožilni pljosnati kabl, band-kabl (el.); ~ frequency - harmonik, umnožak frekvencije (el.) ; ~ head blowpipe - gorionik promenljivog protoka (zav.); ~ ionization mnogostruka jonizacija (fiz.); ~ parallel winding - višeslojni petljasti namot (elj.) ; <~ plate elutch - kvačilo sa više lamela, diskova (mot.); ~ -plunger pump pumpa sa više klipova (ma!.); ~ production - višestruka proizvodnja (ma!.) ; ~ -purpose machine - mašina za višestruku upotrebu (ma!.); ~ reflection - mnogostruko odbijanje (opt.); ~ sound track - višestruki trag (ak.); ~ -speed motor - višebrzinski motor (elj.); ~ -spindle milling glodanje sa više vretena (ma!.); ~ step cutting - višestepeno glodanje (ma!.) ; — switch - višekontaktni prekidač, telefonski ključ (tel.); ~ system of indexing višestruki sistem obeležavanja (ma!.); ~ tool - višestruki alat (ma!.); ~ tooling - ukleštenje više alata (ma!.); ~ type fixture - višestruki pričvršćivač (ma!.); ~ -unit steerable antenna višeelementna antena sa podešavanjem (TV) 30*
multiplicity of paths
multipleness redundancy - redundancija, odnos broja rezervnih delova prema osnovnim delovima multiplet - multiplet; ~, quadrupole - kvadrupolni multiplet; ~, spin-orbit - spin-orbitalni multiplet multiplex - multipleks; sabijanje (kanala veze); formiranje signala TV u boji; korišćenje više istovremenih komandi; ~, asynchronous asinhrono sabijanje; ~ code transmission - višekratna kodirana predaja (TV., els.); ~ demodulator - multipleksni demodulator (els., TV); ~ frequency division frekventno sabijanje kanala; ~ modulation - multipleksna modulacija (TV); ~ modulator multipleksni modulator (TV) ; ~ radio transmission - multipleksna radio-predaja (rad.); ~ system - multipleksni sistem (els.); ~ telegraphy - multipleksna telegrafija (tel.) ; ~ time-division - vremensko sabijanje kanala multiplexer - stepen za sastavljanje TV signala boje (TV) multiplicand - množenik, broj koji se množi (mat.) multiplication - multiplikacija, pojačanje, povećanje; množenje; <~, avalanche - lavinsko povećanje, lavinsko pojačanje; ~, carrier pojačanje nosača; ~, collector kolektorsko pojačanje; ~ factor koeficijent umnožavanja, faktor pojačanja; multiplikacioni faktor; količnik broja neutrona proizvedenih nuklearnom fisijom i broja prethodno prisutnih neutrona u reaktoru (nukl.); ~, frequency frekventno pojačanje; ~, nonlinear-reactance - pojačanje na nelinearnoj reaktanci; ~, reactance - parametarsko pojačanje, reaktansno pojačanje; ~, resistance - pojačanje na nelinearnoj otpornosti; <— sign - znak množenja ( x ) multiplicity of paths - mnoštvo puteva, višeputno rasprostiranje
multiplied by
468
multiplied by - pomnožen sa. . . multiplier - množač, umnožavao, množitelj, umnožavački mehanizam množilac, broj kojim se množi; ~, crossed field - množitelj sa ukrstenim poljima; —, dynamic crossed field electron - dinamički množitelj sa ukrštenim poljima; ~, electric - električni množitelj, množački perforator; —•, electron-beam - elektron-lučni množitelj; ~, electron(ic) - elektronski množitelj, fotoelektronski množitelj; ~ electrons - sekundarni elektroni; ~, frequency - frekventni množitelj; ~j function - množač funkcije, funkcionalni množač; ~, Hali - Holov množač; <~, logarithmic - logaritamski množač; ~, magnetoresistor magnetootporni množač; ~, mark-space v. time division multiplier; ~, nonlinear-reactance - množač frekvencije na nelinearnoj reaktanci; ~, phototube - fotomultiplikator; ~, reactance - parametarski množač; ~, resistance - otporni množač; ~j time-division - vremensko-impulsni množač; —, tube elektronski umnožavač, cev-multiplikator; ~, varactor (diode) varaktorski množač multipling - višekratno uključivanje (tel.) multiply - množiti multiplying coil - dopunski otpor voltmetra (el.); ~ power - moć umnoženja (eh.) multipoint cutter - glodalo sa više sečiva (maš.); <~ tool - alat sa više sečiva, glodalo (maš.) multipolar - multipolarni, višepolarni multipole - multipol; multipol(ar)ni; višepol; ~, incoming - ulazni višepol; ~, outgoing - izlazni višepol multiport - višepol, višepolni multiprocessor - multiprocesor multiprograming - multiprogramiranje multipurpose - univerzalni; ~ milling machine - glodalica za višestruku upotrebu (maš.); ~ reac-
muscovite
tor - reaktor sa više namena, naročito reaktor za proizvodnju električne energije i plutonijuma (/tuki.) m u l d r a n g e - sa više opsega, sa više skala (el.) multiscaler - multiskaler, višestruki brojački uređaj (nukl.) multisection filter - višesekcioni filter (els.) multistable - multistabilan multistage - višekratni, višestepeni; ~ separation - višestepeno razdvajanje npr. u rektifikacionim kolonama i drugim procesima za razdvajanje izotopa (nukl.) multistaadard tv set - višestandardni televizor multisystem - multisistem multitoothed - sa više zuba (maš.) ; — cutter - rezni alat sa više zuba (maš.) multiturn - višezavojni, višenavojni (eli.) multiunit antenna - višeelementna antena (el., TV) ; —• tube - kombinovana cev (els.) multivalent - viševalentan (hem.) multivibrator - multivibrator (els.) multivoltmeter - voltmetar sa više opsega (el.) multiwave - višetalasni (els.) multiway - višeputni multizone - višezonski mumetal - mi-metal, legura nikla i gvozda sa hromom i barkom, legura permaloj tipa koja ima visoku magnetnu permeabilnost (mtl.) Muntz metal - mesing sa 60% bakra i 40% cinka (mtl.) muon v. mu-meson murexide test - mureksidna proba za dokazivanje mokraćne kiseline (hem.) muriate - so hlorovodonične kiseline, hlorid; hidrohlorid muriatic - murijatičan, koji sadrži hlorovodonične kiseline; ~ acid - raniji naziv za hlorovodoničnu kiselinu (hem.) muscle stimulator - stimulator mišića muscovite - muskovit, kalijumski (beli) liskun (min.)
oiush
r-/
'mush - subharmonici, smetnje od ' luka (el.) "mushroom valve - pečurkasti ventil 4 (maš.) music loaded cirucit - pupinizovana "^ linija za prenos muzičkog programa (eh.) LUsical echo — muzički eho (ak.) ittsk - mošus lUstard gas - slačični gas, dililorodietil-sulfid (vrlo otrovan gas1 (hem.) ; iperi* (bojni otrov; Inutarotation >— mutarotacija i han.) inutilated call - izobličeno biranje, I pogrešan spoj (tcl.) ; ~~ selection ' i/obličeno biranje (tcl.) Tnuting control - bešumno podeša' vanje (rad.); ~ sensitivity - gruba osetljivost (rad.) I mutual capacitance - uzajamna ka) pacitivnost (el.); ~ coupling fac-
469
myricyl alcohol
tor — faktor uzajamne sprege, koeficijent uzajamne sprege (di ) ; ~ detection coefficient - uzajamni koeficijent detekcije (cl.); ~ i m pedance - uzajamna impedanca (cl.) ; — inductance — uzajamna induktivnost, koeficijent uzajamne indukcije (cl.) ; ~~ induction uzajamna indukcija (cl.) ; Mv — simbol elementa mendeljcA ijuma (hem.) Mycalex - mikaleks •• ihj'i.j Mylar - tanke vrlo otporne toliie policlilcn-tcreftalata ' llinl.) myoglobin - niioglotin i.liclančevina slična hemoglobinu i myriatron - clckti\>nsko-opl:čki pretvarač myricyl alcohol - 'ii'.icil alkohol, viši alkohol koji •_ .,• nalazi u pčelinjem vosku (hem, i
MAAe — melhylamyl acatate - mitilamilacetat MBP — molal average boliag point - srednja molarna tačka ključanja MAC — maximum allowable concetration - maksimalna dozvoljena koncentracija MC — 1. manual control - ručno upravljanje; 2. marked capacity - nominalni kapacitet MCPA — 2-methyl-4-chlorophenoxy-acetic acid - 2-metil-4-hlorolenoksisirćetna kiselina MCPP — 2-(2-methyl-4-chlorophenoxy) propionic acid - 2-(2-metil-4-hlorofenoksi) propionska kiselina MEA— 1. -monoethanolamine - monoetanolamin; 2. mercaptoethyl-amine - merkaptoetilamin MEK — methyl ethyl ketone - meti leti lketon M.I.T. — 1. Massachusetts Institute of Technology - Masačusctski institut za tehnologiju; 2. milling in transit - i zdrobljen pri transportu MO — 1. manually operated - ručno upravljanje; 2. mineral oil - mineralno (naftno) ulje; 3. molecular orbit jal. - molekularna orbit(al)a
N N - hemijski znak za azot Na - hemijski znak za natxijum (hem.) Nabam - zaštićeno ime za dinatrijumetilen-bis-ditiokarbamat, sredstvo za zaštitu bilja (fungicid) (hem.) Nacconate - proizvodi na bazi diizocijanata, za izradu raznih plastičnih masa (hem.) Nacconol - razni deterdženti na bazi sulfonata (hem.) nacelle - avionski trup; korpa vazduSnog balona (broda) nacre - sedef nadir - nadir, zenit naegite - rtaegit (vrsta cirkona sa primesama U, Th, Nb, Ta i Y(min.) nail - ekser nail wrench - alat za otvaranje sanduka NaK - legura kalij uma i natrijuma; upotrebljava se kao sredstvo za hlađenje u nuklearnim reaktorima (hem.) naked reactor - reaktor bez neutronskog reflektora (nukl.) Nambutal - zaštićeno ime za natrijum-etil-metil-butil-barbiturat, upotrebljava se kao hipnotik (hem.) name of firm - naziv firme nankeen, nankin - nanking, žuto pamučno platno (tek.) nano - nano (prefiks koji znači 10~9 deo/(n)
nanocircuit - nanokolo (superminijaturno) nantokite - natokit (prirodni kuprohlorid) (min.) napalm - sredstvo za želatiniranje benzina na bazi aluminij umskih soli nekih viših masnih kiselina (hem.) napery - laneni stolnjak, sto(l)ni čaršav (tek.) napbta - teški benzin, nafta (hem.) naphtha - benzin primarne destilacije nafte naphtalene - naftalin, sastoji se iz dva kondenzovana benzolova jezgra (hem.) naphthaquinones - naftokinoni (tri izomera) (hem.) naphthenes - nafteni, polimetilenski ugljovodonici, nalaze se u nafti (hem.) naphthionic acid - naftionska kiselina; naftil-amin-sulfonska kiselina (hem.) naphthoic acids - naftalin-karboksilne kiseline (dva izomera) (hem.) naphthol - naftol, hidroksinaftalin, naziv za grupu azoboja, međuproduk(a)t za proizvodnju boja (thl.) naphthylamines - naftil-amini, amino-naftalini (hem.)
napier v. neper
napoleonite - gabro sa sferoidalnom strukturom (hem.)
narcotic narcotic - narkotičan, opojan (hem.) narcotlne - narkotin, alkaloid izohinolinskog tipa, nalazi se u opijumu (hem.) narrow - uzak; ~ angle diffusion - difuzija u karakterističnom uglu (fiz.); ~ band - uzan opseg, sa uskim opsegom (eh.); ~ beam - uzan snop, oštar snop (eh.); ~ gate amplifier - pojačivač uskih impulsa (eh.); ~ gate multivibrator - multivibrator uskih impulsa (eh.); ~ gauge uzani kolosek; ~ pulse - uzani impuls, kratkotrajni impuls (eh.) nascent - nascentan, tek nastao u nekoj hemijskoj reakciji te stoga vrlo reaktivan (hem.) native - čist (hem.) natrium - natrijum, elemen(a)t rednog"Broja 11 (hem.) v. sodium natrolite - natrolit, mezotip, igličasti zeolit (natrijum-alumosilikat (min.) natron - 1. staklena pena (na površini istopljene staklene mase); 2. natrijum-karbonat natural - prirodni, prirodno; ~ abundance - obilnost pojavljivanja u prirodi (elemenata ili izotopa), ~ admittance - prirodna provodnost, prirodna admitanca (el.); ~ aging - prirodno starenje; ~ asphalt - prirodni asfalt; ~ attenuation unit - neper (ak.); ~ building stone - prirodni građevinski kamen; ~ capacity - vlastiti, sopstveni kapacitet (antene); ~ cement - hidraulični kreč, roman-cement; ~ circulation prirodni optok, prirodno kruženje; ~ circulation water coolin termosifonsko hlađenje; ~ colour - vlastita (prirodna boja); — color reception - prijem u prirodnim bojama, visokokvalitetni prijem (TV); ~ cooling - samohladenje; ~ coordinates - prirodne koordinate (pl.); ~ deslntegration - prirodni raspad (fiz.); ~ draught - prirodna promaja (aed.); ~ draught kiln - sušnica sa prirodnim protokom (strujanjem) vazduha; ~ drying - sušenje na vaz-
472
nautical duhu; ~ dry - prirodna boja; - excitation - prirodna pobuda; ~ force - prirodna sila; ~ frequency - vlastita frekvencija, prirodna frekvencija; — gas - prirodni gas, zemni gas; ~ glass mineralno staklo; ~ harbour prirodna luka, pristanište; ~ law - prirodni zakon; ~ leak - sopstveni gubitak; ~ light - dnevno svetio; ~ lighting - prirodna (dnevna) rasveta; ~ logarithms - prirodni logaritmi koji imaju za bazu e = 2.7182 (mat.); ~ moisture content - prirodna vlažnost; ~ number - prirodni broj, svaki ceo pozitivan broj; ~ occurence - prirodna pojava; ~ oscillation - sopstvena oscilacija, prirodna (svojstvena) oscilacija (eh., fiz.); ~ period - period učestanosti prirodne, svojstvene oscilacije (fiz.); ~ phenomenon - prirodna pojava; ~ philosophy nauka o prirodi, fizika; — radioactive - prirodno radioaktivan(o); ~ radioactivity - prirodna radioaktivnost; ~ rectifier - kristalni detektor; ~ resin - prirodna smola; — resonance - sopstvena rezonanca; ~ rock asphalt asfaltne stene; ~ science - prirodne nauke (pl.); ~ silk - prirodna svila; ~ stability limit of a transmission system - granica prirodne stabilnosti prenosnog sistema (el.); ~ slode - prirodan nagib; ~ steel - samozakaljivi čelik; ~ transient stability limit of a transmission system granica prirodne dinamičke stabilnosti prenosnog sistema (el.); ~ trigonometric function - prirodne trigonometrijske funkcije (mat.); ~ uranium - prirodni urani j um, sadrži aprirodnu koncentraciju izotopa 3 5 U (nukl.); ~ wave - prirodni talas (fiz.); ~ wax - prirodni vosak
nature - priroda; svojstvo; vrsta; kakvoća; vrednost nautical - nautički, pomorski; ~ chart - pomorska karta; <—• mile-
473 nautička milja - 1. Imperial nautical mile = 1853, 181 m; 2. US nautical mile = 1852 m = 1 N.M.; ~ serveying - nautičko premeravanje; ~ term - pomorski, nautički izraz, termin naval - pomorski, pomorsko, ono Sto se odnosi na mornaricu; <-* architect - brodograđevni inženjer; ~ architecture - brodogradnja; ~ bras - mesing otporan na morsku vodu; ~ communication - pomorska komunikacija; ~ construction - brodogradnja; ~ constructor - mornarički inženjer, brodograđevni inženjer; ~ forces - pomorske (vojne) snage (p}-)} ~ ordnance - brodska artiljerija; ~ port vojna luka, ratna luka; ~ propulsion engine - brodska pogonska mašina; ~ radio station pomorska radio-stanica navarho - ugaono-daljinomerni navigacioni sistem nave - brod, lađa navigable - plovan (pom.); ~ level - plovni vodostaj navigation - navigacija; ~, aerial - aeronavigacija; ~, aerospace kosmička navigacija; ~, animal - navigacione sposobnosti životinja; ~, astronomical - astronavigacija; ~, automatic celestial automatska astronavigacija; ~, celestial v. astronomical navigation; ~, Decca - DEKA radionavigacioni sistem; ~, inertial inercijama navigacija; ~ light navigaciono svetio; ~, radar radarska navigacija; ~ route plovni put; ~ signal - plovni signal; ~, space - kosmička navigacija navy radar - mornarički radar (mom.) nayagite - najagit, sulfotelurid olova i zlata (min.) Nb - hemijski znak za niobijum (hem.) n-conductor cable - n-žilni kab(e)l (el.) Nd - hemijski znak za neodimijum (hem.) Ne - hemijski znak za neon (hem.)
negative
near-field - bliska zona near infrared region - bliska infracrvena' oblast (2,5 do 25 mikrona) (fiz.) neat work - nemalterisano zidanje neat's-foot - ulje goveđih papaka (za industriju kože) (thnl.); ~ leather - goveđa koža (thnl.) nebulizer - raspršivač (tečnosti, rastvora) needle - igla, kazaljka, poprečna greda, gredica, kanila, injekciona igla, iglasti dipol, strela (el.) ; ~, antimony - kermezit, pirostibit, antimon-oksisulfid (minerala); ~ bearing - ležaj sa iglicama; ~ coal - igličast ugalj; ~ deflection - devijacija za kazaljke (mernog instrumenta); ~ file - igličasta (okrugla) turpija; ~ indicator indikator sa kazaljkom; ~ lace vrh igle; ~ lead - igličasto olovo; ~ lubricator - igličasta mazalica, mazalica sa iglom, — ore - ajkinit (mineral); ~, plug - igla ventila; ~ point - oštrica (vrh) igle; ~ point gap - igličasta putanja varničenja; ~ point lace - vrh igle; ~ point valve - igličasti ventil; ~ protector-stop - uređaj pri lomu igle; ~ roller - iglica (ležaja sa iglicama); ~ roller bearing - ležaj sa iglicama; ~ scratch - šum igle gramofonske ploče; ~ shaped - igličasti oblik iglice; ~ tachometer - tahometar sa kazaljkom; ~ throw - otklon kazaljke; ~ tip - vrh igle; ~ valve - igličasti ventil; ~ vibrator uronjivi vibrator; ~ wire - žica za igle negatron - 1. negation (vrsta tetrode); 2. eletron (zastareli naziv) negative - negativan (mat.); ~ acceleration - negativno ubrzanje, usporenje (fiz.); ~ angle negativni ugao, koji raste u smislu kazaljke na satu (mat.); ~ bias - negativni prednapon (rešetke) (eh.); ~ booster - negativni buster (el.); ~ carrier - negativni nosač, negativni jon (eh.); ~ catalyst - negativni kataliza-
negative
474
neptunium
negative Nekal - grupa sredstava za kvašenje tor, koji usporava hemijsku reakna bazi derivata naftalin-sulfata ciju (hem.); ~ charge - negativno (t/ml.) naelektrisanje (fiz.); ~ corpuscle - negativna čestica (fiz.); ~ elec- Nemagon - sredstvo za uništavanje tricity - negativni elektricitet (fiz.); štetočina u zemljištu (agr.) — eyepiece - specijalni sistem dva nemalite - nemalit (vlaknasti magunikonveksna sočiva (opt.); — nezijum-hidroksid) (min.) feed-back - negativna povratna sprega (eh.); ~ feedback ampli- neodymium - neodim (hem. elefier - pojačavač sa negativnom rnen(a)t, red. br. 60, simbol Nd) povratnom spregom (eh.); ~ glow Neo-Fat - naziv za niz proizvoda - negativno svetlucanje u cevi za iz grupe viših masnih kiselina (thnl.) pražnjenje u gasovima (fiz.); katodno svetio, katodno trajanje (eh.); neohexane - sintetičko visokook~ impedance - negativna impetansko gorivo na bazi dimetildanca (el.); ~ ion - negativni butana (thnl.) jon (ion); ~ lens - negativno neon - neon, elemen(a)t rednog broja sočivo, rasipno sočivo (opt.); ~ 10, plemeniti gas (hem.); ~ filled light modulation - negativna tube - neonska cev (el.); ~ glow modulacija svetlosti (opt.); ~ molamp - neonska tinjalica (eh.); dulation factor - koeficijen(a)t ~ lamp - neonska lampa (el.); negativne modulacije (eh.); ~ ~ oscillator - oscilator sa neonplate - negativna ploča, negativna skom cevi (el.); ~ tube - neonelektroda (eh.); ~ proton ska cev; tinjalica negativni proton, antiproton (fiz.); neoprene - neopren, vrsta sinte~ pulse - negativni impuls (eh.); tičke gume na bazi polimera hlo—~—quantity - negativna veličina roprena (thnl.); ~ buffer - ne(mat.); ~ -rake cutter - glodač oprenski amortizer (thnl.) sa negativnim uglom rezanja (maS.); neosalvarzan - neosalvarzan, arseno~ reactance - negativna reaktanca, organsko jedinjenje sa terapeutskim kapacitivna otpornost (el.); ~ dejstvom protiv sifilisa (hem.) -sequence field impedance - neostron - neostron, stroboskopski uređaj inverzna impedanca (el.); ~ specific heat - negativna specifična neper - neper, jedinica zvuka toplota (u.); <*i temperature nepheline, nephelite - nefelin, hekcoefficient - negativni temperasagonalni silikat kalijuma i alumiturni koeficijen(a)t (u.); ~ ternijuma (min.) minal - negativna stezaljka, neganephelometer - nefelometar (metivni kraj (el.); ~ trigonometric rač zamućenosti) (hem.) angles - uglovi za koje je neka trigonometrijska funkcija negativna nephelometric analysis - nefelo(mat.); ~ valence - negativna metrijska analiza: određivanje konvalentnost (hem.) centracije suspehdovane supstance u tecnosti optičkim metodama (hem.) negaton v. negatron 1 negatron - 1. negatron, elektron (fiz.), nephrite - nefrit ("kalcijum-magne2. negatron, cev sa dve rešetke; zijum-silikat) (min.) — spectrum - spektar elektronneptron - neptron, serija elektronskog zračenja (fiz.) skih cevi neglect - zanemariti neptunium - neptunijum, veštački negligible error - zanemarljiva greproizveden transuranski radioakška (mat.) tivni elemen(a)t rednog broja 93 neighbourhood equivalence - pri(hem.); ~ series - neptunijumov bližna ravnoteža (tntr.) niz, niz radioaktivnih elemenata
475 koti *c raspadaju jedan u drugi, a počinju od plutonijuma 241 (hem.) ttemnandin - nergandin, legura saj * m 7 0 % Cu, 28% Zn, 2% Pb, koristi se za izradu kondenzatorskih cevi Nernst bridge - kapacitivni Nernstov most (fiz., hem.) Nerast effect - Nernstov efek(a)t (fiz., hem.); ~ law, Nernst theorem - Nernstov zakon, Nernstova teorema (fiz., hem.); ~ theory _ Nernstova teorija elektrodnih potencijala (fiz., hem.) Neuter's solution - Neslerov rastvor (za određivanje amonijaka u vodi) (hem.) nest - gnezdo; ~ of tubes - cevni snop, snop cevi &ls.); ~ of silos - ćelijasti silos Nestorite - trgovački naziv za plastičnu masu koja se dobija iz krezola i formalina (thnl.) net amount - neto-iznos; ~ head - neto-pad (grad.); — section of flange - osnovni presek (grad.) net efficiency - korisni stepen delovanja (tt.); ~ production neto-proizvodnja, učinak netting - povezivanje, uspostavljanje radio-veze; pletenje mreže; mreža net tonnage - neto-tonaža (pom.); ~ weight - neto-težina (mtr.) network - mreža, splet, šema, četvoropol, višepolna mreža; ~ o f chains - mreža kanala, splet kanala; ~ of coordinates - mreža koordinata, splet koordinata, ukrštanje koordinata; ~, active aktivna mreža; ~, adjustment mreža uređaja; ~, aerial - vazdušna mreža; ~ analizer - mrežni analizator; ~, astro-geodetic mreža astronomskih punktova koji su određeni astro-geodetskim putem; ~, asymmetrical - nesimetrični četvorokratnik; ~, attenuation - veštačka linija; ~, balanced - balansna mreža, simetrično uravnotežena šema; ~, balancing - uravnoteženo kolo, simetrično kolo, uravnotežena mreža, simetrična mreža; ~, base - bazna
network mreža; ~, basic - bazični četvorokratnik, i bazični četvoropolusnik; ~, basis-triangulation - mreža trijangulacije prvog reda (klase); ~ communication - sistem veze, mreža veze, šema veze; ~, compensating - kompenzaciona mreža, kompenzaciona šema; ~, computing - računska mreža, računska šema; ~, condenser - kapacitivna mreža; ~, corrective - korekcioni filter, korekciono kolo, korekciona šema, korekciona mreža; ~, coupling - kolo veze, mreža veze; ~, data-smoothing - filter za ujednačavanje rezultata (radio-lokatora); ~, decoupling - filter za odvajanje, mreža za odvajanje; ~, delay - kolo za kašnjenje, linija za kašnjenje; ~, distribution distribuciona mreža, distribuciono kolo, distribuciona šema; ~, electrical - 1. električna mreža, električno kolo, energetski sistem; 2. električni višepolnik; 3. električna šema; ~, equivalent - 1. ekvivalentna šema, ekvivalentna mreža; 2. ekvivalentni četvoropolusnik; ~, geodetic - geodetska mreža, geodetska šema, mreža geodetskih punktova; ~, geometrical - geometrijska mreža, geometrijska šema; ~, gravimetric - mreža gravimetrijskih punktova, gravimetrijska mreža; ~, ground station mreža zemaljskih stanica; ~, highway - mreža puteva; ~, homogeneous - homogena mreža, homogena geodezijska mreža; ~, horizontal control (survey) punkt horizontalne kontrole, kontrola horizontalna mreža; ~, intercity - gradska mreža; •—,' interstage - kolo međustepena; ~, iterated - mrežni filter, filter u kolu, višečlano kolo; '—, ladder - linija u kolu, šema kola, lestvičasto kolo; ~, lag - elemen(a)t koji izaziva kašnjenje u fazi; *—', lattice - četvorokratnik ukrštenog tipa, četvoropolusnik ukrštenog tipa; ~, main ' - glavna mreža geodetskih punktova, osnovna mreža geodetskih punktova; ~, ma-
network network tching - usaglašeno kolo, usaglašena šema; ~, multiterminal višepolusnik, višekratnik; ~, nonreciprocal - nepovratno kolo; ~, notch - filter za odbacivanje; ~, passive - 1. pasivno kolo; 2. pasivni četvoropolusnik, pasivni mnogopolusnik; ~, polar - mreža koordinata u polarnoj projekciji; ~, polygon(al) - poligonometrijska mreža, mreža poligonometrijskih punktova; ~, pulse - impulsni elemen(a)t; ~, pulse-forming šema formiranja impulsa; ~ radar surveillance - mreža stanica radio-lokacionog posmatranja; ~, radio - radio-mreža; ~, railway železnička mreža; ~, recurrent - šema kola, linija u kolu; ~, relaycontact - relejno-kontaktna šema, relejno-kontaktno kolo; ~, resistance - 1. mreža otpora, šema otpora, šema impedance; 2. atenuator; 3. oslabljivač; 4. četvoropolusnik koji se sastoji od aktivnih otpora; ~, restricted lag - zvono za pomeranje faze; ~, rigid - jaka geodezijska mreža, naglašena geodezijska mreža,! čvrsta geodezijska mreža; ~, selective - selektivni četvoropolusnik; ~, shaping uređaj za davanje oblika (određene karakteristike); ~, signal-shaping - šema formiranja signala; ~ simulative - ujednačavač gašenja; ~, stabilizing - stabilizaciono kolo, kolo korekcije, korekciono kolo, stabilizacioni četvoropolusnik; ~, survey - mrežasto kolo; ~, switching - prekidačko kolo; ~, traverse v. polygon(al) network; ~, topology - konfiguracija mreže; •—-, triangulation - mreža triangulacije; ~, trunk - međugradska mreža; ~, two-terminal - dvopolusnik; ~, unjamtnable communication - stabilna linija veze; ~, vertical control (survey) - mreža visinskih kontrolnih tačaka; ~, waveguide - filter rezonantnog kola; ~, worldwide communication - svetski komunikacioni sistem
476
neutralization
neurine - neurin, trimetil-vinilamonijum-hidroksid, nalazi se u mozgu (hem.) neuristor - neuristor; ~, superconducting strip - superprovodni trakasti neuristor neuroelelctricity - neuroelektricitet (biol.) neuromuscular - neuromuskularni neuromyal v. neuromuscular neuron(e) - neuron, nervha ćelija; ~, adaptive linear - linearni adaptivni neuron; ~, adjuster upravljački neuron, regulacioni neuron; ~, artificial - veštački neuron; ~, cerebral - moždani neuron; —, cortical - neuron kore (moždane); ~, internuncial adustro-neuron; ~, unipolar unipolarni neuron neutral - neutral (ni kiseo, ni bazični, ni pozitivan, ni negativan); neutralni položaj (mat.); ~ armature - neutralni oklop, neutralna armatura (el.); ~ atmosphere - neutralna atmosfera, u kojoj nema hemijskih reakcija (hem.) ~ atom - neutralni atom (fiz.); ~ axis - neutralna osa, neutralna linija, nulta linija, nulta osa (meh.); ~ equilibrium - indiferentna ravnoteža (meh.); ~ fibre - neutralno vlakno (grad.); ~ flame - neutralni plamen (hem.); ~ gray filter - neutralni sivi filter; podjednako apsorbuje sve vidljive znake (jot.); ~ layer - neutralna površina, neutralni sloj (grad.); ~ line - neutralna osa, neutralna linija, nulta linija, nulta osa (meh.) ; ~ plane - neutralni sloj (grad.) neutrality - neutralnost; —, beam neutralnost snopa, neutralnost mlaza; ~, charge - neutralnost naelektrisanja; ~, electrical - električna neutralnost neutralization - neutralizacija, sjedinjavanje baze i kiseline (hem.); ~, charge - neutralizacija naelekrrisanja; ~, current - neutralnost struje; ~, ion beam - neutralnost jonskog snopa; ~, space-charge - neutralnost prostornog naelektrisanja
eutralization value
477
neutralization value - neutralizacioni broj, broj mg KOH koji se troši za neutralizaciju 1 g uzorka neutralize - neutralizovati neutralized - neutralizovan neutralizing capacitor - kondenzator za neutralizaciju (el.); ~ coil - kalem za neutralizaciju (el.) neutral plane - neutralna zona (el.); i ~ plane on a direct current machine - neutralna zona jednosmerne mašine; —< plane on a polyphase commutator machine - neutralna zona višefazne kolektorske mašine (elj.); ~ point - neutralna tačka (elj.); ~ position valve - ventil sa neutralnim položajem (maš.); ~ relay - neutralni relej, nepolarizovani relej, polarizovani relej sa neutralnim položajem (el.); ~ solution neutralni rastvor, sadrži jednake koncentracije vodoničnih i hidroksilnih jona (hem.); ~ terminal of a polyphase machine - stezaljka zvezdišta višefazne mašine; - zone - neutralna zona (el.) neutrino - neutrino (elementarna čestica) (fiz.) neutron - neutron (elementarna čestica) (fiz.); ~, above-thermal - nadtermalni neutron; ~ capture - zahvat neutrona, apsorpcija neutrona atomskim jezgrom (fiz.); ~ chain reaction - neutronska lančana reakcija, npr. lančana reakcija fisije uranijuma (fiz.); ~ chopper - mehanički selektor brzine neutrona (fiz.); ~, cold „hladni" neutron, hipotermalni neutron; ~ corss-section - neutronski presek, mera verovatnoće da neutron interaguje s jezgrom (fiz.); ~, degraded - degradirani neutron (koji je izgubio deo energije); ~, delayed - zakasneli neutron (fisije); ~ density - neutronska gustina, broj neutrona u jedinici zapremine (n. teh.); ~, epithermal - epitermalni neutron; ~, escaping - neutron koji napušta (sistem, aktivnu zonu i si.); ~ excess - višak neutrona; ~,
neutron fast - brzi neutron, neutron veće energije od termalnih; ~, fission - neutron fisije; ~ flux - neutronski fluks, broj neutrona koji prolaze kroz jedinicu površine u jedinici vremena (nukl.); ~, free - slobodni neutron; ~, given-off - ispušteni neutron; ~, highenergy - visokoenergetski neutron; ~ hygrometer - neutronski merač vlažnosti, sadrži neutronski izvor i detektor spornih neutrona; prisustvo vlage povećava broj spornih neutrona (nukl.); ~, impacting v. incident-neutron; ~, incident - bombardujući neutron; ~, incoming - dolazeći neutron (koji se vezuje); ~, ingoing v. incoming neutron; ~, instantaneous - trenutni neutron; ~, intermediate - neutron srednjih energija; ~, latent - zakasneli neutron; ~, low-energy - niskoenergetski neutron; ~ mirror neutronsko kobaltno ogledalo (fiz.) ; ~, moderated - moderirani (usporeni) neutron; ~, monoenergetic - monoenergetski neutron; ~, nascent - nascentni neutron (u trenutku emitovanja); ~, nonvirgin - neutron koji je pretrpeo sudar; ~, oncoming - neleteli (upadni) neutron; ~, outgoing izlazeći neutron; ~, parent materinski neutron; — poison v. reactor poison (nukl.); ~, polarized - polarizovani neutron; ~, prompt - trenutni neutron; ~, reactor - neutronski reaktor; ~, reflected - reflektovani neutron; ~, released - ispušteni (emitovani) neutron; ~, scattered rasejani neutron; —, secondary - sekundarni neutron; ~, slow - sparni neutron; ~, source neutronski izvor; ~, stray - rasejani, lutajući neutron; ~ temperature - neutronska temperatura, kinetička energija neutrona (fiz.); ~ therapy - terapija neutronima, neutronska terapija (med.); ~, thermal - termalni neutron; ~, thermalized - termalizovani neutron; ~, threshold - neutron
neutron neutron sa energijom praga; ~, timed neutron koji je selektovan po vremenu preleta; ~, undelayed v. prompt neutron; ~, virgin primarni neutron (koji nije pretrpeo sudar); ~, wasted - izgubljeni (nestali) neutron, apsorbovani neutron neutron-activated - aktiviran neutronima neutron-bombarded - bombardovan neutronima neutron-deficient - s nedostatkom (manjkom) neutrona neutron-fissionable - fisibilan neutronima neutronics - neutronska fizika neutron-irradiated - ozračen neutronima neutron-tight - nepropustljiv za neutrone Neutronyx - grupa emulgatora i deterdženata na bazi derivata polietilena (thnl.) Nevastain - nevastin, antikoroziona legura sastava 86% Fe, 9,5% Cr, 4% Si, 0,43% C Nevastain R.A. - vrsta nerdajućeg čelika sastava 16% Cr, 1% Cu, 1% Si, 0,4% Mn, 0,03% P, 0,1% C Nevile and Winther's acid - 1-naftol-4 sulfonska kiselina; međuprodukt za dobijanje boja (hem.) Nevindene - grupa teško topljivih kumarovsko-indenskih sintetičkih smola (thnl.) nevitron - nevitron, ispravljač, odvodnik newberyite - njuberijit (magnezijumhidrogenfosfat) (min.) new candle - nova sveca, jedinica svetlosti (opt.) new edition - novo (prvo) izdanje; ~ impression - novo izdanje newspaper - novine; ~ article novinski članak; — cutting - isečak iz novina; ~ report - novinski izveštaj newton - njutn, jedinica sile u MKS sistemu jedinica (jiz.) Newtonian mechanics - Njutnova mehanika, klasična mehanika (fiz.)
478
nicking of teeth
newton-meter - njutn-metar, jedinica rada u MKS sistemu jedinica (fiz.) Newton's disc - Njutnov disk, sadrži sektore primarnih boja, pri obrtanju izgleda beo (opt.); ~ law of cooling - Njutnov zakon hlađenja (putem zračenja toplote) (fiz.); ~ law of gravitation Njutnov zakon gravitacije (fiz.); ~ laws of motion - Njutnovi zakoni kretanja (fiz.); ~ rings - Njutnovi prstenovi, interferencioni prstenovi (fiz.) Ni - hemijski znak za nik(a)l (hem.) niccolite - nikolit, arsenid nikla (ruda nikla) (min.) Newton's alloy - lakotopljiva legura sastava 50% Bi, 31,2% Pb, 18,7% Sn topi se 94,5°C (mil.) Nichrome - nihrom, hrom-nikl legura, sastava 2,25% Ni, 1% Cr, 0,45%^ Mo, 0,4% C Nichrosi - nihrosi, legura nikla-hroma i sicilijuma, sastava 25 — 30% Cr, 16-18% Si nick - urezati, zarezati, zarez nicked teeth - zubi sa žlebom za lomljenje strugotine (mat.) nickel - nik(a)l, elemen(a)t rednog broja 28 (hem.); ~ black - crni oksid nikla (hem.); ~ chromium steels - nik(a)l-hrom čelici (mtl.); ~ glance - gersdorfit (ruda nikla) (min.) nickeliferous - nikleni, koji sadrži nikla nickeline - nikelin, visokootporna legura (mtl.) nickeling v. nickel-plating Nickeloid - nikeloid -(bimetal, poniklovani cink) Nickeloy - nikeloj, legura sastava 1,5% Ni, 4% Cu, 34% Al nickel-iron battery - alkalni akumulator (el.); ~ plating - niklovanje (elektrolitičko) (mtl.); ~ silver - novo srebro (legura nikla, bakra i cinka) (mtl.); ~ steel nik(a)l-čelik (mtl.) nickel-plating - niklovanje nicking of teeth - brušenje žlebova na zubima (mal.)
Mktad
479
Nicteđ - niklad (dupleks-metal, niUovani čelik) -Jcol - nikol, Nikolova prizma (opt.); ^»S crossed - ukršteni nikoli (prizme); ~, polarizing - polarizujući nikol nicotine - nikotin, alkaloid piridin•ke strukture, nalazi se u duvanu (hem.) iiieodaic acid - nikotinska, pindinkarbonska kiselina (hem.) fOcral alloy - nikral, legura Al, Ni, Cr i Cu Nicrobraz - legura sastava 65 — 77% Ni, 13—20% Cu, koristi se za tvrdo lemljenje nlcrosilal - čelik austenitske strukture, sadrži 18% nikla i 5% šilicijuma, otporan na visoku temperaturu (mtl.) nictation signal - migajući signal night - noć; ~ duty - noćna služba; ~ effect - noćni efek(a)t, noćna greška (el.); ~ error noćna greška, noćna pogreška (el.); ~ service - noćna služba; ~ shift - noćna smena; — watchman - noćni čuvar; ~ work - noćni rad Nigrate - nigreit, izolacioni materijal iz ostataka destilacije parafina Nigrite - nigrit, smeša kaučuka i destilacionog ostatka ozokerita, služi kao zamena za gutaperku nigrosines - nigrosin, difenilaminske boje, upotrebljavaju se kao crni pigmenti (thnl.) Nigroth metal - nigro-metal, toplootporni hrom-nikl liv (mtl.) Nl-hard - vrlo tvrd čelik sa 1,5% kobalta i 4,5% nikla (mtl.) Nikethamide - koramin, N-dietilnikotinamid, lek protiv srčanih bolesti (hem.) Nimol - nimol, nemagnetna i toplootporna legura, sa 20% mon elemetala i 2—4% Cr niobium - niobijum, elemen(a)t rednog broja 41 (hem.) simbol Nb niton - stari naziv za elemen(a)t radon
nitrile
Ni-O-nel - nidnel, antikoroziona legura sastava 42% Ni, 21,5 % Cr, 30% Fe sa tragovima Mo i Cu Ni-Resist (iron) - Nirezist, toplootporna legura sastava 12—15% Ni, 5—7% Cu, 1,5—4% Cr Nirosta - nirosta, antikoroziona legura hrom-nikla sastava 7—10% Ni i 17—20% Cr nippers - klešta (mal.) nipple - zavrtanj za povezivanje, nipl (maš.) Ni-resist - čelik sa 3% ugljenika, 14% nikla, 6% bakra, i 2% hroma, otporan na koroziju (mtl.) niter v. nitre niton - niton, zastareo naziv za radon (hem.) Nitralloy - čelik pogodan na nitriranje; sadrži 0,2—0,3% aluminijuma, 0,9—1,5% hroma i 0,15—0,25 % molibdena (mtl.) nitramines - nitroamini, amini kod kojih se H-atom amino-grupe zamenjuje nitro-grupom (hem.) Nitramon - vrsta sigurnosnog eksploziva na bazi amonijum-nitrata (hem.) nitrate - nitrat, so azotne kiseline; nitrirati; ~ cellulose - nitroceluloza; ~ hydrogen - azotna kiselina; ~, lime - kalcijum-nitrat, kalcijumova salitra; —, potassium - kalijum-nitrat, kalijumova salitra; —, sodium - natrijum-nitrat, čilska salitra nitrated - nitrovan (hem.) nitrates - nitrati, soli azotne kiseline (hem.) nitration - nitrovanje, nitracija (hem.) nitre - čilska salitra, nitrat kalij uma ili natrijuma (hem.) nitric acid - azotna kiselina, dobija se katalitičkom oksidacijom amonijaka (hem.); ~ anhydride - anhidrid azotne kiseline N2O5 (hem.) nitride - nitrid (jedinjenje metala sa azotom) (hem.) nitriding - nitrovanje (čelika) (mtl.) nitriding steel (nitralloy) - čelik pogodan za postupak nitrovanja (mtl.) nitrile - nitril (organsko jedinjenje sa grupom CN) (hem.)
nitrites nitrites - nitrilij alkilcijanidi (hem.) nitrite - nitrit, so azotne (nitritne) kiseline nitrites - nitriti, soli azotaste kiseline (hem.) nitroanilines - nitroanilini, nitroaminobenzoli, polazni proizvod za dobijanje anilinskih boja (hem.) nitrobenzene - nitrobenzol, mirbanovo ulje (hem.) nitrocellulose - prskavi pamuk, nitroceluloza, dobija se dejstvom smeše sumporne i azotne kiseline na celulozu. Služi za dobijanje veštačke svile i eksploziva (hem.) nitro-compound - nitrojedinjenje nitroderivatives - nitroderivati, organska jedinjenja koja sadrže NO2 grupu (hem.) nitrogen - azot (hem. elemen(a)tj red. br. 7, simbol N ) ; ~, assimilable - azot koji se može asimilovati; ~ arc - azotni luk (zav.)', ~ bases - amini (hem.); ~, case-hardinenig v. nitriding (mil.); ~ chlorides - eksplozivni azotni hloridi: NH2 Cl, NH CI2 i N CU (hem.); ~, combined - vezani azot; ~ mustard azotni iperit (bojni otrov) (voj., hem.); ~ trifluoride - azot-trifluorid, NF3, dobija se iz fluora i amonijaka, nerastvorljiv u vodi (hem.) nitrogenous - azotni nitroglycerine - nitroglicerin, dobija se dejstvom smeše azotne i sumporne kiseline na glicerin, upotrebljava se kao eksploziv (thnl.) Nitrolime - trgovački naziv za veltačko dubrivo na bazi kalcijumcijanamida (thnl.) nitromethane - nitrometan, dobija se iz hlorosirćetne kiseline i natrijum-nitrata (hem.) nitrometer - nitrometar (aparat za analizu sadržine azota) (hem.) nitron - nitron (reagens za dokazivanje prisustva nitrata) (hem.) nitrophoska - nitrofoska (1) (veštačko đubrivo koje sadrži azota, fosfora i kalijuma)
480
no-load stroke
nitroprussides - nitroprusidi, stvaraju se dejstvom azotne kiseline na fero i feri-cijanide (hem.) nitroso-compounds - nitrozo-jedinjenja, sadrže NO grupu (hem.) nitrososulphuric acid - nitrozosumporna kiselina, nastaje pri dobijanju sumporne kiseline procesom olovnih soba (thnl.) nitrous acid - azotasta kiselina (hem.); ~ oxide - azot-suboksid anestetik (rajski gas), veseli gas (hem.) Nitrox - insekticid na bazi parationa (thnl.) n-leafed rose - n-lisna ruža. matematička kriva (mat.) n-n junction (in a semiconductor) - n-n spoj, spoj n-n tipa u poluprovodniku (fiz.) No-606 - trgovačka oznaka za salvarzan (hem.) nobelium - nobelijum, veštački proizveden transuranski radioaktivni elemen(a)t rednoga broja 102 (hem.) noble gases - plemeniti gasovi: neon, argon, ksenon itd. (hem.); ~ metals - plemeniti metali, npr zlato itd. imaju pozitivan elektrodni potencijal i ne reaguju lako sa metalima (hem.) no charge call - besplatni razgovor (tel.) no-admittance - ulaz nije dopušten no-clearance - b«z zazora no-entry - ulaz nije dopušten no-go - „ne ide" (oznaka na kalibru) no-load - prazan hod; neopterećeno stanje no-load adjustment - podešavanje (nameštanje) praznog hoda no-load loss - gubitak pri praznom hodu, gubitak praznog hoda no-load operation - prazan hod no-load power - snaga praznog hoda no-load resistance - otpor praznog hoda (četvoropol) no-load speed - broj obrtaja praznog hoda no-load stroke - prazan hod (motor)
BO~load voltage
481
no-load voltage - napon praznog hoda no-load work - rad praznog hoda go-loss - bez gubitka 0O-4oss capacitor - kondenzator bez gubitaka no-loss dielectric - idealni izolator M»-loss insulant - idealno izolaciono sredstvo (izolator bez gubitaka) no roll - bez valjanja no-rub wax - frikcioni vosak no-rust vapour wrapper - impregnirani papir (kao zaštita od korozije) no-signal bias - prednapon rešetke no-signal current - statička struja, struja mirovanja no-transmission interval - pauza (prekid) u emisiji no-volt coil - podnaponski kalem no-volt release - isklopnik struje mirovanja no-voltage - nulti napon no-voltage relay - relej nultog napona noctovision - televizija s infracrvenim zracima (TV) nodalizer - indikator čvorova (TV) node - čvor, tačka grananja; ~, standing-wave - čvor stojećeg talasa nodistron - nodistron, cev za pražnjenje, šum, smetnje node of oscillation - treptaj ni čvor Nodon valve - Nodonov ventil ' Noheet - legura sastava 98,4% Pb, 1,4% Na, 0,11% Sb, 0,08% Sn noil - kratka vlakna vune, dobij ena pri češljanju (tek.) noise - šum, buka (ak., els.); ~, acoustic - akustički šum; ~, acoustic thermal - akustički termički šum; ~, additive - aditivni Sum; ~, additive white - aditivni beli šum; ~, ambient - ambijentni Sum; ~, amplitude - amplitudni šum, amplitudska promena reflektovanog signala radara; f^, angle - promena ugla reflektovanog signala, radara, ugaoni šum; ~, angle modulation - Sum ugaone modulacije; ~, atmospheric - atReCnlk
noise mosferski šum, atmosferske smetnje, atmosferici; •—•, avalanche — lavinski šum; ~, background osnovni šum, fon; ~, band-limited white - beli šum ograničenog opsega; ~, base - šum baze; ~, beam - šum snopa, šum mlaza; ~, burst - impulsni šum; ~, collector - šum kolektora; <~, colored Gaussian - obojeni Gausov šum; ~, contact - kontaktni šum; ~, cosmic radio - kosmičke radio-smetnje; ~, crackling kontaktni šum, praskanje, pucketanje; ~, current - strujni šum; ~, cyclotron - ciklotronske smetnje; ~, dark - šum tamne struje (fotoelementa); ~, delta - delta šum; ~, diffusion - difuzioni šum; ~, electric(al) thermal v. thermal electric(al) noise; ~, excess - ekscesni šum, fliker efek(a)t; '—, extraneous - spoljni šum; "-', flat v. white noise; ~, flicker - fliker-šum, Šum fliker-efekta; ~, galactic - galaktički šum; ~, galaxy v. galactic noise; ~, gas - gasni šum, šum izazvan kretanjem gasa u gasnim cevima; '-', gate - šum gejta (FET tranzistora); ~, gated - strobirani šum; ~, generation-recombination - generaciono-rekombinacioni šum; ~, gr v. generationrecombination noise; ~, granular - granularni šum; ~, hum v. background noise; ~, hydrodynamic - hidrodinamički šum; '~, impulse - impulsni šum; ~, instrument(ation) - instrumentacioni šum; '~, internal - interni šum, sopstveni šum; ~, intrinsic - sopstveni šum, interni šum; ~, Johnson v. thermal (agitation) noise; ~, junction - šum spoja, šum prelaza; '—-, laser laserski šum; ~, leakage - šum umicanja; ~, lightning storm šum usled olujnih pražnjenja; ~s Une - šum predajne linije; ~, man-made - industrijski šum; ~, maser (amplifier) - maserski šum; ~, microwave - mikrotalasni šum, UKT šum; ~, mo-
noise noise dulation - modulacioni šum; ~, multiplicative - multiplikativni šum; ~, nonstationary - nestacionarni šum; ~, overload - šum preopterećenja; ~, partition particioni šum, šum podele; •—•, phase - fazni šum; ~, photon fotonski šum; ~, plasma - šum plazme; ~, pump - šum pumpe, šum pumpnog generatora; ~, quantization - kvantizacioni šum; ~, quantum - kvantni šum; ~, random - statistički šum, haotični šum; ~, random white - statistički beli šum; ~, reference referentni šum, kontrolni nivo šuma; ~•, resistance - šum otpornika; ~j room - sobni šum, šum sale; ~, sea - sopstveni šum mora; ~, seismic - seizmički šum; ~, set - sopstveni šum prijemnika; ~, shot - sačma šum, efek(a)t sačme; ~, shrot v. shot noise; ~, sky - nebeski šum, šum neba; ~, solar (radio) solarni šum, šum Sunca; ~, spatially correlated - prostorno korelirani šum; ~, spontaneous emission - šum spontane emisije; ~, subaudio - infrazvučni šum; ~, surface - površinski šum; —', synchrotron - sinhrotronski šum; ~, synchrotron radio - sinhrotronski radio-šum; ~, thermal (agitation) - termički šum; ~, thermal electric(al) - termoelektrični šum; ~, transistor šum tranzistora; ~, white - beli šum; —, white Gaussian - beli Gausovski šum; ~, l/F - šum l/F noiseless - bešuman (ak.) noise level - nivp šuma, nivo smetnji (eh.); ~ limiter - ograničavač smetnji, ograničavač šuma (eh.); ~ meter - merač šuma (eh.); ~ reduction - sniženje Šuma, smanjenje šuma (eh.) i — source - izvor šuma (eh.); ~ suppression - prigušenje šuma (eh.); ~ temperature - temperatura šuma (eh.); •--< unit - jedinica šuma (eh.); ~ voltage - napon šuma (eh.)
482
non-combustible
noisiness - šumnost noisy running - bučan rad (ma!.) no-load - prazni hod (elj.); ~ characteristic karakteristika praznog hoda (elj.); ~ current - struja praznog hoda (elj.); ~ curve - kriva (karakteristika) praznog hoda (elj.); — losses - gubici praznog hoda (elj.); — running - prazan hod (elj.); ~ voltage napon praznog hoda (elj.) Nomag - nemagnetna legura sastava 77% Fe, 12% Ni, 6% Mn, 3% C, 2% Si (visoke elektrootpornosti) nomenclature - nomenklatura, terminologija; ~, AN v. JAN nomenclature; ~, JAN - vojna nomenklatura, skraćenica u radioelektronici nominal atomic bomb - nominalna atomska bomba; jačina eksplozije odgovara jačini 20.000 tona trinitritoluola (nukl., voj.); ~ bore (pipe) - nominalni prečnik (cevi) (ma!.); ~ capacity - nominalni kapacitet (el.); ~ diameter nominalni nazivni prečnik (ma!.); - diameter of thread - nominalni prečnik navoja (ma!.); ~ frequency - nominalna frekvencija (eh.); ~ output - nominalna proizvodnja (ma!.); ~ pipe size - nominalna mera cevi (ma!.); ~ range of use - nominalna oblast upotrebe (el.); ~ rating - normiranje (ma!.) nomogram - nomogram (gm.) non-absorbent - koji ne apsorbuje non-absorbent to water - nepropustljiv za vodu (thni.) non-acceptance - odbijanje prijema, preuzimanja; ~ adjustable - nepodnošljiv, koji se ne podešava (ma!.) non-appearance - izostanak non-actinic - neaktiničan (zračenje koje je fotohemijski neaktivno) (hem.) non-cohesive material - nevezani materijal (grad.) non-cohesive soil - nekoherentni materijal, osipasta tla (grad.) non-combustible - nezapaljiv, koji se ne pali (thnl.)
-condensing
483
aoo-condensing _ koji se ne kondenzuje aim-conducting - neprovodan oon-corroding - koji ne izaziva ko" roziju, otporan na koroziju, nerđajući non-corrosive - nekorozivan, koji ne korodira (thnl); ~ coupled axle - nespregnuta osovina (ma!.); ~ critical reactor - nekritični reaktor (nukl.); ~ cutting - koji ne seče; ~ cutting stroke - hod pri kome se ne obraduje, slobodan hod (ma!.); ~ cutting time slobodno vreme, povratno vreme (ma!.); ~ destructive testing - ispitivanje bez oštećenja (mtl.) non-ferrous - obojen (metal) non-ferrous metals - obojeni metali (pl.) non-fissionable - nefisibilan, koji ne podleže fisiji non-flammable - nezapaljiv non-freezing - koji se ne smrzava non-fusible - netopljiv non-Gaussian noise - negausovske smetnje (el.) non-homogeneous v. inhomogeneous non-inflammable - nezapaljiv non-irradiated - neozračen non-magnetic - nemagnetičan non-metal - nemetal, metaloid, nemetalan elemen(a)t non-nuclear - nenuklearni non-payment - neplaćanje non-perfect - neidealan non-poisonous - neotrovan non-polar - nepolaran non-polarizable - nepolarizabilan, koji se ne polarizuje non-pressurized - koji radi pri normalnom pritisku non productive time - neproduktivno vreme non-productive work - neproduktivan rad non-reactive - nereaktivan non-reversible - ireverzibilan, neobratan non-rusting v. non corroding non-return valve - nepovratni ventil 31«
nonoscillating
non-saponifying - koji se ne saponifikuje non-saturated - nezasićen non-settling - koji se ne taloži non-skid chain - lanac protiv klizanja non-soluble v. insoluble non-wearing - koji se ne haba non-solute - nerastvor(e)ni deo non-toxic - neotrovan nontronite - nontronit (hidratisani silikat gvožđa) (min.) non-valent - bez valencije, nulavalentan, bez hemijskog afiniteta non-volatile - neisparljiv nonagon - nonagon, devetostrani poligon (gm.) nonane - nonan, parafinski ugljovodonilc sa 9 C-atoma (hem.) nonarcing - koji ne iskri (zav.) noncapacitive - bez kapaciteta, nekapacitivni (el.) nonconductor - neprovodnik, izolator, dielektrik (el.) noncontact - beskontaktni (el.) nondestructive - nedestruktivan, bez razaranja nondissipative - bez rasejanja, bez gubitaka (el.) noneffect - bez uticaja, odsustvo uticaja (el.) nonelectrolyte - neelektrolit (el.) nonequilibrium - neravnoteža (fiz.) nonex - noneks (vrsta stakla) (thnl.) nonferrous - koji ne sadrži gvožđe (mtl.); '~ metal - svi metali osim gvozda i sve legure koje ne sadrže gvožde (hem.) nonfissionable - materijal koji nije podložan fisiji (fiz.) nonhygroscopic - nehigroskopan, koji ne upija vlagu (hem.) nonlinearity - nelinearnost; ~, avalanche breakdown - nelinearnost lavinskog proboja; ~, magnetoelastic - magnete elastična nelinearnost nonloaded - prazan, neopterećen (el.) nonmachining time - sporedno vreme (ma!.) nonoscillating - neoscilatorni, aperiodični (el.)
nonoses nonoses - nonoze, monosaharoze sa 9 atoma kiseonika u molekulu (hem.) nonresonant feeder - nepodešeni fider, nerezonantni fider (el.) nonrusting - nerđajući, koji ne rda (mtl.) nonscanning antenna - nepokretna antena, fiksna antena (TV) nonselective fading - neselektivni feding (rad.) nonsine-wave - nesinusoidni talas (eh.) nonstorage camera tube - cev kamere bez (svetlosne) inercije (TV) nonwarping steel - nevitoperan čelik (mtl.) nordenskioldine - nordenšelđin (metaborat Ca i Sn) (min.) Norge niter - norveška salitra (kalcijum-nitrat) (hem.) Norite - vrsta aktivnog uglja biljnog porekla (thril.) normal - normalan, perpendikularan, koji stoji pod pravim uglom; mera koncentracije rastvora; ugljovodonik koji nema račvast niz C-atoma; ~ acceleration - normalno ubrzanje (mot.); ~ calomel electrode - kalomelska elektroda, sa normalnim rastvorom kalijum-hlorida kao elektrolitom (hem.); ~ calorie - normalna kalorija, 15°kalorija (tt.); ~ circuit voltage - najviši radni napon kola (eh); — cross section - upravan presek (nukl.); ~ cut - X-rez, normalni rez piezokristala (kr.); ~ electrode - normalna elektroda (el., hem.); ~ element v. standard cell; ~ emission - normalna emisija (rad.); ~ gravity - gravitacija na morskoj površini (fiz.); ~ induction - normalna indukcija (el.) normality - normalitet, koncentracija nekog rastvora izražena u broju gram-ekvivalenta po jednom litru rastvora (hem.) normalized frequency - normalizovana frekvencija (rad.) normalizing the steel - normalizovanje čelika (mtl.)
484
note frequency
normal operating pressure - normalni radni pritisak (tt.); ~ position - normalan položaj (maš.); ~ power - normalna snaga (en.); ~ pressure - normalni pritisak od 760 mm Hg (fiz.); ~ rake ugao rezanja (maš.); ~ salt normalna so (hem.); ~ salts — neutralne soli, svi raspoloživi H-atomi kiseline su zamenjeni metalom (hem.); ~ solution - normalni rastvor, koji sadrži rastvoren 1 gram-ekvivalent u 1 litru (hem.); ~ temperature and pressure normalna temperatura (0° C) i pritisak (760 mm Hg) (fiz., hem.) ; '-' threshold of audibility - normalan prag čujnosti (rad.); ~ voltage - normalan napon (el.); ~ working speed - normalna radna brzina (maš.) north-seeking pole - pol magneta koji se okreće prema severnom magnetnom polu Zemlje (fiz.) nose - nos alata, vrh alata (maš.); ~ angle - ugao vrha (maš.); ~ radius - radijus vrha (maš.); — radius tool - alat za radijus vrha (maš.) no-stroke position (pump) - doterivanje nultog položaja (pumpe) (maš.) NOT - NE (logička funkcija) NOT AND - NE-I (logička funkcija) NOT OR - NE-ILI (logička funkcija) notation - notacija, obeležavanje; ~, matrix - matrični sistem označavanja; ~ s Paschen - sistem označavanja jednačine Pašena; ~, R a cah - sistem označavanja jednačine Raka; ~, Voigt's - sistem označavanja Fojhta notch - žleb, izrez, ogrebotina (maš.); ~ angle - zareini ugao, ugao zareza (maš.) notched wheel - točak za uključivanje (maš.) notch root radius - zaobljenost zareza (maš.) notebook - džepni kalendar note frequency - zvučna frekvencija, tonfrekvencija (rad.); ~ oscillator - tongenerator, zvučni oscilator (rad.)
notice
485
notice - otkazivanje; ~ board opomenica, znak pažnje na putu (saobr.) nought - nula (0) (mat.) noval base - novalno podnožje sa devet nožica (eh.) Novelties Fair - izložba noviteta novelty - novitet Novocaine - novokain, hidrohlorid dietilamino etilpara-aminobenzoata; lokalni anestezik (hem.) Novolack - trgovački naziv za fenolformaldehidne smole (thnl.) nosale - rasprskač, mlaznik, mlaznica (mot.), brizgalica Np - simbol elementa neptunijuma (hem.) n-p-n transistor - n-p-n tranzistor (eh.) N pole - severni pol (fiz.) n-region - n-oblast (kod poluprovodnika) (fiz.) n-termlnal network - mreža sa n-polova (el.) n-th power - n-ti stepen (mat.); ~ root - n-ti koren (rnat.) n-type conductivity - provodnost n-tipa, negativna provodnost (fiz.); ~ semiconductor - poluprovodnik n-tipa (fiz.) nuclear - nuklearni, koji je u vezi s atomskim jezgrom (nukl.); ~ bombardment - nuklearno bombardovanje, sudaranje atomskog jezgra sa nekom česticom (nukl.); ~ charge - naelektrisanje atomskog jezgra (nukl.); ~ chemistry - nuklearna hernija, proučavanje reakcije preko kojih se transformišu izotopi jedan u drugi (nukl.); ~ cross section - nuklearni presek, efektivna površina jezgra izloženog bombardovanju nuklearnim česticama (nukl.); ~ disintegration - nuklearni raspad (fiz.); ~ emulsion - nuklearna emulzija, specijalna vrsta fotografskih ploča sa debelim slojem emulzije; služi za detekciju jonizujućeg zračenja (fiz.); ~ energy - nuklearna energija, energija fisije (fiz.); ~ energy plant - postrojenje za korišćenje nukl. energije (nukl.);
nuclear ~ engineering - nuklearno inženjerstvo, nuklearna tehnologija (nukl.); ~ explosive — nuklearni („atomski") eksploziv; zasniva se na reakcijama fisije ili fuzije atomskih jezgara (nukl.); ~ field theory - nuklearna teorija polja (nukl.); ~ fission - nuklearna fisija, cepanje teških jezgara na dva dela uz oslobađanje relativno velike energije (nukl.); ~ forces - nuklearne sile, sile koje deluju između čestica jezgra (fiz.); ~ fuel - nuklearno gorivo; do danas je praktično ostvareno iskorišćavanje prirodnog uranijuma, uranijuma obo235 gaćenog u izotopu U , sinte233 tički dobijenog U i plutonijuma (nukl.); ~ fuel regeneration - regeneracija nuklearnog goriva, vođenje lančane reakcije tako da se dobije više čistog nukl. goriva no što je utrošeno, v. breeder reactor (nukl.); ~ furnace - nuklearna peć, v. nuclear reactor (nukl.); — fusion - nuklearna fuzija, nuklearna reakcija prilikom koje se spajaju laka jezgra u teša, a stvara se relativno velika energija (fiz.); ~ fusion bomb - termonuklearna bomba u kojoj se energija oslobađa reakcijom fuzije atomskih jezgara (nukl.); ~ geology - nuklearna geologija, primena nuklearnih fenomena u izučavanju geoloških pojava (geol., nukl.); ~ isobars - nuklearni izobari, podjednako teški izotopi raznih elemenata (fiz.); ~ isomers - nuklearni izomeri, razna energetska stanja istog izotopa (fiz.); ~ isotones - nuklearni izotoni, jezgra sa istim brojem neutrona (fiz.); ~ isotopes - nuklearni izotopi, različito teški atomi istog elementa (fiz.); ~ mass - masa atomskog jezgra (fiz.); ~ m o ments - nuklearni momenti, obuhvataju mehanički momen(a)t jezgra-spin, magnetski dipolni momen(a)t i električni kvadripolni momen(a)t (fiz.); ~ particles - nuklearne čestice (fiz.); ~ physics - nuklearna fizika; ~ pho-
nuclear nuclear todisintegration - fotodezintegracija jezgra, dezintegracija izazvana gama-kvantima (fiz.); ~ photoeffect - nuklearni foto-efek(a)t (fiz.); ~ pile v. nuclear reactor (nukl.); ~ plate v. nuclear emulsion (fiz.); ~ potential - nuklearni potencijal (fiz.); ~ power nuklearna energija, dobijena reakcijom atomskih jezgara (nukl.); ~ radiation counter - brojač nuklearnih čestica (nukl.); ~ reaction - nuklearna reakcija (fiz.); ~ reactor - nuklearni reaktor, uređaj u kome je omogućeno kontrolisano oslobađanje nuklearne energije na principu lančane reakcije fisije; glavna namena im je proizvodnja toplote i sintetičkog elementa plutonijuma (nukl.); ~ recoil - izmak jezgra kao posledica emisije nuklearne čestice (fiz.); ~ resonance - nuklearna rezonanca (fiz.); ~ resonance spectrometer - nuklearni rezonantni spektrometar (fiz.); ~ structure - nuklearna struktura, broj, vrsta i poredak nukleona u atomskom jezgru (fiz.); ~ technology nuklearna tehnologija, nuklearno inženjerstvo (nukl.); ~ theory nuklearna teorija (fiz.) nuclease - nukleaze, enzimi, koji hidrolišu nukleinske kiseline nuclei - mn. od nucleus nucleon - nukleon (zajednički naziv za proton i neutron) (fiz.) nucleonics - nukleonika (tehnika atomskog jezgra) (fiz.) nucleoproteins nukleoproteini Cproteini koji se nalaze u jezgrima živih ćelija i okolnoj citoplazmi) nucleotiđes - nukleotidi (osnovne jedinice nukleinskih kiselina) nucleus - jezgro, centar, prsten; ~, active-1. radioaktivno jezgro; 2. aktivni centar; ~, alpha-particle - alfa-čestično jezgro; ~, alpha-rađioactive - alfa-radioaktivno jezgro; ~, anthracene antracensko jezgro; ~, atomic atomsko jezgro; ~, benzene benzolov prsten; ~, beta-radio-
486
number
active - beta-radioaktivno jezgro; ~, capturing - zahvatajuće jezgro; ~, complex - složeno jezgro; ~, compound - sastavljeno jezgro, intermedijezno jezgro; ~, disintegrating - jezgro u raspadu; ~, energetic recoil - jezgro velike energije; ~, even-charge - jezgro sa parnim nabojem; ~ even-even - parno-parno jezgro; ~ , evenmass - jezgro parnog masenog broja; ~ even-odd - parno-neparno jezgro; ~ fissionable jezgro sposobno da se čepa (deli); ~, intermediate - jezgro srednjeg masenog broja; ~, magicnumber - jezgro sa magičnim brojem protona ili neutrona; ~, neutron-deficient - jezgro sa nedostatkom neutrona; ~, neutronrich - jezgro sa viškom neutrona; ~, non-magic - nemagično jezgro; ~, odd - neparno jezgro; ~j odd-charge - jezgro sa neparnim nabojem; ~, odd-even neparno-parno jezgro; ~, oddodd - neparno-neparno jezgro; ~, original - polazno jezgro; ~, parent - polazno jezgro, roditelj; ~, product - nastalo jezgro, potomak; ~, sensitizing - senzibilizirajuće jezgro (fot.); ~, shielded - zaklonjeno, ekranovano jezgro; ~, stripped - jezgro lišeno spoljnih elektrona; ~, struck - bombardovano jezgro; ~, target jezgro-meta nuclide - nuklid (bilo koje atomsko jezgro) (fiz.) Nujol - rafinirano parafinsko ulje, upotreba u medicini i infracrvenoj spektroskopiji number - 1. broj, količina; brojati, prebrojavati, numerisati, markirati; 2. cifra; ~ expressed by several figures - mnogoznačni broj, više:značni broj; ~, Abbe - koeficijen(a)t disperzije, Abeov broj; ~, absolute - aritmetički broj; ~, abstract - apstraktan broj; ~, acid - kiseonički broj; ~, algebraic - algebarski broj; ~, approximate - aproksimativan (pri-
number
487
bližan) broj; ~, atomic - atomski broj, redni broj (hemijskog elementa); ~, average - srednji broj, usrednjen; ~, Avogadro - Avogadrov broj (broj molekula u gram-molekulu neke materije iznosi 6,06 . IO 23 ); ~, binary binarni broj; ~, Brinell hardness - broj tvrdoće po Brinelu; ~, broken v. fractional number; ~, bromine - bromni broj; ~, charge - 1. naelektrisanje (u elektro jedinicama); 2. atomski broj; ~, chlorine - hlorni broj; ~, circuit - kružni broj; ~, coded - kodarni broj; ~, complex kompleksirani broj; ~, concrete naznačeni broj, imenovani broj; ~, coordination - kordinacioni broj; ~, decimal - decimalni broj; - difference - 1. brojna razlika; 2. manjak neutrona nad protonima, izotopski broj; —', disk - numerator brojčanik; ~, distribution - koeficien(a)t distribucije, koeficien(a)t raspodele; ~, even - paran broj; ~, first quantum - glavni kvantni broji; ~, floating - broj koji uzima vi obzir red; ~, formolite - formolitov broj; ~ s fourdigit - četvoroznačni broj; ~, fractional - frakcioni broj, deobni broj; deoba; ~, gold - zlatni broj; ~ grid - brojno značenje kvadrata mreže kordinata; —, hardness - broj tvrdoće; ~, intendification - broj mašine, broj agregata; ~, imaginary - imaginaran broj; ~j inverse - inverzni broj; ~-j iodine - jodni broj; ~, irrational - iracionalan broj; ~, isotopic - izotopski broj; ~, light - svetio iznad registarske tablice (saob.) ; ~ logical - logički broj, kod, šifra; ~, Mach - broj M, Mahov broj; ~, magic - magičan broj; ~, magnon wave talasni broj magnon talasa; ~, mass - maseni broj; ~, maximum - maksimalan broj; ~, mean - srednji broj; ~, minimum - minimalni broj; ~, mixed - mešani broj, mešani deo; ~, natural - naturalan broj, priro-
nut dan broj; —, negative - negativan broj; ~, neutralization - broj neutralizacije; —', neutron - neutronski broj, broj neutrona (u jezgru); ~, nucleon - broj nukleona; ~, octane - oktanski broj; ~, odd - neparan broj; ~, ordinal - redni broj; ~, positive pozitivan broj; ~, prime - prost broj; ~, quality - koeficien(a)t kvaliteta; ~, quantum - kvantni broj; ~, random - neodređeni broj, slučajni broj; ~, rational - racionalan broj; ~, real - realan broj; ~, reciprocal - recipročan broj, obrnut broj; ~, registration - registracioni broj, inventarski broj; ~, Reynold's - Rejnoldsov broj, Rejnoldsov kriterijum (neimenovana karakteristika protoka tečnosti); ~, road - maksimalni broj očitavanja; ~,Rockwell hardness - broj tvrdoće po Rokvelu; ~, round-off - zaokružen broj; ~, screening - broj ekranisanja, koeficijen(a)t ekranisanja; ~-, second quantum - orbitalni (azimutalni) kvantni broj, magnetni kvantni broj; ~, serial - serijski broj, redni broj; ~, shell - 1. broj čestica u ljusci; 2. broj ljuske; ~, simple - jednoznačni broj, prost broj; ~, spin-quantum - spinski kvantni broj; ~, suns spots broj sunčanih pega; —, surd v. irrational number; ~, switch - numerator, brojčanik; ~, taper - broj konusa; ~, threedigit - troznačni broj; ~, twodigit - dvoznačni broj; ~, Vickers hardness - broj tvrdoće po Vikersu; <~, wave - talasni broj; ~, whole - ceo broj; ~, works fabrički broj (mašine) nut - orah (plod); matica navrtka, navojni prsten; ~ bevelling machine - mašina za skošavanje bočnih površina matice, navrtke; ~, coal - ugalj-orah; ~ coke perlkoks, orah-koks; ~ for removing - odbojna navrtka, matica; ~ guard - osiguranje navrtke; ~ lock(ing) - osiguranje matice, navrtke; ~ milling ma-
nut nut chine - glodalica za izradu navrtki, matica; ~ runner - mašina za uyrtanje (pritezanje) vijaka; ~ tapping - urezivanje navoja matice; ~ tapping attachment uređaj za izradu navoja matice; ~ tapping machine - bušilica za izradu navoja matice, navrtke; ~ tap - ureznik navrtke, matice Nutation - nutacija (fiz.)
488
nylon
nutrient - hranljiva tečnost, hranljiva materija, tvar nutritional - hranljiva vrednost nutrious substances - hranljive materije (pl.) nuts - ugalj „orah", ugalj veličine oraha nylon - najlon, sintetičko vlakno; ~ corder tyre - automobilski pneumatici sa vlaknima najlona; ~ reinforced - ojačan najlonskim vlaknima
o NASA — National Aeronautic and Space Administration - Nacionalna uprava za aeronautiku i kosmos (SAD) NES — National Bureau of Standards - Nacionalni biro za standarde (SAD) NGAA — Natural Gasoline Association of American - Američko udruženje za prirodni gas i benzin NPA — Nagional Petroleum Association - Nacionalno udruženje za naftu
o - znak za orto-položaj, kod benzolovih derivata (hem.) O - hemijski znak za kiseonik (hem.) O-band - o-opseg, o-područje „O" ring - zaptivni prsten kružnog preseka oak - hrast, hrastovina oaktron - tip prekidača oakum - kučine (tek.) oar - veslo (pom.) oast - sladara, sušnica hmelja (thnl.) oat - ovas, zob (agr.) oatmeal - ovseno brašno, ovsena prekupa, ovsena kaša (prehr.) object - predmet, objekat, stvar; cilj; '-', flawed - defektni predmet; ~ holder - nosač objekta; ~, incoherent - nekoherentni objekt; ~, perfectly conducting - idealno provodni objekat; ~, return - oznaka cilja, eho-signal; ~, test - opitni objekat objectionable interference - nedozvoljena (uočljiva) smetnja (TV) objective - objektiv (opt.), cilj; ~, achromatic - ahromatički objektiv, ahromat; ~, anastigmatic - anstigmatički objektiv, anastigmat; ~, aplanatic - aplanatički objektiv, aplanat; ~, apochromatic - apohromatički objektiv, apohromat; ~ lens - sočivo objektiva; ~, long-focus - objektiv velike žižne daljine; ~, shortfocus - objektiv male žižne da-
ljine; ~, wide-angle - širokougaoni objektiv oblate spheroid - na polovima zaravnjena lopta, spljošteni sferoid (gm.) oblique - kriv, oštar, kos, izokrenut; ~ angle - oštar ugao (gm.); ~ coordinates - kosougle koordinate (gm.); ~ cutting - rezanje sa nagnutim uglom (maS.); ~ incidence - koso padanje, koso upadanje (TV); — prism - oštrougla prizma (gm.); ~ setting of rollers - ukošenje koturova (maš.); ~ spherical aberration sferna aberacija, koma (opt.); ~ triangle - oštrougli trougao (gm.) obliquity - nagnutost, kosina (orbite); koso Oblivon - oblivon, trgovački naziv za metil-pentinol koji se upotrebljava protiv nesanice (hem.) oblong hole - ovalna rupa (ma!.) obscuration - zamračenje, zamračivanje obscured glass - mutno, mlečno staklo observation - opservacija, posmatranje, osmatranje, nadgledanje, motrenje; ~, casul - slučajno osmatranje; ~ car - osmatračko vozilo; ~ circuit - uređaj za prisluškivanje; ~, continuous - tekuće, redovno motrenje, osmatranje; ~ deck - paluba za osmatra-
observation
490
observation nje; ~, errorless - nadgledanje, osmatranje bez greške; ~ hole gvira; ~, sampling - osmatranje metodom uzoraka, osmatranje odbirom; ~, statistical's - statističko osmatranje; ~, target osmatranje cilja, osmatranje mete; ~, timeless - osmatranje nezavisno od vremena; ~, visual vizuelno kontrolisanje observatory - opservatorija, osmatračnica; —, orbiting - orbitalna opservatorija; ~, orbiting astronomical - orbitalna astronomska opservatorija; ~, orbiting geophysical - orbitalna geofizička opservatorija; ~, orbiting solar - orbitalna solarna opservatorija observer - posmatrač obsolvete - zastareo, neupotrebljiv, neprimenljiv obstacle - prepreka, smetnja, cilj (na radaru); — indicator - indikator prepreka, indikator smetnji (voj., at.); ~ marking - označavanje prepreka (voj.) obstruction - prepreka, smetnja; zapušenje, zagušenje; ~ clering - uklanjanje prepreke, smetnje; ~ lamp - zaprečno svetio (vij.) obtain - dobiti, steći; ~ a patent - dobiti patent; ~ the greatest - postići visoku ekonomičnost obtaining-samples - uzimanje (vađenje) uzorka, probe obturator - zatvarač (voj.) obtuse angle - tupi ugao (gtn.); ~ triangle - trougao sa jednim tupim uglom (gm.) obverse - prednja strana (novca) obvious - uočljiv, upadljiv, očit, očevidan, očigledan occluded gas - okluzovani gas (hem.) occlusion - okluzija, zadržavanje gasa ili tečnosti na površini čvrstih čestica, adhezija gasa ili tečnosti u čvrstom telu (hem.) occupation - zamračenje, zatamnjenje, privremeno iščezavanje occupational disease - profesionalna bolest (med.) occupy - zauzeti, uposliti
odd-even nucleus
occurrence - rasprostranjenost u prirodi (geol., hem.) ocean - okean; more; ~ cable podvodni kabl; ~, chart - pomorska karta; ~ current - morsko strujanje; ~ floor - morsko dno; —•< going schip - prekookeanski brod; — greyhound brzi prekookeanski brod; ~ chipping - linijska plovidba; ~ transport- pomorski promet, saobraćaj ocher - oker; ~ iron - crveni oker (zemljasti hematit) (min.) octa - prefiks koji označava da u jedinjenjima ima osam atoma, grupa i si. octades - oktade, Arhimedove skale od po osam brojeva (mat.) octagon - oktagon, osmostrani poligon (gm.) octahedrite - jedan oblik anatasa, titan dioksida (min.) octahedron - oktaedar (gm.) octal - oktalni, sa osam nožića (eh.) octane - oktan (parafinski ugljovodonik sa 8 ugljenikovih atoma) (hem.); ~ number - oktanski broj, vrednosni broj za goriva, označava % izooktana; ~ rating - oktanski broj (odnos) (thnl.) octave - oktava; ~ pressure level - oktavni nivo pritiska (thnl.) octaves - oktave (ak.) octet - oktet, stabilna konfiguracija od 8 elektrona (hem.) octode - oktoda, osmoelektrodna cev (eh.) octoses - oktoze, monosaharoze sa 8 atoma kiseonika u molekulu (hem.) octuple - osmostruki octuplex telegraphy - osmostruka telegrafija (tel.) octyl - oktil (radikal oktana) (hem.) ocular - okular (opt. instrument), okularni, očni oculentum - mast za oči odd-even nucleus - neparno-parno jezgro, sadrži neparni broj protona iparni broj neutrona (fiz.); ~ leg - neparna noga (eh.); '—odd nucleus - neparno-neparno jezgro, sadrži neparne brojeve protona i neutrona (fiz.)
«dogr*ph
491
oil
elektronike; ~, communicationselectronics - oficir radio-električar; ~, electronic countermeasures - oficir radio-protivslužbe; ~, ground electronics - oficir zemaljske elektronike official call - službeni razgovor (tel.); ~ telephone - službeni telefon (tel.) offing - pučina (pom.) offset - pomak, neusaglašenost, odvod, kompenzacija, pomeraj; ~, carrier - pomak nosača; ~, collision - sudarni pomak (frekvencije); ~, frequency - pomak frekvencije; ~, magnetic - magnetski pomeraj; ~, zero - nulti pomak, pomeraj nule ogive - vretenasto telo; ~, elliptic - eliptično vretenasto telo; —, parabodoidal - parabolično vre47T cm tenasto telo oestriol - ženski seksualni hormon ohm - om, jedinica električnog (hem.) otpora, in = V A" 1 off - isključeno (el.) ; ~ center ohm /square - om/kvadrat position - položaj izvan centra ohmage - otpor u omima (ma!.); ~ centre - izvan centra ohmic contact - omski kontakt (el.); (mai.); ~ duty - rezervni, neuk~ drop - omski pad napona (el.); ljučeni, nije na dežurstvu (el.); ~ loss - omski gubici (el.); ~ ~ furniture - kancelarijski naresistance - omski otpor (el.) mes'taj; ~ gauge - nestandardan; ~ line - van linije, oflajn, auto- ohmice - omski noman; ~ of goods - ponuda ohmmeter - ommetar (instrument robe; ~ of indemnity - oštetna za merenje el. otpora) ponuda; ~ office building upravna zgrada; ~ on switch - oikocryst(al) - ojkokristal, ekokristal, kristal „domaćin" prekidač (el.); ~ position - isključeni položaj, položaj mirovanja oil - ulje; podmazivati, mazati; (el.); ~ print - posebni otisak; ~ bath - posuda za ulje, uljno ~ time - vreme praznog hoda (elj.) kupatilo (thnl.); ~ bath lubrioffal - otpadak (thnl.) cation - podmazivanje iz posude offer - ponuda za ulje (mot.); ~ burner - plaoffice - uprava, kancelarija, biro; menik, brizgalica za ulje (thnl.); ~ cable - unutrašnji kabl; ~, ~ cakes - uljane pogače (otpaci contracts - odeljenje ugovora; posle ceđenja ulja) (thnl.); ~ ~, engineering - tehnička uprava; circuit - cevovod ulja (thnl.); ~, machine - kancelarijska upra~ circulation - opticaj ulja (mot.); va; ~, patent - patentni biro, ~ cleaner - prečistač ulja (mot.) ; uprava za patente; ~ chor ~ cup - mazalica, čaura za ulje, uprava zavoda, fabrike, upravna šolja za ulje (mot.); ~ delivery zgrada; ~, technology utilizagpm - dobiva ulja u galonima tion - odeljenje za primenu (uvopo milji (mot.); ~ dipstick đenje) nove tehnologije pokazivanje ulja (mot.); ~ drain plug - zapušač za ispuštanje ulja office - oficir, časnik; <~, air elec(mot.); ~ feed - dovođenje ulja. troncs - oficir vazduhoplovne
ođograph - hodograf, elektronski uređaj za nanošenje predenog puta na kartu (eh.) odometer - odometar, merač predenog puta (dužine trake), putomer, brojač kilometara (mot.) odorant - deodorans, odstranjivač neugodnih mirisa odorimetry - odorimetrija, merenje intenziteta i postojanosti mirisa (hem.) odoriphore - odonfor, grupa molekula koja je odgovorna za miris jedinjenja oelotropic - anizotropan oenanthl - normalni aldehid sa 7 C-atoma (hem.) oersted - ersted, jedinica za jačinu 10 A magnetskog polja 1 Oe = —
oil
492
omnibearing
oilgas - gas visoke kalorične vredoil nosti dobij en tehničkim razlagamazalica (mot.); ~ film - uljčani njem mineralnih ulja (thnl.) sloj (thnl); ~ filter - prečistač oiling - mašćenje vune uljem ili ulja (mot.); ~ filter inlet - ulaz uljnim emulzijama u toku procesa filtera za ulje (mot.); ~ firing predenja u cilju smanjenja otpaloženje uljem (en.); ~ fuel daka (tek.); ~ point - mesto uljano gorivo (en,); — groov podmazivanja (mot.); ~ system uljni žleb (mot.); ~ gun - uljni - uljni sistem (mot.) prskač (mot.); ~ hardened - oils - ulja, opšti naziv za mineralna u ulju kaljeno (mil.); ~ hardeulja (nafte i derivati); biljna i ning - čelik kaljen u ulju (mtl.); životinjska ulja i esencijalna ulja ~ heating - grejanje uljem (en.); (thnl.) ~ hole - rupa za ulje (mot.); oilstone - uljni kamen za poliranje ~ hydraulic drive - hidraulični (thnl.) pogon uljem (mot.); ~ in water oily - podmazan, premazan uljnim emulsion - emulzija ulja u vodi filmom (thnl.) (thnl.); ~ joint - zaptivanje uokonite - elektroizolacioni materiljem (thnl.); ~ level - nivo ulja, jal na bazi gume (el.) uljostaj (mot.); ~ level gage - oleaginous - zejtinjav, mastan merač nivoa ulja (mot.); ~ line oleate - oleate, so oleinske kise- uljovod (mot.); ~ of mirbane line (hem.) - naziv za nitrobenzol (hem.); olefin v. olephin ~ of vitriol - raniji naziv za olefines - olefini, nezasićeni ugljosumpornu kiselinu (hem.); ~ outvodonici (hem.) let - izlaz ulja (mot.); ~ passage oleic - uljani, oleinski (po kiselini); - kanal za ulje (mot.); ~ pressure ~ acid - oleinska kiselina, neza- pritisak ulja (mot.); ~ pressure sićena kiselina koja se nalazi u gage - manometar za ulje (mot.); uljima kao glicerinski estar (hem.) ~ pump - pumpa za ulje (mot.); olein - olein, gliceril-trioleat; olein, ~ reservoir - uljni rezervoar tehnička oleinska kiselina (mot.); ~ retainer - radijalni oleine v. olein zadržač ulja (mot.); ~ return oleoresins - tečne biljne smole, pipe - povratna cev za ulje (mot.); balzami (thnl.) ~ ring - prsten strugač (mot.); olephin - olefin, nezasićeni ugljo~ seal - radijalni zadržač ulja vodonik (hem.) (mot.); ~ separation - izdvajanje oleum - oleum, pušljiva sumporna ulja (thnl.); ~ shale - bitumekiselina (hem.) nozni škriljac (thnl.); ~ strainer olfactometry v. odorimetry (hem.) - uljni filter (mot.); ~ supply oligoclase - oligoklas, vrsta feldtank - rezervoar, sud za ulje (mot.); spata (alumosilikat Ca i Na) (min.) ~ tight - zaptiveno za ulje (mot.); olive - masline, maslinovina; ma~ tray - uljna ukapnica, plitica slinova boja (agr.); ~ oil - maza skupljanje ulja (mot.); ~ vaslinovo ulje (thnl.) cuum pump - uljna vakuumska pumpa (thnl.); ~ varnish - olivenite - olivenit (bazični arsenijat bakra) (min.) masna (uljana) boja, firnis lanenog olivine - olivin, peridot (silikat magulja (thnl.); ~ well - izvor ulja (nafte) nezijuma i gvozda) (min.) oildag - koloidna disperzija grafita omega - globalni radio-navigacioni sistem u mineralnom ulju (thnl.) omnibearing - UF-antena, antena oiled - podmazan (uljem) (mot.) za sve pravce; ~ indicator radio-kompas (eh.) oiler - mazalica za ulje (mot.)
open way flow - jednosmerni tok omnidirectional antenna - kružna (aed.); ~ way translator - jedantena, antena sa kružnim dijanostrani translator (eh.) gramom zračenja (rad.); ~ mi- onemeter — kombinovani milivoltcrophone - kružni mikrofon, mi ampermetar (eh.) krofon sa kružnim dijagramom onrush - nadiranje (voj.) osetljivosti onyx - oniks (ahat sa crnim i belim omnigraph - mehanizam za slanje slojevima) (min.) Morzeovih znakova (tel.) ooze - mulj, glib omnirange - za sve pravce; ~ one- oozing - znojenje for-one - jedan-jednom sistem opacimeter - denzitometar (jot.) komunikacije; ~ one-to-one opacity - neprozračnost; opacitet jedan-jednom sistem komunika(odnos količina upadne i propušcije; ~ on—line — u liniji, onlajn, tene svetlosti); ~, atmospheric u realnom vremenu — atmosferska neprozračnost omphacite - omfacit (alumosilikat opal - opal (hidratisani silicijumCa, Mg i Fe) (min.) dioksid) (min.) on - uključeno (el.) opal glass - opal staklo, neprovidno „on and. off" switch - prekidač ili belo usled dodatka fluorida (el.) pri topljenju (thnl.) on position - radni položaj (el.) opalescence - opalescencija (karakondograph - ondograf, visokofrekteristično prelivanje rasute svetventni oscilograf (eh.) losti na suspendovanim česticama ondometer - talasomer (eh.) u tečnostima ili mutnim kristalima) ondoscope - tinjajući indikator osciOpalon - trg. naziv za vinil-hlorid lacija (eh.) (thnl.) one-cycle reactor - reaktor koji opaque - neproziran, neprozračan radi samo na jednom ciklusu (nukl.); (op.); ~ Colour - neprovidna ~ dimensional configuration boja (thnl.) - jednodimenzionalna konfigura- open - otvoriti; otvoren; ~ are cija (mat.); — entry resonator welding - električno zavarivanje rezonator sa jednim otvorom (eh.) ; u normalnoj atmosferi (zav.); ~ ~ frequency selection - jedno-belt driving ,open belt drive frekventno biranje (eh.); ~ fre- pogon sa otvorenim kaišem (ami.); quency translator - jednofrek~ centre type slide valve ventni translator (eh.); ~ hole klizni zasun sa unutrašnjim optecoupler - sprežnjak sa jednom otrećenjem (maš.) ; ~ circuit - otvovorom, račva sa jednim otvorom; reno kolo (el.); ~ -circuit admit~ hour duty - jednosatni pogon tance - admitanca praznog hoda, (elj.); ~ off modulation - preadmitanca otvorenog hoda (el.); kidna modulacija, modulacija pre~ -circuit characteristic - kakidanjem (els.); ~ off (work) rakteristika praznog, hoda; cirpojedinačni (rad) (maS.); ~ off cuit current -' struja praznog production - izraz pojedinačnih hoda (el.); — -circuit delay komada (maš.); ~ pass milling line - otvorena linija za kašnjenje - glodanje u jednom hodu (maS.); (eh.); <• circuit impedance ~ piece - jedan komad, ceo koimpedanca praznog hoda (el.); ~ mad (mai.); — sided surface -circuit line - otvoreno kolo, jednostrana površina, Mobijusova otvorena linija (el.); ~ -circuit kriška (mat.); ~ stage amplifier potential - potencijal otvorenog - jednostepeni pojačavač (el.); kola (el.); ~ -circuit voltage ~ to-one transformer - transfornapon otvorenog kola (praznog mator sa prenosnim odnosom 1 hoda) (el.); ~ -hearth process (translator); ~ way communi- Simens-Martinov proces proizcation - jednostrana veza (eh.);
open open vodnje čelika (mil.); ~ -hearth steel, basic - bazni SimensMartinov čelik (tntl.); ~ joint spoj sa razmakom ivica (zav.); ~ piston - otvoreni klip (mot.); ~ pores - otvorene pore (thnl.); ~ T- junction - otvoreni T-spoj (zav.); ~ type machine - otvorena mašina; ~ wire - vazdušni provodnik, gola žica (eh); ~ -wire circuit - vazduŠno kolo, vazdušni vod, vazdušna linija (el.); ~ wire fuse - otvoreni osigurač (el.); ~ -wire line - vazdušna linija, vazdušni vod (el.); ~ wire loop - petlja vazdušne linije (eh) opening - otvor, otvaranje; ~ capacity (vice) - otvor čeljiusti (maš.); ~ ceremony - svečano otvaranje (sajam); ~ of the Fair - otvaranje sajma; ~ of hook - otvor kuke (mal.) openside milling machine - glodalica sa jednim stubom (mai.) opensiđed type of machine - mašina sa jednim stubom (mai.) operand - operand, komponenta operacije operate - raditi, upravljati, posluživati operating angle - radni ugao, ugao protoka anodne struje (el.); — characteristics - radna karakteristika; ~ coil - radna kalem (el.); ~ conditions - pogonske prilike, ušlo vi rada; ~ contact - radni kontakt (el.); ~ cylinder - radni cilindar (mel.); ~ device - radni uređaj; ~ efficency - efikasnost pogona; — element - radni element; ~ fluid - radni fluid; ~ frequency - radna frekvencija (rad., TV, el.); ~ handle - ručica za upravljanje (maš.); ~ head - radna visina (maš.); ~ instruction - radna instrukcija, instrukcija za posluživanje, pravila eksploatacije (maš.); ~ key - telegrafski ključ, telegrafski taster (tel.); ~ lever - poluga za upravljanje (mat.), poluga za uključivanje (el.); ~ pole - izolaciona motka (elj.); ~ position - radni položaj; ~
494
operation
power - radna snaga (el.); ~ pressure - radni pritisak (maš., tt.); ~ room - komutatorska sala, sala sa radnim mestom (el.); ~ school - škola za telefonistkinje (tel.); ~ side - strana sa koje se radi (maš.); ~ staff - eksploatacioni personal, tehničko osoblje; ~ temperature - radna temperatura (tt.); ~ time (machine) radno vreme (mašine); —-< value radna vrednost (el.); ~ voltage - radni napon (el.); ~ wave radni talas (rad., TV); ~ winding - radni namotaj (elj.) operation - operacija, rad, režim, režim rada; <~, Argus - režim rada „Argus"; ~, batch - rad u režimu grupne obrade kodiranih podataka, autonomna operacija; ~, bilevel - dvonivoski režim rada; ~, bistable - bistabilni režim rada; ~, continuous neprekidni režim rada; ~, cryogenic - kriogeni režim rada; ~, depressed collector - rad u režimu smanjenog napona na kolektoru; ~, experimental - eksperimentalni režim rada; ~, failsafe - pouzdani režim rada; ~, high-current-level - režim rada pri visokom strujnom nivou; ~, high-level-signal - režim rada pri visokom nivou signala ; ~, high-speed - rad pri velikim brzinama; ~ hold-in - sinhroni režim rada; ~, houskeeping-s pomoćne operacije; ~, identity v. unit operation; ~, in-sync sinhroni režim rada; ~, largesignal v. high-level signal operation; ~, laser - kvantnomehanička generacija optičke frekvencije, rad lasera; ~, logical - logička operacija; ~, low-current-level - režim rada pri niskom strujnom nivou; ~ , low-level-signal * režim rada pri malom nivou signala; ~, marginal - rad u graničnoj oblasti; ~, maser - masrski rad, kvantnomehanička generacija na U K T ; ~, medium - radni medij, radna sredstva; <--, multimode - režim rada na više tipova
operation
495
oscilovanja; ~, multiplex - multipleksni rad; ~, no-failure režim rada bez otkaza; ~, notin-«yne - nesinhroni režim rada; /w, off-line v. batch operation; ~, on-line - onlajn rad, rad u realnom vremenu; ~, parallel paralelni rad; ~, Q-switched režim modulacije dobrote; ~, quadrature - rad pri faznom pomaku od 90°; ~, quasi-continuous • kvazikontinualan režim rada; ~, real-time - rad u realnom vremenu; . ~, semiduplex - semidupleksni rad; ~, single-axialmode - režim rada na jednom aksijalnom tipu oscilovanja; ~, •ingle-mode - režim rada na jednom tipu oscilovanja; ~, smallsignal v. low-level signal operation; <-~, space-charge-limited - režim rada u uslovima ograničenja prostornim naelektrisanjem; ~, suppressed-carrier - režim rada sa potisnutim nosačem; ~, true-time v. real-time operation; ~, under control - rad pod kontrolom; ~, unit - jednačina operacija; ~, unnecessary - nepravilni rad (releja) operational calculus - operatorski račun (mat.); ~ fluid - radni medij, fluid (aed.) operative weldabelity - operativna zavarljivost (zav.) operator - operator, telefonistkinja; dežurni telegraf ista; ~, annihilation - anihilacioni operator; ~ attention - upozorenje operatoru (el.); ~, creation - kreacioni operator; ~ indicator - indikator operatora, indikator dežurnoga (el.); "S linear - linearni operator; ~, logical - logički operator; ~ on duty - telefonistkinja na dužnosti, dežurna (tel.); ~, polarization - polarizacioni operator; ~> quantum - kvantni operator operator's load - opterećenje telefonistkinje (pri maksimalnom saobraćaju) (tel.); ~ position - radno mesto, radni sto, komutator (tel., el.); ~ set - garnitura telefonistkinje (tel); ~ stand -
optical
radno mesto (tel.); ~ tour - smena telefonistkinje (tel.) oppanol - sintetička guma na bazi izobutilena (thnl.) opposed thrust cylinder - cilindar sa dvostrukim klipom (mot.) opposing coils - suprotno dejstvujući kalem (el.) opposite - suprotan, preko puta; ~ phase - protivfaza, suprotna faza (el.); ~ -stroke pistons suprotno-hodni klipovi (mot.) optical - optički, vidni; <~ activity - optička aktivnost, osobina nekih jedinjenja da skreću ravan polarizovane svetlosti (fiz., hem.); ~ automatic rangin - optički automatski daljinomer (at.); ~ axis - optička osa kristala, Z-osa; ~ bench - optička klupa (opt.); ~ constant - optička konstanta (opt.); ~ density - optička gustina (opt.); ~ dispersion - optička disperzija, variranje indeksa prelamanja s bojom (opt.); ~ dividing head - optička deobena glava (maš.); ~ filter - optički filter, svetlosni filter (opt.); ~ glass - optičko staklo, po osobinama odgovara za izradu optičkih sistema i uređaja (thnl.); ~ horizon - optički horizont (opt., voj.); ~ illusion - optička varka (opt.); ~ isomerism - optički izomerizam, pojava iste supstance u više oblika koji različito polarizuju svetlost; ~ lens - optičko sočivo (opt.); ~ measuring equimpent - optička mema oprema (opt.); ~ path - optička putanja, dužina puta svetlosti pomnožena indeksom prelamanja (opt.); ~ pyrometer - optički pirometar (tntr.); ~ rotation - optička rotacija (svetlosti pri polarizaciji) (fiz., hem.); ~ sound reproducer - optička reproduktor zvuka (eh.); ~ surface - optička površina (opt.); ~ system - optički sistem, sistem sočiva (opt.); ~ tracking - optičko praćenje, optičko sleđenje (voj.); ~ twinning - optičko bliženje (kod kristala) (hem.); ~ window
optical optical - „optički prozor", nehomogenost u atmosferi u kojoj nema apsorpcije svetlosti (opt.) optically active - optički aktivan, koji može da proizvede polarizaciju svetlosti (hem.); ~ dense optički gust; ~ flat - optičk ravan; <-— thin - optički tanak optics - optika, nauka o svetlosti (opt.); ~, applied - primenjena optika; ~, atmospheric - atmosferska optika; ~, beam - optika mlaza; ~, Cassegrainian - Kasegrenova optika; ~, crystal - kristalooptika; ~, electron - elektronska optika, optika elektrona; ~, fiber - talasna optika; ~, Fourer - Furijeva optika; ~, geometrical - geometrijska optika; ~, hologram - hologramska optika; ~, magnetic - magnetska optika; ~, metal - metalooptika; ~, microwave - mikrotalasna optika; ~, neutron - neutronska optika; ~, nonlinear - nelinearna optika; ~, parametric - parametarska optika; ~j physical - fizička (talasna) optika; ~, plasma - plazma optika; optika plazme; ~, quantum - kvantna optika; ~, ray - geometrijska optika; ~, scalar - skalama optika; ~, wave - talasna (fizička) optika optimization - optimizacija; ~, computer-aided network - optimizacija kola pomoću računara; <~, computer-aided transistor - optimizacija tranzistora pomoću računara; ~, network - optimizacija mreže; ~ theory - terija optimizacije (mat.) optimized attenuation - optimalno prigušenje (el.) optional - proizvoljan optoelectronics - optička elektronika; ~, solid-state - optička elektronika čvrstog stanja optotransistor - optičkoelektronski tranzistor optron - optron OR-ILI (logička funkcija); ~, exclusive - isključujuće I L I ; ~, inclusive - uključujući ILI
496
orangle lead - oksid olova, PD3O4, dobija se zagrevanjem olovokarbonata u vazduhu na 450°C (thnl.) orb - krug, prsten, točak, kolo orbit - orbita; ~, dipole - dipolna orbita, orbita dipola orbital electron - orbitalni elektron (fiz.) orbitally degenerate - orbitalno degenerisan orchard - voćnjak orcinol - orcin, meta-dioksi-toluol (hem.) order - red, stepen, nalog; ~, central - centralni red, nulti red; ~, convergence - konvergentni poredak; ~, diffraction - difrakcioni poredak; ~, interference interferentni poredak; ~, longrange - daljinski poredak; ~, magnitude - poredak veličine; ~ of a reaction - stepen reakcije (hem.); ~ of magnitude - red veličine (mat.); ~, pole - poredak polja; ~, shorte-range - blizinski poredak ordinal number - redni broj (mat.) ordinary call - običan razgovor (tel.); ~ galvanizing - obično galvanisanje (mtl.); ~ ray obični zrak, pri polarizaciji svetlosti (opt.) ordinate - ordinata (mat.) ore - ruda; ~, direct-smelting ruda koja se neposredno može topiti; ~, drag - razdrobljena ruda; ~, dredgy - rudne žice; ~, dressing - odvajanje određenog sastojka rude od jalovine fizičkim metodama (mtl.); ~, dust ruda u obliku prašine; ~, fluxing - lako topljiva ruda; ~, freed oslobođena ruda; ~, hurdled klasirana ruda; ~, incompletely roasted - nedopuštena ruda; ~, indicated - izračunate rezerve rude; ~, inferred - izračunate rezerve rude; ~, lode - ruda u obliku žila; ~, lump - ruda u krupnim komadima; ~, measured - merene rudne rezerve j ~, merchantable - komercijalna ruda; ~, milling - fabrička ruda; ~, positive - pozitivno utvrđene
ore rezerve rude; ~, possible - moguće rezerve rude; ~, probable - verovatne rudne rezerve; •—•, prospected - istražene rudne rezerve; ~, proved - ustanovljene rezerve rude; ~, raw - sirova (nepripremljena) ruda; ~, selffluxing - samotopljiva ruda; ~, slabby - ljuspasta ruda, pločasta ruda; — solid — rudni masiv ore-bearing - rudonosan organ - organ, element, blok, čulo; ~ of hearing - organ sluha; ~ of sence - organ osećanja; ~ of sight - organ vida; ~ of smell - organ mirisa; ~ of taste - organ ukusa; ~ of touch - organ pipanja organdie - organdin, laka pamučna tkanina (tek.) organic - organski (hem.); ~ acid - organska kiselina (hem.); '-' chemistry - organska hernija; ~ moderated reactor - reaktor sa moderatorom od organskog materijala, npr. bifenil, difenil-oksid, trifenil i dr. (nukl.); ~ scintillator - organski scintilator, smeša organskih supstancija koja pokazuje fluorescenciju pod uticajem jonizirajućeg zračenja; koristi se kao detektor zračenja (nukl.) organism - organizam, živo telo organizational techniques - organizaciona tehnika organoleptics - ispitivanje neke supstance čulima (uglavnom na osnovu mirisa i ukusa) (hem.) organosol - organozol, koloidni rastvor u organskom rastvaraču (hem.) orgatron - elektronske orgulje oiientation - orijentacija; ~ 5 crystal - orijentacija kristala; ~, dipole - orijentacija dipola; ~, domen - orijentacija domena; ~, spin - orijentacija spina; ~, target - orijentacija cilja orifice - prigušnica (maš.); ~ loss - pad pritiska na prigušnicu (maš.) origin - početak, ishodište (mat.); ~ of coordinates - korodinatni početak (mat.) Orizon - plastična masa na bazi polietilena (thnl.) 32 Rečnik
orthorhombic crystal
497
Orlon - sintetičko vlakno na bazi poliakrilonitrila (thnl.) ormolu - zlatna bronza, slikarsko zlato (tehnl.) ornamet - nakit ornithine - ornitin, diamino-valerijanska kiselina (hem.) orpiment — auripigment (prirodni arsen-trisulfid) (min.) Orsat apparatus - Orsatov aparat, služi za tehničku analizu gasova (hem.) orthicon - ortikon (eh.) orthite - ortit, alanit (alumosilikat Ca, Ce, La, Na, Fe, Mg i dr.) (min.) ortho - oznaka za susedni položaj supstinenata u benzoevom jezgru (hem.); orto-prefiks koji znači; pod pravim uglom (mat.) ortho-para conversion - konverzija orto-para, prevođenje orto-vodonika u para-vodonik, obično pomoću katalizatora (fiz.) orthocaine - ortokain, metil-metaamino-p-benzoat, služi kao anestetik (hem.) orthocenter of a triangle - ortocentar trougla, presek visine trougla (gm.) orthochromatic - ortohromatski
(fot.)
orthoclase - ortoklas, kalijumski feldspat (min.) orthogon - pravougaonik (gm.) orthogonal - pravougli (mat.); ~ circles - ortogonalni krugovi, čije tangente stoje pod pravim uglom (gm.); ~ projections - ortogonalne projekcije (gm.); ~ tranformation - ortogonalna transformacija (gm.) Ortholeum - grupa aditiva za maziva (thnl.) orthomorphic projection - konformno preslikavanje (mat.) orthophonic - ortofonski (ak.) ortophosphoric acid - fosforna kiselina H3PO4 (hem.) orthorhombic crystal - ortorombički kristal (kr.); ~ system ortorombični kristalni sistem; tri kristalne ose pod pravim uglom i međusobno nejednake (min.)
Orthosil
493
oscillator
Orthosil - sredstvo za industrijsko Gunn(effect)-s - Ganovske oscičišćenje metala na bazi natrijumlacije; ~, hydromagaetic-s-of silikata (thrtl.) plasma - hidromagnetske oscilaorthotelephonic gain - ortotelecije plazme; ~, ion-s - jonske fonsko pojačalo (tel.) oscilacije; ~, ion plasma-s orthotron - ortotron, talasovodni jonske plazma-oscilacije; —, laser akcelerator ~ laserska oscilacija; ~, loworyzenin - orizenin, protein koji frequency plasma-s - niskose nalazi u pirinču (hem.) frekventne plazma-oscilacije; ~, Os - hemijski znak za element osmagnetohydrodynamic-s - magmijum (hem.) netohidrodinamičke oscilacije <~, osaZones - osazoni, difenilhidramaser - maserska oscilacija; ~, zoni monosaharoza, služe za idenmode - tip oscilacije, vrsta oscitifikaciju pojedinih monosaharoza lacije (el.); ~, multimodc (hem.) oscilovanje na više tipova oscilooscillate - oscilovati (eh.) vanja; ~, multiple—s - višestruke oscillating arm direction indioscilacije; ~, parametric - paracator - klateći pokazivač pravca metarsko oscilovanje; ~, photo(mot.); ~ axle - gipka osovina conductivitiy-s - fotokonduktivne (mot.); klatna osovina, osovina oscilacije; ~, pi-mode - oscilokoja osciluje (ntaš.); ~ circuit vanje pi-tipa; ~, plasma-s oscilatorno kolo (eh.); ~ comoscilacija plazmi; —- point - tačka ponent - oscilatorna komponenta zviždanja, tačka generisanja (eh.); (eh.); ~ crank drive - klatni kri~, quantium-s - kvantne oscivajni pogon (maš.); ~ crystal lacije; ~, quasi-fundamental m o generatorski kristal, kristal oscilade - oscilovanje kvaziosnovnog tora (eh.); ~ current - oscilatorna tipa; ~, Raman-laser - Ramanove struja (eh.); ~ joint - vibriralaserske oscilacije; ~, regular jući spoj (talasovoda) (eh.); ~ regularno oscilovanje; <~ relay magnetron - oscilatorski magnevibracioni relej (el.); '-', resotron (els.); ~ relay - vibracioni nance—s - rezonantne oscilacije; relej (eh.); ~ tube - generatorska ~, Shubnikov-de Haas's - Šubcev, oscilatorska cev (eh.); ~ volnikov-de Hazove oscilacije; ~, tage - oscilatorni napon (eh.) single-frequency - jednofrekventoscillation - oscilovanje, oscilacija, no oscilovanje; —, single-mode treptaj; ~, acoustic-s - akustičke oscilacije; ~, coherent -s - ko- oscilovanje na jednom tipu osciherentne oscilacije; ~, coherent lovanja; ~, spontaneous - sponoptical - koherentna optička oscitane oscilacije; —, steady-state lacija; ~, collective-s - kolektivna - ustaljene oscilacije; ~, suboscilacije; ~, competing-s - konharmonic - subharmoiiično oscikurentne oscilacije; ~, current-s lovanje; ~, surface - površinske - strujne oscilacije; ~, de Haasoscilacije; ~, transformer - vivan Alphen's - Haz-van Alfenove sokofrekventni transformator (el.); oscilacije; ~, doublefrequency ~, transient - prelazne oscilacije; oscilovanje na dve frekvencije; —, ~, ultrasonic de Haas-van Alelectron plasma - elektron-plazphen - ultrazvučne oscilacije Hazma-oscilacije; ~', electrostatic van Alfenove; ~, variable freplasma - elektrostatična plazmaquency - oscilacije sa promenljioscilacije; ~, free-running laser vom frekvencijom -s - oscilacije lasera u slobodnom oscillator - generator oscilacija, oscirežimu; ~ frequency - frekvenlator (el.); ~, active - aktivni cija oscilovanja (el.); -—•j giant-s oscilator; —, active maser - ak- režim gigantskih oscilacija; ~, tivni maserski oscilator; ~, active rubidium maser - aktivni rubi'
oscillator
499
dijumski maserski oscilator; ~, atomic - atomski oscilator; ~, avalanche transit-time (diode) v. impact avalanche-and-transit-time (diode) oscilator; ~, backward-wave - generator sa povratnim laserom; ~, beat(ing) - heteroidni oscilator; ~, bulk GaAs v. Gunn(-effect) oscillator; ~, bulk negative resistance - generatorsa ne gativnim prostornim otporom; ~, cesium atomic (beam controlled) - kvantni generator sa ulazom sezijumskih atoma; ~, CF Gunn(effect) v. constant-frequency (Gunn-effect) oscillator; ~, coherent koherentni oscilator; ~ coil oscilatorni kalem, kalem oscilatora (el.); ~, common-base - generator sa tranzistorom sa zajedničkom bazom; ~, common-emitter - generator sa tranzistorom sa zajedničkim emiterom; ~, constant - frequency Gunn(-effect) - Ganov oscilator konstantne frekvencije; ~, continuous-wave generator neprigušenih oscilacija; ~, crystal (controlled)- kristalni oscilator, generator sa kvarcnom kristalnom (stabilizacijom); ~, degenerate-tipe parametric - parametarski generator degenerativnog tipa; ~, doublebase diode - oscilator sa dvobaznom diodom; ~, epitaxial gunn (-effect) - epitaksijalni Ganov oscilator; <--, extended interaction - generator sa produženom interakcijom; ~, Fabry-Perot maser - Fabri-Peroov maser-oscilator; ~, field-effect transistor - generator sa FET-tranzistorom; ~, fieldindependent maser - maser-oscilator nezavisan od polja; ~, G G-generator, G-oscilator; ~, gas maser - gasni maser-oscilator; ~, Gunn (-effect) - Ganov generator, Ganov oscilator; ~, H H generator, G oscilator; ~, harmonic - harmonični oscilator, generator harmonika; ~, impact avalanche-and-transit-tlme (diode) - oscilator sa lavinskom i
oscillator vremenski prelaznom diodom; ~, 1MPATT v. impact avalancheand-transit-time (diode) oscillator; ~', inductance-capacitance - LC oscilator, generator sa LC kolom; ~, integrated (-circuit) - integrisani oscilator, integrisani generator; ~, junction transistor blocking - oscilator za blokiranje sa spojnim tranzistorom; ~, laser - laserski oscilator; ~, light pumping parametric - parametarski oscilator sa optičkim pumpanjem; ~, local - lokalni oscilator, heterodinski oscilator; ~, magnetron - magnetronski oscilator; ~, marginal - marginalni oscilator, prazni generator; ~, maser - maserski generator; ~, Meacham - Mičemov generator; ~, microwave mikrotalasni oscilator; ~, molecular - molekularni oscilator, molekularni generator; ~, monotron - monotron - monotron oscilator, monotron generator; ~, noise-perturbed - generator pobuđen šumom; ~, nonsinusoidal - nesinusoidalni generator; ~-, optical local - optički heterodinski oscilator; ~, optically pumped rubidium maser - rubidijumski maser generator sa optičkim punjenjem; ~, optical maser v. laser oscillator; ~, optical parametric - optički parametarski oscilator; ~, parametric - parametarski oscilator, parametarski generator; ~, parametric subharmonic - parametarski generator subharmonika; ~, phase-locked - generator sa faznim podešavanjem; ~, phaseshift - generator sa kolima za pomeranje faze; ~, pilot - pilot oscilator; ~, plasma - plazma-generator; ~, p-n junction - oscilator p-n sa spojem; ~, Pound-Watkins marginal v. marginal oscillator; ~, pump - generator pumpanja; ~, quartz crystal controlled - generator sa kristalnom kvarcnom stabilizacijom; ~ radiation - zračenje oscilatora (eh.); ~, regenerative - regenerativni
oscillator oscillator generator, regenerativni oscilator; ~, r-f - radiofrekventni oscilator; ~, rubidium atomic - atomski rubidijumski oscilator; ~, rubidium gas cell - rubidijumski gasni oscilator; ~, rubidium maser rubidijumski maser-oscilator; ~, series-tuned - oscilator sa rednom rezonancijom; ~, shunttuned - oscilator sa paralelnom rezonancijom; ~, silicon diode oscilator sa silicijum-diodom; —, solid-state - oscilator sa čvrstim telom; ~, space-charge focused - generator fokusiran prostornim naelektrisanjem; ~, spin - spinski generator, spinski oscilator; ~, square wave (form) - generator pravougaonih impulsa; ~, stabilized local - stabilisani heterodinski oscilator; ~, sweep - svip generator, generator sa ljuljajućom frekvencijom; ~, temperature compensated crystal controlled - kvarcni generator sa temperaturnom stabilizacijom; ~, thallium atomic (beam controlled) - talijumski atomski oscilator; ~, transistor - tranzistorski oscilator; - tube - generatorska cev, oscilatorna cev (els.); <--', tuned-base - tranzistorski oscilator sa oscilatornim kolom u kolu baze; ~, tuned-collector - tranzistorski oscilator sa oscilatornim kolom u kolu kolektora; ~, tunnel diode - oscilator sa tunel-diodom; ~, two-circuit parametric - parametarski oscilator sa dva kola; ~, variable capacitance - oscilator sa promenljivim kapacitetom; ~, variable frequency Gunn (-effect) - Ganov generator sa promenljivom frekvencijom; ~, VF Gunn v. variable-frequencfy Gunn(-effect) oscillator; ~, voltage-controlled crystal - naponski upravljani kvarcni oscilator; ~,voltage-tunable Gunn(-effect) - Ganov generator sa naponskim podešavanjem; ~, atal v. crystal oscillator; ~, Z - Z-oscilator
500
Ostwald's law
oscillatory current - oscilatorna struja (els.); ~ discharge - oscilatorno pražnjenje (elf.) oscillion - generatorska cev (els.) oscillistor - oscilistor oscillogram - oscilogram (els.); ~ record - oscilogram (els.) oscillograph - oscilograf (els.): ~ tube - katodna cev, cev oscilografa (els.); ~ with bifilar suspension - bifilarni oscilograf (els.) oscillography - oscilografija (els.) oscilloscope - osciloskop, oscilograf; ~, dual trace sampling dvomlazni impulsni (sempling) oscilograf; ~, sampling - impulsni (sempling) oscilograf; —, storage - oscilograf sa memorijom; ~, stroboscopic - stroboskopski oscilograf; ~, viewing - osciloskop oscillosynchroscope - oscilosinhroskop (els.) osglim lamp - neonska cev (el.) osier - iva, vrba (agr.) osmic acid - osmijum-tetroksid, O s O (isparljiv i otrovan) (hem.) osmiridium - osmiridijum, vrlo tvrda prirodna legura osmijuma (17—48%) i iridijuma (49%) (hem.) osmium - osmijum (hem. elemenat, red. br. 76, simbol Os) osmometer - osmometar (aparat za merenje osmotskog pritiska) (hem.) osmometry - osmometrija (metodika merenja osmotskog pritiska) (hem.) osmoscope - osmoskop (aparat za merenje mirisa) osmose - osmoza (difuzija rastvarača kroz polupropustljivu pregradu) (hem.) osmosis - osmoza, difuzija rastvarača kroz polupropustljivu membranu u koncentrovani rastvor u cilju izjednačavanja koncentracije (hem.,
fiz.)
osmotic - osmotski; ~ pressureosmotski pritisak (hem., fiz.) osone - ozoni, oksidacioni proizvodi osazona (hem.) osseine - osein, kolagen kostiju (hem.) Ostwald's law - Ostvaldov zakon razblaženja; veza između razbla-
law
501
outtrunk switch
outgassing - degazacija, odstranjiJenja i stepena disocijacije slabih vanje gasova (hem.) elektrolita (hem.); ~ theory of outage - izlazni ventil indicators - Osvaldova teorija outgoing call - odlazni poziv, odlazni indikatora; indikatori su slabe baze razgovor (rad.); ~ circuit - izili kiseline kod kojih se boja jonilazno kolo, odlazno kolo (rad.); zovanog oblika razlikuje od nejo~ operator - telefonistkinja za nizovanog (hem.) polazne veze (tel.); ~ position other gases - drugi gasovi (zav.) A-kumulator, komutator za poOtto engine - Oto-motor (mot.) lazne veze (tel.); ~ selector Oudin current - Udenova struja izlazni birač (tel.); ~ translator (eh.); ~ resonator - Udenov re- izlazni translator (tel.); ~ trunk zonator (els.) - odlazna međumesna linija (tel.) out current - tekuća produkcija; ~ cut method - postupak glo- outlet - izlaz; ispust; ~ flow velocity - brzina isticanja (aed.); ~ gas danja u.suprotnom smeru (maš.); speed - izlazna brzina gasa (aed.); ~ desired - željna produkcija; ~ piping connection - izlazni <-»' full - maksimalna produktivspoj cevi (maš.); ~ valve - iznost; ~ hourly - produkcija na duvni ventil (mot.); ~ velocity čas (količina urađenog za jedan - izlazna, brzina (aed.); ~ pressure čas); ~ large - velikoserijska pro- radni izlazni pritisak (aed.) dukcija; ~ milling - glodanje u outline-of-signal - odvojnici videosuprotnom smeru (maš.); ~ office signala - potcentrala (tel.); ~ of gear output - izlaz, izvod, izlazni signal, zupčanici van zahvata (mot., maš.); izlazna snaga, snaga; proizvodnja; ~ of mesh - izvan zahvata (maš.); ~, available - nominalna snaga; ~ of-operation - van pogona, *—•, digital - digitalni izlazni sigkoji ne radi, pokvaren, van rada, nal; ~, floating - simetrični izneuredan; ~ of phase - van faze, laz; ~, isolated-s - izolovani iznisu u fazi (el.); ~ of round laz; ~, laser - izlazni signal lakoji nije okrugao (maš.); ~ of sera; ~, lasing v. laser output; -town call - prigradski razgovor ~, light - izlazno svetlosno zrameđumesni razgovor (tel.) čenje; ~, maser - izlazni signal outboard brace, outboard supmaser a; ~, multimode signal port - klešta za opiranje (maš.) višestepeni izlaz, izlazni signal sa outburst - radio-protuberancija više tipova (oscilovanja); ~, Ra(Sunca) man laser - Ramanov izlazni outđiffusion - obrtna difuzija signal lasera; •~, single-frequency outdoor display - izložba na otvo- jednofrekventni izlazni signal; renom; ~ exhibition - izložba ~j single—mode - jednotipni izna otvorenom; ~ lighting laz, izlazni signal sa jednim tipom spoljašnje osvetljenje (el.); ~ pick(oscilovanja); ~, steedy-state up - vanstudijska predaja, snimastacionarni izlazni signal; ~, sunje van studija (TV) perradiant - izlazni signal superouter arbor support - opirač, spoljni lasera; ~, thermal - termički nosed ležaj (maš.); ~ diameter izlaz, odvajanje toplote - spoljni prečnik (gm.); ~ marker - spoljašnji marker, toranj outrigging - isturenost (mot.) 5 km od početka sletne staze (za outside broadcasting car - reporspuštanje aviona) (av.); ~ space tažna kola; ~ diameter - spoljni - prostor izvan Sunčevog sistema prečnik; ~ paint - spoljašnji bo(astr.); ~ wall - spoljni zid jeni premaz (thnl.) outfit - oprema outflow - isticanje, odliv (aed.); <—• outtrunk switch - izlazni birač, međumesni birač (el.) time - vreme isticanja (aed.)
outweigh outweigh - uravnotežiti, podići (maš.) oval countersunk head - sočivasta glava (med.); ~ turning lathe strug za jajastu obradu (mah) ovalbumin - albumin jajeta (hem., biol.) oven - peć, pećnica; termostat; ~ basement raft - temeljna ploča (peći); ~ case - kućište termostata; ~ coke - pećni koks; ~, crystal - termostat kristala kvarca; ~ drying - sušenje u peći; <~ end - glava peći; ~, proportionally controlled - proporcionalno upravljani termostat; ~, totable ware - vatrostalno posude over relay - maksimalni relej" (el); ~ and under relay - maksimalniminimalni relej (el.); — compound excitation - natkompaundna uzbuda (el.); ~ current factor - koeficijent preopterećenja (el.); ~ recording - suviše duboko zapisivanje (els.); ~ road stay - prepreka koja preseca put (sbr.) overall amplification - ukupno pojačanje (slabljenje) (el.); ~ diameter - ukupni prečnik; ~ efficiency - ukupni stepen delovanja (en.); ~ height - ukupna sklopna visina; ~ length - ukupna dužina; - lighting - opšta (zajednička) rasveta; ~ range - ukupna oblast (maš.); — selectivity - opšta selektivnost (eh.); ~ weldability - opšta zavarljivost (zav.) overamplification - prekomerno pojačanje (sa izobličenjem) overbunehing - prekomerno grupisanje, pretrpavanje (el.) overcharge - preopterećenje, prekomerno opterećenje (el.) overcompensation - suvišna kompenzacija, prekompenzacija overcorrection - preregulacija overcoupling - natkritična sprega overcutting - prekomerna modulacija (el.); preduboko rezanje (kod ploča) overdamping - prekomerno prigušenje (el.) overdoping - prekomerno legiranje overdrive - štedni hod (mot.)
502
overload
overdriven - prekomerno opterećenje, prekomerna pobuda (el.) overdriving - prekomerna pobuda overexcitation - prekomerna pobuda (el.) overexposure - preosetljivost (fot.) overfall - preliv (aed.) overflow - preliv; prekomerni, suvišni (saobraćaj); ~ dam - prelivna brana (en.) overfocusing - prefokusiranje overground cable - vazdušni kabl (elj.) overhang - visiti overhanging - viseći overhaul - obnova (mot.) overhauling - opravka, remont overhead - vazdušni, okrenut naopako (mot.); ~ circuit - vazdušna linija, vazdušno kolo (el.); ~ line - vazdušna linija, vazdušni vod (el.); ~ position - položaj iznad glave (zav.); ~ position welding with the weld inclined - zavarivanje iznad glave u kosom položaju (zav.); — underground system -..vazdušno-podzemna mreža (el.); ~ vsHv*» (.O;_H; V;) - viseći ventili u I-glavi ~(mt&.) overhearing - preslušavanje (rad.) overheat - pregrej"att, pregrejavanje, zagrejavanjeMit., el.) overheated - pregrejan; ~ weld pregrejani šav (z$i) overheating the iron - pregrevanje
gvozda (mtl.)
J
overlap - preklapati; preklapanje, prekrivanje, poj&ivanje, presavijanje; ugao preklapanja; natkriti overlapping - 'preklapanje, prekrivanje; ~ runs - varovi koji se prekrivaju (zav.) overlay - višeemiterski tranzistor; >~, microwave - mikrotalasni višeemiterski tranzistor overload - preopterećen) e, maksimalni relej, maksimalni automat (el.); preopteretiti; ~ capacity of a current - kapacitet preopterećenja električnog kola (el.); ~ clutch - klizna spojnica, klizno kvačilo (mot.); ~ protection - zaštita od preopterećenja; ~ valve - ventil za preopterećenje (mot.)
overloading
503
overloading - preopterećenje overmaul - generalni remont, popravka, opravka, reparatura, preispitivanje, prepravljanje; ~ depot - radnički remont; ~, field - kapitalni remont u uslovima rada; I ~, maintance - tekući remont,redovni remont; ~ of equipment - kapitalni remont opreme, rekonstrukcija; ~ 3 routine - svakodnevne opravke, rutinska reparatura; ~, scheduled major planski kapitalni remont (predviđen planom); ~, semimajor preventivne opravke; ~, top generalni remont overmodulation - prekomerna modulacija overpopulation - prenaseljenost overproduction - preveliko razvijanje gasa (zav.) overating voltage - prenapon, napon veći od proračunatog (el.) overruning - razletovanje, pregrevanje, preterivanje, prelaženje (zav.) overseas buyer — kupac iz prekomorskih zemalja; ~ customer ihušterija iz prekomorskih zemalja; j~ market research - istraživanje /spoljnog tržišta; <—< visitor - pose| tilac iz prekomorskih zemalja overshoot(ing) - prelaz na krajnji \ položaj; prelaz, prelet; preoptere\ ćenje, veliki otklon, preskok j oversintered - presinterovan (mtl.) i oversize - prevelika mera; ~ particle - veliko zrno overspeed device - ograničavač brzine (mot.) overstress - prenaprezanje (mtl.) overstressing - preopterećenje (el.) overstroke - prekomerni hod, izletanje (maš.) i overswing - prekomerna pobuda (el.); prekomerno ljubljenje (pom.) overtaking meter - indikator brzine prestizanja (sbr.) overtension - prenapon (el.) overthrow distortion - izobličenje (fototelegram) od prekovremenog prebačaja na čeonoj ivici signala (ta.) overtighten - prekomerno zaptivanje (maš.)
oxide
overtime - prekovremeni časovi overtone - viši harmonik (eh.) overtravel - preterivanje, prelaz (sbr.) overvoltage - nadnapon, prenapon, prekomerni napon; razlika između potencijala pri kome se neki gas izdvaja na elektrodama iz rastvora i potencijala reverzivne elektrode istoga gasa u istom rastvoru (el., hem.); ~ suppressor - odvodnik prenapona (el.) overweight - suvišni teret overwriting - prekomerni zapis oxalate - oksalat, so oksalne kiseline (hem.) oxalates - oksalati, soli oksalne kiseline (hem.) oxalic acid - oksalna kiselina (hem.) oxamic acid - oksamska kiselina (hem.) oxamide - oksamid (hem.) oxazoles - oksazoli, derivati oksazola (hem.) oxidase - oksidaza (ferment) oxidate v. oxidize oxidation - oksidacija (proces adicije kiseonika na neko jedinjenje ili u opštem slučaju reakciju u kojoj neki atom gubi elektrone ) (hem.); ~, anodtic - anodna oksidacija, anodizacija; ~, electrolytic elektrolitička oksidacija; ~ ratio - stepen oksidacije (hem.); ~ reduction indicators - predoksindikatori, supstance čiji oksidovani i redukovani oblik imaju različite bojej slluže za približavanje određivanju redoks-potencijala (hem.); ~ stability - stabilnost protiv oksidacije (hem.) oxidative - oksidacioni oxide - oksid, jedinjenje kiseonika; <~^, ace tic - anhidrid sirćetne kiseline; —, basic - bazični oksid; ~ butyl-iiibutil - etar; ~, carbonic — ugljen-monoksid; ~ coated cathode - oksidna katoda (zav., el.); ~ coated filament - oksidno> grejno vlakno (zav., el.); ~ coating - oksidni sloj, oksidni pokrivač (zav.) i ~, deuterium deuterijum-oksid, tešl.^a voda; ~
oxide oxide filament - oksidno vlakno za grejanje (els.); ~ film arrester - odvodnik sa oksidnim slojem (els.); ~j hydrated - hidroksid, hidratisani oksid; ~ inclusion oksidna uključina (zav.); ~, nitric - azot-monoksid, N O ; ~, nitrous - azot-suboksid, N2O oxides - oksidi, jedinjenja kiseonika sa drugim elementima (hem.) oxidic - oksidni oxidising flame - oksidirajući plamen (zav.) oxidizability - oksidabilnost, sposobnost da se oksidira oxidization v. oxidation oxidize - oksidirati (se) oxidizer - oksidator oxidizing - oksidiranje; oksidirajući oximes - oksimi (jedinjenja koja nastaju reakcijom aldehida i ketona sa hidroksil-aminom) (hem.) oxindole - oksindol, laktamo-aminofenil sirćetne kiseline (hem.) oxine - oksin, 8-oksi hinolin, reagens na niz metala (htm.) oxonium salts - oksinijum soli, derivati hipotetičnog oksfmijuma hidroksida j oxy - oksi-1, radikal-O; radikal-OH (rede); ~ acetylene blowpipe acetilenski gorionik (zav.); acetylene flame - kiseoničko-acetilenski plamen (zav.); ~ acetylene torch - acetilenski gorionik (zav.); ~ acetylene welding acetilensko zavarivanje (zav.); ~ coal gas flame - plamen kiseonika i svetlećeg gasa (zav.); ~ hydrogen flame - plamen kiseonika i vodonika (zav.); ~ hydrogen welding - varenje pri kome se toplota dobija sagorevanjem smeše kiseonika i vodonika (zav.) oxyammonia - hidroksil-amin (hem.) oxyarc cutting electrode - elektroda za električno sečenje kiseonikom; ~ cutting electrode with a central oxygen hole - šuplja
504
oxytetracycline
elektroda za elektrolučno sečenje kiseonika (zav.) oxybromide — oksibromid (jedinjenje sa grupom OBr) (hem.); ~, bismuth - bizmut-oksibromid, bizmut-oksibromid, bizmutil-bromid; ~, phosphorus - fosfor-oksibromid, fosforil-bromid oxycellulose - oksiceluloza (složeni proizvod oksidacije celuloze) (hem.) oxycelluloses - oksiceluloze, proizvodi oksidacije celuloze (hem.) oxychloride - oksihlorid (jedinjenje sa grupom OC1) (hem.); ~, bismuth - bizmut-oksihlorid, bizmutilhlorid; ~, calcium - kalcijumhipohlorit; ~, phosphorus - fosfor-oksihlorid, fosfornil-hlorid; ~, uranium - uranil-hlorid oxycompound - oksi-jedinjenje (koje sadrži radikal -0-) oxydate - oksidirati oxyfluoride - oksifluorid (jedinjenje sa grupom OF) (hem.); ~, uranium - uranil-fluorid oxygen - kiseonik (hem. elemenat, red. br. 8, simbol 0); ~ connection - dovod kiseonika (zav.); ~ cylinder - kiseonična boca (zav.); ~, elemental - elementarni kiseonik; ~ evaporator isparivač kiseonika (zav.); <~ free - bez kiseonika; ~, heavy - teški kiseonik, izotop kiseonika mase 18; ~ s liquid - tečni kiseonik; ~ mask - maska za kiseonik (zav.); ~ regulator heater - uređaj za zagrevanje regulatora pritiska kiseonika; ~ valve - slavina za kiseonik (zav.) oxygenase - oksigenaza (ferment) oxygenate - zasititi kiseonikom, oksidirati oxygenize v. oxidize oxygenous - kiseonični oxyhaemoglobin - oksihemoglobin (jedinjenje hemoglobina i kiseonika) oxymuriatic acid - stari naziv za gasoviti hlor (hem.) oxytetracycline - teramicin (hem.)
_ oksitron (elektronska cev) _ skrać. od ounces, unce oZ> ozocerite - ozokerit, zemni (fosilni) ° vosak, prirodni parafin ozokerite v. ozocerite ^ c - ozon (modifikacija kiseonika t r o n
sa molekulima Os) (hem.) ozone - ozon, sastoji se te tri atoma kiseonika (hem.)
ozoniđes - eksplozivna organska jedinjenja koja nastaju adicijom ozona na dvostruku vezu (hem.) ozonization - ozonizacija, obrađivanje ozonom ozonize - ozonirati, obrađivati ozonom ozonizer - ozonizator (uređaj za proizvodnju ozona) ozonsphere - ozonosfera (sloj visoke atmosfere u kome se stvara ozon)
P - simbol elementa fosfora P-band - P-opseg (oko 1,5 do 2 metra) p-m erasing head - glava za brisanje sa permanentnim magnetom p-n junction silicon diode - silicijumska dioda sa p-n spojem p-n p-n transistor - p-n p-n tranzistor p-type germanium - germanijum p-tipa p-type semiconductor - poluprovodnik p-tipa pacer - kondenzator pack - podmetnuti; zaptivati; zamotati; čvor; blok, modul; ~ unit - radio-stanica za ranac, prenosna leđna radio-stanica; <—', X - modul sa elementima duž X-ose; ~, XY - pljosnati modul sa elementima duž ose XY; ~, Z - modul sa elementima duž ose Z package - telo, korpus, (standardni) blok, modul; ~, chaff - kontejner s dipolnim reflektorima; ~, control - kontrolni pribor; ~, FEB v. functional electronic block package; ~, functional electronic block - korpus funkcionalnog elektronskog bloka; ~, integrated circuit - integrisani modul, telo integrisane šeme, integrisano kolo (telo); ~ microcircuit - mikrokolo u modularnom obliku (telo); ~ mlcropoxy - epoksimikrokolo; "" modular - modul, korpus mo-
dula; ~, multilayer - višeslojno pakovanje, višeslojna ambalaža; ~, pancake - guseničasto telo; ~, plug-in - zamenljivi blok, blok za ubacivanje; ~ power - stepen za napajanje; ~ reactor - nuklearni reaktor malih dimenzija koji se može lako rastaviti, transportovati i ponovo sastaviti (nukl.) ; ~, sensory - blok osetljivih elemenata blok davača; ~, single-ended blok s jednostranim izvodima; ~, standard - standardni blok, standardni korpus; ~, telemetering - telemetrijski blok; -—', transistor - telo tranzistora packaged magnetron - paketni magnetron, kombinovani magnetron packaging - pakovanje; razmeštanje detalja, kompozicija, montaža; ~ density - gustina pakovanja; ~, functional - funkcionalno pakovanje; ~, high-density - pakovanje visoke gustine; ~, integral - integralno pakovanje; ~, integrated circuit - pakovanje integrisanog kola; ~, planar - planarno pakovanje; ~, volumetric - volumetrijsko pakovanje packed column - punjena kolona, rektifikaciona kolona sa destilacionim punjenjem (thnl.) packet - paket; ~, wave - talasni paket packing - zaptivač, podmetač (maš.) ; paket; stapanje (mikrofona), spa-
packing packing janje (zrnaca u mikrofonu), pakovanje (mikrofona); ~ block - temeljni blok; ~ fraction - frakcija pakovanja; ~ loss - gubitak pakovanja, sinonim za defekt mase atomskog jezgra (fiz.) ; ~ material materijal za zaptivanje, zaptivni materijal; ~ of natural rubber gumeni zaptivač; ~ piece - komad za podmetanje, podmetač; ~ ring - zaptivni prsten, prsten zaptivač; ~ surface - zaptivna površina pad - jastuk; podmetač; prigušivač; pufer; blok; papirni blok; blok za crtanje; prigušni članak; zaštitnik cevanice (kod igrača hokeja); ~, absorbing — apsorbujući podmetač; ~, bonding - kontaktna površina; ~ saw - ručna šiljata testera; ~, termination v. bonding pad padding - spajanje, vezivanje, izravnavanje paddle - loptica, peraja (mešalice) grebač, kormilo; ~ mixer - mešalica sa lopaticom; ~ trough drying - sušenje u mešalici; ~ trough type dryer - sušnica sa mehanizmom za mešanje; ~ worm conveyer - puž mešalice page printer - mašina za štampanje sa rolom (tel.) paid call - plaćeni razgovor (tel.) paint - 1. boja; 2. premaz, prevlaka, šminka; ~, acid-proof - boja otporna na kiseline; ~, anticorrosive - protivkoroziona boja; ~, antifouling - premaz koji sprečava taloženje biljaka i životinja (na brodovima); ~, anti-noise - boja (prevlaka) koja apsorbuje zvuk; ~, antirusting - protivkoroziona boja; ~, asphalt - asfaltni premaz (prevlaka); ~, bactericidal - baktericidna boja; ~, base - podloga, temeljna boja; ~, brick-and-concrete - fasadna boja, boja za fasade; ~, brush - četka za bojenje; ~, camouflage - kamuflažna boja; ~, coat - premaz, premaz bojom, lakiranje, bojenje; ~, dazzle v. camouflage paint; ~, distemper vodorastvorna škrobna boja za unut-
508
pair
rašnje zidove; ~, enamel - emajl; ~, finishing - završni premaz (prevlaka); ~, flat wall - zidna mat-boja; ~, germicidal - baktericidna boja; ~, glazing - glazurna boja; ~, gloss - sjajna boja; ~, graphite - grafitna boja; ~ grinder mill - mlin za drobljenje, istiranje boje; ~, ground-coat - prvi premaz, podloga, „grund"; ~, heat-indicating - termoindikatorska boja; ~, heat-resistant - boja otporna na toplotu; ~, hiding pokrivna prevlaka (premazi; ~, leau - olovna boja; ~, luminous - svetleća boja; ~, moldew-resistant - fungicidna boja; ~, mineral - mineralna boja; ~, mould - boja za kalupe, kokile; ~, oil - uljna boja; ~, practicle - tehnika bojenja; ~, priming - prvi premaz, prevlaka, podloga; ~ 3 reflectorized - reflektujuća boja (premaz); ~ remover - sredstvo za (skidanje) uklanjanje boje; ~, roofing krovna boja; ~, sound-absorbing - boja koja apsorbuje zvuk; ~ spray gun - pištolj za nanošenje boje; ~, temperature-indicating - boja-indikator temperature; ~, temperature-sensitive - boja (premaz) osetljiv na toplotu; ~, textured - premaz određene teksture (fakture); ~, thermoindicator termoindikatorska boja (premaz); ~, tube - boja u tubama; ~, varnish - lak; ~j water - vodena boja; ~, water-glass - silikatna boja; ~, water-resistant - vodootporna boja; ~, weather-proof - boja otporna na atmosferilije pair - par; parica (tel.) ; ~, coaxial - koaksijalna parica; ~, Cooper - Kuperov par (elektrona); ~, electron-hole - par elektron-rupa; ~, Frenkel v. interstitial-vacancy pair; ~, Goto - Gotoova šema, tvin; ~, interstitial-vacancy - Frenkelov defekt; ~, matched - par elemenata sa identičnim karakteristikama; ~ of compasses - šestar; ~ of wheeles and axle - osovina sa dva točka; ~ produc-j tion - stvaranje parova pozitrona i
pair
509
elektrona interakcijom gamakvanata visoke energije sa materijom (fiz.) ; ~ -to-pair capacity - kapacitet između parica, kapacitet između provodnika fantomnog kola; ~, superconducting electron - Kuperov par elektrona; ~, thermally generated hole electron - s termički pobuđeni parovi rupaelektron; —, tunnel diode balanced — balansna šema na tunel-diodama; —, twisted - dva upredena izolovana provodnika paired cable - kabl sa paricama pairing - sparivanje (TV) ; vezivanje paricama (tel.) paring of electrons - sparivanje elektrona Palau - 1. palau, legura sastava 80% Au, 20% Pd; 2. palau, legura sastava 60% Ni, 20% Pt, 10 Pd, 10 V, služi kao zamena za platinu palladium - paladijum, simbol Pd, at. broj 46, at. težina 106,7, element osme grupe periodičnog sistema (hem.) palletron - elektronski rezonator za stvaranje visokih napona palm oil - palmino ulje, dobij a se iz biljke Elaeis guineensis (hem.) Palorium - palorijum, legura Au i Pt, služi kao zamena za platinu palmitin - palmitin, gliceril-tripalmitat (hem.) pan - čaša, posuda pananalyzer - kombinovani pribor za ispitivanje FM predajnika (rad.) pancake coil - pljosnati kalem (el.) panchromatic - panhromatski (jot.) pan up - dizanje kamere, obrtanje kamere naviše (TV) panel - ploča, tabla, panel; <— call indicator operation - manuelni sistem eksploatacije sa optičkim indikacijama poziva (tel.); ~, control - kontrolni panel; ~ saw testera za pero i žleb; ~, solar solarna baterija; ~ type central office - centrala panelnog tipa (tel.) Panilax - trgovački naziv za ploče ili šipke od plastične materije (hem.)
paper
panoramic adapter - panoramni adapter; ~ amplifier - panoramni pojačavač (rad.) ; ~ radar - panoramni radar;: ~ receiver - panoramni prijemr k (rad.) pantatron - sistem gama-radiografa pantelegrapb - pantelegraf (fototelegraf) pantelephone - telefon sa visoko osetljivim mikrofonom panthograph - pantograf, aparat za precrtavanje pantothenic acid - vitamin B2 kompleks (hem.) papaverine - alkaloid, nalazi se u opijumu (hem.) paper - papir, hartija, novine, dokumenat, isprava, naučni prilog (pisan); —, abrasive - brusni papir; ~, antiseptic - baktericidna hartija; ~, art - slikarska hartija; ~, asbestos - azbestna hartija; ~> asphalt - ter-papir; ~, atlas hartija za štampanje geografskih karata; — bag - kesica, fišek; ~ band - papirna traka; ~, bank-note - papir za novčanice, emisiona hartija; ~, bibulous v. blotting paper; ~, blotting upijaća hartija; ~, blueprint ozalid-hartija (svetio osetljiva hartija za kopiranje planova); ~, board - karton, lepenka; ~ board combination - papir kasirani karton; ~, bond - dokument-papir, korespondentni papir; ~ -bound book - brošura; —, Braile - hartija za izradu knjiga Brajevom azbukom (za slepe); ~, bromide foto-papir sa brom-srebrom; ~, burlap-lined - armirana hartija; ~ cable - kabl sa papirnom izolacijom; ~, calandered - kalandirana hartija; ~, calf - imitacija kože; ~ capacitor - papirni kondenzator, kondenzatorska hartija; ~, carbon - indigo-papir; ~, carborundum v. abrasive paper; ~, cigarette - hartija za cigarete; ~, cloth-lined - armirana hartija sa ivicama od tekstila; ~ coating - oblaganje (oslojavanje) papirom; ~ conduit - izolaciona cevka (od presovanog papira); ~ -converting
paper
510
paper mashine - mašina za preradu papira; ~, coordinate v. graph paper; ~ -core cable - kabl sa papirnom izolacijc*n; ~, corres— podence - pisaći pipir povišenog kvaliteta; ~ cover - koričara; ~, crčpe - krep papir; ~, crinkled v. crepe paper; ~, cross-section v. graph papei; ~ cup - čaša od, papira, papirna čaša; ~, currency v. bank-note paper; <~, debenture - dokument-papir, pisaća hartija povišenog kvaliteta; ~, design - hartija za crtanje, crtaći papir; ~, desinfecant - baktericidna hartija; ~, developing-out - foto-papir; ~, dielectric - elektroizolaciona hartija, papirni kondenzator; ~, drafting - crtaća hartija; ~j drawing - hartija za crtanje, slikarski papir; ~ drum - doboš za hartiju (na samopisaču); —, drying - v. blotting paper; ~, embossed - hartija sa vodo tiskom; ~j enamel - glazirana hartija; —, extra strong - veoma čvrsta hartija; ~, filter - filter-papir, papirni filter; ~, fine - kvalitetna hartija; ~, flat - hartija u tabacima; ~ flong - papirna matrica za ofset-štampu; ~, fly - hartija za uništavanje muva; ~, fly-leaf - hartija za potkoricu u knjizi; ~, folded presavijena hartija; ~ folder - savijač (od slonovače), uređaj za savijanje hartije; <~, garnet v. glass paper; ~ gauge - standardna mera hartije; ~, glass - brusni papir; ~, glazed - glazirana hartija; ~, glossy - strojno glačana hartija; ~ goods manufacturer - proizvođač papirne galanterije; ~, graph - milimetarski papir; ~, half-tone - hartija za raster-štampu (polutonska); ~, impregnaded - impregnirana hartija; ~, impression - roto-papir; ~, indicator - indikatorski papir; ~, in the flat papir u tabacima; ~ interleaf papirna folija, medusloj od hartije; ~, ivory - bristol-karton; ~, letter - korespondentna hartija; ~ lining - obloga (oblaganje) harti-
paper jom; <~, litmus - lakmus-papir; ~, log - logaritamska hartija; ~, log-log - logaritamska hartija sa dve mreže; ~, map - kartografska hartija; ~, marble - mramorasta hartija; ~, mat - tamnija hartija; ~, metal -folija; ~ mili - mlin za hartiju, fabrika papira; ~ mounting mashine - mašina za kasiranje; ~, music - notna hartija; ~, name - hartija sa vodenim žigom; ~, napkin - papirna salveta; ~, noiseless - bešumna hartija; ~, noncombustible - nesagoriva hartija; ~ number - težina hartije (po kvadratnom metru); ~, offset - ofset-hartija; ~, old - makulatura, stara hartija; ~, packing ambalažna hartija, pak-papir; ~, parchment - pergamentna hartija, pergament; ~, pitch - ter-papir; ~ pulp - pulpa, papirna masa; ~ pulp pulley - kaišnik (presovan) od vlakana (SAD), kaišnik od presovanog drveta; ~, rice - kineski (kvalitetni) papir, papir od pirinčane slame; ~ 3 roll - koturna hartija; ~, roofing - krovni ter-papir; ~, ~, rotogravure - hartija za duboku štampu; ~, sand - brusni papir; ~, satin - satinirana hartija; ~, scale v. graph paper; ~, sensitive - svetloosetljiva hartija; ~, sheating - krovna lepenka, ter-papir; ~-, sheet v. flat paper; ~ shred - papirna vuna; ~- shredder - drobilica hartije; ~, silver staniol, folija; ~, single-long logaritamska hartija sa jednom mrežom, jednomrežna logaritamska hartija; ~ size - lepak za hartiju; ~ sizing - lepljenje hartije; ~ skin - veštačko crevo (za salamu, kobasice itd.); ~ 5 steel-plate satinirana hartija; ~ stock - papirni materijal, otpaci od hartije; ~ tar - građevinska lepenka, ter-papir; -«test v. indicator paper; ~, tissue - mekana upi jača hartija (za maramice, salvete itd.); ~ 3 transfer - kopirna hartija; ~ tube - papirna čaura; ~ without cellulose - bezdrvna hartija; ~ without wood-pulp - bezdrvna har-
511 tija; ~ without wood-pulp bezdrvna hartija; ~ work - kancelarijski rad para - para, prefiks koji znači obrnut parabola - parabola (mat.) parabolic antenna - parabolična antena; ~, cylinder - parabolični valjak; ~, mirror - parabolično ogledalo (opt.); ~, reflector parabolični reflektor; ~, velocity - parabolična brzina, brzina kretanja tela po paraboli (astr.) paraboloid - paraboloid, telo dobijeno rotacijom parabole (fiz.); parabolična antena (rad.); ~ of revolution - obrtni paraboloid, nastaje obrtanjem parabole oko svoje osi (fiz.) paraboloidal reflector - parabolični reflektor (rad.) parachor - parahor, količnik povrSinskog napona i gustine parachrosis - obezbojavanje (minerala) parachute - padobran, padobranski desant; ~, automatic - padobran na automatsko otvaranje; ~, braking - kočioni padobran; ~, chest-typ - grudni padobran; ~ fabric - padobranska svila; ~, flare - skok padobranom; ~ jump - skok padobranom; ~ raft-padobranski gumeni čamac; ~ silk - padobranska svila paradox - paradoks; —, hydrostatic - hidrostatički paradoks paraffinaceous - parafinski paraffin(e) - 1. parafin, alkan; parafinski; 2. kerozin paraffine-rich - bogat parafinom paraffinium - tvrdi parafin, medicinski parafin paraffins - parafini, serija alifatskih hidrougljenika opšte formule CnHan+2 (hem.) Paragon - obrazac, model, paragon (20 tipografskih tačaka) paragonite - paragonit, pregratit (natrijumski liskun) (min.) parahydrogen - paravodoiiik (hem.) paraldehyde - paraldehid, produkt kondenzacije acetaldehida, hipnotik (hem.)
parameter
parallactic angle - ugao paralaksa (astr.) parallax - paralaksa; ~ error paralaksna greška parallel - paralelan; —- beam of light - paralelni snop svetlosti; ~ circuit - paralelno kolo (el.) ; ~ cut - rez Y, rezanje piezokristala upravno na osu Y; ~ feed - para. lelno napajanje (el.); ~ lines paralelne linije, paralelna kola (el.) ; — of latitude - paralela geografske širine; ~ oscillator - oscilator UK.T — s paralelnim anodama (rad.); ~ rectifier circuit paralelna ispravljačka šema, paralelno ispravljačko kolo; ~ resonance - struja rezonanca (el.); ~ rod oscillator - generator UK.T sa paralelnim osovinama (šipkama) (rad.) ; ~ strip - paralelna traka (thnl.) ; ~ stroke milling - glodanje sa paralelnim hodom (mat); ~ tap - završna rezaljka unutrašnje loze; ~ T network - paralelni T četvoropol; <~ tube amplifier pojačavač sa paralelno uključenim cevima (rad.); ~ wire grid mreža paralelnih provodnika (rešetka) (rad.) parallelepiped - paralelepiped (gm.) parallelogram - paralelogram; geomaterijska slika; ~ law - zakon sabiranja vektora, zakon paralelograma (mat.) ; ~ of forces - paralelogram sila (mat.) paramagnetic paramagnetski (fiz.) ; ~ material - paramagnetni materijal; ~ substance - paramagnetna supstanca paramagnetism - paramagnetizam (osobina tela sa pozitivnim relativnim permeabilitetom) (fiz.) parameter - parametar; ~, admittance-s - parametri provodnosti; ~, common-base-s - parametri (tranzistora) u šemi s zajedničkom bazom; ~, common-collector-8 parametri (tranzistora) u šemi sa zajedničkim kolektorima; ~, common-emitter-s - parametri tranzistora u šemi sa zajedničkim emit erom; ~, dynamic
parameter parameter target - dinamički parametar mete; •—•, equivalent-circuit - parametar ekvivalentne šeme; ~, extrinsic sekundarni parametar; ~, h-s parametri - hibridni parametri; ~, hybrid's v. h- parameters; ~, hybrid pi-s - hibridni parametri pi oblika; ~, impact - parametar sudara; -~, inherent - osnovni parametar, sopstveni parametar; ~, invariant traget - invarijantni parametar mete; ~, large-signal-s parametri na velikom signalu; ~, lumped—s — koncentrisani parametri; ~, Me II wain shell - parametar ljuske Mak livena; ~, motional - piezoelektrička konstanta; ~ of a conic - parametar konusa; ~, open-circuit-s - parametri otvorenog kola; ~ 3 performance radni parametar, radna perfomansa; ~, short-circuit-s - parametri kratko spojenog kola; ~, small-signal-s - parametri na malom signalu; ~, spacing - parametar koji određuje rastojanje među elementima; ~, stray-s - parazitni parametri; ~, T-equivalent circuit-3 - parametri T-ekvivalentnog kola; ~, transistor internal-s unutarnji parametri tranzistora; ~, two-part - parametar četvoropola; ~, wave - talasni parametar parametric - parametarski; ~ electronic computer - parametarski elektronski računski uređaj; ~ equation of a curve - parametarska jednačina krive (mat.) parametrics - parametrika parametron - parametron; ~, Goto - Gotoov parametron; ~, magnetic-film - parametron na feromagnetnoj foliji; ~, multiapertured višeaperturni parametron; ~, semiconductor - poluprovodnički parametron; ~, thin-film - parametron od tankog filma; ~, variable-capacitance - parametron sa promenljivom kapacitivnošću; ~, wire - žičani parametron paramistor - paramistor (digitalni logički modul s nekoliko parametara)
512
part
paramp - parametarski pojačavač paraphase amplifier - pojaćavač sa jednotaktnim ulazom i dvotaktnim izlazom (parafazni pojačivač) (el.) parasite - parazit; parazitni, štetan; parazitni reflektor (rad.) parasitic array - pasivna antenska rešetka (rad.) ; — current - parazitna struja; ~ electron beam parazitni elektronski zrak; —< element - pasivni element, pasivni dipol (rad.); ~ impedance parazitna impedanca, štetna impedanca; ~ oscillation - parazitna oscilacija; — resistance - parazitni otpor, štetni otpor; ~ signal sporedni signal, parazitski signal (rad.) paraxial - paraksijalan, blizak nekoj osi; ~ rays - paraksijalni zraci parcel post - poštanska pošiljka, pošiljka parchment-insulated wire - provodnik sa papirnom izolacijom (el.) parent - element-roditelj, izotop-roditelj (fiz.); ~ atom - ishodni, polazni atom od koga drugi nastaje radioaktivnim raspadom (fiz.); ~ element - ishodni element; ~ metal - osnovni materijal (zav.) — metal test specimen - epruveta izvađena iz osnovnog materijala (zav.); ~, natural - prvi član prirodnog radioaktivnog niza; ~, radioactive - radioaktivni izotop-roditelj parentheses - zagrade (alg.) parity - parnost, paritet (osobina talasne funkcije; karakteristika atomskog jezgra) (fiz.) parsec - parsek (mera za daljinu u 13 astronomiji) = 3,084 • IO km part - deo, element; ~, component - element (mikrošeme); ~, dense-of-plasma - oblast plazme s velikom gustinom; ~, disciplined geometry-s - elementi (mikro) šeme s jednakim oblikom; —, pellet - element (mikro) Šeme u vidu tablete; ~, printed component - element štampanog kola; ~, random-shaped-s - elementi proizvoljne forme
partial partial - delimičan; ~ diffusion ^parcijalna difuzija (fiz.) ; ~ fractions - parcijalni razlomci (mat.); <~ product - parcijalni proizvod particle - čestica, zrnce; ~, accelerating - čestica koja se ubrzava; ~, alpha - alfa-čestica (jezgro helijuma); ~, atomic - atomska čestica; —j attracting - privlačeća cestica; ~, beta - beta-čestica (elektron koji potiče iz atomskog jezgra); ~, bombarded - čestica koja se bombarduje, čestica mete; ~, bombarding - bombardujuća čestica; ~> Bose - Bozeova čestica, bozon; ~, cascade - kaskadna čestica (iz kosmičkih zraka); ~, cathode - katodna čestica, emitovani elektron; ~, charged - naelektrisana (šaržirana, nabijena) čestica; ~, colliding - čestica koja se sudara; ~, conducting - provodeća čestica, prenosilac naelektrisanja; ~, cosmic-(ray) - čestica kosmičkog zračenja; ~, crystalline - kristalna čestica, kristalić; ~, decay - čestica proizvod raspada; ~3 decaying - čestica koja se raspada, nestabilna čestica; ~, disintegration v. decay particle; ~, 'ejected - izbačena (emitovana) čestica; ~, elementary - elementarna čestica; ~, emerging - čestica koja izleće; ~, energetic - čestica visoke energije; ~, fast - brza čestica; ~, fission - fisiona čestica, fisioni fragment; ~, foreign - strana čestica, čestica primese; ~, fundamental - fundamentalna, osnovna čestica; ~, heavy - teška cestica; ~, high-energy - čestica energije; ~ high-speed v. highenergy particle; ~, impinging v. bombarding particle; ~, incident v. bombarding particle; ~ 5 incoming - čestica koja doleće; ~ 3 ionizing - jonizujuća čestica; ~, knock-on v. ejected particle; ~> long-range - čestica velikog dometa; ~, low-energy - čestica niske energije, niskoenergetska čestica; ~, neutral - neutralna (nenaelektrisana) čestica; ~, nonioaizing - čestica koja ne jonizuje; 33 Rečnik
513
passage
~, nuclear - nuklearna čestica, čestica jezgra, nukleon; —, penetrating — prodorna čestica; ~, product - čestica-proizvod, potomak (radioaktivnog raspada ili nuklearne reakcije); ~, reaction proizvod reakcije; ~, recoil - čestica uzmaka; ~, relativistic - relativistička čestica (sa brzinom bliskoj brzini svetlosti); ~, resonance rezonantna čestica; ~, scattered — rasejana čestica; •—•, scattering — čestica koja rasejava (druge); ~, short-range - čestica malog dometa; ~, shower - čestica pljuska (kosmičkih zraka); ~, spinor spinorska čestica; ~, subnuclear v. nuclear particle; ~, target čestica mete; ~, ultimate - najsitnija čestica; ~, unwettable nekvaljivo zrnce; ~, virtual virtualna (stvarna) čestica; ~, wettable - kvaljiva čestica (zrno) particular resonance - delimična rezonancija parting - odvajanje, rastavljanje, demontaža; ~ tool - alat za odvajanje, uspravno dleto partition coefficient - faktor pregrade, koeficijent pregrade; ~ insulator - pregradni izolator; — law - zakon particije, zakon distribucije; ~ of numbers - rastavljanje brojeva partly inflated slag - nipičava troska (zav.) party line - kolektivno korišćenje linija, linija grupnog korišćenja (ti.) pascal - paskal (pa) jedinica pritiska u sistemu SI = N m~2 Pascal's law - Paskalov zakon pritiska u tečnostima (fiz.) Paschen's law - Pašenov zakon pass - proći, propustiti; uneti; var (zav.); 1. prolaz, kanal ;2. tunel; ~, high - gornji deo satelitske orbite; ~, low - donji deo satelitske orbite; ~, single - jednostruki prolaz passage - prolaz; kanal (ventil) (maš.); ~, adiabatic fast v. adiabatic rapid passage; ~, adiabatic rapid - adijabatski brzi
passage passage prolaz (magnetnog polja); ~, of the tool - prolaz alata; ~, overhead - prolaz (satelita) neposredno iznad osmatrača; ~, signal prolaz signala passband - propusni opseg (el.) passing key - opšti ključ passivating - pasiviranje, proces smanjivanja hemijske aktivnosti u sups tanci passivation - pasiviziranje, veštačko formiranje oksidne prevlake na metalu; ~, surface - pasiviziranje površine passivator - pasivator, supstanca koja reducira potencijal metala passive electrical network - pasivni četvoropol; ~ homing guidance - pasivno navođenje; ~ load pasivno opterećenje (el.) passivity - pasivnost past - prošao, završen paste - pasta; ~, abrasive - abrazivna pasta; ~ electrolyte - elektrolit u obliku pasta pasted plate - prevučena ploča, premazana ploča (el.) patent - patent, patentni spis; ~ action - tužba po predmetu patenta; ~ agent - advokat koji se bavi patentnim pravom (B); ~ allowance - dodela patenta; ~ appeal - patentni zahtev; ~ application - prijava patenta; ~ attorney advokat za patentno pravo (SAD); ~ blanket - obimni (složeni) patent; ~ claim - patentni zahtev; ~ code - zakon o patentima; ~ expired - patent kojem je istekao rok zaštite; ~ fee - patentna taksa; ~ fight - spornost patentnog prava; ~ fuel - briket (posebno iz kamenog uglja); ~ glass - patentno palubno staklo; ~ grant - dodela patenta; ~ granting - odobrenje patentnog spisa; ~ infringement - povreda patentnog prava; ~ language - patentni jezik, terminologija; ~ law - patentno pravo, zakon o patentima; ~ leather lakirana koža, lakirana goveda koža (boks); ~ letter - patentni spis, patentna diploma; ~ licence -
514
pathlength
patentna licenca; ~ limitation patentni spor, spor oko patenta; ~ list - lista patenata; ~ log patentni log, uređaj sa elisom za merenje brzine broda; ~ of improvement - dopunski patent, patent poboljšanja; ~ of utilization - zaštita robnog uzorka; ~ office - uprava za patente; ~ -office action - uprava za patente; ~ office decision - odluka uprave za patente; ~ office drawing - patentni crtež; ~, pending - patent prijavljen; ~ renewal fee - godišnja taksa za produženje patenta; ~ Rolls - registar patenata; ~ specification - opis patenta, patentni spis; ~ statutes - zakon o patentima; ~ suit - tužba zbog patenta; ~ survey - ispitivanje (ocena) patenta; ~ tax - patentna taksa; ~ tught - patentno pravo; ~ valid - važeći patent patented - patentiran patentee - vlasnik patenta path - 1. trajektorija, put, hod; 2. linija, kontura; 3. domet, dužina dometa; —, beyond-line-of-sight - put rasprostiranja (radio-talasa) iza granica horizonta; ~, feedback - kolo povratne sprege; —, feed-forward - put diaktnog prolaza (signala); ~, gamma mean free - srednja dužina slobodnog dometa gama-kvanta; ~, geometrical ray - put geometrijskog zraka; ~, great-circle - put po luku velikog kruga; ~, heat-conducting - toplotni odvod, gubitak toplote, toplotna disipanja, odvod hladnoće; ~, optical feedback - kolo optičke povratne sprege; ~, phonon mean free - srednja dužina slobodnog dometa fonona; ~, propagation - trasa rasprostiranja, put propagacije; ~, ray - trajektorija zraka; ~, signal - signalni trakt; ~, through - tranzitni put, prolaz; ~, transmission - transmisiona linija pathfinder - vodeći avion, čeoni avion (vazd.) pathlength - dužina puta; ~, optical - optička dužina puta
patrol S patrol: ~, flare - osmatranje sunčanog blještanja; ~, solar - solarna služba pattern - 1- obrazac, model, SabIon; 2. forma, oblik; 3. struktura, građa; 4. dijagram, šema; 5. ka\ rakteristika; 6. uzor, crtež; 7. kristalna rešetka; ~, amplitude amplitudni dijagram; ~, antenna I- dijagram antenske usmerenosti, dijagram antenskog zračenja; ~, beam - oblik snopa zračenja; ~, beat - oblik signala izbijanja, slika izbijanja; ~, cardiodl - kardioida, kardicidni dijagram; ~, characteristic mode - dijagram usmerenosti karakterističnih tipova oscilacija; ~, charge - oblik potencijalne barijere; ~, christmas-tree v. optical pattern; ~, circuit interconnect - slika veza na šemi; >-', coincidence - dijagram koincidencije; ~, conductor - crtež rasporeda provodnika; ~, Debye-Sears - Debaj-Sirsova slika; ~, diffraction - difrakcioni dijagram, difrakciona kriva; ~, directional - dijagram zračenja, dijagram usmerenosti; ~, electron diffraction elektronogram; ~, faiv-field - raspodela (energije signala) u udaljenoj (talasno) zoni; ~, far-zone field - dijagram polja daljinske zone; ~, feed - dijagram usmerenosti ozračivača; ~, field - 1. raspodela polja, konfiguracija polja; 2. dijagram antenske usmerenosti; 3. dijagram antenskog zračenja; ~, field-strength - dijagram napona polja; ~, flat-back - model sa ravnom površinom; ~, Fraunhofer diffraction - dijagram Fraunhoferove difrakcije; ~, Fresnel diffraction - dijagram Frenelove difrakcije; ~, fringe - interferenciona slika; <~, gradual-rise-and-fall - oblik postepenog porasta i opadanja (radiozračenja Sunca); ~, grain - zrnasta struktura; ~, gripping v. tread pattern; ~, hexagonal heksagonalna rešetka; ~, interconnection - dijagram međusobnih spojeva; ~, interdigitated zupčasta slika, zupčasti oblik; ~, JJ.
515
pavement interference - interferenciona slika; ~, Laue - Laueov rendgenogram, lauegram; ~, loose - model-etalon, prvi radni model; ~, Mach-Zehnder ring - interferencioni krug dobijen pomoću Mah-Cenderovog interferometra; -~, master - model-etalon, prvi radni model, master-model; ~, microwave space - mikrotalasni hologram; ~, motion - kompleks kretanja; ~, near-field - raspodela (energije signala) u bližoj (zračnoj) zoni; ~, noise - dijagram šumova; ~, nonconductive - neprovodni dijagram; •~ of flow - mrežica filatracije, hidrodinamička mreža protoka; <•>of radioactive decay - tip radioaktivnog raspada; ~, optical optički crtež; ~, oscilloscope oscilogram; ~, polar radiation polarni dijagram zračenja; ~, printed-circuit - crtež štampanog kola; ~, radioation - dijagram usmerenosti zračenja; ~, random - haotična slika; '~, resistor - oblik otpornika; ~, scan(ning) - raster, rešetka; ~, scattering - dijagram rasejanja; <^a schlieren - dijagram dobijen šliren-metodom, dijagram dobijen Teplerovom metodom; <-', sector-shaped radiation - dijagram zračenja po sektorima; ~, skeleton - skeletni model; ~, soil
- uzorak zemlje; ~, space - 1. prostorni dijagram; 2. trodimenzioni dijagram; 3. prostorna struktura; ~, sputtering - dijagram (katodne) dezintegracije; ~, temporal - 1. vremenski dijagram; 2. vremenska slika; 3. vremenska struktura; ~, X-ray ^ rendgenogram, rendgenski snimak; ~, X-ray diffraction - rendgenogram, snimak difrakcije X-zraka; ~, 2ero - nulti dijagram patulin - klavecin, vrsta antibiotika, dobija se iz penicilina (hem.) Pauli exclusion principe - Paulijev princip isključivosti po kome dve jednake elementarne čestice ne mogu biti u istom stanju u sistemu (fiz.) pavement - pločnik; gornji sloj (cesta)
paxitron paxitron - pakistron Paxolin - trgovački naziv za vrstu plastične materije (hem.) pay out - razmotati, polagati kabl, spuštati liniju na dno; ~ station javna govornica sa automatom za metalni novac Pb - simbol elementa olova Pd - simbol elementa paladijuma peacock ore - bornit (min.) peak - 1. maksimum, viša tačka, pik; 2. vrh (greben) talasa; ~ amplitude - maksimalna amplituda (el.); ~, diffraction - difrakcioni maksimum; ~ efficiency - maksimalni učinak, učinak na vrhu; ~ energy - maksimalna energija, energija maksimuma; ~ factor amplitudski koeficijent; ~ frequency deviation - maksimalna frekvencija devijacije; ~ inverse anode voltage - maksimalni inverzni anodni napon (el.) ; ~ inverse voltage - maksimalni inverzni napon; ~ load - maksimalno opterećenje, opterećenje na vrhu; ~ output impulsna izlazna snaga; najveći učinak (zv.); ~ power - impulsna snaga, maksimalna snaga, telegrafska snaga; ~ response - maksimalna osetljivost; ~ signal level - nivo maksimalnog signala peak transformer - impulsni transformator; ~ value - najveća vrednost; ~ voltage - maksimalni napon, amplituda napona (el.); ~ voltmeter - amplitudski voltmetar (el.) peak-to-peak value - dvostruka amplituda, razmak od vrha do vrha peaking - 1. uspon frekventne karakteristike na određenoj frekvenciji ili u opsegu frekvencija; 2. zaoštravanje impulsa; 3. diferencijacija, diferenciranje; ~ coil - kalem za zaoštravanje, korekcioni kalem ( TV) peanut capacitor - minijaturni kondenzator (el.) peat - treset (vrsta uglja); ~ coal - tresetni ugalj pedal engagement - nožno uključivanje; ~ generator - generator na pogon pedalama (el.) ; ~ ope-
516
penetrometer
rated - upravljano nožnom pedalom (ma!.) pedestal - postolje, pijedestal, baza ( TV) ; ~, noise - šumni pijedestal; ~ pulse - osnovni impuls; ~ voltage - napon osnovnog impulsa (el.) peel test - proba raskopčavanja (zav.) peeled timber - oguljeno drvo Peerless alloy - vrarostalna legura sastava 78,5% Ni, 16,5% Cr, 3% Fe i 2% Mn pellet - element tipa tablete; ~, single-crystal - tableta monokristala Peltier cross - Peltieov krst, Peltieov spoj; ~ effect - Peltieov efekt (el.); ~ electromotive force Peltieova elektromotorna sila pen - pero; ~, beam - zračno pero; ~, light - svetlosno pero pencil - sistem linija koje se presecaju u jednoj tački; ~ beam - uzan snop; ~ of light - uzan svetlosni snop, snop svetlosti koja polazi iz jedne tačke; ~ type triode trioda u vidu olovke (rad.) pendant - viseći, lebdeći; ~ actuated - stavljen u dejstvo ručnim visećim prekidačem; ~ control - kontrola ručnim visećim prekidačem; ~ switch - viseći prekidač pendular oscillations - oscilovanje klatna, oscilacija klatna pendulum - klatno; ~ hammer šarpijevsko klatno; ~, mathematical - matematičko klatno penetrability - prodornost, pienetracioni faktor, permeabilnost, propustljivost penetrance - probojnost, prodornost penetrand fluid test - ispitivanje j poroznosti (zav.) j penetrate - probiti ; penetrating radiation - prodorno, I „tvrdo" zračenje (fiz., nukl.) penetration - uvar, provar (zav.); prodiranje, penetracija, prodornost; ~, bead - var za pro vari van je (zav.); ~, ionospheric - penetracija u jonosferu; ~, wave i penetracija talasa penetrometer - merač probojnosti, : merač prodornosti, merač jačine
pcoetron penetron - instrument koji merenjem intenziteta gama-zraka meri stepen korozije materijala (thnl.); penetron, teSki elektron, v. meson
(mu-meson) (fiz-)
penicillin - penicilin (antibiotik dobijen iz gljiva vrste Penicillium) penlotron - visokofrekventni poja&č & penta - prefiks koji znači petopentachloride - pentahlorid (jedinjenje sa 5 atoma hlora ) (hem.) pentagon - petostrani poligon (gm.) pentagrld - heptoda, cev sa pet rešetki (rad.) ; ~ converter - heptodni konverter; ~ mixer - heptoda za mešanje, heptodna mešalica; ~ phantastron - heptodni fantastron (rad.) pentahedron - poliedar sa pet strana (gm-i pentahydric alcohols - alkoholi sa pet hidroksilnih grupa (hem.) pentane - pentan (parafinski ugljovodonik sa 5 atoma ugljenika) (hem.) pentatomic - petoatomsik (molekul) pentatron - pentatron, pušpulna pentoda (rod.) pentode - pentoda, petoelektrodna cev; ~, bridge - pentodni most (rad.); ~, framegrid - pentoda sa ram-rešetkom pentoses - pentoze, grupa monosaharoza sa pet atoma kiseonika u molekulu (formula HO • CH 2 (CHOH) 2 • • CHO i CH 2 (CHON) 2 • HO) (hem.) Pentothal - trgovački naziv za tiopenton (hem.) pentoxide - pentoksid (jedinjenje sa 5 atoma kiseonika) (hem.) pentriode amplifier - pentodno-triodni pojačivač (rad.) pentron - sistem za magnetsko ubeležavanje na žicu per- - prefiks, označava spojeve vodonjkova peroksida (npr. persulfati, perkarbonati itd.) (hem.) percent ripple - talasnost, pulsiranje, procenat talasnosti percentage - procenat; ~ by volume - zapreminski postotak; — by weight - težinski procenat; ~ composition - procentni sastav
517
period
perception - percepcija, zapažanje, osećaj; ~, selectivity - selektivnost opažanja; —, tactile - dodirni osečaj perceptron - perceptron; —, four-layer - četvoroslojni perceptron perchlorate - perhlorat, so perhlorne kiseline (hem.) perchloroethylene - tetrahloroetilen (rastvarač) perchloromethane - ugljen-tetrahlorid (hem.) perhydrol - perhidrol, vodonik-peroksid (hem.) percrystallisation - kristalizacija supstance iz rastvora (hem.) percussion - udarac, pritisak; ~ fuse - udarni upaljač (voj.); — piston - udarni klip Perenol liquid - tečni parenol (smeša od 70% parafina, 5% pčelinjeg voska i 25% vode) perfect crystal - idealni kristal; ~> diffusion - idealna, uniformna difuzija; — fluid - idealna tečnost, idealni fluid; ~ gas - idealni gas perforated slag - rupičava troska (zav.) ; ~ tape - perforirana traka perforator ~ perforator, mašina za perforaciju (tel.) performance - performansa,osobina, radni režim, učinak; ~, common-mode - prigušenje sinfaznog signala; ~, human - čovečje ponašanje, psihofiziološke čovečje karakteristike; ~, noise - karakteristike šuma; ~, overall system - rezoluciona moć po daljini; ~, transient - karakteristika prolaznog procesa Perhydrol - perhidrol, 30% rastvor vodonikova peroksida (hem.) peridynamic loudspeaker - peridinamički zvučnik peridyne reception - peridinski prijem (rad.) perigon - ugao od 360° perilla oil - zamena za laneno ulje (hem.) perimeter - obim, obim poligona period - period, vremenski razmak; ~, bounce - period odskakanja,
period period period odbijanja, period odvajanja; ~, building-up - vreme porasta, vreme rasta; ~, clock - takt; ~, dipole orbital - period obrta orbitnog dipola; ~, error-free running - vreme rada bez grešaka, vreme sigurnog rada; ~ of grating - period difrakcione rešetke; ~ of spring - treptajno vreme opruge (mai.) periodic current - naizmenična struja, periodična struja; ~ duty periodični radni režim; ~ frequency modulation - periodična frekventna modulacija (rad.); ~ function - periodična funkcija, funkcija koja se ponavlja tokom vremena; ~ inspection - periodično ispitivanje, periodično posmatranje, periodična inspekcija; ~ law - Mendeljejev zakon; ~ motion - periodično kretanje, kretanje koje se ponavlja; ~ oscillation periodične oscilacije; ~ spiral periodična spirala (mat.); grafičko redanje elemenata po njihovim rednim brojevima u spirali koja pokazuje sličnost njihovih osobina (fiz.) ~ table - Mendeljejeva tablica; ~ wave - periodični talas periodicity - frekvencija, periodičnost, broj perioda periods per second - period u sekundi, herca peripheral electron - periferni elektron (fiz.) ; — milling - periferno glodanje; ~ speed - periferna brzina peripherals - eksterna oprema, periferni uređaji periphery - periferija; ~ of circle - obim kruga (mat.) peritectic reaction - peritektička reakcija, reakcija između čvrste i tečne faze legure sastavljene od dva elementa tokom koje se formira legura istog sastava ali različitih osobina (met.); ~ transformation - peritektička transformacija peritron - eksperimentalna stereoskopska elektrolučna cev s pokretnim ekranom
518
perpendicular
perlocation - proređivanje Perlon - perlon, trgovački naziv za sintetičko vlakno polikaprolaktam permactron - dvomlazna katodna cev Permalloy - permaloj, magnetska legura permanent - stalan; ~ coupling kvačilo koje se ne uključuje; ~ emulsion - trajna emulzija; ~ gas - permanentni gas; <~ joint - trajni spoj; ~ magnet - stalni magnet, permanentni magnet; ~ magnetism - permanentni magnetizam; ~ set - trajna deformacija permatron - permatron (cev sa magnetskom kontrolom anodne struje) permeability - propustljivost, magnetski permeabilitet; ~, bulk (magnetni) permaabilitet materijala; ~ curve - kriva magnetskog permeabiliteta; -~, dielectric - dielektrični permeabilitet; ~, free space - magnetni permeabilitet slobodnog prostora; ~, magnetic - magnetni permeabilitet; ~, relative relativni permeabilitet (magnetni) permeable - propusti) iv permeance - magnetna provoduost Perminvar - perminvar, magnetska legura permissible - dopustiv; ~ acetylene content - dopušteno punjenje acetilena (zav.) ; ~ call - dozvoljeni razgovor, dozvoljeni poziv (tel.); ~ working stress - dopušteno naprezanje permittance - kapacitet (el.) permittivity - sinonim za dielektričnu konstantu (el.) ; ~, clamped - dielektrična konstanta; ~, free - „slobodna" dielektrična konstanta (merena pri konstantnom ili nultom mehaničkom naponu dielektrika ili piezoelektrika); ~, relative - relativna dielektrična konstanta permutation - permutacija permutator - prebacivač, preključivač perozidase - peroksidaza (ferment iz biljnih ćelija) perpendicular - upravan, normalan, perpendikularan; — cut - X-rez, rez normalan na osu X-kristala; ~
perpendicular
519
planes - ravni koje međusobno zatvaraju pravi ugao (mat.) persistatron - perzistatron peristence - otpornost, inercija, naknadno svetljenje ekrana (TV) persistent spectrum - trajan spek-
tar (fiz.)
perslsior - perzistor (knogeni) (memorijski element) persistron - elektroluminescentni indikatorski panel person to person call - poziv određenog lica (tel.) perspective - perspektiva, izgled Perspex - persoeks, izolacioni materijal (thnl.) persulfate v. persulphate persulphate - Dersulfat, so persumporne kiseline {hem.) Pertinaz - pertinaks, bakelitni papir perturbation - smetnja (el., meteor.) ; ~, long-term - dugotrajni poremećaj; ~, short-term - kratkotrajni poremećaj; ~, systematic sistematski poremećaj; ~, time-varying-s - perturbacije vremenski promepljive pervaporation - isparavanje tečnosti (fiz.) perveance - provodnost pri struji zasićenja, pervenacija petalite - silikat litijuma (min.) petrography - petrografija, nauka koja opisuje stene petrol - benzin; — geology - obeljak geologije koji se bavi proučavanjem postanka petroleja; ~ lamp benzinska lampa petroleum - 1. nafta; 2. kerozin petrology - petrologija, nauka o stenama petticoat insulator - čašični izolator, čašica (el.) petzite - telurit srebra ili zlata (min.) pevotron - pevotron (foto-multiplikator) phacolite - mineral zeolitske grupe phanotron - fanotroti, gasna dioda sa termokatodom (rad.) phantastron - fantastron, cev za kašnjenje (rad.) phantom - veštačko kolo, fantomno kolo (el.); ~ circuit - veštačka linija, fantomno kolo; ~ coil -
phenacaine
kalem fantomnog kola (tel.); ~ loading - pupinizacija fantomnog kola; ~ target - lažni cilj phantoming - obrazovanje fantomnog kola pharmacolite - arsenat kalcij uma (min.) phase - faza; ~ adjusting circuit - kolo za faznu regulaciju (el.); ~ angle - fazni ugao; ~ angle meter - merač faze, merač faznog ugla; ~, clock - faza sinhronizacije; ~ constant - fazna konstanta; ~ control - fazni regulator, regulator faze; ~ delay - fazno kašnjenje, zaostajanje faze; ~ demodulation - faza demodulacija; ~ difference - fazna razlika; ~ error - fazna greška; ~, fast initial - brza početna faza; <—• field - fazno polje; — front - fazni front; ~ inversion - fazna inverzija, obrtanje faze; ~ inverter - fazni invertor, obrtač faze; ~, locking - faza zahvata, faza sinhronizacije; ~ modulation - fazna modulacija; ~ modulation detector - detektor fazne modulacije; - modulation transmitter fazno modulisani predajnik (rad.); ~ of wave motion - faza talasnog kretanja; ~, opposition - protivfaza, suprotnost faza; ~ resonance fazna rezonancija; ~ response fazna karakteristika; ~ rule fazno pravilo (hem.); ~ shift fazni pomeraj, pomeraj faze; ~ space - fazni prostor, mnogodimenzionalni prostor; ~ sync - fazna sinhronizacija (el.); ~ velocity fazna brzina; ~ wave - fazni talas, de Broljijev talas (fiz.) phasing control - regulacija fazne karakteristike (el.) phasitron - fazitron, modulaciona cev za FM (el.) phasor - fazor phellandral - fenandral, terpenski aldehid (hem.) phellandrene - terpen (C1OH16) (hem.) phenacaine - holokain, vrsta anestetika (hem.)
phenacetin
520
phoresis
phenacetin - aceto-p-feneditin, bez- ! teorija kola; <~, design - konbojni kristal (hem.) struktivne osobenosti, principi konphenates - fenati, fenolne soli (npr. struisanja; ~, engineering - tehnatrijum-fenat) (hem.) nički prijem; <~ of measurement phenazone - antipirin, bezbojni kris- metodika merenja; ~ training tal (hem.) metoda obučavanja, metoda obuke phcnetole - fenetol, fenil-etil-eter, phlogopite - flogopit, silikat kalibezbojna tečnost prijatna mirisa juma, magnezijuma, aluminijuma i (hem.) vodonika phenobarbltone - luminal, beli kris- phloridzin - floridzin, glukocid, natalni prašak (hem.) lazi se u korenima voćnih stabala phenocryst(al) - fenokristal (min.) (hem.) phenol - fenol, karbolna kiselina phloroglucinol - f loroglucinol, 1,3 -5 CeH5OH (hem.); ~ red - fenol trihidroksibenzen (hem.) ' sulfoftalein (hem.) phon - fon, jedinica jačine zvuka phenolic material - fenolni materiphonation - zvučanje, upućivanje jal ; ~ resins - grupa plastičnih mazvučnog signala terijala izrađenih na bazi fenola phone - telefonski aparat; pozvati (hem.) telefonom, telefonirati; ~ test jack Phenolite - fenolit, plastična masa - gnezdo kontrolnog telefona, ispitni phenolphthalein - fenol-ftalein, dedžek rivat trifenil-metana, upotrebljava se phonetron - tip dinamičkog zvučnika kao indikator pri volumetrijskim phonic - akustički, fonski; ~ analizama (hem.) ringer - zujalica, tonski pozivni phenomenon - fenomen, pojava (fiz., uređaj (rad.) hem.); ~, cooperative - kolekphonics - akustika (nauka o zvuku) tivna interakcija (čestica); <—•, elas- phono adapter - gramofonski izvod tooptic - elastično-optički efekt; (prijemnika) (rad.) ~, long-range - pojava na udaljenom rastojanju; ~, plasma - po- phonocardiogram - fonokardiogram (med.) java u plazmi; ~, short-range pojava bliske interakcije; ~, solid- phonochemistry - fonohemija, studij učinka zvučnih i ultrazvučnih -state - pojava u tvrdom telu talasa na hemijske reakcije (hem.) (solid-state); *~, transient - prephonogram - fonogram, zvučni zapis lazni proces, prelazna pojava, prephonometer - fonometar, aparat lazni režim; ~, transport - pojava za merenje jačine zvuka prenosa; —•, trapping - zahvat, phonon - fonon (kvant zvuka); ~, hvatanje; ~, Zener - Zenerov acoustic - akustički fonon; ~, efekt coherent-s - koherentni fononi; ~, phenylalanine - fenilalanin (jedna coherent microwave-s - koheod esencijalnih aminokiselina) rentni mikrotalasni fononi; ~, enerphenylamine - anilin (hem.) getic - fonon visoke energije, enerphenylbenzine - difenil (hem.) getski fonon; ~, high-frequency phenyl cyanide - benzonitril (hem.) ; - visokofrekventni fonon; ~, hy*~~ ethyl alcohol - aromatski alkopersonic - hiperzvučni fonon; ~ 3 hol (hem.) ; ~ ethyl ether - feneinfrared - infracrveni fonon; ~, tol (hem.); ~ group - fenilna optical - optički fonon; ~, thergrupa, grupa CsHs (hem.); ~ mal - toplotni fonon; ~ X-band methyl ether - anisol (hem.) X-fonon philcotron - električni ispravljač phonoplex telegraphy - višekanalna philipsite - filipsit, fibrozni zeolit tonska telegrafija (min.) phonotron - naziv serije prijemnophilosophy - 1. filozofija; 2. teorija; pojačivačkih cevi 3. osnovni zakon; ~, circuit - phoresis - foreza
phorone
521
photoconductivity
photic - svetlosni phorone - foron, produkt kondenzaphoticon - fotikon, vrlo osetljiv ikocije acetona (hem.) noskop phosgene - fozgen, karbonil-hlorid photoactivate - aktivirati (učiniti (bojni otrov) (hem.) osetljivom) fotoosetljivu supstanciju phosgenite - fozgenit, hlorokarbonat photoactivity - fotoosetljivost olova (min.) phosphate - 1. fosfat, so (orto) fos- photoamplif ier - fotomultiplikator photoattachment - fotoadhezija forne kiseline; 2. fosfatni photoaugetron - fotoelektronski mulphosphide - fosfid (jedinjenje fosfora tiplikator sa metalom) (hem.) phosphine - fosfin, fosfor-vodonik, photobar v. photobuss photobeat - fotoizbijanje vodonik-fosfid (hem.) phosphite - fosfit, so fosforaste kise- photobuss - fotoosetljiva šina (skanistora) line (hem.) photocarriers - fotonosioci phospho-creatine - fosfagen, nalazi photocathode - fotokatoda se u mišićima (hem.) phosphor - fosfor, luminofor (telo photocell - fotoelement, fotoćelija; ~, alloy junction - fotoćelija; koje fosforescira) ~, barrier-laver - fotoelement sa phosphor-bronze - fosforna bronza, zaprečnim slojem, zaprečni fotosadrži 1014% kalaja i 0,1—0,3% element; ~, black-body - fotofosfora bez dodatka ili sa dodatkom element s postupkom apsorpcijom olova i nikla; upotrebljava se za svetlosti; ~, crystal bar - fotozupčanike, ležišta i si. phosphoresce - fosforescirati element sa poluprovodničkom šipphosphorescence - fosforescencija kom; ~, cuprous oxide - oksidni (emisija svetlosti iz nekih stupstanfotoelement; ~, grown junction cija koja traje izvesno vreme po - fotoelement sa izraslim spojem; prestanku delovanja spoljašnjeg iz~j hook junction - fotoelement sa vora ozračivanja (fiz.) hvatačom; ~, point-contact - tačphosphorescent - fosforescentan <"koji kasti fotoelement; ~, polycrystalpokazuje fosforescenciju); ~ decay line-film - fotoelement sa poli- fosforescentni raspad; ~ glow kristalnim filmom; ~, semiconfosforescentno svetio, fosforescentno ductor - poluprovodnički fotoeletinjanje, fosforescentno svetlucanje ment; ~, silver bromide -srebrophosphoretted hydrogen - fosfin -bromidni fotoelement; ~, surface-barrier - površinsko-zaprečni fo(hem.); fosfor-vodonik toelement; ~, thin-film - fotophosphoric - 1. fosforescirajući; 2. element sa tankim filmom fosforni phosphorite - fosforit, varijetet apa- photochemical - fotohemijski; ~ equivalent - fotohemijski ekvitita (min.) valent phosphoroscope - fosforoskop, instrument za merenje trajanja fosphotochemistry - fotohemija (deo forescencije hernije koji izučava hemijsko delophosphorous - fosforast (o jedinjevanje svetlosti) nju trovalentnog fosfora) (hem.) photoconductive effect - efekt fotophosphorus - fosfor, simbol P, at. provodljivost, porast provodljivosti broj 15, at. težina 31,02, element prilikom osvetljavanja pete grupe periodičnog sistema photoconductivity - fotoprovodlji(hem.) vost (el. provodljivost izazvana osvetphosphotron blok - elektroluminisljavanjem); ~, hot electron - fotocentne svetlosti provodnost vrućim elektronima, fophot - fot (jedinica osvetljenosti) toprovodnost u-tipa; ~, negative 1 ph = 1 lm/cm 2 = IO4 1 x - negativna fotoprovodnost photactor - fotaktor
photoconductor photoconductor - fotoprovodnik; ~, bulk - zapreminski fotoprovodnik; ~, inorganic - neorganski fotopro vodnik; ~, organic - organski fotoprovodnik; ~, wide-band fotoprovodnik od materijala sa širokom zaprečnom zonom; ~, wide— -gap v. wide-band photoconductor photocurrent - fotostruja photodetection - fotodefekcija photodetector - fotoelement, fotodetektor; ~, AM v. amplitude modulation photodetector; ~, amplitude modulation - fotodetektor amplitudno modulisanih signala; ~, depletion layer fotoelement sa zaprečnim slojem; ~, FM v. frequency modulation photodetector; ~, frequency modulation - fotodetektor frekventno modulisanih signala; ~, heterojunctlon - fotoelement sa heterospojem; ~, travelling-wave tube - fotoelement sa progresivnim talasom; ~, TWT v. travelling-wave tube photodetector photodevice - fotopribor, fotoelement photodiode - fotodioda; —, avalanche - lavinska fotodioda; ~, cartridge-type point -contact tačkasta fotodioda u patronu; ~. cavity-type - fotoklistron; ~, depletion-layer - fotodioda sa zaprečnim slojem; ~, diffused - difuziona fotodioda; ~, drift - driftna fotodioda; ~, edge-illuminated fotodioda s bočnim osvetljenjem; ~, germanium - germanijumska fotodioda; ~, grown (-junction) - izrasla fotodioda; ~, guard-ring avalanche - lavinska fotodioda sa zaštitnim prstenom; ~, heterojunction - fotodioda sa heterospojem; ~, junction - spojna dioda; ~, laser-formed - fotodioda formirana laserskim zračenjem; ~, narrow base - fotodioda sa uskom bazom; ~, planar - planarna fotodioda; ~, point-contact - tačkasta fotodioda; ~, Schottky v. surface-barrier photodiode; ~, semiconductor v. solid (-state) photo-
522
photoemissive cell
diode; ~, sillicon - silicijumska fotodioda; ~, surface-barrier površinsko-zaprečna fotodioda photodisintegration - fotodezintegracija (raspadanje atomskog jezgra izazvano fotonima) (fiz.) photodissociation - fotodisocijacija photoeffect - fotoefek(a)t, fotoelektrični efek(a)t; ~, barrier-layer fotoefekat zaprečnog sloja; —•, depletion-layer v. barrier-layer photoeffect; ~, extrinsic - eksterni fotoefekat, Halvahsov efekat; ~, intrinsic - interni fotoefekat; ~, lateral - lateralni fotoefekat; ~, negative - negativni fotoefekat; ~, positive - pozitivni fotoefekat photoelastic dynamometer - fotoelastični dinamometar, instrument sa merenje brzo promenljivih sila photoelasticity - tehnika merenja elastičnosti i sila photoelectric - fotoelektričan; ~• absorption - fotoelektrična absorpcija; ~ action - fotoelektrično dejstvo; ~ cell - fotoelektrična ćelija; ~ cell pyrometer - pirometar sa fotoelektričnom ćelijom; ~ constant - fotoelektrična konstanta; ~ counter - fotoelektrični brojač, fotobrojač; ~ effect - fotoefekt, fotoelektrični efekt; ~ emission fotoelektrična emisija; ~ equation - jednačina fotoelektričnog efekta, Ajnštajnova jednačina (fiz.); — threshold - fotoelektrični prag; ~ timer - vremenski fotorelej, fotoelektrični vremenski relej; -—' tube - fotocev, fotoelement; ~ yield fotoelektrični prinos elektrona photo-electricity - fotoelektricitet, elektricitet koji nastaje delovanjem svetlosti photoelectron - fotoelektron, elektron izbačen iz supstance fotoelektričnim efektom; ~ emission fotoelektronska emisija; ~, noise - šumni fotoelektron photoemission - fotoelektrična emisija (fiz., el.) photoemissive cell - emisioni fotoelement; ~. tube - fotoemisiona cev, emisioni fotoelement
ivity
523
photoneutron
photoluminescence - fotoluminescencija (luminescencija pod dejstvom svetlosti) (fiz.) photolysis - fotoliza, fotodisocijacija (fotohemijski izazvano razlaganje) photolytic cell - elektrolitički fotoelement photomacrograph - fotografija objekta u prirodnoj veličini photomask - fotomaska photomasking - fotografija, foto-obrada, foto-graviranje photomaster - foto-original photometer - fotometar (instrument za merenje jačine svetlosti) photometric density - sposobnost supstance da odbija ili propušta svetlost; ~ unit - svetlosna jedinica photometry - fotometrija (tehnika određivanja jačine svetlosti); ~, flame - plamena fotometrija; ~, photographic - fotografska fotometrija; ~, visual - vizulena fotometrija photomicrograph - mikrofotografija photomicrography - fotografisanje mikro-objekata, mikro-fotografija photomixer - fotomikser; ~• image dissector - fotomešač sa disektorom photomixing - fotomešanje photomultiplier - fotoelektronski multiplikator, fotomultiplikator; ~, dynamic crossed-field - dinamički fotomultiplikator sa ukrštenim poljima; ~, electrostatic - elektrostatički fotomultiplikator; ~, static crosseđ-field ~ statički fotomultiplikator sa ukrštenim poljima photon - foton, kvant svetlosti; ~, annihilation - anihilacioni foton; ~, absorbed - apsorbovani foton; ~, decay - foton (radioaktivnog) raspada; ~, emitted - emitovani foton; ~, gamma-ray - gama-kvant; ~-, noise - šumni foton; ~, pump - foton pumpanja; ~, thermal - termalni foton; ~, X-ray - foton rendgenskog zračenja nizacija izazvana fotonima) photoklystron - fotoklistron photonegative - s negativnim fotophotolayer - fotoosvetljiv sloj efektom photo-lithography - fotolitografija photoneutron - fotoneutron (neutron izbačen iz jezgra fotonima) (fiz.) (tip.)
hotoemisslvity - sposobnost za fotoelektričnu emisiju, fotoemisivnost •kotoeraitter - fotoemiter photoemulsion - fotoemulzija (suspenzija srebro-halogenida u želatinu, osetljiva na svetlost) (jot.) photoengraving - fotograviranje, fotolitografija, fotoobrada photoetch(ing) - fotodekapiranje, fotonagrizanje; ~, direct - direktno fotonagrizanje photoexcitation - fotopobudivanje, fotoeksitacija photofission - fotofisija (fisija izazvana fotonima) (fiz.) photogenic - fotogeničan (fot.) photograph - fotografski snimak, fotografija; fotograf isati photographer - fotograf photographic - fotografski; ~ pyrometer - pirometar sa fotografijom photography - 1. fotografija; 2. fotograf isanje; 3. foto-Snimak; ~, black-and-white - crno-bela fotografija; ~ by laser - fotograf isanje pomoću laserskog zračenja; ~, colo(u)r - fotografija u boji; ~, engineering - tehnička fotografija; ~, fast-shutter v. high-speed photography; ~, high-speed brzo fotograf isanje; ~, infrared fotograf isanje infracrvenim zracima; ~, lensless - fotografija bez sočiva; ~j schlieren - fotograf isanje sli— ren-metodom, fotograf isanje Teplerovom metodom; ~, shadow fotograf isanje metodom senke; ~, stereoscopic - stereoskopska fotografija; ~, three-dimensional stereofotografija; <~, time—lapse usporeni snimak; ~, wavefront reconstruction - holografija; '~ X-ray - rendgenografija photogravure - fotogravira (fot.) photoimpact - fotoimpuls photoionization - fotojonizacija (jo-
photonuclear photonuclear - fotonuklearni photoparamp - fotoparametarski pojačavač photophoresis - fotoreza, migracija čestica pod uticajem svetlosti (hem.) photopositive - s pozitivnim fotoefektom photoprocessing - fotoobrada, fotolitografija, fotograviranje photoreaction - fotohemijska reakcija photoreceptor - fotoreceptor photorecording - fotozapis photorelay - fotorelej photoresist - fotorezist; ~, exposed - osvetljeni fotorezist; ~, hardened - polimerizovani fotorezist; ~, Kodak - Kodak-fotorezist; ~, liquid - tečni fotorezist; <~, plastic - plastični fotorezist photoresistance - fotoprovodni sloj, fotootpor photoresistor - fotorezistor photosensitive - osetljiv na svetlost, fotoosvetljiv photosensitivity - osetljivost na svetlost photosurface - fotoosetljiva površina photoswitch - fotorelej, fotoprekidač photosynthesis - fotosinteza (sinteza šećera u biljkama od CO2 i vode pod dejstvom svetlosti uz hlorofil kao katalizator) phototelegraph - fototelegraf photothreshold - prag fotoprovodnosti phototimer - vremenski relej phototransistor - fototranzistor; ~ field-effect - fototranzistor sa efektom polja phototube - fotocev, fotoelement; ~, electron-multipler - fotoelektronski multiplikator, fotomultiplikator; ~, frequency modulated - fotoelement s frekventnom modulacijom; ~j multiplier v. electron-multiplier phototube; ~, multiplier travelling-wave - fotoelement sa progresivnim talasom i fotoumnožavanjem; ~, reflection dynode multiplier travelling-wave - fotoelement sa progresiv-
524
physics
nim talasom i fotoumnožavanjem sa dinodama; ~, transmission secondary electron multiplier-type multiplier travellingwave - fotoelement sa progresivnim talasom sa fotoumnožavanjem i dinodama ftransmisionog tipa); ~ travelling-wave - fotoelement sa progresivnim talasom phototropy - fototropija, svojstvo nekih supstanca da menjaju boju u ] zavisnosti od talasne dužine upadne svetlosti (fiz.) photovaristor - fotovaristor photovoltage - fotoelektrični napon, fotonapon photovoltaic etil - električna ćelija i koja proizvodi el. struju usled osvetljavanja photran - fotran phthaleins - ftaleini, derivati trifenil-metana (hem.) I pH-value - pH-vrednost, Brigsov logaritam recipročne vrednosti koncentracije vodonikovih jona u normalnom rastvoru phycology - fikologija, mauka o algama physical - fizikalni, fizički; ~ change - fizička promena, promena fizičkih osobina; ~ characteristics of an arc - fizikalne karakteristike električnog luka (zav.); ~ chemistry - fizikalna hernija; ~ circuit - osnovno kolo, dvoprovodna linija (el.); ~ climatology - fizička klimatologija; ~ constants - fizičke konstante; ~ metallurgy - fizička metalurgija, fizika metala; ~ meteorology - fizička meteorologija; ~ pendulum - fizičko klatno; ~ properties - fizičke osobine; ~ solution - fizički rastvor, mešavina bez hemijske reakcije physicist - fizičar physics - fizika; ~, applied - primenjena fizika; ~, atomic - atomska fizika, atomistika; —, biological - biofizika, biološka fizika; ~, chemical - hemijska fizika; ~, cosmic ray - fizika kosmičkog zračenja; ~, crystal - kristalofizika, fizika kristala; ~, electron elektronska fizika; ~, elementary-
phytics
525
piezoeffect
kup; ~, piezoresistive - piezo-particle - fizika elementarnih česrezistivni davač; ~ probe — pritica; ~> engineering - tehnička jemna sonda; ~, seismic - seizmofizika; ~, experimental - eksperigraf; ~ transmitter - koncertni mentalna fizika; ~, high-energy mikrofon; ~ truck — kamionet fizika (čestica) visoke energije; ~, 12 ionospheric - fizika jonosfere; ~, pico - piko, prefiks koji znači IO" deo, mikro-mikro; ~ transistor low-temperature - fizika niskih pikotranzistor (minijaturni tranzistemperatura; ~, mathematical tor) matematička fizika; ~, microwave 12 - fizika vrlo visokih frekvencija; picofarad - pikofarad, 10~ farada ~j molecular - molekularna fizika; picolines - metil-piridini (hem.) ~, neutron - neutronska fizika; picric - pikrinski (koji potiče od pikrinske kiseline) (hem.) ; ~ acid ~, nuclear - nuklearna fizika; trinitrofenolne žute ploče ili prizme, ~ of atmosphere - fizika atmosu upotrebi za izradu eksploziva fere; ~ of cavitation - fizika (hem.) kavitacija; ~ of failure - fizički pictorial display - panoramna indimehanizam greške; ~, particle v. kacija (rad.}-; ~ flying computer elementaJry-particle physics; ~, - panoramni indikator položaja i plasma - fizika plazme; ~, quankursa (av.) tum - kvantna fizika, fizika kvanta; picture: ~, radio - radiofizika; ~, solar ~, energy-band - zonska struk- fizika Sunca; ~, solid-state tura; ~ generator - videogenerafizika čvrstog tela; ~, space tor; —, input - ulazna slika; kosmička fizika; ~, statistical ~ oscilloscope - osciloskop; ~, statistička fizika; ~, theoretical ray - dijagram zračenja; ~, samteorijska fizika; ~, terrestrial pled - kvantna slika; ~, telegeofizika, fizika Zemlje; <~, upper graphy - fototelegraf i ja; ~ tube atmosphere - fizika gornje atmos— prijemna cev televizora fere picturephone - videotelefon physiography - fiziografija picturetron - tip elektrolučne cevi, physiology - fiziologija tip katodne cevi physostigmine - esterin, alkaloid nepiece: poznate strukture (hem.) ~ of tube - komad cevi; ~, pole phytic acid - inositol, heksafosforna - polni nastavak, polazni priključak, kiselina, nalazi se u žitaricama, naročito u ljuskama žita (hem.) , polna papučica; ~ work - rad na phytosterol - fitosterol, terpenski , komad piedmontite - mangan-epidot, silikat alkohol sličan kolesterolu (hem.) kalcijuma, aluminijuma, mangana i pickup - prihvatanje, navođenje; dirati, dodirivati; davač, mikrofon, j vodonika (min.) zvučnica, adapter, telekamera, de- Pierce oscillator - Pirsov oscilator (kvarcni) tektor; dizanje kabla; ~, absolute pressure - davač apsolutnog pri- i pierced - izbušen, probušen tiska; ~, crystal - kristalni davač, piezocell - piezoćelija piezodavač; ~ head - glava zvuč- piezoceramic pickup - piezokeramička zvučnica nice (TV) ; ~, magnetostrictive - magnetostrikcioni davač; ~noise J piezochemistry - piezohemija, proučava uticaj veoma velikhi pritisaka - smetnje od šumova; ~ of an ] na hemijske reakcije element - slučajno primanje legi- 1 piezocrystal - piezoelektrični kristal rajućih sastojaka (zav.) ; ~, photocell - fotoćelijski davač; ~, pho- : piezodiode - piezodioda; ~, threetoelectric - fotoelektrični davač; -layer - troslojna piezodioda ~, piezoelectric v. crystal pic', piezoeffect - piezoefekt
piezoelectric
526
pipe
piezoelectric - piezoelektričan; ~ snage; ~ alarm - kontrolno zvono; axis - piezoelektrična osa; ~ delay ~ bell - kontrolno zvono; ~ boat line - piezoelektrična linija za kaš- čamac za prevoz pilota; ~ bridge njenje; ~ effect - piezoelektrični - komandni most (brod); ~ bulb efekt; ~ nonlinear - nelinearni - indikatorska lampa; ~ buner piezoelektrik; ~ open-circuit potpalni gorionik; ~ bush - čaurapiezoelektrik u režimu praznog hoda; -vođica, vodeća čaura; <—' bush for ~ oscillator - kvarcni osilator; boring bar - vodica vretena buši~ resonator - piezoelektrični rezolice; ~ cable - vodeći kabl; ~ nator; ~ sources - izvori piezochannel - komandni kanal; ~ električnosti flame - injekcioni (potpalni) plapiezoelectricity - piezoelektricitet men; ~ frequency - komandna (nastajanje električnog napona medu frekvencija; ~ handle - komandna graničnim površinama nekih kristala ručica, drška; ~ jack - pilotska izazvano pritiskom, istezanjem ili zastavica; ~ jet - predmlaznica; torzijom) (fiz.); ~, converse ~ lamp - kontrolna lampa, signalna inverzni piezoelektrični efekat; ~, lampa; ~ light - kontrolna lampa; direct - direktni piezoelektrični ~ lighting - pomoćno (u slučaju efekat nužde) osvetljenje; ~ loudspeaker piezojunction - piezoprelaz - prislušni zvučnik; ~ model piezomagnetism - piezomagnetni opitni model; ~ monitor - autoefekt, piezomagnetizam pilot, automat za navođenje; ~ piezometer - piezometar, instrument motor - servomotor; ~ oscillator za merenje stišljivosti supstance - kontrolni predajnik, glavni oscilapiezoresistive - piezootporni tor (transmiter); ~ pin - čivija pig - poluga sirovog gvozda; ~ iron zahvatača, provodnika, kalibraciona - sirovo gvožđe; <-~ skin - svinjska čivija, vodica (upuštača); — plant koža - opitno postrojenje, opitni uređaj; pigment - pigment, obojena materija, ~ pulse - komandni (isključni), boja; ~, visual - vizuelni pigment startni impuls; ~ radio service pigtail - gipki provodnik, izvodni - pilotska radio-veza; ~ reactor provodnik, izvod - opitni (eksperimentalni) reaktor; Pilot process - metod odvajanja ~ signal - kontrolni signal; ~ frakcija asfaltnih ulja bez destilacije valve governing - posredno regu(hem.) lisanje; ~ voltmeter - kontrolni pile - stub, kolac; gomila, hrpa; voltmetar, kontrolni voltmetar mrežpaket; vlas, dlaka; baterija; nuklenog napona; ~ wire - pomoćni arni reaktor; ~ driver - malj vod (el.) nabiljač; ~ driving - pobijanje pipe - cev, vodovodna cev; ploča za šipova; ~ oscillator v. reactor uzemljenje (el.); ~ assembly oscillator (nukl.); ~ period v. cevovodno postrojenje; ~ bell reactor period (nukl.); — techcevna spojka; ~ bend - koleno nology v. reactor technology (cevno); ~ bender - mašina za (nukl.) savijanje cevi; ~ bracket - nosač pillar - stub (arh.); ~ drilling (držač) cevi; ~ branching - račmachine - stub bušilica vanje (grananje) cevi; ~ breakage pillow block bearing - klizno ležište; - lom (prskanje) cevi; ~ bridge ~ test - jastučna proba (zav.) cevni most; ~ burring reamer pilocarpine - pilokarpin, alkaloid glodalo za obradu cevi; ~ casting glioksalinske grupe (hem.) - cevni liv (postupak); ~ chase pilot - pilot, vođa aviona; pilot cevni prorez; ~ choking - začep(brod), brodska knjiga; jezičak-voljenje cevi; ~ clamp fitting dica (alat), preklopnik snage, merna spojna obujnica; — clip - cevna žila (kabl), pneumatski pojačavač obujmnica; — clogging - začep-
527 ljenje cevi; ~, coU - vi južna cev; ,— column - cevni toranj, cevna kolona; ~ compartment - cevni toranj; ~ connection - spajanje (spoj) cevi; ~ connection flange cevna prirubnica, spojna prirubnica; ~ coupling - cevni spoj; ~ covering - oblaganje cevi; ~ cramp - cevna kuka; ~ crown teme (čelo) cevi; ~ culvert propust cevi; ~ cutter - alat za odsecanje (presecanje) cevi; ~ die - nareznica za cevi; ~ dog - detektor cevi, uređaj za detekciju cevi; ~ dredge - ispirni bager; ~ elbow - koleno, cevno koleno, cevna krivina; ~ fitter - polagač cevi, iristalater; ~ fitting - fiting-spojni deo; ~ flange - cevna prirubnica; ~ foundry - livnica cevi; ~ fracture - lom cevi; ~ friction loss - frikcioni gubitak; ~ hanger - oslonačno sedlo; ~ hoisting gear - posuđe usisnog (crpnog) bagera; ~ housing - cevovodna podstanica; ~ joint - cevni spoj; ~ lagging - oblaganje cevi; '-' laying - polaganje cevi; ~ layout - instalacioni plan; ~ leads - cevovodni, plan istalacija; ~ Une - cevovod, dalekovod; ~ line milkers - cevni sistem postrojenja za mužu; ~ line mixer - protočna mešalica; ~ Une vessel - brod za polaganje cevovoda; ~ manifold - razvodnik cevi; ~ nipple - cevna čaura (sa navojem); ~ packing - cevna zaptivka; ~ plug - zapušač; ~ reducer - redukcioni umetak (segment); ~ saddle cevno sedlo, cevna obujmnica, cevna razvodna obujmnica; ~ seal cevni spoj; ~ section - presek cevi, cevna sekcija; ~ socket prirubnica; ~ spanner - ključ za pritezanje cevi, cevna klešta; ~ spinning machine - mašina za centrifugalno livenje cevi; ~ stock and die - nareznica za cevi; ~ strap - cevna obujmnica; ~ tap - ureznik za cevni navoj; <~ thread - cevni navoj; ~ tongs - cevna klešta; ~ trench - kanal za polaganje cevi; ~ tunnel - rashladni
pipeline tunel (brod); ~ under pressure cevovod pod pritiskom; — vice mengele za cevi; cevne mengele, škripac, stega; ~ welding rolling mill - valjaonica za zavarivanje cevi; ~ with fixed flange - cev sa krutom prirubnicom; ~ with flange brazed on - cev sa zalemljenom (nalemljenom) prirubnicom; — with flange screwed on - cev sa navojnom prirubnicom; ~ wrench cevna klešta pilotage - pilotaža, vođenje, poletanje piloting - vođenje; ~ portion vodeći deo, provlakač pilotless aircraft - avion bez pilota pi-meson - pi-mezon (elementarna čestica) pi network - P-mreža, P-četvoropol (el) pin - pričvrstiti; pribadača, čivija; skazaljka; ~ connections - veza nožicama (kod cevi) (el.) ; ~ drill - čenpa burgija; ~ wheel - zupčanik valjčastih zubaca (ma!.) pinacone - tetrametil-etilen-glikol (hem.) pincers - klešta pinch - skidanje, o gol ja van je, odšniravanje, zbijanje, pinč-efekat; >~, linear - linearni pinč-efekat; ~, plasma - pinč-pražnjenje u plazmi; ~, theta - teta-pinč; ~, toroidal stabilized - toroidno stabilisan pinč; ~ Z— pinč-efekat u smeru Z-ose, Z-pinč pinching - samogašenje, pinč pinene - pinen, vrsta terpena (hem.) pinhole - 1. rupa, mikrokanal, tačkasti otpor; 2. gnezdo, džek pinion - pogonski točak, manji zupčanik (od dva zupčanika koji se zahvataju) Pioloform - trgovački naziv za vrstu polivinil plastike (hem.) pion - pion, pi-mezon pip - znak, oznaka na ekranu (rad.) ; ~ matching - izravnavanje oznaka (rad.); ~ squeak - automatski sat za uključivanje predajnika (av.) piped program - program koji se predaje po telefonskoj liniji (rad.) pipeline - cevovod; koaksijalna linija (el.)
piperazine piperazine - piperazin, dietilen-dijamin, upotrebljava se u medicini piperin — piperin, optički neaktivan alkaloid, nalazi se u biberu (hem.) pipette - pipeta, kalibrisana laboratorijska cevčica (hem.) piping - cevovod; ~ connection spoj cevovoda pisolite - pizolit, grašenjak (zrnasti, oolitski oblik krečnjaka) (min.) piston - klip; ~ aera - površina klipa; ~, back - zadnji klip; ~ compressor - klipni kompresor; ~ face - čelo klipa, čeoni zid klipa; — nut - klipna navrtka; ~ packing - klipni zaptivač; ~ ring - prsten klipa; ~ rod - klipnjača; ~, short-circuiting - klip za kratko spajanje; ~ skirt - klipna košuljica; ~ slide valve - klipni zasun; ~ type motor - klipni motor; — type reserve valve - klipni ventil (tnaš., mot.) pit - jamsko okno; <~ water - rudnička voda pitch - korak (mal.); visina tona (ek.); rešetka; smola; katran; ~ attitude - ugao nagiba (av.); ~ circle - deobeni krug; ~, error greška deljenja; hodna greška, pogrešan korak (tnaš.) ; ~ of thread korak zavrtnja pitchblende - pehblenda, uraninit (oksid urana) (min.) pitching - vibriranje (el.) pith - srž drveta pitman - rudar, oknar pitometer - Pitoova cev (sonda za merenje protoka) pitot v. pitotron pitotron - Pitoova cev, cev Pito pivot - zglob, obrtna tačka; zglobno obrtni pix - slika, karta, fotografija (TV) place - 1. mesto; 2. pražnjenje placed - postavljen, namešten plagioclase - plagioklas (natrijumsko-kalcijumski feldspat) (min.) plague: ~, black - crni medusloj kontakta poluprovodnika; ~, purple - crveni medusloj kontakta poluprovodnika
528
plane
plain - ravnina; ~ antenna - obična antena, direktno vezana antena (rad.) ; ~ bearing - klizno ležište; ~ carbon steel - nelegirani ugljeni čni čelik; ~ conductor - običan provodnik (el.); ~ cutter - ravni glodač (maš.) ; ~ dividing head jednostavna deobena glava (mal.); ~ glass - spoljno staklo (zav.); ~ indexing - ravna podela; ~ milling - ravno glodanje; ~ milling cutter - ravno glodalo, valjkasto glodalo; ~ milling machine - glodalica za ravno glodanje; ~ slide valve - ravni zasun; ~ tube - glatka cev; ~ washer - prstenasti podmetač plan - plan; ravnati; <~ layout instalacijski plan; ~ of site - položajni plan; ~ position indicator - indikator kružnog osmatranja; ~ view - horizontalna projekcija planar - planarni, ravni, pljosnati; ~ control grid - pljosnata upravljačka rešetka (el.); ~ diode pljosnata dioda, ravna dioda Planckian locus - Plankova kriva Planck's constant - Plankova konstanta; ~ law - Plankov zakon
(fiz.); ~ radiation formula -
Plankova formula zračenja plane - ravan; blanja, rende; platan; rendisati; ~, amplifier output izlazna ravan (akustičkog pojačavača); ~ angle - pravi ugao; ~ antenna - ravna antena, pljosnata antena; ~, circuit realizability ravan moguće realizacije kola; ~ control - upravljačka ravan; ~ curve - kriva u ravni (gm.); — earth attenuation - slabljenje nad ravnom površinom Zemlje (rad.); ~, focal - fokalna ravan; ~, gate - ulazna ravan, ravan gejta; ~ geometry - geometrija u ravni; ~, hologram - ravan holograma; ~, junction - ravan prelaza, ravan spoja; ~, lattice - ravan (kristalne) rešetke; ~ mirror - ravno ogledalo; <~ of polarization - ravan polarizacije; ~, refraction - prelomna ravan; ~ of shear - ravan smicanja; <~ polarization - ravna polarizacija; ~ polarized light -
529
plant
planing - rendisanje, uravnavanje; ~ height - visina rendisanja; ~ length - dužina rendisanja; ~ lengthwise - uzdužno rendisanje; ~ machine - rendisaljka; ~ setup - doterivanje rendisaljke, podešavanje rendisaljke; ~ tool - nož za rendisanje; ~ width - širina rendisanja planishing hammer - čekić ravnač plano-concave - ravno-konkavno (sočivo) (opt.) plano-conve* - ravno-konveksno (sočivo) (opt.) plant - fabrika; pogonsko postrojenje; pogon; agregat; oprema; gazplaner - rendisaljka; blanja; ~ dinstvo; biljka; ~, accumulator attachment - specijalni uređaj za akumulatorska baterija; postrojenje rendisaljku; ~ centres - podeona za punjenje aku-baterija; ~, aggresprava za rendisaljku; ~ chuck gate processing - pogon za pumengele za rendisaljku; ~ cutting njenje (baterija); pogon za drobljenje tool - alat, nož za rendisanje; ~ i sortiranje; ~, annual - jednofamily - mašina za vertikalno i godišnja biljka; ~ asphalt - mešahorizontalno rendisanje; ~, head lica asfalta (betona); ~, atomic suport rendisaljke; ~ table - sto energy v. nuclear power plant; rendisaljke; ~ tool - nož za rendi~, atomic power v. nuclear sanje; ~ tool angles - uglovi noža power plant; ~, batch(er) v. za rendisanje; ~ type machine batching plant; ~, batching tool - mašina za horizontalno i vervozator, uređaj za doziranje i putikalno rendisanje; ~ vice with njenje; ~ boiler - kotlarnica; plain base - čvrste mengele za ~ chemist - pogonski hemičar rendisaljku (maš.) (SAD); ~ coal-crushing - droplanet - planeta; ~, airless - planeta bilište uglja; ~, compressed-air bez atmosfere; ~, atmosphere - kompresorska stanica; ~, conplaneta sa atmosferom; ~, cloudcrete - fabrika betona; ~, cooling -covered - planeta obavijena obla- rashladno postrojenje; ~, coppercima; ~, giant - džinovska planeta; -smelting - topionica bakra; ~, ~j inferior - niža (unutrašnja) drying - sušara, sušnica; ~j planeta; ~, inner - planeta Zemeffluent treatment - postrojenje ljine grupe; ~, minor - mala plaza prečišćavanje otpadnih voda; ~ 5 neta; ~, outer - spoljna (gornja) equipment - pogonsko, fabričko planeta; ~, secondary - planeta postrojenje; ~f iber - biljno vlakno; satelit; ~, terrestrial - planeta iz ~, freezing - rashladno postrozemljine grupe jenje; ~, frut and vegetable processing - fabrika za preradu planetary electron - elektron iz voća i povrća; ~, fuel — reproomotača, orbitni elektron; ~ geacessing - pogon za regeneraciju ring - kutija sa planetarnim zupčagoriva; ~, generating - generanicima; ~ method of thread torska stanica; ~, hardening milling - planetarni metod izrade kalionica; ~, heat power - termoloze; ~ milling machine - glodaelektrana; ~, hydroelectric - hilica sa planetarnim kretanjem; — droelektrana; ~, ice - ledara, pogon movement - planetarno kretanje za proizvodnju leda; ~, nuclear (maS.) power - nuklearna elektrana; ~, plane* - planarni, epitaksijalni ravno polarizovana svetlost; ~ polarized wave - ravno polarizan talas; ~> perferred of magnetization - ravan lakog magnetisanja; r~i, pupil - ravan ženice; ~, real image - ravan stvarne slike; ~, refraction - prelomna ravan; ~ surface - ravna površina, ravan; r~>, thin-film memory - ravan tankofilmske memorije; ~ to-plane communication - veza između aviona u vazduhu; ~ trigonometry - trigonometrija u ravni; ~, virtual image - ravan imaginarne slike; ~ wave - ravni talas
34 Becnik
plant plant nursery - rasadnik, rasadna bašta; gajenje bilja; ~, oil - uljarica; ~, oil-refining - uljara, rafinerija ulja; ~, oil recovery - postrojenje za regeneraciju mazivnih ulja; ~, perennial - višegodišnja biljka; - pigment - biljna boja; ~, pilot - opitno-eksperimentalni zavod; ~, protective - sredstvo za zaštitu bilja; ~, pulp - fabrika celuloze; ~3 pumping - pumpna stanica; ~, refrigerating - hladnjača, rashladno postrojenje; ~, rubber-bearing - kaučokovac; ~ security - pogonska zaštita (SAD); ~, smelting - livnica; ~, steam power - termoelektrana; ~, stone - drobilište kamena; <~', storage hidroelektrana sa akumulacionim bazenom i daljinskom regulacijom; ~ units - pogonski agregat; jedinični delovi pl. postrojenja; ~ vermin - biljne štetočine pl.; ~, water power v. hidroelectric plant plantation - plantaža, gajenje bilja, sađenje plasma - plazma, jonizovani gas; ~, activated - pobuđena plazma; ~ afterglow - liminescentna plazma; ~, anode - anodna plazma; ~, arc (discharge) - plazma elektrolučnog pražnjenja; ~, artificial - veštačka plazma; ~, bipolar bipolarna plazma; ~, bounded - ograničena plazma; ~, cold hladna plazma; ~, collisionless plazma bez sudara; ~, completely quescent - kompletno laminarna plazma; ~, compressible - sabijena plazma; ~, confined - retenciona plazma; ~, cyclotron resonant - plazma u uslovima ciklotronske rezonancije; ~, decaying - dezintegrisana plazma; '—-, dense - gusta plazma; ~, dielectrically clad - plazma u dielektriku; ~, diffuse - difuzna plazma; -~, dilute v. rarefied plasma; ~, disturbed - perturbovana plazma; ~, drifted - plazma pomeranja; ~, drifting - pokretna plazma, drift-plazma; ~, eeletron - elek-
530
plasma tronska plazma; ~, electron-hole - elektron-rupa plazma; —, electron-ion - elektronsko-jonska plazma; ~, emitting - emisiona plazma; ~, equilibrium - ravnotežna plazma; ~, equipotential - ekvipotencijalna plazma; ~, finite ograničena plazma; ~, free carrier - plazma slobodnih nosilaca; —, fully ionized - potpuno jonizovana plazma; ~, gas (discharge) plazma gasnog pražnjenja; ~, gaseous - gasna plazma; ~, generally inhomogeneous - plazma sa nehomogenošću opšteg tipa; ~, germ - embrionska plazma; ~, ground - osnovna materija citoplazme; ~, gyroelectric - žiroelektrična plazma '•> ~> gyromagnetic - žiromagnetska plazma; ~, gyrotropic žirotropna plazma; •~, heated zagrejana plazma; ~, high-energy - visokoenergetska plazma, vruća plazma; ~, high-temperature visokotemperaturna plazma; ~, homogeneous - homogena plazma; ~, hot - vruća plazma; ~, hot-electron - plazma vrućih elektrona; ~, hot gyrotropic - vruća žirotropna plazma; ~, ideal idealna plazma; ~, incompressible - nestišljiva plazma; ~< in steading-state - stacionarna plazma, stabilna plazma; ~, intervening prelazna plazma; ~, intrinsic electron-hole - sopstvena elektron-rupa plazma; ~, intrinsic semiconductor - plazma sopstvenog poluprovodnika; ™, ion-dominated - plazma u kojoj preovladuju joni; ~, ionic - jonska plazma; <~, isothermal - izotermična plazma; ~, isotropic - izotropska plazma; ~ jet - mlaz plazme; ~, laboraty - veštačka plazma, sinterizovana plazma; -~, laminar laminarna plazma; ~, laser-heated - plazma zagrevana laserskim zračenjem; <~, laser-irradiated plazma zračena laserom; ~, limited - ograničena plazma; -—', linear - linearna plazma; ~, longitudinally magnetized - longitudinalno namagnetisana plazma;
531 ^ Lorentz - Lorencova plazma; ,—, loss-free - plazma bez gubitaka; r~, lossless v. loss-free plasma; zw, lossy - plazma s gubicima; r~, low-loss - plazma s malim gubicima; ~, low-pressure plazma niskog pritiska; ~, low-temperature - niskotemperaturna plazma; —, luminescent - luminescentna plazma; ~, luminous v. luminescent plasma; —, magnetically confined - plazma držana magnetskim poljem; ~, magnetited - namagnetisana plazma; ~, magnetoactive - magnetnoaktivna plazma; ~, microwave - mikrotalasna plazma; ~, moving - pokretna plazma; ~, multipacting plazma obrazovana pri rezonantnom visokofrekventnom pražnjenju; ~, neutral - neutralna plazma; <~, nondrifting - nedriftujuća plazma; '<-', nonequilibrium - neuravnotežena plazma, nestabilna plazma; ~, nonhomogeneous - nehomogena plazma; ~, nonisothermal neizotermička plazma; ~, nonisothermal magnetoactive - neizotermička magnetno-aktivna plazma; *—, nonluminous - neluminescentna plazma; ~, nonmagnetized nenamagnetisana plazma; ~, nonpropagating - plazma koja ne dozvoljava propagaciju; ~, nonthermal - netermalna plazma; ~, one-dimensional - jednodimenziona plazma; ~ oscillation oscilovanje plazme; ~, overdense - supergusta plazma; ~, partially Ionized - frekventno-jonizovana plazma; ~ potential - potencijal plazme; ~, quasi-neutral - kvazineutralna plazma; ~, quescent laminarna plazma; ~, radiation~produced - plazma obrazovana jonizujućim zračenjem; ~, rarefied - razređena plazma; ~, real-life - prirodna plazma; ~, reentry plazma koja nastaje pri ulasku u atmosferu (npr. kosmičkog broda); ~, rf (discharge) - plazma visokofrekventnog pražnjenja; ~, self-generated - samoobrazujuča plazma; —, semiconductor - polu-'^ 34*
plastic provodnička plazma; ~, shocked plazma sa udarnim talasom; ^~, shock-produced - plazma dobij ena metodom udarnog talasa; ~, solid-state - plazma čvrstog tela; ~, source - plazma izvora; ~-, spherical - sferna plazma; ~, stable stabilna plazma; -~, stationary v. stable plasma; ~, steady-state v. stable plasma; ~, stratified slojevita plazma; ~, streamer strimerna plazma; ~, stripped potpuno jonizovana plazma; r~, synthetic - sintetička plazma; ~, temperate - umereno zagrejana plazma; ~ 5 thermal - zagrejana plazma, termalna plazma; r*>, thermonuclear - termonuklearna plazma; ~, toroidal - toroidalna plazma; •~, transient - nestacionarna plazma; <~, trapped - zahvaćena plazma; ~, turbulent turbulentna plazma; ~, two-component - dvokomponentna plazma; ~, unbounded - neograničena plazma; ~, undisturbed - neperturbovana plazma; -~, uniform uniformna plazma, homogena plazma; ~, unshocked - plazma bez udarnog talasa; ~, unstable nestabilna plazma, nestacionarna plazma; ~, velocity-gradient plazma s gradijentom brzine; ~, warm - topla plazma; ~ wave-number - tip (broj) plazmatskog talasa; ~, weak(ly) inhomogenous v. weak(ly) nonhomogenous plasma; ~, weak(ly) nonhomogenous - slabonehomogena plazma; ~, zero-temperature plazma s nultom temperaturom
plasmaguide - talasovod ispunjen plazmom (fiz.) plasmatron - plazmatron plasmoid - plazmoid (lokalno zgušnjenje plazme) (fiz.) plasmon - plazmon (kvant plazmenih oscilacija); skup naslednih faktora u čeličnoj plazmi; ~, thermally excited - termički pobuđen plazmom plastic - plastičan, plastična materija; ~ body - plastično telo; ~ de-
plastic
532
plastic formation - plastična deformacija; ~ effect - plastični efekt, reljefno izobličenje slike (TV) plasticity - plastičnost plasticizer - plasticizer, supstanca koja plastificira druge supstance plasticon - plastikon, polistirolska opna, polistirolska traka plastics - organske, uglavnom sintetične ili polusintetične supstance (hem.); ~, molded - plastična masa plastometer - plastometar, instrument za merenje plastičnosti plate - ploča, tabla, list, lim, grubi lim, srednji lim; disk, tanjir; štit, pod (destilacione kolone); anoda; obloga; rezano drvo, prag; tipografska ploča; ~ battery - anodna baterija; ~ bending machine mašina za savijanje limova; ~ cam - bregasti kolut; ~ capacitor pločasti kondenzator; ~ cap anodni izvod, anodni priključak; ~ capacitance - kapacitivnost anode; <~ choke coil - anodna prigušnica; ~ circuit - anodno kolo; ~ clutch - obodna spojnica; ~ coil - kalem anodnog kola; ~ conductance - anodna provodljivost; ~ control - anodna modulacija, anodno upravljanje; ~ conveyor - konvejer sa zahvatnim pločama; ~ current - anodna struja; ~ cutters - makaze za lim; — cutting machine - mašinske makaze za lim; ~ detection - anodna detekcija; ~ detector - anodni ispravljač; ~ die - čeljust za navoj, nareznica; ~ distillation - frakcionisanje, postepena destilacija; ~ drier - tanjirasta sušnica; ~ drop - anodno opterećenje; ~ edge profiling - obrada ivica limova; ~ efficiency - stepen korisnog dejstva anode; ~ electrode - pločasta elektroda; ~ folding press - presa za povijanje; — girder limeni nosač; ~ glass - ravno staklo; ~ -graining - elovanje ploče (tipo.); ~ gravure printing duboka štampa; — heating furnace - peć za žarenje lima; ~
plateau holder - držač ploče ili kazete (film); ~ inductor - anodna prigušnica, anodni kalem; — keying - anodna manipulacija; ~ levelling machine - mašina za ravnanje lima; ~ lightning arrester - pločasti odvcfdnik groma; ~ -like - pločast; ~ load impedance - anodno opterećenje; ~ load resistance anodni otpor; ~ locking pin trn podeone ploče; ~ mark - žig finoće (na plemenitim metalima); ~ mili - linija grubih limova (valjaonica); ~ modulation - anodna modulacija; ~ noise - anodni šumovi; ~ of a spring - lisnata opruga, gibanj; ~ orifice - merna blenda; ~ planer - rendisaljka za obradu ivica limova; ~ power input - snaga napajanja anode, ulazna snaga anode; ~ power supply - anodno napajanje; — printing - ravna štampa; — protection - anodna zaštita; ~ puls modulation - modulacija impulsa na anodi; ~ rectifier - anodni detektor, ispravljač za napajanje anode; ~ resistance - anodni (unutrašnji) otpor; ~ roll - valjak za lim; ~ rolling mill - valjaonica grubih limova; ~ saturation - zasićenje cevi; ~ scale - mosna vaga; ~ scrap - limeni otpaci; ~ shaped - tanjirast; ~ -shaped cutter tanjirasto glodalo; ~, shear makaze za grube limove; ~ shearing machine v. shear plate; ~ slab - slab (met.); ~ spring lisnata opruga, gibanj; ~ stock nareznica za navoj; ~ straightener - mašina za ravnanje lima; — straightening press - presa za ravnanje lima; ~ supply - anodno napajanje, napajanje anode; ~ tuning rod - šipka za anodno podešavanje; ~ valve - tanjirasti ventil; ~ vibrator - vibraciona ploča; ~ voltage - anodni napon; ~ voltage characteristic - anodna karakteristika; ~ welding - zavarivanje lima plateau - plato3 zaravnjeni (horizontalni) deo krive; zaravnjeni vrh gorja
plated plateđ - galvanizovan, prekriven metalnim slojem plating - galvaniziranje, prekrivanje metalnom prevlakom; ~, chromium - hromiranje; ~, copper bakrenje, bakarisanje; ~, dip v.
immersion plating; ~, gold -
pozlaćivanje; ~, immersion - galvaniziranje potapanjem u rastvor; r*it jet - nanošenje prevlake strujnom metodom, strujno taloženje; /—•, nickel - niklovanje; ~, silver - srebrenje, posrebrivanje; ~, tin - kalaisanje; ~, vacuum - metalizacija (naparavanjem) u vakuumu; r~, vapor - prevlaka metodom isparenja; ~, zine - cinkovanje, prevlačenje cinkom platinite - platinit, niklov čelik sastava 46% Ni i 0,16% C platinize - platinizirati, prekrivati platinom Platinoid - plitnoid, legura sa 60% Cu, 24% Zn, 2% W i 14% Mo platinum - platina, simbol Pt, at. broj 78, at. težina 195,23, metalni element osme grupe periodičnog sistema (hem.) ; ~ contact - platinski kontakt; ~ crucible - platinski lončić; ~ family - familija platine, elementi: osmijum, iridijum, zlato i živa; ~ metals retki metali iz osme grupe periodičnog sistema platter - gramofonska ploča od 16" playback loss - gubici pri emitovanju ploče; ~ reproducer - reprodukcioni aparat player - reprodukcioni uređaj; ~, tape - magnetofon pleonaste - cejlonit, oksid magnezijuma, gvozda i aluminijuma (hem.) plethysmogram - pletizmogram plethysmograph - pletizmograf plexiglass - pleksiglas, organsko staklo (polimetil-metakrilot) pliability - savitljivost pliable - savitljiv pliers - klešta pliotron - 1. trioda; 2. vazdušni filter plomatron - plomatron, živina lampa Sa upravljanjem plot - ucrtati; planirati; ~ log-log - log-log razmena
plutonium
533
plotter - pribor za crtanje krivih ili grafika, samopisaći uređaj plotting - nanošenje krivih, crtanje plug - sonda, utikač; čep, trn, klin; parton; viljuška; ~ box - priključnica, utikača, zidna kutija za razvođenje el. energije; ~ cock - dvostruka slavina; ~ tip - glava čepa, vrh čepa; ~ weld - šav u rupi
(zav.)
plug-and-socket - utikač i podnožje plug-in - zamenljiv, blokovski plugboard - komutacioni sto, komutacioni panel plugging-up - blokiranje, uzimanje na proveru, sondiranje (tel.) plumb line - visak plumbago - vrsta grafita (hem.); ~ crucible - grafitni lonac plumbate - plumbat, so olovne kiseline (hem.) plumbeous - olovni plumber's solder - meki lem plumbiferous - koji sadrži olova plumbing - talasovod plumbite - plumbit, so olovaste kiseline (hem.) plunge - gnjurati, zagnjuriti, zaroniti;
~ cutting, plunge milling - čeono
glodanje (pri čemu se prvo glodač kreće vertikalno do određene dubine, a onda dolazi do automatskog horizontalnog pomeranja) (maS.) plunger - gnjurac; čep za uvlačenje; klip; ~ displacement - volumen istisnut klipom; ~ electromagnet - elektromagnet za uvlačenje; ~ operated shut -off valve - zatvorni ventil (ma!.) ; ~ pin - upušteni štift; ~ piston - plunžer-klip; ~ pump - klipna pumpa; ~ short-circuit - kratkospajajući ventil; '-' type of valve - klipni ventil; ~a waveguide - talasovodni ventil plush copper ore - kalkotrihit (min.) plutonium - plutonijum, simbol Pu, at. broj 94, element osme grupe periodičnog sistema, nastaje radioaktivnim raspadanjem neptunijuma; ~ bomb - plutonijumska bomba, nuklearna bomba od izotopa 2 3 3 Pu
plywood plywood - „šperploča" Pm - simbol elementa prometeuma pneumatically operated - pneumatski upravljan pneumatic chucking - pneumatsko pritezanje; ~ conveying - pneumatska dobava; ~ gauging - pneumatsko ispitivanje; ~ infrared detector - pneumatski detektor infracrvenih zrakova; ~ loudspeaker pneumatski zvučnik; ~ mail pneumatska pošta; ~ perforator - pneumatski perforator pneumatics - pneumatika, deo fizike gasova Po - simbol radioaktivnog elementa polonijuma pocketing (valve seat) - izdubljivanje (sedišta ventila) point - tačka; vrh; skretnica; ~, abbreviation - tačka abrevijature; ~, adjusting - tačka usmeravanja; ~, aiming - tačka usmeravanja, tačka navođenja; ~, angular angularna tačka, vrh ugla; ~, application - tačka aplikacije, tačka primene; ~;, approach - tačka zbliži vanja; ~, astronomic(al) - astronomski punkt, astronomska tačka; ~, bend - tačka ekstremuma (na grafiku); ~, binary - binarna tačka; ~, boiling - tačka (temperatura) ključanja; ~, boom - kraj strele; ~, break - 1. tačka prekida kontinuiteta; 2. tačka raslojavanja emulzije, tačka osvetljenja mutne tečnosti; ~, breakaway - tačka loma, tačka kidanja; ~, break-down probojni napon; ~, bubble temperatura početka ključanja; ~, burning - tačka paljenja; ~, cardinal - kradinalna tačka; ~, catch - mesto oslonca, tačka oslonca; ~, centre - centar, centralna tačka; ~, common - tačka čvora; ~, compression - tačka kompresije, početak kompresije; ~, compressive yield - predeo tečne faze pri pritisku; ~, condensation tačka kondenzacije, temperatura kondenzacije (pare); ~ 3 contact - tačka kontakta, tačka dodira; ~, crank - tačka preloma; ~, critical kritična tačka; ~, crossover -
534
point tačka preseka; ~, Curie - tačka Kiri; ~, curve - početak krive; ~, cut-off - tačka preseka, tačka reza; ~, datum v. reference point; ~, dead - mrtva tačka; ~-, diamond - višegrana oštrica, višegrani šiljak (vrh, špic); ~, discharge - izlazni otvor; ~, disperison - tačka disperzije; ~, dog - cilindrični čep, cilindrični bolcen; ~, drop - tačka rose; rosište; ~, dry - igla za graviranje, graviranje pomoću suve igle; ~, external - spoljna tačka, eksterna tačka, vanjska tačka; ~, feeding - dodirna tačka; <—', firing - potencijal jonizacije, tačka ionizacije, trenutak paljenja; ~j fixed - fiksna tačka, stalna tačka, fiksirana tačka; ~, flash(ing) - temperatura iskre; ~, floating - nefiksirana zapeta, zapeta koja odvaja ceo broj od ostatka; ~, flow - tačka (temperatura) tečnosti; ~, focal - fokalna tačka, zadnji (drugi) glavni fokus; ~, freezing - tačka (temperatura) zamrzavanja; ~, fusion - 1. tačka fuzije; 2. temperatura sinteze (jezgara); ~, ground zero - epicentar (atomske eksplozije); ~, ignition - tačka paljenja, temperatura paljenja; ~, inflection - tačka infleksije, tačka pregiba; ~, initial - inicijalna tačka, početna tačka, početni položaj; ~, initial-boiling - početna tačka ključanja; ~, interchange - punkt razmene, tačka razmene; ~, internal - unutrašnja tačka, interna tačka; ~, liquefaction - tačka (temperatura) prelaska u tečnu fazu; ~, location - stajna tačka, tačka lokacije; ~, lower yield - tačka nižeg prinosa, tačka nižeg fluksa; ~, mathematical geometrijska tačka; ~, measuring - tačka merenja, merna tačka; —, melting - tačka topljenja, temperatura topljenja, tačka fuzije, tačka sinterovanja; ~, needle - vrh igle, oštri delovi pribora; ~, neutral neutralna tačka, nulta tačka; —; nodal - čvorna tačka; ~, nodal of vibration - čvor vibracije, tačka vibracije; ~ of contact - tačka
535 dodira; ~ of discontinuity tačka prekida, tačka diskontinuiteta; *~> of distance - tačka udaljenosti, tačka odstojanja; ~ of divergence _ tačka divergencije, tačka razilaska; /» of engagement - tačka veze, tačka spoja, tačka zahvata, tačka uzubljenja; ~ of impression zona kontakta pečata; ~ of inflection - tačka pregiba, tačka infleksije; ~ of intersection - tačka preseka; ~ of irradiation - tačka ozračivanja; ~ of mixing - tačka mešanja; ~ of nip - zona pritiska; ~ of sight - tačka viziranja, tačka posmatranja, stajna tačka, glavna tačka perspektive; ~ of support - tačka oslonca; ~ of tangency tačka dodira, tangencionalna tačka; ~, outstanding - orijentir; ~, picture - element projekcije, slika projekcije, projekcija; ~, reference - reper, fiksna tačka, unapred određena tačka, poznata tačka; ~, rest - tačka mirovanja; ~, saturation tačka saturacije, tačka zasićenja; ~, set - zadana vrednost (koja reguliše određenu veličinu), izabrana tačka, zadana tačka; ~, setting - mesto postrojenja, mesto instalacije; ~, softening - tačka omekšavanja, temperatura omekšavanja; ~, solidifying - tačka (temperatura) očvršćavanja; ~, stagnation - tačka zastoja, zastojna zona; ~, star čvorna tačka zvezde, nulta tačka zvezde; ~,starting - početna tačka, startna tačka; ~, steam - tačka (temperatura) obrazovanja pare; ~, sub-stellar - podzvezdana tačka; ~, supporting - tačka oslonca; ~, transition - tačka prelaza; ~, triangulation - trijangulacioni punkt, trijangulaciona tačka; ~, turning - tačka povratka, povratna tačka; ~, working - 1. radna tačka (karakteristika); 2. tačka dejstva sile; ~, yield - tačka prinosa; ~, zenith - tačka zenita; ~, zero 1. nulta tačka; 2. apsolutna nula (temperaturne skale) point-focused electron gun - elektronski top, elektronski izvor sa tačkastim fokusiranjem
polarlmeter
pointed-top screw - zavrtanj sa vrhom pointer - strelica, indikator, kazaljka, pokazivač; ~ deflection otklon pokazivača, otklon kazaljke pointing of array - podešavanje antene pointsman lever - upravljačka ručica pose - poaz (P) (jedinica dinamičkog viskoziteta) = IO" 1 Pa s PoiseuiUe flow - Poazejev protok poison - otrov, dobar apsorber neutrona, otrovna primesa; ~, black - 100% apsorber (neutrona) ; ~ , burnable - sagorivi otrov (dodatak moderatoru koji nestaje u nuklearnoj reakciji s neutronom); ~, catalytic - katalizatorski otrov; ~ fission (-product) - otrovni produkti fisije; ~, fluid - tečni apsorber (neutrona); ~, isotope izotopski apsorber (neutrona); ~ : neutron - apsorber neutrona; »* radioactive - radioaktivni otrov ~, reactor - reaktorski otpaci; otpadni produkti deljenja poisoning - trovanje, zatrovanje; catalyst - trovanje katalizatora; food - prašinsko trovanje; radiation - trovanje radijacijom ~, radioactive - radioaktivno trovanje; ~, reactor - zatrovanje reaktora; ~, uranium - trovanje uranom Poisson's equation - Puasonova jednačina polar - polarni; ~ chart - polarna karta; ~• coordinates - polarne koordinate; ~ direct-current telegraph system - telegrafski sistem sa dvostranom strujom; ~ form of complex number - polarni oblik (pisanja) kompleksnog broja; ~ moment of inertia polarni moment inercije; ~ phase diagram - vektorski dijagram u polarnim koordinatama; ~ relay polarizovani relej polarimeter - polarimetar, instrument za merenje obrtanja ravni polarizacije svedosti u supstancama; ~, spectral - spektropolarimetarj ~,
polarimeter polarimeter stroboscope - stroboskopski polarimetar polarimetry - polarimetrija, meren)e optičke aktivnosti tečnosti (hem.) polarine - polarin (motorno mazivno ulje) polariscope - polariskop, instrument za proučavanje polarizacije; ~, tourmaline - turmalinski polariskop polarity - polarnost; <--, deflection polarnost defleksije; <•—• inversion promena polarizacije; ~ mark znak polariteta; ~, normal - normalna polarnost, prava polarnost; ~, reversed - reversna polarnost, obrnuta polarnost, kontra-polarnost polarizability - polarizovanost, moć polarizacije; —, nonlinear electrric - nelinearna električna polarizaciona moć polarization - polarizacija, odvajanje pozitivnih i negativnih naboja molekula; ~ changer - regulator polarizacije (rod talasovoda); ~, circular - kružna polarizacija, cirkularna polarizacija; ~, collision-induced - polarizacija uzorkovana sudarima (čestica); ~, dual dvojna polarizacija; —, electronic - elektronska polarizacija; ~, elliptical - eliptična polarizacija; ~ error - greška usled polarizacije; ~, false pyroelectric v. secondary pyroelectric polarization; ~, induced - indukovana polarizacija; ~, ionic - jonska polarizacija; ~, laser - polarizacija laserskog zračenja; ~, left-hand(ed) - leva polarizacija; ~, linear linearna polarizacija; ~, optical - linearno-optička polarizacija; ~, magnetic - magnetna polarizacija; ~, maser - polarizacija maserskog zračenja; ~, negative saturation - saturaciona negativna polarizacija (pri dielektričnom histerezisu); ~, nonlinear optical - nelinearna optička polarizacija; ~, nuclear - nuklearna polarizacija, polarizacija jezgra; ~, nuli - nulta polarizacija; ~ of dielectric - polarizacija dielektrika; — of medium - pola-
536
pole
rizacija sredine; ~ of radiant energy - polarizacija zračene energije; ~ of radio waves - polarizacija radio-talasa; ~, orthogonal - ortogonalna polarizacija; —; partial - čestična polarizacija; ~ plane - ravna polarizacija; ~ plasma polarizaciona plazma; ~, positive saturation - saturaciona pozitivna polarizacija (pri dielektričnom histerezisu); ~, primary pyroelectric - primarna piroelektrična polarizacija; ~, right-hand(ed) - desna polarizacija; ~, rotary - kružna polarizacija; ~, saturation - saturaciona polarizacija (pri dielektričnom histerezisu); ~, secondary pyroelectric - sekundarna piroelektrična polarizacija; ~, spontaneous - spontana polarizacija; ~, true pyroelectric v. primary pyroelectric polarization polarize - polarizovati, polarizirati, polarisati polarized - polarizovani; ~ armature - kotva polarizovanog releja; ~ electromagnet - polarizovani elektromagnet; ~ light - polarizovana svetlost; ~ magnet - polarizovani magnet; ~ radiation polarizovano zračenje; ~ reley polarizovani relej polarizer - polarizator (npr. Nikolova prizma); ~, linear - linearni polarizator polarizing angle - ugao polarizacije polarograph - polarograf; ~, cathode-ray - polarizator elektronskih zraka polarography - polarografija (elektrohemijski metod analiza) (hem.) polaron - polaron (kvazičestica) polatron - televizijska slika s neutralnim filmom polaris - polarna osa pole - 1. pol, polus; 2. stub, motka; 3. kolac, piket, obeleživač, merna letvica, šipka; 4. pol (mera dužine koja iznosi 5,029 m); ~, analogous - jednoznačni polusi, analogni polovi; ~, anchroning - ankerni oslonac; ~, antarctic - Južni pol; ~, apparent - plavi pol; ~, arctic
pol"
537
_ Severni pol; ~, arm - traverza, nosač; ~, boreal - Severni pol; r*, brace - potpora stuba, oslonac stuba; ~> cable - oslonac kabla; r~>, celestial - pol sveta; ~ changing motor - motor sa promenom polova; ~> commutating - pomoćni pol, dopunski pol; ~, concrete - železo-betonski oslonac; ~, corner - ugaoni oslonac; ~, ecliptical - pol ekliptike; ~, field magnetni polovi, polovi pobuđivanja; ~j fittings - armatura oslonca, armatura ojačanja; ~, geomagnetic - geomagnetni pol; ~ hole - jama za stub, jama za oslonac; ~ 5 laminated - laminirani pol, slojasti pol; ~, lattice - rešetkasta letva; ~, line - linijski oslonac; ~, magnet - pol magneta; ~, magnetic - magnetni pol; ~, negative - negativni pol; ~, orifice - uvodni oslonac; ~, positive - pozitivni pol; ~, reciprocal recipročni pol, pol suprotnog znaka; ~, stayed - čvrst oslonac, stabilan oslonac; ~, strutted - stub sa potporom (kao oslonac); ~, test - kontrolni stub (telefonske linije); ~ tester - svrdlo za ispitivanje stubova (na truljenje); ~, transposition - oslonac za ukrštanje vodova; ~, trolley - oslonac kontaktne mreže; ~, true - pravi pol, realni pol, istinski pol; ~, trussed rešetkasta letva; ~, unit magnetic - jedinični magnetni pol polianite - polijanit, dioksid mangana (min.) poling - postavljanje stuba, linija na stubovima polish - poliranje, šlifovanje; polirati, šlifovati; politura; ~, brilliant - fino poliranje, poliranje do sjaja; ~, first - prvo poliranje; ~a French - politura polished - uglačan, poliran polisher - uređaj za poliranje, daska za poliranje polishing - poliranje, šlifovanje, glancanje (kože); ispoliran; ~, relief - reljefno poliranje pollinate - oprašiti cvetnim prahom
polygonal
polonium - polonijum, simbol Po, at. broj 84, at. težina 210, radioaktivni element šeste grupe periodičnog sistema poly - prefiks koji znači više polyatomic - višeatomni polybasic - višebazni polybasite - polubazit, siva srebrna ruda polycaprolactam - polikaprolaktam polychromate - višebojni, polihromatni polychromatic - polihromatski, višebojni polychrome receiver - prijemnik za TV u boji, višebojni prijemnik ( TV) polycore cable - mnogožilni kabl polycrystalline - polikristal; ~ germanium - polikristalni germanijum polycylic - višefazni, policiklički polydirectional - višesmerni polyelectrolyte - polielektrolit, elektrolit velike molekulske težine, nerastvoren u vodi poyester - poliester (jedinjenje velike molekularne težine, dobijeno esterifikacijom dvobaznih kiselina, npr. daktron, terilen) polyform - penasta polastika, penasta guma polyforming - kreking nafte sa polimerizacijom gasa, poliforming polygenetic - poligeni polyglycerol - poliglicerin polygon - mnogougaonik, poligon (GM), ispitno polje; ~, are kružni mnogougaonik; ~, circumscribed - opisani mnogougaonik; ~, concave - ugnuti mnogougaonik, konkavni mnogougaonik; ~, force - mnogougaonik sila; ~, inscribed - upisani mnogougaonik; ~, load - mnogougaonik sila; ~, method of adding vectors grafički metod sabiranja vektora; ~, re-entering - mnogougaonik koji ima jedan ili nekoliko unutrašnjih uglova; ~, regular - pravilni mnogougaonik; ~, space - prostorni mnogougaonik, visegrani mnogougaonik; ~, vector - vektorski mnogougaonik polygonal - mnogougaoni, poliugaoni, višeugaoni
polygonometry polygonometry - poligonometrija polygonous v. polygonal polygram - višestrana figura polygraph - 1. kombinovani meteorograf; 2. aparat za kopiranje (umnožavanje) polyhedral - višegrani, poliedarski polygedron - višegranik, mnogogranik polyhedrous v. polyhedral polyhydric - supstanca koja sadrži više pomešanih vodonikovih atoma, polihidrik poly-iron - gvožđe u prahu polycondensarfon - polikondenzacioni polymer - polimer, produkt polimerizacija; ~, high-molecular - viši polimer; ~, linear - linearni polimer; ~, long-chain - polimer sa dužim prstenovima polymeric - polimerni polymeride - polimer polymerization - polimerizacija; ~, catalytic - katalitička polimerizacija; ~, chain - prstenasta polimerizacija; ~, cold - niskotemperaturska (hladna) polimerizacija; ~, conjuct - pomešana (smešana) polimerizacija, proces smešane polimerizacije; ~, controlled - kontrolisana polimerizacija, regulisana polimerizacija; ~, emulsion - polimerizacija emulzije; ~, Friedl-Craft's - reakcija polimerizacija u prisustvu katalizatora alkilovanja, reakcija Fridl-Krafta; ~, heat plamena polimerizacija, termopolimerizacija; —, linear - linearna polimerizacija; ~, mixed - smešana polimerizacija; ~ product - proizvod polimerizacije (zav.); ~, selective - odabrana polimerizacija, polimerizacija gasova istorodnog hemijskog sastava; ~, stepwise - polimerizacija u nekoliko stupnjeva, stupnjasta polimerizacija polymodal - polimodalni, sa više tipova oscilacija polymorph - materija koja se kristališe u različitim oblicima polymorphic - polimorfan, koji kristališe u više oblika
538
pond
polymorphism - polimorfizam, svojstva nekih hemijskih spojeva da kristališu u nekoliko genetički različitih oblika (hem.) polymorphous - polimorfan polynomial - polinom (mat.); ~ equation - polinomska jednačina; ~ expression - polinom polynuclear - višenuklearni, polinuklearni; koji ima više jezgara polyoses - polisaharoze (hem.) polypeptides - polipeptidi, derivati proteina, dobijaju se kondenzacijom amino-kiselina (hem.) polyphase current - obrtna struja; — motor - polifazni motor, motor trofazne naizmenične struje (el.); ~ transmission line - višefazni fider (rad.) polyphyllous - mnogolisni, višelisni, sa više listova polyplexer - antenski komutator, antenski priključivao polyprene - polipren polypropylene - neopren (hem.) polysaccharide - polisaharid (ugljeni hidrat koji se može razložiti na više monosaharida) (hem.) polysaccharoses - polioze, grupa složenih karbohidrata (hem.) polysleeve - višekanalni polyspast - polispast, složeni blok polystage amplifier - višestepeni pojačavač (rad.) polystyrene - polistirol, polistiren (plastična masa dobijena polimerizacijom ugljovodonika stirola) (hem.) polythene - politen, termoplastički polimer etilena (hem.) polytrope - politropa (jedna od jednačina stanja gasa) (u.) polytropic - politropni polyvalent - viševalentan, polivalentan (hem.) polyvynil resins v. vynil resins (hem.) pomegranate - granat, razgranat pomology - pomologija pond - vodeni bazen, bazen, jezero koje je oformljeno pomoću brane; ~, cooling - hlađeni bazen, hladan bazen; ~, headwater - visinski bazen; ~, oxidation - oksi-
pond
539
dacioni bazen; ~, retention odležavajući bazen; ~, storage bazen za otpadne vode, odstojni rezervoar; ~, water-cooling bazen za hlađenje povratnih voda pool of oil - rezervoar za ulje, posuda za ulje; <~ type reactor v. •wimmlng-pool reactor (nukl.) poor alignment of plate edges pomerenost ivica (zav.) ; ~ finish - slabi kvalitet površine poping - pljesak, šum popping - pucanje population - 1. naseljenost, naseljenost nivoa; 2. celokupnost; ~, excess - prekomerna naseljenost; ~, fractional excess - frakciona prekomerna naseljenost; ~, inverted - inverzna naseljenost; ~, level - naseljenost nivoa; ~, per unit length - naseljenost po jedinici dužine; ~, spin - spinska naseljenost; ~, thermal - termodinamički ravnotežna naseljenost porcelain - porcelan porosity - poroznost, šupljikavost; ~ in a weld due to carbon monoxide - rohavost, udubljenje u šavu zbog ugljenmonoksida (zav.) porous - porozan, šupljikav; ~ carbide - porozani karbid (zav.); ~ mass - porozna masa; ~ slag - porozna troska (zav.) porpezite - porpezit, varijetet zlata, sadrži do 10% paladijuma (min.) port - luka, pristanište; kanal, otvor, prorez; glava (SM-peći); ~ charges - lučke takse (pl.), carinske dažbine (pl.) u luci; ~ clearing isploviti (iz luke); ~ dues - lučka taksa, lučke dažbine (pl.) ; ~ facilities - lučka postrojenja; ~ installations - lučka postrojenja; ~, naval - vojna luka; ~ of arrival luka odredišta; ~ of clearance luka iz koje se plovi (SAD); ~ of discharge - luka istovara; ~ of distress - mrtva (zatvorena) luka; ~ of entry - ulazna luka, luka ulaska; ~ of registry - matična, zavičajna luka; ~ of transit - luka prolaska, tranzitna luka; ~ of transshipment - luka pretovara, pretovarna luka; ~, one -
positive
šema s parom polova, dvopol; ~, output - izlavni par polova; ~, two - šema sa dva para polova, četvoropol; ~ valve - ventil sa unakrsnim otvorima portability - nosivost portable - prenosan; ~ generator prenosni razvijač (zav.) ; ~ instrument - prenosni instrument, prenosni uređaj; ~ milling equipment - ručni uređaj za glodanje (maš.); ~ reactor - nuklearni reaktor koji se može transportovati (nukl.) portal crane - portalna dizalica portico - stubište, trem sa stubovima posistor - pozistor, termistor s pozitivnim temperaturnim koeficijentom position - položaj, nameštanje; ~ control - upravljanje položajem; ~ data - koordinate položaja; ~ error - greška u određivanju položaja; ~ error detector - indikator greške u određivanju pozicije (nav.); ~ finder - pribor za određivanje položaja; ~ meter - brojač na radnom mestu (tel.) ; ~ of eccentric - položaj ekscentra; ~ of equilibrium - položaj ravnoteže; ~ of the ram stroke - podešavanje hoda, dužina hoda (maš.); ~ pilot lamp - kontrolna lampa radnog mesta (tel.) ; ~ report izveštaj o položaju (aviona, broda i si.) (voj.); ~ type telemeter pozicioni telemetrijski sistem positional servomechanism - pozicioni servomehanizam positioner - okretaljka, položaj nik (zav.) positioning - nameštanje, postavljanje u pravi položaj; ~ accuracy tačnost nameštanja; ~ motor motor za pozicioniranje antene (rad.) ; ~ of antenna - upravljanje položajem antene, pozicioniranje antene; ~, servo - servomotor za pozicioniranje razgovora positive - pozitivan; određen; ~ angle - pozitivni ugao; ~ bias pozitivni prednapon (el.) ; ~ charge - pozitivno naelektrisanje; ~
positive positive drive - prinudni pogon; ~ electricity - pozitivni elektricitet; ~ electron - pozitron, pozitivni elektron; ~ eyepiece - pozitivni okular, sistem dva plankonveksna sočiva; ~ freedback - pozitivna povratna sprega; ~ image - pozitivna slika, pozitiv; ~ ion - pozitivni jon; ~ lens - sabirno sočivo; ~ light modulation - pozitivna svetlosna modulacija; ~ nucleus pozitivno jezgro; ~ picture phase - pozitivna faza (slike) (TV); ~ quantity - pozitivna veličina; ~ rays - pozitivni zraci, kanalski zraci (fiz.) ; ~ stop - čvrsti zadržač (maš.) ; ~ valence - pozitivna valenca positron - pozitron, pozitivni elektron, antičestica elektrona (fiz.) ; ~ emitters - radioaktivni elementi koji emituju pozitrone postage-permit-printer - aparat za frankiranje pisama postdetection bandwidth - širina opsega posle detekcije (rad.) postgassification - naknadno razvijanje gasa (zav.) postmark - poštanski pečat (mesto i datum) postulate - postulat (mat.) postlasing - posleimpulsna generacija pot - lonac, tigl, posuda; ~, ultrasonic solder - ultrazvučni lonac za topljenje potash - potaša, kalijum-karbonat; ~ feldspar - silikat aluminijuma i kalijuma (min.) pottasium - kalijum, simbol K, at. broj 19, at. težina 39,096, alkalni metalni element; ~ alum - sulfat aluminijuma i kalija; ~ amalgams - spojevi kalijuma sa živom; ~ bicarbonate - bikarbonat kalijuma; ~ bromide - kalijum-bromid (med., jot.) ; ~ chlorate - kalijum-hlorat, upotrebljava se u proizvodnji šibica i eksploziva, a u laboratorijumima kao izvor kiseonika; ~ chloride - kalijum-hlorid; ~ cyanide - kalijum-cijanid, upotrebljava se u metalurgiji i prilikom hemijskih analiza; ~ dichromate
54a
pound
-. kalijum-dihromat (hem.); ~ hydride - kalijum-hidrid, nastaje zagrevanjem kalijuma u vodoniku (hem.); ~ permanganate - kalijum-permanganat, dezinfektant (hem.) potential - potencijal; ~, action potencijal dejstva; ~ barrier potencijalna barijera; ~, built-in - difuzioni potencijal; ~ capacity - teoretsko opterećenje; ~, control - upravljački potencijal; ~, deformation - potencijal deformacije; ~ difference - razlika potencijala; ~, diffusion v. built-in potential; ~ energy - potencijalna energija; ~, extraction - potencijal izdvajanja (nosača); ~, fast transmembrane action - brzi transmembranski akcioni potencijal; ~, floating - plivajući potencijal; ~ galvanometer - galvanometar vezan kao voltmetar (el.) ; ~, membrane - potencijal membrane; ~, plasma - potencijal plazme; ~, resting - mirni potencijal; ~ series - potencijalni niz; ~, space charge - potencijal prostornog naelektrisanja; ~ temperature - potencijalna temperatura (meteor.); ~, transmembrane - transmembranski potencijal potentiometer - potenciometar; ~, cermet - kermet potenciometar; ~, current selection - potenciometar za selekciju struje; ~ data system - potenciometarski sistem za predaju podataka (rad.); ~, multiturn - višeobrtni potenciometar; ~, single-turn - jednoobrtni potenciometar; ~, trimming - trimer; ~ type calculator - potenciometarska računska mašina potted - hermetičan, zaliven potting - hermetizacija, zalivanje masom; ~ resin - masa za zalivanje, smola za zalivanje pound - funta, engleska mera za težinu (453,592 grama); ~ calorie - funta kalorija, centigradna jedinica toplote (tu) ; ~ foot - funta-stopa (jedinica rada (energije)) = 1,356 J; ~ inch - funta-palac (jedinica rada (energije)) = 0,1130 J
poundal
541
poundal - paundal (engleska jedinica j za rad) I poured asphalt - liveni asfalt | Povimal - trgovački naziv za vrstu | polivinil-plastike (hem.) j powder - prašak; brašno, sinter- j -prašak; barut; ~, cementing - ' prah za cementaciju (met.); ~, cotton — piroksilin; ~, diamond — diamantski prah; ~ duster - uređaj za rasprašivanje; ~, iron gvozdena prašina; ~ iron coil kalem sa presovanim jezgrom; ~ iron core - jezgro od presovanog gvozda; ~ man - ovlašćeni miner; /—' metal - sintermetal, metal u prahu; ~ metallurgy - metalurgija praha; <~, nitro - bezdimni barut; ~ particle - čestica praha; ~, peat - tresetni prah; ~ rocket v. powdered-fuel rocket; ~, polishing - prah za poliranje, polir-prašak; ~, rock - kamena prašina; ~ -type fire extinguisher - aparat za gašenje na suvo; ~, welding - zavarivački prah, topitelj u prahu powdered - praškast; ~ blast-furnace slag - mlevena šljaka iz visoke peći; ~ brick - brašno od opeke; ~ brown-coal - prašina mrkog uglja; ~ charcoal - prah drvenog uglja; ~ coal - ugljena prašina; ~ coke - koksno brašno; ~ flux - zavarivački prah, topitelj u prahu; fuel rocket - raketa na pogon čvrstim gorivom; ~ glue - lepak u prahu; ~ method - metod praška (u analizi kristala pomoću y-zraka); ~ milk - mleko u prahu power - snaga, rad u jedinici vremena, energija; stepen (mat.) ; ~ absorption - apsorbovanje snage, potrošnja snage; ~ amplification - pojačanje snage; ~ attenuation - zadržavanje snage; ~, available - nominalna snaga; ~, backscattered - snaga povratnog rasejanja; ~ breeder - regenerativni reaktor koji se koristi i za proizvodnju električne energije; ~, burnout snaga (energija) izgaranja; ~ cable - energetski kabl, kabl za napajanje el. energijom; ~ consumption potrošnja energije, potrošak snage;
praseodymium ~ control — anodna modulacija, upravljanje snagom; ~, dissipated - disipirana snaga; ~, excitation snaga eksitacije, ekscitaciona snaga; ~ factor - koeficijent gubitaka (u dielektriku); ~, forwardscattered - snaga rasejanja unapred; ~ gain - dobit u snazi; ~ induction indukcija od energetske linije; ~, input - apsorbovana snaga; ~ level - nivo snage; ~ line - energetska linija, dalekovod, linija napajanja; — line-carrier - VF po dalekovodu (kao noseća frekvencija); ~ line hum - šum od energetske linije; ~, lost - snaga gubitaka (energije); ~, modal - modalna snaga; ~, noise equivalent - ekvivalentna snaga šuma; ~, output - izlazna snaga, proizvedena snaga; ~ output tube - izlazna cev, snažna izlazna cev; ~ pack - hidraulički agregat; ~ pile v. power reactor (nukl.); ~, pump(ing) - snaga pumpanja; ~, pump-lamp - snaga lampe pumpanja; ~, rating nominalna snaga; ~ ratio - odnos snaga (na ulazu i izlazu) (el.) ; ~ reactor - energetski reaktor, nuklearni reaktor kod koga se iskorišćava oslobođena energija (nukl.); ~, reference noise - kontrolni (referentni) nivo šuma; ~, required - potrebna snaga; ~, resolving - moć razdvajanja, rezoluciona moć, rezolucija; ~ series - potencijalni red (mat.) ; ~ servomechanism - servomehanizam snage; ~, standard test-tone - snaga standardnog ispitnog tona; ~, state regulacioni transformator (el.); ~ supply - napajanje, napajanje električnom energijom; ~, thermal equivalent - ekvivalentna snaga termalnog šuma; ~, threshold exciting - pobudna snaga praga; ~ tron - elektronska cev zagrevanja Pr - simbol za element praseodimijum practical unit - praktična jedinica practices - pravila tehničke eksploatacije (tel.) praseodymium - praseodimijum, simbol Pr, at. broj 59, at. težina 104,9,
praseodymium
542
praseodymium metalni element iz grupe retkih zemalja preageing - veštačko starenje, ispitivanje na izdržljivost preamplification - pretpojačanje, prethodno pojačanje (el.) preamplifier - pretpojačavač; ~, antenna-mounted - antenski pretpojačavač; ~j read - pretpojačavač očitavanja precaution - upozorenje, mera predostrožnosti preceptron - slušni aparat, aparat za nagluve precession - precesija, kretanje ose obrtnog tela (fiz.) ; ~ axis - osa precesije prechlorage - prethodno hlorisanje precipitable — koji se može taložiti precipitant - sredstvo za taloženje (koje taloži) precipitate - talog; taložiti; ~ carrier - talog-nosač precipitation - 1. taloženje; 2. padavine (meteor.); 3. padanje faza (mtl.); ~, adsorptive - adsorpciono taloženje; ~, annual - godišnja količina padavina (meteor.) ; ~, banded - ritmičko taloženje, Liesegangov efekat (hem.) ; ~, carrier - taloženje sa nosačem (hem.) ; ~, electric v. electrostatic precipitation; ~, electrostatic elektrostatičko taloženje, taloženje u električnom polju; ~, fractional frakciono taloženje (hem.); ~, statics - smetnje od grada, smetnje od nepogode (rad.) precircuit - maketna šema precise - tačan, određen precision - preciznost, tačnost; ~ altimeter - precizni visinomer; ~ approach radar - precizni radar za navođenje (nav.); ~ autosyn - precizni seisin; ~, balance precizna vaga; ~ boring - precizno (tačno) bušenje; ~ capacitor - precizni kondenzator, kondenzator povišene tačnosti; ~ finishing process - postupak najfinije obrade; ~ forging - matricirano kovanje, matricirani otkivak; ~ gauge precizni kalibar; ~ gauge block
preheating
- paralelna konačna merka; ~ grinding machine - brusilica za preciznu obradu; ~ job - precizan rad; ~ lathe - precizni strug, mehaničarski strug povišene preciznosti; ~ master gear - zupčanik merilo; ~ measuring scale - precizna skala; ~ mechanics - precizna mehanika; ~ oscillograph - merri oscilograf; ~ ranging - tačno merenje daljine (rad.) ; ~ sweep - precizno ocrtavanje, precizno razlaganje, precizna vremenska baza (rad.) ; ~ toolmaker - precizni mehaničar (za alate); ~ tracking - precizno praćenje (rad.) precleaning - pretčišćenje precoat - osnovni (temeljni) premaz, lak-boja precognition - predznanje, prethodno znanje preconditioning - prethodno tretiranje precure - prerano otvrdnjavanje, stvrdnjavanje precuring - podvulkanizacija precursor - prethodnik (pražnjenja), pretpražnjenje predetection bandwidth - širina opsega pre detekcije predetonation - prerana eksplozija prediction - prognoziranje, prognoza, predviđanje; ~, failure - prognoza kvarova; ~, maintainability — prognoza mogućnosti održavanja; ~, reliability - prognoza pouzdanosti; ~, statistical - statistička prognoza predictor - predskazivač prediffusion - prethodna difuzija predrill - prethodno bušiti pre-emphasis - prethodna korekcija (frekvencije) preFEBS - integralne komponente na jednoj silicijumskoj podlozi prefire - pretpaljenje prefix (of a telegram) - oznaka vrste (telegrama) preflight action - priprema za pole tan je (av.) preheater - predgrejač preheating - predgrevanje (zao.); ~ flame - plamen za predgrevanje (zao.)
eliminary test
543
preliminary test - prethodni ogled; r~> treatment — pripremna obrada pre-loaded - prednapregnut prepared edge - pripremljena stranica žleba (zav.) prepayment coin telephone - automatski telefon za javnu govornicu prepocessing - prethodna obrada preselect - prethodno birati preselecting switch - predbirač preselector - predbirač, predselektor; — stage - predbirački stepen (rad.) presentation - 1. predstava; 2. indikacija; 3. reprodukcija; ~, tactile - taktilna predstava present-position data - tekuće koordinate (rad.) preservation of timber - očuvanje drveta preservative skin - zaštitni sloj preserved pole - konvervirani stub, impregnirani stub press - tisak, presa; pritiskati, presovati; ~ button - dugme na pritiskanje, taster; ~ spahn - prešpan (tekstil impregniran bakelitom) pressed flange - porubljen obod (ma!.) pressure - pritisak, sila na jedinicu površine (fiz.); ~ amplitude amplituda (zvučnog) pritiska; ~ balanced - uravnotežen pritiskom; ~, blood - krvni pritisak; ~ build-up - porast pritiska; ~ chamber - barokomora; ~ compensating valve - ventil za kompenzaciju pritiska (maš.); ~ connection - spoj cevovoda; ~, contact - kontaktni pritisak; ~, control - kontrolni pritisak; ~ controlled valve - ventil za kontrolu pritiska; — differential - razlika pritiska; ~ drop - pad pritiska; ~ filtration - filtracija pod pritiskom; ~ fluctuation - promena pritiska, fluktuacija pritiska; ~ ga(u)ge - manometar, merač pritiska; ~ head - visina pritiska; ~ hidraulics - hidraulika tečnosti pod pritiskom; ~ level - nivo zvučnog pritiska; ~ limiting valve - ventil za ograničenje pritiska; ~ line - cevovod pod pritiskom; ~
preventer liquid - tečnost pod pritiskom; ~ load — opterećenje pritiskom; ~ loos - pad pritiska, gubitak pritiska; — loss in orifice - pad pritiska na prigušnici; — lubricated - podmazivan pod pritiskom; ~ of traffic - jačina saobraćaja; ~ oil ulje pod pritiskom; ~, plasma pritisak plazme; ~ pump - pumpa za ulje pod pritiskom; — recorder - registrator pritiska; ~ reducing valve - ventil za prigušivanje; ~ regulating valve - ventil za regulaciju pritiska; ~, residual - rezidualni pritisak; ~ rise - porast pritiska; ~ screw - pritisni zavrtan j ; ~ seal - zaptivač (maš.); ~ solar radiation v. sunlight pressure; ~ spring - opruga za pritiskivanje; ~ stage - stepen pritiska; ~ storage device - uređaj za održavanje pritiska; ~, sunlight - pritisak sunčevog zračenja; — switch - menjač pritiska; ~ test - pritisna provera; ~ testing flange - zatvarač za merenje pritiska gasa (tel.); ~ testing regulator regulator za merenje pritiska gasa (tel.) ; ~ testing rule - oprema za očitavanje pritiska gasa (tel.); ~ tightness - zaptivanje tečnosti pod pritiskom; — transmission - prenošenje pritiska; ~ variation varijacija pritiska; ~ welding zavarivanje pritiskom (u čvrstom stanju) pressuregraph - (elektronski) manometar pressurization - hermetizacija (av.) pressurized water reactor - reaktor (nuklearni) koji se hladi vodom pod pritiskom (nukl.) prestressed concrete - prednapregnut beton, prethodno napregnuti beton pretrigger - predjonizator, elektroda za pretpaljenje (el.) pretuning - prethodno (fabričko) podešavanje prevent - zaštiti, sprečiti; ~ device - zaštitni uređaj, profilaktički uređaj (oprema) preventer - osigurački uređaj, prigušivač
prevention of accidents
544
prism
prism prevention of accidents - sprečavanje udesa primaries - primarne čestice (npr. elektroni u gasnom pražnjenju) primary - primarni; primar, razvodna mreža; ~ battery - galvanski element; ~ cell — galvanski element; ~ color - osnovna boja, primarna boja; ~ combustion osnovno (primarno) sagorevanje (zav.) ; ~ cosmic rays - primarni kosmički zraci; ~ dark space taman prostor u cevi za električno pražnjenje u gasovima, Astonov prostor; ~ electron - primarni elektron; ~ emission - primarna emisija; — fission product - primarni (prvobitni) proizvod fisije (fiz.) ; ~ motion - glavno kretanje; ~ natural radionuclide primarni prirodni radioizotop (ima. poluvreme raspada veće od IO8 godina) (fiz.); ~ nuclear fuel primarno nuklearno gorivo (npr. prirodni uranijum ili torijum) (nukl.); ~ radar system - primarni radarski sistem; ~ radiation - primarno zračenje; ~ skip zone - prva zona ćutanja (rad.) ; ~ wave - osnovni felas; ~ winding - primarni namotaj, primar; ~ wire - primarno kolo (el.) prime - prvio deo, priprema; ~meridian - osnovni meridijan, prvi meridijan; ~ mover - pogonski element, pogonska mašina; ~ numbers - osnovni brojevi (mat.) priming coat - osnovni premaz primitive circle - deobni krug principal axis of a lens - osnovna osa sočiva; ~ cutting edge - glavna rezna ivica; ~ focus - glavni fokus, glavna žiža; ~ H plane - glavna H-ravan (rad.); ~ part - glavni deo principle - princip; teorema; zakon, pravilo; postupak; ~, averaging - princip usrednjenja; ~, Babinet's - Babineov princip; ~, Cassegrainian - Kasegrenov princip; ~, correspondence - princip korespondencije, princip konformnosti; ~, Fermet's - Fermijev princip;
~, Frank-Condon - Frank-Kondonov princip; ~, minima* minimaksni princip; ~ of duality - princip dualiteta; ~ of least time - princip najmanjeg vremena, Fermatov princip; ~ of proportional parts - princip srazmernih delova (mat.) ; ~ of stationary time princip stacionarnog vremena, Fermatov princip print - otisak, štampa, kopija, gravura; štampati; ~, advanced probni otisak; ~, aerial - snimak iz vazduha; ~, black - crni otisak; ~, carbon - pigmentna kopija, izrada pigmentne kopije; ~, plane - ravna štampa; ~ through effect - efekat kopiranja (magnetne trake) printed - štampan(o); ~ capacitor - štampani kondenzator; ~ circuit - štampano kolo (el.); ~ circuit connectors - spojni priključci za štampana kola (pl.) printer - uređaj za pisanje slova, aparat za kopiranje; ~, digital - digitalni štampač; ~, off-line - autonomni štampač; ~, on-line - neautonomni štampač; ~ telegraph-code - kod za teleprinter (lel.) printer's ink - štamparska boja; ~ metal - tipografska legura; ~ proof ->kućna korektura; ~ reader - kućni korektor, korektor u štampariji printing - štampanje; umnožavanje; kopiranje; tiraž; štampana stvar; ~, aniline - anilinska štampa; ~ apparatus - kopir-aparat; ~ calculator - računska mašina sa trakom; ~, flat (-bed) - ravna štampa; ~ ink - štamparska boja; ~ keyboard perforator - perforator sa uređajem za zapisivanje; ~ machine - štamparska (poligrafska) mašina; <~, plane - ravna štampa; ~, relief - visoka štampa; ~, rotary - roto-štampa; ~, screen - štampanje preko zastora; ~, slik-screen(ing) - štampa kroz svileni zastor prinotron - tip cevi s modulacijom brzine (elektrona) prism - prizrha (providno telo sa dve ravne površine koje se međusobno
545
process
sonda s pretvaračem; ~, travelling seku) (opt.); ~, birefringent - pokretna sonda dvojno prelamajuća prizma; ~ problem - zadatak, problem; ~, deviative - otklonska prizma; ~ check - problem kontrole; ~, dispersion - disperziona prizma /—, liquid - tečna prizma; ~ sheath - problem plazmenog oblaka polarizing - polarizovana prizma koji se obrazuje oko kosmičkog bror^, roof - prizma sa korenom; ~ da; ~, walk-off - problem gubisprinning - obrtna prizma; ~ taka na zračenje u rezonatoru Wollaston - Volastonova prizma procaine - prokain, di-etilamino etilprismatic - prizmatičan; ~ bearing -p-aminobenzoat, anestetik (hem.) surfaces - prizmatična vodica procedure - postupak, tok rada; ~, (mal.) ; ~ refraction - prelamanje checking - ispitivanje, kontrola, zraka kroz prizmu; ~ surface provera, profilaktika; ~, design prizmatična površina metodika projektovanja; ~, failprismatoid - prizmatoid -safe - metodika određivanja usprivacy - privatnost, tajnost, uređaj lova sigurnosti sistema prilikom ošza šifrovanje; ~ of calls - tajnost tećenja pojedinih elemenata; ~, razgovora; ~ system - sistem za flip-spin - promena orijentacije održavanje tajnosti razgovora (tel.) spina private automatic branch exchaproceedings - saopštenja, naučni nge - kućna centrala; ~ exchange radovi - privatna centrala, kućna centrala process - 1. proces; 2. tehnološki probability - verovatnoća; ~ amproces; 3. fotomehanički proces; 4. plitude - amplituda verovatnoće; obrađivati; ~, accumulative ~, conditional - uslovna verovatakumulativni proces; ~, acid noća; ~ density - gustina verovatkiselinski proces, kiseli proces; ~, noće; ~, detection - verovatnoća acid Bessemer - Besemerov prodetekcije; ~, false-alarm - veroces; ~, adiabetic - adiabetski vatnoća lažnog alarma; ~, ioniproces; ~, alloy - proces stapanja, zation - verovatnoća ionizacije; ~, proces legiranja, proces utapanja; occupation - verovatnoća popunja~, annular - anularni proces; ~, vanja (elektronskog nivoa); ~ of anode - anodiranje, prevlačenje non-failure v. probability of taloženjem na anodu; ~, bag survival; ~ of survival - verovatčišćenje vazduha ili gasa u filtranoća rada bez kvara; ~, produccionim uređajima; >~, basic - bative - proizvodna verovatnoća; ~, zični proces topljenja čelika; ~, spontaneous transition - verovatbatch - prerada materijala u fiksnoća spontanog prelaza (spoja); ~, nim veličinama; ~, collective tunnelling - verovatnoća tunelkolektivni proces (npr. u plazmi); skog prelaza ~, collective phonon - kolektivni probable error - verovatna greška fononski proces; ~, continuous probe - sonda; čep, klin; ~, capaneprekidni proces,, kontinualni procitor - kapacitivna sonda, kapacices, stalni proces) ~, controlled tivna merna glava; ~, coaxial - regulisani proces, kontrolisani promerna glava s koaksijalnim kablom; ces; ~, converter - Besemerov ~j deep-space - kosmička sonda; proces, konvertni proces, konverti~, double - dupla sonda; ~ fed ranje; ~, cracking - kreking-proslot - otvor napajan sondom; ~, ces, krekovanje; ~, crystal-groHali - Halov davač; ~, Langving - proces izrastanja kristala; muir - Langmirov davač; ~, ~, developing - proces razvijanja microphone - akustička sonda, fotoemulzije, razvijanje; -—', diffumikrofonski čep; ~, solid-state sed-meltback - proces difuznog davač od tvrdog tela; ~, transpovratnog topljenja; ~, diffusion ducer - 1. ultrazvučna sonda; 2. 35 Rečnik.
process process - difuzioni proces; ~, direct proces neposrednog (direktnog) dobijanja, razvijanje; ~, direct half-tone - proces izrade negativa neposredno iz originala; ~, dispersion reclaiming - regeneracija metodom disperzije; ~, duplex dupleks-proces; ~, electron capture - proces zahvata elektrona; ~, endoergic - endoenergetski proces, endotermski proces, proces pri kome se apsorbuje energija; ~, endothermic v. endoergic process; ~, epitaxial (-growth) proces epitaksijalnog izrastanja, epitaksijalni proces; ~, equilibrium - ravnotežni proces; ~, exoergic - egzoenergetski proces, egzotermni proces, proces pri kome se oslobađa energija; ~, exothermic v. exoergic process; '—-, fission - proces fisije (jezgra), proces deljenja (jezgra); ~, fixing - fiksiranje, učvršćivanje, proces fiksiranja; ~, float-and-sink - obogaćivanje ruda u otežanim uslovima; ~, flow - proizvodni proces; ~, fluid - proces fluidizacije; ~, forming - proces formiranja (tačkaste) diode; ~, fusion - 1. fuzioni proces (jezgra); 2. proces stapanja; 3. proces utapanja; ~, growing - proces izrastanja, proces narastanja; ~, grown-diffusion - proces rasta difuzije; ~, half-tone - proces proizvodnje polutonskog klišea, autotipija; ~, hopping - proces preskoka (elektrona); ~, hot-gas soldering proces letovanja vrućim gasom; ~, inverse - obratni proces, inverzni proces; ~, isobaric therm odynamic - izobarni termodinamički proces; ~, isothermal - izotermički proces; ~, iterative - metoda postupnih aproksimacija, iteracioni proces ; ~, meltback - proces povratnog topljenja; ~, multicapacity višekapacitativni proces, multikapacitativni proces, regulisani proces; ~, multiphonon - multifononski proces; ~, multiple Markoff s višestruki Markofljev proces; ~, multistage - multistupni proces,
546
process višestupni proces; ~, multivariable control - multivarijabilni proces upravljanja; ~, nonradiative transfer - proces bezradijacionog prenosa energije; -—<, normal normalni proces; ~, nucleair nuklearni proces; ~, packaging - proces zaptivanja, proces herrnetizacije, proces kapsuliranja; ~, Penning (type) - Peningovo pražnjenje; ~, photoetching - fotonagrizanje, fotograviranje; ~, photomechanical - fotomehanički proces; ~, pig -and-ore - rudni proces; ~, pig-and-scrap - skrap-proces; ~, planar - planarni proces; ~, planex - planarno-epitaksijalni proces; ~, pneumatic - Besiemerov proces; ~, pressure - proces sabijanja; ~, primary - elementarni proces, primarni proces; ~, pulse-forming - proces formiranja impulsa; ~, Ratnan(-type) - proces kombinovanog rasejanja, proces Ramanovog rasejanja; ~, reversible - reverzibilni proces, obratni proces; ~, rotor - rotorni proces (proizvodnje čelika); ~, scattering - proces rasejanja; ~, semi-stiff mud - poluplastični način formiranja; ~, spreading - proces rasprostiranja (naelektrisanja), proces prostiranja; ~, stiff-plastic po'iuplastični način formiranja; ~, subsurface printing - dubinsko štampanje; ~, thermodynamic termodinamički proces; ~, three-phonon - trofononsk: proces; ~, time-invariant control - vremenski invarijantni proces upravljanja; ~, time-varying control vremenski promenljiv* proces upravljanja; ~, triplex - tripleks-proces; ~, two-step imaging - dvostepeni proces dobijanja slika objekta; ~ two-step radiative - dvostepeni radijacioni proces; ~, unit - jedinični proces, elementarni proces; ~, vitriol-chamber v. lead-chamber process
processing
547
processing - obrađivanje, tehnologija obrade; ~ of a telegram obrada telegrama processor - (računski) uređaj za obradu informacija, procesor; ~, cryogenic associative - kriogeni asocijativni procesor; ~, data (računski) uređaj za obradu informacija, procesor; ~, hybrid graphical - analogni digitalni računski uređaj za obradu grafičkih ifnormacija; ~, off-line - autonomni uređaj za obradu informacija, autonomni procesor; ~, om-line uređaj za obradu informacija u realnom vremenskom opsegu; ~, optical - optički procesor; ~, real-time v. on-line processor prochlorite - prohlorit, silikat magnezijuma i aluminijuma sa vodom (min.) produce - 1. produkcija, stvaranje; 2. produkt, proizvod; 3. proizvoditi, izrađivati, stvarati producer - 1. proizvođač, stvaralac; 2. generator; 3. rudnik; 4. eksploataciona bušotina; ~, gas - gasni generator, generator gasa; ~, neutron - neutronski generator; ~, power - energetski reaktor; ~, sound - izvor zvuka producing - 1. proizvedeni; 2. izazivajući (npr. deljenje, cepanje); 3. onaj koji stvara (cesticu) product - 1. produkt, stvaranje; 2. rezultat; 3. proizvod (matematički); 4. produkt reakcije (hemijski); ~, active - radioaktivni produkt; ~, commercial - komercijalni produkt; ~, decay - produkt raspada, produkt razlaganja; ~, doping-length - proizvodnja koncentracije za dužinu kristala; ~, dot skalarni proizvod; ~, double-dot - biskalarni prodlukt; ~, duration -bandwidth - proizvodnja dužine ; za širinu spektra; ~, end - konačni I produkt, finalni produkt, kranji produkt; ~, energy - produkt energije, energetski produkt, proizvod veličine indukcije pri maksimalnom naponu polja; ~, final v. end product; ~, fission - pro35*
production dukt fisije, produkt cepanja (jezgra); ~, gain-bandwidth - proizvodnja koeficijenta pojačanja za širinu propusnog polja; ~, GBW v. gain-bandwidth product; ~, gross fission - neodvojeni produkti cepanja; ~, half-finished - poluprodukt, polufabrikat, nedovršeni proizvod; ~, inner - skalarni proizvod; ~, intermediate - međuprodukt, intermedijalni produkt; ~, mixed - smešani proizvod, pomešarii proizvod; ~, modulation modulaciona komponenta; ~ of combustion - sagorak (mot.) ; -—of distillation - produkt destilacije; ~ of numbers - proizvod brojeva; ~, outer - vektorski proizvod; <—', overhead - destilat; ~, radiation - produkt zračenja, proizvod zračenja, proizvod ozračivanja; ~, radioactive - radioaktivni produkt, produkt radioaktivnog raspada; ~, radioactive decay produkt radioaktivnog raspada, proizvod radioaktivnog raspada; ~, radioactive fission - radioaktivni produkt cepanja (fisija); ~, reactor
- produkt (proizvod) reakcije u reaktoru; ~, recoil - produkt odbijanja; ~, scalar -skalarni proizvod; ~, spoliation - produkt spalacija; ~, split - produkt razdvajanja; ~, time-bandwidth v. duration-bandwidth product; ~, transmutation - veštački (radioaktivni) izotop; ~, vector - vektorski proizvod; ~, waste - bočni produkt, strani produkt, sporedan produkt production - 1. proizvodnja izrada; 2. produkcija, stvaranje; 3. proizvodnost, izrada; 4. generisanje, generacija; ~, batch - serijska proizvodnja; ~, beam - dobijanje snopa, produkcija snopa; ~, commercial power - proizvodnja energije za primenu; ~, economical nuclear-power - ekonomska proizvodnja nuklearne enerigje; ~, electron-hole - obrazovanje parova elektron-rupa; ~ engineer - proizvodni inženjer; ~ engineering - tehnika proizvodnje; ~, high-volume - visoka produkcija,
production production proizvodnja velikih razmera; ~ increase - porast proizvodnje; ~, in-line - linijska proizvodnja, serijska proizvodnja; ~, job-lot jedinična proizvodnja, proizvodnja na malo, proizvodnja na komad; ~, large-scale - viŠeserijska proizvodnja, krupnoserijska proizvodnja; ~, nuclear-power - proizvodnja nuklearne energije, dobijanje nuklearne energije; ~ of heat toplotno formiranje; ~ of neutrons - generacija neutrona, dobijanje neutrona, stvaranje neutrona; —, output - proizvodnja; ~, pair v. electron-hole production; ~ plan - proizvodni plan; ~ planning - planiranje proizvodnje; ~, power - proizvodnja električne energije; ~ process - proizvodni proces; ~, rate per hour - proizvodnja po času; ~ reactor - proizvodni reaktor, proizvodi sekundarno nuklearno gorivo (regenerativni reaktor) ili veštačke radioizotope; ~, small-scale - maloserijska proizvodnja, proizvodnja u malim serijama; ~, speech - obrazovanje reci i ~, steam - proizvodnja u parovima; ~ technique - metod proizvodnje; ~, welded electronic - montaža elektronskih šema varenjem productive - izdašan, produktivan; ~ capacity - proizvodni učinak productivity - produktivnost; ~, labour - stvaranje rada, produkcija rada, proizvodni rad profile - 1. profil; profilisati; 2. ocrtavanje, kontura; 3. vertikalni razrez, presek; 4. šablonska obrada; ~, cross - poprečni profil, poprečni presek; ~ cutter - profilno glodalo, ~, double—wedge - profil rombičnog oblika; ~, fluid velocity - profil brzine protoka tečnosti; ~, impurity - profil raspodele primesa; ~, line of thread - profilnica loze; ~ milling profilno glodanje; ~ milling cutter - obično glodalo; ~ milling machine - mašina za profilisano
548
program
glodanje; ~ of tooth - profil zupca; ~, power nappe - kontura donjeg nivoa opadajuće struje; ~, temperature - temperaturni profil; ~, transversal v. cross profile profiled - profilisan profiling - profilisanje profiling machine - mašina za profilisano glodanje profiligraph - profilograf profilometer - merač rapavosti profiloscope - profiloskop, jednostavni profilometar profit - profit, napredak; ~, gross - talasni ulaz; <~, neat - čisti dohodak, čist prinos proflavine - proflavin, 2 : 8-aminoakridin-sulfat (hem.) progenitor - jezgro-predak, radioizotop čiji raspad prethodi u nizu radioaktivnih raspada (fiz., hem.) prognosis - prognoza prognostic chart - karta prognoze vremena, prognostička karta program - 1. program, sastavljati program, programirati, programiran; 2. plan; ~ amplifier - koncertni pojačavač (rad.); ~, batch circuit design - program projektovanja kola na osnovu grupne obrade podataka; ~, broadcasting - radio-program; ~ circuit koncertno kolo, programsko kolo; ~ coded - kodirani program; ~ computer - program kompjutera, program računske mašine; ~ control - programsko upravljanje; ~ executive - kontrolni program, program-supervizor, monitor, izvršni program; ~ explicit - eksplicitan program, program koji je razvijen na elementarne operacije; ~, facility -s - programi namenjeni za proveru logičke strukture drugih programa; ~ field performance potkontrolna eksploatacija; ~, l o gical - logički program; ~ meter - merač jačine programa; *~ network analysis - program mašinske analize kola; ~, network optimization - program mašinske optimizacije kola; ~, OLCA v. on-line circuit analysis program; ~, OLCD v. on-line circuit de-
progra,m
549
•ign program; ~, on-Hne circuit analysis - program analize Jcola u realnom vremenskom opsegu baziran na uzajamnom dejstvu čovek-računska mašina; ~, on-line circuit design - program projektovanja kola u realnom vremenskom opsegu, baziran na uzajamnom dejstvu čovek-računska mašina; ~, SAGE computer - program kompjutera u sistemu SAGE; ~ signal - signal programa; ~ tape - koncertna traka; ~, test - ispitni program, kontrolni program, test- program programer - 1. programiranje, sastavljanje programa; 2. programer; ~ chromatographic - programiranje za hromatografsku analizu programme-controlled - programiran, kontrolisan program programmed - programiran, programiranje programming - programiranje, sastavljanje programa (rad.) ; —, automatic - automatsko programiranje; 4-, biomedical - biomedicinsko programiranje; ~ computer kompjuter, programirana računska mašina; ~, current - strujno programiranje; ~ digital-computer - digitalni kompjuter, digitalna računska mašina, programiranje računske mašine; ~, linear - linearno programiranje; ~, voltage naponsko programiranje progression - progresija; ~, arithmetic - aritmetička progresija; ~, geometrical - geometrijska progresija; ~, harmonic - harmonijska progresija; ~, infinite geometrical - beskonačna geometrijska progresija, naodređena geometrijska progresija progressive-phase antenna - progresivno-fazna antena; ~ scanning - progresivno ispitivanje (analiziranje, ocrtavanje); ~ wave progresivni talas prohibited - zabranjen prohibitive - zabranjeni project - projekt, plan, šema, tema naučno-istraživačkog rada, rad. na rešavanju određenih naučnih prob-
prontosell
lema, projektovanje, sastavljati projekat, razraditi plan; projectile - 1. projektil; 2. upadna atomska čestica, bombardujuća čestica; —, atomic - 1. atomski projektil; 2. upadna atomska čestica; —', cosmic - čestica kosmičkog porekla; ~, nuclear - upadna nuklearna čestica, bombardujuća čestica projection - 1. projekcija; 2. projekt, plan; 3. projektovanje; ~ cathode-ray tube - projekciona katodna cev; ~ lamp - projekciona lampa; ~ plane - ravan projekcije; ~ receiver - projekcioni prijemnik (TV) ; ~ screen - projekciono platno; ~ television receiver projekcioni televizor; ~ tube projekciona cev (TV) ; ~ welding - bradavičasto zavarivanje (zav.) projector - projektor, reflektor; ~ apparatus - projektor; ~ efficiency - stepen korisnog dejstva projektora; ~ head - glava projektora, projekciona glava; ~ lamp - proI jektorska lampa projectors - projektori, linije projeki čije u nacrtnoj geometriji proline - prolin (jedan od esencijalnih laminokiselina) prolong - produžiti, izdužiti pr ometheum - prometeum, element iz grupe retkih zemalja promethium - prometijum (veštački iradioaktivni hem. elemenat, red. for. 61, simbol Pm) promoter - promotor, aktivator, ubrzavač katalize prompt-critical reactor - trenutno-kritični reaktor, nuklearni rekator koji kritičnu tačku doseže sa trenutnim elektronima; ~ gamma-rays - trenutni gama-zraci emitovani u nemerljivo kratkom vremenu posle nuklearnog procesa; ~ (fission) neutrons - trenutni neutroni, deo neutrona koji nastaje neposredno posle13 procesa fisije u vremenu od 10~ sek. proni motor - servomotor, pomoćni motor pro.ntoseil - prontosil, vrsta baktericida iz grupe sulfonamida (hem.)
proof
550
proof - otisak; ispitivanje; opitno područje; neprobojnost; postojan; sabijen; ~ burnout - stabilnost na izgorevanje; ~ gold - fino zlato; ~ test - probno ispitivanje proofed tape - gumirana traka prop - podupirač, trupac propagation - rasprostiranje, prostiranje; ~, abnormal v. anomalous propagation; ~ a anomalous nenormalno rasprostiranje; ~, beyond-the-horizon - rasprostiranje iza horizonta; ~ condition uslovi za rasprostiranje; ~, constant - konstanta rasprostiranja; ~ distance - daljina rasprostiranja; ~ distortion - izobličenje talasa pri rasprostiranju ~, exionospheric - eksjonosfersko rasprostiranje; ~ factor - faktor prostiranja; ~, great-circle - rasprostiranje po luku velikog kruga; ~, guided (wave) v. waveguide propagation; ~, ionospheric - jonosfersko rasprostiranje; <~, light rasprostiranje svetlosnih talasa; -—-, long-distance tropospheric - troposfersko rasprostiranje; ~, longitudinal - longitudinalno rasprostiranje; ~, meteor (burst) -ras prostiranje (radio-talasa) pomoću meteorskih tragova, meteorsko rasprostiranje (radio-talasa); ~, multipath - višestruko rasprostiranje; ~, multiple - višestruko rasprostiranje; ~, n-hop - rasprostiranje (radio-talasa) pri n-kratkom reflektovanju; ~, oblique - koso rasprostiranje; ~, pulse - prolaz impulsnih signala; ~, quasi-longitudinal - kvazilongitudinalno rasprostiranje; ~, quasi-transverse - kvazi-transverzalno rasprostiranje; ~ ratio - količnik prostiranja, dekrement rasprostiranja; ~, scatter - rasprostiranje rasejanjem; ~, single-hop - jednorefleksiono rasprostiranje; ~, time - vreme rasprostiranja; ~, transverse - transverzalno rasprostiranje; ~, troposcatter v. tropospheric scatter propagation; ~, tropospheric troposfersko rasprostiranje; ~, tropospheric scatter - troposfersko
proportional
rasprostiranje rasejanjem; ~, underground - rasprostiranje talasa ispod Zemljine površine; ~, velocity - brzina rasprostiranja; ~, wave - rasprostiranje (prostiranje) talasa; ~, waveguide - usmereno rasprostiranje, prostiranje u talasovodu; ~, whistler - rasprostiranje atmosferika propane - propan (alifatični ugljovodonik sa 3 ugljenikova atoma) (hem.) propanol - propanol, n-propil alkohol (hem.) propeller - propeler (pom.), elisa (av.) ; ~ blade - krak propelera; ~ effect - propelerna modulacija, efekt elise (el.) propene v. propylene propenol - propenol, alilni alkohol (hem.) proper fraction - pravi razlomak (mat.) property - osobina, svojstvo; ~, bulk-ies - zapreminska svojstva; ~, equilibrium -ies - ravnotežna svojstva; ~, extrinsic -ies - primesna svojstva; ~, Hermitian Hermitsko svojstvo; ~, hydrodinamic -ies - hidrodinamička svojstva (plazme); ~, intrinsic its - sopstvena svojstva; ~, nonequilibrium -ies - neravnotežna svojstva; ~, surface-state - svojstvo površinskog stanja propham - profam, izopropil N-fenilkarbamat, insekticid (hem.) propine - alilen (hem.) propionyl group - propionilni, monovalentni radikal CH2CH2CO (hem.) proportion - srazmera, proporcija proportional - srazmeran, proporcionalan; ~ counter - proporcionalni brojač, brojački uređaj koji daje impulse proporcionalne energije registrovanih čestica zračenja (fiz.) ; ~ equation - razlomačka jednačina; ~ limit - granica proporcionalnosti; ~ parts - srazmerni delovi; ~ radiation counter - proporcionalni brojač čestica; ~ region - proporcionalna oblast, interval električnog napona na elektrodama
»oportional
'1/
551
psophometric emf
brojača u kome on radi kao propor- protocatechnic acid - 3 : 3-dihidroksibenzoična kiselina, nalazi se u cionalni brojač (fiz.) crnom luku (hem.) proposition - predlog, teorema, pretproton - proton (elementarna čestica postavka mase la sa pozitivnim nabojem; propping - ukrućenje jezgro atoma vodonika); ~ acceppropulsion - pogon, propulzija; ~, tor - proton akceptor, supstanca electrostatic - elektrostatički mokoja apsorbuje vodonikove jone; ~, tor; —, ion - jonski raketni motor; cosmic-ray - proton kosmičkih ~, magnetohydrodynamic - mazraka; ~, donor - supstanca koja gnetno-hidrodinamički motor; ~, daje vodonikove jone; ~ microneutral plasma - motor s neutralscope - protonski mikroskop; ~, nom plazmom; ~, nuclear-elecnegative - antiproton, negativni tric - nuklearni motor; ~, plasma proton; ~, neutron-decay - pro- plazmeni motor; ~, plasma jet ton neutronskog raspada; ~, nucplazmeni reaktivni motor lear - proton (atomskog) jezgra; propylene - propilen, propan (ole~, recoil - proton uzmaka (koji finski ugljovodonik sa 3 atoma ugljenastaje uzmakom); ~, solar nika) (hem.) solarni proton;, ~ synchroton protactinium - protaktinijum (radioprotonski akcelerator aktivni hem. elemenat, red. br. 91, prototype - prototip, obrazac, uzor simbol Pa) protracted irradiation - dugotrajno protamin - protamin (najjednostavniji ozračivanje radioaktivnim ili rendamin) (hem.) genskim zračenjem (nukl.) protease - proteaza (ferment koji protractor - uglomer hidrolizira proteine) prove - dokazati, potvrditi protect - štititi, zaštititi provide - s.nabdeti, dobaviti protection - zaštita; ~ against proving ground - ispitni poligon freezing - sigurnost (zaštita) protiv proxan - piroksan, vrsta insekticida zamrzavanja (zav.); ~, overvol(hem.) tage - zaštita od prenapona, preproximity effect - blizinski efekt, naponska zaštita; ~, oxide - zašefekt blizine; ~ fuse - blizinski tita oksidnim slojem; ~, surface -' površinska zaštita upaljač (voj.) protective choke - zaštitna priguš- proxititron - indikator približavanja ^lica; ~ device - zaštitni uređaj Prussian blue - ferocijanid gvožđa, (ti.); ~ gap - zaštitni odvodnik, plavi pigment (hem.) feaštitni procep; ~ grid - zaštitna rešetka; ~ ground - zaštitno uzem- prussiate - cijanid, so cijanovodonične kiseline (hem.) ljenje (el.) ; ~ net - zaštitna mreža; ~ relay - zaštitni relej; ~ shield prussic acid — rastvor vodonikova cijanida u vodi (hem.) - zaštitni zid protiv radioaktivnog 1 zračenja; ~ sleeve - zaštitni ruka- pseudocrystalline - pseudokristaln vac; ~ spats for welding - doko- pseudomorph - pseudomorfni (krislenica (za zavarivača) (zav.) tal) 7 protein - protein, belančevina psilomelane - psilomelan, oksid manprothrombin - protrombin, proteinu gana, sadrži različite količine barislična supstanca, nalazi se u krvnoj jum, kaliium i natrijum oksida i plazmi (hem.) vode (min.) protium - protijum, izotop vodonika psittacinite - psitacinit, vanadat ' mase 1 hidroksicf olova i bakra (min.) protoactinium - protaktinijum, simpsophometric emf - psofometrijska bol Pa, at. broj 91, radioaktivni eleelektromotorna sila.; ~ voltage ment pete grupe periodnog sispsofomejtrijski napon tema (hem.)
553 psyhogalvanic phenomenon psyhogalvanic phenomenon - psihogalvanski fenomen, psihogalvanska pojava psyhogalvanometer - psihogalvanometar psychrometer - psihrometar (merač vlažnosti) (meteor.) Pt - simbol za element platinu ptomaines — ptomaini, otrovni amino-sastojci, produkti raspadanja belančevina (hem.) Pu - simbol za veštački radioaktivni element plutonijum public call office - javna telefonska govornica; ~ telephone booth javna telefonska kabina pucherite - puherjt, vanadat bizmuta (min.) puff - pikofard Pulfrich refractometer - Pulfrihov refraktometar, instrument za merenje refraktivnog irideksa ulja i masti (hem.) pull - vuča; vući, izvlačiti; ~ broach - provlakač; ~ broaching machine - vučna snaga (ma5ina za provlačenje); ~ down - svući, razdvojiti, prekinuti vezu, razoriti; ~ head (broaching) - glava za vuču (provlačenje); ~ in step - ući u sinhronizam3 ući u korak sa; ~ in time - vreme uvlačenja; ~ off pole - zatezač, ankjerski oslonac, ugaoni oslonac; ~ up position privučeni položaj; ^ up time vreme privlačenja i puller - uređaj za izvlačenje; ~, crystal - uređaj za izrastanje kristala pullers (broaching) -j glava za vuču (provlačenje)
'<
pulley - remenice, kaišnik, koturača, disk, doboš, točak; A axle - osovina kotura; ~ bearing -kotrljajni ležaj; ~3 block - kcjturača sa kukom (gore i dole); -V bushing čaura kaišnika; ~ chain - lanac koturače; ~ cord - kanap skale, kanap za pomeranje kazaljke skale; ~ crown - ispupčenje kaišnika; ~ drive - pogon koturom, dis-pogon; ~ gear-drive - Jjrenosnik sa trakom; ~, loose - slobodni kaišnik; ~ rim - venac fcaišnika; ~,
552
pulse
tackle - koturača, koloturnik; ~ tap - ureznik navoja za kaišnik pulling - izvlačenje, zatezanje, preklapanje, isisavanje, biranje; ~, crystal - izvlačenje kristala; ~, frequency - vučenje frekvencije; ~ vertical v. crystal pulling pulp - 1. pulpa; 2. celuloza, drvena masa; 3. kaša; ~, chemical celuloza; ~, mechanical - drvena masa; ~, news - celuloza za proizvodnju novina; ~, paper - 1. hartija, smeša za pravljenje hartije; 2. celuloza; <--, rayon - viskozna celuloza; ~, strained - očišćena masa; ~ 3 strong - jaka (oštra) celuloza; ~, sulphate - sulfatna celuloza; ~, sulphite - sulfitna celuloza; ~, thin - tanka pulpa, razmazana masa; ~, wood — drveno vlakno, celuloza, drvena masa pulpboard - lisnata celuloza pulping - pretvaranje u vlaknastu masu pulsatance - ugaona frekvencija pulsate - pulsirati, vibrirati pulsating- current -pulsirajuća struja; ~ fatigue strength - oscilacijska zamorna jačina; ~ rectified current - pulsirajuća ispravljena struja pulsation - pulsacija, bijenje, treperenje, ugaona frekvencija; ~, regular - 1. regularna pulsacija; ~, spontaneous - spontana pulsacija pulsatron - 1. pulsatron (neutronski generator), gasom punjena impulsna cev; 2. paziv mašine za ultrazvučno čišćenje pulse - impuls, udar; pobuditi impulsima, tući; pulsirajući; ~, add - sabirni impuls, složeni impuls; ~, advance - pomereni impuls, pokretni impuls, impuls pomeranja; ~, altimeter - impulsni visinomer (av.) ; ~ amplitude - amplituda impulsa; ~, basic - bazični impuls, osnovni impuls; ~, bomb fluorescent - fluorescentna varnica posle eksplozije (nuklearne bombe); ~, bias - pomešani impuls, smešani impuls; ~, bidirectional dvostruko usmereni impuls; —,
,1
blackout v. blanking pulse; ~, blanking - blokirajući impuls, zastojni impuls; ~, calibration kalibracioni impuls, etalonski impuls; ~, chirp v. linear FM pulse; ~, clock - sinhronizacioni impuls; ~ cloud - impuls oblaka; /-./ code - impulsno kodiranje; ~ code-modulation - impuls no-kodirana modulacija; ~ column - pulsirajuća kolona, višestepeni uređaj za ekstrakciju (nukl.); ~, complement - impuls dodavanja, impuls dopunjavanja, komplementarni impuls; ~, compressed komprinovani impuls; ~ converter - impulsni konvertor, pretvarač impulsa; ~ correcting - korekcioni impuls, dodatni impuls; ~, dating - usmeravajući impuls, upravljajući impuls; <~, decaying - prigušeni impuls; ~, delay - impuls za kašnjenje; zadržavajući impuls; ~, differentiated - diferencirajući impuls, diferencirani impuls; ~, discharge - naelektrisani impuls; ~, displacement - pomereni impuls; ~, disturb - razorni impuls, impuls poremećaja; ~, double - dvojni impuls, udvojeni impuls; ~, driving - zadani impuls; ~ duration - trajanje impulsa, dužina impulsa; ~ duration modulation - impulsno-dužinska modulacija; ~ duty factor - koeficijent impulsnog ciklusa; ~, enable - razvojni impuls, okidni impuls; ~, equalizing - izjednačujući impuls, impuls uravnjenja, impuls poravnanja; ~, e r n r - impuls signala greške; —, execute - radni impuls, izvršni impuls; ~, exponential pump - eksponencijalni impuls pumpanja; ~, extinction - impuls gašenja; ~, firing - usmereni impuls; ~, flash-lamp impuls fleš-lampe; <~, flat-topped pump - impuls pumpanja sa ravnim vrhom; ~ former - generator impulsa, kolo za formiranje impulsa (TV) ; ~ forming coil kalem za obrazovanje impulsa; ~ frequency modulation - impulsno-frekventna modulacija; _ ~
pulse frequency spectrum - frekventni spektar impulsa; ~, gate - birački impuls, selekcioni impuls, propusni; — generator - impulsni generator; ~, ghost - parazitni impuls, strani impuls, štetni impuls; ~, grant v. giant laser (emission) pulse; ~, giant laser (emission) - gigantski laserski impuls; ~, heating - impuls zagrevanja; ~ heigh selector - amplitudski selektor impulsa; ~, inhibitory - zakočni impuls; ~, initial - početni impuls, inicijalni impuls; ~, interrogation - impulsni upit, impulsno pitanje (rad.) ; ~, inverted - obrnuti impuls, kontra impuls, impuls obrnutog smera; ~ ionization chamber - impuls na jonizaciona komora; ~ ionizing device - impulsno jonizirajući uređaj; ~ interleaving - kombinovanje impulsa, umetanje impulsa; ~ jitter - treperenje impulsa; ~, keying - impuls manipulacije, manipulacioni impuls; — length - dužina impulsa; ~, linear FM - linearni FM impuls; ~, lockout - sinhronizirajući impuls, sinhroimpuls; ~, long duration pump(ing) - dugački impuls pumpanja; ~ machine - generator impulsa, impulsni uređaj; ~, marker - obeleženi signal, obeleženi impuls; ~, master - kontrolisani impuls, upravljeni impuls, usmereni impuls; ~, microwave - mikrotalasni impuls; ~, modulated oscillator - impulsno modulisani oscilator; ~, modulated wave impulsno modulisani talas; ~, modulation - impulsna modulacija; ~, modulator - impulsni modulator; ~, narrowing - suženje impulsa; ~, negative - negativni impuls; ~, network modulator impulsni modulator; ~ number-modulation - impulsno-brojčana modulacija; ~, output - izlazni impuls; ~, overall - potpuni impuls, pun impuls; ~ 3 packet impulsni niz, impulsni paket (rad.) ; ~ period - period impulsa, impulsni period; —, pointed - oštri impuls, šiljati impuls; ~ polarizer
pulse pulse - impulsni polarizator, aparat za proučavanje korozije; ~, positive - pozitivni impuls; ~, potential - impuls napona; ~, priming pripremni impuls; ~, quenching - ugašeni impuls, anulirani impuls; ~, Q-switched - gigantski laserski impuls sa modulacijom dobrote; ~ ranging technique - impulsna tehnika merenja daljine; ~, read-out - pročitani impuls, registrovani impuls, izlazni impuls; ~, reflected - reflektovani impuls, odbijeni impuls; ~ regeneration - regeneracija impulsa, uspostavljanje impulsa; ~ repeater - ponavljač impulsa, translator; ~ repetition frequency - frekvencija ponavljanja impulsa; ~, reset - impuls ostatka; ~ response - impulsna karakteristika; ~, returning-to-zero - impuls za povratkom na nulu; ~ rise time - vreme porasta impulsa; ~, RTZ v. returning-to-zero pulse; ~, search - traženi impuls, ispitivani impuls, istraživani impuls, nedefinisani impuls; ~ separation - pauza, međuimpulsna pauza; ~ separator tube - cev-delitelj impulsa; ~, serrated - nazubljeni impuls; ~ shape oblik impulsa, forma impulsa; ~ shaper - uobličavač impulsa; ~, shift - impuls pomeranja, šiftovani impuls, pomereni impuls; ~ spacing - korak impulsa; ~ spectrum - impulsni spektar; ~, spike oštri impuls; ~, spontaneous laser - impuls spontanog laserskog zračenja; ~ spring - impulsna opruga, radna opruga; ~ spring break - kontakt sa oprugom za razdvajanje; ~ spring make - kontakt sa oprugom za spajanje (tel.) ; ~, spurious - lažni impuls; ~, square - pravougaoni impuls; ~, start - startni impuls, početni impuls, polazni impuls; ~, steady-state - stacionarni impuls; ~, steep - čvrst impuls; ~ steepness - strmina impulsa; ~, stop - zastojni impuls, zaustavljajući impuls, kočeći impuls; <— stretching -
554
pulverize
širenje impulsa; ~, timed v. lockout pulse; ~, trailing - zakasneli impuls; ~ train - impulsni niz, povorka impulsa; ~ transformer - impulsni transformator; ~ transmission - impulsna predaja; ~ transmitter - impulsni predajnik; ~, trigger(ing) - trigerisani impuls; —-, undirectional - impuls jednog pravca, jednostrani impuls; ~, unit - jedinični impuls signala; ~, video - video-impuls; ~, voltage - impuls napona; ~ width - širina impulsa; ~ width coding - kodiranje po širini impulsa; ~, wireless - radio-impuls pulsed - u impulsnom režimu, impulsni; ~ altimeter - impulsni visinomer (av.); ~ amplitude-modulated carrier - noseća frekvencija impulsno modulisana po amplitudi; ~ biasing - impulsni prednapon; ~ emission - impulsna emisija; ~ filter - impulsni filter; ~ frequency - impulsna frekvencija; ~ klystron - impulsni klistron; ~ navigation system impulsni navigacioni sistem; ~ oscillator - impulsni oscilator, impulsni generator; ~ phase-modulated carrier - impulsno fazno-modulisana noseća frekvencija; ~ photomultiplier - impulsni fotomultiplikator; ~ reactor - pulsirajući reaktor; ~ tube - impulsna cev (rad.) pulser - generator impulsa, impulsni uređaj; ~ mercury switch - impulsni generator sa živinim relejom pulsing - 1. generisanje impulsa, stvaranje impulsa, obrazovanje impulsa; 2. pulsacija, pulsiranje, stvaranje impulsa; ~ cam - zupčanik za davanje impulsa (tel.) ; ~, giant light - generacija gigantskih laserskih impulsa pulsometer - pulsometar, impulsmetar pulverization - 1. pulverizacija, rasplamsavanje; 2. umekšavanje, usitnjavanje, pretvaranje u prašak pulverize - 1. pulverizirati, usitnjavati; 2. umekšavanje, usitnjavanje, pretvaranje u prašak
555 pulverizer ~ pulverizator; ~, jet struini pulverizator; ~, rock drobilica kamenja, usitnjivač polverous - usitnjen, pretvoren u prasak; polverulent - prašinast pumice - plovučac, plavac (kamen) pump - pumpa, crpka; ~, acceleradon - akceleraciona pumpa; ~, alr - 1. vazdušna pumpa, pneumatička pumpa; 2. kompresor; ~, alternating-current electromagnetic - elektromagnetna pumpa naizmenične struje (za tečne metale); r~> and motor unit - motorno-pumpna jedinica; ~, aspiring usisna pumpa; ~, backing v. fore pump; ~, beam - balansirajuća pumpa; ~, bellows - silfon-pumpa; ~, boiler feed - pumpa za napajanje; ~, bore-hole - 1. pumpa za bušenje; 2. dubinska pumpa; ~, boring - bušeća pumpa, pumpa bušilica; ~, broadband - širokopojasno pumpanje; ~, canned hermetizirana pumpa; ~, capacitor-bank-discharge - pumpanje preko pražnjenja baterije kroz lampu; ~ casing - kućište pumpe; ~, centrifugal - centrifugalna pumpa; ~, circulating - cirkulaciona pumpa; ~, compression kompresor; ~, concrete - betonska pumpa, pumpa za dotur betona; ~> condensate - pumpa za kondenzat; ~, conduction - kondukciona pumpa, elektromagnetna pumpa; ~, coolant - pumpa za hlađenje; ~, deep-well - dubinska pumpa, potapajuća pumpa; ~, delivery - dobavna pumpa; ~, diffusion - difuziona pumpa; ~, double - dvofrekventno pumpanje; ~, double-acting - pumpa dvostrukog dejstva; ~, drainage drenažna pumpa; ~, draught-tube dewatering - pumpa za crpljenje vode iz podvodnih cevi; ~, dry vacuum - suva vakuum pumpa; ~ efficiency - učinak pumpe; ~, ejector v. jet pump; ~, electromagnetic - elektromagnetna pumpa (za tečne metale); ~, extraction ekstrakciona pumpa; ~, feed -
pumping pumpa za napajanje; ~, fish pumpa za ribe; ~, fore - predvakuumska pumpa; ~, frequency modulated - frekventno modulisano pumpanje; ~, immersible - potapajuća pumpa; ~ impeller - centrifugalna pumpa; ~, incoherent - inkoherentno pumpanje; ~, induction - indukciona pumpa, elektromagnetna pumpa naizmenične struje; ~, jerk - impulsna pumpa; ~, jet - mašinska pumpa; ~, leakproof - hermetička pumpa; -~, lift - usisna pumpa, usisna vodena pumpa; ~ lubricated - podmazivan pumpom; ~ a lubrication v. grease pump; ~, make-up pumpa za napajanje; ~ master generator pumpanja; ~, molecular - molekularna pumpa; ~, monochromatic optical — monohromatsko optičko pumpanje; ~, motor - pumpa sa elektropokretačem; ~, multicellular - višekomorna pumpa; ~, multistage - višestepena pumpa; ~, off-gas - gasna pumpa; ~, oil - uljna pumpa; ~, optical - optičko pumpanje; ~ outlet pressure - izlazni pritisak pumpe; ~, petroleum pumpa za naftu; ~, propeller pumpa sa propelerima, propelerna pumpa; ~, proportioning - dozirajuća pumpa; ~, pulsating pulsometar; ~, quadrupole kvadrupolno pumpanje; ~ regulation - regulacija pumpe; ~, rotary - rotaciona pumpa; ~, screw - hermetička pumpa; ~, sealed - samousisna pumpa; ~ 3 single - jednofrekventno pumpanje; ~, sputter - sorpciona pumpa; ~, sputter-ion-vacuum - sorpciono-jonsko vakuumska pumpa; ~, two-stage - dvostepena pumpa; ~, vacuum - vakuum-pumpa; ~ valve - ventil za pumpu pumpdown - crpljenje, pumpanje, stvaranje vakuuma pumpfield - polje pumpanja pumping - 1. pumpanje, probudivanje; 2. crpljenje, stvaranje vakuuma; ~, antiphase - protiv-
pumping pumping fazno pumpanje; ~, chemical hemijsko pumpanje; ~, direct pumpanje na osnovnoj frekvenciji: ~, double - dvofrekventno pumpanje; ~, electron beam - pumpanje elektronskim snopom; ~ 3 elliptic - eliptičko pumpanje; ~, flashlamp - pumpanje fleš-lampom; ~, fundamental v. direct pumping; ~, harmonic - pumpanje na harmonitima; ~, heavy intenzivno pumpanje; ~, inphase - sinfazno pumpanje; —•, large pumpanje velikim signalom; ~, light - svetlosno pumpanje; ~, low-frequency - niskofrekventno pumpanje; ~, magnetic - magnetsko pumpanje; ~, magnetoacoustic - megnetno-akustičko pumpanje; ~, multilevel - višenivosko pumpanje; ~, multiple-frequency - višefrekventno pumpanje lasera; ~ of molecule pobuda molekula; ~, optical optičko pumpanje; ~, parallel paralelno pumpanje; ~, parametric - parametarsko pumpanje; ~, perpendicular v. transverse pumping; ~, push-pull - dvotaktno pumpanje, protivtaktno pumpanje; ~, quadrature - kvadratno pumpanje; ~, rapid - brzo pumpanje; ~, selective - selektivno pumpanje; ~, sinchronous - sinhrono pumpanje; ~, single - pumpanje na jednom generatoru; ~, subharmonic - pumpanje na subharmonicima; ~, transverse transverzalno pumpanje; ~, tungsten - volframsko pumpanje; ~, two-photon - dvofotonsko pumpanje; ~, W v. tungsten pumping punch - probojac (maš.); ~ card programming - programiranje izbušenim karticama; ~ mark znak obeleživača; ~ tape controlled - upravljan izbušenom trakom punched card - izbušena kartica; ~ tape - perforirana traka puncher - perforator punching - prosecanje; ~ test probojni ogled
556
push
puncture of insulation - proboj izolacije (el.); ~ voltage - probojni napon pup jack - jednopolno gnezdo, jednopolni džek pupil - ženica; ~ entrance - pljosnatost ženica na ulazu; ~ exit pljosnatost ženica na izlazu Pupin coil - Pupinov kalem pupinization - pupinizacija pure mathematics - čista matematika; — oscillator - oscilator čistih sinusnih oscilacija; ~ resistance - omski otpor; ~ rotating magnetic field - obrtno kružno magnetsko polje purely automatic - potpuno automatski purex process - postupak odvajanja fisionih proizvoda i plutonijuma iz istrošenog uranijumskog goriva; osnova procesa je ekstrakcija tributil-fosfatom iz nitratnih vodenih rastvora purification - rafinacija, rafinisanje rafiniranje; prečišćavanje; pripremanje; ~j gas - prečišćavanje gasa; ~, zone - zonsko čišćenje, zonska dekontaminacija (prečišćavanje) purifier - prečistač (zav.) purifying material - masa za prečišćavanje (zav.) puritron - puritron purity - čistoća; ~, high - visoki stepen čistoće; ~, spectral - spektralna čistoća push - gurati, pritiskati; ~ broach - provlakač; ~ broaching - provlačenje potiskivanjem; ~ contact - pritisni kontakt, kontakt za pritiskivanje; ~ control - upravljanje tasterom; ~ key - taster bez zaustavljača; ~ panel - tabla sa dugmadima za upravljanje; ~ pull-amplifier - dvotaktni pojačavač, protivtaktni pojačavač, puš-pul pojačavač; ~ pull crystal mixer protivtaktni kristalni mešač; -~ pull microphone - protivtaktni mikrofon; ~ pull oscillator protivtaktni oscilator; ~ pull transformer - transformator sa srednjim izvodom; ~ pull voltage protivtaktni napon (u fideru)
nut into operation nut into operation - staviti u pogon; ~ into production - pustiti u proizvodnju putref ication - potpuno i progresivno raspadanje organske materije putresciue - putrescin, tetra- metilen-diamin (hem.) putty - uljani kit pycnometer - piknometar (sud za određivanje specifične težine) (hem.,
fiz.)
pylistor - pajlistor pyramid - piramida pyramidal surface - piramidalna površina Pyramidone — piramidon, trgovački naziv za 4-dimetil amino-antipirin (hem.) pyranometer - piranometar, instrument za merenje transparentnosti pyrargirite - pirargirit (sulfid srebra i antimona) (min.) pyrex - pireks, pajreks (borosilikatno teško topljivo staklo) pyrheliometer - pirheliometar, instrument za merenje jačine Sunčevog zračenja pyridoxin - piridoksin, jedan od vitamina B2 kompleksa (hem.) pyrite - pirit (sulfid gvožđa) (min.) pyroconductivity - pirokonduktivitet, električna provodnost gorućih supstanci pyroelectric - piroelektričan; ~ effect - piroelektrični efekt pyroelectricity - piroelektricitet (pojava suprotnih naboja na kristalima pri zagrevanju); ~, false v. se-
557
pyroxylin
condary pyroelectricity; ~, false — of the first kind - lažni piroelektricitet prve vrste; ~, primary - primarni piroelektricitet, piroelektricitet pri konstantnoj deformaciji; ~, secondary - piroelektricitet pri konstantnom naponu, sekundarni piroelektricitet; ~, tensorial - tenzorski piroelektricitet; ~, true v. primary pyroelectricity; ~ vectorial - vektorski piroelektricitet pyrolysis - piroliza (razlaganje na povišenoj temperaturi) (hem.) pyrometer — pirometar, instrument za merenje temperature pyrometric cone - konus od materije koja se topi na određenoj temperaturi pyrometry - pirometrija, nauka i tehnika merenja temperature pyromorphite - piromorfit, olovni fosfat i hlorid pyrophoric alloys - piroforne legure, kresiva pyrophorous - piroforan, samozapaljiv na vazduhu pyrostat - pirostat, automatski uređaj za regulisanje visokih temperatura pyrosulphate - pirosulfat, so pirosumporne kiseline (hem.) pyro-total radiation pyrometer pirometar sa termo-parom pyroxenes - pirokseni (grupa metasilikatnih minerala) (min.) pyroxylin - piroksilin, celulozni tetra nitrat (eksploziv)
Ph.B. — Pharmacopoeia Britannica - Britanska farmakopeja p.p.m., ppm — parts per million - delova na milion delova PPP MO — Pople-Pariser-Parr molecular orbitals (method) - metoda molekularnih orbitala Popla-Parizerai Para PPS — polyphenylene sulfide - polifenilensulfid PRG — petroleum refinery gas - rafinerijski gas psi — pounds per square inch - funta po kvadratnom inču psig — pounds per square inch gauge - nadpritisak u funtama po kvadratnom inču PUR — polyurethane - poliuretan PVA — 1. polyvinyl acetate - polivinilacetat; 2. polyvinyl alcohol - polivinilalkohol PVP — polyvinyl pyrrolldine - polivinilpirolidon
Q Q - dobrota, faktor dobrote, koeficijen(a)t dobrote i ~, acoustic - akustična dobrota; ~, atomic line dobrota spektralne linije atoma; ~, asternal - eksterna dobrota; ~, internal v. unloaded Q; ~, intrinsic v. unloaded Q; ~, loaded - dobrota pri opterećenju; ~, magnetic - magnetna dobrota; ~, nonloaded v. unloaded Q; ~, primary - dobrota primarnog kola; ~, secondary - dobrota sekundarnog kola; ~, spectral line - dobrota spektralne linije; ~, unloaded - sopstvena dobrota, neopterećena dobrota; ~, working v. loaded Q Q - factor - mera efikasnosti kalemova i kondenzatora Q - meter - merač faktora dobrote, Q -metar Q - quality - dobrota Q - switch: ~, active - aktivna modulacija dobrote; ~, electrooptic - elektrooptička modulacija dobrote; ~, Kerr-cell - modulacija dobrote pomoću Kerove ćelije; ~, passive pasivna modulacija dobrote; ~, pulsed - impulsna modulacija dobrote; ~, rotating mirror - modulacija dobrote obrtnim ogledalom; ~, saturable dye - modulacija dobrote filtrom sa zasićenjem Q - value - oznaka za količinu energije oslobođene pri jednoj nuklear-
noj reakciji; obično se izražava u elektron-voltima (fiz. ( quad - prefiks koji kod označavanja standardnih veličina sečrnog papira označava četvorostruku veličinu osnovnog formata (thnl.) quadded cable - kabl upreden u četvorke quadrac - kvadrak quadrangle - četvorougao quadrant - kvadrant, četvrtina kruga quadrant antenna - kvadrantna antena; ~ electrometer - kvadratni elektrometar quadrantal - kvadrantni; ~ triangle - kvadratni trougao, u sfernoj trigonometriji; ~ rule - pravilo kvadranta quadrants - kvadranti quadratic - kvadratni, drugog stepena; ~ equation - kvadratna jednačina; ~ trlnominal - kvadratni trinom quadratron - vrsta tetrode, kvadratron quadrature - pomeraj za 90°; kvadratura; ~ amplifier - kvadraturni pojačavač; ~ -axis component poprečna komponenta; ~ -axissubtransient electromotive force - poprečna početna elektromotorna sila; axis transient electromotive force - poprečna polazna elektromotorna sila; ~ -phase component - kvadraturna (reak-
quadrature quadrature tivna) komponenta; — voltage kvadraturni napon quadribasic — čctvorobazan (hem.) quadric - kvadratan, drugog stepena; •~ surface - kvadratna površina, površina drugog stepena quadrilateral - kvadrat, geometrijska slika quadrimolecular - četvoromolekulski (hem.) quadrinominal - polinom sa četiri člana quadripolar - četvoropolaran quadripole - četvoropol; ~ attenuation factor - faktor slabljenja četvoropola quadrisyllable - četvorosložan quadrivalent - četvorovalentan (hem.) quadrode - tetroda quadrojride - tetroksid (hem.) quadruple point - četvorna tačka u dijagramu koncentracija-pritisak-temperatura gde dvokomponentni sistem može postojati u četiri faze (hem.) quadrupole - kvadrupol (dva spregnuta dipola jednog molekula, atoma ili atomskih jezgara (fiz.) quadrupole moment - kvadrupolni momen(a)t atomskog jezgra; magnetski momen(a)t koji nastaje usled odstupanja jezgra od idealno sferičnog oblika (fiz.) quag - pištaljina, močvarno zemljište qualifiable - po svojstvima odredljiv, bliže odredljiv qualifications - kvalifikacije qualitative analysis - kvalitativna analiza, identifikacija sastavnih delova jedinjenja ili smeše (hem.) quality: ~ coherent Y - koherentno y zračenje; ~ control - kontrola kvaliteta; ~, external - spoljnja dobrota; ~ factor - faktor kvaliteta; ~ factor of a meter - stepen kvaliteta brojila; ~ of surface, quality of the finish - kvalitet površine; ~, production - kvalitet produkcije; ~ Q - dobrota quantameter - kvantometar, brojač fotona, merač zračenja
560
quantum
quantic - kvantni quantitative analysis - kvantitativna analiza, određivanje količine elemenata ili komponenti jednog hemijskog jedinjenja ili smeše (hem.) quantity - količina, veličina (mat.) ; ~ galvanometer - galvanometar za merenje količine elektriciteta; ~ meter - ampersat-metar; ~ of electricity - opterećenje, punjenje, količina elektriciteta; ~ of heat količina toplote; ~ of X-rays energija X-zrakova; ~, production - količina proizvodnje quantization - podela talasa na stepene (u impulsnoj modulaciji), kvantiranje, kvantizacija; <~, amplitude - amplitudno kvantiranje; ~ distortion - izobličenje od podele (talasa) na stepene, izobličenje usled kvantizacije; ~ of radiation kvantiranje zračenja quantized - kvantiran quantizer - kvantujući elemen(a)t, kvantujući uređaj, kvantizator; ~, adaptive - adaptivni kvantizator; ~, digital - digitalni kvantizator; ~a logarithmic - logaritamski kvantizator; ~, nonuniform - neravnomerni kvantizator; ~, uniform - ravnomerni kvantizator quantometer - balistički galvanometar quantum - 1. količina; 2. kvant (najmanji delić elektromagnetskog zračenja (fiz.) ; ~, annihilation anihilacioni kvant; ~ condition kvantni uslov, kvantno stanje; ~ correction - kvantna popravka, kvantna korekcija; ~ efficiency kvantni stepen dejstva (foto-ćelije); ~, energy - kvant energije; ~, equivalence principle - princip kvantne jednakosti; ~, excitation - kvant ekscitacije; ~, field kvant polja; ~, gamma (-ray) gama-kvant; ~ jump - kvantni prelaz, skok; ~ 3 light - kvant svetlostij foton; ~, limit (X-ray) granična (minimalna) talasna dužina (X-zraka); ~ mechanics - kvantni broj; ~ number - kvantni broj; ~ of action - kvant dejstva, osnovna fizička konstanta koju je
561 uveo Plank; ~ of thermal vibration - kvant toplotnih vibracija; ~ theory - kvantna teorija; ~ transition - kvantni prelaz (atoma); r^ vibration - kvant energije oscilovanja; ~, virtual - virtualni kvant quantum-inducted - indukovan kvantnim efektima quantum-mechanical kvantno-mehanički quarry - kamenolom, majdan quart - kvart, četvrtina galona (1,1359 litara) quarterbend - cevni luk četvrtine kruga; ~ sawing of timber osni rez drveta; ' twist belt poluukršten kaiš; ~ -wave plate - ploča od mike, služi za dvostruko prelamanje svetlosti quartile - kvartil quartz: - kvare, kremen( kristalni silicijum-dioksid) (min.) ; ~, AC-cut - kvare AC-reza; ~, acoustic akustički kvare; ~, arenaceous kvarcni pesak; ~, AT-cut - kvare AT-reza; ~, BC-cut - kvare BC-reza; ~, BT-cut - kvare BT-reza; ~, buck - kvare koji ne sadrži rude (zlata); ~ -crystal control kvarena stabilizacija; ~ -crystal oscillator - oscilator s kvarenom stabilizacijom; ~, DC-cut - kvare DC-reza; ~, doped - sintetični kvare sa dodatim primesama; ~ fibre - kvarena nit; ~ filter kvarcni filter; ~, DT-cut - kvare DT-reza; ~, fused - topljeni kvare; ~ master oscillator - kvarcni upravljajući oscilator; ~ oscillator - oscilator s kvarenom stabilizacijom; ~ resonator - kvarcni rezonator; ~, smoky - dimni kvare; ~, synthetic - sintetički kvare; ~, topaz - citrin (min.) ~, X-cut - kvare X-reza; ~, Y-cut - kvare Y-reza; ~, Z-cut - kvare Z-reza quartzine - kvarcin (vlaknast i lisnati kalcedon) (min.) quartzite - kvarcit (stena sastavljena pretežno od kremena) (geol.) quartzous - kvarcni quasi-conductor - poluprovodnik; ~ -harmonic oscillator - kvazi36 Rečnik
queue
harmonične oscilacije; ~ -homogeneous reactor - kvazihomogeni reaktor, nuklearni reaktor na čvrs-o gorivo dispergovano u tečnosti (nukl.); ~ -monochromatic kvazi-monohromatski quasi-particle - kvazi-čestica; — time selector - kvazivremenski birač; ~ alloy - legura sastavljena od četri elementa; ~ ammonium bases - kvaternerne amonijum-baze, jedinjenja izvedena od amonijum-hidroksida, NH4 OH, gde su 4 atoma vodonika zamenjena alkil-radikalima (hem.) ; — compound — jedinjenje sastavljeno od četiri elementa quaternization — stvaranje kvaternernog jedinjenja (hem.) queen's metal - legura ugl. kalaj a i antimona (za juvelirske svrhe) quench cirucit - kolo za gašenje varnica; — interval - interval gašenja quenched spark - varnica koja se gasi quencher - gasilac (materijal za gašenje luminisc:ncije) quenching - 1. gašenje, prigušivanje; 2. žarenje; ~, afterglow - gašenje perzistencije; —, concentration koncentrisano gašenje quenching gas - gaseći gas, primesa u gasnim brojačima (obično pare organskih supstancija ili halogeni) koja sprečava kontinualno pražnjenje u brojaču koje bi nastalo od fotoelektrona i dr. (fiz., nukl.); ~, laser - gašenje laserskim zračenjem; ~ -of fluoroscence - gašenje fluoroscencije; ~ -of resonance - prigušnjenje rezonantnog zračenja quenselite - kvanselit (bazni oksid olova i mangana) (min.) quercetin - kvarcetin, tetrahidroksiflavanol (žuta organska boja) quercitol - kvercitol, polihidroksilni derivat heksametilena (hem.) quercitrin - kvarcitrin, kvercimetin, kvercitrinska kiselina, hem. questionnaire - upitnik queue - red, redosled
quetenite quetenite - kvetenit (vrsta botriogena) (min.) ; ~, double-ended red sa dva kraja queueing - obrazovanje reda, obrazovanje redosleda qucik - brz; ~ action chuck stega sa brzim dejstvom; ~ -break fuse — brzodelujući topljivi osigurač; ~ -break switch - brzi prekidač, brzi prebacivač; ~ curve - oštra, kriva; ~ -drying varnish - lak koji se brzo suši; ~ -operating brz, brzodejstvujući, sa brzim dejstvom; ~ pitch thread - strma loza; ~ release waive - brzo povratni ventil; ~ reverse - brzo povratno kretanje; ~ -setting cement - brzo vezivni cement; ~ response - brzodelujući; ~ solder - lako topljivi lem, lako topljivi metal za lemljenje; ~ sweep strma kriva quicklime — kalcijum-oksid, pečeni kreč (CaO) (hem.) quicksilver - živa (hem.) quicksilvering - amalgamiranje; pokrivanje (obrada) živom quiescent load - trajno opterećenje quiet automatic volume control bešumni automatski regulator jačine; ~ battery — mikrofonska baterija; ~ circuite - besšumno kolo, čisto kolo; ~ molten pool mirna rastopina, mirna kupka (zov.) quill - čaura, tuljak; ~ -adjustable - podešen sa tuljkom (čaurom); ~ diameter - prečnik čaure; ~ shaft - šuplje vratilo quinaldine - hinaldin, alfa-metalhinolin (hem.)
S62
quotient
quinary - petostruk, sastavljen od pet elemenata; ~ alloy - legura sastavljena od pet elemenata quinhydrone - hinhodron, konhidron, adiciono jedinjenje p-hinona i hidrohinona (hem.); ~ electrode - hinhidronska elektroda, elektrohemijski sistem za određivanje pH-vrednosti (hem.) quinine - hinin, kinin quinol - hidrohinol3 p-dihidroksi-benzol, redukciono sredstvo (fot.) quinoline - hinolin quinones - hinoni, kinoni, jedinjenja izvedena od benzola i njegovih homologa zamenom dvaju atoma vodonika kiseonikom (hem.) quinonoid formula - hinohidna (kinoidna) struktura, bazirana na diketonskoj konfiguraciji p-hinona (hem.) quinosol — hinozol (dezinfekciono sredstvo) quinoxalines - hinoksalini, kinoksalini, grupa heterocikličnih jedinjenja sastavljenih od benzolovg i dijazinovog prstena (hem.) quinquemolecular - petomolekulski (hem.) quinquevalent - petovalentan (hem.) quintic - petog stepena (mat.) quire - količina od 24 lista hartije (thnl.) quired paper - količina od 480 lista hartije (lream) složena po 24 lista (quire) (thnl.) quite square edged - oštrobridan quittance - priznanica, potvrda quotient - količnik (mat.)
R R - simbol za ugljovodonički (alkaliradikal) R-acid - 2-naftol-3, 6-disulfonska kiselina, upotrebljava se u industriji boja (thnl.) r-meter - rendgenmetar (jonizaciona komora sa cevnim mernim priborom) Ra - simbol radioaktivnog elementa radijuma (hem.) rabbet-plane - žlebno rende, rende za žlebljenje (mal.) racemation - mešanje optičkih aktivnih oblika nekog jedinjenja (hem.) raceme - racem, jedinjenje koje je kombinacija levo- i desno-rotacionih oblika i koje je optički neutralno (hem.) racemid acid v. tartaric acid; ~ compounds - recemska jedinjenja, sastoje se iz jednakih količina enentiomorfnih stereoizomera tako da su optički neaktivni (hem.) racemisation - racemizacija, gubljenje optičke aktivnosti jedinjenja zbog prelaska jednog dela u enentiomer (hem.) racetrack - trajektorija čestice racing car - trkački automobil (mot.) rack - stalak, postolje; polica; ozubljena letva, zupčasta šipka; ~, aging - ispitni stalak, ispitno mesto; ~ cutter - glodač za ozubljene letve (mal.); ~ cutting machine - glodalica za ozubljene letve (maš.); ~ ground - „zemlja'
(natpis na aparatima i uređajima) (el.) racking - operacija pretakanja piva iz sudova za vrenje u burad (thnl.) racking milling - glodanje ozubljenih letvi (ma!.); ~, printed circuit - rek za Štampana kola; ~ shaper - rendisaljka za ozubljene letve (maš.); ~ teeth, rack toothing - ravno ozupčenje (maš.) rad - jedinica apsorbovane doze zračenja, definisana kao količina jonizujućeg zračenja koja po apsorpciji u jednom gramu materijala oslobađa energiju od 100 erga (fiz.) radameter - radarska oprema za sprečavanje sudara (eh.) radart - radijant-antena radar (Radio Detection an Ranging) - radar, radio-lokator (radiodetekcija i određivanje daljine) (eh.); ~, AEW v. airborne early-warning radar; ~, AGL v. airborne gun-laying radar; ~ aids - radarska sredstva, radarska oprema (eh.); ~ air traffic control - radarska kontrola vazdušnog saobraćaja (av.); ~, airborne early-warning - avionski radar za dejstvo na daljinu; ~, airborne gun-laying - avionski radar za navođenje oružja; ~, airborne intercept - avionski radar za presretanje; <~, airbornesearch v. airborne intercept radar; ~, aircraft altitude cal-
radar
564
radar culator - radarski računar visine aviona (els.); ~, airfield-control - kontrolna radarska stanica na aerodromu; ~, airport surface detection - radar za kontrolu uređaja na aerodromu; ~, airport survellance - aerodromski radar za nadgledanje vazdušnog saobraćaja; ~, AL v. airborne intercept radar; ~, all-round looking - radarska stanica sa dejstvom u svim pravcima (u krugu od 360°); ~ altimeter - radarski visinomer (els.); ~ antenna radarska antena; ~ antenna array - radarska antena (rešetka); ~, anticollision - radar za sprečavanje sudara; ~ approach beacon - radarski far za navođenje aviona na sletanje (av.); ~ area control - radarska stanica za upravljanje vazdušnim saobraćajem u širem regionu; ~ beacon - radarski far (av.); ~ beam - radarski zrak (els.); ~, beamtransmitter - radar za zračno navođenje; ~, bistatic - dvopoložajni radar; — bombsight - radarski uređaj za bombardovanje, radarski uređaj za gađanje bombama (av.); ~ camouflage - radarsko maskiranje, radarska kamuflaža (voj.); ~, collision-warning v. anticollision radar; ~, color - radar za indikacijom u boji; ~ countermeasures - protivradarska zaštita (voj.); ~ cross-section efektivni presek cilja (ekvivalentna odbijena površina); ~ detection - detekciona radarska stanica; ~ dish - radarski reflektor (els.); ~ display - radarski indikator, radarsko pokazivanje (els.); ~ echoing area - zona radarskih odbijanja ehoa; ~ equation radarska jednačina (els.); ~ fence - radarska ograda, niz radarskih odbrambenih stanica (voj.); ~, fire control v. gun-laying radar; ~, flight path - radar za trajektoriju leta, radar za stazu letenja; ~ foreceasting - radarska meteorološka prognoza (met.);
radar ~ guided missile - radarom voden projektil (voj.); ~, 6*"!directing - radar za upravljanje vatrom protivavionske artiljerije; ~, gun-laj-mg - radar za navođenje oružja; ~, hand-held - prenosni radar; ~, height-finding radar za određivanje visine uzletanja, radarski visinomer; ~ homing beacon — radarski far navođenja (povratka); ~ homing bomb - bomba sa radarskim vođenjem na cilj (av.); ~ horizont - radarski horizont (els.); <~ indicator - radarski indikator (els.); ~, interplanetary - međuplanetarna radiolokacija; — interrogating - radarski interogator; ~ jamming system - protivradarski sistem (els.); ~, landing (assist) - avionski radar, radar za sletanje; ~, laser - 1. laserska lokacija, optička lokacija; 2. laserski lokator, optički lokator; ~, long-pluse - radar koji vodi sa impulsina velike dužine (reda mikrosek); ~ magnetron - radarski magnetron (els.); ~ map - radarska karta terena (els.); ~ mapping - radarski snimak terena (els.); ~ measurement of rainfall radarsko merenje jačine kiše (meteor.) ; ~ missile-track - radarska stanica za praćenje raketa; ~, missile-tracker - radar koji sledi projektil (voj.); ~, monopulse monoimpulsni radar; ~, monostatic - jednopoložajni radar; ~, navigational - navigacioni radar; ~ operator - radarski operator, čovek koji upravlja radarom (voj.); ~, optical - 1. optička lokacija; 2. optički lokator; ~, passive pasivna radiolokacija; ~ performance - režim radara, karakteristika radara, indikator radarskog rada (els.); <~, phase-comparison - radar koji radi na principu poredenja faza; ~, picket - radar za prepoznavanje i prigušenje protivničkog radara (els. voj.); ~ plot - radarski indikator cilja (els.); ~ proof - protivradarski, zaštićen od radarskog ispitivanja
565
(voj.) i ~> P«'sed randing Doppler - impulsni Doplerov daljinski radar; ~ range - daljina radarskog dejstva, radarska kula (els.); ~ range only - radarski daljinomer; /—/ receiver — radarski prijemnik (els.)i ~ safety beacon - radarski sigurnosni far (voj.) ; ~ scan _ radarsko ispitivanje, radarsko istraživanje (eh.); ~, shii-r(^d) - radar sa linearnom FM; ~, short-pulse - radar koji radi sa impulsima male dužine (reda mikrosek); ~ site - položaj radarske stanice (voj.); ~ sound — akustična lokaciona stanica; ~ storm detection - radarsko otkrivanje nepogode (meteor.); ~ surve!!ance v. airport sur veli ance radar; ~, synthetic aperture (array) - radar sa sintetičkim otvorom; ~ target - radarska meta (voj.); ~ target-track - radarska stanica za automatsko praćenje mete; ~ terrain clearance - radarski visinomer; ~ test scope - ispitna radarska cev (eh.); ~, threedimensional — radar sa trodimenzionalnom indikacijom; ~ tracking - radarsko praćenje, radarsko sleđenje (voj.); ~ tracking station - radarska stanica za praćenje (voj.); ~ traffic control - radarska kontrola saobraćaja, radarsko upravljanje saobraćajem (sbr.); ~ trainer - radarsko oprema za obuku, radarska školska oprema (voj.); ~ transmitter - radarski predajnik (eh.); ~ velocity - radarska stanica za merenje brzine poletanja; ~, volumetric - radar s prostornom indikacijom nekoliko ciljeva; ~, weather (-avoidance) - meteorološki radar; ~, wind-finding - meteorološki radar za određivanje pravca i brzine vetra; ~ 3-D v. threedimensional radar radial - radijalan; ~ acceleration - radijalno ubrzanje (fiz.); ~ beam tube - cev sa radijalnom emisijom (komutatorom), komutator s radijalnim snopom (eh.); ~ bracing - radijalni sistem veze.
radiation
radijalna mreža, radijalno ojačanje; ~ component — radijalna komponenta (mat.); ~ dipoles - radijalni dipoli (el.); ~ drilling machine - radijalna bušilica (med.); ~ field - radijalno polje (fiz.); ~ force - radijalna sila (fiz.); ~ piston pump - pumpa sa radijalnim klipom (maš.); — teeth - radijalni zubi (maš.); ~ time base - radijalna vremenska baza (eh.); ~- transmission line radijalni fider (eh.); ~ velocity - radijalna brzina (fiz.); radially expanding clutch - radijalno ekspanziono kvačilo (maš.) radian - radijan, jedinica lučne uglovne mere (mat.); ~ frequency ugaona frekvencija (fiz.) ; — length - dužina u radij anima, talasna dužina podeljena sa 2 (fiz.) radiance - zračenje, zračni sjaj, zračnost (opi.) radiancy - gustina fluksa zračenja (opt.) radiant - radijant; ~ density - gustina zračenja; ~ energy - energija zračenja (fiz.); ~ emissivity moć zračenja, sposobnost zračenja (fiz.); ~ flux - fluks zračenja (fiz.); ~ heat - toplota zračenja (fiz.); ~ intensity - jačina, intenzitet zračenja (fiz.); ~, meteor - radijant meteorskog mlaza; ~ power - snaga zračenja, energija zračenja u 1 sekundi (fiz.); ~ purity - čistoća boje (zračenja); ~ sensitivity (of a phototube) - osetljivost na zračenje (fotoelementa) radiate - zračiti radiating-cooled tube - cev sa zračnim hlađenjem (tu); ~ element - elemen(a)t koji zrači (tt.); - power - snaga zračenja (tt.); ~ system - sistem zj-ačenja (tt.) radiation - zračenje, ridijacija, zrakasto prostiranje; ~-f, activating - aktivirajuće zračenje; ~, alpha - alfa zračenje; ~ ammeter antenski ampermetar; —; annihilation - anihilaciono zračenje; ~, anti-Stokes - anti-Stoksovo zračenje; ~, atmospheric - radija-
radiation radiation cija atmosferika; —, atomic atomsko zračenje; ~, backfire radio-translacija; ~, background - zračenje pozadine (fona), šum; ~, back-scattered - zračenje odbijeno od podloge; ~, beamed - usmereno zračenje; ~, beta beta zračenje; ~, black-body zračenje crnog tela; ~, bomb zračenje posle eksplozije nuklearne bombe; ~, braking - zakočno zračenje (zračenje nastalo pri usporavanju elektrona); ~, bremsstrahlung v. braking radiation; ~, caloric v. calorific radiation; ~, calorific - toplotno zračenje, infracrveno zračenje; ~, capture - zračenje nastalo zahvatom; ~ cathode - radijaciona katoda; ~, Cerenkov - Cerenkovljevo zračenje; ~ chemistry - radijaciona hernija, naučna disciplina koja proučava hemijske posledice zračenja; ~ coefficient - radij acioni koeficijent, koeficijent zračenja; ~, coherent - koherentno zračenje; ~ complex. - složeno zračenje; ~ constant ~ radijaciona konstanta, konstanta zračenja; —, continuous - neprekidno zračenje; kontinualno zračenje (zračenje sa kontinualnim spektrom); ~, corpuscular - korpuskularno (čestično) zračenje; ~, cosmic - kosmičko zračenje; ~ counter - radijacioni brojač, brojač čestica, brojač za merenje radioaktivnog zračenja (nukl.); ~ damage - radijaciono oštećenje, oštećenje u materijalu izazvano zračenjem; ~ , decay zračenje koje je posledica raspada; ~, degraded - degradirano zračenje; ~ idetector - detektor zračenja; ~, .diffuse - difuzno zračenje; ~, dipole - dipolno zračenje, zračttnje dipola; ~, direct - usmereno zračenje; ~ dosemeter - merilo doze zračenja; ~ efficiency - stepen korisnog dejstva antene,' ~, electromagnetic - elektromajgnetsko zračenje; ~, electron - jtračenje elektrona; ~, emergent - izlazeće zračenje, zra-
566
radiation čenje koje napušta; ~, escaping zračenje koje ističe, izmiče, odlazi; ~, far-field v. far-zone radiation; ~, far-infrared - daleko infracrveno zračenje; ~, far ultraviolet - daleko ultraljubičasto zračenje; ~, far-zone - zračenje u daljoj zoni; ~ field - polje zračenja (antene); ~, fission-decaygamma - gama-zračenje koje se dobija radioaktivnim raspadom fisionog produkta; ~, fluorescence - fluorescentno zračenje, zračenje fluorescencije; -~, gamma - gama zračenje; —, giant-pulse - monoimpulsno zračenje; ~, gray-body - zračenje sivog tela; ~, hard tvrdo (prodorno) zračenje; ~, headon - zračenje upravljeno unapred; ~, heat - toplotno (infracrveno) zračenje; ~, heterogeneous - heterogeno (nemonohromatsko) zračenje; ~, high-energy - zračenje visoke energije; ~, high-frequency - zračenje visoke frekvencije, učestanosti; ~, high-intensity zračenje velikog intenziteta; ~, high-level v. high-intensity radiation; ~, higher-Stokes Stoksova linija višeg reda; ~, homogeneous - homogeno (monohromatsko) zračenje; ~, impact - udarno zračenje; ~, impedance - impedanca zračenja, radijaciona impedanca; ~, incident - upadno zračenje; ~, incoming - dolazeće zračenje; ~, infrared - infracrveno zračenje; ~ intensity - intenzitet zračenja; ~, invisible nevidljivo zračenje; ~, ionizing - jonizirajuće zračenje;~ laws zakoni zračenja; ~, long-lived zračenje dugovečnih izotopa; '—-, long-range - zračenje velikog dometa, prodorno zračenje; ~, longwave - dugotalasno zračenje; ~ loss - gubici od zračenja, gubici usled zračenja; ~, low-energy zračenje niske energije, nisko energetsko zračenje; ~, low-intensity - zračenje malog intenziteta; ~, low-level v. low-intensity radiation; ~, luminous - svetlosno (vidljivo) zračenje; ~, magnetic
567 bremsstrahlung - magnetsko zakočno zračenje; —- maze - lavirint, krivudavi prilaz zoni zračenja; monitor - monitor zračenja, kontrolor zračenja; ~, monochromatic — monohromatsko zračenje; , , multimodal-laser - zračenje višemodnog lasera; ~, multimode laser - višemodno lasersko zračenje; ~, multiple - mnogostruko zračenje; ~, multipole - zračenje multipola; ~, neutron - neutronsko zračenje; ~, nocturnal - noćno zračenje (neba); ~, noncoherent - nekoherentno zračenje; ~, nuclear - nuklearno zračenje, zračenje atomskog jezgra; ~, occupational - profesionalno ozračivanje; ~, octople v. octupole radiation; ~, octupole - zračenje oktupola; ~, optical pumping - zračenje optičkog pumpanja; ~, penetrating - prodiruće, prodorno zračenje; ~, persistent - postojano, istrajno, uporno zračenje; ~, polarized - poltarizovano zračenje; ~ power - snaga zračenja, radijaciona snaga (antene); ~ pressure - pritisak zračenja, radijacioni pritisak; ~, prompt trenutno zračenje, zračenje nastalo neposredno posle nekog procesa; ~, pump - zračenje pumpanja; ~ pyrometer - radijacioni pirometar; ~, quadrupole — kvadrupolno zračenje; ~, quantum kvantno zračenje; ~, radio-frequency - radiofrekventno zračenje; ~, radioactive - radioaktivno zračenje; ~, Raman - linija kombinacionog rasejanja; ~, recombination - rekombinaciono zračenje; ~ resistance - otpor zračenja (antene); ~, Roentgen - rendgensko zračenje; ~, scattered - rasejano zračenje; ~, secondary - sekundarno zračenje; ~, shock—wave zračenje udarnog talasa; ~, shortlived - zračenje kratkovečnih izotopa; ~, short-range - zračenje malog dometa; ~, short-wave kratkotalasno zračenje; ~, single mode laser v. unimode laser radiation; ~, sky - nebesko
radical zračenje; ~, slo wing-down - zakočeno zračenje; ~, soft meko (malo prodorno) zračenje; ~, space - kosmičko zračenje; ~j spontaneous - spontano zračenje; ~-, spurious - lažno (parazitsko) zračenje; ~, stem - parazitsko rendgensko zračenje (koje ne potiče od mete); —, stimulated - stimulatisano zračenje; —, stimulated Raman - linija stimulisanog kombinacionog rasejanja; ~, stimulated Stokes - stimulisano Stoksovo zračenje; ~ stray v. scattered radiation; ~ survey meters - instrumenti za otkrivanje i merenje radioaktivnog zračenja; ~, synchrotron - sinhrotronsko zračenje; ~, Tcherenkov v. Cerenkov radiation; ~ therapy lečenje zračenjem, radijaciona terapija; ~, thermal v. heat radiation; ~, to*;al-body - zračenje crnog tela; ~, transmitted - predato zračenje; ^-, ultraviolet ultraljubičasto zračenje; ~, uncollideđ - primarno (neskrenuto) zračenje; ~, unimodal-laser zračenje jednomodnog lasera; ~, unimode - jednomodno zračenje lasera; ~-, visible - vidljivo zračenje radiative - radijacioni, zračni; — capture - zahvat, apsorpcija upadne čestice od strane atomskog jezgra; najčešće se dešava zahvat neutrona, praćen emisijom gamazraka (fiz.) radiator - hladnjak; radijator; antena, uređaj za zračenje; 1. toplotni odvod, toplotna dispacija; 2. radijator, emitar; ~, blackbody radijator crnog tela; ~, Cerenkov - Čerenkovljev radijator; ~, F a bri-Perot - rezonator-radijator Fabri-Pero; ~, F-P v. Fabry Perot radiator; ~, gray body - radijator sivog tela; ~, of sound - zvučnik, zvučni radijator; ~, transition - generator prelaznog zračenja radical - radikal, grupa atoma koja nepromenjena prolazi kroz niz hem.
radical radical reakcija, ali ne može samostalno da postoji (hem.); u matematici koren neke veličine; ~, acid - radikal kiseline; ~, free - slobodni radikal (hem.); ~, hot - radikal uzmaka visoke energije (hem.); ~ sign - znak radikala, znak korena (mat.) radicand - veličina pod korenom (mat.) radio - prefiks koji znači radioaktivan (nukl.); — aid to navigation - radio-navigacioni uređaj (sbr.); ~ altimeter - radiovisinomer (av.); ~ art - radiotehnika, radio-tehnička struka; ~ astronomy - radio-astronomija; ~ beacon - radio-far (rad.); ~ beam - radio-talas, snop radiotalasa (usmeren) (rad.); ~ bearing - radio-goniometar (rad.); ~ broadcast - radio-difuzija, radioprogram (rad.); ~ channel radio-kanal (rad.); — colloid radio-koloid, naziv za koloidne rastvore radioaktivnih supstancija kada se one nalaze u nemerljivim i nevidljivim količinama (hem.); ~ compass - radio-kompas (rad.); ~ control - radio-upravljanje, upravljanje radiom (sbr.); ~ controlled missile - projektil sa radiovodenjem (voj.); ~ countermeasures - veštačke radio-smetnje (voj.); — detonator - radio-detonator (voj.); ~ direction finder - radio-goniometar (rad.); ~ directional - 1. radio-goniometar; 2. radio-goniometrija; ~ electronics - radio-elektronika (eh.); ~ element - radio-elemen(a)t, radioaktivni elemen(a)t, elemen(a)t ili njegov izotop koji emituje radioaktivno zračenje (hem.); ~ equipment - radio-oprema, radio-aparatura (rad.); — field intensity intenzitet radio-polja (rad.); ~ field-to-noise ratio - odnos radio-signala prema šumu (rad.); ~ frequency - radio-frekvencija, visoka frekvencija (rad.); ~ frequency amplifier - radio-frekventni pojačavač (rad.); ~ fre-
568
radio quency bridge - radio-frekventni most, vf. most (eh., rad.); ~ frequency capacitometer - vf. merač kapacitivnosti (eh.); ~ frequency current - vf. struja, visokofrekventna struja (eh.); <~ frequency ion source - vf. jonski izvor (el.); ~ frequency oscillator - vf. oscilator (eh.); frequency pentode - vf. pentoda (els.); ~ frequency pulse - vf. impuls (eh.); ~ frequency selectivity - vf. selektivnost (rad.); ~ frequency transformer - vf. transformator (rad.); ~ frequency tube - visokofrekventna cev (eh.); '—' guided - radio-upravljan, radiokontrolisan; ~ label(l)ed - obeležen (markiran) radioaktivnim izotopom; ~ marker beacon - radio-far za markiranje (rad.); ~ metal locator - radio-detektor za metal (rad.); ~ missile-tracker - radio-uređaj za praćenje projektila (voj.); ~ noise - radiosmetnja, smetnja radio-prijema, u radio-emisiji osnovni fon kontinualnih frekvencija; ~- noise meter - merač radio-smetnji (rad.); ~ operator - radista, radio-operator; ~ pictures - televizija; ~ range - radio-opseg, radio-oblast, radio-signalni far; ^ ray refraction - prelamanje radio-talasa (rad.) ~ reception - radio-prijem; ~ remote control - radio-upravljanje na daljinu (red.); ~ robot radio-robot, telemehanički radioautomat (eh.); ~ set - radio-aparat, radio-stanica, prijemnik; ~sonde - radio-sonda (meteor.); ~ source - izvor radio-talasa; radioaktivni izvor (nukl.); ~ space - kosmička radio-veza; ~ spectrometer - radio-spektrometar, instrumen(a)t za merenje talasnih dužina radio-talasa (rad.); ~ spectrum - radio-spektar, ukupni domen radio-frekvencija; ~, stereophonic - 1. stereofonska radiodifuzija; ?. stereofonski radio-prijemnik; ~- storm - radio-bura, smetnje u radio-astronomiji; ~ telescope - radio-teleskop; ~
radio thermoluminescence - radio-termoluminiscencija, posledica zagrevanja ozračenog materijala (nukl.); ~ traffic - radio-saobraćaj; ~ transmission - radio-predaja; — tube - radio-cev, elektronska cev; ~ tuner - radio-podešavač; ~, two-way - 1. priiemno-predajna radio-stanica; 2. dvosmerna radioveza; — watch - radio-sat, slušanje prijemnika; ~ wave - radio-talas; ~ wave-front distortion - izobličenje čela radio-talasa radloacoustic position finding radiokaustično određivanje položaja (rad.) radioactinium - radioaktinijum, radiokativni izotop (ih.) radioactivated - aktiviran zračenjem radioactivation - aktiviranje zračenjem rađioactivation analysis v. activation analysis . radioactive - radioaktivan, koji emituje jonizujuće zračenje koje potiče iz atomskih jezgara (fiz.); ~ balance - radioaktivna ravnoteža (fiz.); ~ chain v. decay chain (fiz.); ~ cobalt - radioaktivni kobalt (hem.); ~ constant radioaktivna konstanta, konstanta radioaktivnog raspada (fiz.); ~ contamination - radioaktivno zagađenje (kontaminacija) (nukl.); ~ decay - radioaktivni raspad (fiz.); ~ deposit - ležište radioaktivne rude (geol.); radioaktivni talog (hem.); radioaktivni sloj na zidovima suda u kome se nalazi radioaktivni gas; ~ effluents - tečni radioaktivni otpaci (nukl.); ~ emanation - radioaktivna emanacija, gasoviti radioaktivni proizvod raspada; ~ equilibrium - radioaktivna ravnoteža (fiz., hem.); ~ family - radioaktivna familija (hem., fiz.); ~ isotope - radioaktivni izotop (fiz.); ~ light souice - radioaktivni svetlosni izvor (nukl.); ~ material - radioaktivni materijal (nukl.); ~ micrometer - radioaktivni mikrometar (nukl.); ~
569
radiochromatography
nuclide - radioaktivni izotop (nuklid) (fiz.); ~ product - radioaktivni proizvod (nukl.); ~ series — radioaktivni niz (fiz., hem.); ~ waste - radioaktivni otpaci (nukl.) radioactivity - radioaktivnost; ~, airborne - radioaktivnost u atmosferi; ~, artificial - veštačka radioaktivnost; ~, contained izolovana (hermetizovana) radioaktivnost; ~, contaminaring radioaktivnost koja kontaminira (zagađuje); ~ dustborne - radioaktivna prašina; ~, electron - elektronska radioaktivnost, beta-aktivnost; ~, induced - indukovana (veštačka) radioaktivnost; ~, natural - prirodna radioaktivnost; ~, position - pozitronska radioaktivnost; ~ prospecting - radioaktivna prospekcija (terena) (nukl.); ~, specific - specifična radioaktivnost; ~, waterborne - radioaktivnost u vodi radioanalysis - analiza uz pomoć radioizotopa; analiza radioaktivnog zračenja radioassay v. radioanalysis radioastronomy - radio-astronomija; ~ passive - pasivna radioastronomija radioautograph - radio-autograf, rendgenski snimak (nukl.) radio autography - radio-autografija, autoradiografija (metod dobijanja otiska radioaktivnog predmeta na fotografskom materijalu) radiobeacon - radio-far radiobearing - radio-smer, azimut radiobiology - radiobiologija, biologija zračenja radiocarbon - radio-ugljenik (radioaktivni izotop ugljenika 1 4 C) radiocarbon dating - određivanje starosti predmeta prema sadržini 14 C u njemu; metod primenljiv na ostatke živih organizama, sa krajnjom mogućnošću procene starosti do 50.000 god. (nukl.) radiochemistry - radio-hemija; ~ fission - radio-hemija fisionih proizvoda radiochroraatography - radio-hromatografija
radiocobalt radiocobalt - radio-kobalt (radioaktivni izotop 6 0 C) radiogenetis - radijaciona genetika radiogenic - radiogeni, radiogeničan, koji potiče od radioaktivnog zračenja (nukl.J radiogoniometer - radiogoniometar (rad.) radiogram - radiogram, radio-telegram (rad.) radiograph - radiograf, fotografija materijala dobijena prolaskom gama zračenja (nukl.) radiographic contrast - radiografska kontrastnost, koja pokazuje nehomogenost materijala (nukl.); - density - radiografska gustina, zacrnjenje radiografa (nukl.); ~ examination - radiografsko ispitivanje, ispitivanje prozračivanjem (nukl.) radiography - radiografija, rendgenografija (analiza predmeta pomoću prodornog jonizujućeg zračenja); ~, betatron - betatronska radiografija; ~, gamma(-ray) gama-radiografija; ~, industrial - industrijska radiografija; ~ interference - radio-smetnja (rad.); ~ interference suppressor radio-zaštita (mot.) radioisotope - radioizotop, radioaktivni izotop; ~ daughter - radioizotop-potomak; ~, extinct - izumrl' (iščezli) radioizotop; ~, induced - indukovani (veštački) izotop; ~ landing beam - radiosnop za sletanje (av.); ~ link radio-linija, radio-kabl, radio-veza; ~ locator — radar, radarska stanica (voj.); ~, neutron-induced - radioizotop proizveden delovanjem neutrona; ~ parent - radioizotop-roditelj; ~, primary - primarni (početni) radioizotop (u nizu); .~, secondary - sekundarni radioizotop (u nizu) radiologic safety - radiološka bezbednost, zaštita od zračenja (nukl.) radiological bomb - radiološka bomba, nuklearna bomba koja daje posle eksplozije velike količine radioaktivnih proizvoda, „prljava" bomba (nukl.)
570
radiotelephone transmitter
radiology - radiologija, proučavanje zračenja (nukl.) radioluminescence - radioluminescencija (emisija svetlosti pri ozračavanju) radiolysis - radioliza (razlaganje kao posledica ozračivanja) radiolytic - radiolitički radiometer - radiometar, instrumen(a)t za merenje energije zračenja (fiz.); ~, correlation - korelacioni radiometar; ~, crystal/ video - detektorski radiometar; \ ~, Dicke v. switched (Dicke) radiometer; ~, digital - digitalni radiometar; ~, noiseless Dicke (-type) - niskošumni Dikeov radiometar; —, superheterodyne - superheterodinski radiometar; ~, switched (Dicke) - modulacioni radiometar; ~, total power - radiometar ukupne snage radiometry - radiometrija; ~, microwave - mikrotalasna radiometrija radiomicrography - radiomikrografija, precizna radiografija (nukl.) radiomicrometer - radiomikrometar, veoma osetljivi detektor zračenja (nukl.) radiopaque - nepropustljiv za zračenje radiopurity - nuklearna čistoća, radioaktivna čistoća radioreceptor - radio-receptor radioresistance - otpornost na ozračivanje radioresistant - otporan na ozračivanje radioscopy - radioskopija, rendgenoskopija radiosensibility - 1. radioosetljivost, osetljivost na zračenje; 2. rendgenoosetljivost radiosensitive - osetljiv na zračenje radiosensitivity - osetljivost prema radioaktivnom zračenju (nukl.) radiotelegraph - radiotelegraf (tel.) ; ~ transmitter - radiotelegrafski predajnik (tel.) radiotelemetering - radiotelemetrijski radiotelephone transmitter - radiotelefonski predajnik (tel.)
radiotelescope
571
radiotelescope - radioteleskop; ~, Northern Cross - radioteleskop „Severni krst" radioteletypewrker - radioteleprinter (tel.) radiotherapy - rendgenoterapija, lečenje jonizujućim zračenjem radiothermy - radiotermija, dijatermija radiotoxicity - radiotoksičnost radiotracer - radioaktivni obeleživač radium - radijum, radioaktivni hem. elemen(a)t, red. br. 88, simbol Ra radium A - radijum A, radioaktivni izotop polonijuma (hem.) radium B - radijum B, radioaktivni izotop olova (hem.); ~ bearing -koji sadrži radijuma; ~beryllium source - radijum-berilijumski izotop, neutronski izvor spravljene mešanjem radijuma i berilijuma (nukl.); ~ emanation v. radon; ~ lead - radijumovo olovo, krajnji (stabilni) proizvod raspada radijumove familije (hem.); ~ series - radijumov niz (hem.); ~ type vacuum gage - radijumski manometar (metr.) radius cutter - glodač za zaobljenja (maš.) ; ~ of a circle - poluprečnik (radijus) kruga (mat.); ~ of curvature - radijus krivine (mat.); ~ of gyration - radijum obrtanja (meli.); ~ of the bend - prečnik krivine (maš.); ~ of web - poluprečnik putanje (meli.); ~, planing - rendisanje krivine (maš.); ~ vector - radijus vektor (mat.) radix of a system of logarithms baza sistema logaritama (mat.); ~ of a system of numeration baza sistema brojeva (mat.) radome - kućište antene; ~, airborne - kućište avionske antene radon - radon, radioaktivna emanacija (radioaktivni hem. elemen(a)t, red. br. 86, simbol Rn) raffinate - rafinisati (thnl.) raffinose - rafinoza, melitroza, trisaharid koji se nalazi u šećernoj repi, melasi i dr. (hem.) raft - splav, splavljeno drvo (srb.)
ram balance weight
raies ultimes - ultimne (poslednje) linije u spektrima elemenata koji se kao najintenzivnije poslednje gube pri smanjivanju količine elemenata; stoga služe za njihovo otkrivanje (hem.) rail - tračnica, šina (sbr.); ~ elamp (shape/) - stezač radnog stola (rendbaljka) (maš.); ~ damping (plaaer) - pritezanje radnog stola (maš.); ~ elevating manual control (shaper) - ručna kontrola radnog stola (maš.); — elevating screws - vreteno za podizanje transverzalne grede (maš.); ~ head (planer) - transverzalni suport (maš.); ~ milling head suport za transverzalno glodanje (maš.); ~ tool head - transverzalni suport (maš.) raindrop attenuator - prigušenje od kiše (rad.) rain-tight - nepropustljiv za kišu; ~ water - kišnica rainbow - duga (meteor.) raised butt weld between plates with edges - rubni šav (zav.); ~ edge - povrnuta ivica (zav.) rake angle - stražnji ugao (maš.); ~ face - površina strugotine (maš.) ram - hidraulični klip (maš.) ram balance weight - težina za uravnoteženje držača (nosača) alata (maš.); ~, bearing - vodice nosača alata; (KVR) kratkohodne vert. rendisalje (maš.); ~ block stezna pločica na nosaču alata (maš.); ~ elamp - stezna ručica na nosaču alata (maš.); ~ drive - pogon nosača alata (KVR) (maš.); ~ face - glava nosača alata (KVR) (maš.); ~ guard (shaper) - osigurač nosača alata (maš.); ~ guide - vodica nosača alata (maš.); - heat slide - vertikalni klizač na nosaču alata (maš.); ~ lock stezni uređaj za nosač alata (>naš.); ~ position - dužina hoda nosača alata (maš.); ~ positioning shaft - osovina za podešavanje hoHi (maš.); — return stroke - povratni hod nosača alata (maš.); ~, shaper - nosač alata kratkohodne vertikalne
ram balance weight ram balance weight rendisaljke (maš.); ~ stroke control — kontrola hoda nosača alata (maš.); ~ way — vodica nosača alata (maš.) Raman effect - Ramanov efek(a)t (rasejanja svetlosti na molekulima)
(fiz.)
ramification - grananje, teranje grana, račvanje rammelsbergite - ramelsbergit, bela niklena pakovina, nikal-dijarsenid (min.) ramming - nabijanje ramp - brza izmena po linijskom zakonu Ramsauer effect - Ramsauerov efek(a)t, apsorpcija spornih neutrona (fiz.) Rana radio-navigator - fazni radionavigacioni sistem Rana (eh.) random-incidence response - kružna osetljivost (el.); <•*- orientation - proizvoljna orijentacija; ~ sensitivity - kružna osetljivost (el.) range - domet; daljina, udaljenost; dijapazon, inteval; srednja slobodna putanja, dužina putanje, putanja čestice; poligon; ~, adjustment - regulacija daljine, korektura daljine; ~, aerodynamic - poligon za aerodinamična ispitivanja; ~, altitude - dijapazon visine; ~, antenna - antenski poligon; ~, artillery - artiljerijski poligon; ~, attenuation - dijapazon slabljenja, dijapazon anuliranja; ~, aural - zona osluškivanja, zona čujnosti; ~, beacon - radiofar, radio-kula, radio-toranj; ~, bombing (mission) - poligon za bombardovanje; ~ calibrator - kalibrator udaljenosti, daljine; ~, corrected - izračunata daljina; ~, critical - kritična zona, kritični predeo; ~, cross-section measurement - poligon za merenje radio-lokacionih poprečnih preseka; ~, cryogenic-of temperature - dijapazon kriogenskih temperatura (niža od 20°K); ~, day - daljina dnevnog predavanja; ~, detection - daljina detekcije; ~, dynamic - dinamički dijapa-
572
range zon; ~, effective'-'radni dijapazon; oblast neophodnih merenja, radni deo skale; efektivna zona; efektivni radijus dejstva; ~, elastic - elastična zona; ~, elastu-plastic elastično plastična zona; ~, epithermal - nad-toplotna oblast; ~, extreme - maksimalna udaljenost, domet; ~, extrinsic - oblasti primesne provodljivosti (poluprovodnika); ~, fatigue - interval nosivosti; — finder - daljinomer; ~, fixed - fiksna daljina; ~, flying - daljina leta; ~, focusing - dijapazon fokusiranja; ~, freak - zona nestabilne čujnosti; ~, free-flight projectile poligon za ispitivanje balističkih projektila;~, free-space - daljina dejstva u slobodnom prostoru; ~, frequency - dijapazon frekvencije; ~, fusion - oblast fuzije; ~, gliding - daljina planiranja; ~ height converter - konvertor daljina-visina; —, horizontal - horizontalna daljina, horizontalna udaljenost; ~ 3 hypersonic ballistic - hiperzvučna balistička trasa; ~, indicating - dijapazon indikacije, dijapazon pokazivanja; ~ indicator - indikator udaljenosti, indikator dometa; ~, inelastic neelastična zona; ~ 3 instrument - brojna oblast mernog instrumenta, efektivnost mernog instrumenta; ~, interference - zona interferencije; ~, intrinsic - oblast sopstvene provodnosti; ~, launching - daljina puštanja (rakete); raketni poligon; ~, locking - sinhronizaciona oblast; ~ mark — oznaka udaljenosti, marker dometa; ~, mass - oblast masa; dijapazon masa; maseni domet; ~, maximum v. extreme rang;; ~, mean - srednje rastojanje; srednja amplituda priliva i odliva (tečnosti); srednji domet (čestice); srednji dijapazon, temperaturni interval topljenja; ~, microwave mikrotalasni dijapazon; ~, missle v. launching range; ~, night daljina noćne predaje; ~ of adjustment - oblast nameštanja;
tmnge
573
,— of audibility - oblast čujnosti (date frekvencije); ~ of capacity _ oblast opterećenja; ~ of coverage - daljina dejstva, prekriveni dijapazon; ~ of fesds - oblast pomeranja; ~ of incrinsic temperature - oblast sopstvene temperature; ~ of proportionality oblast, domen proporcionalnosti; of speeds - oblast brzina; ~ of stability - interval stabilnosti; ~ of stress - amplituda napona; - of tones - gradacija tonova, tonalnost; ~ of visibility - daljina vidljivosti; ~ of vision - daljina (jasnost) viđenja, dubina polja posmatranja; ~, omnidirectional - radio-far usmeren u svim pravcima; ~, only radar - radarski daljinomer; ~, operating - daljina dejstva, radijus dejstva; radni interval, radni opseg; ~, optical - daljina potpune vidljivosti, optička daljina, optička udaljenost; ~, picking-up - daljina nalaženja, udaljenost nalaženja; —, plastic oblast plastične deformacije; ~, power — dijapazon sila; završni deo upusnog režima (reaktora); ~ power supply - menjanje daljinskog stepena (kod radara); ~, practical - dijapazon primene (aparata, instrumenta); dužina dometa po pravoj; ~, projectile v. artillery range; ~, proving - eksperimentalni poligon, poligon za ispitivanje; ~ pulse - daljinski impuls, impuls daljine; ~ pulse automatic control - automatsko upravljanje daljinskim impulsom; ~, radar daljina dejstva radio-lokatora; ~, rated - radni dijapazon, nominalni dijapazon; ~ resultion - moć razdvajanja po daljini, rezolucija po daljini; ~, safe - bezopasna zona, bezopasni interval, interval sigurnosti; ~, sca'e - dijapazon skale, interval skale; ~ scale selector — birač razmere daljine; ~ selector - birač daljine, birač razmere, birač opsega; •—• sensitivity - osetljivost po daljini; ~, source - oblast dejstva izvora, počatak radnog režima (reaktora);
ranging ~, subpower - interval režima rada reaktora na nepotpunoj snazi; ~, supersonic - interval nadzvučnih frekvenci, interval frekvenci visokih učestanosti; ~ system - sistem merenja daljine; ~, target - daljina cilja; ~, temperature — interval temperature, temperaturni dijapazon; ~, test v.
proving range; ~, thermal -
termalna oblast, oblast termalnih neatrona; interval termolizadje; ~, throttling - zona regulacije, regulacioni interval; <—,' tolerance - interval tolerancije, oblast tolerancije, oblast dopuštenih grešaka; ~ tracking - praćenje po daljini, praćenje na daljinu; ~, training poligon za obuku; ~, transformation - oblast transformacije, prelazni interval, interval temperaturnih promena; ~, transmission - daljina transmisije, interval transmisije, zona predaje; ~, transmitting v. transmission range; ~, true - stvarni domet, realan domet; ~, ultimate - maksimalni domet (nuklearne čestice); ~, unit merač daljine, daljinski stepen; ~, wave - oblast talasa, dijapazon talasa; ~, wide - široki dijapazon, široka oblast, široki interval; ~ zero calibration - kalibracija nulte udaljenosti
range-finder - daljinomer; ~, coincidence — daljinomer koincidencije; ~, coupled - daljinomer kuplovanja, oblast združivanja (spajanja); ~, cut-image v. coincidence rangi-finder; ~, doubleimage v. coincidence rangefinder; ~, laser - daljinomer lasera; ~, optical - optički daljinomer; ~, radar - daljinomer radio-lokatora; ~, radio - radiodaljinomer; ~, self-contained optički daljinomer; ~, single-station - daljinomer sa konstantnom (stalnom) bazom; ~, stereoscopic - stereoskopični daljinomer ranger - daljinomer ranging - merenje rastojanja, određivanje daljine, određivanje distan-
ranging
574
ranging ce; ustanovljenje granica; ~ computer - računska mašina za izračunavanje daljine; ~ radar radar za merenje daljine Raney nickel — Reni-nikl (vrsta sunđerastog nikla), nikal vrlo razvijene površine koji se upotrebljava kao katalizator (hem.) Rankine scale - Rankinova temperaturska skala (u.) Raoult's law - Raulov zakon, povezuje napon pare rastvora sa količinom rastvorene supstance u rastvoru (hem.) rape oil - repno ulje (thnl.) Raphael bridge - Rafaelov most (el.) rapid combustion - živo sagorevanje (mot.); ~ idle movement brzi povratni hod (mot.) ; ~ index plate - ploča sa direktnom podelom (maš.); ~ indexing - neposredna podela (maš.); -—• loading - brzo opterećivanje (maš.); ~ method - brzi metod, brza provera; ~ motion - brzo kretanje; ~ return stroke - brzi povratni hod (maš.); ~ scanner - brzi ocrtavač, brzi razlagač, brzi analizator (eh.); ~ table approach - brzo doterivanje (maš.); ~ traverse controls - brzohodno upravljanje (maš.); ~ traversing motion - brzohodno doterivanje (maš.) rappee - ljut burmut (hot.) rare - redak, razreden, rasturen; ~ earth - retka zemlja (hem.); ~ earth elements - elementi retkih zemalja, elementi od rednog broja 57 do 81 uključujući i skandijum i itrijum (hem.); ~ gases - inertni (plemeniti) gasovi, grupa gasovitih elemenata nulte grupe periodnog sistema, odlikuju se odsustvom hem. afiniteta (hem.); ~ metals - retki, plemeniti metali (hem.) rarefaction of air - razredenje vazduha rarefied - razreden; osiromašen rarefy - praviti vakuum rasp — (sa)strugati; turpija za drvo (grad.)
rate
rat-holing - reitmetar, postepeno širenje bušotine ratcher wheel - zaporni točak (maš.) rate - norma, stavka, cena, procena, ocena; prebrojavati; ocenjivati; stepen; klasa, klasificirati; tempo, brzina; veličina; rasturanje (npr. vode); proizvodnost; odnos, proporcija; određivati, meriti, izmeriti, ustanovljavati, fiksirati (vrednost veličina); ~, accuracy stepen tačnosti; —, aging - brzina starenja; ~, angular - ugaona brzina; ~, base wage - tarifna stavka; ~, burning - brzina sagorevanja; ~, burn-off - brzina topljenja (elektrode); ~, capture - brzina zahvata, brzina kaptiranja; —', charging - struja naelektrisanja (u amperima); ~, chilling - intenzitet hlađenja; ~, clock brzina sinhronizacije, taktna frekvencija; ~, collision - intenzivnost sudara, intenzitet sudara; ~, conversion - brzina transformacije; ~ 3 cooling - intenzitet hlađenja; ~» corrosion — stepen (veličina) korozije; ~, critical cooling kritična brzina hlađenja; ~, cross relaxation - brzina kros-relaksacije; ~, curing - brzina vulkanizacije; ~, cutting - brzina rezanja; ~, data signaling - signalna brzina; ~, date v. information rate; ~, de-ionization - brzina de-jonizacije; ~, decay - brzina raspada (n. f . ) ; ~, degradation - brzina degradacije, brzina starenja; ~, deposition - brzina taloženja; ~, dispersing - brzina disperzije; ~, dosage - jačina doze; ~-, dose v. dosage rate; ~j downtime - brzina zastoja; ~, drift - brzina drifta, brzina prodiranja; brzina starenja; ~, earned (period) - prošek zarade; ~, erasing - brzina brisanja; ~, error - učestanost pojave grešaka; ~, evaporation - brzina isparenja; ~, excitation pump - brzina pumpanja; ~, failure - brzina kvarenja; ~, false alarm - učestanost pojave signala lažne uzbune ; ~, Faraday fading - brzina
rate Faradejevog fedinga; ~, fatality - smrtnost od povreda na radu; feed - brzina predaje; inten} zivnost napajanja; ~, fission - intenzivnost deljenja (fisije), gustina fisije; '~ 3 flow - brzina protoka; ,-«, freezing - brzina zamrzavanja; ~, fuel - potrošnja goriva; ~, gasification - brzina razvijanja gasa; ~, gear reduction - broj prenosa; redukcija; ~, generation - brzina generisanja; ~, going - fiksirana norma, utvrđena norma, predviđena norma; ~, grown junction - dobijanje kristala rastenjem; ~, growth - brzina rasta; ~, heat - toplotna snaga, intenzitet toplote; ~, hour - satnica; ~, induced transition - verovatnoća indukovanog prelaza; ~, infiltration — brzina infiltracije; ~ 5 information - informaciona brzina, brzina predaje informacija, brzina prenosa informacija; ~, interest - procenat priraštaja; ~, ionization - brzina ionizacije, odnos jonizacije; ~, job - radna norma; ~, launching - brzina propusta; —, limited control system upravljanje sa ograničenom brzinom ; ~, loading - brzina punjenja; ~, merit - pokazatelj kvaliteta; ~, message transmission - brzina otpreme informacija, informaciona brzina; ~, meter - merač brzine brojanja; uređaj za merenje radioaktivnosti koji direktno daje brzinu brojanja, integrator impulsa; ~, mission success - brzina otkazivanja; ~, modulation - brzina modulacije; ~, occupance — stepen zauzetosti (kanala); —, occupational - tarifna stavka; ~ of acceleration - stepen ubrzanja; ~ of air flow - konačna protoka vazduha; ~ of angular motion - ugaona brzina; ~ of attenuation - odnos atenuacije, postepeno umirivanje; ~ of braking - koeficijen(a)t kočenja; ~ of burning - gorivost; ~ of change - brzina merenja, marking diferencija (radar); ~ of change indicator merač brzine spuštanja ili dizanja
575
rate (aviona); ~ of change relay relej brzine promene (gradijentni relej); ~ of chronomever - hod hronometra, procena hronometra; - of combustion - intenzitet gorenja; ~ of cooling - brzina hlađenja; ~ of delivery of a pump - protok pumpe; ~ of deposition - brzina topljenja, otapanja; ~ of depreciation - brzina amortizacije, norma amortizacije; ~ of descent - brzina snižavanja, brzina spuštanja, procenjivanje snižavanja; ~ of development tempo razvoja; ~ of dilution stepen mešanja; ~ of discharge - brzina pražnjenja (akumulatora); brzina isticanja, izlaženja; ~ of evacuation - brzina usisavanja; ~ of evaporation - intenzitet obrazovanja pare, jačina kotla, brzina isparavanja; ~ of feed brzina (veličina) pomaka, brzina proizvođenja; ~ of flame propagation — brzina prenošenja plamena, brzina paljenja; ~ of flow - protok, količina protoka; — of growth - brzina razvoja, rasta, priraštaja; ~ of heat liberation - brzina oslobađanja, toplotno naprezanje; ~ of ionization decay - brzina opadanja jonizacije; ~ of metal removal - brzina odnošenja metala; ~ of output - brzina proizvodnje; ~ of plasma generation - brzina obrazovanja plazme; ~ of power input - opterećenje, potrošnja snage; ~ of precipitation - količina padavina; ~ of rise — brzina priraštaja, gradient; ~ of sending - brzina predaje (signala); ~ of speed - odnos brzine, odnos vrednosti brzina; ~ of strain - brzina deformisanja; ~ of the cutter speed - broj obrtaja glodača; ~ of tool wear - brzina trošenja, habanja metala; ~ of travel - brzina, brzina vožnje; ~ of travel of sound brzina rasprostiranja zvuka; -— of turn - ugaona brzina; ~ of voltage change - brzina promene napona; ~ of volume flow - količina protoka; ~ of wear — koefi-
rate rate cijen(a)t istrošenosti; ~, optical excitation - brzina optičke pobude; ~ per hour - komada po času; ~, preventive maintenance — profilaktička norma, profilaktički koeficijen(a)t; ~, production - produktivnost; količinski učinak; brzina obrazovanja čestica; ~, pull - brzina izvlačenja; ~, pulse-repetition - brzina povratka impulsa; ~, pumping brzina pumpanja; ~, quenching (transfer) - brzina gašenja, brzina prenosa; ~, range - brzina izmene, radijalna brzina; ~, reaction brzina reakcije; ~, reading brzina očitavanja; ~, recombination - brzina rekombinacije; ~, recombination-generation brzina rekombinacije-generacije; ~, recovery - brzina uspostavljanja, brzina povratka (regulisane veličine na zadanu vrednost); ~, recurrence - frekvencija ponavljanja, frekvencija praćenja (npr. impulsa); ~, reduction - prenosni broj; koeficijen(a)t umanjenja; brzina smanjenja; ~, redundancy - redundantnost, umnožak rezervisanosti; ~, removal - stepen obrade; ~, repetition v. recurrence rate; ~, restorability - ponovno uspostavljanje; ~, rusting v. corrosion rate; ~, sample - brzina očitavanja, brzina uzimanja uzoraka; ~, sampling - brzina uzimanja uzoraka; ~, saverity statistika nesrećnih slučajeva; ~, scale - taksa, tarifa, tarifni indikator; ~, spontabeous emission - verovatnoća spontanog zračenja; ~, spontaneous transition verovatnoća spontanog prelaza; ~, standard - utvrđena norma; ~, starting - ustaljena početna stavka; •~, steady - ustanovljena brzina; ~j surface recombination - brzina rekombinacije; ~, switching - brzina prebacivanja, brzina uključivanja; ~, temporary — vremenska norma, vremenska stavka; ~, transmission - brzina otpreme informacija; ~, voltage-recovery
576
rating
- brzina uspostavljanja napona; ~, volume - brzina protoka materijala (na traci); ~, wage - tarifna stavka; ~, weight - utrošak težine; ~j writing - brzina zapisivanja rated capacity - nominalni kapacitet (kondenzatora, centrale), nominalno opterećenje (el.); ~ carrying current - nominalna struja opterećenja (el.); ~ current nazivna struja (el.); ~ dissipation - nominalno rasipanje, nominalna disipacija (el.); ~ duty - nazivni pogon (elj.); ~ horsepower — nominalna snaga (KS) (mot.); ~ life - nominalni život (cevi), nominalni vek uređaja; ~ load - nominalno opterećenje; ~ maximum current - dopuštena maksimalna jačina struje, maksimalna jačina struje (zavarivanja) (zav.); ~ output - nominalna izlaganja snaga (elj.); ~ quantity - nazivna veličina (elj.); ~ short circuit current - nominalna struja katodnog spoja (elj.) ', ~ temperature-rise current of an instrument - nominalna struja zagrevanja aparata (el.); ~ voltage - nazivni napon (el.); ~ welding current - nominalna struja zavarivanja (zav.) ratemeter - intensimetar, instrument za merenje intenziteta (str.) rating - 1. intenzivnost, mogućnost, proizvodnost, nominalni intenzitet, nominalna karakteristika; 2. merna veličina, merna vrednost, parametar; 3. normiranje, hronometraža; 4. procena, tarifikacija; ~ of well - 1. stvaranje bušotine, formiranje bušotine; 2. procena dubine bušotine; ~ ability - pokazatelj dinamičkih osobina (automobila); ~, accurancy - stepen tačnosti; ~ burden - opterećenje (mernog transformatora); ~, capacity - proračun snage, proračun proizvodnje, proračun obimnosti proizvodnje; ~, continuous - 1. razdelnik snage, režim razdelnika snage, razdelnik jačine; 2. režim stalnog opterećenja; ~, elec-
rating
577
trical - proračunata električna snaga; ~, engine - nominalna snaga pokretača; ~ interrupting capacity - nominalna rušeća snaga; .—', job - procena rada, ocena rada; <—,' knock - detonaciona karakteristika, oktanski broj; ~ load nominalno opterećenje, projektno opterećenje; ~, maximum - 1. maksimalna vrednost, 2. maksimalna snaga; ~, maximum continuous - maksimalna razdelna snaga, maksimalna linearna snaga, maksimalna kontinualna snaga; ~, name-plate - nominalna snaga, snaga, pokazatelja na tablici (mašine); ~, one-hour - vremenska snaga; ~, pace - procena tempa rada, ocena intenziteta rada; ~, performance - procena intenziteta rada; •—• power — nominalna snaga; ~, short-time - kratkotrajna snaga, snaga pri kratkotrajnom režimu; —•, speed - ocena tempa rada; ~, torque - nominalni momen(a)t učvršćivanja; ~, virtual - srednja efiktivna snaga ratio - 1. odnos, proporcija; 2. stepen, koeficijen(a)t; ~, of enrichment - koeficijen(a)t obogaćenja; ~ of flow to mean flow — modularni koeficijen(a)t protoka; ~ of refraction - koeficijen(a)t refrakcije, tangens ugla odstupanja; ~ of reinforcement - procen(a)t armiranja, koeficijen(a)t armiranja; ~ of stroke to diameter - odnos dužine hoda klipa u cilindru; ~, abundance - obogaćenje, koeficijen(a)t obogaćenja, obogaćenost (izotopa), 'relativan sadržaj; ~, base - bazični odnos, odnos veličine bazisa fotografisanja u odnosu na visinu; ~, bore-stroke - odnos unutarnjeg kočenja, koeficijen(a)t usporavanja; ~, branching - koeficijen(a)t razgranavan)a, (raspada), odnos grana raspada (radioaktivnih nizova); ~, cement-water v. water-cement ratio; —•, charge—to-mass — odnos naelektrisanja i mase, specifično naelektrisanje; ~, compression - stepen kompresije, koeficijen(a)t sabijanja; <—-, 37 Rečnik
ratio contact - koeficijen(a)t prekrivanja; ~, contrast - koeficijen(a)t kontrasta; ~, conversion - 1. koeficijen(a)t konverzije; 2. koeficijenta)! proizvodnje; ~, cylinder - odnos dužine hoda klipa i dijametra cilindra; —, daylight - koeficijen(a)t prirodne svetlosti; ~ density - relativna gustina; ~, detrusion - koeficijen(a)t pomeranja; ~, developed surface koeficijen(a)t punjenja; —, diameter - odnos dijametara; ~, dimensional - odnos dužine male i velike poluose (kod elipse); ~, direct - direktna proporcionalnost; ~, elasticity - odnos normalnih modula elastičnosti dva tcla; ~ expansion - 1. koeficijen(a)t ekspanzije, koeficijen(a)t širenja; 2. relativno širenje; ~, fatigue v. endurance ratio; —, fission odnos intenzivnosti fisije (deljenja); ~, fixed - fiksan odnos, stalan odnos, stalna proporcija; ~, fuel - toplotni koeficijen(a)t; ~, fuelair - koeficijen(a)t izbačenog vazduha, koeficijen(a)t istisnutog vazduha; ~, gas—oil - gasni koeficijen(a)t; ~, gear - prenosni broj, prenosni odnos; ~, image - format aero-snimka, dimenzija snimka; ~, impulse - odnos impulsa; ~, inverse - inverzna proporcionalnost, obrnuta proporcionalnost, kontra-proporcionalnost; ~, ionization - 1. odnos jonske struje, 2. odnos potencijala jonizacije, 3. odnos jonizacionih mogućnosti (čestica); ~, lift-drag - aero-dinamički kvalitct; ~, low spanchord - malo izduženje; —, machinability - relativna obradenost rezanjem; ~, mass" - 1. relativan gubitak mase; 2. odnos masa; ~, mass-to-charge - odnos mase i naelektrisanja, obrnuta vrednost specifičnog naelektrisanja; ~, mixture — odnos komponenata mešanja, odnos komponenata smeše; •—,' molar - molarni odnos, molarna koncentracija; —, noisetemperature - koeficijen(a)t temperaturnih šumova, odnos tempera-
ratio
578
ratio turnog fona; ~, picture v. image ratio; ~, pitch - odnos hoda gvinta (navoja) i dijametra; ~, Poisson's - Pausonov koeficijen(a)t; ~, power standing-wave - koeficijen(a)t stojećeg talasa po snazi; ~, power-to-volume litarska snaga (pokretača); ~, pulse-duration v. impulse ratio; ~, reduction - 1. prenosni broj, prenosni odnos; 2. stepen redukcije, 3. koeficijent smanjenja (umanjenja) pojačanje pri rezonanci; ~, same-size - odnos jedan prema jedan, odnos istih razmera; ~, secondary-emission - koeficijen(a)t sekundarne emisije, koeficijenta)! naknadne emisije; ~, signal—to—noise — odnos signala prema šumu; ~, slenderness — koeficijen(a)t gipkosti (elastičnosti); ~, slip - koeficijen(a)t pomeranja; ~, standing-wave - koeficijen(a)t stojećeg talasa; ~, steel procen(a)t armiranja; ~, test empirijski koeficijent; ~, thickness - relativna debljina (profila); ~, thrust-to-power - odnos potiska i snage; ~, transfer - koeficijen(a)t transfera, koeficijen(a)t prenosa, koeficijen(a)t predaje; ~, transformation - koeficijen(a)t transformacije; ~, transmission - 1. transmisioni broj, transmisioni odnos; 2. transmisija, prozračnost, koeficijen(a)t prozračnosti, relativan viskozitet, relativna viskoznost; ~, voltage - 1. koeficijen(a)t transformacije; 2. koeficijen(a)t pojačanja napona; ~, voltage standing—wave — koeficijen(a)t napona stojećeg talasa; ~, water-cement - hidratacioni parametar cementiranja, vodo-cementni odnos; ~, weight - težinski odnos ratiometer - ratiometar, logometar, merač odnosa dve električne veličine ration - 1. odnos, proporcija; 2. stepen, koeficijen(a)t; ~, aspect of resistor - razmer otpornika; ~, axial - odnos velike i male ose elipse; ~, capacitance - koe-
ray
ficijen(a)t promene kapaciteta; ~, channel-width-to-length - odnos dužine kanala; ~, cost — koeficijen(a)t koštanja (eksploatacija), relativna cena koštanja; ~, currenttransfer - odnos izlazne struje prema ulaznoj; ~, downtime koeficijen(a)t prekida rada, koeficijen(a)t zastoja; ~, echo-toreverberation - odnos nivoa (prijemnog) signala i reverberacije; ~, escape - efektivni koeficijen(a)t sekundarne emisije kolektora; ~, failure - frekvencija smetnji, frekvencija prekida rada; ~, fission/ fusion - odnos intenziteta fisije prema fuziji; ~, frequency-span - odnos graničnih frekvencija opsega; ~, geometric - geometrijski odnos; ~, gyromagnetic žiromagnetni odnos; ~ inversion - relativna inverzija; ~, inversion level - koeficijen(a)t inverzije rational - racionalan, pravilan; ~ function - racionalna funkcija (mat.); ~ integral function of degree n - polinom n-tog stepena (mat.); ~ number - racionalni broj (mat.) rationalization - 1. racionalizacija; 2. oslobađanja od iracionalnosti rationalized unit - racionalizovana jedinica raven - avionski antiradarski uređaj (av.) raw - sirov, neobrađen, nebrušen, neizbeljen, neprerađen, nestabilizovan (napon), neosvetljen(film); ~browcoal - mrki sirovi ugalj; ~ coal sirovi ugalj; ~ coal bunker - skladište sirovog uglja; ~ hide - sirova koža; ~ hide store - skladište sirovih koža; ~ lead - nerafinisano olovo; ~ ore - sirova ruda; ~ piece - obradak, predmet spremljen za obradu; ~ silk - sirova svila rawin - radiosonda ray - 1. zrak; 2. snop; 3. trajektorija; ~, geodesic - geodezijski zrak; —•, geometrical optics - geometrooptički zrak; ~ glory - zrak
ray glorija; ~, induced y - indukovano y zračenje; ~, light - svetlosni zrak; — path - putanja zraka, trajektorija zraka; ~ proof - zaštićen od rendgenskih zraka (thnl.) raying - ozračivanje Rayleigh cycles - Rejlijev ciklus (magnećenja); ~ disc - Rejlijev disk(ak); ~ distillation - Rejlijeva destilacija (hem.); ~ scattering - Rejlijevo rasejanje (fiz.) rayon - rejon, veštačko vlakno od regenerisane celuloze Rayo - rajo, vrsta visokoomske legure sa 85% Ni i 15% Cr raysistor - rejzistor Rb - simbol elemenata rubidijuma (hem.) r.e.m., rem, Rem - rem jedinica za merenje radioaktivnog zračenja (nukl.) Re - simbol za element renijum (hem.) re-count - opet brojiti, prebrojati re-Maxwellianize - redukcija (svođenje) na Maksvelovu raspodelu reach - domet; postići, dostići; ~ by phone - ostvariti telefonsku vezu, telefonirati (tel.) reactance - reaktanca, reaktivni otpor (el.) reactant - reaktant, svaka supstanca koja ulazi u hemijsku reakciju (hem.) reacting circuit - kolo povratne sprege (eh.); ~ force - sila reakcije (fiz.) reaction - 1. reakcija, protivdejstvo, obrnuto dejstvo; 2. uzajamno delovanje; 3. regeneracija; 4. zračenje obrnutog smera u antenu (regenerativnim prijemnikom); 5. obrnuta veza; ~ of the support v. bearing reaction; ~, acid kisela reakcija; ~, addition reakcija pri sajedinjavanju; ~, additive v. addition reaction; ~, air - protivdejstvo vazduha, aerodinamična reakcija; ~, annihilation - reakcija anihilacije; ~, armature - reakcija armature; ~, back - obrnuta reakcija; •—•, bearing - reakcija oslonca; ~, bimolecular - bimolekularna reak37«
57«
reaction cija; ~, binary - binarna reakcija, reakcija dvostrukog sudara; ~, buckshot - reakcija čestičnog zahvata; ~, guilding-up - reakcija porasta molekula; ~, capacity obrnuta veza preko zapremine (kapaciteta), kapacitivna regeneracija; ~, capture - reakcija zahvata, nuklearna reakcija pri kojoj se zahvata čestica; ~, catalytic katalitička reakcija, reakcija koja ima katalitičko dejstvo; ~, chaing - lančana reakcija; ~, combination - reakcija prisajedinjavanja, reakcija kombinovanja; ~, complete - nepovratna reakcija; ~, composite - složena reakcija; ~ concurrent - konkurentna reakcija, strana reakcija, prateća reakcija; ~, consecutive - konsekutivna reakcija; ~, controlled - kontrolisana reakcija, dirigovana reakcija, regulisana reakcija; ~, coordination - koordinaciona reakcija; ~, counter v. balancing reaction; ~, coupled - kuplovana reakcija, združena reakcija; ~, decomposition - reakcija raspada, reakcija diskompozicije, reakcija razlaganja; ~, deferred - kočeća reakcija, usporavajuća reakcija; ~, displacement - reakcija mešanja, reakcija zamešavanja, reakcija izmene, reakcija zamene, reakcija supstitucije; ~, double - dvojno obrnuta veza, dvojna reakcija,, dublreakcija, kapajuća reakcija; ~, dry - suva reakcija, reakcija koja ide suvim putem (načinom); —, elastic - elastična reakcija; ~, end krajnja reakcija, konačna reakcija; ~, endoergic - endotermična reakcija, endoenergetska reakcija, reakcija pri kojoj se apsorbuje energija; ~, endothermic - endotermična reakcija, reakcija pri kojoj se apsorbuje toplota; ~, exchange - reakcija zamene, reakcija promene; ~, exoergic - egzoenergetska reakcija, reakcija pri kojoj se oslobađa energija; -~, exothermal - egzotermna reakcija, reakcija pri kojoj se oslobađa toplota; ~, explosive - rušeća reakcija, eksplo-
reaction
580
reaction zivna reakcija, reakcija razaranja; •~, fission - reakcija fisije, reakcija deljenja, reakcija razdvajanja; ~, fusion — reakcija fuzije, reakcija sinteze, reakcija spajanja; — heat-generation v. exothermal reaction; ~, heterogeneous heterogena reakcija; ~, incomplete - nezavršena reakcija; ~, irreversible - inverzibilna reakcija, nepovratna reakcija; ~, methetical v. exchange reaction; ~, monomolecular — monomolekularna reakcija, multimolekularna reakcija; ~, multimolecular - višemolekularna reakcija, multimolekularna reakcija; ~, mutual exchange - reakcija razmene razlaganjem; ~, negative - negativna reakcija, negativno obrnuta veza; ~, nuclear - nuklearna reakcija; ~, oxidizing - reakcija oksidacija; ~, partial — parcijalna reakcija, čestična reakcija; ~ 3 photonuclear - fotonuklearna reakcija; ~, pick-up - reakcija zahvata, reakcija zahvatanja; ~, pyrogenic - pirogena reakcija; ~, replacement v. displacement reaction; ~, reversible v. belancing reaction; ~, secondary - sekundarna reakcija, bočna reakcija, reakcija koja ide po strani od glavne reakcije; ~, self-sustaining samoprodužavajuća reakcija; ~, simultaneous - simultana reakcija, jednovremena reakcija; <~, solidstate - reakcija u čvrstoj sredini, reakcija u čvrstom stanju; ~, solvolytic - reakcija razdvajanja sa jonima rastvarača, solvolitična reakcija; ~, staircase - stupnjasta reakcija; ~, stripping - reakcija razdvajanja, reakcija cepanja, reakcija rušenja; ~, substitution - reakcija supstitucije, reakcija zamene; ~, surface - površinska reakcija; ~, thermonuclear - termonuklearna reakcija; ~, threshold - reakcija praga, reakcija koja ima prag, reakcija koja ima negativnu Q vrednost; ~, wall - re-
realgar reactor
akcija na zidovima; ~, wet •— reakcija u tečnoj sredini rcactionless - neaktivan, inertan na reakciju reactivation - reaktivacija, regeneracija, uspostavljanje reactive - 1. reaktivan, indukovan, kapacitivan; 2. obrnuta veza; 3. sposoban za reakciju, hemijski aktivan reactivity - 1. reaktivnost; 2. hemijska aktivnost, reakciona sposobnost; ~ excess - zaostala reaktivnost reactor - reaktor (uređaj u kome se odvija reakcija, hemijska, nuklearna); stabilizator; ~, air - vazdušni reaktor; ~, air-cooled - reaktor hlađen vazduhom; ~, aquarium v. swimming-pool reactor; ~, aqueous homogeneous - vodeni homogeni reaktor; ~, atomic nuklearni reaktor; ~, bare — reaktor bez reflektora; ~, batch reaktor sa periodičnim pogonom; ~, beryllium (-moderated) reaktor sa berilijumovim usporivačem, reaktor sa berilijumovim termazilatorom; ~, boiling water - (BWR) reaktor sa ključajućom vodom; ~, breeder - oplodni reaktor, brider; ~ 3 chain - nuklearni reaktor; ~, circulating cirkulacioni reaktor; ~, closely packed - reaktor sa pakovanom rešetkom; ~, convergent - reaktor u režimu smanjivanja snage; ~, converter - reaktor-konverter (nukl. goriva); ~ core - aktivna zona, jezgro reaktora; ~, divergent - reaktor u režimu porasta snage; <~, engineering - reaktor za tehnička ispitivanja, tehnički reaktor; ~ envelope - obloga reaktora; ~, fast-neutron - reaktor sa brzim neutronima, brzi reaktor; ~ feed - napajanje reaktora nuklearnim gorivom; ~, fission-type - nuklearni reaktor koji koristi fisiju; ~, fusion - fuzioni reaktor, termonuklearni reaktor; ~, gas-cooled - reaktor hlađen gasom; ~, gas-cycle - reaktor sa gasnim ciklusom; ~, general-
inženjerstvo; ~, variable — parapurpose - reaktor široke namene; metarska dioda, varaktor »~ grade - kvaliteta pogodnog za reaction - reaktron /reaktore; ~, graphite - grafitni read by sound - primati na sluh reaktor (moderisan grafitom); ~, (tel.) ' heavy-water - (HWR) teškovodni readatron - sistem za obradu finanreaktor (moderisan teškom vodom); sijskih podataka «-, high-flux - reaktor visokog reader - čitač, čitalac; uređaj za fluksa (neutrona); ~, high-power čitanje - reaktor velike snage; ~, highreadiness - čitkost, vrednost inforpower density - reaktor sa velimacija, spremnost kom gustinom energije; ~, hydroreadiness to speak - spremnost za gen (-moderated) - reaktor m razgovor, odgovor pretplatnika derisati vodonikom; ~, image (uL) virtualni reaktorj ~, irradiator reading - čitanje, očitavanje (inforreaktor za ozračivartje; -*-, lattice macija); odbroj, odbrojavanje; ~ - reaktor sa prostornom rešetkom, accuracy - tačnost očitavanja heterogeni reaktor; ~, low-flux (metr.); ~ destructive - 1. oči- reaktor niskog fluksa (neutrona); tavanje Štetne informacije, štetno - low-power - reaktor male očitavanje; 2. očitavanje uz brisnage; ~, lumped - heterogeni sanje; ~ error - greška u očitareaktor; ~, Material Testing vanju (metr.); ~ head - sprava ,.' (MTR) reaktor za ispitivanje maza čitanje (maš.); ~ nondestruc; terijala; ~, moderated - reaktor tive - nedestruktivno očitavanje; sa moderatorom; ~, modulation ~ tactile - dodirno očitavanje - modulacioni reaktor; ~, nuclear - nuklearni reaktor; ~, nu- reading-out hologram - „čitanje" holograma clear submarine - podmornički readjust - ispraviti, ponovo podesiti atomski reaktor; ~, once-through - reaktor sa jednostrukim ciklusom readjustment - doterivanje readout - 1. očitavanje (informagoriva; ~, oscillator - reaktorski cija); 2. izbor (informacija); 3. oscilator, uređaj (metod) za meodbroj; ~, destructive - destrukrenje neutronskog apsorpcionog pre•seka materijala; ~ period - period tivno očitavanje; ~, nondestrucreaktora, vreme za koje veličina tive - nedestruktivno očitavanje neutronskog fluksa poraste e puta reagent - reagens, reaktiv; ~, ana(e = 2,718..., osnova prirodnih lolytical - analitički reagens garitama); ~ physics - reaktorska real axis - realna osa, kod kompleksfizika; ~, plasma - plazmeni renih brojeva (mat.); ~ compoaktor; ~ poisons - reaktorski nent - realna komponenta (mat.) ; otrovi, proizvodi fisije koji se stva~ focus - stvarni fokus (opt.) raju u reaktoru i koji imaju visok real gas - realni gas, gas koji se ne efikasni presek na neutrone; —, ponaša po zakonima za idealne power - reaktor snage; ~, presgasove (fiz., hem.); ~ image surized water - (PWR) reaktor realna slika, stvarna slika (opt.); sa vodom pod pritiskom; ~, number - realni broj (mat.); prompt - reaktor sa trenutnim power - aktivna snaga, stvarna (promptnim) neutronima; ~, resnaga (el.); ~ resistance - stvarni cycling - reaktor sa višestrukim otpor, omski otpor (el.) ; ~ value protokom goriva; ~ simulator - stvarna vrednost (mat.) - simulator, model reaktora; ~, slow - reaktor sa sporim neutro- real-time - realni vremenski internima; ~, swimming-pool - baval senski reaktor; ~ technology - realgar - realgar (crveni sulfid arreaktorska tehnologija, reaktorsko sena) (min.)
ream
582
ream - mera za broj listova hartije, 480 listova; jedan „printers ream" iznosi 516 listova (thnl.); proširiti (rupu), povećati (maš.) reamer - alat za proširivanje (maš.), razvrtač, razvrtavanje; ~, adjustable - podešljivi razvrtač; ~, aligning - razvrtač za istovremeno razvrtavanje dvaju suosnih otvora; ~, bali — razvrtač za obradu sfernih površina; ~, bit - konusni razvrtač; ~, bottoming - završni razvrtač (za čistu obradu); ~, broach - konusni razvrtač; ~, built-up - segmentni razvrstač; ~, burring - razvrstač za skidanje „grata"; ~, chucking - mašinski razvrtač; ~, countersinn - razvrtač-upuštač; ~, end-cutting - razvrtač za slepe otvore; ~, expanding v. adjustable reamer; ~, finishing taper završni konusni razvrtač; ~, fluted - podešljivi razvrtač; ~, fluting cutting - glodalo za razvrstavanje (maš.); ~, hand ručni razvrstač; ~, helical taper pin - razvrstač sa navoj nim zupcima; ~, pipe - razvrtač za cevi; ~, taper - konusni razvrtač rear - stražnji, zadnji; ~, axle zadnja osovina (mot.); ~, pin (index plate) - stražnji trn (podeona ploča) (maš.); ~, support (broach) - zadnji deo (provlakač) (maš.) Rćaumur scale of temperature Reomirova temperaturska skala (fiz.) rebound - odskok rebroadcast - retranslacija, retranslacioni rebroadcasung - retranslacija, retranslacionij radio-translacija (rad.) recalibration - ponovna kalibracija, ponovno baždarenje recall - ponovo pozvati, ponovni poziv (tel.); ~ signal - signal ponovnog poziva, signal sa traženim odgovorom (tel.) receding table - pokretna ploča (maš.) receipt - potvrda prijema telegrama (priznanice)
receiver
receiver - prijemnik, resiver; radioprijemnik; telefonska slušalica, telefonski aparat; zvono (vazdušne pumpe), recipijent vazdušne pumpe; ~, ac/dc v. universal receiver; ~, air - vazdušni prijemnik, vazdušni resiver; ~, all-electric - prijemnik sa napajanjem iz mreže, mrežni prijemnik; ~, all-mains - univerzalni prijemnik (prigodan za mrežu stalne i promenljive struje); ~ 3 all-wave - prijemnik širokog dijapazona talasa; ~, AM/ FM - radio-prijemnik sa automatskim ispitivanjem; ~, amateur - prijemnik za amatere; ~, battery (-operated) - baterijski prijemnik, prijemnik koji radi na baterije; ~, big-screen - televizijski prijemnik sa velikim ekranom; ~, bipolar - telefon kod koga na membranu dejstvuju dvopolni magneti; ~, bite-telephone - dvojni telefon, dvojnik, dupli telefon; ~, broadcast - prijemnik za radiovesti; ~, channel - kanalski prijemnik; ~, check - kontrolni prijemnik; ~, colour - kolor-prijemnik, prijemnik za televiziju u boji; ~, command - prijemnik komandnih signala (npr. dirigovanih projektila); ~, commercial - komercijalni prijemnik, radio-prijemnik široke proizvodnje; ~, console konzolni prijemnik; <~, crystal - prijemnik-detektor, kristalni detektor; ~, cylinder drainage kondenzacioni lonac; ~, data conversion - prijemnik sa pretvaranjem informacija; ~, dc - prijemnik napajan jednosmemom strujom; ~, Dicke (-type) radiometer - radiometrijski prijemnik tipa DIKE; ~, digital data - uređaj za prijem numeričkih informacija; ~, directional - prijemnik za usmeravani prijem, usmereni prijemnik; ~, direct-view - prijemnik sa usmerenom antenom; ~, double-circuit - prijemnik sa dvostrukim kolom; ~, doublehead v. head receiver; -~~, hand - telefonska cev; ~, harmonic rezonantni prijemni relej; ~, head
receiver
583
- naušnice, slušalice; ~, heterodyne - heterodini prijemnik; ~, intermediate-frequency v. superheterodyne receiver; ~, lamp _ cevni prijemnik; ~, largescreen v. big-screen receiver; ~, linear-gain - prijemnik sa linearnim pojačanjem; ~, log - logaritamski prijemnik; ~, loop prijemnik sa ram-antenom; ~, low-noise - prijemnik niskog šuma, prijemnik sa niskim nivoom; ~, mains (-operated) v. all-electric receiver; ~, microwave mikrotalasni prijemnik; ~, midget - minijaturni prijemnik; ~, missile intelligence - prijemnik signala usmeravanja rakete, prijemnik signala vođenja rakete; ~, missile radar - radio-lokacioni prijemnik rakete; ~, monaural - monofonični prijemnik, prijemnik za jedno uvo; ~, monitoring (radio) - kontrolni prijemnik, prijemnik-monitor; —•, Morse - Morzeov prijemnik, prijemnik Morzeovog aparata; ~, multiple response - višekanalni prijemnik; —, oil - rezervoar za ulje; ~, optical superheterodyne - superheterodini prijemnik; —, phase-lock (100) - prijemnik sa faznim samopodešavanjem; ~, portable - portabl-prijemnik; ~ power supply - izvor napajanja prijemnika (rad.); ~ pulse delay - zadržavanje impulsa u prijemniku (rad.); ~, radar - radio-lokacioni prijemnik, radar; ~, radio - radio-prijemnik, prijemna radio-stanica; ~, radiometer - radiometrijski prijemnik; ~, radioteletype - radio-teleprinter; ~, reflex - refleksni prijemnik; ~, regenerative - regenerativni prijemnik; ~, self-tuning - prijemnik sa samopodešavanjem; ~, short-wave - kratkotalasni prijemnik; ~, single-response jednokanalni prijemnik; ~, stereophonic - stereofonski prijemnik; ~, stereotelevision - prijemnik stereo-televizije; ~, straight - prijemnik usmerenog pojačanja; ~j superheterodyne - superhe-
reception
terodini prijemnik; ~, superregenerative - superregenerativni prijemnik; ~, telegraph - telegrafski aparat; —, telephone telefon; •—•, television - televizor, televizijski prijemnik; •—; transfotmerless - prijemnik biez transformatora snage; ~, TRF v. tuned radio-frequency receiver; ~, tuned radio-frequency prijemnik sa direktnim pojačanjem; ~, ultrasonic - ultrazvučni prijemnik; ~, universal v. allmains receiver; ~, video - video prijemnik; ~, waveguide talasni prijemnik; ~, WWV - prijemni uređaj, koji prima signale radio-stanica WWV receiving amplifier - prijemni pojačavač (rad.); ~ ciircuit - prijemno kolo (rad.); ~- -end voltage - napon na kraju linije (el.); ~ equipment - prijemni uređaj (el.); ~ filter - prijemni filter, ulazni filter (el.); ~ loop - prijemni ram (antena), prijemna petlja (rad.); ~ office - prijemna, centrala (tel.); ~ relay - prijemni relej (tel.); ~ selsyn - prijemni seisin (tel.); ~ station - prijemna centrala, prijemna stanica (tel.); — tube prijemna cev (rad.) recent - savremeni, novi, svezi, poslednji, skorašnji receptacle - gnezdo, patrona reception - prijem; ~ aural prijem (radio-signala) preko sluha; ~, beam v. directional reception; ~, broadcast - prijemnik za radio-vesti; ~, correlation korelacioni prijem; '~, directional - usmereni prijem; ~, heterodyne - heterodini prijem; ~, homodyne - homodini prijem; —, local prijem lokalnih radiio-stanica, prijem mesnih radio-stanica; ~, multiple - višestrani prijem, ponovljeni prijem; ~, iiatural-colour - neizobličeni prijem, visokokvalitetni prijem, prijem prirodnim bojama; ~, reflex - refleksni prijem; ~, regenerative - regenerativni prijem; ~, selective single side-band - odabrani prijem na
reception reception jednom od bočnih opsega; ~, short-wave - kratkotalasni prijem; ~, superheterodyne - superheterodini prijem; ~, visual - vizuelni prijem; —, zero-beat - prijem na nultom izbijanju receptor - receptor recess - 1. kružni žleb, udubijenje, otvor, praznina, usek, iskop, prorez, gluvi otvor; 2. ispust, izbočina; korak, stopa; ukopani recession - odstupanje recharge - ponovljeno naelektrisanje recheck - kontrolna provera rechipper - dezintegrator recipient - 1. prijemnik, rezervoar, recipijent; 2. proizvođač reciprocal - 1. uzajaman; 2. ekvivalentan; 3. recipročan, obrnut, obrnute veličine reciprocate - kretati se nazad i napred, imati povratno postepeno kretanje reciprocation - povratno-postepeno kretanje reciprocating - postupno recipročni, sa postupno povratnim kretanjem (maš.); — a r m - nosač alata na rendisaljkama (maš.); ~ machinery - mašina sa glavnim kretanjem napred i nazad (maš.); ~ morion - kretanje napred i nazad, naizmenično kretanje (maš.); ~ tool machine - mašina-alatka sa glavnim kretanjem napred i nazad (maš.) reciprocity - recipročnost, dualizam (mat.); ~ coefficient - koeficijenta^ recipročnosti; ~ principle - princip reciprociteta reciprocal - recipročni reckon - računati reckoner - brojač reclaim - tražiti natrag, zahtevati povraćaj (tel.) recline - nakloniti unazad, osloniti nauznak (maš.) recloser - automatski prekidač, relej automatskog prekidača (el.) reclosure - ponovno uključenje, samouključenje (el.) recognition - prepoznavanje, raspoznavanje, razlikovanje; ~, auto-
584
reconstruction
matic - automatsko prepoznavanje; ~, pattern - prepoznavanje oblika; ~, target - prepoznavanje cilja; ~, visual - vizuelno prepoznavanje recognizer - prepoznavač, uređaj za prepoznavanje (eh.) recoil - uzmak, odskok; uzmaknuti, odskočiti; ~ electron - uzmaknuti elektron (fiz.) recoin - ponovo kovati, prekovati (mtl.) recombination - rekombinacija; ~, Auger - Ožeova rekombinacija; ~, banđ-to-band - zona-zonska rekombinacija; ~, bimolecular - bimolekularna rekombinacija; ~, carries - rekombinacija nosilaca naelektrisanja; ~ coefficient koeficijen(a)t rekombinacije, koeficijen(a)t ponovnog uspostavljanja (fiz.); ~, direct - direktna rekombinacija; ~, dissociative disocijativna rekombinacija; ~, hole-electron - rekombinacija elektronskih šupljina; ~, minoritycarrier - rekombinacija neosnovnih nosilaca; ~, monomolecular - monomolekularna rekombinacija; ~, trap - rekombinacija u hvataču; — velocity - brzina rekombinacije (fiz.) recommended angle - preporučeni ugao (voj.) recondition - osposobljenje, popravak reconaissance - izviđanje, izvidnica, istraživanje; ~ extraterrestrial - istraživanje sredstava veze u vanzemaljskom prostoru; —, radar radiolokaciono izviđanje; —; television - televizijsko izviđanje reconnection - prerada šeme, promena šeme (el.) reconstruction - rekonstrukcija, obnavljanje, uspostavljanje; ~, coherent light - uspostavljanje koherentnog svetla; ~, microwave - uspostavljanje mikrotalasnog fronta; ~, multicolor wavefront uspostavljanje višebojnog talasnog fronta; ~ of hologram - uspostavljanje holograma; ~, wavefront uspostavljanje talasnog fronta; ~,
585
recovery
registracioni instrumen(a)t; ~, rollwhite-Hght - uspostavljanje belog chart - registracioni instrumen(a)t talasnog fronta sa kružnim dijagramom; —, servo record - 1. zapis, registracija, zapi- servo-rekorder, registracioni insivati, registrovati; 2. gramofonska strumen(a)t sa pratećim sistemom; ploča, zapis na gramofonskoj ploči; ~, single-point - uređaj za regi-t conriuous - kontinualni zapis, straciju odvojenih tački; ~, siphon neprekidni zapis; ~, film - zvučni - ondulator; ~, spark - varnički zapis na filmu, zvučni zapis na pisač, rekorder; ~, train - pisač traci; —•> flow - ispitivanje anipolaska vozova, vozni rekorder; hilacione tačke, ispitivanje ponora; —, trouble - registrator za zapi--', mechanical - mehanička resivanje grešaka; ~, VGH - komgistracija, mehanički zapis; ~, mud binovani registrator brzina, ubrza- registracija stanja glinastog rasnja i visine leta; ~, video tape tvora; ~, optical - optička regi- uređaj za zapisivanje televizijskih stracija, optički zapis; ~, oscilloprograma na magnetofonskoj traci, graph - oscilograf; ~, photomagnetofon graphic - fotoregistracija, fotozapis; ~, sound - fonogram, zvuč- recording - zapis, registracija; ~ amplifier - pojačavač registrana registracija, zvučni zapis; ~, tora (els.); ~ barometer - barostocking - stokiranje; ~, tape graf; ~ board - sto za prijem poregistracija na traci, zapis na traci ziva, sto za zakazivanje, prijavni recorder - rekorder, samopisač, insto (tel.); ~ channel - kanal za strumen(a)t za zapisivanje, registrazapisivanje, registrujući kanal 'els.); tion! instrumen(a)t; ~, air-speed ~ characteristic - karakteristika - spidograf, pisač vazdušne brzine; snimanja (els.); <- .< disk - ploča za ~, analog-data - instrumen(a)t zapisivanje, gramofonska ploča; ~ za registraciju neprekidnih podahead - glava za zapisivanje (els.;) taka; ~, combustion - registra~, holographic - hologrifski cioni instrumen(a)t za proces pazapis; •—, hygrometer - registraljenja; ~, course - kursograf; tor vlažnosti (meteor.); ~, ink ~, delay - registrator vremena mist - fototelegrafski prijem sa kašnjenja; <-•,' depth - eholt; ~, mastilom; ~ instrument - pisač, digital - numerički samopisač, registrujući instrumen(a)t: re'.ordigitalna mašina, digitalni kompjuder, upisujući aparat (V- ', ~ ter; —, disk - disk-rekodred, lamp - lampa za zapisivanje (els.); instrumen(a)t za registraciju cilin~ level - nivo zapisivanja (els.); dričnog oblika; ~, distance - 1. ~ loss - gubici snimanja, gubici instrumen(a)t za regustraciju odpri zapisivanju (els.); ~ medium stojanja; 2. rekorder pređenog puta, registrator pređenog puta; —, drum - medijum za upisivanje (zvuka); ~ meter - rekorder, uređaj za - instrumen(a)t za registraciju sa pisanje, pisač; ~ noise - šum pri dobošem; ~, flight path - regizapisivanju (els.); ~ stereodisk strator leta; ~, flyback minute - stereofonski snimak na ploči; - hronograf sa odbrojavanjem mi~, TV - snimak TV slika; ~ nuta; ~ 3 level - registrator nivoa, wattmeter - upisni vatmetar (els.) pokazivač nivoa; ~, magnetic tape - registrator pomoću magnetrecordist - operator, zvukooperator ne trake, magnetofon; —; multi- recovery - povraćaj na datu ili channel - višekanalni registrator; konačnu vrednost, ponovno uspo~3 photoelectric - aparat za fotoelektrično zapisivanje zvuka (na stavljanje; — current - struja svetlosno osetljivu traku); ~ poponovnog uspostavljanja, struja retentiometer - registracioni potengeneracije (el); ~, forward ciometar; ~, relay-type - relejni
recovery
586
recovery direktni povraćaj; ~ of electric strength - ponovno uspostavljanje električne čvrstoće; ~, reverse - suprotni povraćaj; ~ time vreme ponovnog uspostavljanja, vreme oporavljanja, vreme koje prođe od registrovanja jednog od broja u brojaču do trenutka kada je brojač sposoban da proizvede idući (fiz., nukl.) rectangle - pravougaonik (mat.) rectangular - pravougli (mat.); - area heated to red heat to remove local distortion - toplotna traka ugrejana do crvenog usijanja radi otklanjanja lokalne deformacije (zav.); ~ cavity - pravougaona šupljina, pravougaoni rezonator (el.); ~ components of a vector - pravougle komponente vektora (mat.); ~ coordinate system - pravougli koordinatni sistem (mat.); ~ coupling iris pravougaona pregrada za spregu (maš.); ~ horn - pravougaona truba, pravougaona rog-antena (el., maš.); ~ hyperbola - pravougla hiperbola (mat.); — loop toroid - torus sa pravougaonom petljom (el., maš.); ~ waveguide - pravougaoni talasovod (el.); ~ solid - paralelopiped (mat.) rectification - rektifikacija, raščišćavanje; ispravljanje, detekcija, čišćenje; fina destilacija preko rektifikacione kolone; ~, barrierlayer - ispravljanje u nepropusnom sloju; ~, depletion-layer v. barrier-layer rectification; ~ factor - koeficijen(a)t ispravljanja (el.); ~ of distortion by means of a flame - ispravljanje gorionikom, ispravljanje plamenom (zav.); ~, optical - optička detekcija rectifier - 1. ispravljač, dioda snage; 2. ventil; 3. detektor, detektorska dioda; ~ anoda - anoda ispravljača (el.); ~, barrier-layer ispravljač s nepropusnim slojem; ~, blocking-layer v. barrierlayer rectifier; ~ cathode katoda ispravljača (el.); ~ cell -
rectilinear ispravljački elemen(a)t, ispravljačka ćelija (el.); ~, controlled avalanche - kontrohsani lavinski ispravljač; ~ equipment - ispravljački uređaj (el.); ~, epitaxial silicon controlled - epiteksijalni silicijumski kontrohsani ispravljač; ~ filter - ispravljački filter (el.); ~, forward-biased - direktno premošćeni ispravljač; ~, gate gurn-off silicon controlled uključujući silicijum-ispravljač; ~, germanium - 1. germanijumska dioda snage; 2. germanijumska detektorska dioda; ~, GTO silicon controlled v. gate turn-off silicon controlled rectifier; ~ instrument - ispravljački instrumen(a)t (el.); ~, junction-gate controlled - tiristor sa p-n prelazom; ~, ligh -activated silicon controlled - silicijumski tiristor; ~, millimeter-wave - dioda milimetarskog opsega; ~, planar silicon controlled - planarni siliciiumski kontrohsani ispravljač; ~, p-n junction - ispravljač sa p-n spojem; ~, point-contact - tačkasta dioda; ~, power controlled - upravljački ventil za snagu; ~, reverse—biased - reverzno premošćen ispravljač; ~, semiconductor controlled - poluprovodnički upravljački ventil; ~, silicon - 1. silicijumska dioda snage; 2. silicijumska detektorska dioda; ~, silicon controlled silicijumski upravljački ventil; ~, thermionic - cevni ispravljač; — thin-film - ventil povučen tankim filmom rectifying barrier - detektorski sloj, ispravljački sloj (eh.); — detector - ispravljački detektor (eh.); ~ element - ispravljački elemen(a)t (el.); ~ junction ispravljački sloj, ispravljački prelaz (eh.); ~ tube - ispravljačka cev (el.) Rectigon - argonski ispravljač rectilinear - pfavolinijski (mat.); ~~ figure - pravolinijska slika (mat.); ~ motion - pravolinijsko kretanje (meh.)
rector
587
rector - kuproksni ispravljač (el.) recurring decimals - rekurentne decimale, decimale koje se ponavljaju (mat.) ; ~ series - rekurentni red (mat.) recurve - saviti unazad, podviti recycle - pripremiti naredni impuls (kod FM), reciklirati (eh.) recycling - ponavljanje ciklusa, recikliranje (eh.) red brass - crveni mesing (mtl.) red hardness - tvrdoća na vruće, tvrdoća metala zagrejanog do crvenog usijanja (maš.); ~ heat crveno usijanje, temperatura na kojoj dolazi do crvenog usijanja; ~ lead - minijum, crveni oksid olova, olovo-oksid PD3O4, crvena boja, zaštitni premaz za gvožđe; ~ ocher - crveni oker (smesa oksida gvozda i gline) red oxide of copper v. cuprite (min.); ~ oxide of zinc v. zincite (min.) red rust - rđa Red Sabre - vrsta brzoreznog čelika (maš.) red shift - pomak prema crvenom spektralnih linija (fiz.); ~ silver ore v. pyrargyrite i proustite (min.) reddle - vrsta hematita sa primesama gline (min.) redesign - rekonstruisati re-dev;lopment - ponovno izazivanje fotografske ploče ili filma posle izbleđivanja (jot.) redistribution - preraspodela, ponovno raspodela, redistribucija redox - redukciono-oksidacioni; ~ process - postupak za odvajanje plutonijuma, fisionih proizvoda i uranijuma iz istrošenog nuklearnog goriva. Proces se zasniva na ekstrakciji metil-izobutil-ketona i koristi mogućnost lakšeg prevođenja plutonijuma iz 6-valentnog u 3valentno stanje no što je to slučaj sa uranijumom (nukl.) reduce - redukovati, reducirati reduced metal powder - redukcioni prah (thnl.); ~ scale - umanjeno merilo (metr.); ~ voltage starter - redukovani naponski starter (el.)
redundancy
reducer - reduktor, oslabljivač, sistem za smanjenje; rastvor koji deluje na sliku smanjujući zacrnjenje (el.,fot.) reducing agent - redukciono sredstvo, supstancija koja izaziva redukciju (hem.); ~ atmosphere - atmosfera u kojoj se vrši redukcija (hem.); ~ elbow - redukciona, redukujuća poluga (maš.); ~ flame - redukcioni, redukujući plamen, svetli deo gasnog plamena (hem.) ; ~ hose coupler - redukcioni, redukujući tuljak, redukciona nazuvica ( za crevo) (zav.); ~ valve - reducir-ventil (maš.); ~ valve nozzle, reducing valve orifice - priključni otvor za ventil sa strane niskog pritiska (zav.); ~ zone — redukciona, redukujuća zona (zav.) reducant - redukciono, redukujuće sredstvo reductases — reduktaze, encimi koji izazivaju redukciju organskih jedinjenja (hem.) reductibility - sposobnost za redukovanje reduction - redukcija, oduzimanje kiseonika ili dodavanje vodonika, proces koji dodaje elektron atomu ili jonu (hem.); —, data - smanjenje broja podataka; •—• degree stepen redukcije (hem.); •—• furnace — peć za redukciju (hem.); ~ gearing - kutija zupčanika za smanjenje broja obrtaja (maš.); ~ of cross section - smanjenje poprečnog preseka; ~ ratio - stepen redukcije; ~, redundancy smanjenje suvišnih podataka; ~ to lowest terms - nalaženje najmanjeg zajedničkog imenitelja (mat.) reduction-oxidation - oksidoredukcija reductor - reduktor, dopunski otpornik (el.) redundancy - redundancija, rezerva, višak; ~, active - aktivna rezerva; ~, automatic - automatska rezerva; —•, command switchable - rezerva sa komandovanim isključivanjem; ~, complete - puna rezerva; ~, element - elementska
redundancy redundancy rezerva; ~, fully automatic punoautomatska rezerva; ~, inherent v. parts redunancy; ~, parallel - paralelna rezerva; ~, parts - delimična rezerva; ~, passive v. parallel redundancy; ~, reiterative - višestruka rezerva; ~, replacement v. active redundancy; ~, single - jednokratna rezerva; ~, standby v. active redundancy; ~, standby automatic switchable - pomoćna rezerva sa automatskim uključivanjem; ~, standby command switchable — pomoćna rezerva sa upravljanim uključivanjem; ~, subassemblies - grupna rezerva; ~, system - opšta rezerva redundant equation - jednačina koja ima više rešenja nego jednačina iz koje je nastala (mat.) redwood - crveno drvo, kalifornijska sekvoja (hot.) reed - trska, šaš(a), rogoz, ševar (bol.); ~ frequency - frekvencija, vibracija (el.) reemission - reemisija, sekundarna emisija, sekundarno zračenje reentry - ponovni ulazak u gusti sloj atmosfere referee tests - arbitražno ispitivanje (pri merenju) reference - 1. obraćanje, preporuka; 2. saopštenje; 3. (sekundarni) etalon; 4. standard reference black level — kontrolni crni nivo; ~, active - 1. aktivni etalon; 2. aktivni standard; ~, cesium - etalon cezijum; ~ data referentna vrednost; ~, frequency - 1. etalon frekvencije; 2. standard frekvencije; ~, Une - osnovna linija, referentna linija prema kojoj se meri; ~ level - referentni nivo, kontrolni nivo; ~ model - referentni model; ~, multiple repeated - višestruka manipulacija, višestruko uzimanje podataka (iz memorije); ~, passive - 1. pasivni etalon; 2. pasivni standard; ~ plane - referentna ravan; — standard - sekundardni etalon, referentni standard; ~ surface -
588
reflectivity
referentna površina; ~ white level - kontrolni beli nivo (TV) refill - dopunjavati (gorivo, ulje, vodu) refine - rafinirati, prečišćavati refined - rafiniran, prečišćen refined oil - prečišćeno ulje (thnl.) refinery - rafinerija refinery gas - rafinerijski gas (proizvod krekovanja nafte) (thnl.) refining - rafiniranje, prečišćavanje; ~, centrifuge - centrifugalno prečišćavanje; ~, electrolytic - elektrolitičko rafiniranje (met.); *-, fire - pirometalurško rafiniranje; ~ petroleum - rafiniranje nafte; ~, vacuum - vakuumsko prečišćavanje; ~, zone - zonsko topljenje (prečišćavanje) reflectance - reflektancija, refleksioni faktor, odnos između reflektovanog i upadnog svetlosnog fluksa reflectar - tip teleobjektiva (opt.) reflected rays - odbijeni zraci (opt.); ~ microscope - reflektorski mikroskop kod koga umesto sočiva stoje ogledala (opt.) reflection - refleksija, odbijanje (svetlosti, zvuka itd.); ~, abnormal v. sporadic reflection; ~, Bragg - refleksija pod Bregovim uglom, Bregova refleksija; ~, diffuse difuzna refleksija; ~, frustated total internal - promenljiva puna unutrašnja rezerva; ~, ionospheric - jonosferska refleksija; ~, meteor-trail - refleksija (radiotalasa) od meteorskog traga; ~, miror v. specular reflection; ~, mixed - mešana refleksija; ~, multiple - višestruka refleksija; ~, regular y-. specular reflection; ~, repeatedly v. multiple reflection; ~, scattered difuzna refleksija; ~, specular ogledalska refleksija; ~, sporadic - sporadična refleksija; ~, total totalna (potpuna) refleksija; ~, total internal - totalna unutarnja refleksija; ~, zigzag v. multiple reflection reflectivity - sposobnost (moć) odbijanja, reflektivnost; ~, average - srednji koeficijen(a)t refleksije;
reflectivity
refurnish
589
—', radar - refleksiona moć radiolokacionih ciljeva; ~, target refleksiona moć cilja; ~, ultraviolet - refleksiona moć kod ultravioletnih zrakova reflectogram - reflektogram, oscilogram defektoskopa (nukl., eh.) reflectometer - reflektometar, merač refleksije (eh.) reflector reflektor (fiz.,astr.), • durbin (teleskop") sa ogledalima; —, Cassegrain(ian) - Kasgreinov reflektor; ~, dielectric multilayer — ogledalo sa višeslojnom dielektričnom prevlakom; —, diffuse difuzioni reflektor; ~, elliptic eliptički reflektor; ~, flat-roof reflektor u obliku diedarskog ogledala; ~, frequency dependent reflektor sa reflekcionim faktorom zavisnim od frekvencije; ~, graphite - grafitni reflektor (nukl.); ~, parabolic - parabolični reflektor (opt.); ~, polarization-sensitive - ogledalo sa refleksionim faktorom zavisnim od polarizacije upadnog zračenja; ~, rough hrapavi reflektor; —, single - jednostruki reflektor; ~, smooth gladak reflektor; ~, spherical sferični reflektor (opt.); ~, stacked - složeni (kupasti) reflektor reflectoscope - reflektoskop (impulsni) reflex - refleks, odsjaj, odblesak; ~ angle - ugao refleksije (opt.); ~ detector - refleksni detektor (opt., els.); ~ klystron - refleksni klistron (eh.); ~~ oscillator - refleksni oscilator (els.); ~ reflector - mačje oko, katadiopter (sbr.) reflexion v. reflection reflux - povratni tok; flegma (destilacione kolone); ~ ratio - količnik refluksa, kod rektifikacionih kolona i dr. višestepenih uređaja za razdvajanje; odnos ukupnog protoka prema količini proizvoda (thni, hem., nukl.) rofocuse - refokusirati, ponovo fokusirati refound — preliti, pretopiti refract - prelamati (zrake)
refracted ray - prelomljeni zrak (opt.) refraction - prelamanje, refrakcija ~, astronomical - astronomska refrakcija; ~, atmospheric - atmosferska refrakcija, prelamanje svetlosti u atmosferi; ~, double dvojno prelamanje; ~, inospheric wedge - refrakcija na jonosferskom klinu; ~ loss - gubici usled prelamanja (opt.); ~, sound prelamanje zvuka; ~, terrestrial — prelamanje svetlosti u Zemljinoj atmosferi; ~, wave - prelamanje talasa; ~, wedge v. ionospheric wedge refraction refractive index - indeks prelamanja (opt.) refractivity - refraktivnost, indeks prelamanja umanjen za I refractometer - refraktometar, instrumen(a)t za merenje indeksa prelamanja refractometry - refraktometrija, metodika merenja indeksa prelamanja refractor - refraktor, durbin (teleskop) sa sočivima (astr.) refractories - vatrostalni materijal
(u.)
refractory - vatrostalni materijal; otporan na toplotu, vatrostalan; ~ clays - vatrostalne gline (u.) refrangible - prelomljiv (opt.) Refrax - vatrostalni materijal na bazi silicijum-karbida i nitrida (thnl.) refrigerant - sredstvo za hlađenje refrigeration - hlađenje, rashladivanje, smanjenje aktivnosti; ~, thermoelectric - termoelektrično rashlađivanje refrigerator - hladnjača, kriostat; ~, maser - maserni kriostat; <—•, multipurpose - univerzalni kriostat; —•, parametric amplifier - kriostat za parametarski pojačivač refuel - snabdeti gorivom (mot.) refurbish - ponovo (u)glačati refurnish - opet opremiti; opet namestiti
regenerate
590
reinforcement
regional center •
regenerate - uspostaviti; regenerisati, obnavljati regenerative feedback - regenerativna povratna sprega (el.); ~ loop - kolo regenerativne povratne sprege (el); ~ pump - regenerativna pumpa; ~ reactor - reaktor-konverter, nuklearni reaktor u kome se izgaranjem jednog goriva (npr. 2 3 5 U) dobija drugo 2«9Pu
(nukl.)
region - 1. oblast (otklonskog) Apolja, oblast, zona; 2. dijapazon; —-, A - oblast (otklonskog polja) A-polja; ~, accumulation - oblast nagomilavanja (nosača naelektrisanja); ~, avalanche - oblast lavinskog proboja; ~, B - oblast (otklonskog) B-polja; ~, barrier - zaprećni sloj; ~, base - bazna oblast, baza; ~, breakdown oblast proboja; -—•, C - oblast C-polja interakcije; ~, c v. compensated region; ~, collector kolektorska oblast, kolektor; ~, collector depletion - kolektorska prelazna oblast; ~, collector transition v. collector depletion region; —, compensated - kompenzovana oblast, C-oblast; ~, confidence - poverljiva oblast; ~, critical - kritična oblast; ~, cutoff - oblast prekida; ~, depletion - osiromašeni (zaprečni) sloj; ~, drift - oblast pomeranja, oblast drifta; ~, emitter - oblast emitovanja, emiter; ~, emitter depletion - oblast prelaznog emitovanja; ~, emitter transition v. emitter depletion region; —, forbidden - zabranjena zona, zabranjena oblast; ~, forward conduction - oblast direktne provodnosti; ~, forward injection - oblast direktnog injektiranja (na voltamperskoj karakteristici); ~, gate - oblast zatvaranja, oblast gejta; ~, geometrical optics oblast važnosti geometrijske optike (u teoriji rasipanja svetlosti); ~, high-frequency - 1. oblast visokih frekvencija; 2. oblast važnosti geometrijske optike; ~, highresistivity - visokoomska oblast;
~, i v. Intrinsic region; ~, intrinsic - oblast sopstvene elektroprovodnosti, i-oblast; ~, inverse active - inverzno-aktivna oblast; ~, inversion - inverzna oblast; ~, junction - prelazna oblast; ~, lasing - aktivna oblast; ~, lightemitting - oblast svetlosnog zračenja; ~, low-frequency - 1. oblast niskih frekvencija; 2. Rejlijeva oblast; ~, McMath plage oblast Mak Mata; ~, meniscusshaped - meniskusna oblast; ~, multiplication - opseg multiplikacije (opseg voltamperske karakteristike s povećanjem struje na račun pojave lavine); ~, n — oblast elektronske provodnosti, n-oblast; ~, negative resistance - oblast negative otpornosti (na voltamperskoj karakteristici); ~, normal active - normalno aktivna oblast; ~ of non-operation - oblast mirovanja; ~ of operation - radna oblast; ~, ohmic - opseg omskog otpora (na voltamperskoj karakteristici); ~, opaque - opseg nepropustljivosti (neprozirnosti, neprovidnosti, neprozračnosti); ~, p - opseg providljivosti preko šupljina usled defekata elektrona, poblast; ~, peak - oblast maksimuma (npr. struje); ~, Rayleigh - oblast Rejlijevog rasejanja; ~, resonance — oblast rezonantnog rasejanja, rezonantna oblast; ~, saturation - saturaciona oblast, oblast zasićenja; ~, shadow - 1. oblast zatamnjenja; 2. mrtva oblast; ~, source - oblast izvora; ~, space-charge - oblast prostornog naelektrisanja; -~, stop - oblast nepopustljivosti (plazma za elektromagnetne talase); ~, transition v. depletion region; ~, valley - oblast minimuma padina (na voltamperskoj karakteristici tunelske diode); ~ wing - lopatica (krilo) (spektralne linije); -~-, Zener breakdown - oblast Zenerovog proboja regional center - tranzitna međumesna centrala (tel.)
s*
napona za napajanje neposredno register - registar-brojač, registrator, u nužnim tačkama uređaja); ~ registrujući uređaj; registrovati, zadropout - ispadanje iz regulabeležiti; ~, balanced-pair stocije (el.); ~ factor - koeficijen(a)t rage - registar-memorija na simeregulacije, faktor stabilizacije (el.) ; tričnom paru dioda; ~, input~, inherent - samoregulacija, output — registar ,,ulaz-izlaz"; samopodešavanje, samonivelacija of a meter - brojčanik brojila; regulator - regulator, regulacioni ~ rack - stalak sa brojačima; ~ uređaj, stabilizator; ~, air presreading - očitavanje brojača, čisure - regulator pritiska vazduha; tanje brojača; —, standby - re~, burner - regulator gorionika; zervni registar; ~ tonnage - re~, diaphragm - membranski registarska tona (potrt.) gulator; ~, duplex - dvooperaregistered let;er - preporučeno picioni regulator; ~, electronic smo; — mail - preporučena pošta elektronski stabilizator; ~, feed registry free - plaćanje za preporu- regulator napajanja; ~ 3 flow čeno (pismo, pošiljku) regulator potrošnje goriva; ~, freregression - regresija, vraćanje quency - stabilizator frekvencije; regrinding - ponovno glačanje (maš.) ~, hand - reostat; ručni regulator; regrow(th) - ponovno izrastanje~, load - regulator punjenja; ~, prekristalizacija oil pressure - regulator pritiska regular crystal - kubni kristal (kr.) ulja ili nafte; ~, pressure - re~ decagon - poligon jednakih gulator pritiska, regulacioni venstrana i uglova (mat.); ~ hexatil, zavarivački reduktor; ~, prohedron - kocka (mat.); ~ plaportional - proporcionalni (autoner - standardna rendisaljka (maš.); matski) regulator; ~, self-opera— polygon - pravilan poligon ted — regulator bez servo-motora; (mat.); ~ polyhedron - pravilan ~, speed - reduktor brzina; <~, poliedar (mat.); ~ prism - pratemperature - regulator temperavilna prizma (mat.); ~ reflecture; ~, transformer - priguštion — pravilna refleksija, odbijanica struje zavarivanja; ~, vacuum nje (opt.); ~ solid - čvrsto telo - regulator vakuuma pravilnog oblika (mat.); ~ syrehabilitation - popravka, remont, stem - kubni kristalni sistem (kr.) rekonstrukcija regularity attenuation - sopstveno reheating - zagrevanje metala do prigušenje, sopstveno slabljenje (el.) temperature obrade, ponovljeno zaregulate - regulisati, upravljati grevanje, medupregrevanje regulating inductor - regulaciona rein - drška, ručka, rukohvat prigušnica (el.); ~ relay - regulareinforce - armirati (beton); pojacioni relej; — rod - regulaciona čavati; kruniti, ukrućivati šipka, uređaj za finu regulaciju reinforcement - armiranje; pojarada reaktora (nukl.) čavanje armature; punilac; ~ bar regulating valve stem - pritiskač - betonsko gvožđe; ~ of the blavretena ventila, zaklopka ventila des - ukrućivanje lopatice; ~ (zav.) reject - defektni (proizvod) deo, regulation - 1. regulisanje, regulacija, deo sa greškom u izradi; ~ rate upravljanje; 2. stabilizacija; ~, - kvota defektnih delova; ~ rejeccontrol - upravljanje regulatotion - vraćanje, povraćaj, deo sa rom (el.) ; ~ control tube - upravgreškom u izradi; ~ rejector ljačka cev (el.); ~ curve - reguizbacivač, odbojnik; zapor; barilaciona kriva, kriva opterećenja (el.) ; jera; strujno rezonantno kolo; — ~ curve of output pressure circuit - filtersko strujno kolo; krivulja promene pritiska (zav.); ~, hand - zaštitnik za ruke (na ~, decentralized voltage - decenpresi, nožu, makazama); ~ imtralizovana stabilizacija (stabilizacija
reinforcement
592
reinforcement pedance - impedanca kod paralelne rezonance rejection — prigušivanje, zaprečavanje; ~, common—mode — prigušivanje opšteg nivoa, prigušivanje sinfaznog signala (za balansne pojačivače ili druge diferencijalne uređaje); ~ in-phase v. commonmode rejection rejector - pregradni filter, čepfilter, filter za odbacivanje, filter za odvajanje (el.) rejuvenation - uspostavljanje, reaktivacija rejuvenator - uspostavljač, reaktivator rel - rel, jedinica magnetnog otpora related numbers - brojevi između kojih postoji matematička veza; ~ terminals of a transformer - homologne stezaljke transformatora (el.) relation - odnos, relacija, razmera; ~, constitutive - materijalna jednačina; <~, dispersion - disperzioni odnos; ~, Einstein - Ajnštajnova relacija; ~, Manley-Rowe - odnos Menli-Rou; ~, man-machine — veza čovek-mašina; ~, Min— kowski constitutive -s - materijalne jednačine Minkovskog; ~, Van Vleck-Weisskopf - odnos Van Vleka-Vajskopfa relationship - odnos relative abundance - relativna obilnost (izotopa), procentni sadržaj jednog izotopa u elementu (fiz., hem.); ~ atomic weight - relativna atomska težina (fiz., hern.); ~ density - relativna gustina, odnos gustine jednog gasa prema gustini vodonika pod jednakim uslovima (hem.); ~ error - relativna greška; ~ frequency - relativna frekvencija (el.); ~ humidity - relativna vlažnost (meteor.) ; ~ permittivity - sinonim za dielektričnu konstantu (el.); ~ regulation - relativna promena napona (el.); ~ response - relativna osetljivost; ~ sensitivity relativna osetljivost; ~ speed drop - relativni pad brzine; ~ speed
relaxation rise - relativni porast brzine; ~ valency effect - relativni efekt valence (hem.); ~ viscosity relativna viskoznost (hem.); ~ voltage response of the exciter during the half-second - brzina odziva uzbudnice (el.)
relativity - 1. relativnost; 2. teorija relativnosti; ~, special - specijalna teorija relativiteta relaxation - 1. labavljenje, popuštanje, opuštanje; 2. relaksacija; ~j acoustic - akustička relaksacija; ~, collisional - relaksacija sudara; ~, cross - unakrsna relaksacija; ~, dielectric v. dipole relaxation; ~, dielectric - dielektrična relaksacija; ~, dipole dipolna (dielektrična) relaksacija; ~, elastic - elastična relaksacija; ~ generator - generator testerastog napona; relaksator (eh.); —, intervalley - međudolinska relaksacija; ~, isometric — izomerna relaksacija; ~, magnetic - magnetska relaksacija; ~, magnonphonon - magnon-fononska relaksacija; ~j mechanical - mehanička relaksacija; ~, molecular molekulska relaksacija; ~, nonradiative - neradijativna relaksacija; ~, nuclear - nuklearna relaksacija; ~, nuclear magnetic nuklearna magnetska relaksacija, n.m.r.; ~, oscillator - relaksacioni oscilator (els.); ~, phonphon - fonon-fonon relaksacija; ~, Raman - relaksacija Ramana (indirektna); —, rotational - rotaciona relaksacija; ~, shear pomerena relaksacija; ~, spinlattice - relaksacija spin-rešetaka; ~, spin-phonon - spin-fononska relaksacija; ~, spin-spin - spinspin relaksacija; ~, spontaneous - spontana relaksacija; ~, structural - strukturna relaksacija; ~ time - vreme relaksacije, vreme za koje će neki proces dostići e-ti deo početne vrednosti (e = 2,718... osnova prirodnih logaritama) (fiz.); ~, vibrational - oscilaciona relaksacija
593 relay - relej, postaviti relej, zaštićivati, postavljati zaštitu; predavati; ~, accelerating - relej akceleracije, relej ubrzanja, startni relej; ~, acknowledging - kontrolni relej; ~, active-power relej aktivne snage; ~, alarm signalizacioni relej, alarmni relej; ~, all-or-nothing - relej logične operacije; ~, alternating-current - relej naizmenićne struje; ~, amplifier - telefonski pojačavač; ~, arbitrary phase-angle power relej aktivne-reaktivne snage, relej snage s određenim uglom; ~, auxiliary — pomoćni relej; —-, balanced - diferencijalni relej; ~, biassed - relej sa lokalnim povećanjem osetljivosti; procentnodiferencijalni relej; relej sa povećanjem osetljivosti na jednom od kontakata; relej sa magnetnim dejstvom; ~, bimetallic-strip bimetalni relej; ~, block(ing) blok relej, relej za blokiranje; ~, busy - relej zauzetosti; ~, cape - sektorski relej; ~, call - pozitivni relej; ~, capacity - kapacitivni relej; —, carrier-actuated relej koji radi na nosećoj frekvenci; ~, centro zero - tropozicioni pomoćni relej; ~, clearing - odbojni relej; ~, coaxial - relej s koaksijalnim izvodima, koaksijalni relej; ~, coding - kodirajući relej; ~, command - komandni relej, upravljački relej; ~, compute - relej režima rešenja; ~, conductance - relej provodljivosti; ~, connector - relej spojnih linija; ~, control - kontrolni relej, komandni relej; ~, crystal can - relej u kućištu kristala; <—-, current - relej struje; <~, cut-in - uključni relej; ~, cut-off - razdvojeni relej; ~, cut-out v. cutoff relay; ~, decoding - dekodirajući relej; ~, delay - relej za kašnjenje (vremensko); ~, delayed - relej usporenog dejstva; ~, dependent time-lag - relej sa određenim kašnjenjem; ~, differential - diferencijalni relej; ~, directional - usmereni relej, relej za 38 Rečnik
relay usmeravanje; ~, directive - polarisani relej; ~, discriminating selektivni relej; ~, double-armature - relej sa dvojnom kotvom; ~, double-coiled - relej sa dvojnim obmotavanjem; ~, double— woud v. double-coiled relay; ~, electrical-mechanical - elektromehanički relej; ~, electrodynamic - elektromagnetni relej; ~, electronic - elektronski relej; ~, electrostatic - elektronski relej; ~, ferro-dynamic - elektrodinamički relej; ~, flasher migajući relej; ~, floater - dopunski putni relej; ~, flutter - vibracioni relej; ~, forestalling v. acknowledging relay; <--, frequency - frekventni relej; ~, gas - tiratron; gasni relej; ~, group relejni birač, grupa releja; ~, guard - usporavajući relej, zadržavajući relej; ~, high G - anti-G relej; relej za rad sa visokim vrednostima G; ~, impedance - relej ukupne otpornosti, relej ukupne impedance; ~, impulse - impulsni relej; ~, independent time-lag - relej sa nezavisnim kašnjenjem vremena; ~, induction - indukcioni relej; ~, initiating - upusni relej, startni relej; ~, instantaneous - relej trenutnog dejstva; ~, interlocking — samoblokirajući relej; •—,' interrupter - relejni prekidač, impulsni prekidač; ~, inverse time-lag - relej s inverznim kašnjenjem vremena; ~, key - manipu'ativni relej; -~, kipp - kiprelej, jednostrani multivibrator; ~, latched - relej sa samozadržanjem; ~, light - foto-električni relej, foto-relej; ~, light-activated switching - relej sa svetlosnom pobudom; ~, line - linerani relej; ~, link - radio-relejna linija (kabl); ~^, locking - relej za blokiranje; ~, magnetic - magnetni relej; ~, magnetoelectric - magnetnoelektrični relej;'—, maximum - maksimalni relej; ~, measuring - merni relej, relej za određenu veličinu; ~, memory time-delay
relay
594
relay - relej sa memoriranim kašnjenjem; ~, mercury - živin relej; ~, mercury-plunger - živin-uranjajući relej; ~, metering - relej-brojač, relej registracije, relej evidencije; ~, mho v. conductance relay; —, microphone - mikrofonski relej; ~, microwave - radiorelejna stanica; ~, minimum minimalni relej; ~, motor - motorni relej; ~, network - relej pomeranja faze; ~, neutral polarizovani relej sa neutralnim položajem; neutralni relej, nepolarizovani relej; ~, notching relej broja impulsa; upusni relej, startni relej, relej ubrzanja; ~, open-phase - relej razdvajanja faze; ~, over-and-under voltage - prednaponski i podnaponski relej; ~, overcurrent v. maximum relay; ~, overload - relej preopterećenja, maksimalni relej; ~j overload constant time-element - maksimalni relej sa zadržavanjem vremena nezavisno od struje; ~j overload time - maksimalni relej sa zadržavanjem vremena; ~, overvoltage - relej maksimalnog napona; ~, photoelectric - fotoelektrični relej, fotorelej; ~, pilot - kontrolni relej, pomoćni relej, sekundarni relej; ~, plunger - solenoidealni reiej; ~, polarized - polarizovani relej; <~j power - relej snage; ~, powerdirection - relej usmeravanja snage; ~, pressure - manometarski relej; ~, protective - zaštitni relej; ~, quotient - relej odnosa veličina; ~, rack - relejni stalak, stalak sa relejima; ~, radio - radiorelejna veza; ~, rate-of-change - relej brzine promene; ~ 5 rateof-change-temperature - relej zavisan od brzine promene temperature; ~, ratio balance - procentno-diferencijalni relej; ~, reactance v. impedance relay; ~, reactive-power - relej reaktivne snage; <~, reclosing - relej ponovnog uključenja, samouključni relej; ~, regulating - relej za
relay regulaciju, regulacioni relej; ~, remanent - relej sa remanencijom; ~, reset - relej početnog režima, relej za povratak na početni režim; ~, resistance - otporni relej, relej sa aktivnim otporom; ~, reverse (-current) - relej povratne struje; ~, reverse-phase - relej povratnog vraćanja faze; ~, reverse-power — relej povratne snage; ~, ringing-trip - razdelni relej; ~, route - maršrutni relej; ~, safety - zakočni relej, blokirajući relej, zaštitni relej; —, secondary - sekundarni relej; ~, selective — selektivni relej; ~, separating - odvojni relej; ~, sequence - sekventni relej; ~, set - relejni uređaj; ~, shuntfield - relej sa magnetnim šentom; ~j shut-down - uključni relej; ~, side-armature - relej sa bočnom kotvom; ~, signal — signalni relej; ~, signalling - relej blokiranja; ~ 3 sinchronism check - relej sinhronizma; ~, slugged v. delayed relay; ~, solenoid solenoidni relej; ~ s speed-sensitive - brzinski relej, relej osetljiv na brzinu; ~, starting - startni relej; ~, step-back - povratni relej; ~, stepping - relej stepenastog dejstva, relej sa korakom; ~, storage - memorijski relej; ~, sudden-change - relej brze izmene; -~, supervisory - kontrolni relej, odbojni relej; '~, supplementary - pomoćni relej; ~ 3 switch selector - indikacioni selektorski relej; ~, synchronizing - sinfazujući relej, sinhronizacioni relej; ~, telegraph - telegrafski relej; ~, telephone - telefonski relej; ~, television - televizijska radio-transiacija; ~, temperature - temperaturni relej; ~, thermal toplotni relej, termalni relej; ~, thermionic v. electronic relay; <~, throw-over - fiksirajući dvopozicioni relej; ~, time - relej vremena, vremenski relej; ~, timelag - usporujući relej; ~, track putni relej; ~, transmitter transmitujući relej, predajni relej;
relay
S9S
/—, trigger - triger-relej, relej sa mehaničkim samoblokiranjem; ~, two-position v. remanent relay; ~, two-step - dvostepeni relej; ~, undercurrent - minimalni relej, relej smanjenja struje, relej umanjenja struje; ~, undervoltage - relej umanjenja napona, relej smanjenja napona, minimalni relej; ~, valve - cevni relej; ~, vibrating - rezonantni relej; ~, voltage - relej napona, naponski relej; ~, wire-break - relej razdvajanja; ~ with hand-resetting contracts - relej sa samoodržavanjem; ~ with latching v. relay with hand-resetting contracts; ~ with self-resetting contracts - relej sa samopovracanjem relaying - relejna zaštita, postavljanje zaštite, primena releja; translacija; ~, carrier - radio-relejna veza; —', moon reflection - veza sa iskorišćenjem refleksije od Meseca releasing key - ključ za deblokiranje (puštanje, uključivanje) (maš.); <-~ magnet - elektromagnet za deblokiranje (puštanje) (el.) ~ time - vreme deblokiranja (otpuštanja, otvaranja) (el.) ; ~ refit - remont reliability - pouzdanost; ~, acceptable - dopustiva pouzdanost; ~, achievable - teoretska (dosežna) pouzdanost; ~, achieved - postignuta pouzdanost; ~, actual faktička, stvarna pouzdanost; ~, assessed - ocenjena pouzdanost; ~, attained - dostignuti nivo pouzdanosti; ~, average - srednja sigurnost (pouzdanosti); ~, average component - srednja pouzdanost, elementa (u sistemu); ~, block - pouzdanost sistema; ~, component — pouzdanost elementa; ~, constant - stabilna pouzdanost; ~, contractual - pouzdanost ugovorena ugovorom; ~, demand - potrebna (tražena) sigurnost, pouzdanost; ~, demonstrated - sigurnost (pouzdanost) potvrđena pri ispitivanju; ~, design - pouzdanost konstrukcije, pro38«
reliability računska pouzdanost; ~, desired - potrebna (tražena) pouzdanost; ~, electronic parts - pouzdanost elektronske aparature; ~, engineering - tehnička sigurnost; ~, environmental - pouzdanost pri dejstvu okoline; ~, functional eksploataciona pouzdanost; ~, general - opšta pouzdanost, sigurnost, sigurnost (sistema); ~, hardware — pozdanost opreme; —•, highest possible - maksimalno moguća pouzdanost; ~, human pouzdanost čoveka (kao učesnika u sistemu); ~, inherent - sopstvena pouzdanost; ~, long life (longterm) - pouzdanost u uslovima dugotrajne eksploatacije; ~, lotby—lot — pouzdanost određena putem kontrole svakog segmenta (u celini); ~, low - niska pouzdanost; ~ mainstage - verovatnoća pouzdanosti u toku eksploatacije; ~, maintenance - eksploataciona pouzdanost; ~, man-rated - pouzdanost uz učešće čoveka (kao elementa sistema); ~, military pouzdanost vojne opreme; ~, mission - pouzdanost pri izvršavanju zadataka; ~, multiple-system pouzdanost složenog sistema; <~, numerical - količinski, pokazatelj pouzdanosti; ~, one-shot - pouzdanost proizvoda jednokratne primene; ~, operating - eksploataciona pouzdanost; ~, optimal (optimum) - najpovoljnija (optimalna) pouzdanost; ~, ovcral v. general reliability; ~, perfect - idealna pouzdanost; ~, perforance - pouzdanost u radu; ~, poor - mala (niska) pouzdanost; ~, predicted (prediction) - prognozirana, proračunata pouzdanost; ~, process - pouzdanost tehnološkog procesa; ~, readiness bojeva gotovost; ~, short-term - pouzdanost za kratki period eksploatacije; ~, start - verovatnoća pouzdanosti rada u početku (u prvoj fazi) eksploatacije; ~, structural - pouzdanost konstrukcije; ~ 3 system - pouzdanost sistema; ~, test - pouzdanost kriterija; ~,
reliability reliability time-depedent - pouzdanost zavisna od vremena; ~, true istinska pouzdanost; ~, ultrahigh - veoma visoka pouzdanost; ~, unacceptable - neprihvatljiva (nedopustiva) pouzdanost reliable - jak, čvrst, otporan reliction - regresija, odstupanje vode relief - stražnji, zadnji ugao, reljef; ~ angle - stražnji, zadnji ugao; ~, effect - plastičnost slike ( TV); ~ motion - kretanje unazad (maš.) ; ~ valve — ventil sigurnosti (maš.) relieve - 1. olakšati, rasteretiti, ispuštati (gas); sniženje, spuštanje, snižavanje (pritiska); 2. formiranje zadnjeg ugla; ~ of load - rasteretiti (maš.) relieving - olakšavanje, rasterećivanje, ispuštanje, snižavanje (pritiska); ~, stress - popuštanje napona (el., mtl.); ~, stress by heat treatment - uklanjanje napona žarenjem (mil., el.); ~, stress by local heating - uklanjanje napona lokalnim grejanjem (tntl., el.) relighting - ponovno puštanje pokretača reload - ponovo potapati relocation - premeštanje, relokacija; ~ of cars - predislokacija vagona; ~ of line - odvod linija; ~ of tracks - pretrasiranje linija reluctance - magnetna otpornost reluctivity - specifična magnetna otpornost remainder - ostatak remains - ostatak, ostaci; ~, animal - ostaci živih organizama; ~, vegetable - biljni ostaci remanence - remanencija (zaostala magnetna indukcija, zaostala namagnetisanost) remanent - zaostao, preostao rematcbing - neprekidno podešavanje, ponovno podešavanje (el.); ~ relay - relej za neprekidno (ponovno) podešavanje (el.) remittance - novčana uputnica remnant - ostatak remote - udaljen, dalek, koji deluje na rastojanju
596
repair
remote control - upravljanje na daljinu, daljinsko upravljanje (rukovanje), telekomanda, kontrola na daljinu {eh., nukl.); ~ control gear - mehanizam za daljinsko upravljanje (maš.); ~ control switch - daljinski prekidač (el.); ~ elevation sylsyn - daljinski seisin za elevaciju; ~ indicator daljinski indikator (el.); ~ measuring - telemetrija (metri.); ~ monitor - daljinski kontrolni sistem, daljinski monitor (nukl.); — position control - daljinsko upravljanje položajem (nukl.); ~ switching-sytem - uređaj za daljinsko upravljanje (nukl.); ~ tuner - daljinski podešavač (el.); ~ velocity - relativna brzina tela u odnosu na okolni fluid; ~ videoamplifier - daljinski video-pojačavač (TV) remotely-operated - daljinskim upravljanjem, teleupravljanjem; ~ controlled, remotely operated - upravljano (kontrolisano) na daljinu (nukl.) removability of the slag - mogućnost odstranjivanja troske (zav.) removal -odnošenje; ~ of heat odvođenje toplote (tt.)i ~ of scale ~ uklanjanje kamenca (tnhl.) remtron - višekatodna cev sa gasnim pražnjenjem rendition - predaja, prevođenje, prevod renewal pariš - rezervni delovi, promenljivi delovi, delovi za zamenu rennin - renin, enzim koji se nalazi u stomačnom soku i izaziva koagulaciju mleka (hem.) reorder signal - signal oslobođenja kola (tel.) rep - rep, jedinica za merenje radioaktivnog zračenja (nukl.) repair - popravka, prepravka; popraviti; ~, operating - tekuća popravka; ~, part - zamenljivi deo; ~, permanent v. operating repair; ~, preventive - preventivna opravka; ~, scheduled planirana opravka
repairablllty
597
repairability - podesnost za opravku repeatability - moć ponavljanja, reproduktivnost repeater - repetitor, ponavljač; ~, active satellite - aktivni repetitor na veštačkom zemljinom satelitu; ~, office - pojačavački centar; ~, television - televizijski repetitor; ~, terminal - krajnja stanica, terminalna stanica (radio-relejne veze); ~, two-way retranslator repellent - odbojni; reflektujući repeller - reflektor, reflektujuća elektroda; ~, ion - jonski reflektor (elektroda koja predstavlja potencijalnu prepreku za jone) reperforator - prijemni perforator, reperforator (el.) repetition frequency - frekvencija ponavljanja (el.); ~ interval interval ponavljanja (el.); ~ milling - glodanje pri izradi komada u velikim serijama (maš.); ~ production - serijska proizvodnja (maš.); ~ rate - frekvencija ponavljanja; ~ work - serijska proizvodnja replaceable - zamenljiv; ~ hydrogen - atomi vodonika u jedinjenjima koji se mogu zameniti atomima metala (hem.) replacement - zamena mesta; ~ blađe - rezervno sečivo (kod glodača sa umetnutim zubima) (tnaš.); ~ part - rezervni deo (maš., SAD); ~ series - niz metala poredanih po njihovim oksidacionim potencijalima (hem.) replace with - zameniti sa reporter - izveštač, reporter reporting - izveštavanje represent graphically - predstaviti grafički (mat.) repressing - ponovno presovanje reprint - ponovo štampati, preštampati reprocessing - prerada, ponovna prerada, regeneracija reproduce - reprodukovati; obnoviti; kopirati reproducer - reproduktor, uređaj za reprodukciju (eh.)
research
reproducibility (of an experiment) - moć reprodukcije (eksperimenta) reproductibility - moć reprodukcije; ~, intrinsic — unutrašnja moć reprodukcije (atomskog etalona frekvencije) reprodueting head - reprodukciona glava (tls.); ~ needle igla za reprodukciju (eh.); ~ characteristic - karakteristika reprodukcije (eh.) reproduction - reprodukovanje, prikazivanje, reprodukcija; — speed - brzina reprodukcije; ~, stereophonic record - reprodukcija stereofonskog zapisa replusion - odbijanje, repluzija; — motor - repluzioni motor; ~ motor with double set of brushes - repulzioni motor s dvostrukim četkicama (el.); ~> spacecharge - odbijanje prostornim naelektrisanjem request test - ispitivanje na zahtev pretplatnika (tel.) requirement - zahtev, potreban uslov, potreba; ~, avionic -s avio-zahtevi, zahtevi za ugradnju instrumentacije u avioelektronici; ~, circuit -s - zahtevi kola, zahtevi šeme; ~, environmetal ambijentni zahtevi, zahtevi usled dejstva okoline; ~, performance - zahtevi usled posebnih osobina, performansni zahtevi; ~, realibility - zahtevi usled pouzdanosti requirements - zahtevi, tehnički zahtevi reradiate - ponovo izračiti reradiation - ponovo (sekundarno) zračenje re-recording - ponovno zapisivanje (zvuka) (eh.) reroute - preusmeriti, dati vezu obilaznim putem (tel.) rerun - ponovni rad, ponovno pokretanje rescap - otpomokapacitivni modul research - istraživanje, ispitivanje, traganje; istraživanje, tragati; ~, advanced - perspektivno istraživanje; ~, aerospace - istraživanje aerokosmosa; ~ and develop-
research
598
research ment division - istraživačko-razvojno odeljenje (SAD); ~ and development work - istraživačkorazvojni rad; ~, electron-beam - istraživanje snopom elektrona; ~ reactor - istraživački reaktor; ~, solid-state - istraživanje u fizici čvrstog tela; ~, space - istraživanje prostora, kosmičko istraživanje; ~ work - (naučno) istraživački rad researcher - istraživač reseda - rezeda, bledosivkastozeleno, rezeda zeleno reserve - rezerve; ~, cold - hladna rezerva; -~, hot - vruća rezerva; —, loaded v. hot reserve; ~, reduced - redukovana rezerva, smanjena rezerva, topla rezerva; —, unloaded v. cold reserve; ~, warm v. reduced reserve reservoir capacity - kapacitet rezervoara reset - ponovo metnuti (staviti), ponovo složiti, ponovo razmetnuti (testeru), opet naoštriti (brijač); nov slog; vratiti na nulu resettability - ponovljivost, moć ponavljanja resetting - ponovno stezanje, prepravljanje, vraćanje na nulu resetting device - povratni uređaj; ~ ratio - povratni odnos; ~ time - vreme povratka; ~, value povratna vrednost resharpening - ponovno oštrenje, ponovno glačanje (maš.) rehip - ponovo ukrcati, prekrcati, pretovariti (pom.) reshuffle - pregrupisanje residence telephone - telefon u stanu pretplatnika, pretplatnički telefon (u stanu) (tel.) residue - 1. ostatak; 2. talog; 3. grupa, radikal (hem.) residual - (pre)ostali, zaostali, (koji se javlja) u ostatku, ostatni, rezidualni; ~, affinity - preostali (rezidualni) afinitet, privlačna sila koja ostaje posle zasićenja normalnih valencija (hem.); ~ capacitance - zaostala kapacitivnost (el.); ~ current - rezidualna struja,
resin
mala struja koja se može sprovesti kroz elektrolit bez vidljive promene na elektrodama (hem.); ~ electricity - zaostali elektricitet u kondenzatoru posle pražnjenja (el.); ~ ionization - zaostala jonizacija (el.); ~ magnetism - zaostali magnetizam (el.); ~ oils - asfaltna ulja (ostaci pri destilaciji nafte) (thnl.); ~ stress - zaostali pritisak (maš.); ~^stress due to welding - unutarnji napon od zavarivanja (zav.); ~ stud - antiremanentni odstojnik (el.); ~ voltage - napon pražnjenja (el.) residue - ostatak, preostatak; ~ lime - krečni ostatak (zav.) residuum v. residue resilience - sposobnost vraćanja u prvobitni položaj Resimene - grupa sintetičkih smola na bazi melamina (thnl.) resinaceous v. reslonous resin - smola, kalofonijum, kalofonij, drvena smola; ~, aldol - aldolna smola; ~, alkyl - alkilna smola; ~, anion-exchange - smola anionske razmene; ~, common - kalofonijum, kalofonij; ~, coumarone - kumaronova smola; ~, cured v. hardened resin; <~, dammar - damarova smola; ~, epoxy - epoksidna smola; ~, fossil - fosilna smola; ~, hardened - stvrdnuta smola, otvrdnuta smola; ~, ion-exchange smola sa jonskom razmenom; ~, ketone - ketonska smola; ~, monobed - smola sa monorodnim sastavom; ~, no-pressure - smola koja je otvrdnuta bez pritiska; ~, polyethylen - polietilenova smola; ~, rubber - smola kaučuka; ~, sulphamide - sulfamidna smola; ~, thermoplastic - termoplastična smola; ~, thermosetting termoreaktivna smola; ~, tree v. wood resin; ~, urea-formaldehyde - karbamidna smola; ~, vinsol - vinsolova smola; ~, white - kalofonijum, smolasti ostatak destilacije terpentina, biljna smola; ~, wood - drvena smola
resinates
'I-
599
resinates - rezinati, proizvodi koji se dobijaju stapanjem kalofonijuma sa metalnim oksidima resinification - stvaranje (obrazovanje) smole, osmoljavanje resinous - smolast; ~ substances - smolaste supstancije (hem.) Resinox - proizvodi na bazi sintetičkih fenolskih smola (thnl.) resins - smole (iz živih ili izumrlib biljaka, nerastvorene u vodi) (hcm. l resintering - ponovljeno sinterovanje, drugo sinterovanje (mtl.) resist - zaštitni sloj, zaštitni pokrivač; ~, aluminium - aluminijumski zaštitni sloj; ~, oxide - otporan na oksidisanje; ~, plated - elektroprevučeni zaštitni sloj Resistac - razne vrste aluminijumbronze (mtl.) resistal - rezistal, termički otporna legura sastava 63,5% Fe, 16,6"O Ni, 15% Cr, 4,5% Si, 0,3% C resistance - otpor; otpornost; omski otpor; ~, abrasion v. abrasive resistance; ~, abrasive - otpornost na brisanje; <~, acoustical akustična otpornost; ~, ageing otpornost na starenje; ~ amplifier — otporni pojačavač; ~, anode - anodna otpornost; ~, apparent - naznačeni otpor; ~, attrition v. abrasive resistance; ~, barretter — otpor baretera; ~, barrier - otpornost prelaza; ~, base otpornost baze; ~, base sheet otpornost sloja baze; ~ ; bassast - balastni otpor; ~, bending otpor na savijanje, na povijanje; <~, body v. spread(ing) resistance; ~ box - kutija otpora; ~ box with plugs - kutija otpora s čepovima; ~, brake - zakočni otpor, otpor na kočenje, otpor pri kočenju; zakočni reostat; ~, branch -f odgovarajući otpor; ~, buckling - otpornost na uzdužno savijanje; ^~j bulk - zapreminska otpornost; i~ butt welding - čeono zavarivanje zbijanjem; ~, calibrated j kalibrisani otpor, izbaždareni otpor; ~ capacitance coupling - ot' porno-kapacitivna sprega (eh.); ~~
resistance capacitance oscillator - otporno kapacitivni oscilator; ~, channel - otpornost kanala; ~, cohesive - jačina odvajanja; ~ coil - otporni kalem; ~, cold — postojanost na hladnoću, otpornost na hladnoću; ~, collector - otpornost kolektora; —•-, collector leakage - otpornost umicanja kolektora; ~, collector saturation - otpornost zasićenja kolektora; —•, combination - složeni otpor, kombinovani otpor; — copper - otpornost na presvlačenje bakrom; ~, corrosion - otpornost na koroziju; —, coupling - otporna sprega; ~, cracking - otpornost na krekovanje; ~, current-controled negative v. S-type negative resistance; ~, current-stable negative v. S-type negative resistance; ~, cutting - otpornost na rezanje; ~, dark - otpornost na zacrnjenje; ~ dc copper otpornost narr.otija za jednosmernu struju; ~, dielectric - otpornost na izolaciju, otpornost dielektrika; ~, diffusion - difuzna otpornost; ~, drain - otpornost negativnog izvora; ~, drought - otpornost na sušu; ~-, dynamic - dinamička otpornost; ~, earth - otpornost uzemljenja; ~, effective - efektivna otpornost, efektivan otpor; ~, elasuc - elastični otpor; ~-, electrical - električni otpor; ~, emitter - otpornost odašiljača; ~, equivalent - ekvivalentni otpor; ~, external - eksterni otpor, spoljni otpor, otpor spoljnog kola; ~, fat - nepropusnost za mast; ~, field - otpor ljuske pobuđivanja; otpor u kolu pobuđivanja; ~, field-coil - otpornost ljuske pobuđivanja; ~ 3 finite back - krajnji povratni otpor (u realnim diodama); ~ s fire - otpornost na žarenje, otpornost na sagorevanje, otpornost na paljenje; ~> forward - upravna otpornost, otpornost na upravni pravac; ~, freeze - otpornost na smrzavanje; ~, friction(al) - otpornost na trenje; ~, frontal - čelna ot-
601 resistance
600
resistance pornost, frontalna otpornost; ~, fungus - otpornost na obrazovanje budi, otpornost na truljenje; ~, gate - otpornost prolaza; otpornost ventilskog provodnika (u kriotronu); ~, grease v. fat resistance; ~, grid - otpornost kola; ~, head - čelna otpornost; ~, heat - otpornost na toplotu, toplotna stabilnost; ~, heater otpornost podgrejavača, otpornost zagrevača; ~, heat-transfer v. thermal resistance; ~, high - velika otpornost; ~, high-frequency - otpornost na visoke frekvencije; ~, humidity - otpornost na vlagu; ~, hump - otpor nadzvučne oblasti; ~, hydraulic - hidraulični otpor, hidraulična otpornost; ~, impact - udarna viskoznost; otpor na udar; ~, incremental - diferencijalna otpornost; ~, incremental negative - negativna diferencijalna otpornost; ~, inductance series regulating - induktivni otpornik za regulaciju zavarivanja; ~, insulation — otpor izolacije; ~, internal - unutarnja otpornost, unutrašnji otpor; ~, intrinsic unutarnji otpor, unutrašnja otpornost; ~, junction - prelazni otpor, otpornost prelaza; otpornost rezistora na p-n prelazu; ~» Kapitza - Kapicina otpornost; ~ lamp - otporna lampa; ~ lateral - otpornost u longitudinalnom pravcu (npr. u integralnoj šemi); ~, leakage - otpornost isticanja; ~, light - otpornost na svetio; ~, linear - linearna otpornost; ~, liquid - otpor tečnosti; tečni reostat; ~, load električni otpor; ~, low-frequency - otpor na niske frekvence; magnetic - magnetni otpor; measuring - otpor-etalon; , mechanical - mehanički otpor; , moisture - otpornost na vlagu; motional - piezootpornost; negative - negativni otpor; non-linear - nelinearni otpor; non-reactive - čisto omski
resistance otpor; ~, nonzero forward nenulta direktna otpornost (u realnim diodama); ~, N-type negative - negativna otpornost, kontrolisana naponom, negativna otpornost N tipa; ~, ohmic - omski otpor; ~, ohmic-base - omska otpornost baze; ~, open-circuit stable negative v. S-type negative resistance; ~, output - izlazni otpor; ~, parasitic parazitski otpor; ~, plate v. anode resistance; ~, plug otporni čep (sa ugrađenim otporom); ~j pressure - otpor na pritisak; ~, pure - aktivan otpor, Čist otpor; ~, pyrometer - pirometar sa referentnim otporom; ~, radiation - otpor ozračivanju, radijaciona stabilnost; ~, residual - rezidualni otpor, zaostali otpor; ~, reverse - reverzni otpor, obrnuti otpor; ~, rolling - otpor kotrljanju, otpor drugog reda; <~, sample - otpornost uzorka; ~, saturation - saturaciona otpornost; ~, series regulating - redni regulator otpora; ~, sheet - otpornost sloja; ~, short-circuit stable negative v. N-type negative resistance; ~, shunt - paralelni otpor, otpor šenta; ~ 3 shunt-breaking - otpor gašenju; ~, skid - otpor zanošenju; ~, skin - površinski otpor; ~, skin friction - otpor površinskog trenja; ~, sliding - otpor klizanju; ~, slip - otpor klizanju; ~, source - otpornost izvora; otpornost generatora; ~, specific specifični otpor, specifična otpornost; ~, spread(ing) - raspodeljena otpornost; ~, standard otpor etalona; ~, starting startni otpor, početni otpor; ~, static - statički otpor; ~, steadying - prigušni otpor; ~, S-type negative - negativna otpornost, kontrolisana strujom, negativna otpornost S-tipa; ~, surface - površinski otpor; ~, swamping apsorbujući otpor, prigušni otpor, dodatni otpor; ~, terminal krajnji otpor, finalni otpor, završni
resistor
za opterećenje; ~, base-blas L- otpor; ~j thermal - termalni rezistor pomeranja u kolu baza; %*• otpor; ~ thermometar - otpor~, bulk - zapreminski rezistor; ^ • nički termometar; ~, to shock ~, carbon — ugljeni rezistor; ~, - otpornost udarcu, jačina na cermet - kermetni rezistor, meudarac; •—, to wear - otpornost talokermetični rezistor; ~, colna habanje, trošenje; ~, torsiolector - kolektorski rezistor; ~, nal - torzioni otpor, otpor na uvicomposition v. carbon resisjanje, otpor na torziju; ~, true tor; ~, current viewing - rezi- omski otpor, pravi otpor, čist stor za kontrolu oblika struje; ~, damping - rezistor za prigušiotpor; ~, turbulence - turbuvanje, rezistor za gašenje; ~, delentni otpor; ~, twisting v. torposited - metalno-prevučeni rezisional resistance; ~, ultimate stor; ~, deposited carbon - ultimativni otpor, vremenski otugljeni rezistor, dobijen metodom por; —, unit v. specific resistantaloženja, ugljem prevučeni rezisce; ~, valve - otporni ventil; ~, tor; ~, diffused - difuzioni revariable - promenljivi otpor, vazistor; —, disk - disk-rezistor; ~, rijabilni otpor; ~, viscous - visdouble-diffused integrated - rekozni otpor; ~, voltage-conzistor integralne šeme, dobijen metrolled negative v. N-type netodom dvojne difuzije; ~, electrogative resistance; ~, voltagenically variable - rezistor s elekdependent - varistor, promenljivi tronskom regulacijom; ~, epiotpornik; ~, voltage-stable netaxial - epitaksijalni rezistor; —, ' gative v. N-type negative reetched - rezistor dobijen metodom sistance; ~, volume - zapreelektrolitičkog dekapiranja; •—•, e— minski otpor; ~, water - hidravaporated - otpornik dobijen naulični otpor; ~, wave - talasni paravanjem; ~, feedback - reotpor; ~, wear - otpor habanju, zistor u kolu povratne sprege; ~, otpor na habanje; ~ weld - šav film - film-rezistor; ~, hermedobijen zbijanjem; ~, welding tically sealed - hermetički reziszavarivanje otporom, zavarivanje tor; ~, integrated(circuit) - rezbijanjem; ~, wind — aero-dinazistor integralne šeme; ~, juncmički otpor, otpor vazduha; ~, tion - rezistor na p-n prelazu; zero-forward - nulta direktna ~, light-dependent - fotorezisotpornost (u idealnim diodama) tor; ~j metal-film - rezistor na resistant - protivan, što se opire; metalnom filmu; ~, micropla~ to wear - otporan na habanje nar - planarni mikrorezistor; ~, (thnl.); ~ spring - opruga za negative - elemen(a)t s negativzatvaranje (zav.) nim otporom; ~, noise - rezisresistive D.C. drop - omski pad tor s šumom; ~, photocopied - rezistor dobijen fotokopiranjem; jednosmernog napona (elj.) ~j printed - štampani rezistor; resistivity - specifična otpornost; ~-, rod - šipkasti rezistor; •~) ~, bulk - zapreminska specifična semiconductor - poluprovodničotpornost; ~, channel - speciki rezistor; ~, silicon planar fična otpornost kanala; —, plasma silikonski planarni rezistor; >~, - specifična otpornost kanala; ~, single-diffused integrated - resheet - specifična otpornost sloja; zistor integralne šeme, dobijen me~, surface - površinska specifična todom iednostruke difuzije; ~, otpornost; ~, volume v. bulk single-wound - jednoslojni žiresistivity čani otpornik; ~, solid-circuit resistor - rezistor, otpornik, omski - otpornik u integrisanom kolu; otpor; ~, annular - kružni re~, speedup - fokusirajući otporzistor; ~, ballast - strujni stabilizator, regulator struje, lampa
reslsior
602
resistor nik; ~, stair-step - rezistor s karakteristikom stepenastog oblika; ~, standard - rezistor-etalon; ~, swamping - talasni rezistor; ~, terminating - izlazni (krajni) rezistor; ~, thermal - termistor, termorezistor; ~, thin-film tankoslojni termistor; ~, variable - promenljivi otpornik, varistor; ~, wire-wound - žičani rezistor resite - rezit, poslednji stadijum, C, u proizvodnji fenol-formaldehidnih smola koji daje netopljivi i nerastvorni proizvod (tehnl.) resitol - rezitol, drugi stadijum, B, u proizvodnji fenol-formaldehidnih smola koji daje termoplastican proizvod resnatron - reznatron, tetroda snage (el.) resnotron - reznotron, moćna tetroda vis. frekvencija specijalne konstrukcije resol - rezol, prvi stadijum, A, u proizvodnji fenol-formaldehidnih smila koji daje proizvod rastvoran u alkoholu resolution - razvojna moć, rezoluciona moć, rešenje, rezolucija; ~, angular - ugaona rezolucija, analize ugaonog izdvajanja; ~, mask - razdvojna moć maske; ~, range - moć razlaganja po daljini, rezolucija po daljini; ~, range rate moć razlaganja po brzini; ~, spectrometer - razdvojna moć spektrometra; ~, time - vremenska razdvojna moć, vremenska rezolucija resolver - sistem za rešavanje (jednačina), rezolver (at.) resolving power - moć razdvajanja, npr. spektralnih linija resonance - rezonanca; ~ absorption - rezonantna apsorpcija, pojava kod nekih elemenata (npr. Cd, Rh, In, Ag, U i dr.) da snažno apsorbuje zračenje (neutronsko) određenih energija (fiz.); ~, acoustic(al) - akustička rezonancija; ~, acoustic cyclotron - akustička ciklotronska rezonancija; -—,
resonator resonance acoustic magnetic - akustička magnetna rezonancija; ~, antiferromagnetic - antiferomagnetna rezonancija; ~, atmospheric atmosferska rezonancija; ~, cyclotron - ciklotronska rezonancija; ~, elastic - elastična rezonancija; ~, electric - električna rezonancija; ~, electron cyclotron elektronska ciklotronska rezonancija; ~, electron nuclear double - elektronsko-nuklearna paramagnetna rezonancija; ~, electron paramagnetic - elektronska paramagnetna rezonancija, EPR, elektronska spin-rezonancija ESR; ~, electron spin v. electron paramagnetic resonance; ~, extraordinary(wave) - rezonancija nenormalnih talasa; ~, ferrimagnetic - ferimagnetna rezonancija; ~, ferromagnetic - feromagnetna rezonancija; ~ frequency meter - rezonantni frekvenciometar (els.); ~, geometric - geometrijska rezonancija (pri interakciji ultrazvučnih talasa sa elektronima u metalu); ~, gyromagnetic - žiromagnetska rezonancija; ~, hybrid-type hibridna rezonancija; ~, ion cyclotron - jonska ciklotronska rezonancija; ~, L v. ion cyclotron resonance; ~, light-hole - (ciklotronska) rezonancija lakih šupljina; ~, lower hybrid - donja hibridna rezonancija; ~, magmetic - magnetna rezonancija; ~, magnetoacoustic - magnetnoakustička rezonancija; ~, magnetoelastic - magnetno-elastična rezonancija; ~, magneto-optic magnetno-optička rezonancija; ~, magneto-plasma - magnetna rezonancija plazme; ~, molecular beam electric - električna rezonancija u molekularnom snopu; ~, molecular beam magnetic - magnetna rezonancija u molekularnom snopu; ~, neutrons rezonantni neutroni, neutroni energije koja odgovara rezonantnoj apsorpciji (fiz.); ~, nuclear gyromagnetic - nuklearna žiromagnetska rezonancija; ~, nuclear tnag-
nettc - nuklearna magnetna rezonancija; ~, nuclear quadrupole - nuklearna kvadripolna rezonancija; ~> O v. ordinary (wave) resonance; ~, optic - optička rezonancija; ~, ordinary (wave) - rezonancija normalnog talasa; ~~~, paramagnetic - paramagnetska rezonancija; ~, parametric - parametarska rezonancija; ~, plasma - rezonancija plazme, plazma na rezonanciju; ~, R v. electron cyclotron resonance; ~ reactor - rezonantni (prelazni) reaktor, reaktor koji radi sa rezonantnim neutronima, tj. u intervalu od 1 do 100 eV (nukl); ~, residual nuclear - rezidualna nuklearna rezonancija; ~, spinphonon - spin-fononska rezonancija; ~, spin-wave - rezonancija spinskih talasa; ~, stochastic stohastička rezonancija; ~, stripdomain - rezonancija domena polja; ~, transverse - transverzalna rezonancija (kod interakcije elektronskog snopa s plazmom); ~, unwated - nepoželjna rezonancija; ~, upper hybrid - gornja, hibridna rezonancija; ~, X v. extraordinary (wave) resonance resonant shunt - rezonantni šant (el.) resonate - biti u rezonanciji, rezonirati (el.) resonating cavity - rezonantna šupljina (el.) resonator - rezonator, rezonantna šupljina; ~, afocal - afokalna rezonancija; ~, astigmatic - astigmatična rezonancija; ~, atomic - atomski rezonator; ~, atomic beam - rezonator atomskog snopa; —•, cesium atomic-beam - cezijumski rezonator atomskog snopa; ~, confocal - konfokalni rezonator; ~, dielectric (cavity) - dielektrični rezonator; ~, electromechanical - elektromehanički rezonator; ~, extended interaction - rezonator s produženom interakcijom; ~, Fabry-Perot rezonator Febri-Pero; ~, Fabry-
Perot laser - optički rezonator Febri-Pero; ~, face-mounted rezonator sa ojačanom površinom (u akustičkom poiačavaču); ~, ferroelectric - feroelektriČni rezonator, Senjeto-električni rezonator; ~, flat-roof - rezonator s reflektorom u obliku diedarskog ogleda; ~, F-P v. Fabry-Perot resonator; ~ grid - rešetka rezonator?. (el.); ~, laser - op-" lički rezonator; —, magnetron rez "U'ntni magnetron (el.); •—,' mode selective Fabry-Perot rezonator Febri-Pero s selekcijom oscilacija, rezonator Febri-Pero sa selekcijom moda (tipa oscilovanja); ~, multimode - rezonator sa mnogo tipova oscilacija, rezonator sa mnogo moda; ~, multimode optical - optički rezonator sa mnogo tipova oscilacija; ~, multiple-cadity - oscilatorni sistem sa više rezonatora (magnetron); ~, optical - optički rezonator; ~, optical ring - kružni optički rezonator; ~, parametrically excited ninliear - parametron; ~, pasive - pasivni rezonator; ~, pasive atomic - pasivni atomski rezonator; ~, piezoelectric piezoelektrični rezonator; ~, plano-concave - planokonkavni rezonator; ~, reentrant - prolazni rezonator; ~, rising-sun - oscilatorni sistem sa više rezonatora, oscilatorni sistem sa više kola; ~, rubidium gas cell - rezonator sa rubidijumskom gasnom ćelijom; ~, rutile - rutilski rezonator; ~, semiconfocal Fabry-Perot - polukonfokalni rezonator FebriPero; ~, shear mode - rezonator sa kolebanjem pomaka; ~, spherical-mirror Fabry-Perot - rezonator Febri-Pero sa sfernim ogledalima; ~, super-conducting super-provodljivi rezonator; ~, thallium v. thallium atomicbeam resonator; ~, thallium atomic-beam - talijumski rezonator atomskog snopa; ~, thickness mode - piezoelektrični rezonator sa oscilacijama po debljini;
reverse gear resonator resonator ~, tilted-mirror - rezonator sa magnetnim ogledalima; ~, transmission - prolazni rezonator; ~, „twisted-mode" laser - optički rezonator sa „spiralnim oscilacijama"; ~ 3 unstable - nestabilni rezonator; ~, unstable optical nestabilni optički rezonator; ~ wavemeter - rezonantni talasomer (el.) resonoscope - rezonoskop, osciloskop za određivanje vernosti muzičkih tonova (el.) resorcinol - rezorcin, m-dihidroksiJ benzol (hem.) Resotron - rendgenski defektoskop (mtl.) respirometer - respirometar (med.) responder - odgovarač, detektor (el.); ~, beacon - radio-far za odazivanje (rad.) response - 1. reakcija, odjek; 2. karakteristika; 3. osetljivost; ~, acoustic - 1. akustička karakteristika; 2. akustička osetljivost; ~ characteristic - karakteristika odziva (tel.); ~, curve - kriva odziva (tel.); ~, dependent timlag - zavisna karakteristika vremena trošenja (relej); ~, ground state - odgovor na osnovno stanje; ~, impulse - impulsna karakteristika; ~, radiobiological - biološka reakcija pod uticajem jonizujućeg zračenja; ~ ratio - odnos frekventnih karakteristika (el.); ~, spatial frequency - prostornofrekventna karakteristika; ~, steady-state - postojani odgovor; ~, step (-function) v. transient response; ~, transient - prelazna karakteristika; ~, zero-input - karakteristika pri nultomulaznom signalu; ~, zero-state - karakteristika pri nultom stanju responser - koji odgovara, odgovarač (el.) responsivity - osetljivost rest-capital - rezervni fond rest mass - masa mirovanja, pojam uveden u teoriji relativnosti (fiz.) restarting a weld - ponovni nastavak vara (zav.)
604
retarding disc
restatement - ponovno utvrđivanje, ponovno izlaganje resting contact - mirni kontakt (el.) restorability - ponovno uspostavljanje restorer - uspostavljač, sistem za uspostavljanje (el.) restoring spring - povratna opruga, odbojna opruga (maš.); ~ torque - oprečni spreg (maš.) restrained weld test - uklještena zavarna proba; proba osetljivosti prema prskanju kod uklještene epruvete (zav.) restrainer - usporivač, supstancija koja usporava rad izazivača (fot.) restricted hour maximum demand indicator - pokazivač maksimuma sa isprekidanim radom (el.) restriction valve - prigušni ventil (maš.) restrictor - prigušnica (maš.) restriking - ponovno paljenje (mot.) resublime - resublimisati, ponovo sublimisati result - rezultat; ~, numerical numerički rezultat resultant - rezultanta, zbir dva vektora (mat.); ~ force - rezultantna sila resuscitation - oživljenje resuspension - ponovno suspendovanje, čvrstih čestica u tečnosti resynthesis - resinteza, ponovna sinteza retain - zadržati, rezervisati retainer - držač, zadržač, podupirač retaining wall - potporni zid (gradev.) retard - zakašnjavati, usporiti, (usporavati) retardation - usporavanje, zadržavanje, kašnjenje; ~ method metoda zaustavljanja (el.) retarded ignition - kasnije paljenje (mot.) retarder - usporavač reakcije, negativni katalizator (hem.); usporavač, moderator; ~, electrooptical - elektrooptički naparivač (snopa) retarding disc - disk za kočenje, usporavajući disk (maš.); ~ field - kočeće polje (el.); ~ field de-
pipe - povratna cev (maš.); ~, tector - detektor sa kočećim porain - refleksija od kišnih kapi; ljem (el.) ~, sea - refleksija od površine retention - 1. zadržavanje; 2. retenmora; ~, specular - ogledna recija, zadržavanje radioaktivnog afleksija; ~, speed (planet) - potoma u molekulu posle njegovog vratna brzina (rendisaljka) (maš.); stvaranja ~ spring - povratna opruga (maš.); retentivity - zadržavajuća sila (meh.) ~ stroke - povratni hod (maš.); retina - retina, mrežnjača (med.) ~, target - signal odbijen od cilja, retort - retorta (hem.); ~ carbon eho-signal retortni ugalj (hem.) revaporiser - revaporizer, ponovni retouching - retuširanje, ručno doispravljač, kolona sekundarnog isterivanje negativa ili pozitiva (fot.) pravljanja (thnl.) retrace - suprotni hod (ispitivanja) reverbatron - pribor za uvođenje (maš.) veštačke reverberacije u sistemu retractable - što se povlači (maš.) proizvođenja zvuka retracting spring - povratna opruga reverberant sound - reverberacioni (maš.) zvuk (ak.) retransmission - ponovni prenos (TV) reverberation - odjekivanie, reverretrapping - oslobođenje (elektrona beracija; ~ merer - merač reveriz klopke) beracije (ak.); — period - reverretro - prefiks koji znači povratno beracioni period (ak.) ; ~ suppresretroaction - retroakcija, povratna sion-filter - filter za prigušenje sprega, povratna veza, povlačenje reverberacije (ak.); ~ time meretroactive amplification - regeter - merač vremena reverberacije nerativno (retroaktivno) pojačanje (ak.); ~, volume - zapreminska (el.); ~ effect - regeneracija; reverberacija ~ receiver - regenerativni prijemnik (el.); ~ reception - rege- reverberatory surface - površina od koje se odbija zvuk (ak.) nerativni prijem (el.) retrograde rays - povratni talasi reversal - promena pravca, obrt(anje), (koji se odbijaju od katode) (el.) okret(anje); ~, dwell - zaustavretting (rotting) - proces „potaljanje kretanja pri promeni pravca panja" lana u vodi radi fermentacije (maš.); ~ of the direction (thnl.) promena pravca (maš.); ~ of the retubing - zamena cevi, promena piston - promena pravca kretanja cevi (el.) klipa (maš.); ~ of travel direcretuning - pregradnja, ponovno potion - promena pravca pomoćnog kretanja (maš.); — process - prodešavanje (el.) ces obrtanja negativa u pozitiv return - 1. povratak, povraćaj, odavanje; 2. vraćanje, povratni hod; (fot.) 3. refleksija (signala), (lokalne) smetnje; 4. signal odbijen od cilja, reverse - pomeranje unazad, hod nazad, promena pravca; preokreeho-signal; ~, background - lonuti, promeniti; ~, bend test kalne smetnje radara; ~, basin obrnuta proba savijanja (zav.); posuda za povratno ulje (maš.); ~ biased — obratno-prednaponski; ~i connection - povratni hod ~ current relay - relej povratne (spoj) (maš.); ~, creeping-wave struje (el.) - refleksija puzećih talasa; ~, Doppler - Doplerova refleksija; reverse gear — zupčanik za promenu ~, ground - refleksija od zemljine smera kretanja (maš.); ~ valve površine ili od nadzemnih objekata; - ventil za promenu pravca toka ~, land v. ground return; ~ (maš.) line - povratni hod (maš.); —
reversed feedback amplifier reversed feedback amplifier pojačavač sa negativnom povratnom spregom (eh); ~ image prevrnuta slika, negativna slika (TV) reverser - prevrtač, reverser, menjač smera reversibility — reversibilnost reversible - reversibilan, povratan (hem.); koji se može obrnuti; ~ booster - povratni buster; ~ cell - reversibilna ćelija, galvanska ćelija u kojoj je prelaz hemijske u električnu energiju reversibilan (hem.); ~ colloid - reversibilni koloid, liofilni koloid (hem.); ~ motor - obosmerni motor, reversibilni motor (elj.); ~ process povratni proces (fiz.); ~ reaction - povratna (reversibilna) reakcija, ona koja može da se odvija u oba smera (hem.) reversing clutch - spojnica za promenu smera kretanja (maš.); ~ dog — graničnik za promenu smera kretanja (maš.); ~ electric motor - električni motor za povratno kretanje (elj.); ~ key - ključ za promenu smera, ključ za promenu polova (elj.); ~ motor drive motorni pogon za povratno kretanje (elj., mot.); ~ piston valve - ventil za promenu pravca toka (maš.); ~ swicch - preklopnik za promeiu pravca (elj.); ~ valve - ventil za promenu pravca toka (maš.) revet - obložiti, oplatiti, pokriti revivification - reaktiviranje uglja (thnl.) revolution - obrtanje, rotiranje; ~ counter - brojač obrta (maš.) revolutions per minute - broj obrta u minuli (mot.) revolving table - obrtni sto (maš.) rewelding - ponovno zavirivanje (zav.) Rezistal - rezistal, antikoroziona i termički otporna legura sastava 8-26% Ce, 7-35%Ni RGB chromaticity diagram - crveno-zeleno-plavi dijagram (thnl.) rH-value - rH-vrednost, mera oksidacione moći sistema (hem.)
606
rhombohedral
rhamnose - ramnoza, izodulcit, šećer koji spada u pentoze (hem.) rhe - re, jedinica fluidnosti, recipročni viskozitet (1 rhe = 1 Poise -ION-1 m* s^1) rhenium - renijum (hem. elemen(a)t, red. br. 75, simbol Re) rheology - reologija, nauka o plastičnoj deformaciji i tečenju rheometer - reometar, kapilarni viskozimetar rheoscope - reoskop rheostat - klizni otpornik, reostat, promenljivi otpornik (el.); ~, elec— tropneumatic - reostat sa elektropneumatskim pretvaračem (menjačem); ~, pneumatic v. electropneumatic rheostat; ~, thermionic - elekstronski reostat (za sistem automatskog upravljanja) rheotome - periodični prekidač struje (el.) rheoton - betatron (el.) rhodamine B - rodamin B, crvena organska boja rhodamines - rodamini, organske boje trifenil-metanskog tipa, srodne fluoresceinu (hem.) rhodanate - rodanat, tiocijant, so tiocijanske kiseline (hem.) rhodanising - elektrolitičko prevlačenje rodijumom, najčešće srebra za sprečavanje tamnjenja (thnl.) rhodium - rodijum (hem. elemen(a)t, red. br. 45, simbol Rh) rhodochrosite - rodohrozit (mangan-karbonat sa primesama Ca, Fe i Mg) (min.) rhodonte - rodonit, pajsbergit (mangan-silikat) (min.) rhodopsin - rodopsin, složeni protein, purpurni pigment u oku (hem.) Rhoduline - grupa baznih organskih boja (thnl.) rhombic - rombičan, kristalni sisi em; ~ antenna - romb-antena (rad.); ~ system - romboični sistem, kristalni (kr.) rhombohedral - romboedarski, kristalni sistem; ~ system - romboedarski sistem (kr.)
607 Rhoniie - industrijska impregnaciona sredstva na bazi karbamidskih . smola (thnl.) Rhothane - insekticid na bazi dihidro-difenil-dihloretana (DDD) (hem.) . rho-theta system - daljinsko-azimutni radio-navigacioni sistem (voj.) rhumb - busolna (ili kompasna) crta (voj.); ~ Hne - linija kompasne crte rhambatron - rumbatron, rezonan. tni odvodnik (el.), naziv za zapreminski rezonator klistrona rhyacolite - rijakolit, sanidin (staklasta vrsta ortoklasa) (min.) rhyolite - riolit, kvarcni trahit, liparit (geol.) rib - rebro; — of a pipe - rebro cevi (maš.) ribbed surface machine - mašina s rebrastim kućištem (maš.); ~ tubing - rebraste cevi (mat.) ribbon chip - trakasta strugotina (maš.); ~ microphone - mikrofon sa trakom (eh.) riboflavin - riboflavin, laktoflavin, vitamin B2 (hem.) ribose — riboza, pentoza koja je stereoizomer arabinoze (hem.) Ricti circuit - neutralizaciono kolo u rešetki (els.) Richardson effect - termoelektronska emisija, Ričardsonov efek(a)t
Jfiz.)
ricin — ricin, otrovni albumin iz semena ricinusa (hem.) ricinoleic acid - ricinoleinska kiselina, sastojak ricinusovog ulja (hem.) rider - komad platinske žice koji služi kao teg pri preciznom merenju težine (hem.) ; ~, beam - letački aparat navođen zracima riebeckite - ribekit (silikat Na, Fe i Al) (min.) Rieke diagram - dijagram zavisnosti snage i frekvencije generatora od opterećenja (el.) rifling - olučenje, olučje, oluci (maš., art.) rift - naprslina, napuklina, pukotina, prskotina (maš.)
ring
rigid - čvrst; krut; ~, axle - kruta osovina (maš.) Righi double - Riglijev dipol (dublet) (el.) right angle - pravi ugao (gm.); ~ angle triangle - pravougli trougao (gm.); ~ angularity pravougaonost (gm.); ~ cut rez udesno (mat.); ~ hand cut rezanje udesno (maš.) ; ~ handed twist - desna zavojnica (uvrtka) (maš.); ~ hand-rotation - obrtanje udesno (maš.); ~ hand rule - pravilno desne ruke u elektromagnetizmu (el.); ~ hand spiral - desna spirala, zavojnica (maš.); ~ hand thread - desna loza (maš.); ~ hand tool - desnorezni alat (maš.); ~ hand twist desna zavojnica (maš.); ~ Une — prava linija (gm.); ~ prism prava prizma (gm.) rightward welding - zavarivanje udesno (sa normalizacijom) rim - rub-naplatka (mot.); ~ of the carbide cast - rubni deo karbidnog odlivka (zav.) Rimifon - farmaceutski proizvod, preparati (hidrazid izonikotinske kiseline) ring - 1. prsten, obod, obruč, prirubnica, flanšna, jaram, obujmica, stezni prsten, stremen, uzengija, vertikalna betonska armatura za vezu, prstenast okov, oklopina; okruživati, obvijati, navlačiti, 2. kružni registar, prstenasti registar, merni prsten, merni krug; 3. zvono (cevi); 4. arhivolta, čeona strana luka ili svoda; 5. prstenasti žleb, prstenasti šlic, usek, usek na utor; 6. zvono, zvonjenje, zvučanje; 7. telefonsko zvono, poziv; zvoniti (na telefon), slati poziv; 8. godišnji prsten (na drvu), god; ~, adjusting ~ regulaciono zvono, montažno zvono; ~, adjustment v. adjusting ring; ~, anchor tor, toroid; ~, annual - godišnji prsten, godišnji k;ug (drveta); ~, anticoincidence - krug brojač;i u antikoincidenciji, antikoincidentni prsten brojača; •—,' aromatic -
ring ring aromatično jezgro; ~, backing -, prstenasta šajbna (podloška); ~, benzene - benzolovo jezgro; ~ binary - binarni prsten; <~, black - tanki sloj uglja; ~, bouy - spasonosni pojas; <~ bus v. slip ring;
~, compression v. gas ring; ~, crib - venae; ~, cylindrical v. gas ring; ~, diffusion - difusioni
prsten, disk centrifugalne pumpe; —, discharge - izlazni prsten; ~, distance - distancioni prsten, prsten za odvfjanje; ~, elastic elastična šajbna, spiralna šajbna, Groverova Šajbna; ~, end - 1. krajnji prsten; 2. prstenasti oslonac; ~ film - prstenasti dozimetar; ~, focus - fokusirajući prsten; —, gas - gasni prsten, kompresioni prsten; ~, gate - regulacioni prsten (turbine); ~, glucose anhydride - prsten glikoznog ostatka; ~, governor - regulacioni prsten; ~a growth - godišnji prsten (drveta); ~, guard - zaštitni prsten, sigurnosni prsten; ~, heterocyclic - heterociklično jezgro; ~, index - graduisani prsten; ~, joint - spojni prsten, prsten za spajanje; ~, lower guide-vane donji prsten aparata; ~, mounting - prsten učvršćenja; ~, ope-
rating v. adjusting ring; ~,
proving - spiralni dinamometar;
~, regulating v. adjusting ring;
~, resonant - rezonantni prsten; ~, shield - zaštitni prsten; ~,
~, shifting v. adjusting ring; ~,
slip - kontaktni prsten; ~, space v. distance ring; ~, V - konusni prsten
ringdown - pravi poziv (tel.); ~ circuit - kolo pravog poziva (tel.) ringer - zvonce, pozivni generator, ponavljač poziva, pozivno-signalna mašina (tel.) ringing - slanje poziva, zvonjenje (tel.); ~ battery - pozivna baterija (tel.); ~ control - kontrola upućivanja poziva; ~ current pozivna struja (tel.); ~ cycle periodičnost slanja poziva (tel.)
608
rocket
road
Rinmanns' green - Rinmanovo zeleno, proizvod dobijen žarenjem kobalt-nitrata i cink-oksida na uglju (hem.) rinsing - ispiranje (thnl.) riometer - riometar ripple - talasnost, talasanje, pulzacija; valovitost površine vara (eh.,
zav.)
rippled surface - rapava površina rippling - grebenanje, odvajanje semenki i lišća sa stabljika lana pomoću gvozdenih češljeva (thnl.) rise in pressure - porast pritiska; ~ time - vreme porasta (impulsa)
(el.); ~ time modulation - mo-
dulacija vremenom porasta (impulsa) (eh.) riser - direk, stub risers - raizer (jedan od oblika veoma niskofrekventnih zračenja atmosfere, čija frekvencija raste s vremenom) rising main - ulazni vod (el.); ~ sun magnetron - višerezonantni magnetron (eh.) risk - 1. rizik; 2. (matem.) srednji rizik; ~, consummer's - potrošački rizik; ~, producer's proizvođački rizik Rittinger's law - Ritingerov zakon: energija potrebna za smanjivanje veličine zrna čvrstog tela srazmerna je povećanju ukupne površine river cable - rečni kabl (tel.); ~ sand - rečni presek rivet - zakivak; zakivati (maš.);
~ cutting blowpipe, rivet cut-
ting torch - gorionik za odsecanje glave zakivka (zav.); ~, intension - vučno napregnut zakivak (maš.) Rn - simbol elementa radona (hem.) roadblock - 1. problem, zadatak; 2. teškoća road - kolosek, ulica, cesta, put, linija plovidbe; ~ bed - donji stroj pruge; ~ breaker - razrivač uličnog pokrova; ~ bridge ulični most, nadvožnjak; ~ channel - ulični slivnik; ~ ditch - ulični jarak; ~ drag - otpor kotrljanju; ~ kettle - kazan, kotao za topljenje katranske mase; ~ leveller - valjak, građevinski valjak; ~
life - životni vek uličnog zastora; ~ marking - obeležavanje saobraćajnica; ~ repair - popravka saobraćajnica; ~ sign - saobraćajni znak roasting - zagrevanje na vazduhu, prženje, pečenje (npr. sulfidnih ruda)
robbery alarm - alarm protiv pljačke, alarm protiv obijanja (tb.) Robert's test - Robertsova proba dokazivanje proteina smešom magnezijum-sulfata i azotne kiseline (hem.) Robinson feed - Robinsonov način napajanja (antene) (rad.) robot - robot, automat robotron ~ računska mašina za obradu podataka rock - stena, kamen; ~ breacker drobilica kamena; ~ crusher drobilica kamena; ~ crystal gorski kristal, biljur; ~ dating method - određivanje geološke starosti; ~ fali - vađenje kamena; ~ -fali dam kamena brana; ~ flour - kameno brašno; ~ gas - zemni (prirodni) gas; ~, mechanics - mehanička stena; ~ oil - nafta; ~ plant - postrojenje za pripremu kamena; ~ salt kamena so, kuhinjska so rocked tube - hladno valjana cev rocker - kulisa (ma!.), mehanizam sa dve krivaje, kulisna poluga, kolevka, klackalica, poluga, balansir rocket - raketa, raketni pogon, raketni motor; ~ aircraft - raketni avion; ~ air frame - raketno
telo; ~ assisted take-off - ubr-
bač starta, pomoćni uređaj za ubrzanje starta; ~, auxiliary startna (pomoćna) raketa; ~ base - raketni opitni poligon, raketna baza; ~, bi-propellant - raketa sa motorom na dvokomponentno gorivo; ~ body - telo rakete; ~ boster - startni raketni motor; ~ brake - motor za kočenje rakete, kočioni motor rakete; ~, cargo - teretna raketa; ~ carrier - nosač raketa; ~, cireumlunar - raketa za oblet Meseca; ~ drive
39 Rečnik
- raketni pogon; ~, dry-fuel v.
solid (-propellant); ~, earth-
satelite - raketa-satelit, Zemljin satelit; ~, exploratory - istraživačka raketa; ~, finless - raketa bez stabilizacionih krilaca; —, finned - raketa sa stabilizacionim krilima; ~, fre(-flight); ~ neupravljena raketa, nedirigovana raketa; ~ fuel - raketno gorivo; ~ guidance - upravljanje, navođenje rakete; ~, guided - dirigovana
raketa; ~, high-altitude soun-
ding - raketa za istraživanje viših slojeva atmosfere; ~, ideal idealna raketa (sa brzinom ravnoj brzini isticanja goriva); ~, instrument-carrying - raketa sa instrumentima; —, interplanetary međuplanetarna raketa; ~, interstellar - međuzvezdana raketa; ~, ion - jonska raketa, raketa na jonski pogon; ~, landing - raketa sa posadom; ~, liquid - raketa sa motorom na tečno gorivo; ~,
liquid-propellant v. liquid rocket; ~, liquid-fuel v. liquid rocket; ~, long-duration - ra-
keta sa dugotrajnom radom motora; ~, lunar - raketa za let na Mesec; ~, main - motor prvog stepena rakete, prvi stepen rakete; ~, manned - raketa sa ljudskom
posadom; ~, mono-propellam raketa na jednokomponentno go-
rivo; ~, multiple-step v. multistage rocket; ~, multistage -
višestepena raketa; ~, multistep v. multistage rocket; ~, nonrecoverable v. expendable rockket; ~, one-shot v. expendable rocket; ~, orbital - orbitalna raketa, raketa-satelit; ~, photonic - fotonska raketa; ~ powered speedboat - brzi raketni motor; ~-, practice - nastavna raketa; ~, production-type - raketa iz serijske proizvodnje; ~ propulsion - raketni pogon: —, research - eksperimentalna raketa; —, retrograde v. brake rocket; ~, satellite - raketa-satelit; ~, seriesproduced - raketa iz serijske proizvodnje; ~, short-duration -
rocket rocket raketa sa kratkotrajnim radom motora; ~, single-stage - raketa sa jednim stepenom, jeđnostepena raketa; ~, single-step v. singlestage rocket; ~, solid (-propellant) - raketa sa motorom na tvrdo gorivo; ~, sounding - raketa za ispitivanje gornjih slojeva atmosfere; meteorološka raketa; raketa sa telemetrijskom opremom; ~, space - kosmička raketa; ~ stage - raketni stepen; ~, stepby-step - višestepena raketa; ~, supersonic - supersonična raketa; ~ track - rampa, lansirna rampa; ~, transoceanic - međukontinentalna raketa; ~, unmanne.1 - raketa bez (pilota) posade rocketry - raketna tehniku rod - 1. šipka, štap, stržer; 2. rezonator; ~, clad - prevučena šipka, plakovana šipka; ~, dielec.ric dielektrički rezonator; ~, filler šipka za navarivanje (zav.); ~ gap - šipkasti odvodnik (ekl.); ~, glass laser - Šipka staklenog lasera; ~, insulator - štap izolator (e!.); ~, laser - šipka lasera; ~, polycrystalline - polikristalna šipka; ~ roof-topped - šipka završena prizmom; — small-pot rezonator sa spotom; ~, unclad neprevučena šipka; ~, unstable resonator - nestabilni rezonator; ~, Z-cut - (kvarena) šipka Z-preseka Rudar - legura gvozda, nikla i kobalta (mtl.) rodding - provlačenje zglavkastog štapa (maš.) Rodinal - trg. naziv za fotografski izazivač sastavljen od p-aminofenola i natrijum-sulfata (fot.) roentgen - rendgen, jedinica za dozu jonizujućeg zračenja (1 R = 2,58 . IO" 4 Ckg- 1 ; ~ equivalent, man ekvivalen(a)t zračenja od rendgena za ljudski organizam; ~, equivalent, physical - fizički ekvivalen(a)t rendgena (melr.) Roentgen rays - Rentgenovi zraci, X-zraci (fiz.)
610
root
roentgenogratn - rendgenogram, snimak rendgenskim zracima roentgenography - rendgenografija, ispitivanje strukture kristala pomoću rendgenskih zraka (fiz.) roentgt nology — rendgenologija, nauka o rendgenskim zracin'a i njihovoj primeni roentgenometer - re >tr..;mctar, inst.rumen(a)t za nn-i.He intenziteta jonizujućeg zračenja roentgenotherapy - rendgeroterapija, leč-njc rendgenskim zracima roger - :;odna reč, korišćena u sistemu veza radi označavanja signala: „vaše saopšteno primljeno" i ,,saglasan" roll - valjak; kotrljanje, valjanje; kotrljati; ~ compacting - presovanje valjanjem (mtl.) rolled - valjano (mtl.); ~ joint valjani spoj (mtl.); ~ thread valjana loza (maš.); ~ tube valjana cev (mtl.) roller - valjak (kotrljajući), cilindar, točak (maš.); -—• bearing —valjkasti ležaj (maš.); ~ follower - prateći točkić (maš.) roll film - rol-film, film sa zaštitnom hartijom, namotan na kalem (fot.); ~ holder - adapter za rol-film kod kamere za ploče (fot.) rolling - valjanje (thnl.) roman numerals - rimski brojevi (mat.) Ronchigram - Ronkigrain; ~ of mirror - Ronkigram ogledala; ~, geometrical - geometrijski Ronkigram Ronopole oil - vrsta oksidisanog sulfonisanog ricinusovog ulja (thnl.) roof - krov (grad.) roofinf-felt - krovna hartija (građev.) room - soba, sala, prostorija (gradev.); ~, anechoic - komora bez tela root - koren (inat.); ~ bend test obrnuta proba savijanja (zav.); ~ clearance - zazor u korenu (maš.); — circle - krug korena (maš.); ~ defect - greška u korenu šava; greška u povaru (zav.); ~ face - zatupljenje (zav.); ~
fOOt
611
rotating arc
antena (rad.); ~ broaching machine - mašina za provlačenje sa rotacionim stolom (maš.); ~ capacitor - obrtni kondenzator (el.); ~ converter — jednoarmaturni pretvarač (el.); ~ converter for welding - obrtni pretvarač struje za zavarivanje sa jednim namotaj em na ankeru (zav.); ~ converter (special double winding) - obrtni pretvarač struje za zavarivanje sa dva namotaj a na ankeru (zav.); ~ discvalve - ventil sa rotirajućim diskom (maš.); ~ drum fixture milling machine - glodalica sa rotirajućim dobošem sa pričvršćivanjem (maš.); ~ feed kružno pomeranje (maš.); ~ jack - obrtni klip (maš.); ~ machining - obrada kružnim pomeranjem (maš.); ~, magnet - magnet sa kružnim kretanjem, rotirajući magnet (el.); ~ magnetic amplifier - obrtni magnetski pojačavač (el.); ~ milling-kružno glodanje (maš.); ~ motion - kružno kretanje (meh.); skih boja (thnl.) ~ press - revolver-presa (maš.); roseoelite - roskelit, vrsta vanadijum~ pump - rotaciona pumpa (maš.); skog muskovita (min.) ~ selector - rotacioni birač (tel.); Rose crucible - Rozeov sud (teglica), ~ switch - obrtni prekidač, posluži za žarenje u struji gasa (hem.) vratni prekidač (tel.); ~ table rosemary - ružmarin (hot.) rotacioni sto (maš.); ~ table Rose's metal - legura „rože", labroaching machine - mašina za kotipova legura sastava 33 — 49% provlačenje sa rotacionim stolom (maš.); ~ table milling machine Bi, 27,5%-42% Pb, 16-33% Sn - glodalica sa rotacionim stolom rosin - smola; kalofonijum (maš.); — valve - rotacioni ventil rosinates v. resinates (maš.); ~ voltmeter - obrtni rosin connection - loš spoj, nepro(elektrostatički) voltmetar (el.); ~ pisan spoj (tel.); ~ oil - kalofowave - obrtni talas (talas sa obrtnijsko ulje (proizvod destilacije kanim poljem polarizacija) (el.); ^ lofonijuma) (thnl.) ; ~ size - prewelding apparatus three to sinparat na bazi kalofonijuma, potaše gle phase - tromonofazni obrtni i stipse, sredstvo za slepljivanje pri zavarivački pretvarač (zav.); ~ proizvodnji hartije (thnl.) welding machine - obrtna marosolic acid - rozolna kiselina, boja šina za zavarivanje (zav.); ~ trifenil-metanske grupe (hem.) welding set - uređaj sa obrtno Rotalin - grupa organskih boja razavarivanje, obrtni stroj za zavastvorenih u alkoholu (thnl.) rivanje, motor-generator (zav.); ~ rotary actuator - rotacioni kontakt, work - obtada kružnim pomeranjem rotirajući kontakt, rotacioni uključi(maš.) vač, rotacioni kontaktor (el.); ~ atrotating arc - obrtni električni luk tachment (miller) - uređaj za (zav.); ~ basket - obrtna korpa kružno glodanje (maš.); ~ beam(zav.); ~ crank - rotirajuća ruantenna - rotirajuća usmerena
gap - širina korena žleba (zav.); ~, mean-square value - kvadratni koren srednje vrednosti kvadrata (mat.); ~, mean-square velocity - kvadratni koren iz srednje brzine; ~ of an equation - koren jednačine, rešenje jednačine (mat.); ~ of a number - koren broja (mat.); ~ of the tooth podnožje zupca (maš.); ~ of the weld - koren šava (zav.); ~ opening - širina korena žleba (zav.); — pass - koreni var (zav.); ~ radius - poluprečnik korena (zav.) ; ~ run - koreni var (zav.); ~ sigu - znak korena (mat.); ~, sum-square - kvadratni koren iz sume kvadrata (mat.) rope - dezorijentišući reflektor, uže, konopac; ~ laying - suknja užeta; <~->, sling - sigurnosni pojas; ~ strand cable - upleteni kabl (el.) Roracyl - grupa sintetičkih boja za poliakrilna tekstilna vlakna (tek.) rosaniline - rozanilin, baza fuksin-
rotating arc
612
613
round
Rothera test - proba na aceton pomoću natrijum-nitroprusida (hem.) rotoflector - obrtni reflektor (voj.) rotor - rotor, obrtni deo mašine; ~ arm - obrtni kontakt razdelnika napona (el.); ~ plate - obrtna ploča (kondenzatora) (el.); ~ resistance starter - rotorski otporni starter (elj.); ~ rheostat - rotorski klizni otpornik (elj.); ~ slotmilling machine - glodalica za izradu žlebova na rotoru (maš.) Rototrol - obrtni regulator (elektroda u lučnoj peći) (elj.) rotron - elektronski pozitivni pribor telef. sistema rotting v. retting rouge - crvena boja; sredstvo za poliranje na bazi veštačkog oksida gvozda (thnl.) rough - grub; ~ adjustment grubo nameštanje (maš.); ~ broaching - grubo provlačenje (maš.); ~ -cut - prethodno (grubo) glodati (maš.); ~ cutter - glodač za prethodno (grubo) glodanje (maš.); ~ drilled hole - grubo izbušena rupa (maš.); ~ machine - grubo obraditi (maš.); ~ machined grubo obrađen (maš.); ~ milling - grubo glodanje (maš.); ~ milling spindle - vreteno za grubo glodanje (maš.); ~ planing - grubo rendisanje (maš.); ~f positioning - grubo postavljanje (maš.); ~ shaping - grubo rendisanje (maš.) roughing - gruba obrada (maš.); -—- broach - provlakač za grubu rotational electromotive foree obradu (maš.); ~ cut - rez pri napon rotacije (el.); ~ spectrum gruboj obradi (maš.); ~ cutter (X-ray) - spektar snimljen kroz glodalo za grubu obradu (maš.); obrtni kristal, rotacioni spektar ~ depth - dubina reza pri gruboj (X-zraka) (fiz.); ~ speed - ugaobradi (maš.); ~ operation ona brzina (meh.) operacija grube obrade (maš.); ~ rocator - rotator, obrtno telo; ~, pass - prolaz grube obrade (maš.) ; diamagnetic Faraday - Farade- section (broach) - deo za jev ventil s dijamangetskim okregrubu obradu (maš.); ~ speed tanjem polarizacione ravni u magbrzina pri gruboj obradi (maš.); netnom polju; ~, hot electron ~ tool - alat za grubu obradu rotator na bazi vrućih elektrona; (maš.) ~, Faraday - Faradejev ventil rotatory - obrtni; ~ motion - roughness - hrapavost (maš.) round - okrugao; zaokrugliti; ~ obrtno kretanje (meh.) broach - provlakač sa kružnim rotenone - rotenon (efikasan insekpoprečnim presekom (maš.); ~ ticid iz nekih tropskih biljaka)
rotating arc čiča (maš.); ~ direction finder obrtni radio-goniometar (rad.); ~ field - obrtno polje, rotirajuće polje (el.); ~ field instrument - aparat s obrtnim poljem (el.); <—' field transformer - zakretni transformator (el.); ~ grib tube - cev sa rotirajućom rešetkom (eh.); ~ loop antenna - rotirajuća ramantena (rad.); ~ plane wave talas sa obrtnim poljem polarizacije (el.); ~ target - obrtna anoda (el.); ~ vane voltmeter - elektrostatički voltmetar (el.); — wave - obrtno polarisani talas (eh.) rotation - rotacija, obrtanje (meh.); ~, acoustic Faraday - magnetna rotacija polarizacione ravni akustičkih talasa, Faradejev akustički efek(a)t; ~, acoustic wave - rotacija polarizacione ravni akustičkih talasa; — axis - osa rotacije (meh.); ~~, domain - rotacija domen (kod feromagnetnih materijala); ~, elastic wave - rotacija polarizovane ravni uvinutih talasa; ~, Faraday - magnetna rotacija polarizacione ravni, Faradejev efek(a)t; ~, magneto-optical Kerr - magneto-optička pojava Kera; ~, microwave Faraday - magnetna rotacija na mikrotalasima; ~, optical - optička rotacija (polarizacione ravni); ~ spectrum - rotacioni spektar (hem.); ~ weld ugao obrtanja šava (zav.)
i
run melt
rubinska svetlost, svetlost filtrocornered - sa zaokruženim uglovana kroz crveno staklo za rad sa vima (maš.); ~ trip echoes ortohromatskim materijalima (jot.); dvostrani eho (el.); ~ waveguide ~, pink - rubin boje karanfila; - talasovod kružnog preseka (el.) —, silver ore v. proustite i pyrounded - zaokružen, zaobljen (maš.) rargyrite; ~, spinel - varijetet ~ thread - zaobljena loza (maš.) spinela crvene boje (min.); ~, routine - regularni, obični, tipski, unclad - neprevučena rubinova rutinski (standardni) program; ~, šipka; ~, unexcited - neprobucheck - kontrolni program (pradena rubinova šipka; ~, Verneuil vilnost računske mašine bez de(-grown) - rubin dobijen po metalja uzroka neispravnosti); ~, clotodi Verneja sed - zatvoreni program; ~. di~ rudder - kormilo (pom.) rect-inserted - otvoreni program; rude - neravan, nepravilan; neobra~, library maintenance - konđen., sirov trolni program biblioteka standardrugged - hrapav, neravan nih potprograma; ~, linked v. closed routine; ~, master - rugged tube - pouzdana cev, cev s dugim životom, izdržljiva cev osnovni program; ~, test v. check (eh.) routine Ruhmkroff coil - Rumkrofov kalem routing - dopunsko glodanje sa ruč(indikator) (el.) nim pomeranjem; priprema rada Rulan - elektrolizacioni materijal na na bazi polietilena (thnl.) (maš.) rule - pravilo, zakon; ~, Fermi's row - red; ~ of contacts - kontaktni red (polja birača) (tel.) golden - „zlatno" Fermijevo praroxite - roksit (grupa bakelita) (thnl.) vilo; ~, Hund - Hundovo pravilo; royal - standardna veličina štampar~ of thumb - pravilo palca (el.); ske nanije, 20 x 25"; hartija za ~, Wigner spin - Vignerovo spinpisanje i crtanje formata 19 x 24" pravilo (thnl.) ruler - lenjir Ru - simbol elementa rutenijuma rulings of grating - šrafura difrak(hem.) cione rešetke Rubalt - proizvodi za prevlačenje rumble - vibracija, odjekivanje rumblers - grmljavina (smetnje) metala na bazi hlorisanog kaučuka Rumford photometer - Rumfordov (thnl.) fotometar (hem.) rubber - guma, uglavnom polimer run - obrtaj; var; hod; operacija; izoprena sa raznim dodacima (thnl.) ~ accelerators - ubrzavač za vul radnja kanizaciju gume (thnl.); ~ belt • run-down - jedan ciklus ispitivanja gumeni kaiš, remen (maš.); (analize, ocrtavanja) (eh.); ~ down cable - kabl sa gumenom izolacijom battery - ispražnjeni (akumulator) (el.); ~ gasket - gumeni zaptivač (el.) (maš.); ~ ring gasket - gumeni run-in - uhodavati prstenasti zaptivač (maš.) »un melt - trag topljenja (zav.); rubbing - trljanje, trenje, ribanje ~ board antenna - automobilska rubellite - rubelit, vrsta crvenog antena (rad.); ~ characteristic litijumskog turmalina (min.) - pogonske karakteristike; ~, marubidium - rubidijum (hem. elechine - mašinski neprekidni rad; men(a)t5 red. br. 37, simbol Rb) ~ time - trajanje topljenja, vreme rub-out signal - lažni signal, potopljenja (zav.), vreme pogonskog grešni signal (tel.) rada; ~ voltage - radni napon, ruby - rubin, crveni korund (alunapon paljenja (el.); ~ wave minijum-oksid) (min.); ~, Czoodlazni talas (el.) chralski (-grown) - rubin dobijen po metodi Cohralskog; ~, light -
runaway runaway - ubrzanje, akceleracija, pobeg; ~ current - ubrzanje struje; ~ of electron - obrzanje elektrona; ~ of plasma - ubrzanje (elektrona) u plazmi; ~ speed - brzina pobega (av.); ~, thermal - termički proboj, termalni proboj runway localizer - sletni predajnik za lokalizaciju sletne piste (av.) Ruper's drop - Ruperova kap, staklo oblika kapi koje je naglim hlađenjem dobilo jaku unutarnja naprezanja (thnl.) rural automatic exchange - seoska automatska telefonska centrala (te!.); ~ exchange - seoska telefonska centrala (te!.); ~ Une - seoska linija (te!.); ~ line repeater - translator za seosku liniju (tel.); ~ party line - seoska linija sa kolektivnim korišćenjem (tel.); — subscriber's line - seoska pretplatnička linija (tel.) rupture - lom, prelom ruselitvi - ruzelit, antikoroziona legura sastava 92% Al, 4% Co, 2% Cr, 2% Mo rush of current - strujni udar, strujni impuls (el.); ~ order hitni poziv (tel.) rusk - brodski dvopek russet - ride, rida boja, žućkastomrko
614
ryotron
rust - rda; rdati rustless - bez rđe, koji ne rđa; ~ preventine - materijal za zaštitu od korozije, zaštićen od korozije (thnl.); ~ removal - skidanje rđe (thnl.) rusty - zarđao ruthenium - rutenijum ( hem. elemen(a)t, red. br. 44, simbol Ru) rutherford - raderford, jedinica radioaktivnosti = IO6 s - 1 Rutherford-Bohr atom - Raderford-Borov atom (fiz.) rutilated quartz v. needle stone rutile - rutil, kristalni titan-dioksid (min.); ~ covering - rudina obloga (zav.); ~ covering giving a fluid slag - rutilna obloga sa tečnom troskom (zav.); ~ covering giving a viscous slag rutilna obloga sa gustom troskom (zav.); ~ electrode - elektroda sa turilnom oblogom (zav.); ~ iron-dopped-rutil legiran gvožđem rycotron - rikotron Rudberg constant - Ridbergova konstanta u vezi sa talasnim brojem spektralne linije (fiz.) ryotron - riotron (kriogenski induktivni elemen(a)t sa električnom kontrolom); ~, horseshoe - riotron koji liči na potkovicu; —; overlapped - riotron sa preklapanjem; ~, railroad - kolosečni riotron
RVP — Reid vapor pressure - napon pare benzina po Reidu
S - simbol za element sumpora; kod bojenih materijala znak za crnu boju (hem., thnl.) S-acid - skraćeno za l-amino-8-naftol-4-sulfonsku kiselinu (hem.) 2S-acid - skrać. za l-amino-8-naftol-2,4-sulfonsku kiselinu (hem.) S-baad - S-opseg, (5,77 do 19,35 cm) (els.) S-meter - merač jačine signala (rad.) S pole - oznaka za južni pol S-tybe - S-tip, S-tipa sabin - sabin, jedinica apsorpcije zvuka (ak.) Sabine's law - Sabinov zakon (o rewerberaciji) (ak.) saccharase - saharaza (hem.) saccfiarate - saharat, so tetrahidroksiapipinske kiseline (hem.) sacchariferous - koji sadrži šećera saccharification - saharifikacija, pretvaranje u šećer saccharimeter - saharimetar (polarimetar koji služi za određivanje količine šećera u rastvoru) (hem.) saccharimetry - saharimetrija (tehnika određivanja šećera na osnovu njegove optičke aktivnosti) (hem.) saccharin(e) - saharin, benzosulfimidi (sredstvo za zasladivanje oko 500 puta slađe od šećera) saccharobiose - saharobioza, saharocza ili tršcani šećer (hem.)
saccharometer - saharometar, aero metar za određivanje koncentracije šećera u rastvoru (hem.) saccharose - saharoza, tršćani šećer saccharoses - saharoze, ugljeni hidrati koji se prema složenosti dele na mono-, di-, tri- i poli-saharoze (hem.) safe - siguran, bezopasan; bezbedan (u radu); ~ lights - specijalni svetlosni filtri koji se upotrebljavaju pri radu sa fotografskim materijalom (fot.); ~ load - dozvoljeno opterećenje, sigurnosno opterećenje (el.) safeguard - zaštita, predostrožnost, mera bezbednosti; osigurač safety - sigurnosni(o), zaštitni(o); ~ appliance - sigurnosni uređaj; ~ belt - sigurnosni pojas, spasilački pojas; ~ bolt - sigurnosna čivija; ~ boot - tehnička cipela; ~ brake - sigurnosna kočnica; ~ bouy - spasilački pojas; ~ cage ladder - merdevine sa korpom, sigurnosne merdevine; ~ catch - skakavica za zaustavljanje, sigurnosna skakavica, sigurnosna poluga; zaustavljača; uređaj za blokiranje; ~ clutch - sigurnosna spojnica, spojnica preopterećenja; — -cock - sigurnosna slavina; ~ contactor - sigurnosni preklopnik, prekidač; ~ container sigurnosni rezervoar; ~ controls - sigurnosni uređaj (p!.); ~ coup-
safety safety ling - sigurnosna spojnica; ~ cut-out - topljivi osigurač, sigurnosni isklopnik; ~ device — sigurnosni uređaj, osigurač, zaštitni uređaj; ~ factor - stepen (faktor) sigurnosti; ~ film - sigurnosni film; ~ -first engineering tehnika zaštite na radu, propisi o zaštiti; ~ -friction clutch - sigurnosna frikciona spojnica; ~ from interception - sigurnost od prisluSkivanja (tel.); ~ fuse - 1. topljiv osigurač; 2. minerski fitilj; ~ glass - sigurnosno staklo, armirano staklo; ~ glasses - zaštitne naočare; ~ gloves - zaštitne (sigurnosne) rukavice (pl.); ~ goggles - zaštitne naočare pl.; ~ guard - zaštitni uređaj; ~ -in-mines - rudnička sigurnost, sigurnost rada u rudniku; ~ instructions - propisi pl. o sigurnosti (i zaštiti) na radu; ~ island - pešačko ostrvo; ~ lamp - sigurnosna lampa; ~ lever - sigurnosna poluga; ~ measure - sigurnosna (zaštitna) mera, (propis); ~ nut - sigurnosna matica, navrtka; ~ ordinances - propisi pl. o sigurnosti i (bezbednosti) zaštiti; ~ plug (with earning contact) - šuko utikač, utikač sa zaštitnim kontaktom; ~ precautions - mere pl. zaštite na radu; ~ regulations - propisi pl. zaštite, sigurnosni propisi pl.; ~ screw - sigurnosni zavrtanj; ~ shut-down - isključenje iz razloga bezbednosti; ~ shut-down scram - prinudno (brzo) isključenje, sigurnosno isključenje; ~ switch - sigurnosni prekidač; ~ tap chuck - sigurnosna čeljust za ureznik navoja; ~ valve - sigurnosni ventil; ~ valve loaded with weight - sigurnosni ventil sa tegom; ~ washer - povijena podloška; ~ wire - žica za plombe safflorite - saflorit, kobalt-diarsenid sa primesama gvozda ili nikla (min.) Saflex - lepak za staklo na bazi polivinil-butirala (thnl.)
616
sample
safranine - safranin (crvena azinska boja) (hem.) safranines - safranini, grupa azinskih boja (hem.) sage oil - ulje od žalfije (thnl.) sagged weld - utonuli šav (zav.) sagger - zaštitna kaseta za pečenje finije keramike (thnl.) sagging - slaganje tla (geol.) sal - so; ~ ammoniac - amonijumhlorid, nišador, salmijak (hem.); ~ ammoniac cell - element sa nišadorom (hem.); ~ volatile amonijum-karbonat (hem.) salicylate - salicilat, so salicilne kiseline (hem.) salicylic acid - salicilna kiselina, salicil, o-hidroksibenzoeva kiselina, antiseptik (hem.) salient pole - istaknuti pol (el.) saligenin - saligenin, salicil-alkohol, o-hidroksibenzil-alkohol (hem.) salinometer - aerometar za određivanje gustine rastvora soli Salol - trgovački naziv za fenilsalicilat, upotrebljava se kao antiseptik (hem.) salsoda - prirodna kristalna soda, neprečišćena soda salt - so, jedinjenje koje nastaje delovanjem kiselina na baze (hem.); ~ and-pepper effect - „so i biber" efekat (smetnje na ekianu, „sneg" na ekranu) (TV); ~ bearing - koji sadrži soli; ~ cake - sirovi natrijum-sulfat (hem.); ~ extracted - ekstrahovan splju; ~ glaze - so(l)na gleđ, prosta keramika (thnl.) salting-out - isoljavanje salpetre - salitra salvage - rekapitulirati, popraviti, urediti; spašavanje (na moru) Salvarsan - salvarzan, „No. 606", organsko jedinjenje koje sadrži arsena, upotrebljava se u medicini (hem.) samarium - samarijum (hem. element, red br. 62, simbol Sm) sample - uzorak, proba; trenutna vrednost signala u datom momentu vremena; izvod; ~ changer automatski uređaj, koristi se za serijsko merenje radioaktivnosti u-
sample
617
zoraka (nukl.); ~, check - kontrolni uzorak; ~, cleaved - uzorak dobijen cepanjem; ~, complex - kompleksni izbor; ~, discrete - diskretni izbor; ~, voltage očitavanje napona, trenutna vrednost napona sampler - uređaj za dobijanje diskretnih vrednosti neprekidnih veličina, kvantizator, sempler, uzimač uzoraka; ~, carbon corption - menjač uzoraka osnovan na sorpciji ugljenika; ~ debris - menjač uzoraka ostataka (koji se obrazuju posle eksplozije nuklearne bombe); ~, filter-paper - menjač uzoraka na filtar-papiru; ~, holding menjač uzoraka sa držanjem; ~, rocket - raketni menjač uzoraka sampling - izbor diskretnih podataka; kvantiranje; izbor, selekcija proba; vađenje uzoraka; ~ -by heterodyning - izbor uzorka metodom heterodina; ~, discrete filter - izbor uzoraka pomoću diskretnog filtra; ~, double dvostruki izbor uzoraka; ~, multiple - višestruki izbor uzoraka; ~, narrow-band filter - izbor uzoraka pomoću uskopojasnog filtra; ~, sequential - sekvencijalni izbor uzoraka; ~, single - jednostruki izbor uzoraka; ~, spectral - spektralni izbor uzoraka; ~ systematic - sistematski izbor uzo raka; ~ tests - ispitivanje uzoraka (zav.) sanaphant waveform generator sanafantni generator (el.) sanatron - sanatron sand - pesak; ~ bag - vreća za pesak; ~, bank - rečni pesak; ~, bath - peščana kupka (obrada metala); ~, beach - morski pesak; ~ bed - peščana posteljica (livenje); ~ belt - brusna traka; ~ boxs - peščani kalup; ~ casting - odlivak iz peska; ~ core - jezgro (livenje); ~ desintegrator - mašina za peskiranje; ~ drum - peSčani doboš (za poliranje drveta); ~ dust - peščana prašina; ~ feed - dovod peska; ~ filter - pešačni filter; <~ gravel - rečni
sandwich ili morski pesak; ~ gutter - peščani žleb, kanal; ~ head - peščana gomila; ~ jet - peščani mlaz; mould - peščani kalup; ~ moulding - livački pesak; ~ muller former peščanog kalupa; ~ nozzle - peščana mlaznica; ~, oil - naftonosni pesak; ~ packing - sabijanje peska; ~ paper - brusni papir; ~ screw conveyer - pužni transporter peska; ~ skin - peščana pokorica, prisustvo peska na površini odlivka; sandal - sandalovina sandalwood - sandalovo drvo sandarac - sandarak, smola za lakove sandstone - peščar (vrsta sedimentne stene) (min.) sandstorm echoes - dobijanje od peščane bure (samuma) (rad.) sandwich - slojevita konstrukcija, konstrukcija sa ispunom; slojevita struktura; sendvič; slojevit, višeslojni; ~, honeycomb - saćasta konstrukcija; sandy soil — peskovito tlo (grad.) sanidine - sanidin, staklasti glinenac, staklasta vrsta ortoklasa (min.) sanitizers - dezinfekciono sredstvo za prehrambenu industriju i ugostiteljstvo (thnl.) Santicizer - velika grupa plastifikatora za lakove, plastične mase, lepkove i dr. (thnl.) Santocel - vrsta silikagela za potrebe hemijske industrije (punila, termoizolacija i dr.) (thnl.) Santoflex - grupa antioksidanata za gumu (thnl.) saponifiable - koji se može saponifikovati (hem.) saponification - saponifikacija (pretvaranje u sapun) (hem.); ~ number - saponifikacioni broj, broj miligrama KOH potreban za saponifikaciiu grama masti ili ulja (hem.) ; ~ value - indeks saponifikacije (hem.) saponins - saponini, biljni glukoziđi. npr. digitonin (hem.) saponitc - saponit, sapunski kamen, amorfni silikat magnezijuma i aluminijuma (min.)
sandy soil -aphire - safir, plavi varijetet korunda, dragi kamen (min.); ~ point - safirni vrh, safirni šiljak (eh.) sapphire - safir, plavi korund (kristalni aluminijum-oksid) (min.) šaran - šaran (termoplastična masa dobijena polimerizacijom vinilidenhlorida) (thnl.) s arcosine - sarkozin, monometilglikokol, upotrebljava se kao penušavac u pastama za zube (hem.) s ardonyx - sardoniks (vrsta ahata) (silicijum-dioksid) (min.) s assolite - sasolin, borna kiselina vulkanskog porekla (min.) satellite - satelit, trabant; active communications satelit aktivni retranslator; ~, artificial veštački satelit; ~, artifical Earth - veštački Zemljin satelit; —, communication - telekomunikacioni satelit, satelit-retranslator; ~, dark - tamni satelit; ~, detection - satelit za otkrivanje ispitivanja nuklearnog oružja; ~, „Early Bird" v. Intelsat I satellite; ~, Earth v. artificial Earth satellite ~ , f i l m film sa dve emulzije u bojenoj fotografiji; ~, Intelsat I - komercijalni telekomunikacioni satelit „Intelsat I"; ~, meteorological meteorološki satelit; —•, orbiting - satelit u orbiti, orbitalni satelit; ~, relay station v. communication satellite; ~, Syncom telekomunikacioni satelit „Sinkom"; ~, Telestar - telekomunikacioni satelit „Telestar"; ~, topsidesounder - satelit za sondiranje viših slojeva jonosfere; ~, weather v. meteorological satellite; ~ winding - mešoviti namot (elj.) saturable reactor - kalem sa zasićenjem, magnetni reaktor (el.) saturate - zasititi, zasićivati; nato" piti saturated calomel electrode - zasićena kalomelova elektroda, standard za potencijalsku razliku (hem.); ~ complementaries - zasićenje
618
619
saw
dopunskih boja (TV); ~ compounds - zasićena jedinjenja, jedinjenja koja nemaju slobodnih valencija, nemaju dvogubih ili trogubih veza (hem.); ~ core zasićeno jezgro (el.); ~ magnetization - zasićeno namagnetisanje (el.); ~ solution - zasićeni rastvor, rastvor koji je u ravnoteži sa viškom; rastvorene supstance (hem.):, ~ steam saturated vapor - zasićena para, para iste temperature kao i voda od koje je nastala (tt.) saturation - zasićavanje, saturacija; natapanje; ~ acoustic - akustičko zasićenje; ~, atomic - kvantno zasićenje; ~ characteristic - karakteristika zasićenja (TV); ~, double - dvostrano (dvosmerno) zasićenje; ~ factor - faktor zasićenja; ~ of color - zasićenost boje; ~ of maser - zasićenje masera; ~ of the acetone - zasićenost acetona (zav.); ~, paramagnetic - paramagnetno zasićenje; ~ point - tačka zasićenosti (hem.); ~ pressure of the liquid - pritisak zasićenja (hem.); ~, pump - zasićenje pumpe; ~, signal zasićenje signala; ~, transistor - zasićenje tranzistora saturnine - olovni, načinjen od olova; sličan olovu saturnism - saturnizam, trovanje olovom sausage antenna - cilindrična antena (rad.) saussurite - sosirit (stena sastavljena od plagioklasa i njegovih metamorfoziranih oblika) (geol.) saving in material - štednja u materijalu (maš.) saw — testera, žaga, pila; ~ band - list beskrajne testere; ~ blade - list testere; ~ -blade carriage - sanke testere; blade guidance - vodica testere; ~ carriage - sanke testere; ~ cut - rez testere; ~ file - turpija za testere; ~ filing machine - mašina za oštrenje (turpijom) testere; ~ frame - jaram testere, luk testere; ~ grinding wheel - točilo za
oštrenje testere; ~ groove - rez testere; ~ guide - vodice gatera; ~ gummer - mašina za oštrenje testere; ~ horse - magarac, konj, držač trupca; ~ kerf - rez testere; ~ log - slog-testera, blok listova testere; ~ log size - odsečen po dužini (drvo); ~ mili - pilana, gater; ~ mill with one saw blok-gater; ~ pitch - razmak zubaca testere, pič zubaca testere; ~ segment - segment zub testere; ~ set - razmerač zubaca, alat za razmetanje zubaca testere; ~ set pliers - klešta za razmetanje zubaca testere; ~ setting machine - mašina za razmetanje zubaca testere; ~ -shaped tooth - zub testere; ~ sharpening machine - mašina za oštrenje listova testere; ~ tooth - zub testere sawdust - opiljci, piljevina; ~ concrete - beton od piljevine; ~ room - skladište piljevine, opiljaka sawing - testerisati, rad testere, otesterisati; — machine - testera; mašinska testera; ~ off to dead length alcuracy - dimenziono odsecanje podužno odsecanje na tačnu meru; ~ practice - tehnika rada testerom, tehnika rezanja sawn timber - rezana grada, merkantilna grada; ~ veneer - rezani furnir; ~ wood - rezana grada, rezano drvo saxaphone - antena sa kvadratnom kosekansnom karakteristikom (rad.) saxtron - naziv tipa antene Sb - simbol elementa antimona (hem.) Se - simbol elementa skandijuma (hem.) scalar - skalar, skalama veličina; skalarni, po zakonima aritmetičke algebre (mat.); ~ function skalama funkcija (mat.); ~ product - skalarni proizvod (vektora) (mat.); ~ quantity - skalama veličina koja ima određen samo intenzitet (mat.) scale - 1. skala, razmera, merilo, dimenzija, određivati dimenziju, određivati razmeru, nositi dimenziju;
scale 2. merna letva, izbaždarena letva; 3. vaga, terazije; 4. pena, kotlovac; ~, absolute - apsolutna skala, Kelvinova skala; ~, alcoholometric - alkoholna skala, alkoholomerna skala; ~, azimuth - azimetalni krug; ~, Baume - Bomeova skala; ~, centigrade stostepena skala, Celzijeva skala; ~, chromatic - 1. hromatična skala, 2. hromatični gama; ~, colour - kolorimetrijska skala, ska'.a, skala boja; ~, conversion - tablica preračunavanja mera; ~, depth - merna dubina; ~, diatonic - dijatonska gama; —, diopter - dioptrijska skala; ~, dispersion - skala disperzija, skala rasejanja; ~, distance - 1. mera rastojanja; 2. skala rastojanja, fokusna skala; ~, double - dvojna skala; ~, draughtsman's - lenjir; ~, even-tempered - konstantno tempirani uređaj; ~, Fahrenheit — Farenhajtova skala; —, focusing - fokusna skala; —, frequency - skala frekvencije, frekventna skala; ~ full - prirodna veličina, odnos 1 : 1 , razmera 1 : 1 ; ~, graduated - graduisana skala, skala sa pođelom; ~, graphic rating - skala grafičke procene (ocene); ~, graphical - linijska skala, grafička skala, linijska procena grafička procena; ~, grid - procena po mreži koordinata; <~, hardness - skala tvrdoće, mera tvrdoće; ~, height - skala visina, mera visina, visinska skala; ~, length - mera dužine, linijska skala, linearna skala; ~, linear linearna skala, linearna podela, linijska skala; ~, local - lokalna skala, mestimična skala, mestimična mera; ~, logarithmic - logaritamska skala, logaritamska razmera; ~, loudness - skala jačine, mera jačine; ~, measuring - merna letva; ~, Mohs - Mosova skala, skala tvrdoće po Mosu; ~, musical - muzička skala, note, muzička lestvica, muzički instrument; ~, plotting - 1. razmera kartografisanja; 2. instrument razmere; ~,
scale scale principal - 1. osnovna skala, glavna skala, osnovna mera; 2. linearna skala; ~, range - skala daljina, mera udaljenosti, daljinska mera; ~, rate - procena; ~, rating - mera procene, skala procene; ~, Reaumur - Reomirova skala; ~, recorder - mera zapisa, skala zapisa, skala registracionog aparata; ~, reduced reducirna skala, umanjena skala, smanjena skala; ~ representative - reprezentativna skala, etalonskala, etalon-mera; ~, tangent tangencionalna skala; ~, temperature - temperaturska skala; ~, time - 1. vremenska skala, mera vremena; 2. skala vremena; ~, uniform - uniformna skala, ravnomerna skala; ~, water (-level) - letva za merenje nivoa vode, izbaždarena letva scaled - kalibrisan, baždaren; ~ drawing - crtež u razmeri (maš.); ~ error - greška skale, greška pri čitanju skale; ~ hardness - skala tvrdoće, Mosova skala (hem.); ~ length - dužina skale; ~ marks - znaci na skali scalene triangle - raznostrani trougao (gm.) sealer - skalar, delitelj, uređaj za brojanje (nukl.); ~, binary - binarni brojač, binarni skalar; ~, decade - dekadni skalar, dekadna demultiplikaciona šema; ~, variable - skalar s promenljivim koeficijentom demultiplikacija scaling - preračunavanje, razmeravanje, deljenje frekvencija, snižavanje frekvencija; ~ down - sniženje, proporcijalno smanjenje (els.); ~ ratio - koeficijent deljenja, razmera (els.); ~ tube - cev za brojanje, cev za deljenje (els.); ~ up - proporcionalno povećanje (eh.) scan - ispitivanje, razlaganje; skenovanje; pregled, osmatranje scandium - skandijum (hem. element, red. br. 21, simbol Se) scanistor - skanistor; ~, continuous - kontinualni skanistor s
620
scanning
ravnomernom raspodelom p-n prelaza; ~, diode-pair - skanistor s diodnim parom; ~, discrete skanistor s diskretnim p-n prelazom; ~, multifunction - višespojni skanistor scannar - ultrazvučni radar scanner - 1. skaner, analizator, uređaj za razvijanje; 2. radio-lokaciona antena; 3. instrument za merenje više veličina; ~, airborne - radiolokaciona antena na avionu; ~, capacitor - kapacitativni analizator; ~, electronic - elektronski uređaj za analizu; ~, film - relejkinoprojektor, televizijski kino-pre dajnik; ~, flying-spot - uređaj za analizu sa brišućim zrakom; ~, follow - uređaj za naknadnu analizu; —, lock-and-follow - uređaj za sinhronizovano praćenje; ~, mechanical - mehanički skaner scanning - 1. razvijanje, ispitivanje, razlaganje, analiza; 2. proširivač, razvrtač; radarsko ispitivanje (prostora); ~, accurate - sistem posmatranja sa tačno izmerenim koordinatama cilja; ~, alternateline - analiza sa promenljivim brojem operacija; ~, antenna - rotacija antene; ~, circular - cirkularno posmatranje, kružno posmatranje; ~, coarse - nekvalitetno razlaganje, razlaganje sa snopom velikih razmera, a malim brojem komponenata; ~, conical - koničko razdvajanje, konusno razdvajanje; ~, fine - visokokvalitetno razlaganje, višestrano razlaganje, razlaganje snopa malog dijametra i velikim brojem komponenata; ~, flying-spot - razlaganje brišućim zrakom; ~, keystone - trapezasti nosač, trapezasta rešetka; ~, line - razlaganje na linije, linijsko ispitivanje; ~, linear - linearno ispitivanje, linearno razlaganje; ~, line-by-line - stupnjasto linijsko razlaganje; ~, magnetic - magnetno razlaganje, razlaganje magnetnim poljem; ~, multiple - višestepeno razlaganje; ~, point-by-point -
scanning
scattering
621
tačkasto razlaganje; ~, progressive - progresivno razlaganje; ~, quadruple - kvadratno razlaganje, četvorostrano razlaganje, kvadrupalno ispitivanje; —- , sequential v. progressive scanning; ~, variable-speed - razlaganje sa promenljivom brzinom; ~, vertical - vertikalno razlaganje scapolite - skapolit, grupa izomernih minerala, poglavito alumosilikata natrijuma i kalcijuma sa raznim primesama (hem.) scarfing torch - gorionik za blanjanje (zav.) scarlet red - skerletna crvena (sintetička organska azo-boja) (thnl.) scatter - rasejanje; rasturanje (eksperimentalnih tačaka); ~, troposheric - troposfersko rasejanje scattered band - opseg podeljen na delove (rad.); ~ radiation - rasejano zračenje (fiz.) scatterer - rasejavač; rasturač; difuzor; ~, diaphanous - prozračni rasejavač; ~, dipole - dipolni rasejavač; ~, point - tačkasti rasejavač; ~, Rayleigh - Rejlijev rasejavač; ~, Rayleigh-Gans Rejli-Gansov rasejavač; ~, volume - prostrani rasejavač scattering - rasejavanje, rasturanje; ~, acoustic - akustičko rasejavanje, rasejavanje zvučnih talasa; ~, acoustical mode v. acoustical phonon scattering; ~, acoustical phonon - rasejanje na akustičkim fononima; ~, back povratno rasejavanje; ~, backward - rasejanje nazad; ~, bistatic - rasejanje na dva mesta; ~, Bragg - Bregovo rasejanje; ~ Brillouin - Briluenovo rasejanje; ~ coefficient - koeficijent rasejanja (fiz.); ~, coherent koherentno rasejanje; ~, Compton - komptonovsko rasejanje; —• cross section - presek rasejanja (fiz.); ~, defect - rasejanje na defektima; ~, diffraction - difrakciono rasejavanje; ~, diffuse - difuzno rasipanje; ~, double - dvostruko
(dvojno) rasejavanje; ~, elastic - elastično rasejavanje; ~, electron - rasejavanje elektrona; ~, electron intervalley - međudolinsko rasejanje elektrona; ~, elec— tron-phonon - elektron-fonon rasejanje; ~, far-filed - rasejanje u udaljenoj zoni; ~, forward rasejanje napred; ~, grain - rasejanje na zrnima (kristala); ~, „gray" - „sivo" rasejanje (pri kojem je koeficijent refleksije isti za sve talasne dužine); ~, impurity - rasejanje na kontaminatu; —, incoherent - nekoherentno rasejanje; —, induced — prinudno rasejanje; ~, induced Brillouin - prinudno Briluenovo rasejanje; ~, induced Raman - prinudno Ramanovo rasejanje; ~, inelastic - neelastično rasejavanje; ~, interantenna - rasejanje između antena; ~, intervalley - medudolinsko rasejanje; ~, ionized impurity - rasejanje na jonizovanim primesama; ~, isotropic izotropno rasejavanje; ~, largeangle - širokougaono rasejanje; ~j lattice - rasejanje na rešetki; ~, light-by-light - rasejanje svetlosnog snopa na svetlosnom snopu; ~, media and surfaces - sredine i površine rasejanja (fiz.)j ~, ~, microwave - rasejanje na mikrotalasima; ~, molecular molekulsko rasejavanje; ~, multiple - višestruko rasejavanje; ~, neutron - rasejavanje neutrona; ~, nonforward - rasejanje u indirektnom pravcu; -~, optical mode v. optical phonon scattering; ~, optical phonon - rasejanje na optičkim fononima; ~, particle - rasejanje na česticama; ~ phonon - rasejanje fonona; ~, point - rasejanje na tačkastom predmetu; rasturanje eksperimentalnih tačaka; ~, Raman - nekoherentno rasejanje; —, RamanNath - Raman-Natovo rasejanje (pri upadnom uglu od 90°); ~, resonance - rezonantno rasejanje; ,
scalar - skalarno rasejanje; "Vfno rasejavanje; rasejavanje;
i ' "' - , SIP
scattering scattering ~, small-angle — uskougaono rasejanje; ~, spontaneous Raman - spontano Ramanovo rasejanje; ~, stimulated Brillouin - prinudno Briluenovo rasejanje; <~, stimulated Raman - prinudno; ~, white - belo rasejanje (koje ne zavisi od talasne dužine upadnog zračenja) scavenge oil pump - pumpa-ulja za ispiranje (mot.); ~ port produvni otvor, otvor ispiralice (mot.) scavenger - hvatač, hvatalo (supstancija koja brzo reaguje sa slobodnim radikalima) (hem.) scavenging - dejonizacija, ispiranje (hem., mot.); ~ air - vazduh za ispiranje (mot.); ~, crankcase - ispiranje vazduhom iz kartera (mot.); ~ loop - petlja ispiranja (mot.) scene black level - crni nivo scene (TV) sceptron - skeptron schedule - lista, plan, program, red vožnje, kalendarski plan; ~, checkout - graf ikon-pro vera; ~, design - kalendarski, plan poslova pri projektovanju; ~, inspection grafikon provera (rada postrojenja); ~ of periodic tests - plan redovnih merenja; ~, operational - plan (grafikon) rada, eksploatacije; ~, overhaul - plan kapitalnog remonta; ~, production kalendarski plan proizvodnje; -~ speed - bazina putovanja; ~, task - kalendarski plan izvršenih zadataka; ~, time - u skladu sa redom vožnje Scheele' s green - Šelovo zeleno, bakar-hidroarsenit (hem.) Scheellte - šelit (kalcijum-volframat) (min.) scheiner film-speed v. VVestonScheiner film speed (fot.) schematic circuit diagram - šemaveza (el.) scheme - šema, plan, projekt; sistem; projektovati; ~, communications-electronics - plan ra-
622
scientillation
dioelektronike; ~, extended zone - šema raširenih zona; priority - sistem prioriteta; ~, time-sharing - vremenska šema podele (signala); ~, WB - širokopojasna šema Schenk's scarlet phosphorus skrletno-crveni prah koji nastaje zagrevanjem rastvora fosfora u fosfor-tribromidu (hem.) Schering bridge - Šeringov most (el.) Schiff's bases - Šifove baze, proizvodi kondenzacije aldehida ili ketona sa primarnim aminima (hem.); ~ reagent - Šifov reagens na aldehide (hem.) schillerspar bastite (min.) Schlippe's salt - natrijum-sulfoantiminijat, upotrebljava se kod tonovanja i pojačavanja (fot.) Schmidt camera - Šmitova kamera (opt.); ~' optical system Šmitov optički sistem schist - šist, škriljac (slojevite vrste metamorfnih stena) (min.) schoenite - šenit (prirodni magnezijum-kalcijum-sulfat) (min.) Schottky effect - Šotkijev efekt (eh.) schorl - šerl (gvoždem bogati crni turmalin) (min.) schorlomite - šerlomit (titanom bogati melanit) (min.) Schuler tube - Šulerova cev (eh.) Schumann region - oblast vrlo kratkih ultravioletnih zraka (fiz.) Schvvarzschild antenna - Švarcšildova antena (rad.) Schweinfurt green - Švajnfurtsko zeleno (bazni aceto-arsenit bakra) Schweitzer's reagent - Švajcerov reagens, služi za dokazivanje celuloze (hem.) science - nauka, prirodne nauke; ~, communication - teorija veza; ~ of the strength of materials - nauka o otpornosti materijala; ~, system(s) - sistemotehnika sientific - naučni; — notation naučna notacija, obeležavanje scientist - naučnik scientillation scintilacija, svetlucanje; treperenje, treptanje; ~
scientillation
623
counter - scientilacioni brojač (nukl.); ~ crystal - scintilacioni kristal (nukl.); ~ detector — scintilacioni detektor (nukl.); ~ spectrometer - scintilacioni jjp spektometar (nukl.) scintillometer - scintilometar, scintilacioni brojač scintilloscope - scintiloskop, spintariskop (uređaj za posmatranje scintilacija) (fiz.) scintilogger - karotažni scintilacioni brojač scission - deljenje, cepanje scissors - makaze sclerometer - sklerometar (instrument za merenje tvrdoće materijala) scleroproteins - skleroproteini, nerastvorni proteini iz koštanih delova organizma (hem.) scolecite - skolecit, vrsta zeolita, hidratisani silikat aluminij uma i kalcijuma (min.) scooter - skuter (mot.) scope - skop, sufiks koji označava instrument kojim se nešto direktno posmatra scope - indikator; oscilograf, osciloskop; elektrolučna cev; cilj, označavanje, indikacija; ~, delayed sweep storage - oscilograf sa zadržavanjem i pamćenjem; ~, hystoro - instrument za snimanje krivih histerezisa; ~ of work - opseg rada, polje rada Scophony system - Skofonijev sistem (optičko-mehanički) (TV) scopolamine - skopolamin, alkaloid sedativnog delovanja (hem.) scorification - kupelacija, metod suvog odvajanja srebra i zlata od olova i drugih neplemenitih metala _ (thnl.) scorifier - kupela, sud od koštanog uglja za kupelaciju (thnl.) scoring - zarezivanje; ~ system uređaj za ozvučavanje (eh.) scotophor - sredstvo za gašenj fosforescencije (opt.) scotopic - tamni, zatamnjujući (opt. Scott connection - Skotov spoj (el. scouring agents - sredstvo za ukla njanje masnoća sa tekstilnih via
screen
kana; ~, a metal - obezmašćenje metala (mil.) cram - sistem protiv kvara (tb.) scrambled speech - izokretanje reci, tajni govor (voj.) ;crap metal - metalni opiljak (maš.); ~ rate - količina otpadaka (maš.); ~ work - otpaci, furda, odbir (maš.) scraper - strugač; ~, ring oil prsten kontrole ulja (mot.); ~, ring slot - prorez prstena kontrole ulja (mot.) scraping — struganje, skidanje zgure scratch - grebanje, udari (od loših kontakata) (eh.) scratched blue - ornament urezan u keramici, obojen kobaltom u plavo (thnl.); ~ hardness - Mosova skala (hem.) screen - 1. rešeto, sito; sejati, prosejavati, sortirati; 2. zid, štit, zaslon, ekran; ekranizirati; 3. žaluzina; 4. svetlcsni filter; 5. raster; 6. bioskopski ekran, projekciona površina; 7. žičana rešetka, zaštitni zid; ~, adjustable - regulaciono sito; ~, air-inlet - pritočna ventilaciona rešetka; ~ analysis - analiza prosejavanjem; ~ area - površina prosejavanja; ~, belt - trakasto sito; ~ body -sanduk za prosejavanje; ~, coarse - sito sa velikim okcima; krupni raster (štampa); ~, conical - konično (rešeto) sito; ~, drum - doboš za prosejavanje, cilindrično sito; ~, electrical fish - elektro-rešetka za ribe; ~, endless belt - trakasto sito; ~ fabrik - tkanje za izradu sita; —, feeder - zasipno sito, koš; ~, fine - sito sa sitnim okcima; sitni (fini) raster; ~, fire - zaštitni ekran; vatrena zaštita; ~, fish - zagradna rešetka za ribe; ~, fluorescent - luminiscentni ekran; ~, fluorescopic - fluoroskopski ekran; ~, focusing mutno staklo; ~ frame - sanduk za prosejavanje; ~ grading - klasifikacija; ~, graduated - zasenčeni svetlosni filter; '—>, half-tone - polutonski raster; ~, hole - otvor
scuffing scuffing - struganje Se - simbol elementa selena (hem.) sea clutter - smetnje usled morskih talasa (pom.); ~ echo - refleksija od morskih talasa, eho od talasa (rad.); — salt - morska so (hem.); ~- sand - morski pesak seadrome light - svetio na hidrodromu (sbr.); seal - zaptivanje, sabijanje; lemljenje, spajanje; hermetizacija, zalivanje (npr. kompaundom); ~, Coubleglass - dvostruki stakleni (hermetizovani) spoj; ~ face - zaptivna površina (maš.); ~, glass - stakleni spoj; ~, glass-to-metal spoj metala i stakla; ~, pressure - hermetičko zaptivanje, hermetizacija; ~ ring - prsten za zaptivanje, zaptivni prsten (mot.); ~, vacuum - vakuumsko zaptivanje; - weld - zaptivno zavarivanje sealant - materijal za zaptivanje, zaptivač sealing - zaptivanje, hermetizacija, zalivanje (npr. kompaundom); ~ compound - zaštitni (zaptivni) premaz); ~, end - krajnja kutija (el.); ~, hermetic - hermetičko zaptivanje, vakuumsko zaptivanje; ~, in - zatapanje, uzidivanje; ~ liquid - zaptivna tečnost (thnl.); ~ off - odlemiti, odletovati; ~ on - zalemiti, letovati, spojiti; ~, pressure - zaptivanje pod pritiskom, hermetizacija; ~, run - provarivanje korena (zav.) Sealistix - vrsta univerzalnog lepka sa dobrim elektroizolacionim osobinama (thnl.) seam - Sav, rub; ~ of tube - cevni šav (maš.); ~ welding - sučeono zavarivanje otporom (zav.) seamless - bešavno (mtl.); ~ cathode - bešavna katoda, katoda bez šava (cl.) searcher - istraživač, uređaj za traženje (istraživanje) searchlight - reflektor, projektor seascan marine radar - radar za ispitivanje morske površine (eh.) seasoned timber - drvo osušeno na vazduhu (građcv.) 40 Rečnik
625
secondary
seasoning - starenje, izdržavanje, grejanje seat dresser - uređaj za glodanje sedišta ventila (maš.) seated valve - ventil sa sedištem (maš.) seating - površina naleganja, sedišna površina (maš.), gnezdo sebacic acid - sebacinska kiselina, dvobazna masna kiselina sa 10 ugljenikovih atoma (hem.) second - sekunda (jedinica vremena); drugi; ~ channel attenuation - slabljenje drugog kanala (eh.); ~ channel nterference - smetnja od drugog kanala (eh.); ~ ~ counter - sekundomer, merač sekundi (metr.); ~ motion lever - poluga zaklopa (elj.); — of arc - lučna sekunda; ~ order beam - snop drugog reda, bočni snop (eh.); ~ order mode - tip oscilovanja drugog reda (eh.) ; ~ order tensor — tenzor drugog reda (mat.); ~ power - drugi stepen (mat.); ~ trip echo - sekundarni eho (radar) secondary - sekundarna čestica (npr. sekundarni elektron u gasnom pražnjenju); sekundar, sekundarni namotaj; ~ alcohols - sekundarni alkoholi, sadrže grupu CHOH (hem.); ~ amines - sekundarni amini, sadrže amino-grupu: NH (hem.); ~ axis of a lens - sekundarna osa sečiva (opt.); ~ battery - sekundarna baterija (eh) i ~ circuit - sekundarno kolo (el.); ~ combustion - sekundarno sagorevanje, naknadno sagorevanje (mot.); ~ colours - sekundarne boje, nastale mešanjem dvaju ili više primarnih; ~ contact - pomoćni kontakt (el); ~ cosmic rays — sekundarni kosmički zraci (fiz.); ~ cutting edge - sporedno sečivo (maš.); ~ electrons -sekundarni elektroni (fiz.); ~ emission - sekundarna emisija (jiz.); ~ emission tube - cev sa sekundarnom emisijom (eh.); ~ frequency standard - sekundarni etalon frekvencije (eh.); ~ generator - akumulator, transfor-
screen
624
screen okca sita; ~, image - ekranska slika; <~, impact - vibraciono rašeto, udarno rešeto; ~, jigging v. vibrating screen; ~, knot hvatač (lovac) čvorića; ~, line linijski raster; ~, luminescent luminiscentni ekran; ~, magnetic - magnetni ekran; ~ magnification - direktno povećanje (elektronski mikroskop); ~, mill mlinsko sito; ~, oil - uljni filter; ~ opening - otvor okca sita; ~ overflow - ostatak prosejavanja; ~, percussion - vibraciono sito; ~, phosphorescent - fosforescentni ekran; ~, photogravure - raster duboke štampe; ~, photogravure copy - raster-kopija duboke štampe; ~, pipe - filter -cev; ~, plate - ploča-sito; ~, polarizing — polarizacioni ekran; Polaroid; ~, portable - pokretno (portabl) sito; ~ printing - sitoštampa; ~, projection - projekcioni ekran; ~, reducing - redukcioni ekran; ~, rectangular mesh - sito pravougaonih otvora; ~, revolving v. rotary screen; ~, riddle - vibraciono sito; <~ room sortirnica; ~, rolling - povratno rašeto; ~, rotary - doboŠno sito; ~, rotating v. rotary screen; ~, sand - sito za pesak; ~ separation - klasifikacija prosejavanjem; —, separating - sito za sortiranje; ~, sewage - rešetkasti filter za stočnu vodu; ~, shaker - vibro-sito; ~, shake-out vibraciona rešetka; ~ sizing klasifikacija žitarica; ~, smoke dimna zavesa; ~, snow - ograda za zaštitu od snega; <~, trommel - dobošno sito, rešeto; ~ underframe - dance sita, dno, patos sita; ~, vibrating - vibraciono rešeto; —, viewing - projekcioni ekran; ~, water - vodeni ekran; ~, wind - vetrobran, (staklo) na automobilu; ~, window - prozorsko staklo (automobila); ~ wire - žica za tkanje sita; ~, wobbler v. vibrating screen
scrubbing
screening - zaštita, ekraniranje, ekranizacija, armiranje, blindiranje, štampa kroz zastor (erkran); —, silk - štampa kroz ekran (raster) screw - zavrtanj, zavojno svrdlo; zavijati, zavrnuti (maš.); — axes - ose simetrije kristala (min.); ~ cutting - rezanje loze, narezivanje zavojnice (maš.); ~ handle - ručica zavrtnja (maš.); ~ handle adjusting - ručica podešajnog zavrtnja (maš.); ~ in-anchor kotva na zavrtanj (el.); ~ joint - spajanje zavrtnjima (maš.); ~ on cutter - glodač zavijen na držač (maš.); ~, optical (Archimedes) - Arhimedova optička spirala; ~ plug - čep sa zavojem (maš.); ~ slotter - glodalica za zavojne žlebove (maš.); ~ slotting attachment - naprava za glodanje zavojnih žlebova (maš.); - slotting cutter - glodač za zavojne žlebove (maš.); ~ slotting machine - mašina za izradu zavojnih žlebova (maš.); ~ tap lozni svrdao (maš.) screwdriver - odvrtka, „šrafciger" (maš.), odvrtač screwed connection - spoj zavrtnjem (maš.); ~ flange - lozni obod (maš.); ~ flange joint - spoj sa prirubnicom (maš.); ~ hole - lozna rupa (maš.); ~ lamp-holder - zavojno grlo (el.); ~ pipe - lozna cev (maš:); ~ pipe joint - spoj cevi sa nareznom zavojnicom (maš.); ~ spindle lozno vreteno (maš.) screwing - povezivanje sa nareznom zavojnicom (maš.) scribe - zasecati, načeti, obeležiti scribed line - zasečena linija scriber - igla za crtanje scriptron - elektrolučna cev za indikaciju slova i cifara scrubber - isparivač scrubbers - uređaj za pranje gasa (skruberi) gde gas struji nasuprot tečnosti u kolonama (thnl.) scrubbing — ispiranje gasova pomoću tečnosti koje teku u protivstruji (thnl.)
secondary secondary mator, pomoćni generator (els.); ~ ionization - sekundarna jonizacija (fiz.); ~ nuclear fuel sekundarno nuklearno gorivo, npr. plutonijum (nukl.); ~ radar sekundarni radar (eh., voj.); ~ radiation - sekundarno zračenje (fiz.); ~ reactor - nuklearni reaktor koji radi sa sekundarnoim gorivom (nukl.); ~ relay - sekundarni relej (el.); ~ roentgen rays - sekundarni rendgenovi zraci (fiz.); ~ standard - sekundarni etalon (mtr.) ; ~ unit - sekundarna, izvedena jedinica; ~ wave - sekundarni talas (rad.); ~ winding , - sekundarni namot, namotaj sekundarnog kola (eh.) secrecy system - sistem za očuvanje tajnosti (voj.) section - sekcija, odsečak, deo, sektor, (poprečni) presek, razrez, profil; ~, backscatter(ing) cross poprečni presek za rasejanje unazad; —, bistatic cross - dvopoložajni poprečni presek rasejanja; ~ box - sekcijska kablovska kutija (el.); ~, broadside cross frontalni poprečni presek; ~, capture cross - apsorpcioni presek, presek zahvata; ~, column cross - presek stuba; ~, cross - poprečni presek; ~, cross-of electron capture - elektronski apcorpcioni presek; ~, cross-of hole capture - presek zahvata rupa; ~, echoing cross v. backscatter(-ing) cross section; ~, effective cross - efektivni poprečni presek (rasejanja); efektivni presek reakcije elementarne čestice ; ~, effective cross-of trapping - efektivni presek zahvata; ~, end-fire radar cross - radarski poprečni presek u uzdužnom pravcu; ~, filter - članak filtra; •~, forward scattering cross poprečni presek rasejanja unazad; •~, line cross - poprečni presek rasejanja linije: ~, monostatic cross v. backScatter(ing) cross section; ~, normalized cross normirani poprečni presek; ~,
626
securing pin nose-on (radar) cross - poprečni presek pri ozračivanju spreda; — of a commutator winding sekcija kolektorskog namota (elj.); "-of multiple - sekcija multiplikacionog polja (tel.); ~ of tubing - komad cevi (tnaš.); ~, pairgeneration cross - presek obrazovanja parova; ~, radar cross - radarski poprečni presek; ~, radar scattering cross v. scattering cross section; ~, Rayleigh cross - presek Rejlijevog rasejanja; ~, regular polygonal cross poprečni presek u obliku pravilnog mnogougaonika; ~, restriction - sužena sekcija (talasovoda); ~, scattering cross - poprečni presek rasejanja; ~, scattering cross-of target - poprečni presek rasejanja cilja; —, slotted merna linija; ~, spin exchange cross - presek spinske izmene; ~, T - kolo u obliku slova T, T-članak (filtera); ~, target cross v. radar cross section ; ~, 7t kolo u obliku slova rc, rc-članak (filtra)
sectional broach - deljivi provlakač, provlakač sastavljen iz više delova; — drawing - crtež preseka, presečni crtež (mal.); ~ plan vodoravna projekcija (mat) sectionalization - podela na delove sectionalized antenna tower sekcioni antenski toranj (rad.) sectioning link - sastavna veza, sastavni spoj (el.) sector - sektor; ~, blind - zatamnjenje na ekranu induktora, slepi sektor; ~ display - sektorsko pokazivanje, sektorsko posmatranje (TV); ~ of a circle - odsečak kruga (gm.); ~ scanning - sektorsko ispitivanje, sektorsko razlaganje (TV); ~ securitron elektronski zaštitni sistem sectoral horn - sektorska levakantena (rog-antena) (rad.) seetrometer - potenciometar za elektrometrijsku titraciju sa katodnom cevi (hem.) securing pin - sigurnosni Stift (maS.) ; ~, rod v. safety rod (nukl.)
sediment
627
sediment - talog sedimentary rock - sedimentarna stena, krečnjak, peščar (geol.) sedimentation - taloženje, sedimentacija, padanje čvrstih čestica na dno pod uticajem gravitacije ili centrifugiranja (hem.) see-saw waveform generator generator trougaonih talasa (els.) Seebock effect - Zebekov efekt, kod termoelektriciteta (fiz.) seed - klica, seme Seger cones - Segerove piramide segment - segment, odsečak; ~ gear - segmentni zupčanik (maš.) ; ~ pitch - korak lamele (r?iaš.); ~- of a circle - odsečak kruga (gm.); ~, sphere - loptin odsečakj loptin segment segregation - izdvajanje Seidlitz powder - penušavi prah, smeša natrijum-bikarbonata i vinske kiseline (hem.) Selfert tube - Sajfertova rendgenska cev (el.) Seignette salt - Senjetova so, v. Rochelle salt (hem.) selsmicrophone - seizmomikrofon (els.) seismogram - seizmogram; ~, variable-density - seizmogram promenljive gustine seismograph - seizmograf, instrument za registrovanje potresa (geol.) ; —, inertial - inercijalni seizmograf setzmology - seizmologija seismometer - seizmometar; -~, ocean-bottom - seizmometar morskog dna seismometry - seizmometrija seize - stegnuti, nagrizati, zaribati selectance - selektivnost po kanalu (rad.) selection - selekcija, izbor; odbir; ~, longitudinal (mode) - selekcija longitudinalnih tipova oscilacija; ~, mode - selekcija tipova oscilacija, selekcija moda; ~, optically pumped state - selekcija stanja optičkim pumpanjem; ~, pinhole mode - selekcija tipova oscilovanja pomoću rupa (dijafragme); ~, state - selekcija po
selector
stanjima; ~, transverse (mode) — selekcija transferzalnih tipova oscilacija selective absorption - selektivna apsorpcija (els.); ~ amplifier selektivni pojačavač (els.); ~ calling - selektivni poziv (rad.); ~ call-signal - selektivni pozivni signal (rad.); ~ circuit - selektivno kolo (rad.); ~, emission selektivna emisija (rad.); ~ fading - selektivni feding (rad.); — protection - selektivna zaštita (rad.); ~ radiation - selektivno zračenje (rad.); ~ receiver selektivni prijemnik (rad.); ~ reflection - selektivna refleksija (els.); ~ relay - selektivni relej (el.); ~ sequence calculator računska mašina sa zadavanjem redosleda radnji; ~ transmission — selektivna transmisija (maš.) selectivity - selektivnost (rad.); curve - kriva selektivnosti (rad.); ~, polarization - polarizaciona selektivnost selector - selektor, prebacivač, birač, dešifrator; ~, cryptocyanine (dye) mode - kriptocijaminski selektor tipova oscilovanja; ~, external mode - spoljni selektor tipova oscilovanja; ~, internal mode - interni selektor tipova oscilovanja; ~, key - ključ za pozivanje, pozivni ključ (el.); <-~, longitudinal mode - selektor longitudinalnih tipova oscilovanja; ~, mode - selektor tipova oscilovanja, selektor moda; ~, o m n i bearing - selektor kursa višesmerne antene; <~, reflection mode - refleksioni selektor tipova oscilovanja; ~, state - selektor stanja; ~ switch - birački preklopnik, preklopnik vrste rada; ~, three-mirror mode - selektor tipa oscilovanja sa tri ogledala; ~, transmission mode - selektor tipova oscilacija s maksimalnim koeficijentom propuštanja za izabrani tip oscilacija (npr. u monoimpulsnom laseru); ~ valve - ventil TA kontrolu dobave (maš.)
sclectron selectron - selektnm, elektronski komutator (eh.) selenium - selen (hem. elemenat, red. broj 34, simbol Se); ~ amplifier - selenski pojačavač (el.); ~ cell relay - relej sa selenom, selenski fotorelej (el.); ~ glass - selensko staklo, crvenonarandžasti filter ubojenoj fotografiji; ~ photocell - selenska fotoćelija (cl.); ~ rectifier - selenski ispravljač (el.); ~ varistor - selenski varistor (el.) selonous acid - selenska kiselina (hem.) self absorption of spectral line samoapsorpcija spektralne linije; ~ acting - automatski, samodejstvujući; ~ actor - selfaktor; ~ adjusting - samoregulišući, sa automatskim podešavanjem; ~ aligning - samosvrstavajući; ~ balancing - samouravnotežavajući; ~ balancing phase inverter invertor faze sa samolansiranjem (el.); ~ binder - samovezač; ~ broadening of spectral line - rezonantno širenje spektralne linije; ~ calibrating radar - radar sa samopodešavanjem (eh.); ~ capacitance - sopstveni kapacitet (el.); ~ centering - samocentriranje; ~ closing - samozatvarajući; ~ coloured - 1. sopstvene boje; 2. prirodne boje; ~ compensating - koji se sam kompenzira (maš.); ~ compensating motor with primary rotor kompenzirani indukcioni motor s rotorskim napajanjem (elj.); ~ concellation - samoprigušivanje; ~ conjugate triangle - trougao koji je sam sebi konjugovan (gtn.); ~ contained - autonoman, nezavisan; ~ controlled oscillator - oscilator sa samoregulacijom (el.); ~ cooled machine - mašina sa vlastitim hlađenjem (maš.); ~ cooling - sopstveno (prirodno) hlađenje; ~ detaching - samoodvajanje; ~ diffusion - samodifuzija; ~ directing - samousmeravajući, sa samonavodenjem; ~ discharge -" samopražnjenje; ~ discharging - samoprazneći; ~ disengaging
628
self absorption of spectral line - samoisključujući; ~ energizing - samopobuđujući, sa sopstvenim izvorom energije; ~ excitation samopobudivanje; ~ excited samopobuden; — excited alternating current generator with revolving armature - samouzbudni izmenični generator s rotirajućom armaturom i kolektorom (el.) ; ~ excited machine - samouzbudna mašina (elj.); ~ excited oscillator — oscilator sa samopobudom (el); ~ feedback sopstvena (unutrašnja) povratna veza; — feeder - automatski napajač; ~ fluxing - samoprotičući; ~ focusing - samofokusiranje; ~ governing - samoregulišući, samoupravljajući; ~ guidance samonavodenje; — guided - samovoden; ~ guided missile - projektil sa sopstvenim vođenjem (voj.) ; ~ heating soldering iron - samozagrevno lemilo (mtl.); ~ heating tube - cev sa samozagrevaiijcm (eh.); ~ holding contact - pridružni kontakt (el.); ~ healing - samozalečivanje; ~ ignition - samopaljenje; ~ ignition temperature - temperatura samopaljenja (mot.); ~ impedance - sopstvena impedanca (el.); ~ inductance - sopstvena induktivnost (el.); ~ induction samoindukcija (el.); ~ infection - samoinfekcija; ~ interrupter - automatski prekidač (el.); ~ lighting - samopaljenje; ~ loading - 1. samoutovarujući; 2. samonaelektrisanje (el.); ~ locking - samoblokirajući; ~ lubricating - • samopodmazujući; ~ lubrication - samopodmazivanje; ~ modulation - automodulacija, sa sopstvenom modulacijom; ~ monitoring - sa autonomnim upfavljanjem3 sa samokontrolom; ~ moving - samohod; ~ noise sopstveni šum; ~ of optical beam - samofokusiranje optičkog snopa; ~ oiling - samopodmazujući; ~ oscillating tube - generatorska cev, samooscilirajuća cev (eh.); - oscillation - samooscilacija.
self absortion of spectral line samopobuda (el.); ~ piloting sopstveno vođenje, samovodenje (voj.); ~ pinching - samogašenje, samopražnjenje; ~ -pollination - samooprašivanje (hot.); ~ powered - 1. samohod; 2. sa sopstvenom energijom; ~ programing - automatsko programiranje, samoprogramiranje; ~ propagating - samošireći; ~ propagating reaction - reakcija koja se sama od sebe odvija (hem.) ; ~ propelled - samohod; ~ propelling v. self-propelled; ~ protected - samozaštićeni (voj.); ~ quenching counter - samogaseći brojač, brojačka cev koja sadrži primese organskih para ili halogena (nukl.); ~ recording - samopisaći, sa automatskim zapisivanjem; ~ recovery - samoregeneracija; ~< rectifying - samoipravljajući; "^ rectifying network - kolo sa sopstvenim ispravljanjem (el.); ~ regulating - autoregulacija, sopstvena regulacija; ~ regulation - automatska regulacija; ~ righting - samousmeravajući; ~ releasing slag - samootpadajuća troska (zav.); ~ restorability - samopopravljivost; ~< reversal - samorevolucija, samoobrt (spektralne linije); ~- running - nesinhronizovani; ~^ saturation - samozasićenje; ~ sealing - koji se sam zaptiva, samozaptivanje (thnl); ~ shifting sa automatskim preključivanjem; ~- starter - automatski starter; ~ starting — sa automatskim startom; ~ steering - automatsko upravljanje; ~ stifling reaction - sampgaseća reakcija (hem.); ~ sufficiency - autonomnost, nezavisnost (sistema); ~ sufficient autonoman, nezavisan; ~ supported - samonoseći; >~ sustaining - samopodržavajući; ~ sustaining .chain reaction - lančana reakcija koja se samostalno održava; (primenjena npr. kod nuklearnih Reaktora (nukl.); ~- synchronization - samosinhronizacija (el.)); ~ synchronizing -
629
semi
samosinhronizujući; ~ toning paper - papir koji u emulziji već sadrži supstancije za tonovanje (jot.); ~ trapping - samofokusiranje (npr. snopa); ~ verifying - samoproveravajući selsyn - seisin (el.); ~ control selensko upravljanje (el.); ~ driver - selsinski pogon (el.); ~ generator - selsinski generator (cl.); ~ motor - selsinski motor (el.)\ ~~ receiver - prijemni selsin, selsinski prijemnik (el.); —' transmitter - predajni seisin, selsinski predajnik (el.) semaphore blade - krilo semafora (sbr.) semi- - semi-, prefiks koji znači pola; ~ automatic - poluautomatski; ~ automatic arc welding machine - mašina za poluautomatsko elektrolučno zavarivanje (zav.); ~ automatic computer - poluautomatska računska mašina; ~ automatic cycle poluautomatska radna \ operacija (maš.) ; ~ automatic ' starter poluautomatski starter (mot.); ~ automatic welding - poluautomatsko zavarivanje (zav.); ~ axis poluosa (gm.); ~ bituminous coal - postan ugalj (min.); ~ butterfly circuit - r>oluleptirasto kolo (el.); ~ cylindrical polucilindričan (gm.); ~ destructive examination - ispitivanje sa delimičnim razaranjem (zav.); ~ destructive test - proba sa delimičnim razaranjem (zav.); ~ diesel - poludizel, motor niske kompresije (mot.); ~ enclosed fuse - poluzatvoren osigurač (el.); ~ floating - poluplivajući (zav.); ~ hot laboratory - (poluvruća) laboratorija za rad sa srednje radioaktivnim materijalom (obično od 10 mC do 1 C) (nukl.); ~ permeable - polupropusan; ~ < permeable membrane - polupropustljiva (semipermeabilna) membrana, propušta rastvaračj ali nije propustljiva za rastvorenu supstanciju (hem.); ~ polar bond semipolarna veza, elektronski par
semi
630
semi jednog atoma raspodeljuje se između njega i drugog atoma (hem.); ~ thick covering - poludebela obloga (elektrode) (zav.); ~ trailer - poluprikolica (mot.); ~ transparent - poluprovidan (opt.) ; ~ volatile covering - poluisparljiva obloga (elektrode) (sav.); ~ water gas - mešavina ugljendioksida, ugljen monoksida, vodonika i azota semicarbazide - semikarbazid, karbamilhidrazin (hem.) semicarbazones - semikarbazoni (proizvodi reakcije aldehida ili ketona sa semikarbazidom) (hem.) semicircle - polukrug (gm.) semicircular cross section - polukružni presek (gm.) semiconducting - poluprovodan, poluprovodnički semiconductor - poluprovodnik, poluprovodnički; poluprovodnički pribor; ~j, alloy - topljeni prelaz, topljeni spoj; — amplifier - poluprovodnički pojačavač (eh.); ~, bulk - zapreminski poluprovodnik; ~, compensated - kompenzovani poluprovodnik; ~, compound - složeni poluprovodnik, kompaund-poluprovodnik; ~, degenerated - degenerisani poluprovodnik; ~ diode - poluprovodnička dioda (els.) ; ~, direct gap - poluprovodnik s direktnim optičkim spojem (bez promene kvaziimpulsa); ~, donor impurity v. electronic semiconductor; —, doped - legirani poluprovodnik, dopirani poluprovodnik; ~, double-junction photosensitive - fotoosetljivi dvoslojni tranzistor; ~, electronic - elektronski poluprovodnik:, poluprovodnik n-tipa; ~ electronics - poluprovodnička elektronika (eh.); ~, elemental - monoatomski poluprovodnik, prosti poluprovodnik; ~, extrinsic - primesni poluprovodnik; ~, high-enertfy-gap v. wlde(-band)gap semiconductor; ~, highly doped - visokolegirani poluprovodnik; ~-j high-resistivity -
semiconductor visokoomski poluprovodnik; ~, hole - poluprovodnik p-tipa; ~,homogeneous - homogeni poluprovodnik; ~, impurity v. extrinsic semiconductor; ~, indirectgap - poluprovodnik sa indirektnim optičkim prelazom (sa izmenom kvaziimpulsa); ~, inhomogeneous - nehomogeni poluprovodnik; ~j intermetallic - intermetalni poluprovodnik; ~, intrinsic - sopstveni poluprovodnik, bezprimesni poluprovodnik; ~, ionic - jonski poluprovodnik; ~, large(-band)-gap v. wide(-band ) gap semiconductor; ~, lowresistivity - niskoomski poluprovodnik; ~, many valley - višedolinski poluprovodnik; ~, mixed - složeni poluprovodnik; ~, molten - rastopljeni poluprovodnik; ~, monocrystalline - monokristalni poluprovodnik; ~, multivalley v. manyvalley semiconductor; ~, narrow(-band)-gap - poluprovodnik sa uskim prelaznim slojem; ~, near-intrinsic - skoro sopstveni poluprovodnik; ~, nondegenerated nedegenerisani poluprovodnik; ~, nonpolar - nepolarni poluprovodnik; ~, organic - organski poluprovodnik; ~, photosensitive fbtoosetljivi poluprovodnik; ~, piezoelectric - piezoelektrični poluprovodnik; ~, p-n - p-n prelaz, p-n spoj; ~, p-n-p - p-n-p poluprovodnik; ~, p-type - poluprovodnik p-tipa; ~, p-t- -type poluprovodnik p+ tipa; ~, pure - čisti poluprovodnik, poluprovodnik bez primesa; ~ rectifier poluprovodnički ventil (ispravljač) (eh.); ~, simple v. elemental semiconductor; ~, single-crystal v. monocrystalline semiconductor; ~ triode - poluprovodnička trioda (eh.); ~, two-valley - dvodolinski poluprovodnik; ~, undirect-gap v. indirect-gap semiconductor; ~, wide (-band)-gap - poluprovodnik sa širokim prelaznim spojem
semicydine bond
631
separation
čenje; ~, limiting v. ultimate semicycline bond - semiciklična sensitivity; ~, Q - Q-osetljivost veza, dvoguba veza između uglje~-, shock - osetljivost na udar,; nikovih atoma u prstenu i u nizu, osetljivost na udarna opterećenja; npr. kod trepena (hem.) -, threshold - osetljivost praga; semiinsulating - poluizolacija ', tolerance - osetljivost toleransemiinsulator - poluizolator cije; ~, ultimate - granična osetsemimetal - polumetal, metal koji ljivost; ~, voltage - naponska se ne može kovati (bizmut, arsen) osetljivost, koeficijent promene ka(mtl.) _ paciteta u zavisnosti od napona semiperiod - poluperioda sensitizatioa of fluorescence - sensemistor - semistor, silicijumski otzibilizacija fluorescencije pornik sensitizer - senzibilizator (bojena semitone - poluton (ak.) supstancija koja povećava osetljisemitranslucent polupro/.ratan vost emulzije na određene delovc (opt.) spektra) (Jot.) semitron - semitron sensitometric wedge - senzitomcsemivariable - polupromcnljiv trijski klin, siva staklena prizma 8emivocoder - semivokodcr kojom se poreduju tonovi boja senarmontite - senarmontit, anti(fot.) mon-trioksid (min.) sensitometry - senzitometrija (mesend-receiver switch - prekidač renje osetljivosti emulzija na svetpredaja-prijcm (tel.) lost) sender - predajnik, direktor, Morsensor - senzor, osetljivi element, zeov ključ, davač (tel.); ~ link prijemni element, davač, prijemni predajna linija, registarska linija organ; ~, electrochemical (tel.) elektrohemijski davač; ~, engineSenegal gum v. gum arabic ering - davač tehničkih informasensation curves - krive osetljivosti cija; ~, health - indikator radne oka na razne boje istog intenziteta; sposobnosti; ~, liquid level - in~ unit - zastareli naziv za decibel dikator nivoa tečnosti, merač nivoa sense - smer (vektor); osećanje, znatečnosti; ~, scientific - davač čenje; ~ detector - detektor smenaučnih informacija; ~, viscosity ra (nov.); ~ finding - jednosmermeter - detektor merača viskozina goniometrija (nalaženje smera); teta ~ of a force - smer sile (fiz.); ~ on inequalities - smer znaka sensory - senzorni, osetljivi nejednačine (mat.); ~ tactile - sent-back system - sistem slanja unazad (av.) čulo pipanja, čulo dodira sentron - visokofrekventna elektronsensed line - usmerena linija sensing - indikacija odstupanja od ska cev kursa (pravca) (av.) separate - odvojen, odvojiti, rastasensitiser - aktivator, supstancija viti; ~, excitation - strana uzkoja pomaže početak katalitičke buda (elj.) reakcije (hem.) separating relay - razdvojeni relej, sensitisers - senzibilizator, hemikarelej za razdvajanje (el.) lije, obično bojej koje povećavaju separation - separacija, razdvajanje, osetljivost emulzije na izvesne derazlaganje; ustrojenje, sortiranje; love spektra (jot.) ~, carrier - separacija nosača; sensitive - osetljiv ~ cascade - kaskada za razdvajasensitivity - osetljivost (prijemnika, nje (izotopa); višestepeni uređaj instrumenta); •—• control - regukoji omogućava dobivanje koncenlator osetljivosti.; ~, impace v. trisanih izotopa koji se u prirodi chock sensitivity; ~, infrared javljaju u malim količinama, npr. - osetljivost na infracrveno zradeuterijum 2 3 5 u , l 5 N itd. (nukl.);
separation separation ~ circuit - razdelno kolo, kolo za razdvajanje (els.) i ~, data separacija informacija; ~ factor - separacioni faktor, koeficijenat razdvajanja, odnos koncentracije obogaćene i osiromašene frakcije jednostepenog procesa razdvajanja izotopa (nukl.); ~ of modes separacija moda; ~ of spectra -interval između spektra (hem.); ~, wavelength - frekventna separacija separator - razdelnik, separator (hem.); ~, electrostatic state elektrostatički separator; ~ state - separacioni sistem, sistem za sortiranje sepiolite - sepiolit, morska pena, stiva, hidratisani silikat magnezijuma septagon - sedmostrani poligon (gm.) septate waveguide - talasovod sa dijafragmama (el.) septum - pregrada, dijafragma, prepona sequence - redosled, uzastopnost, sekvencija; ~ calling - predaja poziva po redosledu (tel.); ~, coded - kodirana sekvencija; ~ controlled contacts - kontakti određenog redosleda (elj.); ~, m- - linearna dvojna sekvencija maksimalne dužine; ~ of operations - deo radne operacije (maš.); ~, PR - pseudoslučajna sekvencija; ~, random - slučajna sekvencija; ~ switch - prekidač koji određuje redosled (elj.) sequencing pulse - redosledni impuls (eh.) sequestration - sprečavanje taloženja metala iz rastvora dodavanjem kompleksirajućih sredstava (hem.) serial adder - radni uređaj za sabiranje, serijski sabirač (at.); ~ number - redni broj sericite - sericit (beli kalijumov liskum) (min.) series - serija, red, progresija, niz; ~, cardinal - osnovni red (u teoriji interpolacije); ~ characteristic - redna karakteristika (el.); ~ circuit - redno kolo (el.); ~
632
service
compensator - redni kompenzator (el); ~ connection - serijsko vezivanje (el.); ~ eigenfunction - red po sopstvenim funkcijama; ~, Luneberg-Kline - Luneberg-Klajnov red; ~ of tests niz (serija) opita, proba; ~ parallel starter - serijsko-paralelni starter (els.); ~ parallel switch - rednoparalelni prekidač (elj.); ~ parallel winding - viševojni valoviti namot (elj.); ~ production - serijska proizvodnja; ~ rectifier circuit - redno ispravljačko kolo (el); ~ regulating resistance - redni regulator otpora (el.); ~ resistor - redni otpor (el.); ~ resonance - redna rezonancija, naponska rezonancija (el.); ~ transformer - redno uključeni transformator, strujni trans formator; •—•, winding - jednovojni valoviti namot (elj.) serine - serin (jedna od esencijalnih aminokiselina) serpentine - serpentin, ofit (hidratisani magnezijum-silikat) (min.); ~ asbestos - serpentinski azbest (thnl.) serrated - ozupčen (maš.); ~ pulses - zbijeni impulsi za izjednačavanje (TV) serrodyne - fazni modulator sertify - atestirati, verifikovati service - služba, pogon, upotreba, korišćenje, opsluživanje (mašine), servis; —, aboard v. afloat service; ~, afloat - služba na brodu; ~ area - područje emisije; ~, band - dodeljeno frekventno područje, snabdevački (napojni) kabl; ~, beacon - služba navigacije; ~ channel - linijski kanal, cevni kanal; ~, circuit - 1. službena linija; 2. radno strujno kolo; —, conditions - pogonski uslovi; ~, connection - kablovski priključak; ~, department - služba servisiranja; ~ diagnosis - detekcija greške, traženje greške; ~, door - šanžirana vrata; ~, engineer inženjer remonta; ~, entrance kućni priključak; ~, entrance conductor - spoljna linija kućnog
service
633
priključka; ~ fuel tank - rezervoar dnevne potrošnje goriva; ~ instruction - uputstva za upotrebu; <~ kit - sanduče sa alatom, snabdevanje rezervnim dolovima; ~ life - životni vek, trajanje korišćenja, vek trajanja, pogonska sposobnost; ~ line - kućna priključna linija; ~ man - servisno osoblje; ~ meter — brojač razgovora; ~ output - kapacitet (baterije); ~ personnel - servisno osoblje; •—• pipe - priključna cev; ~ platform - opslužna (šaržirna) platforma; ~ radio station - pogonska radiostanica; •"-• reservoir - rezervoar pitke vode; rezervoar požarne vode; ~ runs - linije pl, snabdevanja; ~ speed - službena brzina, brzina vožnje; ~ stress - pogonski (rad-) ni) napon; ~ tank - rezervoar dnevne potrošnje; ~ telephone - službeni priključak; ~ touph eksploatacija mašine u otežanim uslovima; ~ trench - kanal linije; ~ -value - upotrebna vrednost; ~ vehicle - službeno vozilo; ~ voltage - pogonski napon servicing - opsluživanje, održavanje, posluživanje serving - spoljni omotač (tel.) servo - servomehamzam (el.); ~ amplifier - servopojačavač (el.); ~ channel - kanal servomehanizma (el.) servomechanism - servomehanizam (el.) servomodulator - servomodulator (el.) servomotor - servomotor (el.) servotron - živin ispravljač s visokonaponskim paljenjem; elektronski uređaj upravljanja motorom, servotron sesqui - seskvi-, oznaka da su đve vrste atoma vezane u srazmer 2 : 3 (hem.) sesquioxide - seskvioksid (oksid u kome si' tri atoma kiseonika vezana za dva druga atoma ili radikala, npr. R2O3) (hem.) set - uređaj, stanica, prijemnik, komplet; grupa; niz, staviti, po-
sets crew staviti, regulisati, podesiti; agregat, garnitura, kolekcija; pošta, slog; set; položaj, trajna deformacija; količina i pravac usmerenosti; ~ a number - izabrati broj; ~, airborne radiometry - avionska radiometrijska stanica; ~ an equation - postaviti jednačinu; ~, automatic transistor test - uređaj za automatsko ispitivanje tranzistora; •—, color TV televizijski prijemnik u boji, kolortelevizor; ~- in masonry - uzidan (grad.); ~ model - maketa, model; ~~ of change gears zupčanici za merenje (maš.); ~ off - dohvat (maš.) ; — of machines - agregat (mašinski) (maš.); ~ of variate values - varijacioni red; ~ to zero — podesiti na nulu; ~ transistor TV - tranzistorski televizijski prijemnik; ~, transmission distortion measuring - uređaj za merenje otpremnog izobličenja; ~ setup - uređaj, šema, maketa, oprema; ~ schlieren - uređaj za fotografisanje Templerovom metodom; uređaj za fotografisanje šliren-metodom, uređaj za fotografisanje metodom zatamnjenja; ~, test - ispitni uređaj, eksperimentalni model; ~ up a call - uspostaviti vezu (tel.); ~ with a continuous wave high frequency ioniser - (zavarivački) uređaj sa samoizazivanim visokofrekventnim pražnjenjem (zav.); ~ with a surge injector - (zavarivački) uređaj sa stabilizatorom luka; ~ with D.C. suppression capacitors - (zavarivački) uređaj sa baterijom kondenzatora (zav.); ~ with electronic rectifier uređaj s elektronskim ispravljačem (zav.); ~ with H. F. ioniser (zavarivački) uređaj sa dodatnom visokofrekventnom strujom (zav.); ~~ with H. F. spark ioniser (zavarivački) uređaj sa visokotrekventnom varnicom (zav.) setscrew - zavrtanj za %iritezanje, zavrtanj za postavljanje (zaustavljanje) (maš.), podešeni zavrtanj
setting
634
setting - montaža, regulacija, montiranje, nameštaj, postavljanje, podešena vrednost; ~ accuracy tačnost postavljanja; ~ point tačka očvršćavanja, temperatura na kojoj ulja i masti prestaju da budu tečni- (hem.); ~ range - opseg podešavanja (el.); ~ screw - zavrtanj za podešavanje (maš.); ~ to white - regulacija na belo ( TV) settle - postaviti, učvrstiti, staložiti settling - taloženje, sedimentacija, suspenzija u tečnosti, uređivanje; ~ tank - bistrik, taložni rezervoar (thnl.) setup - šema, maketa, uređaj; ~ procedure - puštanje u rad, dovođenje u red, popravka (tel.) seven line pica - 84 britanske tačke, tipografska veličina slova Seven Seas - Svetska mora pl. several-for-one - sistem „više za jedan", odgovor sistema na jedan ulaz sa više izlaza sew/to - prošivati, siti (brošuru, knjigu), siti sewage - otpadna voda, otpadne vode pl.; ~ clarification plant postrojenje za prečišćavanje otpadne vode; ~ disposal - uklanjanje otpadne vode, tretiranje otpadne vode; ~ pipe - kanalizaciona cev; ~ purification - prečišćavanje otpadne vode; ~ sedimentation plant - taloženo postrojenje za otpadne vode; ~ sludge - mulj od otpadne vode sewer - kanalizaciona cev, kanal otpadne vode, kanal za oticanje sexagesimal system of angular measure - uglovni sistem u kome je pravi ugao podeljen na 60 stepem (gm.) sextic - šestoga stepena (mat.) sextol - metil-cikloheksanol (hem.) sextupler - uređaj za ušestostručenje shade - senka, senčenje; abažur shading correction - korekcija zatamnjenja (TV) shadow column instrument - aparat sa osenčenim stubom (TV); — mask - maska za zasenčenje, maska za zatamnjenje (TV); ~
sheathing
mask picture tube - (trobojna) prijemna cev sa maskom za zatamnjenje; ~ photometer - fotometar sa zatamnjenjem (TV) shaft - ručica, osovina, vratilo (maš.) ; ~ coupling - osovinski spoj (maš.) ; ~, di'ive - pogonska osovina (mot.) shape - forma, konfiguracija, profil, raspodela; ~, beam - oblik snopa; ~, Doppler-Lorentz line - Dopler-Lorencov oblik (spektralne) linije; ~, line - oblik (profil) spektralne linije; ~, Lorentz Une Lorencov oblik spektralne linije shaped - oformljen, oblikovan shaper - uobličavač, sistem za formiranje; glodalo za drvo sharpen - oštriti sharpening - oštrenje; izoštravanje; ~, pulse - izoštravanje impulsa; ~, sharpness of resonance oštrina rezonantne karakteristike, dobrota shaving - ostružak shear - sečenje; smicati; ~ augle ugao smicanja; — ship - strugotina od makaza (maš.); ~ cut presek makazama (maš.) ; ~ plane - smicajna ravan (maš.); ~ strength - smicajna jačina (maš.); ~ test - proba smicanja zatezanjem (zav.); ~ tool - alat za odsecanje (maš.); ~ sheath - omotač shearer tube - cev sa metalnim balonom (eh.) shearing, shearing action - odsecanje (maš.); ~ force - smicajna sila (maš.); ~ machine - mašinske makaze (maš.) sheath - obloga, pokrivač, omotač, futrola, cevasta anoda; ~, cathode - katodna obloga; ~, electron elektronski sloj, elektronski oblak; ~, ion - jonski sloj, jonski oblak; ~, plasma - oblak plazme; ~, reentry - oblak plazme koji se obrazuje pri ulasku kosmičkog broda u gušći sloj atmosfere; ~, wall -oblak oko zidova cevi sa gasnim pražnjenjem sheathing - obloga, pokrivač, omotač, futrola
shed
635
ship
shift - pomeraj (npr. fazni), pomak, shed - čašica izolatora (el.); zaštitni odstupanje, zanošenje, nameštaj; krov; fah; ~, copper - bakarni smena; ~, Bloch-Siegert - polim (mtl.) ; ~ life - vreme čuvanja; meraj Bloh-Zigerta; ~, Brillouin ~ mica - listasti liskun (min.); - Briluenov pomeraj; ~, cavity— shelf - polica, nosač pulling (frequency) - pomak sheet - list, sloj, karta, šema, dija(frekvencije) usled uticaja šupgram; ploča; gruba folija; lim; ljine resonatora; ~, „chemical" fini lim; ~, date - specifikacija, tehnički uslovi; ~, dielectric - nhe.TVJski" pomak, „hemijski" sloj dielektrika; ~, , fer rite - fe•ronuraj; ~, collision(-induced) ritni sloj; ~, magnetic - magnetfrequency - pomeraj frekvencije ski sloj; ~, setup - komutaciona zbog sudara; ~, Doppler - Dopšema lcrov pomeraj; ~, first-order Doppler - pomeraj frekvencija shell - telo, obloga, omotač, balon, zbog Doplerovog efekta prvog reda; čaura (podnožja cevi), ljuska, sloj, ~, insertion phase - uneseni elektroni u atomu koji imaju jedfazni pomeraj; ~, laser frequency nak glavni kvantni broj (hem.); -pomeraj frekvencije lasera; ~, la~ core transformer - oklopljeni ser line - pomeraj linije lasera; transformator (elj.); ~ insulator ~, light - pomeraj usled uticaja - antenski izolator, čašični izolator svetlosti; ~, maser frequency (el.); ~, Me Ilwain - Mak Iluenov magnetni omotač; ~, plastic en- pomeraj frekvencije masera; ~, capsulating - plastična kapsula; maser line - pomeraj linije zra~ tape tool - alat sa rupom (maš.); čenja masera; ~, negative fre~ type transformer - oklopquency - negativni frekventni poljeni transformer (elj.) meraj; ~ of mode - pomeraj moda; ~, positive frequency shellac - šelak (prirodna smola, upopozitivni frekventni pomeraj; ~, treba u bojarstvu i dr. ) (thnl.) pressure - pomeraj frekvencije Shepard tube - klistron (eh.) zbog uticaja pritiska; -~, secondsherardizing - šerardizovanje (poorder Doppler - pomeraj frekstupak za prevlačenje čelika cinvencije zbog Doplerovog efekta kom) (mtl.) drugog reda; ~, spectral - spekSherolatum - vrsta kvalitetnog vatralni pomeraj; ~, steady-state zelina (thnl.) phase - uspostavljeni fazni poshield - ekran, štit, ekranirati, zameraj; ~, valley-orbit - dolinoklon, zaštititi; ~, arc welding orbitni pomeraj; ~, wall - pousing a separate gas - električno meraj usled dejstva zidova; ~, zavarivanje u atmosferi gasa (zav.); wall-coating - pomeraj usled u~, biological - biološki zaštitni ticaja pokrivanja zidova; ~, wallekran; ~, bulk - masivni ekran; collision - pomeraj usled sudara ~ pot - zaštitni lonac, lonac za atoma sa zidovima oklopljavanje (tb.); ~, tube- ekran cevi shifter - fazni invertor, obrtać faze shifting belt - prenosni kaiš (maL) shielded conductor - ekranirani provodnik, armirani provodnik (el.) ; shim - pločica za podmetanje, regulaciona pločica, čep za razdva~ galvanometer - oklopni galvajanje, tanki cep za provlačenje nometer (el.) (maš.); podupreti; plug za unišshielding - ekraniranje, zaštita (tb.) ; tavanje korova; ~ rod - korek~, debye - Debievo ekraniranje; turna, komnenzujuća šipka za gru~, Double - dvostruko ekranirabu regulaciju nuklearnog reaknje (magnetno ekraniranje i ekratora (n-tkl.) niranje od radio-smetnji); ~, gravitational - gravitaciono ekrani- ship - brod; ~, aircraft repair ranje plovna asroremontna baza; ~,
•hip ship armour-plated - oklopni brod, armirani brod; ~ at anchor brod na sidru; ~, atomic - brod na nuklearni pogon; ~ canal morski kanal; ~, capital - linijski brod; ~, cargo - teretni brod; <~, convoying - konvojski brod, brod u konvoju; ~ crane - ploveći kran, brod dizalica; ~ depot - plovna baza; ~ designing department - brodograđevni konstrukcioni biro; ~, drill - Školski brod; ~, fast - brzi brod; ~, general - brod za prevoz mešovitog tereta; ~, guided-missile - brod sa raketnim naoružanjem; ~, high-powered - brod sa jakim mašinama; ~, hospital brod-bolnica; ~ keepers - osoblje remontne službe; ~ labourer lučki radnik; ~ lift - brodska dizalica; ~ mail - poštanski brod; ~, merchant - trgovački brod; ~, motor - motorni brod, brod sa pogonom na motor sa unutrašnjim sagorevanjem; ~ not under control - brod onesposobljen za manevrisanje; ~~, oil - tanker; ~ parent - ploveća baza; ~, passenger - putnički brod; ~ -propeller - brodski vijak; ~ repair - ploveća radionica; opravka broda; ~, rescue - spasilački brod; ~, sailing - jedrenjak; ~, sick - brod u karantinu; ~, single-screw - jednoelisni brod; ~, space - kosmički brod; ~ steel - brodograđevni čelik; ~ stores - brodske zalihe pl.j ~, sunken - potonuli brod; ~ tank - tanker; ~ timber - brodograđevno drvo; ~, training - školski brod; ~ transkitter - brodska stanica; ~ trails - probna vožnja; ~, triple-screw - brod sa tri elise, vijka; ~, twin-screw brod sa dve elise; ~, under - construction - brod u gradnji shipboard radar screem - zastor brodskog radara (pom.); ~ search - pretraživanje sa broda (pom.) Shirlan - grupa efikasnih fungicida na bazi salicil-anilida (thnl.)
636
short
shmoo - telefonski aparat sa objedinjenim brojčanikom i mikrotelefonskom kombinacijom shock - šok, udarno opterećenje, udar, udarni talas; ~ absorber - prigušivač, amortizer (mot.); ~, electroconvulsive - elektrošok; ~, heat v. temperature shock; ~ load - udarno opterećenje (mot.); ~, multiple višestruko primenjeno udarno opterećenje; ~ resistant tube cev otporna protiv udara (eh.); ~, temperature - toplotni (termički) šok; ~, thermal v. temperature shock shockfront - front udarnog talasa shockless - bezudarni shockproof - izdržljiv na udar, otporan protiv udara (mot.); ~ socket - amortizovano podnožje (cevi) (els.) shoe - papučica, kablovska spojnica, cipela shop - radionica; ~, closed - zatvorena organizacija (eksploatacija kompjutera specijalnim osobljem); ~, open - otvorena organizacija (eksploatacija kompjutera bilo kojim specijalistima); ~ weld radionički šav (zav.); Shoran - šoran, sistem radio-navigacije na blizinu (els.) shore effect - efekat obale, obalski efekat (els.); ~ to-ship communication - veza obale sa brodom (els., pom.)
short - kratak, kratki spoj, kratko spajanje, šentovanje, naprava (viljuška) za kratki spoj; ~ are kratki električni luk (elj.); ~ adjustable - podešavajući klip za kratko spajanje; ~ c-e - kratki spoj u kolu kolektor-emiter; ~ circuit - kratki spoj, kratko spojeno kolo (el.); ~ circuit admittance - admitanca kratko spojenog kola (el.); ~ circuit characteristic - karakteristika kratkog spoja (el.); -~ circuit current struja kratkog spoja (el.); ~ circuit current, instantaneous u'enutna struja kratkog spoja (el.);
short
637
~ circuit current rated - nominalna struja kratkog spoja (el.); ~ circuit current static - trajna struja kratkog spoja (el.); ~ circuit-stable - otporan na kratki spoj; ~ circuited - kratko spojen (el.); ~ circuit impedance impedance kratkog spoja (el.); ~ circuit transfer admittance admitance kratkog spoja (el.); ~ circuit transfer capacitance transfer-kapacitanca kratkog spoja (el.); ~, dead - nepovratni kratki spoj, stalni kratki spoj; ~ distance navgtation - obalna navigacija (pom.); ~ tron - krto gvožde (mtl.)i ~ pitch winding - skraćeni namot (elj.); ~ shift control - regulator pomeranja za bliske udaljenosti (voj.); ~ stroke ram. - vertikalna rendisaljka sa kratkim hodom (maš.) ; ~ term - kratkotrajan, kratkovremen; ~ thread - kratka zavojnica (maš.); ~ thread milling machine - glodalica /.a izradu kratkih zavojnica (maš.); ~ time duty - kratkotrajni pogon; ~ time rating režim kratkotrajnog opterećenja; ~ tooth - zaribnjak, kratki zub (maš.); ~ wave - kratki talas, kratkotalasni (rad.); ~ wave choke - kratkotalasna prigušnica (rad.); ~ wave converter - kratkotalasni konvertor (rad.); ~ wave receiver kratkotalasni prijemnik (rad.); ~ wave transmittćr - kratkotalasni predajnik (rad.) shortage - nedostatak; ~ of skilled workers - nedostatak stručnih radnika shorted cavity - kratko spojeni rezonator (el.) shortening condenser - odvodni kondenzator, kondenzator kratkog spoja (el.); ~ gaint pulse - suženje monoimpulsa (lasera) shorting - kratkospajanje, vezivanje5 vezivanje na kratko (el.) shot effect - šot-efekt, sačma-efekt kod cevi (els.) shoulder - rame; tool - bočni nož (maš.)
side shouldered bore - stepenasta bušotina (maš.); ~- core - stepenasti kern (maš.); ~- die - stepenasta matrica (mxš.) shovel - lopata, bager na lopatice; ~ cable - bagersko uže; ~- handle — drška (držalje) lopate shrink ring - stezni tiskač (maš.) shrinkage - skupljanje, sažimanje, stezanje, smanjenje zapremine; ~ cavity - šupljina usled skupljanja, mesto šupljine (sav.) shunt - otoka, šent, paralelna veza, vezati paralelno (el.); ~ admittance — otočna admitanca (el.); ~ circuit - paralelno kolo (el.); ~ contact - paralelni kontakt (birača) (el.); ~ excitation paralelna uzbuda (el.); ~ fed vertical antenna - vertikalna antena sa paralelnim napajanjem (rad.); ~ peaking - paralelna korekcija viših frekvencija (TV); ~ ratio - odnos grana mernog mosta (el.); ~ ringer - induktor sa šentom (el.); ~ transformer - naponski transformator, paralelni transformator (el.); ~ wound - namot, šenta (el.); ~ winding - otočni namotaj, paralelni namotaj (el.) shunting condenser - otočni (paralelni) kondenzator (el.) ); shut-off rod v. safety rod (nukl. ~ off valve - zaporni ventil (maš.); shutdown - zaustavljanje, zastoj, isključenje (mašine) shutter - pozivna padalica (tel.); blenda, dijafragma, zastor, prekidač, modulator; ~, active aktivni modulator; ~, electrooptic - elektrooptički zastor, elektrooptički modulator; ~, Kerr (-cell) - modulator svetlosti na Kerovoj ćeliji; ~, passive - pasivni modulator Si - simbol elementa silicijuma (hem.) siccative - sre.... vo za sušenje, sikariv side - strana, kroj, krak (trigera); — bend test - bočna proba savijanja (ziv.); '— chains - sporedni nizovi, alkilne ili dr. grupe koje supuiluiŠLi voionik u ciklič-
siđe side
nim jeđinjenjima (hem.); ~, component - strana sa komponentama; —, conductor - provodna strana; ~ cutting - bočno rezanje (mal.); ~ face - bočna površina (ma!.); •— fusion - bočni uvar (zav.); ~ fusion, lack of - nedostatak uvara između vara i površine zavarivanja; ~ head screw - bočni zavrtanj za podešavanje (maš.); ~ light - bočno svetio (mot.);
~, long-wavelengih-of Une -
dugotalasna strana (spektralne) linije; ~ member - uzdužni nosač (mot.); ~ milling - bočno glodanje (maš.); ~ of a belt - ogranak kaiša (maš.); ~ of an angle - krak ugla (gm.); — of a polygon - stranica mnogougla (gm.); ~ of a polyhedron - strana poliedra (gm.); ~ parking lamp svetio za parkiranje (mot.); ~ penetration - bočni uvar (zav.) ;
~ play in the shaft - bočni
zavor vratila (mot.) ; — rail - uzdužni nosač (mot.); ~ reaction - sporedna reakcija (hem.); ~, short-wavelength-of Une - kratkotalasna strana (spektralne) linije; ~ thrust - bočni pritisak (maš.); ~ tool - bočni alat (maš.); ~ valve - stojeći ventil sa L-glavom (mot.); ~ view — bočni izgled sideband - bočni opseg (tel.); ~, compatible single - kompatibilna jednobočna predaja; ~, noise šumni jednobočni pojas; ~, optical — optički jednobočni pojas; ~ power - snaga bočnog opsega (tel.); ~ telephony - telefonija na bočnom opsegu (tel.); ~ transmission - predaja na bočnom opsegu (tel.) sidecar - bočna prikolica (mot.) sidereal year - sideralna godina, vreme za koje Sunce izvrši ceo obrt siderite - siderit (gvožde-karbonat-) (hiin.) sides of an equation - strane jednačine (mat.)
638
sidetone - povratni govor, prenošenje sopstvenog govora na telefonsku slušalicu (tel.) sidewise - bočno siemens — simens (jedinica el. provodljivosti) 1 S = fi"1 Siemens gas - Simensov gas sienna - siena (žuta zemljana boja) sieve - sito (mot.); ~ analysis granulometrijska analiza, analiza sejanjem (hem.); ~ fraction - filtrirana frakcija (hem.) sifter - filter sigmatron - sigmatron, redna kombinacija ciklotron i betatrona radi dobijanja visokoenergetskog rendgen-zračenja signal - 1. signal; signalizirati; 2. električni impuls; 3. sredstva veze; 4. vojska za vezu; ~, acknowledgement - potvrdni signal, signal utvrđivanja; ~, acoustical - zvučni signal; ~, activating - aktivacioni signal, strani signal, početni signal, signal za početak dejstva; ~, actuating error - neusaglašeni signal; ~, advance - 1. alarmni signal; 2. signal „napred"; ~, alarm - alarmni signal, signal za pokret; ~, all-sky - panoramni signal (panoramni sistem otkrivanja nuklearnih eksplozija); ~, amplitude-modulated - amplitudnomodulisani sistem, signal sa modulisanom amplitudom; ~, analog - analogni signal; ~, arrival ulazni signal; ~, artifical error - veštački neusaglašen sistem; ~, audible - zvučni signal, akustični signal; ~, audio - signal zvučne frekvence; ~, back-up - signal sabijanja, signal pritiskanja, signal kompresije; ~, band-pass - signal površinskog opsega; ~, banjo disk-signal, cirkuliram signal; ~, baseband - modulacioni signal, modulacioni talas; ~ bias - prednapon signala (eh.); ~, blanking - 1. gaseći signal, umirujući signal, gaseći impuls, nestajući impuls; 2. blankirajući signal, blankirajući impuls; ~, block - signal za blokiranje, blok-signal, signal zaustavljanja; ~, board - zaštitni sig-
•ignal
639
signal
nal, široki signal; ~, breakdown - signal povrede, signal razdvajanja, prekidni signal; ~, burstinduced - signal izazvan eksplozijom; ~, busy - signal zauzetosti, signal zaposlenosti; —, buzzer signal pobuđivanja sa zujalicom; ~, cab - lokomotivni signal, signal lokomotive, kep signal; ~ cabin - signalna kabina, signalna ćelija; ~, challenging - odzivni signal, upitni signal (av.); ~, cbirp - signal sa linearnom F M ; ~, chroma - hromatični signal; ~, clear - čisti signal, odvojeni signal, razdvojeni signal; ~, clearing - I. odbojni signal, signal odbijanja; 2. signal „slobodan put" (u železnici); ~ code - signalni kod, sistem signalizacije; ~, coherent - koherentni signal; ~, coherent microwave - koherentni mikrotalasni signal; ~, colortelevision - puni signal televizije u boji; ~, colour - kolor-signal, obojeni signal, markirani signal; ~, common-mode - sinfazni signal; ~ comparison method - metod uporedenja signala (els.) ; ~, control - kontrolni signal, signal kontrole, signal upravljanja; ~, course~fine encoded video - video-signal, grubo i fino kodiran; ~, covering - signal prikrivanja, signal pokrivanja; ~, crossing' - signal ukrštanja; ~, digital - digitalni signal; ~, disconnect - odbojni signal, signal isključivanja; ~, distress - signal lošeg kvaliteta, signal osiromašenja, signal niske koncentra-
neusaglašavanja; ~, t false - lažni signal; ~, fascimile - fototelegrafski signal; —, fault - signal neispravnosti, signal smetnje; —, feedback - signal obrnute veze, signal kontra-veze, signal povratne veze; ~, fluctuating - fluktuirajući signal; ~, follow-up v. feedback signal; ~, four-aspect - četvoroznačni signal; ~ frequency - signalna frekvencija, frekvencija pozivnog signala (eh.); ~ frequency amplifier - pojačavač signalne frekvencije (eh.); ~, frequency-modulated - frekventno modulisani signal; ~, Gaussian - Gausov signal; ~ generator - signal-generatora (eh.); ~, ghost - lažni signal; ~, grade signal odstupanja; ~ grid - upravljačka rešetka; -~, guidance v. control signal; ~~, holding signal prikrivanja; ~-, homing signal samonavodenja; ~, identification - signal raspoznavanja; ~, IFF - signal za identifikaciju; ~, impulse - impulsni signal; ~, incoming - ulazni signal; ~, injected - unutarnji signal; ~, inphase - common-mode signal; ~, intelligence - signal s korisnom, informacijom, šifrovani signal; ~ intensity - jačina signala, intenzitet signala (tel.); ~ inverter - signalni invertor, obrtač signala (eh.); ~, junction - indikacioni signal, markirajući signal; ~ lamp - signalna lampa (tel.); ~, laser - signal lasera; ~ level
nal s Doplerovim pomeranjem; ~, double - spareni signal, dublsignal, dvojni signal, signal udvostručenja; ~, double-aspect - dvoznačni signal; ~, drawahead - ulazni signal (na železnicama), signal „napred"; ~, echo - eho-signal, odbijeni signal, reflektovani signal; — electrode signalna elektroda (els.); ~ enhancer - pojačavač signala (eh.); ~, error - signal greške, signal
signal; ~, line synchronizing -
cije; ~, Doppler-shifted - sig-
- nivo signala (tel.); ~, light svetlosni signal; ~, line -putni signal, prolazni signal, prohodni signal linijske signalizacije, signal sinhronizacije stupnjeva (koraka);
~, linear FM v. chirp signal;
~, locking - sinhronizirajući signal; •~, loop actuating - signal aktivacije; ~, loop input - ulazni signal petlje; ~, loop output izlazni signal petlje; ~, luminous - svetlosni signal; ~, main home - ulazni signal na glavni put; ~, marking - marking-signal, signal
signal signal za obeležavanje, signal za markiranje; ~, maser - signal masera; ~, minimum detectable - minimalni merljivi (detektovani) signal; ~, m i n i m u m discernible - minimalno različit signal; ~, monitor - kontrolni signal; <--', multimode - signal s više moda, višemodni signal; ~, nictation - treptaj ući signal, migajući signal; ~, noisy - signal šuma; ~, omnibearing - signal radio-kompasa; ~, oncourse - signal radiofara; ~, optical - optički (svetlosni) signal; ~, outdoor - signal izlaska, spoljni signal; ~, parasitic - parazitni signal, bočni signal, štetni signal; ~, permissive - uslovno-permisivni signal, uslovno određeni signal; ~, phantom - lažni signal; ~, phasemodulated - fazno modulisan signal; ~, physiological - fiziološki signal; ~, pickup - izlazni signal; ~, picture - signal slike; ~, pilot - kontrolni signal; ~, pitch - signal fonske visine; ~, probing - sondirajući signal; ~, pulse - impulsni signal; ~, quadrature - kvadratni signal; ~, radio - radio-signal; ~, radio call - radio-pozivni signal; ~, read(ing) - signal očitavanja; ~, redundant - redundantni signal; ~, reference - referentni signal; ~, relay - signalni relej; ~, remote - signal udaljenog izvora, distancioni signal; ~, repeating povratni signal, ponovljeni signal; ~, restoring - korekcioni signal; ~, reverse - obrnuti signal, reversni signal; ~, route - maršrutni signal, pokretni signal; ~, sawtooth - testerasti impuls, relaksacioni impuls; ~ security tajnost signala, tajnost veze; ~ selector - selektor signala, birač signala; ~, semaphore - semafor, signal na semaforu; ~, sense v. read(ing) signal; ~, sensor - signal davača, signal senzora; ~, shifter - predajnik sa promenljivom frekvencijom (rad.); ~,
640
signalling
SL-SSB v. square - low singlesideband signal; ~, sound zvučni signal; ~, spacecraft engineering sensor - signal davača tehničkih informacija s kosmičkog broda; ~, square-law singlesideband - kvadratni jednobočni signal; ~, stairstep - stupnjasti signal, postepeni signal; ~, standard-frequency - signal standardne frekvencije; ~, starting izlazni signal, izlazni semafor; ~, steady-state - stacionarni signal; ~, steering v. control signal;~, stop - stop-signal, signal za stajanje, signal stajanja; ~ supply snabdevanje sredstvima veze (voj.); ~, survey - geodezijski signal, geodezijski znak na određenom mestu; ~, switch - indikacioni signal, manevarski signal; ~, synchronizing - sinhronizirani sistem, sinhronizacioni sistem; ~, synthetic speech - signal sintetičkog govora; ~, tati - repni signal, krajnji signal; ~, threeaspect - trozračni signal; ~, three-unit - signal sa tri glave; ~, through - signal prolaska (voza); ~, time - signal vremena, vremenski signal; ~, time-limited - signal ograničenog trajanja; ~, video - video-signal, televizijski signal, signal izobličavanja; ~ velocity - brzina prostiranja signala (els.); ~, vision v. videosignal; ~j visual - optički signal; ~ voltage - napon signala (eh.); ~, warning - signal za upozoravanje, znak za upozorenje; ~ wire - signalni provodnik (eh.); ~, write - signal zapisa signalling - 1. signalizacija, predaja signala, signalizirati; 2. uređaj za signalizaciju, uređaj za centralizaciju, uređaj za blokiranje; ~, automatic - automatska signalizacija; ~, back - kontrolna signalizacija; ~, block - blokiranje, blokirajući sistem; ~, both-way - dvostrana signalizacija, dvostepena signalizacija; ~, cab - signalizacija lokomotive; ~, fault - alarmna signa"
signaling
641
lizacija, predostrožna signalizacija, signalizacija opasnosti; ~, remote - distanciona signalizacija, daljinska signalizacija; ~, route - maršrutna signalizacija, signalizacija kretanja, signalizacija za pokret; ~, speed - brzinska signalizacija; —, wayside - putna signalizacija, naponska signalizacija, potpuna signalizacija; ~, wireless - ne provodna veza, veza koja se ne može sprovesti, radio-veza signalman - vezista, signalista (tel.) signature spectrum - oznaka spektra; ~, target - karakteristika cilja (mete) signet - signet, oznaka (naziv) izdavača significant digits - značenje decimale silage - silaža, hrana u silosu silane - silan, silicijum-hidrid, silikometan (hem.) silanes -silani, silikovodonici (hem.) Sllastic - sintetička silikozna guma (thnl.) silectron - naziv materijala za magnetna jezgra silence cabinet - gluva kabina, kabina nepropustljiva za zvuk, kabina za razgovor (tel.) silencer - prigušivač, prigušivač zvuka (mot.) silent - tih; bezuman, bezvučan; ~ block - amortizer zvuka (ak.) ; ~ discharge - tiho pražnjenje, tinjajuće pražnjenje (el.); ~ running - tiho obrtanje (mot.); ~ switch - bešumni prekidač (el.)\ ~ tuning - bešumno podešavanje (eh.) silex - amorfni silicijum-dioksid Silfrax - vatrostalni materijal na bazi silicijum-karbida (thnl.) silica - silicijum-dioksid; ~ brick - siliko-opeka (thnl.); ~ gel sušeni gel silicijumove kiseline, silika-gel, odlikuje se veoma velikom površinom i služi za adsorpciju para iz gasova i si. (hem.) ; ~ glass - kvarcno staklo, topljeni kvare (hem.); ~ sand - kvarcni pesak; ~ tube - kvarena cev (thnl.) 41 Rečnik
silicon
silicane - monosilan, siliko-metan, SiH4, gas nepostojan na vazduhu (hem.) silicate - silikat, so silicijumove kiseline, silikatni; ~ cotton mineralna vuna (thnl.); ~ potassium - kalijum-silikat, (kalijumovo) vodeno staklo; ~ sodium - natrijum-silikat, (natrijumovo) vodeno staklo siliceous earth - kremena zemlja, dijatomi (min.); ~ mari - silikatni laporac (min.); ~ sand - kvarcni pesak (min.) silicic acid - silicijumova (kremena) kiselina (hem.) silicide - silicid (jedinjenje silicijuma sa metalom) (hem.) silicides - silicidi, jedinjenja silicijuma sa metalima (hem.) Silico-Flex - elektroizolacioni materijal na bazi silikonske gume (thnl.) silico-manganese silikomangan (legura mangana i silicijuma) (mtl.); ~ methane v. silicane (hem.) silicon - silicijum (hem. element, red. br. 14, simbol Si); ~ carbide - silicijum-karbid, karborundum, SiC, veoma tvrdi materijal (hem.); ~ carbide varistor - silicijumkarbidni varistor (ell.); ~ crystal - kristal silicijum (kr.); ~ detector - silicijumski detektor (fin.); ~ diode - silicijumska dioda (eh.); ~ dioxide - v. silica; ~, epitaxial - epitaksijalni silicijum; ~, epitaxially deposited ->• epitaksijalno nanet silicijum; —
hydrides v. silanes; ~, intrinsic - silicijum sa sopstvenom provodnošću; ~, nitride-passivated - silicijum pasiviziran nitridima; ~, n-oft-n f epitaxial - epitaksijalni n-na-n 4- sloj silicijuma; —, n-type - n-tip silicijum; ~, oxidepassivated - silicijum pasiviziran oksidom; ~, p-n Junction diode - silicijumska PN dioda (eh.); ~, passivated - pasivizirani silicijum; ~, p-type - silicijum p-tipa; ~, semi-insulating - poluizolujući silicijum; ~, steel
silicon
642
silicon - silicijum-čelik (mil.); ~ varistor - silicij umski varistor (els.) silicone - silikon (jedinjenje iz niza organo-silijumskih derivata) (hem.); ~ fluids (resins, rubber) - silikonska ulja (smole, guma) (thriL) silicones - silikoni, sintetička šilicijumova jedinjenja koja sadrže grupu SiR2O, imaju široku primenu kao ulja, maziva i plastične mase (hem., thnl.) silk - svila (tek.); ~ covered wire - provodnik sa svilenom izolacijom (el.) sillimanite - silimanit (aluminijumsilikat) (min.) siloxane - siloksan (organo-silicijumovo jedinjenje koje sadrži kiseonika, R2SiO) (hem.) siloxanes - siloksani (organska jedinjenja silicijuma koja sadrže kiseonika) (hew.) silver - srebro (hem. element, red. br. 47, simbol Ag); srebriti, posrebriti; ~ activated - aktiviran srebrom; ~ amalgam - amalgam srebra, čvrsti rastvor srebra u živi sa oko 26% srebra; ~ bromic - srebro-bromid; ~ bromide photocell - fotoćelija od srebrobromida (els.); ~ caustic - srebro-nitrat, lapis; ~, dore - kupelirano srebro (sa primesama zlata); ~ family - familija srebra (hem.); ~, German v. nickel silver; ~ glance - argentit, srebrni sjajnik, sulfid srebra (min.); ~ halides - halogenidi srebra, hlorid i bromid su osetljivi na svetlost i upotrebljavaju se u fotografiji (fot., hem.); ~ horn - kerargirit (prirodni hlorid srebra) (min.); ~, king's - srebro visoke finoće; ~ lead ore - galenit koji sadrži srebra (min.); ~ 3 nickel - „novo srebro", alpaka; ~ nitrate - srebro-nitrat, lapis (hem.); ~ oxide v. argentic oxide i argentous oxide (hem.); ~ plating v. silvering; ~ salt - srebrna so (natrijum-antrahinom-sulfonat) (hem.); ~ solder - sredstva za lemljenje od srebrnih legura (mtl.); <~,
simultation
standard - monetno srebro (92,5 Ag, 7,5 Cu); ~, sterling v. standard silver; ~, telluric v. hessite silvercel - akumulator srebro-cink silvering - srebrenje, posrebravanje silverstat - regulator, kontaktni regulator napona (el.) similar - sličan; ~ cones of revolution - slični konusi obrtanja simple - jednostavan, prost; ~ harmonic current - sinusoidna struja (cl.) ; ~ closed curve - jednostavna zatvorena kriva, npr. krug; ~ equation - jednostavna jednačina; ~ expression - jednostavan izraz; ~ fraction - prost razlomak; ~ ~ microscope - jednostavan mikroskop; ~ parallel winding jednovojni petljasti namotaj (elj.); ~ pendulum - prosto klatno (Six.); ~ process factor - separacioni faktor jednostepenog procesa razdvajanja izotopa (nukl.); ~ quantity - jednostavna veličina; ~ rectification - anodno ispravljanje, anodna detekcija (els.); ~ sugar - monosaharid (hem.); ~ tone - čist ton (ak.) simplex - elementarno, jednostavno; veštačko; ~ coil - linijski transformator sa srednjim izvodom (el.); ~ milling machine - glodalica sa jednim vretenom (maš.); ~ operation - simpleksni rad, simpleksna telegrafija (tel.); ~ telegraphy - simpleksna telegrafija (tel.); ~ wave - jednovojni valoviti namot (elj.) simplexed circuit - veštačka linija (el.) simplify - pojednostaviti simultation - modeliranje, imitiranje, imitacija, simulacija; ~, analog - simulacija neprekidnih procesa, analogno modeliranje; ~, analog computer - simulacija na analognim računskim mašinama; ~, analog-digital - kombinovana analogno-digitalna simulacija; ~, digital - digitalna simulacija; ~, flight - simulacija uslova poletanja; ~, real-time - simulacija u realnom opsegu vremena; ~, space - simulacija uslova u kosmičkom
(imoltation
643
prostoru; ~, time - vremenska simulacija simulator - simulator, ekvivalentni uređaj, imitator trenažer; ~, analog - analogni simulator; ~, channel - kanalski simulator; ~, digital - digitalni simulator; ~, integrated circuit - simulator integralnih šema; ~, moving target - simulator pokretne mete simultaneous - istovremen; ~ broadcasting - simultana radiodifuzija (rad.); ~ calls - simultani pozivi, jednovremeni pozivi (tel.); ~ color television - simultana televizija u boji (TV); ~ equations - simultane jednačine (mat.) ; ~ telephone transmission simultana telefonija, VF veza (tel.) ; ~ twin spindle milling - glodanje sa dva vretena (mat.) sine - sinus, trigonometrijska funkcija; ~ cosine generator - sinuskosinusni generator (el.); ~ curve - sinusna kriva (mat.); ~ law zakon sinusa (mat.); ~ squaring - pretvaranje sinusoidnih signala u kvadratne (el.); ~ table - tabela za sinus-funkciju (inat.); ~ wave - sinusoida, sinusoidni talas; ~ wave current - sinusoidna struja (el.) single - jedinični, osobit, odvojen, jedinstven, jednolik; izabirati; ~ acting - jednostran, jednostranog dejstva, prostog dejstva; ~ action compacting - jednostrano presovanje (maš.); ~ action press presa jednostranog dejstva (maš.); ~ band - jednopolni, sa jednim opsegom (rad.); ~ beam transit tube - klistron (els.); ~ bearing live axle - jednoležišna obrtna osovina (maš.); ~ bevel groove - 1/2 V-šav (zov.); ~ blade - jednokrilni, monokrilni; ~ block - monobloČni, iz jednog bloka; ~ button carbon microphone - ugljeni mikrofon sa kapislom (els.) ; ~ cable - jednožilni kabl (el.); ~ cavity klystron klistron sa jednom šupljinom (els.) ; ~ cavity resonator - rezonator sa jednom šupljinom (els.); ~
single channel - jednokanalni, monokanalni; ~< circuit - monokonturni, jednokonturni; ~ cone odstupanje u jednom pravcu, odstupanje pod određenim uglom; ~ contact - običan kontakt (el.); ~ core - jednokratnij jednožilni; ~ crystal spectrometer - jednokristalni spektrometar (fiz.); ~ current key - prosti telegrafski ključ (tel.); ~ cut conduit jednokanalni kablovski provodnik (el.); ~ cutter - kolutasto glodalo (maš.); ~ cutter method of thread milling - glodanje zavojnica sa kolutastim glodalom (maš.); ~ cutter process - postupak za glodanje dugih zavojnica (maš.); ~ cycle - jednotaktni, monotaktni, jednostepeni; ~ cylinder - jednocilindrični, monocilindrični; -^ deck - jednopalubni; ~ direction flow - jednosmerno strujanje (maš.); - drum - jednocilindrični, jednodobošni; ~ edged tool - alat sa jednom reznom ivicom (maš.) ; ~ e n ded - nesimetričan, s jednim vodom; ~ ended amplifier - jednostrani pojačavač (el.); ~ ended crystal mixer - jednostrani kristalni mešač (el.); ~ entry cavity - rezonator sa jednim otvorom (el.); ~ figure - klinast (maš.); ~ flipflop oscillator - monovibrator (els.); ~ flow - jednotočni, jednopotočni, monotočni, pravotočni, jednoprotočni; '— focusing - jednofokusni, monofokusni, sa jednim fokusom; ~ funnel - jednocevni; ~ gauge v. single-track; ~ grove - jednožlebni; '~ handed opsluživan jednim radnikom; ~ inductor - mono-induktor; ^~ keyway broach - provlakač za obradu žlebova za klinove (maš.); i*-> layer - jednoslojan (maš.); ~ lever control - kontrola preko poluge (maš.); ~ lever locking - zaključavanje preko poluge (maš.) ; ~ lever operation - jednopolužno dejstvo (maš.); ~ lever switch - jednopolužni prekidač (maš.); ~ Une - jednoputni, jednoprovodni, monoprovodni; ~< line sub-
single
644
single scriber - pretplatnik sa jednom linijom (tel.); ~ operator welding transformer - zavarivački transformator sa strmom karakteristikom (zav.); ~ particle jednočestični (fiz.); — pass jednohodni, pravotočan; ~ pass welding - jednoslojno zavarivanje (zav.); ~ phase - jednofazni, monofazni (el.) ; ~ phase alternating-current motor - jednofazni motor naizmenićne struje; — phase commutator motor with self-excitation - jednofazni samouzbudni kolektorski motor (elj.); ~ phase commutator motor with scries compensating winding - jednofazni serijski kolektorski motor s kompenzacionotalasnim mostom (elj.); ~ phase full-wave bridge - jednofazni punotalasni most (elj.); ~ phase half-wave rectifier - jednofazni polutalasni ispravljač (elj.); ~ phase machine - jednofazna mašina (elj.); ~ phase series commutator motor with short circuited compensating winding - jednofazni serijski kolektorski motor s kratko spojenim kompenzacionim motorom (elj.); ~ phase transformer - jednofazni transformator (elj.); ~ phase voltage doubler - jednofazni udvajač napona, jednofazni dubler napona (elj.); ~ place - na jednom mestu; ~ plate clutch kvačilo sa jednim diskom (mot.); ~ plate head - prosta glava, glava sa direktnom podelom (maš.); ~ point, tool - alat sa jednim sečivom (maš.) ; — polarity pulse - jednopolni impuls, jednosmerni impuls (eh.); ~ pole - jednopolni, monopolni; ~ pole-piece magnetic head - jednopolna magnetska glava (el.); ~ pole singlethrow switch - jednopolni jednodelni prekidač (el.); ~ pole switch - jednopolni prekidač (el.); — purpose machine - mašina za jednu namenu (maš.); ~ purpose tool - alat za jednu namenu
single (maš.); ~ rail - kolosek sa jednom šinom; ~ rang- - monodijapazoni, jednooblast, jedan dijapazon; — row - istorodni, monorodni, jednorodni; ~ run welding - jednoslojno zavarivanje (zav.); ~ sashed - jednorodni, jednostrani, unilateralan; •—• screw — jednostepeni, sa jednim korakom; ~ seater - automobil sa jednim sedištem, avion sa jednim sedištem; ~ shaft - jednotalasni; ~ shear sa jednim rezom; ~ sideband crystal filter - kristalni filter sa jednim bočnim opsegom; ~ sideband generator - generator sa jednim bočnim opsegom (el.); ~ sideband modulation - modulacija sa jednim bočnim opsegom (els.); ~ sideband receiver prijemnik sa jednim bočnim opsegom (eh.); ~ sideband transmission - predaja sa jednim bočnim opsegom (eh.); ~ signal jednosignalni, monosignalni; ~ spindle - jednovreten(o) (o strugu); ~ spindle arrangement - uređaj sa jednim vretenom (maš.); ~~ spindle machine - mašina sa jednim vretenom (maš.); ~ stage - jednostepeni, jednokratni; ~ stage pump - jednostepena pumpa (maš.); ~ stage regulator jednostepeni regulator (el.); ~ step - jednokoračni ; ~ threaded - sa jednom zavojnicom (maš.); ~ thread milling cutter - kolutasti glodač za zavojnice (maš.); ~ throw - sa jednim kolenom; ~ tone keying - jednotonska manipulacija (rad.); ~ tooth cutter - glodač sa jednim zubom (maš.); ~ trace oscillography oscilografija s jednim mlazom (el.); ~ track - jednoputni, jednokoleni; ~ turn - jednoobrtni; ~ U groove - U-šav (zav.); ~ U groove with sloping sides U-šav sa kosim stranicama (zav.); ~ valued - jednoznačni, sa jednim znakom iste vrednostl; — valve - sa jednom lampom, sa jednim cilindrom; ~ wave oscillator - jednofrekventni oscilator
•ing!«
645
sizing
vertor (eh.); ~ point jack - šesto(els.); ~ way - sa jednim putem, polno gnezdo (el.); ~ pole (netjednoputni; ~ wire transmission work) - šestopol (el.); ~ speed line - jednoprovodna napojna ligearbox - menjačka kutija sa nija (el.) šest brzina (mot.); ~ unit code singleforce - pojedinačna sila šestoznačni kod (el.); ~ wire sinistral - levostrani, zavrnut u selector - birač sa šest ručica levo (ul.) sinistrorse — levo zavojit (maš.) size - veličina, obujam, mera; živosink - transduktor, četvoropol (el.); tinjske tulkalo slabijeg kvaliteta; taložnost (teh.); ~, blackened ~ block - merna pločica (maš.) ; heat - zacrnjeni toplotni odvod; —, electrical - električna razmera; ~, heat - radijator, toplotni odvo \; ~ loss - gubitak mere; —, mi~, polished heat - polirani radinimum allowable - minimalna jator dopustiva veličina; ~ mode sinoidal - sinusoidni veličina tipa oscilovanja; ~, resinter - sinterovati, slepljivati čessonant - rezonantna veličina; ~, tice praha u jedinstvenu masu na scale - veličina razmere; ~, scaletemperaturi ispod tačke topljenja of irregularities - veličina razmere (thnl.) za neregularnosti; ~, spot - velisintered carbide - sinterovani karčina mrlje; ~ vat - korito za lepak bid (thnl.) ; ~ compact - sintesized - kalibrisan, baždaren (maš.); rovani deo (thnl.); ~ density ~ distribution - raspodela krupgvtstina sinterovanog dela (thnl.); noće zrna (thnl.) ; ~ distribution ~ iron - sinterovano gvožde I niti.) ; particle - granulometrijski raspo"~ steel - sinterovani čelik (mil.) red (thnl.); ~ fraction - granulosintering - sinterovanje, izgaranje; metrijska frakcija (thnl.); ~ -gra~ activity - naklonost ka sinteroding - određivanje raspodele česvanju (thnl.) tica po krupnoći zrna (thnl.); ~ sinterskin - kora sinterovanog dela of grain - veličina zrna (thnl.); (thnl.) ~ of table - veličina stola (maš.) sinusoid - sinusoida sizer - klasifikator sa sitom, kalibrasinusoidal wave - sinusoidalan ta cioni alat, mašina za poravnavanje las sizing - kalibriranje, dimenzioniranje, siphon - sifon, vrsta spojenog suda obrada na tačnu meru, klasificisite - položaj, zemljište; gradilište; ranje, sortiranje, prosejavanje, lajzgrada; -~, electron trapping movanje, apreturna masa, masa za - centar zahvata elektrona; ~, nanošenje podloge, merna regulahole trapping - centar zahvata cija; ~ broach - kalibarski alat rupa; ~ hoper - silos na graza provlačenje; ~ device - mernodilištu; ~ impurity-s - sentri regulacioni uređaj; ~ drum - doprimesa; -~, interstitial - međuboš za klasiranje, prosejni doboš; Čvor; ~-, lattice - mesto u re~ of ores - klasiranje rudače; ~ šetki; ~ noise - smetnje od karakpin - kalibarski trn; ~ preparatera položaja (TV); ~>, noneqution - aperaturna masa; — reamer Hbrium - neravnomerni položaj; - kalibarski zavrtač; ~ roll - ka~, trapping - centar zahvata; libarski valjčić; ~ rolls - kalibra~> vacant electron - mesto bez ciona valjaonica; ~ screen - sorelektrona, vakancija, rupa; >~, vatirno sito; ~ test - analiza prosecant lattice - vakancija u kristaljavanjem; >~ tool - kalibracioni noj rešetki, rupa u rešetki kristala; alat; ~ tooth - kalibracioni zub ~ weld - montažni šav (zav.) (igle za provlačenje) six-electrode tube - heksoda (eh.); ~ phase inverter - šestofazni in-
skatole
646
skatole - skatol, 3-metil-indol, kristalna supstanca sa mirisom izmeta mesoždera sketch - skica skew factor - faktor skošenja (r.iot.); — lines - linija koje nisu ni paralelne i ne leže u istoj ravni skiagram - rendgenogram skiagraph - rendgenski dozimetar; rendgenski snimak skiascope - uređaj za prosvetljivanje rendgenskim zracima (met.) skiatron v. skiascope skid-fin antenna - antena na krilu aviona (rad.) skill test - ispitivanje veštine skilled worker - stručan, obučen radnik skin - koža; skinuti izolaciju sa provodnika; ~ depth - dubina prodiranja struje u provodnik (el.); ~ effect - skin-efekt, površinski efekat (el.); ~ -friction drag površinski otpor trenja (maš.); ~ -glue - kožni lepak (thnl.); ~ milling - glodanje spoljne skrame letećim alatom (maš.); ~ milling machine - glodalica za glodanje skrame letećim alatom (mah) skinning - čišćenje kraja kabla' skidanje izolacije (el.) skip band - kratkotalasni opseg (rad.); ~ feeding - isprekidano pomeranje (mah); ~ milling glodanje isprekidanih površina (maš.); ~ welding - zavarivanje na preskok (zav.); ~ zone - mrtva zona (rad.) skirt - izolatorska čašica (el.); ~ steepness ratio - koeficijent strmine krive (eh.) skirtron - skirtron, širokopojasni klistron sky hook - talasovod sa paraboličnim reflektorom (els.); ~ -rocket dalekometna raketa; ~ typing ispisivanje dimnih znakova na nebu; ~ wave - prostorni talas, nebeski talas (rad.) slab - ploča; slab (mil.), ravni blok ~, plasma - plazmeni sloj; ~
slag
shears - udarne makaze (za slabove); ~ winding - kapacitivni namotaj (el.); ~ yard crane skladišni kran za grube limove slacking - olabavljenje slag - šljaka, troska, zgura; pepeo; ~, adherent - teško odstranjiva troska (zav.); ~ cement - metalurški cement, cement visokih peći (mtl.) ; ~, compact - gusta troska jedra troska (zav.); ~ concrete - šljačni beton, beton od šljake (grad.); ~ covering only one side of a weld face - jednostrana troska (zav.); ~ covering the sides og the weld face only razdvojena troska (zav.); ~, dense - gusta troska (zav.); ~ flowing ahead of the molten pool troska koja prethodi rastopini (zav.); ~, fluid - lako tekuća troska (zav.); ~ forming constituents - elementi koji stvaraju trosku (zav.); ~, friable - krta troska (zav.); ~, inflated - porozna troska (zav.); ~, liquid - tečna troska (zav.); ~, molten - otopljena troska (zav.); ~, partly inflated - sunderasta troska)'zav.); •~, perforated - rupičava troska (zav.); ~, porous - rorozna troska (zav.); ~, self releasing - samootpadajuća troska (zav.); ~, smooth surfaced - glatka troska (zav.); ~, solid - čvrsta troska (zav.); ~, solidified očvrsnula troska (zav.); ~ trap - mesto skupljanja troske (zav.); ~, uniform - ravnomerna troska (zav.j; ~, viscous - viskozna troska (zav.); ~, vitreous - staklasta troska (zav.); ~ with a depression along the axis of the deposit - utonula troska (zav.); ~ with a rippled surface - rapava troska (zav.); ~ with a smooth surface and a honeycomb of blowholes against the metal - sunderasta troska (zav.); ~ with irregular surface mehuričava troska (zav.); ~ with large cavities - troska sa velikim šupljinama (zav.); ~ with large pores - troska sa velikom poroz
slag
647
slotter
trenje klizanja (maš.); — gears nošću (zav.); ~ which leaves klizni zupčanici (maš.); ~ moirregular areas of the weld tion - kliženje, klizno kretanje uncovered - isprekidana troska (maš.); ~ nut - klizna navrtka (zav.) (maš.); ~ surface - klizna povrslaked lime - gašeni kreč (građev.) šina (maš.); <--' ways - vodice, slaking the lime - gašenje kreča klizne površine (maš.) (građev.) slime - sluz, blato slip - kliznuti, okliznuti se, potrčati; slant distance - kosi razmak, koso klizanje; telegrafska pantljika; navrastojanje; ~ raise - kosa udaljelaka, futrola; glina sa vodom donost, kosa visina (ne po horizonvedena u žitko stanje; •—• loss tali); ~ range - kosa udaljenost, gubici usled klizanja (maš.); — udaljenost pod uglom of an asynchronous motor slate - škriljac (vrsta metamorl'ne klizanje asinhronog motora (el.); stene) (min.) ~ regulator - otpornik za poslave station - podređena stanica pravku klizanja (el.); ~ ring (tel.) klizni kolut (el.); ~ -ring motor sleeper - prag (sbr.) - kolutni motor (el.) sleet-proof - nepropustljiv za led ilippage - klizanje; provlaka, ležište (grad, krupu, kišu) (građev.) za čep sleeve - muf, spojnica, cevčica, paslipping clutch - klizna spojnica tron; nastavak, rukavac, čaura; (mot.) ; ~ of the belt - kliženje - coupling - porubna spojnica kaiša (mot.) (mah); ~ joint - cevni uvlačni slit - pukotina, otvor; dijafragma; spoj, cevasti spoj (maš.); ~ lock ~, collimating - kolimaciona di- cevasti zatvarač (maš.); ~ valve jafragma; ~, entrance - ulazna - cevasti ventil (maš.); ~ wire dijafragma provodnik mufa, provodnik paslitting cutter - glodalo za proreze, trona (maš.) sleeving - Čarapa; oplata (maš.) žlebove (maš.) slender - vitak slope - kosina, nagib, strmina; opadanje, smanjivanje, gradijent; ~ slenderness ratio - vitkost (rad.) angle - ugao nagiba (av.); ~ deslewing - povratak, povraćanje, doviation — odstupanje od nagiba vođenje (linije poletanja) (av.); ~, Dopslice - raseći, raspoloviti; ploča, lapler - Doplerova strmina; ~ mela; —, master - standardna filter - jednotaktni detektor koji ploča, s nespojenim mikrokomporadi na nagibu rezonantne krive nentama; ~, silicon - silicijum (eh.); — -modulated pulse ploča, silicijumska lamela; —', trannagibno modulisani impuls (els.) sistor - ploča s tranzistorima slot - urez; prosecati, useći, renditranzistorska ploča sati žlebove; ~ antenna, slot slide - vodica, kliznik (maš.); kli array - antena sa prorezom (rad.); zati; ~ bar - klizna šina (maš.) ~ conductance - provodnost pro~ head - saonik (mašina za pro reza (eh.); ~ magnetron - magvlačenje) (maš.); ~ rest - podupi netron sa prorezom (eh.); ~ merač (maš.); ~ rule - računar, lo ter - brojilo sa kašicom (eh.); ~ garitmar; ~ selector - klizni se miller - glodalica za obradu žlelektor, birač (maš.); ~ -wire bova (was.); ~ milling - glodabridge - most sa kliznom žicom nje žlebova (maš.) žični most (el.) slotted armature - armatura sa slider - klizač, saonik (maš.) Slideway - vodica, klizni put (maš utorima {elj.) sliding cam plate - klizna bregasta slotter— uspravna rendisaljka (maš.); pločica (mot.); ~ fit - klizno se~ tool - alat za uspravnu rendidište, sklop (maš.); ~ friction
snap action slotter
648
Blotter saljku (maš.); ~ saw - zavojni glodač za žlebove (maš.) slow - polagan, spor; ~ acting usporeno dejstvo; ~ down — usporiti; ~ -neutron fission fisija izazvana sporim neutronima (fiz.); — -neutron reactor nuklearni reaktor kod koga se lančana reakcija održava sporim neutronima (nukl.); ~ neutrons - spori neutroni (fiz.) sludge - mulj, kal, blato; ~ acid nečista otpadna sumporna kiselina posle upotrebe za rafinisanje produkata nafte (thnl.); ~ cock izduvna slavina (maš.); ~ formation - stvaranje kala (thnl.) slug - komad, parče; parče livenog gvozda; nabavka; cevčica; jezgro, umetak; šipka, kratki cilindar od nuklearnog goriva; jedinica mase u engleskom sistemu jedinica; ~ test - proba raskopčavanja (zav.)\ ~ tuning - podešavanje jezgrom, podešavanje umetkom (podešavanje komadom materijala unesenog u elektr. ili magn. polje ) (el.) slugged relay - usporeni relej fpomoću bakarne cevčice) (el.) sluggishness - inertnost (fotoelementa) (el.) slurry reactor - nuklearni reaktor kod koga se gorivo nalazi u obliku suspenzije (nukl.) slushing compound - mazivo za privremenu zaštitu metala od korozije (thnl.) Sm - simbol za element samarijum (hem.) small - slab, mali, tanak, uzan, standardna veličina sečenog kartona formata 6,0 x 9,2 cm (thnl.); ~ bore glass tube - staklena cev malog prečnika (thnl.); ~ -button tube - minijaturna cev; ~ circle of a sphere - krug koji je presek lopte, a ne prolazi kroz centar lopte (gm.); ~ -delivery high-pressure pump - pumpa visokog pritiska sa malom dobavom (ma!.); ~ end - pesnica klipnjače (mot.); ~ manufacturing production - proizvodnja
snake sa malim brojem proizvoda (maš.); ~ quantity production - maloserijska proizvodnja (maš.) smalt - smalta (plava boja dobijena mrvljenjem kobaltnog stakla) smaltite - smaltit (prirodni kobaltnikal-arsenid) (min.) smaragdite - smaragdit, vlaknasti zeleni amfibol (min.) smaser - kvantni generator, kvantni pojačivač, smaser; ~, gas - gasni kvantni generator, gasni kvantni pojačavač smasher - akcelerator, ubrzavač čestica, ciklotron, betatron smasing \~ kvantno-mehanička generacija, kvantno-mehaničko pojačanje smelting - rastapanje smithsonite - smitsonit (cink-karbonat) (min.) smoke - dim, suspenzija čvrstog tela u gasu (hem.); ~ alarm dimni alarmni signal; ~ point - tačka dimljenja, pri ispitivanju petroleja za lampe maksimalna visina plamena (u mm) kod koje će petrolej goreti bez dimljenja pod određenim uslovima (thnl.) smokeless powder - bezdimni barut (voj.) smoky flame - čađav plamen (thnl.); ~ quartz - čađavi kvare, poludragi kamen (min.) smooth - gladak; ~ finish - doterivanje (maš.); ~ fracture gladak prelom (maš.); ~ running - tih hod (maš.); ~ surfaced slag - glatka troska (zav.) smoother - filter za izravnavanje (peglanje) (el.) smoothing - izjednačavanje, ravnanje; filtracija; glačanje (maš.); ~ filter - filter za izglađivanje (el.); ~ of input date - izjednačavanje ulaznih signala; ~ spacecharge - izravnanje prostornog naelektrisanja smudge - smeša čađi i tutkala kojom se premazuje olovo da se kalaj za lemljenje ne bi uhvatio (thnl.) Sn - simbol elementa kalaja (hem.) snake - motka za provlačenje kablova (el.)
649
snap action - trenutno dejstvo; ~ -action contact - odskočni kontakt (el.) Snell's law - Snelov zakon prelamanja svetlosti (opt.) sniperseope - snajperski nišan (voj.) snips - kablovske makaze, kablovska klešta (el.) Snook rectifier - Snukov komutatorski ispravljač (el.) snooperscope - oprema za gledanje noću (voj.) snow - sneg; smetnje na ekranu (TV); ~ echoes - eho od snega (rad., TV) soak dielectric - dielektrična apsorpcija soakage - nalivanje, punjenje, zaostalo opterećenje kondenzatora (el.) soaking-in - upijanje, usisavanje, dopuna naboja kondenzatora (el.); ~ oils - ulja za mašćenje prediva od rajona (tek.): ~ -out - pražnjenje, pražnjenje zaostalog naboja kondenzatora (el.) soap - sapun; nasapunati; ~, basic - alkalni sapun, kalijumov sapun; —, marine - kokosov sapun; —, rosin - kolofonijumski sapun soapstone - talk, steatit socket - podnožje cevi; doza, čašica; košuljica, gnezdo; patron, spojnica; priključnica, spajač; ~, contact - kontaktno podnožje; outlet adaptor - razvodnik (cl.); ~ ring - udarni prsten (maš.) socketed end of pipe - naglavačni kraj cevi (maš.); ~ rope - uže zaštićenih krajeva (maš.) sode - podnožje, postolje soda - soda, natrijum-karbonat; —', ammonia - amonijačna soda; ~, ash - sirova voda, komercijalni natrijum-karbonat (hem.); ~, baking - prašak za pečenje, natrijumbikarbonat; ~, caustic - kaustična soda, natrijum-hidroksid; ~, cooking v. baking soda; ~ lime - natron-kreč (smeša hidroksida Na i Ca); ~ -lime glass v. crown glass; ~ nitre - natrijum-nitrat, čilska salitra (hem.); ~ recovery - regeneracija sode sagorevanjem ostataka u industriji papira (thnl.);
software ~, washing - kristalna soda, natrijum-karbonat sodalite - sodalit, silikat natrijuma i aluminijuma sa primesama natrijum-hlorida (min.) sodamide - natrijum-amid (hem.) sodion - jon natrijuma (hem.) sodium - natrijum (hem. elemenat, red. br. 11, smibol Na); — bicarbonate - natrijum-bikarbonat, soda bikarbona (hem.); ~ borate natrijum (tetra)-borat, boraks (hem.) ; ~ carbonate - natrijum-karbonat, soda (hem.) ; ~ chloride - natrijum-hlorid, kuhinjska so (hem.); ~ hydrosulfite (sulfoxylate) natrijum-hidrosulfit (ditionit, sulfoksilat); ~ hydroxide - natrijumhidroksid, kaustična soda, kamena soda (hem.) ; ~ nitrate - natrijumnitrat, čilska salitra (hem.); ~ phosphate - natrijum-fosfat (hem.) ~ silicate (water glass) - natrijum-silikat (vodeno staklo) (hem.); ~ thiosulfate (hypo) - natrijumtriosulfat, fiksirna so (hem.); ~ -vapor lamp - cev sa natrijumskom parom (el.) soft arc - meki luk (zav.); ~ coal - bituminozni ugalj (min.); ~ flame - meki plamen (zav.); ~ -iron instrument - instrument sa mekim gvožđem (el.); ~ iron oscillograph - oscilograf sa mekim gvoždem (el.); ~ lead - meko olovo (hem.) ; ~ radiation - meko zračenje, zračenje niske energije (fiz.); ~ soaps - meki sapuni, kalijumski sapuni (hem.); — solder - meki lem (mil.); ~ water - voda bez soli kalcijuma i magnezijuma (thnl.) softeners - omekšivač softening - omekšavanje (energetskog spektra), smanjivanje kontrasta fotografije (fot.); razmekšavanje, uticaj izdvojenog gasa (thnl.); kvarenje vakuuma software softver, programski den opreme, programska rešenja, rešenja bez korišćenja opreme, kompletna dokumentacija, šema
soil soil - teren, tlo, zemlja, zemljište, humus; ~, acid - kisela zemlja; —', adobe - nanosno-glinasta zemlja (teren); ~, aeolian - humus, sitna (prašinasta) zemlja; ~, alkaline - slatina, zemlja sa većom količinom soli, alkalna zemlja; ~, alluvial - aluvijalna zemlja, aluvijalni sloj, nanosna zemlja, nanosni teren; ~, binder - vezana zemlja, glinasta zemlja, glinasti teren; ~, bottom - zdravica, podzemlje (građevinsko); ~, brown - bušotina; ~, clay - glinasta zemlja, glinasti teren; ~, clayey - suglinasta zemlja, suglinak, suglinasti teren; ~, cohesioniless - nevezana zemlja, rastresita zemlja, nevezani teren, rastresiti teren; ~, cohesive - vezana zemlja; ~, compacted - kompaktna zemlja, zgusnuta zemlja, nabijeni teren, sabijena zemlja; ~, compressible - sabijena zemlja, nabijeni teren; ~, consolidated - konsolidovani teren sabijena zemlja; ~, crumbly - rastresita zemlja, rastresiti teren; ~, detrimental - nestabilna zemlja, nestabilni teren; ~, diatomaceous - diatomit, infuzorna zemlja; ~, disturbed - teren sa narušenom strukturom, rastresiti teren; ~, drift - nanosni humus, nanosna zemlja, nanosni teren; ~, eoilian v. aeolian soil; ~, fat - plodonosna zemlja, plodorodna zemlja, poljoprivredni teren, njiva; ~, fertile - plodorodna zemlja, bogata zemlja; ~, fine-grain plastic - zemlja fine strukture, mekana zemlja, plodonosna zemlja; ~, forest - humus, humusni teren, humusna zemlja; ~, foundation - fundirani teren, osnova, podložna zemlja; ~ 5 trictional - teren sa velikim koeficijentom unutrašnjeg trenja; ~, gravel(ly) - zemlja sa krupnim peskom, gravelova zemlja; ~, gritty v. gravel(ly) soil; ~, heavy-textured - teška zemlja, težak teren, tektirana, zemlja, tektirani teren; ~, hungry - gladna zemlja, posna zemlja, suv teren, suva zemlja; ~ ill-balanced -
650
solar battery zemlja sa narušenom apsorpsionom sposobnošću, zemlja koja ne može da absorbuje; ~, lateritic - laterit; ~, loamy - suglinasta zemlja, suglinak; ~, loess - zemlja pod šumom; ~, loose - rastresita zemlja, rastresiti teren, mek teren; ~, manipulated - mešana zemlja; ~, marsny - blatnjava zemlja, blatnjavi teren; ~, mellow - rastresita zemlja, rastresit teren; ~, muck - nadubrena zemlja, zemlja bogata đubrivom; ~, natural adobe clay - prirodni glinasti teren; ~ organic - organski teren, organska zemlja; ~, packed - slegnuti teren, nabijeni teren, zgusnuti teren; ~, pan - tvrdi teren, nabijeni: teren; ~, red lateritna zemlja, laterit; ~, rocky - kamena zemlja, kamenit teren; ~, running - rastresita stena, nevezana stena, nestabilna stena; ~, saline - zasoljena zemlja, slana zemlja, zemlja bogata solju; ~, saturated - zasićeni teren, vodom zasićeni teren; ~, silica - silika, krečni teren; ~, soft - meka zemlja, slab teren, nanos; ~, spewy blatnjava zemlja, blatnjav teren; ~, stiffish - sabijeni teren, nabijeni teren, zgusnuti teren; ~, stony - teren bogat kamenom; ~, surface - površinski sloj zemljišta, površinski sloj terena, gornji sloj terena; ~, tundra - tundrna zemlja; ~, undisturbed - teren sa narušenom strukturom; ~, unstable - nestabilan teren; ~, vegetable - teren bogat rastinjem, šumski teren; ~, vibrated - vibracioni teren, teren koji vibrira, teren koji „radi"; ~, waterbearing - vodonosna zemlja, vodonosni teren, teren bogat vodom; ~ water-deposited - nanosna zemlja, aluvijalna zemlja, nanosni teren, aluvijalni teren
sol - sol, faza koloida (hem.) solar battery - sunčana baterija (el.) ; ~ constant - solarna konstanta; (astr.); ~ converter - sunčana baterija, sunčani konvertor (el.); ~ energy - energija Sunčevog
solar battery
651
zračenja (at.); ~ engine - mašina koja direktno transformiše energiju Sunčevog zračenja u rad; ~ noise - Sunčev šum, radio-talasi koje emituje Sunce, smetnje od zračenja sa Sunca; ~ oil solarno ulje; ~ power - sunčana energija, energija Sunca (at.); ~ radiation - sunčevo zračenje (at.); - radio astronomy - radtoastronomija Sunca (at.) solarimeter - solarimetar (eh) solarisation - solarizacija, obrtanje slike zbog prejakog osvetljavanja (fot.) solatron - stabilizator napona za napajanje solder - lemilo, legura za lemljenje, lem, sredstvo za lemljenje; lemiti, spajati; spoj; ~ wire - žica za lemljenje (thnl.) soldered joint - lemljeni spoj (el.) soldering - meko lemljenje, lemljenje, spajanje (zav.); ~ acid hidrohlorna kiselina (zav.); ~, dip - lemljenje potapanjem; ~, flow v. wave soldering; ~, hotgas - lemljenje vrućim gasom; —, iron - lemilo (el.); ~, mass grupno lemljenje; ~, selective dip - selektivno lemljenje potapanjem; ~, spot - tačkasto lemljenje; ~ tag - šiljak za lemljenje, ušica za lemljenje (el.); ~, ultrasonic - ultrazvučno lemljenje; ~, wave - talasno lemljenje solderless connector - mehanički konektor, nelemljena spojka (el.); ~ joint - nelemljivi spoj (el.) soldetron - lemilo, lemilica sole leather - koža za đon (thnl.) solenoid - solenoid, solenoidni kalem; ~ switch - elektromagnetski uključivač (mot.); prekidač solenoida (el.) solenoidal - solenoidni (el.); ~ field - solenoidno polje (el.); ~ inductor - solenoidni induktor, solenoidni kalem (el.) solid - čvrsto telo; čvrst, krut; ~ angle - prostorni ugao (fiz.); ~ -back microphone - mikrofon sa ugljenom kutijom (el.); ~
solubility
bed type milling machine ravna glodalica (maš.); ~ brick - puna opeka (građev.); ~ broach - provlakač iz jednog komada (maš.); ~ crystalline - kristalno čvrsto telo; ~ dielectric - čvrsti dielektrik (el.); ~, elastic elastično čvrsto telo; ~ line puna linija (gm.); ~, magnetoactive — magnetno-aktivno čvrsto telo; ~ metal gasket - metalni zaptivač (maš.); ~ of revolution - obrtno telo (meh.); ~ piezoelectric - tvrdi piezoelektrik; — phase welding - zavarivanje pritiskom (zav.); ~ slag - čvrsta troska (zav.); ~ solubility rastvorijivost čvrstog tela (hem.); ~ solution - čvrsti rastvor, homogena smeša dve čvrste supstance (hem.); ~ state - čvrsto stanje (fiz.); ~ state physics - fizika čvrstog tela solid-state - čvrsto telo, na osnovi čvrstog tela; ~, ali - potpuno od elemenata čvrstih tela solidification range - oblast (interval) očvršćavanja (hem.); ~ temperature - temperatura očvršćavanja (hem.) solidified slag - očvrsnula troska (zav.) Solidogen - grupa preparata za fiksiranje boja na tekstilu (tek.) solidus - solidus, kriva u dijagramu stanja koja označava temperature pri kojima je očvršćavanje potpuno (hem.) solion - elektrohemijski davač solistron - solistron solodyne - solodin, prijemnik koji radi sa jednom baterijom za napajanje (rad.) Solozone - tehnička vrsta natrijumperoksida (thnl.) solubility - rastvorljivost (hem.); rešivosti (mat.); ~ curve - kriva rastvorljivost, kriva koja označava promenu rastvorljivosti sa temperaturom (Item.); ~ of the acetylene - rastvorljivost acetilena (hem.); ~ product - proizvod rastvorljivosti (hem.)
soluble
652
sonar
soluble - rastvoran, rastvorljiv; ~ staloženi rastvor; ~, singular anode - rastvorljiva anoda (hem.); singularno rešenje (diferencijalne ~ glass - vodeno staklo, rastvorjednačine); ~, solid - čvrsti rasljivo staklo, kalijum ili natrijumtvor; ~, sound-like - zvuku silikat; ~ in water - rastvorljiv slično rešenje; ~, standard u vodi (hem.); ~ starch - rasstandardni rastvor; ~, supertvorljiv skrob (hem.) normal - supernormalan rastvor, solute - rastvorena supstancija, rasrastvor iznad normale; ~, supertvorak saturated - presićeni rastvor; ~, solution - rastvor, rastvaranje (hem.); unambiguous - jednoznačno rerešenje (mat.); ~, acid - kiseli šenje; ~, unperturbed - neperrastvor; ~, alkaline - alkalan turbovano rešenje; ~, unsa tu rarastvor; ~, ambiguous - nejednoted - nezasićeni rastvor; ~, voznačno rešenje; ~, ammonia lumetric - volumetrijski rastvor amonijačna voda; ~, approximate (za titraciju) (hem.) solvate - rastvor (hem.) - približno rešenje; ~, aqueous - vodeni rastvor; ~, bleaching - solvation - solvatacija, asocijacija ili vezivanje molekula rastvarača rastvor za beljenje; ~, brine sa jonima ili molekulima rastvorene - koncentrisani rastvor soli; ~, supstancije (hem.) buffer - rastvor pufera; ~, concentrated - koncentrovani rassolvent - rastvarač (komponenta rastvor; ~, dilute - razblaženi rastvora koja je u višku); ~ extractvor; ~j dipping - rastvor za tion - selektivna ekstrakcija rasobradu potapanjem; ~, exact tvarača koji se ne mesa sa drugim, tačno rešenje; ~, foam - rastvor u kome su rastvorene supstancije sa penom, penocbrazni rastvor; koje se ekstrahuju (thnl.); ~ ~, freezing - ohlađeni rastvor, naphtha - frakcija petroleja koja rashlađeni rastvor, zamrznuti raspretežno sadrži toluol i ksilol tvor; ~, gas(eous) - rastvor gasa; (thnl.) ~, graphical - grafičko rešenje; solver - računska mašina, kompju~, gravity - teška tečnost (za ter; —, angle component razdvajanje minerala); ~, impreguređaj za razlaganje vektora eleknating - impregnirani rastvor; tričnog polja na njegove kompo~, mineralizing - mineralizirani nente rastvor, rastvor obogaćen minerasonar - sonar, ultrazvučni lokator, lima; ~, mother - matični rastvor; aparat za merenje dubine okeana ~, mud - glinasti rastvor; ~ of pomoću zvuka (pom.); pel (morn.); a triangle - nalaženje nepoznatih hidrolokacija; hidrolokator; ~, acelemenata trougla (gm.); ~, partive - hidrolokator; ~, airborne tial - parcijalno rešenje (diferendip(ing) - avionski hidrolokator; cijalne jednačine); ~, particular ~, azimuth search v. scanning v. partial solution; ~, pickling sonar; ~, deep-depth - podvodni hidrolokator; ~, deepwater v. - rastvor za spremanje turšije, deep-depth sonar; ~, depthrastvor za štavljenje; ~, potential charge - hidrolokator koji radi - potencijal rastvaranja (hem.); na principu ehova od eksplozije; ~ pressure - pritisak rastvaranja, hidrolokator sa eksplozivnim iztežnja supstancija da prede u vorom zvuka; ~, depth-deterrastvor (hem.); ~ reactor - numining v. deep-depth sonar; klearni reaktor kod koga je gorivo ~, depth-scanning v. deep-depth u obliku rastvora homogeni reaksonar; ~, echo-ranging v. actor (mikl.); ~, salt - rastvor soli; tive sonar; ~, listening v. pas~, saturated - zasićeni rastvor; sive sonar; ~, passive - lokator ~, self-consistent - samokonšuma; ~j scanning - skanirajući zistentno rešenje; ~, settled -
Sonar
653
sounding
sorter - mašina za sortiranje; onaj hidrolokator; ~, subsonic - inkoji sortira (thnl.) frazvučni hidrolokator; ~, towed - vučeni hidrolokator; ~, triple- sorting table - sto za sortiranje (thnl.) threat - tronamenski hidrolokator; sound - zvuk, zvučati, zvučan; — ~, variable-depth - hidrolokaabsorption - apsorpcija zvuka tor s promenljivom dubinom pota(ak.); ~, all-bottom - zvuk panja pretežno niskih frekvencija; ~, sonde - sonda, merna glava, balonall-top - zvuk pretežno visokih sonda frekvencija; ~ analyzer - analizasone - son, jedinica jačine zvuka (ak.) tor zvuka (ak.); ~ articulation sonic — zvučan; zvučni; zvučno; — - artikulacija zvuka, zvučna artialtimeter - akustički visinomer kulacija (ak.); ~, audible - čujni (ak.); ~ frequences - zvučne zvuk; ~, bloomy v. all-bottom frekvencije (ak.); ~ probe sound; ~ box - zvučna kutija - akustička sonda; ~ speed (ak.); ~ cable - tonski kabl, brzina zvuka (ak.); ~ velocity niskofrekventni kabl, kabl za vezu brzina zvuka (eh.); ~ energy - energija zvuka, sonicator - zvučni lokator za bliža zvučna energija (ak.); ~ head rastojanja (ak.) - zvučna glava (eh.); ~, infrasonigage - ultrazvučni merač deaudible - infrazvuk; ~, iafrabljine metala (ak.) sonic v. infra-audible sound; soniseope - ultrazvučni defektoskop ~, Korotkof -s - Korotkovljevi sonoehemiluminescence sonotonovi; ~ 3 level - zvučni nivo, hemiluminescencija (hemiluminesnivo zvuka (ak.); ~, locator cencija izazvana ultrazvukom) zvučni lokator (ak.); ~ meter sonochemistry - sonohemija (ultra- merač zvuka (ak.); ~ pickup zvučna hernija) - zvučnica, zvučni pipak, zvučna sonoluminescence - sonoluminesigla (els.); ~, pure - čisti ton; cencija (luminescencija pri ultra~ ranger - akustički daljinomer zvučnoj kavitaciji) (ak.); ~ ranging - akustičko mesonometer - sonometar, merač jarenje dalijine (ak.); ~ recording čine zvuka (ak.) - snimanje zvuka (els.) ; ~, second soot - Čad - sekundarni zvuk; ~, stereophosorbate - sorbat, so sorbinske kisenic - stereofonski zvuk; ~, subline; sorbat, supstancija koja se sonic v. infra-audible sound; sorbuje ~, supersonic - ultrazvuk; -sorbent - sorbent (supstancija koja track - akustički trag (eh.); ~, sorbuje) (hem.,fiz.) ultra-audible v. supersonic sosorbite v. sorbitol und; ~, ultrasonic v. supersosorbitol - sorbit(ol), alkohol sa nic sound; ~, unheard - nečujni 6 hidroksilnih grupa (hem.) zvuk; ^~ wave - zvučni talas (ak.) sorbose - sorboza, ketoheksoza, izosounder - klopfer; hidrolokator, mer fruktoze (hem.) zvučni lokator, zvučna kutija (ak., Sorel's cement - žareni magneziels.); ~ depth - zvučni merač jum-oksid mešan sa rastvorom magdebljine; ~, HF v. radio sounder; nezijum-hlorida, očvrsne posle kra~, key - Moizeov ključ (tel.); ćeg stajanja (thnl.) ~, Morse - klopfer, zvučna kuSoromine - niz omekšivača za plastija; ~, radio - radio-sonda; ~' sonic depth - zvučni merač debljine tične mase (thnl.) sorption - sorpcija (vezivanje jedne sounding - sondiranje, ispitivanje, merenje dubine na principu odbistupstancije na površini druge) janja zvuka; zvučanje, predaja zvučsorrel, salts of - oksalatni kalijum nog signala; ~, air v. atmosphe(hem.)
sounding sounding ric sounting; ~, atmospheric - sondiranje atmosfere; ~ baloon - sondažni balon, meteorološka sonda (met.); ~ bottomside sondiranje nižih slojeva (jonosfere); ~ device - sonda, pipak, zvučna sonda, uređaj za ispitivanje zvukom (ak.); ~ insulation - zvučna izolacija, izolacija zvuka (ak.) i ~ intensity - jačina zvuka (ak.); ~ relay - relej. zvučne kutije, relej klopfera (eh.); ~, rocket sondiranje (npr. atmosfere) pomoću raketa; ~, topside - sondiranje viših slojeva (jonosfere) soundless - nem, bezvučan (ak.) soundness of the weld metal solidnost materijala za zavarivanje (zav.) soundproof - zvučno izolovan soup - naziv za fotografski izazivač (fot.) sour - kiseo; zakiseliti source - izvor; strujni izvor; preparat; ~, bioelectric power bioelektrični (biološki) izvor energije; ~, bremsstrahlung - izvor zakočnog zračenja; —, constant-current - izvor jednosmerne struje; ~, constant-voltage izvor jednosmerne struje; ~, controlled voltage - kontrolisani izvor napona; ~ 3 current-controlled current - kontrolisani izvor struje; ~, đuoplasmatron ion - duoplazmatron, duoplazmatrinski jonski izvor; ~, extra controlled dodatni kontrolisani izvor; —, fuel cell power - izvor napajanja gorivnih elemenata; ~, grid-type ion - jonski izvor s fokusirajućim rešetkama; ~, harmonic - generator harmonika; ~, heat - toplotni izvor; ~, Josephson - Džosefsonov generator; ~,light - izvor svetlosti; ~, noise - generator šuma; ~ of errors - izvor grešaka; ~, optical - optički generator, tačkasti izvor; ~, Penningtype (ion) - jonski izvor s Peningovim pražnjenjem; ~, plasmaexcitation — izvor ekscitacije plazme; ~, point - tačkasti izvor
654
space
(zračenja); ~, pump - generator pumpanja; ~, solid-state - tvrdotelni generator; ~ 3 solid-state light - tvrdotelni svetlosni generator; ~, thermal evaporation - toplotni isparivač; ~, vapor isparivač; ~, voltage-controlled current - strujni izvor kontrolisan naponom; ~, W - volframov izvor south-seeking pole - južni pol (magneta) soybean oil - sojino ulje (thnl.) space - prostor; odstojanje, otvor, mesto (površina), put, špacija (razmaknuta slova); impulsni razmak; ~ angle - prostorni ugao; ~aviation - kosmonautika; ~ capsula - kapsula, svemirska kapsula; ~ charge - prostorni naboj; ~ charge accumulation - gtAnilanje prostornog naboja; — charge boundary - granični sloj prostornog naboja; ~ charge capacity - kapacitet prostornog tovara; ~ charge density - gustina prostornog tovara; ~ charge-free path - slobodni put u prostornom naboju (eh.,fiz.); •—' charge penthode - pentoda sa prostornim nabojem (eh.); ~ charge tetrode - tetroda sa prostornim nabojem (eh.); ~ charge wave amplifier - talasni pojačavač sa prostornim nabojem (eh.); ~, cislunar - kosmički prostor između Zemlje i Meseca; ~ cioupling - raspodeljena sprega, prostorna sprega (eh.); ~ current - prostorna struja, puna emisiona struja (eh.); ~ dispersive - prostorno-disperzioni; ~, deep - daleki kosmos; ~, drift - oblast drifta; —, energy-momentum prostor energija - impuls; ~, energyvector - prostor energetskog vektora; ~ factor - koeficijent smera; ~ girl - kosmonautkinja, žena astronaut; — group - grupa tačaka u prostoru (mat.); ~ invariant - invarijantni u prostoru; ~ lattice - prostorna rešetka (kr.); ~ law - kosmičko pravo; ~ limitation - ograničenje prostora, prostorno ograničenje; ~~
•pace
655
loop direction finder - rađiogoniometar sa raspodeljenim (razmeštenim) antenskim petljama (rad.); ~ man - kosmonaut, astronaut; ~ model - prostorni model; ~, N N-merni prostor; ~ 5 outer - kosmički prostor; ~ permeability - prostorni magnetski permeabilitet (el.); ~, phase - fazni prostor; ~ probe - kosmička sonda; ~ radiation - kosmičko zračenje; ~ research istraživanje kosmosa, svemira; ~ rocket - kosmička raketa; ~, single - jedinični interval; •-—, state - fazni prostor, prostor stanja; ~ station - kosmička stanica; —- suit - skafander, kosmonautsko odelo; ~ telephony bežična telefonija; ~ travel svemirski (kosmički) let (sa posadom); ~ traveller - astronaut, kosmonaut; ~ vehicle - svemirski (kosmički) brod, kapsula; ~, velociiy - brzinski prostor; ~ wave - prostorni talas; ~, wave-vector - prostor talasnih vektora; ~ wound - namotan(o) sa razmakom (el.) spacecraft - kosmiika letilica, kosmički brod; ~, electrically propelled - kosmički brod sa električnim motorom; ~, OGO - orbitalna grafička opservatorija spacer - fiksator, uređaj za fiksiranje, izolacioni sloj; umetak, podmetač; držač odstojanja, držač razmaka; ~ interval - razdelni interval (el.) ; ~ shield - ekran za razmak (el.) spacing - odstojanje, međuprostor, podela, otvor, udaljenost, izlazni redak (tipo), prekidanje (tel.), određivanje razmaka; ~ accuracy - tačnost podele; ~ accuracy of holes (bores) - tačnost rastojanja otvora (rupa); ~ attachment podeoni uređaj; ~ block - držač razmaka; ~ collar - distancioni prsten (na trnu glodalice); ~ error - pođeona greška; ~ jig distanciona merka; ~ key - isključni taster; ~ of teeth - podela ozubljenja; ~ of the flutes -
spark podela zuba (razvrtača); ~ piece - distancioni segment; ~ piled prozračno uskladišten (drvo); ~ ring - distancioni prsten; ~ stay - distancioni držač; ~ wave distancioni klin spade tip - loptasti završetak spallation - rasprskavanje, potpuno raspadanje atomskog jezgra, spalacija spalling - raspadanje materijala pod uticajem toplote (thnl.) span - preletanje, raspon, razmak između dva stuba, proves; obuhvatiti, ispružiti; kratki interval vremena; kratko rastojanje; ~, life - vreme života Spanish topaz - španski topaz, trg. ime za narandžastomrk varijetet kvarca spar - štap sparcatron - spacatron spare circuit - rezervno kolo (el.); ~ part - rezervni deo; ~ wheel - rezervni točak (mot.) spark - iskra, varnica, luk (el.); ~, advance - ranije paljenje (mot.); ~ blowout - gasitelj luka, duvač luka (el.); ~ capacitor - kondenzator za gašenje luka (el.); ~ coil - kalem za obrazovanje varnica, Rumkorfov varničar (el.); ~ discharge - iskra, luk, lučno pražnjenje, varnično pražnjenje (el.); - discharger - lučni odvodnik, varnični odvodnik (el.); ~ -excited oscillator - oscilator sa pobudom preko varničara (el.); ~ extinguisher - gasitelj luka, gasitelj varnice (el.); ~ frequency - frekvencija varnice, frekvencija iskrenja (el.); — gap - odvodnik, procep varničara (el.); ~ -gap modulation - modulacija varničenja (el.); ~ inductor - varnični induktor (el.); ~ killer - gasitelj luka, gasitelj varnice (el.); ~, micrometer - mikrometarski odvodnik (el.); ~ photography varnična fotografija (el.); ~ -plug - svećtca (mot.); ~ - p u l s e modulator - varnični impulsni modulator (el.); ~ quench - gašenje varnice, gašenje luka (el.); ~
656
spark sparh
rate - frekvencija varnice, frekvencija luka (el.); ~ recorder - varnični rekorder (pisač) (el.); ~ -retard - kasnije paljenje (mot.); ~ therapy - terapija varničarom
(med.);
~ -type
generator -
varničar, varnični generator (el.) sparking - iskrenje, varničcnje (el.); ~ plug - svećica (mot.); ~ plug gap - zazor između elektroda svećice (mot.); ~ plug points elektrode svećice (mot.) sparkless - bezvarnični, bezlučni (el.) sparkover - prekrivanje varnicom, prekrivanje lukom (el.), električni priboj sparkwear - izgaranje kontakta (mot.)^ spartalite - stari naziv za cinkit, crvenu cinkovnu rudu, kristal za detektor spathic iron - siđerit, karbonat gvozda (min.) spatially coherent - prostornokoherentni spats - dokolenice (zav.); ~, protective for welding - zaštitne zavarivačke dokolenice (zav.) spatter - prskanje (zav.); ~ loss - gubitak prskanja (zav.) spattering arc - prskavi električni luk (zav.) spatula - lopatica (maš.) speaker - govornik; zvučnik, reproduktor; ~ circuit - službena linija (u telefoniji); ~, induction - indukcioni reproduktor; ~, PM - zvučnik s permanentnim magnetom; ~ trumpet - megafon, govorna truba spear pyrites - kopljasta pakovina, naziv za blizance kristala markasita u obliku vrha strele (min.) special attachment - specijalna sprava (maš.); —- boiling point naphtha - specijalna nafta (thil.); — boiling point spirit — specijalni benzin (Omi.); •— cutter specijalni glodač (maš.); ~ delivery - preporučena isporuka (sbr.); ~ design - specijalna konstrukcija; ~ device - specijalni
specification uređaj; ~ emergency station stanica za slučaj havarije (za specijalne slučajeve); ~ form broach -provlakač specijalnog oblika (maš.) ; ~ observation post - specijalno kontrolno mesto (za prisluškivanje i raskidanje veze) (rad.); ~ purpose miller - glodač za specijalnu namenu (maš.); ~ toolhead - glava za specijalni alat (maš.) specialist - specijalist specific activity - specifična radioaktivnost, odnos broja atoma datog radioelementa prema ukupnom broju atoma toga elementa u uzorku; brzina raspadanja radioelementa na jedinicu težine uzorka, broj mC/g (nukl.)i ~ area - specifična površina; ~ conductance — specifična provodljivost (el.); ~ cutting force - specifična sila rezanja (maš.); ~ density - gustina; ~ energy - specifična energija (fiz.); ~ gravity - specifična težina (fiz.); ~ heat - specifična toplota (fiz.); ~ humidity - specifična vlažnost (fiz.); ~ ionization - specifična ionizacija (fiz.); ~ magnetic susceptibility - specifična magnetna susceptibilnost (fiz.); ~ reflectivity - specifična refleksija (hem.); —' refraction - specifična refrakcija, molekulska refrakcija (hem.); ~ refractivity - specifična refrakcija (hem.); ~ resistance specifični otpor (el.); ~ rotation - specifična rotacija (obrtanje) ravni polarizovane svetlosti (hem.); ~~ surface - specifična površina, površina jedinične zapremine supstancije u sprašenom obliku (hem.) ; ~ thermal resistance - specifični toplotni otpor (tt.); ~ volume - specifična zapremina (fiz.); ~ weight - specifična težina, težina 1 cm:l materijala (fiz.) specification - specifikacija, tehnički podatak, tehnički uslovi, tehnički zahtev; ~, acceptance - prijemni uslovi; ~, definitive - određeni zahtevi; ~ MIL - vojnotehnički uslovi, vojnotehnički zahtevi; ,~, military v. MIL specification;
spectrographic analysis - spektrografska analiza (hem.) speetroheliogram H-alpha - spektroheliogram linije H speetroheliograph H-alpha - Hspektroheliograf spectrometer - spektrometar (aparat koji beleži spektar u koordinatama: talasna dužina-intenzitet, energija-intenzitet itd.); ~> absorption - apsorpcioni spektrometar; alpha(-ray) - alfa-spektrometar; ~, analytical - analitički spektrometar; ~, audio-frequency - spektrometar zvučnih frekvencija; ~, Bragg v. crystal ~ longitudinal test - podužna spectrometer; ~, crystal - kriproba (zav.); ~, parent metal stalni spektrometar; ~, diffraction test - epruveta iz osnovnog metala - difrakcioni spektrometar; ~, (zav.); ~ test - epruveta (zav.); electric resonance molecular ~, transverse test - poprečna beam - spektrometar na bazi elekproba (zav.) trične rezonancije u molekularnom speckled band - razbacani opseg snopu; ~, electron paramagnetic rascepkani opseg (rad.) resonance - spektometar na bazi specpure - skrać. za „spectroskopielektronske paramagnetne rezonancally pure", spektroskopski čist cije; ~, electron spin resonance v. electron paramagnetic reso(hem.) nance spectrometer; ~, EPR spectra - mn. od spectrum v. electron paramagnetic resospectral - spektralni; ~ analysis nance spectrometer; ~, ESR - spektralna analiza, analiza matev. electron spin resonance specrijala ispitivanjem njegovog spektrometer; —, gamma(ray) tra (hem.); ~ emissivity (of gama-spektrometar; ~, grating light) - spektralna emisivnost (svetdifrakcioni spektrometar, spektromelosti) (fiz.); ~ Une - spektralna tar sa difrakcionom rešetkom; ~, linija (fiz.); ~ noise density interference - interferencioni spekgustina spektralnih šumova (fiz.); trometar; ~, ionizaiion v. crystal ~ response - spektralna karaktespectrometer; ~, Jerrell Ash ristika (fiz.); ~ series - red spekgrating - Džerel Ešov difrakcioni tra (fiz.) spektrometar; ~, magnetic magnetni spektrometar; ~, mass spectrochemical - spektrohemijski spectrochemistry - spektrohemija - spektrometar masa; ~> neutron (spektroskopija primenjena u he- neutronski spektrometar; ~, nucmijskoj analizi) lear paramagnetic resonance spectrogram - spektrogram (zaspektrometar na bazi nuklearne beleženi spektar, npr. na fotografparamagnetne rezonancije; —•, opskoj ploči) tical - optički spektrometar; —•, spectrograph - spektrograf (aparat pressure-scanned Fabry-Perot koji beleži spektar fotografski) (fiz.); - I'abri-Perov spektrometar sa ska~, magnetic - magnetski spektroniranjem pritiskom; ~-, rapidscan - brzo skanirajući spektrograf; ~, mass - maseni spektrometar; ~, scanning - skanirajući graf; ~, quartz - kvarcni spektrospektrometar; ~, scintillation graf (sa kvarcnom prizmom); ~, scintilacioni spektrometar; -~, time— wedge - spektrograf sa (optičkim) klinom
~, tentative - prethodni (probni) tehnički uslovi specified - sa tehničkim podacima specimen - uzorak, probni egzemplar, proba, primer; epruveta; ~, all weld metal test - epruveta od istopljenog metala (zav.); ~ cruciform test - proba krstastog oblika (zav.); ~ for macrographic examination - izbrusak za makrografiju (zav.); ~ for macroscopic examination - izbrusak za makroskopiju (zav.); ~ for micrographic examination - izbrusak za mikrografiju (zav.);
42 Rečnlk
spectrometer
658
spectrometer of-flight - spektrometar (čestica ili jona) koji razlaže prema brzinama (prelaska određenog puta); <~, transmission - transmisioni spektrometar spectrometry - spektrometrija (kvantitativna obrada podataka spektra); ~, gamma-ray - spektrometrija gama-zračenja; ~, mass - spektrometrija masa speetrophotometer - spektrofotometar (spektralni aparat koji meri i registruje intenzitete spektralno razložene svetlosti); ~, PerkinElmer - spektrofotometar firme „Perkin-Elmer"; ~, polarizing polarizacioni spektrofotometar; ~, reflectance - spektrofotometar refleksionih spektara; ~, ultrafast ultrabazi spektrofotometar spectrophotometry - spektrofotometrija speetrorađiometer - spektroradiometar spectroscope - spektroskop (spektralni aparat sa vizuelnom detekcijom); ~, direct-vision - spektroskop direktnog osmatranja; ~, flame - plameni spektroskop spectroscopic analysis v. spectral an alysis spectroscopy - spektroskopija (nauka o spektrima); ~ 5 electric resonance - spektroskopija metodom električne rezonancije; ~, electron spin resonance - spektroskopija na bazi elektronske paramagnetne rezonancije; ~, ESR v. electron spin resonance spectroscopy; ~, high-resuolution spektrometar sa visokom moći razlaganja; ~, ion laser - spektroskopija lasera; ~, magnetic - magnetna spektroskopija; ~, maser - spektroskopija masera; ~, microwave - radiospektroskopija; ~, molecular - molekularna spektroskopija; ~, molecular beam spektroskopija molekularnog snopa; ~, nuclear quadrupole resonance - nuklear kvadripol rezonantna spektroskopija; ~, NQR v. nu-
spectrum clear quadrupole resonance spectroscopy; ~, paramagnetic microwave - paramagnetna radiospektroskopija; ~, Raman kombinaciona spektroskopija, Ramanova spektroskopija; ~, resonance - rezonantna spektroskopija; ~, time resolved - spektroskopija sa vremenskim razlaganjem; ~, transform - spektroskopija sa transformacijom spectrum - spektar (kvalitativna i kvantitativna slika raspodele energije čestica u pokretu); ~, absorption - apsorpcioni spektar; ~i acoustic - akustički spektar; ~, alpha - alfa-spektar, spektar alfa-čestica; ~, amplitude - amplitudni spektar; ~ analysis analiza spektra; ~, are - lučni spektar (pobuđen lučnim pražnjenjem); ~, ART - spektar prigušene totalne refleksije; ~, band trakasti spektar; ~, beta (ray) beta-spektar, spektar beta- čestica; ~, CD - spektar cirkularnog dihroizma; ~ colors - boje spektra; ~, continuous - kontinualni (neprekidni) spektar; ~, discontinuous - diskontinualni (prekidni, diskretni) spektar; ~, discrete v. discontinuous spectrum; ~, e~ lectromagnetic - elektromagnetski spektar, spektar elektromagnetskog zračenja ~, emission - emisioni spektar; ~, energy - energetski spektar; ~, energy density - spektralna raspodela gustine energije; ~, ESR - spektar elektronsko-spinske rezonancije; ~, far IR - spektar daleke infracrvene oblasti; ~, fision (3 — ^ spektar nuklearne fisije; ~, flux-density - spektar magnetne indikacije; ~, gamma (-ray) - gama-spektar, spektar gama-zraka; ~, grating - spektar dobijen difrakcionom rešetkom; ~, hyperfine - superfini spektar; ~, infrared - infracrveni spektar; ~, integrated integralni spektar; ~, interference - interferencioni spektar; ~, IR v. infrared spectrum; ~, laser - spektar laserskog zračenja; ~,
spectrum
speedometer'
tpeculum - ogledalo lattice vibration - oscilatorni ipeech - govor, beseda, reč; ~ spektar rešetke; ~, lightning amplifier - mikrofonski pojačaspektar munje; ~, line - linijski vač, tonski pojačavač (els.); <—-, spektar; ~, magnetic - magnetski artificial - veštački govor; ~, spektar; ~, maser - spektar zraclipped - ograničeni prenos reci; čenja masera; ~, mass - spektar ~ -input amplifier - tonski masa; ~, near IR - spektar bliske ulazni pojačavač; ~, interrupted infracrvene oblasti; ~, neutron - isprekidani govor; ~ inversion - spektar neutrona; ~ 5 NMR - inverzija govora, izobličenje zbog spektar nuklearne magnetske rezotajnosti; ~, inverted - izobličeni nancije; ~, noise - spektar šuma govor, šifrovani govor; <--', inverter (pozadine, fona); ~, paramagnetic - invertor govora; ~ level - goresonance - spektar paramagnetne vorni nivo, nivo govornih struja; rezonancije; ~, phonon - fononski spektar; ~, pile - spektar reaktoronly - kanal samo za govor; skog neutrona; ~, power - energet~ remade - uspostavljanje reci; ski spektar, spektar snage; ~, ~ vocoded - reč formirana vokopower density - spektralna rasdermom podela gustine snage; ~, pulse ipeed - brzina, brzo dejstvo; — spektar impulsa; ~, quadrupole adjustment - podešavanje brzine; - kvadrupolni spektar; ~, radia— -controlled switch - prekition - spektar zračenja; ~, radio dač sa regulisanjem brzine (el.); - spektar radiofrekvencija; ~, ranga ~ control piston - klip za kon- spektar dometa; ~, reactor trolu brzine (maš.); ~ control spektar reaktorskih neutrona; spekvalve - ventil za kontrolu brzine tar zračenja reaktora; ~, recoil (maš.); ~, erasing - brzina brispektar (čestica) uzmaka; ~, recsanja; ~ frequency - brzinska tangular - pravougaoni spektar; frekvencija, frekvencija koja odgo~, resonance - spektri rezonanvara brzini mete u FM sistemu cije, rezonantni spektri; ~, roent(radar) (eh.); ~ governor - cengen v. X-ray spectrum; ~, rotrifugalni regulator (maš.); —, tational - rotacioni spektar; ~, spmaximum usable writing - makheric - spektar atmosferika; ~, solar simalna korišćena brzina pisanja; spektar Sunčeve svetlosti; ~, sound ~, minimum usable reading v. acoustic spectrum; ~, spark - minimalna korišćena brzina čitanja; <~, of propagation - brzina - varnični spektar (pobuđen varprostiranja, brzina prolaza (signicom); ~, stimulating radiation nala) ; ~ of rotation - brzina obr- spektar stimulisanog zračenja tanja, broj obrtaja; ~ of sound ~, transmission - transmisioni spektar (propuštene svetlosti) • - brzina zvuka; ~ of travel ~, ultraviolet - spektar ultralju brzina zavarivanja; ~, pump(ing) bičaste oblasti; ~, UV v. ultra- brzina pumpanja; ~, reading violet spectrum; ~, velocity - brzina čitanja; ~, writing spektar brzina (čestica); ~, vibrabrzina pisanja tional - vibracioni (oscilatorni) speeding-up - ubrzavanje spektar; ~, VIS v. visible spec- speedometer - merač brzine, brzitrum; ~, visible - vidljivi speknomer (mot.); ~ range - opseg tar (od 380 do 760 nm); ~, wave brojeva obrtanja (mot.) ; ~, rated - talasni spektar, spektar talasnih - nazivni broj obrta (mot.); ~ dužina; ~, white - beli spektar' ratio - prenosni odnos (mot.); ~, X-ray - rendgenski spektar ~ reducing gears - zupčanici za specular - ogledski (koji reflektuje smanjenje brzine (mot.); ~ rekao ogledalo) duction gear - brzinski reduktor specularite v. haematite 43*
speedometer speedometer (mot.); ~ -regulating rheostat - klizni otpornik za popravku brzine (el.); ~ regulation - regulacija brzine (mot.); ~ regulator - regulator broja obrtaja (mot.); ~ —selector dial - birač broja obrtaja (mot.); ~ setting" knob - dugme za podešavanje broja obrtaja (mot.); ~ variation promena brzine (mot.); ~ -voltage generator - tahometarski generator (el.) spelter - metalni cink nižeg stepena čistoće (thnl.) spent oxide - iskorišćena masa za prečišćavanje svetlećeg gasa (thnl.) sperm oil - kitovo ulje (thnl.) spermaceti - spermacet, voštani materijal dobijen od kitova, pretežno cetil-palmitat (hem.) sperrylite - sperilit, dijarsenid platine (min.) spessartite - spesartin, silikat mangana i aluminijuma tamnocrvene boje (min.) sphaerophone - sferofon, sistem sa regulacijom ulazne ton-frekvencije promenljivim kondenzatorom (els.) sphalerite - sfalerit, cinkani blistavac, cink-sulfid (min.) sphene - sfen v. titanite (min.) sphere - lopta, sfera (gm.); ~, Debye - Debajeva sfera; ~, Fermi - Fermijeva sfera; ~ gap - sferni od vodnik, loptasti od vodnik; -~, orbiting calibration - orbitalna kalibraciona sfera; ~, Poincarć Poenkarova sfera; ~, polarization - polarizaciona sfera; ~, rough - sfera s grubom površinom; ~, smooth - sfera s glatkom površinom; ~ vacuum - sferna vakuumska komora spherical - sferičan (gm.); ~ aberration - sferna aberacija (opt.); ~ angle - sferni ugao (gm.); ~ cone - sferična kupa, konus (gm.); ~ degree - sferni stepen (gm.); ~ distance - udaljenost dve tačke na lopti (gm.); ~ geometry sferna geometrija (gm.); ~ joint - loptni zglob (maš.); ~ lens -
660
spinner motor sl'erno sočivo (opt.); ~ surface - sferna površina (gm.) ; ~ triangle - sferni trougao (gm.); ~ trigonometry - sferna trigonometrija (gm.)); ~ wave - sferni talas
(fiz.)
spheroid - sferoiđ; ~, flat oblate - spoljašnji sferoid; ~, prolate - istegnuti sferoid spherometer - sferometar (fiz.) sphingosine v. phrenosin spider - rotorska zvezđa (elj.) spiderweb antenna - paučinasta antena (rad.) spiegeleisen (spiegel iron) - vrsta feromangana (min.) spigot - slavina, čep (maš.); ~ joint - cevni preklopni spoj (maš.) spike - pik; oznaka na ekranu; šiljak, čep, igla; ~, antenna - iglastt antena; ~, irregular -s - nepravilne pulsacije; ~ oscillation -s - nepravilne oscilacije; ~, Raman laser -s - Ramanove laserske pulsacije; ~, regular -s - periodične pulsacije; ~, ruby laser -s - pulsacije rubinskog lasera spike-free - bez pulsacija spiking - režim pulsacije; ~, partially regular -s - delimično periodične pulsacije; ~, random režim slučajnih pulsacija; ~, regular - režim periodičnih pulsacija spill port - propusni otvor spillover - prelaz u režim generacije; ~, antenna - prijem na krilima antenskog dijagrama spin - spin, obrtanje atomskih čestica (fiz.); ~, paramagnetic paramagnetni spin spindle - vreteno; ~ bearing - ležište vretena (maš.); ~ brake kočnica vretena (maš.); ~ drive - vreteni pogon; pogon vretena (maš.); ~ head - glava vretena (maš.); ~ nose - nos vretena (maš.); ~ of the governor regulatorsko vratilo (maš.); ~ oil - ulje za vretena (maš.) spinel - spinel, grupa srodnih minerala koji su aluminati, hromati ili feriti Mg, Fe, Zn i dr. (min.) spinner motor - elektromotor za obrtanje (el.)
spinthariscope
661
spinthariscope - spintariskop, uređaj za brojanje alfa čestica, aparat za posmatranje scintilacije (fiz.) spiral - spirala; ~ angle - ugao spirale; ~ chip - spiralna strugotina (maš.); ~ disc - Nipkovljev disk, spiralni disk; ~ drive (planer) — pogon stola sa kosim ozubljenjem (maš.); ~ eight dvostruka zvezda (cl.); ~ end mill - vretenasto glodalo sa spiralnim ozubljenjem (maš.); ~ flute - navrtka (maš.); ~ fluted cutter - zavojiti glodač (maš.) \ ~ fluted reamer - zavojiti razvrtač (maš.); ~ form milling attachment - uređaj za zavojno glodanje (maš.); ~ gear - zupčanik sa zavojnim zubima (maš.); ~ geard pump - pumpa sa zavojnim zupčanicima (maš.); ~ mili - glodač sa zavojnim zubima (maš.); ~ milling attachment - uređaj za zavojno glodanje (maš.) ; ~ milling head - glava za glodanje zavojnih žlebova (maš.); ~ of Archimedes - Arhimedova spirala (mat.); ~ quad - prosta zvezda, jednostruka zvezda (četvorka) (el.); ~ -tooth cutter glodač sa zavojnim zubima (maš.) spirameg - spiralni visokoomski otpornik spirit - alkohol; alkoholni; alkoholno piće; benzin; ~, ammonia - amonijačna voda; ~, cracked benzin krekinga; ~, crude - neprečišćeni alkohol, neprečišćeni benzin; ~, frecsh - ligroin; ~, killed -s - kiselina za lemljenje; ~, methylated - metil-alkohol; metilovani benzin; ~, mineral ligroin; —•, motor - automobilski benzin; ~, petroleum - petroletar; benzin; ligroin; ~ -s of salt - hidrovodonična (sona) kiselina; ~, underproof - alkohol koncentracije ispod propisane; ~, wood - metil-alkohol, drvni alkohol spirits of salts - hlorovodonična (sona) kiselina (hem.); ~ of wine - etil-alkohol (hem.)
splitting
spirituous - alkoholni spirotron - spirotron, uređaj za usporavanje brzih čestica splash - prskanje; blesak; svetlosni impuls; ~ lubrication - podmazivanje mućkanjem (mot.); ~ resistance welding - rasprskavanje, tačkasto i cevno zavarivanje otporom (~av.) splashproof - ispitan na prskanje (wot.); ~ machine - mašina zaštićena oj prskanja (maš.) splatter - prskanje (zav.) splicer - spojnica (maš., cl.) splicing - spajanje, srastanje, postavljanje kablovskih nastavaka (mufova) (el.); upletanje spline milling - glodalica za izradu klinastih vratila (maš.) splineđ shaft - klinasto vratilo, osovina sa utorom (maš.) split - ožlebljen, podeljen, dvodelan(o), rasečen(o), razdvojen(o); ~ bearing - dvodelno ležište; ~ chuck - stezna čaura; ~ core rasečeno jezgro (met.); ~ cotter pin - rascepka; ~ coupling oklopna spojnica; ~ course sloj od drobljene (lomljene) opeke; ~ die - dvodelna čeljust; ~ fire wood - cepano drvo za loženje; ~ hub - razdvojena glavčina; ~ hub pulley - razdvojeni kaišnik; ~ picture - pojedinačna slika; ~ pin - rascepka; ~ plug banana-utikač; ~ reel - dvodelni kalem; ~ timber - cepano drvo; ~ transformer - priključni transformator splitter - uređaj za cepanje, cepač; ~, beam - cepač snopa; ~, wire-mesh beam - cepač snopa sa mrežom, mrežasti cepač snopa splitting - rascepljenje (npr. energetskog nivoa); razbijanje, deljenje, cepanje; ~, crystalline-field cepanje poljem kristalne rešetke; ~, ground-state - cepanje osnovnog stanja; ~, ground-state hyperfine - fino cepanje osnovnog stanja; ~, HFS v. hyperfine structure splitting; ~, hyperfine (energy) v. hyperfine structure splitting; ~, hyperfine
splitting splitting
structure - superfino cepanje strukture; ~, ionospheric - jonosfersko cepanje; ~, magnetoionic - magnetojonsko cepanje; ~, Stark - Štarkovo cepanje; ~, static statičko cepanje; ~ -type pulley - dvodelni kaišnik; ~, valleyorbit - dolinsko-orbitalno cepanje; - wedge - cepni klin; ~, Zeeman - Zemanovo cepanje; ~, zerofield - cepanje pri nultom polju spodumene - spodumen, trifan, silikat litijuma i aluminijuma (min.) spoil - oštetiti, pokvariti, zaprljati spoiler Q - Q-modulator spongy - porozan, spužvast; ~ casting - šupljikav liv (mil.); ~ lead - sunderasto olovo (mtl.); ~ platinum - sunderasta (spužvasta) platina (mtl.) spontaneous - spontan, koji se dešava sam od sebe; ~ decay spontani raspad (jezgra) (fiz.); ~ ionization - spontana jonizacija, prirodna jonizacija (fiz.); ~ magnetism - prirodni magnetizam (fiz.); ~ polarization - prirodna polarizacija (fiz.) spool (for tape) - kalem za traku (eh.); ~ valve - klipni zasun (ma!.) sporadic E-ionlzation - sporadična jonizacija sloja E (at.) spot - mrlja, tačka; tačkasti izvor svetlosti; svetli lik; mesto ćelija (memorijskog uređaja); identifikovati (cilj); ~, breakdown tačka proboja, probojna tačka; ~, hot - tačka termičkog proboja; ~, laser - tačka zračenja lasera; ~ weld - tačkasti šav; ~, weld stuck - neuvarena tačka; ~ welding - tačkasto zavarivanje spotlight - reflektor, usnopljeni svetlosni izvor, projektor spotter - radar za otkrivanje spottiness - zamrljanost, smetnje, „sneg" na ekranu (TV) spotting gain control - dopunska regulacija pojačanja spray - rasprskavanje, rasprašivanje, prskanje, prskalica, delovi (pl.) liveni pod pritiskom (sa nalivnom
662
spring
bradavicom), uljna magla (izmaglica); ispirnik, skruber, prskač, sprej; ~ application - nanos prskanjem; ~ booth - kabina za bojenje (prskanjem); -~ coater - mašina za nanošenje prskanjem (boje); — column - toranj za orošavanje; ~ cooler - hladnjak na orošavanje; ~ cooling - hlađenje rasprašivanjem, hlađenje uljnom maglom; ~, deposit - raspršni sloj, (naneseni) depozit boje na predmet; ~, grun - pištolj za prskanje; ~ hole - otvor (usmina) prskalice; ~, -painting plant uređaj za nanošenje boje prskanjem, prskalica; ~, scrubber ispirnik, skruber; ~, tower toranj za orošavanje; —•, washer - uređaj za orošavanje; ~ webbing - kokoniziranje (nanošenje plastike na rešetku) spraying process - prskanje (thnl.) spraytron - elektrostatički raspršivač spread - širenje, proširivanje; obim, razmak; razmicanje, rasturanje, rasejanje, dijapazon odstupanja (devijacija); prostor, prostiranje; ~, Doppler - Doplerova zona; ~, energy - rasturanje po energiji, fluktuacija po energiji; ~ factor •^ zonski faktor; ~, gain - rasturanje po koeficijentima pojačanja;
~, permissible parameter -
dozvoljeno odstupanje parametra; ~, velocity - rasturanje po brzinama (elektrona u snopu) spreader - rasipač spreading beam - širenje snopa; ~, line - proširenje linije Sprengler pump - živina vakuumska pumpa (ma!.) spring - opruga; elasticitet; izvor; česma; povratno (reverzibilno) kretanje, povratno dejstvo opruge; proleće; ~ action - dejstvo opruge, rad opruge, opružnost, elastičnost, gipkost; ~ assembly - slog (paket) opruga; ~ balance - opružna vaga, vaga na oprugu; ~ -balanced - opružno rasterećen; ~ balancing device - opružni uređaj
•prhtg
663
za amortizovanje (nekog kretanja); ~ barley - jari ječam ( za razliku od ozimog); ~ bearing - ležište opruge, kućište opruge; ~ board - trambulina, odskočna (opružnoelastična) daska; ~ bolt - čivija za učvršćenje opruge; ~ bow compass - šestar nultaš; ~ -brake cylinder - cilindar kočnice sa oprugom; ~ bumper pad - opružni odbojnik; ~ bushing opružna čaura; ~ cage - elastična čaura; ~ cap - tanjir opruge; ~ catch - elastična brava škljocalica; ~ centre - elastični šiljak; ~ centre bolt - čivija za pričvršćenje opruge; ~ coil - navoj opruge; ~ coiling - navijanje opruge; ~ -coiling machine - mašina za navijanje opruga; ~ collar tanjir opruge, stezna glava za oprugom, stezna čaura; ~ constant - krutost opruge; ~ contact - opružni kontakt; ~ contact plug - banana-utikač; ~ deflection - ugib gibnja, ugib opruge, hod opruge; ~ divider - šestar na oprugu, opružni šestar; ~ -driven clockwork - opružni mehanizam časovnika; ~ end - kraj (završetak) opruge; ~ force sila opruge; ~ governor - regulator sa oprugama; —- grease cup - mazalica sa pritiskom opruge, čaura potisnuta oprugom; ~, hanger - ležište opruge; ~ -joint outside callper - spolj ni taster sa oprugom; ~ leaf - list opruge;
~ load-and-fire mechanism -
opružni isključnik; ~ loaded opružni, elastični, gipki; ~ loop - uska opruge; ~ packing ring - elastični zaptivni prsten; ~ pad - elastična podloška; ~ pin - elastična čivija; ~ roller bearing valjkasto ležište sa elastičnim valjcima; ~ scale - dimenzije opruge; ~ screw - opružni vijak; ~-screw thread die - patrona za izradu navoja; ~ seating pan - tanjir opruge; ~ seed - prolećna setva; ~ steel - opružni čelik, čelik za opruge; ~ stiffness - krutost opruge; ~ stop nut - opružn
sputter point prsten; ~ suspension - opružno vešanje; ~ temper - tvrdoća opruge; ~ -tempered - opružne tvrdoće, tvrd kao opruga; — tension - napon opruge; ~ tension plate - opružna stezna ploča; ~ testing — ispitivanje opruge; — -tube manometer - Burdonov manometar; ~ valve - opružno opterećeni jednosmerni ventil; ~ washer - opružna podloška, opružni prsten; ~ water - izvorska voda; — winding - namotavanje opruge; ~ wire - opružna žic:i springing - opružanjc (ma!.); ~ of the axle - pregibanje osovine (was.) springy - opružno, elastično (was.) sprocket wheel - točak za lanac (mai.) spruce - smrča, smreka, smrekovina; ~ rosin - smola iz smreke spun-barrel reflector - reflektor u obliku bureta (eh.) spur gear - cilindrični zupčanik (mal.) spurious capacitance - parazitna kapacitivnost (el.); — count - lažni odboj, impuls u brojaču radioaktivnosti koji nije nastao kao posledica zračenja (fiz.); ~ coupling - parazitna sprega (el.); ~ emission - parazitna emisija (eh.); ~ images - sporedna sUka (TV); ~ mode - sporedni tip (oscilovania) (eh.); ~ oscillation - parazitne oscilacije (eh.); ~ (»ulse mode sporedni tip impulsa (eU.j; ~ radiation - parazitno zračenje (rad.); ~ resonance - parazitna rezonanca, rezonanca parazitnih oscilacija (eh.); ~ response - lažni signal, smetnje (els.); ~ response ratio - relativna osetljivost prema parazitnom signalu (eh.); ~ response rejection - odsecanje parazitnih signala, uklanjanje parazitnih signala (eh.); ~ signal - parazitni signal (eh.) spurt - impuls (eh.) sputter point - prag poboljšanja, prag popravke (kod FM) (eh.)
sputtering
664
sputtering - degazacija pozitivnih jona, metalizacija Spricanjem, špricanje, razbrizgavanje, raspršenje; ~, anode - anodno raspršenje; ~, cathode - katodno raspršenje, katodna pulverzacija; ~ glow discharge - rasprašenje tinjajućim pražnjenjem; ~ of metals - rasprašenje metala; ~, reactive reaktivno rasprašenje, katodna pulverzacija square - četvrtast; vertikalan, prav; plosan; ~ back - ravna leda knjige (rikna), nezaokrugljena leđa knjige; ~ bar - kvadratni presek čelika; ~ bars - materijal kvadratnog preseka; ~ base - kvadratna osnova; ~ bastard cut file - četvrtasta turpija; ~ bit - burgija sa krunicom; ~ blade - četvrtasti zub (glodala); ~ bolt - vijak sa četvrtastom glavom; ~ bow-section column - stalak sanduka; ~ box wrench - nasadni ključ za četvrtaste vijke; ~ bracket četvrtasta (uglasta) zagrada; ~ butt joint - I - var; ~ chain američka mera za površinu 1 sq. eh = 404,687 m 2 ; ~ dimension - mera površine, površinska mera; ~ edge weld - čeoni var; ~< file - četvrtasta turpija; ~ finish tooth - sečivo za završnu obradu; ~ groove - kvadratni kalibar (valjaonica); ~ guide - četvrtasta vodica (maš.); ~ head - četvrtasta glava (maš. elementi); ~ -head bolt - vijak četvrtaste glave; head bolt with square shank - četvrtasti vijak (u telu) i četvrtaste glave; ~ head plug - četvrtasti zapušač; ~ -head screw - vijak četvrtaste glave; ~ hole četvrtasti otvor; ~ hole broach igla za provlačenje kvadratnog preseka; ~ inch - kvadratni inč, kvadratni col (engleska mera 2za površinu: 1 sq.in. = 6,452 cm ); ~ key - kvadratni klin; ~ link - američka mera za2 površinu: 1 sq.li. = 40,469 cm ; ~ mile kvadratna milja = sq.mi. = 2,59 km 2 (SAD, ENG); ~ nut - četvrtasta navrtka; ~ paper - mili-
stabilatron metarska hartija; ~ pattern karirani uzorak (tekstil); ~ plain taper key - uzdužni klin; ~ pulse - pravougaoni impuls; ~ pulse generator - generator pravougaonih talasa (impulsa); ~ punch - četvrtast probijač, izbijač kvadratnog preseka; ~ rod - engleska površinska mera 1 sq.rd. = 25,293 m 2 ; ~ root - kvadratni strugač (šaber); kvadratni koren; ~ tool post - četvrtasta revolver-glava; ~ tooth clutch - kandžasta spojnica; ~ turret - četvrtasta revolver-glava; ~ wave - kvadratni talas, pravougaoni talas (el.); ~ -wave modulated - generator kvadratnih impulsa; ~ wrench četvrtasti ključ; ~ yard - engleska jedinica za 2 površinu: 1 sq.yd. = = 0,836 m squareness - pravougaonost squarer - sistem za formiranje kvadratnih impulsa (eh.) squaring - davanje pravougaonih oblika (eh.); ~ amplifier - „pravougaoni" pojačavač (eh.); ~ the circle - kvadratura kruga (mat.) squeeze pressure - pritisak gnječenja (mat.) squegger oscillator - bloking-oscilator, oscilator sa samoprekidanjem (el.) squeggers - parazitne oscilacije, smetnje prijema (rad.) squegging - samoprekid, samozaustavljanje (el.); ~ oscillator bloking-oscilator (el.) squelch - samozaglušivanje, samogašenje (el.); ~ circuit - šema za bešumnu regulaciju (podešavanje) (el.) ; ~ system - sistem bešumnog podešavanja (el.) squint error - nagibna greška, kosa greška squirrel-cage antenna - cilindrična antena (rad.); ~ -cage motor kavezni motor (elj.) squitter - prekidni generator (el.) Sr - simbol elementa stroncijuma (hcm.) stabilatron - stabilatron, pribor za stvaranje gama-zračenja
stainer stable - stabilan; postojan; ~ are stabiliser - stabilizator; supstancija - stabilan luk (zav.); ~ gain koja rastvor čini stabilnim, negakonstantno pojačanje; ~ substance tivni katalizator - postojana supstanca (hem.) stabilising inductance - stabilizastack - oprema, komplet; stacioni induktivitet (el.) lak; magaciiij kamin, dimnjak; stability - stabilnost; ~, aging ~, fuel cell - baterija gorivnih elemenata; ~, micromodule nestabilnost usled starenja; ~, closed loop - stabilnost zatvore- stalak mikromodula; ~, to nog kola, stabilnost zatvorenog kola upon stack - postavljati jedan nad povratne sprege; ~, environmendrugim tal - stabilnost ambijenta; ~ facstacking factor - faktor ispune (el.) tor - faktor stabilizacije; ~, frestacktron - keramička prijemnoquency - stabilnost frekvencije; pojačavačka cev ~, level - stabilnost nivoa (npr. stage - stepen, stađijum, kaskada, signala); ~, long-term - dugofaza, platforma; stepen rakete; ~ trajna stabilnost; ~, long-time v. -by-stage elimination - postelong-term stability; ~, maser pena eliminacija; ~, complemen- stabilnost frekvencije kvantnog tary -s - dopunski stepeni, dopungeneratora, stabilnost frekvencije ske kaskade; ~, Darlington masera; ~, medium-term - sredDarlington trioda; ~, Darlington nja vremenska stabilnost; ~, moinput - Darlingtonov ulazni stetional - ravnomernost provlačenja; pen; ~, double-ended - sime~ of plasma - stabilnost plazme; trični stepen; ~, drift-compensa~, reliability - after storage ted - stepen kompenziran na stabilnost pouzdanosti; ~, shortdrift; ~, efficiency - stepen koristerm - kratkotrajna stabilnost; ~, nog dejstva po stepenu; ~ filter short-time v. short-term sta- etažni filter; ~, floating input bility; ~, temperature - tempe- stepen sa simetričnim ulazom; raturna stabilnost; termostabilnost; ~, hardware - hardver-stepen, termootpornost; ~, thermal v. stepen realizacije; ~ lighting temperature stability; ~, trorasveta pozornice; ~ of preselecpospherlc - troposferska stabiltion - predbirački stepen; ~nost; —, unconditional - bezusrocket - višestepena raketa; ~ lovna stabilnost single-ended - nesimetrični stestabilivolt - naponski stabilizator, pen; ~, split-load - stepen s pogasni stabilizator napona (el.) deljenim opterećenjem stabilization - stabilizacija; obezbestagger-tuned amplifier - širokođenje stabilnosti, stabilnost; ~, pojasni višestepeni pojačavač (eh.); attitude - prostorna stabilnost; ~ tuning - podešavanje na raz<~, drift - stabilnost drifta; ~ dešenim kolima (eh.) factor - faktor stabilizacije; ~, staggered - međusobno razmetnut; off-level - stabilnost nivoa uklju~ arrangement (of teeth) - urečenja; ~, temperature - tempeđaj za međusobno razmetanje (zuraturna stabilnost ba) (maš.); ~ intermittent weld stabilizator - stabilizator - naizmenično isprekidani šav stabilizer - stabilizator, sredstvo koje (zav.); ~ teeth - razmetnuti usporava hemijske reakcije (hem.); zubi (maš.) ~ tube - stabilizatorska cev (eh.) stain - obojenie, mrlja, veo na fotostabilizing winding - stabilizacioni grafiji (fol.) namot (elj.) stainer - pigment, koji se dodaje stabistor - stabistor (poluprovođosnovnoj boji (premazu) da bi joj nička dioda sa stabilizaciju jednose promenila nijansa (thnl.) smernog napona)
staining power staining power - moć bojenja (thnl.) stainless - nerđajući (mtl.); ~ steel - neoksidni (ili neoksidljiv) čelik (mtl.) staircase waveform - zupčasti trougaoni oblik talasa (els.) stalagmometry - stalagmometrija, analiza merenjem površinskog napona tečnosti stall - stanje mirovanja; štand; zaustaviti, smiriti stamper - treći original, negativ za presovanje gramofonskih ploča; nabijač stamping machine - presa utiskača (ma!.); ~ out - prosecanje (ma!.); ~ test - provera utiskivanjem (ma!.) stanchion - stub, upora stand - postolje; stalak; nosač objekta; stativ; ~ -by engine - rezervna mašina (ma!.); ~, cylinder - postolje boce (zav.); ~ -off insulator - distančni izolator (el.) standard - etalon, standard, norma, obrazac, standardni; stojeći; stalak; stub; ~, active frequency aktivni etalon frekvencije (spektralne linije zračenja); ~, active maser frequency - aktivni etalon frekvencije na kvantnom generatoru; ~, ammeter - ampermetar-etalon (el.); ~ antenna standardna antena; ~ atmosphere - standardna atmosfera, jedinica pritiska (fis.); ~, atomic-beam frequency - atomskolučni etalon frekvencije; —, atomic-frequency - atomski etalon frekvencije; —, atomic hydrogen maser frequency - atomski etalon frekvencije na vodoničnom kvantnom generatoru; ~, atomic time - atomski etalon vremena; ~, attenuation - standardna mera slabljenja; ~, block - etalon, konačno merilo; ~ broadcast band - standardni radiodifuzni opseg (rad.); ~ broadcast channel - standardni radiodifuzni kanal (rad.); ~ cable - standardni kabl (el.); ~ calomel electrode - standardna kalomelova elektroda, poluelement koji se sasstoji od žive, kalomela i rastvora
standard kalijum-hlorida (hem.); ~ calorie - standardna kalorija (fiz.); ~ candle - normalna sveca (opt.); ~ cap - standardno podnožje; — capacity - standardni kapacitet (el.); ~ casing - standardno kućište; ~ cell - standardna (električna) ćelija; normalni element, element-etalon (el.); ~, cesium v. cesium frequency standard; —, cesium atomic-beam frequency - etalon frekvencije na atomskom snopu cezijuma; ~, cesium beam v. cesium atomic-beam frequency standard; ~, cesium frequency - cezijumov etalon frekvencije; ~, cesium gas cell frequency - cezijumov etalon frekvencije na gasnoj ćeliji; ~, colorfrequency - etalon frekvencije boje; ~, compatible color - etalon kompatibilne boje; ~ component - standardni deo; ~ conditions - standardni, uobičajeni uslovi; ~ cubic foot of gas standardna kubna stopa gasa, standardna količina gasa u engleskim jedinicama; ~, current - etalon struje; ~ deviation - standardno odstupanje, standardna devijacija (fiz.); ~, electrode potential - standardni potencijal elektrode (el., hem.); ~ equipment - standardna oprema; ~, facsimile fototelegrafski standardi; ~ field strength - standardna mera jačine polja; ~ fit - standardni dosed; ~, frequency - etalon frekvencije; standard frekvencije; generator standardnih signala; ~ frequency generator - generator standardne frekvencije (rad.); ~, gas cell frequency - etalon frekvencije na gasnoj ćeliji; ~ gravity - standardna gravitacija (g = 980.665 cm/sa) (fiz.); ~ impedance - standardna mera impedancije; ~ instrument - standardni aparat, instrument-etalon; ~ length - standardna, trgovačka dužina; ~ level - etalonski nivo; —, Iongbeam frequency - dugomlazni frekventni etalon; ~, maser frequency - etalon frekvencije na
standard
667
kvantnom generatoru; ~ mirerophone - merni mikrofon, standardni mikrofon, mikrofon-etalon (eh.); ~ mile - standardna milja; ~, molecular frequency - molekularni etalon frekvencije; ~ noise - standardna mera veličine šuma; ~ noise temperature - standardna temperatura (za merenje šuma) (els.); ~, optically pumped frequency - frekventni etalon dobijen optičkim punjenjem; ~, passive atomic resonance controlled frequency - pasivni etalon frekvencije stabilisan atomskom rezonancom; ~, passive frequency - pasivni etalon frekvencije; ~, passive rubidium (frequency) - pasivni rubidijumski etalon frekvencije; ~ phase shift - standardna mera za fazni pomeraj, etalon faznog pomaka; ~ planer standardna rendisaljka (ma!.); ~ port - matična luka; ~, portable cesium frequency - prenosni cezijumov etalon frekvencije; ~ potential - standardni potencijal (el.); ~, primary - primarni etalon; ~, quartz frequency - kvarcni etalon frekvencije; ~, reference - sekundarni etalon; ~, RF power - etalon RF snage; ~, rubidium (frequency) - rubidijumski etalon frekvencije; ~, rubidium gas cell frequency - frekventni etalon rubidijumske gasne ćelije; ~, rubidium vapor frequency v. rubidium gas cell frequency standard; ~, secondary - sekundarni etalon; ~, short-beam - kratkolučni etalon frekvencije; ~ -signal generator - generator standardnih signala (eh.); ~ solution - stan-dardni rastvor, rastvor poznate koncentracije (hem.); ~ term standardni izraz; ~ tertiary tercijarni etalon; ~ test - standardno ispitivanje; normalno ispitivanje (zav.); ~, thallium v. thallium frequency standard; ~, thallium atomic-beam (frequency) - talijumski atomskolučni etalon frekvencije ; ~, thallium frequency - talijumov eta-
Stark effect
lon frekvencije; ~ time delay standardna mera vremena kašnjenja; ~, tri-service military -s - standardi oružanih snaga SAD; ~, United States frequency - etalon frekvencije Nacionalnog biroa za standarde (SAD); ~, voltmeter - voltmetar-etalon (el.); ~ volume - standardna zapremina (hem.); ~, wavemeter - talasomer-etalon (el.); ~, working tercijni etalon, radni etalon standardised, standardized - normiran standby - rezervna aparatura, rezerva, rezervni standing wave - stojeći talas (fiz.); ' wave meter - merač stojećih talasa (rad.); —' -wave ratio koeficijent stojećih talasa (rad.) standpipe - hidrant stannano - stanan, hibrid kalaja (hem.) stannate - stanat stannic oxide - dioksid kalaja (stani oksid) (hem.) stanniferous - koji sadrži kalaja stannite - stanit, sulfostanit Cu, Fe ili Zn (min.) stannites - staniti, soli kalajaste kiseline (hem.) stannous chloride (tin salt) - hlorid kalaja (stanohlorid) (hem.) star - zvezda; ~ aerial - zvezdasta antena; ~ bit - burgija sa krunicom; ~ chart - veza u zvezdu (el.); ~ -connected - veza u zvezdu (el.); ~ knob - krstasta drška, zvezdasta drška; ~ navigation - astronavigacija; ~ of first magnitude - zvezda prve veličine; ~ shell - svetleća raketa; ~ voltage - fazni napon; ~ wheel - zvezdasta drška, točkić za popravljanje točila (ma!.) starch - škrob, skrobno brašno; ~, animal - gl i kogen; ~, cor - kukuruzni škrob; ~, gum - dekstrin; ~ spirits - špiritus iz krompira; ~ sugar - glikoza, groždani šećer; ~, wheat - pšenični škrob Stark effect - Starkov efekal iakog električnog polja na spektralne linije
starlet
668
starlet - mala zvezda starling - ledobran start and stop valve - ventil za upuštanje i zaustavljanje (maš.) startability - moć startovanja (av.) starter - starter, pokretač, upuštač, uređaj za pokretanje (mot.); ~ button - dugme za uključivanje, startno dugme, dugme za pokretanje (mot.); ~ cathode - pomoćna katoda za puštanje, katoda za paljenje (el.); ~ motor - starter (mot.); ~ pinion - zupčanik pokretača (mot.); ~ with automatic cut-out - starter sa automatskim zaustavljanjem (elj.) starting - stanovanje; zalet; potezni moment; ~ capacitor startni kondenzator (el.); ~ cartridge - startni osigurač (el.); ~ element - pobudni organ (el.); ~ handle - startna ručica, ručni pokretač (mot.); ~ hole - vodeća rupa (maš.); ~ motor - motor pokretač, starter (mot.); ~ power of a meter - polazna snaga brojila (el.); ~ relay - startni relej, relej za puštanje u rad (el.); ~ salary - početna plata; ~ torque - polazni obrtni moment (mot.) starvation circuit - kolo minimalne potrošnje (el.) starved-current amplifier - pojačavač sa minimalnom potrošnjom (el.) statcoulomb - statkulon, jedinica naelektrisanja (fiz.) state - stanje, položaj; struktura, forma; režim (voda); ~, acceptor - struktura akceptora; ~, allowed - dozvoljeno stanje; ~, amplifying - režim pojačanja (piezoelektričnog kristala); ~, antiferroelectric - antiferoelektrično stanje; ~, band-gap - (energetsko) stanje u zabranjenoj zoni; ~, bound - vezano stanje, stacionarno stanje; ~, capturing zahvatno stanje; ~, charge stanje naelektrisanja; ~, correlated -s - korelisana stanja; ~, cutoff - prekidno stanje; ~, deep (-lying) - duboki nivo; ~, degenerate - degenerisano stanje;
station
state-of-the-art ~, discrete - diskretno stanje; ~, donor - donorno stanje; ~, empty - prazno (nepopunjeno) stanje; ~, energy - energetsko stanje; ~, ferroelectric - feroelektrično stanje; ~, filled - popunjeno stanje; ~, forward (conducting) - stanje direktne provodnosti; ~, frozen - „zamrznuto" stanje; ~, ground - osnovno (energetsko) stanje; ~, high-Q visoko ,,Q" stanje; ~, hyperfine superfino stanje; ~, impurity stanje primesc; ~, interface stanje na medupovršini; ~, nonconducting — neprovodno stanje; ~, nondegenerate - nedegenerisano stanje; —, normal - normalno stanje; ~, occupied - popunjeno stanje; ~ of equilibrium - ravnotežno stanje; ~ of health - ispravnost (aparature); ~ of strain - stanje razobličenosti (ili deformisanosti); ~ off - položaj „uključeno"; ~ on - položaj „isključeno"; ~, pre-plasma - pretplazmeno stanje; ~, remanent remanentno stanje; stanje remanentnog magnetizma; ~, reset početno stanje; ~, resistive nepovratno stanje, otporno stanje; ~, reverse (conducting) - stanje povratne provodnosti; ~, saturated - zasićeno stanje, saturaciono stanje; ~, shallow (-lying) - meki nivo; ~, solid - tvrdo telo, čvrsto stanje; ~, stable stabilno stanje; ~, steady - stabilno stanje; ~, superconducting - superprovodno stanje; ~, supersaturated - prezasićeno stanje; ~, surface - površinsko stanje; ~, Tamra - Tamov nivo; ~, transient - prelazni režim; ~, trapping - hvatač, trap, klopka; ~, unbound - nevezano stanje; ~, unfilled - nepopunjeno stanje, slobodno stanje, nezauzeto stanje, vakantno stanje; -~*, unoccupied v. unfilled state; ~, unstable nestabilno stanje, promenljivo stanje; ~, vacant - virtualno stanje; ~, weightless - bestežinsko stanje state-of-the-art - savremeni nivo
static - atmosfersko pražnjenje, atmosferske smetnje (pl.), atmosferik; statičan; stacionarni, nepokretan; ~ characteristic - statička karakteristika (el.); — charge statičko opterećenje (el.); ~ converter - statički konvertor, statički ispravljač, usmeravački uređaj (el.); ~ coupling - kapacitivna sprega (el.); ~ direction finder - radiogoniometar atmosferskih prai njenja (els.); ~ discharge - statičko pražnjenje, atmosfersko pražnjenje (el.); ~ electricity - statički elektricitet (els.); ~ -free - bez atmosferskih smetnji; ~ frequency changer -menjač frekvencije (els.); ~ head statička visina (av.); ~ level nivo atmosferskih smetnji (els.); ~ machine - elektrostatički generator (el.); ~ magnetic memory - statička magnetska memorija (els.); ~ phase error statička fazna greška (els.); ~ regulatioi curve of output pressure - statička kriva promene pritiska (u.); ~ seal - statički zaptivač (maš.); -~-> sensitivity statička osetljivost (fotoelementa) (els.); ~ shori circuit current - trajna struja kratkog spoja (el.); ~ welding machine - statička mašina za zavarivanje (zav.); ~ welding set - statički zavarivački uređaj (zav.); ~ universe - statički univerzum statics - statika, grana mehanike; atmosferske (električne) smetnje
(Pj.)
v
station - 1. mesto, pozicija, postavljanje; staviti na mesto, smestiti; 2. stanica, put; 3. železnička stanica; 4. baza vojna, pomorska baza, položaj, mesto; 5. elektrostanica, elektrana; ~, aeronautical communication - stanica aero-navigacione veze; ~, aeronautical radio - aero-navigaciora radio-aparatura; ~, air - 1. tačka fotografisanja, centar projekcije; 2. avio-baza; ~, airborne pick-up - bočna prijemna stanica; ~, airborne telemetring - bočna tele-
metrijska radio-stanica; ~-, airdefence - punkt protivvazdušne odbrane, poligon za avio-vazdušnu
odbranu; ~, air-ground control
radio - nadzemna radio-stanica za upravljanje letećim aparatima, kontrolna radio-stanica za upravljanje avionima; ~, air-to-surface vessel - bočna radio-lokaciona stanica za otkrivanje morskih ciljeva; ~, answer back - pozivno-odzivna aparatura za pregovaranja; ~, atomic power - atmoska elektrostanica, atomska centrala; -~, attended - opsluživana stanica, stanica sa posadom; ~, automatic unattended hydroelectric - automatska hidroelektrična stanica sa daljinskim upravljanjem; ~, background monitoring - stanica za kontrolu (radioaktivnog) fona; ~, base - bazni punkt, bazni poligon, stajna stanica; ~, base-load electric - bazna elektrostanica; ~, beam - radio-stanica sa usmerenom predajom; ~, bili - spisak posade; ~, block - aparatura za blokiranje; ~, booster - 1. retranslaciona stanica; 2. buster-aparatura; 3. predajna stanica, medustanica; ~, breeding - selekciona stanica, odabirna stanica; ~, broadcast - radio-stanica, emitujuća radio-stanica; ~, casualty-clearing - stanica za uzbunu; ~, cat - kursna radio-stanica; ~, catand-mouse - kursna upravljajuća radio-stanica; ^, central - centralna stanica, centralna pozicija, centralni položaj, centralna železnička stanica, centralni položaj, centralna baza; ~, central wireless - centralna radio-stanica; ~, charging - električna stanica; ~, cloud-and-collision warning avionska radio-lokaciona stanica za osmatranje oblačnosti i zaštitu od sudara; ~, coast - visinska radio-
stanica; ~, communication con-
trol - radio-stanica za regulisanje vazdušnog kretanja; ~, control kontrolna stanica; ~, cosmic-ray intensity recording - stanica za registraciju intenziteta kosmičkih
station station
670
station zraka; —, counter - računska stanica; ~, crossing - stanica za ukrštanje; ~, detector - mesto posmatranja, položaj posmatranja; ~, dispatch - dispečerska stanica, odašiljačka stanica; ~, distancefinding - daljinski položaj, distancioni položaj; ~, distributing sortirna stanica, distribuciona stanica; ~, disturbing - radio-stanica koja vrši smetnje, zaglušujuća radio-stanica; ~, down-rangekontrolno-merni punkt na trasi raketnog poligona (položaja); ~, drift - pomerena stanica; ~, earlywarning - stanica daljinskog posmatranja, stanica daljinskog otkrivanja; ~, electric - elektrostanica; ~ emitting - emitujuća stanica, predajna stanica; ~, end - konačna stanica, krajnja stanica; ~, extension - dobavna abonentska prostorija, magacin; ~, field - 1. poljska stanica, linijska stanica; 2. linijski punkt (u sistemu teleupravljanja); ~, fixed - fiksirana radio-stanica, stacionirana radiostanica, locirana radio-stanica; ~, flag - stajni punkt; ~, flashranging - položaj optičke mreže; ~, freight - teretna stanica; ~, gauging - hidrometrijska stanica, elektrostanica, centrala; ~, geodetic - geodezijski punkt, geodezijska stanica, geodezijska pozicija, geodezijsko mesto; '—, ground - nadzemna radio-stanica; ~, ground receiving - nadzemna prijemna radio-telemetrijska stanica; ~, ground recording telemetering - nadzemna registraciona radio-telemetrijska stanica; ~, guidance - stanica navođenja, punkt navođenja, položaj za navođenje, mesto za navođenje; ~, high-head hydroelectric - visinska hidroelektrična stanica; ~, hydroelectric - hidroelektrićna elektrana, HE; ~, incubator-poultry - inkubatorska stanica; *••-, indoor hydroelectric - hidroelektrična stanica sa zgradom zatvorenog tipa; ~, inspection - kontrolni punkt,
Station kontrolni položaj, kontrolno mesto, kontrolna stanica; ~, interfering v. disturbing station; ~, intermediate - međustanica; ~, jamming - stanica zagušenja, stanica smetnji; ~, junction - ukrsna stanica, stanica za ukrštanje; ~, key zadana stanica, vodeća stanica, zadani put; ~ knapsack - radiostanica za ranac, prenosna, leđna radio-stanica; ~, lift - pumpna stanica za podizanje stajnih voda; ~, line code - linijska kodovana stanica, linijska kodovana ćelija; ~, listening - mesto osluškivanja, položaj za prisluškivanje, punkt za prisluškivanje; prislušnica; stanica pfislušnica; ~, long-distance radio - radio-stanica daljinskog dejstva, daljinska radio-stanica; ~, long-range ground-search - nadzemna stanica za daljinsko osmatranje cilja; ~, look-out - mesto za posmatranje, položaj za osmatranje; ~, low-head hydroelectric - niskonaponska hidroelektrična stanica; ~, magnetic magnetni punkt, magnetna stanica, magnetna tačka; ~, marked markirana stanica, markirani punkt, učvršćena tačka, geodezijski punkt sa određenim koordinatama; ~, master - zadana stanica, zadana tačka; rukovodilac stanice; ~, medium-head hydroelectric - srednjonaponska hidroelektrična stanica; ~, mixed pumped storage - hidroakumulaciona električna stanica koja radi na prirodnom bazenu i hidroakumulaciji; ~', mobile poletna stanica, letna stanica, uzdižna stanica; ~, monitoring kontrolna stanica; —, monumented - znak koji je učvršćen na određenom mestu, reperna tačka; ~, mouse - radarska stanica koja daje avionu položaj nad ciljem, usmeravajuća stanica; ~, multiple - ukrsna stanica; ~, nuclear energy - atomska elektrostanica, atomska centrala; ~, observation - t. astronomski punkt; 2. stajna tačka, tačka posmatranja; ~, openair hydroelectric - hidroelek-
ciona radio-relejna stanica, relejna trična stanica sa zgradom otkrivestanica; ~, relaying space - ranog tipa; ~, optical observation diorelejna stanica na veštačkom sa- punkt optičkog posmatranja, statelitu; ~, remote-control - punkt nica za optičko posmatranje; —, distancionog upravljanja, punkt daorbital space - orbitalna kosmička ljinske kontrole; ~, repeater stanica; ~, outdoor hydroelec1. repetitorna stanica; 2. stanica tric v. open-air hydroelectric za pojačanje, pojačavačka stanica; station; ~, outlying - stanica 3. retranslaciona stanica; ~, rekoja leži na periferiji sistema; ~, transmitting - retranslaciona rapassenger - prolazna stanica; ~, dio-relejna stanica; ~, revolvingpay - telefon automat, telefon za beam - radio-far sa rotacionim opštu upotrebu; ~, petrol-filling dijagramom usmerenosti antene; - benzinska stanica; ~, pier-type ~, road-side - međustanica; ~, hydroelectric - hidroelektrična rotating beacon - radio-far sa stanica određenog tipa; ~, plantrotacionim dijagramom usmerenobreeding - selekciona stanica; ~, sti antene; •--', rotating loop port - putnička železnička stanica; radio-far sa rotacionom ram-ante'—, power - generatorska stanica, nom; ~, satellite - 1. pomoćna električna stanica; ~, printing stanica, podstanica; 2. stanica veze mašina za kucanje, mašina za štamsa satelitom, međustanica na satepanje; ~, private - privatna stalitu, retranslaciona stanica na sanica, stanica za delimično korištelitu; ~, seaplane - hidroaeroćenje; ~, pumped storage drom; ~, semi-outdoor hydrohidroakumulaciona električna staelectric - hidtoelektrična stanica nica; ~, pumping - pumpna sa zgradom poluotvorenog tipa; stanica, pumpni punkt; ~, push~, sending - predajna radio-stabutton - punkt za upravljanje, nica, radio-predajnik; ~, sewage komandni punkt; —, radar - radiopumping - aparatura za predaju lokaciona stanica, radarska stanica; vode, stanica za prebacivanje vode; ~, radio- - radio-stanica; ~, ~, ship - radio-stanica na brodu; radio-beacon - radio-far; ~, ~, shore - visinska radio-stanica; radio-beam transmitting - radio~, shunting - sortirna radiopredajna stanica usmerenog dejstva, stanica; <—< signal - 1. petlja veze; transmisiona stanica usmerenog dej2. signal veze; ~, sounding - 1. stva; ~, radio-compass v. radiozvukometrična stanica; 2. jonosbeacon station; ~~, radio direcferna stanica; ~, space - kosmička tion-finding - radio-goniometrijstanica; ~, spotting - sortirna ska stanica; ~, radio intercept stanica; ~, starting - stanica za radio-stanica za prihvatanje; ~, odašiljanje; ~, stopover satellite radio-range - radio-far, opseg - međustanica na veštačkom sateradio-stanica; ~, radio telemelitu, prolazna stanica na veštačkom tering - radio-telemetrijska stasatelitu; ~, storage power nica; ~, railway - železnička stahidroakumulaciona hidroelektrična nica; ~, rainfall - punkt za mestanica; ~, stream-gauging - hirenje kiše; ~, rating - računski drometrijska stanica; ~, stub centar; ~, reading - aparatura šlepa stanica; ~, subscriber's za čitanje; ~, receiving - prijemna abonentski punkt, abonenstska testanica, prijemna radio-stanica, ralefonska stanica; ~, superpower dio-prijemni centar; ~, refuelling supersnažna stanica, stanica visoke satellite - veštački satelit koji služi snage; ~, switching - 1. blokkao međustanica; ~, regional stanica, položaj sekcioniranja; 2. regionalna stanica, oblasna stanica, punkt za priključivanje; ~, telerejonska stanica, radio-stanica limetering - telemetrijska stanica; nijske veze; ~, relay - retransla-
station
672
steam
station stator - stator, nepokretni deo (elj.); ~, telephone - abonentski tele~ -resistance starter - starter fon, abonentski punkt; ~, teleputem otpora statora (elj.) vision - televizijska stanica, telestatron - elektrostatički pulverzator vizijski centar; ~, terminal - statute mile - američka dužinska i. konačna stanica; 2. šlepa stanica, (jedinica) mera; 1 mi = 1.609 km. krajnja stanica; ~, thermal - tostatvolt - statvolt, jedinica napona plotna električna stanica; ~, thro(= 300 volti) (el.) ugh - 1. prirodna stanica; 2. stastaurolite - staurolit, hidratisani nica u prolazu; ~, tidal power silikat aluminijuma i gvozda (min.) - prilivna elektrostanica; ~, tower stay - podupirač; kotva, čivija, nosač, - blok položaj; ~, tracker - staoslonac, stalak, porezni zahvatač; nica za praćenje; ~, transmitting ~ block - ležište ankera (elj.); - transmisiona radio-stanica, pre~ plate - ukrućena ploča; ~ dajna radio-stanica; ~, visual tightener - stezač ankera, stezač vizuelni položaj, svetlosno-signalni kotve (elj.) i ~ wedge - klin položaj, svetlosno signalno mesto; podesnik (maš.) ~, warning - predviđena radiostaying with ribs - rebrasto ukrulokaciona stanica, planirana radioćen (maš.) lokaciona stanica, radarska stanica steady - trajan, stabilan; —current za otkrivanje; ~, water—power - konstantna struja, postojana stru- hidroelektrična stanica; hidroja (el.); ~ flow - postojan tok elektrana; ~, water-pumping (el.); ~ load - trajno opterećenje vodopumpna stanica, vodocrpna (el.); ~ state - postojano stanje stanica; ~ wayside - medustanica, (fiz.); ~ -state oscillation prolazna stanica; —, weather uspostavljanje oscilacije, produžameteorološka stanica; ~, wireless vanje oscilacije (el.) - radio-stanica; ~, work - radno mesto; ~, writing - aparatura steadying resistance - stabilizujući otpornik (el.) za zapisivanje, rekorder stationary - stacionaran, pričvršćen, steam - potok; tečenje, tok, struja; nepokretan, stajaći, mirujući; ~ reka; strujati; para; vodena para; field - stacionarno polje, konstant~ 3 air - vazdušna struja, vazdušni no polje (fiz.) ', ~ flow - stalan, protok, vazdušni tok; ~, cathode nepromenljiv tok (acd.); ~ tone - katodna struja, katodni tok (elek- nepromenljiv ton (ah.); ~ wave trona); <—•, convection - 1. kon- stojeći talas (fiz.); ~ -wave vektivna struja; 2. električni vetar, ratio - koeficijent stojećih talasa konvekcioni tok (električnih čes(fiz.) tica); ~ distillation - destilacija vodenom parom (metod prečišstationery — pisane stvari (pl.) ćavanja); ~, ebb-tide - prilivno statistic test - statističko ispitivanje tečenje, prilivni tok, prilivna struja; statistics - statistika; statistički merni ~, fluid - potok tečnosti, potok brojevi (pi.); ~, degenerate gasa, fluidni potok; ~, free - slov. Fermi-Dirac statistics; ~, bodni potok, slobodni tok; ~, Fermi-Dirac - Fermi-Dirakova gaining - reka koja se stvara od statistika; ~, Maxwell-Boltzpodzemnih voda; ~, gas - potok mann - Maksvel-Bolcmanova stagasa, tok gasa, struja gasa; ~, tistika; ~ of laser radiation jet - 1. reaktivna struja; 2. strujni statistika zračenja lasera; ~ of tok; ~, main - osnovni tok, thermal radiation - statistika osnovni potok, nepomešani potok, termalnog zračenja nesmešani potok; ~, meteor - mestatitron - statitron, Vandegrafov teorski potok; ~, mud - potok generator glinastog rastvora; ~, rising - dostatometer - statički voltmetar (el.) j
cteam
673
lazeći potok, dolazeći tok; ~, ratary - povratni tok, povratna voda; ~, tidal - prilivno tečenje, prilivni tok, prilivna struja; —, trunk - izvorni potok, izvorni tok, izvorna struja; ~, turbulent - turbulentni potok, turbulentna struja, turbulentno strujanje, turbulentni tok stearic acid - stearinska kiselina, jednobazna masna kiselina sa 18 ugljenikovih atoma (hem.) Stearin - stearin, naziv za smešu stearinske i palmitinske kiseline kao i za glicerid stearinske kiseline (hem.) steatite - steatit, masnik, varijetet talka (min.); ~ ware - keramički materijal od pečenog steatita (thnl.) Stearone - vrsta sintetičkog voska na bazi visokomolekularnih ketona steel - čelik (mtl.); ~ belt - čelični kaiš; ~ plate, steel sheet - čelični lim, ploča (mtl.); ~ -tank rectifier - ventil (ispravljač) sa čeličnom posudom (el.); ~ -tape recorder - magnetofon sa čeličnom trakom (eh.); ~ wire - čelična žica (mtl.) steerable antenna - antena sa promenljivom usmerenošću (rad.) steering - uređaj za upravljanje (mot.); ~ arm - rukunica spone (mot.); ~ column - upravljački stub (mot.); ~ compass - kormilarski kompas, upravljački kompas (pom.); gear - upravljački prenosnik (mot.); ~ knuckle rukavac točka (mot.); — pivot osnovica rukavca točka (mot.); ~ shaft - upravljačka osovina (mot.); ~ swivel - rukavac točka (mot.); ~ wheel - volan, upravljač (mot.) Stefan-Boltzmann law - StefanBolcmanov zakon (zračenja) Steintnetz coefficient - Štajnmecov koeficijent, kod magnetnog histerezisa (fiz.) stellar guidance - vođenje po zvezdama stellarator - stelarator Stellite - brzorezna tvrda legura kobalta, hroma i volframa (mtl.) 13 RecnUc
stereochemistry
stemmatron - naziv serije elektronskih cevi, stematron stenode - stenod, superheterodin sa piezogeneratorom (rad.) stenotron - stenotron, oscilovana cev punjena gasom step - korak, stupanj; ~ annealing - stupnjevito žarenje (mtl.); ~ back welding - zavarivanje povratnim korakom (zav.); ~ -by-step - stepenasti, postepeni, korak po korak; ~ by step office centrala sistema korak po korak (tel.); ~ by-step selection biranje u sistemu korak po korak (tel.); ~ cone - stupnjeviti kaišnik (maš.); ~ -down ratio koeficijent smanjenja (el.); ~ -down transformer - transformator za sniženje (el.) ; ~, frequency - frekventni korak; ~ milling - stupnjevito glodanje (maš.) ; ~ -shaped - stepenast, stepenastog oblika (eh.); —, unit - jedinični korak; ~ -up ratio - koeficijent povećanja (el.); ~ -up transformer - transformator za povećanje (el.); ~ voltage regulator - stepenasti regulator napona (el.) stephanite - stefanit, sulfid srebra i antimona (min.) stepless - bez stupnjeva (maš.) steplessly variable - kontinuirano promenljiv (maš.) stepped cone pulley, stepped pulley - stupnjeviti kaišnik (maš.); ~< spur gear - dvostruki zupčanik (maš.); ~ winding - stepenasti namot (elj.) stepping - stupnjevanje; koračanje, stupanje, postepeno ispitivanje steradian - steradijan, prostorni radijan, jedinični prostorni ugao stereo multichannel - višekanalni stereofonski sistem; ~ multiplex - stereofonska oprema s jednom nosećom; — three-channel trokanalni stereofonski sistem stereocasting - stereofonska radiodifuzija stereochemistry - stereohemija (nauka o prostornom rasporedu atoma u molekulima)
stercogoniometar stereogoniometar - stereogoniometar, uređaj za merenjc orijentacije kristala (kr.) stcreogram - stcrcogram, slika u prostoru stereoisomer - stereoizomer (hem.) stereoisomerism - stereoizometrija, postojanje molekula jednake strukture, ali različitog prostornog rasporeda atoma (hem.) stereomer - stereomer, sinonim za stereoizomer (hem.) stereophonic - stereofonski (ak.); ~ reception - stereofonski prijem (eh., ak.); ~ reproduction - stereofonska reprodukcija (els., ak.); ~ sound system - stereofonski zvučni sistem (ak.); ~ tape recording - stereofonsko zapisivanje na traku (els.) stereoptics - stereoptika stereoscope - stereoskop (opt.) stereotron - stereotron stereovision - stereoskopsko gledanje (opt.) steric - prostoran sterilamp - stertlizaciona lampa (med.) steritron - naziv elektronskog uređaja za prečišćavanje vode sterluminancy - osvetljenje po steradijanu (opt.) sterols - steroli, grupa alkohola velike molekulske težine, srodnih terpenima (hem.) Sterox - grupa nejonskih, površinski aktivnih proizvoda na bazi polioksietilena (thnl.) stethetron - stetotron, elektronski stetoskop stethoscope - stetoskop (med.) stibial - antimonski stibine - stibin, hidrid antimona (hem.) stibnite - antimonit, stabnit, antimonski sjajnik, antimon-trisulfid stick - prut, štap; utikač; gajtan za proveru stickiness - lepljivost sticking of contacts - stupanj kontakta, slepljivanje kontakta stiffen - povećavati induktivnost kola (el.)
674
875
stocking
stilbene - stilben, trans-l-2-difeniletilen (hem.) ; ~ crystal - kristal stilbena (kr.) stilbestrol - stilbestrol, 4, 4-dihidroksi-dietil-stilben (hem.) stilbite - stilbit, silikat natrijuma, kalcijuma i aluminijuma, spada u zeolite (min.) still - destilacioni kotao (thnl.) stimulation - pobuđivanje; stimulacija; razdraženost; ~, laser pumpanje lasera; ~, photic - svetlosna stimulacija; ~, tactile dodirna stimulacija stimulator - stimulator, pobudno sredstvo; ~, tactile - dodirni stimulator stimulus - spoljni uticaj, ulazni signali; stimul, pobuđivač, razdraživač stirred - mešan stirrer - mešalica, aparat za mešanje stirring - mešanje stock - panj, deblo, trupac, oslonac; materijal, obradak, sirovi komad, glavni deo; držač, drška; osnovni materijal, inventar; stovarište; stočni fond; rezerva, zaliha; vozni park; ~ allowance - dodavanje materijala; ~ and die - nareznica, alat za izradu spoljnog navoja; ~ bin - rezervoar zalihe; ~ block - vinjeja (stamp.); ~ boat - brod iz serijske proizvodnje; ~ book - makulatura knjižna; ~ car stočni vagon; ~ farmer - odgajivač stoke; ~ farming - gajenje stoke, stočarstvo; ~ food - stočna hrana; ~ furnace - kovačka peć; ~ keeper - upravnik skladišta; ~ left - dodavanje (šaržiranje) materijala; ~ market - stočna pijaca; ~ naphta - ligroin; ~ number - fabrički broj; ~ of machinery - mašinski park; — of ores drobilica rude; ~, paper - papirna masa; ~, pile - zaliha obradaka; ~ raiser - odgajivač goveda; ~ removing capacity - kapacitet rezanja; ~ taking - inventar, inventarisanje stocking - skladištenje; predglodanje, predrezanje
storage
stopband - nepropusni opseg, ne•tockpile - stovarište uglja prozirni opseg stockyard - stočno dvorište; stovastoppage time - vreme zaustavljanja rište uglja (tnai.) Stoddard solvent - rastvarač na stopper - zapušač, prigušnica; zabazi rafinisanog destilata nafte graditi (thnl.) stopping an engine - zaustavljanje stoichlometric - stoihiometrijski (komašine (mal.) ; ~ brake - zaustavji se odnosi na odnose težina u na kočnica (mot.); ~ capacitor hemijskim reakcijama) kondenzator za blokiranje (el.); stokes - jedinica viskoznosti (fiz.) ~ potential - napon blokiranja Stokes law - Stoksov zakon (fiz.); (el.); — ' < power - moć zaustavljanja, moć kočenja, odnos srednje ~ Une - Stoksova spektralna liduzine puta radioaktivne čestice nija (fiz.) u vazduhu i datom materijalu (fiz.) stomertron - stomertron stopple - zapušač stone - kamen, stena; engleska jedistovaine - stovain, amilokain, sinnica za masu, 1 stone = 6,350 kg.; tetički alkaloid (hem.) - age - kameno doba; ~ axe storage - uskladištenje; memorijski nefrit; ~ azure - lapis lazur; uređaj (računske mašine), memorijbit - burgija za kamen; ~ ehiped ski element; akumulator; pamćenje, - tesani kamen; ~ chisel - dleto akumuliziranje, čuvanje, održavanje; za kamen; ~ coal - krušni antratroškovi skladištenja; ~ battery cit; ~ crusher - drobilica kamena; - akumulatorska baterija (el.); ~ cut - tesani kamen; ~ cutter akumulator; ~ battery truck - burgija za kamen; kamenoreelektrokolica; ~ bin - rezervoar zac; ~ flint - kremen; ~ frazalihe; ~, capacitor - kondenme saw - gater testera zatorska memorija; ~', carrier za kamen; ~ grinding - točilo; nagomilavanje nosilaca; — charastirač boje; ~, industrial racteristic - karakteristika starenja; . tehnički dijamant; ~ isinglas ~ core - memorija sa magnetnim sluda, mika, liskun; ~ mason jezgrima; ~, delay (-line) - mekamenorezac; ~, natural - pri morija sa linijama kašnjenja; ~ rodni dijamant; ~ pit - kamenodepreciation - pad kapaciteta lom; ~, wine - vinski kamen usled skladištenja (baterija); ~, stoneware - kamenina, fina keramika diode-condenser - diodno-konkoja je prozirna, peče se na visokoj denzatorska memorija; ~ drum temperaturi i bez gledi (thnl.); - magnetni doboš, šanžirni doboš, ~ conduit - keramički kablovski memorija na magnetskom dobošu; _ provodnik (kanal) (el.); ~ duet ~, excess carrier - nagomilavanje - keramički (kameni) kanal za neravnotežnih nosilaca naelektrikabl (el.) sanja; ~ expenses - troškovi (pl.) skladištenja; ~ , in-line - unustop - stajalište; odbojnik, odboj; tarnja memorija; ~, internal zaustaviti; ~ arm - ručica za zaoperativna memorija; ~, minozaustavljanje; ručna kočnica (mot.); rity-carrier - nagomilavanje ne~ button - dugme za zaustavljanje, osnovanih nosilaca; ~, multitaster za zaustavljanje (el.); ~ level - nagomilavanje nivoa; —, gear - mehanizam za zaustavljanje nonvolatile - dugotrajna memo(el.); ~ lamp, stop light - stoprija; memorija koja konzervira insvetlo (mot.); ~ pin - čep za formaciju po isključenju napajanja; zaustavljanje (mal.); ~ signal ~, off-line (shelf) - autonomna signal zaustavljanja (mot.); ~ valmemorija, of lajn memorija; ~, ve - ventil za zaustavljanje, zaporni on-line - unutarnja memorija; ventil (tnai.); ~ watch - hronometar, štoperica 43«
strength
storage storage ~, optical information - nagomilavanje optičkih informacija; akumuliranje informacija optičkim sredstvima; ~, random access - memorija sa proizvoljnim prilazom; — space - skladišni prostor; ~ superconductor energy superprovodni skupljač energije; ~, tape - memorija na traci (magnetnoj) store - ostava, skladište, magacin; memorija (ob. pod.); ~, boat brod-skladište; ~ -carrier - brodsnabdevač; ~, nest v. push-down store; ~, push-down - memorija magacinskog tipa; <--, push-up memorija (obratnog) magacinskog tipa; ~ room - magacinska prostorija; memorija; ~ ship - brodsnabdevač; ~, temporary - privremena memorija; ~, working v. temporary store storehouse - skladište, magacin; memorija storey - sprat; terasa; ~ culture terasasto sadenje (pirinča, vinove loze itd.); ~ furnace - etažna peć storm detection - otkrivanje olujnih centara (meteor.); ~ echo refleksija od olujnih centara, eho od olujnih centara (meteor.) stove - peć (mala), pećica, sobna peć, peć za pečenje laka, sušnica; antracit za peći; ~, foundry peć za sušenje kalupa; ~ wood - drvo za loženje stoving varnich - lak za pečenje stowaway - slepi putnik; odložena roba; ostava straddle mill - kolutasti glodač (maš.); ~ milling - planparalelno glodanje slogom disk-glodala straggling - rasturanje, rasejavanje, disperzija, varijacije u dometu jonizujućih čestica, obično alfa-zraka (fiz.); ~ electrons - rasejani elektroni, rasuti elektroni (fiz.); ~ range - rastur dometa, disperzija dometa, stragling straight amplification - direktno pojačanje, neposredno pojačanje (el.); ~ bore - cilindrična rupa (maš.); ~ broaching - provla-
676
strategy
kač za ravne površine (maš.); ~ edge - lenjir; ~ gear - zupčanik pravozubac, običan zupčanik (maš.); ~ joint - prolazni spoj, provodni spoj (el.) ; ~ length - prava dužina; ~ line - prava linija; ~ line fluid motor - motor na hidraulični pogon (mot.); ~ line motion - pravolinijsko kretanje; ~ lined - pravolinijski; ~ polarity - pozitivni polaritet (V. Br.), negativni polaritet (SAD); ~ receiver - prijemnik sa direktnim pojačanjem (rad.); ~ -tapered - koji se linearno sužava; <~ teeth (broach) - pravi zubi (provlakač) (maš.) i ~ -way - protočni ventil (maš.) straightening - ispravljanje, zatezanje (provodnika) straightforward circuit - jednostrano kolo (s automatskom signalizacijom) (tel.) strain - naprezanje, istezanje; opterećenje, napon; deformacija; ~ gage - merač deformacija (mil.); ~ insulator - zatezni izolator (el.); ~, lattice - deformacija rešetki; —, single - jednoosna deformacija strained electrode - uporedna elektroda (zav.) strainer - sito (mot.); cediljka strand wire - višežilni provodnik (el.) strangler - prigušivač, ventil za vazduh (mot.) strap coil - kalem od trake (el.) strass - stras, imitacija dragog kamena strata - slojevi (naslage) stena strategy - strategija; ~, fault-finding - strategija traženja neispravnosti (grešaka); ~, flexible - elastična strategija; ~, forecasting strategija prognoziranja; ~, inadmissible - nedopustiva, neprihvatljiva strategija; ~ ordering - redosled davanja naloga; ~, permissible - dopuštena strategija; —, replacement - redosled zamene opreme; ~, replenishment - pravila ispunjavanja naloga
way - jednosmerna ulica; ~ restratification of ionosphere - slofuge - pešačko ostrvo; ~ roller jevitost jonosfere - valjak; ~ sweeper - mašina (metla) za čišćenje ulica stratigraphic geology - stratigrafska strength - 1. sila, jačina, čvrstoća, geologija krutost, otpornost; 2. (vremenski) stratigraphy - stratigrafija, grana otpor, predeo otpornosti, opseg geologije otpornosti; 3. brojnost, brojni sastratosphere - stratosfera stav; 4. koncentracija, jačina rasstratovision - TV predaja preneta tvora; ~, adhesion - sila adhe(translirana) avionima zije, jačina pripijanja, jačina spajastraw - slama; žuta mrlja (opt.); nja; ~, alcoholic - jačina alko~ baler - presa za slamu; ~ hola (procentni ili graduisani sacarrier - elevator za slamu; ~ držaj); ~, anchoring- jačina veze, charter - ulagač slame (na vršamehanička jačina veze, jačina ve. lici); •~ charging device - ulagač zivanja; ~, bearing - noseća slame; — chopper - sekačica za sposobnost, podizna težinska sposlamu; ~ lifter - ekvator za sobnost; -~, bending - otpor na slamu; ~, rice - pirinčana slama; savijanje, krutost; ~, bond(ing) ~ rope spinner - mašina za ple- jačina veze, jačina hemijske veze, tenje užadi od slame; ~, rye otpor veze; ~, breaking - 1. ražena slama; ~ shredder - drorazrivna moć; 2. rušilačka moć, bilica slame; ~, wheat - pšenična otpor na rušenje; ~, bursting slama otpor probijanju, otpor bušenju; stray capacitance - parazitna ka~, cleavage - otpor pucanju, otpor prskanju, otpor razdvajanju; pacitivnost (el.); — coupling ~, coating - jačina pokrivanja; parazitna sprega (el.); ~ current ~, cohesive - jačina pripajanja, - lutajuća struja (el.); ~ inducjačina spajanja, sila kohezije; ~, tion - rasipni magnetni refleks combined - jačina pri složenom (el.); ~ radiation - parazitno deformisanom stanju; ~, compzračenje (el.); rasejano zračenje ressing v. compression strength; (fiz.); <—' waves - lutajući talasi ~, compressive v. compression (rad.) strength; ~, compression - 1. strays - smetnje jačina kompresije, jačina pritiska; streak - ogreb, boja praha koji na2. vremenski otpor pritisku, vrestaje grebanjem površine minerala menski otpor kompresiji; ~, creep stream - struja, tečenje, tok, potok; - otpor klizanju; oblast klizanja, strujanje tekuće vode; ~ of plasma predeo klizanja, jačina klizanja; - struja plazme; ~ tin - neplav~, cutting - sila rezanja, jačina ljeni kalaj (kositer), kasiterit koji rezanja, snaga rezanja; ~, dielecse javlja pomešan sa rečnim pestric - dielektrična sila; ~, disruptive - probojna moć, probojna kom (min.) jačina, razdvojna moć, razrivna streaming - tok; strujanje u akusmoć; ~, double - dvostruka jatičkom polju; ~ potential - počina, dvojna jačina, dvojna sila; tencijal strujanja, potencijalska raz~, dry - mehanička sila u suvom lika koja nastaje između krajeva stanju; ~, electric - električna kapilara kroz koju protiče tečnost sila, električna jačina, električni (hem.) otpor; ~, electric-field - napon streamline - strujnica (aed.); ~ električnog polja; ~, endurance flow - laminarno strujanje (aed.) - opseg nosivosti; ~, fatigue streamlines - linije toka (aed.) jačina zamora, jačina umora, otpor street - ulica (samo unutar naselja); zamoru; ~, field - napon poljaj ~ car - tramvajska kola (SAD); ~ cleaning - čišćenje ulica; ~ lighting - ulična rasveta; ~ manhole - kablovski šaht; ~, one-
strength
678
strength jačina polja, otpor polja; ~, flexural - otpor savijanju, jačina savijanja; ~j folding - otpor lomu pri savijanju; ~, fracture - otpor prelomu; ~, hot - jačina pri zagrevanju; —, impact - otpor udaru; ~, insulating - dielektrična jačina, električna jačina (izolacija); ~, longitudinal - longitudinalna jačina, jačina pri rastezanju; ~, long-time - opseg jačine pri produžnom opterećenju; •~, magnetic - magnetna indukcija; ~, magnetic-field - napon magnetnog polja; ~, magnetic-pole magnetno naelektrisanje pola, magnetna masa pola; ~, maximum - maksimalna jačina, maksimalna snaga; ~, mechanical - mehanička jačina, mehanička snaga; ~ of brine - jačina rasola; ~ of charging current - veličina električnog toka; ~ of materials - otpor materijala; ~ of current - jačina struje; ~ of sewage - koncentracija sabirnih, voda; ~, opening postojanost gornje obrade; ~, rupture - opseg jačine rasturanja; ~, setting - sila vezivanja (betona, gline); ~, shear(ing) - 1. otpor pomeranju, otpor klizanju; 2. jačina rezanja, jačina pomeranja; ~, signal - jačina signala; ~, signal-field - napon polja signala; ~, soil shearing - jačina zemljišta na pomeranje, jačina zemljišta na klizanje, otpor zemljišta na klizanje; ~> solution - koncentracija rastvora; ~, sound - sila zvuka, jačina zvuka; ~, specific - specifična jačina, specifični otpor; ~, surface - površinska jačina, površinski otpor; ~, tearing otpor razdvajanju, otpor cepanju, otpor rasturanju; ~, tensile jačina rasturanja, vremenski otpor rušenju; ~, threshold - opseg iznošenja (pri asimetričnim ciklusima); ~, torsional - 1. opseg jačine torzije; 2. otpor na torziju; ~, twisting - 1. opseg jačine sabijanja; 2. vremenski otpor na sabijanje; ~, ultimate - 1. opseg
stress
jačine; 2. vremenski otpor; —•, ultimate tensile - opseg jačine na rasturanje, opseg jačine na rastezanje; ~, uniform - ista jačina; ~, vibration - jačina vibracije; ~, warm - toplotna jačina (određene smeše); ~, wet - vlažnost, jačina vlage, mehanička jačina do sušenja; ~, working - radna snaga; ~, yield - opseg tečnosti strengthen - ojačati, pojačati streptomycin - streptomicin, antibiotik iz plesni Streptomyces griseus stress - 1. napon, pojačanje, opterećenje, napor, naponsko stanje, podvrći naponu; 2. bočni pritisak, jednostrani pritisak; ~, actual stvarni napon , radni napon, dejstvujući napon; ~, admissible v. allowable stress; ~, allowable - dopušteni napon, bezopasni napon; ~, alternate - alternativni napon, napon sa promenom zraka; ~, alternating - promenljivi napon; ~j bearing - napon pri savijanju, napon pri uvijanju; ~, bending - napon pri savijanju, napon pri uvijanju; ~, blow v. impact stress; ~, bond - napon spajanja, napon veze, napon sjedinjavanja; ~, breaking - 1. određeni napon, opseg napona; 2. opseg jačine na rasturanje, napon rušenja, napon loma, napon raspada; ~, bursting - napon rušenja, rušeći napon; ~, casting - napon na odliv; ~, centrifugal - napon koji nastaje pod dejstvom centrifugalnih sila; ~ circumferential - tangencijalni napon na kružnoj orbiti; ~, combined v. composite stress; ~, complex v. composite stress; ~, composite - složeni napon; ~, compound v. composite stress; ~, compressive napon pri kompresiji, napon pri sabijanju; ~, conjugate - konjugovani napon; ~, creep - otpor puzanju, otpor kripa, opseg puzanja; ~, crippling - napon koji prelazi razmere elastičnosti; ~, critical - kritični napon; —,
679
stress
koje deluje u određenoj orbiti, periferno pojačanje; ~, permissible v. allowable stress; ~, proof - 1. maksimalni napon, napon rušenja, napon razaranja; 2. napon pri ispitivanju rastezanja; 3. oblast fluidnosti koja odgovara određenoj veličini plastične deformacije; ~, pulsating - pulsni napon, pulsirajući napon, oscilujući napon, napon u pulsirajućem ciklusu; ~, quenching v. hardening stress; ~, racking - napon loma, napon kidanja, napon razdvajanja; ~, radial - radijalni napon; ~, repeated - 1. ciklični napon; 2. ciklično opterećenje; ~, residual - rezidualni napon, zaostali napon; ~, reversed - reverzni napon, napon obrnutog znaka; ~, rupture - napon rušenja, napon loma, napon rasturanja; ~, shear (ing) - napon pomeranja, napon pri smicanju, tangencijalni napon; ~, shock v. impact stress; —, shrinkage - napon kontrakcije; ~, steady - uspostavljeni napon, napon pri dejstvujućem režimu; ~, sway - napon od oscilovanja, napon od vibracije, napon od ljuljanja; ~, tangential - tangencijalni napon; ~, temperature temperaturni napon, toplotni napon, termički napon; ~, tensile 1. početni napon, inicijalni napon; - napon razvlačenja, napon iste2. napon od prethodnog natezanja, zanja; ~, tension v. tensile stress; napon od prednatezanja; —•, inter~, thermal v. temperature nal - unutrašnji napon, interni stress; ~, torsional - torzioni napon, sopstveni napon; ~, limit napon, napon pri torziji, napon pri - granični napon u određenim uvijanju; ~, transverse - transgranicama dejstva; ~, live-load verzni napon, poprečni napon, na- napon od nosećeg opterećenja; pon pri poprečnom lomu; ~, twis~, load - radni napon, napon pod ting v. torsional stress; ~, ulopterećenjem, napon od opterećetimate - napon pri lomu, lomni nja; ~, local - lokalni napon, napon, napon loma; ~, unequal napon na određenom mestu; ~, - neravnomema sila, neravnomerno longitudinal - longitudinalni naubrzanje; ~, unit - specifični napon, uzdužni napon, napon duž pon, jedinični napon, napon koji ose; ~, mean fatigue - srednji se odnosi na jedinicu površine; napon u određenom ciklusu; ~, ~, upper yield - gornja oblast normal - normalni napon, napon fluidnosti; ~ voltage - gradijent u određenim granicama; ~ of napona; ~, volumetric - zaprefluidity - napon tečnosti; ~, minski napon, volumenski napon, operating - radni napon, dejstvunapon koji vlada u određenoj zajući napon; ~, peripheral - kružno pojačanje, kružna sila, pojačanje
crushing - opseg jačine pri pritisku; ~, cyclical - ciklični napon; ~, dead-load - 1. statički napon; 2. mehanički napon od sopstvene ravnoteže; ~, design - naznačeni napon, označeni napon, dejstvujući napon; ~, dielectric - napon u dielektriku; ~, edge - napon na konturi; ~, effective v. actual stress; ~, elastic - elastični napon, napon ispod opsega elastičnosti; ~, failing - napon rušenja, napon rasturanja, napon razdvajanja; ~, fatigue - 1. napon od napora; 2. napon iznad opsega napora; ~, fibre - napon u vlaknu, napon vlakna; ~, flow - napon plastične mase, napon u plastičnom sloju; ~, hardening - napon kaljenja, naprezanje pri kaljenju; ~, hoop - 1. napon pri razvlačenju pod dejstvom centrifugalnih sila; 2. napon na zidu koji je normalan za meridijanski presek; ~, horizontal - horizontalni napon, horizontalni upor, horizontalno naprezanje; ~, impact - 1. napon pri udaru; 2. udarno opterećenje, noseće opterećenje; ~, inherent 1. sopstveni napon (kad nema spoljnjeg opterećeni?.); 2. napon pre obrade materijala; ~, initial -
stress
680
stress premini; ~, wind - napon od udara vetra; — yield - oblast f luidnosti, predeo fluidnosti stretch modulus - modul elastičnosti (maš.) stretched (or extended) length of the spring - izdužna dužina opruge stretcher - mehanizam za rastezanje (maš.) stretching of a belt - izduženje remena (ma!.) stria(tlon) - sloj pražnjenja striae - paralelne linije koje se javljaju kod tzv. prugastih kristala stricking an arc - paljenje luka (elj., zav.); ~ distance - razmak pražnjenja (elj.); — end - ogoljeni kraj (elektrode) (zav.); ~ potential - napon paljenja (zav.); ~ voltage - napon paljenja električnog luka (zav.) striction centripetal - radijalno sabijanje, radijalni pritisak, radijalna kompresija string galvanometer - žični galvanometar, galvanometar sa žicom (el.) stringer - slojevita uključevina (zav.) strip - 1. opseg, traka, vrpca, pantljika, bandaža, lenta, letva, žioka, letvica, merna letva, Sipka, motka; 2. uske daske; 3. skidati, ljuititi (ljusku), očistiti (od izolacije); 4. razređivati na određen način, razdvajati na delove, demontirati; 5. urezati crtu; 6. umetak, distancer, podmetač; 7. strmina, nagib, pad, padina; 8. stega, prstenast okov, obujmica, stezni prsten, oklopina; 9. vrsta; 10. rastvor za skidanje galvanizacije; 11. deo, zona; ~ backing - podloga (pri varenju tankih listova); ~, bar - spojnica bara; ~ bearing - podloga pri zidanju; ~, bimetallic - bimetalna vrpca, bimetalna lenta, bimetalna šipka; ~, bonding - 1. spajajuća traka, vezna traka; 2. olovna traka za zaštitu od korozije; ~, boundary - pogranična traka, pogranična zona; ~, breaker - spajajuća veza, spojnica; ~, butt -
strip spajajuća veza, spojnica; ~, chafting - rubna lenta, ivična traka; ~, collector - kontaktna traka, kolektorska traka; ~, continuous - 1. neprekidna traka, neprekidna pantljika, neprekidna vrpca; 2. jedinstven opseg, neprekidan opseg; ~, cord - kordna vrpca, kordna lenta; ~ cork - podloga od plute, podloška od plute, podmetač od plute; ~, cover - zaštitna spojnica, zaštitna reza, zaštitni dodatak (pri termičkoj obradi); ~, crash landing - traka za beleženje detalja pri uzbuni (u avijaciji); ~, digit key - tastatura; ~, edge - spojnica duž šava; ~, fuse - topljivi list, topljiva traka; ~ gauge - debljinomer, merač debljine; ~ ground - signalna oblast, signalna osnova; ~ guide - letva za pravac, markirna letva; ~, index - markirna traka, indeks traka; ~, iron - traka od gvožđa, pantljika od gvozda, obruč gvožde; ~, landing - sigurnosni držač; ~, median - srednja Unija, osna linija, linija za razdvajanje; —, meeting - pokrivna lestvica (u građevinarstvu); ~, metal edging - metalni ivičnjak; ~, packing nabijene podloge, jaki podmetač, čvrsti podmetač; ~ picture - vrsta predstavljanja, vrsta prikazivanja; ~ piling - umetak, distancer, podmetač; ~, radiofrequency blok pojačanja visokih frekvenci; ~, recorder - traka za zapisivanje na aparatu; ~, rider - zaštitna spojnica, zaštitna reza, zaštitni poklopac (pri termo obradi); ~, scanning - vrsta omotača, vrsta razvijanja; ~, securing - sigurnosni pojas; ~, sensitometric senzitometrični, osetljiv; ~, separating - izabrani opseg, odabrana traka, razdvojna traka na autoputu; ~, terminal - traka sa kontaktom; ~, thrust - učvršćena letva; ~, tie - poprečni prekrivač (aerosnimka); ~, triangulation - triangulacioni red; ~, V - letva u obliku V, letva klinastog oblika; ~, wear(ing) - spojnica (pantografa)
structure strontium - stroncijum (hem. eletripped atom - visoko jonizovani menat, red. br. 38, simbol Sr) atom, atom lišen elektronskog omostrontium—90 — izotop stroncijuma, 90 tača (fiz.) > ~ neutron - neutron Sr, beta-radioaktivan sa poluvrenastao u reakciji brzog deutrona menom od 25 god., nastaje fisijom sa protonom (fiz.); ~ output uranijuma (hem.); ~ -sulphide brzina proizvođenja osiromašenog phosphor - stroncijum-sulfidni lumaterijala u uređajima za razdvaminescentni fosfor (hem.) janje izotopa (nukl.) Strowger automatic telephone systripper - mašina za čišćenje krastem - Straudžerov sistem ATC jeva izolacije (el.); ~ heated (tel.); ~ selector - Straudžerov wire - šiljak (navlaka) na lemilu birač (tel.) radi čišćenja izolacije zagrevanjem structural - strukturni; ~ adhesive na krajevima provodnika stripping - rastavljanje, rasklapanje, - montažni lepak; ~ analysis demontiranje; čišćenje (krajeva prograđevinska statika; ~ calculation vodnika) ; ogoljavanje, raskalup- građevinski proračun; ~ change ljivanje; skidanje opreme; povla- promena strukture; ~ defect čenje; proces skidanja emulzije sa - mesto poremećaja rešetke; ~ staklene podloge, hemijsko ukladrawing - konstrukcioni crtež; njanje boje sa delova obojenog element - konstrukcioni element; proizvoda; ~ force - sila povlamašinski deo; ~ formula - strukčenja (maš.); ~ reaction - strituralna formula; ~ geology - tekping reakcija (fiz.) tonska geologija; ~ lumber strobe - birački impuls; birati (tel.); građa, građevinsko drvo; ~ sta~ pulse - birački impuls, selektics - građevinska statika; ~ timtorski impuls (tel.) ber - građevinsko drvo strobolux - stroboluks, snažni strostructure - gradnja, zgrada, građevina, objekat, postavljanje delova boskop konstrukcija; struktura, uređaj; teksstroboscope - stroboskop (izvor istura, tektonika; podzemna komora; prekidane (trepćuće) svetlosti, slu~, alloy-base v. uniform-base ži za posmatranje predmeta sa structure; ~, antenna - mreža pravilnim pokretima, npr. rotiraprovodnika antene, struktura anjućeg točka) tene; ~, arborescent - dendristroboscopic calibration (checktova struktura; ~, atmospheric ing) of a meter - stroboskopska turbulence - struktura atmosferkalibracija (baždarenje) brojila (el.); ske turbulencije; ~, atomic <— direction finder - stroboskopstruktura atoma, gradnja atoma, ski radio-goniometar (el.); ~ mekonstrukcija atoma; ~, atomistic ter disc - stroboskopski kolut - atomska struktura; ~, backfire brojila (el.); ~ tachometer - struktura sa povratnim izlučestroboskopski tahometar (el.) njem; ~, basaltic - stupnjasta strobotron - strobotron, stroboskopodvojenost; ~, bearing - noseća ski tiratron konstrukcija; ~, biperiodic - bistroke - hod, hod klipa (mot.); periodična struktura; ~, cancellarez (turpije); opružni potez; takt; ted - rešetkasta struktura; ~, ~ adjusting shaft - osovina za cavity mode - struktura tipova podešavanje hoda (maš.); ~ inoscilovanja; ~, close-packed dicator dial - indikator dužine zatvorena struktura; ~, columnar hoda (maš.); ~ length - dužina - stubasta struktura; ~, comb hoda (maš.); ~ setting shaft v. comb-type slow wave strucosovina za podešavanje hoda (maš.) ture; ~, comb-type slow wave strontia - oksid stroncijuma - grebenasta struktura za kašnjestrontianite - stroncij anit, stroncijum-karbonat (min.)
structure structure nje; ~, crosshatching - rešetkasta struktura; ~, crumble - narušena struktura, zrnasta struktura, prašinasta struktura; ~, crystall i n e ) - kristalna struktura; ~, cubic - kubna struktura; ~, cyclic - ciklična gradnja, gradnja u ciklusima; ~, dangerous nestabilna konstrukcija, konstrukcija koja je podložna rušenju; ~, dendritic - dendritna struktura; ~, disordered - struktura bez reda, haotična struktura, distorbovana struktura; ~, disperse - disperzna struktura, rasipna struktura; ~, domain - domeina struktura; ~, dual-base - dvobazna struktura; ~, electronic - of solid elektronska struktura čvrstog tela; ~, energy-band - zonska struktura; ~, epitaxial - epi taksi jalna struktura; ~, extended interaction - struktura sa produženom interakcijom; ~, extranuclear ekstranuklearna struktura, struktura iza domena jezgra; ~, fabricated - sabirna konstrukcija, konstrukcija iz gotovih elemenata; spojna konstrukcija, sastavna konstrukcija; —-, faulted - porušena zgrada; ~, fibrous - vlaknasta struktura; ~ field - induktorska stanica; strukturna polja; ~, fireproof - vatrostalna konstrukcija; ~, flow - struktura koja je promenjena plastičnom deformacijom; fluidna struktura; ~ 3 foamy penasta struktura, mehurasta struktura; ~, geodetic - geodezijska konstrukcija; ~, geological - geološka konstrukcija, geološka struktura; ~, ghost v. banded structure; ~, graded-base v. nonuniform-base structure; ~, grain zrnasta struktura; struktura zrna; ~, honeycomb - saćasta struktura; ~, hydraulic - hidraulična struktura, hidrotehnička gradnja; ~> hyperfine - superfina struktura; ~, interaction - interakciona struktura; ~, interdigitated - grebenasta struktura; ~, internal - unutrašnja struktura; ~,
682
structure isolated device - ploča sa izolovanim elementima; ~, jointless - bešavasta struktura, gradnja bez šavova (spojeva); ~, laminated - laminarna struktura, spojasta struktura, lisnata struktura; ~, large-panel - gradnja od velikih panela; ~, lateral complementary transistor - dopunska struktura sa p-n-p i n-p-n tranzistorima; ~, lattice - rešetkasta struktura; ~, level - struktura nivoa, struktura energetskih nivoa, gradnja nivoa; ~, line - linijska struktura, neprekidna struktura; ~, logperiodic - logoperiodična struktura; ~, loose - rastresita struktura; ~, lossely packed - struktura sa rastresitim pakovanjem, nesređena struktura; <~, LP v. log-periodic structure; ~, macroscopic makrostruktura, makrogradnja; ~, mesa - mezastruktura; ~, metall i c ) - gradnja metala, metalna struktura; ~, metal-insulatormetal-semiconductor - struktura metal-dielektrik-metal-poluprovodnik; ~, metal-insulatorsemiconduetor - struktura metalnitrid-poluprovodnik; ~, metalnitride-semiconduetor - struktura metal-nitrid-poluprovodnik; ~, metal-oxide-semiconductor struktura metal-oksid-poluprovodnik; ~, microcrystalline - mikrokristalna struktura; ~, microscopic - mikrostruktura, mikrogradnja; ~, MIMS v. metal-ininsulator - metal - semiconductor structure; ~, MNS v. metal - nitride - semiconductor structure; ~, mode - struktura tipova oscilovanja; ~, molecular - molekulska gradnja, gradnja molekula, struktura molekula; ~, monolithic - monolitna struktura; ~, MOS v. metal-oxide - semiconductor structure; ~, mosaic - mozaična struktura; ~, mountain - planinska gradnja; ~, multifunction v. multiple-junction structure; -~, multiple-base multibazna struktura; ~, multiplejunction - struktura sa više pre-
strueture
683
laza; ~, net - petljasta struktura, mrežasta struktura; ~, n on p substrate - struktura tipa n na p; r~j, nouniform-base - struktura sa nehomogenom bazom; ~, nuclear - gradnja jezgra, struktura jezgra; nuklearna gradnja (atoma); ~, offset - haotična struktura; ~, oil-field - struktura bušotina nafte, struktura naftonosnih izvora, struktura naftonosnih terena; ~, ordered - uporedna struktura, uređena struktura; ~, overlay višeemiterska struktura; ~, pavement - struktura mosta, gradnja mosta, konstrukcija mosta; ~-, periodic - periodična struktura; ~, photojunetion - struktura sa fotoslojem; ~, pine-tree v. arborescent structure; ~, planar - planarska struktura; ~, polycrystalline - polikristalna struktura; ~, p-si-n - struktura p-si-n; ~, ray - zračna struktura, radijalna struktura, prozračna struktura; zračna forma, zračni oblik; ~, redundant - statično neodređena konstrukcija, statično nedefinisana gradnja; ~, relict - reliktna struktura; ~, resonance - rezonantna struktura, rezonantni oblik; ~, reticular - mrežasta struktura; ~, rigid - čvrsto vezana konstrukcija, stabilna konstrukcija, jaka konstrukcija; —', rigid-framed čvrsta konstrukcija, stabilna konstrukcija, stabilna struktura; ~, sandwich - slojevita struktura, slojevita konstrukcija, sendvič-struktura; ~, secondary - sekundarna struktura; ~, semiconductor metal-semiconductor - struktura poluprovodnik - metal - poluprovodnik; ~, shell - ljuskasta struktura, šel-struktura; struktura ljuski, struktura omotača (jezgra); ~, signal - struktura signala; ~, singlegrain - jednozrnasta struktura, monozrnasta struktura, separisana struktura; ~, skeleton - čelična konstrukcija, skeletna struktura; skeleton, kostur, ram; ~, slowing v. slow-wave (propagation) structure; —, slow-wave (propaga-
stump tion) - usporavajuća struktura; ~' sluice-way - dubinski vodeni bazen, bazen za otpadne vode; ~, star - zvezdasta struktura; ~, steel - čelična konstrukcija, metalna konstrukcija, čelična struktura; ~, stone - kamena gradnja, kamena struktura; ~, streaky trakasta struktura, lisnata struktura; ~, stretehed-out - ekstrahovana struktura, izvučena struktura; ~, strip-domain - struktura trakastih domena; ~, subboundary - sub-kristalna struktura; ~, supporting - noseća konstrukcija, stabilna konstrukcija; niska gradnja; ~, surface wave struktura s površinskim talasom; ~, undercut mesa - podrezana meza-struktura; ~, uniform-base - struktura sa homogenom bazom; ~, unipolar - unipolarna struktura; petlja, čep, ogranak strut - raspor; ~ antenna - vertikalna avionska antena (rad.) strutted pole - ankerski stub, stub sa potporom (elj.) strychnine - strihnin, otrovni alkaloid (hem.); ~ bases - strihninske baze, grupa alkaloida iz biljke Strychnos nux vomica, npr. strihnin, brucin i dr. (hem.) ST station - studijska centrala (TV) stub - čep, patrljak; ćorsokak, ogranak; ~ cable - slepi kabl (el.); ~ end - ostatak elektrode (zov.); ~ reinforcement - potpora, ojačanje; ~, tuner - čep (ogranak) za podešavanje (eh.) stuck spot weld - neuvareni šav (zav.) stud - oslonac, čivija, uvrtanj, goli zavrtanj; ispust; ~, bolt - goli zavrtani, uvrtanj, čivija sa navojem; ~ gear - zupčanik glavnog vretena (struga); ~ gun - alat za ispucavanje uvrtnja (na barutno punjenje) student apprentice - praktikant stuff - osnovni materijal, sirovina, proizvod, r.tvar, materija, tkanje, maker, papirna kaša stump - panj; ~ puller - mašina za vađenje panjeva
•tardiness sturdlness - stabilnost, čvrstoća, postojanost style - stil stylus - igla za zapisivanje ili reprodukciju (gramofonska) (eh.); ~, reproducing - gramofonska igla styrene - stirol, stiren, fenil-etilen (hem.); ~ dielectric cable kabl sa stirolskom izolacijom (eh); ~ resins - plastici od polistirola (thnl.) Styron - plastične mase na bazi polistirola (thnl.) sub sub-, prefiks koji znači pod-, ispod-; ~ -acoustic - infrazvučrii; assembly - predmontaža; ~ -band - podopseg (rad.); ~ -exchange - potcentrala (tel.) subaqueous cable - podvodni kabl (el.) subatomic - subnuklearni; ~ particle - elementarna čestica subaudio - infraakustič(a)n(o); ~ frequency - infrazvučna frekvencija, nečujna niska frekvencija (ispod 30 Hz) subbase - zaštitni sloj protiv mraza, donji zastor, osnovna ploča subbasement - drugi podrumski sprat subcarrier - podnoseća; ~ facsimile - fototelegrafija podnosećom subcooling - pothlađivanje subcritical - potkritični; ~ annealing - rekristalizaciono žarenje; ~ reactor - potkritični reaktor, nuklearni reaktor koji još nije dostigao ili ne može dostići kritično stanje (nukl.) subdish - protivreflektor subdivision - podela, poddeoba subframe - šasija, donji stroj subfusion temperature - temperature ispod tačke topljenja subgrade - donji stroj subhead(ing) - podnaslov subject - stručna oblast, struka, tema; ~ field - stručna oblast; ~ guide - stručni katalog; ~ index - spisak stručnih reci; ~ matter - stručna oblast; ~ to authorization - obavezno podleže autorizaciji, nije dopušteno korišćenje
684
subscriber's drop
bez saglasnosti nosioca autorskih prava subjective noise meter - subjektivni merač buke (ak.) sublattice - podrešetka; ~, elastic - elastična rešetka; ~, magnetic - magnetska podrešetka sublevel - podnivo; ~, Zeeman Zernanov podnivo sublimate - sublimat, sublimisati; sublimat (živin dihlorid); ~ corrosive - živin dihlorid, sublimat sublimation - sublimacija, direktno isparavanje čvrstih tela (hem.) sublimed white lead - dim baznog olovo-sulfata (hem.) sublinearly - sporije nego linearno submarine reactor - rekator za pogon podmornice (nukl.) submerged arc welding - zavarivanje pod zaštitnim slojem (zav.); ~ automatic check valve - vodeni osigurač visokog pritiska (zav.) submersible machine - mašina nepropusna za vodu (zav.) submicron - čestica manja od mikrona (hem.) subminiature - subminijaturni; ~ tube - subminijaturna cev (eh.) subminiaturization - subminijaturizacija submodulator stage - podmodulacioni stepen (eh.) subnetwork - deo kola subnitron - subnitron, cev za pražnjenje subnormal - subnormala, matematički pojam suboffice - potcentrala (tel.) suboxide - suboksid (oksid najniže valencije) (hem.) subreflector - primarni reflektor subroutine - potprogram; ~, closed - zatvoreni potprogram; ~, direct-inserted - otvoreni potprogram; ~, linked v. closed subroutine; ~, open v. direct-inserted subroutine subscriber - pretplatnik, potpisnik subscriber's drop - pretplatnički uvod, pretplatničko grananje (tel.); ~ line - pretplatnička linija (tel.); ~ meter - pretplatnički brojač
subscriber's drop
685
(tel.); ~ operator - A-telefonistkinja (tel.); ~ selector - predbirač (tel.) subset - pretplatnički telefon (tel.) subsonic - infrazvučni (zvuk frekvencija ispod 16 Hz); ~ oscillator - podzvučni generator, infrazvučni generator (ak.); ~ speed - podzvučna brzina (av.) substance - supstancija, materija; ~, antifoam - sredstvo za sprečavanje stvaranja pene; ~, diamagnetic - dijamagnetična supstancija, dijamagnetik; ~, ferromagnetic - feromagnetična supstancija, feromagnetik; ~, fluorescent - fluorescentna supstancija; ~, paramagnetic - paramagnetična supstancija, paramagnetik; ~, radioactive - radioaktivna supstancija; ~, working - radni agens, radno telo, radna sredina substandard - koji ne udovoljava standardu, sa greškom; nestandardan; ~ instrument - laboratorijski aparat; ~ layer - niži sloj atmosfere (meteor.) substate magnetic - magnetni podnivo substation - potcentrala (tel.) substitute - zamena substitution - smenjivanje, zamenjivanje jednog atoma drugim u jedinjenju, supstitucija (mat., hem.); ~ method - metoda zamene (mat.); supstituciona metoda substrate - podmetač, podloška; osnova, baza, donji sloj; nosač sloja; ~, active - aktivni podmetač, aktivna baza; ~, beryllia - berilijumska podloga; ~, commoa opšta podloga; ~, glass - stakleni podmetač; ~, insulating - izolacioni podmetač; ~, isolated izolovani podmetač; ~, passive pasivni podmetač; ~, semiconductor - poluprovodnički podmetač; ~, semi-insulating - poluizolacioni podmetač; ~, silicon - silicijumski podmetač substratoplane - substratosferski avion subsynchronous - podsinhroni (el.) subsystem - podsistem
sugar
subterranean cable - podzemni kabl (el.) subtitle - podnaslov subtolerance - dopuštena doza zračenja subtract - oduzeti, supstrahirati subtraction - oduzimanje, supstrahiranje subtractive filter - filter za oduzimanje (svetlosni) (TV) subtrahend - umanjilac suburb - predgrađe suburban telephony - prigradska telefoni ja (tel.); ~ traffic - prigradski saobraćaj (sbr.) subway - podzemna železnica, metro, podzemni kanal successive - sukcesivno, uzastopno, redosledno succinic acid - ćilibarna (jantarna) kiselina, zasićena dikarbonska kiselina (hem.) succinite - sukcinit, ćilibar, jantar, fosilna smola biljnog porekla sucrase v. invertase sucrose - saharoza, trščani šećer suction - usis, usisavanje (mot.); potpritisak; ~ chamber - usisna komora (mot.); ~ connection usisni spoj (mot.); ~, dust remover-usisivač prašine; ~ filter - usisni filter (mot.); ~ lift - usisna visina (mot.); — line - usisni vod (mot.); ~ pipe friction trenje u usisnom cevovodu (mot.); ~ pipeline - usisni cevovod (mot.); ~ port - usisni otvor (mot.); ~ pump - usisna pumpa (mot.); - valve - usisni ventil (mot.) Sudan - grupa organskih boja rastvorenih u uljima, mastima, voskovima i si. (thnl.) sudden-charge relay - relej trenutne pobude (el.); ~ throwing the load of the machine - naglo rasterećenje mašine (mai.) sufficiency - dovoljnost ocene (procene) sugar - šećer, šećerni, zasladivati, sladiti; ~ beet - šećerna repa; ~ beet cossette - rezanci šećerne repe; ~ beet harvester - mašina za vađenje šećerne repe; ~ cane
sugar sugar - šećerna trska, saharoza; ~ -cane crusher - drobilica šećerne trske; ~ cube - šećer u kockama; ~ cube press - presa za šećer u kockama; ~ drye - karamela; ~ factory - Šećerana; ~, first - šećer prve proizvodnje; prvenac; ~ fruit - fruktoza; ~, granulated - kristalni šećer; ~, grape - glikoza, dekstroza; ~ industry industrija šećera; ~ manufacture - proizvodnja šećera; <~ milk mlečni šećer, laktoza; ~ mili šećerana; ~ of lead - acetat olova; ~, powder - šećer u prahu; ~, simple - monosaharid suggestion box - sanduče za predloge, za poboljšanje, unapređenje (SAD i VB); ~ for improvements - predloži za unapređenje, poboljšanje; ~ for improvement - predlog za poboljšanje suit - prilagoditi suitability of a welding set - pogodnost za zavarivanje uređaja za zavarivanje (zav.) sulf- v. sulphsulfide dyes - sumporne boje (grupa sintetičkih organskih boja) (thnl.) Sulfogene - grupa sumpornih boja za pamuk (tek.) sulfonated oils - sulfonovana ulja (biljna ili životinjska ulja tretirana sumpornom kiselinom) (thnl.) sulfonation - sulfonovanje (hem.) sulphanilamide v. sulphonamide sulphanilic acid - sulfanilna kiselina, p-aminobenzol-sulfonska kiselina (hem.) sulphate of ammonia - amonijumsulfat, amon-sulfat (hem.) sulphates, sulfates - sulfati, soli sumporne kiseline (hem.) sulphatiazole - sulfati-azol, jedan od sulfonamida, ima baktericidno dejstvo (med.) sulphation - sulfatacija, taloženje nerastvorljivog olovo-sulfata na pločama akumulatora (hem.) sulphide dyestuffs - boje dobijene stapanjem organskih materijala sa sumporom (thnl.); ~ toning -
summation sulfidno tono van je, proces u kome se srebro iz fotografije prevodi u sulfid (fot.) sulphides, sulfides - sulfidi, soli sumporvodonične kiseline (hem.) sulphites, sulfites - sulfiti, soli sumporne kiseline (hem.) sulphocyanides v. thiocyanates sulphonal - sulfonal 2,2-bis (etilsulfonil)-propan, upotr. u medicini kao hipnotik (hem., med.) sulphonamides - sulfonamidi, grupa lekova jakog baktericidnog delovanja sulphonation - sulfonacija, proces dobijanja sulfonskih kiselina (hem.) sulphones - sulfoni, jedinjenja oblika RR : SOa (hem.) sulphonic acids - sulfonske kiseline, sadrže grupe -SO2.OH (hem.) sulphosol - koloidni rastvor u sumpornoj kiselini (hem.) sulphoxides - sulfoksidi, jedinjenja oblika RR': SO (hem.) sulphur - sumpor (hem. elemenat, red. br. 16, simbol S); sumporisati; ~, bright - prečišćeni sumpor; ~, corrosive - korozivni sumpor (thnl.) i ~ dioxide sumpor-dioksid, bezbojni gas (hem.) ~, flowers of - sumporni cvet (sumpor u prahu); ~, lump v. rod sulphur; ~, rod - sumpor u šipkama; ~, stick v. rod sulphur; ~, total - opšti sadržaj sumpora (hem.); ~ trioxide sumpor-trioksid, bela čvrsta masa (hem.) sulphuretted - sumporisan; hydrogen - vodonik-sulfid, sumporvodonik sulphuric - sumporni, koji pripada šestovalentnom sumporu; ~ acid - sumporna kiselina (hem.); ~ anhydride v. sulphur trioxide; - ether - dietil-etar (hem.) sulphurous - sumporasti, koji pripada četvoro valentnom sumporu; ~ acid - sumporasta kiselina, vodeni rastvor sumpordioksida (hem.) sulphydrate - hidrosulfid (hem.) summation - sabiranje; ~ instrument - aparat sabirač; ~ meter - sabirno brojilo (el.); ~ of heat
summation
687
_ sabiranje toplote, Hesov zakon (hem.); ~ sign - z n a k sabiranja tump - korito, krater (mot) sun active - aktivno Sunce; ~ -fllower rocket - raketa sa orijentacijom po Suncu (voj.); ~ spots - sunčane mrlje, pege na Suncu (at.); ~, undisturbed - neperturbovano Sunce sunflower oil - suncokretovo ulje (thnl.) „sunrise effect" - efekat izlaska Sunca, povećanje ionizacije sloja F sunstone - sunčani kamen, oligoklas sa uprskanim ljuskastim hematitom super- - super-, prefiks koji znači iznad-, višesuper - super, superheterodin (rad.); ~ -high frequency - supervisoka frekvencija (3000 do 30 000 MHz) (eh.); ~ -royal - standardna veličina hartije, 52,1 X 69,8 cm (thnl.) superacidity - povećanje kiselosti koje nastaje rastvaranjem nekih slabih kiselina u nevodenim rastvaraćima (hem.) superaudible - ultrazvučni, nadzvučni (ak.) supercentrifuge - ultracentrifuga (centrifuga velikog broja obrtaja) supercharger - kompresor (maš.) superconductivity - superprovodljivost; ~, weak - „slaba" superprovodljivost superconductor - superprovodljivi materijal, superprovodnik; ~, hard - tvrdi superpro vodnik; ~ soft meki superprovodnik; ~ thinfilm - superprovodni film; — type I - superprovodnik I tipa; !~ type II - superprovodnik II tipa supercooled - prehlađen, pothlađen ispod tačke mržnjenja bez očvršćivanja (hem.) supercooling - prehladi van je (hem.) supercritical - natkritičan (doveden iznad kritične tačke); ~ reactor - nekritični reaktor (nukl.) supercurrent - superprovodna struja; ~ alternating - naizmenična
supersonics
superprovodna struja; ~ direct - jednosmerna superprovodna struja superemitron - superemitron, vrlo osetljiv ikonoskop (TV) superfines - fina frakcija (thnl.) superfluid - superfluid superfluidity - superfluidnost (fiz.) supergroup - supergrupa (telefonskih kanala) superheated steam - pregrejana para (tt.) superheating - pregrejavanje (ft.) superhet - superheterodin (rad.) superheterodyne - superheterodinski prijemnik, superheteroidni; ~ receiver - superheterodinski prijemnik (rad.) superheterodyning - superheterodiniranje; ~, optical - optičko superheterodiniranje superlinearly - brže nego linearno supermalloy - supermaloj (mil.) supermode - supermod supernatant liquor - sloj bistre tečnosti nad talogom (hem.) supernegadine - supernegadin, vrsta superheterodina (rad.) superoxide - peroksid, superoksid (hem.) superphosphate - superfosfat, veštačko dubrivo (thnl.) superpower tube - vrlo snažna cev (eh.) superregenerative amplifier - superregenerativni pojačavač (eh.) supersaturated solution - presićeni rastvor (hem.) supersaturation - prezasićenost, metastabilno stanje gde je koncentracija rastvora ili napon pare veći od ravnotežnog (hem.) supersensibilization - hipersenzibilizacija (fot.) supersolubility - sposobnost za građenje presićenih rastvora supersonic - nadzvučan (av.); ~ inspection - ultrazvučna defektoskopija (thnl.); ~ radio-controlled missile - nadzvučni projektil sa radio-vođenjem (voj.) supersonics - oblast nadzvučnih brzina (av.); ~ sounding - nadzvučno sondiranje (av.); ~ speed - nadzvučna brzina (av.); ~
supersonics supersonics therapy - lečenje ultrazvukom (med.); ~ velocity - nadzvučna brzina (av.) supersound - ultrazvuk (ak.) superstandard layer - najviši sloj atmosfere (meteor.) supersync - supersinhroni, sinhranizacioni impulsi (el.) supertension - nadnapon (hem.); vrlo visok napon (elj.) supertron - naziv serije prijemnopojačivačkih cevi superturnstile antenna - specijalna trodelna obrtna antena (rad.) supervisor - nadzornik, kontrolor, starija telefonistkinja (tel.) supervisor's desk - kontrolni sto(l) (tel.); ~ section - kontrolska sekcija, grupa radnih mesta (tel.) supervisory control - telekontrola, kontrolni teleupravljajući sistem ( TV); ~ relay - kontrolni relej, nadzorni relej (tel.); ~ service kontrolna služba, služba kontrole (tel.); ~ signal - signal zauzeća svih izlaza (tel.); ~ station kontrolna centrala, nadzorna centrala (tel.) supervoltage - prenapon, najviši napon (el.) supplementary anode - pomoćna anoda, dopunska anoda (el.); •— loss - dodatni gubici (eh); ~ relay - medurelej (el.) supply - napajanje, snabdevanje, dovođenje, dodavanje; dobavljati, snabdevati; transmisija; izvor napajanja; ~, laser power - blok napajanja lasera; ~ leads - napoj ni vodovi, finder (el.); ~ line - linija snabdevanja; ~ mains - dobavni vodovi; ~, maser power - blok napajanja masera; ~, nuclear-electric power - nuklearno-električni izvor energije; ~ of air - dovođenje vazduha (mot.); ~ pipes - dovodni cevovod (mot.); ~, reference - referentni izvor napajanja; ~ station - generatorska stanica, napojna stanica (el.); ~, twin-power - udvojeni izvor napajanja; ~ unit - stepen za napajanje (el.)
688
surface
support - podupirač; podupirati; ~, maintenance - tehničko održavanje i remont; ~, targent nosač cilja, držač cilja supporting arm - šapa motora (mot.); ~ ring of cylinder prsten-nosač cilindra (ili stubline) (mot.); ~ pressure - pritisak podupiranja (mai.) suppressed frequency band - nepropustljiv opseg filtra (el.); ~ zero instrument - aparat sa odbačenom nulom (el.); ~ zero scale - skala bez nule (el.) suppression filter - prigušeni filter; ~, mode - prigušenje tipova oscilovanja; ~, RFI - prigušivan) e radio-smetnji; ~, zero - podešavanje na nulu suppressor - supresor, prigušivači amortizer vibracija; ~ grid - supresorska rešetka, kočeća rešetka> antidinatronska rešetka (eh.); ~ grid modulation - modulacija na supresorskoj rešetki (els.); ~ resistor - supresor, supresorski otpornik (na svećicama u automobilu radi smanjenja smetnji) (mot.) supralinearly - brže nego linearno surface - površina; obrađivati površinu; površinski kop; površ zemlje; ~> absorption - apsorpciona površina; ~, active cooling efektivna površina hlađenja, aktivna površina hlađenja; ~, balanced kompenzaciona površina, balanska površina; ~ balanced control - kompenzaciono kormilo; ~, bearing - noseća površina, stabilna površina, usmerena površina; ~ bore - zidovi otvora, zidovi kanala, površina otvora; ~, boundary granična površina, pogranična površina; ~, braken - radna površina kočnice; ~, broken-in - radna površina; ~, burning - površina gorenja, površina plamena; ~, bursting - površina loma; ~, carrying - noseća površina; ~, chert - bazen za kišu; ~, closed - zatvorena površina; ~, coated - pokrivena površina; ~, compar-
surface sion - površina uravnjenja, površina sravnjenja, polje sravnjenja (u fotometru); ~, condensing površina kondenzacije; ~, contact - kontaktna površina, dodirna površina; ~, control - kontrolna površina; ~, cooling - površina hlađenja, ohlađena površina; ~, curved - iskrivljena površina, kriva površina; ~, damming - spoljni obris svoda, zasvođe, napregnuta površina, površina pod pritiskom; ~, datum - bazna površina; ~, discontinuity - površina diskontinuiteta, površina neprekidnosti; ~, distorted - 1. deformisana površina; 2. presečena površina; ~, division - površina razdvajanja, površina odvajanja; ~, double vertical - dvostruka vertikalna površina; ~, edged - površina skošenja; ~, emitting - emisiona površina, zračna površina, zračeća površina, površina koja zrači, emirujuća površina; ~, equipotential - ekvipotencijalna površina; ~, equipressure - površina ravnomernog pritiska; ~, evaporating - površina koja isparava; ~, exposed - nezaštićena površina; ~, failure - površina rušenja; ~, flre - površina zračenja ognjišta (ložišta); ~, fixed - fiksna površina, stabilna površina; ~, flat ravna površina; ~, flue heating - površina zagrevanja zračnih cevi, površina zagrevanja toplotnih cevi; '•-', front(al) - čelna površina; frontalna površina; ~, geoid površina geoida; ~, grate - površina rešetke; ~, greasy - fluidna površina, viskozna površina, razmazana površina; ~, ground - obrađena površina, uglačana površina; ~, heat-adsorbent - površina hlađenja; —, heat-exchange - površina toplotne razmene; ~, heating - površina zagrevanja; ~, helical - površina zavoja; ~, inter-dee ground - površina sa nultim potencijalom između dva pola; ~, lateral - bočna površina; '>", level - površina nivoa; ~, light-sensitive - svetlosno oset44 Recnlk
689
surface ljiva površina, sloj osetljiv na svetio; ~, locating - locirana površina, fiksirana površina, određena površina; ~, main supporting - noseća površina, krilo (aviona); ~, measuring - merna površina; ~, mirror - ogledalna površina, reflektujuća površina (ogledalo); ~, moving - površina upravljanja, površina volana, volan, površina kormila; ~, non-skid - površina koja ne klizi; — of equal potentials - ekvi-potencijalna površina; ~ of fracture - površina frakture, površina loma; ~ of friction površina trenja, površina frikcije; ~ of revolution - površina obrtanja, površina rotiranja; ~ of separation - površina odvajanja, površina separacije; ~ of solid - površina čvrstog tela, površina krutog tela; ~ of vortex - površina rotora, površina vihora; ~, oil-water - uljno-vodeni kontakt, kontakt nafta-voda; ~, original ground - prirodna površina zemljišta; ~, packing - površina sabijan ja; ~, parting - površina razdvajanja, površina odvajanja; ~, patch - mozaična površina (met.); ~, photosensitive - fotosenzitivna površina, fotoosetljiva površina, površina osetljiva na svetlost; ~, pictorial - površina prikazivanja, polje prikazivanja; ~, pitted korodirana površina; ~, premixed bituminous - bitumenska presvlaka od gotove smeše; ~, protected zaštićena površina; ~, quadric površina drugog reda; —, radiating - zračeća površina, površina koja zrači (radijacija); ~, reference - 1. izlazni nivo, nulti nivo, nivelisana površina, standardna površina; 2. izlazna površina; ~, reflecting - ref lektujuća površina, površina odbijanja, odbijajuća površina; <~, refracting - prelomna površina; ~, refrigeration - rashladna površina; ~, riding - površina prolaznog dela (puta); ~rough - hrapava površina, neravna površina; ~, rubbing - površina trenja; ~ secondary control -
swing surface surface trimer; ~, shock - udarna površina; ~, siđe - bočna površina; čeona površina; ~, skew - kosa površina; ~> skid-free road neklizajuća površina puta; ~, slide v. sliding surface; ~, sliding površina trenja; ~, smooth glatka površina; ~, specific - specifična površina; ~, steam-disengaging - površina zagrevanja (kotla); ~, storage - ekran memorije, memorijski ekran; ~, strain - površina deformacije; ~, stream-line - površina linije toka; ~, stress - površina napona; ~, superheating - površina zagrevanja parnog kotla; <—,' supporting - noseća površina, potporna površina; ~, torn - neravna površina, hrapava površina, zarezana površina; ~, total heating - površina totalnog zagrevanja; ~, untnachined - neobrađena površina; ~, wall - radna površina cilindra; ~, wave - talasna površina; ~, wear(ing) - površina izlaska, površina izbacivanja; —, whirling - površina zavrtnja; ~, working - radna površina surfacing - navarivanje (zav.) surge - talas (prenapona struje) (el.), pik, vrh; ~ absorber - apsorber prenapona, prigušivač putujućih talasa (el.); ~ diverter - prenaponski odvodnik (el.) ; ~ switching - komutaciono preopterećenje; ~ type power supply - impulsni izvor snage (eh.) surgical spirit - hirurški špiritus, alkohol sa nekom mirisnom supstancijom (hem.) surging - ljuljanje, njihanje, pulsacija surrosion - povećanje težine izazvano korozijom (thnl.) surveillance radar - kontrolni radar, nadzorni radar (eh.) survey - 1. osmatranje, osmatrati; 2. skidanje, snimanje; 3. istraživanje, traženje; 4. pregled, inspektiranje, pregledati; ~, aerial aerofoto-snimak, aerofototopograf-
survey sko snimanje; ~, aerophotogrammetric - aerofotografičko snimanje; ~, architectural - snimanje delova za arhitekturno planiranje; ~, basis geodetic - bazično geodetsko snimanje, osnovno geodetsko snimanje, postavljanje mreže geodetskih punktova; ~, boiler kontrola bojlera; ~, boundary - snimanje granica, demarkacija granica, graničenje; ~, cadastral - katastarsko snimanje, poljoprivredno međenje; ~, classification - terensko aerosnimanje, terenska klasifikacija; ~, compass - kompasno snimanje, snimanje pomoću busole; ~, comprehensive - detaljno snimanje, krupno plansko snimanje; ~, control - kontrolno snimanje; ~, damage - snimanje povreda; ~, design - inženjersko-topografsko snimanje; ~, engineer - tehničko crtanje; ~, exploratory - grubo snimanje, šematsko snimanje, šematsko crtanje; ~, eye - ocena od oka; ~, field poljsko snimanje, terensko snimanje, terenska procena; ~, geodetic geodezijsko snimanje, geodezijsko procenjivanje; ~, geographic(al) - geografsko snimanje, topografsko snimanje; ~, gravimetric gravimetrijska procena, gravimetrijska ocena; ~, ground - procena položaja mesta, nadzemno snimanje, snimanje terena; ~, high-accuracy - snimanje sa velikom tačnošću; ~, land - topografsko snimanje , nadzemni snimak, katastarski snimak, međenje; ~, layout - tehničko crtanje, kontura mašine; ~, levelling - nivelisanje; ~, local - lokalno snimanje, snimanje mesnih tačaka, krupno-plansko snimanje; ~, location - trasiranje, topografska procena talaka; —, mapping - topografsko snimanje; ~, mine - topografisanje minskog polja; ~, noise - snimanje slike šuma, snimanje šuma, snimanje fona; ~, patent - patentro snimanje; ~, photogrammetic - stereofototopografsko snimanje; ~, plane-table -
zavisno vešanje pomoću paralelnih menzursko kalibrisanje, menzurska poluga; ~, parallel-link v. paprocena; ~, project - projekt, rallel-arm suspension; ~, ritehnički snimak; ~, route - margid - jako vešanje; ~-, single-arm šrutni snimak; ~, site - tehnički - konzolno vešanje; ~, singlesnimak, tehničko crtanje; ~, soil -catenary - prosto vešanje kola; - snimak zemljišta, snimak terena; ', span-wire - gipko vešanje; .-—, temperature - geotermički ~, spring - elastično vešanje, snimak; ~, terrestrial - nadzemni spiralno vešanje; ~, torsional snimak; ~, topographic - topotorziono vešanje; ~, unifilar grafski snimak; ~, transit - teounifilarno vešanje; ~, wishbone dolitni snimak, taheometrijski sni- nezavisno vešanje pomoću poluga; mak; ~, traverse - traverzni sni~, yoke - traverzno vešanje mak, teodolitni snimak, poligonosuspensoid - suspenzoid metrijski snimak sustain - podržavati survivance - nadživljenje, žilavost sustained-load - sa stalnim opteresusceptance - susceptancija, reakćenjem tivna provodnost kolektor-baza; ~, sustainer - osnovni pokretač (racollector-base - reaktivna prokete) vodnost kolektor-baza; ~, collecsutural - spojen tor-emitter - reaktivna provodswab -• tampon, tampon od vate, nost kolektor-emiter; ~, emitterčetka (ili) spužva za kvašenje base - reaktivna provodnost emiswage - matrica, kalup ter-baza; ~, feedback - reaktivna swaging - kalupno kovanje (maš.) provodnost povratne sprege swamp - zagušiti (ekran smetnjama) susceptibility - susceptibilnost, oset(TV) ljivost; ~, absolute electric swamping resistance - prigušeni susceptibilnost (za izotropne maotpor, dopunski otpor voltmetra terijale) ; ~, inverted - inverzna (el.) osetljivost; ~, magnetic - magnetna osetljivost swarf - opiljci; brusni mulj suspended call - neostvarena veza sweep - ispitivanje, razlaganje, skenovanje; ljuljanje, oscilovanje; po(ta.) dručje; ~ frequency - frekvencija suspension - 1. vešanje, gvožđe za ispitivanja (brisanja vremenske bavešanje, vešati; 2. suspenzija, lebze) (eh.); ~ oscillator - generator deći nanos; ~, compound (catefrekvencije ispitivanja (vremenske nary) - složena suspenzija; ~, baze) (els.) cross-catenary - kontaktna sussweept volume - radna zapremina penzija; ~, direct - prosta kon(zav.) taktna suspenzija, prosto kontaktno vešanje; ~, double catenary - sweet - sladak; bezgasan; ~ nitre - rastvor etil-nitrata u alkoholu dvojna suspenzija, dvostruko vešanje; ~, elastic - elastično ve(hem.) šanje, spiralno vešanje; ~, flexible swimming-pool reactor - reaktor - fleksibilno vešanje, gipko vešanje; basenskog tipa, nuklearni reaktor ~, floating - 1. amortizaciono večija je aktivna zona potopljena u šanje; 2. razmazana suspenzija; nekoliko metara dubok basen sa ~, free - slobodno vešanje, slovodom; voda igra ulogu moderabodna suspenzija; ~, gimbal tora, reflektora i zaštite od zra1. kardansko vešanje; 2. kompasni čenja (nukl.) ram; ~, Independent - nezavisno vešanje, nezavisna suspenzija; -~, swing - narastanje, oscilovanje, pumpanje; napon na rešetki; makindependent wheel - nezavisno simalni otklon, amplituda oscilovešanje točka; ~, nose - pramčano vanja, raspon; prečnik obrade; vešanje; ~} parallel-arm - neklatno;~, current - raspon struje; 44*
swing swing ~, logic - logična amplituda i <—•, signal - raspon signala i ~, voltage - raspon napona swinging arm - klatno; ~ choke - prigušnica sa promenljivom induktivnošću (el.); ~ earth - promenljivo uzemljenje (el.) swirl - vihor switch - 1. prekidač, isključivač; priključivač, komutator, ključ; isključivati, komutirovati; 2. igla, kazaljka, strelica, indeks, indeksni prelaz, indikator, skretnica; .—, active Q - aktivni Q prekidač; ~, air-blast - vazdušni prekidač; ~, air break - vazdušni prekidač, vazdušni isključivač, vazdušni razdvajač; ~, air-pressure - pneumatski prekidač, pneumatski isključivač; ~, antenna-grounding priključivač uzemljenja antene; ~, antenna-tilt - priključivač nagiba antene; ~, anti-T-R - antenski prekidač (priključivač) ,,predaja-prijem"; ~, arm - ručica prekidača (el.); ~, assignment - rasporedi vač tražioca; ~, automatic 1. automatski prekidač; 2. automatski indeks; ~, auxiliary - pomoćni prekidač, pomoćni uključi vač; ~j azimuth stowing - azimutni ključ polaznog položaja; ~, band - prebacivač oblasti; ~, bandwidth - prekidač pojasa propuštanja; ~, barrel - cilindrični prekidač, cilindrični ispitivač; ~, battery - baterijski akumulator; ~, bilateral - dvosmerni prebacivač; ~ blade - nož prekidača, nožasti kontakt (el.); ~, bladed (-type) - nožasti prebacivač; ~ box - boks prekidač, prekidačka kutija; ~, branch - 1. grupni prekidač; 2. prekidač na poziv; ~, button - kotvasti prekidač, kotvasti isključivač; ~, by-pass prolazni prekidač; ~, call - pozivni prekidač; ~, carbon-break - prekidač sa ugaonim kontaktom; ~, cell - elementni komutator; ~, change-over - prebacivati; prebacivač; ~, change-tune -
692
switch talasni prebacivač; ~, changing v. change—over switch; ~, charge v. cell switch; ~, chopper odabirač; ~, closing - odabirač; ~, control - prekidač u kolu kontrole, komandni prekidač (uključivač); ~, controlled - kontrolni prebacivač; ~, converging - indeks spajanja, indeks približavanja; ~, cross - ukrsni indeks, indeks ukrštanja; ~, cryogenic inductance - kriogenski induktivni prebacivač; ~, cut-off - isključivač; ~, cut-out v. cut-off switch; ~, delay - prebacivač sa vremenskim kašnjenjem; ~, diamond - ukrštanje (indeksa); ~, diode - diodni prekidač; ~, direction-finding-receive - prebacivač „razgovor-odgovor"; ~, discharge - 1. elementni komutator; 2. anulirati naelektrisanje; ~, disconnecting v. disconnector switch; ~, disconnector razdvojnik; ~, discriminating - diskriminator poziva, komutator poziva; ~, double-pole - dvopolni prekidač, dvopolni isključivač; ~, double-slip - dvostrani indeks prevoda; ~, double-throw - prebacivač u dva pravca; ~, earthing - uzemljeni prekidač, prebacivač uzemljenja; ~, electromagnetic - elektromagnetni prebacivač, elektromagnetni isključivač; ~, electronic - elektronski relej za prebacivanje; ~, emergency brake stop-relej; ~, entrance - ulazni indeks; ~, equilateral - simetrični indeks prevoja; ~, exit - izlazni indeks; ~, ferreed - brzodejstvujući prebacivač za telefonske sisteme; ~, ferrite - feritni prebacivač; ~, field - isključivač napona; ~, foot - nožni prebacivač; ~, forestalling - uređaj predostrožnosti (na železnici); ~, four-layer - četvoroslojni prebacivač, p-n-p-n prebacivač; ~, frog - indeks sa ukrštanjem; ~, frogless - indeks bez ukrštanja; ~, function funkcionalni prebacivač; ~, fuse - topljivi osigurač za umetanje (el.); ~, G - elektronski indikator
switch vibracija G-relej; ~, gang - toplotni isključivač; ~, group grupni isključivač, grupni komutator; ~, hand - ručni isključivač; ~, heat - toplotni ključ; ~, highspeed - brzi isključivač, brzi prekidač; ~, hook - polužni prekidač u telefonskom aparatu (viljuška) (tel.); ~, hunting - mešani tragač; ~, ignition - isključivač paljenja; ~ in - uključiti; ~, intercommunication - telegrafski komutator; ~, Interlocked - blokirani isključivač, blokirani prebacivač; ~, iro-clad - isključivač metalnog tipa; ~, isolating - izolacioni prekidač; ~, jack prebacivač u obliku gnezda, grupni prebacivač, telefonski prebacivač; ~, Kerr-cell - modulator sa Kerovom ćelijom; ~, key - telefonski ključ, prebacivač (tel.); ~, knife - rubni prekidač, rubni prebacivač; ~ lamp-holder - grlo sa prekidačem (el.); ~, lap udvojeno prevođenje; ~ lever poluga za uključivanje (mot.); '--', light-activated - prekidač svetlosno pobuđivan; ~, light-activated sillicon controlled - fototiristor, silicijumski upravljani fotoosetljivi prekidač; ~, limit maksimalni pre vodnik; ~, line - linijski isključivač; ~, locked zatvoren prevod, zatvoren indeks; ~, magnetic - elektromagnetni isključivač, elektromagnetni prekidač; ~, main - 1. glavni prekidač; 2. prekidač magistrale; ~, master - glavni prekidač, opšti prekidač; ~, matrix - matrični komutator; ~, mercury - živin prekidač, živin relej; ~, microenergy - prebacivač mikrosnage; ~, movable-point - prekidni indeks; ~, multicontact - grupni komutator; ~, multiple - složeni prekidač, telefonski ključ; ~, multiplex - višestruki prebacivač, multipleksor; ~, no-load - minimalni prekidač; ~, number - cifarnik; brojčanik; ~, oil - uljni prekidač; ~, on-off - 1. dvopozicioni prekidač; 2. selektorski ključ; ~, op-
switch toelectronic - optoelektronski prekidač; ~, panel - panel-prekidač; ~-, passive Q - pasivni modulator dobrote; ~, pendant - podižući prekidač; ~, photon-activated v. optoelectronic switch; ~, pilot - pomoćni prekidač; ~, plug - utikač; —, p-n-p-n v. four-layer switch; ~, polarization - prebacivač tipa polarizacije; ~', pole-changing - prebacivač polova; ~ position položaj prekidača; ~, power 1. prekidač izvora napona; 2. naponski prekidač; ~, press-button v. push-button switch; ~, pressure - relej pritiska; ~, pulse - impulsni prebacivač; >~, pushbutton - kotvasti prekidač, prekidač sa kotvom; ~, quick-break - brzi prekidač, trenutni prekidač; ~, range - 1. prekidač oblasti; 2. daljinski prekidač; ~, range control - prekidač oblasti merenja; ~, rectangular - pravougaoni prekidač; ~, reed - jezični prekidač; ~, relay - relejni prekidač; ~, removable drum programing - programirani prekidač sa izmenjivanim dobošom; ~ resistance box - kutija otpora sa ručicom (el.); ~, reverse - reversilni prekidač, povratni prekidač; ~ room - sala sa uređajima, aparatna sala (TV); ~, rotary - rotirajući prekidač, rotacioni' prekidač, povratni prekidač; ~, safety - 1. alarmni prekidač; 2. indeks za prolaz opasnosti; ~, sampling - 1. impulsni prekidač, selektor impulsa; 2. komutator; ~, selection (alizing) - sekcioni prekidač, sekcioni razdvajač; ~, selector - selektorni prekidač; ~, semiconductor - poluprovodnički prekidač, tiristor; ~, SENS v. sensitivity switch; ~, sensitivity - prebacivač osetljivosti; ~, sequence - 1. strujni prekidač; 2. programski prebacivač; ~, series-parallel - serijski paralelni prebacivač; ~, short-circuiting - prebacivač kratko spojen; ~, shorted emitter - (poluprovod-
switch switch nički) prebacivač s kratko spojenim emiterom; ~, shunting - šentirani prekidač; ~, silicon bilateral silicijumski dvosmerni prebacivač; ~, silicon controlled - silicijumski upravljački prekidač; ~, silicon p-n-p-n - silicijumski četvoroslojni prebacivač, silicijumski p-n-p-n prebacivač; ~, single-pole - jednopolni prekidač; ~,slip - ukršteni indeks-prevod ~, slow-breakprekidač sporog dejstva, spori prekidač; ~, snap - sobni prekidač; ~, snap action pressure - relej pritiska sa trenutnim dejstvom; ~, socket - patrolni prekidač; ~, solenoid - solenoidni prekidač; ~, solid-state - tvrdotelni prekidač; ~, spark-gap - lučni prekidač; ~, star-delta - zvezdasti prebacivač na trougaoniku; ~, starting - startni prekidač; ~, step - prekidač na korak, stepenasti prekidač, stupnjasti prekidač; ~, stub - kotvasti prebacivač; ~, superconducting - superprovodni prebacivački element; ~, talk-listen - kotvasti prebacivač „predaja-prijem"; ~, thermostatic - termostatski prekidač; ~, three-throw - indeks u tri pravca; ~, throw-over - prekidni pre- kidač, prekidni prebacivač; ~, time - prekidač sa satnim mehanizmom, vremenski prekidač; ~, time limit - maksimalni relej sa ograničenjem vremena; ~, time release - razdvojni prekidač sa vremenskom zadrškom; ~, toggle - polužni prekidač sa prekidnom glavom, tumbler; ~, tongue - jezičak, sastavni deo menjalice kod železničkih skretnica; ~, transfer - transfer-prekidač, prekidač bez prekida struje, prebacivač bez prekida struje; ~, transistor - tranzistorski prebacivač; ~, transmitting-receiving - prebacivač antene, antenski prebacivač „predaja-prijem"; ~, triplepol - tropolusni prekidač, tropolni prekidač; ~, tumbler v. toggle
694
swivel joint
switch; ~ tuned antenna - antena sa skokovitim podešavanjem (rad.); ~, two-way v. doublethrow switch; ~, underload minimalni prekidač; -~, vacuum - vakuumski prekidač; ~, vibration-proof - vibracioni prekidač; ~, wave-changing - prebacivač brzine talasa; ~, wave-range prebacivač dijapazona, prebacivač oblasti, prebacivač vrste talasa switchboard - 1. komandni pult; 2. komutacioni pult, razvodni pult, razvodna daska; 3. komutator; ~, battery - naponski pult, baterijski pult, pult napajanja; ~, charging - pult naelektrisanja, električni pult; ~, cordless - lamelni komutator; ~, feeder - komandni pult, naponski pult; ~, intercommunication plug - komutator za unutrašnju vezu; ~, multiple komutator sa višestrukim poljem, multipl-komutator, multiplikacioni komutator; —•, plug - utikački komutator; ~, plug-and-cord utikač kabl-komutator; ~, skeleton-type - kaskadni komandni pult; ~, telephone - telefonski komutator switcher - 1. prebacivač; 2. manevarska lokomotiva; ~, phase fazni prebacivač, prebacivač faze switchgear - 1. razvodni uređaj, komutacioni uređaj; 2. prebacivač indeksa; ~, cell-type - razvodni uređaj blok tipa switching - uključivanje, uključenje; ~, active Q— aktivna modulacija dobrote; ~, off - isključenje; ~, out - isključenje; ~, parametric - parametarsko prekidanje; ~, passive Q- - pasivna modulacija dobrote; —•, pulsed Q - impulsna Q modulacija; ~, Q- - modulacija dobrote; ~ transistor - komutacioni tranzistor, prekidački tranzistor (eh.) swivel joint - obrtni sloj koji se može okretati (maš.); ~ pipe coupling - okretni spoj cevi (maš.); - plate - obrtna ploča (maš.); ~ table - obrtni sto (maš.)
syllable synthesizer
695
synchronous
~ signal generator - generator syllable synthesizer - uređaj za sinhronizacionog impulsa (eh.) sintezu slogova synchro - sinhroni, seisin (el.); sylvanite - silvanit, pisana ruda, ~ capacitor - kondenzator seltelurid zlata i srebra (min.) sina (el.); ~ clock - sinhroni časylvatron - silvatron, indikatorski sovnik (el.); ~ follower - pripanel jemni seisin (el.); ~ generator sylvite - silvit, silvin, kalijum-hlorid predajni seisin (el.); ~ matching (min.) transformer - transformator za symbol - simbol, znak uglašavanje selsina (el.); ~ motor symbology - simbologija, skup sim- selsin-motor, selsin-prijemnik bola (cl.) ; ~" receiver — prijemni selsymetron - simetron, višecevni kružni sin (el.); ~ system - seisin (el.) ; pojačavač ~- transmitter - predajni seisin symmetric figures - simetrične (el.) slike synchrocyclotron - sinhrotron, sinsymmetrical amplifier - simetrični hrociklotron (fiz.), vrsta akcelerapojačavač (eh.); ~ equations tora nuklearnih čestica simetrične jednačine (mat.); ~ synchrodyne mixer - sinhrodini expression - simetričan izraz mešač (eh.); ~ tube - sinhro(mat.); ~ four-terminal netdinska cev (eh.) work - simetrični četvoropol (el.); ~ heterostatic circuit - sime- synchrolock - šema držanja u sinhronizaciji (TV) trična heterostatička sprega (elj.); lynchronism - istovremenost, sin~' multivibrator - simetrični mulhronizam tivibrator (eh.); ~ network - sisynchronization - sinhronizacija; metrična šema (el.); ~ radiator ~, time - vremenska sinhroniza- simetrični radijator, simetrična cija antena (rad.) symmetry - simetrija; ~, axial - synchronize - sinhronizovati synchronizer - sinhronizator, sinsimetrija u odnosu na osu, osna hronizer simetrija; ~, central - centralna synchronizing current - sinhronisimetrija; ~, circular - kružna zaciona struja (el); ~ frequency simetrija; ~, cubic - kubična si- sinhronizujuća frekvencija (el.);' metrija; ~, mirror - ogledalska ~ pulse - sinhronizacioni impuls simetrija; ~, point - tačkasta si(eh.); ~ signal - sinhronizacioni metrija; ~, rotational v. axial signal (eh.) symmetry; ~, spherical - sferna synchronoscope - sinhrraoskop, imSimetrija pulsni osciloskop (eh.) sympathetic reaction - indukovana synchronous - istovremen, sinhron; reakcija (hem.); ~ vibrations - clock - sinhroni časovnik; ~ condenser - sinhroni kondenzarezonantne vibracije (meh.) tor (el.) ; ~ discharger - sinhroni symptom - simptom; ~, defect odvodnik (el.); ~ electromotive simptom greške, simptom defekta force - sinhrona elektromotorna •ync clipper - razdvajač sinhronisila (el.); ~ fading - sinhroni zacionih impulsa (els.); ~ comfeding (rad.); ~ generator - sinpression - kompresija (sabijanje) hroni generator (el.); ~ inductor sinhroimpulsa (eh.); ~ generator motor - sinhroni motor s asinhro— generator sinhronizacionih imnim pokretanjem (el.); ~ machine pulsa (eh.); ~ level - nivo sinhro- sinhrona mašina (el.); ~ motor hizacionog impulsa (eh.); ~ pulse - sinhroni motor (el.); ~ time - sinhroimpuls, sinhronizacioni imsinhroni hronometar (el.); ~ vipuls (eh.) ; ~ separator - razdvabrator - sinhroni vibrator (el.) jač sinhronizacionih impulsa (eh.)'
synchrotron synchrotron - sinhrotron, sinhrotroni ciklotron, vrsta akceleratora nuklearnih čestica (fiz.) syneresis - sinereza, sinerezis, spontano izdvajanje viška tečnosti iz gela (hem.) synergetic - sinergetičan, nastao u isto vreme kao i glavna masa stene (min.) synergist - supstanca koja pojačava efekt druge supstance (hem.) synoptic - sinoptički syntans - sintetička štavila na bazi fenolsulfonske kiseline i formaldehida synthesis - sinteza; ~, image - sinteza slike; ~, logical - logička sinteza; ~, optical - optička sinteza; ~, optical image - optička sinteza slike; ~, system - sinteza sistema synthesize - sintetizovati; sintetizirati synthesizer - uređaj za sintezu (hem.) synthetic crystal - sintetički kristal (far.); ~ resins - sintetičke smole, npr. spojevi fenola i formaldehida, formaldehida i ureje, vinilski polimeri itd. (thnl.); ~ rubber - sintetička (veštačka) guma (npr. buna, neopren, tiokol i dr.) (thnl.); ~ ruby (synthetic sapphire) - rubin (safir) spravljen topljenjem aluminijum-trioksida sa odgovarajućim dodacima (min.) synthetize v. synthesize synthetizer - sintetizer; ~, F- Furleov sintetizer, harmonični sintetizer; ~, formant - formantni sintetizer; ~, frequency - sintetizer frekvencije; ~, image - sintetizer slike; ~, parallel - paralelni sintetizer; ~, serial - redni sintetizer; ~, vocoder - vokoderski sintetizer syntomatron - sintomatron, naziv serije elektronskih cevi syntonic - podešen u rezonancu syntonizadon - podešavanje u rezonancu (els.) syntonize - podešavati syntony - rezonanca
system system - sistem; uređaj; postrojenje; plan; šema; postupak; formacija; mreža; ~, absolute of units apsolutni sistem jedinica; ~, absolute electromagnetic - apsolutni elektromagnetni sistem jedinica; ~, absolute electrostatic apsolutni elektrostatički sistem jedinica; ~, acquisiton - sistem istraživanja, sistem ispitivanja; ~, active guidance - aktivni sistem navođenja; ~, adaptive control - adaptivni sistem upravljanja; ~, ADE v. automated design engineering system; ~, aerospace - aerokosmički sistem; ~, aerospace support - aerokosmičko postolje; —, air traffic control - sistem upravljanja aviosaobraćajem; ~, air field communications - aerodromski sistem veza; ~, all-sky - panoramski sistem (osmatranja neba); —, all-weather guidance - sistem vođenja po svakom vremenu; ~, AN nomenclature - vojnopomorska nomenklatura (u oružanim snagama SAD); ~, analytic - analitički sistem; ~, annunciation - alarmni sistem, sistem signalizacije; ~, applicator - sistem kontrolne hronometraže; ~, armament control - sistem upravljanja oružjem; ~, astronavigation - astronavigacioni sistem; ~, asynchronous multiplex asinhroni multipleksni sistem; ~, ATC v. air traffic control system; —, atomic-beam deflection - sistem otklona atomskog snopa; ~, attended - opsluživanje sistema; ~, audiovisual - audiovizuelni sistem, video-telefon; -~, automated design engineering - sistem automatskog projektovanja; ~, automatic alphanumerical reading - automatski alfanumerički sistem očitavanja; ~, automatic-block - sistem automatskog blokiranja; ~, automatic carrier landing - automatski sistem sletanja na nosač (aviona); ~, automatic coding - sistem automatskog kodiranja, sistem automatskog programiranja; ~, au-
697 tomatic nervous - autonomni nervni sistem; ~, automatic radio direction-finding - automatski radio-sistem za nalaženje smera; ~, automatic train control sistem automatske regulacije; ~. balanced - simetrični sistem; ~, balanced polyphase - uravnoteženi višefazni sistem; ~, band - sistem polja; ~, batch processing - sistem obrade kodiranih podataka; ~, beam aerial - lučna antena, direktno usmerena antena; ~, beam approach beacon radio-lokacioni sistem usmeravanja aviona; ~, beam-forming - sistem obrazovanja snopa; ~, beamrider control - zračni sistem navođenja (raketnog projektila); ~, binary - dvojni sistem, dvokomponentni sistem; ~, binary communication - sistem binarne veze, binarni sistem veze; ~, biodata test - sistem za kontrolu bioloških podataka; ~, biological - biološki sistem, biosistem; ~, B-L coordinate - sistem geomagnetskih koordinata; ~, blind-approach landing - sistem slepog postavljanja (aviona); —, block - blokiranje, kočeći sistem, blokirajući sistem; ~, bucking-out - kompenzacioni uređaj; ~, cabin heating - sistem grejanja kabine ~, cable - kabl-stanica; ~, CAĐIC - sistem projektovanja integralnih kola pomoću računara; ~, carrier - visokofrekventni sistem, sistem sa nosećom frekvencijom; ~, cascaded optical - kaskadni optički sistem; ~, cavity coupling - sistem povezan sa rezonatorom; ~, C-E v. communications-electronics system; ~, celestial v. astronavigation system; ~, celestial guidance - astronavigacioni sistem, sistem astronavigacije; ~, celestial reference v. astronavigation system; ~, central nervous - centralni nervni sistem; ~, centralized traffic control - centralizovano regulisanje kretanja, dispečersko upravljanje kretanja; ~, centre-of-mass - si-
system stem centra masa; ~, CF v. coarsefine system; ~, chaff communication - sistem veze preko dipolreflektora; ~, checker - sistem kontrolnih mera; ~, chirp radar - radar sa sistemom linearne FM; ~, CIRCAL v. on-line circuit design system; ~, circulating - cirkulacioni sistem; ~, classical - klasični sistem; ~, closed - zatvoreni sistem; ~, closedloop servo - servosistem sa zatvorenom petljom; ~, coarsefine - sistem sa grubom i finom skalom; ~, code - kod, kodni sistem; ~, code control - kodni sistem upravljanja, kodni sistem kontrole; ~, command - komandni sistem; ~, command (guidance) - komandni sistem navođenja; ~, common - zajednički sistem (upravljanja); ~, common timing - sistem jedinstvenog vremena; —, communication - sistem veza; ~, communicationselectronics - sistem elektronskih komunikacija; ~, computer-controlled - sistem upravljan računarom; ~, conduit - vodni sistem, sistem kanala; ~, conservative konzervativni sistem; ~, conservative - of forces - konzervativni sistem sila; ~, constant potential - sistem sa konstantnim naponom, sistem sa konstantnim potencijalom; ~, continuous automatic block - neprekidno auto blokiranje, linearni sistem autoblokiranja; ~, continuous train control - sistem neprekidne autoregulacije; ~, control - sistem kontrole; ~, controlled - regulacioni sistem, regulisani sistem; ~, cooling - sistem hlađenja; ~, cooling-pipe - sistem rashladnih cevi; ~, coordinate - sistem koordinata; ~, coordinated hydroelectric - kaskada H.E.S.; ~, countermeasure - sistem protivmera; ~, damped harmonic - harmonijski sistem usporavanja; ~, data - sistem obrade informacija, predaja informacija; ~, data collection and reduction - sistem
system system sakupljanja i redukcije informacija; ~, data-handling - sistem obrade informacija; ~, data-processing v. data handling system; ~, data-reduction - sistem redukcije informacija; ~, data-retrieval sistem traženja informacija; ~, dead-reckoning - inercijalni sistem navođenja (raketnog projektila); ~, decimal - decimalni, dekadhi sistem; ~, decision feedback - sistem povratnog upita; ~ defense communication sistem veza ministarstva odbrane (SAD); ~, defense communication satellite - sistem satelita ministarstva odbrane (SAD); ~, dial - automatski telefonski sistem; ~, differential duplex - duplex sistem sa diferencijalnom šemom; ~, digital computing - uređaj za računanje, računska mašina; ~, digital-voice communication - sistem predaje reci u cifarskom obliku; ~, direct-challenge - sistem direktnog poziva; ~, direct-cooling - sistem direktnog ili neposrednog hlađenja; ~, direct-viewing - sistem direktnog posmatranja (osmatranja); ~,• discrete - diskretni sistem; ~, discrete-state - diskretni sistem; ~, discriminating call - sistem sa selektivnim pozivom; ~, divariant - divariantni sistem; ~, document viewing - sistem osmatranja dokumenta internom televizijom; —, double-trolley sistem napajanja preko dva kontaktna provodnika; ~, doublewire - dvoprovodni sistem, sistem sa dva provodnika u kontaktu; ~ drainage - drenažni sistem,bazenski hidro-sistem; ~, duplex dupleks sistem; ~, duplicated rezervni sistem; ~, Earth-«atellite-Earth communication - si stem veze Zemlja-satelit-Zemlja ~, earthed - sistem uzemljenja, monoprovodni sistem; ~, electric power - elektroenergetski sistem; ~, electron-optical - elektronskooptički sistem; ~, electronic -
system elektronski sistem; ~, electronic guidance v. radio-command system; ~, electronic-scanning - elektronski sistem skaniranja; ~, electronic tracking - elektronski sistem sleđenja; ~, electron-lattice - sistem elektronirešetka; ~, electron-optical elektronskooptički sistem; ~, electrooptic light-modulating elektrooptički sistem svetlosne modulacije; ~, electrooptic TV communications - elektrooptički TV komunikacioni sistem; ~, emergency - alarmni sistem; ~, energy level - sistem energetskih nivoa; ~, entrance-exit - sistem maršrutne centralizacije sa utvrđivanjem puta preko signalizacije; ~, environment (control) - sistem kontrole ambijenta, sistem kondicioniranja; ~, EOLM v. electrooptic light-modulating system; ~, equatorial orbit satellite communication - sistem veze sa satelitom preko ekvatorijalne orbite; ~, extraterrestrial reconnaissance - sistem izviđanja; ~, Fabry-Perot mirror - Fabri-Peroov sistem ogledala; ~, FDM v. frequency-division multiplex system; ~, feed sistem predaje, sistem napajanja; ~, feed-back - sistem sa obrnutom vezom; ~, feedback control - sistem upravljanja sa povratnom spregom; ~, ferment - fermentativni sistem; ~, fire sprinkling - požarni ventilski sistem za automatsko gašenje; ~, flight interphone - sistem za razgovor u avionima; —, floating-carrier radio-predaja sa automatskom regulacijom noseće frekvence; ~, flying-spot - sistem sa letećim zrakom, sistem sa brišućim zrakom; ~, follow-up - sistem koji sledi, sistem koji nastupa, sistem koji dolazi; ~, foot-pound-second sistem fut-punt-sekunda; ~, fourcomponent - četvorokomponentni sistem, sistem sa četiri komponente; ~, four-course - četvoropolni sistem; ~, four-level - četvoro-
system ne zavisi od ostalih (sistema); ~, nivoski sistem; ~, frequencyinertial - inercijalni sistem, nedivision multiplex - multipleks pokretan sistem, inertan sistem; sistem sa podelom frekvencije; ~, inertial control v. inertial ~, fuel-control - sistem potpune guidance system; ~, inertial kontrole, toplotno regulacioni siguidance - inercijalni sistem vostem; ~, Galactic - galaktički siđenja; —, inertial instrument v. stem; ~, gas-pressure-feed inertial guidance system; ~, sistem predaje toplote; ~, geared inertial space reference v. iner- reduktor; ~, Giorgi - Džordži, tial guidance system; ~, infisistem jedinica M.K.S.; ~, glonitely fast control - bezinercijski bal communication - sistem sistem upravljanja; ~, informaglobalne veze; ~, global time tion retrival - sistem traženja insynchronization - globalni sistem formacija; ~, infra-red - inftavremenske sinhronizacije; ~, grocrveni sistem; ~, infrared - tound - sistem uzemljenja, nadzemni plotni sistem, infracrveni sistem; sistem; ~, ground C-E - nadzem~, infrared heat-seeking v. heat ni komunikacionoelektronski sistem; seeking system; ~, infrared ~, ground-control - sistem usearch track - sistem praćenja pravljanja sa zemlje; ~, groundpo toplotnom zračenju; ~, inking controlguidance - nadzemni si- crveni sistem; ~, instrumentstem navođenja, nadzemni sistem landing - instrumentacioni sistem; kontrole navođenja; ~, ground~, integral-cooling - sistem sacontrolled-approach - sistem umohlađenja; ~, integrated elecupravljanja sletanjem sa zemlje; tronic - integrisani elektronski ~, guidance - sistem navođenja; sistem; ~, intelligence - sistem ~, guide-beam - zračni sistem navođenja, sistem nalaženja i upoznavođenja, optički sistem navođenja; navanja cilja; ~, intercommuni~, H - H sistem, sistem radiolokacation - sistem interkomunikacija, cione navigacije pomoću dve stasistem za razgovor u avionu; ~, nice; ~, heat-seeking - infracrinterlock - sistem blokiranja; ~, veni sistem navođenja, toplotni siintermittent automatic block stem navođenja; ~, heliocentric - automatski blok; ~, intermitworld - heliocentrični sistem sveta; tent gaslift - periodični sistem ~, helium-recycling - sistem eksploatacije naftonosnih bušotina; regeneracije helijuma; ~, highway ~, intermitting - periodični si- mreža automobilskih puteva., stem eksploatacija naftonosnih bumreža auto-puteva; <••-, homer šotina; ~, interphone v. intersistem navođenja na cilj; ~, homcommunication^) system; ~, ing - sistem navođenja, sistem dointerplanetary radar - sistem vođenja; ~, homogeneous - homeđuplanetarnih radarskih lokamogeni sistem, jednorodni sistem, cija; ~, invariant - invarijantni istorodni sistem, monosistem; ~, sistem; ~, inverted spin - inhorn-lens - horn-sočivasta antena; vertni spinski sistem; ~, ion~, hot-air - sistem zagrejanog optics - jonooptički sistem; ~, vazduha; ~, hunting - autokoleionoscatter - sistem veza preko bacioni sistem, samokolebacioni sijonosferskog rasejanja; ~, }ampstem; ~, hyperbolic navigation roof - nestabilan sistem; ~, jet - hiperbolični navigacioni sistem; control - sistem reaktivnog usme~, hyperbolic radar - hiperboravanja; ~, K-carrier - 12 kalični radarski sistem; ~, image nalni tipski blok; ~, landing processing - sistem obrade slike; sistem podešavanja, sistem sleta~, immersion - imerzioni sistem; nja, sistem sletnih uređaja, sistem ~, independent - nezavisan sisukrcavanja; ~, laser - laserski sitem, autonoman sistem, sistem koji
system system stem; ~, laser communication - laserski komunikacioni sistem; ~, laser tracking - laserski sistem praćenja; ~, latched - šifro vani uređaj; ~, lattice-electron sistem rešetke-elektroni; ~, life support - sistem obezbeđenja života; ~, limit - sistem (dopuštenih) grešaka, limitirajući sistem; ~, linear feedback control linearni sistem povratne sprege; ~, living - biološki sistem; ~, loading - teretni mehanizam (radne mašine); ~, lock filling - sistem napajanja ustave (bazena), sistem punjenja ustave (bazena); ~, long-range search - sistem daljinskog osmatran ja; ~, lowaltitude bombing - sistem bombardovanja sa male visine; ~, low-altitude detection - sistem detekcije sa male visine; ~, lubricating - sistem podmazivanja; ~, Lyman-Birge-Hopfield - sistem linija Lajman-Birg-Hopfilda; ~, MADA v. multiple-access discrete-address system; ~, man-machine - sistem čovekmašina; ~, manned control neautomatska kontrola; ~, manyfield - višepolni sistem, mnogopolni sistem, sistem sa više polja; ~, m-ary RADA - m-adresni diskretni sistem sa proizvoljnim izborom; ~, maser communication - maserski komunikacioni sistem; ~, material-supply sistem snabdevanja; ~, matrix stroge - matrični zbirni sistem, matrični akumulacioni sistem; ~, memory - sistem memorija, sistem pamćenja; ~, metagalactic - metagalaktični sistem; ~, metal-insulator-semlconductor- struktura metal-izolator-poluprovodnik; ~, meteor-burst (communication) - sistem meteorske radio-veze; ~, meteor-scatter v. meteor-burst (communication) system; ~, metric - metrički sistem; ~, microelectronic mikroelektronski sistem; ~, mi-
700
system
crowave - rnikrotalasni sistem, kratkotalasni sistem; ~, microwave relay - mikrotalasni relejni sistem; —, MIS v. metal-insulator-semiconductor system; ~, missile guidance - sistem navođenja projektila; ~, modular modularni sistem, blok-sistem, agregatni sistem; ~, modular breadboarding - modularni (logički) sistem; ~, molecular - molekularni sistem; ~, monitoring sistem kontrole, sistem monitoringa; ~, monoskeleton - jednošasijski sistem; ~ monovariant - monovarijantni sistem, jednovarijantni sistem, sistem samo sa jednom mogućnošću; -~, motor control - sistem upravljanja (rakete) pomoću orijentisanog pokretača; ~, MSK v. monoskeleton system; ~, multichannel - višekanalni sistem, multikanalni sistem; <~, multicomponent - multikomponentni sistem, višekomponentni sistem, mnogokomponentni sistem, sistem sa više komponenata; ~, multicomputer - višemašinski sistem, višeračunski sistem; ~, multifrequency - multifrekventni sistem, višefrekventni sistem, mnogokomponentni sistem, sistem koji radi na više frekvenci; ~, multiloop control - višekonrurni sistem regulisanja, multikonturni sistem regulisanja; ~, multiple - sistem sa paralelnim uključivanjem, sistem paralelnog spajanja; ~, multiple-access discrete-address - višeulazni sistem sa diskretnim adresama; ~, multiplex - multipleksni sistem; ~, multiprocessing - multiprocesni sistem; ~, muldtrack recording - višekanalni sistem zapisivanja; ~, multivariable - multivarijabilni sistem; ~, multivariant polivarrjantni sistem, multivarijantni sistem, viševarijantni sistem; ~, muscular - mišićni sistem; ~, network - sistem mreža, sistem šema; ~, nonlinear feedback control - nelinearni sistem upravljanja sa povratnom spregom; ~,
system
701
nonlinear oscillating - nelinearni sistem kretanja; ~ 3 nonquantized - nekvantizirani sistem, nekvantovani sistem, diskvantirani sistem; ~, nonredundant - neredundantni sistem; ~, nonvariant v. invariant system; ~, nuclear protective - nuklearni zaštitni sistem; ~, nuclear spin - sistem nuklearnih spina; ~, nuclear test detection - sistem otkrivanja nuklearnih opita; ~, numerical control - sistem digitalnog upravljanja; —, oblique - kosi sistem koordinata; ~, OCTOPUS - digitalni računar sa podelom vremena; ~ of equations - sistem izjednačenja, sistem jednačina; ~ of material points - sistem materijalnih tačaka; ~ of units - sistem jedinica; ~ OLCA v. online circuit analysis system; ~ OLCD v. on-line curcuit design system; ~~ on demand sistem po zahtevu; ~, on-line circuit analysis - sistem za direktnu (on line) analizu kola pomoću računara; ~, on-line circuit design - sistem za direktno (on line) projektovanje kola pomoću računara; ~, on-line processing - sistem direktne (on line) obrade podataka; ~, on-line time-sharing - direktni (on line) sistem sa podelom vremena; ~, one-component - sistem sa jednom komponentom, jednokomponentni sistem, monokomponentni sistem; ~, onecrop - sistem monokulture; ~, one-shot lubricating - centralizovani sistem mazanja (maziva); ~, open-cycle control - nezavršeni sistem kontrole, nezavršeni ciklus kontrole, prekinuti sistem kontrole; ~, open-loop control - sistem upravljanja bez povratne sprege; "-', optical - optički sistem; ~, optical communication - sistem optičke komunikacije; ~, optical data-processing - optički sistem obrade informacija; ~, optical filtering - sistem optičkog filtriranja; ~, optical radar - optički radarski sistem; —; op-
system tical tracking - optički sistem praćenja; ~, optical TV communication - optički sistem veze za TV komunikacije; ~, optoelectronic - optičkoelektronski sistem; ~, overhead - kontaktna mreža, vazdušna mreža; ~, overlay - višeemiterski sistem; ~, parallel - paralelni sistem; ~, parallel-ređun - paralelno redundantni sistem; ~, paramagnetic spin - paramagnetski spinski sistem; ~, parametric - parametarski sistem; ~, passive - pasivni sistem (samonavodenja); —, phaselocked - sistem faznog samopodešavanja; ~, photoelectric - fotoelektrični sistem vođenja; ~, picture coding - sistem kodiranja slike; ~, planetary - planetni sistem, planetarni sistem; ~, polar coordinate - sistem polarnih koordinata, usmeravanje po sistemu polarnih koordinata, kretanje u sistemu polarnih koordinata; ~, point - tipografski sistem merenja u punktovima, sistem analitične procene; ~, polyphase - polifazni sistem, mnogofazni sistem, višefazni sistem; ~, polyvariant poluyarijantni sistem, multivarijantni sistem, viševarijantni sistem; ~, power-pool - jedinstveni energetski sistem, monoenergetski sistem; ~, PPM - telemetrijski sistem sa fazno-impulsnom modulacijom ; ~, predetermined motion time - sistem mikroelementnih normativa; ~, preplanning - sistem prethodnog planiranja; ~, pressure fuel - sistem predaje pod pritiskom; ~, pressurized feeding - kompresioni sistem predaje (toplote); ~, priority - sistem prioriteta; ~, privacy - sistem lučenja, sistem izlučivanja; ~, process control - sistem upravljanja procesom; ~, programmable - sistem koji se može programirati; ~, projection - projekcioni sistem; ~, pseudorandom coded ranging - telemerni sistem sa pseudoslučajnim kodiranjem; ~. public adress - sistem translaci-
system system one radio-predaje; ~, pulse-position modulation v. PPM system; ~, pump-fed - pumpni sistem predaje (toplote); ~, pushbutton control - taster-sistem upravljanja; ~, push-pull - dvotaktni sistem (ubrzanja); ~, quadruplex - kvadrupleksni sistem; ~, qua tized - kvantizirani sistern, kvantovani sistem; ~, quasilinear feedback control - kvazi linearni sistem upravljanja sa povratnom spregom; ~, r— r-parametarski sistem; ~, radar crosssection instrumentation - sistem za merenje radarskog poprečnog preseka; ~, radar guidance - radio-lokacioni sistem navođenja, radarski sistem navođenja; <--, radar identification - radarski sistem prepoznavanja; ~, radio centralized traffic - radio-dispečersko usmeravanje kretanja; ~, radio-command - sistem radiokomandi, sistem radio-upravljanja, sistem radio-usmeravanja, sistem radio-kretanja; ~, radio-relay radiorelejni sistem; ~ radiotracking - sistem radio-kretanja (satelita), sistem radio-navođenja (satelita); ~, radix - početni sistem prebrojavanja, sonovni sistem prebrojavanja; ~, range rate tracking - sistem brzinskog pamćenja po brzini promene daljine; ~, range tracking - sistem slaganja po udaljenju (daljini); ~, ranging - daljinski sistem merenja; ~, rapid-scan - sistem sa brzim skaniranjem; —, reaction - sistem reakcije, reakcipni sistem; ~, real-time data - sistem obrade (informacija) u realnom vremenu; ~, receiving - prijemnik, prijemni aparat; ~, recognition - sistem prepoznavanja; ~, recoil refleksni sistem, sistem odbijanja; ~, recovery - sistem spašavanja; ~, redoz - kiselo postojani sistem; ~, redundant - redundantni sistem, rezervni sistem; —, reference - sistem odbijanja; ~, reflecting - sistem refleksije, si-
702
system stem odbijanja, sistem reflektora; ~, reliability index - sistem kriterijuma pouzdanosti; ~, repeater - ubrzavajući sistem, akceleracioni sistem; ~, requisitioning - sistem materijala; ~, restorable sistem sa uspostavljanjem; ~, retrieval - sistem zahteva (informacija); ~, revolver launching startni uređaj revolverskog tipa; ~, rho-teta - sistem navigacije korišćenjem polarnih koordinata, sistem radio-navigacije ,,ro-teta"; ~, ring-off - odbojni sistem induktora; ~, river - kaskada GEC; ~, river-discharge - sistem hidrauličnih uređaja za otpadne vode; ~, robot control - sistem automatskog upravljanja; ~, roll-jet - rol-džet sistem, sistem poprečnog usmeravanja pomoću reaktivnih mlaznica; ~, sampling impulsni sistem, diskretni sistem; --—j selfadaptive bionic - samoadaptivni bionički sistem; ~, selfadjusting - samopodešavajući sistem; ~, self-balancing - samodirigovani sistem; ~, self-contained - autonomni sistem; ~, self-guidance - sistem samonavodenja; ~, self-organizing samoorganizirajući sistem; ~, selforganizing multiple-access discrete-address - samoorganizujući višeulazni sistem sa diskretnim adresama; ~, self-pulsed - sistem sa sopstvenim napajanjem; ~, self-structuring - sistem sa sopstvenom promenom strukture; ~, selsyn - selsinski sistem; ~, semiactive guidance - poluaktivni sistem navođenja, semiaktivni sistem navođenja; ~, semiconfocal mirror- sistem semikonfokalnih ogledala; ~, series - sistem serijskog uključenja; ~, servo - servo sistem, sistem sa servo-uređajem; ~, sewerage - kanalizaciona mreža; ~, sharing - niskoodgovarajući radio-telemetrijski sistem sa mehaničkim komutatorom; ~, shipboard inertial navigation - brodski sistem inercijalne navigacije;
system
703
syste m
tering - telemetrijski sistem; ~, ~, single-band - sistem veze sa telephone - telefonska mreža, tejednom frekvencom; ~, singlelefonski sistem; ~, Teleran track automatic block - dvo,,Teleran"-sistem, navigacioni sistepeno jednolinijsko blokiranje; ~, stem televizijsko-radarski; ~-, teslow-burning cartridge feed levision relay - radiorelejni TVpredaja toplote sa barutnim akumusistem; ~, television-telephone latorom; ~, solar - Sunčani sistem; - video-telefon; ~, ternary - utroj~, solid of axes - prostorni sini sistem, trokomponentni sistem; stem koordinata; ~, SOMADA v. ^, terrain-recognition - sistem self-organizing multiple-access navođenja sa raspoznavanjem lokadiscrete-address system; ~, spacije; ~, three-field - tropoljni ce - kosmički sistem; ~, spacesistem, tropolje; •~, three-level communication - sistem kos- tronivoski sistem; sistem tri mičke veze; ~, space-interval nivoa; ~, three-phase - trofazni kretanje sa graničnim intervalom sistem; ~, trough - maršrutni startovanja; ~, speech processistem, prolazni sistem; ~", timesing - sistem obrade govora, vobuffered coarse-fine - grubikoder; ~, spin - spinski sistem; fini sistem sa elastičnim kašnjenjem; ~, split field - sistem uskougao~, time division - telemetrijski nih detektora; ~, squelch - besistem sa vremenskim razdvajanjem sumna regulacija, tiha regulacija; kanala; ~, time—division multi~, staff - čvrsti sistem, jaki siplex- višekanalni sistem sa vrestem; ~, star-tracking v. stellar menskom bazom; ~, time chaguidance system; ~, start-stop ring - sistem sa podelom vremena; - start-stop sistem; •—,' start-up ~, time variable - sistem sa startni sistem, upusni sistem; ~, vremenski promenljivim paramestellar guidance - sistem astrotrima; ~, timing - sistem markinavodenja, astronavigacioni sistem; ranja vremena, sistem za beleženje ~, stereophonic - stereofonički vremena, sistem merenja vremena; sistem; ~, storage - sistem me~, token - sistem razgovora; ~, morije, memorijski sistem, sistem track - šema puteva, linijska šema; pamćenja, sabirni sistem; ~, sto~, tracking - sistem slaganja; rage-route - sistem centralizacije ~, train dispatching - dispečersabiranjem maršruta; ~, strateski sistem upravljanja kretanjem gic communications - strateški vozova; ~, train-staff - sistem sistem veza; ~, suggestion - sikretanja vozova; ~, transcontistem poboljšanja; ~, superconnental communication - transductor energy storage - super kontinentalni sistem veza; ~, triprovodni sistem akumuliranja enerchromatic - trobojni sistem, trigije; ~, supervisory - sistem hromatični sistem; ~, triplex dispečerskog teleupravljanja; ~ control - sistem sa tripleksnim suspension - suspenzioni sistem upravljanjem; ~, triplicated ~, switched telemetering - radio trojni sistem, sistem sa trostrukom telemetrijski sistem sa mehaničkim pouzdanošću; ~, trivariant komutatorom; ~, symmetrical tri vari jantni sistem; ~, trolley polyphase - simetrični višefazn' trolejni sistem, sistem kontaktnog sistem, simetrični polifazni sistem voda; <~, troposcatter v. tropo~, tactical communication spherlc radio system; ~, tropotaktički sistem veze; ~, tactical spher^c radio - troposferski radata - taktički sistem obrade podio-sistem; -~, tumble-jet - sidataka; ~, target-homing - sistem kretanja (usmeravanja) postem samonavodenja (projektila) na moću reaktivnih mlaznica; —, t u r cilj; ~, TDM v. time-division bopump feed - turbo-pumpni multiplex system; ~, teleme-
system
704
system sistem predaje toplote; ~, TV TV-sistem, televizijski sistem; ~, two-coordinate scanning - dvokoordinatni sistem skaniranja; ~, two-level - dvonivoski sistem; sistem dva nivoa; ~, two-phase dvofazni sistem; ~, two-stage parachute - dvostepeni parašutni sistem; ~, unattended - neposluživani sistem; —, unilateral of tolerance - asimetrični sistem toleranci; ~, univariant - jednovarijantni sistem; ~, unrestorable - sistem koji se ne popravlja; ~, US Naval space surveillance sistem prostornog nadgledanja mornarice SAD; ~, utility - mreža opiteg korišćenja; ~, variable sistem sa promenljivim veličinama, sistem sa varijabilnim parametrima; ~, vibrating - vibracioni sistem, oscilatorni sistem; ~, vidcofile television record storage - sistem zapisivanja TV-slika; ~, water-carriage - sistem kanalizacije; ~, wave-propagating talasovodni sistem; ~, weather observation and forecasting -
Szllard-Chalmes reaction
globalni sistem vremenskog osmatranja i prognoze; ~, web-tension - sistem regulacije zatezanja papira; ~, wide-band communication - višekanalni sistem veze; ~, Wollaston-prism digital light-deflector - sistem syetlosnog skretanja na bazi Volastonove prizme; ~, writing sistem pisanja, sistem zapisivanja; ~, Y- - sistem sa Y parametara, zvezda-sistem, zvezda-spoj; ~, Z sistem sa Z parametara; ~, zone - zonski sistem Systox - sistemski insekticid na bazi jednog složenog organskog derivata tiofosforne kiseline (thnl.) Szilard-Chalmes reaction - SilarČalmersova reakcija, metod proizvodnje radioizotopa bez nosača ozračivanjem jedinjenja iz kojih nastali radioizotop izleće zbog uzmaka, pa se kao nov hemijski oblik može odvojiti. Retenadja je sila koja smanjuje prinos ove reakcije, zadržavajući nastali izotop u prvobitnom molekulu (hem.)
SAE — Society of Automotive Engineers - Društvo automobilskih inženjera SCE — saturated calomel electrode - zasićenja kalomelova elektroda s.c.f.b. — standard cubic feet per barrel - broj normalnih kubnih stopa proizvoda koji se dobije po jednom barelu SPE — Society of Plastics Engineers - Društvo inženjera plastičara sq.in. — square inch - kvadratni inč SSU — Universal Saybolt seconds - viskozitet u sekundama meren na univerzalnom viskozimetru Sajbolta
T - simbol tricijuma, vodonikovog izotopa sa masom 3 (hem.) T - T-element, trojnik; ~ hybrid - hibrid, dupli T-element; ~ magic - dupli T-element T-7 - pamuk tretiran akrilonitrilom (tek.) T-antenna - antena T-oblika (rad.) T-bend - trojnik, T-račva (zao., el.) ; ~ test - T-proba savijanja (zao.) T-connection - T-spoj, T-kolo (el.) T-head engine - stojeći ventil sa T-glavom T-joint - trojni spoj, T-spoj, trojni muf (nastavak) T-junction - T-spoj, trojni spoj T-L antenna - T-L antena, fiderska antena (rad.) T-network - T-mreža, T-četvoropol (ei.y T-pad - T-oslabljivač (el.); logarithmic attenuator - logaritamski T-oslabljivač (el.) T-pipe - T-cev, trojni nastavak (muf) (ma!.) T-R switch - antenski prekidač (kod prijemnika) (rad.) T-slot - T-žleb (ma!.) ; ~ cutter glodalo sa T-žlebom (ma!.); ~ planing tool - alat za rendisanje T-žlebom (ma!.) Ta - simbol elementa tantala (hem.) tab - tableta, Štampani kontakt table - tablica, ravna površina, pult ~, checking - tablica provere; ~ drive - pogon stola (ma!.); Rečnlk
feed - pomeranje stola (ma!.); ~ feed drive - pogon za pomeranje stola (ma!.); ~ » e ( * screw - vreteno za pomeranje stola
3 5 , . ~ feeding mechanism
1 mehanizam za podešavanje pomeranja stola (ma!.) ; ~ of mean refraction - tablica srednje refrakcije; ~, reversal - promena smera kreunja stola (ma!.); ~ reversal valve - ventil za promenu kretanja stola (ma!.); ~ reverse lever pduga » promenu kretanja stola (ma'); ~ salt - stoO)na so ^u-
hSl4)(hem.); ~ * f * 5 - ^ :
dona pUtforma; ~ speed - brzina Sok (ma!.) ; ~ .«PPOrt - oslonac stola (ma!.); ~ talker - stolni zvučnik (eh.); ~ trip - odbojnik za promenu smera kretanja stola (ma!.); ~, truth - stvarnas utablica, L ware - stoa)no P° d e J. s ~ working surface - radna površina stola (ma!.) tabula - tablica, tabla, ploča tabular differences - tablične razlike* ~ interval - tablični interval; ~ spar - volastonit, kalcijum-suikat (min.) . tabulation - tabulacija, tabehranje tachometer - tahometar, instrument za merenje brzina (mot.) tachometric relay - tahimetar, tahimetarski relej (el.) tacitron - tip tiratrona
tape tack
70S
tack - ekserčić, klinčić, čavlić, klinac; kula, kukica; kopča, kvačica; ~, weld - mesto pripajanja, pripoj (zav.) takcing of edges - pripajanje krajeva
(zav.)
tackle - koturača, kolotur, vitao, čekrk, dizalica, koloturnik tacnođe - oskulatorna tačka, gde kriva seče samu sebe (mat.) tactile - dodirni, opipljiv, dodirljiv; ~ presentation - indikacija na dodir tactoid - taktoid, kapljica nesferičnog oblika koja izaziva dvostruko prelamanje u koloidnim rastvorima (hem.) taenite - tenit, čvrst rastvor gvozda u niklu meteorita (min.) taffeta - taft, tanka svilena tkanina, svilena i lanena tkanina (tek.) tag - naglavak, završetak; etiketa; ~ splice - nastavak sa paricama složenim po numeraciji (tel.) tagged atom - obeleženi, markirani atom (nukl.) tagging - označavanje, stavljanje etikete, numeracija parice tagillte - tagilit (hidratisani fosfat bakra) (min.) tail - kraj signala, izvod iz cevi, rep, krajnja faza; ~ lamp - zadnja (stop) lampa (mot.); ~ light zadnje (stop) svetio (mot.); ~ wave - kraj signala, rep signala tailing - kraj signala, izobličenje na kraju signala (eh.) tailings - jalovina, ostatak posle izdvajanja korisnih sastojaka iz sirovine rude (mil.) take-down - demontirati; ~ into consideration - uzeti u razmatranje; ~ off the current - isključiti struju (el.); ~ out of service isključiti, izbaciti iz eksploatacije; ~ up - zatezač, zatezni uređaj (mol.); ~ up strip - traka za doterivanje (mat) ; ~ over - uključenje, prijem, premiranje takeoff - uzimanje (signala), odbir snage taketron - visokonaponski ispravljač sa tinjavim pražnjenjem
tank
tale - talk, milovka, kiseli metasilikat magnezijuma (hem.) talk-down landing - sletanje po pokazivanju sa zemlje (av.); ~ line - telefonska linija (tel.); ~ position - govorni položaj (tel.) talker - govornik, onaj koji govori; ~ echo - eho govornika, eho onoga koji govori (tel.) ; ~ key - govorni ključ, govorna padalica (tel.) talking battery - mikrofonska baterija (tel.) ; <—• down - davanje indikacija za sletanje aviona (av.); ~ film - zvučni film; ~ key - odzivni ključ (tel.) tallow - loj talose - taloza, jedna od aldoheksoza (hem.) talysurf - uređaj za zapisivanje reljefa (av.) tamarind - tamarinda, indijska urma (bot.) tampion - čep, zapušač, vranj, zatvarač, zatiskač tan - istucana hrastova kora iz koje se dobija tanin (za štavljenje kože) (thnl.) ; tangens (mat.) tandem - kaskadna veza, kaskadna sprega (el.); ~ capacitor - kondenzator sa dva statora (el.); ~ exchange area - prigradska mreža, područje tandem-centrala (tel.) ; ~ operation - automatski tranzitni saobraćaj (tel.) ; ~ selector - tranzitni grupni birač (tel.) tangeite - tangeit, folbortit (vanadat kalcijuma i bakra) (min.) tangent - tangenta, dirka (mat.) ; dodiran; ~ compass - tangenta busola (el.); ~ curve - tangensna kriva (mat.); ~ function - tangensna funkcija (mat.); ~ plane - dodirna ravan (mol.) ; ~ spheres - dodirne lopte (ma!.) tangential force - tangencijalna sila (meh.) tank - posuda, tank; rezervoar; posuda za razvijanje filmova; oscilatorno kolo; ~ capacitor - kondenzator oscilatornog kola (el.); ~ circuit - rezonantno kolo, oscilatorno kolo (el.) ; ~, delay - kolo kašnjenja; ~, idle - reaktivno kolo; ~ inductance - induktivnost osci-
latornog kola (eh.) ; ~ level - nivo posude (mot.) ; ~ rectifier - metalni ispravljač (el.) ; ~, vacuum - vakuumska komora tankard - bokal, krčag tanker - tanker, uljarica, brod cisterna (pom.) tannic add - taninska kiselina (hem.) tannin - tanin, smeša derivata polihidroksi-benzoeve kiseline (thnl.) ; ~ extracts - ekstrakti za štavljenje (thnl.) tanning - štavljenje, proces prerade sirove kože (thnl.) tantalate - tantalat, so tantalove kiseline (hem.) tantalex - presovani tantal-kondenzator tantalite - tantalit, tantalat gvožđa i mangana (min.) tantalum - tantal, hem. element, simbol Ta, redni br. 73, atomska težina 180,95, teško topljivi metal 5. grupe periodnog sistema (hem.) tantamount - ravan, iste vrednosti, ekvivalentan, istog značenja, jednakog (ili istog) dejstva tantiron - tantiron, legura otporna na kiseline, 84% Fe, 15% Si, 1% C tap - ureznik; slavina; zatvarač, čep; otvor, odvodni otvor; čep sa četvorkom, lakši udar; račvanje; narezati navoj; ~, ajdustable - kalibarski ureznik, referentni ureznik;
~ and reamer fluting cutter -
glodalo za izradu kanala na urezniku i razvrtaču; ~ bolt - vijak sa glavom, čivija sa navojem; • '» bolt secured by drilling - žabušeni poklopčani vijak; ~ bottoming - treći ureznik iz kompleta od tri ureznika; ~ breakage lom ureznika za navoj; ~ changer - menjač izvoda (mot.) ; ~ cinder - sirova šljaka od pudlovanja; ~ circuit - kolo za grananje, kolo grananja (el.) ; ~ cinder - šljaka iz peći za pudlovanje (thnl.); collapsing - proširni ureznik; depth - dubina otvora za navoje; die - matični ureznik; ~ drill burgija za otvore predviđene za navoj; ~ extractor - alat za vađenje ureznika (polomljenog); ~ fai45«
lure - lom ureznika; ~, first prvi ureznik iz kompleta od tri ureznika; —- for cutting machine dies - rrtašinski čeljusni lozni svrdao (mah); ~ for nuts - srvdlo za loze (ma!.) ; ~, gas - ureznik za gasni navoj; ~ gauge - kontrolna slavina; ~, ground - brušeni ureznik; ~, ground thread - brušeni ureznik; ~, hand - ručni ureznik; ~ holder - držač ureznika; ~ hole - rupa za slavinu (ma!.) ; ~, Joint - odvod na talasovodu, mesto grananja (el.); ~, left-hand ureznik za levo zavoj ni navoj; ~ life - vek trajanja ureznika; ~, machine screw - ureznik za otvore manje od 1 /4"; ~, machinist's hand - ručni ureznik; ~, master završni ureznik; ~, metric thread - ureznik za metrički navoj; ~ off - granati, račvati (el.) ; ~, pipe ureznik za (gasni) cevni navoj; ~, plug-(am. - bravaski (grubi) ureznik za jedan prolaz; ~ sharpening machine - mašina za brušenje ureznika; ~, tapper - prvi ureznik; ~, third - treći ureznik; ~ water - vodovodna voda; ~ with cut thread - ureznik sa sečenim navojem; ~ with ground thread ureznik sa brušenim navojem; ~ wrench - nosač nareznika tape - traka, magnetska traka, perforirana traka, lenta, fonogram; omotati; ~ armored cable - kabl armiran trakom (el.) ; ~ armoring - armiranje trakom (el.) ; ~ copying - kopiranje na traku (eh.); ~ guide - usmerač trake (kod magnetofona) (eh.); ~ index timer indikator položaja trake (eh.); ~, loop - beskonačna traka; ~, magnetic - magnetska traka; ~, magnetic recording - magnetska traka za zapisivanje; ~, multichannel magnetic v. multitrack magnetic tape; ~, multitrack magnetic - višekanalna magnetska traka; ~, perforated - perforirana traka; ~, recorded video - magnetoskopska traka; ~ reforder - registrator za trakom, magnetofon sa trakom (eh.); ~, „sandwich" - više-
tape
708
tape slojna traka, ,,sendvič"-traka; ~ speed - brzina trake (els.); ~ transmitter - telegrafski predajnik (automatski) (tel.) taper - konus, kupa, suženje; talasovodni prelaz, odrezak, zarez, presek, način raspoređivanja otpora (kod potenciometra); ~ adapter konusno sedište, oslonac (maš.); ~ file - šiljata turpija (maš.); ~ fit - kupasto sedište (maš.); ~ gib - poluga za podešavanje (maš.); ~ hole - kupasta rupa (maš.) ; ~, linear - linearni talasovodni prelaz; ~ milling - kupasto glodanje (maš.) ; ~ of wedge - nagib klina (maš.); ~ pin kupasta igla (maš.) ; ~ planing kupasto rendisanje (maš.) ; ~, pole - presek polnog priključka; ~ sided ring - trapezoidni prsten (maš.) ; ~, waveguide - širenje talasovoda tapered coayial junction - konvergentni (kupasti) koaksijalni spoj (el.); ~, coaxial line - konvergentni (kupasti) koaksijalni fider; ~ edge - stanjena (kupasta) ivica (zav.); ~ potentiometer - konvergentni (kupasti) potenciometar (el.); ~ roller bearing - ležaj sa kupastim valjcima (maš.); ~ waveguide - vod sa promenljivim presekom, talasovod u obliku klina (el.) tapestry - tapet, zidna zastirka, zidni čilim (ili tepih) taping - omotavanje trakom (el.) tapiolite - tapiolit (oksid Fe, Mn, Ta i Nb) (min.) tapped-capacitor oscillator - oscilator u tri tačke sa kapacitivnom spregom (els.); ~ control - otpornik sa odvodom (el.) ; ~ down generator - generator sa odvodima na kalemu oscilatornog kola (eh.) ; ~ transformer - transformator sa odvodima (el.) ; ~ variable inductor - prigušnica sa izvodima (el.) tapper - telegrafski ključ, klopfer, zvučna kutija (tel.) tappet - dizalica, dizač, odbojnik (maš.) ; ~ block - uređaj dizalice
tasimeter
(maš.); ~ clearance - zazor dizalice, zazor ventila (maš.); ~ cover - obloga dizalice (maš.); ~ guide - vodica podizača (maš.) tapping cutter - glodalo za navoje (maš.); ~ of carbide - izlivanje karbida (zav.); ~ point - tačka grananja, tačka račvanja (el.) tar - katran (proizvod suve destilacije uglja, drveta i dr. organskog mate rijala) (thnl.) ; ~ acids - katran ske kiseline (smeša raznih fenola iz katrana kamenog uglja; ~ bases katranske baze (bazni sastojci katrana, kao: piridin, hinolin. . .); ~ board - katranisana hartija, nakatranisan papir, krovna hartija (thnl.) target - meta, cilj; antikatoda; ~, blurred - razvučena meta, razmazan cilj; ~, countermeasures - meta sa radio-protivmerama; ~ detection - otkrivanje cilja (voj.); ~, extended - trodimenzionalna meta; ~, finite - cilj konačnih razmera; ~, fixed - fiksna meta, nepokretan cilj; ~, fluctuating fluktuirajući cilj; ~ following sledenje cilja (voj.) ; ~ identification - identifikacija cilja, prepoznavanje (voj.); ~ indicator indikator cilja (mete), raketa za osvetljavanje (voj.); ~, multiple - grupna meta; ~, polarizing polarizujuća meta; ~ present data - tekuće koordinate cilja (voj.) ; ~) present position - trenutni položaj (voj.) ; ~, radar - radarska meta; ~ search - traženje cilja, određivanje položaja cilja (voj.) ; ~ selector - birač cilja (voj.); ~, simple - prosta meta, prost cilj tarpaulin - cerada, nakatranisano platno (zaštitna pokrivka) tartan - tartan, šarena škotska tkanina, škotska mustra, škotska šara (tek.) tartar emetic - kalijum-antomonil tartrat (hem.) tartaric acid - vinska kiselina, dihidroksi-ćilibarna kiselina (hem.) tartrates - tartrati, soli vinske kiseline (hem.) tasimeter - tasimetar, merač razlike temperature (u.)
709 taurlne - taurin, amino-etil-sulfonska kiselina (hem.) tautometer - tautomer, tautomerna supstanca (hem.) tautomeric substance - tautomerna supstanca (hem.) tautomerism - tautomerizam, tautomerija, mogućnost postojanja jedne supstancije u dva razna oblika, ravnoteža između dva izomerna oblika (hem.) tawer - štavilac belih koža (thnl.) tawniness - boja štave, žutomrka boja preplanulosti (thnl.) Tb - simbol elementa terbijuma (hem.) Te - simbol elementa telura (hem.) tear gases - suzni gasovi, suzavci, isparljiva jedinjenja koja deluju nadražujuće na oči (hem.) technetium - tehnecijum, veštački proizveden, radioaktivni element rednog broja 43, simbol Te (hem.) technical aid agreement - ugovor o tehničkoj pomoći; ~ aptitude test - tehničko ispitivanje; ~ book - stručna (tehnička) knjiga; ~ magazine, technical periodical tehnički časopis; ~ skill - tehnička veština; ~ terminology - tehnička terminologija technician - tehničar; technlcological education - tehnološko obrazovanje; ~ training tehnološko obučavanje technique(s) - tehnika; aparatura, tehnologija, metodika; postupak; praksa; ~, anodization - tehnika anodiranja; ~, batch-fabrication - tehnika grupne tehnologije; ~, beam-lead - metod šipkastih izvoda; ~, „broken-beam" - metod prekidnog snopa; ~, CCM -s sredstva borbe sa radio-protivmerama; ~, circuit - tehnička šema, tehnika kola; ~, common substrate - tehnika zajedničke podloge; ~, computing - računska tehnika; ~, cryogenic - kriogena tehnika, tehnika niskih temperatura; ~, Czochralski - metod Čohralskog; —, double-doped - metod dvojnog dopovanja; —, electric resonance molecular-beam - metod elek-
technlque(8 trične rezonancije u molekularnom snopu; ~, electron beam photoresist - metod eksponiranja fotootpora elektronskim snopom; ~, epitaxial - epitaksijalna tehnika; ~, evaporation - tehnika naparavanja; ~, floating zone - metodzonskog topljenja; ~, foil-etch metod nagrizanja folija; ~, harmonic mixer - tehnika mešanja na harmonicima; ~, hot-and-cold load - metod hladnog i vrućeg opterećenja (merenje šuma); ~, instrument flight - tehnika letenja po instrumentima; ~, lon-beam - metod jonskog snopa; ~, IR-speetroseopis-s - metodi infracrvene spektroskopije; ~, isolated substrate - metod izolovane podloge; ~, jet-etehing - metod mlaznog nagrizanja; ~, jet solder - metod mlaznog spajanja (letovanja); ~, Kerr magneto-optic Kerov magnetooptički metod; '~, laser - laserska tehnika; ~, maser - maserska tehnika; ~, masking tehnika maskiranja, metod maske; ~, management - tehnika rukovođenja; ~, mesa - mezatehnika; ~, microeleetronic-s - mikroelektronske metode; ~, microstrip - mikrotrakasta tehnika; ~, tnicrowave - mikrotalasna tehnika, UKT tehnika; ~, Monte-Carlo - metod Monte-Karlo; ~, multiple molecular beams - metod višestrukih molekularnih mlazeva (snopova); ~, multiple substrate - metod višestruke podloge; ~, nuclear magnetic resonance - MMR tehnika, metod nuklearne magnetske rezonancije; ~ of welding - tehnika zavarivanja; ~, optical correlation - metod optičke korelacije; ~, optical photoresist - metod optičkog eksponiranja fotootpornika; ~, photolithographic - fotolitografska metoda; ~-, photoprocessing v. photolithographic technique; ~, planar - planarna tehnika; ~, post-alloy diffusion metođ post-legirane difuzije; ~, printed-circuit - metod štampanih kola; ~, pulse - impulsna
technique(s) technique(s) tehnika; ~, pulse-alloying - tehnika impulsnog legiranja; ~, Q-switch - tehnika impulsne modulacije dobrote; <~, Rabi - Rabijev metod; ~, Ramsey double-resonance - Ramzejev metod dvojne rezonancije; ~, simulation - tehnika simulacije, modeliranje; ~, solid-circuit - tehnika čvrstih šema; ~, solid-gaseous - čvrstogasna tehnika; ~, solid-solid čvrsto-čvrsta tehnika; ~, solid-state - tehnika čvrstog stanja; ~, state variable - metod promenljivih stanja; ~, successive approximation - metod sukcesivne aproksimacije; ~, testing - tehnika ispitivanja; ~, thermocompression - metod termokompresije; ~, two-dimensional - dvodimenzioni metod, tehnika ravnih šema; ~, ultrasonic light-modulation tehnika ultrazvučne svetlosne modulacije; ~, vacuum deposition tehnika taloženja u vakuumu; ~, vapor-transport - metod transporta gasa; ~, variational-s varijacioni metodi; ~, vertical pulling - v. Czchralski tehnique; ~, zone-leveling - metod zonske prekristalizacije technology - tehnika, tehnologija, inženjerstvo; ~, communication - tehnika veze; ~, computer računska tehnika; ~ 3 integrated-circuit processing - tehnika izrade integrisanih kola; ~, laser - laserska tehnika; ~, maser maserska tehnika; ~, microwave - mikrotalasna tehnika, IKU tehnika; ~, monolithic silicon tehnika monolitnih silicijuma šema; ~, nuclear (power) - nuklearna tehnika, nuklearna tehnologija; ~, planar - planarna tehnologija; ~, processing - tehnologija proizvodnje; <~, semiconductor - poluprovodnička tehnika; ~, solid-state - tehnika čvrstog stanja; ~, space - kosmička tehnika tecnazene - 1, 2, 4, 5-tetrahloro-3-nitrobenzolj fungicid (hem.)
710
telectrograph
tecnetron - teknetron (vrsta unipolarnog poluprovodnika) Tecquinol - tehnički hidrohinon (thnl.) tee - T-spoj, T-most, trojnik; ~, bend - trojnik, T-račva (el., zav.) ; ~ bevel or J butt weld in a corner joint - ugaoni šav sa pripremljenim žlebom (zav.); ~, H-plane - H-trojnik; ~, hydrid - dvojni trojnik, dvojni T-spoj; ~ inclined joint - kosi T-spoj (zav.) ; ~ iron - T-gvožde (maš.); ~ joint - T-spoj (el.) ; ~ junction spoj T-oblika (el.); ~, magic dvojni T-spoj; ~ slot cutter glodalo za T-žlebove (maš.); ~ slotted table - sto za T-žlebove (maš.); ~ to-off - granati, razgranati; ~, waveguide - talasovodni T-spoj teeth - ozupčenje (maš.) Teflon - teflon, plastična masa od politetra fluor-etilena (thnl.) tektites - tektiti, minerali zaobljenog oblika, slični opsidijanu, nerazjašnjenog porekla (min.) tele - tele (na rastojanju), daljinski teleammeter - teleampermetar (el.) teleautogram - fototelegram (tel.) teleautograph - uređaj za prenos rukopisa i slike telegrafom (tel.) teleautomatics - teleautomatik (at.) telecamera - telekamera, TV kamera telecast - TV program telecasting - teledifuzija (TV) telechron motor - sinkroni elektromotor (el.) ; ~ timer - prekidač sa satnim mehanizmom (el.) telecinematography - telekinematografija telecommunication - telekomunikacija teleconference - telekonferencija telecontrol - daljinsko upravljanje, teleupravljanje (at.) telecontrolled - daljinski upravljan telecord - magnetofon, vezan na telefon (tel.) telecoupler - organ za vezu sa opštom TV-antenom telectrograph - fototelegrafski aparat (tel.)
telecroscope
711
(electroscope - zastareli tip TV-aparata telegraph code - telegrafski kod (tel.); ** crosstalk - telegrafsko preslušavanje; ~ distributor telegrafski razdelnik; ~ exchange - telegrafska centrala; ~ noise telegrafski šum; ~ office - telegrafska centrala, telegraf; ~ operator - telegraf ista; ~ priner prijemni telegrafski aparat, teleprinter; ~ receiver - telegrafski prijemnik; ~ repeater - telegrafski pojačavač; ~ sending key telegrafski ključ; ~ sounder klopfer, zvučna kutija; ~ tape telegrafska traka; ~ transmitter - telegrafski predajnik telegraphone - magnetofon, za zapisivanje telegrama primljenih telefonom telegraphy - telegrafija, teledirigovanje; ~ carrier - telegrafija; — picture - fototelegrafija telehor - zastareli TV aparat - telemanometer - telemanometar telemechanics - telemehanika (at.) telemeteorograph - telemeteorograf telemeteorography - telemeteorografija telemeteorometry - telemeteorometrija telemeter - telemetar, merač na daljinu telemetering - telemetrija, merenje daljine telemetry - telemetrija; ~, biomedical - biomedicinska telemetrija; ~, digital - digitalna telemetrija; ~, radio - radio-telemetrija teleobjectlve - teleobjektiv telephone - telefon, telefonirati; ~ call counting meter - brojač telegrafskih razgovora; ~ carrier - VF telefonija; ~, dial-in-handset - telefon sa biračom u mikro telefonskoj komunikaciji; ~- directory - telefonski imenik; ~ earphone - telefonska slušalica; exchange - telefonska centrala, telefonska mreža; ~ jack - telefonsko gnezdo, telefonski džek; ~ multiplex - višekanalna telefonija;
teletachometer
~ operator - telefonista, telefonistkinja; ~ repeater - translator, telefonski pojačavač; ~ transformer - telefonski transformator; ~ transmitter - telefonska kapsula; ~ trimline v. dial-in-handest telephone elephonic repeater - translator, telefonski pojačavač :elephonometry telefonometrija (tel.) telephony - telefonija telephoto v. telephotography; ~ lens - telefotografsko sočivo telephotography - fototelegrafija, telefotografija telephotometry - telefotometrija (el.) teleprinter - teleprinter (tel.) telereceptor - telereceptor telerecorder - telepisač telerecording - teleregistracija telescope - teleskop; ~, Cassegrain - Kasegrenov teleskop; •—, cosmic ray - teleskopski brojač kosmičkog zračenja; <—•, counter v. cosmic ray telescope; ~, electron elektronski teleskop; >~ mirror ogledalo teleskopa; ~, radio radio-teleskop; ~, sailing zenith - zenitni navigscioni teleskop; <~, satellite tracking - teleskop za plaćen je satelita; ~, tracking teleskop za praćenje telescopic - teleskopski; ~ antenna - teleskopska antena (rad.); ~ cylinder - izvlačni (teleskopski) cilindar (maš.) ; ~ screw - izvlačni (teleskopski) zglobni zavrtanj (maš.) ; ~ shaft - izvlačno (teleskopsko) zglobno vratilo (maš.) ; ~ tube - izvlačna (teleskopska) cev (maš.) telescribe - aparat za zapisivanje zvuka preko telefona (tel.) telescriptor - uređaj za pisanje na daljinu (tel.) teleseism - udaljeni zemljotres, trus u udaljenim predelima teleseme - signalni numerator (el.) telesignallization - telesigndizaciia, selektivna distanciona signalizacija teletachometer - distancioni tahometar
teletalky
712
teletalky - zvučni bioskop, tonbioskop (el.) telethermometer - teletermometar teletrician - televizijski tehničar teletron - prijemna televizijska cev television - televizija, TV sistem; ~, aerial - TV-antena; ~ announcer - TV-najavljivač, spiker; ~ band - TV-pojas; ~, black-and-white - crno-bela televizijska tehnika; ~3 bottled - TV-zapis,magnetoskop; ~ broadcast - TV-emisija; ~ broadcast band - TV-pojas; ~ broadcast station - TV-predajnik; ~ brodcasting - TV-emisija; ~ cable - TV-kabl; ~ camera - TV-kamera (za snimanje); ~ car - TV-reportažna kola; ~ channel - TV-kanal; ~ cinema TV-bioskop; ~, closed-circuit industrijska televizija, TV u zatvorenom krugu; ~, coin-freed v. subscription television; ~, color - televizija u bolji; ~ community - sistem slanja video-signala po provodnicima; ~ controlled missile - projektil sa televizijskim vođenjem (voj.) ; ~, education jal. - Školska televizija, televizija za obuku; ~ engineering TV-tehnika; ~ film scanner TV-skaner; —, hologram - hologramska televizija; ~ image TV-slika; ~, industrial - industrijska televizija; ~ in natural colours - TV u boji; ~ information storage tube - TV-memorija; ~ microscope - TV-mikroskop; — microscopy - TV-mikroskopija; ~, monochrome v. black-and-white television; ~, multichannel - višekanalna televizija; ~, pay v. subscription television; •— picture - TV-slika; ~ picture tube - TV-katodna cev; ~, piped v. community television; ~, polychrome v. colour television; ~ projector - televizijski projektor; ~ receiver - televizor, televizijski prijemnik; ~ reception TV-prijem; ~ receptor - TV-mrežna antena; ~ relay - televizijska translacija; — reporting van - pokretna televizijska stanica;
L
temper ~ set - TV-prijemnik; — signal - TV-signal slike; ~, space - kosmička televizija; ~, sponsored v. commercial television; ~ standard - TV-standard; ~ standard converter - TV-standardni konvertor, pretvarač; ~ station link - TV-relejna linija; ~, stereoscopic - stereoskopska televizija; ~ studio - TV-studio; ~ studio technique - TV-tehnika snimanja; ~, subscription - pretplatnička televizija; ~, three-dimensional color - trodimenzionalna televizija u boji; ~ tower TV-toranj; ~, training v. educational) television; ~ transmission - TV-prenos; — transmission standards - standardi pl. TV-prenosa; ~ transmitter televizijski predajnik; ~ tube televizijska cev; —, UHF v. ultra-high-frequency television; ~, ultra-high-frequency - ultra VF televizija, TV u oblasti decimetarskih talasa; ~, very-high-frequency - TV u oblasti metarskih talasa; ~, vhf v. very-high-frequency television; ~, wired v. community television; ~, X-(ray) - rendgen-televizija; ~, zone - zonska televizija
televisor - televizor, TV prijemnik; ~, color - televizor u boji; ~, projection - projekcioni televizor; ~, transistor(ized) - tranzistorski televizor televoltmeter - distancioni merač (voltmetar) napona telewattmeter - distancioni merač (vatmetar) snage telex - teleks, pretplatnička telegrafija
(ta.)
tell-tale - kontrolno svetio (mot.) tellertron - digitalni računar telling - informacija, iskaz, vest; ~ height - informaciji o visini telluric - telmski, zemni tellurium - telur, hem. element, simbol Te, redni broj 52, atomska težina 127,61, metal 6. grupe periodnog sistema (hem.) temper - otpuštati, kaliti (mtl.)
temperature
713
temperature - temperatura; ~, absolute - apsolutna temperatura; ~, acutal - stvarna temperatura; ~, aerial - antenska temperatura; ~, air - temperatura vazduha; ~, ambient - temperatura ambijenta; ~, annealing - temperatura otpuštanja (met.) ; ~, apparent - prividna temperatura, efektivna temperatura ; ~, ash-softening - temperatura omekšavanja pepela; ~, atmospheric - temperatura atmosfere; ~, atom - temperatura atoma; ~, auto-ignition - temperatura samopaljenja; ~, autoignition temperatura samosagorevanja; ~, background - temperatura fona; ~, bath - temperatura kriostata, temperatura termostata; ~, boiling - temperatura (tačka) ključanja; ~, bomb - temperatura (nuklearne) bombe; ~, boundary - granična temperatura; ~, capture - temperatura zahvata; ~, carrier - temperatura nosača; ~, case - temperatura tela, korpusna temperatura; ~, centigrade - temperatura po Celzijusovoj skali; ~, chamber temperatura u komori sagorevanja; ~, cold-load - temperatura hladnog opterećenja; ~-, color - temperatura boje; ~, colour - temperatura merena po boji; ~, combustion - temperatura gorenja; ~, coolant - temperatura rashlađivača; ~, corona - temperatura (sunčane) korone; ~, critical kritična temperatura; ~, critical solution - kritična temperatura rastvaranja; ~, cryogenic - kriogena temperatura; ~, cryotron-operating - temperatura rada kriotrona; ~, degeneration - degeneraciona temperatura; ~, dew-point - tačka rose; ~, diffusion - temperatura difuzije; ~, dissocation - temperatura disocijacije; -^j drawing - temperatura otpuštanja (met.); ~, dry-bulb - temperatura merena suvim termometrom; ~, effective aerial - efektivna antenska temperatura; ~, efective input noise - efektivna temperatura ulaznog šuma; ~, electron -
temperature temperatura elektrona; ~, emission - temperatura emisije, emisiona temperatura; ~, environment temperatura okoline, temperatura ambijenta; ~, epitaxy - temperatura epitaksijalnog rasta; ~, equilibrium - temperatura ravnotežnog stanja; -~, equilibrium plasma ravnotežna temperatura plazme; ~, equivalent noise - ekvivalentna temperatura šuma; ~, excitation temperatura pobude; ~, exterior - spoljna temperatura; ~, Fahrenheit - temperatura po Farenhajtovoj skali; ~, filter-cell - temperatura filtarske ćelije; ~, final - krajnja temperatura; —•, flame - temperatura plamena; ~, flash - temperatura hlađenja; ~, free-air - temperatura okolnog vazduha; ~, freezing - temperatura zamrzavanja; ~, fusion - temperatura fuzije, temperatura stapanja; ~, hardening - temperatura očvršćavanja, kaljenja (met.); ~, helium-s temperatura helijuma; ~, hole temperatura rupa (u plazmi); ~, hot-load - temperatura vrućeg opterećenja; ~, hydrogen-s - temperatura vodonika; ~, ignition temperatura (tačka) paljenja; ~, ignitron - temperatura paljenja; -~, impact - temperatura pri udaru; ~, impact transition - temperatura prelaznog stanja izazvanog udarom; ~, impurity -"temperatura nečistoće; ~, indoor - sobna temperatura; ~, initial -»-početna temperatura, startna temperatura; ~, inlet - temperatura na ulazu, na startu; ~, intake y. inlet temperature; ~, intrinsic - temperatura sopstvene provodnosti; ~-,. inversion - inverziona temperatura; ~, ion - jonska temperatura, temperatura jona; —-, ionization temperatura ionizacije; ~, ionospheric - temperatura jonosfere; —', junction - temperatura spoja, temperatura prelaza; —•, Kelvin *v. absolute temperature; ~, kindling v. ignition temperature; ~, kinetic - kinetička temperatura; '-', limiting - granična, kritična
temperature temperature temperatura; ~, liquefaction temperatura likvidusa (tačke faze); ~, liquid-helium - temperatura tečnog helijuma; ~, magnetic transition - temperatura magnetskog prelaza; ~, maser - temperatura masera; ~, melting - tačka topljenja; ~, molecular - molekularna temperatura; ~, negative - negativna temperatura; ~, neutral (particle) - neutralna temperatura, temperatura neutralne čestice; ~, nitrogen - temperatura tečnog azota; ~, noise - temperatura šuma; ~, nonsteady - nestacionarna temperatura; ~, normal - normalna temperatura; ~, nuclear - nuklearna temperatura; ~, operating - radna temperatura; ~, operating noise - radna temperatura šuma; ~, outlet - izlazna temperatura; ~, planet disk - temperatura planetarnog diska; ~, plasma - temperatura plazme; ~, potential - potencijalna temperatura; <~, quenching v. hardening temperature; ~, radiant v. radiation temperature; ~, radiation - temperatura zračenja, radiaciona temperatura; ~, real - stvarna temperatura; ~, recrystallization - temperatura rekristalizacije, temperatura rafinacije; ~, reference - referentna temperatura; ~, refining v. recrystallization temperature; —, reopresentarive - karakteristična temperatura; ~, rotation - rotaciona temperatura; ~, running v. working temperature; —, saturation - saturaciona temperatura, temperatura zasićenja; ~, sintering - temperatura sintezovanja; ~, skin-friction - temperatura površinskog trenja; ~, sky - temperatura neba; ~, soldification temperatura očvršćenja, temperatura smrzavanja; ~, spin - temperatura spina; ~, spontaneous ignition - temperatura spontanog paljenja; ~, standard - standardna temperatura; ~, standard noise - standardna temperatura šuma; ~,
714
temtron
stationary - stacionarna temperatura; ~, steady-state - stacionarna temperatura; ~, storage temperatura uskladištenja; —, stud - temperatura držača, temperatura ojačanja, temperatura obloge; ~, subfreezing - temperatura prehlađene tečnosti; ~, substrate temperatura podloge; ~, subzero - temperatura ispod nule; ~, superconducting transition - temperatura superprovodnog prelaza; ~, surface - površinska temperatura; ~, tapping - temperatura istopljenog metala na izlazu iz peći; ~, transformation - temperatura transformacije, prelaza; ~, transient - temperatura prelaznog stanja; ~j transition - temperatura prelaza; ~, upper-air v. upper-atmosphere temperature; ~, upper-atmosphere - temperatura gornjeg sloja vazduha (atmosfere); —, vaporization - temperatura isparenja; —, virtual - virtualna temperatura, prividna temperatura; ~, wet-bulb - temperatura merena vlažnim termometrom; ~, working - radna temperatura; ~, X-ray radiation - temperatura X-zračenja temperature-dependent - zavisan od temperature temperature-resistant - vatrostalan, otporan na temperaturu temperature-sensitive - osetljiv na promenu temperature tempered glass - tvrdo staklo (thnl.) ; ~ spring - kaljena opruga tempering - odgrevanje supstanci (thnl.); ~ oil - ulje za temperovanje metala (thnl.) tempolabile - koji teži da se vremenom menja (hem.) temporally coherent - vremenski koherentan temporary emulsion - nestabilna emulzija (hem.); ~ hardness prolazna tvrdoća vode izazvana hidrokarbonatima, može se otkloniti kuvaniem (thnl.); ~ magnet promenljivi magnet (el.) temtron - uređaj za kondicioniranje vazduha
ten
715
ten - deset, desetina; grupa od deset; desetica, desetka; ~ party line kolektivna linija sa deset pretplatnika (tel.) Tenamene - antioksidanti za motorna goriva (thnl.) tenacity - maksimalni napon (pritisak) (u.) tendency - težnja, tendencija tenebrescence - gašenje fosforescencije Tenite - plastične mase za livenje raznog sastava (thnl.) tennantite - tenantit, arsenski sinjavac, sveti sinjavac, sulfid bakra i arsena (min.) tenorite - tenorit, melakonit, crna bakarna ruda, oksid bakra (min.) Tenox - antioksidanti za jestive masti i ulja (thnl.) tensile force - vučna sila (mot.); ~ strength - naprezanje na istezanje (mai.) ; ~ test, tensile testing - proba kidanja, vučni ogled (mai.); ~ test specimen - primerak za vučni ogled (maš.); ~ test machine - mašina za vučni ogled (maš.) ; ~ U test - U-proba kidanja (zav.) tensimeter - tenzimetar, instrument za merenje napona pare (hem.) tension - zatezanje, natezanje, napetost; ~ shear test - proba smicanja zatezanjem (zav.) ; ~ spring vučna opruga (ma$.) tensor - tenzor; ~, compressivity tenzor kompresivnosti; ~, conductivity - tenzor provodljivosti; ~, curvature - tenzor zakrivljenja; ~, dielectric - tenzor dielektrične provodnosti; ~, mobility tenzor pokretljivosti; ~, nonlinear susceptibility - tenzor nelinearne susceptibilnosti; ~, permeability - tenzor magnetske provodnosti; ~, permitivity - tenzor dielektrične provodnosti; ~, piezooptic - piezooptički tenzor; ~, strain tenzor deformacije; ~, stress tenzor napona, tenzor udara tensoresistance - tenzorezistivni efekt tepitron - tepitron (naziv uređaja za sušenje i zagrevanje)
tenmistor i/!
tera tera- (prefiks koji znači l& puta) (T) teratron - naziv elektronske cevi terbium - terbijum, hem. element, simbol Tb, redni broj 65, atomska težina 158,93, spada u retke zemlje (hem.) terephthalic acid - tereftalna kiselina, fenil-l,4-dikarbonska kiselina terete field - kružno kontaktno polje birača (el.) Tergitol - grupa površinski aktivnih hemikalija (deterdženata, emulgatora i dr.) (thnl.) term - semestar; član (matematičkog izraza) terminal - kraj; klema; krajnji, krajnji spoj; priključak, stezaljka; granični, krajnji; završni, poslednji; rokovni, terminski; ~ block priključnica (el.); ~ box - kutija sa priključnim krajevima (el.); ~, current - strujna klema, strujni kontakt; ~ end - priključni kraj (el.) ; ~ end, bare - ogoljeni priključni kraj (el.); ~, final - krajnja stanica; ~, ground - zemaljska krajnja stanica; ~ impedance završna impedanca (el.); ~, leading-out - izvod, izvodna klema; ~ plate - ploča sa priključnim krajevima (el.) ; ~, screw - klema sa zavrtnjem; ~ tag - kablovska papučica; ~ voltage - napon na priključcima (el.) terminating circuit - završno kolo (el.) ; ~ office - pozvana centrala, krajnja centrala (tel.); ~ unit završni stepen (tel.) termination - završetak, kraj, završna šema, krajnje opterećenje; ~, characteristic-impendance - karakteristično opterećenje; ~, cold reference - hladno referentno opterećenje; ~, hot reference - toplo referentno opterećenje; —, idler reaktivno kolo, kolo praznog hoda; ~, input - otpornost izvora, ulazna otpornost; ~, matched - podešeno opterećenje; —-, output - izlazna otpornost termistor - termistor; ~, self-heated - termistor sa samozagrevanjem
termolecular
716
termocecular - koji pripada trima molekulama (hem.) terms of a fraction - članovi razlomka, brojevi koji čine razlomak (mat.) ternary - ternarni, trojni, koji se sastoji iz tri komponente (hem.); ~ alloys - legura tri elementa (mtl.); ~ compound - jedinjenje tri elementa (hem.) ; ~ counter trojni brojač, ternarni brojač (nukl.); ~ notation - trojna notacija, trojno označenje teme pipe - poolovljena cev (mtl.) terpenes - terpeni, grupa uljastih jedinjenja biljnog porekla (hem.) terphenyl - terfenil, trifenil, bezbojni kristali, upotr. u tečnim scintilacionim brojačima (hem.) terpineries - terpineni, grupa izomernih monocikličnih terpena (hem.) terpineol - terpineol, baza u parfimeriji i dr. (hem.) terrace - terasa, ravan krov, doksat, balkon (grad.) terrain - teren, zemljište, tlo (grad.) ; ~ clearance indicator - apsolutni visinomer (av.); ~ echo - refleksija od terena (rad.) terramycin - teramicin, oksitetraciklin, antibiotik (hem.) terrestrial - zemaljski; ~ currents - lutajuće zemne struje (eh); ~ magnetic - geomagnetski; ~ magnetism - Zemljin magnetizam
(fiz.)
tertiary amines - tercijerni amini, amini sa tri alkil-grupe vezane za azot (hem.) tervalent - tervalentan, sposoban da veže sa tri hem. veze (hem.) Teryiene - terilen (sintetičko tekstilno vlakno na bazi poliestara tereftalne kiseline) (tek.) tesla - tesla (jedinica magnetske indukcije Tesla coil - Teslin kalem (el); ~ current - Teslina struja (el.) ; ~ transformer - Teslin transformator (el.) test - 1. ogled, proba, ispitivanje, provera; 2. probati, proveriti, ispitati, ustanoviti probanjem; ~,
test abrasion - proba na abraziju, na habanje trenjem, brušenjem; ~, accelerated - ubrzana (skraćena) proba; ~, acceleration - proba na ubrzanje; ~, acceptance-s prijemno ispitivanje; ~, acid proba na kiselost; ~, actual ispitivanje u eksploataciji (radu); ~, ageing - proba na starenje; ~, air - 1. ispitivanje na hermetičnost (nepropustljivost); 2. ispitivanje komprimiranim vazduhom; ~, air evaporation gum - određivanje sadržaja smola u benzinu, isparavanjem; ~, alcohol - al'oholna proba (npr. pri ispitivanju mleka); ~, aligment - ispitivanje na paralelnost; ~, all weld metal specimen - epruveta iz istopljenog metala (zav.); ~, alternate-stress - ispitivanje pri naizmeničnom naprezanju; ~, altitude - visinsko ispitivanje; ~, altitude—chamber v. pressure-chamber test; ~ antenna - ispitna antena (rad.); ~, approval - prijemno (kontrolno) ispitivanje; ~, arbitration - arbitražna ocena; ~, ash - određivanje sadržaja pepela; ~, attrition - ispitivanje na habanje trenjem; ~, back-to-back - ispitivanje pri uzajamnom opterećenju; ~ baking probno pečenje; ~, ball (indentation) - ispitivanje tvrdoće po Brinelu; ~, bench - ispitivanje na radnom stolu; ~, bend(ing) - ispitivanje na savijanje; ~, blank šlepa proba; ~, boring - ispitivanje na pogodnost obrade bušenjem; ~, box - ispitni pribor, ispitna kutija (el.); ~, brake - ispitivanje kočenja; ~, breakdown - ispitivanje na proboj; ~, breaking proba na kidanje; ~, bridge ispitivanje pomoću Vistonovog mosta; ~, Brinell hardness - ispitivanje tvrdoće po Brinelu; ~, buzzer - ispitna zujalica, ispitno zvono (el.); ~, cabinet - ispitni orman (el.); ~, calibration kalibraciono ispitivanje, provera kalibara; ~ call - probna veza, probni razgovor (tel.); ~, calorimeter - kalorimetarsko ispitivanje;
t«»t
717
test
bušenjem; ~, driving - ispitivanje —, camera linearity - ispitivanje u vožnji; ~, drop - 1. ispitivanje linearnosti kamere; ~, captive-s udarom, ispitivanje slobodno padav. bench test; ~, carbon - određijućim telima; 2. ispitivanje pada vanje sadržaja ugljenika; ~, carnapona; ~, dummy - ispitivanje bonization - ispitivanje na ugljena modelu; ~, dynamic - dinanisanje (ugljenićnih ostataka); ~, mičko ispitivanje, dinamička procentrifuge - ispitivanje centrifuvera; <~, earthquake - seizmičko gom; ~ chamber - ispitna soba, ispitivanje; ~, efficiency - ispitiispitna komora; ~ check - konvanje efikasnosti; <—, end-quench trolno ispitivanje; ~, circle-s - ispitivanje (čelika) na zakaljivost; ciklična ispitivanja; ~, climatic ~, engineering - tehnička ispitiklimatsko ispitivanje; ~ coil vanja, kontrolna ispitivanja; ~, merni kalem, ispitni kalem (el.); environmental-s - ambijentna is~, cold - ispitivanje na hladno; pitivanja, ispitivanja u eksploata~, cold-and-hot - ispitivanje u cionim uslovima; ~, etching hladnom i zagrejanom stanju; ~, ispitivanje nagrizanjem površine cold temperature v. cold test; (metala); ~, evaporation - proba ~, cold weather v. cold test; isparavanja; ~, exhaustive-s ~, comparison - uporedno ispiprodužena ispitivanja; ~, experitivanje; ~, comprehensive - kommental-s - eksperimentalna ispipletno (svestrano) ispitivanje; ~, tivanja; '~, exploratory-s - eksconstant load amplitude-s - isperimentalna ispitivanja; ~, expitivanje pri stalnom opterećenju; treme-s - granična ispitivanja; ~, ~, continuity - ispitivanje na failure-rate-s - ispitivanja na brkontinualnost; ~, crash - ispitizinu kvarenja; ~, falling weight vanje na ponašanje pri sudaru; ~, v. drop test; ~, fat - ispitivanje creep - ispitivanje metala na deforsadržaja masti; ~, fatigue-s - ismaciju pod konstantnim opterećepitivanja na zamor; ~-, fermentanjem; ~, curd - proba na zgrušation - proba fermentacijom; ~, vanje mleka; ~ current - struja field - terensko ispitivanje; ~^, file ispitivanja (el.); ~ current con- ispitivanje struganjem (turpijom); tinuous - trajna, radna struja (za~ film - probni film; ~, filter varivanja) (zav.); ~, degradation paper - analiza metodom mrlje na rate-s - ispitivanje na brzinu stahartiji, ,,spot"-test analiza; ~, fire renja; ~ desk - ogledni sto, ispitni - 1. određivanje temperature paljesto (el.); ~, destructive - ispitinja (loženja) peći; 2. ispitivanje provanje pri kome se uzorak uništava; mene boje dragog kamenja pri za~, development(al)-s - razvojno grevanju; ~, flammability-s ispitivanje; ~, diamond-pyraispitivanja na zapaljivost; ~-, flash mide hardness - ispitivanje tvrdoće dijamantskom piramidom (Vi- određivanje temperature paljenja; kers); ~, diesel-fuel distillation ~, flattening - ispitivanje izrav- destilaciono ispitivanje dizel-gonavanja, nivelisanja; ~, flight riva; ~, diesel-fuel gravity ispitivanje u toku leta; ~, float određivanje gustine dizel-goriva; ~, 1. ispitivanje plovkom; 2. ispitivadifferential-gain - merenje difenje ruda na flotaciji; ~, flow rencijalnog pojačanja; ~, directispitivanje tečnosti u protoku; ~, -oridation - ispitivanje direktnom flying v. flight test; ~, folding oksidacijom; ~, distillation - des- proba na previjanje (pod uglom tilaciono ispitivanje; ~, doctor „doktor"-proba na sadržaj sumpora od 180°); ~, forced-failure - ispiu naftnim derivatima; ~, doubletivanja na prinudne kvarove; ~ ; -over - ispitivanje otpornosti na forging - ispitivanje kovnosti; ^-, presavijanje; ~, drill - ispitivanje formolite - formalitna proba na
test
718
test sadržaj arom. ugljovodonika u derivatima nafte; ~, fracture - ispitivanje na prelom; ~, free-fall ispitivanje slobodnim padom; ~, freezing - određivanje tačke mržnjenja; ~, friability - ispitivanje (asfalta) na krtost; ~, full-scale - ispitivanje u prirodnim ili punim proizvodnim razmerama; ~, glass - epruveta (thnl.) ; ~, grindability - ispitivanje na sposobnost mlevenja; ~, grinding - 1. ispitivanje na brušenje; poliranje; 2. ispitivanje na habanje brušenjem; ~, ground-s - zemaljska ispitivanja; ~, guidance - ispitivanje uređaja za navođenje; •—,' gum-formation - određivanje sklonosti ka stvaranju smola u derivatima nafte; ~, gumming - određivanje sadržaja smola u lakim derivatima nafte; ~, hammering - 1. ispitivanje na kovnost; 2. ispitivanje zvučne izolacije pomoću udara; ~, hanging - ispitivanje otpornosti uzorka vešanjem opterećenja; ~, hardenability - ispitivanje na otvrdnjavanje kaljenjem; ~, hardness - proba na tvrdoću; ~, hardness in the heat effected zone - određivanje tvrdoće u toplotno uticajnoj zoni (zav.); ~, heat - ispitivanje zagrevanjem; ~, hole v. experimental hole; ~, hot v. heat test; ~, hot bending - ispitivanje na savijanje pri zagrevanju; ~, house - opitna stanica, ispitna kabina (el. ( ; ~, humidity-s - ispitivanja na vlažnost; ~, immersion - ispitivanje potapanjem uzoraka; ~, impact - ispitivanje na udar; ~, impact hardness - ispitivanje na tvrdoću udarom; ~, in-pile direktan ogled u uređaju (nuklearnom reaktoru); ~, „in use" life-s v. operating life test; ~, intrinsic fatigue-limit - ispitivanje granica zamora materijala; ~, jack - ispitno gnezdo, ispitni džek (tel.); ~ 3 Jominy end-quench v. hardenability test; ~, Kolmogoroff-Smirnoff's - ispitivanja Kolmogorov-Smirnova; ~, laboratory
test simulation - ispitivanje na laboratorijskom modelu; ~, leak-(age) - ispitivanje na hermetičnost (nepropustljivost); ~, life - ispitivanje trajnosti, radnog veka; ~, live ispitivanje na živo; ~, load -.ispitivanje na opterećenje teretom ili snagom; ~, loading - ispitivanje opterećenjem; ~, long-duration ispitivanje pri dugom periodu rada; ~, long-run v. long-duration test;~, long-term-s - dugoročna ispitivanja; ~, iong-time-s v. long-term test; ~, machining probno obrađivanje (maš.); ~, maintenance - eksploataciono ispitivanje; ~, marine exposure ispitivanje u morskoj vodi; ~j mental - mentalno ispitivanje; ~, model - proba na modelu; ~, monitoring - kontrolno ispitivanje; ~, non-destructive - ispitivanje bez oštećenja uzorka, nedestruktivno ispitivanje; ~, notch bar ispitivanje na uzorku sa urezom; ~, off-line - autonomni test, indirektno ispitivanje; ~, official zvanično, službeno ispitivanje; ~, on-line - ispitivanje u pogonu, u radu, na samom uređaju; —, on-road v. road test; ~, operating life -s - ispitivanja veka trajanja u radnim uslovima; ~, operation - ispitivanje u radnim uslovima; ~, operational -s - ispitivanje tokom eksploatacije; ~, oscillator - ispitni oscilator (el.); ~, overload - ispitivanje na preopterećenje; ~ paper - probna hartija, lakmus (hem.) ; ~, penetration određivanje penetracije (masti i naftnih derivata); ~, performance - ispitivanje eksploatacionih osobina, provera režima rada; ~, pickle - ispitivanje nagrizanjem površine hemijskim putem; ~, picture viewing - ispitivanje osmatranjem slike; ~ piece - uzorak, opitni komad; ~, pour - ispitivanje tačke stinjavanja (naftnih derivata); ~, premodel - prethodno ispitivanje na modelu; prethodno ispitivanje modela; ~, preoperational-s ispitivanja pre puštanja u pogon;
test
719
test
selector rack - stalak ispitnih bi~, pressure - ispitivanje pod prirača (tel.) ; ~, semi-destruetive tiskom; ~, pressure-chamber - ispitivanje sa delimičnom destrukispitivanje u barokomori; —, procijom uzoraka; ~, sequential duct proof—s - ispitivanje proizvoda sekvencionalna ispitivanja; ~, serna dovoljnu izdržljivost; —, provice v. maintenance test; ~ set duction - proizvodno (fabričko) ispitivanje; ~, progressive st- ispitni uređaj; ~, shatter - ispiress-s - ispitivanja s postepenim tivanje drobljenjem; ~, shearing povećanjem opterećenja; ~, proof - ispitivanje na smicanje; ~, shock - probno ispitivanje, proveravanje; - ispitivanje na udar; ~, short~, prototype~s - ispitivanje proto-circuit - proba kratkim spojem; tipa, ispitivanje laboratorijske ma'~, short-term-s - kratkovremena kete; ~, psychological - psiho(kratkotrajna) ispitivanja; ~, shortloški test; ~, pulling - ispitivanje -time - brza proba, ogled; ~, na izvlačenje; ~, punching - ispisieve - ispitivanje pomoću sita; ~, tivanje probojnosti; ~, push-pull simulated-s - ispitivanja na mo- složena proba izvlačenjem i pridelu; ~, simulation - ispitivanje tiskanjem; ~, qualification-s modelovanjem; ~, single - jedikvalifikaciona ispitivanja; ~, quennično ispitivanje, po komadu; <**, ching - ispitivanje brzim (kratkim) size - granulometrijska analiza; -~, postupkom; ~, quick - ubrzano slagging - ispitivanje za stvaranje (brzo, blic) ispitivanje, opit; ~, šljake; ~, slow - ispitivanje pri randomized-step-s - ispitivanja s usporenom procesu ili ogledu; ~, višestepenim slučajnim povećanjem sludge - određivanje sadržaja taopterećenja; ~, rapid v. qucik loga, mulja; ~, snarling - ispititest; ~, reactivity - ispitivanje vanje uvrtanja vlakana; ~, soil na reaktivnost; ~, reception v. ispitivanje zemljišta; ~, soil beaacceptance test; ~, red heat ring - ispitivanje zemljišta na nosiispitivanje pri crvenom usijanju; ~ vost; ~, sonic - ispitivanje na šum; relay - probni relej, ispitni relej; —, space-s - ispitivanja u kosmič~, reliability - ispitivanje na kom prostoru; ~, spark - proba pouzdanost; ~, repeated-load na varničenje; ~, specimen - isispitivanje sa ponovljenim opterepitivanje uzorka; ~ specimen maćenjem; ~, repercussion - ispitichine - mašina za izradu opitnih vanje na udar; ~, resonance komada (maš.); ~, splitting rezonantno ispitivanje; ~, resoproba na cepanje; ~, static - stanant fatigue - ispitivanje na zatički test; statička kontrola; ispitimor, rezonancu; ~ result - ishod vanja u statičkom režimu, statička provere; ~, reverse bend(ing) ispitivanja; ~, steady-load - ispiispitivanje na pregib; ~, rigid tivanje pri postojanom opterećenju; ispitivanje u otežanim uslovima; ~, ~, steam-pressure - ispitivanje road - cestovno (drumsko) ispitipod pritiskom pare; ~, step-down vanje; ~, Rockwell hardness - stupnjevito ispitivanje; ~, strucispitivanje tvrdoće po Rokvelu; ~, tural-s - ispitivanja jačine, strukroutine-s - tipska (rutinska) ispiturna ispitivanja; ~, suppression tivanja; ~, rupture - ispitivanje - provera blokiranja; —, system na kidanje; ~, safety - ispitivanje performance-s - ispitivanja sisna sigurnost; ~, sample - ispititema tokom eksploatacije (veze); ~, vanje uzorka; ~, scale-model temperature-s - ispitivanja na dejmodelno ispitivanje na osnovu sličstvo različitih temperatura, tempenosti; ~, scratch (hardness) raturna ispitivanja; ~, tenacity ispitivanje tvrdoće po Mosu; <"-, 1. ispitivanje na adhezivnost, na sediment-and-water - određivaodvajanje, na prekid; 2. ispitivanje nje sedimenata i vode u nafti; ~ na visVozitet; ~, tensile - ispiti-
test test vanje na iztezanje; ~, tension v. tensile test; ~, tension impact udarno ispitivanje na istezanje; ~ terminal bose - kutija s oglednim krajevima (el.) ; ~, thermal - toplotno ispitivanje; ~, thermal fatigue-s - temperaturni testovi, termalna ispitivanja; ~ tone - ispitni ton (ak.); ~, torsion(al) - ispitivanje na uvijanje (torzija); ~, toughness - ispitivanje na žilavost; ~j turbine site - ispitivanje direktno na turbini; •—•, type - tipizirano (rutinsko) ispitivanje; ~, ultrasonic - ultrazvučna defektoskopija; ~ unit - ispitna jedinica (el.); ~, upper atmospheric-s - (nuklearno) ispitivanje u gornjim atmosferskim slojevima; ~, validation - provera valjanosti; ~, vibration-s - ispitivanje otpornosti na vibracije; ~j vitality - provera vitalnosti; ~, warranty v. acceptance test; ~, wear(ing) - ispitivanje na habanje; ~, weldability - ispitivanje zavarljivosti; ~, welding v. weldability test; ~, wind-tunnel aerodinamičko ispitivanje u tunelu (cevi); ~, X-ray - rendgensko ispitivanje testbed - stalak, štand, mesto za eksperimentalna ispitivanja testboard - ispitni sto (el.) tester - ispitni pribor; ispitivač, laborant, tehničar, tester, robot; ~, ager - pribor za ispitivanje na starenje; ~, automatic cable - tester za automatsko ispitivanje provodnika i kablova; ~, beta - pribor za merenje koeficijenta beta-tranzistora; ~, dice v. silicon dice tester; ~, diode and rectifier pribor za proveeu detektorskih i pojačavačkih dioda; ~, earth merač uzemljenja, meger; ~, emission-type tube - pribor za kontrolu elektronskih cevi, ispitivač cevi; ~, English-reading tube v. emission-type tube tester; —, in-circuit transistor - pribor za kontrolu tranzistora neposredno u šemi; ~, relay - ispitivač releja;
720
testing
~, shorted-turn - oprema za otkrivanje kratkospojenih namotaja; ~, silicon dice - pribor za kontrolu i sortiranje silicijumskih mikroelemenata; ~, transistor - pribor za kontrolu tranzistora; ~, transistor and diode - pribor za kontrolu tranzistora i dioda; ~, tube v. emission-type tube tester; ~, ultrasonic hardness ultrazvučna oprema za* ispitivanje tvrdoće testing - ispitivanje, proba, provera; ~, ability - psihotehnički test; ~, accelerated - ubrzana ispitivanja; ~, acceptance - prijemno ispitivanje, ispitivanje pri preuzimanju; ~ battery - opitna baterija (tel.) ; ~ bell - kontrolno zvono, ispitno zvono (tel.) ; ~, destructive - destruktivno ispitivanje, ispitivanje sa razaranjem uzorka; ~, full - puni ciklus ispitivanja; ~, immersion - imerziona defektoskopija; ~ laboratory - opitna laboratorija; ~ level - opitni nivo, početni nivo; ~, marginal - profilaktička provera; ~, nondestructive - ispitivanje bez razaranja uzorka, defektoskopija; ~, materials - ispitivanje materijala (thnl.) ; ~ of statistical hypothesis - provera hipoteze; ~ of welds - probanje zavarenih spojeva (zav.) ; ~ position - ispitni sto, probni sto, merni položaj ključa (tel.) ; ~, prelaunch - ispitivanje pre starta; ~ procedure - procedura ispitivanja; ~ production - ispitivanje u produkciji, ispitivanje tokom produkcije; ~ pulse-eeho - unpuls-eho defektoskopija; ~, reliability - ispitivanje na sigurnost; ~, reliability field - probna eksploatacija; ~, ~, running v. reliability feld testing; ~ set - ispitni uređaj (te!.); ~, static structure - statička ispitivanja otpornosti konstrukcije; ~, strain-gauge - tenzometarska ispitivanja; ~, strength - ispitivanje jačine; ~, tension ispitivanje na istegljivost; ~, vacuum - ispitivanje na hermetičnost; ~ voltage - ispitni napon (tel.);
theory textile oils - ulja za kondicioniranje ~, X-ray - rendgenoskopska anatekstilnih vlakana (tek.) liza tejrtolite - tekstolit tetra- - tetra, prefiks koji znači četiri texture - sklop tetraborlc acid - v. boric acid Th - simbol za element torijum (hem.) tetracycline - tetraciklin (anti- thalenite - talenit (silikat itrijuma) biotik) (hem.) (min.) tetrad - četvorovalentna grupa ili thallium - talijum, hem. elemenat, atom (hem.) simbol TI, redni broj 81, atomska tetradymite - tetradimit, sulfid biztežina 204,39, metal 3. grupe perimuta i telura (min.) odnog sistema (hem.) tetraethyl lead - tetraetil-olovo (an- thalofide - talijum-sulfid (hem.); tidetonator za benzin) (hem.) ~ cell - talijum-sulfidni fotoeletetragonal - četvorougaoni, tetrament (hem.) gonalan (kristalni sistem); ~ sys- theatrophone - telefon sa automatem - tetragonalni sistem tom za metalni novac, spec, telefon tetrahedron - tetraedar (gm.) za slušanje pozorišnih predstava tetrahedrites - tetraedriti, sinjavci, (tel.) sulfidi Cu, Ag, Fe, Zn, Hg, Sb, thebaine - tebain, sastojak opijuma As i Bi promenljivog sastava (min.) (hem.) tetramolecular - četvoromolekulatheine - tein, kofein (hem.) ran (hem.); ~ reaction - reakthenardite - tenardit (prirodni natcija u kojoj učestvuju četiri molerijumov sulfat) (min.) theobromine - teobromin, sastojak kula (hem.) semena kakaoa (hem.) tetramorphiy - tetramorfni (hem.) theodolite - teodolit (geod.) tetramorphism - tetramorf izam, kritheophylline - teofilin, sastojak lišća stalizacija u četiri sistema (hem.) tetramorphous tetramorfan čaja (hem.) (hem.) theorem - teorema; ~, central tetravalent - četvorovalentan, spolimit - centralna granična teorema; soban da se veže sa četiri hem. veze ~, constant-flux-linkage - teotetrode - tetroda, cev sa četiri elekrema o konstantnom cepaniu fluksa; trode (eh.) ; ~, emitter - emiter~, divergence - teorema o diverska tetroda; ~, field-effect - tetgenciji (Ostrogradskog); ~, Routh's roda sa efektom polja; ~, IG v. - Rausova teorema; ~, sampling insulated gate tetrode; ~, in- teorema uzorkovanja; sulated gate - tetroda sa izolova theoretical density - teorijska gusnim gejtom; ~, junction - spojna tina; ~ output - teoretska dobava (planarna) tetroda; ~, semicon(maš.) ; ~ physics - teorijska fizika; ductor - poluprovodnička tetroda; ~ plate - teorijski plato (pod) ~, solion - elektrohemijska tetrektifikacione kolone, deo kolone roda; -~, surface-potential conkoji proizvede efekat jednostruke trolled - tetroda upravljanja povrdestilacije (thnl.) šinskim potencijalom; ~, transistheory - teorija, metoda, verzija, tor - tranzistor sa dva bazna omska pretpostavka; ~, approximate kontakta; poluprovodnička tetroda; teorija aproksimacija, približna te~, tunnel (-effect) - tunel-tetroda orija; ~, band - zonska teorija; tetron - preparat za umekšavanje vode —, buckling - teorija savijanja, tetronal - tetronal, sredstvo za umiteorija uvijanja, teorija savijanja pod renje (hem.) opterećenjem; ~, charge-control tetroses - tetroze, monosaharidi sa - teorija upravljanja naelektrisanjem; 4 atoma O u molekulu (hem.) ~, circuit - teorija kola; ~, tetryl - tetril, tetranitro-metilanilin communication - teorija veze i (eksploziv) (hem.) informacija; ~, continental driff tevotron - tevotron
thermochemical equation theory
722
theory - teorija pomeranja kontinenata; ~j corpuscular - korpuskularna teorija; ~, crust-substratum teorija posteljice Zemljine kore; ~, descensionist — teorija silaznih rastvora, teorija opadajućih rastvora; ~, dissociation - teorija disocijacije; ~, drift - teorija đrifta, teorija pomaka, teorija smicanja; ~, generation-recombination - teorija generacije-rekombinacijc nosioca; ~, graph - teorija grafova; ~, group - teorija grupa; ~, high-level injection - teorija visokog nivoa injekcije; ~, holographic holografska teorija; ~, information — teorija informacija; —, interaction - teorija uzajamnog dejstva, teorija interackije; ~, kinematic - kinematička teorija, teorija kretanja; —, large signal teorija velikih signala; ~, laser teorija rada lasera; ~, line-shape - teorija o obliku spektralnih linija; ~, low-level injection - teorija niskog nivoa injekcije; ~, magne— toinic - magnetojonska teorija; ~, maser - teorija rada masera; ~, network v. circuit theory; ~ of chances - teorija verovatnoće; ~ of dimensions - teorija razmernosti; ~ of equations - teorija jednačina; ~ of errors - teorija grešaka; ~ of functions - teorija funkcija; ~ of mechanics - teorijska mehanika; ~ of numbers teorija brojeva; ~ of partial coherence - teorija delimične koherentnosti; ~ of relativity - teorija relativnosti, teorija relativiteta; ~ of stability - teorija postojanosti, teorija stabilnosti, teorija otpornosti; ~ of stream lines - teorija struja, strujna teorija; ~ of the echelle grating - teorija difrakcionih rešetaka tipa lestvica; ~ of tunnelling - teorija tunel-efekta; ~, one-particle - jednočestična teorija; ~, perturbation - perturbaciona teorija; ~, potential - teorija potencijala; ~, production - teorija predskazivanja, Vinerova teorija, teorija predviđanja; ~, qu-
thermal antum — kvantna teorija; ~, quantum field - kvantna teorija polja; ~, quantum light - kvantna teorija svetlosti; ~, ray - lučna teorija, zračna teorija; ~, relativity - teorija relativiteta, teorija relativnosti; ~, reliability - teorija pouzdanosti; ~, sampling teorija uzorkovanja; ~ 3 semiclassical linearized - poluklasična linearizovana teorija; ~ ,set - teorija skupova; ~, similarity - teorija sličnosti; ~, simple - uprošćena teorija; ~, small signal teorija malih signala; ~, solid-state - teorija čvrstog stanja; —, stability - teorija stabilnosti; ~, statistical - statistička teorija; ~, statistical communication - statistička teorija veza; ~, switching - komutaciona teorija, teorija prespajanja, teorija relejskih šema; ~, system - sistemotehnika; ~, transport - teorija prenosa (nosioca naelektrisanja čvrstog stanja); ~, vibration - vibraciona teorija, teorija vibracionog kretanja; ~, viscoelastic - teorija visokoelastičnosti; ~, wave - talasna teorija; ~, wavefront-reconstruction - teorija rekonstrukcije talasnog fronta; ~, zero-temperature - teorija oscilacija (plazme) pri nultoj temperaturi therapeutics - terapija; ~, electronarcosis - lečenje elektronarkozom; ~, electroshock - terapija elektrošokova; ~, light - svetlosna terapija; ~, physical - fizioterapija; ~, radium - radioterapija; ~, ultrasonic - lečenje ultrazvukom, ultrazvučna terapija therm - jedinica toplote u engleskom sistemu mera thermal - toplotni; ~ acceptor * termalni akceptor (tt.); ~ agitation - termalno kretanje, termalna agitacija, termalna pobudenost (elektrona) (fiz.) ; ~ ammeter - termički ampermetar (el.); ~ analysis - toplotna analiza (hem.) ; ~ beam - mlaz termalnih (sporih) neutrona (nukl.) ; ~ black - vrsta
~ shock - toplotni udar, šok; ~ Jadi (thnl.); ~ breeder - regenestability - toplotna stabilnost (tt.) ; rativni reaktor koji radi termalnim ~ stresses - toplotni pritisci neutronima (nukl.); ~ capacity (tt.); ~ transmission - prenos - toplotni kapacitet (tt.) ; ~ coil toplote (tt.); ~ treatment - ter- termički kalem (tel.) ; ~ column mička obrada (maš.); ~ tuning - termalna kolona, graf itni blok koji triode - trioda sa termičkim podese nalazi u blizini aktivne zone šavanjem (eh.); ~ unit - toplotna reaktora; u njemu se dobijaju čisti jedinica (tt.); ~ velocity - tertermalizovani neutroni (nukl.); ~ mička brzina (fiz.); ~ velocity conductance - toplotna provodneutron - termalni neutron (nukl.) ljivost (tt.); ~ conduction thermalization - termalizacija (ustoplotno provođenje tt.) ; ~ conporavanje neutrona do energije atoductivity - toplotna provodljivost ma okoline) (nukl.) (tt.); ~ contraction - toplotna thermally-grown - termički izraskontrakcija (tt.); ~ convection tao; ~ tuned reflex oscillator - toplotna konvekcija (tt.); ~ refleksni oscilator sa termalnim poconverter - termopretvarač (tt.); dešavanjem ~ diffusion method - metod thermatomic process - proces tertoplotne difuzije (tt.); ~ dissomičkog razlaganja metana (hem.) ciation - termalna disocijacija, razthermautostat - elektronski stabililaganja molekula pod uticajem topzator temperature (eh.) lote (hem.); ~ efficiency - terthermel - termel, termoelektrični mički koeficijent korisnog dejstva termometar (eh.) (tt.); ~ electromotive force thermic - termički; ~ reactions termička elektromotorna sila (el.); termičke reakcije (hem.) ~ electron - termalni elektron, thermion - termion (fiz.) termoelektron (fiz.); ~ electron emission - termoelektronska emi- thermionic - termoelektronski, elektronski, cevni; ~ current - tersija (fiz.); ~ expansion relay mionska struja (fiz.) ; ~ emission - termorelej, termički relej (el.); - termionska emisija (fiz.); ~ ~ fission - fisija termalnim neuoscillator - cevni oscilator (eh.); tronima (nukl.) ; ~ flasher - ter~ rectifier - cevni ispravljač, morelejni migavac (mot.) ; ~ glass kenotron (eh.); ~ relay - elek- vatrostalno staklo (thnl.); ~ tronski relej (eh.) gradient - toplotni gradijent (tt.) ; thermionics - termionika, termo~ ionization - termojonizacija, elektronika termička jonizacija (fiz.); ~ in- thermistor - termistor, termirezisstrument - termički aparat (el., tor, poluprovodnik čiji se otpor tt.); <**> microphone - termički menja pri promeni temperature mikrofon, termo-mikrofon (els.) ; ~ (eh.); ~ bridge - termistorski noise - termički šum (eh.); —> most (eh.); ~ positive TC neutron - termalni neutron, neutermistor s pozitivnim temperaturtron termičke energije (nukl.); ~ skim koeficijentom number - toplotni broj (mtl.); thermit - termit, smeša Al sa FeaChj ~ ohm - toplotni om (tt.); ~ upotr. u aluminotermiji (thnl.); ~ overload capacity - kapacitet terwelding - termitsko zavarivanje mičkog preopterećenja (tt.); ~' (zav.) radiation - toplotno zračenje (fiz.); ~ reactor - termalni reaktor, nuk- thermo-galvanometer - termoelektrični galvanometar (eh.) learni reaktor kod koga se lančana reakcija održava termalnim neutrothermoammeter - termički ampernima (nukl.) ; ~ relay - termički metar (el.) relej, termorelej (el.); ~ resistance - toplotna otpornost (tt.) ; thermochemical equation - termohemijska jednačina (hem.) 46«
thermochemistry
724
thermometer
thermochemistry - termohemija (na- I thermogenerator - termoelektrična uka o toplotnim efektima hemijskih baterija (generator) (eh.) reakcija) thermogram - termogram (dijagram thermocline - termoklin; ~, main promena temperature) - osnovni termoklin thermograph - termograf, termothermocompression - termokommetar sa automatskim pisačem (tt.) presija thermojunction - termoelement, terthermocouple - termoelement, termopar; spoj termopara mospoj, termopar (fiz.); ~ am- thermolabile - termolabilan, nepometer - ampermetar sa termospostojan na toplotu (hem.) jem (el.); ~ instrument - instthermoluminescence - termolumirument sa termospojem; ~, radianescencija (osobina nekih kristala tion - radijacioni termopar; ~ da akumuliranu energiju zračenja thermometer - termometar sa ispuste kao svetlost pri zagrevanju) termoelementom (eh.) thermoluminescent - termolumithermocurrent - termoelektrična nescentan struja (fiz.) thermolysis - termoliza, razlaganje thcrmodynamic - termodinamički; pod dejstvom toplote (hem.) ~ potential - termodinamički po- thermomagnetic effect - termotencijal magnetski efekt (fiz.) thermodynamics - termodinamika thermometer - termometar (instru(nauka o toploti i njenom kretanju) ment za merenje temperature); ~, thermoelastic - termoelastičan absolute - apsolutni termometar; thermoelasticity - termoelastičnost ~, air - vazdušni termometar; ~, thermoelectric cell - termoelement, alcohol - alkoholni termometar; termoelektrični element (fiz.); ~ ~, bimetallic - bimetalni termocouple - termospoj, termopar (fiz.); metar; ~, black-blub - radijacioni ~ effect - termoelektrični efekt termometar sa zacrnjenim balonom; (fiz.}; ~ element - termoelek~, Celsius v. centigrade thermotrični element (fiz.); ~ force meter; ~, centigrade - termometermoelektrična sila (fiz.) ; ~ junctar sa Celzijusovom skalom tempetion - termoelektrični spoj (eh.); rature; ~, clinical - medicinski ~ method - termoelektrični metod termometar; ~, direct reading merenja temperature (eh.) ; ~ pile electrical - električni termometar s direktnim očitavanjem; ~ > , dis- termoelektrična baterija (eh.) ; ~ tance - distancioni termometar, power - termoelektrična snaga teletermometar; ~, dry (-bulb) (eh.) ; ~ pyrometer - termoeleksuvi termometar; ~, dual - dvotrični pirometar (eh.); ~ series skalni termometar, termometar sa - termoelektrični niz (elemenata) dve skale; ~, electric - električni (fiz.) termometar; ~, electrical transthermoelectricity - termoelektricimitting - termopredajnik; —•, tet (fiz.) Fahrenheit - termometar sa Farenthermoelectron - termoelektron (elehajtovom skalom temperature; —, ktron kao rezultat zagrevanja); uregas - gasni termometar; ~, hydrođaj sa ukrštenim poljima za pretvagen - vodonični termometar; ~, ranje toplotne u električnu energiju; liquid-filled - fluidni termometar, ~ emission - termoelektronska tečni termometar; ~, manometrlc emisija (fiz.) - manometrijski termometar; ~, maximum - maksimalni termothermoelement - termoelement, termetar (obeležava najvišu dostigmopar; ~, semiconductor - polunutu temperaturu) (mtr.) ; ~, merprovodnički termoelement cury - živin termometar; —, mithermogalvanic corrosion - termonimum - minimalni termometar galvanska korozija (thnl.)
thermometer
725
(označava najnižu dostignutu temperaturu) (mtr.); ~ probe termometarska sonda (tt.); ~, recording - termograf; ~, resistance - termometar sa električnim otporom; ~ resistor - termometarski otpornik (tt.); ~ surface pribor za merenje površinske temperatuy; ~ thermistor - termistoJUi termometar; ~ thermocouple - termoelektrični termometar, termometar s termoparom; ~, wet-and-dry bulb - psihrometar (merač vlažnosti vazduha) thermometry - termometrija (nauka o merenju temperature) thermomotive force - termomotorna sila (tt.) thermonegative - endoterman thermoneutrons - termoneutroni (nukl.) thermonuclear - termonuklearni; ~ bomb - termonuklearna bomba, eksploziv koji koristi energiju oslobođenu fuzijom lakih jezgara, vodonična bomba (nukl.) ; ~ reaction - termonuklearna reakcija (nukl.); ~ reactor - termonuklearni reaktor, još neostvareni uređaj u kome bi se kontrolisano oslobađala energija fuzije atomskih jezgara (nukl.) thermonucleonics - termonuklearna tehnika thermophone - termofon thermophotovoltaic - termofotonaponski thermopile - termoelektrična baterija, termoćelija, termostub (eh.) thermoplastic - termoplastičan (thnl.) thermoplastics - termoplastične mase, termoplastici, veštačke smole koje se modeliraju u istopljenom stanju (thnl.) thermoregulator - termoregulator, uređaj koji održava stalnu temperaturu thermorelay - termorelej (el.) thermosetting - očvršćavanje plastičnih masa uticajem toplote (thnl.) ; ~ compositions - smeše koje očvršćavaju pri zagrevanju, npr. fenol i formaldehid i dr. (thnl.)
t hiopentone thermosphere - termosfera, deo atmosfere (mtr.) Aermostable - postojan na toploti thermostat - termostat, uređaj u kome se održava stalna temperatura (hem.) thermostatic control - upravljanje termostatom (el.) thermoswitch - termoprekidač, termorelej (el.) thermotron - naziv serije prijemno-pojačivačkih cevi thi-, thio-, tio~, - prefiks koji označava sumpor u jedinjenju na mestu kiseonika (hem.) thiamin - tiamin, vitamin Bi (hem.) thick covering - debela obloga (elektrode) (zav.) thicken - podebljati, zgusnuti thickness - debljina; ~, effective throat - računska debljina šava (zav.); ~ gage - merač debljine (nukl.) ; ~ of covering - debljina obloge (zav.) ; ~ of nut - visina navrtnja (maš.); ~ of root face - debljina zatupljenja (zav.); ~ of the boundary layer - debljina graničnog spoja (maš.) ; ~ ,throat - ukupna debljina šava (zav.) thimble - kablovski završetak, naprstak, igla thin - tanak, pljosnat; ~ covering - tanka obloga (zav.); ~ oil lako ulje; ~ wall bearing - sitno ležište (maš.) ; ~ walled - tankog zida (maš.) thing - stvar, predmet thinly - tanko, retko, razređeno, nedovoljno, oskudno thinner - razređivač za boje (thnl.) thio-aclcohols - tioalkoholi, v. mercaptans (hem.) ; ~ ethers - tioetri, jedinjenja oblika R-S-R (hem.) thiocyanates - tiocijanati, jedinjenja koja nastaju topljenjem alkalnih cijanida sa sumporom (hem.) thioglycolic acid - tioglikolna kiselina (hem.) Thiokol - tiokol, trg. naziv za vrstu sintetičke gume (thnl.) Thionol - grupa organskih sumpornih boja (thnl.) thiopentone - tiopenton, pentotal, anestetik (hem.)
h iophene
726
three-cavity klystron
thiophene - tiofen, heterociklično torijumova familija radioaktivnih sumporno jedinjenje po osobinama elemenata (hem.); ~ lead - torislično benzolu (hem.) jumovo olovo (hem.); ~ series thiosulphate - tiosulfat, so tiosumtorijumov niz, familija (hem.) porne kiseline (hem.) ; ~, sodium thorogummite - torogumit (torit - natrijum-tiosulfat, fiksirna so, izmenjen delovanjem radioaktivhiposulfit nosti) (miti.) thiourea - tiokarbamid (hem.) thoron - toron, torijumova emanacija, thiram - bis (dimetil-tiokarbamil) diizotop radona sa poluvremenom od sulfid, vrsta fungicida (hem.) 54 sek % third brush control - regulisanje thousandth - hiljaditi struje trećom četkicom (el.); ~ thread - konac, žica, nit, preda, power - treći stepen (mat.); ~ vlakno, kanap, dlaka; tanak mlaz; selector - treći grupni birač (tel.) ; zrak; tanka linija; tanka rudna žica, ~ wire - probni provodnik, ispitni žilica; prašnik; tok, veza; loza, zaprovodnik (tel.) vojnica, loza zavrtnja; rebro; nathirds - standardna veličina sečenog rezivati navoj; ~ bottom - podkartona formata 3,8 x 7,6 cm (thnl.) nožje loze (mal.) ; ~, clearance thisotrope - tiksotropan koloid, koradijalni zazor loze (mal.); ~ loid čije se osobine menjaju mehaničprofile - lozni profil (mal.); ~ kim uticajima (hem.) groove - zavojni žleb (mal.); ~ thixotropy - tiksotropija, osobina nemiller - glodalica za zavojnicu kih delova da se opuštaju pri muć(loze) (mal.) ; ~ milling - glodanje kanju i si. (hem.) zavojnice (loze) (mal.) ; ~ milling cutter - glodalo za zavojnice (loze) Thomson balance - Tomsonova (mal.); ~ screw - spiralni navoj ravnoteža, Tomsonov most (el.); (mal.) ~ effect - Tomsonov efekt u termoelektričnosti (el.); — coeffi- threaded - sa navojem, sa zavojnicient - Tomsonov koeficijent (el.) ; com (mal.); ~ hole - rupa na ~ meter - Tomsonovo brojilo (el.) navoju (mal.); ~ hose connecthoria - torijum-oksid (hem.); ~ tion - nazuvica (zav.); ~ pipe coated - toriran, prekriven toriconnection - cevni spoj sa navojem jumskim oksidom (thnl.) (mal.) thorianite - torijanit (oksid torijuma three-cavity klystron - klistron sa i urana) (min.) tri šupljine (eh.) ; ~ color system thoriated cathode - torirana katoda - trobojni TV sistem; ~ core (thnl.); ~ filament - torirano cable - trožilni kabl (el.); ~ divlakno za grejanje (eh., thnl.) mensional - trodimenzionalan; ~ thorite - torit, oranžit (torijum-silidimensional configuration - trokat) (min.) dimenzionalna konfiguracija; ~ dithorium - torijum, hem. element, mensional milling - trodimensimbol Th, redni broj 90, atomska zionalno glodanje (mal.); ~ ditežina 232, radioaktivni metal 4. mensional reproduction - trogrupe periodnog sistema (hem.); dimenzionalno kopiranje (thnl.) ; ~ ~ A, B, C, D, - torijum A, B, C, D-, electrode tube - trioda, cev sa -radioaktivni izotopi torijumove ratri elektrode (eh.); ~ leafed dioaktivne familije (hem.) ; ~ brerose - trolisna ruža (mat.) ; ~ leg eder - torijumski regenerativni core - jezgro u obliku slova E reaktor, nuklearni reaktor kod koga (el.); ~ phase motor - trofazni se višak neutrona koristi za označamotor (el.); ~ phase oscillator vanje torijuma u svrhu dobijanja - trofazni oscilator (el.); ~ pin sekundarnog goriva 2 3 3 U (nukl.); plug - tropolni utikač (el.); ~-' ~ emanation - torij umova emanapoint jack - tropolno gnezdo, trocija, toron (hem.); ~ family polni džek (el.) ; ~ screw type of
three-cavity hlystron
727
thymine
(tel.); ~ circuit - tranzitno kolo pump - zavojna pumpa sa tri vre(tel.); ~ dialing - automatski tena (mal.) ; ~ space - trodimentranzitni saobraćaj (tel.); ~ hole zionalni prostor (mat.) ; ~ stable - provrt, okrugli otvor (mal.) ; ~ - tristabilan; ~ terminal contact jack - gnezdo tranzitne veze (tel.) - kontakt sa tri priključka (el.); ~ joint - vezivna stezaljka (mal.) ; - to single phase welding ap~ operator - tranzitna telefonistparatus - tromonofazni obrtni zakinja (tel.) ; ~ repeater - tranzitni varivački pretvarač (elj.); ~ to pojačavač, tranzitni translator (tel.) ; single phase welding transfor~ rod piston - klip sa klipnjačom mer - zavarivački transformator sa (mot.); ~ station - tranzitna cenkorekcijom faktora snage (elj.); — tralu, prolazna centrala (tel.); ~ unit code - troznačni kod (tel.); traffic - tranzitni saobraćaj (lel.) ~ way cock - trohodni kran (mal.); ~ winding transformer - trans- throughput - propusna sposobnost, propusni kapacitet; proizvodnost formator sa tri namotaja (el.) (uređaja) threonine - treonin (jedna od esenthrow - skretanje (igle instrumenta), cijalnih amino-kiselina) prebacivanje; zakvačiti; baciti, odthreshold - prag, granica, ivica, prebaciti; ~ -away tool - alat koji deo; ~, detection - detekcioni se ne oštri (mal.); ~ in - uključiti; prag; — effect - efekt praga, treš~ of crankshaft - koleno radilice hold-efekat (fiz.); ~, fission (mot.); ~ off, out - isključiti, fisioni prag; ~ for laser action otkvačiti; ~ over - prebacivati, - prag za lasersku generaciju; ~ preklopiti, promeniti položaj prefrequency - granična frekvencija, kidača; — -over relay - dvopolokritična frekvencija (eh.); ~, inžajni relej (el.) telligibility - prag razumljivosti; throwing power - moć izjednačava~, inversion - prag inverzije, innja, osobina nekih rastvora da se verzioni prag; ~ of audibility iz njih može elektrolitički istaložiti prag čujnosti (ak.) ; ~ of detecjednoličan sloj metala na rapavu ostability - prag otkrivanja, prag čujnovu (thnl.) nosti (eh.); ~, oscillation - oscilatorni prag; ~, radiation-da- thrust - potisak, pritisak, opterećemage - prag radijacionog oštećenja; nje; ~ bearing - osnovno ležište ~, receiver - granični nivo pri(mal.); ~ face - čelo potiska jemnika; ~, resolution - rezolu(aed.); ~ force - sila pritiska cioni prag; ~, signal - prag signala (aed.); ~ side - strana potiska thrill - zatalasati, drmati, zatreperiti (aed.) throat microphone - laringofon, thud - udar(ac), tup udarac, tupo grleni mikrofon (eh.) udaranje throbbing - pulsacija, pulsiranje thulia - tulijum-oksid thrombin - trombin, belančevinasta thulite - tulit, varijetet zoisita sa supstanca koja učestvuje u zgrušavaprimesama mangana (min.) nju krvi thrombokinase - trombokinaza, kithulium - tulijum, hem. elemenat, naza koja pretvara protrombin u simbol Tm, redni broj 69, atomska trombin (hem.) težina 168,94, spada u retke zemlje throttle - leptir za gas (mot.); pri(hem.) gušivati; ~~ control linkage - thumb - palac, col (dva i po santikomanda za gas (mot.) ; ~ valve metra) - leptirasti ventil (mol.) thuringite - tiringit, ovenit (alumothrottling valve - prigušni ventil silikat Fe, Al i Mg) (min.) (mot.) thymine - timin, sastojak nukleinthrough bore - provrt, bušotina skih kiselina (hem.) (mal.) ; ~ call - tranzitni razgovor
thymol
728
thymol - timol, metil-izopropil-benzol, upotrebljava se kao anestetik (hem.) thymolphthaleine - timolftalein, indikator u acidimetriji (hem.) thyratron - tiratron (els.) ; ~, bidirectional diode - dvosmerni diodni tiristor; ~, bidirectional triode - dvosmerni triodni tiristor; ~, diffused-alloyed - difuzno legirani tiristor; ~, diode - diodni tiristor; ~, frequency changer tiratronski menjač frekvencije (eh.) ; ~, gate-triggered - tiristor sa okidanjem na ulazu; ~, gate turn-off - tiristor sa isključenjem na ulazu; ~ inverter - tiratronski invertor (eh.); ~, junction-gate - tiristor sa p-n spojem; ~, light-activated - tiristor sa svetlosnim aktiviranjem; ~, light-activated reverse blocking diode - dinistor; ~, power - tiristor za snagu; ~, remote gate - tiristor sa udaljenom upravljačkom elektrodom; ~, reverse blocking diode - dinistor; ~, reverse blocking tetrode tetrodni tiristor; ~ stroboscope tiratronski stroboskop (els.); ~, triode - triodni tiristor, tiristor sa tri elektrode; ~, turn-off v. gate turn-off thyristor; ~ with shorted emitter - tiristor sa kratkospojenim emiterom thyrite - tirit (keramika na bazi silicijum-karbida sa nelinearnom zavisnošću struje od napona) thyrode - tirod (silicijumski upravljački ventil) thyroxine - tiroksin, aktivni sastojak tiroideje, sadrži joda (hem.) Ti - simbol elementa titana (hem.) ticker - prekidač, zujalica (el.) ticketing - ispisivanje kartona, ispisivanje karte tickler - kalem povratne sprege (el.) ; ~ -coil oscillator - oscilator sa induktivnom povratnom spregom (el.) tickling - povratna sprega (el.) tidal effects - uticaj morskih doba tie - čvor, uzao, (s)veza, spona, omča, petlja; ~, rod - spona (mot.)
time
tierce - bure od 42 galona, bure za usoljeno meso (137 kg) TTG-arc welding - elektrolučno zavarivanje volframskom elektrodom u inertnom gasu (zav.) tight - zaptiveno, čvrsto nalegati; ~ coupling - jaka sprega, tesna sprega (maš.) ; ~ side (of belt) - strana (kaiša) koja naleže (maš.) tightness - zaptivenost; ~, lattice - gustina rešetke; —, vacuum vakuumska hermetičnost tile - crep, keramička pločica (thnl.) ; ~ duet - keramički provodnik (thnl.); ~ ore - ciglena ruda, smeša kuprita i limonita boje cigle (min.) tilt - nagib, inklinacija, strmina; mesni ugao (antene); kosina ravnog dela impulsa; ~ autosyn - seisin za davanje nagiba (el.) ; ~ of orbit - nagib orbite tulting arrangment - uređaj za naginjanje (maš.); ~ table - nagibni sto (maš.) timber - drvo za gradnju, drvna građa, građevinsko drvo; stablo, deblo, drvo, greda; šema; ~ out with the grain - uzduž sečeno drvo (gr.) time - vreme, moment vremena; tempo, takt; sinhronizovati, vremenski usaglasiti; ~, action skriveni (latentni) period; ~, actuation - vreme otvaranja (npr. relej); ~, alloying - vreme utapanja, vreme stapanja (legiranja); ~, atomic interaction - vreme atomske interakcije; ~, average instruction - srednje vreme izvršenja komandi; ~ base - vremenska baza, razlaganje (eh.); ~, bench - period ispitivanja na radioničkom stolu; ~, buildup - vreme porasta; ~ call - zahtev za informaciju o tačnom vremenu (tel.) ; ~, capture - vreme zahvata (nosioca); ~, carrier relaxation - relaksaciono vreme nosioca (naelektrisanja); ~, changeover - vreme prebacivanja; ~, coherence - vreme koherentnosti; ~, collisional relaxation relaksaciono vreme pri sudaru; ~ constant - vremenska konstanta
time
729
(eh.); ~ -constant of the aperiodic component - vremenska konstanta aperiodske komponente (elj.) ; ~, correlation - korelaciono vreme; ~, cumulative v. accumulated operating time; ~, cycle - vreme (izvršenja) ciklusa; ~, dead - vreme zastoja, zastoj, prekid rada, vreme praznog hoda, mrtvo vreme; vreme kašnjenja, vreme zadržavanja;-—, debug - vreme gašenja (zaustavljanja, hlađenja); ~, deceleration - vreme usporenja; ~, definite - nezavisna karakteristika vremena rada (releja); ~, delay - vreme kašnjenja, vreme zadržavanja; delay relay - relej sa usporenim dejstvom (el.); ~ -delay valve - ventil sa vremenskim kašnjenjem (el.); ~ demodulation - demodulacija po vremenu (eh.) ; ~, deposition - vreme taloženja, vreme sedimentacije; ~, dielectric relaxation - vreme dielektrične relaksacije; ~, diffusion - vreme difuzije, difuziono vreme; ~, diffusion transit vreme difuznog prenosa; ~, discriminator - vremenski diskriminator (eh.); ~, domain transit - vreme proleta domena; ~, down - dužina zastoja, zastoj; ~, drift vreme drifta; ~ during which is applied to an electrode — vreme držanja napona na elektrodi; <--, electron stopping - vreme kočenja elektrona; ~, electron transit vreme preleta elektrona; vreme prenosa elektrona; ~, energy relaxation - vreme energetske relaksacije; ~, engineering - vreme opsluživanja, vreme nadgledanja; ~, ephemerid - efemeridno vreme; ~, erasing - (minimalno) vreme brisanja; ~, error-free running vreme rada bez grešaka; ~, fall - vreme gašenja (zaustavljanja, hlađenja), vreme opadanja; ~, forward recovery - vreme direktnog (ponovnog) uspostavljanja; ~, frame - vreme ispunjenja programskog ciklusa računske mašine; ~ gate - vremenski selektor (eh.); ~, hole storage delay - kašnjenje
rime za vreme sakupljanja rupa; ~, idle v. down time; ~, installation instalaciono vreme; vreme potrebno za montažu; vreme podešavanja (npr. instrumenata); ~, interaction - vreme interakcije; •—-, interrepair - period rada između remonta; <—, intervalley scattering - vreme međudolinskog rasejanja; ~, intervalley scattering - vreme unutardolinskog rasejanja; ~ lag - vremensko zakašnjenje, usporenje, zadržavanje, kašnjenje (eh.); ~ -lag relay - vremenski relej, sa vremenskim zakašnjenjem (eh.) ; ~, latent v. action time; ~, lie v. down time; ~, life dugovečnost, dužina života, rok trajanja; vreme života (nosioca naelektrisanja); ~ -limit relay usporeni relej (eh.) ; "-', local mean - srednje lokalno vreme; ~, local standard - lokalno standardno vreme; ~, locking - vreme ulaska u sinhronizam, vreme zahvata; ~, maximum retention - maksimalno vreme memorije (za cev za pamćenje); ~, maximum usable reading v. reading time; ~, mean — between failures - srednje vreme između kvarova; ~, mean — of non-failure operation - srednje vreme rada bez grešaka; ~, mean — to failure srednje vreme do greške; ~, mean - to first failure - srednje vreme do prve greške; ~, mean — to repair - period rada do remonta; ~, mean down - srednja dužina zastoja; ~, mean free - srednje vreme slobodnog dometa; ~, meter - hronometar, merač vremena, registrator vremena; ~, minimum usable erasing v. erasing time; ~, minimum usable writing v. writing time; ~, mission - vreme rada; ~ -modulated light beam- vremenski modulisan svetlosn_ snop (el.); ~ modulation - vre_ menska modulacija (eh.) ; ~, non e -failure operating v. non-failur c operation time; ~, non-failur operation - rad bez grešaka; ~, nonradiative relaxation - vreme
time
730
time neradijativne relaksacije; ~, normal-superconducting transition - vreme prelaska iz normalnog u superprovodno stanje; ~, n-s transition v. normal-superconducting transition time; ~ of flight instrumentation - instrumentacija za merenje vremena preleta (eh.) ; ~ of dwell - pauza u kretanju (inaš.) ; ~ of recovery - vreme uspostavljanje (el.) ; ~ of relaxation - period relaksacionih oscilacija (cl.) ; ~ of reverberation vreme reverberacije (el.) ; ~ off vreme isključenja (gašenja); ~ on - vreme uključenja; ~, operating - radno vreme, vreme rada (releja); ~, outage - vreme zastoja, prekid rada; vreme prekida veze; ~, oxidation - vreme oksidacije; ~, phonon relaxation - vreme fononske relaksacije; ~, production puno radno vreme; produktivno vreme, proizvodno vreme; ~, propagation - vreme propagacije (signala), vreme rasprostiranja; ~, propagation delay - vreme kašnjenja rasprostiranja; ~, pull-up - vreme rada (releja); ~ ,pulse dužina impulsa; period ponavljanja impulsa; ~, pulse leading edge v. pulse rise time; ~, pulse rise - vreme porasta impulsa, dužina prednjeg fronta impulsa; ~, pulse trailing edge - dužina zadnjeg fronta impulsa; ~, radiative relaxation - vreme radijativne relaksacije; ~ rate - vremenska tarifa (tel.); ~, reaction v. response time; ~, reading - (maksimalno) vreme očitavanja (cevi za pamćenje); ~, readout - vreme očitavanja (informacije); ~, real - realna razmera vremena; ~, recovery - vreme (ponovnog) uspostavljanja, unutrašnje mrtvo vreme; ~, recovery delay - vreme kašnjenja uspostavljanja; ~, redlstribytion - vreme preraspodele; ~ reference - početak odbrojavanja, vremena, početni momenat (vremena), ~ relay - vremenski relej (tel.) ; ~, release - vreme otpuštanja; ~
time repair delay - kašnjenje usled opra vke; ~, resetting - vreme povratka, vreme povratka na nulu; ~ resistance response - vremenska promena otpornosti; ~, response - vreoie rada, konstanta vremena, period kašnjenja, inertnost, inercija; ~, restoring v. recovery time; ~, retrieval - vreme traženja; ~, reverse recovery vreme povratnog uspostavljanja; ~, rise - vreme porasta(nja); vreme uspostavljanja; ~, round-trip propagation - vreme propagacije signala do cilja i nazad; ~, round-trip travel v. round-trip propagation time; — saving - ušteda vremena; ~, screen storage vreme perzistencije, vreme naknadnog svetljenja ekrana; ~ selector circuit - kolo vremenskog selektora (eh.); ~ sequence - redosled, raspored po vremenu; ~, shelf - vreme održavanja, vreme čuvanja; ~ signal - signal vremena, signal kraja razgovora (tel.) ; ~, slowing-down - vreme usporavanja; ~, s-n transition v. superconducting-normal transition time; ~, specified operation - određeno radno vreme, radno vreme; ~, spin-lattice relaxation - vreme relaksacije spin-rešetke; ~, standing v. down time; ~, storage - vreme memorije cevi za pamćenje; vreme akumuliranja (u memoriji); vreme nagomilavanja (neosnovnih nosilaca naelektrisanja); ~, supercondueting-normal transition - vreme prelaska iz superprovodnog u normalno stanje; ~, survival - vreme života (nosilaca naelektrisanja); ~, switching) - vreme komutacije, vreme prespajanja; ~ tapper - elektromagnet za davanje takta (cl.); ~, thermal recovery v. thermal relaxation time; ~, thermal relaxation - vreme termalne relaksacije; ~, thermal tuning - vreme termičkog podešavanja; ~, transient - vreme uspostavljanja; ~, transit - vreme preleta (elektrona); vreme prenosa (nosioca naelektri-
time
titanate
731
sanja); vreme prelaza, vreme prelaznog procesa, vreme prespajanja; vreme prolaza (magnetne trake); ~, transition - vreme prelaza, vreme ^ prelaznog procesa; vreme narastanja; -. :yreme uspostavljanja; ~, transmission - vreme transmisije signala; ~, transport - vreme preleta (elektrona); vreme prenosa (nosioca naelektrisanja); ~, trapping - vreme zahvata, vreme hvatanja; ~, turn-off - vreme isključivanja; ~, turn-on - vreme uključivanja; ~, upper-state relaxation - vreme relaksacije ekscitiranog stanja; ~, viewing - vreme posmatranja; vreme ispitivanja; ~, writing - (minimalno) vreme zapisivanja (registracije); ~, zero - početak očitavanja, nulto vreme time-lag dependent - zavisna karakteristika vremena rada (.releja); ~, independent - nezavisna karakteristika vremena rada (releja); ~, inverse - with definite minimum - ograničeo-zavisna karakteristika vremena rada (releja) timed - s vremenskim kašnjenjem; sinhronizovani timekeeper - hronometar timer - tajmer, vremenski relej, relaksator, sinhronizujući uređaj; ~, preset interval - tajmer sa predodređivanjem intervala timing - merenje vremena; sinhronizacija; vremenska selekcija; ~ chain - razvodni lanac (mot.) ; ~ device - merač vremena, registrator vremena, hronometar; ~ element - vremenski organ (el.); <~ frequency - frekvencija za merenje vremena, frekvencija za tajmovanje (eh.); ~ gear - razvodni uređaj (mot.); ~ oscillator - oscilator za odmeravanje vremena (eh.); ~ pinion - zupčanik razvoda (mot.) ; ~ pulse - vremenski impuls, impuls za merenje vremena (eh.); ~ relay - usporeni relej (el.); ~, valve - regulacija ventila (mot.)
meni sud, limenka; kutija konzervi; ~ alkyl - kalaj-alkil, kalaj-tetraalkil; ~, bar - kalaj u šipkama; ~ bronze - kalajna bronza, musivno zlato (sulfid kalaja) (mtl.) ; ~, butter of - strani-hlorid; ~, feathered - kalaj u ljuspicama; ~, flake - ljuskasti kalaj; ~, flowers of stani-oksid; ~, grain - zrnasti kalaj; ~, pig - kalaj u blokovima (ingotima); ~ plate - beli lim (kalajisani gvozdeni lim) (mtl.); ~ plating - kalajisanje (mil.); ~ pyrites v. stannite; ~, rod v. bar tin; ~ salt - kalajna so (kalaj-dihlorid) (hem.) ; ~ sheet - kalajni lim tin-coated - kalajisan tin-stone v. cassiterite tincal - tinkal, naziv za sirovi boraks iz tibetanskih i kašmirskih jezera (min.) tincture - boja, premaz, preliv boje #
(hem.)
tinfoil - kalajni list, staniol tinning ultrasonic - kalajisanje ultrazvukom tinol - tinol, pasta za lemljen je (el.) tinsel - metalna prevlaka, posrebrivanje; ~ conductor - prevučeni provodnik, posrebreni provodnik tint - boja, preliv (ili ton) boje, senka, osenčenje, nijansa tintometer - vrsta kolorimetra (hem.) tip - vrh, šiljak, kraj, završni d e 0 3 usnik gorionika; nagnuti; ~ m a . terial - materijal za razni alat (maš.j tipped solid cutter - nagibno glo. dalo tippet - ogrtač od krzna, vratna marama, kapuljača tipping lorry - samoistovarivač (mot.) tire - spoljašnja guma (mot.); ~ pressure - pritisak u gumi (mot.) ; ~, thread - protektor (mot.) tissue - tkivo, tkanina; ~, brain moždano tkivo, cerebralno tkivo; ~, cerebral v. brain tissue titanate - tkana t; ~, barium - barijum-titanat; •~, lead zirconate tin - kalaj (hem. elemenat, red. br- cirkonat-titanat olova (keramička 50, simbol Sn); kalajni; kalajno kompozicija za piezoelemente) posude, sudovi od belog lima, li-
tool titanates
732
titanates - titanati, soli titanijumske kiseline (hem.) titania - titanijum-dioksid, TiO2 (hem.) titaniferous - koji sadrži titana; ~, iron ore v. ilmeni'e titanite - titanit, sfen, silikat Ca i Ti sa primesama Fe, Mn ili Y (min.) titanium - titanijum (titan), hem. element, simbol Ti, redni broj 22, atomska težina 47390, laki metal četvrte grupe periodnog sistema (hem.); ~ dioxide - titan-dioksid, titansko belilo (hem.) ; ~ dioxide rectifier - ispravljač od titan-dioksida (el.); ~ white v. titanium dioxide title - natpis, naslov, napis, naziv, ime titrate - titrovati (hem.) titration - titracija, titrovanje (metod analize pri kome se količina određuje za zapremini tečnosti koja se uvodi u reakciju) (hem.); ~, back retitracija; ~, coulometric - kolumetrijska titracija; ~, potentiometric - potenciometrijska titracija titre - titar (koncentracija rastvora kojim se titruje) (hem.) titrimeter - titrimetar, uređaj za elektrometrijsku titraciju (hem.) titrimetry - titrimetrija (analiza titrovanjem) (hem.) TI - simbol za hemijski elemenat talijum (hem.) Trn - simbol za hem. elemenat tulijum (hem.) Tn - simbol za izotop radona, toron (hem.) to-and-fro motion - kretanje tamo-amof maš.) toad's eye tin - varijetet kasiterita (min.) tocopherol - tokoferol, vitamin E (hem.) toddy - palmin sok, palmovo vino toggle - žabica (za natezanje provodnika), mehanizam prekidača (el.) ; ~ press - kolenasta presa (maš.) toe—in - usmeravanje (mol.) toes distance - širina šava, razdaljina između vrhova šava (zao.) token - znak, oznaka, obeležje, belega, signal
tone chamber
:olerance - dozvoljeno odstupanje (dopušteno odstupanje od nominalne vrednosti); tolerancija; dozvoljena doza (ozračavanja); ~ acceleration - krajnje dopušteno preopterećenje; <~, closed - oštra tolerancija; ~, component - tolerancija za element; ~, Doppler Doplerova tolerancija; ~ frequency - dozvoljena frekvencija (el.) ; ~, maintenance - tolerancija održavanja; ~, operating - eksploataciona tolerancija; ~, parameter parametarska tolerancija; ~, production - tolerancije u proizvodnji toll board - međumesni komutator, međumesno radno mesto (tel.); ~ cable - međumesni kabl (tel.); ~ center - međumesna centrala (tel.) ; ~ connector - međumesni linijski birač (tel.); ~ directory desk - međumesni otpremni sto, međumesno odlazno mesto (tel.); ~ line - međumesna linija, daljinska linija (tel.); ~ network međumesna mreža (tel.) ; ~ office - međumesna centrala, prigradska centrala (tel.) ; ~ operator - međumesna telefonistkinja (tel.); ~ switchboard - međumesni komutator (tel.) ; ~ telephony - međumesna telefonija (tel.); ~ traffic - međumesni saobraćaj (tel.) toluene - toluol, toluen, metil-benzol, upotr. kao rastvarač i u industriji eksploziva (hem.) toluidines - toluidini, homolozi anilina, tri izomera metil-anilina (hem.) tomato - patlidžan, paradajz tome - sveska, svezak, tom, knjiga tometron - naziv serije elektronskih cevi tonal range - opseg zvučnih frekvencija (ak.) tone chamber - zvučna komora, tonska komora (ak.) ; ~ control regulacija tona, regulacija boje tona (ak., eh.); ~ generator - tonfrekventni generator (eh.) ; ~ modulation - tonska modulacija (eh.) ; ~ perception - raspoznavanje tona, tonska percepcija (ak.) ; ~ reducer switch - prigušni pre-
kidač (mot.) ; ~ tuning - podešavanje po tonu (ak.) toner - čisto organski pigment (bez neorganskog nosača) (thnl.) tongs - klešta (maš.) tongue-and-groove joint - spoj na pero i žleb (maš.) ; ~ bend test - proba savijanja zavarene cevi (zav.) toning - tonovanje, promena boje fotografije (fot.) tonnage - tonaža, nosivost (ili tovarna zapremina) broda tonne - tona (metrička) = 1000 kg tool - alat; pribor; ~, air - pneumatski alat; ~ allowance - norma-vreme za pripremu i održavanje alata; ~ and cutter grinding machine - brusilica za oštrenje alata ~ and die milling machine - mašina za obradu alata i kokila glodanjem; ~ and die shop alatnica za kokile, kalupe i alate; ~ angle - ugao sečiva; ~, angular - povijeni nož; ~, anvil v. bottom tool; ~, apron - zglobni nosač noža (rendisaljka); ~ bag - alatna torba; ~ bar - udarna poluga; ~ bastard machine - kombinovana alatna mašina; rezna pločica ~ beading - raširivač; ~, bending - mašina za savijanje, alat za savijanje; ~ bit krunica (Am), nož za obradu otvora; —, blacksmith's - kovački alat; ~, bottom - donji nepokretni alat, donja matrica, kalup; ~ box - kutija za alate; ~, burnishing igla za poliranje; ~ cabinet ormarić za alat; ~ carbide - alat od tvrdih legura; ~, carrier nosač alata; ~ changing - izmena alata; ~, chest - ormarić za alat; ~ damping - pritezanje alata; ~ crib - izdavanje alata; ~ cupboard - alatni ormarić, zidni; ~ cutting edge - sečivo alata, noža; ~ diamond - 1. nož sa dijamantskim sečivom; 2. dijamantni alat za ravnanje (osvežavanje) točila; ~ diamond-point(ed) - 1. nož sa zatopljenim dijamantom na sečivu; ~, dovetailing (forming) - fazonski nož ob-
lika „lastin rep"; ~ edge v. cutting edge; ~ ejector - izbacivač alata; —' engineering - alatničarstvo, proizvodnja alata; ~, engraving - montažni alat; ~> face - stežna površina alata; ~, failure - kvar alata; ~ feed movement - hod pomaka alata; ~, female screw-c u (ting - nož za izradu unutrašnjeg navoja; ~, fine - precizni alat; ~, finishing - nož za završnu obradu; ~, fitter's - montažni alat; ~ frame - jaram, rame-nosač alata, rameni oslonac alata; ~, flat-pointed - pljosnati nož; ~, forged - iscela kovani dož; ~, form(ing) - fazonski (profilni) nož; ~ geometry - geometrija sečiva, geometrija reznih površina; ~, goose-neck - povijeni nož, ,,guščiji vrat"; ~, graving - graverski nož; ,. ~ grind - prebrušavanje alata; ~ grinder v. grinding machine; ~ grinding - oštrenje brušenjem; ~ grinding machine alatna brusilica, oštrilica alata; ~, gripping plate - stezna ploča; ~, hand - 1. ručni alat, bravarski alat; 2. ručni tokarski nož; ~ handle - drška alata; ~ handling - prinošenje alata; ~ head - suport, nosač alata; ~, head slide - sanke glave rendisaljke; ~, high-speed machine - visokoturažni strug, strug za rad sa brzoreznim alatima; ~ holder - držač (nosač) noža; ~ holding fixture - stezna glava alata, uređaj-nosač alata; — holding device - uređaj za pričvršćivanje alata; ~ holding(up) - nepokretni deo alata na presi; ~ honing - glava za honovanje; ~, hydraulic hidraulični alat; —, inspection kontrolni alat; ~ interchange izmena alata; ~ issuing department - izdavanje alata; ~ kit alatna torba, sanduče za alat; ~, lathe - su ugarski nož, nož za radni strug; ~ lay-out - raspored alata ~, left-cut - levi nož; ~ life vek trajanja alata; ~ life curve ~ kriva veka trajanja alata; ~ lifter skidač noža; ~ lifting gear uređaj za skidanje noža; ~, main-
tool tool tenance - održavanje alata; ~ male screw-cutting - nož za spoljni navoj; ~ manifacture alatničarstvo, gradnja alata, proizvodnja alata; ~ master - etalonski alat; majstorski strug, veoma precizan strug; ~ measuring - merni alat; ~ pneumatic - pneumatski alat; ~, poising - uređaj za uravnotežavanje; ~ post - držač noža, nosač alata; ~ post slide gornje sanke (struga); ~ regrind(ing) - oštrenje prebrušavanjem; ~ releasing - izmeštanje alata; ~ rest - gornje sanke (struga); ~ right-cut - desni nož; ~, roughing - nož za grubu obradu ~, scraping - saber, strugač; ~, screwing - alat za izradu spoljnog navoja; ~ section - presek alata; ~ setter - podešavač alata (osoba), regler; ~ setting gauge - merka za podešavanje alata; ~ setting time - vreme pripreme i nameštanja alata; ~ shank - drška alata; ~ shearing - mašina za ispitivanje na (smak) smicanje; ~ shop - alatnica; — slide - suporr alata; ~, small - ručni alat; ~ steel - alatni čelik; ~, storage - skladište za alate; ~ storeroom - magazin (skladište) alata; ~ support - oslonac alata; ~, swan-neck v. goose-neck tool; ~ tip - sečivo alata, rezna pločica; ~ tip material - materijal za sečiva; ~ turret - revolver-glava; ~, turner's - strugarski alat; ~, turning - strugarski nož; — wear - habanje alata; ~, woodworking alat za obradu drveta toolmacker - alatničar toolmacking department - alatnica toolroom - alatnica i odeljenje izrade pribora; ~ lathe - alatničarski strug, alatni strug tooling - postavljanje alata finaš.); ~ arrangement - uređaj za postavljanje alata (maš.) toolmaking - izrada alata (maš.) tooth - zub; deo jezgra između dva susedna utora; ~ back - leda zuba
734
torch
(maš.) ; ~ clearance angle - slobodni ugao zuba (maš.); ~ correction — poboljšanje zahvata, zupčana popravka (maš.); ~ face površina strugotine jednog zuba glodala (maš.) ; ~ form correction korekcija oblika zuba (maš.); ~ front - čelo zuba (maš.); ~ height - visina zuba (maš.); ~ mark - oznaka zuba (ma!.); ~ pitch - korak zuba, utorski korak (maš.) ; ~ spacing - podela zuba (maš.) toothed - ozubljen (maš.) ; ~ clutch - ozubljeno kvačilo (maš.); ~ wheel - zupčanik (maš.) top - gornja ploča, pokretni krov; ~ dead center - gornja mrtva tačka (mot.); ~ edge - gornja ivica; rub (maš.); ~ end - glava boce (sav.); ~ face - gornja površina; ~ of band - gornja granica zone, zonski plafon; ~ position - gornji položaj (mol.) ; ~ punch - gornji tiskač (maš.) ; ~ rail - gornja tračnica (maš.); ~ up - napuniti (mot.) ; ~ view - projekcija odozgo topaz - topaz, aluminijum-silikat sa fluorom, dragi kamen (min.) topazolite - topazolit, varijetet granata žuto-zelene boje (min.) Tophet - legura nikla i hroma bez gvozda ili sa gvoždem (mtl.) topochemistry - topohemija, izučavanje reakcija koje se dešavaju samo u određenim oblastima sistema (hem.) topology -topologija; ~, circuit topologija šema, topologija kola; ~, network - topologija kola; ~ of components - raspored komponente; —, system - topologija sistema torbernite - torbernit, halkolit, bakarni uranat (min.) torch - gorionik (zav.) ; ~, combined cutting and welding - kombinovani gorionik za sečenje i zavarivanje; — for atomic hydrogen welding - gorionik za zavarivanje atomskim vodonikom; ~ for inert gas arc welding (using non-consumable electrode) - držač elektrode za zavarivanje u inertnom
torch
735
gasu netopljivom elektrodom (zav.); ~ for inert gas metal arc welding - pištolj za zavarivanje u inertnom gasu topljivom elektrodom (zav.) Torr - tor (Torr) (jedinica pritiska) — = 101 325/760 Pa torrent - bujica, jak mlaz Torricelli tube - Torčelijeva cev, živin barometar (fiz.) torrid - suv, osušen, spržen torsiometer - torziometar, merač torzije, instrument za merenje torzionih veličina (maš.) torsion - torzija, uvrtanje (meh.); ~ bar spring - torziona poluga (mot.); ~ galvanometer - torzioni galvanometar (el.); ~ pendulum - torziono klatno (meh.); ~ shear test - proba smicanja torzijom (zav.); ~ suspension torziono vešanje (maš.); ~ test — proba na kidanje usled uvrtanja (zav.); •— torque — torzioni spreg (meh.) torsional balance - torziona vaga (meh.); ~ moment - moment torzije (meh.); ~ stress - napon od uvrtanja (maš.); ~ vibration torzione vibracije (maš.); ~ wave - torzioni talas (maš.) tosyl - jednovalentni radikal p-toluol-sulfonil (hem.) total - ceo, sav, celokupan, potpun, ukupan; ~ absorption - potpuna, totalna apsorpcija; ~ cross section - totalni (efikasni) presek (fiz.); ~ head - ukupna visina (maš.); ~ length - ukupna dužina (maš.) ; ~ load - ukupno opterećenje; ~ radiation pyrometer kalibrisani pirometar, pirometar celokupnog zračenja; ~ reflection totalna refleksija (opt.) totally-enclosed machine - zatvorena mašina (elj.) tote box - transportni sud, rezervoar (SAD) touch/to - dodirnuti, dodirivati, dotaći, dotaknuti; ~ a port - prići brodom u luku (radi utovara ili istovara); ~ ground - dodirnuti dno (brodom); ~ up - poboljšati
tracer touch-button control - upravljanje klavijaturom touchetron - prekidač u obliku dugmeta tough - čvrst; tvrd; žilav; ~ iron žilavo gvožde (mtl.) toughened glass - tvrdo staklo toughness - čvrstoća, žilavost tourmaline - turmalin, složeni silikat bora i aluminijuma sa magnezijumom, gvoždem, alaklnim metalima i fluorom (hem.y min.) tow coupling - vučna spojka (mot.) tower - osmatračnica, kula, toranj; rešetkasti sud; ~, aerial - jarbol-antena; ~ base - temelj stuba; ~ clock - toranjski časovnik; ~ crane — obrtni toranjski kran; —• drier - šahtna sušnica; ~ earthing resistance - otpor uzemljenja stuba; ~ lighting - osvetljenje stuba; ~ line - vod rešetkastih stubova; ~ packed column - kolona punioca (hem.); ~ silo - toranjski silos; ~ -type crane - toranjski obrtni kran towing chain - lanac tegljenik (mot.) ; ~ fork - ruda prikolice (mot.); ~ hook — ručna kuka (mot.) town gas - gradski gas (en.) Townsend discharge - Taunsendovo pražnjenje (fiz.) toxaphene - toksafen (sredstvo za zaštitu bilja na bazi hlorisanog kamfena) toxic - otrovan toxicity - otrovnost toxin - toksin (otrov) trace - trag; zapis, zapisivanje, registracija; trasa, put, trajektorija; linijarazlaganja; ~ element - element u tragovima, mikroelemenat (hem.) ; ~ of matrix - trag matrice tracer - traser, obeleženi atom, izotopni indikator; uređaj za praćenje; ~ control - kontrola tragača (nukl.) ; ~ controlled - kontrolisan tragačem (nukl.); ~ element - demenat obeležavač, obično radioizotop koji omogućuje praćenje reakcije bez narušavanja njenog toka (nukl.) ; ~ method - treserska metoda (nukl.); ~ roll - valjak
tracer
736
traffic
traction - vuča tracer koji sledi (prati) (mat) ; ~, tran- tractive effort - vučni napor sistor curve - karakteriograf, ure- tractor - traktor, tegljač; vazdušni vijak, elisa; ~, all-purpose đaj za snimanje karakteristika tranuniverzalni traktor; ~ brake valve zistora; ~ valve - ventil koji - ventil vučenih kola, prikolice; sledi (prati) (maš.) tracing - crtanje, precrtavanje, gra~j cargo - transportni (automobil) fički crtež, zapisivanje (registratora); traktor-tegljač; <~, caterpillar praćenje, sleđenje; ~ error - ugao guseničar, traktor sa gusenicama; greške snimača zvuka (els.); ~ ~, chain-track v. caterpillar point - tačka sledenja (maš.) ; ~, tractor; ~ crane - obrtni kran ray - trajektorija snopa, putanja na gusenicama; ~ cultivator zraka; ~ valve - ventil koji sledi priključni plug; ~, diesel - traktor (prati) (maš.) sa dizel-motorom; ~ driver traktorista, vozač traktora; ~, dritrack - trag, slediti, pratiti; put, trakt, kanal; perforacija (na traci); fonoverless - traktor bez vozača, trakgram, zvučni zapis; — analysis tor-automat; ~, electric - traktor analiza traga (hem.); ~, angle na elektro-motor; ~, farm - poon traget - ugaono praćenje (cilja); ljoprivredni traktor; ~, garden ~ antenna - antena za praćenje baštovanski, vinogradarski traktor; (rad., voj.); ~ arm - rukunica ~, general-purpose v. all-purrukavca (mot.) ; ~, code - kodni pose tractor; ~, half - polugusetrag; ~> clock - trag sinhronizacioničar (am.); ~ haulage - traknih impulsa; ~, electrode - trag torska vuča, kompozicija; ~ hitch elektroda (u tkivu); ~, informa- priključni uređaj za traktor; ~, tion - informacioni kanal; ~, magland utility - opšti poljoprivredni netic - magnetski kanal; ~, nerve traktor; ~, light - mali traktor; - pervni put; ~ recording - trag ~ locomotive - mala lokomotiva; zapisa; ~, reference v. clock ~ limber - tegljač drveta; ~ track; ~, ring - prstenasta staza mounted implement - priključni (maš.); ~ rod - spona (mot.); uređaj; ~ plough - priključni ~, storage v. information track; plug; ~, roller - traktor na toč~, timing v. clock track; ~, ko ve; ~ truck - traktor-tegljač; video - video-trag ~, universal v. all-purpose tractracker - sistem za praćenje; radarska tor; ~ vaporizing oil - traktorsko stanica za praćenje; operator, pragorivo; <—•, versatile - traktor tilac; ~, laser - laserski uređaj za univerzalne primene plaćenje; ~, optical - optički uređaj trade - trgovina; zanatstvo; zaniza praćenje manje; poziv; struka; ~ fleet trgovačka flota; ~ journal - stručni tracking - praćenje, sleđenje; ostavčasopis; ~ mark - robna oznaka; ljanje traga (na površini izolatora ~ partner - trgovinski partner; prilikom odvoda); regulacija; ~, deep space - praćenje kosmičkih ~ union - sindikat brodova u kosmosu; ~, mono- trader - trgovački brod (na stalnoj pulse — monopulsiona radio-lokaliniji) cija; ~ radar - radar za sleđenje, radar za praćenje; ~, range - trading area - saobraćajno područje; ~ port - trgovačka luka; ~ daljinsko praćenje; ~, range rate vessel - trgovački brod - praćenje po brzini traffic - saobraćaj; trgovina; zanattracks - gusenice (mot.) tract - trakt, tok, trajanje, period; stvo; ~ accident - saobraćajni površina, prostor; —, nerve udes; ~, air - vazdušni saobraćaj; nervni trakt; ~, optic - optički ~, annual - godišnji promet tereta trakt; ~, visual v. optic tract; (meri se u tonama) kilometar; ~,
traffic
737
transducer
artery - glavna saobraćajnica; ~ teorski trag sa smanjenom koncenbeam - malo (oboreno) svetio; ~ tracijom elektrona capacity - propusna moć, kapacitet trailer - prikolica, pratilac saobraćaja; ~ concentration - trailing contact - dopunski kontakt gustina saobraćaja; ~ congestion (el.); ~ pole horn - stražnji vršak - zastoj saobraćaja, saobraćajna pola (el.) gužva; ~, container - kontejnerski train - niz, red, kolo, serija; voz; saobraćaj; ~ control - regulacija talasni niz impulsa; ~, Dopplersaobraćaja, kontrola, upravljanje sa-tolerant pulse - Doplerov niz obraćajem; ~ control clearance tolerantnih impulsa; ~ frequency - dozvola za sletanje; ~ control - grupna frekvencija (eh.); ~ of sign - saobraćajni znak (ulični); impulses - niz impulsa, red im~ control signal - semafor; ~ pulsa (eh.); ~ of oscillations distributor - razdelnik poziva niz oscilacija (eh.); ~, pulse (tel.); ~i dense — intenzivni saosekvencija impulsa; ~, ultrasonic braćaj ; ~, freight - teretni (robni) wave - sekvencija ultrazvučnih tasaobraćaj; ~, goods v. freight lasa; ~, vector - lanac vektora, traffic; ~ handling - odvajanje vektorski niz; ~, wave - talasni saobraćaja; ~ insel - saobraćajno niz, red talasa ostrvo; ~ lane - trag; ~ light trainer - trener, uređaj za treniranje - semafor; ~ line — saobraćajna training - obuka, trening, treniranje linija (obeležena linija); ~ list - trajectory - trajektorija, putanja zbirna pozivna lista (pomorska radiotranquil arc - miran luk (zav.) -veza); ~ load — pokretno optere- trans - trans-izomer u kome se dva ćenje; ~, long — distance - saoradikala nalaze na suprotnim strabraćaj na dugim relacijama; ~, nama dvogube veze (hem.) main—line - magistralni saobraćaj; transadmittance - kompleksna str~ meter - brojač prometa, brojač mina, transadmitancija; ~, shortzauzeća; ~ noise - šum (buka) -circuit forward - direktna transuličnog saobraćaja; ~, one-way admitancija kratkog spoja; ~, jednosmerni saobraćaj; ~ paint short-circuit reverse - obratna - boja za obele'avanje (ulica) saotransadmitancija braćajnica; ~, passenger - put- transceiver - primopredajnik, primonički saobraćaj; ~ planning predajna stanica; ~, citizens band planiranje saobraćaja; ~ recorder - primopredajnik za lične veze - brojač ukupne zauzetosti (tlg.); transcendental curve - transcen~, street - ulični saobraćaj; ~ dentalna kriva (mat.) structures - saobraćajni objekti; transconductance - transkonđuk~, suburban - prigradski saotanca, aktivna strmina (el.); •— braćaj; ~, trough - tranzitni saobridge - most za merenje strmine braćaj; ~, transit v. through (el.); ~, conversion - konvertraffic ziona strmina; ~, intrinsic - unutrašnja strmina (tranzistora); ~> tragacanth - tragant (biljna smola, inverse - inverzna krivina koristi se kao dodatak apreturama transcriber - pretvarač; uređaj za i lepkovima) reprodukciju, aparat za kopiranje trail - trag; ~, high-density meteor transcript - prepis, kopija; imitacija v. overdense (meteor) trail; transcription - transkripcija low-density meteor v. under- transducer - pretvarač; davač, pridense (meteor) trail; ~, meteor jemnik; četvoropol; transduktor, meteorski trag; ~, overdense elektronski transformator; ~, acce(meteor) - meteorski trag sa poveleration - pretvarač akceleracije; ćanom koncentracijom elektrona ~, acoustic - pretvarač akustičk'b ~, underdense (meteor) - me47 Rečnik
transducer
738
transducer oscilacija, akustički pretvarač; ~, acoustical-electrical - elektroakustički pretvarač; ~, active aktivni četvoropol; ~~, allpass idealni pretvarač (pretvarač s nultom konstantom slabljenja za sve frekvencije od nule do beskonačnosti); ~j bidirectional v. bilateral transducer; ~, bilateral - bilateralni pretvarač; -~, bioelectric - bioelektrični pretvarač; ~, capacitance-type - kaparitivni pretvarač; —, ceramic v. pizoeleetric transducer; ~, circular plate kružni (hidroakustički) pretvarač, pretvarač s kružnom membranom; ~j closed - zatvoreni (magnetostrikcioni) pretvarač; ~, concave - pretvarač s konkavnom površinom zračenja, konkavni pretvarač; —•, conversion — frekventni pretvarač; ~, crystal v. piezoelectric transducer; ~, depletion layer pretvarač sa osiromašenim slojem; ~, differential - diferencijalni pretvarač; ~, diffusion layer pretvarač (ultrazvučnih talasa) sa difuznim slojem; ~, displacement - elektromehanički pretvarač; ~, dual - dualni pretvarač; ~, eeho-ranging - hidrolokacioni pretvarač; ~, eleetrooptical - elektronskooptički pretvarač; ~, evaporated layer ultrasonic - ultrazvučni pretvarač sa naparenim slojem; ~, ferrimagnetic - feromagnetni pretvarač; ~, force - dinamometarski pretvarač; ~ gain - pojačanje transduktora (eh.) ; ~, harmonic conversion - pretvarač frekvencije; ~, laminated - plastični (magnetnostrukcioni) pretvarač; ~, layer v. evaporated layer ultrasonic transducer; ~, load - davač opterećenja; ~ loss - gubici u transduktoru (els.); ~, magnetoelectric - magnetnoelektrični pretvarač, magnetnoelektrični poluprovodnički pribor; ~, magnetoresistive v. magnetostrictive transudcer; ~, magnetostrictive - magnetnostrikcioni pretvarač; ~, metal-film pretvarač sa metalnim filmom: ~,
transfer metal-insulator-piezocleclric semiconductor - pretvarač sa strukturom metal-dielektrik-piezoelektrični poluprovodnik; ~, MIPS v. metal-insulator-piezoelectric semiconductor transducer; ~, mode - pretvarač tipova oscilacija; ~, mosaic - mozaički pretvarač; ~, multiport - višepolni pretvarač; ~, nonreciprocal - nerecipročni pretvarači nerecipročni četvoropol; ~, paramteric - parametarski pretvarač; ~, passive pasivni pretvarač; pasivni četvoropol; ~, piezoelectric - piezoelektrični pretvarač; <—, piezoelectric thickness - piezoelektrični pretvarač debljine; ~, piezoelectric width - piezoelektrični pretvarač širine; ~, p-n - spojni pretvarač; ~ pulse delay - kašnjenje impulsa u transduktoru (eh.); ~, reciprocal - recipročni pretvarač; recipročni četveropol; ~, rectangular plate - pretvarač sa pravougaonom pločom; ~, reversible v. reciprocal transducer; ~, ring kružni (hidroakustički) pretvarač; ~j sonar - hidroakustički pretvarač; ~j symmetrical - simetrični pretvarač, simetrični četvoropol; ~, thin-film - tankofilmski pretvarač; ~ tube - transduktorska cev (eh.) ; ~, tuning-fork - pretvarač sa zvučnom viljuškom; ~, two-port - četvoropolni pretvarač; ~, unidirectional v. unilateral transducer; ~, unilateral - unilateralni pretvarač transduction optic-to-eleetronic optičkoelektronsko pretvaranje transductor - transduktor, magnetni pojačavač transensor pressure - davač pritiska transfer - prenositi, predavati; predaja, prenošenje; fotografska slika koja je preneta sa jedne podloge na drugu; ~, carrier - prenos nosioca (naelektrisanja); ~, carriers intervalley - medudolinski prenos nosača; ~, case - pomoćni menjač (mot.) ; ~, charge - prenos (nosioca) naelektrisanja; ~ efficiency -
transfer
739
stepen korisnog dejstva prenosa (maš.); ~, electron - prenos elektrona; ~ factor - faktor prenosa (maš., el.); ~, heat - prenošenje toplote; ~ impedance impedanca prenosa, transfer impedance (el.); ~ 5 intervalley medudolinski prenos; ~ jack predajno gnezdo (džek) (el.); ~ key - predajni ključ (tel.); ~ of heat - prenos toplote (tt.); ~, radiative - radijacioni prenos; ~ ratio - koeficijent predaje, koeficijent prenosa (el.); ~, reentry heat - prenošenje toplote pri povratku u Zemljinu atmosferu; ~, reverse - recipročni prenos, recipročna veza; /— unit - predajni stepen, prenosni stepen (el.); ~, Watkins-Ridley type electron Votkins-Ridlijev tip prenosa elektrona transfluxor - transfluksor transform fast Fourrier - Furijeova brza transformacija transformation - pretvaranje, transformacija, promena, prelaz; razvijanje u red; ~, F - razvijanje u Furijeov red; ~, H - razvijenje u Hilbertov red; ~, inverse Laplace - inverzna Laplasova transformacija; ~ matrix - transformaciona matrica (el.); ~ period - period poluraspada (nukl.); ~ ratio koeficijent transformacije (el.); ~, Taylor-Cauchy - Tejlor-Košijeva transformacija; ~, tee-to- - TC transformacija T u r kolo; ~ temperature - temperatura pretvaranja supstance iz jednog stanja u drugo; ~, two-port re-T transformacija iz i T četvoropol transformer - transformator (el.); ~j balanced-to-unbalanced transformator sa simetričnim ulazom i nesimetričnim izlazom; ~, balun - balansni transformator; ~ core - transformatorsko jezgro (el.) ; ~ coupling - transformatorska sprega, induktivna sprega (tel.); ~ electromotive force - elektromotorna sila transformatora (el.) ; ~ 3 isolation - rastavljački transfor-
transimpedance mator; ~ loss - gubici u transformatoru (el.); ~, miniature transsistor v. transistor transformer; ~, mode - transformator tipa oscilovanja; ~, molded - presovani transformator; ~ oil - transformatorsko ulje (el.); ~i, rectifier transformator snage; ~ starter starter putem transformatora (el.); ~<, step-down - transformator za sniženje napona; ~, step-up transformator za povećanje napona; ~-, subdivided - transformator sa odvodima; ~, tap-changing v. subdivided transformer; ~, time-variable - transformator s vremenski promenljivim koeficijentom transformacije; ~, time variable turns-ratio v. time-variable transformer; ~, transistor minijaturni transformator za tranzistorske šeme; »^ with dropping characteristic - transformator sa strmom karakteristikom (el.); ~ ~ with power factor correction
- transformator sa korekcijom faktora snage (el.); ~ with regulators - transformator sa regulacijom (el.) transformerless amplifier - direktni pojačavač, DC-pojačavač (eh.) transient - prelazni proces; prelazna pojava; prelazni režim; ~, closed loop - prelazni režim u zatvorenoj petlji; ~, linear FM - prelazni režim linearnog impulsa F M ; ~ oscillation — prelazne oscilacije (els.) ; ~ radioactive equilibrium - prelazna radioaktivna ravnoteža (nukl.); ~ stability limit with constant flux of a transmission system - granica dinamičke stabilnosti prenosnog sistema uz konstantan magnetski tok u sinhronim mašinama (elj.); ~, three-phase short circuit current - prolazna struja trofaznog kratkog spoja; ~, time-constant on three-phase short circuit - prolazna vremenska konstnta trofaznog kratkog spoja (elj.); ~, turn-off- prelazni režim pri isključenju; ~, turn-on prelazni relim pri uključenju transimpedance - transimpedanca (el.)
transinformation transinformation - predaja informacija transistance — tranzistanca transistor - tranzistor, poluprovodnička trioda; ~, AO v. alloy transistor; ~, acoustically resonant - tranzistor sa akustičkom rezonancom; ~, actual - realni tranzistor; ~, AD v. diffused-alloy transistor; ~, aiding field - tranzistor s pojačavačkim poljima (u bazi); ~3 all-epitaxial - potpuno epitaksijalni tranzistor; ~, alloy - legirani tranzistor; ~, alloy-diffused v. diffused-alloy transistor; ~, alloyed-collector - tranzistor sa legiranim kolektorom; ~, alloy-emitter epitaxial-base - tranzistor sa legiranim emiterom i epitaksijalnom bazom; ~, alloy-junction — legirani spojni tranzistor; ~, alloy mesa - legirani meza-tranzistor; ~, alloy-type v. alloy transistor; ~, AM v. alloy mesa transistor; ~, analog - analogni tranzistor; ~, annular - anularni tranzistor; ~, asymmetric(al) nesimetrični tranzistor; ~, avalanche - lavinski trnazistor; ~, band-guard v. annular transistor; ~, bead - zrnasti tranzistor; ~j beam-lead - tranzistor sa šipkastim izvodima; ~, beam-of-light v. electrooptical transistor; ~, bevelled - zakošeni tranzistor; ~, bidirectional - simetrični tranzistor; ~3 bipolar - bipolarni tranzistor; ~, bonded-barrier tranzistor sa topljenim prelazom; ~, built-ir-field v. drift transistor; ~, bulk(-channel) field-effect - kanalni unipolarni tranzistor; ~, cadmium sulfide kadmijum-sulfidni tranzistor; ~, carrier diffusion-type v. diffusion transistor; ~, carrier drift-type v. drift transistor; ~, cartridge-type - patron-tranzistor; ~, charge-storage - tranzistor sa sakupljanjem naelektrisanja; ~, chip - tranzistor na kristalu, tranzistor kao deo mikrokola, čip-tranzistor; ~, chopper - prekidački
740
transistor tranzistor; ~, comma — tranzistor u vidu zareza, zapete; ~, common-base - tranzistor sa zajedničkom bazom; ~, common-collector tranzistor sa zajedničkim kolektorom; ~, common-drain field—effect - unipolarni tranzistor sa zajedničkim odvodom; ~a common-emitter - tranzistor sa zajedničkim emiterom; ~, common-emit»r junction - spojni tranzistor sa zajedničkim emiterom; ~, common-gate field-effect - unipolarni tranzistor sa zajedničkim gejtom; ~, common-source field-effect - unipolarni tranzistor sa zajedničkim izvorom; ~, complementary -s - komplementarni tranzistori; ~j composite - sastavni tranzistori; ~ 3 conductivity-modulation - tranzistor sa modulacijom provodnosti; ~3 control upravljački tranzistor; ~ converter - tranzistorski konvertor; ~, coplanar-electrode thin-film - koplanarni tankofilmski tranzistor; ~, D v. drift transistor; - DA v. drift-alloy transistor; ~, Darlington(-connected) -s - Darlington trnzistori; ~, DDE v. double-diffused epitaxial transistor; ~, depletion-layer - tranzistor sa osiromašenim slojem; ~, depletion-mode type MOS thin-film - MOS tankofilmski tranzistor sa osiromašenim slojem; ~3 depletion thin-film v. depletion-mode type MOH thin-film transistor; ~, depletion-type v. depletion-layer transistor; ~, diffused v. drift transistor; ~, diffused-alloy - difuznolegirani tranzistor; ~, diffused-base v. drift transistor; ~, diffused-base epitaxial mesa - epitaksijalni meza-tranzistor sa difuznom bazom; ~3 diffused-emitter - tranzistor sa difuzonim emiterom; ~, diffused-emitter-and-base v. double-difsued transistor; ~, diffused-emitter-and-collector - tranzistor sa difuzionim emiterom i kolektorom; ~, diffused-emitter epitaxial-base - tranzistor sa difuzio-
transistor
741
nim emiterom i epitaksijalnom bazom; ~, diffusion - difuzioni tranzistor; ~, discrete - diskretni tranzistor; ~, dot-mesa - tačkasti meza-tranzistor; ~, double-base tranzistor sa dve baze; ~, double-base junction - dvobazni spojni tranzistor; ~, double-diffused dvojno-difuzioni tranzistor; ~, double-diffused epitaxial - dvojno difuzioni epitaksijalni tranzistor; ~, double-diffused mesa - dvojno difuzioni meza-tranzistor; ~, double-doped - dvojnodopovani tranzistor; ~, double-emitter - dvoemiterski tranzistor; ~, double-ended - tranzistor sa dva kraja; ~, double-gate field-effect - unipolarni tranzistor sa dva gejta; ~, drift - drift-tranzistor; ~, drift-alloy - drift-legirani tranzistor; ~, drift field v. drift transistor; ~, dual-emitter v. double-emitter transistor; ~, dual field-effect - dvojni unipolarni tranzistor; ~, duet v. double-emitter transistor; ~, dynaquad - dajnakvodCpoluprovodnički prekidač tranzistor) ; ~, electrochemical - elektrohemijski tranzistor; ~, electrochemical diffused collector - elektrohemijski tranzistor sa difuzionim kolektorom; ~, electron-conducting field-effect - unipolarni tranzistor sa kanalom n-tipa; ~ electronics - tranzistorska elektronika; ~, electrooptical - elektrooptički tranzistor; ~, electroplated - tranzistor dobijen elektroxemijskim postupkom; —, EM v. epitaxial (-growth, mesa transistor; ~, enhancement-mode type MOS thin-film - MOS tankofilmski tranzistor koji radi u obogaćenom režimu; ~, enhancement MOS thin-film v. enhancement-mode type MOS thin-film transistor; ~, epitaxial - epitaksijalni tranzistor; ~, epitaxial-base - tranzistor sa epitaksijalnom bazom; ~, epitaxial-diffused - epitaksijalni difuzioni tranzistor; ~3 epitaxial (-growth) mesa - epitaksijalni meza tranzistor; ~, evaporated -
transistor napareni tranzistor; ~, exponentially-graded drift - drift-tranzistor sa eksponencijalnom raspodelom primese; ~, FET v. field-effect transistor; ~, field (-controlled) v. field-effect transistor; ~, field—effect — unipolarni tranzistor, tranzistor sa efektom polja; ~, filamentary - tranzistor u obliku niti; ~, five-eleetrode v. pentede transistor; ~', four-electrode v. tetrode transistor; ~-, four-layer - četvoroslojni tranzistor; ~5 four-region v. four-layer transistor; ~-, full-adder - tranzistor sumator; -~, fused - v. allof transistor; ^~, fused-contact v. alloy transistor; ~3 fused-impurity v. alloy transistor; ~, fused-junetion v. alloy transistor; ~, germanium - gerrnanijum tranzistor; '~, germanium junction - germanijum spojni tranzistor; ~3 graded-base v. drift transistor; •~, graded-junction drift spojni tranzistor; ~, ground (ed)-base - tranzistor sa uzemljenom bazom; -~j ground(ed^collector - tranzistor sa uzemljenim kolektorom; ~, ground(ed)-drain field-effect - FET-tranzistor sa uzemljenim odvodom; ~, ground(ed)-emitter - tranzistor sa uzemljenim emiterom; ~, ground(ed)-gate field-effect - FET sa uzemljenim gejtom; ~, ground(ed)-source field-effect FET sa uzemljenim izvorom; ~, grown v. grown-junction transistor; ~, grown-diffused - tranzistor dobijen metodom rasta i difuzije; ~, grown-junction - spojni tranzistor dobijen rastom; ~, heterojunction - heterospojni tranzistor; ~, heterojunction field-effect - heterospojni FET;~, high-alpha v. high-gain transistor; ~, higher ambient - tranzistor sa povišenom temperaturnom stabilnošću; ~, high-frequency visokofrekventni tranzistor; ~, high-gain - tranzistor sa visokim pojačanjem; ~, hole-conducting
transistor transistor field-effect - FET sa provodnošću p-tipa; ~, homogeneous-base v. diffusion transistor; ~, hook (-collector) - trnazistor sa kolektorskim trapom; ~, hot-eelctron - tranzistor sa vrućim elektronima; ~, ideal - idealni tranzistor; —, IG field-effect v. insulated gate field-effect iransistor; ~, induced channel-type - tranzistor sa indukovanim kanalom; ~, insulated-gate field-effect - unipolarni tranzistor sa izolovanim gejtom; ~, insulated-gate metal-oxide-semiconductor field-effect - unipolarni MOS tranzistor sa izolovanim gejtom; ~, insulated-gate thin-film - tankofilmski tranzistor sa izolovanim gejtom; ~, integrated (circuit) - integralni tranzistor; ~, intrinsic - sopstveni tranzistor; ~, intrinsic-barrier v. p-n-i-p transistor; ~, intrinsic-junction v. p-n-i-p transistor; ~, intrinsci-region v. p-n-i-p transistor; ~, inverse - inverzni tranzistor; ~, inverted-emitter - tranzistor sa inverznim emiterom; ~, inverter - invertni tranzistor; ~, JG field-effect v junction-gate field-effect transistor; ~, junction - spojni tranzistor, ravni tranzistor, tranzistor sa ravnim spojem; —, junction field-effect - spojni FET-tranzistor; ~, junction-gate field-effect - unipolarni tranzistor sa gejtom p-n tipa; ~, laminar - laminarni tranzistor; —, large-area - tranzistor sa velikom površinom spoja; ~, latching - zatvaračni tranzistor; ~, layer-type thin-film - slojni tankofilmski tranzistor; —, light v. electrooptical transistor; ~, liquid-cooled - tranzistor sa tečnim hlađenjem; —, logic - tranzistor za logiku; ~, low-power tranzistor male snage; ~, MAD(B) v. microalloy diffused(-base) transistor; ~, majority carrier - tranzistor sa većinskim nosačem; ~j meltback - obrnuto topljeni
742
transistor tranzistor; ~, mesa - meza-tranzistor; ~, mesa epitaxial - meza-epitaksijalni tranzistor; ~, metal-base — tranzistor sa metalnom osnovom; ~, metal-gate - tranzistor sa metalnim gejtom; ~, metal-insulator-piezoelectric semiconductor - tranzistor sa strukturom metal-izolator-piezoelektrični poluprovodnik; ~, metal-insulator-semiconductor - tranzistor sa strukturom metal-izolator-poluprovodnik; ~, metal-nitride-semiconductor - tranzistor sa strukturom metal-nitrid-poluprovodnik; ~, ~, metal-oxide—semiconductor tranzistor sa strukturom metal-oksid-poluprovodnik; ~, microalloy - mikrolegirani trnazistor; ~, microalloy diffused(-base) - mikrolegirani drift tranzistor; ~, microcircuit - tranzistor mikrokola; ~, microdisk - mikropločasti tranzistor; ~, microlayer - tranzistor sa mikroslojem; ~, tnicroplanar mikroplanarni tranzistor; '~, micropower - mikrovatni tranzistor; ~, microwave - mikrotalasni tranzistor; ~, microwave overlay - mikrotalasni višeemiterski tranzistor ; ~, minority carrier injection - tranzistor sa injekcijom manjinskih nosača; ~, MIPS v. metal-insulator-piezoclectric semiconductor transistor; ~, MIS v. metal-insulator-semiconductor transistor; ~, MNS v. metal-nitride-semiconductor transistor; ~, MOS v. metal-oxide-semiconductor transistor; ~, mosaic - mozaik tranzistor; ~, multichannel field-effect - višekanalni tranzistor sa efektom polja; ~, multiemitt«r v. overlay transistor; ~, multiple emitter v. overlay transistor; ~, narrow-base - tranzistor sa uskom bazom; ~, n-channel field-effect - unipolarni n-kanalni tranzistor; ~, n-channel metal-nitride-semiconduetor - n-kanalni metal-nitrid-poluprovodnik tranzistor; "-, n-channel metal-oxide-semiconductor - n-kanalniMOS tranzistor;
transistor
743
—j n-MNS v. n-channel metal-nitride-semiconductor transistor; ~, n-MOS v. n-channel metal- oxide-semiconductor transistor; ~, nondiffused(-base) v. diffusion transistor; ~, nonsymmetric - nesimetrični tranzistor; ~, nonuniform-base v. drift transistor; ~, n-p-i-n n-p-i-n tranzistor; ~, n-p-i-p n-p-i-p tranzistor; ~, n-p-n n-p-n tranzistor; ~, n-p-n-p n-p-n-p tranzistor; ~, n-v-p-n n-v-p-n tranzistor; ~, off - zatvoreni tranzistor; ~3 on - otvoreni tranzistor; ~, optical v. electrooptical transistor; ~, optoelectronic v, ^lectrooptical transistor; ~, out-diffused - obratno difundovani tranzistor; ~, overlay - višeemiterski tranzistor; ~, p-channel enhancement-mode field-effect - n-kanalni unipolarni tranzistor u režimu obogaćenja; ~, p-channel field-effect - p-kanalni unipolarni tranzistor; ~, p-channel metal-nitride-semiconductor - n-kanalni metal-nitrid-poluprovodnik tranzistor; ~, p-channel metal-oxide—semiconductor - p-kanalni MOS tranzistor; ~,packaged - hermetizovani tranzistor; ~ pentode - poluprovodnička pentoda; ~ photocell - tranzistorska fotoćelija; -~, photoconduetive field-effect - fotoprovodni unipolarni tranzistor; ~, photon-coupled v. eleetrooptical transistor; ~, piezojunction - piezos poj ni tranzistor; ~, planar planarni tranzistor; ~, palnar epitaxial - planarni epitaksijalni tranzistor; ~, planar multichannel field-effect - planarni višekanalni unipolarni tranzistor; ~3 planar-passivated epitaxial - planarni pasivizirani epitaksijalni tranzistor; ~, planar silicon - planarni silicijumski tranzistor; ~, planar-typc thin-film - planarni tankoslojni tranzistor; ~, p-MNS v. p-channel metal-nitride-semiconductor transistor; ~,-pMOS v. p-channel metal-oxlde-semi-
transistor conductor transistor; ~, p-n-i-n - p-n-i-n tranzistor; ~, p-n-i-p - p-n-i-p tranzistor; ~, p—n junction field-effect - p-n spojni unipolarni tranzistor; ~, p-n-p p-n-p tranzistor; ~, p-n-p-m p-n-p-m tranzistor; ~, p-n-p-n p-n-p-n tranzistor; —', point(-contact) - tranzistor sa tačkastim kontaktom; ~, point-junction - tačkastospojni tranzistor; ~, point-to-point v. point(-contact) transistor; ~, postalloy-diffused tranzistor dobijen postlegiranom difuzijom; •~. power - tranzistor snage; ~, power audio-frequency - tranzistor snage za audio-opseg; ~j power radiofrequency - tranzistor snage za radio-opseg; ~, power short-wave - tranzistor snage za kratkotalasni opseg; ~, precision-alloy - precizno legirani tranzistor; ~^, pwr aud v. power audio-frequency transistor; ~, pwr rf v. power radio-frequency transistor; ~, pwr sw v. power short-wave transistor; ~, rate-grown - tranzistor dobijen metodom promene brzine rasta; ~, remote-base - tranzistor sa udaljenom bazom; ~, resonant-gate - tranzistor sa rezonantnim dejtom; ~, retarding-f ield - tranzistor sa zakočnim poljem; <—, ring-base - tranzistor sa kružnom bazom; ~, saturated - zasićeni tranzistor; ~, SB v. surface-barrier transistor; ~, SD v. single-diffused ttansistor; ~, semiconductor-metal-semiconductor - tranzistor sa strukturom poluprovodnik-metal-poluprovodnik; ~, silicon - silijum-tranzistor; *~-, silicon epitaxial planar - silicijum-epitaksijalni palnarni tranzistor; ~, silicon junction - silicijum-spojni tranzistor; ~, silicon planar epitaxial v. silicon epitaxial planar transistor; ~, silicon thin-film - silicijumski tankofilmski tranzistor; ~, single-channel field-effect - jednokanalni unipolarni tranzistor; ~, single-crystal thin-film - jednokristalni
transistor transistor tankofilmski tranzistor; ~, single-diffused - tranzistor dobijen jednostrukom difuzijom; ~, SMS v. semiconductor-metal-semiconductor transistor; ~, solid-circuit - tranzistor tvrde šeme, tranzistor tvrdog kola; ~, staggered-electrode thin-film - tankofilmski tranzistor sa stepensato razmeštenim elektrodama; ~, star zvezdasti tranzistor; —, strip ravni tranzistor; ~, subminiature - subminijaturni tranzistor; ~, surface-alloy - površinski legirani tranzistor; ~, surface-barrier tranzistor sa površinskom barijerom; ~, surface-channel field-tffect - unipolarni tranzistor sa površinskim kanalom; ~, surface field-effect v. surface-channel field-effect transistor; ~, surface-potential controlled - površinskim potencijalom upravljani tranzistor; ~, switching(-type) - prekidački tranzistor; ~, symmetrical - simetrični tranzistor; ~, tab tabletni tranzistor; ~, tandem tandem-tranzistor; ~, tetrode tetrodni tranzistor; —, tetrode junction v- double-base junction transistor; ~, thin-base - tranzistor sa tankom bazom; ~, thin-film - tankofilmski tranzistor; ~, three-electrode v. triode transistor; ~ 5 three-junction v. four-layer transistor; ~, thyratron - tranzistor sa tiratronskom karakteristikom; ~, transit-time tranzistor sa vremenom preleta; ~, travelling-wave - tranzistor sa progresivnim talasom; ~, triode - triodni tranzistor; ~, triple-base - tranzistor sa trostrukom bazom; <--, triple-diffused - tranzistor dobijen trojnom difuzijom; ~, triple-diffused mesa - meza-tranzistor dobijen trojnom difuzijom; ~, triple-emitter - troemiterski tranzistor; ~, tunnel - tunelski tranzistor; ~, two-collector - dvokolektorski tranzistor; ~, two-gate field-effect - unipolarni tranzistor sa dva gejta; ~, uniforni-base v.
744
transition
diffusion transistor; ~, uniform-channel field-effect - unipolarni tranzistor sa uniformnim kanalom; ~, unijunction - jednoprelazni tranzistor; ~, unipolar surface - unipolarni tranzistor sa površinskim upravljanjem; ~, vacuum deposited - tranzistor nataložen u vakuumu; ~, video dr v. video drift transistor; ~, video drift - video-drift tranzistor; ~, wafer v. tab transistor; ~, wide-base - tranzistor sa širokom bazom transistor-coupled - tranzistorski spregnut transistorization - tranzistorizacija transistorize - tranzistorizovati, tranzistorizirati transistorized - tranzistorizovan, tranzistoriziran transistron - naziv tipa tranzistora transit - prolazak, prelazno stanje, promena; prevoz; pre vožen je, tranzit, prelet; ~, time - vreme priključivanja (eh.); ~ time tube - klistron (eh.) transition - prelaz, transformacija, konverzija; ~, absorptive - apsorpcioni prelaz; ~ s adiabatic adijabatski prelaz; ~, allowed dozvoljeni prelaz; ~, amplifying - prelaz sa pojačanjem, radni prelaz; ~ anode - komutaciona anoda; ~, Auger - Ožeov prelaz; ~, band-to-band - zonsko-zonski prelaz; ~, band-to-impurity - prelaz zona-primesa; ~, bound-exciton - prelaz vezanog elektrona; ~, capture - prelaz sa zahvatom; ~j collector - kolektorski prelaz; ~ curve - prelazna kriva, kriva promenljive krivine; ~ 3 double-quantum - dvokvantni prelaz; ~, electric đipole - električni dipolni prelaz; —, electron elektronski prelaz; ~, electron-capture - prelaz sa zahvatom elektrona; ~ elements - prelazni elementi, elementi sredine dugih perioda, naročito prve; ~, emitter - emiterski prelaz; ~^ factor koeficijent prelaza; ~, field-dependent - prelaz zavisan od mag-
transmission spontani prelaz; ~, step - stepenetnog polja; ~, field-indepennasti prelaz; ~, superconducting dent - prelaz nezavisan od magnet- superprovodni prelaz; ~, supernog polja; ~ flow - prelazno struradiant - superradijacioni preltz; janje; ~, fluorescent v. radiative ~ temperature - temperatura transition; ~, forbidden - zaprelaza; ~, tunnelling - tunelski branjeni prelaz; ~, forced - priprelaz; ~, vibrational - vibranudni prelaz; ~, free-carrier cioni prelaz; ~, vibrational-roprelaz slobodnog nosača; ~ fretatiorjal - vibracioni prelaz; ~, quency - frekvencija prelaza; ~, virtual - virtuelni prelaz; ~, ground state - prelaz u osnovno visible ionic - vidljivi jonski prestanje; ~, hyperfine - superfini laz prelaz; ~, idler - prazan prelaz, transitional layer - prelazni sloj neradijacioni prelaz; ~, infrared laser - infracrveni laserski prelaz; transitory - prelazni, vremenski transitrol - cev za automatsko pode—, interband - međuzonski prešavanje frekvencije (eh.) laz; ~, laser - laserski prelaz; ~, laser-induced - laserski induko- transitron - tranzitron; ~ oscillator - tranzistorski oscilator vani prelaz; ~, lasing v. laser transition; ~ lattice - nestabilna, translater v. translator translating relay - translacioni relej kristalna rešetka; ~, magnetic dipole - magnetski dipolni prelaz; translation - translacija, premeštanje, pomeranje, pomak, prevođenje; ~, ~, Majorana - Majoranov prelaz; direct - direktna translacija; ~-, ~, maser - maserski prelaz; ~, frequency - frekventna translacija; metal - prelazni metal; ~, mole~, laser frequency - laserska cular rotational - molekularni rotacioni prelaz; ~, multiple phofrekventna translacija; ~ loss non - višestruki fononski prelaz; ~, translacioni gubici; ~, machine nonadiabatic - neadijabatski premašinski prevod; ~, optical frelaz; ~, nonradiative - neradijaquency v. laser frequency transcioni prelaz; ~, normal-superlation; ~ condueting - normalni superprotranslator - translator, pretvarač, vodni prelaz; ~, n-s v, normalprevodilac; ~, code - pretvarač -supercondueting transition; ~, koda; ~, image - pretvarač slike O-O hyperfine - superfini 0-0 translatory motion - translatorsko prelaz; ~, optical - optički prelaz; kretanje (meli.) ~, optical-pumping - prelaz optičkog pumpanja; '—, phase - translucenct - prozračnost (opt.) fazni prelaz; ~ point - preobra- translucent - prozračan, delimično žajna tačka, temperatura na kojoj providan (opt.) jedna kristalna modifikacija prelazi transmission - menjač; propustljiu drugu; tačka prelaza; ~, pumvost, predaja, predavanje, prolaz, p(ing) - prelaz pumpanja; ~, prozračnost; prenos; ~, asymquadrupole - kvadrupolni prelaz; metrical-sideband v. vestigial~, quantum - kvantni prelaz; ~, -sideband transmission; ~, radiationless v. nonradiative audio - audio-predaja, audio-pretrasition; ~, radiative - radijanos; ~, beam - usmereni prenos; cioni prelaz; ~, recombination ~, color - prenos u boji; ~ conrekombinacioni prelaz; ~, resostant - konstanta predaje, konnant - rezonantni prelaz; ~, RF stanta prenosa; ~, data - prenos - radiofrekventni prelaz, RF pre informacija; ~, diffuse - difuzioni laz; ~, rotational - rotacioni pre prenos; ~, digital data - prenos laz; ~, signal - signalni prelaz digitalnih informacija; ~ efficiency ~, spin-lattice - spin prelaz - stepen korisnog dejstva predaje; reietkin prelaz; ~, spontaneous ~ level - relativni nivo predaje;
transmission transmission ~ line - predajna linija, fider; ~, multichannel v. multiplex transmission; ~, multihop - prenos višestrukom refleksijom; —, multipath - višekanalni prelaz signala; ~, multiple-hop v. multihop transmission; ~, multiplex - multipleksna predaja; ~ of motion - prenos kretanja; ~ of power - prenos snage; ~, optical - optička predaja; ~, orbital scatter - prenos orbitalnim rasejanjem; ~, over-the-horizon zahorizontni prenos; ~, perfect idealni prenos; ~, picture - prenos slike, predaja slike, fototelegrafija; ~, planetary - planetarni prenos; ~, power - prenos snage; ~ ratio - prenosni odnos, koeficijent prenosa, koeficijent predaje; ~, round-trip (energy) - dvoprolazni prenos; ~, satellite - satelitski prenos; ~, single-sideband jednobočni prenos; ~, SSB v. single-sideband transmission; <--, suppressed-carrier - prenos sa prigušenom nosećom; ~, type cavity - rezonator prolaznog tipa; ~, video - video-prenos transmit amplifier - izlazni pojačavač (el.) transmittance - prozračnost, prozirnost (opt.) transmitter - predajnik, radio-stanica; mikrofon; ~, auxilliary pomoćni predajnik; ~ 3 blatce kontaktni mikrofon; ~, carbon - ugljeni mikrofon; ~ coding kodiranje predajnika; ~, crystal-controlled - predajnik kontrolisan kvarcom; ~, crystal-stabilized v. crystal-controlled transmitter; ~ current supply - napajanje mikrofona, napajanje mikrofonskog kola; ~j digital data - predajnik digitalnih informacija; ~, dipole dipolni mikrofon; ~, frequency-stable - frekventno stabilni predajnik; ~, ground-to-air - predajnik ;,zemlja-vazduh"; -~ inset - kapisla mikrofona; ~, laser laserski predajnik; ~, maser maserski predajnik; ~ modulator
746
transponder
- modulator predajnika; ~, multichannel (radio) - višekanalni predajnik; ~ noise - šum predajn'ka, mikrofonski šum; ~, optical optički predajnik; ~, picture v. visual transmitter; ~, polarization scanning - predajnik sa skaniraniem polarizacije; ~ pulse impuls predajnika; ~ pulse delay kašnjenje impulsa u predajniku; ~, receiver - primopredajnik; ~, redundant - rezervni predajnik; ~, ship's emergency - brodski akcidentalni predajnik; ~, sonar sonar, hidrolokacioni predajnik; ~, standby - rezervni predajnik; ~ test - ispitivanje predajnika; ~, visual - predajnik slike transmitting antenna - predajna antena; ~ area - zona predaje; ~ efficiency - stepen korisnog dejstva predajnika; ~ key - telegrafski ključ; ~ oscillator - predajni oscilator; ~ selsyn - selsin-predajnik, predajni seisin; ~ triode - predajna trioda; ~ tube - predajna cev, predajni talas; ~ wave - radni talas transmutation - transmutacija, pretvaranje jednog elementa u drugi (spontano ili veštački) (hem.); ~ of elements - transmutacija elemenata, promena jednog elementa u drugi prilikom nuklearnih reakcija transoceanic - prekookeanski; ~ communication - prekookeanska veza (rad., tet.) transom - poprečna greda, poprečnica, prečaga, prozor iznad vrata transonic flight - nadzvučna brzina leta; ~ speed - nadzvučna brzina (av.) transparency - providnost, transparencija; ~, complex optical kompleksna optička providnost; ~, optical — optička providnost transparent - providan; ~ glass providno staklo transpiration - isparenje, isparavanje transponder (transmitter-responder) - predajnik sa automatskim prijemom odgovora (signala) (rad.) ;
transponder
747
— spacecraft - pitač-odgovarač kosmičkog broda transport - transport, prenos, konvejer; ~, carrier - prenos nosača; ~, charge - prenos nosača naelektrisanja; ~ factor - koeficijent prenosa; ~, magnetic tape mehanizam vučenja magnetske trake; ~, surface recombination prenos naelektrisanja površinskom rekombinacijom; ~, tape - mehanizam vučenja trake transportable reaction v. mobile reaction; ~ transmitter - pokretni predajnik (rad.) t ransporter - pretovarna dizalica transposition - transponovanje, ukrštanje, premeštanje, preplet (mat.) transrectification - detektovanje (eh.); ~ factor - koeficijent detekcije (els.) transrectifier - cevni detektor (els.) transtrictor - unipolarni tranzistor transuranic - transuranski elemena* sa rednim brojem većim od uranijuma; ~ elements - transuranski elementi, veštački proizvedeni elementi rednog broja većeg od 92 (hem.) Transvaal jade - vrsta masivnog zelenog granata (min.) transversal -transverzalan, poprečan, koji preseca, poprečna linija, transverzala transverse crack - poprečna prskotina (zav.); ~ differential protection - poprečna diferencijalna zaštita (el.); ~ dog - odbojnik za isključivanje transverzalnog kretanja; ~ electric wave - TE talas, transverzalni električni talas; ~ electromagnetic wave - transverzalni elektromagnetski talas; ~ magnetic wave - TM talas, transverzalni magnetski talas; ~ oscillation - transverzalna oscilacija; ~ piezoelectric effect - transverzalni piezoelektrični efekt; ~ planing - transverzalno rendkanje; ~septa - poprečna prepreka, poprečna dijafragma; ~ slot - transverzalni prorez; ~ strength - ja-
travelling head
čina na savijanje; ~ wave - trans verzalni talas transverter - ti ansvertor, preobrazivač transwitch - silicijumski upravljački ventil trap - centar zahvata, trap; preklopka, klopka; separator; sifon; sabirnik, hvata";; ~, aceptor-type - akceptorski trap; ~, deep - duboki trap; ~ door - vrata na podu, donja vrata; ~j electron - trap za elektrone; ~, empty - prazan trap; ~, fast - brzi trap; ~, hole - trap za rupe; ~, ion - jonski trap; ~, majority carrier - trap za osnovne nosače; ~, minority carrier - trap za manjinske nosače; ~, neutral neutralni trap; ~, nonrecombining - nerekombinacioni trap; ~, recombination - rekombinacioni trap; ~, shallow - plitki trap; ~, single-level - jednonivoski trap; ~, slow - spori trap; ~, surface - površinski trap trapezium - trapez (gm.) trapezoid - trapezoid (gm.) trapezoidal wave - trapezoidni talas trapped fluid - slupljeni, zaustavljeni fluid (maš.); ~ holes - zatvarači (u talasovodu) (el.) ; ~ oil - zaustavljeno ulje trapping - hvatanje, zahvatanje, zahvat; ~ by mirror - zahvat magnetskim ogledalom; ~, carrier zahvat nosača naelektrisanja; ~, coherent beam - koherentni zahvat snopa; ~, electron - zahvat elektrona; ~, hole - zahvat rupe; ~, ingeomagnetic field - zahvat geomagnetskim poljem; ~ layer zadržavajući sloi; ~ of liquid hvatanje tečnosli; ~. plasma zahvat plazme; ~, radiation radijacioni zahvat; ~, resonance rezonantni zahvat travel-reversing switch - granični prebacivač smera fcli.) travelling head - pokretna, putujuća glava (moš.) : ~ wave - pro-rresivni talas, putujući talas (fiz.); ~~ wave klystron - klistron sa progresivnim talasom (eh.); ~ wave oscillo-
travelling head
748
trictron
vožnja; ~, tropical - tropsko istravelling head pitivanje; ~, uniformity - ispitiscope - osciliskop sa progresivnim vanje na uniformnost; ~, unitalasom (eh.) que — jednokratno ispitivanje ~ traverse - ići popreko triangle - trougao (gm.); ~ law traversing head milling machine of vectors - vektorski zakon tro- glodalica sa podešljivom glavom ugla (mat.) ; ~ of forces - trotravertin(e) - travertin, sedra (vrsta ugao sila (fiz.) krečnjačke stene) triangular area heated to red tray - zamenljivi blok heat to remove local distrotion tread - razmak točkova (mot.) - trouglasta površina zagrejana do treatment - postupak, obrada, tretcrvenog usijanja radi uklanjanja loman; oplemenjivanje i natapanje; ~, kalne deformacije (zav.) ; ~ file electrical pulsing - električna impulsna obrada; ~, electron-beam - trouglasta turpija (maš.) - obrada elektronskim mlazom; ~, triangulation - trijangulacija; ~ point - trijangulaciona tačka H2 - obrada u atmosferi vodonika triaxial - prostorni, trodimenziotreble - vrhovi, vrhovi zvučne freknalni, troosni, sa tri ose vencije (eh.) triazole - trijazol, heterociklično jetrebler - utrojivač, tripler (eh.) dinjenje gde su u petočlanom prstenu tree - drvo, stablo; šema u obliku tri atoma azota (hem.) drveta; ~, Boolean - Bulovo tribasic - tribazan, koji sadrži tri drvo; ~, complement - komplevodonikova atoma koji se mogu zamentarno drvo; —, Lupanov meniti metalom (hem.) ; ~ moleLupanovljevo drvo; ~, normal cule - trobazni molekul (hem.) normalno drvo; ~, proper - sopstveno drvo; ~, proted star - drvo tribo - tribo-, prefiks koji znači trenje u obliku zvezde s korenom; ~, tribocouple - tribopar, dva metala specific - specifično drvo; — čijim se trenjem proizvodi električna scraper - skidač kore struja (el.) tree-like - u obliku drveta triboelectric - triboelektrični, elektrellis work - preplet (maš.) tricitet dobijen trenjem (el.); ~ trembler - prekidač, zujalica (el.) effect - triboelektrični efekt (el., tremolite - tremolit, gramatit, kalafiz.) mit, silikat kalcijuma i magnezijuma triboelectricity - triboelektncitet (min.) (el.) triboluminescence - triboluminestrench - kanal, tranšeja, kopati kanal cencija, svetljenje izazvano trenjem, trepanning - bušenje, trepanacija mrvljenjem ili pri kristalizaciji trestles - podmetači za zaštitu stubova tribometer - tribometar, instrument od vlage na skladištu za merenje sile trenja tri - tri, prefiks koji znači trostruk tribophysic - tribofizika, fizika tretriac - triak, dvosmerni triodni tiristor nja i podmazivanja triad - trijada, grupa od tri elementa trichlorethylene - trihloretilen, ras(han.) tvarač za masti i ulja (hem.) trial - pokušaj, proba, ogled, probanje; trichloride - trihlorid (hem.) ~, field - poljsko ispitivanje; ~, trichromatic - trobojni functional - funkcionalna ispititriclinic - trikliničan (kristalni sisvanja; ~, hot-weather v. tropical tem); ~ crystal - triklinički kristrials; ~, independent - nezavisno tal (kr.); ~ system (of crystal) ispitivanje; ~ model - ispitivanje - triklinički sistem (kristala) (kr.) modela; ~ period - probni period; ~, service - servisno ispitivanje; tricolor kinescope - trobojni kino~ record - protokol o ispitivanju, skop 'TV); ~ picture tube izveštaj o ispitivanju; ~ solution trobojna prijemna cev (TV) - probno rešenje; ~ trip-probna trictron - triktron, serija radio-cevi
tridymlte tridymite - tridimit, visokotemperaturska modifikacija silicijum-dioksida, ortorombičan (min.) trigate - impulsni transformator trigatron - tigatron (indukcioni) trigger - okidač, okidni signal, zakačka, hvataljka, okidni impuls; ~ amplifier - pojačavač okidnog signala (eh.) ;~ battery - baterija za okidanje (eh.); ~ circuit kolo za puštanje, okidno kolo (eh.) ; ~ crystal - okidni kristal, kvarcni kristal (eh.) ; ~ electrode - okidna elektroda, predjonizaciona elektroda (eh.); ~ gate - okidni birački impuls (eh.); ~ generator okidni generator, generator za puštanje (eh.) ; ~ grid thyratron tiratron sa rešetkom za okidanje (puštanje) (eh.) ; ~ n-p-n - n-p-n triger (okidač); ~, photoschmitt - Šmitov fotookidač; ~, p-n-p p-n-p okidač; ~ pulse - okidni signal, signal za puštanje (eh.); ~ relay - okidni relej, relej za puštanje (eh.); ~, Schmitt Šmitov okidač; ~ voltage - okidni napon, napon za puštanje (eh.) triggering - okidanje, sinhronizacija; ~, avalanche - lavinsko okidanje; ~, di/dt - di/dt okidanje; ~, dv/dt - dv/dt okidanje; ~, external spoljnje okidanje; ~, fail - lažno okidanje; ~, gate - okidanje preko gejta; ~, pulse - impulsno okidanje; ~, scope - sinhronizacija oscilografa; ~, temperature - temperaturno okidanje trigistor - trigistor triglycerides - trigliceridi (glavni sastojci masti i ulja) (thnl.) trignitron - tip živine lampe trigonal - trough, trigonalni (kristalni sistem); ~ system - romboedarski sistem (kr.) trigonometric curve - trigonometrijska kriva (mat.) ; ~ equation trigonometrijska jednačina; function - trigonometrijska funkcija; ~ identity - trigonometrijski identitet; ~ ratio - trigonometrijski količnik, svaka trigonometrijska funkcija trigonometry trigonometrija (mat.)
749
triode
trihydric alcohols - alkoholi sa tri hidroksilne grupe (hem.) trihydrol - polimer H6O3 za koji se smatra da postoji u tečnoj vodi trilene - trihloretilen (hem.) trimethylene - ciklopropan (hem.) trimitron - potenciometar za podešavanje trimline - mikrotelefonska kombinacija zajedno sa biračem trimmer - trimer, kondenzator za podešavanje (eh.) ; ~, single-turn - jednoobrtni trimer trimming - podešavanje, izravnavanje, obrezivanje, podrezivanje trimorphic - trimorfan (hem.) trimorphism - trimorfizam (hem.) triniscope - triniskop, troprojektorska cev (TV) trinistor - trinistor trinitroglycerine v. nitroglycerine trinitrotoluene trinitrotoluol, T N T , upotrebljava se kao eksploziv trinomial - trinom, trinomski (mat.) triode - trida, cev sa tri elektrode (eh.) ; ~, amplifier - pojačavačka trioda, triodni pojačavač (eh.) ; ~, avalanche - lavinska trioda; ~, crystal - kristalna trioda; ~, dielectric - dielektrična trioda; ~, field-effect - unipolarna trioda; ~ hexode - trioda-heksoda; ~, high-field - trioda sa jakim poljem; ~, hot-electron - trioda sa vrućim elektronima; ~, inverted invertovana trioda; ~, junction (type) - spojna trioda, ravna trioda; ~, magnetic - magnetska trioda; ~, magnetically beamed - trioda sa magnetskim fokusiranjem elektronskog snopa; ~, metal-base trioda sa metalnom bazom; ~, microplanar - mikroplanarna trioda; ~ N— N-trioda; ~, pentode - trioda-pentoda; ~, planar - planarna trioda; ~, SCL v. space-sharge limited triode; ~> semiconductor - tranzistor; ~, semiconductor four-layer - trioda tipa p-n-p-n; ~, single-junction jednospojna trioda; ~, space— -charge-limited - trioda sa ograničenim prostornim naelektrisa-
triode triode njem; ~, space-charge-Hmited dielectric - dielektrična trioda sa ograničenim prostornim naelektrisanjem; ~, surface-controlled avalanche - površinski kontrolisana lavinska trioda; ~ tetrode - trioda-tetroda; ~, thin-film - tankofilmska trioda; ~ transistor tranzistor; ~, tunnel - tunelska trioda; ~, Weimer v. thin-film triode trioses — trioze, najjednostavniji monosaharidi (hem.) triotron - triotron trioxane - trioksan, meta-formaldehid („čvrsti špiritus") (hem.) trioxide - trioksid (hem.) trip - put, putanja; ~ device - otpusni uređaj; ~ dog - odbojnik; ~ out - otpuštanje, otkidanje, otpustiti, okidati; ~ relay - odbojni relej, relej za isključenje; ~, round - pun put triphenylmethane dyes - trifenil-metanske boje (velika grupa organskih boja) (hem.) triphylite - trifilin (fosfat gvozda i litijuma) (min.) triple - trostruk; ~ bond - trostruka (troguba) veza; ~ grind amplifier - pentoda; ~ joint trojni spoj, kablovski nastavak (muf); ~ modulation - trostruka modulacija tripler - utrojivač, utrojitelj, tripler triplet - troje, grupa od troje, tri kule, triplet, hem. veza pomoću tri elektrona triplex cable - trožilni kabl (el.); - glass - sigurnosno staklo sa tri sloja (thnl.); ~ milling machine - tripleks glodalica (ma!.); ~ system - tripleksni sistem (el.) tripod, tripod stand - tronožac, tronožnik tripolite - tripoli, kremena zemlja, infuzorijska zemlja (min.) tripping mechanism - okidački mehanizam (maš.); ~ relay - relej uključivač, pozivni relej (tel.) triset - podeliti na tri jednaka dela trisistor - trizistor tristable - tristabilni
750
trough
tristimulus colorimeter - trobojni kolorimetar (hem.) trisulphide - trisulfid (hcm.) tritet (TRIode-TETrode) - trioda-tetroda (eh.) tritiated water - voda koja sadrži tirtijuma (hem.) tritium - tri ti j um, izotop vodonika mase 3, beta-radio-aktivan sa poluvremenom od 12,3 godine (hem.) triton - triton (jon 3 H + ) (fiz., hem.) triturate - samleti u fini prah, specijalno pod površinom neke tečnosti (hem.) trityl - radikal trifenil-metil (hem.) trogerite - tregerit (uranil-fosfat) (min.) trochoid - trohoida (mat.) trochoidal beam - trohoidni snop (eh.) trochotron - trohotron, cev sa elektronima koji se kreću po trohoidi; ~, decade - dekadni trohotron trolitul - trolitul, vrsta stirola (hem.) tron - tron, serija topljivih osigurača trona - trona, urao (hidratisani natrijum-bikarbonat) (min.) tropaeolines - tropeolini, grupa boja dobijena od p-hidroksi-azobenzola (hem.) tropicalization - tropikalizacija, obrada za tropske uslove tropo - tropo, troposfersko rasejanje tropopause - granični sloj između stratosfere i troposfere (meteor.) tropospan - deo linije veze sa korišćenjem troposferskog rasejanja troposphere - troposfera, deo atmosfere (meteor.) ; ~, higher - visoka troposfera; ~, lower - niska troposfera; ~, mid - srednja troposfera; ~, upper v. higher troposphere; ~ wave, tropospheric wave - troposferski talas tropospheric - troposferski troposystem - troposistem tropotron - tropotron, tip magnetrona trotyl - trotil, trinitrotoluol (eksploziv) trouble-free - pouzdan, bez kvara; ~ lamp - lampa za signalizaciju kvara; ~, operating -s - eksploatacione nezgode trough - udubljenje (na krivoj); —; wave - udubljenje impulsa
truck truck - 1. teretni automobil; 2. mali točak, valjak; 3. vagonet, kolica, ručna kolica; 4. otkriveni železnički peron; teretni vagon; ~ agitator - autobetonska mešalica; ~, amphibian - teretni đutomobil-amfibija, plivajući teretni automobil; ~, baggage - bagažna kolica, prtljažna kolica; ~ barrow - kolica sa dva točka; ~, bogie - povratna kolica, dvoosna ili troosna kolica; <~, camel-back - teretni automobil sa kabinom nad pokretačem; ~, cargo - automobil za prevoz tereta; ~, cattle - vagon za prevoz stoke, teretni automobil za prevoz stoke; ~, conventional - konvencionalni teretni automobil; ~, crane - 1. tegljač krana; 2. železnički kran; 3. autokran; ~, cylinder - kolica za prevoz (gasnih) rezervoara; •—, diesel-powered - dizel-teretni automobil; ~, double-truss - dvoosovinska kolica; ~, dough - vagonet za testo, pokretno korito za testo; ~ drill - pokretna aparatura za bušenje, pokretna bušilica; ~, drive - kolica sa dodatnim pokretačem, prikolica; ~, drop-side teretni automobil bez stranica; ~, dry-batch - teretni automobil za prevoz betona; ~, dump - automatski teretni automobil za izbacivanje tereta, automatski izbacivač, samoizbacivač; ~, engine - lokomotivni dodatak, prikolica lokomotive; ~, fire-figther - protivpožarni automobil; ~, flat-bed teretni automobil otkrivenog (otvorenog) tipa; ~, floor-hopper automobil za istovar kroz dno karoserije; ~, fork-lift - autoteretnik sa vilastim zahvatom; ~, four-whell - dvoosovinska prikolica; ~j fuel - 1. autocisterna za prevoz goriva; 2. železnička benzinska cisterna; ~, gasolene-powered teretni automobil na benzinski pogon; ~, gas tank - autocisterna za prevoz goriva; ~ gravity tank - autocisterna koja se sam prazni, autocisterna koja se prazni slobodnim padom tečnosti; ~, guiding
751
trcku v. leading truck; ~, hand ručna kolica; ~, haulage - teretni automobil tegljač, auto-tegljač; ~, heavy-duty - teretni automobil visoke nosivosti; ~, heavy wrecker - sigurnosni teretni automobil velike nosivosti, šleper velike nosivosti; ~, high-lift - samohodni tegljač sa visoko-postavljenom podiznom platformom; ~, leading - prednja prikolica lokomotive; ~, lift autodizač tereta; ~, log - teretni automobil za prevoz drveta (balvana) tegljač balvana; ~, low-lift - samohodni tegljač sa nisko-postavljenom podiznom platformom; ~, lumber v. log trukc; ~, medical - sanitetski teretni automobil; ~, motor - 1. samohodna kolica; 2. teretni automobil; ~, motor tank - autocisterna; ~ off-the-road teretni automobil visoke prohodnosti; ~, oil-tank - automobil za prevoz nafte, auto-tanker, auto-cisterna; ~, panel - teretni automobil- furgon; ~, pick-up - poluteretni automobil-furgon; ~, pick-up poluteretni automobil, pikap; ~, pony - jednoosovinska kolica, prednja prikolica lokomotive, jednoosovinska prikolica; ~, pouring prikolica-prskalica, prikolica sa šmrkom; ~, power - elektrokolica; ~, ready-mix - teretni automobil za prevoz gotove betonske smeše, betonovoz; ~, rear-dump - samoistovarivač unazad; ~, refrigerated - 1. automobil-frižider; 2. vagon-frižider; ~, refuse-collecting - teretni automobil za prevoz otpadaka; ~, repair - teretni automobil tehničke pomoći, teretni automobil-radionica; ~, searchlight teretni automobil sa kabinom za snimanje; ~, self-dumping - automobil-samosval, automobil-samoprevrtač; ~, service - teretni automobil-servis; ~<, side-tipping teretni autornobil-samoprevrtač bočnog tipa, samoprevrtač tereta na stranu; ~, six-wheel - troosovinska prikolica; ~-, sprinkling - automobil-prskalica, automobil za pranje ulica, automobil za prskanje kolo-
truck truck voza; ~, swivel-type - prikolica sa povratnim mehanizmom i —, tank - autocisterna; ~, ten-wheel petoosovinska prikolica; ~, timber v. log truck; ~, traffic-type teretni automogil sa kabinom nad vozačem; ~, trailing - zadnja prikolica lokomotive; ~, turbine-engined - teretni automobil sa gasno turbinskim pokretačem true - tačan, istinit, veran (originalu), po meri, okrugao; ~ arc voltage - pravi napon električnog luka (elj.) ; ~ azimuth - pravi azimut; ~ bearing - pravi smer (nav.); ~ cutting angle - ugao reza (maš.); ~ density - gustina punog dela (maš.) ; ~ power - aktivna snaga . (maš., el.) ; ~ resistance - omski • otpor (el.); ~ solution - tačno rešenje (mat.) trucated thread - zarubljena loza (mašj truncation - odbacivanje (članova reda u matematici) trunk - spoljna linija, vod, međumesna linija, gajtan; stablo; ~ busy - zauzeće medumesne linije, međumesno zauzeće (tel.); ~ cable spojni kabl (tel.) ; ~ exchange međumesna telefonska centrala (tel.); ~ group - snop spojnih linija (tel.) ; ~ hunting - biranje slobodne medumesne linije (kanala) (tel.) ; ~ line service - medumesna veza (tel.) ; ~ operator - medumesna telefonistkinja (tel.) ; ~ position - medumesni komutator, radno mesto medumesne telefonistkinje (tel.) ; ~ relay - translator medumesne linije (tel.) tryptophan - triptofan (jedna od esencijalnih aminokiselina) Tschebyscheff array - Čebiševljeva antena (rad.) tube - cev; elektronska cev; tubus; metro; crevo; ~, Adler - Adlerova cev; ~, anti-tr v. anti-transmit-receive tube; ~, anti-transmit-receive - prekidačka cev ,,predaja-prijem"; ~, astigmatic astigmatična cev; ~, atomic-beam
752
tube - atomsko-lučna cev; ~, backward-wave - cev sa povratnim talasom; ~, ballast - bareterska cev; ~, bantam junior - minijaturna cev (za slušne aparate); ~ base - podnožje cevi; ~, 4>eam storage v. cathode-ray storage tube; ~ , beam switching - elektronskolučni komutator; ~ bender - savijač cevi; ~, camera storage prcdajna kamera-cev sa pamćenjem; ~ capacitance - kapacitivnost; ~, cathode-ray - katodna cev; ~, cathode-ray charge storage - katodna cev sa sakupljanjem naelektrisanja; ~, cathode-ray storage - katodna cev sa memorijom; ~, cesium (atomic-beam) - cezijumska cev; ~, charge storage - metorijska cev sa sakupljanjem naelektrisanja; ~ checker - ispitivač cevi; ~ contact - vodica žice sa električnim kontaktom, cevni kontakt; ~ converror - cevni konvertor; ~, counter - brojačka cev; ~, counting v. counter tube; ~, crossed-field - cev sa ukrštenim poljima; ~ cutting blowpipe gorionik za rezanje cevi; ~ cutting torch - gorionik za rezanje cevi; ~, cyclotron wave - cev sa ciklotronskim talasom; ~, decade counter - dekadna brojačka cev; ~, deflection (-type) storage - deflekciona cev sa memorijom; ~, direct display storage - cev sa memorijom i direktnom viraulizacijom; ~, display storage - cevsa memorijom i virualizacijom ;~, double-beam - dvomlazna cev; ~, double-stream v. double-beam tube; ~, electric flux cev sa električnim fluksom; ~, electrical-signal storage - memorijska cev sa električnim signalom; ~, electron-beam switch with cross fields - elektrolučna prekidačka cev sa ukrštenim poljima; ~, electron-beam switch - with trochoid beam - elektrolučna prekidačka cev sa trohoidnim snopom; ~, electron-wave - cev sa elektronskim talasom; ~, electrostatic memory v. electrostatic storage
tube
753
tube; ~, electrostatic printing - elektrostatičko štampanje; ~, electrostatic storage - elektrostatička memorija; ~, fiber-optics cathode—ray - katodna cev sa vlaknastom optikom; — furnace cevasta peć; ~, gate - ventilska cev; ~, glow (-discharge) - cev sa tinjajućimpražnjenjem; ~, glow-discharge cold-cathode v. glow(-discharge) tube; ~, graphechon storage - grefehonska memorijska cev; ~ head nipple - navoj brizgaljke gorionika; ~, helix modulation - cev sa helikoidnom modulacijom; ~, image converter cev pretvarač slike; ~, image storage - cev za memoriranje slike; ~ impedance - unutrašnja impedanca cevi; ~ inditron - inditron; ~, industrial - industrijska cev; ~, laser - laserska cev; ~ late strug za obradu cevi; ~, linear-beam - cev a linearnim snopom ;g «w, magnetrosn beam-switchinv. beam-switchong tube2 ~';mic, rospot - mikrsipotna cev; ~ microwave - mikrotalasna cev; ~, M-type v. crossed-field tube; ~, multiple-unit - višejedinična cev; ^~, noise - cev šuma, šumna cev; ~, numerical-readout - cev za cifarsko očitavanje; ~', O-type v. linear-beam tube; ~ of current - strujna cev; ~ of magnetic flux - cev magnetske indukcije; ~, photomixer image - fotomikserska cev za sliku; ~, plasma cathode travelling-wave - cev sa plazma-katodom i progresivnim talasom; ~, quadrupole - kvadrupolna cev; ~, railway - metro, podzemna železnica; ~ receiver - cevni prijemnik; ~, shaped-beam - cev sa oblikovanim presekom snopa; ~, three-dimensional cathode-ray - trodimenzionalna katodna cev; ~, three-gun color picture - troprojektorska cev za TV u boji; ~, travelling-wave cev sa progresivnim talasom; • tri-gun color picture v. thre -gun color picture tube; ~ valve -kenotron; ~ voltage drop 48 Rečnlk
tuned
pad napona na cevi; ~ voltmetar - cevni voltmetar; >~, xenon flash - ksenonska fleš-cev tubeless - bescevni, bez cevi; bez unutrašnje gume (mot.) tuberculation - oblik korozije (ihnl.) tubing - cevčica, cevka, cevovod; cev pumpe; materijal za cevi tubular - u obliku cevi; — capacitor - cevasti kondenzator, cilindrični kondenzator (els.) ; ~ rivet cevasti zakivak (maš.) ; ~ rubber seal - gumeni zaptivač (maš.) ; — vector field - solenoidno vektorsko polje (el.) tufa - bigar tuff - tuf (vulkanski pepeo ili stena formirana od njega) tug - šleper tumbler - prekidač, prebacivač (mot.) tunable cavity - rezonator sa podešavanjem (el.) ; ~ load - opterećenje sa podešavanjem (el.); ~ magnetron - magnetron sa podešavanjem (eh.) tune - podešavati, podesiti, uskladiti zvuk, ton; ~ in - podesiti, dovesti na stanicu; ~ out - razdesiti; ~ up - podesiti, urediti, udesiti tuned - podešen, uglašen, sinhronizovan; ~ aerial - podešena antena; ~ amplifier - rezonantni pojačavač (els.) ; ~ anode - sa podešenim anodnim kolom (els.); ~ antenna - podešena antena, prilagođena antena (rad.) ; ~ cavity podešeni rezonator (els.) ; ~ filter - rezonantni filter (els.) ; ~ -filter oscillator - oscilator sa rezonantnim filterom (els.) ; —grid oscillator - oscilator sa podešenom rešetkom (eh.) ; ~ -plate oscillator - oscilator sa podešenim kolom u anodi (els.) ; ~ plate-tuned grid - šema sa podešenim kolima u anodi i rešetki (els.) ; ~ radio-frequency amplifier - rezonantni radio-frekventni pojačavač; ~ radio-frequency transformer - rezonantni radio-frekventni transformator (eh.); ~ reflector - podešeni
tuned tuned reflektor, podešena antena (rad.); ~ transformer - rezonantni transformator (eh.) tuner - podešavao, stepen za podešavanje, uređaj za podešavanje, birač kanala (els.); ~, AM-FM AM-FM pretvarač, AM-FM podešavač (adapter); ~, E-H - E-H talasovodni adapter; ~, TV - TV kanalni preklopnik Tunex - sintetičko tekstilno vlakno iz grupe poliamida (tek.) Tungar rectifier - volfram-argonski ispravljač (el.) tungsten - volfram, hem. element, simbol W, redni broj 74, atomska težina 183,86, teški metal 6. grupe periodnog sistema (hem.); ~ are welding - elektrolučno zavarivanje volframskom elektrodom (zav.) ; ~ electrode - volframska elektroda (zav.) ; ~ filament - volframova nit za grejanje (el.); ~ steel volfram-čelik (mtl.) tungstenite - tungstenit (volfram-disulfid) (min.) tungstic ochre (tungstite) - tungstit, volframski oker, volfram-trioksid; ~ oxide - volfram-trioksid (hem.) tungstite - tungstit, volframski oker (hidratisani volfram-trioksid) tuning - podešavanje, adaptacija; ~ capacitor - kondenzator za podešavanje (el.); ~ coefficient koeficijent podešavanja (el.); ~ control - uređaj za podešavanje, sistem za podešavanje (el.); ~ coil - kalem za podešavanje (el.) ; ~ curve - rezonantna kriva (el.) ; ~ eye - magično oko, vizuelni indikator podešenosli (rad.) ; ~ fork - zvučna viljuška (ak.) ; ~, ganged - jednovremeno podešavanje; ~, in-line - podešavanje na jednu frekvenciju; ~ indicator - indikator podešenosti (rad.); ~ inductance - kalem za podešavanje, inuktivnost za podešavanje (el.); ~ inductor - kalem za podešavanje (el.) ; ~, magnetic-of diode la-
754
turbonid
ser - magnetsko podešavanje diodnog lasera; ~, magnetostrictive - magnetostrikuono podešavanje; ~ ring - prsten za podešavanje (el.) ; ~, synchronous - sinhrono podešavanje tunnel - tunel, kanal, tunelski prolaz tunnelling - tunelsko prolaženje, tunelski efekt; ~, band-to-band - tunelski prolaz iz opsega u opseg; ~, barrier - tunelski prolaz kroz barijeru; ~, direct - direktni tunelski prolaz; ~, electron - tunelski prolaz elektrona; ~, indirect - indirektni tunelski prolaz; ~, majority carrier - tunelski prolaz osnovnih nosača; ~, normal electron - tunelski prolaz normalnih elektrona; ~, normal fluid - tunelski prolaz normalne tečnosti; ~ of electron pairs tunelski prolaz para elektrona; ~, phonon-assisted - tunelski prolaz uz učešće fonona; ~, phonon-assisted normal particle - tunelski prolaz normalnih čestica uz učešće fonona; ~, phonon-induced - tunelski prolaz izazvan fononima; ~, quancum-mechanical - kvantno-mehanički tunelski prolaz; ~, secondary - sekundarni tunelski prolaz; ~, superconductive - superprovodni tunelski prolaz; ~, superfluid - tunelski prolaz superfluida; ~, Zener - Cenerov tunelski prolaz tunneltron - tuneltron turbator - turbator, toroidni rezonator magnetrona (eh.) turbidimeter - instrument za određivanje materije koja zamagljuje rastvor (hem.) turbidimetry - oblik kvantitativne analize tečnosti (hem.) turbidity - zamaljenost rastvora usled prisustva sitnih dispergovanih čestica (hem.) turbine - turbina (maš.) ; ~ driven set - turboagregat (elj.) turbo-generator - turbogenerator (elj.) ; ~ generator set - turbogenerator agregat (elj.) turbonit - turbonit fvrsta pertinaksa) (thnl.)
turbulence
755
twisted-groove
turbulence - turbulencija, vrtloženje, twenty-four-hour service - neprekidni (24-časovni) rad nepravilno (haotično) kretanje (aed.) ; ~, atmospheric - atmos- twilight zone - zona sumraka twin - dvojnik, par, dvojke; blizanci ferska turbulencija; ~, large-scale (kristali); ~ arc welding set - turbulencija krupnih razmera; ~, dvofazni uređaj za zavarivanje local - lokalna turbulencija; ~, (zav.); ~ broaches - dvostruki troposhperic - troposferska turprovlakač (maš.) ; ~ cable - parni bulencija kabl, dvožilni kabl (el.); ~ conturbulent air - vazduh u haotičnom centric cable - dvožilni koaksijalni kretanju (aed.) ; ~ are - nemiran kabl (el.) ; ~ conductor - dvožilni električni luk (zav.) ; ~ boundary provodnik (el.) ; ~ contact - dvolayer - turbulentni granični sloj; struki kontakt (el.) ; ~ core reac~ flow - turbulentni protok, turtor - kalem sa dva jezgra (el.); bulentni tok (aed.); ~ diode tetrode - dvostruka diodaturgite - turjit, turgit (vrsta hidro-tetroda (eh.); ~, elastic - elashematita) (min.) tični dvojnik; ~ flame blowpipe Turkey-red oil - sulfonovano ricinugorionik sa dva plamena (zav.); sovo ulje (hem.) ~ jack - udvojeno gnezdo, dvoturn - zavojak, namotaj, obrt; povstruko gnezdo (džek) (eh.); ~ ratiti vrteti, navijati; ~ indicator mili - glodalica sa dva vretena - brojač obrta, indikator kursa (maš.); ~ pentode - dvostruka (mot.) ; ~ off - isključiti; ~ on pentoda (eh.) ; ~ pump system - uključiti; ~ out - isključiti; ~ pumpni sistem sa dve pumpe (maš.); ratio - odnos broja namotaja (el.) ; ~ screw type of pump - zavojna ~ signals - pokazivač pravca (mot.) pumpa sa dva vretena (maš.); ~ turning circle - najmanji krug okretetrode - dvostruka tetroda (eh.) ; tanja (mot.); ~ lathe - strug ~ T filter - dvostruki T-filter (ma!.); ~ speed - broj obrtaja; (eh.); ~ tire - dvojna guma ~ tool - obrtni alat; strugarski (mot.); — triode - dvostruka nož (maš.) trioda (eh.) ; ~ tyre - dvojna guma turnover - obrtanje, prevrtanje, pre(mot.) ; ~ wire - dvožilni provodvođenje, predavanje nik (el.) turnstile antenna - obrtna antena twinlead - simetrični pljosnati dvo(rad.) žilni vod (el.) turntable - vrteška, gramofonska ploča; ~ radar - radar sa obrtnom twinned electrode - sendvič elekplatformom troda, slojasta elektroda (zav.) turpentine - terpentin, ulje dobijeno twinning - bližnjenje, sparenost krisdestilacijom sa vodenom parom kolotala (kr.) fonijumskih smola (thnl.); ~ oil twist - uvijati, savijati, smotati; uvi- terpentinsko ulje (thnl.) jena parica, uvijeni talasovod; ~ turquoise - tirkiz, hidratisani fosfat bit - burgija za drvo; ~ drill fluminijuma i bakra, vrsta dragog zavojita burgija, spiralno svrdlo kamena (min.) (maš.); ~ drill centre grinding turret - kula, cev sa sočivima, ekranska attachment - aparat za brušenje čašica vrhova spiralnih burgija; ~ drill turtle oil - kornjačino ulje cutter - glodalo za kanale (spiralnih Twaddell (Twaddle) - Tvedl, skala burgija); ~ drill grinding attaza merenje specifične težine (thnl.) chment - uređaj (alat) za brušenje tweeks - dispergovane atmosferske spiralnih burgija; ~,wave- guide smetnje - talasovodni zavojak, koleno twelve—mo - isto što i „duodecimo", twisted-groove - žleb u formi zavojtabak hartije presavijen na dvanaest nice (maš.) lista (htnl.) 48«
tvlsting twisting - ukrštanje provodnika (el.) ; ~ force - sila uvijanja fineh.) twistor - uvoj, zavoj, koleno'j ~ piggyback - koleno sa dvojnim zavojem; ~ wrapped-wire - dvojno koleno omotano trakom two-belt drive - pogon sa dva kaiša (mot.) ; ~ -cavity klystron - dvopolni klistron, klistron sa dve šupljine (els.); column vertical broaching machine - mašina za provlačenje na dva vertikalna stuba (ma!.); ~ -cycle engine - dvotaktni motor (mot.); ~ -dimensional configuration - dvo-dimenzionalna konfiguracija; ~ -dimensional gas - dvodimenzionalni gas, monomolekulski sloj gasa (hem.)'; <• dimensional tracing dvodimenzionalno praćenje (ma!.) ; direction flow - dvosmerni tok (ma!.) ; ~-entry cavity - rezonator sa dve šupljine (eh.); ~ -frequency selection - dvofrekventno biranje, biranje sa dve frekvencije; ~ -gap klystron klistroi* sa dva proreza (eh.); ~ -gun oscilloscope - osciliskop sa dva mlaza; ~ -layer - dvoslojni; ~ -operator welding - jednovremeno zavarivanje sa dva zavarivača; ~ -pass broaching operation operacija provlačenja sa dva prolaza (ma!.); ~ -phase - dvofazni; piece construction - dvodelna konstrukcija (ma!.); ~ -pole dvopolni; resistance-stable otpornostabilni dvopolnik; ~ -resonator klystron - dvorezonantni klistron (eh.); ~ -section choke - dvosekcijska prigušnica (el.); ~ -section filter - dvosekcijski filter; ~ -stage - dvo-stepeni; ~ -stage regulator - dvostepeni redukcioni ventil (ma!.); ~ -step - u dva koraka; ~-step relay - dvostepeni relej (el.); ~ -stroke engine dvotaktni motor (mot.) ; ~ -terminal oscillator - dvopolni oscilator (eh.) ; tooth cutter - glodalo sa dva zuba (ma!.); volume pump - pumpa sa dva volumena (ma!.) ; ~ -way - bipolarni, dvosmerni; ~ -way break-before—
756
types of duty -make contact - dvosmerm prekidni kontakt (el.) ; ~ -way communication - dvostrana veza, dvosmerna veza (tel.); ~ -way contact with neutral position - dvosmerni kontakt sa nultim položajem (el); ~ -way make-before-break contact - dvosmerm besprekidni kontakt (el.); ~ - w a y switch - prekidač sa dva položaja (el.) ; ~ -way traffic - dyosmerna veža, dvosmerni saobraćaj (sbr.); ~ -way translator - dvosmerni translator (el); ~ - w a y trunk dvosmerni spojm kabl (el.); ~ -way valve - dvosmerni ventil (ma!.); ~ -wire circuit - dvoprovodnička linija (kolo) (el.); ~ -wire Une - dvoprovodna linija (eli• wire sistem - sistem sa dva provodnika (el.); ~ - w i r e translator - translator u sistemu sa dva provodnika (el.)
Tyndall beam - Tindalov snop (fiz); ~ cone - Tindalov konus u kome se pojavljuje rasejanje svetlosti (fiz.); ~ effect - T m d a o v efekt, rasejanje svetlosti na malim suspendovanim česticama (Jiz.);~ meter - instrument za merenje 1 indalovog konusa (hem.) tyndallimetry - tindalometrija, određivanje koncentracije suspendovanog materijala merenjem rasejane svetlosti (hem.) type - tip, red, klasa; tipičan; format uzorakf pismo (graf.);-, acoustical-of lattice vibration - akustička klasa rešetkine oscilacije; ~, conductivity - tip provodnosti; ~, emission - tip emisije; ~, impurity - tip nečistoće; ~, metal štamparska legura (mtl.); ~ ot machine - tip mašine; ~, optical-of lattice vibration - optički tip (klasa) rešetkine vibracije; ~ printer, type printing telegraph - telegrafski aparat sa kucanjem slova, teleprinter types of duty - vrste pogona (el.); ~ of joint - vrste spojeva (elj.) ; ~ of electrodes - vrste elektroda
types of duty (el.) ; ~ of welds - vrste zavarenih šavova (zav.) typotron - tipotron, cev sa alfanumeričkom indikacijom tyre - spoljašnja guma (mot.) tyrite v. bragite
757
tyuyamunite
tyrosine - tirozin (jedna od esencijalnih amonokiselina) tysonite - tisonit (fluorid Ce, La i Dy) (min.) tyuyamunite - tjujamunit (kalcijum-uranil-arsenijat) (min.)
true boiling point - -prava tačka ključanja trichloracetic - trihlorosirćetna kiselina fp tricresyl phosphate - trikrezilfosfat T TCR — thermofor catalytic reforming - katalitički reforming proces „termofor" •PEL tetraethyllead - tetraetill-olovo _ thermal gravimetric analysis - termo-gravimetrijska analiza T G A thin-layer chromatography - hromatografija u tankom sloju trinitrotoluene - trinitrotoluol TPA _ terephthalic add - tereftalna kiselina T R C __ temperature recording controller - registrujući regulator temperature
u U - simbol elementa urana (hem.) U-antenna - U-antena, antena u obliku slova U (rad.) U-double groove with sloping sides - dvostruki U-šav sa kosim stranicama (zav.) ; ~ groove with vertical sides - dvostruki U-šav (zav.) U-groove - U-šav (zav.) U link - lučna spojnica, lučni spoj (el.) U-single groove - U-šav (zav.) U-tensile test - U-proba kidanja (tačkastih spojeva) (zav.) Ubatol - emulgirana plastična materija iz grupe poliakrilskih estara (thnl.) ubitron - ubitron Ucllon - grupa sintetičkih maziva na bazi polialkilenglikola (thnl.) udometer - kišomer '" UHF converter - UVF-konverter (eh.) ; ~ correlator - UVF-korelator (eh.) ; ~ radar - radar koji radi na P i L opsegu (eh.) uintaite - uintait, džilsonit, vrsta prirodnog asfalta (min.) ulexite - uleksit, boronatrokalcit, hajezin (hidratisani borat natrijuma i kalcijuma) (min.) ullage - šupljina, praznina ullmanite - ulmanit, antimonski nikleni sjajnik, sulfid nikla i antimona (min.) ultimate analysis - osnovna (kritična) analiza (hem.); ~ lines v. raies ultimes; ~ load - kritično
opterećenje (el.); ~ shearing strength - kritično smicanje jačina (maš.)^ ; ~ strength - kritična lomna jačina (maš.) ultra-audion oscillator - Kelpicov generator sa meduelektrodnim kapacitetima cevi (eh.) ; ~ centrifuge - ultracentrifuga, centrifuga sa visokim brojem obrtaja (hem.) ultra-filtration - ultrafiltracija, filtracija pod pritiskom, filtracija koloidnih delića (hem.) ultra-X rays - ultra rendgenski zraci ultradynamic Lissajous figure ultradinamička Lisačuova slika (el.) ultrafast - ultrabrz ultrafax - ultrafaks, TV sistem telegrafske predaje (TV) ultrafiltration - ultrafiltracija, filtracija koloiđnih rastvora ultrafine powder - sitan prašak čije čestice imaju dimenzije mikrona (hem.) ultrahigh frequency - ultravisoka frekvencija, desimetarski talasi (eh.); ~ frequency generator - generator 300 do 3000 MHz (els.) ultralow frequency - ultraniska frekvencija (reda herca) (eh.) ultraluminescence - ultraluminescencija (Hz.) ultramagnifier - povratna veza, povratna sprega (eh.)
ultramarine
760
ultramarine - ultramarin (mineralna boja, najčešće plava, ali može biti crvena, ljubičasta i žuta) ultramarine blue - ultramarinska plava (boja) (hem.) ultramicroelectrode - ultramikroelektroda ultramicroscope - ultramikroskop ultramicrowave - milimetarski (i submilimetarski) talasi ultrarays - ultratalasi, kosmički talasi ultrarerd v. infrared ultrared rays - ultracrveni talasi ultrashort wave - ultrakratki talas; ~ wave multiplex system - ultrakrafkotalasni multipleksni sistem (eh.) ultrasonic - nadzvučan, ultrazvučan (av.); ~ examination - ispitivanje ultrazvukom (zav.) ultrasonic testing - ispitivanje ultrazvukom (zav.) ; ~ wave - talas nadzvučne frekvencije (ak.) ultrasonics - ultrasonika (akustika ultrazvučnih talasa); ~, medical medicinska primena ultrazvuka; ~, microwave - mikrotalasna akustika; ~, ultrasound - ultrazvuk ultrasonography - ultrasonografija, metod ispitivanja materijala pomoću ultrazvuka (thnl.) ultrasonoscope - ultrazvučni defektoskop ultrasonoscopy - ultrasonoskopija (thnl.) ultrasound - ultrazvuk (zvuk frekvencije preko 20 KHz) ultraspeed X rays - ultrabrzi X-zraci (fiz.) ultraudion - povratna sprega, povratna veza (rad.) ; ~ circuit - kolo povratne sprege (rad.) ultraviolet - ultravioletni; ultraljubičasta oblast spektra; ultraljubičasto zračenje (od 380 do 10 nm) ultraljubičast; ~, far - daleka ultravioletna oblast ultraviolet lamp - ultravioletna lampa; >~, near - bliska ultravioletna oblast; ~ radiation - ultraljubičasto zračenje; ~ rays - ultravioletni zraci
unllateralization
unđerearth
umber - umbra, mrka zemlja, mrka boja, tamna boja, prirodna mrka zemljana boja umbra - 1. potpuna senka (opt.); 2. centralni deo Zemljine senke un-cooled - nehladen unabbreviated - neskraćen, nepotkraćen unaccomplished - neizvršen, nesvršen, nepostignut unannealed wire - nežarena žica (mtl.) unarmored cable - neoklopljen kabl (el.) unbleached - nebeljen unbrace - odrešiti, otkopčati, odvezati, popustiti, olabaviti unburnt - nesagoreo unclassed - neklasifikovan, nerazvrstan, besklasan, van klase unclinched rivet - nezabijen zakivak (mal.) uncompleted - neupotpunjen, nepotpun, neusavršen, nesvršen, nedovršen, neispunjen uncongealable cell - nezamrzavajuća ćelija (el.) uncounted - nebrojen, neizbrojan, neprebrojan uncouple - razdvojiti uncoupled axle - nespregnuta osovina (mal.) uncovered slag which leaves Irregular areas of the weld - isprekidana troska (zav.) uncultivated - neobrađen, neobdelan undamaged - neoštećen,nepokvaren under relay - minimalni relej (el.) under line bridge - podvožnjak underbead crack - unutarnja prskotina (zav.) undercarriage - stajni trap (mal.) undercoat - osnova, podloga undercoupled - nedovoljno spregnut, labavo spregnut undercut - zarez, kružni žleb (zav.) ; ~ angle - ugao rezanja, sečenja (mal.) undercutting tool - alat za podsecanje (mal.) unđerearth quartz crystal resonator - podzemni kvarcni rezonator (el.)
unhandy - nepodesan za rukovanje unhardened - nekaljen uni - prefiks, znači jednounderflow1- podtok, nedovoljni tok uniaxial microphone - jednoosovinunderglaze colors - boje za bojenje ski mikrofon (eh.) keramike ispod glazure (thnl,) Unicel - hemikalije za dobijanje sununderpressure - podpritisak đeraste gume (thnl.) underside - sa donje strane uni choke - samoindukcioni kalem undersintered - podsinterovan, slabo (el.) sinterovan (mil.) unicirciut - integralno kolo undersize particle - malo zrno (ispod unicoil winding - kalem sa jednim namotajem (el.) underwater arc welding - podvodno elektrolučno zavarivanje (zav.) ; ~ unicomponent system - sistem sa jednom komponentom cutting blowpipe - gorionik za uniconductor waveguide - jednogasno rezanje pod vodom (zav.); provodni talasovod cutting torch - gorionik za rasno rezanje pod vodom (zav.); unidirectional - jednosmeran; ~ direction finder - jednosmerni ~ sound projector - podvodni radio-goniometar (rad.); ~ miczvučnik (ak.) rophone - jednosmerni mikrofon underwater-to-air missile - p r o (eh.); ~ transmission - jednojektil podmornica-avion (voj.); ~ smerna predaja (transmisija) (rad.) ito-surface missile - projektil podmornica-brod (voj.); ~ -to- unidyne - unidin, cev sa dve rešetke (bez anodne baterije) (eh.) underwater missile - projektil unified field theory - objedinjenja podmornica-podmornica (voj.) teorija polja, opšta teorija polja undetermined coefficient - neod(fiz.) ređeni koeficijen(a)t _ , unifilar - jednožični, jednonitni (el.) undulating current - pulsirajuca uniform acceleration - uniformno, konstantno ubrzanje (meli.); ~ undulation - talasno kretanje, onducircular motion - uniformno krulacija; talasnost, talasavost; ~ thežno kretanje (meh.); ~ covering ory - talasna teorija (fiz.) - ravnomerna obloga (zav.); ~ undidator - ondulator; ~, magnetic covering slag - ravnomerna troska - magnetski ondulator (zav.) ondulatory motion - talasno kreuniform line - homogena linija tanje (eh.) unenriched uranium - neobogacem, uniform pitch of teeth - jednak prirodni uranijum (nukl.) korak zuba (mal.) ; ~ slag - ravunequal angle iron - raznokrako nomerna troska (zav.) ; ~ velocity ugaono gvožde (mal.) - nepromenljiva (uniforma, stalna) Unequal spacing - nejednaka podela brzina (meh.); ~ waveguide unequally spaced teeth - nejednaka homogeni talasovod (rad.) podela zuba (mal.) uniformity of the material - jeduneven burning-off of the electronorodnost materijala (mal.) de covering - koso otapanje obuniformly spaced - ravnomerno rasloge (zav.) ; ~ fracture - neravan poređen prelom (mal.) unilateral antenna - jednosmerna uneven multiple thread - neparna antena (rad.); ~ bearing - jedvišehodna loza (mal.) nosmerni položaj (eh); ~ conunevenly spaced - pogrešno postavductivity - jednosmerna provodnost ljen (raspoređen) (mal.) (el.) ungrooved - neizdubljen unilateralization - unilaterizacija, unfiltered - nefiltriran neutralizacija unfinished - nezavršen
underexposure - nedovoljna ekspo-
f
unlmeter
762
unimeter - univerzalni instrumen(a)t, avometar (el.) unimolecular - jednomolekularan (hem.); ~ layer v. monomolecular layer; ~. reaction v. monotnolecular reaction union - spoj, veza union nut - priključna zavrtka, priključna matica (zav.) ; klobučna navrtka (mai.); ~ socket - spojna navrtka (mai.) unionised - nejonizovan (fiz.) Uniphase - jednofazan (el.) unipole - jednopol, izotropna antena (rad.) uniselector - obrtni birač, pokretni birač (el.) unit - jedinica, elemen(a)t, blok, parametar, uređaj unit - jedinica; jedinica mere; montažni element; agregat; uređaj; ~ amplitude - jedinična amplituda; - angle - jedinični ugao; ~ area - jedinična površina unit-assembly system - sistem pojedinačne montaže (mai.) ; ~, astronomical - astronomska jedinica; ~, automatic exchange - mala automatska . telefonska centrala tel.); ~, bistable - bistabilni elem e n t ; ~, call - jedinični razgovor, razgovorna jedinica (tel.); ~, capacitor-resistor v. resistor-capacitor unit; ~ cell - jedinična ćelija (kr.) ; ~, complexity - parametar kompleksnosti; ~ construction - jedinična konstrukcija; ~ construction principle - principi pojedinačne konstrukcije; ~ cube - jedinična kocka (kr.); ~, data acquisition - uređaj za sakupljanje informacija; ~, data handling - uređaj za obradu informacija; ~ length - jedinična dužina; ~ line - jedinična linija (tel.) ; ~, magnetic core storage - magnetska memorijska jedinica; ~ magnetic pole - jedinični magnetni pol (fiz.) ; ~ of acceleration ~ jedinica ubrzanja; ~ of area površinska jedinica; ~ of current jedinica struje (el.) ; ~ of force jedinica sile; ~ of heat - toplotna jedinica, jedinica toplote; ~ of
universal applicability
structure - jedinična ćelija (kr.) ; ~, operational - operaciona-, funkcionalni blok; ~ under pressure - blok pod pritiskom, hermetički blok (el.) ; ~ voltage - jedinični napon (el.); ~ volume - jedinična zapremina; ~ , X — X-jedinica unitary ratio - odnos između sistema jedinica unitron - unitron unituning - jednoručno podešavanje (eh.) unity - jedinica (broj); ~ coupled coil - stoprocentno spregnuti kalem (el.); ~ coupling - jedinična sprega, stoprocentna sprega (el.) univac - računska mašina „Univak" univalent - jednovalentna (hem.) univariant - univarijantan, koji ima jedan stepen slobode (hem.) universal applicability - svestrane pri mene; ~ automatic computer - univerzalni automatski računar; ~ ball joint - kuglični zglavak; ~ bridge - univerzalni merni most ;~ coupling - kardanski zglob, kuglični zglavak; ~ cutter and tool grinder - univerzalna alatna brusilica; ~ cylindrical grinding machine - univerzalna brusilica za okruglo brušenje; ~ dividing head - univerzalna podeona glava; ~ gas constant - univerzalna gasna konstanta (hem.); ~ grinder - univerzalna brusilica ~ grinding machine - univerzalna brusilica; ~ head milling machine - glodalica sa univerzalnom glavom (maš.); ~ index centre - univerzalni podeoni mehanizam; ~ instrument - višenamenski instrumen(a)t; ~ joint - kuglični zglavak; ~ joint coupling - kuglični zglavak, kardanski zglob ;~ joint pin - kardanski rukavac (mot.) ; ~ joint play - kardansko pomeranje (mot.) ; ~ -joint shaft - zglavkasto vratilo (kardansko vratilo); ~ -joint spindle - zglavkasto vreteno: ~ lathe - univerzalni strug; ~ mains radio set - radio-prijemnik na naizmeničnu i jednosmernu struju; ~ milling attachment - uređaj za univerzalno glo-
universal applicability
763
danje (mai.) ; ~ milling machine - univerzalna glodalica; ~ mode - opšti tip, univerzalni tip; ~ motor - univerzalni motor; ~ output transformer - višesekcioni izlazni transformator (el.); ~ receiver - univerzalni prijemnik (rad.) ; ~ shaft - zglavkasto vratilo; ~ shaper - univerzalna blanjalica (mai.) ; ~ shunt - univerzalni šent (el.) ; ~ space - svemir; ~ spanner - univerzalni ključ za vijke; ~ spark plug wrench univerzalni ključ za svećice; ~ suspension - kardansko vešanje; ~ time - svetsko vreme; ~ time clock - časovnik koji pokazuje svetsko vreme; ~ tool and cutter grinder - univerzalna alatna brusilica; ~ tool milling and boring machine - glodalica i bušilica sa univerzalnim alatom (mai.); ~ turret lathe - univerzalni revolver-strug; ~ varnish - univerzalni lak; ~ welding machine - mašina za zavarivanje široke primene; ~ winding - univerzalni namotaj (el.) universe - vasiona, univerzum univibrator - univibrator, monovibrator (eh.) uniwave signalling - jednotalasna signalizacija (eh.) unkilleđ steel - neumireni čelik unknown - nepoznata (mat.) unknown quantity - nepoznata veličina unlike poles - raznoimeni polovi (el.); ~ terms - članovi izraza nejednakog stepena unlimited - neograničen unload - rasteretiti, smanjiti opterećenje unloaded spring - neopterećena opruga (mai.) unloading - rasterećenje, rasterećivanje; ~, trough - pražnjenje, potpuno rasterećenje; ~ valve otpusni ventil (mai.) unlock - otključati unmachinable - neobradiv (mai.) unmachined - neobrađen (mai.) unmanageable - nepodesan za rukovanje
unstable
immeasurable - nemerljiv unmodified - neublažen, nesmanjen, nepreinačen, nepromenjen, nemodifikovan unmoor - dići sidro (ili kotvu), odvezati (ili odrešiti) brod (pom.) unofficial - nezvaničan, neslužben unoriented - neorijentisan unpaired - nesparen unparted - nerazdvojen, neodvojen, nerazlučan unpatented - nepatentovan unpaved - nepopločan, nekaldrmisan unpierced - neprobijen, neproboden, neprobušen unpolluted - nezagađen, nezaprljan, neuprljan imponderable - nemerljiv (po težini) unproductive - neproduktivan unqualified - nekvalifikovan, neosposobljen unquantized - nekvantiziran unreformed - nepopravljen, nepoboljšan unregulated voltage - nestabilisani napon (el.) unreliability - nepouzdanost unreliable - nepouzdan unrelived - neotpušten unrestricted - neograničen unsafe - nepouzdan unsaponifiable - koji se ne može saponifikovati (hem.) unsaturated - nezasićen unscientific - nenaučni, nesistematski unscrew - odvrnuti unset - vraćanje na nulu, resetovanje unshort - ukloniti kratku vezu, skinuti kratku vezu (el.) unshunted - bez šenta, sa isključenim šentom, nešentiran (el.) unskilled - neiskusan, nevešt unslaked - negašen (kreč), negašen, neutopljen unsoldering - razlemljenje unspent - nepotrošen, neutrošen, neistrošen unstable - nestabilan, podložan spontanom razlaganju (hem.); ~ arc - nestabilan električni luk (zav.) ; ~ element - nestabilan elemen(a)t, radioaktivni elemen(a)t (hem.); — equilibrium - nestabilna ravnoteža
unsteađfast
764
765
urea
unsteađfast - nepostojan, nestalan, uptake - 1. uzimanje, apsorpcija; 2. kolebljiv dimni kanal, dimnjača upward - upravljen (ili okrenut) naunsteady flow - nestacioniran tok više (ili nagore), koji se penje; ~ unstressed spring; - opuštena oppressure - potisak, uzgon; ~ welruga (maš.) ding in the inclined position unsymmetrical strapping - nesikoso zavarivanje naviše (zav.); ~ metrične veze (magnetrona) (eh.) welding in the vertical position unvalued - neocenjen, neprocenjen - zavarivanje naviše (zav.) unwatched - automatski, bez dežurUrac resins - industrijska impregnog (at.) naciona i vezivna sredstva na bazi unwrought metals - sirovi metali karbamidskih smola (thnl.) (mtl.) uracil - uracil, 2,6 dioksipirimidin unyielding - nesavitljiv, krut, nepopustljiv (hem.) up-milling - glodanje sa suprotnim Uralian emerald - uralski smaragd, zeleni var. granata, poludragi kakretanjem (maš.) men (min.) up-movement - kretanje na gore Uralite - trg. ime za predmete od up-to-date - savremen, moderan upconversion - pretvaranje sa poviazbestnog cementa (thnl.) šenjem frekvencije; ~, unilateral uranides - uranidi, grupa elemenata - jednosmerni pretvarač sa povišesrodnih osobina koji po rednom njem frekvencije broju dolaze posle uranijuma (hem.) uraniferous - koji sadrži uranijuma upcutcing - glodanje sa suprotnim kretanjem (maš.) (geol.) uraninite - uraninit, uranat uranila, update - korigovati, modernizovati olova, torijuma i nekih retkih zeupdating - poboljšanje, modernizamalja (min.) cija upgrowth - rastenje, porast, razvoj, uranite v. autunite i torbernlte uranium - uranijum (uran), radioakrazvitak tivni elemen(a)t, simbol U, redni uphill - uzbrdica, uzbrdo broj 92, atomska težina 238,07, upholster - puniti (napuniti, ispuniti, metal 6. grupe periodnog sistema nabiti) (hem.) upkeep - održavanje (u dobrom stanju) uranium-235 - uranijum-235, izotop uranijuma 2 3 5 U prisutan u prirodupper air - najviši slojevi atmosfere; nom elementu 0,71%, podložan fi~ cylinder lubricant - podmaz siji (hem.) ; ~ -actinium series gornjeg dela cilindra (mot.); ~ uran-aktinijumov niz (hem.); ~ limiting filter - niskofrekventni bomb - uranijumska bomba, nukfilter (els.); ~ limit of infrared learni eksploziv koji se sastoji od region - gornja granica infracrvene 235U ili assy (nukl); ~ pile v. svetlosti (oko 350 mikrona) (fiz.); uranium reactor; ~ -radium ~ limit of integration - gornja series - uran-radijumov niz (hem.) ; granica integracije (mat.) ; ~ punch ~ reactor - reaktor kod koga ura- gornji tiskač (mot.); ~ ram nijum služi kao gorivo (nukl.); ~ gornji klip (mot.) ; ~ sideband yellow - uranska žuta (natrijumgornja bočna frekvencija (els.) -dijuranat) (nukl.) upright - prav, uspravan, vertikalan, perpendikularan; ~ shaft - uspuranyl - uranil, radikal UO2 (hem.) ; ravno ili vertikalno vratilo (maš.) ~ nitrate - uranil-nitrat (hem ) uproar - buka, vreva, nered, zbrka, urban mobile radio - gradska pokpometnja, uskomešanost, uzbuna retna radio-stanica (rad.) upshot - ishod, rezultat, zaključak, urea - karbamid urea, sastojak mokraće sisara (hem.); ~ resins kraj, suština
plastične mase dobijene zagrevanjem karbamida sa aldehidima (thnl.) urease - ureaza, encim iz raznih biljaka koji razlaže karbamid (hem.) urethan - uretan, etil-karbamat (hem.) uretidine - uretidin, četvoročlano heterociklično jedinjenje (hem.) urgent call - hitni poziv, urgentni poziv (tel.); ~ message - hitni telegram, hitna vest (tel.) ; ~ signal - hitni signal (tel.) uric acid - mokraćna kiselina, 2, 6, 8,-trioksipurin (hem.) urotropine - urotropin, heksametilen-tetramin (hem.) usable - upotrebljivo, korisno usage - upotreba, način upotrebe; postupak, praksa, metod; navika, običaj, uobičajenost; -—-, long-term - produžena eksploatacija; ~, short-term - kratkotrajna eksploatacija use - koristiti, upotrebiti use factor - koeficijen(a)t korišćenja, koeficijen(a)t iskorišćenja used oil - upotrebljeno ulje, odrađeno ulje (mot.) useful beam - korisni snop (els.); ~ life - rok službe, korisni život;
uvitron
~ length - korisna dužina; — output - korisni izlaz, aktivna izlazna snaga (el.) ; ~ power output (pump) - korisna snaga (pumpe) ponenta napona (el.); ~ work - korisnik rad user - pretplatnik, abonent, korisnik ~, authorised - registrovani korisnik; ~, locacl - mesni (lokalni) korisnik; ~, low-priority - korisnik sa nižim prioritetom; ~, nonscheduled - neregistrovani korisnik; ~, remote - udaljeni korisnik; ~, scheduled v. authorised user utilisation factor - koeficijen(a)t korisnog dejstva, koeficijen(a)t iskorišćenja utilize - iskoristiti utmost - krajnji, granični uvarovite - uvarovit, zeleni varijetet granata, silikat kalcij uma i hroma (min.) Uvinul - apsorberi ultraljubičastog zračenja na bazi supstituisanih benzofenona (thnl.) uviol - uviol (staklo koje propušta ultraljubičaste zrake) uvitron - uvitron, elektro-aparat za medicinsku primenu
UCC — Union Carbide and Carbon Corporation - hemijski koncern u SAD USP — 1. United States patent - patent SAD; 2. United States Pharmacopeia - farmakopeja SAD UV; Uv — ultra violet - ultravioletni
V V - simbol za element vanadijum (hem.); ~ V-antenna - v-antena, ugaona antena, pištolj korsova antena (rad.); ~ V-beam - V-snop, snop u obliku slova V (el.); ~ V-belt - V-kaiš, klinasti remen (ma!.); ~ V-particles - V-čestice, elementarne čestice (fiz.); ~ V-type engine - V-motor, motor u obliku slova V (mot.) vacancy - praznina, prazan prostor, vakuum, prazno, nepopunjeno mesto u kristalnoj rešetki; ~, cation - katjonska šupljina; ~, displaced - pomerena (smaknuta, pomaknuta) vakancija; ~, double - dvojna (dvostruka) vakancija; ~, electron - elektronska vakancija; ~, lattice - vakancija rešetke (kristala); <~, shell - vakancija (praznina) u (elektronskoj) ljusci vacant level - prazan nivo, neiskorišćen stepen, prazna dekada; "~ terminal - slobodni priključak (el.) vaccinate - kalemiti, pelcovati vacuum - vakuum, prostor u kome vlada nizak pritisak; ~ arester vakumski odvodnik (thnl.); ~ baking - pečenje u vakuumu (thnl.) ~ brake - vakuumska kočnica (mot.); ~ capacitor - vakuumski kondenzator (el.); ~ control vakuumsko upravljanje, vakumska komanda paljenja; ~ deposited - taloženi u vakuumu; ~
distillation - vakuumska destilacija, destilacija pod sniženim pritiskom (hem.); ~ filtration vakuumska filtracija, filtracija koja je ubrzana snižavanjem pritiska na strani filtrata (hem.); ~ gauge vakuum-metar, vakuumsko merilo (el.); ~, high - visoki vakuum; ~ ignition advance - vakuumsko pretpaljenje (mot.); ~ impregnation - natapanje u vakuumu (thnl.); ~ lamp - vakuumska sijalica (el.); ~ lock - vakuumska ustava, uređaj pomoću koga se predmet može uneti u evakuisanu komoru bez narušavanja vakuuma u njoj (fiz.); •~, partial - delimični vakuum; ~, perfect - potpuni (apsolutni) vakuum; ~ phototube - vakuumska fotocev, vakuumski fotoelement (el.); ~ pump - vakuum-pumpa, vakuumska pumpa (ma!.); ~ rectifier vakuumski ispravljač, kenotron (el.); ~ relay - vakuumski relej —; rough - niski vakuum; "-• seal - vakuumski spoj (thnl.); ~ sintering - sinterovanje u vakuumu (thnl.); ~ tight - hermetičan, ispitan na vakuum (thnl.); ~ Torricellian - vakuum-Toričelijeve praznine; '-^ tube - vakuumska cev (el.); <~ tube amplifier - cevni pojačavač (el.); ~ tube generator - cevni genera-
tor (el.); ~ tube oscillator -
vacuum vacuum cevni oscilator (el.); ~ tube rectifier - cevni ispravljač (el.); ~ tube relay - cevni relej, elektronski relej {(el.); ~ tube voltmeter - cevni voltmetar (el.); ~ tube wavemeter - cevni talasomer (el.); ~, ultrahigh - ultravisoki vakuumi ~ valve - elektronska cev, vakuumski ventil (el.); ~, working - radni vakuum vagabound current - lutajuća struja (el.) valance - (polu) svileni damaskin, damaska svila (tek.) valance - valencija, velanca, valjanost (označava broj atoma vodonika (ili ekvivalenata) koji se mogu vezati); ~ bond - valentna veza (hem.); ~ crystal - valentni kristal (hem.); ~ electron - valentni elektron (hem.); ~ shell - valentna ljuska (hem.) valency - valencija, valjanost, moć sjedinjavanja atoma ili atomske grupe, označava broj atoma vodonika (ili ekvivalenata) koji se mogu vezati (hem.); ~ electrons - velentni elektroni, elektroni najvišeg sloja koji vrše hem. vezivanje (hem.) valent - valentan (hem.) valentinite - valentinit, antimonski cvet (antimon-oksid) (min.) valerianic acid v. valeric acid valeric acid - valerijanska kiselina, monobazna masna kiselina sa pet atoma ugljenika (hem.) valine - valin (jedna od esencijalnih aminokiselina) valley - dolina, sliv; ~, central centralna dolina, centralni minimum (zone provodnosti); ~, conduction band - dolina providne zone; ~, heavy-mass - dolina sa teškom masom; ~, light-mass - dolina sa lakom masom; ~ of high mobility - minimum visoke mobilnosti; ~ of low mobility - minimum niske mobilnosti; ~, outer - bočna dolina; ~, parabolic - parabolična dolina, parabolični minimum; ~, pulse - dolina impulsa; ~, satellite v. outer valley
768
valve
value - vrednost; korist, korisnost; ~, component-s - parametri komponenti; ~, mean - 1. matematičko očekivanje, matematička nada; 2. srednja vrednost; ~, one—sigma - srednjokvadratna greška; —, open-circuit-s - parametri praznog hoda; ~, peak-to-peak dvostruka amplituda, dupla amplituda, totalna amplituda; ~, short circuit-s - parametri kratkog spoja; ~, steday-state - vrednost koja odgovara postojanom stanju; ~, threshold - vrednost praga valve - ventil, zasun, razvodnik; cev, zatvarač slavina; ~, adjusting - regulacioni ventil; — adjusting stud - vijak za podešavanje ventila; ~ adjustment podešavanje ventila; ~, admission - ulazni ventil; ~ aging starenje cevi; ~, alarm - signalni ventil; ~ amplifier - cevno pojačalo; ~ arm - poluga ventila; ~, auxiliary - rasteretni (ispomoćni) ventil; ~, bac-pressure - povratni ventil; ~ base - podnožje lampe (el.); ~, blow otočni ventil; ~ body - kućište ventila; ~, boiler check - zatvoreni ventil grejača; ~ bounce otvaranje ventila (mot.); ~ box - kućište ventila; ~, brine - sigurnosni ventil; ~, butterfly redukcioni ventil; ~, bypass rasteretni ventil; ~ cage - kavez ventila; ~ cap - poklopac ventila; ~ casing - kućište ventila; ~, center - četvorokraki ventil; ~ chamber - komora ventila (mot.); ~, check - vodeni osigurač visokog pritiska (thnl.); ~, chocke vazdušni ventil; ~, circulation v. bypass valve; ~ clearance zazor ventila (mot.); ~ cock ventilska slavina; ~, cone - konusni ventil; konus ventila; ~-, centrol - regulacioni ventil; kontrolni ventil; ~ core - igla ventila (mot.); ~ cotter - ventilski klin; ~ cover - obloga ventila (mot.); ~, cut slide - dilatacioni ventil; ~, cylindrical slide valjkasti zasun; ~, cylinder -
valve
769
slavina boce (zav.); ~ dropping - zatvaranje ventila; ~, easing - ispomoćni, rasteretni ventil; ~, eduction - ispušni ventil; — effect - efekat ventila, jednosmerna električna provodljivost nekih metala (npr. Al) u određenim rastvorima (hem.); ~, emergency - sigurnosni ventil; ~, equalizing - ravnotežni ventil, ventil rasterećenja; ~, equalibrated - rasteretni ventil, ventil rasterećenja; ~, equalibrium slide - rasteretni zasun; ~, equalizing - ravnotežni ventil, ventil rasterećenja; ~, exhaust - ispušni ventil; ~ face - čelo ventila (mot.); <—,' feed - napojni ventil, ventil napajanja; ~, feed-stop - sigurnosni ventil napajanja; ~, filling - napojni ventil, ventil punjenja; ~, fire-požarni ventil; ~, flap-kočni zasun; —, fluch-out - ventil izjednačenja; ~, fuel - topljivi ventil; ~ gate - „šiber", zaklopka; zasun; ~, globe - ventil za vretenom; protočni ventil; kuglični ventil; ~, governor - regulacioni ventil; redukcioni ventil; ~, governor piston - regulacioni zasun; ~, graduating - kompenzacioni ventil; ~ guard - ventilski branik (mot.); ~ guide vodica ventila (mot.); ~ head glava ventila, pečurka ventila (mot.); ~, hinged v. flap valve; ~ holder - podnožje cevi (el.); ~ in head - ventil u glavi cilindra (mot.); ~, inlet v. admission valve; ~ jamming - fiksiranje ventila (mot.); ~, jockey v. easing valve; ~, leaf v. flap valve; ~ leather - zaptivna koža; ~ lift - otvor ventila, podizanje ventila (mot.); ~ lift hod ventila; ~, main - glavni ventil regulacije; ~, mandeuvering - regulacioni ventil, ventil regulator; ~, master v. main valve; ~, metering - ventildozator; ~, miter-plug - konusni ventil; ~, motor-operated cevovodna armatura sa servomotorom; ~, multiple - složeni ven49 Recnlk
van
til; ~, nonreturn - nepovratni; ~ nozzle - igla mlaznice; ~3 oil pump safety - sigurnosni ventil uljne pumpe; ~, on-off dvopozicioni ventil; ~< orifice priključni otvor za ventil sa strane niskog pritiska (zav.); ~, paddle v. valve; ~, pet - probna slavina; ~ pttticoat - zaštitni poklopac ventila; <~, pilot - regulacioni zasun; ventil servomotora; kontrolni ventil; ~ pipe - cevovodni ventil; ~, piston - cilindrični zasun; klip ventila (mot.); ~, plain slide - pljosnati zasun; ~, plate - tanjirasti zasun; •~, port - Trikov zasun (sa kanalom); ~, rapid -action - brzodejstvujući ventil; ~ receiver - cevni prijemnik; ~ refacer - mašina za prebrušavanje ventila; ~, regulator zasun regulatora; ~, relief - rasteretni ventil; — reseater - mašina (glodalo) za doradu sedišta ventila; ~ retainer lock - polutke ogrlice ventila (mot.); ~, retaining - nepovratni ventil, sigurnosni ventil; ~ rotator - pokretač ventila (mot.); ~ seat grinding machine - mašina za brušenje sedišta ventila; ~ seat, valve seating - gnezdo ventila, sedište ventila; ~ seat insert umetak gnezda ventila (mot.); <—• shaft - telo ventila; ~ spring opruga ventila; ~ spring seat gnezdo opruge ventila (mot.); ~ steam guide - vodica ventila; ~ stem - osovina (vreteno) ventila (mot.); ~ stroke - korak ventila; ~ tap - ispirač (tlačni) WC-ca; ~ throat - vrat ventila; ~ timing - vremensko podešavanje ventila (mot.); ~, tube dioda, cevni ventil (eh.) van - prikolica, furgon; ~ der Graaff generator - van der Grafov generator, vrsta akcelaratora nuklearnih čestica (nukl.); ~ der Waals equation - Van der Valsova jednačina, jednačina stanja realnih gasova (fiz.); ~ der Waals'forces - Van der Val-
van sove sile, sile privlačenja medu molekulima ili kristalima (fiz.) vanadate - vanadat, so vanadijumove kiseline (hem.) vanadic acid - vanadijumova kiselina (hem.) vanadinate - vanadinit, vanadijumska olovna ruda, vanadat i hlorid olova (hem.) vanadium - vanadijum, hem. element, simbol V, redni broj 23, atomska težina 50,95 metal 5 grupe periodnog sistema (hem.) vane - vetrokaz; krilo (vetrenjače); lopatica ventilatora; ~ capacitor - obrtni kondenzator (el.) vanillin - vanilin, sastojak ploda vanilije (hem.) vanishing fraction - razlomak čija se vrednost približava nuli (mal.) vantage - povoljna okolnost, preimućstvo, povoljan položaj van't Hoff law - Vant Hofov zakon (hem.) vapor - paran; ~ density - gustina pare; ~ pressure - pritisak pare, napon pare; ~ tension - napon pare; <~ tight - nepropustljiv za paru, hermetičan vaporable - ispraljiv, pretvorljiv u paru vaporimeter - uređaj za određivanje isparljivosti ulja (thnl.) vaporisation - isparivanje, prelazak tečnosti u paru (hem.) vaporising oil v. kerosene vaporize - ispariti vaporizer - isparivač vapour - para; ~, aqueous - vodena para; ~ cooled - hlađen isparavanjem; ~ heated - zagrevan parom; ~ of water - vodena para; ~ phase cooling - hlađenje u parnoj fazi (hem.); ~ pressure absolute - apsolutni pritisak pare; ~ pressure Reid - pritisak pare po Reidu; ~, supercooled - prehlađena para; ~, supersaturated - presićena para var-hour meter - varsatmetar, brojilo reaktivne energije (en.) varactor - parametarska dioda, varaktor; ~, adruptjunction - va-
770
variable
raktor sa oštrim prelazom; ~, charge-storage v. snapp-off varactor; ~, diffused silicon difuzioni silicijumski varaktor; ~, epitaxial - epitaksijalni varaktor; ~, formed point-contract - varaktor sa formovanim točkastim kontaktom; ~, gallium arsenide - galijum-arsenid varaktor; ~, graded - varaktor sa topljenim prelazom; ~, hyperabrupt - varaktor sa vrlo oštrim prelazom; ~, iridium antimonide - parametarska dioda od antimonidairidijuma; ~, planar - planarna parametarska dioda; ~, pointcontact - tačkasta parametarska dioda; ~, pulse-alloyed - imuplsno legirani varaktor; ~, silicon mesa-type - silicijumski mezavaraktor; ~, silicon planar annular - silicijumski planarni kružni varaktor; ~, snap-off - varaktor sa postupnim uključenjem; ~, surface - površinski varaktor varactron - varaktron, silicijumska parametarska dioda variability - promenljivost, varijabilitet, broj stepeni slobode sistema variable - promenljiv; ~, analog - analogna promenljiva; ~ angle - promenljiv ugao; ~ area system - sistem promenljive površine; ~ area track - trag promenljive površine (zav.); ~ capacitor promenljivi kondenzator (el.); ~ capacity pump - pumpa sa promenljivim kapacitetom (rnai.); ~ cavity - rezonator sa podešavanjem (els.); ~ coupling - promenljiva sprega (el.); ~ delay system sistem sa promenljivim kašnjenjem (els.) ; ~ delivery pump - pumpa sa promenljivom dobavom (mal.); ~ density track - trag promenljive gustine (zav.); ~ digital - promenljiva veličina u digitalnom obliku, diskretna promenljiva veličina; ~ field - promenljivo polje (el.); ~ inductance - promenljiva induktivnost (el.); <—- inductor - kalem sa promenljivom induktivnošću (el.); ~ intermittent duty - intcrmitirani pogon
variable s promenljivim opterećenjem (elj.); ~, Laplace transform - promenljiva Laplasove transformacije; <~ load - prekidno opterećenje (elj.); ~ losses - promenljivi gubici (elj.); ~, moving-frame-s - promenljive pokretne od koordinatnog sistema; ~ oscillator - oscilator sa promenljivom frekvencijom (el.); ~ pitch tooth surface broach - provlakač sa promenljivim korakom zuba (mal.); ~ random - slučajna vrednost, slučajna promenljiva; ~ reluctane microphone - elektromagnetni mikrofon (eh.); ~ resistor - promenljivi otpornik (el.); ~, restframe-s - promenljive fiksnog koordinatnog sistema; ~ selectivity - promenljiva selektivnost (rad.); ~, state - promenljiva koja karakteriše stanje ili parametar stanja; ~, stochastic - slučajna promenljiva, stohastička promenljiva; ~ transformer - sekcijski transformator, promenljivi transformator (elj.); ~ temperary duty kratkotrajni pogon s promenljivim opterećenjem (elj.); ~ voltage promenljivi napon, napon sa regulacijom (el.); ~ velocity promenljiva brzina; ~ voltage regulator - regulator napona (el\); ~, with-out steps - promenljivo bez koraka (maš.) variac - varijak, regulacioni transformator (elj.) variance - raznobojnost, promena; otklon, razlika, varijacija; ~, accidental - slučajno odstupanje, slučajna disperzija; ~, error - disperzija greške variate - 1. varirati, menjati; 2. slučajna vrednost variation - varijacija; ~ 3 automatic threshold - automatska izmena praga; ~, dipole density - promena gustine dipola (na orbiti); ~ factor - koeficijent neravnomernosti, koeficijent promene; ~ in dimension - promena u dimenzijama; ~ of pressure - kolebanje pritiska; ~ of stroke promena hoda (med.); ~ of tem49*
771
vat
perature - promena temperature; ~ of volume - promena volumena; ~ of water level - kolebanje vodostaja (meteor.); ~, pel-to-pel-s - izmene od jednog elementa slike do drugog; ~, power supply promena napona izvora napajanja; ~, stepped - stepenasta (postupna) promena; ~, volecity - brzinska modulacija; promena brzine varicap - varikap variety - 1. promenljivost; 2. redj niz varindor - induktivni element s regulacijom struje variocoupler - regulacioni organ za spregu (el.) vario-losser - nelinearni element kola (el.) variometer - variometar (el.) various - različan, različit, razni, raznolik variscite - variscit, zeleni, hidratisani aluminijum-fosfat (min.) varistor (variable resistor) - varistor, promenljivi otpornik (el.); ~, bulk - zapreminski varistor; ~, field-effect - varistor sa efektom polja; ~, silicon-carbide silicijum-karbidni varistor; ~, thin-film - varistor sa tankim filmom Varley loop - Varlejeva petlja varmeter - varmetar (en.) varnish - lak, nepigmentisani premaz; premazati firnajzom, lakovati, lakirati; politura, alkoholni rastvor smola za davanje sjaja varnishing - lakiranje varotron - varaktor; elektronski pribor za generaciju koherentnog zračenja u vidljivoj oblasti varying braking direction - naizmenični smer (ili pravac) kočenja vaseline - vazelin, trg. ime za neke derivate petroleja visoke tačke ključanja (thnl.) vast - vrlo velik, prostran, širok vat - korito, bačva, kaca, veliko bure; ~ dyes - redukcione organske boje (thnl.); ~ dyestuffs redukcione boje, u vodi nerastvorljive boje koje se redukcijom prevode u rastvorljive leuko-oblike
Vatsol Vatsol - razna sintetička sredstva za kvašenje (thnl.) vault - svod (grad.) vaulted - zasvođen, sa svodom (grad.) vector - vector, pravac, smer, upravljanje po kursu; ~, admittance - vektor-admitanca (el.) ; ~, analysis - vektor analize (mat.); ~, Burgers - Bardžersov vektor, vektor pomeraja; ~, current - kompleksna struja, vektor-struje (el.); ~, field - vektor polja; ~, group symbol of a transformer - oznaka sprege transformatora (elsj.); ~j Hertz(ian) - Hercov vektor; -, magnetization - vektor namagnetisanja; ~, potential - vektor-potencijal; ~ product - proizvod vektora, vektorski proizvod (mat.); ~, propagation - vektor prostiranja, propagacioni vektor, vektor propagacije; ~ quantity vektorska veličina (mat.); ~, reciprocal lattice - vektor recipročne rešetke; ~, state - vektor stanja; ~, unit - jedinični vektor; ~, wave - talasni vektor vectorial angle - vektorski ugao (mat.) vectorlyser - vektorski analizator vectron - spektroanalizator Vee antenna - antena u obliku slova V (rad.); ~, assymetric double groove - nesimetrični X-šav (zav.); ~ belt - klinasti kaiš (maš.); ~ block - prizmatični komad (maš.); ~, double groove - X-šav (zav.); ~, double groove with root face - X. šav sa zatupljenjem (zav.); ~, single groove - V-šav (zav.); ~, single groove with broad root face Y-sav (zav.); ~, single groove with root face - V-šav sa zatupljenjem (zav.) vegetable dyes - prirodne biljne boje (thnl.); ~ oils - biljna (jestiva) ulja; ~ tanning - štavljenje kože biljnim ekstraktima (thnl.) vehicle - vozilo, kola (mot.); ~, aerospace - vazdušno-kosmički aparat; kosmički brod; ~ brake vozilna kočnica (mot.); ~, che-
772
velocity mical - (kosmički) aparat sa pogonom na hem. gorivo; ~, nuclear - (kosmički) brod s pogonom na nuklearno gorivo; ~, orbital - veštački satelit; ~, recentry projektil za vraćanje u atmosferu; ~, sampling - letilica za uzimanje proba (vazduha); <~, satellite veštački satelit ~, space - kosmički brod; ~ to-vehicle communication - veza vozila sa vozilom u kretanju (voj.)
vehicular mine detector - detektor mina montiran na vozilo (voj.) velocimeter - merač brzine; ~, laser Doppler - laserni merač brzine na bazi Doplerovog efekta velocitron - tip spektrometra velocity - 1. brzina, hitrost; brzi; 2. vektor brzine; ~, absolute apsolutna brzina; ~, acoustic brzina zvuka; ~, actual - stvarna brzina, aktuelna brzina; ~, admission v. inlet velocity; ~, Alfven (wave) - brzina Alfenovih talasa; ~, angular - uglovna brzina, ugaona brzina, angularna brzina; ~, apogeal - brzina (sputnjika) u tački kada je on najudaljeniji od Zemlje; ~, approach - brzin apribližavanja, brzina dostizanja; ~, areal - sektorska brzina, brzina u određenom segmentu (vremena); ~, ascensional - brzina podizanja, brzina uzletanja; •--, average - srednja brzina; ~, axial - aksijalna brzina; ~, ballistic - balistička brzina, brzina kretanja balističkog projektila; ~, blood-flow - brzina protoka krvi, brzina krvotoka; ~, carrier - brzina nosioca (naelektrisanja); ~, circular orbital cirkularna orbitalna brzina, kružna orbitalna brzina, brzina leta po kružnoj orbiti; ~, circumferential - kružna brzina, brzina po krugu; ~ coefficient - koeficijent brzine; ~ constant - konstanta brzine, konstanta brzine reakcije; ~, critical - kritična brzina; ~, deflection - brzina re-
%•:•
velocity
773
fleksije, brzina odstupanja; ~, descent - brzina spuštanja, brzina pada; ~, detonation - brzina detonacije, brzina eksplozije; ~ diagram - dijagram brzine; ~, diffusion - difuziona brzina, brzina difuzije; ~ distribution - profil (raspodela) brzina; ~, diving brzina spuštanja; ~, domain brzina domena; ~, Doppler Doplerova brzina; ~, down wash - brzina protoka potoka; ~, drift - brzina prodiranja, brzina drifta; ~, electron acoustic - brzina elektronskog zvuka; ~, electron gas acoustic - brzina zvuka u elektronskom gasu; ~, electronhole acoustic - akustička brzina elektron-rupa sistema; ~, entry - brzina ulaska u gusti sloj atmosfere; ~, equilibrium - ravnotežna brzina; ~, escape - 1. brzina umicanja; 2. druga kosmička brzina; ~, fast shear - brzina talasa pomeraja; ~, final - konačna brzina, finalna brzina, krajnja brzina; ~, first cosmic prva kosmička brzina; ~, flight - brzina leta, poletna brzina; ~, flow - brzina isticanja, brzina toka, brzina protoka; ~, group grupna brzina; ~, heliocentric - heliocentrična brzina; ~, hypersonic - hiperzvučna brzina; ~, impact - 1. brzina pri susretu, brzina pri spajanju; 2. brzina sudara; ~, inductional - brzina ispunjavanja, brzina isisavanja, brzina na ulazu; ~, instantaneous - trenutna brzina; ~, ion acoustic - brzina jonskog zvuka; ~, lattice - brzina rešetke; ~, launching - brzina u trenutku lansiranja (rakete); ~, linear - linearna brzina; ~, longitudinal - 1. brzina longitudinalnog talasa; 2. podužna brzina; longitudinalna brzina; ~, mean - srednja brzina; ~ microphone - brzinski mikrofon (eh.); ~ modulated beam - brzinski modulisani snop (eh.); ~ modulated oscillator - oscilator sa brzinskom modulacijom (eh.); ~ modulated tube - cev
velocity sa brzinskom modulacijom i(els.); ~ modulation - brzinska modulacija (eh.); ~, molecular - molekularna brzina; ~, muzzle početna brzina; ~, non-uniform - promenljiva brzina, nestalna brzina; ~ of discharge - brzina pražnjenja; ~ of flow - brzina strujanja; ~ of light - brzina svetlosti; ~ of propagation brzina prostiranja; ~ of sound - brzina zvuka; ~ of spin - brzina obrtanja, brzina rotiranja; ~ of transformation - brzina preobražaja, brzina pretvaranja; ~, orbital - orbitalna brzina, brzina na orbiti; ~, outlet - 1. brzina na izlazu; 2. brzina isticanja; ~, particle - 1. brzina čestice; 2. brzina materijalne tačke; ~, path - brzina po trajektoriji, brzina po putanji; ~, perigeal - brzina (sputnjika) u perigeju; ~, peripheral - periferna brzina; ~, permissible canal - dopuštena brzina vode u kanalu; ~ phase faza brzina; ~, phonon - brzina fonona; ~, plasma - brzina plazme; ~, propagation - brzina rasprostiranja; ~, pump wave brzina talasa pumpanja; ~, radial - radijalna brzina; ~, recombination - brzina rekombinacije; -, reentry - brzina ulaska u gusti sloj atmosfere; ~, relative relativna brzina; ~, release brzina (nosača) u momentu izbacivanja; ~ resonance - fazna rezonanca; ~, rotation (al) rotaciona brzina, brzina rotiranja, brzina obrtanja, obrtna brzina; ~, satellite - brzina satelita; ~, saturated drift - brzina prodiranja pri zasićenju; ~, saturation - brzina (nosioca) pri zasićenju; ~, scan - brzina razlaganja, brzina skenovanja; ~, scanning brzina razvijanja, brzina razlaganja, brzina skenovanja; ~, selenocentric - selenocentrična brzina; ~ selector - selektor brzina, monohromator; najčešće se primenjuje na neutronsko zračenje (fiz.); ~, shear - brzina pomaka;
velocity velocity ~, shock - brzina rasprostiranja udarnog talasa; ~, slow shear brzina sporog talasa pomaka; ~, sonic - zvučna brzina; ~, sound - brzina (rasprostiranja) zvuka; ~, space - 1. prostorna brzina; 2. kosmička brzina; ~ spectrograph - brzinski spektrograf (fiz.); ~, spin - brzina spina; ~, spouting - brzina isticanja; ~, starting - početna brzina, stvarna brzina, brzina pri lansiranju (rak.); ~, stream - brzina protoka, brzina toka; ~, striking - 1. brzina sudara; 2. brzina pada (bombe) u trenutku udara; ~, subsonic dozvučna brzina, strujanje brzinama do brzine zvuka; ~, supersonic - nadzvučna brzina; ~, supply - brzina pritoka; ~, surface - recombination - brzina površinske rekombinacije; ~, terminal - konačna brzina; ~, transonic - približno zvučna brzina; ~, transversr - 1. brzina transverzalnog talasa; 2. transverzalna brzina; ~, tunnel - brzina toka u aero-dinamičkoj cevi; ~, turbulent - brzina turbulentnog strujanja, brzina turbulentnog toka; ~, uniform - uniforma brzina, ravnomerna brzina, ustanovljena brzina, postojana brzina; <-~, vacuum - brzina u vakuumu; ~, variable - promenljiva brzina, varijabilna brzina, brzina koja se menja; ~, virtual - virtualna brzina, efektivna virtualna brzina; ~, volume - zapreminska brzina, brzina u određenoj zapremini; ~ voltage - napon srazmeran brzini cilja, brzinski napad (els.); ~, wave - brzina talasa, brzina rasprostiranja talasa velodyne - velodin, tip amplidina (els.) velvet - somot, kadifa (tek.) veneer - furnir, lepenka; obložiti daščicama, furnirati; ~ log trupac za oplatice vent - otvor ventila (mot.) ventilating ducts - rashladni kanali (ma!.)
774
vertex
Venturi meter (tube) - Venturijeva cev, za merenje brzine proricanja fluida, protokomer verbal system - govorni uređaj, govorni sistem verde antique - vrsta ukrasnog građevinskog kamena (serpentin inkrustiran mramorom) (grad.) Verdet's constant - Verdeova konstanta verdian - zeleni pigment (hromhidroksid) verdigris - mineralni pigment; ~, blue - bazni acetat bakra (boja); ~, crystallized - acetat bakra; ~, green - bazni acetat bakra (boj£, insekticid) verification - proveravanje, provera verify - proveriti veritron - veritron, tip pirometra verjuice - kiseo sok (od zelenog voća) vermeil - otvorenocrvena boja, skerlet vermiculites - vermikuliti, proizvodi razgrađivanja liskuna (min.) vermilion - cinober, crveni oblik merkuri-sulfida (hem.) vernier - nonijus, vernijer; ~ caliper - čeljušna merka, nonijusko merilo (maš.) verobyerite v. morganite veronal - veronal, dietil-barbiturna kiselina, sredstvo za spavanje (hem.) Versamid - grupa plastičnih masa tipa poliamida (thnl.) versatile - višestruko upotrebljiv versatility - univerzalnost, raznostranost versed cosine - trigonometrijska funkcija (mat.) Versene - preparati na bazi etilendiamin-tetrasirćetne kiseline za sprečavanje taloženja metala iz rastvora (thnl.) versitron - kvantno-mehanički pojačivač na bazi čvrstog tela vertebrae - pancirani talasovod, oklopljeni talasovod (el.) vertex - vrh, teme (gm.); ~ fed antenna - antena napajanja u petlji (rad.) i ~ of a hyperbola
vertex
775
- vrh hiperbole (mat.); ~ of polygon - teme mnogougla (mat.) vertical - uspravan, vertikalan; ~ adjustment - vertikalno podešavanje (maš.); ~ broaching machine - vertikalna mašina za provlačenje (maš.); ~ journal osni rukavac (maš.); ~ lathe uspravni ili vertikalni strug (maš.); ~ milling - vertikalno glodanje (maš. (; ~ milling attachment - uređaj za vertikalno glodanje (maš.); ~ milling machine mašina za vertikalno glodanje (maš.); ~ position welding zavarivanje u vertikalnom položaju (zav.); ~ position welding, weld made upwards by - uzlazni šav (zav.); ~ push broaching - vertikalno provlačenje (maš.); ~ recording - dubinsko urezivanje (eh.); ~ screw - vertikalni zavrtanj (maš.); ~ section uspravni presek; ~ spindle machine - mašina sa vertikalnim vretenom (maš.); ~ spindle milling machine - glodalica sa vertikalnim vretenom (maš.) vertically-polarized wave - vertikalno polarisani talas (fiz.); ~ upwards, capability of welding - sposobnost (elektrode) zavarivanja naviše (zav.) very high frequency - vrlo visoka frekvencija, 30 do 300 MHz (eh.); ~ low frequency - frekvencija od 10 do 30 MHz (eh.); ~ short waves - vrlo kratki talasi; ~ thin covering - vrlo tanka obloga, skramasta obloga elektroda (zav.) vesicants - plikavci, materije koje izazivaju stvaranje plikova (voj.) vesuivante - vezuvijan, idokras (silikat Ca, Al, Mg i Fe) (min.) vessel - 1. posuda, rezervoar, balon, boca; 2. brod, lađa; 3. avion; 4. retorta (konvertera); 5. konus (za obogaćivanje u teškoj suspenziji); ~, air - posuda za komprirnovani vazduh, kompresor; ~, boiling kazan za kuvanje, bojler, posuda za vrenje; ~, calorimeter - kalorimetar, kalorimetarska posuda; ~, cargo - teretni brod; ~, com-
vestige municating - komunikacione posude; ~, composite - kompozitna posuda; ~, condensing - kondenzacioni lonac, kondenzaciona posuda; ~, containment - hermetizovana ljuska (reaktor); -—, cooking v. boiling vessel; ~, Dewar (vacuum) - Đuarova posuda, duar; ~, dritf-net - ribarski brod; ~, evacuated - vakuumski rezervoar, evakuisana posuda; ~, fishing - ribarski brod; ~, full-deck - palubni brod, višepalubni brod; ~, full-scantiling - višerazmerni sud; ~, hydrographic - hidrografski brod; ~, measuring - menzura, merna posuda, izbaždarena posuda; ~, mine-laying - minolovac; ~, mixing - posuda za mešanje; ~, naval - vojni brod; ~, oceanographic - okeanografski brod; ~, open - bespalubni brod, otvoren brod; ~, pilot - brod-pilot, peljarski brod, brod-peljar; ~, pressure - posuda visokog pritiska, posuda pod pritiskom; ~, reaction - reakciona posuda; ~, reactor - reaktorski blok, blok reaktora; ~, rescue - brod za spašavanje; ~, sailing - parobrod; ~, seine-net fishing ribarski brod, seiner; ~, settling - komora za odležavanje, posuda za odležavanje; ~, sister - jednotipne posude, istotipne posude; ~, space - kosmički brod; ~, surveying - hidrografski brod; ~, tank - tanker; ~, towed tegljeni brod, vučeni brod; ~, towing - remorker, brod tegljač; ~, trading - trgovački; ~, trawling - ribarski (ribolovni) brod, trajler; ~, undecked - bezpalubni brod; ~, washing - difuzor; ~, water-right - sud nepropustljiv za vodu, nepropusna posuda; vest- pocket receiver - džepni prijemnik, minijaturni prijemnik (rad.) vestibule - predvorje, trem, predsoblje vestige - trag, otisak, znak
vestigial vestigial - degenerativni; preostali, suvišni; ~ sideband - delimično prigušenje bočnog opsega (rad.) vesuvianite v. idocrase VHF amnirange - multidirekciona radio-kula faznog sistema na UKT ^ a O - 3 0 0 MHz) (rad.) viar*» bočica, stakence, fiola vibrapack - pretvarač vibracija vibrashock - amortizer vibrate - vibrirati, treperiti vibrating rectifier - vibracioni ispravljač (eh.); ~ reed electrometer - vibracioni elektrometar (el.); ~ reed instrument - aparat sa vibracionim jezičcima (el.); ~ relay - rezonantni relej (el.) vibration - vibracija, vibraciono kretanje, kolebanje, treperenje, drhtanje, kretanje; ~ absorber amortizer, prigušivač vibracija (mot.); ~, acoustic - akustička vibracija; ~ analyzer - analizator vibracija (mot.); ~ bending vibraciono kretanje, vibraciono savijanje; ~, compression - vibracija pod pritiskom, vibracija pod kompresijom; ~ control - amortizacija (mot.); ~ control device - amortizer, prigušivač vibracija (mot.); ~, contour-s konturne vibracije; ~, damped opadajuća vibracija; ~ damper - amortizer (mot.); ~ damping - gašenje vibracija, gušenje vibracija (mot.); ~ effect - vibracioni efect, vibracija; ~, elastic - elastično kretanje, elastična vibracija; ~, extenslonal v. longitudinal vibration; ~, flexural-s - vibracije izvijanja; ~, forced forsirano kretanje, forsirano vibriranje; ~, free - slobodno kretanje; slobodno od vibracija; ~, galvanometer - vibracioni galvanometar (el.); ~, harmonic - harmonijsko kretanje; ~, isotropic - izotropno kretanje; ~, lateral v. transverse vibration; ~, longitudinal - longitudinalno kretanje, uzdužno kretanje; ~, magnetoelastic-s - magnetno-elastične oscilacije; ~, magnetostaric-s magnetno-statičke oscilacije; ~,
776
vlbroton
mechanical - mehaničko kretanje; ~ meter - vibrometar, merač vibracija (mot.); ~, natural sopstveno kretanje, prirodno kretanje, naturalno kretanje; ~ node - treptajni čvor; ~, optical - optička vibracija; ~, resonance rezonantno kretanje; ~, self-induced - samokretanje; ~, shear-s - vibracije smicanja; ~, sound - zvučno kretanje; ~, steadystate-s - ustaljeno stanje; ~, sustained - nesmirujuće kretanje, neumirujuće kretanje; ~, sympathetic - rezonantno kretanje; —, thickness-s - oscilacije debljine; ~, thickness flezure-s vibracije ugiba po debljini; ~, thickness shear-s - vibracije smicanja po debljini; ~, three-axes - vibracija po tri ose; ~, threshold - kretanje na pragu čujnosti; ~, torsional - torziono kretanje; ~, transverse - poprečno kretanje, transverzalno kretanje; ~, width flexure-s - vibracije izvijanja po širini; ~, width shear-s - vibracije smicanja po širini vibrational spectra - vibracioni spektri (fiz.); ~ stress - naprezanje usled vibracija (maš.); vibrator - vibrator, pretvarač vibracija (el.); ~, contour - konturni vibrator; ~, crystal - piezoelektrični rezonator; (piezo) kvarcni rezonator; ~, flexure - rezonator sa izvijanjem; ~, mechanical mehanički rezonator; ~, piezoelectric v. crystal vibrator; ~, quartz crystal v. crystal vibrator; ~, ring - kružni rezonator; ~, width flexure - rezonator sa oscilovanjem izvijanja po širini; ~, width shear - rezonator sa oscilovanjem smicanja po širini vibratory movement - vibraciono kretanje vibrometer - vibrometar, merač vibracija (mot.) vibromotive force - sila vibracionog kretanja (mol.) vlbroton - vibroton (cev koja pretvara mehaničke vibracije u modulaciju elektronskog mlaza) (eh.)
Vicara
777
Vicara - sintetička vuna na bazi biljnih belančevina (ugl. kukuruznih) (thnl.) vice - mengele (paralelne) (maš.); ~, cheek - mengele, čeljuske (maš.); o* clamps - mengelni umetak (maš.) vicinal - vicinalan, supstituisan na susednim atomima ugljenika u molekulu (hem.) video: ~ amplifier - video-pojačavač, pojačavač signala slike, širokopojasni impulsni pojačavač (TV); ~ channel - video-kanal, kanal slike (TV); ~ coarse-fine encoded - video-signal sa grubim i finim kodiranjem; ~ delay line - video-linija kašnjenja (TV); ~ filter - video-filter (TV); ~ frequency video-frekvencija, frekvencija signala slike (TV); ~ frequency amplifier - videofrekventni pojačavač, pojačavač signala slike (TV); ~ mixing modulacija video-signalima, modulacija signalima slike (TV); ~ pulse - video-impuls (TV); ~ recording - video-zapisivanje (beleženje) (TV); ~ signal - videosignal ( TV); ~ tube - video-cev, kineskop (TV); vidicon camera - vidikon, fotootporna predaj na cev (TV) view: ~, radar - zona dejstva radarske stanice; ~ viscometron - viskometron, elektronski instrument za merenje viskoznosti; viewing indicator - vizuelni indikator; ~ screen - ekran za gledanje, ekran za posmatranje vigorously crackling and spattering arc - pršteći električni luk, besni električni luk (zav.) villamaninite - vilamaninit (sulfid i selenid Cu, Ni, Co, Fe) (min.) Villarl effect - Vilarijev efekat vinegar - sirce, ocat (vodeni rastvor sirćetne kiseline); ~, beer - pivsko sirce; ~, cider - sirce od jabuke; ~, malt - sirce od fermentiranog ječma (slada); ~, wine - vinsko
viscosity
sirce; <--, wood - sirćetna kiselina dobijena suvom destilacijom drveta vinyl - vinil (radikal CH 2 CH-) (hem.); ~ jacket - vinilski omotač (thnl.); ~ plastics - vinilske plastične mase (thnl.); ~ resins - vinilske smole, plastične mase, polimeri vinil-hlorida (PVC), vinilalkohola (PVA), vinil-acetata i njihovi međusobni polimeri (thnl.) Vinylite - grupa plastičnih masa na bazi vinilskih derivata (thnl.) Vinyon - sintetičko tekstilno vlakno na bazi polivinil-hlorida (tek.) virgin neutrons - primarni neutroni, pre no što su usporeni sudaranjem (nukl.) virtual anode - virtuelna anoda (els.); ~ cathode - virtualna katoda (eh.); ~ centre - virtuelni centar, trenutno obrtište, obrtno sedište (eh.); ~ focus - prividna i virtuelna žiža (opt.); ~ height - virtuelna visina; ~ image virtuelna slika (kod rasipnog sočiva) (opt.) virulence - otrovnost, zaraznost, kužnost viscid - lepljiv, židak viscidity v. viscosity viscometer v. viscosimeter viscose - viskoza, natrijumova so celuloznog ksantata, upotr. u industriji veštačke svile, rejona (thnl.); ~ rayon - viskozna svila (tek.) viscosimeter - viskozimetar (instrument za merenje viskoziteta); ~, capillary - kapilarni viskozimetar; ~, concentric v. rotary viscosimeter; ~, falling sphere - viskozimetar sa padajućom kuglom; ~, float - viskozimetar sa plovkom; ~, pendulum - viskozimetar sa klatnom; ~, recording - registrujući viskozimetar; ~, rotary - rotacioni viskozimetar; ~, rotational v. rotary viscosimeter; ~j torsion - torzioni viskozimetar viscosimetry - viskozimetrija (merenje viskoziteta) viscosity - viskoznost, unutrašnje trenje tečnosti; viskozitet, žitkost (hem.); ~, absolute - apsolutni
viscosity
778
viscosity viskozitet; ~, bulk - zapreminski viskozitet; ~, dynamic - dinamički viskozitet; ~, eddy v. turbulent viscosity; ~, effective - efektivni viskozitet; ~, index - indeks viskoznosti (hem.); ~, intrinsic - unutrašnji (pravi, stvarni) viskozitet; ~, kinematic kinematska viskoznost; koeficijent kinematske viskoznosti; ~, kinematic second - kinematska sekundarna viskoznost, kinematska zapreminska viskoznost; ~ of electrons - viskoznost elektrona; ~, radiative - radijaciona viskoznost; ~, relative - relativni viskozitet; ~, residual - rezidualni (zaostali) viskozitet; ~, shear - viskozitet smicanja; ~, slurry - viskozitet suspenzije (kašastog stanja); —, turbulent - turbulentni viskozitet; ~, volume - zapreminski viskozitet viscous - viskozan, lepljiv; ~ molten pool - žilava rastopina (zav.); ~ slag - žilava troska (zav.) visibility - vidljivost; ~, path vidljivost na trasi visible noise - fon na ekranu ( TV); ~ spectrum - vidljivi spektar
(fiz.)
vision - viđen je, vid, čulo vida, moć vida visitron - 1. vizitron, tip projekcione elektrolučne cevi; 2. tip emisionog fotoelementa Vistanex - trg. ime za gumu na bazi polibutilena (thnl.) visual angle - vidni ugao; ~ busy lamp - lampa zauzeća (tel.); ~ busy signal - optički signal zauzeća (tel.); ~ course indicator - vizuelni indikator kurseva (av.); ~ detector - vizuelni detektor (av.); ~ examination - ispitivanje okom, vizuelno ispitivanje (zav.); ~ indicator - vizuelni indikator, vizuelni pokazivač; ~ persistence - vizuelna postojanost (thnl.); ~ transmitter video-predajnik (video-deo televizijskog predajnika) (TV) vitallium - legura kobalta (mtl.)
vocoder
vitamins - vitamini (organske supstancije neophodne za pravilno funkcionisanje organizma, biokatalizatori) vitaminization - vitaminizacija (dodavanje vitamina prehrambenim proizvodima) vitaphone - vitafon (sistem snimanja zvuka na ploču) (eh.) vita rays - vita-zraci (od 0,32—0,29 mikrona) vitellin - vitelin, fosforprotein iz žumanceta jaja (hem.) Vitroesil - liveni kvare, trg. ime za posude od kvarenog stakla (thnl.) vitreous - 1. staklast; 2. staklen; 3. glaziran; ~ electricity - pozitivni elektricitet (el.); ~ silica delay line - linija kašnjenja livenog kvarca (el.); ~ slag - staklasta troska (zav.) vitrescent - sposoban da se ostakli (prede u staklasto stanje) vitrification - ostakljivanje, prelazak u staklasto stanje vitrified - ostakljen vitriol - galica; vitriol; ~, blue bakar-sulfat, plavi kamen, modra galica (hem.); ~, green - zelena galica, melanterit, hidratisani ferisulfat (hem.); ~, lead - olovna galica, anglezit, olovo-sulfat; ~, oil of - sumporna kiselina (hem.); ~, white - bela galica, goslarit, cink-sulfat (hem.) ~, zinc - cinkova galica, goslarit, cink-sulfat vitriolization - obrađivanje sumpornom kiselinom vivianite - vivijanit (hidratisani fosfat gvozda) (min.) vocabulary - rečnik vocatron - vokatron, sistem unutarnje veze vocoder - vokoder, kodni uređaj; uređaj za preradu reci u obliku kodnih signala; ~, autocorrelation - autokorelacioni vokoder; ~, correlation - korelacioni vokoder; ~, formant - formantni vokoder; ~, harmonic - harmonijski vokoder; ~, high-fidelity - vokoder koji daje visoku tačnost reprodukcije; ~, Laguerre ex-
vocoder
779
pansion - Lagerov ekspanzioni vokoder; ~, pattern-matching - vokoder koji radi na principu komparacije sa etalon-spektrom; ~, phase - fazni vokoder; ~, spectrum-channel - vokoder sa spektralnim kanalima; ~, tactile - taktilni vokoder; ~, voiceexycited - vokoder koji se pobuđuje glasom voder - veštački glas, aparat za veštački glas, veštačka usta (eh.) voice - glas, zvuk, ton; govor; ~ and carrier pass filter - propusni filter zvučnih frekvencija i viših od njih (eh.) ; ~ channel - zvučni kanal (TV); ~ coil zvučni kalem (eh.); ~ control modulacija govora (eh.); ~ frequency - zvučna frekvencija (eh.); ~ modulation - zvučna modulacija (eh.); ~ pas filter - tonski propusni filter (eh.); ~ transmitter - predajnik reci (eh.) void - prazan, pust, bez sadržine; nepopunjen, nezauzet, upražnjen; slobodan; gasni mehur, pora volatile - volatilan, izvetriv, isparljiv, pretvorljiv u paru (ili gas); ~ alkali - staro ime za amonijak (hem.); ~ constituent - isprarljiv sastojak (hem.); ~ covering - isparljiva obloga (zav.) volatilisation - isparavanje, volatilizacija (hem.) \ volatility - isparljivost; ~ product - proizvod isparljivosti, proizvod ravnotežnih koncentracija gasova građenih disocijacijom tečnosti ili čvrstog tela (hem.) volcanic tufa - vulkanska sedra (min.) volemetron - volumetron volt - volt (V) (jedinica električnog napona) = JA~ 1 s~ 1 ; ~ amperehour meter - voltampersatmetar (el.); ~ ampere meter - voltampermetar (el.); ~ box - autotransformator, delitelj napona (el.); ~, second - volt-sekunda (el.); ~ transformer - naponski transformator (el.) Volta effect - Voltin efekt (el.)
voltage
voltage - voltaža, napon (el.); ~ adjuster - regulator napona, podešavač napona (el.); ~ amplification - pojačanje napona (el.); ~ amplifier - pojačavač napona (el.); ~ and current setting working - radni napon i struja (el.); ~, anodizing - napon oksidacije; ~, are - napon električnog luka (el.); ~, avalanche (breakdown) - lavinski napon; ~, average srednji napon (el.); ~, back v. reverse voltage; ~, barrier blokirajući napon, blokirajući prednapon, napon za zatamnjenje; ~, base - napon baze; ~, basedand - napon modulacionog signala; ~, base-emitter - napon baza-emiter; ~, beam - napon za ubrzanje (snopa), akceleracioni napon; ~, bias - napon polarizacije, prednapon; ~, blocking v. barrier voltage; ~, breakdown - probojni napon; ~, built-in - difuzioni napon, unutrašnji napon; ~ cathode sheath - pad napona na katodnoj oblozi (cevi za gasno pražnjenje); ~ circuit - naponsko kolo (el.) ; ~ coefficient - naponski koeficijent (el.); ~, collector - napon kolektora; ~, collectorbase - napon kolektor-baza; ~, collector saturation - napon zasićenja kolektora; ~, commonmode - sinfazni napon; ~ control - regulisanje napona, kompenzacija napona, izjednačenje napona (el); ~ control, automatic - automatska regulacija napona (el.); ~ control, compensated - kompenzovana regulacija napona (elj.); ~ conventional load - propisani radni napon luka (el.); ~, crest v. peak voltage; ~, crossover - kritični potencijal sekundarnog unitera; ~ current-resistance pad napona na pmskom otporu, omski pad napona; ~, cutoff zaprečni napon; ~ derivate signal diferencijacije; ~ detector - naponski detektor; ~, diffusion v. built-in voltage; ~ divider - razdelnik napona, delitelj napona (el.); ~ drop - pad napona
voltage voltage (el.); ~, emitter - napon emitera; ~, equilibrium - ravnotežni potencijal] ~, excess domain - napon ekscesnog domena; ~ factor - naponski koeficijent, naponski faktor (el.); ~, flyback - napon povratnog impulsa; ~, forward - direktni napon; ~, gate - napon gejta; ~, gate—source - napon gejt-izvor; ~, gate-tochannel - napon gejt-kanal; ~ gradient - gradijent napona, naponski gradijent (el.); ~ grading electrode - elektroda razdelnik napona (el.); ~, Hali - Halov napon; ~, inflection-point - napon u tački maksimalne strmine; ~» injected - 1. dodatni napon; 2. injektirani napon; ~, injection - injekcioni napon; ~, injector napon injektora; ~, injected dodatni napon; ~, inverse v. reverse voltage; ~, junction - prelazni napon, napon na prelazu, napon spoja; ~, Kerr-cell - napon Kerove ćelije; ~ limiter ograničavač napona (el.); ~, link - napon veze, napon linka; ~ modulator - naponski modulator (els.); ~, noise napon šuma; ~, offset - napon smicanja; ~ 3 peak - maksimalni napon, amplituda napona; ~, peak inverse v. peak reverse voltage; ~, peak-point - napon u tački maksimuma struje; ~, peak reverse - maksimalni inverzni (zaprečni) napon; ~, photoelectric - fotoelektrični napon, fotonapon; ~, pinchoff v. cutoff voltage; •~, projected peak point - napon vršne tačke; ~, pull-in - napon aktiviranja; ~, pump - napon pumpanja; ~, punch-through napon proboja; ~ quadrupler šema za učetvorostručavanje napona (el.); ~, quescent collector - napon kolektora u radnoj tački; ~ ratio - koeficijent transformacije, odnos transformacije (el.); ~, reference - referentni napon; ~ regulation - regulacija napona, stabilizacija napona (el.); ~ re-
780
voltmeter gulator - regulator napona, stabilizator napona (el.); ~ relay naponski relej (el.); ~ resonance - naponska rezonanca, redna rezonanca (el.); ~, reverse - inverzni napon, zaprečni napon; ~, reverse breakdown - inverzni probojni napon; ~, saturation napon zasićenja, saturacioni napon; ~ sensitivity - osetljivost napona (el.); ~, signal - napon signala; ~, source - 1. napon izvora; 2. napon generatora; ~, sputtering - napon rasprašenja (metala); ~ stabilizer - stabilizator napona (el.); ~, staircase - napon stepenastog oblika, napon zupčastog oblika; ~, sustain(ing) - podržavajući napon; ~, switching - prekidački napon, napon uključenja; ~, thermal - toplotni napon; ~, threshold - napon praga; ~ to ground - napon prema zemlji (el.); ~ transformer - naponski transformator (el.); ~, tree-branch - napon grane drveta; ~ tripler - utrojivač napona (el.); ~, turnover - napon prebacivanja, napon prenošenja, napon skaniranja (jednostrukog), napon brisanja; ~, valley (-point) - minimalni napon, dolinski napon; ~ variation - promena napona (el.); ~ variation with the speed of a generator - promena napona sa brzinom generatora (elj.); ~, welding load - napon pri opterećivanju usled zavarivanja (zav.); ~, working - nominalni napon, radni napon; ~, Zener napon Zenerovog proboja
voltage controlled - sa naponskim upravljanjem voltaic battery - galvanska baterija (el.); ~ cell - galvanski element, galvanska ćelija (el.) Volta's cell - Voltin element (ćelija) (el.) voltmeter - voltmetar (el.); ~, differential - diferencijalni voltmetar; ~, digital - digitalni voltmetar; ~, frequency selective - selektivni voltmetar; ~ phase
voltmeter
vector - merač napona i faznog pomeraja voltron - 1. voltron, naziv serije prijemnopojačivačkih cevi; 2. izolacioni kompaund volume - jačina, tonska jačina; zvučnost; veličina; zapremina; obim; ~, clearance - mrtvi prostor (mot.); ~ compressor prigušivač jačine zvuka, kompresor jačine zvuka (eh., ak.); ~, confinement - zapremina držanja (plazme); ~ control - regulacija nivoa, regulacija jačine (zvuka) (eh.); ~ expander - ekspander; ~ limiter - ograničavač jačine zvuka (rad.); ~ meter merač jačine zvuka, merač zvučne jačine (ak.); ~, mode - zapremina tipova oscilovanja; ~ of fluid - volumen fluida; ~ of metal removed - volumen odnesenog metala (maš.); ~ of sound - zvučna jačina (ak.); ~ range - opseg zvučne jačine (ak.); ~ rate of flow - količina protoka; ~ recombination — prostorna rekombinacija (fiz.); ~ recombination rate - brzina prostorne rekombinacije (fiz.); ~ removed per tooth - volumen odnošenja jednim zubom (maš.); ~ resistivity - zapreminski otpor (el.); ~, scattering - zapremina rasejanja; ~ velocity - obimna brzina, prostorna brzina; ~ voltammeter - zapreminski voltampermetar (el.)
f
Vycor
781
volumenometer - instrument za merenje gustine (specifične zapremine) (hem.) volumetric - volumetrijski, zapreminski (hem.); ~ analysis - vo-
lumetrijska analiza, primena standardnih rastvora za određivanje količine elemenata ili jedinjenja u rastvoru (hem.); ~ delivery volumetrijska dobava (maš.); ~ efficiency - zapreminski koeficijent korisnog dejstva (maš.); ~ expansion - zapreminsko širenje
(fiz.); ~ modulus of elasticity
- zapreminski modul
(fiz.)
elastičnosti
volumetry - volumetrija (hem.) voluminous - voluminozan, velike zapremine volute - zavojita školjka, zavojiti puž, uvojak, zavojak vowel articulation - artikulacija glasa (samoglasnika) vortex - vrtlog, vihor; ~ field vrtložno polje, vihorno polje (el.); ~ whistle - vihorno pištanje, vihorno zviždanje (ak.) Vuepak - plastične folije na bazi acetata celuloze (thnl.) vulcanisation - vulkanizacija, obrada gume sumporom radi dobijanja novih osobina (thnl.) vulcanised fibre - vlakna dobijena posle obrade papirne pulpe rastvorom cink-hlorida (thnl.) vulcanite - vulkanit, ebonit, tvrdo vulkanizovana guma (thnl.) vulcanized indi-rubber cable kabl s gumenom izolacijom (el.) Vulcaprene - vrsta sintetičke gume (thnl.) vulgar fraction - običan razlomak, zajednički razlomak (mat.) Vultex - kaučuk-lateks vulkanizovani u tečnom obliku (thnl.) vu meter - merač zvučne jačine
(ak.)
Vycor - vrsta vatrostalnog stakla
VAM — vinyl acetate monomer - vinilacetat monomer VCM vinylchloride monomer - vinilhlorid monomer VPC — vapor-phase chromatography - hromatografija u gasnoj fazi
w W
- simbol za element volfram (hem.) wad - vad, koloidna modifikacija psilomelana, mangan-oksid sa raznim primesama (mitt.) wadding - vata wafer - podmetač; oblanda; obloga; ~, active device - ploča sa aktivnim elementima; ~, capacitor - ploča sa kondenzatorima; ~, crystal - kristalna ploča; ~, diffused - difuzna ploča; ~, end - krajnja ploča; ~, germanium - germanijumska ploča; ~, microelement - ploča s mikroelementima; ~, resistor - ploča sa otpornicima; ~, semiconductor - poluprovodnička ploča; ~, silicon - silicijumska ploča; ~, singlecrystal silicon - ploča od monokristala silicijuma; ~, socket presovano podnožje (eh.); ~, stacked-s - paketirana ploča; ~ switch - okrugli (presovan) prebacivač (el.) Wagner ground - Vagnerovo uzemljenje (za most naizmenične struje) (el.) wagon weighing machine - železnička vaga (sbr.) wainscot - oplata, drvena zidna obloga (građev.) wake - trag, brazda wale - rub, ivica
walk: ~ random - 1. slučajno lutanje, slučajna promena pravca; 2. neuredno kretanje walkie-lookie - prenosna televizijska kamera Walkie-no-back-talkie - minijaturni radio-predajnik (rad.) Walkie-talkie - dupleksni prenosni radio-telefon (rad.) walking beam furance - prolazna peć sa povremenim pomeranjem (thnl.) wall - zid, strana pločnika bliža zidovima kuća; ~, containment - hermetizovana kapsula, hermetizovana obloga, zid suda; ~, domain - granica domena; ~, end - krajnji zid; ~, entrance insulator - uvodni izolator (eh); ~, izolation. - izolovani zid, izolovana pregrada (membrana); ~, magnetic domain v. domain wall; ~ of pipe - zid cevi (mat.) ; ~ outlet - zidni izlaz, zidni čep (građev.); ~ plug - zidni utikač, zidna rozeta za čepove; ~ socket - zidno podnožje, zidna rozeta za čepove; ~ telephone - zidni telefon; ~ thickness - debljina zida (građev.); ~ thickeness measurer - merač debljine zidova (ultrazvukom) (građev.); ~ tube - prolazna cev, prolazni izolator (građev.); ~ type telephone set - zidni telefonski aparat
walnut walnut - orah (hot.) walnut capacitor - minijaturni vakuumski kondenzator (els.); ~ oil - orahovo ulje wamoscope - vamoskop wander - lutanja (radio-signala) promena pravca (radio-signala) wander plug - jednopolni čep (el.) wandering - lutanje (radio-signala), promena pravca (radio-signala) warble rate - dubina frekventne modulacije' (eh.); ~ tone - promenljivi ton, drhteći ton (ak.) warbled - frekventno modulisan (eh.) warbler - modulator sa reaktivnom cevi (eh.) ware - roba, fabrička roba warehouse - stovarište Warfarin - trg. ime za fenil-acetilhidroksikumarin, otrov (hem.) warm laboratory - laboratorija za rad sa srednje radioaktivnim materijalom, obično od 10 mC do 1 C. (nukl.) warm-up drift - odstupanje frekvencije pri zagrevanju (eh.) warm-up time - vreme zagrevanja (eh.) warning - opomena, upozorenje; predznak; obaveštenje; ~ circuit - signalno kolo (eh., tt.); ~, early - daljinska detekcija, rana detekcija; ~, microwave early - radar za daljinsko otkrivanje cilja; ~, radio - radio-upozorenje, radio-opomena; ~ station - alarmna stanica, stanica za upozorenje (tb., tel.) warp - osnova (tkanja) (tek.); umotati warpage - paket; uže za vučenje broda, vučenje broda (pom.) wash oil - apsorpciono ulje (thnl.) washer - podmetač, zaptivač; mašina za pranje rublja; ~, lock sigurnosni podmetač; ~, valve stem - podmetač osovine ventila; washing soda kristalna soda, soda za pranje rublja (hem.) waste disposal - uklanjanje radioaktivnih otpadaka (nukl.); ~ heat - otpadna toplota (tt.); ~ quan-
784
water
tity per unit time - količina otpadaka u jedinici vremena; ~ uranium - otpadni uranijum, uranijum koji ima sadržaj 2 3 5 U manji od prirodnog, posledica izgaranja u reaktoru ili kao osiromašeni otpadak uređaja za razdvajanje izotopa (nukl.) water - voda; jedinjenje vodonika i kiseonika (hem.); ~ bath - vodeno kupatilo (hem.); -—' boiler reactor - nuklearni reaktor sa obogaćenim gorivom koje je rastvoreno u vodi, odlikuje se veoma malim dimenzijama (nukl.); ~ -cooled tube - cev sa vodenim hlađenjem (eh.); ~ cooling hlađenje vodom (tt.); ~, deionized - dejonizovana voda; ~ delay line - vodena linija za kašnjenje (el.); ~ development - naknadno izazivanje emulzije u vodi za ispiranje (jot.); ~ displacement contact type generator kontaktni razvijač acetilena sa istiskivanjem vode (thnl.); ~ displacement gasholder - skupljač gasa sa istiskivanjem vode (thnl.); ~ feed mechanism - uređaj za napajanje vodom (thnl.); ~ gas (blue gas) - vodeni gas (hem.); ~ glass - vodeno staklo, vodeni rastvor alkalnih silikata (hem.); ~ load - vodeno opterećenje (ma!.); ~ of crystallisation kristalna voda, kristalizaciona voda, voda koja ulazi u sastav kristala (hem.); ~ pipe - vodovodna cev (građev.); ~ piping - vodovod (građev.); ~ pressure vodeni pritisak (građev.); ~ pressure test - provera pritiska vode (građev.); ~ pump - vodena pumpa (ma!.); ~ softeners - omekšivač vode (soda, boraks i dr.) (thnl.); ~ tank - rezervoar za vodu; ~ to carbide generator (dryresidue type) - razvijač acetilena sa suvim ostatkom (thnl.); ~ to carbide type generator razvijač acetilena sa kapanjem vode (thnl.); ~ to carbide generator (semi-solid residue type) - razvijač acetilena sa kapanjem
water
785
vode u karbidske pregrade (thnl.); ~ tolerance - dopustivi sadržaj -vode (hem.); ~ vapor - vodena para (hem.); ~ -water reactor - heterogeni nuklearni reaktor kod koga je obična voda istovremeno moderator i prenosnik toplote (nukl.) waterproof - nepropustljiv za vodu (thnl.) waterproff paper - papir impregniran bitumenom, ter-papir (thnl.) waterproofing - proces obrade tekstila i drugih materijala da bi bili neprobojni za vodu (thnl.); ~ salts - soli koje tvore nepropustljivost za vodu (thnl.) watertight - nepropustljiv za vodu, nepromočiv, hermetičan (thnl.); ~ machine - mašina zaštićena od vode (ma!.) watt - vat (W) (jedinica snage) = J s-i watt-hour - vat-čas (Wh) (jedinica energije) — 3 600 J watt-hour meter - vatsatmetar wattage - potrošnja u vatima (el.) wattless component - reaktivna komponenta (el.); ~ current reaktivna struja (el.); ~ power reaktivna snaga (el.) wattmeter - vatmetar (el.); ~, pondermotive force - ponderomotorni vatmetar; ~, radiationpressure - vatmetar na bazi pritiska zračenja wave - talas; signal (rad.); ~, acoustical - zvučni talas; ~, accoustic-gravity-s - zvučno-gravitacioni talasi; ~, Airy - Ejrijev talas; ~, Alfen - Alfenov talas; ~, alpha - alfa-talas (moždanai talas sa frekvencijom od 9 do 14 Hz); ~, analysis - analiza talasa, analiza harmonika (rad.); ~ antenna - talasna antena (Beveridžova) (rad.); ~, atmoshperic - atmosferski talas, prostorni talas; ~, back - reflektovani talas; ~, backscattered - talas povratnog rasejanja; —, backward -povratni talas; ~, beta - beta-talas (moždani talas sa frekvencijom SORečnlk
wave većom od 14 Hz); ~, bound vezani talas; ~, brain - moždani talas; ~, broadcast - signal radio-difurzione stanice; ~, centrimetric-s - santimetarski talasi (od 3 do 30 GHz); ~, characteristic - karakterističan talas (s nepromenjenom polarizacijom pri prolazu kroz sredinu); ~, circular - kružni talas; ~, circular electric - kružni električni talas; ~, circularly polarized - talas sa kružnom polarizacijom; ~, circular magnetic - kružni magnetni talas; ~, clipped - ograničeni talas; ~, clockwise polarized v. rigthand(ed) polarized wave; ~, coherent - koherentni talas; -~, collective-s - kolektivni talasi; ~, collective phonon-s - kolektivni fononski talasi; ~, collective phonon-electron-s - kolektivni fonon-elektronski talasi; ~, collective sound-s - kolektivni zvučni talasi; ~, compression(al) - talas kompresije; ~, compressional - dilatational-s- kompresiono-dilatadoni talasi; ~, condensational - talas sabijanja; ~, conductance - talasna provodnost (el.); ~, conical - konusni talas; ~3 continuous-s - 1. neprigušeni talasi; 2. neprigušene oscilacije; ~, control - upravljački signal, kontrolni signal; ~ converter - talasni konvertor (el.); ~, cosmic radio-s - kosmičko radiofrekventno zračenje; ~, counterrotadng-s - obrnuto rotirajući talasi; ~, creeping - odvojeni talas; ~ crest - talasni breg (fiz.); ~, current - talas struje, strujni talas; ~, current density - talas gustine struje; ~j cyclotron ciklotronski talas; -~, cylindrical - cilindrični talas; -~, damped prigušeni talas; ~, decadent-s 1. prigušeni talasi; 2. prigušene oscilacije; ~, decametric-s dekametarski talasi od (3 do 30 MHz); ~, decaying v. damped wave; ~, decimetric-s - decimetarski talasi (od 300 do 3000 MHz); ~, Dekametric-s v. de-
wave wave cametric waves; —, delta - deltatalas (moždani talas sa frekvencijom nižom od 9Hz); ~, density - talas gustine; ~, difracted prelomljeni talas; —, dilatational - longitudinalni talas; ~ dipole - talasni dipol (el.); ~, direct 1. direktni talas; nereflektovani talas; 2. površinski talas; ~, discontinous-s - 1. prigušeni talasi; 2. prigušene oscilacije; ~ distortion - izobličenje talasnog oblika (fiz.)', —', disturbing - perturbancioni talas; ~, divergent-s _. divergentni talasi; ~, down-coming v. reflected wave; ~ duct - talasni kanal (el.); ~, ducted gravity - gravitacioni talas koji se rasprostire po atmosferskom kanalu; ~, E-s - E-talas, talas tipa E; ~, eartfa-reflected - talas reflektovan od Zemlje; ~, elastic - elastični talas; —, electromagnetics - 1. elektromagnetni talasi; 2. elektromagnetne oscilacije; ~, electron cyclotron - elektronski ciklotronski talas; ~, electrostatic - elektrostatički talas; ~, elliptical - eliptičkni talas; ~, elliptically polarized elipticnopolarizovani talas; ~, emitted - emitovarli talas; ~, energy density - talas, gustine energije; ~ equation - talasna jednačina (fiz.) i ~, evenescent-s - prigušeni talasi; ~, excited - ekcitovani talas; ~, exciting - ekscitujući talas; ~, extraneous-s strani signali, bočni signali (talasi); ~, extraordinary - neobični talas; ~, far-infrared - talas dalekog infracrvenog opsega; ~, fast - brzi talas; ~, fast cyclotron brzi ciklotronski talas; ~, fast space-charge - brzi talas gustine prostornog naelektrisanja; ~, field - 1. talas magnetnog fluksa; 2. pobudni talas; ~, free - slobodni talas; ~, free-space - talas u slobodnom prostoru; ~, free surface - slobodni površinski talas; ~ function - talasna funkcija (fiz.); ~, fundamental - osnovni
786
wave talas, prvi harmonik; ~, Goubon - Guboov talas; ~, gravitational - gravitacioni talas; ~, ground - 1. zemaljski talas; 2. osnovni signal; ~, ground-reflected v. earth-reflected wave; ~, growing - rastući talas; ~, growing standing - rastući stojeći talas; ~j growing surface - rastući površinski talas; ~, guided - vodeni talas, usmereni talas; ~, heat-s - toplotni talasi, infracrveni talasi; ~, hectometric-s - hektometarski talasi (od 300 do 3000 KHz); ~, helicon - helikon, spiralni talas; ~, high-frequency-s - kratki talasi (od 3 do 30 MHz); ~ hollow - talasna dolina; ~, hydromagnetic - hidromagnetni talas; -, hydrothermomagnetic - hidrotermomagnetni talas; —•, hypersonic - ultrazvučni talas; ~, idler - jalov talas (kod parametarskog pojačanja); ~, impedance - talasna impedanca, karakteristična impedanca (rad.); ~, impinging v. incident wave; ~, incident upadni talas; ~, increasing v. growing wave; ~, indirect v. sky wave; ~, infrated-s v. heat waves ~, inhomogeneous - nehomogeni talas; ~, interferential-s - interferencioni talasi; ~, ion cyclotron - jonski ciklotronski talas; ~, ionic - jonski talas; ~, ionospheric v. sky wave;- <—,' ionsound - jonski zvučni talas; ~, kilometric-s - kilometarski talas (od 30 do 300 KHz); ~, knock v. shock wave; ~, L v. left-hand(ed) polarized wave; ~, Lamb-s - Lembovi talasi; ~, lattice-s oscilacije (kristalne) rešetke; ~, leaky - talas s gubicima na zračenje; ~, leaky space-charge talas prostornog naelektrisanja s gubicima na zračenje; ~, leftcircular helical - levo polarisani spiralni kružni talas; ~, lefthande(ed) polarized - levo polarisani talas; ~, LH v. lefthande(ed) polarized wave; ~, light - svetlosni talas; ~, long-s - dugački talasi (od 300 KHz do
787
300 Hz); ~, longitudinal - longitudinalni talas; ~, low-frequency-s v. kilometric waves; ~, magnetoelastic - magnetno-elastični talas; ~, magnetohydrodynamic - magnetno-hidrodinamički talas; ~, magneto-plasma - magnetno-plazmeni talas; —, magneto-sound - magnetno-zvučni talas; ~, magnetostatic magnetno-statički talas; ~, magnon - magnonski talas; ~, maintained-s v. continuous waves; ~ mechanics - talasna mehanika, grana fizike; ~, medium-frequency-s - srednji talasi (od 300 do 3000 KHz); ~, medium highfrequency-s - talasi od 200 do 50 m; ~, metric-s - metarski talasi (od 30 do 300 MHz); ~, microwave (frequency) acoustic - akustični talasi; ~, millimetric-s - milimetarski talasi (od 30 do 300 GHz); ~ motion talasno kretanje (fiz.); ~, moving - v. travelling wave; ~, multiple-hop sky - višestruko reflektovano prostorni talas, višestruko reflektovani jonosferski talas; ~, near-surface v. ground wave; •~, negative - negativni talas; ~ normal - normala talasa (fiz.); -~ number - talasni broj, broj talasa (stojeći talasi u provodniku) (fiz.); ~, O v. ordinary wave; ~, oblique - kosi talas; ~, oblique hydromagnetic - kosi hidromagnetski talas; -~, optical - optički talas; ~, ordinary - obični talas, normalni talas; ~, outgoing - izlazni talas; ~, parametrically coupled-s parametarski-vezani talasi; ~-, particle displacement - talas pomeranja čestica; ~, persistent-s v. continuous waves; ~^, phonon - fononski talas; ~ picture - oblik signala slike; ~, piezoelectric sound - piezoelektrični zvučni talas; ~, plane - ravni talas; ~, plasma - talas plazme, plazmeni talas; — polarization - polarizacija talasa (fiz.); ~, polarized polarizovani talas; ~, polychro50«
wave matic - polihromatski talas; ~, positive - pozitivni talas; ~, pressure - talas pritiska; ~, primary - primarni talas; ~, principle-s - osnovni talasi; ~ propagation - prostiranje talasa, propagacija talasa (fiz.); ~, pump - talas pumpanja; ~, L v. quasilongituditanl wave; ~, ~T v. quasi-transverse wave; ~, quasilongitudinal - kvazilongitudinalni talas; ~, quasi-transverse - kvazitransverzalni talas; ~, radiated - 1. izračeni talas; 2. izraženi signal; ~, radio-s - radio-talasi, radiofrekventna zračenja; ~, random-s - slučajne oscilacije; ~, Rayleigh-s - Relijevi talasi; ~-, reference referentni talas; ~, reflected reflektovani talas; prostorni talas; ~, refracted - prelomljeni talas; ~, residue-s - normalni talasi; ~, return - inverzni talas; ~, RH v. right-hand(ed) polarized wave; ~, right-circular helical - spiralni talas; ~>, rotary - obrtni talas (talas sa obrtnim poljem polarizacije); ~, rotational v. shear wave; ~, running v. travelling wave; ~, S - S-talas; ~, scattered - resejani talas; ~, scattered outgoing-s - rasejani izlazni talasi; ~, sensing - sondirajući talas; ~, shear - talas smicanja; ~, shock - udarni talas; ~, short-s - kratki talasi (s dužinom talasa kraćom od 200 m); ~, shrinking v. damped wave; ~, signal - talas signala, signalni talas; ~, sky - prostorni talas, jonosferski talas; ~, slow - spori talas; ~, SI^-SSB v. square-law singlesideband wave; ~, Sommerfeld - Zomerfeldov talas; ~, sonic v. sound wave; ~, sound - zvučni talas; ~, space v. sky wave; ~, space-charge - talas gustine prostornog naelektrisanja; ~, spacing - razdvojni signal; ~, spatial v. sky wave; ~, spatially-growing - prostorno rastući talas; ~, spherical - sferni talas; ~, spin - spinski talas; ~s squarish - pravougaoni talas; ~,
wave wave standing - stojeći talas; ~, standing whistler - stojeći talas atmosferske smetnje; ~, stationary v. standing wave; ~, stray-s - lutajući talasi; ~, submillimetric-s - submilimetarski talasi; ~, supersonic-s - ultrazvučni talasi; ~, surface v. ground wave; ~, sustained-s v. continuous waves; ~, synchronous - sinhroni talas; ~, tangential - tangencijalni talas; ~ theory of light - talasna teorija svetlosti (fiz.); ~, thermal sound - termalni zvučni talas; ~, ther momagnetic - termomagnetni talas; ~, timing - vremenski signal, tanki signal; ~, torsional - torzioni talas; ~, transverse transverzalni talas; ~, transverse acoustic - transverzalni akustični talas; ~, transverse magnetic transverzalni talas; ~, travelling - progresivni talas, putujući talas; ~, tropospheric - troposferski talas; ~ -type converter - talasni konvertor (rad.); ~, ultrashort-s - ultrakratki talasi (kraći od 10 m); ~, ultrasonic - ultrazvučni talas; ~, undisturbed 1. neizobličeni talas; 2. neizobličeni signal; ~, US v. ultrasonic wave; ~, very high - frequency-s - metarski talasi, kratki talasi; ~, viscosity - viskozni talas; ~, voltage shock - udarni talas napona; ~, whistler - talas atmosferske smetnje; —• winding - valoviti namot (elj.); ~, X v. extraordinary wave; ~, zero - mean square - pravougaoni talas sa nultom srednjom vrednošću; waveform - oblik talasa, oblik signala (rad.); ~, binary - binarni signal; ~, Doppler - invariant - nepromenljivi signal u odnosu na Doplerov efekat; ~, Doppler-tolerant signal - tolerantni signal u odnosu na Doplerov efekat; ~ generator - generator impulsa određenog oblika (eh.); ~, noise - signal šuma; ~ -of pulse - oblik impulsa; ~,
788
waveguide pump - oblik pumpnog signala; ~, quench - oblik pomoćnih oscilacija; ~, square - oscilacije pravougaonog oblika; ~, staircase - zupčasti trougaoni oblik talasa (signala); ~, triangular oscilacije trougaonog oblika
wavefront - čelo talasa, front talasa; ~, reconstructed - rekonstruisani talasni front; ~, reference - referentni talasni front; ~, uniform-phase - talasni front s konstantnom fazom waveguide - talasovod (rad.); ~, alr-filled - talasovod sa vazdušnom ispunom; ~, all-metal metalni (celometalni) talasovod; ~, ammonia-filled - talasovod sa amonijačnom ispunom; ~ attennuator - oslabijivač talasa (rad.); ~, beam (mode) - svetlovod; ~ bend - koleno talasa (rad.); ~ bifurcation - račvanje talasovoda, grananje talasovoda (rad.); - cell - ćelija talasovoda, otvor talasovoda (rad.); —, circural - talasovod kružnog preseka; ~, conducting - provodni talasovod; ~, corrugated - talasasti talasovod, elastični talasovod; ~ coupler - pobuđivač talasovoda, uređaj za pobuđivanje talasovoda (rad.); ~ coupling - talasovodna sprega, talasovodni spoj (rad.); —', depletion layer - talasovod formiran osiromašenim slojem; ~, diaphragmatic - talasovod sa dijafragmama; ~, dielectric - dielektrični talasovod; ~, dielectric (-filled) - talasovod s dielektričnom ispunom; ~, disk (-loaded) - talasovod s dijafragmama; ~, distributed beam - talasovod sa raspodeljenim parametrima; ~, dominant mode - talasovod za osnovni tip oscilacija; ~ duplexer - duplekser talasovoda (rad.); ~> earth-ionosphere - talasovod Zemlja-jonosf era; ~ elbow - koleno talasovoda (rad.); ~, electron elektronski talasovod; ~, elliptic - eliptični talasovod; ~. ferritefilled - talasovod s feritnom is-
waveguide
789
punom; ~, flexible - elastični talasovod, fleksibilni talasovod; ~, free-space - otvoreni talasovod; ~, gyrotropic-medium - žirotropski talasovod; ~, H - talasovod sa poprečnim presekom u obliku H; ~, helix - spiralni talasovod; ~, hollow - šuplji talasovod; ~ impedance bridge talasovodni impedansni most (eh.); ~, interlocked type - elastični talasovod; ~, leaky - talasovodantena s uzdužnim procepom, talasovodna antena s prorezom; ~, liquid metal filled - talasovod sa ispunom od tečnog metala; ~, loaded - opterećeni talasovod; ~, lossless - talasovod bez gubitaka; ~, manifold - v. corrugated waveguide; ~ mode - način oscilovanja u talasovodu, tip oscilovanja u talasovodu (rad.); ~, off-sized - talasovod s nestandardnim poprečnim presekom; ~, optical v. beam(mode) waveguide; ~, overmoded v. oversized wave guide; ~, oversized - 1. talasovod za više tipova oscilovanja; 2. talasovod s piramidalnim završetkom; ~, planer dielectric - ravni dielektrični talasovod; ~, plasma plazmeni talasovod; ~, plasmafilled - talasovod sa ispunom od plazme; ~, pump - pumpni talasovod; ~, quasi-optical - kvazioptički talasovod; ~, radiating - talasovodna antena; ~, rectangular - pravougaoni talasovod; ~, reflecting beam (mode) refleksioni talasovod; ~, regular - regularni (obični) talasovod; ~, ridge - grebenasti talasovod; ~, rigid - čvrsti talasovod; ~, running(-wave) v. travelling waveguide; ~, segment - talasovodni segment (rad.); ~, semiconductor-filled - talasovod s poluprovodničkom ispunom; ~, single-mode v. standard-size wave guide; ~, sinuous - zmijoliki talasovod; ~, slotted - merna linija; ~, squeeze section deo talasovoda promenljivog pre-
way
seka (rad.); ~, standard-size 1. talasovod standardnih razmera, standardni talasovod; 2. talasovod s jednim tipom oscilacija; ~, standing - talasovod sa stojećim talasima; ~ switch - talasovodni prekidač, talasovodni prebacivač (rad.); ~, tapered talasovod promenljivog poprečnog preseka; ~, terresrtial - prirodni talasovod; ~, trapezoidal - trapezoidni talasovod; ~, travelling - talasovod s progresivnim talasima; ~, uniform - uniformni talasovod; ~, unloaded - neopterećeni talasovod -K, talasovod sa poprečnim presekom u obliku n; ~ wavelength - talasna dužina talasovoda (rad.) wavelength - talasna dužina (rad., fiz.); ~, acoustic - dužina zvučnog talasa; ~, constant - konstanta talasne dužine, fazna konstanta (homogene linije); ~, critical v. cutoff wavelength; ~, cutoff - kritična talasna dužina; ~, free-space - talasna dužina u slobodnom prostoru; ~, guide dužina u talasovodu; ~, helicon dužina spiralnog talasa; ~, laser talasna dužina zračenja lasera; ~, maser - talasna dužina zračenja masera; ~, optical - dužina optičkog talasa; ~, phonon - talasna dužina fonona; ~, reduced redukovana talasna dužina spintalasa; ~, spin-*wave - dužina spin-talasa wave-mechanical - kvantnomehanički wave-number - talasni (valni) broj wavellite - vavelit, lesonit (bazični fosfat aluminijuma) (min.) wavemeter - talasomer (rad.) wavetrain - talasni niz, red talasa wavy - talasast, valovit; talasno; ~ master, wax original - original od voska (ak) wax - vosak; —, caraauba - karnauba vosak way - put, drum; staza, putanja; ulica; ~ car - službeni poštanski vagon; ~ curcuit - obilazno me-
way
790
way dumesno kolo, obilazak direktne međumesne linije, obilazni put (tel.) weak - slab; ~ acid - slaba kiselina (hem.); ~ current engineer slabostrujaš, inženjer slabe struje; ~ current engineering - tehnika slabe struje (eh.) weak negative - slab (nedovoljno osvetljen) negativ (jot.) weakening of cross section - slabljenje preseka wear - habanje; trošiti se, habati; ~ out - izlizati; ~ resistance otpornost protiv habanja; ~ system - habanje sistema; ~ test - ispitivanje habanja, ispitivanje na habanje weather forecast call - poziv specijalne službe (prognoza vremena) (meteor.) weatherometer - uređaj za određivanje otpornosti bojenih premaza prema atmosferskim uticajima (thnl.) weatherproof - otporan na atmosferske promene (thnl.) weber - veber (Wb) (jedinica magnetskog fluksa) weddings - papir za štampanje reklame, plakatna hartija wedge - klin; ~ and grove transmission ration - klinasto žlebni prenos; ~ angle - ugao klina; ~ bolt - klinasta čivija; ~ contact - jezičasti kontakt; ~ -shaped klinast, oblika klina weed - korov; ~ control - uništavanje korova; ~ control aggregates - uređaji (sprave) za uništavanje korova; ~ extramination - uništavanje korova; ~ exterminator - sredstvo za uništavanje korova; ~ killer - sredstvo za uništavanje korova; ~ seed seme korova; ~ sprayer - prskalica za korov weeder - drljača za trganje korova weedicide - sredstvo za uništavanje korova
weld, edge
weekly earning - nedeljna (sedmična) plata, primanja; ~ season ticket - nedeljna karta (saobraćaj) weep hole - odvodni otvor, prorez, prokapni otvor weft - potka, tkanje, tkanina (tek.) Wehneltbreaker - Veneltov prekidač (eh.); ~ cathode - Veneltova katoda, oksidna katoda (els.); ~ cylinder - Veneltov cilinder, fokusirajuća elektroda (eh.); ~ -filament - oksidna katoda (eh.) wehrlite - verlit, pilzenit (bizmuttelurid) (min.) weigh-batcher - dozirana vaga; ~ -bridge - mosna vaga weigher - dozirani uređaji weight - težina, mera, teret, teg; ~ -density - specifična težina; ~ distribution - raspored težine; ~, fill - težina punjenja (thnl.); ~ mili - glodalica (maš.); ~ of deposited metal - težina dodatog materijala (zav.); ~ of electrode melted in unit time - učinak topljenja (zav.); ~ of electrode wire melted in unit time - težina istopljenog jezgra elektrode u jedinici vremena (zav.)^; ~ of metal deposited in unit time - težina nanetog materijala u jedinici vremena, učinak zavarivanja (zav.); ~ of metal deposited in unit time at maximum current - optimalni učinak zavarivanja (zav.); ~ of metal melted per amper per minute - koeficijenat topljenja (težina istopljenog metala po amperu u minuti) (zav.); ~ of portion of core wire melted - težina istopljenog metala (jezgra elektrode) (zav.); ~ of portion of electrode melted - težina istopljene elektrode (uključivo obloga) (zav.); ~ voltmeter - težinski voltmetar (el.) Weiler wheel - Vajlerov točak (el.) weir - brana (gradev.) Weir stabilizer - kvarcni stabilizator (frekvencije) (el.) weld - šav, zavareni šav (zav.); zavarivati weld edge - rubni šav (zav.);
weld face
791
weld face - lice šava (zav.); ~, field - montažni šav (zav.); ~, fillet - ugaoni šav (zav.); ~, fillet in a corner joint - ugaoni šav spoja na uglu (zav.); —, flat faced fillet - ugaoni šav sa ravnim licem (sav.); ~, flush - sučeoni šav bez nadvišenja (zav.) weld J butt in Tee or corner joint - ugaoni šav sa pripremljenim žlebom (zav.); ~ junction granica rastvaranja (zav.); ~ made downwards by vertical position welding - nizlazni šav (šav izvrSen u vertikalnoj ravni odozgo ,; naniže) (zav.); ~ metal - materijal šava, metal šava (zav.); ~ • metal zone - oblast rastapanja (zav.); ~ restrained test ukleštena zavarena proba (zav.)^; : J ~ , rotation - ugao okretanja spoja (između ravni simetrije spoja i vertikalne ravni), ugao okretanja Sava (zav.); ~, slope - ugao nagiba šava, ugao nagiba spoja pri izvršenju (ugao između ose Sava i horizontalne ravni) (zav.); '—; slot - šav u žlebu (zav.); — tack - mesto pripajanja, pripoj (zav.); ~ with backing ring šav sa prstenastom podlogom (zav.); ~ with backing strip - šav sa privarenom podložnom pločicom (zav.); ~ zone - oblast zavarivanja (opšti izraz za oblast rastapanja i toplotnog uticaja prelazne zone), zona šava (zav.) weldability assessed from the effect of mechanical stresses zavarljivost zavisna od konstruktivnih oblika; opšta zavarljivost (zav.); ~ assessed from the effect of metallurgical considerations - zavarljivost zavisna od metalurških činilaca, lokalna zavarljivost (zav.); ~ assessed from the point of view of technique - zavarljivost zavisna od načina rada, operativna zavarljivost (zav.) weld between members with prepared edges - šav sa pripremljenim žlebom (zav.); ~ bevel or J but in Tee or corner joint ugaoni šav sa pripremljenim žle-
welding bom (zav.); ~ bond - šav za električnu provodljivost (kod šina) (zav.); ~ butt between plates with raised edges - rubni šav (zav.); ~ capable of taking stresses - šav sposoban za prijem sila (zav.); ~, chain intermittent - ravnomerno isprekidan šav (zav.); ~, concave fillet - izdubljeni šav (zav.); ~, continous - neprekidni šav (zav.); ~, convex fillet - ispupčeni ugaoni šav (zav.); ~, corner - ugaoni šav (sav.); ~ decay - sklonost ka koroziji usled zavarivanja (zav.) welded assembly - zavareni komad, zavarena konstrukcija (zav.); ~ -contact germanium crystal kristal germanijuma sa zavarenim kontaktom (nukl.); ~ joint zavareni spoj (zav.) welder - zavarivač (zav.); ~ electron beam - električni aparat za zavarivanje; ~, transistor encapsulation - uređaj za zavarivanje tela tranzistora welding - zavarivanje (zav.); ~ accessories - pomoćni uređaj za zavarivanje (zav.); ~ alternator - zavarivački alternator, generator naizmenične struje za zavarivanje (zav.); ~ apron - zavarivačka kecelja (zav.); ~ are - luk za zavarivanje, zavarivački luk (zav.)[; ~, block - potpuno zavarivanje šava u odsecima (zav.); ~ bench - zavarivačka klupa, zavarivački sto (zav.); ~ blowpipe - gorionik za zavarivanje, zavarivački gorionik (zav.); ~ booth - zavarivačka kabina (zav.); ~ braze - zavarivačko lemljenje (zav.); ~ cable - zavarivački kabl (zav.); ~ characteristics - karakteristike zavarivanja (zav.); ~ choke induktivni regulator (i stabilizator) (zav.); ~ conditions - uslovi zavarivanja (zav.); ~ neetor spojnik kabla za zavarivanje (zav.); ~ current - struja zavarivanja (zav.); ~ defects - greške zavarivanja, greške u šavu (zav.); ~ electrode - zavarivačka elektroda
welding welding (zay.)i ~, electron beam - zavarivanje elektronskim snopom; ~ equipment - zavarivačka oprema, oprema za gasno zavarivanje (zav.); ~ flame - plamen za zavarivanje (zav.) ; ~ flux - topljenje (zav.); ~ generator - zavarivački generator, matični generator za zavarivanje (zav.); ~ glass - obojeno zaštitno staklo (zav.); ~ gloves - zavarivačke rukavice (zav.); ~ goggles - zavarivačke naočare (zav.); ~, laser - zavarivanje laserskim snopom; ~ head - glava za zavarivanje (zav.); ~ machine, static - nepokretna zavarivačka mašina (zav.); ~ method - način zavarivanja (zav.); ~ operator - zavarivač na automatskoj mašini (zav.); — operation - izvršenje zavarivanja (zav.); ~ paste - pasta za zavarivanje (zav.); ~ position - položaj zavarivanja, položaj7 pri zavarivanju (zav.); ~ powder - topitelj u prahu (zav.); ~ processes - vrsta zavarivanja (zav.); ~ ranges - oblast regulacije struje zavarivanjem (zav.); ~ set using electronic' rectifier - cevni (elektronski) isprekidač za zavarivanje (zav.); ~ set with a continuous wave high frequency ioniser - stroj za zavarivanje sa samoizazvanim visokofrekventnim pražnjenjem (zav.); ~ set with a surge injector stroj za zavarivanje stabilizatorom luka (generatorom udarnog talasa) (zav.); ~ set with direct current suppersslon capacitors stroj za zavarivanje sa baterijom kondenzatora (u seriji) (zav.); ~ set with high frequency ioniser - stroj za zavarivanje sa dodatnom visokofrekventnom strujom (zav.); ~ set with high frequency spark ioniser - stroj za zavarivanje sa visokofrekventnom varnicom za olakšanje paljenja (zav.); ~ set with separate motor and generators) on a common baseplate - pretvaračka grupa sa odvojenim generatorom na zajed-
792
well base rim ničkoj osnovi, spregnuta pretvaračka grupa za zavarivanje (zav.); ~ shop - zavarivačka radionica (zav.); ~ sleeve - naramenice za zavarivanje (zav.); ~ spats zavarivačke dokolenice, dokolenice za zavarivače (zav.); ~ stress unutarnji napon od zavarivanja (zav.); ~ technique and methods - tehnika i metode zavarivanja (zav.); ~ time - vreme zavarivanja (zav.); ~ torch - zavarivački gorionik (zav.); ~ transformer with dropping characteristic - transformator za zavarivanje sa strmom karakteristikom (zav.); ~ transformer with power factor correction - transformator za zavarivanje sa korekcijom faktora snage (zav.); ~ transformer with three phase input and single phase double frequency output - tromonofazni transformator za zavarivanje (sa udvajanjem učestalosti) (zav.); ~, ultrasonic - ultrazvučno zavarivanje; — using bar or backing strip - zavarivanje sa podlogom (zav.); <—• using filler metal zavarivanje sa dodatnim materijalom (zav.); ~ with consumable electrode - zavarivanje topljivom elektrodom (zav.); — with nonconsumable electrode - zavarivanje netopljivom elektrodom (zav.) ~ without moving the workpiece - zavarivanje u prinudnom položaju (zav.); ~ without using the filler metal - zavarivanje bez dodatnog materijala (zav.); ~ without weaving - višeslojno zavarivanje uzanim varovima (zav.)^; ~ with pressure - zavarivanje pritiskom (zav.); ~ with weaving - višeslojno zavarivanje u širokim varovima (zav.);
weldment - zavareni komad, zavarena konstrukcija (zav.) weldotron - veldotron well - 1. potencijalna jama; 2. izvor (npr. informacija) well base rim - olučasti naplatak (inot.); ~ water - bunarska voda
well-type counter
793
well-type counter - brojač radioaktivnog zračenja u koje se uzorak stavlja u zaštitnu oblogu odozgo (nukl.) welt - porub, rub, opšav, obod Western cell - Vestonova ćelija, Vestonov element, galvanski spreg standardnog napona, sadrži i kadmijum; ~ film-speed - Vestonova brzina filma, praktična mera osetljivosti emulzije (fot.) Weston-Scheiner film-speed - skala osetljivosti emulzije gde porast od 3 jedinice predstavlja dvostruko veću osetljivost (fot.) westrosol - trg. ime za trihloretilen (hem.) wet - mokar, vlažan, nakvašen, poliven; ovlažiti; ~ acetylene vlažni acetilen (zav.); ~ analysis - mokra analiza (hem.); ~ assay - analiza na „mokrom putu", iz rastvora (hem.); ~ battery akumulatorska baterija, baterija sa mokrim elementima (el.); ~ cell - mokri element, element sa tečnim elektrolitom (el.); ~ electrolytic capacitor - mokro-elektrolitički kondenzator (el.); ~ grinding - mokro brušenje (mot.); ~ milling - mokro mlevenje (thnl.); ~ oxygen - vlažni kiseonik (thnl.); ~ sump - karter sa uljnim ostatkom (mot.) wetness of steam - vlažnost pare (en.) wettability - stepen nakvašenosti wetted perimeter - okvašeni obim wetting agents - sredstva za olakšavanje kvašenja (sapuni, deterdženti) (thnl.); whale oil - riblje ulje Wheatstone bridge - Vitstonov most (ti.); — perforator - Vitstonov perforator (el.); ~ t r a n s lating system - Vitstonova translacija, Vitstonov translacioni sistem (ti.) wheel - točak; ~ barrow - ručna kolica; ~ base - razmak osovina (mot.); ~ box - izbočina nad točkom (mot.); ~ cylinder kočni cilinder (mot.)
white arsenic
Wheeler's formula - Vilerova formula (za proračun cilindričnih kalemova) (ti.); ~ gearing - zupčanični prenosnik (ma!.); <~ ore - burnonit, sulfid bakra, antimona i olova (min.); ~ seat - sedište glavčine (mas.); ~ static - statičke smetnje od točkova (automobila) (mot.) ; ~ tooth - zubac točka (mol.); whewellite - huevelit (kalcijumoksalat) (min.) whirl - vrtlog, vihor, vrtloženje whisker - kontaktna opruga; vlas, brk, pipak, zalistak whistler - atmosfersko pištanje; atmosferik zvučnog dijapazona, atmosferske smetnje; ~, artificial - veštačke atmosferske smetnje; ~, long - daljinske atmosferske smetnje; —; multiple-path višestruke atmosferske smetnje; ~, natural - prirodne atmosferske smetnje; ~, nose - atmosferske smetnje „nos" tipa; >—,' postexplosion - posteksplozivne atmosferske smetnje; ~, preshot atmosferske smetnje do eksplozije; ~, short - kratke atmosferske smetnje; ~, solar-s - solarne atmosferske smetnje; ~, standing - stojeći talas atmosferskih smetnji; ~, terrestrial-s - zemaljski talasi atmosferskih smetnji whistler-type noise - pištanje, cijukanje, vriska white arsenic - beli arsenik, arsentrioksid, mišomor (hem.); ~ bole - beli bolus, kaolin (thnl); ~ copperas - goslarit, bela galica, cink-sulfat (min.); ~ damp ugljen-monoksid koji nastaje nepotpunim sagorevanjem uglja u ugljenokopima (thnl.); ~ fir smrča (bot.); ~ glass - belo, mlečno staklo, opalno staklo (thnl.); ~ gold - belo zlato, legura zlata sa niklom ili paladijumom (thnl.); ~ heat - belo usijanje; ~ iron pyrite v. mercasite; ~ lead olovno belilo, bazni olovo-karbonat, služi kao bela boja i glazura za keramiku (thnl.); ~ lead ore
white arsenic
~
white arsenic - cerusit, bela olovna ruda, olovokarbonat (min.); ~ light - bela svetlost; ~ metal - beli metal (legura olova, kalaja i antimona) (mtl.); ~ nickel - kloantit, dijarsenid nikla (min.); ~ petrolatum - beli vazelin (thnl.); ~ sapphire - beli safir, beli korund ili leukosafir, kristalni aluminijum-trioksid (min.); ~ spirit - petrolejski destilat, upotr. kao rastvarač boja (thnl.); ~ vitriol - bela galica (cink-sulfat) (hem.) whiting - beli pigment (prirodni kalcijum-karbonat) (nije kreda) whole step - ceo ton; ceo korak wide - širok; ~ angle beam - široko-razlazni snop (zrak), širokodivergentni snop (zrak); ~ angle lens - široko-divergentno sočivo (opt.); ~ band - široki opseg, široki dijapazon; ~ range monitor - široko-pojasni monitor (eh.) widening - 1. proširenje (spektralne linije); 2. širenje, ekspanzija; ~, Doppler - Doplerovo širenje; ~, line - projirena linija; <—,' spectrum - proširenje spektra width - debljina, širina; <~, angular - ugaona širina, angularna širina; ~, beam - širina snopa; divergencija snopa; ~, collision-broadened line - širenje spektralne linije usled sudara, udarno širenje spektralne linije; ~, Doppler - Doplerovo širenje (spektralne linije); ~, gate - dužina (širina) strobiompulsa; ~, gyromagnetic line širina linije žiromagnetae rezonancije; ~, half-height - širina linije ravna poluvisini; ~, half-intensity line - širina linije ravna poluintenzitetu; ~, half-power - of lobe - širina linije ravna polusnazi; ~ milling operation obrada širokim glodalom (maš.); ~ modulation - širinska modulacija (eh.); ~ of cut - širina strugotine (maš.); ~ of keyway širina žleba za klin (ma!.); ~ of root face - visina zatupljenja (zov.); ~ on-half-amplitude -
794
winding
širina linije ravna polovini amplitude ; ~ pressure-broadened line - širenje spektralne linije usled dejstva pritiska; ~, sweep - opseg ispitivanja Wien bridge - Vinov most (el.); ~ bridge oscillator - oscilator sa Vinovim mostom (el.); Wien s displacement constant Vinova konstanta pomeranja (fiz.); ~ displacement law - Vinov zakon pomeranja (fiz.); willemite - vilemit, ortosilikat cinka (zelena luminescentna materija) (min.); Wilson chamber, Wilson cloud chamber - Vilsonova maglena komora (fiz.); wimble - ručna burgija, svrdlo; Wimshurst machine - Vimšerstova elektrostatička mašina (el.); winch - vitlo; wind charger - centrala na vetar, generator za punjenje s pogonom na vetar (el.); ~ finding radar - radar za otkrivanje vetrova (eh.) ; ~ motor - motor na vetar; ~ resistance - otpor vazduha (av.); ~ rose - ruža vetrova (pom.); ~ vane - vetrokaz (meteor.); ~ solar - sunčani vetar; winder - mašina za namotavanje; ~ 3 automatic - automatska mašina za namotavanje; ~, bobbin - bobina za namotavanje; ~, strip - stalak za namotavanje trakastih provodnika; ~, toroid stalak za namotavanje kalemova s toriodalnim jezgrom; winding - namotavanje, namotaj; ~, backet - univerzalni namotaj; ~, crisscross coil v. backet winding; ~, dc - jednosmerni namotaj; ~, double - bifilarni namotaj; ~, drive - probni namotaj, kontrolni namotaj; ~ factor - faktor namota (el.); ~, feedback - namotaj povratne sprege; ~ operation - namotavanje; ~ pitch - korak namota; ~, print - štampani-namotaj; ~, read(out) - namotaj za očitavanje; ~, regulating - regulacioni namotaj (za izmenu koeficijenta transfor-
windlng
795
wiring
wire - provodnik, žica; montirati macije); ~, sense - signalni na(spajati detalje žicom); telegramotaj; ~ slot - žleb za namotafisati; ~ armoring - armiranje vanje (maš.); ~, write - namotaj žicom; — armoring-hose - žizapisivanja com armirano crevo; ~ breakage windlass - motovilo, unakrsno modetector - indikator prekida protovilo (maš.); vodnika (el.); ~ broadcasting windmill - vetrenjača radio-difuzija po žicama (rad.); window - prozor, izlog; ~, appa~ brush - metalna četka (maš.); rent - lažno atmosfersko okno ~, central - centralni provodnik; (prozračnosti); ~, atmospheric ~ communication - veza po - atmosfersko okno (prozračnosti); žicama, žičana komunikacija (tel.); —, atmospheric radio - atmos-—', lead-in - uvod, uvodni profersko okno (prozračnost) u radiovodnik diiapazonu; ~, Brewster(-angle) - okno pod Brjusterovim uglom, wire netting - žičana mreža (thnl.); ~, pickup - izlazni provodnik; Bjusterovo okno; ~, contact ~ sce - provodnik s jednoslojnom kontaktno okno (u integralnoj šemi); izolacijom pamuk-hartija; ~, sce ~, detector - okno prozračnosti - emajlirani provodnik s jednosloj. detektora; —, galactic-s - ganom izolacijom pamuk-hartija; ~, laktički koridori; ~, glass - prosense - signalni provodnik zorsko ravno staklo (thnl.); —, wire-to-wire capacitance - kapaoptical - optičko okno (u Zemljicitet među provodnicima (el.); noj atmosferi); ~, oxide - okno ~ twistor - uvijeni provodnik u oksidnom sloju; ~, partial wireless - radio; bežični; ~ beacon (atmosfersko) okno delimično pro- radio-far; ~ beam - radio-snop; izvodnje; ~, radio v. atmosphe~ compass - radio-kompas (av.) ; ric radio window; ~, slindlng ~ engineer - radio-inženjer teletime - atmosfersko okno (prozračkomunikacije; ~ engineering nosti) u radio-dijapazonu; ~, specradio-tehnika; ~ link - radiotral - okno prozračnosti, spektralno veza, bežična veza; ~ message okno; ~, thin - tanko okno, tanki radiogram, radio-vest; prozor; ~, time - vremenski interval; ~', waveguide - talaso- wireman - elektromonter, linijaš vodno okno; ~, windowless co(el.) unter - brojač radioaktivnog zra- wirephoto - fototelegrafija, fototelečenja bez prozora; koristi se za gram (tel.) merenje slabo prodornog zračenja rope - žičano uže (maš.), čelično uže (pom.); ~, regular lay - mewindscreen - vetrobran (mot.); ~ talno uže unakrst usukano (maš.)^; wiper - brisač (mot.) ~ sheating - metalno opletanje windshield - vetrobran (mot.); provodnika, metalna zaštita prowing - krilo; blatobran; ~ mixer vodnika, širmovanje (el.); ~ skin- mešalica sa lopaticama (thnl.); ~ nut - krilna navrtka, krilna ner - mašina za čišćenje krajeva provodnika od izolacije (el.); ~ matica (maš.); of line - krilo stretcher - uređaj za zatezanje spektralne linije; ~, Rayleighline - krilo Rejlijeve linije provodnika (el.); ~ table - tablica provodnika, lista provodnika winking - miganje, treptanje, svetlucanje (mot.) (el.); ~ tapping - prisluškivanje wiped contact - priljubljeni konrazgovora, prisluškivanje (magnetotakt (el.) fonom) (tel.) wiper - kontaktna ručica (na bira- wiring - provodnik, provlačenje provodnika, šemiranje (el.); ~ capačima), klizač; ~ arm - krak bricitance - kapacitivnost (el.); ~, sača (mot.); ~ blade - guma concealed - skrivena montaža; brisača (mot.)
wiring wiring ~, customized - uobičajena montaža; ~ diagram - montalna šema (aparat), šema veze (el.); ~, discretionary - diskretna montaža; ~, exposed - otvorena montaža; ~, fixed-pattern - montaža sa fiksnim oblikom; ~, multilayer - višeslojna montaža; ~, piano - montaža golim provodnikom; ~, point-to-point - montaža tačku po tačku; ~, printed (-circuit) - štampana montaža; ~, single-sided printed - jednostrana štampana montaža; ~, solderless - montaža bez lemljenja withdraw - ukloniti, povući, povlačiti witherite - viterit, barijum-karbonat (min.) withstand - izdržati wobble factor - faktor vobulacije, faktor nestabilnosti, faktor promene frekvencije (els.); ~ frequency - frekvencija rada voblera, frekvencija ponavljanja (eh.) wobbling - voblovanje, promena frekvencije (eh.) wobbulated echo-box - vobularni eho-rezonator, vobulama eho-kutija (eh.) wobbulator - ispitni uređaj sa promenom frekvencije, vobulator (els.) woggle joint - elastični spoj, elastična veza (maš.) wolfram (tungsten) - volfram (hem.) wolframite - volframit, volframat gvožđa i mangana (min.) wolfsbergite - volsbergit, halkostibnit, bakarni antimonski sjajnik, sulfid bakra i antimona (min.) wollastonite - volastonit, vrsta prostog piroksena, silikat kalcij uma (min.) Wollastone wire - veoma tanka žica za merenje uređaja (els.) womp - blesak svetla (mot.) wood - drvo; Suma; drveni duvački instrument; ~ alcohol - đrvrri alkohol, metil-alkohol (hem.); ~ auger - burgija za drvo; ~ axe
796
work - sekira; ~ bit - burgija za drvo; ~ blind factory - fabrika roletni, žaluzina; ~ charcoal - drveni ugalj (hem.); ~ chisel - dleto; ~ covering - drvena obloga (građev.); ~ engrawing - rezbarenje; ~ flour - drvno brašno; ~ free - bezdrvni (papir); ~ gas - drvni gas (proizvod suve destilacije) (hem.); ~ lagging oblaganje drvetom; ~ opal drvenasti opal, oblik opala gde je mineral zamenio delove fosilnog drveta zadržavajući njegovu strukturu (min.); ~ pattern shop modelarnica; ~ pegging mashine - mašina za izradu klinaca; ~ planer - blanjalica za drvo (maš.); ~ preservative - sredstvo za konzerviranje drveta; ~ profiling mashine - glodalica za drvo (maš.); ~ pulp - drvna pulpa (za izradu hartije) (thnl.); ~ rasp - rašpa; ~ saw - testera, stolarska testera; ~ spirit - drvni alkohol, drvna žesta, metil-alkohol (hem.); ~ sugar - drvni šećer, ksiloza (hem.); ~ tar -. drvna smola, drvni katran, proizvod suve destilacije drveta (thnl.); ~ tin - varijetet kasiterita karakteristične zvezdaste strukture (min.); ~ turner dvostrugar; — wool - drvena vuna; ~ working lathe - strug za obradu drveta; woodworking
- prerada (obrada) drveta; ~ machine - mašina za obradu drveta; ~ planer - rendisaljka za drvo woof - potka, tkanje, tkanina (tek.) woofer - zvučnik za niske frekvencije (ak.) wool - vuna, runo (tek.); ~ fat lanolin, mast iz vune (tehnl.) word - 1. reč, broj; kod (broja ili komande); 2. grupa simbola; kodna grupa word articulation - artikulacija reci (ak.); ~ code - kodna grupa; ~ command - komanda; ~ control - upravljanje, komanda; ~ recognizer - raspoznavač reci, raspoznavač slogova (ak.) work - rad, obrada
work capacity
797
work capacity - količina obrađenih komada (maš.); ~ cycle radni ciklus; ~ development razvojno-konstrukciona razrada; ~ done - izvršni rad; ejector izbaci vač obrađenog komada (maš.); ~ feed - pomeranje obrađenog komada (maš.); <~ fixture - pričvršćivanje obrađenog komada (maš.); ~ handling - transportovanje obrađenog komada (maš.); ~ head transformer - strujni transformator za indukciono grejanje (el.); ~ height - visina obrađenog komada (maš.); work-holding device, work-holding equipment - uređaj za držanje komada koji se obrađuju (maš.) work layout - obeležavanje (maš.); ~lead - provodnik za masu (el.); ~ maintenance - tekuće održavanje, preventivno održavanje work seat - oslona površina komada koji se obrađuje (maš.); ~ setting - pričvršćivanje komada koji se obrađuje (maš.); ~ spindle speed - brzina radnog vretena (maš.) workable - obradljiv workholder - držač obrađenog komada (maš.) working - obrada; ~ accuracy radna tačnost (maš.); ~ allow^ance - dodatak za obradu (maš.); ~ cylinder - radni cilinder (maš.); - drawing - radni crtež (maš.); ~ fluid - radni medij (maš.); ~ length - radna dužina (maš.); ~ life - radni život (maš.); ~ off-line - 1. rad indirektnim upravljanjem; 2. autonomni rad; ~ online - 1. rad direktnim upravljanjem; 2. on lajn rad; ~ part of the cutting edge - radni deo sečiva (maš.); ~ pressure - radni
wurtzite
pritisak (zav.); <•-,, real-time rad u realnom opsegu vremena; ~ speed - radna brzina (maš.); ~ spindle - radno vreteno (maš.); ~ stroke - radni hod (maš.); ~ surface - radna površina (maš.); ~ thread - radna loza (maš.); ~ time (of a machine) - radno vreme (mašine) (maš.); ~ ultrasonic metal - ultrazvučna obrada metala; ~ voltage - radni napon (el.) workshop - 1. sekcija; 2. seminar; 3. simpozijum world-wide - globalni, svetski worm and worm wheel - puž i pužni točak (maš.); ~ box - pužna kutija (maš.); ~ gearing - pužni prenosnik (maš.) worm miller - glodalica za izradu puževa (maš.); ~ shaft - vratilo beskrajnog zavrtnja (maš.); ~ wheel drive - pogon pužnim zupčanikom (maš.) wort - pivska šira (thnl.) wow - jecanje, sporo kolebanje brzine tona; širenje zvuka, promena zvuka Wratten filter - Ratenov svetlosni filter (jot.) wreck - olupina broda writer - pisač, rekorder writing - pisanje, zapisivanje, registracija; ~, electron-beam registracija elektronskim snopom; ~, photoconductivity - fotokonduktivni zapis fotoprovodna registracija wrought iron - kovno gvožđe (maš., mil.) wulfenite - vulfenit, žuta olovna ruda, molibdat olova (min.) wurtzite - vurcit, heksagonalni cinksulfid (min.)
X xanthates - ksantati, soli ksantogenske kiseline (hem.) xanthation - ksantogeniranje celuloze, međustupanj u proizvodnji veštačke svile (thnl.) Xanthene - ksanten, difenil-metanoksid (hem.) xanthine - ksantin, 2,6-dioksipitin (hem.) xanthophyll - ksantof il, žuti pigment iz hlorofila (hem.) xantho-protein reaction - ksantoproteinska reakcija, žuto obojenje, proizvod delovanja azotne kiseline na belančevine (hem.) xanthopterine - ksantopterin, uropterin, žuta boja (hem.) Xanthosiderite - ksantosiderit, hidratisani limonit zvezdaste igličaste strukture (min.) X-axis - x-osa, osa x kristala, električna osa peizokristala X-banđ - X-dijapazon, trosantimetarski dijapazon (2,75~5,77 cm)
Uh.)
X coordinate - x koordinata, apscisa (mat.) X-cut - x-rez (rez piezokristala upravan na osu x) Xe - simbol elementa ksenona (hem.) xenomorphic - ksenomorfan, koji ne pokazuje sopstvene kristalne oblike (min.) xenon - ksenon, hem. element, simbol Xe, redni broj 54, atomska težina 131,30, inertni gas 0 grupe
periodnog sistema (hem.) ; ~ poisoning; - zatrovanje ksenonom teškoće koje nastaju pri radu nuklearnog reaktora zbog nagomilavanja proizvoda fisije Xe. Ova pojava dolazi naročito do izražaja kada se posle kraće pauze reaktor ponovo pušta u rad (nukl.) xenotime - ksenotim, itrijum-fosfat sa primesama retkih zemalja, uranijuma i torijuma (min.) xerography - kserografija, fotografisanje gde ploča postaje osetljiva uz pomoć elektriciteta (fot.); ~, thermoplastic - termoplastična kserografija xeroprinting - kserografija xeroradiography - kseroradiografija X-mitter - predajnik (rad.) X-partide - teški elektron (el.) X-plates - ploče za horizontalni otklon (eh.) X radiation - X-zraci, X-zračenje
(fiz.)
X-ray - X-zrak, Rentgenov zrak (fiz.) i ~, analysis - analiza pomoću X-zraka (hem.); ~, apparatus - rendgen-aparat; ~ crystallography - kristalografija pomoću X-zraka (kr.)\ ~ diffraction difrakcija X-zraka; ~- equipment - rendgenski uređaj; ~, examination - ispitivanje rendgenskim zracima (sav.); ~ goniometer
X-ray X-ray - rendgenski goniometar; ~ intensity meter - merač intenziteta X-zrakova (tb.); ~ machine rendgen-aparat; ~ photograph - rendgenski snimak; ~ photography - fotografija X-zradma; ~ spectrometer - spektrometar za X-zrake; ~, soft - meki rendgen-zraci; ~ spectrum - spektar X- zraka; ~ therapy - rendgenterapija (med.); ~ tube - cev za proizvodnju X-zraka (el.); ~ va-
800
Xyno Resins
cuum - rendgenski vakuum (manje od 0,01 mm) (el.) x-shift - horizontalni pomeraj, horizontalno pomeranje x-unit - x-jedinica (jedinica dužine jednaka 10 mm) xylenols - ksilenoli, monohidroksilni fenoli izvedeni od ksilola (hem.) xylose - ksiloza, jedna od pentoza, nalazi se u mnogim biljkama (hem.) Xyno Resins - tečne emulzije plastičnih materija vinilnog i akrilnog tipa (thnl.)
Y Y - simbol za element itrijum (hem.) Yagi antenna - Jagi-antcna, usmerena antena (rad.); ~ screen reflector - Jagi-antena sa reflektorskim rastvorom yardage - kubatura yard - dvorište, radilište; manevarski koloseci; jard (91,44 cm); — trial trip - probna vožnja u brodogradilištu yarn - konac, preda (tek.) yaw - skretanje sa pravca, ugao skretanja, ugao napada, otklon od kursa yawmeter - indikator skretanja (od kursa) Yb - simbol za element iterbijum (hem.) y-coordinate - y-koordinata (mat.) y-connected - vezan(o) u zvezdu y-connection - veza u zvezdu year - godina; ~, light - svetlosna godina
yeast - kvasac yellow - žito; ~ bras - mesing, žuti liv; ~ copper ore - halkopirit, sulfid bakra i gvozda (min.); ~, deal - beli bor (hot.); ~ heat - žuto usijanje (mil.); ~ ochre - oker, zemljana boja (thnl.); ~ phosphorus - žuti fosfor (hem.); ~ quartz - citrin, žuti kvare (min.); ~ resln - kolofonijum; ~ screan - žuti filter (Joto); ~ spot - žuta mrlja; ~ tellurium »1 Rečnik
- silvanit, telurid zlata i srebra (min.) yenite - lijevrit, ilvajit, silikat gvozda i kalcijuma (min.) yew - tis, tisovina, luk od tisovine (bou) yield - rezultat, prinos, produkcija; tečenje; plastična deformacija; ~, line theory - teorija linije loma; ~ mass distribution - raspodela prinosa proizvoda fisije po masama jezgara (jiz.); ~ point - granica tečenja, granica istezanja; ~ point in bending - granica savijanja (meh.); ~ point in compression - granica gnječenja (meh.)': ~ point in tension - granica razvlačenja, granica velikih izduženja (meh.); ~ point in torsion - granica uvijanja (meh.); ~ stress - granica tečenja, granični napon; ~ stress in bending granica savijanja (meh.); ~ stress in compression - granica gnječenja; ~ stress in flexure granica savijanja (meh.) ; ~ stress in tension - granica razvlačenja, granica velikih izduženja; ~ stress in torsion - granica uvijanja (meh.) time-averaged - vremenski prosečni prinos yielding of crystals - obrazovanje kristala yield-quantum - kvantni prinos y-joint - viljuškasti priključak, račvasti priključak
yoke yoke - jaram, otklonski sistem; pričvrsni stremen; ~ of a magnet magnetski jaram (el.); ~, main osnovni jaram; ~ plate - vodična ploča, donja ploča (inaš.); ~, screw - zavrtan) pričvrsnog stremena (zav.); ~ top - gornji jaram; <—- vertical (deflection) vertikalni otklonski sistem Y-particles - hiperoni, elementarne čestice (fiz.) yperite - iperit, dihloro-sulfid (bojni otrov) (hem.) ytterbium - iterbijum, hem. element, simbol Yb, redni broj 70,
802
yu-stone
atomska težina 173,04, metal iz grupe retkih zemalja (/tem.) yttrium - itrijum, hem. element, simbol (Yt), redni broj 39, atomska težina 88,91, metal 3. grupe periodnog sistema, spada u retke zemlje (hem.) yttrocerite - itrocerit, kalcijumfluorid sa primesama elemenata itrijumove i cerijumove grupe (min.) yttrotantalite - itrotantalit, tantalit itrijuma sa primesama Nb, Ce, U, Ca, Fe i dr. (min.) yu-stone - kinesko ime za ukrasnu vrstu zada (min.)
zaffar v. zaffer zaffer - kobalt-plavo, kobalt oksid, plava boja za gledosanje sudova, gleđ zaffir v. zaffer zaffre v. zaffer Zapon - nitrocelulozni lak Zapon lacquer - nitro-lak zaratite - zaratit, nikleni smaragd, bazni karbonat nikla (min.) Z atomic number - Z atomski broj, broj protona u atomskom jezgru
(fiz.)
zar - čekić za pokrivanje krovova Z-crank pump - aksijalna klipna pumpa (maš.) zein - zein, lepak na bazi kukuruznog brašna, dikstrin. Zeeman effect - Zemanov efekat
(fiz.)
zeaer - otporna dioda zenith - zenit, temena tačka zeolites - zeoliti, grupa alumosilikata Na, K, Ca i Ba sa slabo .vezanom vodom (min.) zeppelin antenna - cepelin antena (rad.) zero - nula, nulti položaj, nulta tačka, nulta informacija; ~ adjuster sistem za podešavanje na. nulu (kazaljke, instrumenta) (eh.) i ~ adjusting capacitor - kondenzator za podešavanje na' nulu (eh.); ~ adjustment - podešavanje na nulu (eh.); ~ air - centar eksplozije atomske bombe u vazduhu;
~ beat - nulto izbijanje (eh.) i ~ beat method - metoda nultog izbijanja (els.); ~ bias - nulti prednapon (eh.); ~ decrement - nulti dekrement, bez prigušenja (eh.); ~ deflection method metoda nultog otklona (eh.); ~ delivery position (pump) - položaj nulte dobave (pumpa) (maš.); <~ current - nulta struja; ~, frequency - nulta frekvencija (eh.); ~ gravity - nulta gravitacija, bestežinsko stanje (fiz.); ** ground - nulta tačka na zemlji, epicentar eksplozije; ~ impedance filter - filter nulte impedance (el.); ~ instrument - instrument s nultom skalom (el); ~ loss circuit linija bez gubitaka (idealna linija) (el.); ~ method - nulta metoda; ~ modulation - nulta modulacija (eh.); ~ of a function nula funkcija (mat.); <~ order reaction - reakcija nultog reda (fiz.); ~ point - nulta tačka; ~, point of the circle - nula limbusa; ~ point of gauge nula vodomera; ~ position nulti položaj; ~ potential - nulti potencijal; ~ power reactor reaktor „nulte" snage, nuklearni reaktor tako male snage da ne treba hlađenja ni zaštite od zračenja; upotrebljava se za izučavanje prostornog rasporeda goriva (nukl.); ~ signal plate current - mirna
804 zero anodna struja; ~ signal screen current - mirna struja ekrana (TV); ~ signal Zone - zona nultog signala (els.); ~ temperature coefficient - nulti temperaturni koeficijent (el.); ~ time — nulto vreme; ~ valent - nulvalentan, bez hemijskog afiniteta (hem.); ~ zig-zag - cik-cak; ševuljica; ~ spring coupling spojnica s vijugavom (cik-cak) oprugom (maš.) zinc - cinkjhem. element, simbol Zn, redni broj 30, atomska težina 65,38, metal 2. grupe periodnog sistema (hem.); ~ blende - sfalerit, cinkov blistavac, sulfid cinka (min.); ~ bloom - cinkov cvet, hidrocinkit, bazni karbonat cinka (min.); ~ boxes - cinkove komore, sudovi u kojima se taloži zlato iz cijanidnog rastvora opiljcima cinka (thnl.); ~ chrome v. zinc yellow; ~ dust (zinc powder) — cink u prahu (hem.); ~ greens — cinkova zelena (anorganska pigmentna) boja (thnl.); ~ roof covering cinkani pokrivač (grad.); ~ white - cinkova bela boja (grad.) zincite - cinkit, crvena cinkova ruda, oksid cinka sa primesama mangana (min.) zinc oxide (zinc white) - cinkoksid, cinkovo belilo (hem.); ~ spinel v. spinel; ~ white cinkovo belilo, oksid cinka (thnl.); ~ yellow - cinkovo žutilo (cink hromat) (thnl.) zineb - cink-etilen-bis (dinitrokarbamat) upotrebljava se kao fungicid (hem.) zinnwaldite - cinvaldit, vrsta liskuna koji sadrži kalijuma, litijuma i gvozda (min.) Zin-O-Lyte - preparati za elektrolitičko cinkovanje (mil.) ziram - cink-dimetil-ditiokarbamat, upotrebljava se kao fungicid (hem.) zircalloy - cirkonijumska legura, veoma otporna na koroziju, sadrži
zone
oko 1,5'.'u Sn i manje količine Fe, Cr, Ni i dr.; upotrebljava se u nuklearnoj tehnici zbog malog efikasnog preseka Zr na neutrone (mtl.) Zircofrax - supcr-valrostalni proizvod na bazi cirkonijum oksida i silikata (thnl.) zircon - cirkon, cirkonijum-silikat (min.) zirconate - cirkonat (hem.) z irconia - cirkonijum-dioksiđ (hem.) zirconium - cirkonijum, hem. element, simbol Zr, redni broj 40, atomska težina 91,22, metal 4. grupe periodnog sistema (hem.) Zn - simbol za element cink (hem.) zoisite - coisit, hidratisani alumosilikat kalcijuma (min.) zonal refining - zonska rafinacija, metod dobijanja krajnje čistih metala i dr., izvodi se pomeranjem stopljene zone duž obrasca u obliku izduženog cilindra (thnl.) zone - zona, oblast, pojas; ~ of overheating - zona pregrejavanja; ~ of saturation - zona zasićenosti; ~ of welding current ranges - oblast regulisanja struje zavarivanja; ~ of protection zaštitna zona, zona zaštite; ~ of silence - mrtva zona, gluva zona; ~, affected - zona promene strukture; ~, annual - god; ~, bearing - zona pelengovanja; ~, burning - zona (lokalnog) topljenja; ~, combustion - zona gorenja; ~, danger - zona opasnosti; ~, dead - mrtva zona, zona ćutanja, područje nečujnosti; ~, forbidden - zabranjena zona; ~, fusion - zona topljenja; ~, molten zona rastopa; ~, passive - neaktivna zona (reaktora); —, radioation - zona zračenja, aktivna zona (reaktora); ~, reaction reakciona zona, aktivna zona (reaktora); ~, selector - birač zone, zonski birač; ~, silent - tiha (mrtva) zona; ~, stagnation zona zastoja; ~, visibility - zona vidljivosti; ~, wave - talasna zona
zoning zoning - izjednačenje faznog fronta (sočivne antene), podela na zone, podela na rejone, obrazovanje koncentričnih slojeva; lupina, sa različitim svojstvima u jednom mineralu; ~ switch - zonski prekidač, zonski prebacivač (cl.) zoom - približavanje telekamerc objektivu (TV) Z-plane ~ z-ravan 35f - simbol za elemenat cirkonijum Jhem.) gunyite - bazni ortosilikat aluminijuma sa fluorom i hlorom (min.)
80S
zymosis
Zycon - sintetičko tekstilno vlakno iz kukuruzne belančevine izeina; (tek.) zyklotron - ciklotron, VF cevi zymase - zimaza, jedan od fermenata koji pomaže alkoholno vrenje ugljovodonika ! hem.) zyme - kvasac, vrenje zymogenic - koji izaziva vrenje zymology - nauka o vrenju, zimologija, fermentologija (hem.) zymo(si)meter - instrument za mcrenjc stepena vrenja zymosis - vrenje
Abel closed cup - Abelov zatvoreni sud za određivanje tačke paljenja Iako zapaljivih tečnosti; ~, flash point - tačka paljenja po Abelu, temperatura pri kojoj zagrejani uzorak (derivat nafte) počinje da se pali inicijalnim plamenom (prinetim malim plamenom ili varni-
com); ~, flash point apparatus
— Abelov aparat za određivanje tačke paljenja naftnih derivata abort - narušenje normalnog rada (hoda, stanja), neispravnosti u sistemu, havarijski prekid rada; ~ of mission - havarijski prekid izvršenja zadatka; ~, unsensed neprimećena neispravnost absence - izostanak, odsustvo, izostajanje; ~ of aftereffect — odsustvo (izostajanje) kasnijih efekata (posledica); ~ of pattern proizvoljnost, slučajnost absorbing power - apsorpciona moć, količina gasa koju apsorbuje jedinica zapremine apsorbensa absorption - apsorpcija, proces rastvaranja gasova i para u nekoj tečnosti; koristi se u hemijskoj industriji za čišćenje i međusobno razdvajanje gasova; ~, columns — apsorpcione kolone, cilindrični apalati za apsorpciju gasova u tečnostima; ~, oil - apsorpciono ulje, teže frakcije nafte za apsorpciju lakih ugljovodoničnih gasova; ~, plant - apsorpciono postrojenje
abuse - zloupotreba, nepravilna upotreba; eksploatacija mimo pravila; maltretiranje (npr. instrumenata) accept r- prihvatiti, pomiriti se, dopustiti; to ~ a hypothesis - prihvatiti hipotezu; to ~ as is - prihvatiti onako kako je, prihvatiti bez primedbi acceptability - prihvatljivost, akceptibilnost, mogućnost prijema (npr. dela šarže, grupe proizvoda, itd.); ~ go-no-go - podobnost prijema po principu „odgovara - ne odgovara"; ~, minimum — minimalni nivo prihvatljivosti acceptable - prihvatljiv, dobar za prijem accepted - primljen, prihvaćen acceptive - prihvatljiv, dobar za prijem access - pristup, pristupnost; otvor za regulisanje ili popravku; izbor podataka; dostup; ~ for repair pristup za popravku; ~, immediate - neposredni (trenutni) pristup; ~ to faults - pristup uzrocima kvara; pristup za uklanjanje grešaka accessibility - pristupnost; lakoća kontrole i opsluživanja; dostupnost accessibile - dostupan, pristupati accident — kvar, havarija, lom; nesrećni slučaj, slučajnost; ~, human-error (type) - kvar (lom, nesrećni slučaj), ljudska greška; ~, industrial - industrijski nesrećni
accident
810
slučaj; ~, severe - težak kvar, težak lom accident-free - neopasan ,bez kvara account - računi objašnjenje; uzeti u obzir accuracy - tačnost, preciznost; ~, calibration-preciznost baždarenja; . ~, claimed - uslovljena tačnost, navedena preciznost; ~, control preciznost kontrole; tačnost kontrole ; ~, design - tačnost konstrukcije; ~, dimensional - tačnost razmera, dimenziona tačnost; ~, instrument reading - tačnost očitavanja instrumenata; ~, intrinsic - interna (unutrašnja) preciznost; ~, lasting - trajna preciznost accurate - tačan, precizan acetone-benzol process - deparafinacija ulja smešom aceton-benzola a d d number - kiselinski broj, broj mg KOH potrebnog za neutralizaciju 100 ml uzoraka; ~, sludge kiselinski mulj, talog koji se dobija prečišćavanjem ulja kiselinom; ~, treating - obrada kiselinom, prečišćavanje naftnih proizvoda sumpornim kiselinama addproof apparatus - aparat otporan na kiseline action - delovanje, utkaj, operacija, rad, akcija; ~, anticipatory akcija predostrožnosti, mera pređostrožnosti; ~, follow-up - propratno dejstvo, propratna akcija, kontiola vremena izvršenja; ~, inspection - akcija kontrole, operacija kontrole prijema; ~, lot-by-lot corrective - akcija unošenja (izvršavanja) korekcije u svakoj šarži; korektivna akcija na svakoj šarži; ~, maintenance akcija (operacija) tehničkog održavanja; ~, mechanical - mehanička akcija, mehaničko dejstvo; ~, preventive-s - preventivne akcije (mere), preventivna dejstva; ~, protective - zaštitno dejstvo (mera), zaštitno delovanje (akcija); ~, random - proizvoljno delovanje (dejstvo) proizvoljna (slučajna) akcija (dejstvo); ~, remedial (repair) - popravna mera, rad na popravci; ~, replacement
adjustable
- mera (korak na) zamene, rad (akcija) na zameni; ~, sampling uzorkovanje, uzimanje uzoraka; ~, scuffing - habajuće dejstvo; ~, servicing - rad na tehničkom održavanju; ~ to come out of ispasti iz stroja (rada), pokvariti se; ~ to put out of - prekinuti delovanje (ili lad), isključiti, ukočiti; ~ to throw in to - uključiti, pustiti u rad; ~ to throw out of isključiti, prekinuti delovanje; ~, under - u radu, pod dejstvom, delovanjem active - aktivan, pod nabojem, napunjen, u radu activit/y - aktivnost, delovanje, delatnost, tehnološki proces, način proizvodnje; ~, admissible - dozvoljena aktivnost, dozvoljena operacija; ~, complex - kompleksna (složena) aktivnost, složena operacija; ~, composite - sastavna operacija, složena operacija (aktivnost); ~, dummy - fiktivna (lažna) aktivnost (operacija) actualize - aktualizovati, realizovati, ostvariti actuation - uključenje, aktiviranje, puštanje u dejstvo adaptability - adaptabilnost, prilagodljivost adaptable - prilagodljiv adaptation - adaptacija, prilagođavanje adapted - prilagođen, adaptiran, podešen adequacy - adekvatnost, dovoljnost, kompetentnost adequately - adekvatno, sa dovoljnom tačnošću, dovoljno adherence to specification - pridržavanje specifikacije, tačno zadovoljavanje tehničkih uslova ad hoc - namenjen naročitoj svrsi, za ovaj slučaj adjust - podesiti, doterati, regulisati, dovesti u sklad, usaglasiti adjustability - mogućnost podešavanja, mogućnost regulisanja adjustable - podešljiv, prilagodljiv, koji se može podešavati
adjusted
811
adjusted - podešen, usklađen, prilagođen; ~, least-squared - izračunat (podešen) metodom najmanjih kvadrata adjusting - podešavajući, regulišući, usklađujući, korigujući, podešavanje, korigovanje, regulisanje (upravljanje) adjustment V.- regulisanje, upravljanje, usklađenje, korekcija; ~ for kurtosis - usklađivanje u odnosima ekscesa; ~ for skewness - usklađenje u odnosima asimetrije (odstupanja); ~ for wear - podešavanje za kompenziranje habanja (trošenja); ~ of observations usaglašavanje posmatranja administration - administracija; uprava; ukazivanje; ~, contract administracija za izvršenje ugovora administrator - upravnik, rukovodilac; ~, program reliability rukovodilac programske pouzdanosti •dm ssibility - dopustivost, mogućno st; stepen dopustivosti adul'terate - smetati, pomešati (sa materijalom lošeg kvaliteta); pogoršati (svojstva) adulteration - mešanje . advancement - posmak, pomer, kretanje advantage - preimućstvo, prednost; podobnost, korisnost; prevaga advantageous - povoljan, podesan, podoban, koji pruža preimućstvo, koji ima prednost adverse - suprotan; štetan, nepovoljan adversity - suprotnost, štetnost, nepovoljnost adviser - savetnik affect - uticati, delovati; izvršiti izmene; afekat; uticaj, delovanje aftermath - posledica, rezultat afterservice - kasniji servis age - vek, starost; stariti; ~, effective - efektivni vek trajanja, efektivno starenje, stvarni vek trajanja; ~, Initial - početni vek trajanja; inicijalno starenje; ~, limiting - ograničavajući vek trajanja; ~ of component - starost komponenti, vek trajanja komponenti
aggravation of test
age-dating - određivanje veka trajanja aged - ostareo, izložen starenju; uhodan (o instrumentima); odstajao ageing - starenje, habanje, disperzno otvrdnjavanje; ~, accelerated prinudno starenje; ~, artificial veštačko starenje; ~, atmospheric - atmosfersko starenje; ~, dynamic - dinamičko starenje; ~, heat termičko (toplotno) starenje; ~, irreversible - nepovratno (ireverzibilno) starenje; ~, light - svetlosno starenje, starenje pod dejstvom svetlosti; ~,loađ - starenje pod opterećenjem; ~ natural prirodno starenje, starenje u prirodnim uslovima; ~, negative negativno starenje; ~, outdoor starenje u slobodnom prostoru; ~, positive - pozitivno starenje; ~, quick - brzo starenje; ~, service - starenje u toku upotrebe (korišćenja, eksploatacije); ~, shelf starenje pri uskladištenju (čuvanju); ~, step-stress - starenje pri stepenastoj promeni režima; ~, strain - deformaciono starenje (mehaničko); ~, sunlight - starenje pod dejstvom sunčeve svetlosti; ~, system - starenje sistema; ~, thermal v. heat ageing; ~, weathering - starenje u atmosferskim uslovima agency - sredstvo; faktor; dejstvo; agencija, udruženje; ~, developing - organizacija xx razvoju, razrađujuća organizacija; ~, directing - glavna (usmeravajuća) organizacija; ~, external - spoljno sredstvo, spoljna organizacija; ~, hazard - opasno sredstvo; ~, initiating - inicirajuće sredstvo; organizacija; organizator agenda - program rada (sastanka, razgovora); spisak tema; agenda, podsetnik, memorandum; ~, decision - memorandum odluka; podsetnik prihvaćenih rešenja (odluka) aggravation of test - pogoršanje uslova ispitivanja, pooštravanje uslova testa
aggregate
812
aggregate - agregat, sveukupnost, sabiranje, sabirati, agregirati, sumarni, opšti, množina; ~ of simple events - množina prostih događaja; ~, self-renewing samoobnavljajući agregat (oprema, uređaj) aggregative - sveukupan, sumarni agitator - mešalica, uređaj za mešanje višefaznih sistema agreement - dogovor, saglasnost, dozvola, odobrenje, slaganje, sklad; ~, close - bliski sklad, bliska saglasnost; ~, rough - gruba saglasnost, približna saglasnost aid - pomoć, sredstvo, pomoćno sredstvo, uređaj, pribor; ~, briefing - instrukcija, uputstvo; ~, debugging - pomoć za iznalaženje, uklanjanje neispravnosti; ~, first - prva (havarijska) popravka; ~, job - uputstvo (podsetnik) za izvršavanje operacija; ~, maintenance - sredstvo za održavanje; ~, nondestructive inspection sredstvo za kontrolu nerazaranjem; ~, trouble shooting - pomoć (uređaj) za uklanjanje neispravnosti air~ -blown asphalt - duvani (oksidisani) bitumen; ~, bubble viscometer - viskozimetar sa vazdušnim mehurovima; ~, cooling - vazdušno hlađenje; ~, pollution - zagađivanje vazduha; ~, requirement - potrošnja vazduha (u procesima sagorevanja); ~, separation plant - postrojenje za razdvajanje vazduha u azot i kiseonik; ~, solutizer - proces oksidacije benzina vazduhom u cilju odstranjivanja merkaptana iz njega (prevođenje u disulfide); ~, sweetening - „slađenje" benzina vazduhom Airco-Hoover sweetening - Airco Huver „slađenje" - proces odstranjivanja merkaptana iz benzina alarm - signalni uređaj, mehanizam automatske signalizacije; ~, automatic - automatski signal; ~, circuit - signal o neispravnosti kola (sheme); ~, dirt - signal o zaprljanju; ~, failure - signal o
allocation kvaru (ili neispravnosti); ~, false - lažni signal (lažna uzbuna); ~, malfunction - signal o neispravnosti (ili kvaru); ~, shutdown signal o zaustavljanju (isključenju, neispravnosti); ~, visual - vizuelni signal, vizuelni signalni uređaj aldrin - aldrin, insekticid, hlorovani derivat ciklopentadiena aleatory - slučajan, neizvestan, zavisan od slučaja alert - uzbuna, znak za kvar, poziv na budnost, oprez alerting - poziv na oprez (uzbunu), opominjući alias - inače, još, drukčije, drugi naziv, lokalni efekti, rezultat eksperimenta aliphatic compounds - ugljovodonici otvorenog niza C— atoma (ravni i račvasti nizovi), sa zasićenim C—C vezama (parafin), sa dvostrukim vezama (olefini) i sa trostrukim vezama (alkini); ~, hydrocarbon - alifatski ugljovodonik, ugljovodonik otvorenog niza C—C atoma alive - pod nabojem, u radu, dejstvujući sa strujom alkali treatment - obrade alkalijama alkanes - alkani, zasićeni ugljovodonici ravnog ili račvastog niza C atoma alkenes - alkeni (olefini), ugljovodonici sa trostrukom C—C vezom alkynes - alkini (acetileni), ugljovodonici sa trostrukom C—C vezom alkyd - alkidne smole, proizvodi kondenzacije polivalentnih alkohola sa dikarbonskim kiselinama alkyl - alkil, zasićeni paraf inski radikal opšte formule CnHrn + 1 alkylation - alkilovanje, proces uvođenja alkil grupe u molekul allocation - raspoređivanje, raspodela, razmeštaj, dodeljivanje, odvajanje, naznačenje, određivanje mesta; ~ of priorities - raspodela prioriteta, određivanje prioriteta; ~ of redundancy - raspodela rezervi, određivanje rezervi; ~ of sample - dodela uzoraka, doznačavanje uzoraka; ~, compromise - kompromisna raspodela, kompro-
allocation
813
misni razmeštaj; ~, multiresource - određivanje (raspodela) više resursa; ~, optimal resource - optimalna raspodela resursa; ~, optimum - optimalna raspodela; ~, proportional - proporcionalna raspodela; ~, resource - raspodela resursa; ~, stoshastic - stohaistička raspodela (slučajna raspodela, npr. elementa); ~, storage raspodela lagerovanja, raspodela rezervi allokurtic - raznoekscesni allowance - dozvola, pristanak, odobrenje, svota, obrok, nadoknada, sledovanje, plata, nagrada, odbijanje, uzimanje u obzir, smanjenje; ~, tear-and-wear - uzimanje u obzir habanje, višak (npr. debljine) za nadoknadu habanja allowed - dozvoljen, odobren Almen EP lubricant tester aparat po Almen-Wiclandu za ispitivanje EP-maziva alteration - izmena, promena alternate - naizmeničan, alternativan aluminium-base grease - mast za podmazivanje na bazi aluminijuma, aluminijumova mast ambient - spoljni uslovi, sredina, koji okružuje, spoljni; ~, outside - spoljna sredina; ~, storage sredina uskladištenja ambiguity - nejasnoća, neopredeljenost, dvojnost amendment - amandman, dopuna, ispravka amortization - amortizacija; ~, system - amortizacija sistema amount - količina, iznos, veličina, stepen; ~, average of inspection - prosečna količina za kontrolu; ~, total of control - ukupni stepen kontrole (upravljanja) ample - dovoljan, zamašan, obiman, potpun, veliki, prostran analog(ue) - analog, analogni, model, analogni (modelirajući) uređaj; ~, physical - fizički analog, fizički model analogy - analogija, istovetnost odnosa, saglasnost, sličnost analysis - analiza, ispitivanje, izučavanje; ~ of interaction - izu-
analysis čavanje interakcija, analiza interakcija; ~ of regression - analiza regresije, regresiona analiza; ~ of variance - analiza varijacija, varijaciona analiza; ~, correlation - analiza korelacija; ~, cost analiza troškova; ~, cost-benefit - analiza rentabilnosti; ~, cost-effectiveness - analiza odnosa između izdataka i efektivnosti; ~, cost-performance - analiza odlosa između troškova i performanse; ~, criticality - analiza kritičnosti, analiza važnosti kvarova; ~, design - analiza dizajna, analiza konstrukcija; ~, destructive (test) - analiza (test) sa razaranjem; ~, distribution-free - analiza (test) bez razaranja; ~, drift analiza promene karakteristika; ~, effect - analiza efekata; ~, empirical - empirijska analiza; ~ end-point - finalna analiza, analiza krajnje tačke (krajnjih rezultata); ~, failed component summary završna analiza komponenti koje su se pokvarile (koje su otkazale); ~, fail-safe - analiza mogućnosti rada pri kvaru pojedinih elemenata; ~, failure-analiza otkaza (kvarova);~, failure criticality - analiza kvarova sa stanovišta uticaja na rad (sistema, opreme); ~, failure mode - analiza načina nastajanja kvarova; ~, fault-tree - analiza stabla dijagnostike kvarova (dijagnostičkog stabla kvarova); ~, feasibility analiza fizibilnosti, analiza izvodljivosti; ~, fluorometric fluorometrijska analiza; ~, function - analiza funkcija, funkciona analiza; ~, function for maintainability - analiza funkcija za sdređivanje mogućnosti održavanja; ~, item-by-item - analiza stavke sa stavkom; ~, life-expectancy analiza očekivane dugotrajnosti (veka); ~, linear regression analiza linearne regresije; ~, loss analiza gubitaka; ~, maintainbility - analiza pogodnosti za održavanje (popravke); ~, maintenance - analiza održavanja; ~, malfunction - analiza neisprav-
analysis nosti; ~, malfunction effect analiza efekta neispravnosti; ~3 marginal - marginalna analiza; ~, nondestructive test - ispitivanje testom nerazaranja etalona (ili probe); ~, operations - analiza operacija; analiza po operacijama (npr. proizvodnje); ~, performance - analiza performanse; analiza tehničkih karakteristika; analiza eksploatacionih pokazatelja; ~ 3 period - analiza perioda upotrebe; ~, periodic - periodična analiza; ~, preliminari reliability - preliminarna analiza pouzdanosti; ~ a principal factor - analiza glavnog faktora; ~, radiochemical - r a diohemijska analiza; ~, reliability - analiza pouzdanosti; ~ 3 reliability design - analiza pouzdanosti konstrukcije; ~, reliability stress - analiza pouzdanosti sa učestvom naprezanja; ~, sampling - analiza uzorkovanjem; ~ sensitivity-analizaosetljivosti; ~ sequential - uzastopna analiza; ~ statistic (al) - statistička analiza ~, strength - analiza čvrstoće; ~ 3 stress - analiza naprezanja (stresova); ~, stress-and-strength (stress-versus-strength) - analiza zavisnosti čvrstoće od naprezanja; ~, succesive - sukcesivna analiza; ~, team - timska analiza; analiza izvršena od grupe stručnjaka; ~, theoretical stress teorijska analiza naprezanja; ~, thermal stress - analiza termičkog naprezanja; ~5 trend - analiza tendencije ka promenama; ~, variables - analiza varijabilnih (promenljivih); ~, weighted regression - analiza procenjene regresije analyst - analitičar; ~, quality control - stručnjak za kontrolu (analizu) kvaliteta; ~, reliability - stručnjak za analizu pouzdanosti; ~, statistical - stručnjak za statističke metode; ~, structural stručnjak za određivanje čvrstoće materijala analyzer - analizator (uređaj); d e fektoskop; analitičar; ~, hypersonic - ultrazvučni analizator;
814
API Engine Service
hiperzvučni analizator; ~, infrared - infracrveni analizator; ~, probability density - analizator gustine verovatnoće; ~, probability distribution - analizator raspodele verovatnoće; ~, ultrasonic - ultrazvučni analizator aniline point - anilinska tačka, minimalna temperatura potpunog mešanja istih zapremina anilina i uzorka annealing oil - ulje za otpuštanje anomalous - nepravilan; anormalan, nenormalan anti- -aging dopes - dodaci (aditivi) protiv starenja, za povećanje stabilnosti proizvoda; ~ -foam additive - aditivi protiv stvaranja pene; ~ -knock-agent - antidetonaciono sredstvo, dodaje se benzinu u ulju za sprečavanje lupanja motora; ~ -rust agent sredstvo protiv rđe (korozije); ~ -rust paint - premaz (prevlaka) za zaštitu od rđanja (korozije) antidegradant - sredstvo protiv starenja antideteriorant v. antidegradant antifreeze agent - sredstvo protiv zamrzavanja antifroth oil - ulje protiv stvaranja pene antiocidants - antioksidansi, sredstva koja smanjuju ili eliminišu štetan uticaj vazdušnog kiseonika na stabilnost i kvalitet proizvoda antirust - antikorozioni, protiv rđanja antisplash - protiv prskanja antistatic additives - antistatički aditivi, sredstva koja, dodata u malim količinama, povećavaju električnu provodljivost naftnih derivata i time eliminišu mogućnost varničenja usled statičkog elektriciteta antistripping agent - sredstvo za prianjanje (adheziju), dodaje se bitumenu antiwear - protiv habanja API Engine Service Classification System - API-klasifikacije i oznake mazivih ulja (API — American Petroleum Institute)
API gravity
815
API gravity - API-gustina; konvencionalna skala od 0—100° gustine za naftne derivate apiezon grease - apiezon mast, mast niskog napona pare pogodna za podmazivanje aparature za visoki vakuum , apparatus - aparat, aparatura, uređaj; instrument; ~, ageing uređaj za starenje; ~, flaw-detecting-defektoskop; ~ ,redundant - rezervni aparat; ~, testing aparat za ispitivanje (testiranje); ~, warning - signalni aparat apparent - jasan, vidan; prividan, očit, očigledan appliance - primena; upotreba; pribor, uređaj, sprava, alatka; ~, protective - zaštitna sprava; ~, safety - sigurnosna sprava applicability - primenljivost, upotrebljivost applicable - primenljiv, upotrebljiv application - aplikacija; primena; nanošenje, stavljanje; ~, field eksploatacija; ~, multiple - višekratna primena; ~ of correctionprimena korekture; ~, practical - praktična primena; ~, representative - reprezentativna primena; ~, standby - za upotrebu kao rezerva; ~, wide - široka primena apply - važiti, primeniti, naneti, aplicirati apportionment - proporcionalna raspodela, podela; ~, design (capability) - raspodela konstrukcionih parametara; ~, equal - jednaka raspodela; ~, failure rate - raspodela intenziteta (broja) kvarova; ~, general - opšta raspodela; ~, performance - raspodela zadatih tehničkih karakteristika; ~, reliability - raspodela pouzdanosti, ~, service life - podela veka trajanja; ~, useful life - raspodela roka upotrebe appraisal - ocena, procena, ekspertija; ~, acceptability - ocena podobnosti (prihvatljivosti); ~, objective - objektivna ocena; ~, reliability - ocena pouzdanosti
area
approach - pristup, rešenje, postupak, prići, postupiti, aproksimacija, približavanje; to ~ a state - približiti se nekom stanju; to ~ stochastically - približiti se po verovatnoći, stohaistički se približiti ; ~, approximation - aproksimacioni pristup, metoda aproksimacije; ~, empirical - empirijski pristup; ~, graphic - grafički pristup; ~, heuristic - heuristički pristup; ~, probabilistic probabilistički pristup; ~, proposed technical - predloženi tehnički pristup; ~, system - sistemski pristup; ~, team - timski pristup; ~, worst-case - razmatranje (pristup) najgoreg slučaja approval - saglasnost, odobrenje approximability - aproksimirivost approximated - aproksimiran, približno izražen approximation - aproksimacija, približnost ; as a first ~ (for a first ~, in a first ~) - kao prva aproksimacija; ~ in the mean - aproksimacija srednjoj vrednosti; ~ to a closer - što bližoj aproksimaciji; ~ to a high degree of - sa visokim stepenom aproksimacije; ~, statistical - statistička aproksimacija approximative - aproksimativan, približan ardal - ardal, legura aluminijuma sa 2% Cu, 1,5% Fe i 0,6% Ni area - prostor, površina, oblast; ~, blind - prostor nedostupan za kontrolu; ~, check-out - prostor za proveru; ~, critical - kritična oblast, kritična površina; ~, critical test - prostor (oblast) kritičnog ispitivanja, kritična oblast ispitivanja; ~, defective - oblast sa nedostacima; ~, dispersion - oblast disperzije; ~, failure - prostor kvarova; ~, fatigued - zamoren prostor; ~, maintenance - oblast održavanja; ~, observer - oblast posmatranja, pesmatračka oblast, mesto posmatranja; ~, receipt, inspection and maintenance inesto prijema, kontrole i održavanja; ~, repair - oblast popravki; ~,
816 service - oblast servisa: «, t e s t - probni poligon; ~, unworn neizhabana površina argue - dokazati, dokazivati, diskutovati, izneti, suditi, tovati; to ~ from the sudm na osnovu uzorka argument - argument, dokaz, log; ~, dummy - fiktivni argument argument aromatization - aromatizaciia ces prevođenja drugih ugloVodo nika u aromatske s'jovoaoArsorb process - Arsorb p r o c e s o d . vajanja aromatskih ugljovodonika od drugih adsorpcijom na silikaeeln arrangement - raspored, sređivanje namestanje, aranžman, dogovor' ugovaranje, sporazum; ~ of con diti n ° t - . s p o r a z u m o uslovima. S availabdity-cost - raspoređivanje troškova na obezbeđenje g o t o v i ~, component - raspored komnO' n e n n ; ~ 5 general-opšti raspad~, hierarchical - hijer£hijSk raspored; ~, majority ^ raspored po logičkoj većini, ukiiu" čenje (raspored) po shemi većine parallel - paralelno sređivanje-' ~' rectangular - pravougli r a s £ r e d : ~, redundancy - raspored rezer višanja; ~, reUabUity-cost - ras poredivanje troškova 2a ohe^l đenje pouzdanosti; ~, r e U a b l e pouzdan raspored; ~ i ~ r a l l joparalelni l i j k t ~, square - kvadratni rasZed tablica kvadrata "spored, array - poredak, red, višeelementni sistem, raspored u datom redosled« niz, vrsta; ~ o f o b s e r v a t i ™ ; uporedni niz posmatranja; ~ f r e q.uency ~ raspodela (niz) frek'enci)a; ~, multiple r e d u n a a « snema sa mnogo rezervi; ~ tangular - pravougla tablicastatistical - statistički niz L ^ ' arrival - prispeće, postizanje, do lazak, postignuće, izlaz, izlazni snon • ~, correlated - korelirZ " ?-' pece; ~, exponential - J^t novski izlazni mlaz (snop)grouped - grupno prispeće- Z' independent , nezavisno i n '
assembly
nezavisan izlazni mlaz; ~, oriented - orijentisano prispeće; ~, random - proizvoljno prispeće; ~, regulator - regulator izlaznog snopa article - članak, proizvod, član, tačka, artikl; ~, conforming - proizvod koji odgovara specifikaciji; ~, operational - proizvod u radu aryl - aril-grupa, radikal aromatskih ugljovodonika; ~, alkyl - arilalkil, aromatski ugljovodonik kod koga je vodonikov atom zamenjen alkil grupom; ~, aklyl sulfonates - arilalkilsulfonat, sulfonovana alkilaromatska jedinjenja pogodnih za izradu sintetskih sredstava za pranje; ~, compounds - aril jedinjenja, sadrže aromatske grupe ASA standards - ASA-standardi, izdani od American Standards Association ash - pepeo, količina pepela koja se dobija sagorevanjem uzorka, ukazuje na količinu neorganskih materija u uzorku asphalt - bitumen; ~, cement bitumen sa dodacima, kolovozni asfalt; ~, emulsion - bitumenska emulzija; ~, flux - razredivač za bitumen; ~, mastic - asfaltni mastiks; smeša bitumena, peska i krečnjačke prašine, koristi se za izolaciju i u hidrogradnji; ~, putty - bitumenski kit asphaltic concrete - asfaltni beton asphaltene - asfaltni sastojci bitumena assay - provera; ispitivanje, analiza, kontrola; analizirati, ispitati, proveriti assembly - sklapanje, sastavljanje, montaža; komplet, grupa, konstrukcija, skup, zbor; ~, complete potpuna montaža, kompletno sklapanje; ~, complex - kompleksna (složena) montaža, složena konstrukcija; ~, field - montaža na mestu korišćenja; ~, final - finalna montaža; ~, group - grupna montaža; ~ in-line - montaža na liniji (konvejeru); ~ in-palce repairable - konstrukcija kod koje je moguće izvršiti popravku na mestu korišćenja; ~, interchangeable montaža zamenljivim (međusobno)
assembly
817
attribute
delovima; ~ 5 light replaceable - assurance - obećanje, jemstvo, pouzdanost, osiguranje, garancija kvakonstrukcija koja se lako popravlja; liteta; ~ of no-defectives - ga~, plug-in - konstrukcija za utirancija protiv kvarova; ~, prokanje, blokovska konstrukcija; ~, duction) - garancija za proizvod progressive - progresivna mon(proizvodnje); ~, production retaža; ~, quick replaceable liability - obezbeđenje sigurnosti konstrukcija sa (lakom) brzom zaproizvodnje, garancija kvaliteta promenom delova; ~, shop - poizvodnje; ~, quality - garancija gonska montaža; ~, shop replakvaliteta, obezbeđenje kvaliteta; ~, ceable - konstrukcija gde je moquality control - obezbeđenje guća zamena u pogonu; ~, unikontrole kvaliteta; ~, reliability tized - unificirana grupa - garancija pouzdanosti, obezbeassembly-and-maintenance - monđenje sigurnosti u radu; ~, reliataža i održavanje bility-and-quality - garancija poassessment - ocena, procena; ~, uzdanosti i kvaliteta; ~, requirecomparative - komparativna (upoments - obezbeđenje uslova, obezredna) ocena; ~, consistent beđenje tehničkih uslova'; ~, schestalna ocena; dosledna procena; ~, dule - garancija izvršenja radova damage - procena štete; ~., final u datom toku; ~, use - garancija - završna procena; ~, job - ocena u upotrebi; ~, warranty - gaposla; ~, maintainability - ocena rantovani vek trajanja mogućnosti održavanja; ~ of chanASTMces of failure - procena šansi ~ -CFR engine - ASTM-CFR kvarova; ~ of the emergency standardni motori za merenje oktanprocena hitnosti (u slučaju kvara); skog broja benzina; ~, distillation ~,qualitative -kvalitativna ocena; - ASTM-destilacija, standardna des~, quantitative - kvantitativna tilacija po propisima ASTM (Ameocena; ~, reliability - ocena pouzrican Society for Testing and danosti Materials); ~, gum test - odreassignable - postavljiv, naznačljiv, đivanje postojećih smola u benzinu pripisiv, dodeljiv po propisima ASTM; ~, melting assistance - pomoć; ~, technical point - tačka topljenja po ASTM - tehnička pomoć; ~, use - pomoć attachement - priključak, spoj, pripri korišćenju vezak, veza, dodatak, pričvršćivanje associated - vezan, udružen, pridattack - napad, uticanje; ~, cordružen, združen rosion - napad korozije; ~, associates - združeni uslovi (opita) defect - uklanjanje kvarova; ~, association - udruženje; asocijacija, environmental - napad sredine; ujedinjavanje, društvo; ~ of at~, erosive - erozivno dejstvo, erotributes - asocijacija atributa; zioni napad; ~, mechanical međuveza kvalitetnih svojstava mehanički napad; ~, moisture assort - odabrati, sortirati, probrati napad vlage; ~, surface - povrassortment - klasa, vrsta, sortiment, šinski napad asortiman attendance - ospluživanje, poslužiassume - preuzeti, uzimati, prisvojiti, vanje (mašine); ~ in-service postati; dopustiti, pretpostaviti opsluživanje u toku korišćenja assumption - preuzimanje, pretposattention - pažnja, opsluživanje, tavka, pretvaranje, postulat, pripinadgledanje sivanje; ~, man-made - ljudski - privlačnost zaključak, ljudska pretpostavka; ~, attractibility attribute - atribut, kvalitetno svojsnonprovable - nedokaziva prettvo, znak (klasa) kvaliteta; ~, postavka, pretpostavka koja se ne critical - kritično svojstvo kvaliteta; može dokazati; ~ of normality ~, major - glavno svojstvo, glavn. pretpostavka o normalnosti S2 Rečnlk
attribute
818
(osnovni) atribut; ~, minor drugostepeno svojstvo, manje važan atribut; ~, negative - negativni atribut, negativno svojstvo; ~, positive - pozitivno svojstvo, pozitivan atribut attrition - uribavanje, usitnjavanje, mlevenje attrition-resistant - otporan na usitnjavanje augmentation - povećanje, uvećanje, rastenje, porast, dodatak; ~, reliability - povećanje'pouzdanosti; ~, stability - povećanje siabilnosti authorization - ovlašćenje, odobrenje, autorizacija; ~, equipment - odobrenje za opremu; ~, product program - odobrenje programa proizvodnje authorized - ovlašćen, odobren, autorizovan autocorrelation - autokorelacija; ~, finite - konačna autokorelacija; ~, sample - uzorak autokorelacije, primer autokorelacije autocorrelogram - graf autokorelacije, autokorelogram autocovariance - autokovarijacija Autofining - katalitičke destilacije naftnih derivata auxiliary - pomoćni, sporedni availability - raspoloživost, mogućnost nabavke, spremnost za upotrebu, prigodnost za servis; ~, inherent - unutrašnja gotovost, ugrađena sposobnost; ~, instantaneous - trenutna gotovost; ~, intrinsic - unutrašnja spremnost; ~, limited - ograničena snabdevenost, ograničena sposobnost; ~, long-run (long-term) - dugoročna mogućnost nabavke; ~, machine - raspolaganje mašinama; ~, maximum - maksimalna mogućnost nabavke; ~, multiple mogućnost nabavke na više strana, višestruka spremnost; ~, operational - operativna gotovost (spremnost); ~, restricted - ograničena
azeotropic mixture
nabavka, ograničena spremnost; ~ > time-dependent - mogućnost nabavke zavisna od vremena, spremnost zavisna od vremena; ~, true prava spremnost; ~, use - gotovost (spremnost) za upotrebu available - na raspolaganju, koji se može nabaviti; ~, locally - koji može lokalno da se nabavi; ~, operationally - koji može da se koristi, koji se nalazi u radu average - prošek, srednja vrednost; izračunati srednju vrednost, naći prošek; ~, arithmetical - aritmetički prošek; ~, column prošek po kolonama; ~, decreasing failure rate - prošek opadajućeg broja kvarova; ~, derived - izvedeni prošek; ~, estimated ocenjeni prošek; ~, estimated process - ocenjeni prošek procesa; ~, freight rate assessment saopštenje o prosečnim cenama prevoza tankerima (skr. AFRA); ~, geometric (al) - geometrijski prošek; ~, harmonic - harmonični prošek; ~, long-range (long-time) - dugoročni prošek; ~, lot - prošek partije; ~, maximum safe process - prošek maksimalne bezbednosti procesa; ~, minimum safe process - prošek minimalne bezbednosti procesa; ~, process - prošek procesa; ~, row - prošek reda; ~, time - prošek vremena averaged - uprosečen, doveden na srednju vrednost averaging - uprosečenje, dovođenje na srednju vrednost averaging-out - uprosečenje avgas - avionski benzin avionics - avionska elektronika awareness - svesnost, značaj; ~, quality - značaj kvaliteta; ~, reliability - značaj pouzdanosti awkwardly-placed - neudobno postavljen azeotropic mixture - azeotropska smeša
B backtif - beznačajna modifikacija background - izlazni podatak backlog - zaliha materijala, neobavljeni rad, vraćanje na lageru balance - ravnoteža, vaga, odnos; ~, stochastic - stohastička ravnoteža balancing - uravnotežavanje; balansiranje; ~, assembly-line - obez. beđenje ritmičkog rada montažne linije; ~, work - obezbeđenje ritmičkog rada band - polje, traka; interval, band; ~,-control - polje kontrole; ~, scatter - polje rasejanja; ~, tolerance - interval tolerancije bank - serija; grupa, red, niz; baterija, blok banked - objedinjen, grupisan Bari-sol process - Bari-sol (deparafinacija ulja smešan dihloretan benzol) barometric condenser - barometarski kondenzator, uređaj u kome se dobij a sušeni pritisak kondenzacijom pare direktnim mešanjem sa vodom barrel - barel, bačva, mera za tečnost, posebno za naftu, 1 bbl = 42 US galona = 158,99 1 barrier - prepreka; ekran, pregrada barijera; ~, absorbing - apsorbirajuća prepreka; ~, elastic elastična prepreka; ~, reflectionrefleksni ekran; ~, reliability 52*
faktor obezbedenja pouzdanosti; ~, upper - gornji ekran, gornja barijera base - osnova, koren, osnovica, baza, naležište basic - osnovni, bazni; ~, water and sediments, B.W. & S. sadržaj vode i sedimenata u nafti basis - osnova, osnovna komponenta; polazna tačka, baza bastard - baster; nestandardni, izuzetni, nepravilnog oblika ili dimenzija bastardize - bastardizirati; pokvariti, pogoršati batch - partija; šarža, lot, grupa; ~, economic - ekonomska šarža; ekonomska partija; ~, good(-quality) - dobra šarža; dobra partija; - ~, pilot - poluindustrijska šarža ili partija; ~, production - proizvodna šarža batching - šaržiranje, grupisanje batchwise - po šaržama; u šaržama battered - ishaban, izanđan battery - baterija; grupa; ~ of studies - kompleks proučavanja, grupa koja se proučava bay - zona, prostor; ~, repair prostor za popravke; ~, service prostor za servis B-B fraction - butan-buten frakcija bed - posteljica, štand, postolje; fundament; ~, endurance test postolje za ispitivanje na izdržlji-
bed
820
vost; ~, function test - postolje relativno odstupanje; ~, systemaza ispitivanje na funkcionisanje; tic - sistematsko odstupanje; ~, test - probno postolje upward - odstupanje naviše bedding (-in) - slaganje u, redanje bias(s)ed - sa odstupanjem bedstead - ram za ispitivanje; pos bimodal - dvomodni, dvonačinski tolje za ispitivanje binomial - binomni, dvočlani behavior - ponašanje; režim; reagobits (drilling b.) - bušaće dleto vanje; ~, actual - stvarno (realno) bituminous shale - bituminozni ponašanje; ~, ageing - ponašanje škriljci; ~, varnish - bitumenski pri starenju; ~, component lak ponašanje elemenata; ~, critical - kritično ponašanje; ~, customer bivariate - dvomerni; sa dve vrednosti - ponašanje kupca; ~, diurnal dnevno ponašanje; ~, fatigue - blanketing gas - protektivni gas, zaštitni gas - sprečava pristup vazponašanje na zamor; ~, individua! duha zapaljivim tečnostima -individualnoponašanje; ~, initial - početno ponašanje; ~, material bleaching - beljenje, dobijanje svetlije boje proizvoda, može se izvesti -ponašanje materijala; ~ of device hemijskim ili adsorpcionim putem - ponašanje uređaja; ~ of sample bleeding - izdvajanje ulja iz mazivih - ponašanje uzorka; ~ of-dcsign masti, pri skladištenju, „znojenje" (off-nominal) - neizračunato pomasti našanje; ~, operational - funkcioblending - mešanje (nemešavanje) nisanje; operativno ponašanje; ~, naftnih derivata u cilju postizanja optimum - optimalno ponašanje; određenih osobina; ~, value ~, search - strategija traženja; ~, oktanski broj smeša benzina stochastic - stohastičko ponašanje; block - blok; grupa elemenata; ~, ~, structural - ponašanje konacross - preko blokova; ~, betstrukcije; ~, time - ponašanje sa ween - između blokova; ~ in vremenom; vremenski režim; ~, - u blokovima; to ~ out - blokitime-dependent - ponašanje zarati; obraditi na neviđeno; ~ of visno od vremena; ~, transient data - blok podataka; ~, balanced prolazno ponašanje; prolazni re- uravnoteženi blok; izbalansirani žim; ~, wear - ponašanje na blok; ~, building - deo strukture; habanje sastavni deo; elementarni blok; ~, behavioral - vezano za ponašanje calibration - etalonski blok; izbalabehaviour' v. behavior nsiran blok;~, complete - komplebench - klupa, radni sto, prcbni tan (potpun) blok;~, completely sto, tezga; ~, laboratory - larandomized - potpuno randomiboratorijski probni sto; ~, test zirani blok; ~, corrected - koprobni sto za ispitivanja rigovani blok; ~, crude - nekobend - lakat, koleno, krivina; kririgovani blok; ~, functional viti, saviti, poviti funkcionalni blok; ~, linked benevolence - naklonost povezani blok; ~, principal benign - povoljan, dobar glavni blok; ~, redundant - rebetterment - poboljšanje, usavršazervni blok; suvišni blok; ~, revanje, modernizacija, popravka ference - referentni blok; ~, bias - sretanje, odstupanje; iskaz; single - pojedinačni blok; ~, otklanjati, smestiti, postaviti; ~, standard - standardni blok; ~, constant - odstupanje konstante, standby - pomoćni blok; ~, konstantno sistematsko odstupanje; within ~s - unutar blokova ~, downward - odstupanje naniže; blocking - blokiranje; grupisanje u ~, human - subjektivno odstublokove; zaustavljanje; zadržavanje panje; ~, inherent - neodstrablow bitumen - duvani (oksidisani) njivo odstupanje; ~, relative bitumen; ~, -down tank - tank
blow bitumen
821
za ispust koji prihvata sadržaj rafinerijskih postrojenja u slučaju opasnosti od požara i eksplozije; ~, -out preventer - „preventer", sigurnosni uređaj bušotine nafte blower - duvaljka, kompresor za vazduh i gasove blowing process - proces duvanja (oksidacije) bitumena u cilju poboljšanja kvaliteta blown oils - duvana (oksidisana) ulja (laneno, repičino i si.) blue-gel - silikat gel obojen solima bakra, služi kao indikator vlažnosti blueprint - plan, projekat, program; planirati, projekta vati blunder - gruba omaška; pogrešnost, velika greška B-M-bomb Bertlo - Malerova bomba, kalorimetar za određivanje kalorične vrednosti goriva board - tabla, daska; kolegijum; uprava, grupa; ~, change control - grupa kontrole izmena; ~, configuration control - grupa kontrole konfiguracije; ~, inspection - kontrolna grupa; inspekcijska grupa; ~, material review komisija (grupa) za obnavljanje materijala; ~, notice - oglasna tabla; ~, product quality grupa za kontrolu kvaliteta; ~, run(ning) - tabla (daska) za opsluživanje; uprava za poslovanje; ~, salvage - odeljenje za upotrebu (spašavanje) nerealizovane potrošnje; ~, test - kontrolna tabla; ~, warning - signalna tabla; ~, wash - „potrošna daska" (vid habanja površine) boiling point - tačka ključanja; ~, range - raspon ključanja, razlika između temperatura početka i kraja destilacije bonderization v. bonderizing bonderizing - bonderizovanje, bonderizovajući, bonderizacija (način formiranja antikorozionog sloja ili prevlake) bone black - koštani ugalj dobijen kalcionovanjem kostiju, adsorpciono sredstvo; ~, oil - koštano ulje book - knjiga; knjižiti, zapisivati, bukirati, rezervisati; ~, equip-
boundary
ment reference - priručnik za tehničku opremu; ~, field knjiga eksploatisanja; ~, instruction - priručnik; knjiga sa uputstvima; ~, log - dnevnik; ~, material data - priručnik o materijalima; zbornik podataka o materijalima; ~ of reference - priručnik; knjiga sa referencama; ~>, order - porudžbenica; knjiga naloga; ~, record - knjiga posmatranja; dnevnik događaja; ~, reference - priručnik; ~, signal priručnik o signalizaciji; knjiga signala boom - bum, brzi rast; procvat; potražnja boost - pojačati, uvećati, procvetati Borderline Method - metode granične linije za određivanje drumskog (cestovnog) oktanskog broja bore-hole - otvor bušotine; ~, cementation - cementiranje bušotine boring oil - ulje za bušenje, uljne emulzije kojima se poliva metal pri bušenju u cilju podmazivanja i hlađenja bottleneck - usko grlo; izvor smetnji u radu bottom product - proizvod sa dna destilacione kolone bound - granica, oblast; obavezan; veza; graničiti se; ~, error granica greške; ~, exponential eksponentna (eksponencijalna) granica; ~, greatest lower - najbolja niža granica; ~, least upper - najmanja gornja granica; ~, lower - niža granica; ~, probability - granica verovatnoće, oblast verovatnoće; ~, tolerance - granica tolerancije; oblast tolerancije; ~, upper - gornja granica; ~, variance - granica disperzije boundary - granica, oblast; granična linija; granični; pogranični; ekran; barijera; ivični; ~, acceptance - granica prijema (granica za prijem); ~, functional funkcionalna oblast; ~, inaccessible - nepristupačna oblast; ~, physical - fizička granica; ~, reflecting - refleksioni (reflek-
boundary
822
bronze
iznenadni lom; thermal termički kvar vein break-in - uhodavanje ' vrsta; grupiTati breaking - lomljenje, kvarenje, raslojavanje; ~, dynamic - dinamičke lomljenje; razaranje dinamičkim opterećenjem etm breaking-in - uhodavanje; uvod u upotrebu, puštanje u rad breakpoint - prelomna tačka; tačka loma breakup - razlaganje, demontaža; prekid, prekidanje; prekinuti; demontirati; rastaviti briefing - upoznavanje sa radom; obuka; instruktivno obaveštenje, instrukcija down effoo* , to bright stock - „brajštok", odo(na blokove i H d ^ T?lti e f e k t e maćen engleski naziv za teško d e k a d < efekte; t o I m t o * ^ložiti viskozno ulje dobijeno propan desra to ~ off „ i • ' ~ zbiti na: tilacijom teških ostataka destilacije Probiti? to~ r S " * 1r a' z ltoo ž i t i~ « * nafte lomiti, razbiti ~ > Pobring - doneti l 0 m i lo broken - slomljen, polomljen; is'(Sa)* ~ "»Jenje; p r o b o j prekidan (Unija), razbit breakdown u - slomljen, u kvaru, neispravni ^ T " ' ? kvar > l o m i broken-down havarisan, razložen e n a ~ . avaCche!& ^ e bromine value - bromni broj, mera za sadržaj nezasićenih ugljovodonika u benzinima i drugim proizvodima. Izražava se brojem grama broma koji se pod standardnim uslovima troše na 100 gr uzorka bronze - bronza, prevlačiti bronzom; ~, acid - bronza za izradu posuđa ( » 1 7 % Pb, 8% Sn, 1,5% Ni); ~, aluminium - aluminijumska bronza; ~, basic - osnovna bronza; ~, bearing - bronza za ležaje, ležajna bronza; ~, Chinese - legura sastava 78% Cu i 22% Sn; ~, chromasE - ležajna legura bakarnoj osnovi (66,7% Cu, 3% Cr, 15,2% Ni, 12,1% Zn i 3% Al); ~ , Davis - legura na bazi bakra i nikla (29% Ni, 2% Fe, 1,5% Mn) ti (na ostalo Cu. Koristi se za izradu ro na putu,«5d s~ lom turbinskih lopatica koje su izlo- drugi ™,' ~ « » n d žene visokim opterećenjima; ~, probojf arni. (drugi) Dawson's bronza sastava canjem; (~15,9% Sn, 0,1% Pb, 0,05% As) ostalo Ću. Koristi se za izradu ležaja izloženih visokim opterećenjima; ~, delta - delta-bronza; ~, gold
bronze - legura na osnovi bakra i aluminijuma (3—5% Al); ~, hercules antikoroziona kalajna bronza sastava (2,5% Al, 2% Zn, 10% Sn, ostalo Ču); ~, journal - ležajna bronza sastava (> 80% Cu, ostalo najčešće kalaj); ~, Laveyssiere vrsta meke bronze sastava (61% Cu, 38% Zn i » 1% Sb); ~ , manganese - manganova bronza; ~, navy - olovna bronza; ~, needle - vrsta kalajne bronze; ~, ni-vee - serija legura na osnovi bakra (5% Ni i 5% Sn) sa različitim procentima drugih elemenata; ~, Olympic - vrsta bronze povišene tvrdoće sa većim sadržajem Si; ~, oranium - vrsta aluminijumske bronze; ~, Parson's - Parsonova bronza (na bazi mangana sa povišenim antikorozionim svojstvima); ~, phosphor - fosforna bronza; ~, plastic - ležajna bronza sa » 30% Pb; ~, Reich's - Reihova bronza (Al-bronza sastava: 7% Fe, 7% Al, 0,2% Pb, 0,6% Mn, ostalo Cu); ~, reversed - ležajna legura (<%< 90% Sn, 10% Cu); ~, Richard's - Ričardova bronza, vrsta antikorozione legure sastava: 55% Cu, 42% Zn, 2% Al, 1% Fe; ~, screw - vrsta bronze sastava: » 93% Cu, 5% Zn, 1% Sn, 1% Pb; ~, sheathing - antikoroziona legura sastava: 45% Cu, 32% Ni, 16% Sn, 6% Zn, 1% Bi; ~, signal - vrsta legure sastava: fv 98,5% Cu, 1,5% Sn; ~, silver - srebrna, bronza (*& 67,5% Cu, 18% Mn, 1,25% Al, 0,25% Si, ostalo Zn); ~, spelter - vrsta legure za tvrdo lemljenje sastava: 45% Zn, 3—5% Sn, ostalo Cu; ~, •team v. valve bronze; ~, steel - specijalna vrsta mesinga visokih antikorozionih svojstava i otpornosti na dejstvo morske vode, sastava: 52—59% Cu, 36—42% Zn, 2—3% Mn, 1% Al, 1% Fe; ~ , stone's - bronza sastava: 11—12% Sn, 0—1,5% Zn, 0,1—0,3% P, ostalo Cu; ~, sumet - ležajna bronza sastava: 17—30% Pb, 0,5% Sn, ostalo Cu; ~, sun - kobaltna
823
brush
bronza sastava: 50^—60% Co, 30-40% Cu, 10% Al; ~, tellurium - telurova bronza sastava: 1,5% Sn, 1% Fe; ~, telnic legura na bazi telura i nikla; ~, tobin - komercijalni naziv za vrstu bronze sastava: 0,5—2,5% Sn, 38—40% Zn, ostalo Cu; ~, tungsten - vrsta bronze sastava: 90-95% Cu, 0 - 3 % Zn, 2-10% W; uchatius - vrsta bronze sastava 92% Cu, 8%Sn; ~,valve vrsta legure za izradu ventila; ~, Victor - bronza iz serije 60/40 sastava: 58,5% Cu, 39% Zn, 1,5% Ar, 1% Fe, 0,05% V; ~, vulcan - ležajna bronza sastava: ^ 1 % Si, Ni i Fe; ~, white - bela bronza; ~, Winn's - Vinova bronza, sastava: 62—68% Cu, 28—35% Zn, 2—2,3% Ni, 0,5—1% Pb i do 0,5% Fe; ~, Yale vrsta bronze sastava: 88 —91,5% Cu, 7,5—8% Zn, 0,5—1,5% Sn, SK.1% Pb, koristi se za izradu vijaka i navrtki brush - četka; četkica za odvod struje; kist; ~, adjustment pomeranje (podešavanje) četkice; ~, air - raspršivač, raspršivač boje; ~, atomizer - četkasti raspršivač; ~, carriage - nosač četkice; ~, casting - žičana četka za čišćenje odlivaka; ~, circular wire okrugla žičana četka; ~, collar nosač četke; ~, contact - kontakt četkice; ~, cup - četka u obliku čaše, kupasta četka; ~, dicharge - snopasto pražnjenje; ~, dyeing - bojenje četkom; ~, fUe Četka za čišćenje turpija; ~, finger nosač četkice; ~, flue v. tube brush; ~, gear - postolje četkice; ~, heel - istrošena strana četkice; ~, holder - nosač četkice, držač četkice; ~, lead pomeranje (unapred) četkice; ~, letters - pismo četkicom; ~, lifter (lifting)-skidač četkice; ~, light - tinjajuća svetlost; ~, metal - metalna četka; ~, method postupak nanošenja (u proizvodnji papira); ~, molder's - modelarska četkica; ~, motor - ko-
brush mutatorski motor; ~, oil - četka za podmazivanje, za nanošenje premaza; ~, pressure - pritisak četkice; ~, proof - otisak korek torskog ,,šifa" (u štampariji); ~ ring - nosač (držač) četkice; ~, riser - nosač četkice; ~ -rocker - podešljiv most četkice; ~, rod nosač kontakta; ~, roll - četkasti valjak; ~, schifting - pomeranje četkice; ~ -schifting control - podešavanje napona pomeranjem četkica; ~ -schifting motor podešljivi kompoundmotor; podešljiv motor; ~, scrub - četka za ispiranje; ~, spark - varničenje na četkicama; ~, spreading oslojavanje četkom; ~, spring potisnaopruga četkice; ~ -straining - suvo bojenje (tekstil); ~, stripping - četka za čišćenje; ~, tube - četka za pročišćavanje dimnih kanala i cevi; ~, tube cleaning - četka za čišćenje cevi; ~, wire - žičana četka; ~, wire wheel - žičana disk-četka; ~, wood - šiblje; ~, yoke - podešljivi most četkice brusher - mehanička četka za čišćenje odlivaka BTU, British Thermal Unit BTUj britanska termička jedinica, 1 BTU = 0,253 kcal bubble cap - zvono poda destilacione kolone (sa prorezima za prolaz mesura pare); ~, point tačka ključanja smeše; ~, tower - kolona (destilaciona) sa zvonom; ~j tray - zvonasti pod destilacione kolone buckling - stvaranje ispupčenja; ispupčavanje, odizanje; ~, lateral - ispupčenje sa strane (poprečno); ~, sidewise - ispupčenje postrance (sa strane) budget - budžet; finansijska sredstva; ~, engineering - asignacija za opitno-konstrukcione radove; konsrrukcioni budžet
by-product bug - kvar, mana, nedostatak, tehnički kvar (ili nedostatak), konstrukcioni nedostatak, neispravnost build - forma, kalup, konstrukcija, montaža builder - graditelj, konstruktor, proizvođač, izrađivač buildup - povećanje, narastanje, obrazovanje, formiranje, nagomilavanje, razvoj; ~, statistical - statistički razvoj built - izgrađen, napravljen, montiran; ~, custom - izrađen po porudžbini built-up - sastavljen, izrađen, napravljen bulge - ispupčenje, naduvenost, krivina, zaobljenje, naduti se, ispupčiti se, poviti se bulk - masa, blok, veliki blok ili zapremina, pošiljka bez ambalaže ili posebnog pakovanja; ~, density - nasipne težine zrnastog ili rastresitog materijala (u kg/l); ~, or mass polymerization - blok polimerizacija, polimerizacija monomera bez dodatka rastvarača ili razređivača bulkiness - negabaritnost, obimnost bunch - grupa, grupisati burden - teret, punjenje bureau - biro, odeljenje; ~,> technical inspection - odeljenje tehničke inspekcije (kontrole) burned-out - pregoreo, izbačen (osigurač), progoreo burn-in - uhodati, ispitati na prinudni kvar burn-out - izgoreti, pregoreti, progoreti bursting - razvoj, pucanje Burton process - Bartonov proces, proces tehničkog krekovanja pod pritiskom by-effect - sporedna pojava, prateći (sporedni) efekat by-product - nusproizvod, sporedni proizvod
c cabinet - komora (za ispitivanja); ~, caisson - keson; kavez za naelektrisanje; ~, artillery - artiljeenvironmental - komora za isrijski sanduk; ~, floating - plipitivanja u uslovima okoline; ~, vajući keson; ~, open - otvoreni humidity - vlažna komora, kokeson, ponton; ~, rolling - vrata mora za ispitivanja u vlažnim usna točkićima; ~, sliding - klizna lovima vrata; ~, timber - drveni keson; cage~, traversing - traverzna vrata ~, counterbalanced - stanica sa cake - briket, čvrsto telo, blok, koprotivtežinom; ~, counterweightmad, cilindar, šipka, lajsna, motka; ed v. counterbalanced cage; ~, otvrdnuti, speci; ~, copper - badouble-bank v. double-deck cage; karni sud; ~, filter - talog posle ~, double-deck - dvospratni kafiltracije; ~, filter-press - filtervez, dvospratna stanica; ~, Fa-presovanje; ~, salt - natrijumov raday - Faradejev kavez, izolovani sulfat; ~, tough (cooper) - tehelektrični kavez; ~, form - oblik nički čist bakar kaveza; ~, hoisting - podizna caked - pečeni stanica; ~, man - osobna stacaking - pečenje nica, lift za građanstvo; ~, mulcalcar - peć za žarenje tiple-deck - višespratna stanica; calcicolous - koji se nalazi u kal~, pit - kabina rudničkog lifta; citnoj zemlji ~, planet - planetarna stanica; calcify - okrečiti, otvrdnuti ~, reinforcing - armaturni blok; calcimeter - kalcimetar ~, roller - ležaj sa valjcima; -• calcining v. calcination tilding-deck - istovarni kavez calculable - urančunljiv, koji se cageless - neodvojen, neseparativan može kalkulisati eager - ručica', poluga; sa ručicom, calculation - računanje, proračun, kalkulacija; račun; ~, approxisa polugom; ~, bottom - pultno mate - aproksimativna kalkulacija dugme, stona ručica; ~, chain (proračun); ~, determinant mrežni prekidač; ~, mechanical determinantski račun;* ~, fixed- mehanički prekidač; ~, rope -point - propračun sa fiksiranom prenosni prekidač tačkom, normalizacija na tačku; ~, cageway - vagonet za istovar floating-pint - proračun sa slocaging - zaštitna rešetka bodnom veličinom, nefiksirani procairn - stena; gomila kamenja; pi račun; ~, graphic(al) - grafički ramida od kamenja
calculation proračun; ~ of triangles - rešenje trougaonika; ~, rapid brza kalkulacija calculator - računska mašina, kal' kulator calculus - račun, metod računa calendar year - kalendarska godina calf- tele; mladunče; ikra; ~, box bokskalf, obrađena teleća koža caliber v. calibre calibrate - kalibrirati, baždirati calibration - kalibrisanje, graduisanje, tariranje; određivanje početne brzine u artiljeriji; ~, absolute apsolutna kalibracija, određivanje razlike početne brzine projektila i tablične; ~, first - prvo baždiranje; ~, stroboscopic - stroboskopsko baždiranje calibrator - kalibrator, kalibracioni uređaj; ~, vibration - vibracioni kalibrator calibre - kalibar, razmer, unutrašnji dijametar; merni instrument call - signal; poziv, telefonski poziv; pozivni; trebovanje; molba; ~, abandoned - nejasan razgovor (na telefonu); ~, alarm - alarmni signal; ~, audible - zvučni poziv, poziv zvučnim signalom; ~, battery - baterijski poziv; ~, buzzer - fonski poziv; ~, charged plaćeni razgovor (telefonski); ~, conference - grupni razgovor (na telefonu); ~, dialled - poziv preko eifarnika; ~, distress signal umanjenja; ~, emergency - alarmni poziv, signal opasnosti; ~, international - internacionalni razgovor, međunarodni poziv; ~, junction - prigodni razgovor; ~, local - lokalni razgovor; ~, multilated - pogrešan poziv; ~, official - službeni razgovor na telefonu; ~, radio - radio-poziv, radio-signal; ~, return - povratni razgovor; ~, test - predaja za pro veru, probni razgovor; ~, trouble - signal kvara, signal za tehničku intervenciju; ~, through - tranzitni razgovor; ~, trunk međugradski poziv called-on - prisajedinjen uz signal
826
calotte
calotte
calling - poziv; ~, selective selektivni poziv, odabrani poziv calling-up - poziv, predaja pozivnog signala calliper - meriti dubinomerom callipers - precizni šestar, šestar obujmnik, dvokraki šestar; ~, double-bowed - šestar sa dugačkim nožicama; ~, gauge - kalibracioni uređaj; ~, inside - dubinomer; ~, internal v. inside callipers; ~, micrometer - mikrometar; ~, micrometer screw šestar sa mikrometrom; ~, optical thread - optički merač navoja; ~, outside - daljinomer, šestar za spoljni obmer; ~, screw - šestar za merenje navoja; ~, screw thread - kljunasto merilo; ~, sliding - šestar; merač kalibra; ~, square v. sliding callipers; ~, thread - merač navoja; ~, varnier - precizni šestar callow - površinski sloj callus - kalus calomel - kalomel, hlorna živa caloricity - kaloričnost, toplotna sposobnost calorification - proizvodnja toplote, kalorifikacija calorifics - toplotna tehnika calorifier - kalorifer; ~, steam parni kotao; ~, wall type - zidni kalorifer calorimeter - kalorimetar; ~, compensation - kompenzacioni kalorimetar; ~, constant-temperature - kalorimetar sa konstantnom temperaturom, kalorimetar konstantne temperature; ~, isothermic-shell - kalorimetar sa izotermnom oblogom; ~, separating - separacioni kalorimetar, razdvojni kalorimetar; ~, superheater kalorimetar sa pregrejnom parom, super-vrući kalorimetar calorimetric - kalorimetrijski calorite - kalorit calorize - kalorizovati, alitirati calorizing - kalorizacija, alitriranje; ~, dip - tečno alitriranje, fluidno alitriianje calotte - segment; kalota, okrugli svod. kružni svod, vrh sferoidne
a
i
iii
«
V
827
camera
upusni breg, razdvojni breg; ~, kupole; kalota u tunelogradnji; ~, relief - dekompresioni breg, oslofull-centre - potpuni kružni svod, bađajući breg; ~, rocker - ljuljakupola; ~, oval - elipsoidni segjući nastavak, ljuljajući breg; ~, menti, ovalni segment; ~, pararolling - breg na kotrljanje; ~, boloid - parabolični segmenti, pascroll - spiralni breg, spiralni nasraboloidni segment; ~, spherical tavak; ~, sliding - pokretni breg; - sferni segment, segmentna kupola ~, spherical - sferni breg, lopcalotype - kalotipija, način dobijanja tasti breg; ~, strap - doboš sa negativa na hartiji učvršćenim nastavcima; ~, trigger calp - glinasti krečnjak - triger-nastavak, triger-breg; ~, cam - poluga, nastavak, breg, ekscentripping - razdvajajući breg; ~, trični disk, ekscentrik; kopir, šabtwo-dimensional - dvodimenzioni lon, ravnalo, krivuljar; krivolinijski breg, dvodimenzioni nastavak; ~, šablon; ~, actuating - radni valve - cilindrični breg, cilindrični šablon, uključeni ekscentar; ~, nastavak; ~, variable-lift - breg adjustable - regulisani eskcentar, sa regulisanom visinom regulisani breg, podešeni ekscentar; camber - grba (gibus), savijanje, ~, admission - breg upusnog pregib, izgib, ugib, ugnutost; krikrana; ~, barrel - doboš sa krivovina profila; naprsnuće; progib linijskim spojem, doboš sa krivoluka, progib svoda; ~, bottom linijskim urezom, valjkasti ekscenkrivina donje površine luka; ~, tar; ~, brake - kočeći breg, usconcave - konkavnost luka, ugnuporeni ekscentar; ~, centring tost luka; ~, convex - konveksnost centrirani breg, centrirani disk; ~ luka, ispupčenost luka; ~, deep compound - složeni disk, složeni velika krivina profila luka; ~, ekscentar; ~, compression-relief lower - krivina donje površine; ~ - ekscentar za regulaciju pritiska; of arch - progib luka, strela luka, ~, conical - konični nastavak; ~, visina luka; ~ of spring - visina control - kontrolni nastavak; ~, luka; ~, top - krivina gornje cylinder v. barrel cam; ~, disk površine; ~, upper - krivina gornje v. edge cam; ~, double-lift površine luka; ~, wing - krivina dvostepeni nastavak, dvostepeni krila disk; ~, double-profile v. doucambered - ugnuti, uvijeni, naprsli ble-lift cam; ~, drum v. barrel cam; ~, edge - ravni nastavak, cambium - kambijum, tanak sloj disk-nastavak, ravni breg; ~, extkiva Cambrian - kembrijum, kembrijski haust - upusni breg; ~, expanperiod, kembrijski sistem sion - ekspanzioni disk, ekspanzioni breg; ~, face - ravni breg, camera - (foto-) kamera; foto-aparat; kino-kamera; televizijska kamera; disk-nastavak, kopir; ~, frog v. svod; ~, aerial - aerofoto-kamera; heart cam; ~, guide - usmerni ~, air v. aerial camera; ~, breg; ~, heart - kardiodni breg; air-survey v. aerial camera; ~, ~, ignition - breg raspoređiairborne v. aerial camera; ~, vanja paljenja; ~, inlet - upusni aircraft v. aerial camera; ~, breg; ~, leader - disk sa usamateur - amaterski foto-aparat; merenim žlebom; ~, listening ~, angle - ugao snimanja; ~, - kotva za prisluškivanje u teleaperture - otvor blende; ~, body foniji; ~, long-dwell - breg za - kućište kamere; ~, box - boksprodužno maksimalno otvaranje ven-kamera; ~, buckle - filmska satila; ~, master - brežuljkasti melata; ~, cartoon - multi kamera, hanizam; kopir-etalon, glavni kopir; aparat za multiplikaciono snimanje; ~, oscillating - oscilujući breg; ~, ~, crane - podizna platforma za outlet - upusni ventil; ~, radial kameru; ~, dolly - kolica kamere; - radijalni breg; ~, releasing -
camera ^, electron - elektronska kamera; can - posuda, sud, boca, čaura, kofa, ", emitron - predajna televizijska kanta; sud u obliku konzerve, koncev; ~, exposure - vreme osvetzerva, konzervirani produkt, konljavanja, eksponiranja; ~, frame zervirati; telefonska slušalica; stok kućište kamere; ~, gun - mala za reaktorske šipke (gorivo); ~, kino-kamera; ~, high-speed dope - špric za polivanje pokreaparat za brzo snimanje; ~, matača; ~, gasoline - gasna boca, gazine - foto-aparat sa komorom gasna posuda; ~, lubricating za smeštaj foto-ploča; ~, picture mazalica; ~, milk - mali bidon; - kino-kamera; ~, plate - tanki ~, oil - boca za ulje; ~, thumbfoto-aparat, foto-aparat u obliku -pressure oil - ulje pod pritiskom; ploče; ~, plotting - foto-transfor~, watering - posuda za polivanje mator; ~, process-foto-reprodukcanal - kanal, potok; otvor; žleb; ~, ciona kamera; ~, projecting discharge - odvodni kanal; ~, projektor, projekciona kamera; ~, escape - slivni kanal; ~, feeding recording - kamera za zapisivanje - napojni kanal, kanal za napana traku televizijskog programa; ~, janje; ~, flushing - kanal za rectifying - foto-transformator; kupanje; ~, headrace - dovodni ~, reflex - refleks-kamera; ~, kanal; ~, irrigation - irigacioni serial - serijski foto-aparat, pakanal, kanal za navodnjavanje; ~, tomatska foto-kamera; ~, series lining - obala kanala; ~, lock v. serial camera; ~, stand stajni kanal, prevodnica, brodska stativ kamere; ~, strip-film komora; ~, lock approach automatska foto-kamera; ~, studio prelazni kanal; ~, navigation - studio-televizijska kamera; ~, kanal za brodove, kanal u kome turret-front - kino-kamera za se vrši saobraćaj; ~, regulator brzu promenu objektiva regulacioni kanal; ~, seaway cameraman - kamerman, kino-ope morski kanal; ~, tailrace - odvodni kanal; ~, waste - sabirni kanal, rater, fotograf, foto-reporter sabirnik camerate - razdvojen na komore camerated - pregrađen zidovima canalization - kanalizacija, sistem razdvojen na komore kanala, gradska kanalizacija; ~, camion - kamion, teretni automobil river - regulacija reka za vodeni privredno vozilo transport camlike - oblika krive, koji ima canary - žuto, jarko žuto, požuteo oblik krive cancel - anulirati; promena (komande ili signala); brisati; gasiti camming - sistem postepenog ras cancellated - rešetkast(o), ćelijast(o) poredivanja camouflage - kamuflaža, maski- cancellation - otkazivanje, odlaganje, anuliranje ranje; maskirati, kamuflirati; ~, material - kamuflažno sredstvo; canch - podriv stene; debljina podriva; kalota ~, radar - maskirani radar, sakriveni radar candelit - kandelit, platneni ugalj camp - kamp; ~, construction - candescence - belo kaljenje, kaljenje sagrađeni kamp, sazidani kamp; ~, pri belom usijanju lumber - logor na selu candescent - svetleći, svetleće campaign - kompanija; ~, testing candid - zaslepljujuća belina - serija ispitivanja prema programu candied - zašećeren, skuvan u šecampanula - zvonce, zvonastog obćeru, kandiran lika candle - sveca; međunarodna sveca camphor - kamfor; ~, bitter al(jedinica jačine svetlosti); ~, elecmond oil - benzoin trical-električna sveca; ~, smoke camping site - privremeno naselje - dimna sveca; ~, tallow - lojna campion - lisnati sveca
candle-bomb candle-bomb - svetleća bomba candle-foot - fut-sveća (jedinica osvetljenosti) candoluminescence - kandoluminiscencija cank - bazaltna stena, tvrda kristalna stena, trap cankered - izjeden, istrošen cankerous - razjedinjen, gubitak cannelure - fabrika konzervi canning - konzervirati, praviti od konzervi (lima) cannon - artiljerijsko oruđe, malokalibarka (puška); poljski val; ~, machine-gun - automatska puška cannular - cevast(o) canoe - kano, čun canoe-wood - udubljeno drvo canonial - kanoničan canopy - šator; kupola; gornji poklopac lustera; ~, acoustic - akustična kupola; ~, cockpit - fonar kabine (pilota); ~, ejeetable izbačeni fonar; ~, parachute kupola padobrana cant of the track - nadvišenje koloseka canted - kosougaoni, granasti, klinasti; strela; iskrivljen cantilever - konzola, ukosina, deo zida; ~, beam - konzolni nosač; ~, erection - slobodna montaža; ~, scaffolding - ispuštena skela, konzolasta skela; ~, steps - uzidane stepenice, slobodno noseće stepenice cantilevered - konzolni cany - napravljen u obliku šiljka canyon - kanon, duboko urezan capabilit/y - sposobnost, mogućnost; ~, all-weather - mogućnost upotrebe u svim vremenskim ušlo vima; ~, duplication - mogućnost dupliranja; ~, endurance - dugotrajnost, izdržljivost; ~, extreme-temperature - izdržljivost na ekstremnoj temperaturi; ~, fatigue life - dugotrajnost pri zamoru; ~, high-temperature izdržljivost (sposobnost) materijala na visokoj temperaturi; ~, maintenance - mogućnost održavanja, sposobnost tehničkih popravki; ~, material - karakteristika (spo-
829
capacitance
sobnost) materijala; ~, multiple-repair - mogućnost višestruke popravke; ~, operational - radna mogućnost (sposobnost), operaciona sposobnost; ~, performance tehnička karakteristika mogućnosti performanse; ~, process - procesna sposobnost mogućnosti tehnološkog procesa; ~, product karakteristika proizvoda; ~, recovery - mogućnosti ponovne upotrebe, mogućnosti rekuperacije; ~, single repair - mogućnosti jednokratne popravke; ~> strength granična čvrstoća (materijala) capable - sposoban, u stanju; ~ of high precision - sposoban da obezbedi visoku tačnost; ~ of high quality - sposoban da obezbedi visoki kvalitet; ~ of improvement - sposoban za poboljšanja capacitance - kapacitet; kapacitativni otpor; ~, acoustic - akustični kapacitet; ~, aggregate totalni kapacitet, ukupni kapacitet, sumarni kapacitet, zbirni kapacitet; ~, barrier - kapacitet potpornog sloja; ~, body - kapacitet u odnosu na gabarit (operatora); ~, cathode - kapacitet katode; ~, dielectric - dielektrična postojanost, dielektrični kapacitet; ~, direct - statički kapacitet, direktan kapacitet; ~, electrostatic - dektrostatički kapacitet; ~, grid kapacitet mreže, kapacitet kola; ~, grid-cathode - kapacitet mrežice katode; ~, grid-plate - kapacitet mrežice anode; ~, ground - kapacitet u odnosu na zemlju; ~, incremented - diferencijalni kapacitet; ~, input - ulazni kapacitet; ~, inter electrode - kapacitet između elektroda, među-elektrodni kapacitet; ~, internal - unutrašnji kapacitet, interni kapacitet; ~, lumped - usredsređeni kapacitet, usmereni kapacitet; ~, mutual uzajamni kapacitet; ~> output izlazni kapacitet; ~, plate - kapacitet anode; ~, plate-cathode kapacitet anoda-katoda; ~, shunt - šentni kapacitet, paralelni kapacitet, optočni kapacitet; ~, spu-
capacitance rious - parazitni kapacitet; static - statički kapacitet capacitor - kondenzator; kapacitet; ~, adjustable - podešavajući kondenzator, regulisani kondenzator, postavljeni kondenzator, kondenzator promenljivog dejstva; ~, air - vazdušni kondenzator, zračni kondenzator; ~, balanced - simetrični (uravnoteženi) kondenzator, balansirani kondenzator; ~, balancing - uravnotežujući kondenzator, simetrirajući kondenzator; ~, bathtub - kondenzator kabaste konstrukcije; ~, blocking - blokirajući kondenzator, razdvajajući kondenzator, odvajajući kondenzator; ~, book - lisnati kondenzator; ~, bridging - šentirajući kondenzator, blokirajući kondenzator; ~, buffer - buferni kondenzator; ~, by-pass - blokirajući kondenzator, šentirajući kondenzator; ~, calibration - etaloni kondenzator, kalibracioni kondenzator; ~, ceramic-keramički kondenzator; ~, charging - kondenzator naelektrisanja, električni kondenzator; ~, compression - kompresioni kondenzator; ~, counter-current kondenzator za zagrađivanje; ~, coupling - kondenzator veze, kondenzator spajanja; ~, detuning kondenzator za odvajanje, razdvojni kondenzator; ~, dry electrolytic - elektrolitički suvi kondenzator; ~, duet - prolazni kondenzator, prohodni kondenzator; ~, electrochemical v. electrolytic capacitor; ~, electrolytic - elektrolitički kondenzator; ~, equalizing - izravnjujući kondenzator, balansirajući kondenzator; ~, filter - kondenzator filtra; ~, fixed i- kondenzator stalnog kapaciteta, fiksni kondenzator; ~, gang - kondenzator u aparaturi; ~, grid - mrežni kondenzator, mrežasti kondenzator; ~, neutralizing neutralizacioni kondenzator; ~, non-linear - nelinearni kondenzator; ~, power - kondenzator snage, statički kondenzator; ~, pre-set - polupromenljivi konden-
capacity zator, podešeni kondenzator; ~, reference - etalon-kondenzator, referentni kondenzator; ~, shunting - šentirajući kondenzator; ~, spark - lučni kondenzator, gaseći kondenzator;' ~, square-law talasni kondenzator; ~, tank kondenzator promenljivih dimenzija, kondenzator promenljivog oblika; ~, trimmer - trimer-kondenzator, podešeni kondenzator; ~, tuning - kondenzator u sklopu uređaja; ~, vacuum - vakuumski kondenzator; ~, variable - kondenzator promenljivih kapaciteta capacity - kapacitet, litraža, zapreminski kapacitet; proizvodnost, snažnost, opterećenje; električni kapacitet; ~, absorbing v. absorption capacity; ~, absorption apsorpciona sposobnost, apsorpcioni kapacitet; ~, acid - kiseoničnost, kiseonična sposobnost, kiseonični kapacitet; ~, active storage radna zapremina hidro-akumulacionog bazena; ~, adhesive adheziona sposobnost, adhezioni kapacitet; koeficijent pripijanja; ~, aerial - kapacitet antene; ~, aggregate - ukupna (sumarna) snaga; atomic heat - atomski toplotni kapacitet; ~, authorized load utvrđeni oblik dozvoljenog opterećenja; ~, baking - kapacitet pekare; ~, basic - osnovnost, bazičnost, bazični kapacitet; ~, bearing - podizna sila, noseća sposobnost, noseći kapacitet; ~, blotting - crpna sposobnost, sposobnost napajanja; ~, boiler sposobnost rezervoara za proizvodnju pare, toplotni kapacitet bojlera; ~, breaking - razdvojna snaga, rušeća snaga; ~, burning rashod goriva, rashod toplote, gubitak toplote; ~, calorific - toplotni kapacitet, kalorični kapacitet; ~, capillary - kapilarni kapacitet; ~, capillary moisture - kapilarni kapacitet vlažnosti; ~, carrying - noseća sposobnost, podizna sposobnost tereta, podizna sila; delimično dopuštena težina; propusna sposobnost; ~, channel
- propusna moć kanala; ~, charging - električni kapacitet; električna sposobnost, sposobnost naelektrisanja; ~, chucking - maksimalni dijametarobrade; ~, climbing - sposobnost opiranja podizanju; karakteristika podizanja; ~, coil sopstveni kapacitet; ~, continuous - neprekidna moćnost, kontinualna moćnost; ~, current - dopušteno naelektrisanje strujom, dozvoljeno naelektrisanje; ~, current-carrying v. current capacity; ~, cutting - režuća sposobnost (alata); proizvodnost reznog alata; ~, cylinder - radna zapremina cilindra; ~, demand-side - bočni kapacitet; ~, digit - digitalni kapacitet; ~, dipper - kapacitet livačkog lonca; ~, discharge električna snaga (akumulatora), električni kapacitet (akumulatora); ~, emissive - emisiona sposobnost, sposobnost zračenja; ~, evaporative - paraproizvodnost, sposobnost za proizvodnju pare; ~, factory - proizvodna mogućnost fabrike, kapacitet fabrike; ~, fixed - kondenzator konstantnog kapaciteta; ~, freight - tranzitna sposobnost, tranzitni kapacitet; ~, fuel - kapacitet toplotnog suda, kapacitet toplotnog rezervoara; ~, gross - totalna zapremina hidroakumulacionog bazena; ~, guaranteed - garantovani kapacitet, garantovana proizvodnja; ~, hauling težinsko ubrzanje; ~, heat toplotni kapacitet; ~, heat at constant pressure - izobarni toplotni kapacitet; ~, heat at constant volume - izohorni toplotni kapacitet; ~, heat per unit volume - zapreminski toplotni kapacitet, jedinični zapreminski kapacitet; ~, heat per unit weight - težinski toplotni kapacitet, toplotni kapacitet po jedinici težine; ~, heat absorption - toplotni kapacitet, toplotni apsorpcioni kapacitet; ~, heating - toplotna snaga, sposobnost zagrevanja; ~, high veliki kapacitet, visoka kapacitativnost; ~, hoisting - sposobnost
831
capacity za podizanje tereta, noseća sposobnost; ~, holding - mestimičnost; ~, idle - rezervni kapacitet; rezervna snaga; ~, inactive storage - neaktivna zapremina hidroakumulacionog bazena; ~, inductive - dielektrična konstanta; ~, information - informaciona sposobnost, informacioni kapacitet; propusna sposobnost (kanala veze); ~, information-handling v. information capacity; ~, justifiable generating - energetske zalihe čije je korišćenje ekonomski opravdano; ~, lifting - sposobnost za podizanje, podizna sila, karakteristika brzine podizanja ; ~ , line - propusna sposobnost linije; ~, liquid - mera zapremine tečnosti; ~, litre -' litraža, radna zapremina u li trima; ~, load dopuštena težina; sposobnost podizanja tereta, dopušteno opterećenje; ~, load-bearing - nosivost, opterećenost, dozvoljena nosivost; ~, load-carrying - sposobnost za podizanje tereta, podizna sposobnost; ~, maximum - maksimalni kapacitet; ~, memory - kapacitet memorije; ~, moisture - kapacitet vlažnosti, kapacitet zasićenja vlagom; ~, molar heat - molarni toplotni kapacitet; ~, nominal calorific nominalni toplotni kapacitet (materije), toplotni kapacitet materije pri temperaturi 20°C; ~, normal discharge of spillway - propusna sposobnost vodenog bazena pri normalnim uslovima eksploatacije; ~ of body - kapacitet tela, samokapacitet; ~, of road - propusna sposobnost puta, tranzitni kapacitet puta; ~, overload - sposobnost rada sa preopterećenjem, sposobnost da se izdrži preopterećen je; ~, pair-to-pair - kapacitet među provodnicima određenog kola; ~, pattern - kartica obrazaca; ~, peak - snaga koja je potrebna da bi se postiglo maksimalno opterećenje; ~, petrol kapacitet rezervoara goriva; predviđena zapremina rezervoara; ~,
capacity pipe - propusna sposobnost cevovoda, propusni kapacitet cevovoda; ~, plant - kapacitet pogona; ~, plate - kapacitet anode; ~, process - kartica procesa; ~, pump kapacitet pumpe, zapremina pumpe; ~, radiant - sposobnost za ispuš-
tanje zraka; ~, radiating v. radiant capacity; ~, rated - no-
minalna snaga; proračunata snaga, predviđena snaga; nominalni kapacitet; nominalno opterećenje; ~, refrigerating - kapacitet rashladnog uređaja, zapremina rashladnog uređaja; ~, repair - kartica popraviti; ~, reserve - rezervna snaga, akumulirana snaga; ~, road - propusna sposobnost puta, tranzitna sposobnost puta; ~, rupturing - snaga rušenja, snaga rastu-
ranja; ~, saturating v. saturation capacity ;~, saturation -
zasićenost, saturacija, sposobnost zasićenja; apsorpciona sposobnost; sposobnost napajanja; ~, seating - broj mesta za sedenje (u automobilu, vagonu); ~, sedimentation - kapacitet sedimentacije; ~, separating - separations sposobnost; proizvodnost separatora, proizvodnost centrifuge; ~, settling statička proizvodnost; ~, short-time - kratkotrajna snaga, snaga kratkotrajnog režima; ~, soil-bearing - noseća sposobnost zemljišta, noseća sposobnost terena; ~, spare record - kartica rezervnih delova;~, specific- specifična sna-
ga; ~,specific inductive - speci-
fična dielektrična konstanta; ~, speed - maksimalna brzina; ~, spillway - propusna sposobnost vodenog sliva; ~, spurious parazitski kapacitet; ~, stock (record) - kartica zaliha; ~, storage - kapacitet (akumulacionog bazena, jezera itd.), regulaciona sposobnost; kapacitet računara, kapacitet „pamćenja"; ~, strain - sposobnost deformacije bez narušenja strukture;
~, stray v. spurious capacity; ~,
stroke - radna zapremina cilindra; ~, summary - zbirna kartica; ~, swing - trenutna snaga; ~, ter-
832
card minal - propusna sposobnost stanice; ~, test - kartica testova (ispitivanja); ~, thermal - toplotni kapacitet; ~, track - propusna sposobnost železničkog čvora; ~, traffic - propusna sposobnost (puta); ~, troughout - propusna sposobnost, mogućnost propusta; ~, true heat - stvarni toplotni kapacitet, realni toplotni kapacitet; ~, tyre - noseća moć šine; ~, ultimate - totalna snaga, dejstvujuća snaga; ~, volumetric zapremina, kapacitet; ~, water of boiler - zapremina vode u bojleru, kapacitet bojlera; ~, wearing - iznosi vost, mogućnost haban ja, habanje; ~, wire-to-wire - kapacitet medu provodnicima, kapacitet kola
capillary - kapilar; ~, force -
kapilarna sila, sila koja izaziva kretanje podzemne vode; ~, fringe kapilarni pojas, sloj zemlje koji kvasi kapilarna voda; ~, height kapilarna visina, kapilarno penjanje; ~, moisture - kapilarna voda; ~, movement - kapilarno kretanje; ~, pressure - kapilarni pritisak; ~, rate - kapilarna brzina; ~, rise - kapilarno penjanje; ~, saturation - kapilarna zasićenost, kapilarna saturacija; ~, siphoning - kapilarna natega, sifon, isticanje vode kroz brane i nasipe; ~, tension - kapilarni napon, površinski napon; ~, tube - kapilarna cev; ~, water - vezana podzemna voda capital - kapitel, gornji završni deo stuba; ~ goods on show ponuda investicionih dobara; ~, letter - veliko slovo carbene - carbeni, sastojci bitumena nerastvorni u ugljentetrahloridu carbonate of lead - olovna bela boja
carboniferous system - karbonska formacija, karbon
carbonyl sulphide - karbonilsulfid carburetted hydrogen - metan,
zemni gas carburettor - karburator card-karta, kartica; ~, contracts kartica ugovora, kartica stavki po
nrd
ugovorima; ~, control - kontrolna kartica; ~, correction korekciona kartica, kartica korektura (ispravki); ~, header - naslovna kartica, osnovna kartica card insertion - pregradni karton; ~, register - kartoteka cardan - zglavkasto vratilo, kardanska osovina ili zglob; ~, axle - zglavkasto vratilo, kardanska osovina; ~, joint - zglavkasta spojnica
cardans solution of the cubic -
Kardanov obrazac care - briga, pažnja, nadgledanje careful - pažljiv, tačan (u računima) caralessness - nebriga, propust; ~, gross - gruba nebriga, grub propust caretaker - upravnik zgrade carpenters tools - tesarski alat carriage - vozarina carriageway - kolovoz, saobraćajna površina, mreža ulica; ~ -free bez vozarine; ~, marking - markiranje kolovoza; ~, markings oznake na kolovozu; ~, roughness - hrapavost kolovoza carry - prenos, pomer, izvršiti, izvesti, obaviti; to ~ out - izvršiti, obaviti, primeniti; to ~ through izvršiti, primeniti, ostvariti; to ~ to failure - izvršiti (test) do razaranja probe (etalona) carry-over - preneti, prenos carrying cable - noseće uže; ~, capacity - nosivost cartogram - kartogram, statistička kartica; ~, band - karta kartograma, kartogramska karta carton-pierre - terisana krovna hartija cartouche - kartuš, ukrasni ornament carijatid - karijarida, vrsta nosećeg stuba u vidu ženske figure case - slučaj, obrazac, primer; ~ absolute worst - apsolutno naj gori slučaj; ~, extreme - ekstremni slučaj; ~, general - opšti slučaj; ~, ideal - idealni slučaj ~, isolated - izolovani slučaj; ~ limiting - limitirajući slučaj; ~, particular (special) - poseban MBečnlk
categorization
833
slučaj; ~, worst - najgori slučaj, najmanje odgovarajuća varijanta casement - prozorsko krilo; ~, bolt with rods - trib, okov za zatvaranje prozora; ~, bolt with spring - zatvarač sa spiralnom oprugom; ~, frame - okvir prozora;
~, fastener - reza; ~, stay -
koČnik prozorskog krila; ~, turn - reza; ~, window - prozor na
smicanje; ~, window fastener -
poluolivna, kukasta ručica za zatvaranje prozora; ~, window handle - poluolivna, kukasta ručica za zatvaranje prozora cash - gotovina; ~, checque gotovinski ček; ~, sale - prodaja za gotovinu casing - obziđivanje; kućište; omotač, obloga; ~, pipe - zaštitna cev, obložna cev; ~, wall - zid kućišta
cast-
-, in-place pile - šip liven na mestu; ~, iron bath - livena kada; ~, iron dowel - moždanik od livenog gvozda; ~, iron floor gulley - rešetka u podu, liveni slivnik u podu; ~, iron manhole cover - liveni poklopac; ~, iron pipe - livena cev; ~, iron soil pipe - škotska cev, gvozdena livena cev; ~, pit - livnička jama, otvor; ~, shop - livnica; ~, skin livačka pokožica; ~, steel - liveni čelik casuality - nesrećni slučaj, žrtva, kvar, havarija catalogue cover - korice kataloga; ~, entry - unošenje u katalog; ~, parts - katalog delova catalyst carrier - nosač katalizatora catalytic cracking - katalitičko krekovanje, cepanje većih molekula ugljovodonika u manje; ~, reforming - katalitičko reformiranje (amortizacija), proces kojim se oplemenjuju benzini catch - podleći, pretrpeti catchment area - sliv, sliv reke; sabirno područje, nakapna površina categorization - kategorizacija, klasifikacija, raspored po kategorijama; ~, parts - kategorizacija delova
categorized categorized - kategorizam uzrok; ~, unknown - nepoznati category - kategorija, klasa; ~, uzrok all-test-pass - kategorija u kojoj su sva ispitivanja dala zadovolja- caustic embrittlement - krtost metala izazvana alkalijama vajuće rezultate; ~, criticaliry kategorija kritičnosti; ~, item - caution - predostrožnost, oprez, kategorija stavki; ~, maintenance obazrivost, jemstvo, kaucija, opov. category of maintenance; mena ~, marginal - marginalna kate- kaverna, prirodna šupljina gorija; ~, material - kategorija cavern u karstu klasa (materijala); ~, muldpli cavity wall - šupalj zid repair - kategorija koja dozvo ljava višekratne popravke; ~, nor- ceiling - plafonska konstrukcija, plafon; vršak, najviša tačka; ~, fan mal - normalna kategorija, običan plafonski ventilator; ~, laths tip; ~ of maintenance - vid tehničkog održavanja, kategorija odrbakula, tanke drvene letvice; ~, žavanja ~, stock - vrsta zaliha operating (operational, service, (rezervi); ~, test - vrsta testa usable) - operation! (radni) plafon, (opita); ~, vulnerability - stepen (upotrebni, servisni, korisni, upozaštićenosti trebljivi plafon); ~, plate - baldahin; ~, price - najviša cena Caterpillar tractor - traktor guše cell - ćelija, sekcija, boks, baterija, ničar akumulator; ~, climate - klima cattle ramp - stočna rampa komora, komora sa klimatskim ušcaulking - zaptivanje; ~, a vessel lo vima; ~, hot - vrela komora; ~, - zaptivanje plovila; ~, material standard - standard komora - zaptivač, zaptivka cellar - podrum; ~, dwelling cause - uzrok, povod, razlog, biti podrumski stan; ~, flap - poduzrok, biti povod; ~, accident rumska preklopna vrata; ~, stairs uzrok nesrećnom slučaju, povod - podrumske stepenice; ~, walls udesu; ~, assignable - neslu- podrumski zidovi; ~, window čajni uzrok, pripisiv uzrok, ustapodrumski prozor novi jiv uzrok; assignable ~ of variation - pripisiv uzrok pro- cellular brick - šuplja opeka, rupičasta opeka; *-, concrete - ćemeni; ~, chance - slučajni uzrok; lijasti beton, gasni beton; ~, open ~, contributory - doprinoseći caisson - ćelijasti bunar uzrok, drugostepeni uzrok; ~, defect - uzrok kvaru, uzrok neisprav- cement - cement; ~, bacillus bacil cementa; ~, bound macanosti; dominant ~ of variation dame - cementni makadam; ~, dominantni uzrok promene; ~, bound pavement - cementni kofor rejection - uzrok za odbacilovoz; ~, clinker - cementni vanje (škartiranje); ~, major klinker, veštački mineral koji se viši uzrok, glavni uzrok; ~, nondobi ja sinterovanjem cementa; ~, recurring - neponovljiv uzrok; ~ emulsion - cementna emulzija; ~, of error - uzrok greške; ~ of floor - cementni patos; ~, flofailure - uzrok kvaru; ~ of oring - pod od cementa; ~, suspicion - uzrok sumnje, povod grouting - cementiranje, cemenza sumnju; ~, of trouble - uzrok tiranje zemljišta; ~, gun - torkret problemima, povod neprilikama; ~, aparat, građevinska mašina za inprime - primarni (osnovni) uzrok; jektiranje šupljina u stenama; ~, ~, recurring - ponovi jiv uzrok; injection - cementiranje, cemen~, single - pojedinačni uzrok; ~, tiranje zemljišta; ~, lime mortar special - poseban uzrok; ~, - produžni maker; ~, mortar unassignable - nepripisiv uzrok; cementni malter; ~ mortar bed ~, undetermined - neodređeni
cement - posteljica, prirodno tlo na kojem leži kolovozna konstrukcija; ~, plaster flooring - košuljica, podni premaz preko čvrste podloge; ~, screeding v. cement mortar bed; ~, set - cementna košuljica, tanki cementni premaz cementation - cementiranje, cementiranje zemljišta cementing materials - veziva, cementni materijali censor - cenzor, cenzurisati censored - cenzurisan; ~, left s leva cenzurisan, levo cenzurisan; ~, right - s desna cenzurisan, desno cenzurisan cenzus - cenzus, prepis, potpuni prikaz karakteristika; ~ of visitors - prebrojavanje posetilaca center - centar, sredina, biro; ~, development - razvojni centar, centar (sredina) razvoja; ~, diagnostic service - centar dijagnostičke službe, punkt kontrole; ~, electronic component reliability - centar za ispitivanje pouzdanosti elektronskih komponenti; ~, field maintenance - cental za održavanje na licu mesta (gradilištu); ~ of design - središna (centralna) tačka plana; ~ of location - sredina lokacije; ~ of range - sredina raspona, sredina zone izmena; ~ of sample - sredina uzorka; ~ quality assurance - centar za obezbedenje kvaliteta; ~, service - servisni centar, centar tehničkog servisa; to ~ the process - centrirati proces centering - skela, kalup centistokes - centistoks, stoti deo stoksa, jedinice kinematskog viskoziteta central~, grass reserve - zeleni pojas, ostrvo između dva kolovoza; ~, magazine - glavno skladište, centralni magacin; ~, mixing valve - centralna baterija mešalice; ~, perspective - centralna perspektiva, predstavljanje prostornih objekata onako kako ih oko vidi; ~, pivot of turntable - stožer konzolne okretnice; ~, reserve 93*
835
certificate
zeleni pojas, ostrvo između dva kolovoza; ~, store - centralno skladište; ~, telephone office telefonska centrala; ~, workshop - centralna radionica centralization of service - centralizacija opsluživanja centre~, bit - svrdlo; ~, drift method - metode centralne stolne; ~, line - osa, osa puta; ~, line of formation - niveleta; ~, line peg - osovinski kolac; ~ of International Marketing - sajamska služba; ~ of road - osa puta centres - remenate, olbučila, poprečni privremeni nosači svodne skele u tunelu centrifugal~, Mover - centrifugalna duvaljka; ~, fan v. centrifugal Mover ceremony - svečanost ceresin - cerezin, tvrdi vosak certain - izvestan, veran, siguran, određen, neosporan; ~, almost skoro izvestan (siguran, određen); ~, practically - praktično siguran (određen, neosporan) certainty - izvesnost, sigurnost, neospornost, pouzdanost; ~ of an event - izvesnost (neizbežnost) događaja; ~, practical - praktična neizbežnost certificate - certifikat, atest, potvrda; ~, acceptance - potvrda o prijemu; ~, calibration - potvrda o baždarenju; ~, damage potvrda o šteti, zapisnik o šteti; ~, equipment - certifikat opreme, atest opreme; ~, inspection certifikat o proveri (kontroli); ~, machinery - potvrda o ispravnosti mehanizma (mašina); ~ of analysis - certifikat o analizi; ~ of authorship - ceritifikat o autorstvu; ~ of compliance potvrda o saglasnosti, potvrda o prigodnosti; ~ of damage potvrda o šteti; ~ of delivery potvrda o isporuci; ~ of fair wear-and-tear - potvrda o dobrom ponašanju pri upotrebi; ~ of fitness - potvrda o pogodnosti; ~ of proof - potvrda (protokol)
certificate o ispitivanju i ~ of quality potvrda o kvalitetu; ~ of service - potvrda o servisu; ~ of tea results - potvrda o rezultatima ispitivanja; ~ of unserviceabllity - potvrda o nepogodnosti za korišćenje; ~, test(ing) - atest o ispitivanju; ~, vendor - prodavčev certifikat certification - izdavanje certifikata, certifikadja; ~, grade - certifikat o kvalitetu, atest kvaliteta; ~, inspection - potvrda o inspekciji; ~ of process - atest o prijemu procesa certified - atestiran, overen, potvrđen certify - overiti, atestirati, certifikovati cesspol - nužnička jama, poljski nužnik, senkgrup cetane - cetan, heksadekan, zasićeni ugljovodonik sa 16 Catena; ~, number - cetanski broj, karakteristika paljenja dizel goriva CFR-engine - CFR-motor (skr. Cooperative Fuel Research Committee), standardni motori za merenje oktanskog broja benzina po motornoj metodi (F-2) i Research metodi (F-l) chafing - habanje, trošenje, trenje, grejanje chain - lanac; ~, bucket dredger bager vedri čar; ~, constant konstantan lanac, konstantan niz; ~, elementary - elementarni niz; ~, n-link - n-vezani lanac (niz); ~, nonstationary - nestacionaran lanac; ~ of wells - baterija bunara; ~, one-level - lanac jednog nivoa; ~, pump - dolap, uređaj kojim se voda diže iz reke radi navodnjavanja zemljišta; ~, random - proizvoljni lanac (niz); ~, standby - pomoćni lanac; ~, stationary stacionirani lanac; ~, surveying - ortogonalna metoda ehainman - figurant, terenski geodetski radnik challenge - izazov, složeni zadatak, problem za reSavanje; izazvati, podvrgnuti kritici challenging — složen, težak, izazovan
83«
change
chamber - komora; ~, altitude barokomora; ~, arctic test komora za ispitivanje u veštačkoj arktičkoj klimi; ~, climatic test - komora za izvođenje testova u klimatskim uslovima; ~, cold hladna komora; ~, controlled environmental test - komora za ispitivanje u kontrolisanoj sredini; ~, cooling - komora za hlađenje; ~, dynamic test - komora za ispitivanja u uslovima sredine; ~, environmental test - komora za ispitivanje u uslovima sredine; ~, experiment - eksperimentalna komora; ~, fungus - komora za ispitivanje otpornosti na gljivice plesni (budi); ~, high-altitude - barokomora; ~, ozone - komora za ispitivanje na starenje pod dejstvom ozona; ozonska komora; ~, pressure - komora pod pritiskom; barokomora; ~, sand-and-dust komora za ispitivanje na dejstvo peska i prašine; ~, sealed - zaptivena komora, hermetička komora chamfer - zakošenje ehamote - šamot, vatrostalni materijal od netopljive gline chance - šansa, verovatnoća, mogućnost, prilika; slučaj, slučajnost; ~, hazard - verovatnoća opasnosti, rizik; ~ of acceptance - verovatnoća prijema chandellier - kandelabar, stojeća ukrasna svetiljka od kamena ih' metala change - izmena, promena, prelazak, zamena; izmeniti, zameniti, promeniti; ~, abrupt - iznenadna promena; ~, assembly - izmena sklopa (konstrukcije); ~, assignable - pripisiva izmena; ~, continuous - kontinualna (neprekidna) promena; ~, contractual) - konstrukciona izmena; ~, cumulative - kumulativna promena; ~, design - izmena konstrukcije (dizajna); ~, dimensional - dimenziona promena; ~, discrete diskretna promena; ~, engineering - unošenje izmena u konstrukciji; ~, erratic - eratička (bez reda) izmena, izmena iz zablude; ~,
change
837
gradual - postepena izmena; ~, improvement - promena, izmena ka poboljšanju; ~, irregular -nepravilna, iregularna zamena; ~, irreversible - ireverzibilna (nepovratna) promena; ~, load izmena opterećenja; ~, mandatory-type - izmena mandatornog tipa; obavezna izmena; ~ of response - promena reagovanja; ~ of state - promena (izmena) stanja; ~ of variables - promena (zamena) varijabilnih (promenljivih); ~ on-the-spot - izmena (zamena) na licu mesta; ~, persistent - persistentna (trajna) izmena; ~, physical - fizička promena; ~, physical-chemical - fizićko-hemijska promena; ~, quality - promena kvaliteta; ~, quantitative - kvantitativna promena; ~, reliability design - izmena konstrukcione pouzdanosti; ~, reversible - reverzibilna (povratna) izmena, promena; ~, significant - značajna promena; ~, significant design značajna promena konstrukcije; ~, sporadic - sporadična (povremena) promena; ~, sudden - iznenadna promena changeability - promenljivost, zamenljivost, nepostojanost, mogućnost zamene ih' promene changeable - zamenljiv, izmenljiv, koji može da se menja; nepostojan changeless - bez promene, nepromenljiv changing - izmena, zamena, zamenjivanje, menjanje; menjajući channel - kanal; ~, additional dodatni kanal; ~, allocated alocirani (dodeljeni) kanal; ~, busy - zauzeti kanal; ~, cooperative objedinjeni kanal; ~, exponential - eksponentni kanal, kanal sa eksponentno raspoređenim vremenom opsluživanja; ~, faulty - kanal sa greškom; pogrešni kanal; ~, idle - slobodan kanal; ~ independent-nezavisan kanal; ~ lossless - kanal bez gubitka; ~ memoryless - kanal bez memorija ~, occupied - zauzeti kanal; ~ parallel - paralelni kanal; ~
characteristic
randomized - randomizirani kanal; ~, randomly varying - kanal sa karakteristikom promena po zakonu slučajnosti; ~, stationary stacionirani kanal; ~, time-varying - kanal sa karakteristikama koje se menjaju sa vremenom; ~, unreliable - nepouzdani kanal; ~, variable - promenljivi kanal; kanal sa promenljivim karakteristikama channelled plate - brazdasti lim chapel - kapela character - karakter; svojstvo; znak, slovo, cifra; ~, concomitant istovremeni karakter, koegzistirajući karakter; ~, Markov(ian) Markovskijev karakter; ~ of service - karakter upotrebe, vid korišćenja, režim rada; ~, quality - oznaka kvaliteta characterisation factor - karakterizacioni faktor za naftu i njene frakcije, Walsonov faktor, ukazuje na tip nafte characteristic - karakteristika; parametar, osobenost, svojstvo; ~, ageing - karakteristika starenja; ~, antropometric - antropometrijska karakteristika; ~, application-s - uslovi rada, aplikacione karakteristike svojstava primene; ~, attribute - kvalitetna karakteristika; ~, atypical - netipična (atipična) karakteristika; ~, availability - karakteristika eksploatacione gotovosti; ~, bench-test -s - karakteristika dobijena na probnom stolu (ispitivanjima na stolu); ~, burn-in - karakteristika ugrađivanja; ~, combined - rezultirajuća (zbirna) karakteristika; ~, component - karakteristika komponente; ~, corrosion protection-s - sa karakteristikama zaštite od korozije; ~, corrosive-s - koroziona svojstva; ~, critical kritična (najvažnija) karakteristika; ~, curved - krivolinijska (nelinearna) karakteristika; ~, design-s - konstrukcione karakteristike; ~, engineering - tehnička karakteristika; ~, environmental - karakteristika sredine; ~, fabricating - proizvodna ka-
characteristic rakteristika, tehnološka karakteristika, tehnološki parametar i ~, failure - karakteristika otkazivanja; ~, fatigue - karakteristika zamora; ~, full-load - karakteristika pri punom opterećenju; ~, hareditary - nasledna karakteristika; ~, human-engineering - karakteristika koja zavisi (ili uzima u obzir) inženjersko-psihološke faktore; ~, inspection - kontrolna karakteristika, karakteristike prijemne kontrole; ~, item - karakteristika stavke; karakteristika proizvoda; ~, life behavior - karakteristika ponašanja za vreme trajanja; ~, linear - linearna karakteristika; ~, load-bearing - karakteristika nosivosti; otpornost (čvrstoća) na dejstvo opterećenja; ~, main - osnovna (glavna) karakteristika; ~, mandatory - mandatorna (obavezna) karakteristika; obavezno dejstvo; ~, manufacturing - proizvodna karakteristika, karakteristika (svojstvo) proizvodnje; ~, mechanical - mehaničko svojstvo, mehanička karakteristika; ~, nonstandard van standarda (nestandardna) karakteristika; ~, observed reliability - uočeni pokazatelj pouzdanosti; uočena karakteristika pouzdanosti; ~, operating - eksploataciona (radna) karakteristika; ~, optimal - optimalna karakteristika; ~, outgoing product - karakteristika izlaznog proizvoda; ~, overload - karakteristika preopterećen ja; ~, parts - karakteristika delova; ~, performance - karakteristika performanse; radna karakteristika; taktičko-tehnički podatak; ~, physical - fizička karakteristika; ~, plant - pogonska karakteristika; ~, practical design - konstrukciona svojstva; ~, processing - procesna (tehnološka) karakteristika; ~, quality - karakteristika kvaliteta; ~, recovery - karakteristika prethodnog procesa; kriva (karakteristika) vraćanja u prethodno stanje; ~, reliability - karakteristika pouzdanosti; ~, running - tehnološka (operativna,
838
chart
radna, pogonska) karakteristika; ~, shop - tehnološka svojstva, fabrička svojstva; ~, square-law kvadratna karakteristika, karakteristika zakona kvadrata; ~, standard - standardno svojstvo, standardna karakteristika; ~, steady-state - karakteristika postojanog stanja, karakteristika u datom režimu (ili procesu); ~, storage svojstvo uskladiš ten ja; ~, system - karakteristika sistema, sistemska karakteristika; ~, technical- tehnička karakteristika; ~, time vremenska karakteristika; ~, time-to-failure - karakteristika vremena bez kvara (otkaza); ~, total - ukupna karakteristika, opšta karakteristika; ~, transfer - karakteristika transfera, svojstvo za prethodni proces; ~, trouble-free karakteristika rada bez otkazivanja; ~, wear - karakteristika habanja; ~, working - radna karakteristika characterization - određivanje karaktera, karakterizacija charge - zadatak, naboj, šarža, punjenje, šaržirati, napuniti, nabiti, naplatiti, teretiti; ~, initial inicijalni naboj, početno punjenje; ~, maintenance — naboj pri održavanju, troškovi održavanja; ~ of rupture - teret prekida (razaranja); ~ of security - bezopasni teret, sigurnosna šarža; ~, standby - pomoćni naboj, rezervna šarža (punjenje); ~, working - radni naboj chargeability - mogućnost punjenja (opterećivanja), naplativost, odgovornost; ~, error - odgovornost za dopuštenu grešku; ~, failure odgovornost za nastalu grešku charges - troškovi (pl.) Charpy test apparatus - Šarpijevo klatno, mašina za ispitivanje krtosti materijala charring of timber - nagorevanje drveta chart - kartica (kontrolna), dijagram, plan, shema, tablica, graf, nomogram, crtež, plan, izraditi dijagram, karta; ~, aggregate - sastavni
chart
ar
1
839
dijagram; ~, alignment - shema za ravnanje, nomogram sa paralelnim osama, plan podešavanja; ~, arithmetic - aritmetički dijagram, (aritmetički) dijagram količinskih promena (izmena); ~, attribute kontrolna karta za kvalitetne oznake; ~, automated control karta (plan, shema) automatske kontrole (ili upravljanja); ~, average - kartica srednjih (prosečnih) vrednosti; ~, band - dijagram na traci, shema bando va (tablica bandova); ~, bar - histogram, stubasti dijagram; ~, beta-probability - graf (grafikon) beta-verovatnoće; ~, calendar progress - kalendarski grafikon progresa, grafikon kalendarskog progresa; ~, certified - overeni (certifikovani) grafikon; ~, chi-square control - kontrolna kartica za kriterijume či-kvadrata; ~, circular - kružni dijagram; ~, communication komunikacioni dijagram, shema povezivanja, tablica jedinjenja; ~, comparison - shema poredenja, uporedni dijagram; control ~ for defestives - kontrolna kartica za zbir defektnih (škart) proizvoda; control ~ for demerits kontrolna tablica za uočene nedostatke; control ~ for means kontrolna kartica za srednje (veličine) vrednosti; control ~ for moving mean - kontrolna kartica za klizne srednje vrednosti; control ~ for moving total - kontrolna kartica za klizni zbir; control ~ for number of defects kontrolna kartica za broj mana (grešaka, kvarova); control ~ for percent of errors - kontrolna kartica za procent grešaka; control ~ for range - kontrolna kartica za raspon; control ~ forskewness - kontrolna kartica za asimetriju; control ~ for standardized observations - kontrolna kartica za standardizovana zapažanja; control ~ for sum - kontrolna kartica zbira; ~, conventional - kontrolna kartica gde je potrebna korektura kod odstupanja većih od
chart 3,0; ~, conversion - tablice zamene, tablica konverzija; ~, correction - tablica korekcije, tabela korekcija; ~, costing record grafikon troškova; ~, cumulative deviation - grafikon kumulativnih odstupanja; ~, cumulative sum (cusum) - tablica kumulativnih zbirova; ~, cycle - ciklusni (periodični) grafikon; ~, daily trend grafikon dnevnih trendova; ~, data tablica podataka, tabela podataka; design - konstrukciona shema; grafikon predračuna (proračuna); ~, dot - tačkasti grafikon; ~, equipment status - dijagram statusa opreme; ~, failure - tabela kvarova, kriva broja otkazivanja; ~, flow(-process) - tabela tehnološkog procesa, shema odvijanja procesa; ~, frequency bar histogram frekvencija; ~, gridless control - kontrolna tablica bez dimenzija (mera); ~, group control - kontrolna tablica grupnih pokazatelja; ~, group-quality-level - kontrolna kartica za grupne pokazatelje; ~, ligh-low - kontrolna kartica ekstremnih vrednosti; ~, loading - dijagram raspodele opterećenja; tablica šaržiranja (punjenja); ~, lon-log grafikon sa logaritamskim koordinatama na obema osama; ~, maintenance dependency - grafikon zavisnosti operacije od održavanja; ~, manufacturing stage - shema (graf) procesa proizvodnje; plan proizvodnog stadijuma; ~, material flow - tabela priliva (korišćenja, toka) materijala; ~, modified control - shema modifikovane kontrole; ~, multiple-activity - tabela sinhronizacije više aktivnosti; ~, nomographic - nomogram; nomogramska shema; ~, operation analysis - tabela operativne analize; plan analize operacija; ~, optimum control - plan optimalne kontrole; ~, ordering - plan naručivanja; ~, organization - organizaciona she-
chart ma; plan organizacije; ~, percentage-rejection - tabela procenta škarta: ~, percentile - kriva raspodele; ~, Poisson - Puasonova kriva; ~, preliminary preliminarna (kontrolna) tablica; ~, process v. flow (process) shart; ~, production stage v. manufacturing stage shart; ~, progress - tabela progresa; ~, quality control - kartica (plan) kontrole kvaliteta; ~, range tablica raspona; ~, reject - tabela škarta; ~, revised control tabela revidirane kontrole; ~, route - plan postupaka, metoda rada; ~, schedule - plan, raspored (radova), kalendarski (vremenski) grafikon; ~, scrap-cost analysis - tabela analiza troškova zamena; ~, sequential - shema redosleda; ~, service - plan servisa (tehničke kontrole i održavanja); ~, Shewhart (control) v. conventional chart; ~, significance test decision - tabela odluka po kriterijumu značaja (važnosti) opita; ~, significant errors - tabela značajnih grešaka; ~, statistical quality control - tabela za statističku kontrolu kvaliteta; ~, strip - dijagram na šlajfni (traci); ~, time - dijagram vremena; ~, trouble(-shooting) - tabela sa mestima mogućih kvarova; ~, two-way control - plan dvosmerne
kontrole; ~, warning limits -
tabela sa opominjućim (alarmnim) granicama charted - unet u dijagram, unesen u tabelu chasing - žlebljenje zida check - kontrola, provera; kontrolisati, proveriti; etalon, šablon; prskotina- (vlaknasta); prskati, isprskati; ~, built-in - ugrađeni kontrolni uređaj; ~, close - podrobna provera, oštra kontrola; ~, column - kontrola stubova (stubaca); kontrola (provera) kolone; ~, comparative - komparativna (uporedna) provera; ~, consistency - provera konsistentnosti (ponovljivosti rezultata ili ponašanja
P*om ispitivanja)^ ~, converratna n o n v e r z i ° n a provera; obr0VOra; rpHnci»S Provera obrnutim m; CrO8s UMl
S ra °
~
~>
™a
ven ~ ~' c u r r e n t - tekuća prove,,! ?/ ^yde - periodična prodestr tivna r, ' Vera; «kontrola c t i v e - destruk-
S-°
ration' 'S^*' ~' d u r i n 8 - ° P e . " . Provera u toku rada; ~, ~ L n ^ n t r o l a ( P r o v e r a ) grešaka;
tato p f o v « ? e m a i . "
eks
Perimen-
vera- Z ,' ~' f l r s t ~ P r v a P r 0 " funkcinn-' . u n c t i » n a l - provera turtcioni S a n , a ; f u n k c i o n a l n a p r o . metodi ' ? o " n o -8° - provera po ™ »»de-ne-ide" „radi-ne r a a i ' ~- individual - indivilPr1.*««-.X
provera vera
\
mventara
f
>
> leak - pro-
• -•Ievel r "r
' ~> marginal ^ ~> P e r f o r P rformanse;t i~l3
era e r a ; e
divanja;
~
p r o v e r a
si vodicagumosna „„«, oU1„ r o u t i n e provera- n' e r a mtine;- rutinska run
ST- S
-• -
Pr era u u toku i arada °y e r a - ; p r-° Vsei-«--« ) ~, selection
, self - samo~, spot ~, statis-
a
sum„f.
~ ~
kvadrata; pitivanie-
Provera;
p r o v e r a kontr
-
~
3 z t e a
o l n o isvizuelna
površinskih prsg manske
110811
~
'. ~
checklist - u ,_ , ntrolna trolni spisak °
.^
l s p l t l v a n ) e
llsta
le
nivel
'
k o n
" "
checkoff
841
checkoff - primedba (znak) o ispunjavanju (mera ili rada) check-out - provera, kontrola; potpuno ispitivanje funkcionalnih eksploatacionih i kalibrirajućih svojstava radi provere sistema ili njegovih elemenata; ~, acceptance ispitivanje za prijem; ~, bench ispitivanje na stolu; ~, electronic - elektronska provera; ispitivanje elektronskim uređajem; ~, final - finalna (završna, krajnja) provera; ~, incomplete - nekompletno proveravanje; ~, parameter provera parametara; ~, perfect - potpuna provera; ~, periodic - periodična piovera; ~, preliminary - preliminarna provera checkpoint - tačka provere checks - napukline checkup - tehnička provera; ispitivanje chemical~, consolidation of soil - hemijsko uCvršćivanje zemljišta; ~, deposits -hemijski taloži; ~, grouting - hemijsko injektiranje, hemijsko učvršćenje zemljišta; ~, injection v. chemical grouting; ~, precipitation - hemijsko istaložavanje; ~, stabilisation hemijska stabilizacija cheque - ček chequer plate - brazdasti lim Chezy formula - Šezijev obrazac, obrazac koji pokazuje zavisnost srednje brzine vode od oblika materijala provodnika chief - rukovodilac; ~, book-keeper - glavni knjigovođa chiller(scrape) - hladnjak sa strugačima chimney - dimnjak; ~, cap dimnjačka glava, glava dimnjaka; ~, cowl - dimovuk, naprava nataknuta na glavu dimnjaka za izvlačenje dima; ~, flue - dimovni kanal, fuks, dimnjački kanal; ~, flue outlets - dimnjački otvori; ~, piece - kamin; ~, pot - dimovuk, dimnjački nastavak; ~, shaft dimnjak; ~, stack v. chimney chaft
circuit chip - čip; ljuska, pahuljica; ljuspati se chipping(off) - odljuskavanje chi-square - či-kvadrat; hi-kvadrat; kriterijum hi-kvadrata; statika hi-kvadrata chi-statistic - hi-statistika; kvadratni koren iz statistike hi-kvadrata chlordane - insekticid, hlorovani derivat ciklopentadiena Chlorex process - Hloreks-proces, ekstrakcioni proces sa dihlordietiletrom kao rastvaračem chlorination - hlorovanje, uvođenje hlora u neki molekul chlorite-schist - hloritošist, hloridski škriljac, kristalni škriljac chlorites - hloriti chloroprene - hloropren, 2-hlorbutadien, monomer za sintetički kaučuk-n eopren chloruretted water - hlorna voda choice - izbor, alternativa, mogućnost biranja; ~, optimum - optimalni izbor; ~, random - proizvoljni izbor; ~, risky - rizičan izbor choir - hor, prostorija u hrišćanskim crkvama uz oltarsku apsidu; ~, loft - empora, vrsta lože u visini galerije chop - površinski nedostatak, žig, pečat; ljuskati se chord - pojas, gornje i donje ograničenje rešetkastog nosača chosen - izabran; ~, randomly proizvoljno izabran Christmas-tree - cirkulaciono podmazivanje chromite brick - hromitna opeka church - crkva, hram chuted concrete - tečan beton cinematographic apparatus - bioskopski sparat Cipoletti weir - Čipoletijev preliv, preliv trapeznog oblika circle, theodolite - lumbus circuit - kolo, shema, kontura; ~, basic - osnovno kolo; osnovna shema; ~, built-in test - ugrađeno kolo kontrole; ~, check kontrolno kolo; ~, design - projektna shema; ~, duplicated -
circuit
842
duplirano kolo; ~, functional funkcionalno kolo; funkcionalna shema; ~, logical - logičko kolo, logična shema; ~, parallel - paralelno kolo; ~, pilot - kontrolno kolo; ~, rendundant - suvišno kolo, redundantno kolo; ~, reliable - pouzdano kolo; ~, restoring shema ponovnog sastavljanja; ~, safety - sigurnosno kolo; ~, schematic - šematsko kolo; šematska shema; ~, spare - rezervno kolo; ~, test - probno kolo; kolo ispitivanja circuitry - ožiženje, povezivanje circular~, curve - glavna krivina; ~, motion - kružno kretanje, obrtno kretanje; ~, pavilion - kružni paviljon; ~, ring - kružni prsten; ~, saw - kružna testera, cirkularna testera, cirkular; ~, sector - kružni isečak; ~, segment kružni odsečak, kružni segment; ~, stairs - spiralne stepenice; ~, tour - kružno putovanje circulation - saobraćaj city parks and green spaces gradsko zelenilo civil engineering - građevinska tehnika; ~ construction - niskogradnja; ~ structures - inženjerske konstrukcije cladding - obloga, oblaganje, ispuna; obloga sudova u cilju povećanja hemijske i tehničke otpornosti claim - reklamacija; ~ for damages - odštetni zahtev claims book - knjiga žalbi clamp - klema, banket, prostor od ivice planuma do nožice zastora kod železničkih pruga clamps in welding operations uređaj za pritezanje class - klasa, vrsta, kategorija; pripadati klasi, klasifikovati; ~ of accuracy - klasa preciznosti (tačnosti); ~ of defect - vrsta kvara (nedostatka); ~, standardized standardizovana klasa classical theory of earth pressure - klasična teorija zemljinog pritiska
clear
classics - klasika classification - klasifikacija, grupisanje, sistematizacija; ~, data klasifikacija podataka; ~, hierarchical - hijerarhijska klasifikacija; ~, manifold (-multiple, multiway) - višestruka (višestrana) klasifikacija; ~ of airports - klasifikacija aerodroma; ~ of characteristic - klasifikacija karakteristika; ~ of dwellings - kategorizacija stanova; ~ of excavated material - kategorija zemljišta; ~ of railway lines - klasifikacija železničkih pruga; ~ of soils according to grain sizes klasifikacija po granulometrijskom sastavu; ~, optimal - optimalna klasifikacija; ~, simple - prosta klasifikacija; ~, standard - standardna klasifikacija; ~, test probna klasifikacija; klasifikacija ispitivanja; ~, test results - klasifikacija rezultata ispitivanja; ~, type - tipska klasifikacija; klasifikacija po tipovima Claus suphur recovery - Klausov proces dobijanja sumpora iz rafinerijskih gasova procesom desulfurizacije clause - klauzula, tačka; ~, penalty - klauzula o penalima; ~, warranty - klauzula o gradaciji claw bar - račva, poluga za čupanje eksera iz pragova; ~, plates Graimov moždanik sa zupčastom pločom ) clay - glina; ~, floor - pod od ilovače; ~, slate - glineni škriljac; ~, soil, heavy - smonica, glinovita zemlja; ~, treatment - adsorpciono bdjenje naftnih ulja aktivnom zemljom clayey - glinasti; ~, loam - glinasta ilovača; ~, soil - glinovita zemlja claystone - glinac, tupina clean - čist; čistiti cleaning - čišćenje; čisteći; ~, pit - jama za čišćenje; ~, unit uređaj za čišćenje; čišćenje detalja (ili delova) clear - svetao, čist, jasan; ~, dimension - svetla mera, čista mera,
dear
843
čista dimenzija nekog otvora; ~, measurement - čista mera, jasna mera, čista dimenzija nekog otvora; ~ of bad items - bez proizvoda sa nedostatkom; ~, opening otvor, čist otvor, jasan otvor; ~, span v. clear opening clearance - prolaz, zazor; ocarinjenje; oslobađanje; ~, diagram - slobodan profil, gabarit; ~, gauge - slobodan profil; ~, quality - atest kvaliteta clearer - miner clearing - razjašnjavanje, uklapanje nedostataka; ~, account - žiro-račun cleat - bantrot, bandrut, produžna greda na proširenju za oporac Cleveland cup - tačka paljenja u otvorenom sudu climate - klima clinic - klinika clinique v. clinic clinker - klinker; ~, asphalt klinker-asfalt, valjani asfalt sa šljakom; ~, floor - pod od klinkera, pod od prepečene opeke; ~, paving - kaldrma od klinkera, kaldrma od prepečene opeke clinometer - klinometar, padomer, sprava za merenje nagiba terena clip - pričvrsna pločica, pločica za pričvršćivanje šina; ~, bolt pričvrsni zavrtan); ~, plate v. clip cloakroom - garderoba clock - časovnik; ~, case - kućište (časovnika); ~, drive - satni mehanizam; ~, movement - satni mehanizam; ~, sprint - opruga časovnika cloister vault - manastirski svod closed - zatvoren; ~, block system of building - zatvoren sistem izgradnje; ~, frame with stiff joints - zatvoren okvir; ~, framework with stiff joints - zatvoren sistem štapova; ~, traverse zatvoreni poligon closeness - bliskost; tačnost; ~ in estimation - tačnost (bliskost) u oceni (proceni); ~ of agreement - stepen saglasnosti closet - uzidani ormar, plakar
co-exhibitor
closing day - dan zatvaranja (izložbe) Clothing and Textile Fair - sajam odevanja clothoid - klotoida, Korniova spirala, lučna radioida, spirala simetrična u odnosu na koordinatni početak cloud point-tačka zamućen ja, temperatura pri kojoj se ulje zamućuje usled izdvajanja čvrstog parafina clover-leaf junction - četvorolisna detelina, oblik petlje na putu cluster - grozd;. grupa elemenata vezanih zajedničkim znakom; gnezdo; ~, structure - grozdasta struktura (zemljišta) clustering - grupisanje pod zajedničkom oznakom; gnežđenje coach-wrench - francuski ključ coal~ 5 cellar - ugljarnica, ostava za ugalj; ~, hydrogenation - hidrogenovanje uglja, dobijanje tečnih ugljovodonika katalitičkim hidrogenovanjem uglja vodonikom pod visokim pritiscima; ~, tar oil ulje katrana kamenog uglja coalescer - koalescer, uređaj za ukrupnjavanje čestica dispergovane faze i njihovo odvajanje u obliku posebnog sloja, npr. odvajanje vode iz njene emulzije u ulju (nafti) coalition - koalicija; objedinjavanje coarse~, grained asphaltic, concrete - grubi asfaltni beton; ~, mesh grating - gruba rešetka; ~, sand - krupan pesak, oštar pesak; ~, strainer v. coarse mesh grating coast - obala; ~, erosion - abrazija, razoran rad vode na obalu coat - prevlaka, premazni sloj; ~ of paint - premaz bojom; ~, preservating - zaštitni sloj coated macadam - asfaltni makadam coating - prevlaka cock - slavina C.o.D. consignment - slanje pouzećem C.o.D. parcel - slanje pouzećem co-debitor - sudužnik co-exhibitor - suizlagač
co-operative
844
co-operative boylng organization - zajednica potrošača co-ordinate bearing - nagib strane co-ordination arrangements - koordinacioni poslovi co-pilot - drugi pilot, ko-pilot co-proprietor - suvlasnik code - kod, kodeks, pravilo, norma, šifra; ~, calibrating - pravila baždarenja; ~, project - kod projekta; ~, reliability - kod pouzdanosti; ~, standard - pravilo tehničke upotrebe; standardni kod; ~, standardized - standardizovan, normiran kod codimer - kodimer, proizvod dimenzacije dva monomera coefficient - koeficijent; ~, ageing - koeficijent starenja; ~, approximation - koeficijent aproksimacije; ~, assurance - koeficijent bezopasnosti; ~, autocorrelation - koeficijent autokorelacije; ~, binominal - binominalni koeficijent; ~, conversion - koeficijent konverzije; ~, cost - koeficijent troškova (koštanja); ~, empirical - empirijski koeficijent; ~, failure - koeficijent kvarova; ~, linear correlation - koeficijent linearne korelacije; ~, moment - momenat; ~, multinominal - polinominalni koeficijent; ~ of abrasion - koeficijent abrazije; ~ of absolute porosity koeficijent apsolutne poroznosti; ~ of absorption of water - koeficijent upijanja vode; ~ of agreement - koeficijent saglasnosti; ~ of compressibility - koeficijent stišljivosti, koeficijenat kompresibilnosti; ~ of consistency koeficijent konzistencije; ~ of consolidation - koeficijent konsolidovanja; ~ of correction - koeficijent korekcije (ispravke); ~ of correlation - koeficijent korelacije; ~ of divergence - koeficijent divergencije; koeficijent razilaženja; ~ of efficiency - koeficijent efikasnosti; ~ of elongation - koeficijent istezanja; ~ of explosive performance - koeficijent dejstva
coherent ekplozivnosti; ~ of friction koeficijent trenja, koeficijent frikcije; ~ of impact - udarni koeficijent, koeficijent udara; ~ of internal friction - koeficijent unutrašnjeg trenja; ~ of multiple correlation - koeficijent višestruke korelacije; ~ of oscillation - koeficijent oscilacije; ~ of performance - koeficijent performanse; ~ of permeability koeficijent propustljivosti; ~ of proposity - koeficijent poroznosti, koeficijent relativne poroznosti; ~ of reduction - koeficijent redukcije; ~ of resistance - koeficijent otpornosti; ~ of roughness - koeficijent hrapavosti; ~ of safety - koeficijent bezbednosti; ~ of sliding movement - modul oticanja; ~ of thermal conductivity - koeficijent provodljivosti toplote (građevinskog materijala); ~ of uniformity - koeficijent jednoobraznosti (jednorodnosti); ~ of utilization - koeficijent iskorišćavanja; ~ of volume compressibility - koeficijent zapreminske stišljivosti, koeficijent zapreminske kompresibilnosti; ~ of waste koeficijent gubitka; ~ of wear koeficijent habanja; ~ output koeficijent učinka, koeficijent izlaza; ~, quality - koeficijent kvaliteta; ~, regression - koeficijent regresije; ~, reliability - koeficijent pouzdanosti; ~, scatter(ing) - koeficijent rasejanja; ~,) service loss - koeficijent gubitka usled upotrebe; ~, specific utilization - koeficijent specifične upotrebe; specifični koeficijent korišćenja; ~, standardized - standardizovani koeficijent cofee-house - kafana, restoran cofferdam - zagat, sandučasti zagat coffered ceiling - kasetirana tavanica, lakunar, kvadratno udubljenje u tavanici cog - zupčasti moždanik cogged Joint - čeljasta veza coherent-koherentan; ~, material - vezani materijali, vezivni mate-
845 rijali, koherentni materijali; ~, soils - vezana tla cohesionless - nevezan; ~, material - nevezan materijal; ~, soil - nekoherentan materijal, nekoherentno tlo cohesive soil - vezani materijal, vezivni materijal, koherentni materijal coil - namotaj, kalem, zavojak, obrt, ram, navoj, zavoj, spirala; namotati, motati; svežanj, snop, paket (provodnika); spiralna cev; ~, absoption - apsorpciona spiralna cev; ~, antenna - ram antena, spiralna antena; ~, armature namotaj omotača, sekcija omotača; ~, astatic - astatički kalem, astatički namotaj; ~, balancing izjednačeni namotaj, balansirani kalem, razdelniknapona; ~,ballastnapojni namotaj, kalem za napajanje; ~, blow-out - namotaj magnetnog pola; ~, boosting naizmenično uključeni namotaj; ~, bucking - kompenzacioni namotaj, kompenzacioni kalem; ~, choke - kalem koji služi kao prigušivač, prigušni namotaj; ~, closing zatvoreni namotaj; ~, commutating - komutirajući namotaj, komutirajući kalem; ~, compensating - kompenzacioni namotaj, kompenzacioni kalem; ~, condenser - rashladna spiralna cev, spiralna cev radijatora, kondenzaciona spiralna cev; ~,< condensing v. condenser coil; ~, cooling v. condenser coil; ~, coupling kalem veze, namotaj veze; ~, current - strujni namotaj; ~, damping - prigušeni namotaj; ~, dead - neprovodni deo, neprovodna sekcija; ~, deflecting - deflektujući namotaj; ~, drainage - drenažni namotaj, odvodni namotaj; ~, dust-core - presovani namotaj; ~, evaporator - spiralni isparivač; ~, exciting - pobudni namotaj, namotaj za pobuđivanje; ~, expansion - kompenzaciona spirala; ~, exploring - eksperimentalni namotaj, probni namotaj; ~, feedback - namotaj obrnute
coil veze, namotaj za obratnu vezu; ~, field - namotaj za pobuđivanje, namotaj induktor; ~, heating zagrevna spirala, spirala za grejanje; ~, helical - spiralni namotaj; namotaj u obliku gvinta; ~, holding-on - namotaj sa samozadržavanjem; ~, honeycomb kalem u obliku saća; ~, hybrid - diferencijalni transformator; ~, ice-tank - namotaj u frižideru; ~, idle v. dead coil; ~, Impedance - reaktivni namotaj; ~, indication - namotaj pokazivača; ~, inductance - namotaj induktiviteta, namotaj induktivnosti; ~, induction - indukcioni namotaj, induktor; ~, kicking - reaktor; ~, lengthening - produžni namotaj, produžna spirala; ~, loading - pupinizirani namotaj; produžni namotaj; ~, magnet solenoid, namotaj elektro-magneta; ~, magnetizing - omotač pobudi vača; namagnetisana spirala; ~, moving - podižući namotaj, rotacioni namotaj; ~, multilayer višeslojni namotaj; ~, multiplying - dodatni otpor (volt-metra); ~, non-linear - namotaj sa nelinearnom karakteristikom; ~, opposing - protivdejstvujući namotaj; ~, pancake - namotaj u obliku diska, pljosnati namotaj, diščani namotaj; ~, plate choke - anodni reaktivni namotaj; ~ plug-in - rezervni namotaj; ~ potted - zaštitni namotaj; ~ primary - primarni namotaj; ~ Pupin - Pupinov (namotaj) kalem ~, reactance - reaktivni namotaj. ~, repeating - telefonski transformator, prelazni transformator, međucevni transformator; ~, retardation - prigušnica za razdvajanje; namotaj za kašnjenje; ~, Ruhmkorff induction v. induction coil; ~, search - probni (eksperimentalni) namotaj; rotacioni namotaj (goniometra); ~, secondary - sekundarni namotaj, namotaj u drugoj ljusci; ~, series - serijski uključeni namotaj; ~, shading zaštitni namotaj, ekranizacioni na-
846 taj, korekcioni namotaj, ~ hunt - namotaj za šentiranje, šen t'rani namotaj; ~, side circuit Repeating - telefonski transformator u osnovnom kolu; ~, slab "~ pljosnati namotaj, namotaj u °bliku diska; ~, sparking induction v. induction coil; ~ s lick - samozadržavajući namotaj % strap - namotaj na bakreno) ^aci; ~, sucking - namotaj sa te skim jezgrom; ~, superheater ~< spirala pregrejivača; ~, synto^aing v. tuning coil; ~, tapped "" sekcioni namotaj, namotaj sa odv °dom; ~, track - linearni namotaj; ~, trip - namotaj za iskljuCiVanje; ~, tuning - kalem za Podešavanje; ~, voice - zvučna ?Pirala, zvučni namotaj
collapse
- otvrdnjavanje na hladno; ~, area - neaktivno područje; ~, asphalting - hladno asfaltiranje; ~, blocking - hladno pregovanje; ~ -brittle - krt od hladnoće, lomljiv na hladno; ~, brittleness - krtost na hladno; ~, chisel tvrdi nož, nož za rad na hladno; ~, coiled - namotano na hladno (opruga); ~, composition - nemetalni slog, hladan slog (na primer: slog na filmu); ~, crack - naponska pukotina (u livu); ~, cupping - izvlačenje na hladno; ~, drawing - izvlačenje na hladno; ~, -drawn - ohlađen na promaji; ~, electron - spori elektron; ~ -extruded - okaljen u hladnom stanju; ~, fine asphalt - Damanov asfalt; esenski asfalt, nabijeni 01 Pipe - zmijasta cev, serpentinska asfalt; ~. formed sections ce v laki nosači; ~, forming - oblic *d - namotan, obmotan; zavrnut kovanje na hladno; ~, glue ceil S p i r a l u hladan lepak; ~, plug - svećica visoke toplotne vrednosti; ~ -pres*»" - mašina za namotavanje; sed - hladnopresovan, presovan na l^eđaj za obmotavanje; motalo co n hladno, presovan u hladnom stanju; f ~ moneta coin ~, refining - oplemenjavanje na cide - koincidencija, usklađihladno; ~ -riveted - kovan u co ]£*ng-kalibrisanje COKC ji j hladnom stanju; ~, riveting COKC _ ^ s a c i r žaj j koksa; koksa; ~,, be bed postavljanje zakivaka—na hladno; ~ osiromašeni koks; ~, blast ši kk ~ -rolled - razvučen na hladno; furnace - mešani koks, koks ~, rolling mill - hladna valjaonica; a ?. primesama; ~, foundry ~ -shut - zavaren na hladno; ~, ^ ^3 n i koks; ~, gas-retortnikoks; storage - hladnjača, čuvanje (robe) ~ metallurgical v. blast-furu hladnjači, na hladnom; ~, stona *U:e coke; ~, pitch - žareni rage hold - rashladna prostorija, komora (na brodu); ~, store c - koksovanje, pečenje, kokhladnjača, rashladni depo; ~, top f^ni; ~, fluid - koksovanje u email - hladan emajl; ~, waste uza * e n o m sloju; ~, heap - kok- neaktivni otpadak; ~, waster n e u p e ć i m a jacket - zavesa rashladne vode; ^ ' ~, wave - hladan talas, hladna d aer metalno sito, metalna f iljka trajna; ~, working - obrada na iljka 0 hladno, hladna deformacija colatS p n j e l S ~ j-T^tude . - dopunjavanje geograf- coli bacteria - koli-bakterije, crevne ** širina, ugaono rastojanje izklice collaborator - saradnik col t T U p o l a s v e t a ' z e n i t a ^*f e - produkt pri proceđivanju, collagen - kolagen u k t p r i filt raci i iltrat collain - kolain col . '' f °*liar - zemljani, mineralni pig- collapsable - skupljiv, skladan, lako merx t lomljiv, teleskopičan ,~~ hladan, u hladnom stanju, collapse - kolaps, razaranje; rušenje; nea K:tivan; podtermički; ~, aging podavanje (pod teretom); ispadanje s
°
collapse
847
iz stroja; ~, complete - potpuni kolaps collapsed - ispao iz stroja; razrušio se; srušio se collar - prsten, manžetna, karika, alka, vrat, prsten za podešavanje, ležajna posteljica, distancioni prsten, prsten sa skalom; ~, adit - sabirni prsten, stegnuti prsten; ~, adjusting - podešeni prsten; ~, axle - centrični prsten, osni prsten; ~, burner - prstenasti gorionik; ~, graduated - graduisan prsten, prsten sa podelom; ~, head screw - vijak sa obodom; ~, locking prsten stezač; ~, screw - zavojnički prsten; ~, set - postavni prsten; ~, sliding - klizni prsten, klizna alka; ~, thrust - potporni prsten collar and strut roof - krov na raspinjače collarhouse - nadšahina građevina collaring - skretanje, odstupanje, pregib, zavrtanje, uvrtanje, koleno collate - upoređivati (sa originalom); proveravanje collateral - bočni, drugostepeni, sporedan; paralelan, kolateralan collator - uređaj za upoređivanje, uređaj za sravnjivanje collecting funnel of a torrent podrivača, bujica koja podriva obale collection - kolekcija, sabiranje, skupljanje; dnevni pazar, inkaso; ~ of samples - zbirka uzoraka collective - kolektivan, zajednički colligate - spajati, spojiti; združiti, povezati; sažeti colligation - spajanje, združivanje, vezivanje collimation line - vizura; ~, plane - vizurna ravan collector - kolektor, sabirnik, skupljač; sabirna elektroda, anoda; ~, air - vazdušni rezervoar, kolektor vazduha; ~, bow - karika, dozna; ~, brush - varirajući kolektor, promenljivi kolektor; ~, current - korektor struje, skupljač struje; ~, drain - skupljajući dren, glavni drenažni kanal; ~, dust - skupljač prašine, usisivač; ~, exhaust - gasni kolektor; ~, fall-out -
column stok za radioaktivne otpatke; ~, gas - gasni skupljač, skupljač gasova, gasni prijemnik; ~, mud blatnjavi bazen; ~, oil - uljni kolektor; ~, pantograph - pantograf, pantografni strujni prijemnik; ~, storm - vodostok, tucana kanalizacija; ~, trolley - trolejni skidač struje collimate - kolimisati, svoditi na paralelan snop; vizirati collimation - kolimacija collimator - kolimator; ~, beam kolimator snopa; ~, neutron neutronski kolimator; ~, tubular - tubularni kolimator, autokolimator; ~, vertical - vertikalni kolimator, lotaparat, optički centrir collinear - kolinearan colliquable - topljiv collision - kolizija, sudar, sudaranje; ~, bumping - elastičan sudar; ~, central - čeoni sudar; ~, displacement - pomereni sudar; ~, electron - sudar elektrona; ~, neutron - sudar neutrona, sudar sa neutronom; ~, nuclear - nuklearni sudar; ~, railway - sudar vozova; ~, scattering - sudar koji dovodi do rasejanja colloform - kalofonijum colloidal - koloidan; ~, state koloidno stanje colloids - koloidi collotype - kolotipan colluvial - koluvijalan colmatage - natapanje zemljišta colonnade - kolonada, niz povezanih stubova color v. colour colorimetry - kolorimetrija colour - boja; ~ film - film u boji; ~ slide - dijapozitiv u boji coloured - obojen; ~ bitumen bitumen u boji; ~ pavements obojeni kolovozi columbarium - kolumbarijum, vrsta zajedničke grobnice column - stub, kolona; stubac; ~, matrix - stubac (kolona) matrice; ~, neck - vrat kapitela; ~, table - stubac tablice; ~, width širina stupca
columnar structure
848
columnar structure - stubasto lučenje combination - kombinacija; ~, environmental - kombinacija sredine; ~, factor - kombinacija faktora; ~, forbidden - zabranjena kombinacija; ~, linear linearna kombinacija combined~, footings - grupni temelji; ~, hot and cold nozzle - kombinovana slavina; ~, normal and narrow gauge track - upleteni kolosek; ~, system of central heating - mesoviti sistem grejanja; ~,system of drainage - opšti sistem kanalizacije combustion gases - dimni gasovi, gasovi sagorevanja comfort~j curve - komfortna linija; ~, zone - komfortna zona (prosečna komfortna zona) commaasation - komasacija, grupisanje zemljišnih parcela commercial agency - trgovinsko zastupstvo; ~, district - poslovna četvrt commercialization - komercijalizacija commercialize - komerdjalizovati commission - komisija; ~ of experts - delegacija stručnjaka committee - komitet; ~, ad hoc - ad hoc komitet; ~, advisory savetodavni komitet; konsultativni komitet; ~ of inquiry - istražna komisija common~, labourer - običan radnik, prost radnik, pomoćni radnik, nekvalifikovan radnik; ~, Market zajedničko tržište; ~, rafters rogovi, rogovi za krov; ~, room društvena soba commonality of parts - unificiranost delova communality - disperzija prostih faktora; mesna zajednica communicating vessels - spojeni sudovi, komunikacioni sudovi communication - veza, komunikacija, saopštenje; ~, airfield control - veza aviona sa aerodromom;
compacting
~, air-to-air - veza između više aviona u vazduhu; ~, carrier-current - visokofrekventna veza, veza na nosećim frekvencama; ~, commercial - komercijalna veza; ~, duplex - dupleks veza, dvojna veza; ~, emergency - pogrešna zona; ~, end-to-end - veza lokomotive sa repom voza, veza između dve krajnje tačke; ~, facsimile - foto-telegrafska veza; ~, Intercity - međugradska veza; ~, line - provodna veza; ~, one-way - jednostrana veza; ~, radio radio-veza; ~, selective - selektivna veza; ~, short-wave kratkotalasna veza; ~, simplex simpleksna veza; ~, talk-back dvostrana veza za pregovaranje; ~, train-to-train - veza voza sa vozom; ~, transmitting radio - radio-predaja; ~, trunk - daljinska veza, međugradska telefonska veza; ~, two-way - dvostrana veza; ~, wireless - radio-veza, besprovodna veza communications engineering saobraćajna tehnika commutate - komutirati, preklapati commutation - komutacija, komutiranje, promena smera struje commutator - kolektor (mašine); komutator, preklapač; ~, battery - baterijski preklopnik, polni preklopnik; ~, electronic - elektronski komutator, elektronski preklopnik; ~, flat(-spot) - kolektor standardne izrade; ~, plug - utikački komutator; ~, shrink-ring - bandažirani kolektor; ~, split-ring kolektor sa dva poluprstena compact — kompaktan, sjedinjen, zgusnut; presovanje, presovati; ~, composite - višeslojno presovanje; ~, compound - pomešani (sjedinjeni) prašak; ~, green - nesjedinjeno presovanje compact-grained - kompaktna struktura compactedness - zbijenost compactibility - zgusnutost compacting - presovanje, sjedinjavanje; ~, roll - presovanje praška
»mpaction
849
compaction - zgušnjavanje; ~ by rolling - valjanje compactness - kompaktnost, zbijenost, zgusnutost companionway - prolaz (iz putničke kabine u pilotsku) comparability - poredivost; komparabilnost comparable - poredljiv comparative - poredljiv; ~ analysis of cost - uporedna kalkulacija; ~, estimate v. comparative analysis of cost comparator - komparator; aparatura za ujednačavanje; ~, admittance - komparator promenljivosti; ~, coil - ispitivač namotaj a; ~, data - blok za upoređivanje rezultata; ~, optical - optički komparator; ~, phase - fazni komparator, uređaj za ujednačavanje faza; ~, tape - uređaj za spajanje traka compare - upoređivati comparison - upoređenje, sravnjivanje compartition - razdvajanje, deljenje compartment - odvajanje, odsek; kupe (vagona); ćelija (komutacionog uređaja); ~, air - ventilaciono odvajanje; ~, anode - anodno odvajanje; ~, boiler - bojlersko razdvajanje; ~, cage - odvajanje pomoću užeta; ~, cargo - opterećena kabina; ~, cathode - katodno prostranstvo; ~, control - kabina pilota, kabina za upravljanje; ~, engine - mašinsko odeljenje; ~, fuel - toplotno odeljenje; ~, hoist(ing) - komora za podizanje; ~, mail - prizemno odeljenje; ~, manway - prolazno odeljenje; ~, pumping - komora sa pumpama; ~, radar - radio-lokacioni uređaj; ~, reactor reaktorsko odeljenje; ~, service službeno odeljenje; ~, tank kotlarnica compass - kompas, busola; merač, šestar; krug, okruživati, obuhvatiti, zapremina, opseg, dijapazon; ~, azimuth - azimutni kompas; ~, beam - šestar za crtanje; ~, MRecnlk
compensate bearing - pelengator kompas; ~, bisecting - proporcionalni šestar; ~, bow - precizni šestar, šestar obujmnik; ~, box - orijentir busola, busola u kutiji; ~, calibre v. calliper compass; ~, calliper precizni šestar, nutromer; ~, celestial - astro-kompas; ~, course-setting - navigacioni kompas; ~, declination - deklinator, deklinometar; ~, dip - inklinometar, inklinator; ~, divider - precizni šestar sa podelom; podeoni šestar; ~, extension-arm - šestar sa produženom nožicom; ~, geological - geološki kompas, geološka busola; ~, gyro - žiro-kompas; ~, hair - mikrometarski merač; ~, liquid - tečni kompas; ~, magnetic - magnetni kompas; ~, mariner's - pomorski kompas, busola; ~, miner's - minerski kompas; ~, mirror - kompas sa ogledalom, reflekcioni kompas; ~, navigation - glavni kompas; ~, pocket - džepni kompas; ~, prism(atic> - prizmatični kompas; ~, proportional - proporcionalni šestar; ~, radio - radio-kompas; ~, reflecting v. mirror compass; ~, sight - busola sa dioptrima; ~, spring - precizni šestar, mikrometarski merač; ~, standard bearing - glavni kompas; ~, steering - putni kompas; ~, striding dodatna busola; ~, surveyor's busola za topografsko snimanje; ~, suspension - viseća busola; ~, wireless v. radio compass compatibility - podnošljivost., kompatibilnost; ~, environmental podnošljivost sa okolinom; ~, equipment - usklađenost opreme; ~, manufacturing - tehnološka (proizvodna) podnošljivost; ~, materials - podnošljivost materijala; ~, physical - fizička podnošljivost compatible - uporedljiv, sličan compedency - povezanost compendium - kompendijum, koncept, rezime compensate - kompenzirati, izjednačavati, balansirati
compensating pipe
850
compensating pipe - kompenzacomplaint - reklamacija; ~, Jusciona cev tified - opravdana reklamacija compensation - kompenzacija, kocomplement - dopunjavanje; dorekcija, izjednačenje, izravnjenje, izpunjavati ravnjavanje, balansiranje; ~, band - izjednačavanje (kontura u od- complementary - dopunski, dopunjeni ređenoj oblasti); ~, bass - pojacompleteness - potpunost, završečanje niskih tonova; ~, bimetallic nost, okončanost strip - kompenzacija u bimetalcompletion - završavanje, okončanje nom stubu; ~, cathode - korekcomplex - kompleks, sveukupnost; cija u katodnom kolu; ~, compass kompleksan, složen - kompenzacija devijacije kompasa; complexity - kompleksnost, slo~, high-frequency - korekcija u ženost oblasti visokih frekvencija, korekcompliance - podobnost, pridržacija viših frekvencija; ~, inductive vanje, odgovaranje - induktivna kompenzacija; ~, complicated - komplikovan inset-hinge - osna kompenzacija; ~, lead-wire - kompenzacija uti- component - čvor, ugao, sprega, blok detalj; sastavni deo, sastavni caja dodatnih provodnika; ~, load elemenat, komponenta; sastavni; - kompenzacija opterećenja; ~, složeni ~, accessible - (lako) phase - fazna kompenzacija, kompristupačna komponenta; ~, active penzacija pomeranja faze, ujedna- aktivna komponenta; ~, alterčenje faze; ~, series - serijska nating - promenljiva (alternativna) kompenzacija (korekcija); ~, shunt komponenta; ~, axial - aksijalna - paralelna korekcija (frekventne komponenta, osna komponenta; ~, karakteristike); ~, temperature back-up - pomoćna komponenta; - temperaturska kompenzacija (ko~, capacitive - kapacitivna komrekcija); ~, wear - kompenzacija ponenta; ~, control - kontrolna na izlazu komponenta, elemenat kontrolnog compensator - kompenzator; autosistema; ~, critical - kritična -transformator; ~, barometric komponenta, važna komponenta; barometrijski kompenzator, kom~, damaged - oštećena kompopenzator pritiska; ~, impedance nenta; ~, delay - zaptivna karika; - korekcioni filtar, kompenzator ~, dependent - zavisna kompototalnog otpora; ~, micrometer nenta; zavisni elemenat; ~, direct - mikrometarski kompenzator; ~, - konstantna komponenta, stalna optical - optički kompenzator; ~, komponenta, direktna komponenta; phase - kompenzator faze, izjedna~, discrete - diskretna kompočavač faze; ~, primary - prinenta, diskretni elemenat; ~, d u m marni kompenzator; ~, secondary my - lažna komponenta, neradeći - sekundarni kompenzator; ~, elemenat; ~, electronic - elekstarting - startni auto-transformatronski blok; ~, energy - aktivna tor; «•<, torque - zasićeni transforkomponenta, radna komponenta; mator struje ~, error - komponenta greške; ~, competence of the court - nadfailed - otkazala komponenta; ~, ležni sad force - komponenta sile; ~, frecompetent - kompetentan, odgoquency - komponenta frekvencije; voran, sličan ~, hard - prolazna komponenta; competitive tendering action ~, harmonic - harmonijska komponenta, sinusoidna komponenta; licitacija ~, horizontal - horizontalna komcompilation - kompilacija, sastavponenta; ~, identical - identična ljanje komponenta; ~, idling - nekorišcompiler - sastavljač ćena komponenta, nekorišćeni ele-
component
851
menat; ~, imaginary - reaktivna komponenta, imaginarna komponenta; ~, independent - nezavisna komponenta; ~, interdependent - međuzavisna komponenta, među vezani elemenat; ~, irregular - nepravilna (iregularna) komponenta; ~, isolated - izolovana komponenta; ~, logical logička komponenta; ~, long-lived - dugotrajna komponenta; ~, luminous - svetlosna komponenta; ~, machine - detalji mašina, delovi mašina; ~, minor drugostepena komponenta; ~, multifunction mnogofunkcionalna komponenta; ~, negative sequence - komponenta redne veze; ~, nondefective - ispravna komponenta; ~, nonidentical - neidentična (različita) komponenta; ~, obsolete - zastarela komponenta; ~, operating - operativna komponenta; ~, original - originalna komponenta; ~, out-of-phase - protivfazna komponenta; ~, passive - pasivna komponenta; ~, positive sequence komponenta I reda; ~, preferred - preferisana komponenta; ~, proportional v. stable component; ~, quadrature - komponenta sa poniranjem u fazi od 90°, poprečna komponenta; ~, radio - radio-delovi, komponente radio-aparata, sastavni delovi radioaparata; ~, rearward - čestice koje izleću unazad; ~, restoring - stabilizator, uređaj za stabilizaciju, stabilizacioni uređaj; ~, sample - komponenta izbora; komponenta uzorak; ~, satisfactory zadovoljavajuća komponenta; ~, spare - rezervna komponenta; ~, stable - stabilna karika, stabilan prsten; ~, standard - standardna komponenta; ~, standby - pomoćna komponenta; ~, steady konstantna komponenta; ~, stress - komponenta ubrzanja; ~, structural - konstrukciona komponenta; ~, tailor-made - komponenta po meri; ~, tangential - tangenci54*
composition jalna komponenta; ~, thrust komponenta sile izvlačenja; ~, transerve - poprečna komponenta, transverzalna komponenta; ~, troublemaking - komponenta koja stvara probleme; ~, undersize komponenta manja od potrebne veličine; ~, unreliable - nesigurna komponenta; ~, used korišćena komponenta; ~, velocity - komponenta brzine; ~, vertical - vertikalna komponenta; ~, wattless - reaktivna komponenta; ~, weak - slaba komponenta; ~, worn-out - istrošena komponenta; ~, zero-sequence - komponenta nultog reda componite - komponit (mineral) composite~, beam - spregnuti nosač; ~, beam bridge - spregnuti most; ~, construction - sprezanje, sjedinjena konstrukcija; ~, order - kompozitni red; ~, pile - kombinovani šip; ~, truss frame vešaljka-podupiralo composition - struktura, građa, sastav; jedinjenje, smeša; montaža; kompozicija (elemenata grupe), slaganje (vektora), unutrašnji proizvod (tenzora); slog (štampa); ~, anti-scaling - sredstvo protiv penušanja; ~, architectural - arhitektonska kompozicija; ~, boiler v. anti-scaling composition; ~, chemical - hemijski sastav, hemijska struktura, hemijsko jedinjenje, hemijska gradnja; ~, display - izdvojeno jedinjenje, izdvojena smeša; izdvojena građa; ~, exploding - detonacioni sastav; ~, gradation v. granulometric composition; ~, grain v. granulometric composition; ~, granulometric - granulometrijski sastav, granulometrijska smesa, granulometrijska struktura; ~, igniter - zapaljivi materijal, sredstvo za paljenje, zapaljivo sredstvo; ~, incendiary - sredstvo za paljenje; ~, metal-type - pribor za odlivanje slova; ~ of sludge - sastav kanalizacionog mulja; ~, percussion - udarni sastav, dejstvujuće
composition
852
compi
jedinjenje; ~, powder - sastavni elementi praška; ~, priming - compression - kompresija, pritisak, sabijanje; presovanje; elemenat koji smeša u kapisli, smeša za zalivanje radi na pritisku; ~, adiabatic compositor - kompozitor adijabatska kompresija; ~, axial composting - kompostiranje, dobiaksijalna kompresija, osna komprejanje đubriva sija; ~, bandwidth - sabijanje composture v. compost pojasa frekvenci; ~, bars - pricompound - smeša, sastav, jedinjenje tisnuta armatura; ~, boom - prikompaund (elektro-izolacionih matisnuti pojas; ~, compound terijala); mešati, sjedinjavati; slovišestepena kompresija; ~, conženi, smešani, sastavni ; ~ , arch trast - smanjenje kontrasta; ~, sočivast luk, korbogen; ~, curve eccentric - ekscentrična kompresija; složena krivina; ~, electrode ~, flange v. compression boom; smeša za mazanje (podmazivanje) ~, isothermal - izotermična komelektroda; ~, fatty - maziva; ~, presija; ~, pack - umetanje progirder - složeni nosač; ~, hydrozorskog okova, umetanje skakavice; aromatic - hidroaromatično jedi~, phase - smanjenje devijacije njenje; ~, intermetallic - interfaze, smanjenje pomeranja faze; ~, metalijsko jedinjenje; ~, investram - pritisak koji nastaje usled ment - modelna masa; ~, lard opterećenja; ~, rods v. compresimitacija svinjske masti; ~, latex sion bars; ~, single-stage - mlečna smesa sa dodacima; ~, jednostepena kompresija; ~, stage nuclear - nuklearni sastav, jedi- višestepena kompresija; ~, steel njenje sa funkcionalnom grupom u v. compression bars; ~, t e s t jezgru; ~, radioactive luminous opit stišljivosti, proba stišljivosti, - radioaktivno prozračno jedinjenje, proba učvršćivanja; ~, two-stage jedinjenje koje propušta radioak- dvostepena kompresija; ~, votivne zrake; ~, slushing - protivlume - sabijanje dijapazona jačine, koroziono sredstvo, protivkoroziono zapreminska kompresija; ~, zone mazivo; ~, valve grinding - pritisnuta zona smeša za glačanje ventila, smeša compressive strength - čvrstoća za glačanje slavina, smeša za glana pritisak čanje metala compressometer - kompresometar; compounding - sastavne smeše, instrument za merenje deformacije pripremljene mase; ~, flat - pljospritiska nati sastav; ~, grease - pripremanje konsistentnog maziva; ~, compressor - kompresor; ~, air - vazdušni kompresor; pulverzator; rubber - pripremanje gumene ~, ammonia - amonijačni kompresmeše, receptura gumenih smeša sor; ~, auxiliary - startni komcomprehensive view - preglednost presor, pomoćni kompresor; ~, compress - sabijati, komprimovati axial-flow - osni kompresor, akcompressed - sabijeni, sažet, zgussijalni kompresor; ~, centrifugal nut; ~, air pile driving hammer - centrifugalni kompresor; ~, com- pneumatski malj; ~, rock asphalt pound- višestepeni kompresor; ~, - nabijeni asfalt displacement - zapremina kompresora; ~, gas - gasni kompresor; compressibility - kompresibilnost; ~, high-pressure - kompresor ~, linear - linearna kompresija; visokog pritiska; ~, low-pressure ~, soil - kompresija zemljišta, - kompresor niskog pritiska; ~, tvrdoća zemljišta, kompresibilnost multiple-stage - višestepeni komzemljišta; ~, voluminal - zaprepresor; ~ of a refrigeration plant minska kompresibilnost - kompresor za hlađenje; ~, piscompressible - kompresibilan ton - klipni kompresor; ~, recicompressing - kompresija, sabijanje procating v. piston compressor;
compressor
853
~, rotary - rotacioni kompresor; ~, single-stage - jednostepeni kompresor; ~, wet-air - mikro-vazdušni kompresor compromise joint-bar - prelazna vezica comptometer - komptometar, računska mašina compulsory - prinudni, obavezni; ~, insurance - obavezno osiguranje computable - proračunljiv, koji se može proračunati computation - izračunavanje, proračunavanje; ~, analog - analogno računanje, račun na analognoj mašini; ~, implicit - račun metodom implicitnih funkcija; ~ of area - planimetriranje; ~ of yiled - određivanje fluksa compute - izračunavati, proračunavati computer - kompjuter, računska mašina, računski uređaj, brojač; poljski topograf; ~, beam-controlling kompjuter zračnog sistema navođenja; ~, bearing distance - navigacioni kompjuter, navigacioni uređaj ; ~, binary - binarna računska mašina; ~, code - računski kod; ~, continuously acting - računski uređaj sa kontinualnom predajom rezultata; ~, control - kontrolisana računska mašina; ~, course-and-speed - kompjuter za kontrolu kursa i brzine; ~, decimal - decimalna računska mašina; ~, deflection - defleksioni računar; ~, desk - mala računska mašina; ~, electronic - elektronska računska mašina; ~, file - informaciona statistička mašina; ~, flight - navigacioni računar; ~, geodetic - geodetski računar, geodetska računska mašina; ~, guidance računar (sistema) navođenja; ~, logical - računska mašina koja radi na logičkim operacijama; ~, masking - računar za razdvajanje boja, selektor boja; ~, mechanical analog - mehanički analogni računar; ~, missile course - kursni računar rakete; ~, navigation navigacioni koordinator, navigacioni
concrete računar; navigaciono računsko kolo; ~, photogrammetric - računar za čitanje aerosnimaka; ~, ranging - računar za određivanje daljine; ~, self-programming - samoprogramirana računska mašina; ~, transistor - tranzistorska računska mašina; ~, weather - kompjuter za meteorološko izračunavanje computerized - kompjuterizovan computing - izračunavanje, računanje computor v. computer con - upravljati brodom concamerate - pokrivati svodom concentrated force - koncentrisana sila; ~, load - koncentrisano opterećenje concentration of precipitation koncentracija vode; ~ of suspended matter - koncentracija nanosa concept - pojam; opšta predstava; koncept; princip; ~, probability - pojam verovatnoće concert hall - koncertna hala conclusion of business - bilans posla concomitant - prateći, propratni; povezan, združen concordance - saglasnost, slaganje, harmonija concrete - beton, betonsk(i)o; ~> acid-resisting - beton otporan na kiseline; ~, additive - dodatak betonu; ~, admixture - dodatak betonu; ~, aerated - gazobeton; ~, agglomerate-foam - pend-beton sa mekanim puniocem; ~, aggregate - dodaci betonu, primese u betonu; ~, air-entrained - beton sa mehurićima vazduha; ~ > air-placed - torkret beton; ~, armoured - armirani beton; ~, asphaltic - asfalto-beton; ~, base - betonska podloga; ~, bed betonska podloga; ~, bituminous - bituminozni beton; ~, block betonski blok; ~ -block walling - gradnja betonskim blokovima; ~ breaker - drobilica betona; ~ breaker machine v. concrete breaker; ~, breeze v. cinder concrete; ~, broken - beton
concrete
854
sa drobljenom ciglom ili drugim drobljenim materijalom; ~, buried - beton pokriven zemljom, podzemni beton; ~, casing oblaganje betonom; ~, cast liveni beton; ~, cellular - ćelijski beton; ~, cement - cementobeton; ~, channel - betonsko korito; ~, cinder-šljakobeton; ~, cofferdam - betonski zagat; ~, compaction - stezanje betona; ~, construction - betonogradnja; ~, cutter v. concrete saw; ~, de-aerated - vakuum beton; ~, drill - burgija za beton; ~, dry suva betonska smeša; ~, early strength - brzovezni beton, brzovežući beton; ~, envelope - betonska obloga (reaktora); ~, expanded slag - beton punjen šljakom; ~, factory - fabrika betona; ~, fence - betonska ograda; ~, fibrous - fibrobeton, beton .punjen vlaknima; ~, filled floor grid - zaliveni roštilj; ~, fine - sitnozrni beton; ~, finisher mašina za spravljanje betona; ~, floor - penobeton; betonski prekri vač; ~, footing - betonski temelj; ~, foundation - betonski temelj; ~, fresh - svezi beton; ~, gas - gazobeton; ~, glass - beton armiran vlaknima stakla; ~, gravel - šljunčanik, beton sa šljunkom; ~, green - s vež beton; ~, grinder - mašina za glačanje (brušenje) betona; ~, gun - mašina za brizganje betona, top za torkretiranje; ~> gypsum - gipsobeton; ~, hard rock - beton sa tvrdim puniocem; ~, hardener - sredstvo za otvrdnjavanje betona; ~, hooped - beton armiran spiralama; ~, huli - betonski skelet broda; ~, layer - betonski sloj; ~, lean postan beton; ~, light-weight laki beton; ~, lime - krečni beton; ~, liquid v. cast concrete; ~, loosely spread v. heaped concrete; ~, masonry - betonski zid; ~, mass - manolitni beton, beton bez armature, betonska masa; ~, mix - mešanje betona; svezi beton; ~, mixer - mešalica be-
concrete
tona; ~, mixing plant - postrojenje za proizvodnju betona (na gradilištu); ~, ornamental - ukrasni beton; ~, pavement betonski pločnik, pločnik; ~, paver - mašina za polaganje betonskog zastora ceste; ~, pile - betonski stub, betonski šip; ~, pipe - betonska cev; ~, placement - betoniranje, unošenje betona; ~, placement funnel - betonski levak; ~, placing - betoniranje; ~, plane - teški beton; ~, plank nearmirani beton; ~, plant fabrika betona (SAD); gotov beton, fabrički beton; ~, plaster gipsobeton; ~, pole - betonski stub; ~, pour - betoniranje; ~, post-tensioned v. precast concrete; ~, prefabricated v. precast concrete; ~, prestressed - prednapregnuti beton; ~, product - betonska roba, proizvod od betona; ~, proportion - odnos mešavine betona; ~, pump pumpa za beton; ~, punned nabijeni beton; ~, quaking plastična betonska smeša; ~, quality - visokokvalitetni beton; ~, rammed - nabijeni beton; ~, rammer - nabijač betona; ~, ready-mix - fabrički beton, beton pripremljen u fabrici i gotov za ugradnju; ~, refractory - vatrootporni beton; ~, reinforced železo-beton, armirani beton; ~, reinforcement - armiranje, armiranje betona; ~, road - betonirana cesta, betonski put; ~, road finisher - finišer betonske podloge; ~, roofing tile - betonski crep; ~, sand - betonski pesak; ~, saw - betonska testera; ~, ship - betonski brod (brod iz betona); ~, shock - šok beton; ~, sili - betonski prag; ~, slab betonska ploča; ~, slab pavement - kolovoz od betonskih ploča; ~, slag - šljako-beton; ~, sleeper betonski prag (železnički); ~, spreader - distributor betona, razastirač; ~, spun - centrifugirana betonska smeša; -~, stamped v.
concrete
855
rammed concrete; ~, steel - betonski čelik (armiranje), betonsko železo; ~, strength - čvrstoća betona; ~, stress - napon betona; ~, tamped v. rammed concrete; ~, tamper - nabijač betona; ~, texture - struktura betona; ~, topping - završni (pokrovni) sloj betona; ~, transit-mix - beton pripremljen u toku transporta (u auto-mešalici); ~, tube - betonska cev; ~, vacuum - vakuum beton; ~, vibrated vibrobeton, vibrirani beton; ~, vibrator - vibrator, vibrator za beton; ~, wall - betonski zid; ~, works - betonski radovi (pl.); ~, work - fabrika betona concrete-mixer - mešalica betona concreting - betoniranje, betonski radovi (pl.); ~ under water betoniranje pod vodom concretor - betonjer, kvalifikovani betonjer condemnation - osuda; škartiranje; neodobravanje; rashodovanje condemned - osuđen; škartiran; odbačen; rashodovan condensate return piping - kondenzni vod condensator v. condenser condense - kondenzovati, zgušnjavati, sabijati condensed - kondenzovan, zgusnut condenser - kondenzor; kondenzator, hladnjak, gasni rashlađivač; ~, air surface - kondenzator sa vazdušnim hlađenjem; ~, ammonia amonijačni kondenzator; ~, chemical - elektrolitički kondenzator; ~, closed surface - zatvoreni površinski kondenzator; ~, coil •spiralni kondenzator, spiralni rashlađivač; ~, coil-to-surface spiralni površinski kondenzator; ~, counter-current - protivstrujni kondenzator; ~, counter-current mixing - miksing protivstrujni kondenzator; ~, distiller - hladnjak; ~, drip-round - tečni kondenzator; ~, ejector - strujni kondenzator; ~, evaporative surface - hladnjak sa površinom koja isparava; ~, independent - od-
condition vojni kondenzator; ~, injector v. jet condenser; ~, mixing miksing kondenzator, kondenzator za mešanje; ~, multiple - kondenzatorski agregat; ~ of a refrigeration plant - kondenzator za hlađenje; ~, open surface - otvoreni površinski kondenzator; ~, preliminary — preliminarni kondenzator, prednji dvojni kondenzator; ~, secondary - zadnji dvojni kondenzator, sekundarni kondenzator; ~, shower action tečni kondenzator; ~, siphon sifoni kondenzator, barometrični kondenzator; ~, stopping - za gradni kondenzator, blokirajući kondenzator; ~, submerged - apsorpcioni kondenzator; ~, surface - površinski kondenzator; ~, tube surface - cevasti površinski kondenzator; ~, water-tube gas vodeno-gasni hladnjak; ~, wet — vlažni kondenzator condistillation - destilacija nesmešanih tečnosti condition - uslov, uslovljavati; položaj, stanje; režim; kondicija; kondicioniranje (vazduha); ~, accelerated test - uslovi prinudnog ispitivanja; ~, acceptable - prihvatljivi uslovi; ~, ageing - uslovi starenja; ~, arctic - arktički uslovi, polarni uslovi; ~, boundary - granični uslovi; ~, cleared razjašnjeni uslovi; ~, compatibility - uslovi podnošljivosti (kompatibilnosti); ~, consistent - konsistentni uslovi; ~, continuity uslovi neprekidnosti, kontinualni uslovi; ~, continuous - kontinualni uslovi; ~, controlled kontrolisani uslovi; ~, cracking režim kreking-procesa; ~, debugging - uslovi uklanjanja nedostataka; ~, design - konstrukcioni uslovi; ~, desired - poželjni uslovi; ~, distance - aero-foto uslov rastojanja; ~, engine-cut uslovi leta kad jedan pokretač ne radi; ~, environmental - vanjski uslovi, spoljašnji uslovi; ~, execution - uslovi izvršenja; ~, existence - uslovi egzistencije; ~,
condition
856
experimental - eksperimentalni osobito oštri uslovi; ~, surface uslovi; ~, external - spoljni uspovršinski uslovi; ~, technical lovi; ~, favourable - povoljni tehnički uslovi; ~, terminal uslovi; ~, feasibility - uslovi uslovi terminala; završni uslovi; ~, fizibilnosti (izvodljivosti, mogućtest - uslovi ispitivanja; ~, thernosti ostvarenja); ~, flying mal - termalni uslovi, toplotni letni uslovi, uslovi letenja; ~, fulluslovi; ~, tropical - tropski us-load - režim totalnog opterećenja; lovi; ~, typical operating - ti~, full-scale - potpuni uslovi; ~, pični operativni (radni) uslovi; ~, geological - geološki uslovi; ~, unacceptable - neprihvatljivi usinitial - početni uslovi, inicijalni lovi; ~, usable - upotrebljivi uslovi; ~, instantaneous - treuslovi; ~, visibility - uslovi vidnutni uslovi; ~, inverted loading ljivosti; ~, working v. service - raspored opterećenja pri rotaciji; condition ~, limiting - granični uslovi, liconditioned - uslovljeni; kondimitirajući uslovi; ~, maintenance cioni, koji odgovara standardu, kon- uslovi održavanja; ~, marginal dicionirani; ~ -air inlet - ane- marginalni uslovi; ~, necessary mostat -potrebni uslovi; ~, nonstandard - nestandardni uslovi; ~, off- conditioner - kondicioner; kontaktno čanče, čanče za pripremanje pulpe; -design - parametri koji ne ulaze ~, air - aparatura za kondicioniu račun; ~, operate - radni usranje vazduha, kondicioner lovi; ~, operating - radni uslovi, conditioning - kondicioniranje, useksploatacioni režim; ~, operatanovljenje potrebnog sastava ili tional - eksploatacioni uslovi; ~, stanja; dovođenje produkta u saoperative v. operating condiglasnost sa upsostavljenim normama; tion; ~, overcast - neprekidna ~, air - kondicioniranje vazduha; oblačnost; ~, plant - pogonski ~ boiler-water - vodeni bojler; uslovi; ~j polygonal - poligonalni ~, gas - kondicioniranje gasa; ~ uslovi; ~, postulated - postuliof grain - kondicioniranje zrna sani uslovi; ~, pulse(d) - impulsni režim; ~, quick - dizanje terena, conditions - uslovi isporuke (pl.), uslovi zakupnine (pl.) podizanje terena; ~, quiescent Conditions - sajamski uslovi (pl.) režim mirovanja; ~, reset - izconduct - provoditi (električnu strulazni režim; ~, rigid - oštri usju); rukovoditi (radom) lovi; ~, room - sobni uslovi; ~, running - uslovi rada, uslovi koconductance - provodljivost, aktivna rišćenja; ~, service - uslovi provodljivost; ~, anode - anodna eksploatacije, radni uslovi; ~, serprovodljivost, provodljivost anode; vice-simulated - uslovi koji si~, back - obratna provodljivost, muliraju eksploataciju; ~, serviceobrnuta provodljivost; ~, diable - radno stanje; ~, severe electric - provodljivost dielekoperating - uslovi oštrog režima, trika; ~, forward - direktna oštri uslovi rada; ~, shop - poprovodljivost, stvarna provodljivost; gonski uslovi; ~, similar - slični ~, grid - mrežna provodljivost, režimi; ' ~ , simulated - ekvivaprovodljivost na mrežici, provodlentna šema; eksperimentalno data ljivost mrežice; ~, leakage - prošema; ~, standard - standardni vodljivost pri isticanju; ~, maguslovi; ~, standby - uslovi renetic - magnetna provodljivost; ~, zerve; ~, static - statički uslovi; mutual - karakteristika strmine ~, steady-state - stabilizacioni elektronske cevi; ~, plate v. parametri; stacionarni režim, usanode conductance; ~, probe postavljeni režim; ~, steam aktivna provodljivost sonde parametri pare; ~, supersevere conducting away water - derivacija
conduction
857
conduction - provodljivost (v. takode conductance conductivity); kondukcija, kretanje elektrona; ~, calorific v. heat conduction; ~, eddy - turbulentna provodljivost; ~, heat - toplotna provodljivost; ~, liquid - provodljivost tečnosti; ~, residual - rezidualna provodljivost, zaostala provodljivost; ~, thermal v. heat conduction; ~, thermionic - elektronska provodljivost conductivity - specifična provodljivost; provodljivost, elektroprovodljivost (v. takode conductance conduction); ~, electrolytic elektrolitička provodljivost; ~,heat - specifična toplotna provodljivost; ~, high - visoka provodljivost; ~, hole-type-supljinska provodljivost, šupljinska specifična provodljivost; provodljivost šupljina (poluprovodnika); ~, magnetic - magnetna provodljivost; ~, molar - molekulska elektroprovodljivost; ~, n type - elektronska (specifična) provodljivost; ~, p type - šupljinska (specifična) provodljivost; ~, photo - foto provodljivost; ~, standard - normalna provodljivost, standardna provodljivost; ~, thermal - specifična toplotna provodljivost conductor - provodnik (struje); vod, kabl, žica; kondukter; ~, aerial vazdušni vod; ~, bare - neizolovani provodnik; goli vod, goli provodnik; ~, bimetallic - bimetalni provodnik; ~, contact kontaktni provodnik; ~, double dvojni provodnik; ~, electrolytic - elektrolit; ~, flexible - gipki provodnik, fleksibilni provodnik; ~, half-wave - polutalasni provodnik; ~, heat - provodnik toplote; ~, overhead - vazdušni vod, nadzemni vod, vazdušni provodnik, kontaktni provodnik, gornji vod; ~, resistive - provodnik visokog otpora, reostatni provodnik; ~, single - jedinični vod, jedinični provodnik; ~, split - višežični provodnik (sa izolovanim kablovima); ~, twin - dvožilni pro-
connection vodnik (sa paralelnim žicama), dvožični provodnik conduit - Bergmanova cev; ~,boxrazvodna kutija, dozna conduits - kanali cone - kupa, konus; ~, crusher konusna drobilica; ~, penetrometer - penetrometar conference - sednica confidence - pouzdanje, pouzdanost, poverenje configuration - konfiguracija, forma (oblik); grupa međuzavisnih elemenata, sistem, shema uključivanja, shema razmeštaja; ~, final finalna konfiguracija; ~, functional - funkcionalna konfiguracija; ~, structural - strukturna shema (konfiguracija) confirmation - potvrda confiscation - zaplena, konfiskacija confluence - ustave conform - odgovarati (npr. tehničkim uslovima) conformal~, map - konformno preslikavanje; ~, transformation - konformna transformacija, konformno preslikavanje conformance - podobnost, saobraženost, prilagodljivost; prilagodeđenost conformity - saglasnost, podobnost, saobraznost confound - zbrkati, pomesti, zbuniti, mešati, pobrkati confounded - pomešan, pobrkan, pometen, zbunjen confounding - mešanje, zbrka conglomerate - konglomerat conglomerates - konglomerate e stene, psefitske stene conjugate diameters - konjugovani prečnici connate waters - konatne vode connect - povezati, vezati, dovesti u vezu connected load - priključna vrednost connecting cable - priključni vod, linija; ~, slieve - štucna, grlo; ~, terminal - priključna sponka connection - praključeni vod, linija; ~, between tracks - ko-
connection
858
losečna veza; ~, material - spojni materijal conoid vault - konoidni svod conoidal Gothic vaulting - lepezasti svod, levkasti svod Conradson carbon test - određivanje ugljeničnog ostatka po Konradsonu consequence - konseKvenca, posledica, rezultat; ~, immediate neposredna posledica conservation storage - akumulacija conservatory - staklena bašta, staklara consideration - razmatranje, uzimanje u obzir, razmišljanje; ~, design - konstrukciono razmatranje, razmatranje konstrukcije consignee - primalac, adresat consignment - slanje; ~, note -. tovarni list consistence - konzistencija, postojanost, stabilnost consistency v. consistence; ~, index - indeks konzistencije; ~, limits - granice konzistencije; ~ of concrete - konzistencija betona consistent - konzistentan, stalan, postojan consistometer - konzistometar console - konzola (grad.) consolidation - učvršćivanje, konsolidacija (grad.); ~ by silica injections - silikatiziranje, konsolidacija silikatiziranja; ~ of soil ojačavanje zemljišta, tamponaž (grad.); ~ of soil by electro-osmozis - učvršćivanje tla elektroosmozom (tehn.); ~ of soil by freezing - učvršćivanje tla zamrzavanjem (tehn.)j ~ of soil by injection - učvršćivanje tla ubrizgavanjem (tehn.); ~ of soil by pressure grouting - učvršćivanje tla ubrizgavanjem; ~ of soil by vacuum method - učvršćivanje tla vakuum metodom; ~ of soil by vibration - učvršćivanje tla vibriranjem; ~, press - edometar consolidometer v. consolidation press consonance - konsonancija constancy of volume - stalnost zapremine, konstantnost zapremine
contact constant - konstanta; konstantan; ~, parallel flow - stacionarno tečenje, ustaljeno kretanje; ~, structural - konstrukciona konstanta constituent - konstituent; sastojak; sastavni deo constraint - ograničenje; prepreka; smetnja construction - konstrukcija, izgradnja; ~, and decoration work - montažni i dekorativni radovi; ~, company - građevinsko preduzeće; ~, depth - konstruktivna visina, građevinska visina; ~, design građevinski projekt; ~, factor konstrukcioni koeficijent; ~, plant - mašinski park, građevinske mašine; ~, plant shed - mašinska baza, mašinska garaža; ~, project v. construction design; ~, scaffold - radna skela; ~, science građevinarstvo; ~, site - gradilište constructional drawing - građevinski crtež constructivism - konstruktivizam consulting barrister - pravni save tnik;- ~, room, physician's ordinacija consumable - konzumni, potrošni; potrošački; potrošan; rashodni consumer - potrošač; ~, goods potrošna obrada (pl.) consumers' co-operative society zajednica potrošača consumption - potrošnja; ~, diagram - kriva konzumacije; ~ of energy - potrošnja energije consumptive use - konzumna potreba vlage, evapotranspiracija contact - kontakt, dodir, naći se u kontaktu, dodirnuti se, kontaktni, dodirni; veza, vezivanje, uspostavljati vezu; ~, aerator - potopljeni biološki filter; ~, arcing pomoćni kontakt; lučni kontakt, ~, back - zadnji kontakt (u releju); mirni kontakt, siguran kontakt; donji kontakt; ~, bearing - površinsko ležište; ~, bow - kontaktni deo strujnog prijemnika; ~, braking - kočni kontakt, kontakt pri kočenju; ~, break - razdvojni kontakt, kontakt u momentu raz-
contact
859
dvajanja; ~, brush - mrežni kontakt; ~, coding - kodni kontakt; ~, dead - razdvojeni kontakt, razmaknuti kontakt, mrtvi kontakt; ~, filtration - kontaktno (adsorpciono) filtriranje; ~, fixed - fiksni kontakt, stalni kontakt; ~, joint - kontaktna spojnica, pritisnuta spojnica; ~, knife nožni (u obliku sečiva noža) k o n takt, oštri kontakt; ~, live - zatvoreni kontakt; ~, plug - razdvojiv kontakt, utikački kontakt, patroni kontakt; ~, pull - produžni kontakt; ~, push - kontakt na dugme, kontakt na prekid; ~, push-button - kontakt dugme-kotva, veza preko kotve; ~, radio - radio-veza, radio-poziv; ~, rail kon; ~, retaining - kontakt samozadržavanja, blokirajući kontakt; ~, single - jedinični kontakt, usamljeni kontakt, jedini kontakt; ~, sliding - klizeći kontakt; ~, thermal - termo-kontakt, termoveza; ~, time - vreme kontakta, vreme koje smeša reaktorata provede u dodiru sa katalizatorom; ~, trailing - dodatni kontakt; ~, variable - varijabilni kontakt, promenIjivi kontakt; ~, wedge - utikački kontakt, kontakt utikačem contacting - kontaktirajući, spajanje kontakta, spajanje veza, vezujući contactor - kontaktor, spajač, elektromagnetni starter; ~, group grupni kontaktor, grupni spajač, višestruki spajač; ~, magnetic - (elektro) magnetni kontaktor; ~, rotating - rotacioni kontaktor contain - sadržati, sadržati u sebi, smesti ti; deliti bez ostatka Container - kontejner, rezervoar, prijemnik, cilinder, posuda; ~, flare - kasetica za signalne rakete, držač raketa; ~, fuel - ljuska zagrevnog elementa; ~, oil - uljni rezervoar, uljni tank; ~, reactor - tank reaktora; ~, sample - kontejner za uzorke; ~, solid propellant čvrsti kontejner; ~, vapour kontejner za pare
continuous contaminant - kontaminant, zagađivač contamination - kontaminacija, zagađivanje; primesa; ~, free from - bez zagađenja, bez primesa contemporaneous - singenetični, jednovremeni contemporary architecture - savremena arhitektura content - sadržaj, zapremina, kapacitet, sadržajnost, sadržan; ~> ash - sadržaj soli, slanost; ~, borrow-pit moisture - prirodna vlažnost (zemljišta) u majdanu; ~, cubical - zapreminski sadržaj, kubatura; ~, fat - sadržaj masti, masnost; ~, gum - sadržaj smola; ~, high oil - visoka masnost (semena); ~, information - broj informacija; ~, moisture - sadržajnost vlage; ~, oil - količina nafte; ~, void - poroznost -•ontents - sadržaj; ~, heading rubrika contexture - tkanje, pletenje, sjedinjavanje, jedinjenje contiguous - pripojen continent - kontinent contingency - kontingencija; slučaj, slučajnost, verovatnoća, mogućnost continuance - produžnost, trajnost, neprekidnost continued series of levels - nivelmantski vlak continuity - neprekidnost, celina, kontinuum, elektroprovodljivost (kola), kino-scenarij, diktatni tekst; ~, absolute - apsolutni kontinuitet continuous - neprekidni, produžni, nerazrezan, stalan, negašeći, protočni, tekući; ~, arched girder kontinualni luk; ~, beam - kontinualna greda; ~, contact coking - kontinualno koksovanje; ~, footing - kontinualni temelj, pojasni temelj, trakasti temelj; ~, girder - kontinualni nosač; ~, kiln - kružna peć; ringofen; ~> portal frame - kontinualni okvir; ~, rigid connection - krut priključak protiv savijanja, čvrste veze protiv savijanja; ~, slab - kontinualna ploča; ~, system of points
continuous
860
- kontinualni sistem ta caka; ~, traverse - otvoreni poligon; ~, window - prozorski niz, prozorski pojas contorted - iskrivljeni, ugnut, izobličen contortion - iskrivljenje, izobljičenje contour - kontura, ocrtavanje, nanositi konturu, horizontalan, crtati u horizontalama, fazonirani, profilisani; ~, approximate - hipotetična horizontala; ~, body stranice karoserije; ~, entry kontura ulaska, konture horizontalne obrade; ~, furrows - konturne brazde; ~ , g e o i d - geoidna horizontala; ~, half-interval poluhorizontala; ~, index - indeks kontura; ~, instrumental horizontala koja je određena instrumentom; ~, land - horizontala, konture suše, konture terena; ~, mediate v. half-interval contour; ~, oscilatting - nestabilna kontura, oscilujuća kontura; ~, sketch v. approximate contour; ~, unclosed - nezatvorena horizontala contoured - konturni, predstavljen horizontalama contouring - ucrtavanje kontura, nanošenje kontura, ucrtavanje u horizontalama contract - kontrakt, dogovor; zgušnjavati, sabijati; ugovor; ~, documents - elaborat; ~, for delivery - ugovor o isporuci; ~, of lease - ugovor o zakupu; ~, of sale - ugovor o kupovini contractible - stišljiv, sabijen, komprimovan contracting company - građevinsko preduzeće; ~, firm - građevinsko preduzeće; ~, party - ugovoreni partner contraction - sabijanje, skraćivanje, zgušnjavanje, kontrakcija, smanjenje; ~, after - dopunsko smanjenje; ~, amplitude - smanjenje amplitude; ~, end - bočni pritisak; ~, hindered - usporavanje kontrakcije; ~, jet - zgusnute struje; ~, joint
control - kontrakciona spojnica; ~, lateral - poprečni pritisak; ~, liquid - sabijanje tečnosti; ~, restrained - zadržano smanjenje; ~, solidification - pritisak pri stvrdnjavanju; ~, transverse - poprečni pritisak, transverzalni pritisak; ~, volume - smanjenje dinamičke zapremine contractor - preduzimač, kontraktor mašina contractor's plant - mašinski park contraf lexure - pregib contraflow - protivstruja contrails - inverzioni sled, inverziono praćenje contra-props - gvint suprotnog navoja contractual terms - odredbe iz ugovora contrast - kontrast, kontrastnost, jasnost slike; upoređivati; ~, brightness - svetlosni kontrast, oštar kontrast; ~, image - kontrast slike contribution - doprinos contriver - izobličavač control - kontrola; upravljanje; ~, continous - kontinualna kontrola; ~, flow - kontrola toka (protoka); kontrola tečenja; ~, house vodna komora; ~, industrial industrijska kontrola; upravljanje industrijskim procesom; ~, industrial quality - kontrola kvaliteta proizvodnje; ~, laboratory - laboratorijska kontrola; ~, passive - pasivna kontrola; prijemna kontrola; ~, procedure - tehnički nadzor rada; procedurama kontrola; kontrola procedure; ~, procurement quality - kontrola kvaliteta za proizvodnju; ~, product - kontrola proizvoda; ~, production - kontrola proizvodnje; ~, quality - kontrola kvaliteta; ~, raw material - kontrola sirovina; ~, reliability - kontrola pouzdanosti; ~, running - tekuća kontrola; kontrola u toku rada; ~, selection - selekciona kontrola; kontrola izbora; ~, shipping kontrola otpreme; ~, sight vizuelna kontrola; prijem po vi-
control
861
den ju; ~, source - kontrola izvora; ~, special project - kontrola specijalnih projekata; ~, standard batch - kontrola prema standardnoj šarži; ~, statistical quality - statistička kontrola kvaliteta; ~, strict - striktna (stroga, detaljna) kontrola; ~, supervisory - dispečerska kontrola; ~, visual v. sight control controllable - kontrolisani, regulisani, usmeravani controllability - upravljanje, regulisanje, kontrolisanje controller - regulator, kontroler, startni reostat, radni reostat, aparatura za upravljanje; ~, air-operated - pneumatski regulator; ~, automatic - automatski regulator; ~, continuous - regulator neprekidnog dejstva, kontinualni regulator; ~, electronic elektronski regulator; ~, floating - astatički regulator; ~, flow regulator toka, regulator rashoda, regulator gubitaka; ~, graphite grafitno kormilo rakete; ~, indicating - indikatorni regulator; ~, internal - gasno kormilo rakete; ~, master - kontrolor upravljanja; ~, missile - operator navođenja rakete; ~, p:dal-operated - kontrolor sa nožnim upravljanjem; ~, program - program-regulator, programski kontrolor; ~, proportional - proporcionalni regulator, statički regulator; ~, radar - operator radarske stanice; ~, ratio regulator odnosa; ~, relay-operated - regulator sa pomoćnim izvorom energije; ~, reversing reversilni kontrolor; ~, self-actuated - regulator neposrednog dejstva, regulator direktnog dejstva; ~, time-schedule - programski regulator; ~, traffic - dispečer; ~, wide-band - regulator sa širokim opsegom regulacije contuse - kontuzovati convection - konvekcija; ~, forced - prinudna konvekcija; ~, free prirodna konvekcija, slobodna konvekcija; ~, heat - toplotna kon-
converter vekcija; ~, thermal v. heat convection convector - konvektor, radijator toplote conveniences - podobnosti, udobnost convention - dogovor, usaglašavanje, konvencija; ~, of signs konvekdoni znaci conventional - konvencionalan, standardnog tipa, običnog tipa, serijski, uslovni; ~, signs - geodetski znaci; topografski znaci converge - konvergirati, slivati se, svoditi se na jednu tačku, uklanjati se, težiti ka jednoj tački convergency v. convergence converse - obrnuto značenje, značenje obrnutog znaka, obrnuta teorema, obrnut, prevrnut, okrenut conversion - konverzija, prevrtanje, preobražavanje, prelazak (iz jednog stanja u drugo), prelaz (iz jednog sistema u drugi), oslobađanje od decimala, prerada gvozda u čelik; ~ of energy -pretvaranje energije, prelazak energije; ~, altitude preobražaj visine; ~, analog-digital - analogno-digitalno pretvaranje; ~, angle-to-digit - pretvaranje „ugla-broj"; ~, binary binarno pretvaranje, dvojno pretvaranje, binarni preobražaj; ~, binary-analog - binarno-analogno pretvaranje ; ~, binary-decimal - konverzija iz dvojnog sistema u desetički; ~, digital -digitalna konverzija; ~, frequency - konverzija frekvence, pretvaranje frekvence; ~, hardness number - konverzija brojeva tvrdoće iz jedne skale u drugu; ~, impedance - konverzija ukupnog otpora; ~, range - konverzija daljine, preobražaj daljine convert - pretvarati, prevoditi (jedinice, mere), preobražavati, prerađivati converted steel - cementni čelik; ~, timber - strugana grada, rezana converter - konverter, pretvarač, reaktor-konverter; ~, analog-to-digital - analog-digitalni pretvarač, analog-digitalni konverter; ~,
converter
862
analog-to-serial - pretvaranje veličine u serijski oblik; ~, angle-to-digit - pretvaranje ugla u cifarski oblik; ~, anode - anodni konverter, anodni pretvarač; ~, are - lučni generator, iskra generator (visoke frekvence); ~, barrel-type - cilindrični konverter; ~, basic-Bessemer - Tomasov konverter, bazični konverter; ~, bottom-blown - konverter sa donjim dovodom; ~, cascade - kaskadni konverter, kaskadni pretvarač; ~, code - kodo-konverter, kodo-pretvarač; ~, colour - konverter crno-bele boje u kolor; ~, digital-to-analog - računsko analogni konverter, računsko analogni pretvarač; ~, eccentric - ekscentrični konverter; ~, fluid - fluidni konverter, hidro-transformator; ~, frequency - konverter frekvenci, pretvarač frekvenci; ~> inverted - invertovani konverter, obrnuti pretvarač, povratni pretvarač; ~, line balance - linearno prelazna aparatura; ~, linear-to-log - linearno-logaritamski konverter; ~, oxygen-blown - kiseonični konverter; ~, phase - pretvarač broja faza, pretvarač faza, konverter faza; ~, pulse - impulsni konverter, impulsni pojačavač; ~, radio - radio-frekventni konverter, radio-frekventni pretvarač; ~, range - konverter daljine; ~, range-height - kenverter „daljina-visina"; ~, rotary - rotacioni konverter, rotacioni pretvarač; ~, side-blown - konverter sa bočnim dovodom; ~, step-switch - stupnjasti konverter; ~, synchronous - sinhroni konverter, sinhroni pretvarač; ~, top-blown - konverter sa gornjim dovodom; ~, torque hidrotransformator converting - konvertovanje, pretvaranje convertiplane - konvertoplan, avion sa elisom convexity - konveksnost, izbočenost convexo-concave - konveksno-konkavan
conveyor convexo-convex - dvostruko konveksan convexo-plane - ravno konveksan, plan konveksan convey - transportovati, prevoziti, predavati, provoditi conveyance - prevoz, dostava, prevozna sredstva; ~, by rail - isporuka železnicom; ~, land -suvozemna transportna sredstva; ~, of energy - rasprostiranje energije; ~, public - prevoz putnika; ~, upright - vertikalno prebacivanje conveyer v. conveyor conveyor - konvejer, transporter; ~, aerial - viseći konvejer, viseći put; ~, apron - plastični konvejer; ~, armoured - pancirni konvejer, armirani konvejer; ~, bag - transporter džakova; ~, bale - transporter za kabaste terete; ~, band v. belt conveyor; ~, belt trakasti transporter; ~, bridge prenosni transporter, transporter mosne konstrukcije; ~, bucket lopatasti transporter, višelopatasti elevator; ~, cable - transporter sa sajlom; ~, canvas - trakasti transporter; ~, chain - kanalni transporter; ~, ehain-and-seraper - kanalni skreper; ~, coal transporter uglja; ~, cross - poprečni konvejer; ~, cross-over prekidni konvejer; ~, discharge - istovarni transporter; ~, disk disk konvejer; ~, distributing distribucioni konvejer; ~, d r a g skrep konvejer; ~, face - rudnički transporter; ~, feeding - padajući transporter; ~, flight - leteći transporter; ~, gangway - transportni put; ~, gathering - sabirni transporter, glavni transporter; ~, grain - transporter žita; ~, gravity gravitacioni transporter; ~, helical v. screw conveyor; ~, helicoid v. screw conveyor; ~, inclined - ugaoni transporter; ~, jigging - vibracioni transporter; ~, loader - utcvarni transporter; ~, log - transporter sa mrežastom trakom; ~, mesh-belt - transporter sa mrežastom trakom; ~, mixing - mešajući transporter, transporter
conveyor
863
mešalica; ~, overhead - viseći transporter, viseći konvejer; ~ packed - paket-transporter; ~ pallet - plastični transporter; ~ pan - plastični transporter; ~ picking - transporter kamenja; ~. pneumatic - pneumatski transporter; ~, portable - prenosni konvejer, pokretni konvejer, prenosni transporter; ~, rake - trakasti transporter; ~, refuse transporter stena; ~, roller - valjkasti konvejer; ~, screw - pužni prenosnik; ~, shaking v. jigging conveyor; ~, shuttle - viseći transporter; ~, spiral v. screw conveyor; ~, stacker - stoker-transporter, transporter otpadaka; ~, suction v. pneumatic conveyor; ~, transfer - predajni transporter, medutransporter, transporter-konvejer; ~, tray - kopitasti transporter; ~, trough v. tray conveyor; ~, worm v. screw conveyor convolution zavoj, namotaj, obrt, navoj, vrteti, zavijati convoy - konvoj, praćenje, sleđenje, pratiti, slediti convulsion - kataklizam, potres, rušenje, zemljotres cooling - hlađenje; ~, action efekat hlađenja; ~, agent - rashladno sredstvo; ~, ammonia hlađenje preko apsorpcije amonijaka; ~, attachment - uređaj rahladnog sredstva; ~, baffle rashladna traka; ~, block - blok hladnjaka; ~, blower - mlaznica rashladnog vazduha; ~, by air hlađenje vazduha; ~, by injection - hlađenje ubrizgavanjem; ~, by means of circulating water vodeno cirkulaciono hlađenje; ~, by outspread surface - hlađenje površine; ~, capacitative - kapacitativno hlađenje; ~, chamber - rashladna (komora) mansarda; coil - rashladna vijužnica, rashladni namot; ~, coke - gašenje koksa; ~ combined - kombinovano hlađenje ~, conduit - rashladni (jarak) kanal; ~, convective - konvekciono
cooling hlađenje; ~, crack - naprslina usled hlađenja; ~, directional direktno hlađenje, usmereno hlađenje; ~, disk - rashladna ploča; ~, down - ohlađenje; ~, ducted - tunelsko hlađenje; ~, evaporative - hlađenje isparavanjem; ~, external - eksterno hlađenje, spoljno hlađenje; ~, fan - rashladni ventilator; ~, fan increasing gear - reduktor (prenosa) ventilatora; ~, film - slojno hlađenje; ~, flange - rashladno rebro; ~, forced - prinudno hlađenje, forsirano hlađenje; ~, fuel - zadržavanje toplote; ~, gill hlađenje pomoću rebrastih cevi, radijatorsko hlađenje; ~, guide vane - lim-vodič rashladnog vazduha; ~, internal - unutrašnje hlađenje, interno hlađenje; ~, jacket - hlađenje pomoću vodene košuljice; ~, jet - strujno hlađenje, hlađenje preko strujanja; ~, liquid - tečno hlađenje, rashladna tečnost; ~, load computation pioračun hlađenja; ~, oil - uljno hlađenje, hlađenje uljem; ~, period - interval hlađenja; ~, pipe - rashladni kanal; ~, plant rashladno postrojenje; ~, plant for low temperature - postrojenje za duboko (hlađenje) zamrzavanje; ~, plate - hlađenje anode; ~, plate box - rashladna niša; ~, pond - rashladni bazen; ~, porous - parno hlađenje; ~, pump prinudno hlađenje pumpom; ~, radioactive - čuvanje radioaktivnih materijala; ~, ram - hlađenje duvanjem; ~, rate - brzina (hlađenja) rahlađivanja; ~, regenerative - regenerativno hlađenje; ~, rib - rashladna lamela, rashladno rebro; ~, super - superhlađenje; ~, sweat - hlađenje isparavanjem; ~, tank - rashladna posuda; ~, tower - rashladni toranj; ~, transpiration v. sweat cooling; ~, vapour - hlađenje isparavanjem; ~, wall - rashladni ozid; ~, water - vodeno hlađenje, rashladna voda; ~, water circulation pump - pumpa za rashladnu vodu; ~,
cooling
864
water pipe - linija (mreža) rashladne vode coom - treset, tresetna prašina, Šljaka, prašina, zaptivna maziva coomb - smanjivanje, pritezanje, sužavanje, redukcija, uska dolina, uvala, klanac cooperage - ulje u karteru, kartersko podmazivanje cooperation - kooperacija coordinate - koordinata, koordinatne ose, koordinirati, usaglašavati, uspostavljati pravilan odnos; ~, absolute - apsolutne koordinate; ~, air - prostorne koordinate; ~, angular - uglovne koordinate; ~, astronomic(al) - koordinate koje su određene astronomsko-geodezijskim ispitivanjem; ~, boring machine - koordinatna bušilica; ~, drilling - koordinatno bušenje; ~, Cartesian - Dekartove koordinate, pravougaone koordinate, ortogonalne koordinate; ~, celestial - nebeske koordinate, vasionske koordinate; ~, chromaticity - hromatične koordinate; ~, curvilinear - krivolinijske koordinate; ~, deformation - parametri deformacije; ~, ellipsoidal - elipsoidalne koordinate; ~, equatorial - ekvatorijalne koordinate; ~, false - uslovne koordinate; ~, geographic (al) - geografske koordinate; ~, geomagnetic - geomagnetne koordinate; ~, grid v. Cartesian coordinate; ~, ground - koordinate potpornih tačaka; ~, image - koordinate na aerosnimku; ~, lattice - koordinatni raster; ~, machine - koordinate koje su dobijene na fotogrametrijskom filtriranju, koordinate koje su izračunate pomoću računskih mašina; ~, model - model koordinate, koordinate tačaka stereomodela; ~, origin originalne koordinate, početne koordinate, nepotpune koordinate; ~, paper - milimetarski papir, logaritamski (mrežni) papir; ~, plane - ravne koordinate, koordinate u ravni, pravougaone koordinate; ~, polar - polarne koordinate; ~, rectangular v. Cartesian co-
cornice ordinate; ~, space v. air coordinate; ~, stage - koordinatni merni sto; ~, vertical - z-koordinata, apsolutna visina coordination - koordinacija, usaglašavanje, dovođenje rezultata raznih snimaka na opšti sistem koordinata coordinatograph - koordinatograf coordinator - koordinator cop - vrh, vrhić, vršak; kalem copaiba - kopajski balzam cope - svod, kupola, luk; obrazovati svod, kupolu ili luk, praviti zareze, urezivati, zasecati; gornji kalup, gornja forma; ~, false - lažno oblikovati; ~, mould - gornji deo određenog oblika cophasal - sinfazni, sinhroni, iste faze coping - red pokrivka, pokrivka u redu, završni pokrivak; ~, saw — lučna testera coplanar - koplanarni copolar - kopolarni copper strip test - proba bakarnom trakom na korozivnost benzina; ~, sweetening - „slađenje" bakrom, proces eliminacije merkaptana iz benzina pomoću soli, bakra i vazduha copy - kopija; ~, invoice - kopija računa; ~, paper - pelir (copy) print - otisak, separat copyright - nosilac autorskih prava coral limestone - koralski krečnjak cordon - kordonski venac, kordonski međuspratni venac core~, drill - bušilica na jezgro; ~, drill rig v. drill core; ~, drilling - jezgro dobijeno bušenjem terena, ukazuje na sastav i geološku formaciju zemljišta; ~, sample - jezgro; ~, surface - površina jezgra Corinthian order - Korintski red cork~, floor - pod od plute, plutani pod; ~, slabs - ploča od plute corner (wall) tile - holker corner window - ugaoni prozor cornice - venac, gezims, korniša, sims; ~, anchor - kotva venca; ~, boarding - odlaganje simsa
corporation
865
corporation - korporacija correct - ispraviti, popraviti, korigovati correction - korekcija, ispravka, popravka; ~, systematic - sistematska korekcija correlated - koreliran, usaglašen correlation - korelacija, odnos, zavisnost veza correspondence - prepiska correspondent - poslovni prijatelj corridor - hodnik, koridor corrodent - korozivan, korozivna sredina; najedajući corrosibllity - korozivnost corrosion - korozija; ~, accelerated - ubrzana korozija; ~, acid kiselinska korozija, najedanje kiselinom; ~, active - intenzivna (aktivna) korozija; ~, aeration aeraciona korozija; ~, aerobic aerobna korozija, korozija pri slobodnom dostupu vazduha; ~, alkaline - alkalna korozija, korozija u alkalnom rastvoru; ~, anaerobic - anaerobna korozija, korozija bez dostupa vazduha; ~, anode anodna korozija, korozija anode; ~, anodic v. anode corrosion; ~, aqueous - korozija u vodi, korozija u vodenim rastvorima; ~, armored concrete - korozija -armiranog betona; ~, ash - korozija izazvana produktima sagorevanja goriva; ~, atmosphere atmosferskakorozija; ~,atmospheric v. atmosphere corrosion; ~, bacterial - biološka korozija, biokorozija; ~, bimetallic v. contact corrosion; ~, biological - biološka korozija, biokorozija; ~, blood - korozija u krvi (npr. sintetičke veštačke) aorte ugrađene u organizam; ~, boiler - korozija (kotla) bojlera; ~, brine - korozija izazvana slanim rastvorom; ~, cathode - katodna korozija, korozija katode; ~, cathodic v. cathode corrosion; ~, cavitation - kavi taciona korozija; ~, cell - korozioni element; ~, channeling korozija kanalnih ožiljaka; ~, chemical - hemijska korozija; ~ r chloride-stress - korozija nastala 55 Becnlk
corrosion dejstvom hlorida pod (opterećenjem) naponom; ~, chlorine - korozija nastala dejstvom hlora; ~, concentration - koncentraciona korozija; ~, concentration cell - korozija kao rezultat dejstva koncentracionog elementa; ~, contact kontaktna korozija, korozija u malim zazorima; ~, continuous opšta (kontinuirana) korozija, korozija po celoj površini; ~, couple - korozija uslovljena obrazovanjem galvanopara; ~, crevice - kontaktna korozija; ~, crystallographic - kristalografička korozija; ~, damp atmospheric v. wet atmospheric corrosion; ~, deep korozija pri punom potapanju (metala u tečnoj korozionoj sredini); ~, deposition - depozitna korozija; ~, dew-point - korozija u rosištu (u tački rošenja); ~, defferential diferencijalna korozija; ~, differential aeration - korozija uslovljena diferencijalnom aeracijom; ~, dissimilar metal - korozija različitih metala; ~, dry atmospheric - suva atmosferska korozija; ~, dynamic - korozija u dinamičkim uslovima; ~, edge - ivična (rubna) korozija; ~, edge-point ivična (rubna) tačkasta korozija; ~, electrochemical - elektrohemijska korozija; ~, electrode - korozija elektrode; ~, electrolytic - korozija u elektrolitima; ~, end v. edge corrosion; ~, equal (rate) - ravnomerna korozija (koja se prostire ravnomerno po celoj površini metala; ~, erosion - eroziona korozija; ~, excessive intenzivna korozija; ~, exomorphic - ekzomorfna korozija; ~, external current - korozija spoljnom strujom; ~, extractive ekstraktivna korozija; ~, fatigue korozicni zamor; ~, fire-side korozija spoljnih zidova kotla; ~, filiform - vlaknasta korozija; ~, fluid - korozija izazvana u tečnoj sredini; ~, fretting - korozija usled dejstva trenja; ~, fuel toplotna korozija; ~, fused-salt korozija usled dejstva slanih rast-
corrosion
866
vora; ~, galvanic - elektrohemijska korozija, korozija usled dejstva mikroelemenata; ~, gas-phase - korozija u gasnoj fazi, gasna korozija; ~, general - opšta korozija ; ~, grain-boundary - međukristalna korozija; ~, graphitic gtafitizacija; ~, heavy - intenzivna korozija; ~, high-temperature visokotemperaturna korozija; ~, humid atmospheric - vlažna atmosferska korozija; ~, hydrogen vodonična korozija; ~,hydrogen-evolution - korozija sa vodoničnom depolarizacijom; ~, impingement - udarna korozija, korozija usled turbolentnog dejstva tečnosti; ~, in-pile - korozija u nuklearnom reaktoru; ~, intercrystalline medukristalna korozija; ~, internal - unutrašnja korozija (u cevovodima); ~, intragranular medukristalna korozija; ~, isolated - lokalna kotozija; ~, jet (-impingement) v. impingement corrosion; ~, light - slaba (neintenzivna) korozija; ~, line - linijska korozija; ~, liquid v. fluid corrosion ; ~, local - lokalna korozija; ~, localized v. local corrosion; ~, marine - korozija usled dejstva morske vode; ~, mechanochemical - hemijsko-mehanička korozija; ~, meeting v. contact corrosion; ~, metal(lic) - korozija metala; ~, microbiological mikrobiološka korozija; ~, microbiological aerobic - mikrobiološka aerobna korozija; ~, microbiological anaerobic - mikrobiološka anaeiobna korozija; ~, moderate - umerena korozija; ~, natural - prirodna kotozija; ~, natural-water - korozija usled dejstva prirodnih voda; ~, nitrate - korozija izazvana nitratima; ~, nonequal (-rate) - neravnomerna korozija; ~, outdoor - atmosferska korozija, korozija na otvorenom (prostoru); ~, oxygen-adsorption - korozija sa kiseoničkom depolarizacijom; ~, oxygen-concentration - korozija kao posledica različite koncentracije kiseonika; '
rosion
corrosion penetration - prodorna (penetraciona) korozija; ~, phenol fenolna korozija; ~, pit - korozioni ožiljak; ~, point - tačkasta korozija; ~, pointed - tačkasta korozija; ~, poultice - korozija pod (nanosom) presvlakom; ~, preventive - koroziono zaštitni sloj koji štiti od korozije; ~, protection - zaštita od korozije; ~, radiolvtic - radiolitička korozija ~, rapid - brza (intenzivna) korozija; ~, regional v. zonal corrosion; ~, resistance - antikoroziona otpornost; ~, rivulet v. condensate corrosion; ~, sacrificial - korozija anoda (u galvanskim kupkama); ~, salt-spray fog - korozija u slanim parama; ~, seawater - korozija usled dejstva morske vode; ~, selective - selektivna korozija; lokalizovana korozija; ~, shelf - korozija kao posledica samopražnjenja; ~, soil podzemna korozija; ~, spongious - sunđerasta (spužvasta) korozija; ~, static - korozija u statičkim uslovima; ~, steam - korozija izazvana dejstvom vodene pare; ~, stray-current - korozija od lutajućih struja; ~, stress - korozija usled zamora materijala, korozoja delova nepodesno opterećenih; ~, stress-accelerated - ubrzana korozija pod dejstvom napona; ~, structural - strukturna korozija; ~, structure-dependent - strukturna korozija; ~, subsoil v. soil corrosion; ~, subsurface - potpovršinska korozija; ~, sulphide sulfidna korozija; ~, sulphur sumporna kotozija; ~, surface površinska korozija; ~, thermogalvanic - termogalvanska korozija; ~, thread-like - vlaknasta korozija; ~, total - opšta korozija; ~, transgranular - transgranularna korozija; ~, tubercular - tačkasta (perforationa) korozija; ~, two-stage - korozija kroz dve faze, dvostadijumska korozija; ~, underfilm - podslojna korozija (npr. pod slojem laka ili filma); ~, underground v. soil corrosion;
867
~, undermining v. subsurface corrosion; ~, underwater - podvodna korozija; ~, uniform ravnomerna korozija, ravnomerno rasprostranjenakoiozija; ~,vapor-phase - paro-fazna korozija; ~, water v. aqueous corrosion; ~, water-electrolyte - korozija u sistemu voda-elektrolit; ~, waterside - korozija unutrašnjih zidova kotla; ~, weld - korozija u zoni zavarenog šava; ~, wet - vlažna korozija, korozija u uslovima kondenzacije; ~, wet atmospheric vlažna atmosferska korozija; ~, white-rust - korozija cinka sa formiranjem bele rđe corrosion-fatigue - koroziono postojan corrosionist - stručnjak koji se bavi problemom korozije, korozionista corrosive - sredstvo koje izaziva koroziju; agresivan; ~, action - korozioni proces corrosiveness v. corrosivity corrosivity - koroziona aktivnost corrugated asbestos - talasasti azbest; ~, sheet-iron - valoviti (talasasti) lim; ~, steel roof krov od talasastog lima corrugations - nabiranja kolovoza cosing - ocevljenje bušotine nafte costing - obračun troškova cost calculation - obračun troškova; ~, of repairs - troškovi cpravke costs - troškovi (pl.) cotton oil, cotton seed oil - ulje pamučnog semena Cottrell precipitator - Kotrelov taložnik, uređaj za elektrostatičko prečišćavanje gasova od čistih čestica couchette - kušet-kola Coulomb's theory of earth pressure - Kulonova teorija zemljanog pritiska counsel - pravni savetnik counter - brojač, brojački uređaj, brojačka šema, biojačka cev, radna površina, kapica, zadnja kapica (kod cipela); ~, absolute - brojač za apsolutno merenje, apsolutni brojač; ~, batch - brojač grupa; ~batching - brojač dozatora; ~ 55*
counter bi-directional - brojač sa dvostranim dejstvom, bi-direktni brojač; ~, binary - dvojni brojač, binarni brojač, dvojni uređaj za brojanje; ~, binary decade - dvojno-dekadni brojač; ~, coil-turn - brojač navoja; ~, cold cathode - brojač sa hladnom katodom; ~, cycle brojač ciklusa, ciklomer; ~, decade - dekadni brojač; ~, digit r- cifarski brojač, digitalni brojač; ~, directional - direkcioni brojač, brojač sa usmerenim dejstvom, jednosmerni brojač, kolimisani brojač; ~, dust - merač prašine, instrument za brojanje čestica prašine u vazduhu; ~, electronic - elektronski brojač, elektronska brojačka šema, elektronsko brojačko kolo; ~, flip-flop - brojač sa trigerima, flip-flop brojač; ~, frame - brojač kadrova; ~, gas - gasni brojač; ~, gated oscillator - usmereni brojač kretanja; ~, Geiger - Gajgerov brojač; ~, impulse - brojač impulsa; ~, inertia revolution tahometar sa centrifugalnim klatnom; ~, lock-on - brojač sinhronizatija; ~, monitor - konrtolni brojač; ~, neutron - neutronski brojač; ~ -offer - prctivponuda; ~, photomultiplier - scintilacioni brojač sa fotomultiplikatorom, fotomultiplikacioni scintilacioni brojač; ~, picture - brojač snimaka, brojač kadrova; ~, pulse - brojač impulsa; impulsni brojač; ~, radiation - brojač radijacija; ~, revolution - tahometar, brojač broja obrtaja; ~, ring - brojački uređaj sa kružnom šemom, kružni brojač; ~, scintillation - scintilacioni brojač, brojač scintilacija; ~, sheet - brojač papirnih listova, papirni brojač; ~, signature - uređaj za brojanje signature; ~, speed spidometar; ~, start-stop - jednovremeni brojač, pojedinačno brojanje; ~, stepping - stepenasti skupljač, stepenasti brojač; ~, stroke - detektor broja navoja; ~, telemetering - telemerni brojač; ~, television - televizijska brojačka šema; stupnjasta sabirna šema;
counter
868
coupling
~, transistored - tranzistorizirani ~, rivet - upušteni zakivak; ~, brojač, brojač sa kristalnim triodama screw - upušteni vijak counter-boring - (cilindrično) bu- countervail - kompenzirati, uravnošenje, bušenje; izbušiti težavati, protiviti se counter-brace - obrnuta dijagonala countervein - izolirana žica counter-pressure - protivpritisak country - zemlja, oblast, teritorija, counter-rail - protivrele rejon, naselje; bočne stene; ~, brocounter-recoil - nazad-vraćen, odken - presečeni teren; ~, enclobijen unazad sed - pokriveni teren; ~, fair counter-septum - protivpostavljena poljoprivredna izložba; ~, flat jama ravnica, nizija; ~ of origin counter-timer - brojač za merenje zemlja porekla; ~, road - cesta, intervala vremena seoski put; ~, satellite exchange counteract - protivdejstvovati, urav- zemaljaska podstanica; ~, unnotežavati, neutralizovati worked - neobrađeno mesto counteraction - protivdejstvo couple - par, sjedinjavati, spajati, counterbalance - protivteg, uravnosparivati, sastavljati, vezivati; par sila; element; ~, astatic - astatežavati tički par; ~, centrifugal - mocounterbore - zvonasti otvor, čelni ment centrifugalnih sila; ~, kiotvor; otvor napravljen burgijom; nematic - kinematički par; ~, of upuštač (za cilindrične otvore) forces - par sila; ~, roll - mocounterbuff - odbijati, umanjivati ment kretanja; ~, roof- dvovodni udar krov, sedlasti krov; ~, thermocounterchute - nagib sa zadnjim electric - termo-par; ~, turning padom, kraj impulsa - rotacioni par sila; rotacioni mocountercurrent - protivstruja, struja menat; ~, voltaic - galvanski par suprotnog smera coupler - spojnica, spoj, sastav, spocounteretch - dekapiranje jište, sastavak, spona; uređaj za coanterflow - protivtok, dolazeći spajanje; uređaj za vezu; utikačka kutija; ~, automatic - auto-spojpotok nica, automatska spojnica; ~, bar cocnterforce - protivdejstvujuća sila, - međušinski prebacivač; ~, bisila protivdejstva -directional - dvodirekcioni odgocoonterhatching - šrafiranje varač; ~, car - spajač vagona, ureconnterlight - suprotno svetio đaj za vezivanje; ~, cathode countermark - suprotna matrica katodna veza, veza preko katode; ~, (kod kovanja novca), kontrolna directional - direkcioni spajač; ~, klema; navući drugu klemu female - kružni spajač, spojnica countermodulation - protivmodula(kružna); ~, long-slot - dužinski cija spajač, produžena spojnica, uzdužna countermotion - obrnuto kretanje, spojnica; ~, male - kružna spojpovratno kretanje nica; ~, semi-automatic - polucounterpart - duplikat, zamenjeni automatsko spajanje; ~, slide deo, suprotni deo regulisana veza; ~, tight-lock counterreaction - obratna reakcija countershaft - kontramehanizam, jaka auto-veza; ~, with internal kontrapokretanje waive - glava spojnice sa ventilom countersink - konični upuštač; ko- coupling - spojnica, spajanje, vezinični upust vanje, vezivni pribor; sparivanje countersinking - upuštanje; ~, cutsjedinjenje; veza, gcodezijska veza; ter - konični upuštač ~, adapter - adapter spojnica; ~, counterspring - kontraspirala; amoraerial - veza sa antenom, antenska tizaciona spirala, amortizer veza; ~, articulated - univerzalna countersunk - potajni, sakriti, pospojnica, samima spojnica; ~, autopljeni; ~, bolt - upušteni vijak;
coupling
869
tomatic - automatska veza, auto-veza, automatska spojnica; ~, back - obratna veza, obrnuta veza, kontraveza; ~, bali - loptasta šarka, sferna šarka, spojnica sa kuglom; ~, band - trakasta spojnica, pljosnata spojnica; ~, bar klinasta spojnica; ~, box - čahurasta spojnica, oklopna spojnica; ~, brake - kočeća spojnica; ~, butt-muff - kruta spojnica, čvrsta spojnica; ~, capacitive - kapacitativna veza, kondenzatorska veza; ~, car - vagonska veža, spojnica vagona; ~, cased-muff v. butt-muff coupling; ~, centrifugal - centrifugalna spojnica, spajanje centrifugalnom spojnicom; ~, claw - kandžasta spojnica; ~, close jaka veza (radio), zatvorena veza; ~, closed - kruta spojnica, čvrsta spojnica, čvrsta veza; ~, compression - kompresiona spojnica; ~, condenser v. capacitive coupling; ~, conductive - konduktivna veza, provodna veza; ~, cone - konusno spajanje, konusna spojnica; ~, cone-vice - konusna spojnica, spojnica sa konusnim zabadanjem, Selersova spojnica; ~, cooke - prigušena spojnica; ~, cross - ukrštena veza; ~, cross sliding ukrštena tanjkasta spojnica; ~, cushion disk - spajanje sa elastičnim diskovima; ~, die - lovačko zvono; ~, direct - direktna veza, neposredna veza, direktno sjedinjavanje; ~, dog - kandžasta spojnica, zupčasta spojnica; ~, double universal - dvojni kardan, dvojna univerzalna šarka; ~, dummy uređaj za zaptivanje; ~, electric električna veza; elektromagnetna spojnica; ~, electromagnetic elektromagnetna spojnica; ~, electron - elektrpnska veza; ~, end-on - krajnja veza, konačna veza; • expansion - kompenzaciona spojnica, ekspanziona spojnica; ~, extension - ekstenziona spojnica, ekstenziona šarka; ~, fixed - fiksna spojnica, čvrsto sjedinjavanje; čvrsto vezivanje; ~, flange - ravna spojnica, površinsko sjedinjavanje; ~,
coupling flexible block - spojnica sa elastičnim dodacima; ~, floating klizna spojnica, klizno sjedinjavanje; ~, fluid - hidraulična spojnica; ~, friction - frikciono sjedinjavanje; frikciona spojnica; ~, full-floating - klizna spojnica; ~, heating-house - međuvagonska spojnica zagrevnog sistema; ~, holdfast zaptivna spojnica; ~, Hooke's univerzalna spojnica, kardan; ~, hose - spojnica creva; ~, hydraulic - hidraulična spojnica, hidraulično sjedinjavanje, hidraulično spajanje; ~, inductive - induktivna analiza; ~ , j a w v . claw coupling; ~5 jigger v. inductive coupling; ~, loose - slobodno sjedinjavanje, slobodno vezivanje, slabo vezivanje, slaba veza; ~, movable - razdvojna spojnica, podizna spojnica, slaba spojnica; ~, muff - sjedinjavanje spojnicom, spojničko sjedinjavanje, spojničko spajanje; ~, needle - iglasta spojnica, igličasta spojnica; ~, pawl - frikciona spojnica; ~, percentage - koeficijent veze (u procentima); ~, pin igličasta spojnica; ~, ratchet v. pawl coupling; ~, reaction reakciona obratna veza; ~, reducing - redukciona spojnica, prelazna spojnica; ~, resistance - veza preko otpora; ~, return - povratna veza, obratna veza; ~, rigid čvrsta spojnica, čvrsto spajanje; ~, rope - spojnica za sjedinjavanje konopca; ~, screw - stezanje pomoću navoja, spiralni navoj; ~, screwed - spajajuća spojnica; ~, self-aligning - samoizravnjujuća spojnica; ~, sleeve - stezač spojnica; ~, sliding - klizna spojnica; ~, slip - klizna spojnica, kompenzaciona spojnica; ~, split - razrezana spojnica; ~, split-muff v. split coupling; ~, spring - spiralna spojnica, elestična spojnica; ~, star - univerzalna spojnica, Gukova spojnica, kardan; ~, steam hose spojnička spojnica za parne kotlove; ~, tender - spojnica između lokomotive i rendera; ~, tight čvrsto sjedinjavanje, čvrsto spa-
coupling
870
janje; jaka radio-veza; ~, toothed - zupčasta spojnica, zupčasto spajanje; ~, transformer - transformatorska veza; ~, tubing - spojnica za spajanje cevi; ~, union spajanje cevi; ~, universal v. Hooke's coupling; ~, vernier spojnica za spajanje talasa u bilo kom položaju! ~, weak - slaba radio-veza coupon - primerak za ispitivanje; ~, test - probni obrađeni komad courier - voda puta course - kurs, pravac, marš-ruta, put, sled; horizontalni red; prostiranje, sloj (uglja); izrada; tok; provetravati; ~, air - kretanje vazduha, tok vazduha, pravac struje vazduha; ventilacioni uređaji; ~, base donji sloj, fundirajući sloj (kolovoza); osnovni venae; ~, beacon - kurs po zraku radio-fara; ~, bearing noseći sloj; kurs po karti; ~, bed - prostiranje sloja; osnovni sloj (puta); ~, binder - vezni sloj, vezani sloj; ~, collision - presretni kurs, kolizioni kurs; ~, compass - kompasni kurs; ~, cushion - osnovni sloj, osnovni peščani sloj, elastično fundiranje; ~, damp sloj hidrolizolacije, hidroizolacioni sloj; ~, damp-proof - hidroizolacioni sloj; ~, flight - kurs, pravac leta; ~, footing - donji sloj kamene osnove, kameni temelj; ~ lower - donji tok (reke); ~ magnetic - magnetni azimut; ~ maintenance - kurs održavanja; ~ middle - srednji prsten (kotla); ~ oversailing - konzolni red; ~. pervious - vodopropusni sloj; ~ race - korito; ~, seamless shell karika bez spoja; ~, steered v. compass course; ~, stretching - podložni niz; ~, surface - gornji sloj pokrivača, odvojeni sloj; ~, track - kursni ugao; ~, true stvarni kurs coursed - kursni coursing - sledenje kursa, hod po kursu; razvođenje zvuka court of arbitration - arbitraža; ~ of conciliation - arbitražna komisija
courtyard - dvorište covalence - kovalentnost covalent - kovalentan covariance - kovarijacija cove - svod, svoditi; karsna peščara; ~, molding - olučasti profil coved(wall) tile v. cove covenant - usaglašavanje, dogovor, uslovljavanje cover - poklopac, prekrivač, kupola, kapak, zvono, krov, obloga, omotač, zaštitnik, oklop, kućište, košuljica, pokrivač; nanos, pokrov; ~, air rejon aero-foto-kartografisanja; oblačnost; ~, air-tight - hermetična obloga, obloga nepropustljiva za vazduh; ~, cementation - stene spojene metodom cementacije; ~, cloud - oblačni pokrivač; ~, coating - materijal za pokrivanje; ~, concrete - zaštitni sloj betona; ~, crankcase - pokrivač kartera, poklopac kartera; ~, cylinder zaptivka cilindra; ~, dust - pokrivač od prašine, obloga za zaštitu od prašine; super obloga; ~, end krajnji poklopac; ~, face - gornji deo (respiratora); ~, finnel - poklopac dimnjaka; ~, grid - ekran mreže; ~, guide-vane - gornji deo aparata; ~, hatch - deo luka; ~, heading - glava zaglavlja; ~, heavy - teške stene; ~, ice - ledeni pokrivač; ~, insert - umetnuti deo, umetnuti sloj; ~, lower guide-vane - donji deo aparata; ~, magazine - prekrivač magacina; ~, manhole - deo luka; ~, muzzle - uzdužni omotač; ~ of frosted glass - zastakljenje mutnim staklom; ~, page - omotna stranica, strana; ~, pile - naglavak stuba; ~, plate - obraz, podvezica za pokrivanje; ~, protecting v. protection cover; ~, protection - zaštitni omotač, zaštitna obloga; ~, radiator hood - stub radijatora; ~, rugged ice - rastresiti ledeni pokrivač; ~, scroll - spiralni omotač (turbine, ventilatora); ~, shed - jednostepeni pokrivač; ~, slip - pokretni pokrivač; ~, smooth ice - glatki ledeni pokrivač; ~, snow - snežni pokrivač; ~,
cover
871
crack
vazdušni dimnjak; vihor, vrtlog, •trip - pokrivna letvica; ~, turrotor; ~, annular - anularni defbine head v. turbine top cover; lektor; ~, flap - poklopac za re~, turbine top - pokrivač turbine; gulaciju rashladnog vazduha; ~, ~, tyre - futrola za rezervne delove; low drag - opticač sa niskim čeo~, valve - zaptivač klipa, zaptivač nim otporom; ~, ventilating v. cilindra; ~, watertight - vodoventilator cowl; ~, ventilator nepropustljiva obloga ventilaciona sonda; ~, wind .cover-bar - dodatak, spojnica široka ventilaciona cev coverage - zona dejstva, daljina dejstva, posmatranje; obezbeđenje; cowl-cooled - hlađen spoljnim strujanjem vazduha prekrivka; kartografska ispitanost; ~, azimuth - osmatranje po azi- cowling - kožuh, pokrivač, kaput, optočnik; prekrivanje avio-motora; mutu, azimutni sektor; ~, broad ~, cockpit - oklop kabine pilota; široki zahvat; ~, camera - polje ~, engine - pokrivač pokretača; ~, zahvata kamere; ~, continuous hinged - odvojeni pokrivač; ~, kontinualno profilisanje; ~, linenose - nosni protočnik -of-sight - direktna vidljivost; ~ cowshed - štala, tor, obor za stoku, of radar - zona dejstva radara, štala za goveda; ~, pipeline milzona dejstva radio-lokatora; ~, kers - sistem cevi za mužu planned - planirana površina kartocoxswain - kormilar graf isan ja; ~, range - daljina coyoting - bezsistemni razvod dejstva; ~, search - ispitivana zona dejstva, zona ispitivanja; ~, site - crab - dizalica, čekrk, vitlo, vinta, penjalica; kran-dizalica; zanošenje, određivanje mesta; ~, warranty ugao zanošenja, krivudanje domen garancije crabbing - krivudanje covered - pokriven, zakriven, izocrack - prskotina, naprslina, pukolovan, širmovan, obuhvaćen tina, otvor, procep, međuprostor, coverer - vrsta pluga glečerska pukotina, treštati, rušiti covering - pokrivni sloj, pokrivač, se, udar, tresak; krekovanje; ~, pokrivanje; izolacija, izolacioni sloj; atmospheric - atmosferski udar; ~, arch - svodni pokrivač, lučni ~, contraction v. shrinkage pokrivač; ~, ballast - balasni sloj; crack; ~, cross - ukrsna naprs~, colour - prekrivna boja; ~, lina; ~, endurance - prskotina fire-proof - vatrostalna obloga, usled preopterećenja (usled izdržobloga od nezapaljivog materijala; ljivosti); ~, external - spoljna ~, ice - rashladivanje, zaleđivanje, prskotina; ~, face - površinska leđenje; ~, iron - čelični pokrivač, pukotina, površinski otvor; ~, faigvozdeni krov; ~, l e a d - olovna lure - prskotina pri kvaru; ~ obloga; ~ of roof - krovni mafatigue - pukotina usled starenja terijal; ~, paper - papirna izo~, frost - glečerska pukotina; ~ lacija; ~, protective - zaštitni hair(line)-vlaknasta pukotina; ~ pokrivač; ~, roof - krov; ~, hanger - prekrivena pukotina; ~ rubber - gumirana obloga; ~, hardening - pukotina pri kaljenju. snow - snežni pokrivač; ~, wall ~, heat - toplotna naprslina, topspajanje zidova lotni otvor; ~, internal - unutcoving - holkel, ukrasni profil rašnja prskotina; ~, longitudinal cow beet - stočna repa; ~, -hide dužinska prskotina; ~, mud veštačka koža; ~ -hitch - gruba geološka pukotina, naprslina na sprega, slaba veza steni; ~, natural - prirodni otvor, cowcatcher - zaštitna rešetka prirodna pukotina; ~, pressing cowl - kupola, svod dimnjaka, čeoni defekt pri presovanju; ~, progressive - progresivna prskotina; ~, zid, kapak, zvono, def lektor, sonda; quenching - pukotina pri kaljenju; levkasto proširenje; kožuh, kaput; hauba motora; ~, air - protočnik,
crack
872
~, service - prskotina usled upotrebe (eksploatacije); ~, shatter pukotina pri kovanju, naprslina pri kovanju; ~, shrinkage - temperaturska napi slina; ~, slip v. pressing crack; ~, underbeađ - potporna pukotina, naprslina pri dnu (suda); ~, water - pukotina nastala pri hlađenju u vodi crackability - krekiranje, krekovanje cracked - naprsli, napukli, razdvojen; krekovani cracker - drobilica; aparatura za krekovanje; ~, air-lift - kreking uređaj sa pneumopodizačem; ~, fluid catalytic - uređaj za katalitičko krekovanje; ~, skull - drobilica za usitnjavanje erackiness - lomljivost cracking - krekovanje (piroliza), proces termičkog cepanja većih ugljovodonika u manje uz stvaranje olefina, osnovni proces u petrohemiji; ~, coil - osnovni reaktor za krekovanje; ~, corrosion - prskanje usled korozije; ~, environmental - prskanje pod dejstvom okoline; ~, severity - intenzitet krekovanja, podešava se parametrima procesa, naročito temperaturom; ~, still postrojenje za krekovanje crackproof - otporan na prskanje cracks in concrete - pukotina u betonu; ~ in welds - prskotine zavarenih spojeva cradle - viseća skela craft workers - zanatska komora craftman's guild - zanatska komora; ~ shop - zanatska radnja erancase dilution - razblaženje ulja u karteru motora crane - krandizalica; ~, angle kran na tronožnom oslonu; ~, a r m - konzolni kran; ~, automatic grab - kran sa automatskom hvataljkom; ~, balance - kran sa protivtegom; ~, bar (iron) - kran za prenos sortiranog čelika; ~, block (transport) - transportni kran, kran (dizalica) za balvane; pretovarni kran; ~, bracket konzolni kran; ~, break down kran (dizalica) brze tehničke pomoći (u havarijama); ~, bridge -
crane
crane mosni kran; portalni kran; ~, bucket - kran vedričar, kran sa vedrom; ~, cab - kabina krana, kranovođe; ~, cantilever - konzolni kran; ~, casting - liveni kran; ~, charging - šaržirni kran, kran punilac; ~, crawling tractor - kran (dizalica) na gusenicama, obrtni kran guseničar; ~, curb ring - kran na zatvorenoj putanji; ~, derrick kran na tronožnom oslonu; ~, derrick waggon - železnička dizalica; ~, dock - pristanišni kran; ~, driver - kranovođa; ~, erecting - montažna dizalica; ~, fixed gantry - stacionarna dizalica; ~, floating - plovna dizalica; ~, forge — kovačka dizalica (za pridržavanje obratka za vreme kovanja); ~, full portal - portalni kran; ~, gasoline - dizalica (kran) sa motorom sa unutrašnjim sagorevanjem; ~, giant - kran za veće terete; ~, goliath - džinovska dizalica, dizalica velike snage; ~, grab - dizalica sa samozahvatom; ~, hammer head - kran oblika čekića; ~, hammer head slewing - dizalica za okretanje otkivaka; ~, hand (power) - ručna dizalica; ~, hand (power) truck v. hand (power) travelling crane; ~, harbor portal - lučki portalni kran; ~ hatch - lučni kran; ~, heavy' -duty - kran velike nosivosti; ~ helmet - kran oblika kacige; ~ hoisting - podizna dizalica; ~ ingot (drawing) - kran sa kleštima (za prenos ingota); ~, installationdizalično postrojenje; ~, lever kran za horizontalni transport; ~, locomotive - kran-lokomotiva, samohodni kran; ~, magnet - kran sa elektromagnetom, podizni (teretni) magnet; ~, mast - kran-dvonog; ~, mobile - samohodni kran; ~, one-motor travelling jednomotorni mosni kran; ~, pillar - povratni kran; stub krana, stalak krana; ~, plate - kran (dizalica) za prenos metala u pločama; ~, pneumatic - pneumatski kran; ~, portable - kran-transporter; ~, portal - portalni kran; ~, post
1 i;
873
- kran na koloni; ~, power house - kran u elektrani; ~, quay obalski kran, pristanišna dizalica; ~, roof - mosni kran; ~, rotary tower - toranjski obrtni kran; ~, semigantry v. semiportal crane; ~, semiportal - poluportalni obrtni kran; ~, shear-legs - kran-dvonožac; ~, sheet-iron - kran za prenos metala u pločama; ~, •hip - brodski kran, brodska dizalica; ~, single-motor travelling - jednomotorni mosni kran; ~, slewing - obrtni kran; ~, smithy slewing - kovački obrtni kran; ~, standard overhead travelling normalni mosni kran; ~, stationary - stacionarni kran; ~, stationary slewing - stacionarni obrtni kran; ~, steam - parni (na paru) kran; ~, steel erecting - kran za montažu metalnih konstrukcija; ~, stock - skladišni kran; ~, store - skladišni kran; ~, swing - obrtni kran; zidni kran; ~, three-legs - kran tronožac; ~, three-motor travelling - tromotorni mosni kran; ~, tower toranjski kran; ~, tower slewing toranjski obrtni kran; ~, transport - teretni kran; ~, travelling mosni kran; kran na platformi; vagon kran; ~, trestle - bok-kran; ~, trolley - kran „mačka"; ~, truck - automobilski kran; ~, turning - obrtni kran; ~, turnstile - obrtni kran; ~, twin travelling - dvomosni kran, kran na dva mosta; ~, walking - samohodni (železnički) kran; ~, warehouse skladišni kran; ~, water - hidraulični kran; ~, way - kranska staza; ~, workshop - radionički kran; ~, yard - dvorišni kran crane track~, girder - staza dizalice, kranska staza; ~, support v. crane track girder crank'shaft - kolenasto vratilo, radilica cranked fishplate - pretežna vezica, vezica, spojnica, čelična pločica za povezivanje šina cranky - raštimovan, neispravan
criterion crash - lorn; havarija, razaranje; slomiti se, havarisati, razrušiti crater - krater, udubljenje pii zavarivanju creation - kreacija, ostvarenje creche - obdanište, dečji vrtić, dečje jasle creditor - poverilac creep - puzanje, plazanje; ~, adjuster - pomerač za šine; ~ of concrete - puzanje betona, plazanje betona; ~ of rails - puzanje šina, pomeranje šina crematorium - krematorijum Cremona's force plan - Kremonin plan, Maksvelovi dijagrami Cremona's polygon - Kremonin plan, Maksvelovi dijagrami cremone bolt - espanjolet, okvir za prozor cretaceous system - kredna formacija crew - radna brigada, smena; ~, crash - spasilačka (ekipa) brigada; ~, maintenance - ekipa za tehničko opsluživanje; ~, operating radna (brigada) smena; ~, repair remontna ekipa; ~, screening ekipa sortirača, razvrstača; ~, trouble - spasilačka ekipa cripple - oštetiti, pokvariti, uneti nered, deformisati criteria of convergency - kriterijum konvergencije criterion - kriterijum; ~, acceptability - kriterijum prihvatljivosti; ~, acceptance - kriterijum prijema; ~, assessment - kriterijum ocene (procene); ~, decision - kriterijum odluke, kriterijum donetih odluka; ~, demonstration - kriterijum demostracije (prikazivanja); ~, derating-kriterijum smanjenja nominalnih pokazatelja; ~, failure - kriterijum klasifikacije kvarova (otkaza); ~, human error reliability - kriterijum pouzdanosti pri gieškama operatora; ~, mean life - kriterijum srednje dugotrajnosti; ~ of control - kriterijum kontrole; ~ of performance - kriterijum performanse; ~, optimality - kriterijum optimalnosti; ~, rejection - kriterijum za škartiranje
criterion (odbacivanje); ~, reliability kriterijum pouzdanosti; ~, return - kriterijum vraćanja (u prethodno stanje); ~, risk - kriterijum rizika; ~, specified - određeni (specificirani) kriterijum; ~, standard standardni kriterijum, kriterijum standarda; ~, utility - princip korišćenja; kriterijum upotrebe; ~,load - kritično opterećenje; ~, shear stress - kritični napon na smicanje; ~ , stress -kritični napon criticality - kritičnost crookedness of a tree - zakrivljenost cross (hatching) - šrafiranje; ~, adit connecting two tunnels spojna stolna; ~, bat (in fence of wooden bridge) - kolenik, vezivna gredica; ~, beam - poprečni nosač; ~, bracing - poprečni spreg; ~, country route - poprečna trasa, vododelničkatrasa; ~, framework for load distribution - poprečni okvir za raspodelu tereta; ~, girder - poprečni nosač; ~, lagging - cetline, daščice na svodovima; ~, method of structural analysis - Krosova metoda; ~, over on two tracks - prosta kolosečna veza; ~, over track v. cross over on two tracks; ~, page široki format; ~, roads - raskrsnica, ukrštanje, presecanje; ~, staff - doboš, instrument za obeležavanje pravca; ~, trench - drenažni prošek, šlic, procednica; ~, vault - krstasti svod; ~, ventilation - poprečno provetravanje, poprečna ventilacija cross-beam - poprečni nosač, poprečna greda, prečka, prečagica cross-bearer - oluk za propuštanje tečnosti, kanal za tečne materijale cross-bearing - određivanje položaja (koordinata) pomoću azimuta cross-bedded - kososlojni cross-bedding - kosi slojevi cross-bow - poprečna duga cross-bracing - ukršten cross-breed - hibrid cross-buck - kosi krst (na prolaznom signalu) cross-compound - dvojno širenje
874
cross-section
cross-correlation - uzajamna korelacija cross-country - van puta, povećane prohodnosti cross-cut - skraćeni put; ort, jedinični vektor; pristupni otvor, pristupna stolna, prošek; poprečni; poprečni razrez; ~, haulage radni ort, radni otvor; ~, partial delimični otvor, parcijalni presek cross-cutter - samorezač, obrubna mašina cross-fade - ravnomerna promena televizijskih kanala cross-feed - poprečna predaja cross-flow - poprečni tok, poprečni protok cross-force - poprečna sila cross-gallery - otvor, galerija cross-grained - svileni, sa izvučenim vlaknima cross-hatched - zaparan na krst, unakrsno zaparan cross-head - klizač; ukrštanje; ~, closed - zatvoreni klizač; ~, main - otvor glavne klipnjače; ~, safety - znak ukrštanja; ~, single-bar jednostepeni otvor cross-linking - formiranje poprečnih veza cross-member - traversa, poprečni elementi, poprečna greda cross-over - prelaz, natputnjak, nadvožnjak, podvožnjak; ukrštanje; razdvajanje; poprečna greda, traverza cross-piece - poprečna gieda, traverza; ukrštena greda cross-pin - poprečni štift, poprečni palac cross-plotting - prebacivanje iz jednih koordinata u druge putem preseka krivih sa paralelnim linijama cross-road - presečni put, ukršteni put cross-section - poprečni presek, poprečni razrez, profil; efikasni poprečni presek; ~, bulk - potpuni presek; ~, capture - presek zahvata; ~, fission - presek fisije, efikasni presek fisije; ~, geometrical - geometrijski presek; ~, nuclear - efikasni presek, nuklearni presek; ~, radar - radarski presek, efikasni presek cilja, ekvivalentna
cross-section
875
odbojna površina cilja; ~, scattering - presek rasejanja, efikasni presek rasejanja; ~, specular - efikasna površina refleksije; ~, stopping - presek kočenja, presek zaustavljanja; ~, uniform - koštantni presek, uniformni presek; ~, useful - korisni presek; ~, variable promenljivi presek cross-shaped - u obliku krsta cross-sill - poprečno brušenje cross-spring - poprečni resor cross-talk - prolazni razgovor, prolazni uticaj, smetnje, dijafonija; ~, antenna - ukrštanje antena, prekrivanje antena; ~, far-end - ukrštanje na prijemnoj strani; ~, inverted - nejasan razgovor, inerzan razgovor; ~, irregularity - neregularno ukrštanje linija; ~,near-end - ukršteno navođenje; ~ side-to-side - prelazni uticaj između kola; ~, unbalance - uticaj između ukrštenih kola cross-tie - poprečna veza; poprečavanje cross-traffic - potoci koji se seku cross-tunnel - poprečni tunel, ukršteni tunel, dijagonalni propust cross-walk - prelaz na ulici cross-wire - končanica na instrumentu crossbolster - poprečni nosač crossbolt lock - kaskila, okvir za prozore crosscutting - otvaranje otvora, poprečni rez crossdrive - poprečna predaja crossfall~ of formation - strela crosshatching - unakrsno zaparan; šrafiranje; dvojna rešetka crossheading - skraćeni put, ort, prošek crossing - presek, ukrštanje; prolaz, razlaz; prekidni most; ~, above or below the grade - prelaz van nivoa, ukrštanje van nivoa, presecanje van nivoa; ~, busy - ukrštanje sa glavnim putem; ~, composite složeno ukrštanje; ~, diamond oštrougaoni presek; ~, fly-over put, zauzet put; ~, grade - presek puteva u nivou; ~, guarded -
crown work ograđeni prelaz, obezbeđeni prelaz; ~, highway - prelaz, presek puteva; ~, highway-over - mreža puteva; ~, level - presek puteva u nivou; ~, loop - ukrsnica; ~, non-guarded - neograđeni prelaz, nekontrolisani prelaz; ~ of a switch - srcište, deo na skretnici; ~ of lines - ukrštaj; ~, overgrade presek puteva na raznim nivoima, vijadukt, prelaz iznad puta, petlja; ~, overhead - putni provod; vazdušni most sa gornjim presekom; ~, railway - prelaz preko železničke pruge; ~, scissors - dvojni ukrsni indeks; ~, skew - presek pod oštrim uglom; ~, track presek puteva, prelaz preko železničke pruge; ~, undergrade prolaz tunelskog tipa, tunel na putu; ~, watched - održavani prelaz, čuvani prelaz crossline - presečna linija crotch - trojnik, ukrsnik, tropolnik; kuka, zasun, reza crotonaldehyde - krotonaldehid crouching water—closet pan - čučavac, plitka livena klozetska šolja crow - lom, prelom crow-bar - rivača, alatka pri radu na gornjem sloju pruge crowd - stesniti, tesniti, pokazivati pritisak; napuniti; dužina hoda klipa crowfoot - elektroda u obliku lampe crown - najviša tačka, vrh; vrh svoda, vrh luka; greben; centar naprsnuća; obod; pregib; kruna; ~, bar produžna greda, longarina, krunerica; ~., block - cedline, daščice na svodovima; ~, concave - konkavni svod, obrnuti svod, obrnuti luk; ~, course - šeraja, završni deo temenog svoda tunela; ~, double - format papira 50,8 x X 76,2 cm; ~, double-double format papira 76,2 x 101,6 cm; ~ of arch - teme luka; ~ of vault teme svoda; ~, pile - glava sipa; ~, pin of arch - zglob u temenu; ~, piston - glava zakivke; ~, quad v. double-double crown crowning - pripisivanje naprsnuća; svodni pokrivač crownwork - kronverk
cruciform pier
876
cruciform pier - krstasti stub cruciform pillar v. cruciform pier crude - grub, neobradenj sirov; neočišćen; neobogaćena ruda; ~, assay, crude evaluation - analiza sirove nafte; ~, glass - neobrađeno staklo; ~, light - nafta parafinske osnove, nafta parafinskog porekla; ~, naphthenic - nafta naftenog porekla; ~, oil - sirova nafta; ~, oil recovery - proizvodnja (dobijanje) nafte iz bušotine; ~, oil refining - rafiniranje sirove nafte; ~, oil reserves - rezerve sirove nafte; ~, sour - korodirajuća nafta; ~, still - postrojenje za destilaciju nafte; ~, sweet - sirova nafta sa malom količinom sumpora; ~, synthetic - sintetička obrada; ~, tar - sirovi katran; ~, waxy parafinizirana nafta crush - drobljenje, umekšavanje; drobiti, umekšavati crushed~, sand - drobljen pesak; ~, stone - drobljen kamen, drobljenac, tucanik; ~, stone base-course podloga od tucanika; ~, stone pavement - tucanički kolovoz crusher - drobilica, mlin; ~, bali mlin sa kuglama; ~, bark - drobilica kore; ~, boulder - drobilica krupnog kamena, drobilica prvog reda; ~, coal - drobilica uglja; ~, cone(-type) - konusna drobilica; ~, disk - disk drobilica; ~, drop - maš; ~, grape - mašina za ceđenje grožđa; ~, gyratory (cone) - konusna drobilica; ~, hammer - čekić-drobilica; ~, ore - drobilica rude; ~, plant - kućica sa drobilicom; ~, primary drobilica za krupno drobljenje; ~, rock r drobilica kamena; ~, roll drobilica-valjak, valjkasta drobilica; ~, roll-jaw - viljuškasto-čeljusna drobilica; ~ -run stone v. crushed stone; ~, stone - drobilica kamena crushing - drobljenje, sitnjenje, usitnjenje, usitnjavanje, mlevenje; ~, coarse - prvo drobljenje, krupno drobljenje; ~, fine - meko drobljenje, fino drobljenje, sitno drob-
crystal
ljenje; ~, graded - stepenasto drobljenje, stupnjasto drobljenje; ~, hemp - pranje konoplje; ~, multiple-stage - višestepeno drobljenje; ~, stage ~ stupnjasto drobljenje; ~, strength of brick marka opeke; ~, strength of cement - marka cementa; ~, strength of concrete - marka betona; ~, wet - mokro drobljenje, vlažno drobljenje crust - kora, korica, tvrda površina; ~ of weathering - kora provetravanja; ~, oil -uljna skrama; ~, road - gornji sloj puta, površina puta; ~, scale - sloj kamenca, sloj pen'e; ~, slag - kora od šljake, površina do šljake crustated - pokriven korom, inkrustiran, zakrečen crusted - pokriven korom, inkrusstiran, zakrečen trustification - inkrustacija, zakrečavanje, krustifikacija, slaganje kora crut - tunel, horizontalna izrada crutch - viljuška bicikla; razdvojna opeka; ~, bomb - držač bombe, fiksir držača bombe crutting - prolaz tunela cryogen - kriogena smeša cryology - kriologija, hidrologija cryophours - rashlađivač, rashladnik, frižider crvoscopic - krioskopski crypt - kripta (vrata grobnice) cryptalline - peščarni, peščani cryptocrystalline - kriptokristalni cryptone - kripton crystal - kristal, kristalni; kristalni detektor; kvare; ~, biaxial beaksijalni kristal, dvoosni kristal; ~, bimorph - ravan kvarca sa uzajamnom kompenzacijom kretanja; ~, birefringent - dvojno prelomni kristal; ~, bladed ravno ugnuti kristal; ~,Bohemian - kristal Bohemia; ~, chamber komorni kristal, kamerni kristal; ~, dead - mrtvi kristal, kristal koji je izgubio osetljivost; ~, dendritic - dendritni kristal; ~, embayed korodirani kristal; ~, embedded izrasli kristal, oformljeni kristal; ~, germanium - germanijumski de-
crystal
877
dektor, kristalni detektor; ~, glass - olovno staklo, kristalno staklo; ~, Iceland - Islandski kristal; ~, lead-chamber - kamerni kristali; ~, left-handed - levoratocioni kristal; ~, oscillating - vibracioni kristal, oscilujući kristal, diverirajući kristal; ~, pine-tree stari kristal; ~, right-handed desnorotacioni kristal; ~, rock kvare; ~, rodlike - igličasti kristal, belonit; ~, seed - zasađeni kristal, monokristal; ~, video video-detektor, kristalni detektor video-kanala crystal-checked - stabilizovani piezo kristal crystal-controlled - kontrolisani kristal; kristal kontrolisan sa frekvencom koju daje piezo kristal crystalline - kristalni crystalline partly - hipokristalni crystallinity - kristaličnost, stepen kristalizacije crystallite - kristalu, kristaloid, meki kristal crystallization - kristalizacija; ~, accumulative - akumulativna kristalizacija, sabirna kristalizacija; ~, forced - prinudna kristalizacija; ~, fractional - frakciona kristalizacija delimična kristalizacija crystallize - kristalizovati, kiistalizovati se crystalloblasdc - kristaloblastični crystallography - kristalografija; ~, X-ray - rendgenska kristalografija, kristalizacija pomoću X-zraka ctenoid - stenoidni cubage - kubatura cubature v. cubage cube - kub, treći stepen, dizati na kub; meriti kubaturu, meriti zapreminu; ~, optical - biprizma; ~, photometric - fotometrijski kubik cube-like - kubičan, kubnog izgleda cubic spiral - kubna parabola; ~, yard-station (cubic metre-station) - transportna jedinica cubical jointing - kockasto lučenje, paralelopipedno lučenje; ~, parabola - kubna parabola cucumber - krastavac
culvert cucurbit - destilacioni sud, destilacioni aparat cue - signal, stavka, umetak, uložak cueing - uvođenje umetaka na magnetofonsku traku ili televizijski program cuesta - kuesta, nagnuta ravnina odrezana sa jedne stiane cuff - manžetna cuel-de-sac - šlep, šlepa izrada, dom za slepe cull - odbir, selekcija, biranje, izbor; birati, sortirati culled - odbačen, škartiran cullet - stakleni deo culling - selekcija, biranje, odabiranje culm - stene uključene u antracitu, antracitova prašina Culmann's graphical construction - Kulmanova grafička metoda Culmann's method - Kulmanova grafička metoda culmination - kulminacija; podižuća oblast; podizanje ose cultivate - obrađivati, kultivirati, kultiviranje, obrađivanje cultivation - obrada zemlje, kultivacija cultivator - kultivator; ~, disk disk-kultivator; ~, duck-foot lopatasti kultivator; ~, field - kultivator za obradu polja; ~, flame - platneni kultivator; ~, gang sekcioni kultivator; ~, horse konički kultivator; ~, lister - kultivator za sejanje u brazdi, kultivator za useve u brazdi; ~, rotary - frezerni kultivator; ~, row-crop - plug, kultivator za oranje; ~, spring-tine - kultivator sa oprugama culture - obrađivanje, obrađivanje zemlje, agrikultura; kultura; izrastanje bakterija; nazivi na topografskoj karti culvert - vodovod, vodoprovodni kanal, cevovod, drenažne cevi: ~, dive - sifon; ~, drainage - drenažni cevovod; ~, draw-off — cevasti vodopust, dubinski gubitak vode; ~, lock-chamber lateral ustava sa branom u sistemu napajanja; ~, lock-discharge lateral ustava sa branom u sistemu praž-
culvert njen ja; ~, lock-emptying - bazen sa branom za sistem pražnjenja; ~ lock filling - bazen sa branom; ~ spillway- dubinski bunar; timber - drveni sud cumar - kumar, komaronova smola cumulant - seminvarijantan, polu invarijantan cumulative - nakupljen, kumulativan; integralni; ~, explosive charge - kumulativno punjenje cumulo-nimbus - kumulo-nimbusi vrsta oblaka cumulophyric - kumulofiran cuneiform - klinasti, klinastog oblika cunoid vault - konoidni svod cup shake - okružljivost cupola - kupola curation drawing device - uređaj za povlačenje zavesa curb - ivičnjak; ~ in road tunnel zaštitna traka u tunelu curcuma - kurkuma, biljna boja, služi kao indikator kiselosti currency declaration - deklaracija o poreklu valuta current - struja, električna struja; struja toka (reke), potok, protok; odbroj, brojanje; ~, account kontinualno odbrojavanje; ~, air struja ventilacije; protok vazduha; ~, alternating - naizmenična struja; ~, anode-ray - anodna struja; ~, ascending - niskofrekventna struja; ~, audio-frequency - niskofrekventna struja; ~, back - struja obrnutog smera; protiv struja; ~, beam - struja snopa; snop (čestica); ~, bias struja pomeranja; struja pomaka; ~, blowing - struja topljenja (osigurača); ~, bottom - dubinska struja (toka reke); dubinsko strujanje; ~, bunched - struja grupisanja; ~, carrier - noseća struja; struja noseće frekvencije; ~, charging - struja naboja; struja naelektrisanja; ~, circulating - struja poravnavanja; struja podešavanja; struja izravnavanja; ~, code struja koda; ~, commutated komutirana struja; ~, conduction - struja provođenja; struja provodljivosti; ~, constant - stalna
878
current
struja; konstantna struja; ~, continuous - kontinualna struja; postojana struja; ~, control - kontrolna struja; regulaciona struja; ~, convection - konvekciona struja; konvekcioni protok; ~, counter v. back current; ~, dark tamna struja (foto-elementa); ~, direct - stalna struja; direktna struja; ~, displacement - struja pomaka; struja pomeranja; ~, disruptive - struja proboja; struja probijanja; ~, distribution - distribucija električne energije; ~, drift - struja pomaka; ~, drop-away - struja otpada; ~, earth struja uzemljenja; struja u zemlji; strujanje u zemlji; ~, eddy Fukoove struje; ~, effective efektivna struja; efektivna vrednost struje; ~, electric - elektirčna struja; ~, electronic - elektronska struja; ~, emission - struja emisije; emisiona struja; ~, equatorial - ekvatorijalna struja; ~, excess struja proboja; ~, exciting - struja eksćitacije, struja pobude, struja pobuđivanja; struja namagnetisavanja, struja magnetizacije; ~, extra - posebna struja; glavna struja; ekstra struja; ~, fault - struja kidanja; ~, field - struja pobude; struja magnetizacije; ~, Foucault - Fukoove struje; vrtložne struje; ~, fusing - struja topljenja; ~, gas - jonska struja; gasna struja; struja gasa; ~, grid - struja rešetke ; ~, ground v. earth current; ~, heavy - jaka struja; jak protok; ~, high-frequency - struja visoke frekvencije; visokofrekventna struja; struja visoke učestanosti; ~, hole - struja šupljine; struja u udubljenju; ~, idle - reaktivna stiuja; ~, induced - indukovana struja; struja indukcije; ~, inflow pritok, ulazna struja; ~,in-phasefazra struja; ~, inverse - inverzna struja, struja obrnutog smera; struja odvajanja; ~, ionic - jonska struja; ~, ionization - struja ionizacije; jonizaciona struja; ~, joint - sumarna (rezultujuća) struja; ~, lagging - zakasnela po fazi struja; ~,
current
879
laminar - laminarna struja; ~, leakage - obratna sttuja u ispravljivaču; neispravljeni deo naizmenične struje; ~, low-frequency struja niske frekvencije; niskofrekventna struja; ~, magnetization - struja magnetizacije; ~, magnetizing v. magnetization current; ~, make-and-break v. intermittent curernt; ~, marking - signalna struja; ~, matching - usaglašena struja; podešena struja; ~, mesh - konturna struja; ~, meter - hidrometrijsko krilo, aparat za merenje brzine vode; ~, molecular - molekularna struja; struja molekula; ~, nerve-action - bio-struja; ~, noise - struja šuma; niska struja; struja neznatne (minimalne) vrednosti; ~, ocean okeanska struja; morske stiuje; ~, operating - radna struja; operaciona struja; ~, out-of-balance - neuravnotežena struja; ~, parasite - parazitska struja; štetna struja; struja koja prati glavnu komponentu; ~, peak-to-peak udvojena struja; struja od vrha do vrha; ~, phasing - fazna struja; ~ 5 photoelectric - fotoelektrična struja; ~, primary - primarna struja; struja u prvoj ljusci; ~, propulsion - propulziona struja; ~, pulsating - pulsirajuća struja; ~, quadrature-axis - poprečna struja; ~ - , release v. releasing current; ~, releasing - struja razdvajanja; struja deblokiranja; ~, restoring - struja ujednačavanja; ~, reverse - reverzna struja; struja suprotnog smera; protivstruja; kontrastruja; ~, ripple - slabopulsirajuća struja; ~, saturation - struja saturacije; struja zasićenja; ~, secondary - sekundarna struja; naknadna struja; zaostala struja; ~, sheat - anodna struja; struja u olovnoj ljusci; ~, sinusoidal - sinusoidna struja; ~, sneak - parazitna struja; ~, space - prostorna struja ~, spacing - struja odvajanja; ~ starting - polazna struja; početna struja; ~, steady - uspostavljena struja; ~, stray - strane struje, pa
curv e razitne struje; ~, stream - brzi okeanski protok (strujanje); ~, striking - struja paljenja; ~, superposed - superpoziciona struja; ~, surface - površinska struja; ~, threshold - struja praga; početna struja; ~, tidal - prilivni tok; ~, transient - prelazna struja; struja neuspostavljenog režima; ~, turbulent - turbulentna struja; turbulentni protok; ~, undirectional - struja stalnog pravca; ~, vagabond v. stray currents; ~, vector - vektorska struja; sinusna struja u kompleksnom obliku; ~, voltaic - galvanska struja; ~, warm toplotni protok; ~, wattless reaktivna struja; ~, yoke - struja odstupnog sistema current-carrying - pod naponom cursive - kurziv, koso pismo cursor - strelica, pokazivač curtail - skratiti; preseći, prekinuti, prekratiti; umanjiti curtailed - skraćen, presečen, prekinut curtailment - skraćenje, prekidanje curtain - dijafragma, zavesa, tanki zaštitni ekran; ~, antenna - antena, ravna antena; ~, f ire-proof vatrootporna zavesa, toplootporni ekran; ~, safety - zaštitni ekran; ~,water - vodena zavesa curvature - krivina curve - kriva, grafikon, kriva karakterisitka; ~, ageing - kriva starenja; ~, averaged - uprosečena kriva; ~, best performance najbolje performanse; ~, bimodal - dvostrana kriva, dvonačinskakriva; boundary - granična kriva; ~, calibration - kriva baždarenja; ~, combined cost - kriva kombinovanih troškova; ~, comparable komparativna (uporediva) kriva; ~ continuous- kontinualna kriva; ~, cost - kriva troškova; ~, degradation - kriva degradacije; kriva opadanja parametara (ili svojstava); ~, deviation - kriva odstupanja; ~, distribution - kriva distribucije (raspodele); ~, efficiency kriva efikasnosti; ~, empirical empirijska kriva; ~, error - kriva
curve
880
cyclene
grešaka; ~, exponential - kriva customs area - carinska zona; ~, eksponencijalne zavisnosti; ~, faclearance - carinjenje; ~, cleatigue - kriva zamora; ~, fitted rance charges - troškovi carinjenja; upasovana kriva; kriva napravljena ~, declaration - carinska deklana eksperimentalnim tačkama; ~ racija; ~, examination - carinska frequency - kriva frekvencije; ~ kontrola; ~, formalities - cageneralized - uopštena kriva; ~ rinske formalnosti; ~, regulations graduation - kriva gradacije; ~, - carinski propisi; ~, station isoquant - kriva izokvanta; kriva carinarnica; ~, territory - caistih (ravnih) količina; ~, life rinska zona; ~, treatment - cakriva veka trajanja; ~, load rinjenje kriva tereta, kriva opterećenja; ~, modified exponential - modifi- cut - iskop; žalom; kosi zasek; ~ -and-cover method - metoda kovana eksponencijalna kriva; ~, građenja otvorenim putem (u tumultimodal - višenačinska kriva; nelogradnji); ~ and fill - zasek, multimodalna kriva; ~, optimum usek u zemljištu; ~, back bitumen - kriva optimuma; optimalna kriva; - razređeni bitumen, rezani bitumen; ~, output - kriva izlaza; kriva ~, holes - zalomne mine, žalom; proizvodnje; ~, performance ~, spike - ekser kriva performanse; ~, power kriva snage, kriva snage kriterijuma; cutback (bitumen) - razređeni bitumen (dodatkom kerozina) ~, risk - kriva rizika; ~, simple - jednostavna kriva, prosta kriva, cutoff - „isključen", prekid simetrična kriva; ~, test - kriva cutout - isključivač, uređaj za iskljuopita (ispitivanja); ~, theoretical čivanje - teoretska kriva; ~, time - kriva cutting - smanjenje, sniženje, prevremena; ~, wear - kriva haban ja; secanje; ~, cost - sniženje troš~, working - kriva radnih karakkova teristika curved chord (of a truss) - poli- cyanogen (CN>2 and hydrocyanic add (HCN) - cijan (CN) 2 i cijanogonalni pojas vodonik (HCN) curves of equal current velocities izotahe cyclane - ciklan, cikloparafin, naften, zasićeni ugljovodonici prstenaste curvometer - kurvimetar, sprava za strukture merenje dužine krive Unije na kartama cycle - ciklus, period, interval, etapa; ~, activity - ciklus aktivnosti; ~, custic wash - pranje alkalijama complete - kompletan ciklus; ~, customcompletion-time - vreme ispu~ -designed - izrađen po nanjenja (završetka) ciklusa; ~, conrudžbini; ~ -fitting-kojiodgovara trol - kontrolni ciklus; ~, design potrebama potrošača; ~ -tailored - etapa projektovanja; etapa plani- izrađen prema potrebama potroranja; ~, duty - radni ciklus;~, inspection - interval između koncustomer - mušterija, potrošač, kutrola (provera); ~, order - interval pac;' ~, potential - potencijalni između davanja naredbi; ~, path potrošač; ~, preferred (priority) biciklistička staza; ~, production - preferirani potrošač (prioritetni - proizvodni ciklus, etapa proizpotrošač); ~, service - servisna vodnje; ~, renewal - ciklus obslužba; ~ -specified - specifinove; ~, repair - ciklus popravki; ciran prema potrebama potrošača ~, temperature - ciklus promene customerVtemperature; ~, time - vremenski ~, service - kućni priključak; ~, ciklus; ~, track v. cycle path wishes - želje potrošača cyclene - ciklen, cikloolefin
cycling
881
cycling - obrazovanje ciklusa; ~, thermal - periodična promena temperature cyclisatlon - ciklizacija, proces dobijanja cikličnih jedinjenja iz acikličnih cydoalkanes - cikloalkani, cikloparafini cyclopean bond - ciklop, ciklopski prevez cyclopentadiene - ciklopentadien,
MBecnlk
cylindrical co-ordinates ciklično jedinjenje sa pet C atoma i dve dvostruke veze cyclopic wall - kiklopski zid; ~, walling - poligonalni prevez, ciklop, ciklopski prevez cylinder fall lock - brava sa cilindrom, patent brava, spoljna brava; ~, latch - patent brava cylindrical co-ordinates - cilindarske koordinate; ~, wooden timber-connector - ccvasti moždanik
data
D đacite - dacit, vrsta magmatske stene Dacron - dakron, sintetičko vlakno damming - u s p o r poliesterskog tipa dailyvTage P r 0 0 f i 0 g ~ i Z 0 l a c i ' a ~, bulletin - dnevni bilten; ~ charge - dnevna taksa; ~, newspaper-dnevnik; ~, newspapers damper _ prigušivač f - dnevna štampa (pl.)j ~, postal đeliveri - dnevna pošta; ~, programme - dnevni program; ~, report - dnevni izveštaj dairy - smočnica, zgrada za čuvanje - o t P ° r a n na vlagu mlečnih proizvoda dais - katedra, estrada, podijum dam - nasip; zagat; brana; vodo jaza, r ? si>ev obrazac, ustava, jaz damage - oštećenje; šteta; povreda, zakon; ~ formula for 0 4 1 0 D oštetiti, naneti štetu, naneti kvar; ~ by frost - šteta od mraza; ~, fractional - frakciono oštećenje; dlt* r ° O m ~ m r a č n a k°mora ~, frost - oštećenje mrazom; ~, data -podatak; podaci, informacija; O e anal ni daci maintenance - oštećenje održa~, available - raspoloživi podaci vanjem; ~, mechanical - mehaničko oštećenje; ~, progressive coded t Z ° S ?° V n i P ° d a ^ ~ progresivno oštećenje; ~, radiar a m ci; o m pa«tiv"e 5 ° d apodaci; ~ ' c komtion - radijaciono oštećenje; ~, Parauve - uporedni serious - ozbiljno oštećenje; ~, pandva.i podaci; ~, Somprehensuperficial - površinsko oštećenje; lrf." p o d r o b m P° d a ci; iscrpni po~, surface - oštećenje površine; a; ~, control-kontrolni podaci; površinsko oštećenje , control-chart - podaci iz damageable - lako pokvariv; oštetiv Dammanfe°^.tablice; ~, correction korekaom podaci; ~, correlated ~, cold asphalt - Damanov askoreh a n l podaci; ~, cost - podaci falt, esenski asfalt; ~, compressed rock asphalt - Damanov asfalt, kum 1 r ™ 3 ; ~> c «"»-lative esenski asfalt tekući I S ' P O d a c i j ~> C U P r e « S - PO^WJ ~ , dependent podaci; ~, design - pro-
°
-' £L1J ff ~
°S P°
883
deadline
lity - podaci o kvalitetu; ~, rating jektni podaci; proračunski podaci; - podaci o ceni; nominalne karak~, development - podaci o razteristike; ~, raw - neobrađeni voju; ~, diagnostic - dijagnos(sirovi) podaci; ~, reduced - retički podaci; ~, drift - podaci o dukovani (obrađeni) podaci; ~, pomeranju parametara; ~, dutyreference - referentni podaci; ~, -cycle - podaci o opterećenju pri representative - reprezentativni upotrebi; ~, experimental - ekspodaci; ~ 3 sample - uzorci poperimentalni podaci; ~, failure dataka; ~, secondary - sekundarni podaci (statistički) o otkazivanjima podaci; ~, sensitivity - podaci o (kvarovima); ~, fatigue - podaci osetljivosti (preciznosti, npr. vage;, o zamoru; ~, field - podaci o ~, source - izvorni podaci; ~, mestu (ili sa mesta) korišćenja; ~, specified - specificirani podaci; ~, field-collected - podaci sakupljeni starting - početni podaci; ~, stana mestu korišćenja; ~, fieldtistical - statistički podaci; ~, -performahce - podaci o perforstatus - podaci o statusu; ~> tamansi na mestu korišćenja; ~, bular - tabelarni podaci; ~, techfield-test - podaci o ispitivanju u nical - tehnički podaci; ~, theouslovima (na mestu) korišćenja; ~ retical - teoretski podaci; ~, grouped - grupisani podaci; ~ unadjusted - nepodešeni podaci; historical - istorijski podaci; ~ ~, warranty - podaci o jemstvu, inaccurate - neprecizni podaci ~, working - radni podaci ~, incoming - dolazni podaci; ~ date - datum; rok, vreme; ~, conincomplete - nepotpuni podaci tract - datum ugovora; ~' a e _ ~, initial - početni podaci; ~_ very - datum isporuke; ~ 3 « u e v . inspection - podaci o inspekciji ustanovljeni rok; ~, key - kljucni (kontroli); ~, intergrated - inrok; ~, nail - numerator; ~ °» tegrisani podaci; ~, life - podaci despatch - datum otpreme; ~ 01 o veku trajanja; ~, limited publication - datum izlaska iz ograničeni podaci; ~, low acštampe; ~ of receipt - datum curacy - podaci male (niske) tačprijema; ~, release - datum odobnosti; ~, maintenance - podaci renja (iznošenja, pustama pro^o održavanju; ~, materials comvoda); ~, target - željeni datum, patibility - podaci o kompatibilutvrđeni datum nosti materijala; ~, mean life podaci o srednjem veku trajanja; ~, day nursery - dečje jasle daylight - dnevno svetio measurement - podaci o merenju (o dimenzijama); ~, mechanical - D.D.T. - DDT (di-di-ti) mehanički podaci; ~, missing - de-aeration - provetravanje nedostajajući (ispušteni) podaci; ~, de-ironing - deferizacija, izdvajanje gvožđa numerical - numerički (brojčani) podaci; ~, operating life - podaci o veku upotrebe; podaci o dugotrajnosti upotrebe; ~, original originalni podaci; ~, output - dead - bez energije, isključen, koji ne radi, mrtav (o prostoru), neisizlazni podaci, autput podaci; ~, korišćen; ~ end siding - siepi performance - eksploatacioni pok X s e k ; ' - , k n o t - ispadajući čvor; daci; podaci o performansi; ~, ~, load - statičko opterećenje, mi physical - fizički podaci; ~, rujuće opterećenje, stalni « r « j ~ . precise - precizni podaci, tačni polock - brava sa rezom; ~, storage daci; ~, preliminary - preli- mrtav prostor; ~, water - mrtav minarni podaci; ~, primary primarni podaci; ~, production prostor ... podaci o proizvodnji; ~, qualitadeadline - zavisni termin, krajnji tive - kvalitativni podaci; ~, quarok
s?sJ£gS
58«
deaf-and-dlmb home
884
deaf-and-dimb home - dom gluvonemih deasphalting - deasfaltizacija, proces izdvajanja asfalta iz uljnih frakcija nafte deaths - slučajevi sa smrtnim ishodom debris - šut debtor - dužnik debugged - sa uklonjenim nedostacima; doteran; popravljen decahydronaphthalene, decalin dekahidronaftalin, dekalin decauville track - dekoviljski kolosek decay of wood - trulež decaying - fermentacija, truljenje, mineralizacija organskih materija decile - decil, decilni decision - "odluka, rešenje; izbor rešenja; ~, admissible - dozvoljena odluka; ~, arbitrary - arbitražna odluka; ~, best - najbolja odluka; ~, competitive - kompetitivna odluka; ~, complex kompleksna odluka; složena odluka; ~, computer-made - odluka koju je doneo kompjuter; ~, engineering - inženjerska odluka; ~, final - finalna odluka; konačna odluka; ~, incorrect - nekorektna odluka; neispravna odluka; ~, key - ključna odluka; ~ of acceptance - odluka o prihvattnju; ~, optimum - optimalna odluka; ~, quality - odluka o kvalitetu; ~, . reject - odluka o škartu (odbacivanju prpizvoda); ~, simple prosta odluka; ~, terminal v. finale decision; ~, test - odluka o ispitivanju; ~, under risk donošenje odluke u uslovima rizika; ~, under uncertainty donošenje odluke u uslovima neizvesnosti deklaration - izjava, deklaracija decomposition - fermentacija, truljenje, mineralizacija organskih materija decoration - ornament, nakit decorative glass - ornamentalno staklo decreasing - smanjenje; smanjujući decree - odluka; presuda, naređenje, zakon; narediti; odlučiti; izdati; ~, emergency - naredba o hitnosti
defect
decrement - dekrement; smanjenje, opadanje deduction of rivet holes - odbitak za zakivke deep~, drilling — bušenje na velike dubine rotacionom i turbinskom tehnikom u cilju istraživanja i proizvodnje nafte; ~, freeze - rashladna vitrina; ~ -well pump - dubinska crpka, gnjuraca default - neizvršenje obaveze; oglušiti se; neodazvati se; nedostatak, neizvršenje defect - nedostatak, mana, greška, nepotpunost; kvar; ~, allowable dozvoljena mana, dozvoljeni nedostatak; ~, artificial - veštački nedostatak; ~, birth - nedostatak u toku izrade; ~, critical - kritični nedostatak; ~, design - konstrukcioni nedostatak; ~, dimensional - dimenzioni nedostatak; ~, incidental - identičan nedostatak; ~ in-process - nedostatak nastao u procesu; ~, internal - unutrašnji (interni) nedostatak; ~, intrinsic sopstveni nedostatak; ~, latent latentni nedostatak; ~, local lokalni nedostatak; ~, major važni nedostatak; ~, manufacturing - proizvodni nedostatak; ~, material - materijalni nedostatak; nedostatak u materijalu; ~, minor - beznačajni nedostatak; ~, natural - prirodni nedostatak; ~, noninspectable - nedostatak koji ne može da se uoči u toku kontrole, nedostatak koji ne podleže kontroli; ~, nonmeasuring - nemeriv nedostatak; ~ of data - nedostatak podataka; mana (greška) podataka; ~, radiation - radijacioni nedostatak; ~, repairable - popravljiv nedostatak; nedostatak koji može da se ukloni; ~, shrinkage - nedostatak skupljanjem; ~, special specijalni (posebni) nedostatak; ~, spot - lokalizovani nedostatak; ~, structural - strukturni nedostatak; mana konstrukcije; ~, subsurface - potpovršinski nedostatak; unutrašnji (podslojni) nedostatak; ~, surface - površinski nedostatak;
defect
885
delay
degradacija performanse; ~, qua~, visible - vidljiv nedostatak; ~, lity - degradacija kvaliteta visual - vizuelni nedostatak, videgraded - degradiran, pogoršan zuelno uočljiv nedostatak; ~, workdegras - degras mest, smeša živomanship - nedostatak stručnosti tinjskih masti, koristi se za zaštitu (majstorstva) od korozije defective - sa nedostacima; sa grešdegree - stepen, poredak; ~ day kama (manama); ~, completely stepen-dan; ~ of accuracy potpuno neispravan; ~, critical stepen tačnosti; ~ of algebraic kritično neispravan equation - stepen algebarske jeddefectless - bez nedostataka ri ačine; ~ of correlation - stepen defectoscope - defetoskop; uređaj korelacije; ~ of dilution - razza otkrivanje nedostataka blaženost kanalizacione vode; ~ of defectoscopy - defektoskopija efficiency - stepen efikasnosti; ~ deferrisation - deferizacija, izdvaof equation - stepen jednačine; ~ janje gvozda of fabrication - stepen gotovosti deficiency - manjak, odsustvo, neproizvodnje; ~ of finishing dovoljnost; nekompletnost, manjkastepen obrade, stepen završenosti vost, nedostatak; ~, design - konproizvodnje; ~ of freedom strukciona manjkavost; ~, enginestepen slobode; ~ of hardness ering - tehnički nedostatak; ~, stepen tvrdoće; ~ of hardness of equipment - manjkavost (nedosbitumen - stepen tvrdoće bitutatak) opreme; ~, initial - početni mena; ~ of inspection - stepen nedostatak; ~, maintenance kontrole; ~ of mechanisation nedovoljnost (nepotpunost) održastepen mehanizovanosti; ~ of mevanja; ~, repair - nedostatak rit - stepen kvaliteta, pokazatelj popravke kvaliteta; ~ of priority - stepen deficient - sa manama; nesavršen, prioriteta; ~ of quality - stepen nepotpun, neispravan kvaliteta; ~ of safety (of security) deficit - deficit; manjak, nedostatak - stepen sigurnosti; ~ of satudefine - definisati; specificirati; odration - stepen zasićenosti, stepen rediti, utvrditi vlažnosti; ~ of service - stepen definition - definicija; određivanje; eksploatacije; ~ of success ~, contract - definicija ugovora, stepen uspeha; ~ of uncertainty razrada ugovora; ~, design - de- stepen neizvenossti; ~ of urfinicija konstrukcije, tehnička degency - stepen hitnosti; ~ of finicija; ~, event - definicija dovariation - stepen izmene dehumidification - dehumidizacija definidve - definitivan dehydrocyclisation - dehidrociklizadeflectibility - sposobnost povijanja cija, proces dobijanja cikličnih (aro(savijanja) matskih) ugljovodonika iz parafindeformability - deformisivost, sposkih sobnost deformisanja deicing agent - sredstvo za sprečadegeneration - degeneracija, povanje zaleđivanja karburatora mogoršanje svojstava tora degradation - degradacija, postepeno delay - kašnjenje, zadržavanje; kaspogoršanje kvaliteta; ~, circuit niti, oduglovačiti; ~, avoidable degradacija kola; ~, initial kašnjenje koje se može izbeći; ~, početna degradacija; ~, linear expected - očekivano kašnjenje; linearna degradacija; -v of ac~ in delivery - kašnjenje ispocuracy - degradacija tačnoso; ~ ruke; ~ in payment - odlaganje of structure - degradacija strukplaćanja; ~, minimum - miniture; ~, parameter - degradacija malno kašnjenje; ~, temporary parametara; ~, performance -
delay depot privremeno kašnjenje; ~, time denticulation - šmore, nazub, zupvremensko kašnjenje časti završetak zida delayed coking - usporeno koksodeodorants - deodoranti, sredstva vanje, proces termičkog razlaganja koja maskiraju ili razlazu neprijatne ostatka destilacije nafte u cilju domirise bijanja koksa i lakših frakcija deodorisation - dezodoracija delegation of specialists - delegacija deoiling - oduljivanje, odstranjivanje stručnjaka ulja iz otpadnih voda, kondenzata delivery - isporuka, otprema, dosi si. tava; ~, date - vreme isporuke; ~, late - kasna isporuka; ~, pipe - department - odeljenjc, pogon, služba, odsek; oblast (nauke); ~, conpotisna cev; ~, possibilities - motracts - služba za ugovore; ~, gućnost isporuke; ~, short - nedesign(ing) - konstruktorski odsek; dovoljna isporuka; ~, urgent ~, engineering - tehnička služba; urgentna isporuka, hitna isporuka ~, inspection - služba tehničke deluvial soil - deluvijalno zemljište kontrole; ~, manufacturing deluvium - deluvijum proizvodno odeljenje, proizvodni podemand - potražnja, zahtev, tragon (odsek); ~, production conženje; biti tražen, zahtevati, tratrol - služba kontrole proizvodnje; žiti; potreba; ~, average - pro~, quality control - služba konsečna potražnja; ~, delayed - ustrole kvaliteta; ~, research - odeporena potražnja; ~, final - zaljenje istraživanja; ~, store vršna potražnja, konačna potreba; robna kuća; ~, supply - odeljenje ~, fixed - fiksirana potražnja; ~, snabdevanja, služba nabavki, namaximum - maksimum potražnje, bavna služba maksimalna potražnja demerit - nedostatak, greška; nedepartmental stores - robna kuća željeni znak kvaliteta; negativno departure - odstupanje, udaljavanje, svojstvo, rđavo svojstvo; ~s per skretanje, odvajanje; ~, from unit - broj nedostataka na proizvodu control - odstupanje od kontrole; demister - odmagljivač, uređaj za ~, scheduled - planirano odstučišćenje struje gasa od ponetih panje ; ~, sidings - otpremna grupa čestica tečnosti koloseka; ~, single - jedinično odstupanje; ~, track - otpremni demonstration - demonstracija, prikolosek kazivanje proizvoda, dokazivanje svojstava, potvrđivanje (npr. kvadependability - pouzdanost; opšta liteta) sigurnost; ~, equipment - pouzdanost opreme; ~, system - sisdenomination - denominacija; tip, matska pouzdanost; pouzdanost sisklasa, kategorija; naimenovanje tema denotation - denotacija, označavanje, nazivanje dependence - zavisnost; sigurnost, densepouzdanost; ~, empirical - empirijska zavisnost; ~, functional ~, concrete - gust beton; ~, tar funkcionalna zavisnost; ~, linear surfacing - terni beton linearna zavisnost; ~, time density - gustina; intenzivnost; gusvremenska zavisnost tina raspodele, zbijenost; ~, dedependent - zavisan; ušlo van fect - gustina nedostataka, kondepletion - pražnjenje, ispražnjacentracija kvarova; ~ of test vanje; smanjenje količine points - gustina tačaka ispitivanja deposit of address - odlaganje (probnih tačaka); ~, stress - gusadresa tina raspodele naprezanja deposits counter - prijemni šalter density-free - neparametarski depot - depo, baza, skladište; stanica; dent - ugnuće, udubi jenje, udubina; ~, repair - baza za popravke; ~, ugnuti, udubiti; ostaviti udubljenje servicing - servisna stanica; ~,
'i.
887
spare parts - depo (skladište) rezervnih delova depreciation - amortizacija; smanjenje vrednosti; opadanje po vrednosti; tehničko zastarevanje; ~, performance - pogoršavanje performanse depth - dubina; ~ accuracy of a bore - taćnost dubine bušenja; ~ adjustment-podešavanje dubine; ~ bomb - podvodna bomba; ~ charge - podvodna bomba; ~ control - podešavanje dubine (pluga), kontrola dubine bušenja; ~ control stop - graničnik (dubine bušenja); ~ cultivator - dubinski rastresivač; ~ drilling operation bušenje dubokih otvora; ~ feed dubinski posmak; ~ gauge dubinomer; nivo; ~, gauge micrometer - dubinomer-mikrometar; ~, gauge with dial indicator dubinomer sa kružnom skalom; ~, indicator - indikator dubine; ~, measuring appliance - uređaj za merenje dubine; ~, micrometer - dubinomer-mikrometar; ~, moulded - bočna visina (brod); ~ of body clearance - visina faze; ~ of bore - dubina bušenja; ~ of building - širina zgrade, građevine; ~ of case - dubina cementacije, dubina cementacionog sloja; ~ of cup v. depth of impression; ~ of chill - dubina kaljenja; ~ of column - visina stupca (štamparstvo); ~ of cut - dubina glodanja, rezanja, dubina ostruška; visina zuba (glodala); dubina brušenja; ~ of definition - dubina izoštravanja; ~ of driling - dubina bušenja; ~ of engagement - radijalna dubina dodira (zupčanika), dubina preklapanja, sprezanja (navoja, zupčanika); ~ of fairway dubina plovnih voda; ~ of focus - dubina izoštravanja; ~ of freezing - dubina promrzavanja; ~ of fusion - zona ugore van ja; ~ of hardening - dubina kaljenja; ~ of harness - dubina kaljenja; ~ of impression - dubina otiska (pri presovanju); ~ of indentation dubina udubljenja (ulubljenja)
design
derailer - iskliznica derangement - poremećaj, remećenje, kvarenje, smetnje u radu, ometanje derated - sa smanjenim radnim svojstvima; sa gorim parametrima; sa nižom klasom kvaliteta; sa slabijim uslovima kvaliteta derating - ograničavanje uslova korišćenja; loši parametri koji odstupaju od norme derivative - izvod; ~ rocks - sedimentne stene derrick - toranj za bušenje; ~ crane - derik kran derricking jib crane v. derrick crane desalting unit, desalter - odsoljivač, uređaj za odsoljavanje (nafte) Descartes's system of co-ordinates - Dekartov koordinatni sistem description - opis; rod; vid; ~, activity - opis aktivnosti; ~, development - opis razvoja; ~, statistical - statistički opis descriptive geometry - deskriptivna geometrija, nacrtna geometrija design - plan; planiranje, projekat, projektiranje; crtež; planirati, projektovati, konstruisati; konstrukcija, dizajn; ~, augmented - prošireni plan; ~, automated - automatizovano projektovanje; ~, block - blokovsko projektovanje; blokovski plan; ~, chain block lančani blokovski plan; ~, changeover - plan zamene (izmene, promene); ~, circuit - konstrukcija kola; ~, completed - završni plan; ~, composite - kompozicioni plan, složeni plan, složena konstrukcija; ~, concept - razrada zamisli (ideje), razrada tehničkih uslova; ~, cyclic(al) ciklični (ciklusni) plan; ~, documentation - konstrukcija dokumentacije; razrada dokumentacije; ~, dynamic - dinamički plan; ~, efficient - efikasan plan, efektivan plan; ~, elaborate - složeni plan, opširan plan, složena konstrukcija; ~, empirical - empirijski plan; ~, engineering - inže-
design
888
njersko projektovanje, inženjerski plan; ~, existing - postojeći plan, postojeća konstrukcija; ~, experimental - eksperimentalni plan, eksperimentalni projekat; ~, final - završni plan, finalna konstrukcija; ~, foolproof - konstrukcija zaštićena od nestručnog ili pogrešnog korišćenja; nepogrešiv plan; ~, functional - funkcionalni plan; izrada sheme funkcionisanja; ~, initial - početna konstrukcija; početni plan; ~, item - projektovanje proizvoda; ~, limit - proračun graničnih opterećenja; ~, maintainability - plan održavanja; ~, modified - modifikovani plan; ~, modular - modularni plan; ~, nested - plan hijerarhijskog eksperimenta; ~, normal - standardna (normalna) konstrukcija; ~, optimum - optimalna konstrukcija; optimalni plan; ~, original originalna konstrukcija, originalni plan; ~, product - plan proizvoda, konstrukcija proizvoda; ~, prototype - konstrukcija (izrada) prototipa; ~, rational - racionalna konstrukcija, racionalni plan; ~, rigid - kruta konstrukcija; ~, sample - izrada etalona; ~, sound - zdrav plan; ~, speed - projektna brzina, računska brzina, osnovna brzina; ~, strong - jaka (čvrsta) konstrukcija designed - isplaniran, iskonstruisan, namenjen designing - dimenzionisanje, projektovanje desire - želja desk - sto, probni sto deslag/to - uklanjanje šljake desmolase - desmolaža (ferment) desmut/to - čistiti, očistiti, ukloniti nečistoću desorption - desorpcija despatch station - otpremna stanica despumate - ukloniti penu, osloboditi od pene destabilization - destabilizacija destrengthening annealing - žarenje u cilju poništavanja napona destribution of current - distribucija električne energije
detectivity
destrovable - uništiv, razoriv, razrušiv, neotporan destructible v. destrovable destruction - razaranje, uništavanje destructive - razoriv, uništiv, pod-* ložan razaranju destructiveness - stepen uništivosti, razornost destructor - peć za spaljivanje smeća desulphurizing - desulfurizacija, odstranjivanje sumpora iz nafte, njenih destilata i drugih materijala detachable - koji se može skinuti, rastaviti; ~ bit - kruna za bušenje, naglavak; ~ coupling razdvojiva veza; ~ crown v. detachable bit detail - detalj; ~, drawing - detalj, detaljni plan, palirski plan; ~, original - originalni detalj; ~, structural - konstrukcioni detalj, strukturni detalj detailed~ levelling - detaljni livelman; ~ surveying - detaljno snimanje detailer - crtač (konstruktor) detalja detailing - detaljisanje, iznošenje detalja detectability - mogućnost otkrivanja detection - detekcija, traganje, posmatranje, registrovanje, demodulacija; ~, airborne particle - detekcija radioaktivnih čestica vazduha; ~, coherent - koherentna detekcija; ~, crack - otkrivanje prskotina, defektoskopija; ~, cumulative v. grid detection; ~, defect-otkrivanje nedostataka; ~, diode - diodna detekcija; ~, double-wave - dvoplouperiodna detekcija; ~, error - otkrivanje grešaka; ~, flaw - defektoskopija; ~, grid - mrežna detekcija; ~, leak - otkrivanje curenja; ~, limit - granica osetljivosti; ~, long-range - daljinska detekcija; ~, magnetic crack - magnetna defektoskopija; ~ of radiation - detekcija zračenja; ~, peak amplitudna detekcija; ~, plate anodna detekcija; ~, statistical stotističko utvrđivanje (otkrivanje); ~, time - vreme detekcije detectivity v. detectability
detector
889
detector - detektor, indikator, merna ćelija, tragač, visokofrekventni demodulator; ~, alpha-particle detektor alfa-čestica; ~, aural detektor zvuka, zvučni detektor; ~, automatic ice - automatski indikator zaleđivanja; ~, capillary kapilarni detektor; ~, coherent koherentni detektor; ~, contact kontaktni detektor; ~, count sabirni detektor; sumirajući detektor; ~, course - indikator kursa; ~, crack - defektoskop za otkrivanje pukotina; ~, crystal kristalni detektor; ~, earth - indikator gubitaka u zemlji; ~, electrolytic - elektrolitski detektor; ~, error - diskriminator grešaka, detektor signala greške; ~, fault - indikator kvara, smetnje, nedostatak; ~, fire - požarni signalizator; ~, firedamp - indikator metana; ~, flame - signalizator požara; ~, flaw - defektoskop, detektor nedostataka; ~, flux-gate magnetometar za otkrivanje nejednakosti magnetnog polja zemlje; ~, frequency-sensitive - frekventni detektor, frekventni diskriminator; ~, galena - Galenov detektor; ~, gas - indikator gasa; ~, grid mrežni detektor; ~, grid-bias v. plate detector; ~, ground v. earth detector; ~, heat - osetljivi element toplotne glave samonavođenja; ~, high-amplitude snažni detektor, detektor na visokom nivou '(signala); ~, hot-box - automat za posmatranje zagrevanja boksa; ~, infrared infracrveni detektor; ~, leak pokazivač curenja u zemlji; instrument za određivanje gubitaka gasa, tičiskatelj; ~, linear - linearni detektor, detektor sa linearnom karakteristikom; ~, luminescence (flow) - luminescentni detektor; ~, magnetic - magnetni detektor; ~, magnetic crack - magnetski detektor nedostatka; ~, metal detektor metala; ~, natural kristalni detektor; ~, nuli - nulti detektor; ~, phase - sinhronoskop, fazni diskriminator, fazni detektor;
deterioration ~, plate - anodni detektor;~, power - snažni detektor, detektor snage; ~, radio - radio-lokator; radio-indikator; ~, receiver - detektorski prijemnik; ~, pyron piritni detektor; ~, regenerative regenerativni detektor, detektor sa povratnom vezom; ~, seismic ,seizmograf; ~, sonic - zvučni detektor, detektor zvuka, detektor buke; ~, sound - detektor zvučnih signala; ~, standing-wave - indikator stojećih talasa; ~, submarine - hidroakustični pelengator; ~, supersonic (crack) ultrazvučni detektor; ~, temperature - termoosetljivi elemenat, merač temperature; ~, thermionic - cevni detektor; ~, ultrasonic corrosion - ultrazvučni detektor korozije; ~, ultrasonic flaw ultrazvučni defektoskop; ~, ultrasonic (flaw) resonance - ultrazvučni rezonantni detektor; ~, ultrasonoscope (flaw) - ultrazvučni defektoskop; ~, vaccum-tube v. thermionic detector; ~, valve - detektorska cev; ~, video - videodetektor, detektor videosignala; ~, wave - otkrivač radio-talasa, detektor radio-talasa; ~, zincite - cinkitov detektor detector-convertor - detektor-konvertor, detektor-mešač detent - skakavica, kvaka, zapinjač, okidač, palac; oslonac, odbojnik, upor, kočnica; blokirka detention - zahvat, zadrška, zapinjanje, zaptivanje; blokiranje, zaustavljanje, zatvaranje vezom deter - ograničiti, sprečavati detergency - pranje detergent - deterdžent, sredstvo za pranje; perući, čisteći; ~ synthetic - sintetičko sredstvo za pranje deteriorate - pogoršavati, iznositi, izbrisati, brisati deterioration - pogoršanje, iznos, povreda; izbrisati; ~, colour gubitak boje, pogoršanje boje; ~, microbiological - mikrobiološko kvarenje; ~ of properties - pogoršavanje svojstava; ~ surface -
deterioration
890
pogoršavanje (habanje) površine, površinsko kvarenje determinable - opredeljen, određen determinant - determinantan, određen determination - određivanje, rešenje; ~ of age - određivanje starosti; ~ of position - određivanje položaja, određivanje koordinata tačaka; određivanje stajne tačke; ~, precise - precizno određivanje deterrent - negativni katalizator detonate - detonirati detonation - detonacija; ~, induced - detonacija na rastojanju detonator - detonator, kapsula detonatora, eksploziv; petarda; ~, delay(-action) - detonator usporenog dejstva; ~, electric - električni detonator, elektrodetonator; ~, radio - radio-detonator detour - kružni put, obilazni put; kretati se okolo detoxication - detoksikacija detrimental settlement - štetno sleganje detrital - detritov, klastičan, razrušen detrition - otiranje, habanje od trenja detritus - detritus, drobina, šut; ~, chanel - peskulovka, taložnica za pesak detrusion - zabacivanje, pomeranje, klizanje; pomeranje, deformacija pomeranjem detune - razgrađivati, rušiti detuning - razgradnja, rušenje deuteric - deuterijski, izamagamatički deuterium - deuterijum, teški vodonik deuteron - deuteron, jonizovani deuterijum; ~, high-energy - deuteron visoke energije deuterozide - teška voda (D2O) devaporation - kondenzacija pare develop - izrađivati; razvijati, usavršavati; razrađivati; foto-razvijati; izvoditi developer - foto-razvijač, tehnolog; ~, alkaline - alkalni razvijač; ~, buffered - buferni razvi jač; ~, chlor-hydroquinone - hidrohinonski razvijaĆ; ~, colour-forming - kolor razvijač, razvijač kolor filmova; ~, compensating -
deviation kompenzacioni razvijač; ~, divided - razvijač u dva ili tri odvojena rastvora; ~, dry (powder) - suvi razvijač (razvijač u prahu); ~, dye-coupling - razvijač za višeslojne ploče u boji; ~, hydroquinone hidrohinoni razvijač; ~, organic organski razvijač; ~, rapid brzi razvijač; ~, slow - spori razvijač development - razvijanje, evolucija; gradnja, izgradnja; razrada, konstruisanje; usavršavanje, poboljšanje; foto-razvijanje; ~, aid - pomoć u razvoju; ~, chemical - hemijsko razvijanje; ~, colour - kolorno razvijanje, razvijanje u boji; ~, engineering - objekt u gradnji, građevina; ~, factorial - faktorijalno razvijanje, razvijanje po faktoru Vatkinsa; ~, high-speed brzo razvijanje, brza laboratorija za obradu filmova ili kino-filmova; ~, housing - kućno razvijanje; ~, hydraulic power - hidroenergetički objekat, hidroenergetska grad-
nja; ~,intergratedriver-basin-
kompleksno korišćenje vodenog toka; ~, map - izrada karata; ~ of gas - gasno razdvajanje, gasno odvajanje, gasno formiranje; ~ of heat - toplotno formiranje, toplotna obrada; ~ of methods - razvoj metoda, usavršavanje metoda; ~, oil - naftonosna polja, naftonosni tereni; ~, plan - plan razvoja; ~, powder blast - minska obrada, miniranje; ~, productive - priprema rada, produktivna izrada; ~, programe - program razvoja; ~, project - razvoj projekta; ~, ribbon - trakasta izrada; ~, series - razlaganje u red; ~, water-power - hidroelektrična stanica, hidro-elektro stanica; hidroenergetska izgradnja developmental - razvojni, opitni deviance - skretanje; odstupanje; zbir kvadrata odstupanja određenih veličina od srednje vrednosti; devijacija deviate - odstupati deviation - devijacija, odstupanje; veličina odstupanja; ~, absolute -
deviation
891
apsolutna devijacija; ~, acceptable - prihvatljiva devijacija; ~, angular - ugaono odstupanje; ~, average - prosečna devijacija; ~, bearing - promena kursnog ugla; ~, carrier - promena srednje frekvence, odstupanje srednje frekvence pri frekventnoj modulaciji; ~, compass - odstupanje kompasa, devijacija kompasa, greška kompasa; ~, critical - kritična devijacija; ~, frequency - frekventno odstupanje, odstupanje frekvenci, devijacija frekvenci; ~, heeling - greška usled nagiba, greška usled naginjanja; ~, hole - odstupanje bušotine, devijacija bušotine (od zadatog pravca); ~, intercardinal v. quadrantal deviation; ~, lateral - bočno odstupanje, bočna devijacija; ~, mean v. average deviation; ~, net - rezultirajuća devijacija; ~ of radio-beam - odstupanje radio-zraka; ~ of road - devijacija puta; ~ of trolley - odstupanje kontaktnog provodnika; ~, polar polukružna devijacija; ~, quadrantal - kvadratna devijacija; ~, relative - relativna devijacija; ~, standard - srednje kvadratno odstupanje, standardno odstupanje; ~, total - ukupna devijacija device - uređaj, naprava, sprava; ~ alarm - alarmni uređaj; ~ aural warning - uređaj zvučne signalizacije; ~ backup - pomoćni uređaj ; ~ control - kontrolni uređaj; ~ diagnostic - dijagnostički uređaj; ~ good - dobar uređaj; ~ measuring - merni uređaj; ~ monitoring - kontrolni uređaj; ~, repairable - popravljiv uređaj; ~ safety - sigurnosni uređaj, zaštitna naprava; ~ shut-down - uređaj za isključivanje; ~ signal signalni uređaj; ~ visible-warning - uređaj za vizuelnu signalizaciju; ~ warning - signalni uređaj devonian formation - devonska formacija; ~ period - devon dew point - tačka nanošenja, tačka rose, temperatura pri kojoj se iz gasa počnju izdvajati prve kapi tečnosti (magla)
diamond
Dewar flasks - Djuarov sud, posrebrena staklena boca dvostrukih zidova između kojih je prostor evakuiran; služi za čuvanje tečnog vazduha dewaxing - deparafinacija, odstranjivanje tvrdog parafina iz nafte i ulja diabase - dijabaz diacoustics - diakustika diagnosability - mogućnost davanja (donošenja) dijagnoze diagnosis - dijagnoza, određivanje uzroka odstupanja; ~ automatic - automatska dijagnoza; ~ maintenance - dijagnoza održavanja; ~ perfect - idealna (perfektna) dijagnoza; ~ remote - daljinska dijagnoza diagnostics - dijagnostika; određivanje odstupanja ili neispravnosti; ~ automatic - automatska dijagnostika diagonal ~ architectural treatment - dijagonalna obrada; ~ bracing dijagonala, kosnik; makaze, krst; ~ member - dijagonala, kosnik diagram - dijagram, grafikon, graf, šema, crtež; ~ arithlog - dijagram sa logaritamskim razmerom na jednoj osi; ~ assumption - teoretski dijagram; dijagram pretpostavki; ~ block - blok-šema, histogram; ~ circuit-dijagram kola; ~ column - histogram; dijagram sa kolonama;
diaphragm pump
892
diaphragm pump - dijafragma-pumpa, membrana pumpa diary - kalendar rada diatomaceous earth - dijatomejska zemlja, fosilno brašno, infuzorska zemlja diatomite - dijatomejska zemlja, fosilno brašno, infuzorska zemlja dicyanogen (CN>2 and prussic acid - cijan (CN)2 i cijanovodonik (HCN) die stoc - narezač Diels-Alder reaction - Dils-Alderova reakcija, reakcija između diena i olefina dienes - dieni, jedinjenja koja u molekulu imaju dve dvostruke veze diesel engine - dizel-motor; ~ index, D.I. - dizel-indeks (Dl), karakteristika paljenja dizel-goriva, izračunava se iz anilinske tačke i gustine goriva; ~ pile-driving hammer - eksplozivni malj, eksplozivna makara difference - razlika, različnost; ~ in level - visinska razlika; ~ in price - razlika u cenama; ~ in the rate of exchange - kursna razlika; ~ inherent - inherentna razlika; bitna (svojstvena) karakteristika; ~, least significant - najmanje značajna razlika; ~ mean - srednje odstupanje, srednja razlika; ~ observed - uočena razlika; ~ true - prava razlika, istinita razlika difficult-to-obtain - deficitan, teško nabavi jiv difficulty - poteškoća diffused-air aeration tank - Mančester-basen diffusion ~ current density - gustina difuzione struje; ~ flow - difuziona struja; ~ process - difuzioni postupak; ~ pump-difuziona pumpa; ~ rate - difuziona brzina, brzina difuzije; ~ type cloud chamber difuziona maglena komora diffusivity - difuzivnost, sinonim za difuzioni koeficijen(a)t diffusor v. diffuser dig /to - kopati (lopatom) dig - iščeprkati; ukopati; najedati; tražiti; udarac; najedanje
dimensional-accuracy digest/to - umekšavanje, omekšavanje; truliti, raspadati (se) digested sludge - truli mulj digester - autoklav, digestor, uparivač, kotao digestion - varenje (npr. hrane); ~ tank - troliste digestor v. digester digger - vadilica krompira; bager, bager kašikar; kopač, ašov digging - kopanje; ~ machine kopačka (kanala); ~ motion radno kretanje; ~ plough - plug za kopanje kanala; ~ shovel lopata, lopatica digital - digitalni, digitalno, brojčano; ~ automation - digitalna automatizacija; ~ computer digitalni računar; ~ -to-analog converter - digitalni analogni pretvarač dike - nasip, bedem, suvi zid; rov, jarak; ~, brust - provala nasipa dilapidated - sklon padu (građevina) dilapidation - pad, rušenje (građevina) dilatation - dilatacija, izduženje; ~ interval - dilataciona fuga; ~ thermal - termičko širenje dilatometer - dilatometar diluent - razblaživač, razređivač, sredstvo za razblaživanje dilute solution - razblažen rastvor diluted - razblažen, nekoncentrovan diluting ratio - količnik razblaženja, zapremina razblaživača podeljena zapreminom rastvora; ~ roller valjak omekšivač (papira) dim - taman, mutan; slab; nejasan, zamućen; ~ -out-cap - zaslon reflektora dimension - mera, veličina; dimenzija, odmer; ~ ample - dimenzija sa rezervom, bogata dimenzija; ~ overal - gabaritna mera; ~ with tolerance - mera sa tolerancijama dimensional accuracy - tačnost mera; ~ error - dimenzionalna greška; ~ limit - granična mera; ~ restorability-sposobnost (svojstvo) nekog tkanja da se nakon skupljanja ili izduženja povrati na početne mere; ~ stability - dimenzionalna postojanost, sposob-
dimenslonal accuracy
893
nost održavanja mere; ~ tolerance - tolerancija dimensioned - dimenzioniran; ~ drawing - crtež sa merama; ~ sketch - skica sa merama dimensioning - dimenzioniranje, davanje (unošenje) mera; ~ of drawings - kotiranje nacrta dimensionless - bez dimenzija, mera diminution of quality - umanjivanje kvaliteta dimmed light - oboreno (smanjeno) svetio dimmer - otpor zatamnjenju dimple - porubljivanje, početno bušenje, udubljenje, rupica dinas brick - dinas opeka, kvarcna opeka dineutron - dineutron dinging ~ hammer - čekić za ravnanje dining~, car - kola za ručavanje; ~, room - trpezarija, sala za ručavanje; ~, room furniture v. dining room diode - dioda, elektronska cev sa dve elektrode; ~, characteristic diodna karakteristika; ~, detector - diodni detektor; ~, peak detector - diodni detektor vrhova; ~, rectifier - diodni ispravljač; ~, voltage - diodni napon dionic water tester - merač provodljivosti diopsid - diopsid dioptas - dioptas dioptre - diopter, dioptrija, jedinica u optici; sočivo čija je žižna daljina lm ima 1 dioptriju; ~, scale dioptrijska skala dioptric - dioptrija, dioptrijski dioptry - dioptrija diorite - diorit dip/to - potapati; ~ the light „ablendovati" svetio dip - pad; inklinacija (zemljinog magnetizma); tečnost u koju se (nešto) potapa; ~, brazing - lemljenje potapanjem; ~ coating - oslojavanje potapanjem; ~ dyeing - bojenje potapanjem; ~ galvanizingplameno pocinkavanje; ~ plating platdranje potapanjem; ~ solde-
disarray ring - lemljenje potapanjem; ~ stick - šipka za merenje nivoa (količine) ulja u motoru; ~ -stick reading - očitavanje nivoa ulja; ~ stock v. dip stick; ~ switch prekidač za oboreno svetio diphase - dvofazni diphenylol propane - bifenol A, difenilolpropan, komponenta za sintezu epoksidnih i polikarbonatnih smola diplex~, modulation - dvojna (dupla) modulacija dipole - dipol, vibrator; dipol, sistem; ~, aerial - dipolna antena; ~, field - dipolno polje; ~, half-wave - polutalasni dipol, polutalasni vibrator; ~, layer - dipolni sloj; ~, pick-up - prijemni vibrator; ~, radiation - dipolna radijacija; ~, wide-band - širokopojasni dipol dipped electrode - potopljena (uronjena) elektroda Dippel's oil - koštano ulje direct~, labour - produktivan rad; ~, loading - neposredni prenos tereta; ~, reading tacheometer refukcioni tahimetar directive - direktiva, uputstvo director - direktor; ~, test - direktor ispitivanja directorate of test requirements uprava za određivanje uslova ispitivanja directory - adresar disability - ispadanje iz stroja: neupotrebljivost; kvar, nesposobnost disabled - ispao iz stroja; u kvaru; neispravan; onesposobljen disablement - izbacivanje iz stroja; kvar; onesposobljenost disadvantage - nezgoda, smetnja, nepovoljnost disapproval - neodobravanje, odbi• janje, neslaganje sa; ~, design neslaganje sa projektom disarrangement - poremećaj, remećenje, nered disarray - zbrka, poremećenost, nered
disaster disaster - nevolja, beda, velika nesreća, nedaća, slom; ~, equpment - lom opreme discard - odbaciti, odbiti, škartirati discarding - odbacivanje, odbijanje odbacivajući, odbijajući discharge - ispuštanje, proizvodnost (pumpe), rasturanje, izlaz, ispust; ispuštati, spuštati, rasterećenje; rasteretiti; ~, air - gubitak vazduha, izbacivanje vazduha, pražnjenje vazduha; ~, alternating - alternativno naelektrisanje, periodično naelektrisanje, periodično pražnjenje; ~, aperiodic - aperiodično naelektrisanje; ~, are - lučna iskra, lučno pražnjenje; ~, bottom ispuštanje vode sa dna; rasterećenje preko dna; ~, bucket - rasterećenje pomoću suda, pražnjenje suda; ~, capacitor - naelektrisanje kondenzatora, pražnjenje kondenzatora; ~, chute - rasretećenje pomoću dubinomera; ~, compensation water - rasterećenje pomoću propusnih voda iz akumulacionog bazena; ~, conductive - provodljivost (kondenzatora) preko provodnika, pražnjenje preko provodnika; ~, convective - konvekciono naelektrisanje, konvekciono pražnjenje; ~, corona - koronsko naelektrisanje, koronsko pražnjenje; ~, creeping pražnjenje po površini; ~, dead-beat v. aperiodic discharge; ~, disruptive - probojno pražnjenje, pražnjenje sa probojem; ~, electric - električno pražnjenje; ~, fuel - odliv goriva; ~, gas - gasno pražnjenje, pražnjenje u gasu; ~, gauge - vodosliv; ~, globular sferno pražnjenje, sferna munja; ~, glow - tinjavo pražnjenje; ~, gravity - rasterećenje samotokom; ~, intermediate - dubinski vodeni bazen; ~, laminar - laminarno pražnjenje, dvojno pražnjenje; ~, lateral - bočno pražnjenje; ~, lightning - pražnjenje preko groma, pražnjenje munje; ~, linear pinch -linearnopražnjenje; ~,marginal - rubno pražnjenje; ~, orifice ispuštanje kroz otvor; ~, oscillatory - oscilatorno pražnjenje, osci-
894
discolour
lujuće pražnjenje; ~, overflow propusna sposobnost vodenog sliva; ~, peak - maksimalni rashod (vode), maksimalni gubitak; ~, pinching - sopstveno pražnjenje; ~, point - tačkasto pražnjenje; ~, rating curve - kriva protoka, hidrogram; ~, self- samopražnjenje; ~, self-maintained - samostalno pražnjenje; ~, silent - tiho pražnjenje; ~, solid - tvrdi gubitak (vode); ~, space - prostorno pražnjenje ; ~, spark - lučno pražnjenje, pražnjenje preko iskre (varnice); ~, spontaneous - spontano pražnjenje, proizvoljno pražnjenje; ~, static statično pražnjenje; ~, striated slojno pražnjenje; ~,Townsend pražnjenje po Taunsendu; ~, turbine - gubici turbine discharger - varničar, sistem za pražnjenje, varnični dodatak; ~, aerial - varničar za zaštitu od prenaprezanja; ~, are - lučni varničar; ~, asynchronous asinhroni varničar; ~, disk - varničar u obliku diska, disk varničar; ~, linear - linearni varničar; ~, spark - varnični varničar, lučni varničar; ~, tube-filled - kontejner za ispuštanje pomoću usmerenih cevi; ~, ventral - kontejner sa samopražnjenjem discharging - istovar, iskrcavanje, rasterećenje; ispuštanje, spuštanje, pražnjenje; ~ of boiler - pražnjenje bojlera, ispuštanje vode iz bojlera; ~ of brakes - pražnjenje kočionog sistema, pražnjenje sistema za kočenje; ~ steam - izbacivati paru, produvavanje parom discipline - disciplina; poredak, sistematsko proučavanje, naučna grana; ~, first-in-first-out v. first-come-first-served; ~ first-come-first-served - disciplina (postupak) po metodi „prvi ušao (došao) — prvi uslužen" disclaim - odreći, opovrgnuti, os" poriti, ne priznati; nepriznavanje zahteva discolour - obezbojiti, promeniti boju
discolouration
895
discolouration - obezbo javan je; mesposobnost razdvajanja preko azinjati boju; pogoršanje boje muta; ~, filter - filtracija, odvadisconformity - paralelno nesaglajanje pomoću filtra; ~, frequency šavanje, prekid u taloženju - odvajanje frekvenci; ~, optimal disconnect - razdvajati, otključavati, - optimalna diskriminacija; ~, razjedinjavati, razmicati range - sposobnost odvajanja po disconnection - razjedinjenje, isdaljini; ~, signal - razlikovanje ključenje, razmicanje signala; ~, statistical - statisdisconnector - razdvajač, prekidač tička diskriminacija discontinuation - prekid, prekidanje, discriminator - diskriminator, fazni obustavljanje, obustava, prestanak detektor, frekventni detektor, disdiscontinuity - odsustvo neprekidkriminator lažnih signala, diskrinosti, diskontinuitet, razdvajanje; minator šumova; ~, amplitude pregib, raskid; prekidnost (funkcije); amplitudni diskriminator; ~, mic~ plane - ravni diskontinuitet; ~ rowave - diskriminator mikrotalasa, structural - strukturna nepovediskriminator santimetarskih talasa; zanost, nejednakost strukture ~, off-tune - dvotaktni diskrimidiscontinuous - prekidan; diskrenator sa razdvojenom konturom; ~, tan; onaj koji se brzo menja trigger - triger diskriminator, disdiscord - disonantan kriminator kratkih impulsa disordance - nesaglasnost, nesagla- discriminatory - raspoznavajući, razšavanje likujući; selektivni, probirljivi, izdisordant - nesaglasan, diskordantan birljivi discount - odbitak, rabat discuss - razmatrati, analizirati discover - otkrivati, nalaziti discussion - razmatranje, analiza, discoverable - koji se može otkriti, diskusija ustanovljiv disdodecahedroid - disdodekaedar discovery - otkrivanje, nalaženje; ~ disease - bolest, oboljevanje, poboof trouble - otkriće nezgoda Ijevanje; ~, caisson - kesonska discrepance v. discrepancy bolest; ~, dust - profesionalno disperepancy - protivurečje, razilaoboljenje; profesionalno oboljenje ženje, razlikovanje, razglašavanje, neod opi)jaka; ~, incapacitating tačnost, odstupanje; ~, accumuoboljenje koje utiče na gubitak lated - suma grešaka, zbir grešaka; radne sposobnosti; ~, pulmonary ~, angular - angularna nepovedust - profesionalno oboljenje usled zanost, ugaona nepovezanost; ~, zagađenja na radnom mestu; ~, documentation - protivrečnost radiation - radijaciona bolest, bo(tehničke) dokumentacije; ~, lelest usled ozračavanja; ~, tin velling - razilaženje pri nivelisanju; kalajna bolest ~, uncleared - nerazjašnjena prodiseased - neispravan; umrtvljen; sa tivrečnost kvarom discrepant - različit; nedosledan, disembark - istovar, iskrcavanje, rasprotivrečan, oprečan terećenje discrete - razdvojen, odvojen, disdisembarkation - istovaranje, iskrkretan cavanje discriminant - diskriminantan disengage - isključiti, razdvojiti, razdiscriminate - raspoznavati, razlijediniti, razdvajati iz kola, oslobakovati ; razrešavati, razdvajati đati discriminating - diskriminacioni; disengagement - isključenje, razrazlikujući; specifični dvajanje, razjedin javan je, odvajanje discrimination - diskriminisanje, razogoliti, likovanje, raspoznavanje; selektiv- disforest - obešumiti, pretvarati šumske površine u obranost; sposobnost razdvajanja, razdive, krčiti dvajanje instrumenta; ~, bearing disgerminator - dižerminator
disgorge
896
disgorge - izvrtati dish - ploča, stepen (ventila), pločast; čaša, davati čaurast oblik, izgibati; ~, developing - kada za razvijanje, posuda za razvijanje; ~, evaporating - čaša za isparavanje, aparat za isparavanje; ~ of wheels - zanošenje točkova; ~, parabolic - parabolični reflektor; ~, Petri Fetrijeva čaša; ~, washing machine - mašina za pranje posuđa dished - polusferni, ugnuti, čašastog oblika;graduisan,kariran; ~,plate - viseći lim, koritasti lim dishing - naprslost, hrapavost disinfect - dezinficirati, dezinfikovati disinfectant - dezinfekciono sredstvo disinfection boiler - kazan- za de zinfekciju disinfector v. disinfection boiler disintegrate - usitnjavati, omekšavati, razdvajati na sastavne delove, rastvarati se disintegrating (flouring) mill dezintegrator disintegration - dezintegracija, usitnjavanje, razdvajanje, razlaganje, raspad; ~, alpha - alfa raspad; ~, atomic - atomski raspad; ~, beta - beta raspad; ~, concrete raslojavanje betonske smeše; ~ of rocks - raspadanje stena; ~, radioactive - radioaktivni raspad; ~, spontaneous - spontani raspad disintegrator - dezintegrator disintoxication - neutralizacija otrova disjon - razjedinjavati, razdvajati, raščlanjivati; razmicati disjunction - razjedinjenje, raščlanjen je; razmicanje kola disjunctor - prekidač, isključivač disk - disk, krug, pločica; tariranje; ~, abrasive - abrazivni krug, brušena ploča; ~, audio - gramofonska ploča; ~, azimuth - azimutski krug, azimutna ploča; ~, balanced - balansirani disk; ~, base - osnovna spojnica, osnovni sastav; ~, bearing - potporna šajbna; ~, blow-out - predostrožni dijagram; ~, brake - disk kočnice, kočioni disk; ~, burst(er) - predostrožni dijagram; ~, cam - disk breg; ~,
disnormality
carborundum - karborundni krug; ~, damping v. clutch disk; ~, clutch - frikc ioni disk, disk spojnica; ~, crank - krivi disk; ~, cutting tanki abrazivni krug, nož; ~, diffusion - difuzioni disk; ~, drop signalni cilindar; padajući klip, ~, eccentric - ekscentrični disk, ekscentrična šajbna; ~, emery v. ab.-asive disk; ~, falling v. drop disk; ~, friction - frikcioni disk, frikciona s ojnica; ~, guide atariarc..,! šajbna, fiksna šajbna; ~ ; impeil-sr - disk radnog točka; ~, index - razdvojni disk; ~, interrupter - komutator, disk prekidač; ~, lens - optički disk, sočivo; ~, matrix - fotomatrični disk; ~, Newton's colour - Njutnovi prstenovi; ~, piston - prsten klipa, karika; ~, pressure - zaptivna karika; ~, recording - gramofonska ploča; ~, retarding v. brake disk; ~, sanding - brušena ploča, šlifovana ploča; ~, saw cirkularna testera, cirkular; ~, signal - signalni prsten, signalni krug; ~, slotted -.prsten sa prorezom; ~, stroboscopic - stroboskopski prsten; ~, tell-tale - kontrolno okno; ~, timing - prsten za regulisanje momenta paljenja; ~, toothed - zupčasti prsten, zupčasti disk, zupčanik; ~, turbine - disk turbina disk-shaped - disk-oblika, oblika diska dislocate - dislocirati, premeštati, narušavati dislocation - dislokacija, narušavanje, pomeranje; bacanje dislodge - pomerati, pomerati sa mesta; otkloniti zavisnost dismantle - demontirati, razdvojati na delove dismember - raščlanjivati, razdvajati dismount - skidati, razdvajati, demontirati; prebacivati se dismountable - demontiran, skinut dismutation - dismutacija, pregrupisavanje disnormality - abnormalnost, nenormalnost
disomatic
897
disomatic - egzogeni disorder - rastrojstvo, dezorganizacija, bez reda disoxidation - redukcija, dezoksidacija, kaljenje dispatch (despatch) of exibits transport sajamskih eksponata; ~ of luggage - predaja prtljaga dispatcher - dispečer, odašiljač, kontrolor; ~, load - dispečer koji upravlja rasporedom opterećenja; ~, train - dispečer vozova; ~, yard - stanični dispečer dispatching - dispečerizacija, dispečerska kontrola, dispečersko upravljanje kretanja vozova; ~, load raspored opterećenja, dispečerizacija opterećenja dispensary - dispanzer dispense - raspoređivati, razdavati dispenser - automat za razlivanje dispensing - naliv, razliv, sliv; razdavanje, predavanje dispersal - rasipanje, rasturanje, raštrkanost dispersant - disperzant, detergentni aditiv motornim uljima disperse - dispergovati, rasejavati disperser - dispergator, dispergujući elemenat dispersing - dispergovanje, rasejavanje dispersion - disperzija, dispergovanje, rasejavanje, rasejanje, rasturanje, gubitak; raseljenje; ~, anomalous - anomalna disperzija;~ atomic - atomska dispeizija; ~, flank - magnetna disperzija u čeonim delovima (električnih mašina); ~, linear - linearna disperzija; ~, normal - normalna disperzija; ~ of rubber - disperzija kaučuka; ~, rotary - rotaciona disperzija; ~, spatial - prostorna disperzija, zapreminska disperzija; ~, thermal - toplotna disperzija, tasejanje toplote; ~, ultrasonic material disperzija materije ultrazvukom dispersionless - bez gubitaka, bez rasejanja dispersity - disperznost dispersive - dispergujući, rasejavajući dispersoid - disperzna faza, koloid 57 Rečnik
display displace - premeštati; zamenjivati displacement - premeštanje, pomeranje; stešnjenje; vodeno mešanje; radna zapremina; produktivnost pumpe ; ~, actual - radna zapremina; ~, continental - pomeranje kontinenata, pokretanje kontinenata; ~, electric - električno pomeranje; ~, elevator - elevator, otklanjanje uticaja visine; ~, engine - radna zapremina; ~, horizontal - pomeranje po horizontali, horizontalno pomeranje; ~, linear - linearno pomeranje; ~, longitudinal longitudinalno pomeranje; ~, magnetic - magnetno pomeranje; ~ of track - pomeranje puta; ~, pattern - pomeranje rasta; ~, phase - pomeranje faze; ~, pip - pomeranje granica, pomeranje granica gieške; ~, piston radna zapremina cilindra; ~, rudder - otklanjanje uticaja pravca; ~, step - skokovito pomeranje, stepenasto pomeranje displacer - pomerač display - reprodukovanje, prikazivanje, reprodukcija, proizvoditi; reproduktor, uređaj za repiodukciju; indikator; pokazivanje, predstavljanje; ~ A v. range-amplitude display; ~, air - avijaciona parada, avijaciona izložba; ~, analog - analogno predstavljanje; ~ B v. range-bearing display; ~ C indikator tipa C (azimut se meri po horizontali, ugao cilja po vertikali); ~, Cartesian - Dekartov koordinatni sistem; ~, clear jasna indikacija, čitljiva indikacija; ~, complex - složeni indikacioni uređaj; ~, computer - indikacija pomoću kompjutera; ~, concise nečitka indikacija, koncizna indikacija; ~, conventional - linearna indikacija, konvencionalna indikacija; ~, converter - konverter-indikator, aparatura za reprodukciju; ~, double-dot - dvotačkasta indikacija; ~, instruction - instrukciona indikacija; ~, item - izložbena roba; ~, material - dekoracioni materijal; ~ of capital equipment - ponuda investicionih
display
898
dobara; ~ of most restrictive speed - pokazivanje minimalne brzine; ~, off-centre-plan - indikator kružnog posmatranja sa pomerenim centrom; ~, pictorial panoramna indikacija; ~, radar radarska indikacija, radio-lokacioni indikator; ~, range-amplitude indikator tipa A, indikator daljine; ~, range-bearing - indikator tipa B, indikator daljina-azimut; ~, realistic-panoramna indikacija; ~, sector - sektorsko osmatranje, sektorska indikacija; ~, stand - Stand; ~, surface - izložbena površina; ~, television - televizijski indikator, televizijska indikacija; ~, three-dimensional - prostorna indikacija, indikacija u tri dimenzije; ~, visual - vizuelna indikacija, vizuelni indikator disposal - razmeštanje; udaljenje, odstranjenje; ~ at failure - raspored pri kvaru; ~, ground - zakopavanje u zemlju radioaktivnih otpadaka; ~, overburden - rastvaranje stena, raspadanje stena; ~, permanent - krajnje udaljenje, permanentno udaljavanje; ~, refuse - uklanjanje nečistoća, odstranjenje nečistoća; ~, spoil - formiranje odronom; ~, trade waste obrada korisnih voda disposition - raspolaganje, razmeštanje, raspored, uređenje, aranžiranje disproportion - disproporcija, neproporcionalnost, nesrazmernost disqualify - diskvalifikacija disrepair - oronulost, zapuštenost, neopravljenost disreputable - zloglasan, pokvaren, koji ne uživa dobar glas; istrošen, ishaban disruption - raspad, rušenje; razrušiti; rastur; proboj (dielektrika); ~, nuclear - raspad atomskog jezgra, nuklearni raspad; ~- of molecule - kidanje molekula, raspad molekula; ~ of schedule raspad grafika disruptive - razrušen, raspadnut; probojni, pražnjeni
distance dissect - analizirati; rasecati, raščlanjivati dissected - raščlanjen, izrezan dissectible - razdvojen, raščlanjen dissection -' analiza, raščlanjenje, raščlanjivanje,razlaganje; ~ , i m a g e - razlaganje slike dissector - disektor (predajna televizijska cev); ~, image - disektor slike disseminate - rasejavati, sejati (seme); natapati, potapati; rasprostirati dissemination - rasprostranjenje, raspoređivanje, predaja dissepiment - disepiment, pregrada, pregrađivanje dissimilation - disimilacija dissipate - rasejavati, rasipati dissipation - rasejavanje, gubitak, disipacija (npr. energije u atmosferi) ; ~, anode - anodna disipacija, rasejavanje na anodi; ~, heat toplotna disipacija, rasejavanje toplote; ~, plate v. anode dissipation ; ~, power - rasejavanje snage; disipacija energije; ~, turbulent turbulentna disipacija dissipative - disipativni, rasejavajući, koji vrši rasejavanje dissipator - disipator, koji gubi (energiju) dissociate - razdeliti, razjedinjavati, disocirati, razdeliti, razlagati dissociation - razlaganje, raspad, disocijacija; kreking-proces; ~, electrolytic - elektrolitička disocijacija dissolution - rastvaranje, razlaganje; rasejanje dissolve - rastvarati, razlagati; rasejavati dissolved - rastvoren, tečan dissolvent - rastvarač dissonance - disonanca, nekosekventnost distance - odstojanje, interval, rastojanje, daljina, udaljenost; ~, air vazdušno rastojan.je, daljina leta aviona; ~, angular - ugaono rastojanje; ~, arcing - zazor iskre, zazor luka, zazor varnice; ~, braking - kočeći put; ~, clear - rastojanje vidljivosti; ~, cone - dužina koju obrazuje razdvojni konus'; ~, crow-flight - rastojanje
distance
899
distillation
sparking distance; ~, surface po pravoj; ~, cut-off - prag-ras- | površinsko rastojanje, stvarna datojanje ekranisanja; ~, effective ljina (leta rakete); ~, take-off efektivno rastojanje; ~, electrical uzletna daljina; ~, track - ras- svetlosna jedinica rastojanja (svettojanje pređeno na zemlji, putna losna godina, svetlosna mikrosedistanca; ~, transmission - dakunda); ~, ellipsoidal - rastoljina transmisije, daljina predaje; ~, janje na elipsoidi, rastojanje na sfetrue - stvarno rastojanje, realno roidi; ~, focal - fokusno rastorastojanje; ~, viewing v. visibility janje; ~, fuel - rezerva goriva, distance; ~, visibility - daljina rezerva toplote; ~, gauge for vidljivosti; ~, wire - rastojanje sleepers - rasporednik pragova; ~, među nitima (u mreži konaca); ~, geodetic - dužina linije na terenu zenith - zenitno rastojanje po zemljinoj elipsoidi; ~, grazing - rastojanje po tangenti; ~, great distance-type - distancioni, daljinski, daljinskog tipa circle - rastojanje po velikom krugu; ~, ground - rastojanje na distant sign - predsignal zemlji, rastojanje na terenu; ~, distemper - posna boja distempering - bojenje posnom bohyperfocal - hiperfokusno rastojom, malanje janje; ~, infinite - neodređeno distend - naduvati, naduvati se, razrastojanje, beskonačnost; ~, interduvati, razduvati se; rastegnuti nodal - rastojanje između centara, optički interval; ~, interocular - distensible - rastegljiv, elastičan distension - raširenje, rastezanje očni bazis; ~, interpupillary v. interocular distance; ~, load - distill - destilovati distillate - destilat, destilovati, porastojanje transporta tereta; rasgon; ~, alcoholic - pogoni alkotojanje istovara; ~ of run - duhola; ~, engine - kieking-destilat, žina dometa; ~, orbital - orbidestilat kreking-fabrike; ~, heavy talno rastojanje, orbitno rastojanje; tar - teški smolasti destilat; ~, out-to-out - rastojanje među intermediate međudestilat krajnjim tačkama; ~, overlap među-pogon, među frakcija; dužina dela za prikrivanje; ~, kerosene - kerosinov destilat; piece - lim za vezu, spojni lim; ~, light - laki pogon, laka frakcija; polar - polarno rastojanje, radijuslong - široka frakcija; ~, middle -vektor (u sistemu polarnih koordi- srednja frakcija; ~, overhead nata); ~, principal - glavno rasprelazni pogon; ~, paraffin tojanje; najkraće rastojanje od tačke parafinov destilat; ~, power posmatranja do površine projekjaki alkohol; ~, pressure - prestovanja; ~, projection - rasto-destilat; ~, raw - neočišćeni janje u projekciji; aero-foto rastodestilat; ~, side-cut - bočni pojanje od prednje čvorne tačke obgon; ~, wax - parafinski destilat jektiva do ravni projektovanja; ~, reference - rastojanje do linije distillating - destilacija, prerada mreže koordinata; ~, rolling - distillation - destilacija, prerada; dužina dometa; ~, scraper - du~, air - destilacija (produkta žina dostavke skreperom; ~, screen nafte) pri atmosferskim uslovima; ~, analysis - destilaciona analiza, - rastojanje među ravnima mreže određivanje frakcionog sastava nafte i svetlosno-osetljivog sloja; ~, skip ili drugih smeša; ~, batch - pe- zona mirovanja; ~, slant - rasriodična destilacija; ~, coal - suva tojanje po padini; ~, slope - rasdestilacija kamenog uglja; ~, contojanje po strmini; ~, sparking tact - kontaktna destilacija ulja; ~, nstojanje pražnjenja, rastojanje varcontinuous - neprekidna destilaničara, dužina varnice; ~, spheric cija; ~, crude - destilacija nafte, - sferno rastojanje; ~, stopping v. prerada nafte; ~, curve - destilabraking distance; ~, striking v.
distillation
900
dona kriva, dobija se grafičkim predstavljanjem zapr. procenata destilata u zavisnosti od temperature; ~, destructive - destruktivna des tilacija; ~, differential - diferencijalna destilacija, frakciona prerada; ~, dry - suva destilacija; ~, equilibrium air - ravnotežna destilacija benzina sa vazduhom; ~, flash - jednostepeno isparenje; jednostepena destilacija; ~, fluidized - destilacija u pseudožarkom sloju; ~, fractional - frakciona destilacija; ~, gasoline - destilacija benzina; ~, loss - gubici pri destilaciji; ~, low-temperature niskotemperaturna destilacija; ~, molecular - molekularna destilacija; ~, naphta - destilacija nafte; ~, pyrogenic - destruktivna destilacija, suva destilacija; ~, range, boiling range - raspon destilacije, razlika temperatura početka i kraja destilacije; ~, resinous wood - suva destilacija drveta; ~, steam - destilacija vodenom parom; ~, straight-run prava destilacija; ~, vacuum destilacija pod vakuumom; ~, wood - suva destilacija drveta distillatory - destilujući distiller - destilator distillery - fabrika vina, fabrika alkohola; ~, tar - fabrika smole distilling - destilacija, prerada distinct - javan, jasan distinction - razlika, pravljenje razlike; odlika, posebno obeležje; odlikovanje distinctive - karakteran, različit distinguishability - mogućnost razlikovanja, različnost distort - deformisati, deformisati se, iskriviti (se) distorted - deformisan, iskrivljen, izobličen distortion - deformacija, iskrivljenje, izobličenje; distorzija; rastezanje; ~, amplitude - distorzija amplitude, izobličenje amplitude; ~, anisotropic - anizotropna distorzija; ~, aperture aperturna distorzija, aperturno izobličenje; ~, barrel - bočna distrozija; ~, bias te-
distribution legraph - skraćivanje ili produžavanje telegrafskih impulsa; ~, delay eho-distorzija, eho-izobličenje; ~, dial - distorzija impulsa; ~, echo eho-distorzija, eho-izobličenje; ~, frequency - frekventna distorzija; ~, harmonic - nelinearna distorzija; ~, intermodulation intermodulaciona distorzija, izukrštana distorzija, izukrštano izobličenje; ~, line - linearna distorzija, linearno izobličenje, linijska distorzija; ~, linear - linearna distorzija, linearno izobličenje; ~, modulation - modulaciona distorzija, modulaciono izobličenje; ~, non-linear - nelinearna distorzija, nelinearno izobličenje; ~, nuclear - deformacija jezgra, deformacija nukleusa, distorzija jezgra; ~ of field - distorzija polja, izobličenje polja; ~, pattern - distorzija delova, distorzija članova; ~, phase fazna distorzija, fazno izobličenje; ~, tonal - distorzija tonova, iskrivljenje tona; ~, under load deformacija pod teretom; ~, volume - distorzija zapremine, iskrivljenje zapremine; ~, wave izobličenje oblika signala distortionless - neizobličen, neiskrivljen distress - havarija, lom, lomljenje distressed - jako povređen, jako iznošen distribute - raspoređivati, rasprostranjivati, razmeštati distributed - raspodeljen; ~, evenly - ravnomerno raspodeljen; ~, normally - normalno raspodeljen; ~, statistically - statistički raspodeljen distributer v. distributor distributing~, bars - podeora armatura, montažno gvožde; ~, canal - razvodni kanal distribution - raspoređenje, rasprostranjenje, raspodela, distribucija; ~, arbitrary - arbitražna raspodela; ~, asymmetric(al) - asimetrična raspodela; ~, asymptotic - asimptotsko rasporedenje,
distribution
901
asimptotska raspodela; ~, bars podeona armatura, montažnogvožde; ~, binomial - binomijalno raspoređenje, binomijalna distribucija; ~, Boltzmann - Bolcmanova raspcdela, Bolcmanova distribucija; ~, cosine - kosinusna raspodela, kosinusna distribucija; ~, directional - direkciona raspodela, direkciono rasporedenje; ~, energy - raspodela energije, distribucija energije; ~, field - distribucija polja, raspodela polja; ~, Gaussian - Gausova raspodela; ~, general - opšta raspodela; ~, generalized - uopštena raspodela; ~, gravity •- raspodela pod dejstvom sile gravitacije; ~, heat toplotna raspodela; ~, initial početna raspodela; ~, isotropic izotropna raspodela; ~, lattice rešetkasta raspodela; ~, momentum - raspodela impulsa, raspodela količine kretanja; ~, normal normalna raspodela; ~ of illumination - raspoied osvetljenja; ~ of runs - raspodela procesa; ~ of sequence -raspodela redesleda; ~, observed - uočena raspodela; ~, overhead - gornja raspodela; ~, parametric - paiametrijska raspcdela; ~, particle size - raspodela čestica po razmerama, raspodela čestica po dimenzijama; ~, random - slučajna raspodela; ~, replenishment time - raspodela vremena popunjavanja zaliha; ~, rods v. distribution bars; ~, seam - raspodela slojeva; ~, size - raspodela po razmerama, raspodela po dimenzijama; ~, spectral - spektralna raspodela; ~, steam - raspodela pare, distribucija pare; ~, stress - raspodela napona, distribucija napona; _ ~, system - distribuciona mreža;' ~, unimodal - unimodalna raspodela; ~, velocity - raspodela bizina, distribucija brzina; ~, weight raspodela težina distribution-free - neparametrijski distributor - distributor, raspoređivač; magistrala; usmeravajući aparat; ~, binder - distributor ve-
dock zanih materijala; ~, composition - distributor kompozicija boja; ~, current - distributor struje, distribuciona linija; ~, gravity distributor preko slobodnog toka; ~, impulse turbine - distributor turbine; ~, line - linijski distributor; ~, manure - distributor semena; ~, motor-driven - distributor pomoću motora; ~, movable - distributor po visinama; ~, oil - distributor ulja; ~, pressure - distributor pritiska; ~, primer distributor sistema za zalivanje; ~, rotary - rotacioni distributor, centrifugalni distributor; ~, stock distributor taloga; ~, terminal krajnji distributor; ~, traffic distributor poziva; ~, two-spark auto-distributor dvojnog paljenja district~, heating - kvartovno grejanje; ~, road - lokalni put disturbance - smetnja, remećenje, narušavanje, nered, uznemiravanje disturbed~, sample - poremećeni uzorak; ~, structure - poremećena struktura disuse - neupotreba; stajanje; rashodovanost; izbaciti iz upotrebe disused - izbačen iz upotrebe; neupotrebljavan, neprimenjen ditch - rov, jarak, odvodni jarak diver - gnjurac diver's equpment - gnjuračka oprema divergence - razilaženje, odstupanje, neslaganje, divergencija divergency v. divergence divergent - različan, koji odstupa, neslagajući, divergentan diverse - raznovrsni, nesličan; različit, raznolik diversion - provizoran put; ~ of road - devijacija puta; ~, tunnel otpočni tunel dividing partition - pregradni zid; ~, wall - pregradni zid division - deoba, podela, odeljenje (radne organizacije), neslaganje DNOC - dinitroortokrezol, insekticid dock - dok
doctor
902
dote
vrata; ~, frame - drvodeljski radoctor - nož za skidanje, popravgastov, ragastov, parapetštok, okvir ljanje; ~, test - doktor-proba na vrata; ~, fulsh panel - ravna sadržaj merkaptara u benzinima; vrata; ~, furniture - okov za ~, treatment - doktor-postupak vrata; ~, glass - zastakljena vrata; za eliminisanje merkaptana iz ben~, handle - drška za vrata; ~ in zina (slađenje) frame - vrata u stoku (u ramu), doctrine - doktrina, princip; ~, vrata sa zubom; ~, knob - druker, operating - princip rada; radni okretno dugme za vrata; ~, knob, princip fixed - dugme za vrata; ~, lever document - dokument, pismeni dohandle - kvaka za vrata, diska za kaz; ~, parameter - dokument vrata; ~, lining - oplata vrata, o parametrima; ~, repair - pisobloga vrata, postava, futer; ~, meni dokaz o popravci loading - utovarna vrata; ~, lock documentary - nastavni film; ~, brava; ~, panel - ispuna, fining; colour film - dokumentarni film ~, sach v. casement door; ~, u boji sill - prag, kućni prag; ~, single documentation - dokumentacija; ~, wing - jednokrilna vrata; ~, design - konstrukriona dokumenspring - zadržač za vrata, automat tacija; ~, engineering - tehnička za vrata; ~, step - kućni prag, dokumentacija; ~, maintenance prag; ~, stop - odbojnik; ~, with dokumentacija održavanja; ~, rejamb lining - vrata sa postavom pair - dokumentacija popravke dope - dodatno sredstvo, firnajz, dodged-up - u neispravnom stanju avionski lak, rastvor filma, dodatak dog - klanfa, pijavica, spona, škoba gorivu, aditiv, usporivač vezivanja; dolina - karsno polje, dolina ~, fuel - antidetonacioni dodatak Dolomite - dolomit; ~, refractory (gorivu); ~, nitrate - nitrolak brick - dolomitna opeka doped lubricant - mazivo sa adiDolomitic limestone - dolomitski tivima, „legirano" mazivo krečnjak dopes (additives) - aditivi, materije domain - domen, oblast, delokrug. koje, dodate u malim količinama u sfera; ~ of convergency - oblast derivate nafte i druge proizvode, konvergencije; ~ of definition vidno poboljšavaju osobine proizdomen (sfera) definicije; ~, time voda - vremenska oblast Doric order - Dcrski red dome - kupola, kube dormer - krovna badža, badža, domestickrovni prozor, tavanski prozor ~, demand - potražnja na dodormitory - spavaonica maćem tržištu; ~, market - dodosimeter - dozimetar, instrument za merenje doze radioaktivnosti maće tržište zračenja, uređaj za merenje apsordoor - vrata, kapija; ~, air - ventibovane doze (zračenja); ~, clinical laciona vrata; ~ and window forniture - okovi za vrata i pro- klinički dozimetar zore; ~, armoured - protivpodosimetry - dozimetrija žarna vrata (armirana gvožđem); ~, back plate - šild za vrata; ~, bell - dot - tačka, Morzeova tačka; mrlja (TV); ~, interlace - redanje tazvonce, zvono na vratima; ~, case čaka (elemenata slike), preplitanje stolarski ragastov, ragastov, oplata tačaka (TV); ~, product - skavrata; ~, casement - zastakljena larni proizvod (vektora); ~, screen vrata; ~, check - zadržač za vrata, - tačkasti raster; ~, sequential automat za vrata; ~, chin - lanac system - sistem redosleda predaje na vratima; ~, discharge - iselemenata (tačaka) boje tovarna vrata; ~, end - zadnja vrata (auto); ~, entrance - ulazna dote - truo (drvo) vrata; ~, finishing - oblaganje
dotted line
903
draw
doubling - dubliranje; dupliranje; dotted line - tačkasta linija udvajanje; duplirajući, udvajajući dotting wheel - točkić za pisanje doubly-trussed beam - dvojno (registratura) armirana greda doubledoubt - sumnja, neopredeljenost ~, anglefish-plate - dvougaona vezica; ~, bevel butt weld - Dove's law - Doveov zakon dowel - čep; moždanik K-šav; ~, cofferdam - stepenasti downzagat; ~, cross-over - dvostruka ~, comer - prelivna cev destilakolosečna veza; ~, curve-switch cionih kolona, kroz nju se odvodi krivinska skretnica, lučna skretnica; tečncst sa jednog poda na sledeći, ~, door - dvostruka (dupla) vrata; niži; ~ -fall - pad ~ -duty - sa dve upotrebe, sa dve namene; ~, Flemisc bond - downpipe - olučna cev poljski prevez, gotski prevez; ~, downtime - vreme (prinudnog) stajanja; izgubljeno vreme, čekanje, floor - dvojna tavanica; ~, framed zastoj; ~, scheduled - planirano floor v. double floor; ~, hanging vreme stajanja; ~, total - ukupno truss - dvojna vešaljka; ~, headed vreme stajanja; ~, unexpected rail - dvoglava šina; ~, heart neočekivano vreme stajanja; ~, dvostruko srce; ~, hinged arch unscheduled - neplanirano vreme dvozglobra svod; ~, J butt weld stajanja K-šav; ~, joist - blizni nosač; ~, pitch - dvcvodni nagib; ~, pitch downtrend - opadanje, snižavanje roof truss - dvovodni nosač; ~, (npr. svojstava) pitched roof - dvovodni krov, dowsing - radiestezija sedlasti krov; ~, point - dvojna dozer - dozer tačka; ~, points - dvostruka skret- drag - negativno trenje kod šipova nica; ~, row of sheeting - dvos- Drager-Indicating-Tube - Dregetruki priboj; ~, sapwood - dvosrova indikatorska cev, indicira pritruka beljika; ~, sided round tosustvo otrovnih ili eksplozivnih gaothed-plate - geka spajalica za sova (promenom boje) drvo, geka moždanik; ~, sleeper dragline(under joint) - dvostruki prag; ~ excavator - kabelbager, kabel~, slip points - jednopostavna skreper; ~ scraper - kabelskreper ukrsna skretnica, dvojna ukrsna drain - kanalizaciona cev; ~, backskretnica, engleska skretnica; ~, -drop at manhole - kaskada u tlope - dvovodni nagib; ~, slope zidanom silazu; ~, cock - ispušna roof- dvovodni krov, sedlasti krov; slavina; ~, fitting - čep na zglob, ~ -storied - dvospratni; ~ viraž; ~, pipe - drenažna cev; ~ •witch - dvostruka skretnica; ~, tile v. drain pipe; ~ trench tie - klešta; ~, T-iron - dvostruki drenažni rov T-ptofil; ~, track line - dvokolosečna pruga; ~, vault - dvojni drainage - odvodnjavajne, kanalizacija; ~, adit - drenažna galesvod; ~, vee weld - iks-šav (X-šav); rija; ~ by electro-osmosis - dre~, V weld - iks-šav OC-šav); ~ naža elektroosmozom; ~ by vacuWarren-truss - lombična rešetka; um method - drenaža vakuum~, web compound girder v. -metodom; ~ conduit - kolektor double web girder; ~, web plate-girder v. double web gir- drains - kanali der; ~, webbed girder - dvo- dramatic - dramatičan zidni nosač, čeličri nosač sa dva draught (draft) - promaja; ~, gauge - merač promaje, manometar zida; ~, welt - dvostruki (dupli) koji meri male diferencijalne priprevoj, dvostruki rub; ~, window tiske; ~, regulator - regulator - dvostruki prozor; ~ wing door promaje dvokrilna vrata draw - ispustiti; izabrati; sastaviti
drawback
904
drawback - smetnja; prepreka; nezgoda; nedostatak drawbridge - most za dizanje drawing - plan, crtež; izvlačenje; skica; ~, bar - longarina, podužna greda; ~, diagrammatic - dijagramski crtež; ~, layout - crtež rasporeda; ~, oil - ulje za izvlačenje metala; ~, paper - crtaći papir; ~, room - salon; ~, shop (working) - radni (pogonski) crtež drawings of house services - instalacioni planovi drawn - uzet; nacrtan; ~, independently - nezavisno uzet, nezavisno nacrtan dress - obraditi; urediti; doterati dressed stone - kvader, tesan kamen, tesanik dressing - uređivanje, doterivanje; obrada, tretman; apretura; ~, room - svlačionica; ~, weatherproof tretman za vodonepropustivost drier - sušilica drift - pomeranje; usmeravanje; kolebanje; ~, long-term - dugoročno pomeranje; ~, parameter - pomeranje, skretanje parametara; ~, performance - smanjenje performanse; ~ with age - pomeranje (svojstava) sa rokom upotrebe; ~ with use - pomeranje izazvano upotrebom drifting - pomeranje, kolebanje; kolebajući, pomerajući driftsand - živi pesak, tečni pesak drill - svrdlo, burgija, borer; mina; ~, bit - burgija, bušilica driller - miner drilling - probijanje tunela, prokopavanje tunela, izbijanje tunela; bušenje; ~, bits - bušaće dleto; ~, core - jezgro bušotine; ~, derrick - toranj za bušenje; ~, fluid isplaka, suspenzija gline u vodi koja se ubacuje u bušotinu (za naftu) u cilju održavanja hidrostatičkog pritiska, hlađenja dleta i odnošenja opiljaka; ~ holes in a wall dubljenje zida, štemovanje; ~, log - dnevnik sondiranja, sondažni protokol; ~, machine - bušilica; ~, mud ~ opiljci bušenja; ~, oil (grease) - ulje za bušenje; ~, pat-
dubbing (of a film) tern - šema miniranja; ~, platform - platforma za bušenje ispod površine mora; ~, pressure pritisak bušenja, izražava se u kg/cm prečnika dleta; ~, progress - brzina bušenja, izražava se u m/h, zavisi od vrste i strukture terena; ~, rig (drill rig) - bušaća garnitura, sendažni aparat drinking~, fountain - higijenska česma; ~, water - pitka voda drip - ckapnica, vasernaz; ~, feed lubricator - kapalica, uređaj za podmazivanje kapanjem ulja driven~, pile - pobijeni šip; ~, well cevni bunar driver - vozač driving~, belt - kaiš, remen; ~, pulley kaišnik, šajbna drop~ -ball-viscosimeter - viskozimetar sa padajućom kuglom (Hopplerov viskozimetar); ~, hammer ručna makara; ~ -point of bitumen - tačka kapanja bitumena dropproof - nekapajući, koji ne kaplje dropping - kapanje; kapajući dry~ -cleaning shop - servis za čišćenje odela; ~, density - suva težina, suva gustina; ~, holes ćulane, tavanska mina; ~, joint neispunjena spojnica, prazna spojnica; ~, penetration surfacing zasuti makadam; ~, penning roliranje nasipa; ~, pitching v. dry penning; ~, process penetration macadam - zasuti makadam; ~, residue - suvi ostatak; ~, return - suvi kondenzni vod; ~, rubble - suvi zid; ~, soling roliranje nasipa; ~, unit weight suva težina; ~, wall - suvi zid; ~, walling v. dry wall; ~, weight suva težina dual - dvojni, iz dva dela; udvojeni; ~ -mode - koji radi na dva načina; ~ -purpose - dvonamenski; ~ -rated - sa dve ocene; za dva režima dubbing (of a film) - sinkronizacija
*Kt
90S
duct - kanal, ventialcioni kanal, šaht; kablovska cev; linija rashladnog vazduha; sanduk sa bojom; ~ cleaner - cevna četka dueter - om-metar za male otpore ductile - diktilan, istegljiv, rastegljiv, plastičan (hladno obradiv); ~, cast iron - liv sa lopaticama grafita; ~, fracture - lom (rez) skošavanjem (makazama) duetilimeter - duktilometar ductility - istegljivost, duktilitet, izdužljivost, rastegljivost; ~, limit granica istegljivosti; ~ of bitumen - duktilitet bitumena; ~ tester duktilometar ducts - kanali dud - neuspeh; neispravan; ćorak; neeskploatisan; neaktivan dumb-waiter - dizalica za hranu dummy - maketa, model; lažni, falš, imitirajući; ~, joint - prividna spojnica; ~, lock - ukopavajuća btava; ~, rivets - konstruktivni zakivci, zakivci za spajanje dump - kipa, mesto istovara iskopa dumper - damper, kiper dumping~ over the end - nasipanje sa čela; ~ wagon - vagonet sa sandukom za izvrtanje, kipvagonet dune - dina, peščans dina duplex - dupleks.. dvostruk, dvogub duplicability - udvestručivost, reproduktivnost duplicate - udvostručiti, udvojiti, duplirati; duplikat, kopija; ~ of waybill - kopija tovarnog lista duplication - udvestručavanje, udvajanje; umnožavanje, dupliranje; ~, component - dupliranje elemenata; ~, functional - funkcionalno dupliranje; funkcionalno udvajanje; ~, partial - delimično udvajanje; delimično dupliranje; ~, work poslovi umnožavanja durability - trajnost, izdržljivost, dugotrajnost ; ~, chemical - hemijska trajnost, hemijska otpornost; ~, continuous - kontinualna (neprekidna) trajnost; ~, light trajnost na svetlosti; ~ of pavement - trajnost kolovoza; ~, service - vek upotrebe; radni vek;
duty ~, surface - površinska trajnost (izdržljivost); trajanje površine durable - izdržljiv, dugotrajan, otporan, trajan duration - trajanje, postojanost, dugotrajnost, dužina veka; ~, effective - efektivno trajanje; ~, life - radni vek; vreme korišćenja; ~ of a call - trajanje razgovora; ~ of exposure - trajanje izlaganja; ~ of load application - trajanje primene opterećenja (tereta); ~ of the Fair - trajanje sajma dust - prašina, otpaci iz kuće, biljna prašina; ~, aspiration - usisavanje prašine; ~, bin - kanta za smeće; ~, binding oil - ulje koje vezuje prašinu; ~, cage filter filter doboša za prosejavanje; ~, car - vozilo za odvoz smeća; ~, catcher - separator prašine; ~, coal - ugljena prašina; ~, collecting equipment - postrojenje za odvajanje prašine; ~, exhaust apsorbovanje (usisavanje) prašine; ~, guard - zaštita od prašine; ~ -laden air - prašnjav vazduh, vazduh sa uključcima vazduha; ~, man - radnik koji odvozi smeće; ~, precipitation - talog prašine; ~ -proof- zaptiven protiv prašine; ~, remover - ciklon, odvajač prašine; ~, respirator - maska, zaštitna maska protiv prašine; ~, supperssion - suzbijanje prašine; ~, washer - zaštitni prsten protiv prašine duster - usisivač prašine, raspršivač, rasprašivač (pri zaštiti bilja), separator otpadaka, kolektor otpadaka; krpa za brisanje prašine dutch close stove - irska peć duty - zadatak, obaveza; režim rada, norma; obaveznost; sfera delatnosti; ~, arduous - težak režim rada; ~, constant - postojani režim rada; ~, continuous - neprekidni režim rada; ~, critical - kritični režim rada; ~, extra - posebno opterećenje; ~, extra-heavy - posebno teško opterećenje; ~, heavy (high) - težak režim rada; ~, intermittent - povratno-kratkotrajni režim rada; ~, light (low) - lak
duty režim rada; ~, medium - srednji režim rada; ~, medium heavy (moderate) - umereni režim rada; ~, momentary - trer.utni režim rada; ~, operating - operativni režim rada; ~, paid - ocarinjeno; ~, periodic - periodični režim rada; ~, rated - deklarisani režim rada; ~, rugged - režim rada sa povišenim habanjem; ~, short- t i m e - kratkotrajni režim rada; ~, standard - standardni režim rada; ~, standby - režim neopterećene rezerve; ~, starting - početni režim rada; ~, temporary - privremeni režim rada; ~, uninterrupted - neprekidni režim rada; ~, unpaid - neocarinjen; ~, varying - promenljivi režim rada dwelling - kuća, stan, dom; ~, hygiene - stambena higijena; ~,
906
dynamo
kitchen - stambena kuhinja; ~, room - stambena prostorija; ~, zone - stambena zona dye-stuff industry - industrija boja dyke - dajk, žica dynamic~, coefficient - dinamički koeficijent; ~, effect - dinamičko dejstvo; ~, equilibrium - dinamička ravnoteža; ~, force - dinamička sila, aktivna sila; ~, stress - dinamičko naprezanje; ~, test of a pile - dinamičko ispitivanje sipa; ~, test of material - dinamičko ispitivanje materijala dynamical similarity - hidraulična sličnost dynamics - dinamika dynamite - dinamit dynamo - dinamo
signal reflektovan od površine mora; earth - zemlja; ~, auger - . ~, spin - spinski eho bušilica; ~, cofferdam - zagat od zemlje; ~, colour - zemljana economic area - privredna oblast; ~, assistance - privredna pomoć; boja; ~, dam - zemljana brana, ~, circles - privredni krugovi nasuta brana; ~, flow - blatni (pi.); ~, community - privredna sliv; ~, removal - odvoz zemlje; zajednica; ~, cycle - privredna ~, road - zemljani put konjunktura; ~, development earthedprivredni razvoj; ~, importance ~, plug - šuko utikać; ~, Socket privredni značaj; ~, measure outlet - kutija šuko utikača mera štednje; ~, plan - privredni earthworks - zemljani radovi plan; ~, planning - privredno ease - lakoća, udobonst, ugodnost planiranje; ~, results - privredni easement curve - prelazna krirezultati (pl.)> ~> system - privvina, prelaznica reda economy - privreda; ~ of (in) space easers - žalom -ušteda prostora easing wedges - dvojni klin Edeleanu process - Edeleanu proeasy-lak ces, ekstrakcija aromatskih ugljoeat - najedati, nagrizati, razarati vodonika pomoću sumpordioksida eaten - izjeden, utrošen edge - ivica, granica, kraj, front; ~, eave gutter - viseći oluk, obešen back - zadnja ivica, zadnji front; ~, oluk; ~, trough - viseći oluk, front - prednja ivica, prednji obešen oluk front; ~, lagging - zadnji front; eaves - ispad krova, streha, (streja) ~, leading - prednji front; ~, rolled - zaobljena ivica, zaobljeni echinus - ehinus kraj; ~, sharp - oštra ivica, oštra echo - eho, eho-signal, refleksija, granica; ~, turned down - otvoreflektovani signal; ~, chaff- eho rena ivica, zaobljena ivica dipola; ~, flutter - višestruki eho; ~, laser - laserski eho; ~, edging - bordura optical - optički eho; ~, phonon - editor - redaktor, izdavač fononski eho; ~, photon - fo- editorial office - redakcija tonski eho; ~, polarized - polaeditorship - redakcija rizovani eho; ~, Raman - Rama- education - edukacija, obrazovanje nov eho, eho signala kombinacionog effect - efekat, pojava, delovanje; ~, rasejanja; ~, resonance Raman adverse - suprotan efekat, štetan rezonantni Ramanov eho; ~, sea -
effect
908
efekat; ~, after - kasniji efekat; ~, aperture - efekat otvora, izobličenje izazvano otvorom; ~, atmospheric lens - sočivo — efekat u atmosferi; ~, attenuation - efekat prigušivanja; ~, blurring - efekat; ~, coherence - koherentni efekat; ~, collision narrowing - efekat sudarnog sužavanja; ~, commonopšti efekat; ~, confounding zbunjujući efekat; ~, corrosion efekat korozije; ~, cyclic(al) ciklični efekat; ~, damaging štetan efekat; ~, degrading efekat pogoršanja svojstava, degradirajući efekat; ~, depth-of-field - efekat dubine polja; ~, destructive - destruktivni efekat; ~, detrimental - štetno dejstvo; ~, double-image - fantomni efekat; efekat dvojne slike; ~, doubling efekat dubliranja; ~, equivalent ekvivalentni efekat; ~, erosion efekat erozije; ~, exposure efekat izlaganja; ~, filtering efekat filtriranja; ~, flicker - fliker efekat; ~, Franz-Keldysh Franc-Keldišov efekat (kod poluprovodnika u električnom polju); ~, frequency pulling - efekat pomeranja (vučenja) frekvencije; ~, ghost - fantomni efekat, parazitna pojava; ~, guest-host - efekat gost-domaćin; ~, hazard - efekat opasnosti; ~, image - efekat preslikavanja, ogledalo efekat; ~, immediate - neposredni efekat; ~, indirect - indirektni efekat; ~, inhibiting - inhibirajući efekat, antikorozioni efekat; ~, interaction - efekat interakcije; ~, interplot - međuprostorni efekat; ~, laser - laserski efekat; ~, level-crossing - efekat presecanja (prelaska) nivoa; ~, linear - linearni efekat; ~, Linhor - Linhorov efekat; ~, main - glavni efekat; ~, moisture - efekat vlage; ~, notch - efekat zareza; ~ of ageing efekat starenja; ~, parallax - pojava paralakse, efekat paralakse; ~, periodic - periodični efekat; ~, permanent - permanentni efekat; ~, photoangular - fotougaoni efe-
efficiency
kat; ~, photoelectric - fotoelektrični efekat; ~, potential - potencijalni efekat, efekat potencijala; ~, processing - efekat obrade; ~, pulling - efekat vučenja; ~, pushing - efekat guranja; ~, pyroelectric - piroelektrični efekat; ~, pyromagnetic - piromagnetski efekat; ~, real - stvarni efekat; ~, realignment - efekat preorijentacije; ~, residual - zaostali efekat; ~, residual-image - efekat zaostale slike; ~, sampling - efekat odabiranja, efekat uzorkovanja; ~, ~, self-induced transparency efekat samoindukovane prozračnosti; ~, self-locking - efekat samosinhronizacije; ~, self-stabilization - efekat samostabilizacije; ~, self-terminating - efekat samoograničehja, efekat samozavršavanja; ~, side - sporedni efekat; ~, speckle - efekat granulacije; ~, static fatigue - efekat statičkog zamora; ~, treatment - efekat tretmana; ~, treshold - prag efekta; ~, transparency - efekat prozračnosti, efekat transparencije; ~, two-quantum - dvokvantni efekat; ~, useful - koristan efekat; ~, waveguiding - talasovodni efekat; ~, wear-out - uticaj habanja; ~, zero-field level crossing Hanleov efekat effective - efektivan; ~, depth - korisna visina; ~, floor area - korisna površina, stambena površina; ~, head - neto-pad; ~, lenght of line - korisna dužina koloseka; ~, productivity - praktični učinak; ~, storage - korisna zapremina akumulacije effectiveness - efektivnost; ~, general - opšta efektivnost; ~, operational - operativna efikasnost effervescent water - kiseljak efficacy - efikasnost; ~, luminous svetlosna efikasnost; ~, quantum kvantna efikasnost efficiency - efektivnost, koeficijent korisnog dejstva, koeficijent, stepen; ~, absolute - apsolutna efikasnost; ~, actual - stvarna efikasnost; ~,
efficiency
909
average - prosečna efikasnost; ~, backscattering - koeficijent povratnog rasejanja; ~, burn - stepen izgaranja; ~, chemical conversion - koeficijent hemijske konverzije; ~, commercial - komercijalna efikasnost; ~, corrosion aktivnost korozije; ~, cost - efektivnost troškova; ~, coupling koeficijent sprege, stepen sprege; ~, deflection - stepen otklona; ~, detector - detekcioni koeficijent; ~, diffraction - koeficijent difrakcije; ~, down^converslon stepen pretvaranja sa sniženom frekvencijom; ~, economical) - ekonomska efektivnost; ~, energy energetski koeficijent; ~, energy quantum - energetski kvantni koeficijent; ~, exact - egzaktna efektivnost, tačna veličina efikasnosti; ~, excitation - pobudni koeficijent, efektivnosti pobude; ~, external quantum - spoljašna kvantna efektivnost; ~, focusing - efektivnost fokusiranja, stepen fokusiranja; ~, fusion - efektivnost fuzije; ~, high - visoka efektivnost; ~, hole injection - efektivnost unošenja rupe; ~, hologram diffraction - efektivnost holografske difrakcije; ~, ideal - idealna efektivnost, teoretska efektivnost; ~, incremental - inkrementna efektivnost, diferencijalna efektivnost; ~, indicated - indicirana efektivnost, indikatorni koeficijent efektivnosti; ~, individual - individualna efektivnost; ~, internal interna efektivnost; ~, internal quantum - unutrašnja kvantna efektivnost; ~, laser - laserska efektivnost; ~, laser electrical laserska električna efektivnost; ~, launching - efektivnost lansiranja; ~, lens - rezolucija sočiva, efektivnost sočiva; ~, limiting - granična efektivnost; ~, low - niska efektivnost; ~, luminescence - efektivnost luminescencije; ~, luminous - svetlosna efektivnostj efektivnost ispuštanja svetlosti; ~, maximum - maksimalna efektivnost ~, mean - srednja efektivnost; ~
eigenfunction mechanical - mehanička efektivnost; ~, modulation - stepen modulacije; ~, net-rezultirajuća efektivnost; ~ of estimate - efektivnost procene; ~, operative operativna efektivnost, eksploataciona efikasnost; ~, optimum optimalna efektivnost; ~, overall opšta efektivnost; ~, peak v. maximum efficiency; ~, polarizing - stepen polarizacije; ~, poor - slaba efikasnost; v. low efficiency; ~, practical - praktična efikasnost; ~, pumping efektivnost pumpanja; ~, quantum - kvantna efektivnost; ~, radiant efektivnost zračenja; ~, readout efektivnost očitavanja; ~, reconstruction - efektivnost rekonstrukf čije; ~, reflection - stepen realeksije; ~, relative - relativnefikasnost; ~, running - eksploataciona efikasnost; ~, second harmonic generation - efektivnost generisanja drugog harmonika; ~, slope - diferencijalna efektivnost; ~, structural - strukturna efikasnost; ~, theoretical - teoretska efikasnost; ~, up-conversion - efektivnost konverzije sa povećanjem frekvencije; ~, working v. running efficiency efficient - efikasan, delujući, produktivan, ekonomičan efflorescence - iscvetavanje, cvetanje effluent - industrijske vode, otpadne vode; ~, ground water - priobalna podzemna voda; ~, siol-filter - zemljani filter effort - napor; program radova; trud; ~, development - razvojni napor, napor (trud) uložen u razvoj; ~, research - istraživački napor, napor uložen u istraživanje effusive rocks - efuzivne stene egg-shaped section - jajast profil eigenfunction - sopstvena funkcija; ~, electronic - elektronska sopstvena funkcija; ~, rotational rotaciona sopstvena funkcija; ~, vibrational - vibraciona sopstvena funkcija
elgenmode eigenmode - sopstveni način, sopstvena oscilacija eigenvalue - sopstvena vrednost ~, degenerated - degenerisana sopstvena vrednost; ~, energy sopstvena vrednost energije ejector - ejektor elastic~, buckling - elastično izvijanje; ~, centre of gravity - elastično težište; ~, clip - elastična pločica; ~, constants - elastične konstante; ~, fixity - elastično ukleštenje, ukleštenje; ~, foundation - elastična podloga; ~, foundation wall - elastični temelj; ~, hysteresis - elastična histereza; ~, impact - elastični sudar; ~, limit - granica elastičnosti; ~, line elastična linija, linija ugiba, linija povijanja; ~, load - elastična težina; ~, strain - elastična deformacija; ~, support - elastično oslanjanje; ~, switch blade - elastični jezičak; ~, tongue - elastični jezičak; ~, washer - elastična pločica elbow - nagib, strmina; ~, critical kritični nagib; ~, waveguide nagib talasovoda electric~, arc welding - zavarivanje električnim lukom; ~, bell - električno zvonce; ~, bulb - sijalica; ~, cable - električni kabel; ~, clock električni časovnik; ~, conductor - električni provodnik; ~, detonator - električni upaljač; ~, generator - generator; ~, signalling - električna signalizacija; ~, transmission line - vod, električni vod; ~, water heater električni bojler; ~, welding električno zavarivanje; ~, wiring električni vod electrical - elektrotehnički; ~, engineering section - elektrobranša; ~, fitter - elektromonter electricity~ for lighting - struja za osvetljenje; ~, meter - brojilo, strujomer; ~, meter box - orman za strujomere; ~, system - električna mreža
910
element
electro~, chemical influences - elektrohemijski utkaj; ~, osmosis elektroosmoza; ~, potential method - elektropotencijalna metoda electrochromism - elektrohromiran electrode - elektroda; ~, auxiliary pomoćna elektroda; ~, cold hladna elektroda; ~, discharge elektroda pražnjenja; ~, distributed - raspodeljena elektroda; ~, grating - rešetkasta elektroda; ~, interdigital - interdigitalna elektroda; ~, modulator - modulaciona elektroda; ~, reflective reflektujuća elektroda; ~, transparent - providna elektroda, transparentna elektroda; ~, trigger okidačka elektroda, okidna elektroda electron - elektron; ~, excitation pobudni elektron; ~, excited pobuđeni elektron; ~, retrapped ponovo zahvaćeni elektron; ~, superthermal - supertermalni elektron, netermalizovani elektron electronics - elektronika; ~, interfacing - sprežna elektronika, elektronski sistem za spregu; ~, signal-processing - elektronika za obradu signala; ~, support - pomoćna elektronika, elektronika za podršku eleetrooptic - elektrooptika, elektrooptički electrophotochromatic - elektrofotohromni electrophotography - elektrofotografija, kserografija element - element; ~, absorbing - apsorpcioni element; ~, auxilary - pomoćni element; ~, basic osnovni element; ~, beam-manipulation - element upravljanja snopom; ~, birefringent - dvojno prelamajući element; ~, code kodni element; ~, constant konstantni element; ~, constituent - sastavni element, sastavni deo; ~, diffracting - difrakcioni element; ~, directing - usmeravajući element, usmerivač; ~, dispersing disperzioni element; ~, double-refracting - dvojno prelamajući
dement
911
embellishment
element, element pamćenja; ~, element; ~, focusing - fokusiratreshold - element praga, prag, jućielement,fokus; ~,frequencyprazni element; ~, tuning - po-selective - frekventno selektivni dešavač, element za podešavanje; ~, element; ~, gain - pojačavački typical - tipični element; ~, element; ~, grating - element variable - promenljivi element; ~, rešetke (za difrakciju); ~, holowavelength-selective - birač tagram - hologramski element; ~, lasne dužine; ~, writing - pisač, holographic - holografski element; pišući element ~, human - humani element, elementary production norms ljudski element, čovek kao element elementarne norme sistema; ~, image - element slike; elevated water tank - vodotoranj, ~, imaging - element formiranja kula za vodu slike; ~, improved - poboljšani element; ~, input - ulazni ele- elevating~, grader - grejder elevator; ~, ment; ~, inspection - deo konscrew - elevacijski zavrtan) trole, element kontrole; ~, interelevation - izgled; ~, facing yard facing - sprežni element, element - dvorišna fasada, dvorišni izgled sprege; ~, intracavity - međuelimination - eliminacija, odstrašupljinski element, interšupljinski njivanje, udaljavanje; ~, coherent element; ~, lasing - generišući noise - eliminacija koherentnog . element; ~, main - glavni element; šuma; ~, diffraction order ~, maintenance - element održaeliminacija difrakcionog reda; ~, vanja; ~, matrix - matrični eleinterference error - eliminacija ment; ~, memory - memorijski interferentne greške; ~, spike element; ~, mode-selecting eliminacija šiljaka, eliminacija kratelement izbora načina (rada); ~, kih impulsa (smetnji) nonlinear - nelinearni element; ~, nonreciprocal - nerecipročni ele- eliminator - eliminator; ~, ambiguity - eliminator neodređenosti; ment; ~, optoelectronic - opto~, modulation - eliminator moduelektronski element; ~, output lacije izlazni element; ~, passive - pasivni element; ~, picture - ele- ellipse - elipsa; ~, aberration aberaciona elipsa, elipsa rasejanja ment slike; ~, polarizing - polaellipsoid - elipsoid rizacioni element; ~, pulse-shaellipsometer - elipsomer, merač ping - element za formiranje imelipsičnosti; ~, photometric pulsa; ~, Q-spoiled (Q-switched, fotometrički elipsomer Q-switching) - element za modulaciju Q-faktora; ~, radiating - ellipsometry - elipsometrija ellipticalantena, element koji zrači, izvor ~, arch - eliptični luk; ~, inzračenja; ~, reading - čitač, eletegral - eliptični integral ment za očitavanje; ~, reciprocal - recipročni element; ~, reflec- elongation - istezanje, izduženje, elongacija; ~ at fracture - izduting - reflektujući element, reflekženje pri lomu tor; ~j refracting - refraktor, reelutriation - granulometrija sedifrakcioni element; ~, self-focumentacijom sing-samofokusirajući element; ~, sensing (sensitive) - davač, sen- eluvium - eluvijum embankment - nasip; ~, facing zor, osetljivi element; ~, smallest nasipska obloga; ~, ramp - na- najmanji element; ~, spare sipska rampa; ~ to restrain water rezervni element; ~, special -jaz specijalni element; ~, spectral spektralni element; ~, standard - embedded - uložen, zatopljen, zaliven standardni element, unificirani eleembellishment - ornament ment; ~, storage - memorijski
emblem
912
emblem - amblem, značka, znak embodiment - otelotvorenje, ostvarenje embossed - reljefni; ~, plate koritasti lim, viseći lim emergence - izlaz; ~, grazing klizni izlaz; ~, normal - normalni izlaz emergency - kritično stanje, hitnost, nepredviđeni slučaj, hitna potreba, rezervni, pomoćni, hitan; ~, critical (dire) - kritična hitna potreba; ~, exit - nužni izlaz; ~, real realna hitna potreba; ~, unexpected - neočekivana hitna potreba emery - šmirgla, korund; ~, wheel - ploča za brušenje, šmiršajbna emission - emisija, zračenje, ispuštanje; ~, accessible - dozvoljeni nivo emisije; ~, amplified spontaneous - pojačano spontano zračenje; ~, bremsstrahlung - zakočno zračenje; ~, coherent koherentno zračenje; ~, edge krajnje zračenje, zračenje ivice; ~, eye-hazardous - zračenje opasno po oči; ~, gamma (-ray) - gama-zračenje; ~, intracavity - unutaršupljinsko zračenje; ~, line linijsko zračenje; ~, luminescent luminiscentno zračenje; ~, modelocked - zračenje sa sinhronizovanim načinima; ~, monochromatic - monohromatsko zračenje; ~, monomode - homogeno zračenje, zračenje sa jednim tipom; ~, multimode - zračenje sa više topiva; ~, nonhazardous - bezopasno zračenje; ~, photon - fotonsko zračenje; ~, polarized - polarisano zračenje; ~, pulsed - impulsno zračenje; ~, quantum - izračivanje kvatrfbva; ~, Raman - Ramanovo zračenje, kombinaciono zračenje; ~, recombination - rekombinaciono zračenje; ~, sidelight - bočno*zračenje, zračenje sa bočnim (svetlosnim) opsegom; ~, single- frequency - monofrekventno zračenje; ~, single-mode - monotipno zračenje; ~, singly stimulated twophoton - zračenje dva fotona izazvano jednim fotonom; ~, skin-
emulsion -hazardous - zračenje opasno po kožu; ~, stimulated Rayleigh stimulisano Rejlejevsko zračenje; ~, superradiant - superradijaciono zračenje; ~, X-ray - rentgensko zračenje emissivity - emisivnost, relativna sposobnost zračenja; ~, radiant zračna emisivnost; ~, spectral spektralna emisivnost emittance - emitenca; ~, luminous - svetlosna emitenca; ~, radiant zračne emitence emitter - emiter, izvor, izračivač; ~, atomic - atomski emiter; ~, coherent - koherentni emiter; ~, doped - legirani emiter, dopovani emiter; ~, edge - ivični emiter; ~, graded gap - zakonško-promenljivi emiter; ~, gray-body - emiter tipa sivog tela; ~, heterojunction - heterospojni emiter; ~, isotropic - izotropski emiter; ~, Lambertian - lambertovski emiter; ~, laser - laser, laserski emiter; ~, narrow-gap - uskozonski emiter; ~, perfect - idealni emiter; ~, surface - površinski emiter employ - upotrebiti, iskoristiti, primeniti emploument contract - ugovor o radu empties - ambalaža (pl.) empty - prazan, bez opterećenja, slobodan; ~, cases - ambalaža (Pl-) emptying - pražnjenje, oslobađanje; prazneći, oslobađajući; ~, cock ispušna slavina emscher tank - emšerski bunar, Imhofov tank emulsifier - emulgator emulsifying agent v. emulsifier emulsion - emulzija; ~, coarse grain - krupnozrna emulzija; ~, fine-grain - sitnozrna emulzija; ~, high-contrast - visokokontrastna emulzija; ~, high-resolution emulzija visoke rezolucije; ~, holographic - holografska emulzija; ~, light-sensitive - foto-osetljiva emulzija; ~, panchromatic - pan hromatska emulzija; ~, photographic - fotografska emulzija; ~,
emulsion
913
sensitized - senzibilizirana emul. zija, emulzija povećane osetljivosti enamel~, paint - lak; ~, painting lakovanje enamelled surface - glazura enamelling - emajliranje, lakovanje encasing - obziđivanje enclosing wall - zid graničnik enclosure - obloga, ograda; ~, diffuse - difuzna obloga; ~, focusing - fokusirajuća obloga; ~, polished - polirana obloga encode - kodirati, kod, šifrirati encoding - kodiranje, šifriranje; ~, binary - binarno kodiranje; ~, channel - kanalno kodiranje; ~, digital - digitalno kodiranje; ~, frame-to-frame differential diferencijalno kodiranje; ~, holographic - holografsko kodiranje; ~, one-frame - kodiranje u jednom kadru; ~, pictorial (picture) - slikovno kodiranje; ~, Shannon-Fano - Šenon-Fano kodiranje; ~, source - kodiranje izvora; ~, two-frame - dvokadrovsko kodiranje; ~, video - video kodiranje, kodiranje video signala end - kraj; ~, AR-coated - kraj pokriven antireflektorskim sredstvom; ~, bearing pile - stojeći šip, oslonjen šip; ~, Brewster-angled s - Bruster oblikovani kraj; ~, connection plate - ploča za kontinuitet, lamela za kontinuitet; ~, guide - kraj talasovoda, kraj svetio voda; ~, laser rod kraj laserske šipke; ~ of circular curve - kraj kružne krivine; ~ of curve - kraj krivine; ~ of life kraj veka trajanja; ~ of restricted area - znak prestanka; ~ of speed limit - znak prestanka; ~ of transition curve - kraj prelazne krivine; ~,-plane - ravni kraj; ~, polished - polirani kraj; ~, reaction - oslonačka sila, sila na osloncu, reakcija; ~, switch - ulazna skretnica, izlazna skretnica; ~, tapered - zakošeni kraj; ~, tipping - nasipanje sa strane; ~, user - krajnji potrošač MRecnlk
energy endless~, band elevator - peternoster; ~, saw - trakasta testera endogenous - endogeni, unutar sistematski endoreic region - endoreična oblast endurance - izdržljivost, otpornost, vek trajanja, trajnost; ~, limit granična izdržljivost; ~, test izdržljivost; ~, test in bending izdržljivost na savijanje; ~, teat in flexure v. endurance test in bending; ~, thermal - termalna izdržljivost, termootpornost endure - izdržavati, podnositi enduring - trajanja, izdržavanje, dugovečnost, trajnost, izdržavajući energization - pobuda energy - energija; ~, absorbed apsorbovana energija; ~, back-scattered - povratno rasejana energija; ~, black-body - energija crnog tela; ~, correlation - korelaciona energija; ~, cutoff granična energija, energija prekida, energija praga; ~, extractable energija koja se može dobiti (iz izvora); ~, flash-lamp - energija blica, energija izvora svetlosti; ~, geothermal - geotermalna energija; ~, incident radiant - energija upadnog zračenja; ~, initiation - inicijalna energija, pobudna energija; ~, input - ulazna energija, dovedena energija; ~, interaction - energija interakcije, energija uzajamnog dejstva; ~, invested ulazna energija, dovedena energija; ~, lase - energija generacije; ~, laser - laserska energija; ~, lasing - energija generacije; ~, luminous - svetlosna energija; ~, maser maserska energija; ~, mode energija načina (rada); ~, noise energija šuma, energija smetnji; ~ of light - svetlosna energija; ~ of radiation - energija zračenja; ~, output - izlazna energija; ~, peak - vršna energija; ~ per mode energija načina, energija po načinu (rada); ~ per pulse - pulsna energija, energija impulsa; ~, photon energija fotona, fotonska energija; ~, pulse - energija impulsa, im-
energy
914
pulsna energija; ~, quantum energija kvanta, kvantna energija; ~, radiant - energija zračenja; ~, ray - energija snopa, energija zraka; ~, reflected - reflektovana energija; ~, released - ispuštena energija; ~, resonance - rezonantna energija; ~> rotation(al) rotaciona energija; ~, single-pulse - jednoimpulsna energija; ~, specific output - specifična izlazna energija; ~, stored - rezervna energija, stokirana energija; ~, translation(al) - pokretna energija, translaciona eneigija; ~, vibration(al) - vibraciona energija, oscilatorna energija; ~, write energija zapisa engaged column - tročetvorni stub, polustubac engine - motor, mašina, stroj; ~, laser - laserski motor; ~, photon fotonski motor engineer - inženjer, konstruktor, konstruisati, izraditi, projektovati; ~, advisory - konsultativni inženjer; ~, assistent - asistirajući inženjer; ~, chief project glavni inženjer projekta; ~, design - konstruktor, inženjer konstruktor; ~, development - inženjer razvoja; ~, experimental - inženjer eksperimenta, eksperimentator; ~, inspecting - inženjer kontrole; ~, installation inženjer opreme; ~, maintenance - inženjer održavanja; ~, operating - inženjer u proizvodnji; ~, process control - inženjer kontrole procesa, tehnolog; ~, quality control - inženjer kontrole kvaliteta; ~, safety - inženjer HTZ, inženjer bezbednosti; ~, service - inženjer servisa, inženjer održavanja (korišćenja); ~, utilization - inženjer zadužen za eksploataciju engineering - tehnička razrada, inženjerski poslovi, tehnički, inženjerstvo; ~, circuit - šemotehnika; ~, constructional - konstrukciona tehnika, inženjersko projektovanje; ~, control - tehnika kontrole; ~, design - tehnika
ehnancement projektovanja, inženjersko projektovanje; ~, development - inženjerski razvoj; ~, environmental - tehnika razrade i proučavanja uslova sredine; ~, equipment of buildings - uređaj; ~, industries - mašinogradnja; ~, laser - laserska tehnologija; ~, levelling - tehnički nivelman; ~, maintenance - tehnika inženjerskog održavanja; ~, project - razrada projekta; ~, quality tehnika obezbedenja kvaliteta; ~, research - tehnička sredstva i metode naučnog istraživanja; ~, safety (-first) - tehnika sigurnosti; ~, standards - razrada standarda; ~, statics - građevinska statika; ~, system(s) - tehnika (izrada) sistema, sistemsko planiranje engine house - ložionica; ~, shed v. engine house English ~, bond - engleska veza, blok veza; ~, cross bond - krstasta veza; ~, method - engleska metoda u tunelogradnji; ~, style park - engleski park engobe - angoba; ~, coated roofing tile - angobirani crep engram - dvopredmetni hologram engraving - kliše enhanced - povećan, poboljšan, povišen enhancement - povećanje, poboljšanje, povišenje; ~, absorption - povećanje apsorpcije; ~, aerodynamic - aerodinamičko povećanje^ ~, apparent - prividno poboljšanje; ~, computer - računarsko poboljšanje; ~, contrast - povećanje kontrasta; ~, data poboljšanje podataka; ~, digital image - poboljšanje kvaliteta slike (digitalnim metodama); ~, edge - poboljšanje kontrasta; ~, fringe - poboljšanje vidljivosti polja; ~, image - poboljšanje kvaliteta slike; ~, image contrast - poboljšanje kontrasta slike; ~, imagetone - poboljšanje tona slike; ~, mode-locking - poboljšanje sinhronizacije; ~, modulation -
uhancement
915
environ*
blica (fleša); ~, flat-topped povećanje dubine modulacije; ~, omotač sa pljosnatim grebenom; object - povećanje vidljivosti ob~, giant-pulse - omotač gigantjekta; ~, picture - poboljšanje skog impulsa; ~, input - omotač kvaliteta slike; ~, pumping na ulazu, ulazni omotač; ~, outpoboljšanje pumpanja; ~, resoput - omotač na izlazu, izlazni lution - povećanje rezolucije; ~, omotač; ~, pulse - omotač imresonance - rezonantno povećapulsa; ~, pulse-train - omotač nje; ~, second-harmonic genepovorke impulsa; ~, signal ration - povećanje efikasnosti geomotač signala; ~, spectrum nerisanja harmonika drugog reda; omotač spektra, spektralni omotač ~, sensitivity - povećanje osetenvironment - sredina, čovekova ljivosti; ~, signal - povećanje okolina, životna sredina, spoljni signala, poboljšanje signala; ~, uslovi; ~, accelerated-ageing spatial frequency - poboljšanje prinudno starenje u spoljnim uslospektra prostornih frekvencija vima; ~, actual-use - sredina enlargement - povećanje; ~, beam stvarne upotrebe; ~, adverse - povećanje snopa, proširenje snonepodesna (štetna) sredina; ~, pa; ~, hologram - povećanje application v. use environment; holograma; ~, image - povećanje artificial - veštačka okolina; ~, slike atmospheric - atmosferska sreennumeration of vehicles - brodina; ~, combined - kombinovajanje saobraćaja na sredina; ~, controlled -konenquiry - potražnja; ~, office trolisana sredina; ~, critical biro za adrese kritična sredina; ~, cryogenic enrichment - aplikacija, profilacija, kriogena sredina; ~, design obogaćenje; ~, laser isotope sredina konstrukcije, uslovi sredine lasersko obogaćenje izotopa pri projektovanju; ~, dynamic ensemble - celina, grupa, mnoštvo - dinamička sredina; ~, exotic sveukupnost sistema, ansambl; ~ egzotična sredina; ~, hazardous nonmaintained - neizdržavani si- opasna sredina; ~, high-temstem; ~, statistical - statistička perature - sredina sa visokom sveukupnost; ~, technological temperaturom; ~, hostile - agretehnološka celina, tehnološki sisivna sredina; ~, local - lokalna stem sredina; ~, maintenance - sreentablature - završni venac, glavni dina održavanja, uslovi sredine pri venac održavanju; ~, natural - prientasis - entazis rodna sredina; ~, severe - oštra enterprise - preduzeće sredina, oštri uslovi okoline; ~, entrance - ulaz, prilaz, vrata, kasimulated - simulirana sredina, pija; ~, hali - predsoblje, ulazni imitirani uslovi sredine; ~, stanhol, hol; ~, porch - ulaz; ~, dard - normalna sredina, normalni waveguide - talasovodni ulaz uslovi okoline; ~, use - sredina enter - ući u, ulaziti, zavesti, uneti, upotrebe, uslovi okoline upotrebe; prodreti, unositi, zapisati ~, weater - vremenski uslovi, entresol - međusprat, mezanin vremenska sredina; ~, working entry - predsoblje; knjiženje, uno- radna sredina šenje u katalog, zapis, zabeleška; environmental - spoljni, okružu~, form - obrazac prijave; ~ jući, sa spoljnim uslovima, u usvisa - ulazna viza lovima sredine enumeration - nabrajanje envelope - omotač, anvelopa; ~, environment-proofed - dokazan u uslovima sredine, ispitnan u usloconfidence - granica pouzdanja; vima okoline ~, distorted - izobličeni omotač; ~, flashlamp - omotač impulsa environs - okružujuća sredina
enzymes enzymes - enzimi EP-additives - aditivi za visoke pritiske EP-lubricants - maziva za visoke pritiske epicycloid - epicikloida epidote - epidot epigene action - lokalni poreme ćaj epilayer - epitaksijalni sloj epitaxy - epitaksija; ~, molecu lar beam - epitaksija molekular nog snopa; ~, selective - selek' tivna epitaksija epoch - epoha, period, momenat (vremena); ~, entry - momenat ulaza equal - jednak, ravan; ~ in quality - jednak po kvalitetu, istog kvali teta; ~, exactly - potpuro jednak; ~, numerically - brojčano jednak equalising earthwork - izravnanje masa equalization - izravnanje, korekcija, kompenzacija; ~, adaptive - adaptivna korekcija; ~, aperture korekcija otvora; ~,'level - korekcija nivoa; ~, ripple - korekcija pulsiranja; ~, thermal termalizacija, termalna korekcija equalize - izravnati, korigovati, kompenzirati equalizer - korektor, kompenzator, izravnač; ~, adaptive - adaptivni korektor;'~, attenuation - kompenzadoni oslabljivač; ~, delay kompenzator kašnjenja; ~, distortion - korektor izobličenja; ~, multipath channel - višekanalni korektor; ~, wavefront - korektor talasnog fronta equation - jednačina, formula; ~, basic - osnovna jednačina; ~, combined (coupled) - kombinovana (vezana) jednačina; ~, covariance - kovarijaciona jednačina, jednačina kovarijanse; ~, criterion - jednačina kriterijuma; ~, decision - jednačina odluke; ~, design - proračunska jednačina; ~, dispersion - jednačina disperzije; ~, eigenvalue - jednačina sopstvene vrednosti; ~, eikonal
equipment - ejkonalna jednačina; ~, empirical - empirijska jednačina; ~, error - jednačina grešaka; ~, estimated - empirijska jednačina; ~, estimating - jednačina iz čijeg se rešenja nalazi odluka; ~, Gabor - Gaborova jednačina; ~, holographic - holografska jednačina; ~, image (imaging) - jednačina slike; ~, inventory - jednačina za praćenje zaliha; ~, lidar - osnovna jednačina slike; ~ of correlation - jednačina korelacije; ~, radiative transfer - jednačina prenosa zračenja; ~, rate - jednačina brzine, kinetička jednačina; ~, regression - jednačina regresije, korelaciona jednačina; ~, self-induced transparency - jednačina samoindukovane transparencije; ~, transfer - jednačina prenosa; ~, transformation - jednačina transformacije; ~, trichromatic - jednačina boje, trobojna jednačina; ~, value - jednačina vrednosti; ~, wave - talasna jednačina; ~, wavefront-matching - jednačina usaglašavanja talasnog fronta equilateral arch - gotski svod equilibrium - ravnoteža, ravnotežno stanje; ~, collisional - koliziona ravnoteža; ~, moisture content - uravnotežena vlažnost; ~ of moments - ravnoteža momenata; ~, radiant - radijaciona ravnoteža equipment - oprema, aparatura; ~, accessory - pomoćna oprema; ~, communication - komunikaciona oprema; ~, countermeasures - oprema za protivmere; ~, electronic warfare - oprema za elektronsku borbu; ~, electrooptical - elektrooptička oprema; ~, guidance - oprema za vođenje; ~, holographic - holografska oprema; ~, homing - oprema za samonavodenje; ~, imaging - oprema za formiranje slike; ~, interferometric - interferometarska oprema; ~, laser - laserska aparatura; ~, laser-cutting - laserska aparatura za re-
917
žanje; ~, laser surgical - laserska hirurška aparatura; ~, mapping - kartografska oprema; ~, outdoor - oprema u slobodnom prostoru; ~, pilot-production oprema poluindustrijske (probne) proizvodnje; ~, preproduetion oprema za pripremu, oprema pretproizvodnje; ~, processing tehnološka oprema; ~, production - proizvodna oprema; ~, prototype - prototipska oprema, model (prototip) opreme; ~, quality control - oprema za kontrolu kvaliteta; ~, ranging - aparatura za merenje udaljenosti; ~, rebuilt - prepravljena (remontovana) oprema; ~, reception ~ prijemna aparatura; ~, recording - aparatura za zapisivanje; ~, repair - oprema za popravke; ~, sophisticated - složena oprema; ~, standard - standardna oprema, standard za opremu; ~, standby - pomoćna oprema, rezervna oprema; ~, substandard - oprema ispod standarda; ~, tailor-made - oprema izrađena po narudžbini; ~, technological - tehnološka oprema; ~, testing - ispitana aparatura; ~, transmission prodajna aparatura; ~, trimming - aparatura za podešavanje; ~, unattended - oprema bez nadgledanja, potpuno automatizovana oprema equipped - opremljen, snabdeven sa equiscalar surface - ekviskalarna površina equivalence - ekvivalencija; ~, optical - optička ekvivalencija equivalent - ekvivalent; ~, digital - digitalni ekvivalent; ~, holographic - holografski ekvivalent; ~, integrated - integralni ekvivalent; ~, optical - optički ekvivalent erase - brisati, skidati eraser - brisač; ~, laser - laserski brisač erasing - brišući, brisač; ~, optical - optički brisač
error erasure - brisanje, skidanje; ~, hologram - brisanje holograma; ~, image - brisanje slike; ~, imperfect - nepotpuno brisanje; ~, magnetic - magnetsko brisanje; ~, optical - optičko brisanje; ~, selective - selektivno brisanje; ~, thermal - termalno brisanje erdmengermann's volumenometer - erdmengermanov volumenometar erection - montaža; ~, scaffold - montažna skela erector - erektor erosion - erozija, razaranje; ~, corrosion - koroziona erozija; ~, heat - toplotna erozija; ~, hightemperature - erozija pod dejstvom visoke temperature; ~, mechanical - mehanička erozija; ~, rain - erozija kišom; ~, s a n d erozija peskom; ~, surface erozija površine, površinska erozija erosion-resistant - otporan na eroziju erosive - erozivan, koji stvara eroziju errata - spisak grešaka erratic - pogrešan, netačan; zabludno; ~, river course - divljanje reke erroneous - pogrešan, zabludno error - greška, pogreška, odstupanje; ~, alignment - greška u centriranju, greška podešavanja; ~, boresight - greška u vođenju; ~, burst - grupa grešaka, paket grešaka; ~, frequency - frekventna greška; ~, guidance greška vođenja; ~, image (imaging) - izobličenje slike; ~, interference - interferentna greška; ~, mapping - kartografska greška; ~, misalignment - greška u podešavanju; ~, numerical brojčana greška; ~ of calculation - greška kalkulacija; ~, optical - optička greška, optičko izobličavanje; ~, output - greška izlaza (izlaznih veličina); ~, parallax - paralaksna greška; ~, periodic - periodična greška; ~, permissible - dozvoljiva greška; ~, phase
error
918
- fazna greška, neusaglašenost faza; ~, pointing - greška gađanja, greška viziranja; ~, primary primarna greška; ~, probable verovatna greška; ~, quantization - greška diskretizacije; ~, range - greška po daljini; ~, reading - greška očitavanja; ~, recognition - greška prepoznavanja; ~, reconstruction - greška pri rekonstrukciji; ~, relative frequency - relativna frekventna greška; ~, sampling - greška uzorkovanja; ~, scaling - greška u razmeri; ~, timing - greška sin. hronizacije, greška u vremenu; ~, tracking - greška praćenja; ~, unintentional - nenamerna greška; ~, unrecoverable - nepopravljiva greška; ~, wavefront - greška talasnog fronta, aberacija talasnog fronta error-free - bez grešaka eruptive rocks - eruptivne stene escalator - pokretne stepenice escutcheon - šild za vrata; ~, plate with knob - šilt sa dugmetom espagnolette - baskila; ~, bolt espanjolet esplanade - esplanada essay - proba, opit, test, podvrgnuti opitu, ispitivati establishing norms - normiranje, snimanje normi; ~, standards - normiranje, snimanje normi establishment - preduzeće, pogon, radionica, zavod estimability - ocenjivost estimable - ocenjiv estimate - ocena, procena, predračun, oceniti, proceniti; ~, absolute - apsolutna procena; ~, admissible - dozvoljiva procena; ~, asymptotically efficient asimptotički efektivna procena; ~, best - najbolja procena; ~, combined - kombinovana procena; ~, conservative - konzervativna procena, ocena sa rezervom; ~, consistent - konsistentna procena; ~, correlated - korelisana procena; ~, eye - ocena „odoka", približna ocena; ~, global - globalna ocena; ~, graphical - gra-
estimation fička ocena; ~, invariant - invarijantna ocena; ~, large samđel - ocena na bazi velikog uzorka; ~, linear unbias(s)ed - linearna nepodešena ocena (procena); ~, local - lokalna procena; ~, longterm - dugoročna procena; ~ of probability - ocena verovatnoće; ~, preliminary - preliminarna procena; ~, probability - procena verovatnoće; ~ ratio - procena odnosa; ~, recursive - rekurentna procena; ~, regular regularna procena; ~, risk procena rizika; ~, rough - gruba procena; ~, sample - procena na bazi uzorka; ~, sequential redosledna procena; ~, stable postojana procena; ~, standard - standardna procena; ~, statistical - statistička procena; ~, tabular - tabelarna procena; ~, usual - obična (uobičajena) procena estimated - procenjen, ocenjen estimating - procenjujući, procenjivanje estimation - ocenjivanje, procenjivanje, iznalaženje procene; ~, adaptive - adaptivna procena; ~, analytical - analitičko procenjivanje; ~, comparative - komparativno procenjivanje, uporedno ocenjivanje; ~, cost - procenjivanje troškova, predračun troškova; ~, crude - grubo procenjivanje; ~, direct - direktno procenjivanje; ~, empirical - empirijsko procenjivanje; ~, error - procenjivanje greške; ~, error probability procena verovatnoće greške; ~, graphical - grafičko procenjivanje; ~, harmonic - harmonična procena; ~, independent - nezavisno procenjivanje; ~, indirect - indirektno procenjivanje; ~, integral - integralno procenjivanje; ~, least squares - procena metodom najmanjih kvadrata; ~, maximum-likelihood - procena metodom maksimalne podobnosti; ~, multivalued - procena sa više vrednosti; ~, nonlinear - nelinearna procena; ~, optimal - opti-
estimation
919
event
malna procena; ~, optimum - evaluable - ocenjiv, procenjiv evaluate - oceniti, proceniti, odreoptimalna procena, procena optiditi vrednost muma; ~, quantitative - kvanevaluation - ocena, određivanje, titativna procena; ~, quantum procenjivanje; ~, development - kvantna procena; ~, reliability acceptance system status - pri- procena pouzdanosti; ~, simjemna procena razvoja statusa siplified - pojednostavljena prostema; ~, economic - ekonomska cena; ~, simultaneous - istovreprocena; ~, engineering - inžemena procena; ~, state - procena njerska procena; ~, environmenstanja; ~, statistical - statistička tal - procena sredine (okoline); procena; ~, subjective - subjek~, image quality - ocena kvaliteta tivna procena slike; ~, laboratory - laboratoestimator - ocenjivač; ~, maxirijska procena; ~, longevity mum-likelihood - ocenjivač makprocena dugotrajnosti; ~, matesimalne sličnosti; ~, phase - fazni rials - procena materijala; ~ of ocenjivač, estimator faze control - procenjivanje kontrole; estrade - estrada ~ of fidelity - ocena vrednosti estuary - ušće reprodukcije; ~, of quality etalon - etalon, pramera; ~, airprocenjivanje kvaliteta; ~, operaspaced - etalon sa vazdušnim tional - procena u uslovima korišprocepom; ~, birefringent ćenja; ~, performance - prodvostruko prelamajući etalon; ~, cena performanse; ~, photomedummy - neselektivni etalon; ~, tric - fotometrijska ocena; ~, preFabry-Perot - Fabri-Pero etalon; ventive - profilaktička procena; ~, frequency-selective -frekvent~, product - procena proizvoda; no selektivni etalon; ~, mode~, progress - procena postignuselective - etalon sa selekcijom tih rezultata, procena progresa; načina; ~, reflecting (reflection) ~, qualitative - kvalitativna pro- reflektujući etalon; ~, resonant cena; ~, spectroscopic - spektro- rezonantni etalon; ~, selective skopska ocena; ~, statistical - selektivni etalon; ~, singlestatistička procena; ~, technical frequency - jednofrekventni eta- tehnička procena; ~, tolerance lon; ~, subcavity - etalon sa - procena tolerancije; ~, visual unutrašnjom šupljinom; ~, trans- vizuelna procena mission - etalon prozračnosti evaluator - merač; ~, laser energy etching - nagrizanje, najedanje, eco - merač energije lasera vanje; ~, chemical - hemijsko evaporator - isparivač; ~, laser nagrizanje; ~, circuit - nagriza- laserski isparivač nje kola; ~, ion - jonsko nagri evaporimeter - evaporimetar žanje; ~, thermal - termičko naevaporograph - evaporograf; ~, grizanje imaging - evaporograf sa slikom Euler evening edition - večernje izdanje; ~, buckling load - kritična sila ~, entertainment - večernja pripritiska, Ojlerova sila; ~, cripredba ping load - kritična sila pritiska event - slučaj, događaj, ishod, reOjlerova sila zultat; ~, accidental - slučajni Euler's događaj; ~, antecedent - pret~, constant - Ojlerova konstanta hodeći događaj; ~, arbitrary ~, differential equation - Ojle arbitražni događaj; ~, casual rova diferencijalna jednačina; -• slučajni događaj; ~, cartain formula - Ojlerov obrazac izvestan događaj; ~, chained European Machine Tool Exhibi lančani događaj; ~, chance tion - Evropska izložba alatnih slučajni događaj; ~, collision mašina
expectancy event
920
- sudar, jedinični sudar; ~, compatible - podnošljiv događaj; ~, complementary - komplementarni (dopunski) događaj; ~, complex (compound) - složen (kompleksan) događaj; ~, consecutive - sledeći događaj, konsekutivan događaj; ~, critical - kritični događaj everlasting - dugotrajan, otporan evidence - evidencija, dokaz, podatak (iz opita), očevidnost, svedočanstvo; ~, experimental - eksperimentalna evidencija; ~ of fatigue - svedočanstvo zamora evolute - evoluta evolution - evolucija; ~, pulse evolucija impulsa; ~, spatial prostorna evolucija; ~, time (temporal) - vremenska evolucija exact - egzaktan, precizan, tačan, iznuđivati, iznuditi exaggerated ^ preuveličan, preteran exaggeration - preterivanje; ~ of conditions - preuveličavanje ušlo va; ~, vertical - vertikalno preterivanje examination - ispitivanje, posmatranje, istraživanje, ekspertiza, provera, ispit; ~, close - podrobno ispitivanje; ~, critical - kritično ispitivanje; ~, destructive - razorno ispitivanje; ~, final - finalno ispitivanje; ~, macrographic - makrografsko ispitivanje; ~, magnetic - magnetsko ispitivanje; ~, metallographic - metalografsko ispitivanje; ~, micrographic - mikrografsko ispitivanje; ~, microscopic - mikroskopsko ispitivanje; ~, nondestructive nerazarajuće ispitivanje; ~ of passports - kontrola pasoša; ~, penetrating - penetraciono ispitivanje; ~, periodical - periodično ispitivanje; ~, qualitative kvalitativno ispitivanje; ~, quantitative - kvantitativno ispitivanje; ~, radiological - radiološko ispitivanje; ~, semidestructive polurazorno ispitivanje; ~, thorough - svestrano ispitivanje; ~, ultrasonic - ultrazvučno ispiti-
excitation vanje; ~, visual - vizuelno ispitivanje examine - ispitati, istražiti; to ~ for wear - ispitati na habanje (trošenje) examiner - ispitivač, istraživač excavated material - odron excavation - iskop, kopanje excavator - bager exceedance - prevazilaženje, prebacivanje exceeding the specified time limit - prekoračenje roka excel - nadmašiti, prevazići, preteći, isticati se, odlikovati se excellence - izvrsnost, savršenost, odlika, preimućstvo, visoki kvalitet excentric~, compression - ekscentrični pritisak; ~, load - ekscentrično opterećenje; ~, tension - ekscentrično zatezanje excentricity - ekscentričnost; ~ of the medulla - ekscentričnost srca; ~ of the pith v. excentricity of the medulla exemption from (customs) duty oslobođenje od carinskih dažbina excess - prekoračenje, preterivanje, eksces, porast; ~, population preterani rast stanovništva excessive - ekscesivan, prekomeran, preteran, neobičan exchange - zamena, razmena; ~, charge - razmena naelektrisanja; ~, collisional - koliziona razmena, razmena sudarom; ~ of advertising material - razmena oglasnog mat;rijala; ~ of goods razmena dobara; ~ of views razmena mišljenja, razmena ideja exchangeable - zamenljiv excimer - eksimer (dvoatomski molekul sa jednim pobuđenim atomom); ~, singlet - singletni eksimer; ~, triplet - tripletni eksimer excitation - pobuda; ~, charge-exchange - pobuda sa promenom naelektrisanja; ~, chemical hemijska pobuda; ~, dissociative - disocijativna pobuda; ~, distributed - raspodeljena pobuda; ~, double-discharge - pobuda sa
excursion - ekskurzija, odstupanje, dvojnim pražnjenjem; ~, electrical razlaz; ~, beam - odstupanje - električna pobuda; ~, electronsnopa; ~, frequency - frekventno »beam-trigger - pobuda sa elekodstupanje; ~, signal - odstutronskim okidanjem; ~, electronic panje signala - elektronska pobuda; ~, flashexecution - izvršavanje, funkcio-lamp - pobuda blicom, svetlosna nisanje, ispunjavanje, obavljanje, izpobuda; ~, gas-dynamic - gasnorada dinamička pobuda; ~, giant-pulse - pobuda velikim impulsom; ~, exempt - van kontrole, bez upravguide - pobuda talasovoda, pobuda ljanja svetlovoda; ~, impact - udarna exhaust system - odušni kanali pobuda; ~, impulse - impulsna exhibit - izložbena roba, izložbeni pobuda; ~, insufficient - nedopredmet, eksponat voljna pobuda; ~, longitudinal exhibition - izložba; ~, area longitudinalna pobuda; ~, modeizložbena površina; ~ of inven-locked (pulse) - pobuda sinhrotions - sajam pronalazaka; ~ nizovanim impulsom; ~, monostand installation - oprema sachromatic - monohromatska pojamskog štanda buda; ~, multiphoton - multiexogenous - egzogeni, unutarsisfotonska pobuda; ~, multipletemski -step - višestepena pobuda; ~, exoreic region - egzoreična oblast nonuniform - nehomogena po- expanded matal ceiling - rabicbuda; ~, picosecond pulse -tavanica; ~, metal lathing pobuda pikosekundnim impulsom; rabic-mreža ~, pulsed - impulsna pobuda; ~, expander - ekspander, raširivač; ~, radiant - pobuda zračenjem, radibeam - ekspander snopa; ~, jaciona pobuda; ~, recombination reflex beam - refleksni ekspander - rekombinaciona pobuda; ~, rosnopa tational - rotaciona pobuda; ~, saturable - pobuda zasićenja; ~, expanding cement - ekspanzivni cement selective - selektivna pobuda, neravnotežna pobuda; ~, selective expansion - ekspanzija, širenje, dilamode - selektivna pobuda načina tacija; ~, adiabatic - adijabatsko rada; ~, shock - udarna pobuda; širenje; ~, aerodynamic - aero~, short pulse - pobuda kratkim dinamičko širenje; ~, anisotropic impulsom; ~, short wavelenght - anizotropno širenje; ~, bearing - kratkotalasna pobuda; ~, sympokretno ležište; ~, drum - eksmetrical - simetrična pobuda; panzioni sud; ~, gas-dynamic ~, transverse - transverzalna pogasdinamičko širenje; ~, joint buda; ~, traveling-wave - podilataciona spojnica; ~, joint with buda progresivnog talasa; ~, twofilling - prostorna spojnica; ~, -photon - dvofotonska pobuda; ~, nonequilibrium - neravnotežno two-step - dvostepena pobuda; ~, širenje; ~ of concrete - širenje vibrational - vibraciona pobuda; betona; ~, opening - dilatacioni ~, waveguide - pobuda talasorazmak; ~, pipe - kompenzaciona cev; ~, plasma - razletanje plazme; voda ~, shim - dilatacioni uložak; ~, exciter - pobudivač; ~, laser tank - ekspanzioni sud, sud za šilaserski pobudivač; ~, universal renje univerzalni pobudivač exciton - eksiton; ~, bound - ve- expectancy - nadanje, iščekivanje (v. i expectation); ~, delivery zani eksiton; ~, free - slobodni očekivanje isporuke, nada u ispoeksiton ruku; ~, repair - očekivanje poexclude - isključiti, isključivati, izpravke baciti
expectation expectation - iščekivanje, nada, očekivanje, nadanje, izgled za budućnosti ~, mathematical - matematičko očekivanje; ~ of life očekivani vek trajanja expected - očekivan expedient - sredstvo, metod; pogodan, podesan; racionalan expendable - proširiv, potrošan, upotrebljiv expendability - proširivost, mogućnost proširivanja expenditure - trošenje, izdvajanje, utrošak, potrošnja, ulaganje expenses - troškovi, izdaci; ~, depreciation - amortizacioni otpis; ~, maintenance - troškovi (izdaci) održavanja; ~, operating — operativni izdaci; ~, overhead izdaci za tekuće potrebe; ~, preparation - izdaci za pripremu (proizvodnje); ~, quality - izdaci zaobezbedenjekvaliteta; ~, repair - izdaci na popravke; ~, running - izdaci za eksploatisanje; ~, service - izdaci za servis (opsluživanje); ~, storage - izdaci za uskladišten je; ~, warranty - izdaci za garantne popravke; ~, working - eksploatacioni izdaci experience - iskustvo, vičnost, ogled, znanje, kvalifikacija, staž; ~, operating - radno iskustvo experienced - iskusan, vičan, kvalifikovan, sa stazom experiment - eksperiment, opit, ogled, eksperimentisati; ~, arbitrary - arbitražni eksperiment; ~, auxiliary - pomoćni eksperiment; ~, blank (blind) - fiktivni eksperiment, šlepa proba; ~, check - kontrolni eksperiment; ~, combined - kombinovani eksperiment; ~, comparable - uporedljiv eksperiment; ~, complex - kompleksan eksperiment; ~, control - kontrolni eksperiment; ~, controlled kontrolisani eksperiment; ~, correlation - korelacioni eksperiment; ~, damage - eksperiment sa oštećenjem; ~, designed - planirani eksperiment; ~, detailed - detaljni eksperiment; ~, diagnostic - dijagnostički eksperiment; ~, |
922
explicit
dummy - slepi (fiktivni) eksperiment; ~, feasibility - eksperiment sa ciljem da se proveri mogućnost ostvarenja, eksperiment fizibilnosti; ~, field - eksperiment na mestu (u uslovima) upotrebe; ~, full-scale - eksperiment na modelu prirodne veličine; ~, holographic - holografski eksperiment; ~, independent - nezavisan eksperiment; ~, industrial - industrijski eksperiment; ~, initial početni eksperiment; ~, interference - interferentni eksperiment; ~, laboratory - laboratorijski eksperiment; ~, large-scale - eksperiment većeg obima; ~, laser laserski eksperiment; ~, long-term - dugotrajni eksperiment; ~, model - eksperiment na modelu; ~, operational - radni eksperiment; ~, pilot - probni eksperiment; ~, preliminary - prethodni eksperiment; ~, quality - eksperiment za određivanje kvaliteta; ~, ranking - uporedujući eksperiment; ~, replicated - ponovljeni eksperiment; ~, scientific - naučni eksperiment; ~, self-beating eksperiment sa samoizbijanjem; ~, short-term - kratkoročni eksperiment; ~, significant - značajan eksperiment; ~, simple - jednostavan eksperiment; ~, small-scale - eksperiment manjeg obima; ~, split-plot - eksperiment sa podeljenim dijagramom; ~, statistical - statistički eksperiment; ~, unit - jedinični eksperiment; ~, unreplicated - neponovljeni eksperiment; ~, well-planned dobro isplanirani eksperiment experimental - eksperimentalan; ~, road - opitna deonica experimentation - vršenje ogleda, eksperimentisanje expert - ekspert, specijalista, iskusan; ~, delegation - delegacija stručnjaka expiration - okončanje, isticanje roka, prekidanje explicit - eksplicitni, u javnom obliku, izrican, otvoren; ~, function - eksplicitna funkcija
exploration
923
exploration - istraživanje; ~, boring - probno bušenje explosion - eksplozija; ~, laser-driven (laser induced) - laserski indukovana eksplozija explosive - eksploziv exponent - eksponent, dati stepen, tip, ob/azac exponential - eksponencijalni, pokazivački exponentiality - eksponencijalnost, eksponencijalna zavisnost exportation) - izvor, izvoz export~, enterprise - izvozno preduzeće; ~, firm - spoljnotrgovinsko preduzeće; ~, licence - dozvola izvoza; ~, market - spoljnotrgovinsko tržište; ~, possibilities mogućnost izvoza (pl.)j ~, trade spoljna trgovina exporter - spoljnotrgovinsko preduzeće exporting country - zemlja izvoznik exposed - izložen, podvrgnut, nezaštićen, go exposition - ekspozicija exposure - ekspozicija, eksponiranje, izlaganje, ozračen je; ~, atmospheric - izlaganje atmosferilijama; ~, brief- kratko izlaganje; coloring - ekspozicija pri bojenju; ~, companion - ekspozicija upoređenja; ~, concomitant - prateće izlaganje; ~, continuous naprekidno izlaganje; ~, double dvojna ekspozicija; ~, environmental - izlaganje uslovima sredine; ~, experimental - eksperimentalno izlaganje; ~, hologram - hologramska ekspozicija; ~, humidity - izlaganje vlažnosti (vlazi); ~, indefinite - neograničeno izlaganje; ~, initial - početno izlaganje; ~, integrating - integraciona ekspozicija; ~, laser laserska ekspozicija; ~, long-term - dugoročno izlaganje; ~, maximum permissible - maksimalno dozvoljena ekspozicija; ~, multiple - višestruka ekspozicija; ~, repeated - ponovljeno izlaganje; ~, safe - sigurna ekspozicija, sigurna doza ozračenja; ~,
extraction short(-term) - kratkoročno izlaganje; ~, sinewave - sinusoidalna ekspozicija; ~, single - jednokratna ekspozicija; ~,single-pulse - jednoimpulsna ekspozicija; ~, successive - sukcesivna ekspozicija, uzastopna ekspozicija; ~, sunlight - izlaganje sunčevoj svetlosti; ~, weather - izlaganje atmosferskim uticajima express dry cleaning - ekspres čišćenje; ~, goods - brzovozna roba expression - izraz, iskazivanje, izražavanje; ~, approximate - približno izražavanje; ~, average prosečno izražavanje, prosečan izraz; ~, exact - tačno izražavanje, tačan izraz; ~, graphic - grafičko izražavanje, grafički prikaz; ~, mathematical - matematički izraz extempore - nespremno, vremenski, nepripremljen extension - produženje, povećanje, širenje; ~, cavity - produženje šupljine; ~, coherence - koherentno produženje; ~, coherence-length - povećanje koherentnosti; ~, ladder - merdevine na izvlačenje; ~ of space - proširenje površine; ~ of term of payment odlaganje plaćanja; ~ of the v i s a produženje važenja vize; ~ of time - produženje roka; ~, sheme - plan proširenja; ~, spatial prostorno širenje extent - obim, stepen, veličina, iazmere; ~ of damage - veličina štete; ~ of error - veličina greške external~, forces - spoljne sile; ~, reveal - zubac; ~, stairs - spoljne stepenice; ~, wall - obimni zid extinction - slabljenje, prigušivanje; gašenje, prekidanje; ~, aerosol slabljenje aerosola; ~, selective selektivno slabljenje extra - ekstra, poseban, zaseban, više klase, dopunski; ~, charge - povećanje cene; ~, charges - vanredni troškovi (pl.); extra-heavy - posebno težak extraction - vađenje, ekstrakcija, odvođenje; ~, automatic - automatsko odvođenje; ~, beam -
extraction
924
odvod snopa; ~, energy - odvod energi je; ~, information - odvod informacije; ~, power - odvod snage extractive crystallisation - ekstraktivna kristalizacija; ~, distillation - ekstraktivna destilacija extrados - zasvođe, leđa svoda, ekstrados extrapolate - ekstrapolirati extrapolation - ekstrapolacija; ~, arithmetic - aritmetička ekstrapolacija; ~, curve - ekstrapoliranje krive; ~, geometric - geometrijska ekstrapolacija; ~, linear - linearna ekstrapolacija; ~, logarithmic(al) - logaritamska ekstrapolacija; ~, optimum - optimalna ekstrapolacija; ~, point-to-point - ekstrapolacija od tačke do tačke; ~, polynomial - polinomna ekstrapolacija extreme - ekstreman, krajnji, ekstremalni, krajnji slučaj; ~, environmental - ekstremi sredine; ~, experimental - eksperimentalni ekstremi; ~, sample - ekstremi uzorka extremum - ekstremum (minimum ili maksimum)
eyewear
extruded interlocking tile - vučen utoren crep extrusive flow - sliv; ~, rocks površinske stene, ekstruzivne stene, vulkani ti eye - oko; ~, electric - foto-element, električno oko; ~, laser - laserski prijemnik eyeglass - otvor za osmatranje, okno za osmatranje eyeguard - ekran za zaštitu oka eyehole - kontrolno okno za vrata eyelens - očno sočivo, okular eyepiece - okular; ~, achromatic ahromatični okular; ~, autocollimating - okular sa sopstvenom kolimacijom; ~, compensanting kompenzacioni okular; ~, focusing - fokusirajući okular; ~, monocular - monookular; ~, orthoscopic - ortcskopski okular; ~, pancratic - okular sa promenljivim povećanjem; ~, zoom - okular sa promenom fokusa eveshield - ekran za zaštitu očiju; ~, safety - sigurnosni ekran eyewear - naočare; ~, protective zaštitne naočare
fabric - građevina, zgrada, tvorevina (fig.)j tkanina, sastav, struktura; tkivo, sklop, fabrikat fabricate - izraditi, tvoriti, praviti, proizvoditi; fabrikovati, sastavljati iz gotovih delova; sklapati fabrication - proizvodnja, izrada, fabrikacija; izrađivanje, prerada; ~, batch - u šaržama; u grupama, grupna izrada; ~ diode - proizvodnja diode; ~ guide - proizvodnja talasovoda, proizvodnja svetlovoda; ~ kinoform - proizvodnja kinoforma, sinteza kinoforma; ~ - on-site - izrada na mestu, sastavljanje na mestu; ~ optical integrated circuit - proizvodnja optičkih integralnih kola; ~ pellet proizvodnja sinterovanih kuglica (pločica); ~ system - proizvodni sistem; ~ waveguide - proizvodnja talasovoda face - lice, prednja strana, površina; fasada; ~ brick - fasadna (obložna) opeka; ~ cleaved - cepljiva površina; ~ end - krajnja površina, zadnja strana; ~ front - lice, prednja strana; ~ of arch - čelo luka ili svoda; ~ wearing - habanje površine; habajuća površirs face-hardened - površinski otvrdnut; sa povećanom tvrdoćom površine faceplate - ekran; ~ fiber-optic fiberoptički ekran facet - faceta, brušena površina; ~
diode - diodna faceta; ~ groove bočna površina facework - čeona strana veze facilities - olakšice (pl.) facility - lakoća, udobnost; uređaj, aparat, oprema, deo uređaja, deo opreme; mogućnost, proizvodna mogućnost; acoustic fatigue (test) ~ ies - mogućnost (oprema, aparatura) za ispitivanje materijala na akustički zamor; ~ blocked - zauzeta oprema, blokirani aparat, uređaj; check-out ~ ies-kontrolne mogućnosti; uređaj (aparatura) za kontrolu; climatic test ~ ies - uređaj za klimatska ispitivanja; elevated-temperature testing ~ ies - uređaj (oprema) za ispitivanje na povišenim temperaturama; experimental ~ ies - eksperimentalna oprema, eksperimentalni uređaj; ~ handling - lakoća rukovanja; uređaj za rukovanje; high-temperature test ~ ies - uređaj za ispitivanje na visokoj temperaturi; indoor test ~ ies - uređaj za ispitivanje u zatvorenom prostoru; maintenance ~ ies - oprema za održavanje; mogućnosti održavanja i tehničkog remonta; ~ of access lakoća pristupa, dostupnost (npr. nekom delu); production ~ ies proizvodna oprema, proizvodne mogućnosti; repair ~ les - mogućnost popravke, mogućnosti remonta; remontna oprema; ~ service -
facility
926
opslužna mogućnost, opslužni uređaj ; ~ standby - rezervna oprema, pomoćni uređaj; support ~ ies pomoćni uređaj, dopunska oprema; test ~ ies - mogućnost ispitivanja, oprema za ispitivanje; ~ vacant slobodna mogućnost; prazan uređaj, slobodna oprema; ~ warning - signalni uređaj, mogućnost signalizacije facing - obloga, oblaganje; ~ brick - fasadna opeka, obložna opeka; ~ up - kitovanje facsimile - faksimil, (foto-)telegraf; ~ holographic - holografski faksimil; ~ laser - laserski faksimil fact - činjenica, fakt, delo, događaj; ~ experimental - eksperimentalna činjenica; činjenica (fakt) otkrivena u toku eksperimenta (ili rezultat eksperimenta) factor - faktor, pokazatelj, koeficijent, množitelj; ~ absorption - faktor apsorpcije; ~ accountable - objašnjiv faktor, odgovoran faktor; ~ amortization - faktor amortizacije; ~ annual amortization faktor godišnje amortizacije; ~ application - faktor aplikacije, primene; koeficijent kojim se određuje način upotrebe; ~ array faktor rešetke; ~ assurance faktor sigurnosti, koeficijent bezbednosti; ~ attenuation - faktor slabljenja; ~ availability - faktor raspoloživosti; ~ backscatter(ing) - faktor povratnog rasejanja; ~ capacity - koeficijent proizvodnosti, faktor kapaciteta; ~, chance - slučajni faktor; ~ common zajednički faktor; prost faktor, opšti faktor; ~ compensation - faktor kompenzacije, kompenzacioni faktor, koeficijent kompenzacije; ~ complementary - komplementarni faktor, dopunski faktor; ~ complex propagation - kompleksni faktor rasprostiranja; ~ confidence faktor pouzdanosti; ~ constant konstantan faktor; konstantan koeficijent; faktor konstantnog delovanja; ~ correction - faktcr korekcije, koeficijent popravke (korekcije); ~ correlation - faktor
factor korelacije, koeficijent korelacije; ~ cost - faktor troškova; faktor koštanja; ~ criticality - faktor kritičnosti; ~ cyclical - cikličan faktor; faktor periodičnog dejstva; periodično delujući faktor; ~ damping - faktor prigušenja; ~, degradation - faktor degradacije; faktor pogoršanja (npr. svojstava); ~ degrading - faktor koji utiče na pogoršanje, degradacioni faktor; ~ depolarization - faktor depolarizacije; ~ design - konstruktivni parametar; konstrukcioni faktor; ~ diffuse-reflection - faktor difuzne refleksije; ~ diffuse-transmission - faktor difuzne transmisije; ~ dilution — faktor razblaženja; ~ directivity - faktor usmerenosti; ~ dispersion - faktor disperzije; koeficijent disperzije; ~ distortion - faktor izobličenja; ~ divers ty - faktor raznovrsnosti, koeficijent nesličnosti (raznolikosti); ~ dominant - dominantni faktor, osnovni faktor; ~ dummy - fiktivni faktor, prividni faktor; ~ duty - faktor režima rada; koeficijent radnog režima; ~ economic(al) ekonomski faktor; ~ efficiency koeficijent efikasnosti; faktor efikasnosti; engineering ~ ies tehnički faktori, tehnički parametri; ~ enhanced - faktor poboljšanja, faktor povećanja; ~ environmental - faktor uticaja sredine; ~ erosion - koeficijent erozije, erozioni faktor, faktor erozije; ~ external -spoljni faktor; ~ feedback - faktor povratne sprege; ~ filter filtarski faktor; ~ focusing faktor fokusiranja; ~ forecasting (foresight) - prognozirajući faktor; ~ gain instability - faktor nestabilnosti pojačanja; ~ general opšti faktor, zajednički faktor za sve promenljive; ~ governing opredeljujući faktor; ~ hologram scaling - faktor promene hologramske razmere; ~ human - ljudski faktor; ~ importance - faktor važnosti, pokazatelj važnosti; ~ improvement - faktor poboljšanja, pokazatelj poboljšanja; ~
factor
927
internal - unutrašnji faktor, interni faktor; ~ inversion - faktor inverzije; ~ leakage - faktor umicanja, faktor curenja; ~ learning pokazatelj promena tehnološkog procesa; faktor učenja; ~ life - faktor dugotrajnosti; ~ limiting - limitirajući (ograničavajući) faktor; ~ line-shape - faktor oblika linije; ~ load - faktor opterećenja, koeficijent punjenja, opterećivanja, koeficijent korišćenja; ~ Lorentzian Lorencijanski faktor; ~ loss faktor gubitaka, koeficijent gubitka; ~ main - osnovni (glavni) faktor; ~ maintenance - faktor održavanja, pokazatelj tehničkog održavanja (ili opsluživanja); ~ material - faktor materijala; ~ merit kvalitetnost, faktor kvaliteta; izvrsnost; ~ modulation - faktor modulacije; ~ of production - faktor proizvodnje, uslov proizvodnje; ~ of safety - stepen sigurnosti, faktor sigurnosti; ~ performance faktor performanse; ~ phase faktor faze, fazna konstanta; ~ polarization - faktor polarizacije; ~ precision - faktor preciznosti, pokazatelj tačnosti; ~ primary (principal) - primarni (glavni, osnovni) faktor; ~ probability faktor verovatnoće, koeficijent verovatnoće; ~ process gain faktor pojačanja procesa; ~processing - tehfnološki faktor, faktor dobijanja, procesni faktor; ~ pulse-shortening - faktor sažimanja impulsa; ~ qualitative - kvalitativni faktor; ~ quality - faktor kvaliteta, pokazatelj kvaliteta; ~ quantitative - kvantitativni faktor; ~ readiness - faktor spremnosti, koeficijent ispravnog stanja (ispravnosti); ~ reduction - faktor smanjenja, faktor redukcije; ~ reflection - faktor odbijanja, faktor refleksije; ~ reliability - pokazatelj (koeficijent) pouzdanosti; ~ repairability - koeficijent popravijivosti; ~ replacement - faktor zamene; ~ safety - faktor sigurnosti, koeficijent bezbednosti; ~ secondary - drugostepeni (sekun-
fail darni) faktor; ~ shrinkage - faktor smanjenja, faktor opadanja; ~ smoothing - koeficijent usaglašavanja, faktor izravnavanja; ~ spectral-line quality - faktor kvaliteta spektralne linije; ~ statistical statistički faktor; ~ strength faktor čvrstoće; ~ surface quality - faktor kvaliteta površine, koeficijent kvaliteta površine; ~ technical - tehnički faktor; ~ time faktor vremena; ~ tolerance faktor tolerancije; tolerantni faktor; ~ toughness - koeficijent otpornosti na udar; ~ transmission faktor propuštanja, transimisioni faktor; ~ turbulence - faktor turbulencije; ~ use - faktor upotrebe, koeficijent korišćenja; ~ use degradation - pokazatelj pogoršavanja svojstava eksploatacije; ~ utilization - koeficijent iskorišćavanja, koeficijent upotrebljivosti; ~ variability - faktor promenljivosti, pokazatelj izmene; ~ variable - promenljivi faktor; ~ wear-out - faktor (koeficijent) habanja factorial - faktorni, faktorski; faktoriel factory~ tour - poseta fabrici fade(-out) - prigušenje, gašenje, zamiranje; ~ vviso - prigušenje usled (manjeg) oblaka fading - prigušenje, zamiranje, gašenje, feding; ~ atmospherically induced - prigušenje usled atmosferskih uticaja; ~ coherent koherentno prigušivanje; ~ lognormal - lognormalno prigušenje; ~ partially correlated - delimično korelisano prigušenje; ~ selective - selektivno prigušenje; ~ signal prigušenje signala; ~ space-timeprostorno-vremensko prigušenje faecal liquid - fekalne vode faggot - fašina fail - otkazati, propasti, razoriti, ne uspeti, promašiti, podbaciti; to ~ actively - aktivno otkazati (sa drugim elementima sistema), podbaciti; to ~ at a rate - otkazati (po obimu) ili određenom brzinom, podbaciti brzinom; to ~ in service
fail
928
(to ~ in use) - otkazati u procesu korišćenja, podbaciti prilikom upotrebe; to ~ off chance - otkazati slučajno; to ~ passively - pasivno otkazati (bez uticaja na rad drugih elemenata sistema) fail-safe - nepokvariv, koji zadržava radnu sposobnost i kod otkazivanja drugih elemenata; nije podložan havariji, kvaru, oštećenju failed - otkazao, pokvaren, neispravan, nije izdržao probu ili test, podbacio failing - otkaz, kvar (u radu), propadanje, razaranje; neispravan; mana; ~ stress - napon pri slomu; ~ stress in tension - jačina kidan ja failure - povreda, greška, kvar, nedostatak, razaranje, propadanje; ~ active - podbacivanje s uticajem na druge elemente sistema; ~ actual - stvarni kvar, stvarno podbacivanje; ~ ageing - podbacivanje (otkazivanje) usled starenja; ~ apparent - očevidni otkaz (kvar), lako uočljiva neispravnost; ~ artificial - veštački kvar (otkaz); ~ axial - osni kvar, osna neispravnost; ~ basic - osnovni (glavni) kvar; ~ bending - razaranje pri savijanju, podbačaj kod savijanja; ~ break-in - kvar usled uhodavanja; ~ brittle-krto razaranje; ~ catastrophic - katastrofalno podbacivanje; ~ chemical - podbacivanje hemijske prirode, hemijsko razaranje; ~ complete - potpuno podbacivanje (otkazivanje, razaranje); ~ component - podbacivanje dela, otkaz komponente; ~ component-dependent - kvar (podbacivanje) zavisan od komponenti; ~ component-independent - kvar (podbacivanje) nezavisno od komponenti; ~ compression - razaranje (kvar) pri sabijanju; ~ control - kvar sistema upravljanja; ~ corollary kvar usled određenog razloga; ~ corrosion - kvar (podbacivanje) usled korozije; ~ creeping - postepeno podbacivanje, kvar koji polako nastupa; ~ critical - kritični
failure kvar; ~ degradation - postepeni kvar, podbacivanje usled degradacije; ~ dependent - zavisni kvar, zavisno podbacivanje; ~ design konstrukcioni kvar; ~ detectable - očevidni kvar, kvar koji se može otkriti; ~ deterioration - kvar usled haban ja; ~ deviation-type kvar usled odstupanja karakteristika (izvan dopuštenih granica); ~ drift - postepeni kvar; ~ ductile - plastično razaranje; ~ due to fatigue - slom zbog zamora; ~ earliest - najraniji kvar, kvar na samom početku korišćenja; ~ elastic - elastično razaranje, razaranje usled prelaženja granice elastičnosti; ~ electric(al) - električni kvar; ~ embryonic - početni kvar, razaranje u početku korišćenja; ~ endurance v. fatigue failure; ~ environmental kvar usled nepovoljnog delovanja sredine; ~ equipment - kvar (podbačaj) opreme; ~ eventual mogući kvar, konačni kvar, moguće podbacivanje; ~ exponential - eksponentni kvar (kvar pri eksponentnoj podeli radnog vremena bez kvara); ~ externally caused - spol ja izazvani kvar; ~ fatigue - kvar usled zamora, razaranje usled zamora; ~ final poslednji kvar, završni (krajnji, poslednji) kvar; ~ first - prvi kvar, prvo otkazivanje; ~ frictional - kvar usled trenja, otkazivanje usled trenja; ~ functional - kvar usled funkcionisanja, narušavanje funkcionisanja; ~ generic v. intrinsic failure; ~ gradual - postepeni kvar, postepeno otkazivanje; ~ gross - ozbiljan kvar; ~ handling - kvar usled rukovanja; ~ hazardous - opasan 'kvar; ~ human-error - kvar usled ljudske greške; ~ humanfactor - kvar izazvan ličnim faktorom (faktorom čoveka); ~ human(-initiated) - kvar iniciran čovekom; ~ immediate - neposredni kvar; ~ imminent (impeding) - blizak kvar, nastajući kvar; ~ in-plant - kvar u pogonu
failure
929
(pri ispitivanju); ~, inadvertent - kvar usled nemarnosti, kvar usled nepažnje, nenameran kvar; ~, incipient - početni kvar; ~, independent -~ nezavisni kvar; ~, induced — izazvani kvar; ~, initial v. embryonic failure; ~, insulation - kvar izolacije, razaranje izolacije, ošteta izolacije, oštećenje izolacije; ~, intentional - namerni kvar; ~, intervening - kvar koji utiče na rad; ~, intrinsic - kvar karakterističan za vrstu proizvoda; ~, laser kvar lasera; ~, latent - sakriveni kvar; ~, local - lokalni kvar, kvar u lokalnim uslovima; ~, major - ozbiljan (veliki) kvar; ~, man - kvar usled greške korisnika; ~ 5 material - kvar nastao izmenom svojstava materijala; ~, materiel - neispravnost materijalnog dela; ~, mechanical - mehanički kvar; ~, memoryless - kvar bez posledica; ~, minor - manji kvar, mali (neznatan kvar); ~, mission - neispunjenje funkcije (zadatka), promašaj namene; ~, misuse - kvar usled zloupotrebe, kvar usled nepravilnog korišćenja; ~, natural - prirodni kvar, prirodno podbacivanje; ~, near u stanju bliskom kvaru, brzo kvarenje; ~, noncatastrophic - nekatastrofalan kvar; ~, noneritical - nekritični kvar; ~, nondetectable - skriveni kvar, kvar koji se ne da otkriti, neispravnost koja se ne može otkriti; ~, nonfatigue - kvar koji nije nastao zamorom; ~, nonfunctional - kvar koji nije nastao pogoršanjem rada; ~, nonrelevant - nerelevantni (nevažan) kvar; ~ of the tension zone - otkazivanje zategnute zone; ~ off - kvar u isključenom stanju ~, oncoming - bliski kvar, kvar koji nastaje; ~, operational kvar usled korišćenja; ~, ordinary - obični kvar; ~, overload - kvar usled preopterećeni a; ~ oxidation - kvar usled oksidisa nja; ~, parallel - paralelni kvar simultani (istovremeni) kvar; 59 Rečnik
fair partial - delimični kvar; ~, passive - pasivni kvar (kvar koji ne utiče na rad drugih delova); ~, pitting - kvar usled rupičaste korozije, kvar usled pitinga; ~, potential - potencijalni kvar; ~, power - nestanak energije, neispravnost u sistemu napajanja energijom; ~, perdictable - kvar koji se može predskazati (predvideti, prognozirati); ~, progressive progresivan kvar, postepeni kvar, progresivno razaranje; ~, real - stvarni kvar, faktički kvar; ~, relevant - relevantan (značajan, karakterističan) kvar; ~, repeatable - ponovljiv kvar; ~, service - kvar u toku upotrebe; ~, shortcircuit - kvar usled „kratkog spoja"; ~, short duration - kratkotrajan kvar; ~, static - statički kvar; ~, stress corrosion - kvar usled korozije pod naprezanjem; ~, structural - kvar elemenata konstrukcije; ~, sudden - iznenadan kvar, slučajan kvar; ~, surface - razaranje (podbacivanje) površine; ~, sustained - konstantan kvar, neprekidan kvar, održavani kvar; ~, technical - tehnički kvar; ~, temporary - privremeni kvar; ~, tensile - razaranje pri istezanju; ~ to pay - neplaćanje; ~, tolerance - odstupanje od tolerancije; ~, torsion - razaranje pri uvijanju; ~, total - potpuni kvar, potpuno podbacivanje; ~, transient - privremeni kvar, prolazni kvar; ~, transverse - poprečni lom, poprečno razaranje; ~, undetected - neotkriveni kvar; ~, unexpected - neočekivani kvar; ~, unexplained - neobjašnjeni kvar; ~, vibration - vibraciono razaranje, kvar usled vibracije; ~, voltage - električni proboj, kvar usled napona; ~, wear-out kvar usled istrošenosti, kasniji kvar; ~, weather - kvar usled vremenskih uslova failure-free - nepokvariv, nerazoriv fair - prilično, dovoljno dobar (o kvalitetu)
faked
930
faked - falširan, lažni, imitiran, krivotvoreni, falsifikovani fall - pad fallacious - pogrešan, lažan, neistinit, varljiv, nepravilan fallacy - pogreška, zabluda, greška, odstupanje, nepravilno mišljenje fallibility - pogrešivost fallible - pogrešiv falloff - smanjenje, ispadanje; ~, beam - smanjenje snopa fallout - ispadanje false - pogrešan, lažan; dodatan, dopunski (npr. elemenat konstrukcije); ~, arch - viseći svod, rabic svod; ~, set - lažno vezivanje; ~, wall construction ragec konstrukcija falsework - skela za oplatu; ~, on piles - skela na šipovima; ~, on wheels on rollers - skela na točkovima ili valjcima family - familija, skupina; serija, red, grupa, skup; ~, exponential - skup eksponentnih raspodela; ~ of characteristic curves (of characteristics) - skupina (skup) krivih karakteristika (ili karakteristika); ~ of solutions - serija rešenja, grupa (ili skup) rešenja fan - lepeza, krilo; ~, ray - lepezasti zrak fancy - modni; višak kvaliteta; ~, goods - galanterijski proizvodi (Pl.) fanlight - nadsvetlarnik, oberliht, staklarnik; ~, opening gear otvarač za prozorska krila, makaze za gornja krila, ventus far-infrared - dalja infracrvena oblast Fargue's laws - Fargovi zakoni farm (to) - odlagati na stranu (pri popravkama) farmyard - poljoprivredno dvorište fascia lettering - ispisivanje tablica fascine - fašina fascion - režim, način, moda; vid, metoda; ~, multichannel - višekanalni način (rada) fascioning - oblikovanje fast-operating - brzodejstvujući
fault fast-response - brzo reagovanje, brzoreagujući fastening - pričvršćenje; ~, element - pričvrsni element fastness - postojanost, otpornost (na); ~, color - postojanost boje; ~ to light - postojanost na svetlost; ~ to water - postojanost na vodu fat clay - masna glina fatigue - zamor, umor; ~, acoustic(al) - zamor pod dejstvom akustičkog opterećenja; akustički zamor; ~, bending - zamor pri savijanju; ~, color - zamor boje; ~, compression - zamor pri sabijanju; ~, contact - zamor dodirom, kontaktni zamor; ~ corrosion - zamor korozijom; ~, cyclic - ciklični zamor; ~, dielectric - zamor dielektrika; ~, elastic - elastični zamor; ~, fretting - zamor usled freting korozije; ~, heat - toplotni zamor; ~, high-strain (high-stress) zamor pri visokim naprezanjima; ~, impact - zamor udarom; ~, limit - oscilatorna izdržljivost; ~ mechanical - mehanički zamor; ~, metal - zamor metala; ~—of material - zamor materijala; ~ of rocks - umor stena; ~, photoelectric - fotoelektrični zamor; ~, radiation - zamor usled radijacije; ~, static flexural zamor pri statičkom savijanju; ~, static tensile - zamor pri statičkom istezanju; ~ strength under fully reversed - oscilatorna izdržljivost; ~, structural - zamor konstrukcije (strukture); ~, surface - zamor površine, površinski zamor, kontaktni zamor; ~, thermal - termički zamor; ~, torsional - zamor pri uvijanju (uvrtanju, torziji); ~, vibration - zamor pri vibraciji; ~,wear - zamor habanjem (trošenjem) fatigueproof - nezamoriv, otporan na zamor fault - greška, defekt, mana, nedostatak, odstupanje, neispravnost, kvar, kratak spoj; ~, clearance - uklanjanje greške; ~, electronic -
fault
931
greška u elektronici, elektronska greška; ~, engineering - tehnička greška; ~, finding - traženje greške, detekcija greške; ~, image - greška slike; ~, in construction - greška u konstrukciji, konstrukcioni nedostatak; ~, in design - nedostatak projekta, greška u konstrukciji; ~, in weawing - greška u tkanju; ~, in weld mesto sa greškom; ~, intermittent - neispravnost s prekidima; ~, internal - interna greška; ~, measuring - merna greška, greška merenja; ~, mechanical mehanička greška; ~, moulding - greška (nedostatak) livenja (formovanja, presovanja); ~, net čista greška; ~, numerical - n u merička greška; ~, permanent - permanentna (stalna, trajna) greška; ~, simulated - simulirana greška; ~, specific - specifična greška; ~, sporadic - sporadična (slučajna, pojedinačna) greška; ~, superficial - površinska greška; ~, to be at - biti u neispravnom stanju; ~, to frame - kratak spoj na; ~, zone - rasedna zona faulted - neispravan, u kvaru, oštećen faultless - bez greške, bez nedostatka, ispravan faulty - neispravan, sa greškom, sa nedostatkom favourable reverberation - povoljan jek feasibility - izvodljivost, izvršljivost, ostvarljivost, fizibilnost; ~, engineering - konstrukciona izvodljivost; ~, improvement - mogućnost (ostvarljivost, izvodljivost) poboljšanja; ~, maintainbility - mogućnost održavanja; ~, manufacturing - proizvodna mogućnost, proizvodna ostvarljivost; ~, physical - fizička ostvarljivost (izvodljivost); ~, technical - tehnička izvodljivost; ~, total - ukupna izvodljivost feasible - izvodljiv, ostvarljiv feature - osobina, karakteristika, svojstvo, znak, konstruktivna odlika; odlika detalja, detalj, deo,
feeding osobenost; crta (svojstva); ~, design - osobenost konstrukcije; ~, distinctive -• karakteristična osobina, posebna odlika; ~, experimental - eksperimentalna odlika; ~, false - lažna osobina; ~, geometric - geometrijska osobina; ~, ghost - fantomska osobina; ~, identifying - identifikujuća odlika (svojstvo, osobina); ~, salient v. identifying feature; ~, spectral - spektralna osobina; ~, textural - osobina teksture; ~, unique - jedinstvena osobina, nenadmašno svojstvo; ~, unorthodox - neobična osobenost fee - nagrada, honorar, isplata; platiti, nagraditi, honorisati; ~, contractor - plata (honorar) ugovarača feed cistern - kotlić za napajanje feedback - povratna sprega, negativna reakcija; ~, autoresonant - autorezonantna povratna sprega; ~, coherent - koherentna povratna sprega; ~, degenerative - degenerativna povratna sprega, negativna povratna sprega; ~, delayed - povratna sprega sa kašnjenjem; ~, diffraction - difrakciona povratna sprega; ~, distributed - raspodeljena povratna sprega; ~, failure - kvar povratne veze; ~, frequency-selective frekventno selektivna povratna sprega; ~, internal - interna povratna sprega; ~, lagging - pomerena povratna sprega, povratna sprega sa kašnjenjem; ~, local - lokalna povratna sprega; ~, monitoring - upravljačka povratna sprega, pokazna povratna sprega; ~, multiple - višestruka povratna sprega; ~, narrowband - uskopojasna povratna sprega; ~, nonresonant - nerezonantna povratna sprega; ~, positive - pozitivna povratna sprega; ~, regenerative - regenerativna povratna sprega; ~, resonant - rezonantna povratna sprega; ~, target - povratna sprega zavisna od mete feeding - napajanje, uvođenje, dovođenje
feel of film
932
feel of film - kotur filma feldspath v. feldspar feldspathoid - feldspatoid felite - felit fellow ~j passenger-saputnik; ~,worker - saradnik fermentation - fermentacija; ~, bacteria - bakterija truljenja ferodo fibre - ferodo fiber ferro-concrete - armirani beton ferroelastic - feroelastičan ferroelasticity - feroelastičnost fery - skela; ~, boat - trajekt festoon - feston fettle - forma, stanje; uraditi, ispraviti fiber - vlakno, sintetika, fiber; • active - aktivno vlakno; ~, cable - kablovsko vlakno; ~, cathodoluminescent - katodoluminescentno vlakno; ~, clad(ded) (coated) - vlakno sa pokrivkom, pokriveno vlakno; ~, conical - konusno vlakno; ~, coupled - spregnuto vlakno; ~, crofon - krofon, vlakno širokog spektra; ~, curved - zakrivljeno vlakno; ~, dispersive - disperziono vlakno; ~, double-clad - vlakno sa dvojnom prevlakom; ~, focusing - fokusirajuće vlakno; ~, graded (index) - vlakno sa promenljivim ideksom; ~,GRIN v. graded (index) fiber; ~, guiding - svetio vodno vlakno; ~, hair-like (hair-thin) - supertanko vlakno; ~, homogeneous - homogeno vlakno; ~, illuminating - osvetljavajuće vlakno; ~, imaging - vlakno za prenos slike; ~, large-core - vlakno sa velikim jezgrom; ~, laser - lasersko vlakno; ~, lasing vlakno sa generisanjem koherentnog zračenja; ~, light-focusing - vlakno sa fokusiranjem svetlosti; ~, liquid - tečno vlakno; ~, liquid-core (liquid-filled) - vlakno sa tečnim jezgrom; ~, lowcapacity - vlakno malog kapaciteta (propuštanja); ~, low-loss - vlakno sa niskim gubicima; ~, metallized - metalizirano vlakno; ~, monocrystalllne - monokri-
field stalno vlakno; ~, multimode vlakno za više načina (rada); ~, multiple - višestruko vlakno; ~, parabolically graded (parabolic-index) - vlakno sa paraboličnom promenom indeksa; ~, plastic - vlakno od plastične mase; ~, self-focusing - samofokusirajuće vlakno; ~, selfoc v. selffocusing fiber; ~, single-mode - vlakno za jedan način (rada); ~, small numerical aperture vlakno sa malim numeričkim otvorom; ~, solid-core - vlakno sa čvrstim jezgrom; ~, step(-refractive) index - vlakno sa stepenastom promenom indeksa; ~, unclad (uncoated) - golo vlakno, vlakno bez pokrivke; ~, waveguide -talasovodno vlakno, svetlovodno vlakno fiber-optic - fiberoptički fiberoptics - fiberoptika fibre ~, et neutral axis - neutralno vlakno; ~, board, wood - tarolit, lesonit, fazer ploča fidelity - vernost reprodukcije, tačnost; ~, color - tačnost boje; ~, geometric - tačnost geometrije; ~, metric - tačnost razmere; ~, transmission - tačnost prenosa, tačnost pri predaji; ~, visual - vizuelna tačnost fiducial - fiducialni, uzet za osnovu sravnjenja field - polje, napon polja; ~, aligning - orijentišući polje; ~, annular - kružno polje; ~, book for tacheometrical survey tahiometrijski zapisnik; ~, bright - svetio polje, svetao fon; ~, capacity - poljski kapacitet vlage; ~, coherent - koherentno polje; ~, color - polje boje; ~, crossed - poprečno polje, ukršteno polje; ~, curved - iskrivljeno polje; ~, dark - tamno polje, tamni fon; ~, deflecting (deflection) - skretno polje, otklonsko polje; ~, depolarization - depolarizaciono polje; ~, evanescent - polje sa brzim slabljenjem; ~, exciting - pobudno polje; ~, flat image
field
933
- ravno polje slike; ~, focusing fokusirajuće polje; ~, fringe interferentno polje; ~, hologram - hologramsko polje; ~, holographic - holografsko polje; ~, idler - prazno polje, polje praznog hoda; <~, illumination - polje osvetljenja; ~, image - polje slike; ~, impinging - aktivno polje, dejstvujuće polje; ~, induction indukciono polje; ~, interference - interferentno polje; ~, modulation - modulaciono polje, modulišuće polje; ~, monochromatic - monohromatsko polje; ~, mutually coherent wave - uzajamno koherentna polja; ~, noise - polje šuma; ~, noncoherent nekoherentno polje; ~, object polje objekta; ~, pictoral (picture) - polje slike; ~, pump pumpno polje; ~, reconstructed - rekonstruisano polje; ~, saturation - polje zasićenja; ~, scanning - polje skaniranja; ~, scattering - polje rasejanja; ~, scene - scensko polje; ~, second harmonic - polje drugog harmonika; ~, sparkover - polje izazvano varnicom; ~, threshold - polje praga; ~, turbulent - turbulentno polje; ~, visual - vizuelno polje field-proven - proveren u upotrebi filed-recorded - zabeležen u procesu korišćenja figure - slika, crtež, broji figura, faktor, dijagram; ~, accuracy cifra (broj, pokazatelj) preciznosti (tačnosti); ~, defective - broj neispravnih; ~, etch - faktor nagrizanja; ~, image - broj slike, oblik slike; ~, noise - faktor šuma, stepen Suma; ~, performance - slika performanse, broj upotrebe; ~, pulling - stepen vučenja (frekvencije); ~, surface - stepen (obrade) površine; ~, ^ test - rezultat ispitivanja, broj testova filament - nit, vlakno, zagrevna žica; ~, damage - oštećeno vlakno; ~, emissive - emisiono vlakno; ~, fiber glass - nit od fiberglasa; ~, fine-scale - fino
film vlakno, vrlo tanko vlakno; ~, intense - intenzivno vlakno; ~, lasing - generišuće vlakno; ~, light - svetlosno vlakno; ~, minute vrlo tanko vlakno; ~, oscillating - oscilatorno vlakno; ~, selffocused - samofokusirajuće vlakno; ~, self-trapped - samokanališuće vlakno; ~, single-crystal - monokristalno vlakno; ~ t smallscale - tanko vlakno; ~, stabilized - stabilno vlakno; ~, stationary - stacionarno vlakno; ~, tiny - tanko vlakno, vrlo tanko vlakno filamentation - formiranje vlakna file - kartoteka, datoteka, fascikla; spoljna memorija; *,t capy arhivski primerak; ^. 5 card kartoteka od (bušenih) kartica; ~, central - centralna kartoteka; ~, data - datoteka, kartoteka podataka; grupe podataka; ~, maintenance - kartoteka o pdržavanju fill - punjenje, šaržiranje; puniti fillet - letva, letvica, lajsna, pokrivena letvica, deklajsna, puclajsna; ~, moulding - pojasni venac filling - zauzeće, ispunjenje, ispuna; ~, level - zauzeće nivoa film - film, tanki sloj, foto-sloj; ~, active - aktivni film; ~, adsorbed - adsorpcioni film; ~, antireflection antirefleksioni film; ~, boundary - granični film; ~, cholesteric - holesterinski film; ~, contaminant-free - film bez nečistoća; ~ copy - filmska kopija; ~, corrugated - naborani film, zgužvani film, talasast film; ~, display - ekranski film, displej film; ~, dry-process - film nanet suvim postupkom; ~, dry-silver - film od suvog srebra (tehnički obrađen); ~, electrochromic elektrohromatski film; ~, electroluminescent - elektroluminescentni film; ~, emissive - emisioni film, film sa emisionim svojstvom; ~, exposed - eksponirani film; ~, fast - visokoosetljivi film; ~, flight - fihn snimljen tokom leta; ~, for television - TV-film; ~, guide (guiding) _ talasovodni
filter film, svetlovodni film; ~, heteroepitaxial - heteroepitaksijalni film; ~, holographic - holografski film; ~, homogeneous - homogeni film, jednorodni film; ~, image-bearing - film za zapisivanje slike; ~, laser - laserski film; ~, let - kratki film; ~, licence - dozvola za prikazivanje filma; ~, light-guiding - svetlo-
vodni film; ~, liquid-crystal -
film od tečnog kristala; ~, louv(e)red - film sa promenljivim zastorom, film sa venecijanezom; ~, magnetooptic - magnetooptički film; ~, mask - film maske, maska-film; ~, multimode - multimodni film, film za više načina (rada); ~, nematic - nematski film, nematični film; ~, opaque - neprovidni film, neprozračni film; ~, oriented - orijentisani film; ~, panchromatic - panhromatski film; ~, photoconducting - fotoprovodni film; ~, photoplastic fotoplastični film; ~, photopolymer - fotopolimerni film; ~, polarized - polarisani film; ~, polarizing - polarišući film; ~, processed - obrađeni film; ~, projection equipment - aparat za projekciju filma; ~, quarter-wave - četvrttalasni film; ~, reflecting - reflektujući film; ~, resist otporni film; ~, reusable - film koji dozvoljava ponovnu upotrebu; ~, review - nedeljne novosti; ~, room - sala za projekciju filma; ~, sensitized - film povećane osetljivosti; ~, show - projekcija filma; ~, single-mode - jednomodni film, film za jedan način (rada); ~, spectroscopic - spektroskopski film; ~, surface - površinski film; ~, tapered - zašiljen film, klinast film; ~, theatre - sala za projekciju filma; ~, transmission (transparent) - providni film, prozračni film; ~, twisted nematic - dvojni nematski film;~, vapor - film od pare; ~, vesicular - verikularni film; ~, waveguide talasovodni film, svetlovodni film
filter - filtar; ~, absorbing (ab-
sorption) - apsorpcioni filtar; ~, acousto-optic - akustično-optički filtar; ~, alias - nepropusni filtar za frekvenciju iznad Nikvistove; ~, all-dielectric - dielektrični filtar; ~, all-pass - propusni filtar, fazni filtar; ~, amplitudeamplitudski filtar; ~, anti-alias antifazni filtar; ~, antidazzle zaštitni filtar; filtar protiv zaslepljenja; ~, attenuating - filtar za slabljenje; ~, background niskopropusni filtar; ~, band filtar propusnog opsega; ~, band-limiting - filtar sa ograničenim propusnim opsegom; ~, band-
-selective (band-separating) -
filtar sa odabranim propusnim opsegom; ~, barrier - blok-filtar, zaprečni filtar; ~, best-least-square - filtar proračunat metodom najmanjih kvadrata; ~, binary - binarni filtar, dvojni filtar, filtar sa dva nivoa propuštanja; ~, birefringent - polarizaciono-interferentni filtar; ~, bleachable prozračni filtar; ~, blocking blok-filtar, zaprečni filtar; ~, blurring - filtar za poboljašnje kvaliteta slike; ~, butterfly - leptirasti filtar, filtar za uklanjanje dela spektra; ~, channel(l)ing - kanalski filtar; ~, chopping - prekidački filtar, čoperski filtar; ~,
color addition (color additive) -
kolor-aditivni filtar, filtar koji propušta jednu, a odbija dve boje; ~, colored - filtar za boju, kolor
filtar; ~, color subtractive - kolor
suptraktivni filtar, filtar koji propušta dve boje, a odbija jednu; ~, complementary - dopunski filtar, komplementarni filtar; ~, complex - kompleksni filtar, amplitudno-fazni filtar; ~, computer-generated - filtar izračunat računarom; ~, constant bandwidth - filtar sa fiksnim propusnim poljem;
~, constant percentage band-
width - filtar sa propusnim poljem zavisnim od centralne frekvencije; ~, contrast-kontrastni filtar; ~, cooled - hlađeni filtar; ~, correcting (correction) - korekcioni
filter
935
filter
filtar; ~, correlation - korelaeCtMm fl l t a r 2 ?e ° t * zaštitu od lacioni filtar; ~, course - filtarski serskog zračenja; ~ s i e a s t e8 sloj; ~, cutoff - filtar za rezanje, pr računat man h ° Po metodi najfiltar ograničenog propusnog polja; manjih ukvadrata; ~, i i q u i d _ t e č n i ~, deblurring - filtar za pobolji n t a r ; ~ , long-wavelength supšanje kvaliteta slike; ~, decoupling pressing (low-wave pasi) - filtar _ filtar za uklanjanje sprege; ~, za pngušenje dugih talasa; ~, detector - detektorski filtar, filtar detektora; ~, dichroic - dihroični - POlarizaciono-interferentni filtar; ~, differential - diferenLio filtar; ~, m a t c h e d cijalni filtar; ~, dispersion podešeni filtar; ~ , ' i £ £ h t a g disperzioni filtar; ~, double-funcfilter sa podešavanjem; ^ mftetion - dvofunkcijski filtar; ~, wal v. filter course; J maxidouble-half-wave - dvostruki pomum likelihood - filtar proračunat lutalasni filtar; ~, electrically po maksimalno, sličnosti; ~, metaltunable optical - optički filtar -dielectric - metaldielektrični filsa elektropodešavanjem; ~, emultar; ~, multilayer - višeslojni sion interference - emulzioni inrtu ''A' m u l t i P l e * - multipleksni terferentni filtar; ~, exciter filtar, filtar zgušnjavanja; ~, multifiltar pobudnog zračenja; ~, fan plicative - multiplikativni filtar; brzinski filtar; ~, fan-negative ~, narrow(-band) - fii ta r sa usfiltar za prigušivanje određenog inkim propusnim poljem; ~, nontervala brzina; ~, ferroelectric linear - nelinearni filtar; ~, nonferoelektrični filtar; ~, fixed denselective - neselektivni filtar; ~, sity - filtar fiksne propusne moći; n order - (interferentni) filtar n~, fluorescent - fluorescentni fil-tog reda; ~, octave - oktavni tar; ~, Fourier plane - prostornon t a r ; ~, optimum - optimalni frekventni filtar, Furijeov filtar; ~, tiltar; ~, orthochromatic - ortohromatski filtar; ^, o u t p u t frequency-tracking - filtar sa izlazni filtar- ^ _ praćenjem frekvencije; ~,frustra8 s i v e ted total reflection - filtar posivni filtar; ~, p h a s e _ f a z n i filtar; remećene pune refleksije; ~, gra~, phase only - čistofazni filtar; ded - filtar promenljive gustine; ~, 7\ P»e-s»ce - filtar za propuštanje graded neutral - neutralni fil(odabranog) intervala brzina; ~, tar promenljive gustine; ~, graded pinhole - filtar sa tačkastom dijaspectrum - filtar promenljivog iragmom; ~, polarizing - polaspektra; ~, grating - filtar difrakcione rešetke; ~, harmonic filtar za čišćenje; ~, ray - optički filtar (za prigušivanje) harmonika; filtar, svetlosni filtar; ~, real~, heat - toplotni filtar; ~, high-time - filtar koji radi u realnom -cut - niskopropusni filtar; ~, vremenu; ~, recursive - rekurholographic - holografski filtar; zivm filtar; ~, reflecting (reflec~, image-deblurring - filtar za tion) _ reflektujući filtar; ~, poboljšanje kvaliteta slike; ~, inretraction - refrakcioni filtar, filtar duced-transmission - filtar sa prelamanja; ~, restoring - filtar indukovanom transmisijom; ~, inuspostavljanja kvaliteta slike; ~, tensity-dependent - filtar zavisan reticle - filtar sa rastezom; ~, od jačine; ~, interference - interwng - kružni filtar; ~, ripple fere'ntni filtar; ~, intracavity tiltar za izravnavanje; ~, saturaunutaršupliinski filtar, unutarrezotion - zasićeni filtar; ~, selective nantni filtar; ~, inverse - inverzni selektivni filtar; ~, s hort-wavefiltar, obratni filtar; ~, laser -Pass - kratkotalasni (propusni) laserski filtar; ~, laser line tiltar; ~, single-mode - jednolaserski linijski filtar; ~, laser modm filtar, filtar za jedan način
filter
936
(rada); ~, skin - filtarska membrana; ~, smoothing - filtar za izravnavanje; ~, spatial - prostorni filtar; ~, spatial frequency prostorni frekventni filtar; ~, spike - filtar uskog propusnog polja; ~, S/S + N - Vinerov filtar; ~, step - step filtar, filtar sa stepenastom promenom transmisije; ~, stripe - trakasti filtar; ~, subtractive subtraktivni filtar; ~, suppression - filtar za odsecanje, filtar za rezanje; ~, thin-film - tankofilmski filtar; ~, threshold - prag filtar, prazni filtar, filtar sa pragom; ~, tracking - filtar za praćenje; ~, transfer function filtar prenosne funkcije; ~, transmission - propusni filtar, predajni filtar; ~, undermatched nedovoljno podešeni filtar; ~, vacuum-coated - filtar sa slojem nanetim u vakuumu; ~, variable band-pass - filtar promenljivog propusnog opsega; ~, variable birefringent - filtar sa promenljivim dvojnim prelamanjem; ~, variable-color - filtar sa promenljivom bojom; ~, variable-density - filtar sa promenljivom gustinom; ~, variable-frequency filtar sa promenljivom frekvencijom; ~, variable-wavelength filtar sa promenljivom talasnom dužinom; ~, velocity - brzinski filtar; ~, visible - filtar vidljivog opsega; ~, voltage-tunable optical color - optihron filtar; ~, waveguide - talasovodni filtar, svetio vodni filtar; ~, wedge klinasti filtar; ~, wide-band Širokopojasni filtar; ~, Wiener Vinerov filtar filtergram - filterogram, filtrirana slika filtering - filtriranje; ~, acousto-optical - akustičko optičko filtriranje; ~, active - aktivno filtriranje; ~, band-rejection - filtriranje sa odsecanjem opsega; ~, binary - binarno filtriranje; ~, correlation - korelaciono filtriranje; ~, digital - digitalno filtriranje; ~, Fourier transform
finding
finding plane - prostorno-frekventno filtriranje; ~, holographic - holografsko filtriranje; ~, inverse inverzno filtriranje, obratno filtriranje; ~, linear - linearno filtriranje; ~, matched - podešeno filtriranje; ~, mode - filtriranje načina (rada); ~, multichannel višekanalsko filtriranje; ~, noise filtriranje šuma; ~, nonlinear nelinearno filtriranje; ~, one-dimensional - jednodimenziono filtriranje; ~, optical-matched optički podešeno filtriranje; ~, phase-correction - filtriranje sa faznom korekcijom; ~, polarization - polarizaciono filtriranje; ~, ray - zračno filtriranje; ~, recursive - rekurzivno filtriranje; ~, selective - selektivno filtriranje; ~, space (spatial) - prostorno filtriranje; ~, stochastic stohastičko filtriranje; ~, two-dimensional - dvodimenzionalno filtriranje; ~, Wiener - Vinerovo filtriranje filterwell - filterski bunar finales air-heater - dogrejač; ~, certificate for payment - konačan obračun radova, definitivan obračun; ~, date for action datum predaje (robe); ~, settlement - završni obračun; ~, statement - konačan obračun radova, definitivan obračun financial report - finansijski izveštaj find - naći, pronaći, utvrditi finder - uređaj za traženje; pronalazač; uređaj za iznalaženje; ~, fault - uređaj za iznalaženje greške; ~, telescopic - daljinomer, teleskopski; ~, trouble - uređaj za iznalaženje smetnji (problema); ~, 'view - optički uređaj za traženje finding - traženje, iznalaženje, nalaženje; tražeći, utvrđujući; nalaz; ~, experimental - eksperimentalni nalaz; ~, fault - nalaženje kvara; ~, laboratory - laboratorijski nalaz; ~ s of investigation
¥
1
937
- zaključci istrage, rezultati istraživanja fine - visokog kvaliteta, sitan, čist;~, cold asphalt - peščani asfalt, Damanov asfalt; ~, grading - fino planiranje; ~, grained asphaltic concrete - fini (sitnozrni) asfaltni beton; ~, mesh grating - fina rešetka; ~, sand - sitan pesak, fini pesak; ~, stone crusher ~ granulator fineness - finoća; ~, modulus Abramsov modul finoće, modul finoće finesse - oštrina, finoća, tačnost finish - obrada, završna obrada, pokrivni sloj namaza; završetak, kraj; obraditi, završiti, očistiti; ~, surface - obrada površine finisher - finišer finishing~, beam - traka za glačanje; ~, coat of plaster - gletovanje; ~, industry - industrija završne obrade; ~, point of curve - kraj kružne krivine; ~, screed - traka za glačanje Finsterwalder pre-stressing method - Finstervalderov sistem prednaprezanja finiteness - ograničenost fir timber - čamova građa fire~, extinguisher - uređaj za gašenje požara; ~, extinguishing equipment - vatrogasni uređaj; ~, insurance - osiguranje od požara (u slučaju požara); ~, proofing coat - vatrostalni premaz; ~, protecting agente - vatrogasna sredstva; ~, protection v. fireproofing; ~, resisting floor masivna tavanica; ~, risk - opasnost od požara; ~, safety regulations - propisi zaštite od požara; ~, wall - požarni zid fireclay - vatrostalni materijal, refraktorni materijal; ~, bath faerton kada fired-clay tiles - keramičke pločice fireplace - ložište, kamin fireproof clay - šamot fireproofing - izolacija protiv vatre
fixed firing - ispaljivanje, opaljivanje, izračivanje, loženje; ~, giant-pulse izračivanje gigantskih impulsa; ~, rounds - otpucavanje, žbarada first-grade - prvoklasni firsthand - iz prve ruke, nabavljen neposredno od nabavljača first-in — first-out - „prvi ušao — prvi izašao" first-in — last-out - „prvi ušao — zadnji izašao" fish~, joint - veza podvezicama; ~, ladder - riblja staza; ~, pass v. fish ladder; ~, plate - vezica, spojnica; ~, pond - ribnjak fishbolt - zavrtanj za vezice, spoljni zavrtan) fishe - spoj, veza; ~, master glavni spoj Fisher-Tropsch process - Fišer-Tropš sinteza ugljovodonika iz ugljen-monoksida i vodonika fishing industry - industrija za preradu ribe fissility - škriljavist fissure - las, prslina fit - pasovanje, prikladan, pristajanje, odgovaranje; biti taman, biti podesan, odgovarati, podesiti, udesiti, prilagoditi, saobraziti, postaviti, montirati, upasovati, zgodno umetnuti; ~, best - najbolje pasovanje; ~, exact - precizno pasovanje fitted - upasovan, montiran, postavljen, opremljen, podešen fitting - montiranje, armatura, fiting, uglavljivanje fitting-up - sastavljanje delova konstrukcije fix - odrediti, fiksirati (mesto); pojačati, učvrstiti; ~ in bad - u rđavom stanju; ~ in good - u dobrom stanju; ~, out of v. in bad fix fixation - fiksiranje, fiksacija; ~, electrical - elektrofiksiranje; ~, thermal - termičko fiksiranje fixed - fiksiran, određen, pojačan, učvršćen; ~, beam - uklešten nosač; ~, bearing - nepokretno ležište, stalno ležište; ~, capital osnovna sredstva; ~, end mo-
fixed
93S
ment - moment ukleštavanja, ivični moment; ~, girder v. fixed beam; ~, joint - čvrst zglob, stalni zglob, nepokretan zglob; ~, lattice portal frame - uklešten, rešetkast okvir; ~, machine - stabilna mašina; ~, time of guarantee - garantni rok fixing - stabilizacija, fiksiranje, pojačavanje, učvršćenje, pričvršćivanje; ~, block - paknica; ~, brick v. fixing block; ~, frequency stabilizacija frekvendje; ~, force fiksirajuća sila; ~, moment ivični moment fixity - elastično ukleštenje, ukleštenje fixture - utvrđenje, učvršćenje, oprema, postrojenje, određenje, zadata veličina, fiksirana veličina; ~, gaging - kontrolni uređaj flag - zastava; ~, station - postaja flagpole - jarbol za zastavu flaking - ljuskanje, pahuljičenje, odljuskivanje flame - plamen, (vreli) mlaz; ~, laser - laserski mlaz; ~, plasma plazma mlaz flame-proof painting - vatrostalni premaz flange - obod, flanšna, pojas; ~ of a reinforced concrete T-beam sadejstvujuća širina; ~, plate obraz; ~, plates - pojačanje preseka; ~, rail - Vinjolova šina f langeway clearance - žleb flap~, sampler - kutijasta bušilica sa ventilom; ~, valve - žljebni poklopac flare - blesak, sijanje, sjaj; ~, edge - ivični blesak; ~, IR deception infracrveni trap, IC trap, IC hvatač; ~, lime-kiln - poljska peć flask~, tower - sud za ravnotežnu destilaciju; ~, vaporization - ravnotežno isparavanje flasher - migavac, treptač flashlamp - fleš, lampe kratkog sjaja; impulsni osvetljaj; ~, water-co-, oled - vodom hlađeni fleš flashlight - svetio fleša, svetio kratkog sjaja; ~, stroboscopic stroboskopski fleš
flexer flashtube - impulsna cev; ~, linear - linearna impulsna cev; ~, water-cooled - vodom hlađena impulsna cev flat - ploča, optički kalibar, kalibar; ravan, prav, ravnomeran; ~, bar iron - pljošte gvožđe; ~, bars v. flat bar iron; ~, bottom rail Vinjolova šina; ~, car - plato vagonet; ~, central heating etažno grejanje; ~, dome - plitka kupola; ~, fishplate - pljosnata vezica; ~, interferometer - interferometrički kalibar; ~, jumper - dletasta bušilica; ~, link chain lanac od šipova, lanac od tankih ploča; ~, optical - optički kalibar; ~, out-coupling - izvodna ploča; ~, parallel-side (plano-parallel) - planparalelna ploča; ~, rate - paušalna taksa; ~, rod link chain for suspension bridge - zaglavasti lanac, zglobasti lanac; ~, vaulted ceiling - češka kapa, češki krov; ~, wedged - klinasti kalibar; ~, welt - ležeći prevoj, otvoreni prevoj flatlette - garsonijera flatness - zaravah, ravan, glatkost, ravni deo; lavnina; ~, spectral ravni deo spektralne karakteristike; ~, surface - glatkost površine flatscope - merač čistoće površine flattening - izravnavanje; ~, spectrum - izravnavanje spektra; ~, temperature - izravnavanje temperature; ~,flaw - nedostatak, mana, prskotina, greška, slaba tačka; ~, artificial - veštački nedostatak; ~, hidden - skriveni nedostatak; ~, internal — unutrašnji nedostatak; ~, pinpoint - nedostatak u vidu uboda čioda; ~, processing nedostatak obrade (prerade); ~, structural - strukturni nedostatak; ~, subsurface - potpovršinski nedostatak; ~, surface - površinski nedostatak flawless - bez mane, bez greške flemish bond - holandska veza flex - tačka preklopa (savijanja) flexer - uređaj za ispitivanje na savijanje
939
flow
bridge - roštilj kolovoza; ~, grillage - rošitlj kolovoza; ~, hollow flexibileblock - monta opeka; ~, laying ~, metallic hose - člankasta cev; - patosanje; ~, operating - pro~, pavement - savitljiv kolovoz, stor za opsluživanje; ~, skeleton, fleksibilan kolovoz brigade v. floor grillage; ~, flexibility - elastičnost, fleksibilnost, stop - prag; ~, testing - deo za savitljivost ispitivanje (prostor u hali ili poflexible - elastičan, savitljiv, fleksigonu); ~ tiles - podne pločice flooring - patos; ~, brick - pabilan tosna opeka; ~, plaster - estrih flicker - fliker, fliker efekat, svetlucanje, promena sjaja; ~, chromagips ticity - fliker boje, promena boje; floorway - kolovozna tabla, kolo~, image - fliker slike, promena vozna ploča slike; ~, luminance - fliker sjaja, florentine arch - nadvišen luk promena sjaja florist - cvećar, trgovac cvećem flight - let, letenje; ~ of stairs flour - brašno, prašina; ~, emery - stepenišni krak - sitni (fini) brusni prašak; ~, flint - flint (staklo); ~, light gold - zlatni prah; ~, mili - mlin lako flint (staklo) (za žito); ~ of emery - brusni flitched beam - složena greda prah float - rezerva poluproizvoda, plovak, flow - protok, tečenje, tok, proticanje; rezerva vremena ~, component - protok kompofloater v. float nenti; ~, compound - ukupan floating protok; ~, consumer - protok ~, ball - plovak; ~, bridge potrošača; ~, continuous - neplovni most; ~, cassion - keson, prekidno tečenje; ~ , . coolant ponton, ploveći keson; ~,mill protok rashlađivača; ~, customer rekavica, vodenica - protok kupaca; ~, duration flocculation limit - gornja granica tečnosti curve - linija trajanja; ~, expanflocculent structure - pahuljičasta ded - tok koji se širi; ~, frequenstruktura cy - linija učestanosti; ~, hyperflocks - pahuljice sonic - hiperzvučni protok; ~, flood incoming - ulazni tok; ~, infor~, basin - poloj, inundaciono pomation - tok informacija; ~, indručje, inundacija; ~, bridge put - tok ulaza; ~, Langmuir inundacioni most; ~, deposits Langmirov protok; ~, mass naplavina; ~, light - svetio reflekprotok mase; ~, of products protok proizvoda; ~, output tora, reflektor; ~, protection tok izlaza; ~, permissible odbrana od poplave; ~, protecdozvoljeni tok; ~, radiation tion materials - odbrambeni maradijacioni protok, protok zračenja; terijal; ~, protection plan - plan ~, saturation - tok zasićavanja odbrane od poplava; ~, sediment (zasićenja); ~, secondary - do- naplavina; ~, water-level - popunski tok, sekundarni tok; ~, vodanj single-phase - jednofazni tok; floodlighting - svetio reflektora ~, slide - klizište; ~ structure floor - sprat, pod, dvorana, mini- fluidalna struktura; ~, supermalna zaliha, pogon; podna konsonic - ultrazvučni protok; ~, strukcija, međuspratna konstrukdja, table - potresni stočić; ~, table tavanica, patos; ~, area - spratna apparatus v. flow table; ~, površina; ~, assembly - pogon throat - protok kroz žljeb, protok montaže (sklapanja); ~, boarding, kroz suženi deo; ~, transverse tongue-and-grooved - brodski - transverzalni protok, poprečni pod, šiftboden; ~, construction - podna konstrukcija; ~, framing,
flow
940
protok; ~, turbulent - turbulentni protok; ~, unsteady - nepostojani tok flower trough - saksija za cveće flowmeter - merač protoka; ~, laser - laserski merač protoka Floyd tester - Flojd-aparat za ispitivanje maziva za visoke pritiske fluctuating - kolebanje, kolebajući; odstupanje, odstupajući; variranje; ~, stresses - naprezanje na zamor fluctuation - fluktuacija, promena, pulsiranje; ~, background - fluktuacija fona (zračenja); ~, brightness - fluktuacija osvetljenja, fluktuacija sjaja; ~, density - fluktuacija gustine; ~, intensity - fluktuacija intenziteta, fluktuacija jačine; ~, irregular - nepravilna fluktuacija, iregularna fluktuacija; ~, luminance - fluktuacija sjaja, fluktuacija osvetljenja; ~, phase-difference - fluktuacija razlike faza, fluktuacija fazne razlike; ~, photon - fluktuacija fotona; ~, polarization - fluktuacija polarizacije; ~, random - slučajna fluktuacija, haotična fluktuacija; ~, refractive-index - fluktuacija indeksa prelamanja flue - fuks; ~, ash - lebdeći pepeo; ~, dust v. flue ash; ~, gas gas sagorevanja, dimni gas; ~, gases - dimni gasovi fluence - gustina toka, gustina protoka; ~, breakdown - probojna gustina toka; ~, cavity - unutarrezonantna gustina toka; ~, energy - gustina toka energije; ~, incident - upadna gustina toka; ~, output izlazna gustina toka; ~, saturation - gustina toka zasićenja; ~, threshold - gustina toka praga fluid - tečnost, fluid; ~, cholesteric - holesterinska tečnost; ~, index matching - tečnost sa podesivim indeksom (prelamanja); ~,lasinggenerišuća tečnost; ~, nematic nematička tečnost, nematska tečnost; ~, phase - tečna faza; ~, smectic - smetička tečnost; ~, working - radna tečnost fluid-tight - nepropustiv za tečnosti fluke - špaceta
fluxed
flume - jaz fluorescence - fluorescencija; ~, collision-induced - koliziona fluorescencija, sudarna fluorescencija; ~, impact - udarna fluorescencija; ~, parametric - parametrička fluorescencija; ~, polarized - polarisana fluorescencija; ~, resonance - rezonantna fluorescencija; ~, ruby - fluorescencija rubina, rubinska fluorescencija; ~, sensitized - fluorescencija pojačane osetIjivosti, senzitivizirana fluorescencija; ~, spontaneous - spontana fluorescencija; ~, two-photon dvofotonska fluorescencija; ~,vibrational - vibraciona fluorescencija fluorescent~, lighting - flurescentno osvetljenje; ~, poster - svetleći plakat fluorometer - fluorometar fluorometry - fluorometrija flush~, enchansed lock - ukopavajuća brava; ~, joint - puna spojnica; ~, mortar jointing - dersovanje zidova; ~, rivet - upušteni zakivak flushing cistern - klozetski ispirač flutter - flater, vibracija, pulsacija, smetnje fluvistile deposit - rečni talog flux - fluks, protok; ~, cavity unutarrezonantni fluks; ~, coherent light - fluks koherentnog svetla; ~, focused - fokusirani fluks; ~, incident - upadni fluks; ~, input - izlazni fluks; ~, interrogation light - svedosni fluks upita; ~, laser - laserski fluks; ~ lasing - generišući fluks; ~ light (luminous) - svedosni fluks ~, modal - modalni fluks; ~ monochromatic - monohromatski fluks; ~, oil - ulje za fluksiranje ~, photon - fotonski fluks; ~ radiation - fluks zračenja; ~ saturation - fluks zasićenja; ~ threshold - fluks praga; ~, transmitted - propušteni fluks, transmisioni fluks fluxed~, asphalt - fluksirajući asfalt; ~, asphaltic bitumen - fluksirani
fluxed
941
bitumen; ~, bitumen - fluksirani bitumen fluxing of bitumen - fluidiciranje bitumena fly~, ash v. flue ash; ~, packing suflaž flying - leteći; ~, arch method metoda visećeg svoda flyover - prelaz iznad nivoa flysch - fliš; ~, sandstones - f lisni peščari foam - pena; ~, concrete - penušavi beton, penobeton; ~, extinguicher - aparat za gašenje požara penom; ~, inhibitor - penasti prigušivač; ~, like backing kasiranje penastom masom; ~, rubber - penasta guma, penušava guma; ~, yarn - nit, vlakno od penaste mase foambacks - poleđina tekstila kasirana penastom masom focal point - težište focus - fokus, fokalna tačka; ~, annular - kružni fokus; ~, diffraction-limited - difrakciono ograničeni fokus; ~, image(-side) fokus slike, bočni fokus slike; ~, laser - laserski fokus; ~, moving - pokretni fokus; ~, object(-side) - prednji fokus, fokus objekta; ~, paraxial - paraksijalni fokus; ~, point - tačkasti fokus; ~, real stvarni fokus,, realni fokus; ~, variable - promenljivi fokus; ~, virtual - virtuelni fokus focusing - fokusiranje, fokusirajući; ~, beam — fokusiranje snopa; ~, continuous - kontinualno fokusiranje; ~, cylindrical lens - fokusiranje cilindričnim sočivom; ~, gain - fokusiranje pojačanja; ~, guided-wave - fokusiranje talasovoda, fokusiranje svetlovoda; ~, internal - unutrašnje fokusiranje; ~, laser(-beam) - fokusiranje laserskog snopa; ~, light(-beam) fokusiranje laserskog snopa; ~, lossless - fokusiranje bez gubitaka; ~, paraxial - fokusiranje paraksijalnih zraka; ~, phase - fazno fokusiranje; ~, point - tačkasto fokusiranje; ~, saturation -fokusiranje
for safety pri zasićenju; ~, strong - oštro fokusiranje; ~, thermal (thermally induced) - termalno fokusiranje; ~, weak - slabo fokusiranje, blago fokusiranje fodder~, canal - kanal za hranu; ~, chute v. fodder canal; ~, corridor - hodnik za hranjenje; ~, pit - jama za stočnu hranu; ~, storage - spremnica hrane fohn - fen; ~, wind v. fohn fold joint - prevoj, šav, fale folder - savitljivi prospekt folding wedges - dvojni klin folds - bore, nabori follow-up - završna obrada, deo plana, vremenska kontrola, dopuna, dopunski podaci; ~, corrective action - kontrola posle izvršene ispravke following - sledenje, praćenje; ~, adiabatic - adijabatsko praćenje food~, elevator - dizalica za hranu; ~, exhibition - izložba prehrambenih proizvoda; ~, processing industry - industrija prehrambenih proizvoda foodstuffs - živežne namirnice foolproof - osiguran od kvara i loma nestručnom ili pogrešnom upotrebom; bez potrebe za kvalifikovano opsluživanje; prost foot~, block - podlofa, kunja; ~ of embankment - nožica nasipa; ~, overbridge - pasarela; ~, stali postolje footing - temeljna stopa, stopa temelja, proširenje temelja footpath - putanja, staza footstosk - konjic (na strugu); ~, centre - šiljak konjica footwarmer - grejač nogu footway - prolaz, pločnik, trotoar, pešačka staza; ~ of a bridge pešačka staza mosta footwear industry - industrija obuće Footwear Show - izložba obuće foozle - loš rad, škart, promašaj u proizvodnji; smandrljati, izmurdariti for safety - radi sigurnosti
forage
942
forage - stočna hrana force - sila, snaga; ~, diagram dijagram sila; ~, focusing - sila fokusiranja; ~, gasdynamic gasdinamička sila; ~ i n a stirrup sila u stremenu; ~, nonlinear nelinearna sila; ~, thermokinetic - termokinetička sila forced~, braking - forsirano kočenje; ~, circulation hot-water heating system - pumpno grejanje; ~, labour - kuluk forcing the switch - presecanje skretnice ford - gaz, brod fore-roof - pre'toovlje forecast - prognoza, predviđanje; predviđati, proceniti, predskazati; ~, average - prosečna prognoza; ~, approved - odobrena prognoza; ~, bias(s)ed - prognoza koja sadrži sistematsko odstupanje; ~, demand - prognoza potražnje; ~ ; formal - formalna potražnja, formalizovana prognoza; ~, life prognoza dugotrajnosti; ~, long-range (long-term) - dugoročna prognoza; ~, old - zastarela (stara) prognoza; ~, operating expense prognoza izdataka za rad; ~, qualitative - kvalitativna prognoza; ~, quantitative - kvantitativna prognoza; ~, short-range (short-term) - kratkoročna prognoza; to ~ needs'- prognozirati potrebe forecasting - prognoziranje, predskazivanje; prognozirajući; ~, adaptive - adaptivno prognoziranje; ~, cyclic - periodično prognoziranje; ~, internal - unutrašnje prognoziranje; ~, probabilistic probabilistic!«) (verovatno) prognoziranje forecourt - dvorište forehead - brust foreign~, language - strani jezik; ~, trade - spoljna trgovina; ~, trade bank - spoljnotrgovinska banka foreman - predradnik, poslovođa, nadzornik; ~, production - poslovođa proizvodnje
format forepoling - pobijena oplata; ~, boards - marćevanti forest road - šumski put forester - šumar, makaze za prored foreword - predgovor forge~, cinder - kovarina; ~, coal kovački ugalj; ~, pig iron pudlavo (sirovo) železo; ~, scale kovarina forgetful - bez kasnijeg dejstva forgetfullness - odsustvo kasnijeg dejstva fork~, copying planer - kopirna rendisaljka; ~, cutter -- profilno glodalo; ~, grinder - profilno točilo; ~, grinding - profilno (fazonsko) bušenje; ~, plate - šablon, fazonirana letva, profilna vodica; ~, reamer - profilni razvrtač; ~, stacker - viljuškar; ~, stripping skidanje oplate; ~, tool - profilni alat; ~, tracer - taster, pipak (klizi po šablonu); ~, turning fazonsko (profilno) struganje; ~, turning lathe - kopirni strug forked~, joint - spoj na viljušku form - oblik, forma, izgled, vid; formirati, obrazovati; formular; ~, analytic - analitički vid (oblik); ~, declaration i- oblik (forma) deklaracije; ~, digital - digitalni oblik; ~, failure report - formular izveštaja o kvaru; ~, fringe oblik interferentnih polja; ~, graphical - grafički oblik; ~, groove žljebljeni oblik, udubljeni oblik; ~, holographic - holografski oblik; ~, observation - formular posmatranja; ~ of application obrazac prijave; ~, optimum of decision - optimalni oblik odluke; ~, standard - standardni oblik; ~, statistical - statistički formular; ~, wave - talasni oblik formalism - formalizam; ~, density matrix - formalizam gustinske matrice formalites - formalnosti (pl.) format - format, izgled, oblik, tip; ~, analog - analogni format; ~, digital - digitalni format; ~}
943
fraction
(ideje); ~, design - formulisanje digitized - digitalizovani format; projekta ~, fishe - format mikrofiša; ~, formwork - oplata, daščana oplata, holographic - holografski format; kalup ~, modulation - tip modulacije; forth - napred ~, page-organized - stranično forthnightly - polumesečno organizovani format; ~, sampling fortification - utvrđenje, fortifi- izgled semplovanja, tip uzorkokacija vanja; ~, scan - raster fortuitous - slučajno, od slučaja do formation - formiranje, obrazovanje, slučaja, neredovito stvaranje; ~, are - formiranje luka; forwarder (of goods) - špediter ~, color center - formiranje cenforwarding - utovarivanje; ~, agtara boje; ~, concept - formiranje ency - špedicija; ~, agent - špeideje (koncepta); ~, crack - forditer, prevoznik; ~, invoice miranje prskotina, formiranje naprsračun prevoznika; ~, time lina; ~, crater - formiranje kratera; vreme transportovanja ~, f Uament(ary) - formiranje niti, fossilformiranje vlakna; ~, fringe ~, botany - paleobotanika; ~, formiranje interferentnih polova; ~, coal - kameni ugalj; ~, meal giant-pulse - formiranje gigantskih fosilno brašno, dijatomejska zemlja, impulsa; ~, hologram - formiranje holograma; ~, image - formiranje kizelguid fossilism - paleontologija slike; ~, junction - formiranje fotbridge - pešački most, moštanica, spoja, formiranje prelaza; ~, level brvno - posteljica, planum; ~, multiple foul - zagađen, neprijatan, zapušen, image - multiplikacija slike; ~, začepljen, pogrešan, neispravan pattern - formiranje crteža; ~, foul-proof - nezagadljiv, nezačepljiv, photolytic - fotolitičko formiranje; koji ne može da se pokvari ~, rust - stvaranje rđe; ~, triplet fouling - neispravnost, začepljenost, (state) - formiranje tripletnog stanja pogrešno prikazivanje vrednosti forms - remena te, odlučila formula-formula,obrazac,izraz; ~, fouling-up - zagađivanje addition - formula sabiranja; ~, foult - greška approximate - približna formula; foundation - temelj, temeljenje, fundiranje, podloga, osnova, donji stroj; ~, design - računska formula; ~, ~, bolt - fundamenti, temeljni dimensional - formula dimenzije; zavrtanj; ~, excavation - te~, dispersion - disperziona formeljna jama; ~,pit v.foundation mula; ~, distribution - formula excavation; ~, soil - temeljno distribucije; ~, empiric(al) - emtie; ~, stone of a bearing pirijska formula; ~, exact - egležišni kvadar; ~, trench - tezaktna formula; ~, fundamental meljni rov; ~, wall - temeljni osnovna formula, fundamentalna zid formula; ~, interpolation - interpolaciona formula, formula inter- foundry - livnica fountain - vodoskok, fontana polacije; ~, iterative - iterativna formula, iteraciona formula; ~, four-colour advertisement - četvorobojni oglas prediction - formula predviđanja; ~, saturation - formula zasićenja; Fourier series - Furijeov red ~, semiempirical - poluempi- fourth (crown bar) - firerica rijska formula; ~, Wien's radia- fowel-house - živinarnik tion - formula Vinovog zračenja; foyer - foaje fractile - kvantil ~, working - radna formula fraction - frakcija, deo; ~, uniform formulation - formulacija, formulisampling - jednoobrazna frakcija sanje, sročenje; ~, concept uzorkovanja, frakcija ravnomernog formulisanje tehničkog zadatka
fraction
944
uzorkovanja; ~, variable sampling - frakcija različitog uzorka vanja fractional function - razlomljen; funkcija
fracture - fraktura, lom, prelom, naprshna, lomljenje; ~, brittle krti lom; ~, complete - kompeltan preom; ~, delayed - usporeno prelamanje; ~, fatigue - prelom zamorom; ~, tension-shear prelom smicanjem pri istezanju fracturing - stvaranje naprsLa. obrazovanje preloma fragility - lcmivost, krtost frame - kadar, ram, okvir, koordiobliku tekućih izabranih podataka program ispitivanja; ~, C rane portalni kran; ~, picture - kadar slike; ~, sampling - okvir uzorkovanja; ~, scanning _ kadar
g r a n j a ; ~, time - vremenski
framed structure - okvirna konstrukcija framework - sistem štapova, okvirno postolje; ~, construction - bondrak, zid na kanate; ~ o f a buildings - kostur zgrade Francis turbine - Fransisova turbina frayed - iznošen, ishaban, otrcan, 1 Zx w S oXX
free -, slobodan, nezauzet; ~, area neozidana površina, otvorena površina; ~, bearing - pokretno leziste; ~, entrance card - besplatna karta; ~, from contamination - bez kontaminacije, bez pnmesa; ~, hault - transportna daljina; ~ of losses - bez gubnka; ~ of e r r o r - bez grešaka; ~, port - slobodna luka- ~ Trade Area - slobodna trgovinska voda' ~ ' W a t C r ~ V C Z a n a P ° d z e m n a freedom - sloboda, odsustvo- ~ from failures - odsustvo kvarova; freezing - zamrzavanje; ~, vibraUonal - vibraciono zamrzavanje freght - teret freight~, charges - vozarina; ~, elevator - teretna (robna) dizalica; ~,
handling service - služba otpreme tereta; ~, tariff - prevozna tarifa; ~, warrant - tovarni list french~, casement - balkonska vrata; ~, door - balkonska vrata, stakljena (zastakljena) vrata; ~, drain dren, drenažni kanal, tajaca; ~, polishing - poliranje; ~, window v. french casement frequency - frekvencija, učestanost; ~, absolute - apsolutna frekvencija; ~, absorption - apsorpciona frekvencija; ~, adjacent mode beat - frekvencija izbijanja susednog načina (rada); ~, alias druga frekvencija, frekvencija izobličenja; ~, beam - frekvencija snopa; ~, beat - frekvencija izbijanja; ~, beat-note - zvučna frekvencija izbijanja; ~, bit - bit frekvencija; ~, boundary - granična frekvencija; ~, breakdown frekvencija kvarova; ~, carrier noseća frekvencija; ~, cuton (niža) kritična frekvencija; ~, difference - frekvencija izbijanja, frekvencija razlike; ~, discrete diskretna frekvencija; ~, dither karakteristična frekvencija NF modulacije; ~, dumper - frekvencija izvoda iz rezonatora; ~, e r r o r - frekvencija greške; ~, excitation - pobudna frekvencija; ~, failure (fault) - frekvencija grešaka; ~, flicker - frekvencija flikera; ~, folding - Hikvistova frekvencija; ~, frame - frekvencija kadrova; ~, fringe - frekvencija interferentnih polova; ~, fundamental osnovna frekvencija; ~, harmonic - frekvencija harmonika; ~, image - preslikana frekvencija; ~, incident - upadna frekvencija; ~, Lamb-dip - Lambova frekvencija; ~, lasing - frekvencija generisanja; ~, mode - frekvencija načina (rada), frekvencija moda; ~, modulating - modulaciona frekvencija; ~, normal - normalna frekvencija; ~, Nyquist - Nikvistova frekvencija; ~, observed uočena frekvencija; ~ of current frekvencija mreže; ~ of mainte-
frequency
945
nance - frekvencija održavanja; ~ of occurence - učestanost pojavljivanja; ~ of overhaul - frekvencija kapitalnog remonta; ~ of Q-switching - frekvencija modulacije Q; ~ of sampling - frekvencija uzorkovanja; ~ of use učestanost upotrebe; ~ off-resonance - nerezonantna frekvencija; ~, oscillating - oscilatorna frekvencija; ~, phase-matching frekvencija faznog podešavanja; ~, photon - fotonska frekvencija, frekvencija fotona; ~, pilot - pilot frekvencija; ~, pulsation - frekvencija pulsiranja; ~, reference referentna frekvencija, etalon frekvencija; ~, reject - frekvencija škarta; ~, relative - relativna frekvencija; ~, repetition - frekvencija ponavljanja; ~, replenishm e n t - učestanost dopunjavanja; ~, ripple - frekvencija pulsiranja, frekvencija lipla; ~, rotation rotaciona frekvencija, frekvencija obrtanja; ~, sampling - frekvencija semplovanja, frekvencija uzorko van ja; ~, scanning - frekvencija skaniranja; ~, side - bočna frekvencija; ~, standard - standardna frekvencija; ~, sum - ukupna frekvencija; ~, sweep - frekvencija skaniranja; ~, synthesized - sintetizovana frekvencija; ~, theor e t i c a l ) - teoretska frekvencija; ~, threshold - frekvencija praga, granična frekvencija; ~, transition frekvencija prelaska; ~, video video frekvencija; ~, zero - nulta frekvencija fresco - freska; ~, painting - fresko bojenje fresh~ air blower - dovod svežeg vazduha; ~ air ventilation - dovod svežeg vazduha FresneFs integrals - Frenelovi integrali fret - nagrizsti, najedati, otirati; otiranje, istiranje frettage - frikciona korozija fretting - trenje, istiranje, razjedanje, freting-korozija 60 Bečnlk
full Freyssinet's process - Frejsineov postupak, Ferberov postupak friction~, brake - frikciona kočnica; ~, clutch coupling - frikciona spojnica; ~ in rolling - trenje pri kotrljanju; ~ in sliding - trenje pri klizanju; ~, pile - viseći šip, fiikcioni šip, lebdeći šip frictional force - sila trenja frictionless fluid - tečnost bez trenja frieze - friz fringe - ivica, rub, traka, porub frog - srcište; ~, r a m m e r - žaba front~, brick - fasadna (obložna) opeka; ~, cover - omotna stranica, strana; ~, elevation - glavni izgled, lice zgrade, fasada, podužni izgled, čeona strana; ~ of w o r k - fiont rada; ~, page advertisement - oglas na naslovnoj strani; ~, partition čeoni zid; ~, side - fasada front - front, čelo, prednja strana; ~, b u r n - front gorenja; ~, incident wave - front upadnog talasa; ~, phase - fazni front; ~, reflected wave - front reflektovanog talasa; ~, shock - udarni front, front udarnog talasa; ~, wave - talasni front frontage - glavna fasada, ulična fasada, fasada, ulični izgled, dužina fasade frontal~, length - dužina fasade; ~, veiw - čeona strana frontier post - granični prelaz frost~, action - dejstvo mraza; ~, damage to pavement - štete od mraza na kolovozu; ~, resistance - postojanost na mrazu fuel - gorivo; ~, coupon - kupon za gorivo; ~, laser - lasersko gorivo; ~, supply - snabdevanje gorivom full~, comprehensive - kasko osiguranje; ~, face method - metoda punog profila; ~, heat-treated - oplemenjen, poboljšan; ~, killed steel - umireni čelik; ~, use of space - iskorišćenje prostora;
full
946
~, versatile excavator - univerzalni bager full-laden (full-loaded) - potpuno opterećen, potpuno napunjen full-scale - u prirodnoj veličini Fuller's~, earth - uma, suknarska zemlja; ~, ideal curve - Fulerova kriva fully submerged sluice discharge potopljeni mlaz, potopljeni preliv function - funkcija, dejstvo; rad, zadatak, svrha, odnos, zavisnost; ~, aberration - funkcija aberacije; ~, absolute probability density funkcija apsolutne gustine verovatnoće; ~, absorption - funkcija apsorpcije; ~, adjustement - podešavanje funkcije, funkcionalna karakteristika; ~, algebraic - algebarska funkcija; ~, ambiguous nejasna funkcija; ~, amplitude transfer - amplitudska transfer funkcija; ~, analytic - analitička funkcija; ~, aperture - aperturna funkcija;' ~, approximating aproksimirajuća funkcija; ~, arbitrary - arbitražna funkcija; ~, autocorrelation - autokorelaciona funkcija; ~, auxiliary - pomoćna funkcija; ~, averaged - uprosečena funkcija; ~, binary transmittance - binarna funkcija propuštanja; ~, blurring - funkcija izobličenja slike, funkcija razmazanosti; ~, characteristic - karakteristična funkcija; ~, characteristic fringe - karakteristična funkcija interferentnih polova; ~, coherent transfer - koherentna transfer funkcija; ~, concave - konkavna (ugnuta) funkcija; ~, conjugate - konjugovana funkcija; ~, continuous - neprekidna funkcija; ~, correlation (correlative) - korelaciona funkcija; ~, criterion funkcija kriterijuma; ~, cross-ambigulty - funkcija kroskorelacione neodređenosti; ~, decision - funkcija odluke, odlučujuća funkcija; ~, demand - funkcija potražnje; ~, density - gustinska funkcija, optička gustina; ~, dependence - funkcija zavisnosti; ~, derived - izvedena funkcija; ~,
function describing - opisujuća funkcija; ~, detector transfer - detektorska transfer funkcija; ~, deterioration - funkcija pogoršavanja svojstava; ~, discriminant — diskriminantna funkcija; ~, distribution - funkcija distribucije, integralna funkcija raspodele; ~, double-valued dvovrednosna (dvoznačna) funkcija; ~, edge-response - (karakteristična) funkcija odgovora ivice; ~, effectiveness - funkcija efikasnosti (efektivnosti); ~, efficiency funkcija koeficijenta korisnog dejstva; ~, effort-funkcija napora; ~, elementary - elementarna funkcija; ~, empirical - empirijska funkcija; ~, ergodic - ergodistička funkcija; ~, explicit - eksplicitna funkcija; ~, exponential eksponencijalna funkcija; ~, film transfer - transfer funkcija filma; ~, fitted - podešena funkcija, empirijska funkcija; ~, fringe visibility - funkcija vidljivosti (interferentnih) polova; ~, general - opšta funkcija; ~, general mutual coherence - generalisana funkcija uzajamne koherentnosti; ~, generalized - uopštena funkcija; ~, generating - proizvodna funkcija, generišuća funkcija; ~, given - data funkcija; ~, harmonic harmonična funkcija; ~, hazard intenzivnost kvarova; ~, hologram - hologramska funkcija; ~, homogeneous - homogena funkcija (jednorodna); ~, homogeneous coherence - funkcija homogene koherentnosti; ~, image - funkcija slike; ~, implicit - implicitna funkcija; ~, impulse response funkcija impulsnog odgovora; ~, incoherent transfer - nekoherentna transfer funkcija; ~, increasing - povećavajuća funkcija; ~, indicator - indikatorska funkcija; ~, inhomogeneous coherence - funkcija nehomogene koherentnosti; ~, integrable - integrisiva funkcija; ~, integral integralna funkcija, funkcija celih brojeva; ~, intensity - funkcija intenziteta; ~, intensity correla-
fascdon
947
tion - funkcija korelacije intenziteta; ~, intensity transfer transfer funkcije intenziteta; ~, irreducible - nesažimiva funkcija; ~, life - funkcija veka trajanja; ~, limit - granična funkcija; ~, line-apread - funkcija širenja linije, funkcija rasejanja linije; ~, linear linearna funkcija; ~, linear objective - linearna funkcija cilja; ~, load - funkcija tereta; ~, logarithmic - logaritmička funkcija;
functionalism reliability - funkcija pouzdanosti; ~, renewal - funkcija obnove; ~, repairability - verovatnoća mogućnosti popravke; ~, risk - funkcija rizika; ~, sample - funkcija uzorka, izabrana funkcija; ~, sampled - funkcija semplovanja, funkcija uzorkovanja; ~, sampled image funkcija semplovane slike; ~,sampled transfer - transfer funkcija semplovanja; ~, self-coherence funkcija autokoherentnosti; ~, semicontinuous - polukontinuelna funkcija; ~, service - funkcija servisa; ~, shortage - funkcija deficita; ~, simple (single) prosta (jedinična) funkcija; ~, slit funkcija proreza, funkcija otvora; ~, source - funkcija' izvora; ~, spatial frequency transfer transfer funkcije prostorne frekvencije; ~, spectrometer slit - funkcija proreza spektrometra; ~, spread - funkcija širenja, funkcija rasejanja; ~, staff - funkcija osoblja; ~, state - funkcija stanja; ~, step -step funkcija, stepenasta funkcija; ~, structure - funkcija strukture, strukturna funkcij a; ~, supply - funkcija snabdevanja; ~, tabulated - tabelarna funkcija; ~, target - funkcija cilja; ~, test funkcija kriterijuma; ~, time funkcija vremena; ~, transfer funkcija transfera (prenosa); ~, transition - funkcija prelaska; ~, transmittance (transparency) propusna funkcija, funkcija propuštanja; ~, two-level transmittance - dvonivoska funkcija propuštanja; ~, undersampled funkcija pri nedovoljnoj frekvenciji semplovanja; ~, unit - jedinična funkcija; ~, utility - funkcija podobnosti; ~, visibility - kriva vidljivosti, funkcija vidljivosti; ~, wave structure - talasna strukturna funkcija functionability - sposobnost funkcionisanja functional - funkcionalna veza; ~, series - funkcionalan red functionalism - funkcionalna arhitektura
functionate functionate - funkcionisati, raditi, delovati fundamentals - osnova, baza, osnove, osnovi; ~, laser - osnovi laserske tehnike fungi on waste waters - gljivice upotrebljenih voda funginertness - otpornost na plesan (bud) funicular - uspinjača, šinska žičana železnica; ~, polygon - verižni poligon, A-poligon furcation - grananje; ~, fiber grananje vlakna furniture - nameštaj; ~, Fair sajam nameštaja; ~, industry industrija nameštaja; ~, store skladište nameštaja furring - zakrečavanje, inkrustacija furs - krznarski proizvod (pl.) fuse - osigurač, fitilj, štapin, korda, mića; ~, board - ploča (tabla) sa osiguračima; ~, box - distributer električne energije
948
fuzziness
fused cement - topljeni cement fusion - fuzija, sinteza; ~, breakeven - ravnotežna (termonukleama) fuzija; ~, (electron)-beam-lnduced - (termonukleama) fuzija izazvana snopom elektrona; ~, inertially confined - inercijalno držana fuzija; ~, laser(-induced)laserska fuzija; ~, laser-pellet fuzija po sistemu laserskog snopa i meta; ~, laser-triggered laserska fuzija; ~, magneticaly confined (magnetic-confinement) - megnetski držana fuzija; ~, self-sustaining - samopodržavajuća fuzija, lančana fuzija fuze - kapisla, detonator, okidač; ~, infrared - infracrveni detonator; ~, laser - laserski detonator; ~, photoelectric - foto-električni detonator; ~, proximity - blizinski detonator fuzziness - neoštrina, razmazanost; ~, edge - neoštrina ivice, razmazanost kraja (slike)
G gabro - gabro, vrsta stene gabion - gabion, žičana korpa gable - kankan, zabatni zid gable wall v. gable gadget - naprava, sprava, uređaj gadgetry - skup naprava gain - povećanje, uvećanje gallery - empora, galerija, paluba, nivo; ~ 5 service - galerija za servis (opsluživanje) galling - zaribavanje, najedanje, mehanička ošteta površine galvanised~, pipe - bela cev, galvanizirana cev; ~, sheet - pocinkovani lim; ~, steel tube - pocinkovana cev, galvanizirana čelična cev; ~, wire pocinkovana žica game - igra, zamisao, plan; ~, mathematical - metematička igra; ~, statistical - statistička igra gang - brigada, smena, zbrka, sortiment, grupa; ~, breakdown grupa za popravke; ~ of workmen - radna brigada ganged - grupisan, agregatni, kompletiran gap - zazor, interval, otvor, odstojanje; ~, interblock - medublokovski zazor; ~, time - interval vremena garage - garaža garden - bašta, vrt; ~, architecture - vrtna arhitektura; ~, city grad sa parkovima; ~, hydrant hidrant u bašti
gardens - park garland - girlanda, vrsta ornamenta garnet - tavan, potkrovlje garret - tavan, potkrovlje gas~, burner - gorionik, brener; ~, catcher - hvatač gasa; ~, cock gasna slavina; ~, formed concrete - gasni beton; ~, generator - gasni generator; ~, geyser gasni bojler; ~, heating - gasno grejanje; ~, installation - gasna instalacija; ~, light - gasno osvetljenje; ~, mantle - Auerova čarapica; ~, meter - gasomer; ~, point - gasno mesto; ~, producer (home type) - benoid aparat; ~, retort - benoid aparat, aparat za proizvodnju svetlećeg gasa; ~, spring - gasni izvor gaseous phase - gasovita faza gasket - zaptivač, dihtung gate hinges - dugačke šarke; ~, valve - slavina malog otpora (šiber slavina) gathering - skupljanje, pribavljanje, skupljajući; ~, ground - sliv; ~, line - matičnjak ga(u)ge - šablon, manometar, mera, etalon, etalomirati, tarirati, kalibrirati, kalibar; ~, acceptance šablon (etalon) za prijem; ~, alarm - uređaj za merenje sa signalizacijom; ~, control - kontrolna merka, kontrolni šablon; ~, difference - šablon razlika; ~, ero-
ga(u)ge
950
glass
•ion - merač erozije; ~, indentaexperiment - raspored opreme za tion depth - merač dubine ulegeksperimente nuća (udubljenja); ~, inspection (inspector's) - kontrolni šablon; geophysical methods - geofizičke metode ~, internal - unutrašnji kalibar; ~, limit - granični kalibar; ~, geophysics - geofizika master - kontrolni merni uređaj; geotechnical soil classification geotehnička klasifikacija ~, measuring - merni kalibar; ~, nondestructive - neuništiv ka- geothermal gradient - geotermički libar; ~, penetration - merač gradijent penetriranja; ~, pile - šip za Germal method - nemačka metoda pravac; ~, plug v. internal u tunelogradnji gauge; ~, point - merni uređaj geyser - gejzir; ~, bath - kazan za na tačkama; ~, precision - prekupatilo cizna mera (šablon); ~, profile - gib - klin kalibar profila; ~, solid - ka- gibheaded v. gib libar iz jednog dela; ~, standard - gin - dizalica, uređaj za podizanje etalon, standardni šablon; ~, witereta, doboš, disk dening - proširenje koloseka; ~, girder - nosač, podvlaka, greda; ~, working - radni šablon bridge - gredni most; ~ in benga(u)geable - izmeriv ding - savijeni nosač; ~, rail ga(u)ged - izmeren Vinjolova šina; ~ with steel truss ga(u)ging - merenje, mereći, karods - armirana greda libriranje; ~ a yessel - baždagirt v. girder renje plovila girth - pojas, remeni nosač Gauss error integral - Gausov gist - jezgro, glavna tačka integral greške; ~, plane - Gau- git - ulivni levak; ~, cutter - sekač nalivka; ~, mould - ulivna sova ravan, kompleksna ravan kokila gear box - menjačka kutija; ~, give - pokazati (uređaj), pokazati wheel - zupčanik general(svojstvo), popustiti, dati ~, design - idejni projekat; ~, given - dat, uslovljen, zadat, sklon equations of elasticity - elas- glacial~, accumulation - glečerski talog; tične osnovne jedinice; ~, repair ~, deposit - morena; ~, drift glavna popravka; ~, specification v. glacial deposit; ~, soil - gle- opšti građevinski uslovi čerska tla generator - generator glacier - glečer geodesy - geodezija glacio-aqueous clay - glečerska geodetic map - geodetska mapa geologicalglina ~, compass - geološki kompas; ~, glaciology - nauka o glečerima map - geološka mapa; ~, section - glance - sjaj; ~, coal - sjajni ugalj glare - zaslepljujuće svetio, zasegeološki profil njujuće svetio, zaslepljivanje, zageologic eras - geološka doba senjivanje, refleksija od vlažnog geologic periods - geološka doba, kolovoza; ~, reducing glass geološke formacije zaštitno staklo od zaslepljivanja geology - geologija glassgeometrlc~, canopy - markiza, zastakljena ~, locus - geometrijsko mesto; ~, nastrešica; ~, floor - stakleni mean - geometrijska sredina pod; ~, partition - staklena geometrical stairs - zavojne stepregrada, vitraža; ~, roof - stakpenice leni krov; ~, roofing tile - stakgeometry - geometrija, geometrijski leni crep; ~, screen - staklena oblik, konfiguracija, shema; ~ of pregrada, vitraža; ~, silk - stak-
glass
9S1
granate
lena vuna; ~, to - emajliranje; ~, goniometric functions - arkus funk« čija, ciklometrijske funkcije wall - stakleni zid; ~, wool v. good - dobar, ispravan glass silk goodness - dobrota, dobra svojstva glasshouse - staklena bašta, staklara goods - roba, proizvoditi; ~, eleglassine - glasin, pergamin (papir) vator - teretna dizalica; ~, final 'glassing machine - mašina za gla(finished) - gotov proizvod; ~, siranje lift - teretna dizalica; ~, shed glauconite - glaukonit, vrsta mimagacin za robu; ~, station nerala teretna stanica; ~, traffic - teglazed - zastakljen; ~, door retni saobraćaj staklena (zastakljena) vrata; ~, gooseneck - usko grlo panel screen - staklena pregrada, gorge - okapnica, vasernaz vitraža; ~, screen - staklena gothic arch - gotski svod, šiljati luk pregrada, vitraža,; ~, surface grade - klasa, vrsta, stepen, stepen glazura, uglačana površina; ~, tile intenzivnosti; ~ of finish - stestove - kaljeva peć pen završne obrade; ~ of service glazer - ploča za brušenje, šmiršajbna - kvalitet opsluživanja; ~, acglazer's tools - staklorezački alat curacy - stepen preciznosti; ~, glazing - zastakljivanje, iberzaliranje; commercial - trgovačka klasa; ~, ~, bar - prečagica, šprosna; ~, crossing - ukrštanje u nivou, preputty - staklarski kit; ~, wheel v. secanje u nivou, prelaz u nivou; ~, glazer engineering - tehnički kvalitet; ~, globe tap - zidna viseća slavina high - visoki kvalitet; ~, indusglue - lepak, tutkalo trial - industrijski kvalitet; ~, glued beams - lepljeni puni nosači; low - niska klasa; ~, merit ~, joints - lepljene veze znak kvaliteta; ~, technical gluing - lepljenje tehnička vrsta, tehnički kvalitet; glyptotheca - gloptoteka ~, top - najbolji kvalitet gneiss - gnajs, vrsta kristalnih škrigrader - grejder, mašina za otkop ljaca zemlje go - raditi, delovati, funkcionisati; gradient - gradijent, pad, nagib, to ~ back (to bad) - pogoršati; to uzdužni nagib; ~, beard -padokaz be ~ - raditi bez problema; to ~ grading - zrnasti sastav, granulobehind - izostajati, izučiti (pometrijski sastav, graduisanje, rasdatke); to ~ down - dobiti odobpored po kvalitetu, deljenje na renje, biti priznat; to ~ fut podeoke slomiti se; to ~ into commision - gradual braking - postupno kočenje, ispasti iz rada; to ~ into service slobodno kočenje pustiti u rad; to keep on the ~ graduation - graduisanje, podela na - održavati u radnom stanju; to ~ stepene, nanošenje krive po tačkama out gear (to out order) - biti graffito - zgrafito u kvaru; to ~ through - probiti graining - fladrovanje, bojenje masse, izvršiti, biti primljen; to ~ to nom bojom pieces - rasturiti se; to ~ wrong - grainpokvariti se ~ of wood - džever, šare u drvetu; go-devil plane - bremzberg, uspinjača ~, size accummulation curve go-in - „prolaz", „ulazni deo" linija prosejavanja, granulometrijska go-no-go - provera u principu ,,pokriva; ~, size distribution godan-nepogodan", ili „radi ne granulometrijski sastav; ~, size radi" soil classification - klasifikacija go-side - prohodna strana po granulometrijskom sastavu goal - cilj, zadata veličina; ~, design - cilj konstrukcije, konstrukcioni granate - granat, mineral iz grupe silikata cilj
granite •granite - granit, zrnasta dubinska gravitational water - vezana podstena zemna voda granitic structure - granitska struk- gravitytura ~, dam - masivna brana; ~, granitoid structure v. granitic hot-woter heating - gravitacioni structure sistem grejanja* ~, plane - bremzgranular stabilisation - granularna berg, uspinjača; ~, tunnel - grastabilizacija, mehanička stabilizacija; vitacioni tunel; ~, yard - gravita~, structure - zrnasta struktura ciona postrojenja granulated slag - granulisana šljaka grease - mazivo, mast, Štauferova granulator - granulator, drobilica mast; ~, interceptor - hvatač graph - graf, dijagram, nomogram, masti (ulja), separator; ~, trap v. grafikon; ~ of equation - graf grease interceptor jednačine; ~, bar - stubasti di- green - neispravan, neodstajan; ~, jagram; ~, broken-line - graf belt - zeleni pojas; in ~ - u isisprekidanom linijom; ~, bunch pravnom stanju mrežasti graf; ~, circular-kružni greenhouse - staklena bašta, staklara graf; ~, computer - kompjuterski graf; ~, double logarithmic - greywacke - grauvaka, sivac grid - rešetka, sistem koordinata; ~, graf sa logaritamskim razmerom na shield - zaštitna rešetka; ~, system obe ose; ~, failure - grafikon - koordinarna mreža kvarova; ~, ligh-low - dijagram gridiron - komplet rezervnih delova sa maksimalnim i minimalnim vei instrumenata za popravke ličinama; ~, logarithmic - logriffin v. griffon garitamski graf; ~, point-to-point - grafikon izrađen tačkama; ~, griffon - grifon probability - grafikon verovatnoće; grikes - škrape grinding machine - brusilica ~, reliability - grafikon pouzdagrindstone - brusilica, točilo nosti; ~, schedule - grafikon rogrip - kvačica, dužina pritezanja kova; ~, semilogarithmic - pogrit - kamena sitnež, grus; ~, chamlulogaritaniski grafikon; ~, staber - peskolovka, taložnica za petistical - statistički grafikon; ~, sak; ~, channel v. grit chamber; string - trakasti grafikon; ~, time , spreader - posipačica, mašina - vremenski grafikon; ~, time bar za posipanje - vremenski histogram gritter v. grit spreader graphic - grafički, dat u vidu grafikona, grafički prikaz; ~, statics - gritting machine v. grit spreader; grafostatika ~, material - kameni sitnež, grus graphical representation - grafičko groined vault - krstaš ti svod predstavljanje groove - usek, žljeb, šlic graphostatics - grafostatika grooving - kelovanje grapnel - grapon gross head - bruto-pad grapple v. grapnel ground - tie, poligon, zemljište, dno, grasshopper - prebacivač vagoneta, podloga, osnova, mleven, uriban, skakavac razlog, povod, temelj; ~, area grassy median strip - zeleni pojas, površina zgrade; ~, assembly ostrvo poligon montaže; ~, centre line gravel - šljunak; ~, base - podloga - nulta linija; ~, floor - prizemlje, od šljunka; ~, base-course (of parter; ~, glass - mutno staklo; ~, the surfacing) v. gravel base; ~, line - linija terena; ~, proof cushion - jastuk od šljunka; ~, (proving, testing, trial) - poligon road - pošljunčeni put, šljunčani za ispitivanje; ~, register - kakolovoz; ~, sub-base - podloga tastar; ~, water - podzemna voda; od šljunka ~, water level - nivo izdani
group
953
group - grupa, skupina, grupisati; ~, active element - grupa aktivnih elemenata; ~, blocked - blokirana grupa; ~, classification grupna klasifikacija; ~, clearing grupa pregleda dokumentacije (dokumenata); ~, engineering - tehnička grupa; ~, experimental eksperimentalna grupa; ~, index grupni indeks; ~, maintainability - grupa tehničkog ospluživanja; ~, maintenarice-and-supply - grupa za održavanje i snabdevanje; ~, mixed - grupa različitog sastava; ~ of activies-grupa aktivnosti; ~ of tracks - grupa koloseka; ~, operation - operativna grupa; ~, policy - grupa za određivanje politike; ~, quality control - grupa za kontrolu kvaliteta; ~, repair remontna grupa; ~, service grupa za servis, servisna grupa; ~, test - grupa za ispitivanje grouping - grupisanje, razvrstavanje; ~ of data - grupisanje podataka grout curtain - zaptivna zavesa, vodonepropustljiva zavesa grouted~, apron - injekciona zavesa; ~, cut-off wall - zaptivna zavesa, vodonepropustljiva zavesa; ~, macadam - zaliveni makadam, natopljeni makadam, penetrisani makadam; ~, sett paving - kaldrma u cementnom malteru groved rail - žljebna šina jjrover spring washer - Groverov prsten
gypsum
growth - porast, rast groyne - naper, pero grubbing up - čišćenje terena guarantee period - garantni rok guard - zaštita, ograda, ograditi, zaštititi; ~, rail - zaštitna šina, šina vodica, sigurnosna šina, kontra šina; ~, safety-sigurnosna ograda; ~, sheet - zaštitni lim; ~, weather - uređaj za zaštitu od dejstva meteoroloških utkaj a (vremena); ~, wire - žičana ograda guess - pretpostavka, ceniti, procena, nagađanje, pogađanje; ~, best najbolja procena; ~, crude gruba procena; ~, intelligent osnovana pretpostavka; ~, wise pametna pretpostavka guesstimate - približna ocena guesswork - nagađanje, pogađanje guest-house - gostionica; ~, room gostionska soba guide - vodica, fining, uputstvo, priručnik, usmeravati, voditi; ~, pile - šip za pravac; ~, post putokaz; ~, rail - vodica, fining gulley (gully) - slivnik gully - vododerina gum - smola gunite - torkret, teorkret beton gunpowder - barut gusher - gejzir gusset plate - čvorni lim gutter - oluk, rigola; ~, hook olučna kuka; ~, led through roof space - tavanski oluk gypsum - gips, sadra; ~, plaster - građevinski gips
hardness
H haematite - hematit, mineral iz grupe oksida hair-pin bend - serpentina half~, brick - polutača, polutka, presečena opeka; ~, frame - poluokvir; ~, glass door - staklena (zastakljena) vrata; ~, round ridge tile - prava ćeramida, kanalica; ~, space - međupodest; ~, space landing - odmorište, podest; ~, timber - polutka half-hard - srednje tvrd, polutvrd half-invariant - poluinvarijantan half-replicate - polureplika, polukopija half-width - polovina dozvoljenog polja hali - hol, dvorana, sala, hala halting - radeći sa prekidima hand - ručni; ~, car - dresina, šinsko prevozno sredstvo; ~, drill stamp, čelični štap za bušenje minskih rupa; ~, monkey - ručni malj; ~, rock-drill v. hand drill; ~, shower-bath - ručni tuš; ~, slewing crane - konzolna dizalica hand-operated - koji se aktivira iukom hand-picked - ručno izabran handbook - priručnik; ~ of materials - priručnik o materijalima handiness - spretnost, zgodnost, podesnost handle - ručica, kvačica; rukovati, manipulisati, obraditi
handling - rukovanje, manipulacija rukujući, način upotrebe; ~, abnormal - abnormalno rukovanje; ~, improper - nepravilno rukovanje; ~, rough - grubo rukovanje; ~, safe - bezbedno rukovanje; ~, special - specijalno rukovanje handrail - ručica handwork - rukotvorina handy - pri ruci, podesan, pogodan hangar - hangar handing steps - slobodno noseće stepenice, uzidane stepenice; ~, truss - vešaljka harbour - pristanište hardboard - lesonit, fazer ploča hard - tvrd, težak (o radu); ~, body čvrsto telo; ~, burnt gypsum plaster - štuk-gips hard-service - namenjen radu u teškim uslovima hard-to-get-at (hard-to-reach) nedostupan, teško pristupačan hard-wearing - teško habajući, tvrd hardened - otvrdnut, očvrsnut hardener - očvršćivač hardening - očvršćivanje; ~ of concrete - stvrdnjavanje betona; ~, -process - proces vezivanja hardness - tvrdoća, penetracija; ~, abrasion (abrasive) - tvrdoća na abraziju; ~, average - prosečna tvrdoća; ~, bali - tvrdoća na kuglu, tvrdoća po Brinelu; ~, Brinell v. ball hardness; ~, diamond (pyramid) - tvrdoća na
955
dijamantsku piramidu, tvrdoća po | Vikersu; ~, durometer - tvidoća po durometru; ~, dynamic dinamička tvrdoća; ~, dynamic ball indentation - tvrdoća po Šoru, tvrdoća određena padajućom kuglicom, tvrdoća po skleroskopu; ~, elevated-temperature - tvrdoća na povišenoj temperaturi; ~, high-temperature (hot) - tvrdoća na visokoj temperaturi; ~, impact - tvrdoća na udar; ~, indentation - tvidoća određena metodom udubljivanja; ~, induced - indukovana tvrdoća (izazvana tvrdoća); ~, Mohs' - tvrdoća po Mohsu; ~, passive - pasivna tvrdoća; ~, pendulum - tvrdoća na klatno, tvrdoća po Herbertu; ~, room-temperature - tvrdoća na sobnoj temperaturi; ~, scratch - tvrdoća na grebanje (po Mohsu); ~, secondary - sekundarna tvrdoća; ~, static - statička tvrdoća; ~, tempering - stepen kaljenja; ~, time v. pendulum hardness; ~, true prava tvrdoća hardometer - skleroskop hardware - hardver (mašinski deo sistema), građevinski okov; okov; ~, accepted - prihvaćeni hardver; ~, poor - slabi hardver, siromašni hardver; ~, prototype - prototip hardvera; ~, standard - standardni hardver; ~, test - probni hardver harmonic~, analysis - harmonijska analiza; ~, function - harmonijska funkcija; ~, mean - harmonijska sredina; ~, oscillation - harmonijska oscilacija; ~, progression - harmonijska progresija; ~, series harmonijski red harmonious disposition - harmonijska podela harmony - harmonija, vrsta teorije arhitekture hatch - šuber, drveni kapak, vrata, rešetka, otvor hatching - šrafiranje haul - transport materijala, transportna daljina haulage - transport
height hauling rope - vučno uže haunch - bankina, vrsta zidnog ispada; ~ of an arch - krak svoda, rame svoda hay loft - senara hazard - opasnost, rizik, opasan, rizičan; ~, safety - ugrožena bezbednost, ugrožavanje bezbednosti head - upravnik, šef, rukovodilac, čelo mlaza, nivo tečnosti header - vezač, binder; ~, course sloj vezača heading - potkop, stolna; ~ and bench method - metoda stepenastog izbijanja tunela; ~, sili rošpa, vrsta grede u podnožju potkopa tunela headrace - gornja vada, vada, vista kanala headree - sedlo, jastuk health centre - dom zdravlja, zdravstvena stanica hearth - ložište heart shakes - paljivost heartwood - jezgro drveta, srčika drveta heat~, balance - toplotna ravnoteža, balans toplote; ~, disseminator grejno telo, zagrejno telo; ~, exchanger — kalorifer heating - grejanje; ~, body - grejno telo, zagrejno telo; ~, electricity - tehnička struja; ~, flow - odvodni vod, zagrevni vod; ~, flow pipe - parni vod; ~ of road surface - zagrevanje kolovoza; ~, surface - zagrevna površina heavy~, concrete - teški beton; ~, medium - umereno (srednje) težak; ~, pneumatic tyred roller superkompaktor, valjak heavy-duty - namenjen za upotrebu u teškim uslovima, visokoproizvodan hedge - živa ograda heel~, joint - zasek; ~ of blade koren jezička; ~ of tongue v. heel of blade; ~, straps - uzengije, gvozdene šipke za stezanje height... ~, difference - visinska razlika;
height
956
~, level - visinska kota; ~ of building - visina zgrade; ~ of instrument - visina instrumenta; ~ of tone - visina zvuka, visina tona; ~ of vault - visina svoda held water - vezana podzemna voda helical binding - spiralna armatura; ~, conveyer - pužasti elevator, pužasti transporter; ~, reinforcement - spiralna armatura helix - zavojnica hemp tow - kučina hen-house - živinarnik hereditary - nasledan (o sistemu); sa kasnijim dejstvom (o procesu) heteroclitic - heteroklitičan heterogeneity - heterogenost, raznovrsnost heterogeneous - heterogen, nejednorodan hewer - miner hewn timber - tesana građa hexagon-headed bolt - šestougaoni zavrtnji high - intenzivan, snažan, visok; ~, alumina cement - aluminantni cement, topljeni cement, boksitni cement; ~, breaking strength cement - cement visoke otpornosti, visokovredni Portland cement, supercement; ~, dam - visoka brana:; ~, early srtength Portland cement - cement visoke otpornosti; visokovredni Portland cement; supercement; ~, speed turbine - brzohodna turbina; ~, tensile steel - čelik velike otpornosti; ~, trestle - višespratni jaram, nesađeni jaram; ~, viscosity emulsion - visokoviskozna emulzija high-capacity - visoka proizvodnja, velike snage i visokog kapaciteta high-class - visokokvalitetni, visoke klase high-efficiency - sa visokom efikasnošću, visokoefektivan high-grade - visoke klase, visokog stepena, visokog kvaliteta high-performance - sa visokim dobrim radnim svojstvima high-production - sa visokom proizvodnjom, visokoproizvodni high-purity - visoke čistoće
hole
high-quality - visokog kvaliteta high-strength - visoke čvrstoće high-wearing - visokootporan, teško habajući highway - javni put, drum, put, cesta; ~, network - putna mreža; ~, tunnel - drumski tunel hill - brežuljak (vrsta površine (izgleda) talasa) hillside viaduct - padinski vijadukt, poluvijadukt hinge - šarka, šarnir, zglob, zglavak; ~, bolt - zglobni čep, zglobni zavoranj hint - nagoveštaj, mig (za rešenje nekog zadatka) hip - grbina; ~ and gable roof krov sa zasekom hippodrome - hipodrom histogram - histogram, zona čistoće; polje (oblast) čistoće; ~, failure histogram kvarova; ~, frequency - histogram frekvencija; ~, nonnormal - normalan histogram; ~, wear-out - histogram habanja (trošenja) historigram - grafikon istorijata, grafikon vremena u pogonu (radu) history - istorija, promene sa vremenom; ~, life - istorija ponašanja u pogonu; ~ of system - istorija sistema; ~, quality - istorija kvaliteta, kartica sa izmenama kvaliteta; ~, time - istorijat promena sa vremenom hit-and-miss - slučajan, nenameran besistematski hitch - zapirač (radnog mehanizma), zapreti hog - krivljenje, ispupčenje, kriviti se, ispupčiti se hogging - krivljenje, ispupčenje, pupčenje hoist - mačka (pokretni deo dizalice) hold - čuvati, zadržati, držati (u magacinu) holding - držanje, čuvanje, držeći, čuvajući; ~, down plate - pričvrsna pločica holdup - aktuelni materijalni sadržaj (destilacione kolone) hole - rupa, otvor, okno; ~, acceptance - otvor za unošenje; ~, access - otvor za prilaženje; ~,
hole
957
air - otvor za vazduh; rupa stvorena vazduhom; ~, blow(n) mehur, rupa stvorena vazduhom (u metalu), gasni mehur; ~, blue - plavi mehur; ~, gas - gasni mehur, rupa stvorena gasom; ~, inspection - otvor za kontrolu; ~, irregular - rupa nepravilnog oblika; ~, observatoin (peep) okno za posmatranje; ~, pin ubod čiode; ~, sand - rupa od peska (u metalu); ~, shrinkage) rupa skupljanjem; ~, sight v. inspection hole; ~, sinking) rupa upadan je m; ~, spy v. inspection hole, observation hole; ~, worm - crvotočina, pužasta rupa, rupa stvorena gasom holer - mine.. holiday house - letnjikovac hollow~, brick - šuplja opeka; rupičasta opeka; ~, dam - rasterećena brana; ~, floor - gredna tavanica; ~, newel stair - trokrake stepenice; ~, wall - šuplji zid holocrystalllne mass - holokristalasta masa home - dom, kuća; ~, signal ulazni signal home-made - domaće izrade, sopstvene proizvodnje, proizveden u zemlji home-produced v. home made homoclitlc - homoklitičan homogeneity - homogenost, jednoobraznost, istovrsnost; ~, dimensional - dimenziona istovetnost; ~ of dimensions - homogenost dimenzija; ~, spatial - prostorna homogenost; ~, statistical - statistička homogenost; ~, thermal - istovetnost zagrevanja (delova u toku rada) homogeneous - homogen, istovetan, istovrstan, istorodan, jednorodan; ~, construction - homogena konstrukcija; ~, equation - homogena jednačina; ~, temporally (time) privremeno homogen honest - dobrog kvaliteta (o materijalu) honeycombing - šupljikanje, usaćavanje, stvaranje rupa kao kod saća
hour hook - kuka, kopča, najedati, zakačiti, ukopčati; ~ and eye kuka za prozor ili vrata; ~ and ride hinges - dugačke šarke Hooke's law - Hukov zakon hooked sole plate - kukasta pločica; ~, tie-plate v. hooked sole plate hookup - plan, raspored uređaja horizon - duži period vremena, horizont; ~, planning - period planiranja; ~, time - proteklo vreme horizontal~, arch - horizontalan luk, horizontalan svod; ~, circle - horizontalan krug; ~, curve - horizontalna krivina; ~, damp-proof course - horizontalna izolacija; ~, joint - horizontalna spojnica hornblende - hornblenda, mineral iz grape atnfibola hornstone - rožnac, rožnjak, vrsta kremena horsepower - snaga; ~, rated (specified, standard) - nominalna snaga; ~, true - dejstvujuća snaga horse-shoe arch - potkovičast luk horse-shoe curve - serpentina Hortonsphere - sferni rezervoar za isparlj ive tečnosti hose bibb - holender slavina; ~, tap v. hose bibb hospital - bolnica hot~, air heating - vazdušno grejanje, grejanje toplim vazduhom; ~, milling bits - automatsko kovanje; ~, springs - terme, mineralna vrela; ~, water boiler - kotao za toplu vodu; ~, water central heating - toplovodno grejanje, grejanje toplom vodom; ~, water supply - topli vodovod hour - čas, sat; ~, idle - neiskorišćen čas (sat), sat izvan rada; ~ s operation - vreme rada u satima; ~ s -running v. operation hours; ~ s slack - sati nepotpunog korišćenja; ~ s stream - trajanje neprekidnog rada u satima; ~ s working - radno vreme, trajanje rada; working ~ s of repair radno vreme za popravke, trajanje popravke
house
958
house - kuća, zgrada, dom, pogon, radionica; ~, building - visokogradnja; ~, drain - glavni kućni kanal; ~, drain ventilation ventilacija kućne kanalizacije; ~, drain network - horizontalna odvodna mreža; ~, fire hydrant požarni kućni hidrant; ~, garden kućni vrt; ~, test - radionica za ispitivanja housing joint - veza na žleb howler - gruba greška, veće odstupanje Hoyer's system of prestressing Hoerov sistem prednaprezanja hub - poligonska tačka humidlfication - humidizacija humidity - vlažnost vazduha humid region - humidna oblast humification - humifikacija hump - ranžirana spuštalica, grbina humus - humus hunting - traženje, pretraga (za greškama), potraga, iznalaženje; ~, trouble - iznalaženje smetnji hurt - povreda, kvar, naneti kvar, naneti povredu, ozlediti hurtful - štetan hurtless - neštetan, bezopasan hut - koliba hybrid - hibrid; kombinovan, pomešan hydrant - hidrant hydrated lime - gašeni kreč, hidratisani kfec hydraulic~, binder - hidraulično vezivo; ~, , dredge - bager usisač, refuler; ~ Engineering - hjdrotehnika; ~, excavation - iskop zemlje ejektorom; ~, fill - nasipanje hidrauličkim putem; ~, gradient hidraulični par; ~, jack - hidraulična dizalica; ~, lever - hidraulična poluga; ~, lift - hidraulična dizalica; ~, lime - hidraulični kreč; ~, machine - hidraulična mašina; ~, press - hidraulična presa; ~, radius - hidraulični radijus; ~, ram - hidraulični tučak; ~, turbine - vodena turbina hydraulics - hidraulika hydro~, agrology - hidropedologija; ~,
bypochlorous acid electric generating station hidrocentrala; ~, electric power station - hidrocentrala hydrodynamics - hidrodinamika hydroformylation - hidroformilovanje, reakcija olefina sa smešom CO + H2 (okso sinteza) hydrogen cyanide - cijanovodonik hydrogeology - hidrogeologija hydrographic cross section - hidrometrijski profil hydrographic system - hidrografski sistem hydrography - hidrografija hydrological cycle - hidrološki krug, kruženje vode u prirodi hydrology - hidrologija hydrolysis of cement - hidroliza cementa hydromechanics - hidromehanika hydrometeorology - hidrometeorologija hydrometer - hidrometar, aerometar, denzimetar hydrometric propeller - hidrometrijsko krilo hydrometry - hidrometrija hydrosol - hidrosol hydrosphere - hidrosfera hydrostatic paradox - hidrostatički paradoks hydrostatic pressure - hidrostatički pritisak hydrostatics - hidrostatika hydrotechnics - hidrotehnika hygrometer - higrometar hygroscopic moisture - higroskopna vlaga hygrostat - higrostat, humidistat hypabyssal rocks - hipabisalne stene, hične stene hyperboloid - hiperboloid hyperexponential - hipereksponencijalan hypernormal - hipernormalan hypersorption - hipersorpcija, proces adsorpcionog razdvajanja gasova hypervolume - nadzapremina; ~, elementary - elementarna nadzapremina hyperchlorite sweetening - hiperhloritno „slađenje" benzina hypochlorous acid - hipohlorasta kiselina
hypocrystalline mass
959
hypocrystalline mass - hipokristalasta masa hypogene action - tektonski poremećaj hypotheses - hipoteze hypothesis - hipoteza; ~, ad hoc specijalno postavljena hipoteza; ~, admissible - dozvoljiva hipoteza; ~, alternative - alternativna hipoteza; ~, deterioration - hipoteza o starenju; ~, ergodic - ergo-
hysteresis loop distička hipoteza; ~, exponential - eksponencijalna hipoteza; ~, false - lažna hipoteza; ~, linearlinearna hipoteza; ~, main glavna hipoteza; ~ of independence - hipoteza nezavisnosti; ~, original - originalna hipoteza; ~, statistical - statistička hipoteza; ~, true - pravilna hipoteza, stvarna hipoteza; ~, working - radna hipoteza hysteresis loop - petlja histereze
imperishability
I-beam - dvostruko T profil, čelični ill-designed - slabo (pogrešno) kondvostruko T profil struisan IBP, initial boiling point - početna ill-placed - neumešno plasiran, rđavo tačka ključanja (kod destilacije) postavljen ichthyol - ihtiol, ulje lastvorijivo illuminated advertisement - svetu vodi losna reklama; ~, sign - svetleći iconostasis - ikonostas signal idea - ideja, pojam, zamisao, plan, Imaginary hinge - imaginarni zglob, namera; ~, general - opšta ideja; zglobasti četvorougaonik ~, preconceived - ranije doneta imitation - imitacija, imitiranje; ~, predstava, hipoteza; ~, rough stone - veštački kamen gruba ideja immeasurable - neizmeriv, nemeriv ideal - idealan; ~, creep-diagram _ immediate - neposredan, bez odidealna kriva puzanja; ~, grading laganja, odmah curve - idealna kriva prosejavanja impact - udar; ~, breaker - čeidealized - idealizovan kićar; ~, effect - dinamičko dejstvo; identical - identičan; ~, practically ~, factor - udarni koeficijent; ~, - praktično isti;.~, statistically formulae for piles - dinamički statistički identičan obrasci za šipove; ~, test of a pile - dinamičko ispitivanje sipa; ~, identifiability - poistovetljivost, motest of material - dinamičko isgućnost davanja ocene pojedinim (pojedinačnim) parametrima pitivanje materijala impairment - pogoršanje, ušrtb, identification - identifikacija, identifikovan je, određivanje, utvrđivanje; šteta, pogoršanje ~ of emergency - uočavanje hit- impatience - netrpeljivost (u sisnog slučaja; ~, critical parts temu), neprilagođenost sredini identifikovanje kritičnih delova identify - identifikovati, raspoznati, impatient - netrpeljiv imperfect - nesavršen, sa greškom uočiti (manom), sa nedostatkom idiot-proof - osiguran protiv kvara imperfection - nesavršenstvo, masa nestručnim ili neovlašćenim konedostataka, nedostatak; ~, mainrišćenjem tenance - nedostatak održavanja; idle - slobodan, piazan, neupotreb~, manufactoring - proizvodni ljen, nije u pogonu, ne radi nedostatak; ~, operational - neill-conditioned - slabo pripremdostatak u radu, pogonski nedosljen, u rdavom sastavu
961
tatak; ~, surface - površinski nedostatak Imperishability - nerazrušivost, nerazornost, nerazorljivost, neuništivost, nepokvarivost imperishable - nepokvariv, nerazoriv, nerazrušiv impermeableness - vododržljivost, vodonepropustljivost impervious - nepopustljivost, neprodiian, zaštićen; ~, stratum vododržljiv sloj impersiousness - vododržljivcst, vodonepropustljivost imperviousness - vododržljivost, vodonepropustljivost Implication - implikacija, obuhvatanje, sadržavanje u sebi implicit - implicitan, obuhvaćen, sadržan, izričit, koji se podrazumeva; ~, function - implicitna funkcija importance - važnost, značaj, značajnost, znatnost, zamašnost; ~ of sampling - važnost uzorkovanja impossibility - nemogućnost, nemogućstvo impouding reservoir - akumulacija, akumulacioni rezervoar impracticable - nepraktičan imprecise - neprecizan, netačan impregnation of wood - impregnisanje drveta, natapanje drveta impression - otisak, trag, utisnuće, otiskivanje, utisak, štampa imprint - utisnuti, utiskivati, pritisnuti, urezati, zabeležiti; ~, bali otisak kugle improbability - neverovatnoća, neverovatnost improbable - neverovatan, malo verovatan, praktično nemoguć; ~, statistically - statistički malo verovatan improper - neispravan, neodgovarajući, nepravilan, odstupajući improve - poboljšati, doterati, usavršiti improved - poboljšan, usavršen improvement - poboljšanje, usavršenje; ~ in quality - poboljšanje kvaliteta; ~, cost - sniženje troškova; ~ of methods of work racionalizacija rada; ~, oreations
Inception -poboljšanje operacija; ~, policy poboljšanje politike; ~, stage postepeno poboljšanje improver - dodatak, aditiv za poboljšanje svojstava Impulse wheel - akciona turbina impure - nečist, sa primesama, sa dodacima impurit/y - nečistoća, primesa, dodatak; ~, chemical - hemijska nečistoća, hemijska primesa; gaseous ~ ies - gasovite nečistoće; mechanical ~ ies - mehaničke primese, nečistoće; organic ~ ies - organske primese, nečistoće in - ulaz, uvod, uključivanje, „uključen" na uređajima in-parallel - paralelno vezan (uključen) in-series - vezan u nizu, uključen u nizu (jedan za drugim) inaccuracy - netačnost, nepreciznost; ~ of measurement - nepreciznost merenja; ~, distortion nepreciznost usled izvitoperavanja; ~, net - ukupna netačnost; ~, spacing - netačnost rasporeda inaction - prestanak rađa, prestanak u radu, neaktivnost inactive - neaktivan, neopterećen, isključen inadequacy - nedovoljnost, neadekvatnost, neodgovaranje, nepodesnost inadvertence - nesmotrenost, nepažnja, omaška, greška, nemarnost inadvertent - nesmotren, nepažljiv, nemaran inapplicability - neprimenljivost, neprigodnost, neupotrebljivost inapplicable - neprimenljiv, neupotrebljiv, nepogodan inappreciable - beznačajan, nije uzet u obzir inappropriate - neodgovarajući (ne zadovoljava tehničke uslove) incapacitation - ispadanje iz pogona (rada) incasing - obziđivanje incentive - podstrek, inicijativa, podsticaj; ~, contretual - inicijativa predviđena ugovorom inception of service - načelo (pravilo) opsluživanje (servisa)
inceptive inceptive - započet, početan, koji započinje incident - koji se javlja, slučajni efekat, incident, svojstven, slučaj, prisutan incipient v. inceptive inclination - inklinacija; ~ of the rail - nagib šine incline - nagib inclined~, caisson - kosi keson; ~, reinforcement - koso savijena armatura ; ~, reinforcing bars v. inclined reinforcement; ~, ridge - zakošeno sleme; ~, shaft niskop, koso okno tunela inclusions - uključenja incopatibility - nepodnošljivost, inkopatibilnost incomplete - nekompletan, nepotpun, sa nedostatkom, nedovršen, nekonačan inconstant - nepostojan, promenljiv, neregularan incorrect - nekorektan, nepravilan, netačan, sa manama incorrigible - nepopravljiv, ne može se korigovati incorrodible - nerđajući, nekorodirajući incorruptibility - nepokvarljivost, nekvarljivost, koji ne podleže uticajima increase - povećanje, rast, porast, prirast; ~ in productivity - porast proizvodnje; ~, proportional - proporcionalni porast (rast) increment - inkrement, povećanje, uvećanje; ~, load - povećanje opterećenja incrustation - zakrečavanje, inkrustacija indecision - pogrešna odluka, prihvatanje pogrešnog rešenja indent - usecati, ulubiti, utisnuti, ulubljenje, utisnuće indented beam - složeni nosač sa zupcima; ~, joint - zupčasta veza, testerasta veza indenter - indentor, deo na aparatu za ispitivanje tvrdoće; ~, bali indentor sa kuglom; ~, conical konusni indentor; ~, diamond -
index dijamantski indentor; ~, pyramidal - piramidalni indentor independence - nezavisnost; ~ in behavior - nezavisnost u ponašanju; ~ in variety - nezavisnost u raznovrsnosti; ~, under ignorance nezavisnost u uslovima nepoznavanja (neznanja); ~ of events - nezavisnost događaja; ~ of increments - nezavisnost inkremenata (porasta); ~, asymptotic - asimptotska nezavisnost; ~, complete potpuna nezavisnost; ~, linear linearna nezavisnost; ~, mutual obostrana nezavisnost, nezavisnost sveukupnosti independent - nezavisan indestructibility - neuništivost, nerazrušivost, nerušivost indestructible - neuništiv, nerazrušiv indeterminacy - neodredivost, nemogućnost određivanja indeterminate - neodređeni index - indeks, pokazatelj, koeficijent; ~ of abnormality - indeks abnormalnosti; ~ of cograduation - indeks korelacije rangova; ~ of concordance - indeks saglasnosti; ~ of dispresion - indeks disperzije, indeks rasejanja; ~ of dissimilarity - indeks razlike, indeks raznolikosti; ~ of resemblance - indeks sličnosti; ~, adjusted - podešeni indeks; ~, aggregative - agregativni indeks, indeks sastava; ~, availability indeks raspoloživosti (mogućnosti nabavke), indeks spremnosti za rad; ~, certainty - indeks izvesnosti; ~, chain - lančani indeks; ~, complexity - indeks kompleksnosti (složenosti); ~, confidence indeks sigurnosti (pouzdanosti); ~, correction - indeks korekcije, korekcioni indeks; ~, corrosion indeks korozije; ~, derived - izvedeni indeks; ~, down-time indeks vremena stajanja; ~, hardness - indeks trvdoće; ~, instantaneous priority - indeks trenutnog prioriteta; ~, maintainability - indeks mogućnosti održavanja; ~, operability - indeks
indication
963
podobnosti za rad; ~, performance - indeks performanse (ponašanja u radu); ~, priority - indeks prioriteta; ~, quality - indeks kvaliteta; ~, quantitative - kvantitativni indeks; ~, quantity indeks količine (kvantiteta); ~, wear - indeks habanja (trošenja); ~, weight corrosion - težinski indeks korozije indication - indikacija, pokazivanje, prikaz, znak, nagoveštaj, ukazivanje; ~, abnormal - abnormalna indikacija; ~, audible - zvučna indikacija, čujna indikacija; ~, error - indikacija greške, signal (znak) greške; ~, rough - gruba indikacija; ~, warning - signalni znak, znak opomene indicator - indikator, pokazivač; ~, deviation - indikator devijacije (odstupanja); ~, failure - indikator kvara; ~, fatigue - indikator zamora; ~, fault - indikator neispravnosti (greške), defektoskop; ~, overload - indikator preopterećenja; ~, priority - indikator prioriteta; ~, service - indikator opsluživanja; ~, warning - signalni indikator; ~, wear - indikator habanja indifferent equilibrium - indiferentna ravnoteža indirect~, illumination - indirektno osvetljenje; ~, labour - neproduktivan rad; ~, labourer - neproduktivan radnik; ~, lighting v. indirect illumination; ~, loading - posredni prenos indistinction - nerazličitost, odsustvo razlike individual - individualan, pojedinačni indoctrination - upoznavanje sa principima (doktrinama) induce - indukovati, izazvati industrial - industrijski; ~, quarter - fabrička četvrt; ~, railway industrijska pruga; ~, works road - industrijski put inefficiency - neefikasnost inelastic deformation - neelastična 61*
inhibitor
deformacija, plastična deformacija, trajna deformacija inequality - nejednakost, nesaglasnost, razlika; ~, absolute - apsolutna nejednakost inestimable - neodrediv, neocenjiv infallibility - bez mogućnosti otkazivanja infant-school - zabavište, dečji vrtić inference - zaključak^ zaključivanje, izvod, posledica; ~, causal uzgredan zaključak; ~, statistical - statistički zaključak; ~, valid važeći zaključak, zdrav zaključak inferior in quality - nižeg kvaliteta, inferiorniji po kvalitetu inferiority - inferiornost, podređenost influence - uticaj, dejstvo, uticati, dejstvovati; ~, external - spoljni uticaj; ~, line - uticajna linija, influentna linija information - informacija,podatak; ~, available - dostupna informacija; ~, checking - provera informacije, kontrolna informacija (podatak); ~, descriptive - opisna informacija; ~, emergency - informacija o hitnosti (hitnom slučaju); ~, engineering - tehnička informacija; ~, experimental eksperimentalna informacija; ~, inadequate - nedovoljna informacija; ~, input - ulazna informacija; ~, output - izlazna informacija; ~, relevant - relevantna informacija, značajna informacija; ~, sample - izabrana informacija; ~, statistical - statistička informacija; ~, status - informacija o statusu; ~, technical - tehnička informacija; ~j test - informacija o ispitivanju informative signs - znakovi obaveštenja infringement of rules - kršenje pravila infusible clay - netopljiva glina inherent - prisutan, inherentan, bitan, svojstven inhibitor - inhibitor, sredstvo za usporavanje; ~, corrosion - inhibitor korozije; ~, rust - inhibitor rđanja (rđe); ~, wear - inhibitor habanja
inhomogeneitv
964
inhomogeneity - nehomogenost, ne- j jednakost inhomogeneous - nehomogen, nejednoobrazan initial stress - sopstveni napon initation - inicijacija, započinjanje, začetak, početak, upućivanje injection - injektiranje, ubrizgavanje; ~, apron - zaptivna zavesa, vodonepropustljiva zavesa injured - oštećen, povređen inlay - intarzija, umetnička obrada inn - krčma, mehana, kafana inner~, lining - postava, oplata; ~, stairs between floors - spratne stepenice innocuous - neškodljiv, bezopasan innovation - inovacija, pronalazak, novotarija, novina (tehnička) innunđation basin - inundacija, inundaciono područje, poloj inoperability - nemogućnost puštanja u rad inoperative - izbačen iz stroja, neupotrebljiv za rad inorganic m a t t e r - anorganske materije; ~, silt - neorganski mulj input - ulaz, uvod inquiry - upit, raspitivanje, traganje, traženje, istraživanje, ispitivanje; ~, pilot - probno ispitivanje; ~, sampling - izborno ispitivanje; ~, statistical - statističko ispitivanje insecure - nesiguran, nebezbedan, nepouzdan insert - ubaciti, umetnuti, dodatak, insert, umetak inserted piece - umetak insignificant - bez značaja, malo važan, neznatan, ništavan inspectability - mogućnost kontrole inspected - proveren, iskontrolisan, pregledan; ~,,completely - potpuno proveren; ~, partially delimično proveren inspected-and-approved - proveren i odobren inspected-and-condemned - proveren i odbačen inspection - inspekcija, kontrola, provera, razmatranje, pregled; ~, after running - provera posle rada na probnom stolu; ~ for
inspection condition - proveren u pogledu stanja; ~ for hardness - provera za (na) tvrdoću; "~, acceptance provera za prijem; ~, i m m i godišnja kontrola (pregled); ~, assembly - pregled u etapama; ~, audible - provera pomoću šumova; ~, automatic - automatska provera; ~, biweekly - dvonedeljna provera; ~, casual - uzgredna provera; ~, check - ponovljena provera; ~, commercial - trgovačka provera, trgovačka kontrola; ~, complete - kompletna provera; ~, compulsory - obavezna kontrola; ~, configuration - provera konfiguracije; ~, conformance - proveia saobraznosli; ~ controlling - kontrolna provera ~, curtailed - provera po skra ćenom postupku (programu); ~ cyclic - periodična kontrola; ~ destructive - razorna kontrola; ~, eddy current - provera putem vihornih snopova, elektroinduktivna defektoskcpija; ~, end-item kontrola krajnje stavke; ~, engineering - tehnička provera; ~, factory - fabrička kontrola; ~, field provera u toku upotrebe; ~, final (finished goods) - finalna kontrola (kontrola gotovih proizvoda); ~, flaw - defektoskopija; ~, fluorescent - kontrola metodom luminescencije, fluorescentna kontrola; ~, functional - funkcionalna kontrola, kontrola funkcionisanja; ~, incoming - prijemna kontrola; ~, infrared - kontrola infracrvenim zracima; ~, in-process - kontrola u procesu proizvodnje; ~, installation - kontrola instalacija, kontrola pred uređajem; ~, intermediate-posredna kontrola; ~ , i t e m - kontrola stavki; ~, liquid penetrant - provera penetrirajućom tečnošću, kapilarna defektoskopija; ~, magnetic - magnetska kontrola; ~, maintenance - tehnička kontrola, provera u toku održavanja; ~, material - kontrola materijala; ~, mechanical - mehanička kontrola; ~, monthly - mesečna kontrola; ~, nondestructive - nerazorna
inspection
965
kontrola, kontrola bez uništavanja; j ~, normal - normalna kontrola; ~ of parts - pregled delova; ~ of quality of work - tehnički pregled; ~, une-hundred per cent v. complete inspection; ~, original - originalna kontrola (prvobitna kontrola); ~, packaging kontrola kod pakovanja; ~, partial - delimična kontrola; ~, percentage - kontrola posle određenog procenta; ~, perfect - idealna kontiola; ~, periodic - periodična kontrola; ~, pit - jama za pregled; ~, physical - fizička kontrola, kontrola fizičkog stanja; ~, preventive - preventivna kontrola, prof ilaktička kontrola; ~, process kontrola procesa; ~, purchase kontrola nabavki; ~, quality kontrola kvaliteta; ~, quality-and-quantity - provera kvaliteta i kvantiteta; ~, regular - regularna kontrola; ~, remote - daljinska kontrola; ~, routine - rutinska kontrola; ~, safety - inspekcija radi bezbednosti; ~, sampling kontrola uzorkovanja, kontrola izbora; ~, scheduled - planirana kontrola; ~, shipping - kontrola otpreme; ~, shop - pogonska kontrola ; ~, source - izvorna kontrola, kontrola na mestu proizvodnje; ~, surface - kontrola kvaliteta površine; ~, systematic - sistematska kontrola; ~, technical tehnička konbola; ~, tightened pooštrena kontrola; ~, total opšta (totalna) kontrola; ~, ultrasonic - ultrazvučna kontrola, ultrazvučna defektoskopija; ~, ultraviolet - ultraljubičasta kontrola, ultraljubičasta defektoskopija; ~, visual - vizuelna kontrola inspector - inspektor, kontrolor, lice koje prima robu; ~, chief- glavni inspektor; ~, maintenance - inspektor održavanja; ~, source predstavnik kupca u fabrici proizvođača, prijemni organ inspectorate - inspektorat, ođeljenje (tehničke) kontrole nspectoscope - defektoskop
insufficient instability - nestabilnost, nepostojanost, neotpornost Installation - instalacija, oprema, uređaj, postrojenje installed capacity - instalisana snaga installing hardware - okivanje instant - trenutak, momenat, tekući; ~, sampling - momenat uzorkovanja instruction - instrukcija, poučavanje, obuka, uputstvo, uput, nastava; ~, engineering - tehnička obuka; ~, formal - formalna obuka, zvanično utvrđeno uputstvo; ~, maintenance - obuka za održavanje; ~, operating - radno uputstvo, uputstvo za rad; ~, overhaul uputstvo za remont; ~, quality uputstvo za obezbeđenje kvaliteta; ~, sampling - uputstvo za uzorkovanje; ~, service - uputstvo za servis, uputstvo za opsluživanje; ~, shop - pogonsko uputstvo; ~, working - uputstvo za rad instrument - instrument, aparat, alat; ~, axes - osovine instrumenata; ~, calibration - instrument za baždarenje (kalibriranje); ~, control - kontrolni instrument; ~ for plotting co-ordinates grid koordinatograf; ~, ga(u)ged - kalibrirani instrument, baidareni instrument; ~, laboratory - laboratorijski instrument; ~, landing - instrumentsko sletanje; ~, measuring - merni instrument; ~, monitoring - kontrolni instrument; ~, precision - precizni instrument; ~, service - radni instrument, merni instrument za upotrebu; ~, standard - standardni instrument; ~, standby - pomoćni instrument, rezervni instrument instrumentation - instrumentacija, opremljenost aparatima, opremljenost kontrolnim instrumentima, opremljenost mernim aparatima; ~, basic - osnovni komplet kontrolno-mernih instrumenata; ~, inspection - aparat za kontrolu; ~, proces« - kontrolno-merni aparati proizvodnje insufficient - nedovoljan, nedostatan, nesposoban
insulated
966
insulated rail - izolovana šina insulating material - izolatorski materijal, deilektrik intact - ceo, neoštećen intarsia - intarzija, umetnička obrada predmeta integraph - integraf, aparat za mehaničko vršenje integracije integrated - integrisan, sveden na jedan ćeli broj, objedinjen, zbirni integration - integracija, sjedinjavanje, udruživanje integrity - integritet, celina; ~, product - celina proizvoda, integritet proizvoda; ~, structural strukturni integritet intelligence - inteligencija, podaci, informacija, obavesti, izvestiti, shvatanje, razumevanje, izveštaj intense - intenzivan, jak, žestok, silan intensity - intenzitet, jačina, žestina, dubina (boje), stepen; ~ of association - stepen asocijacije, stepen pozitivne veze; ~ of disassociation - stepen disočijacije, stepen negativne veze; ~ of precipitation - jačina kiše, intenzitet kiše, jačina padavina; ~ of rainfall v. intensity of precipitation; ~ of sound - jačina zvuka interaction - interakcija, međusobno delovanje; ~, component - interakcija komponenti; ~, environmental - interakcija sredine; ~, functional - funkcionalna interakcija; ~, mutual - obostrana (zajednička) interakcija; ~, residual - zaostala interakcija; ~, selective-selektivna interakcija; ~, significant - značajna interakcija interblock međublokovski interblokovski intercept - prekinuti, zaustaviti intercepting ditch - zaštitni rov, žtitni jarak interchange - izmena, izmenjivanje, nienjanje, razmena, zamena; ~, admissible - dozvoljena razmena interchangeability - mogućnost razmene (zamene), zamenljivost; ~, complete - potpuna zamena; ~, optimum - optimalna zamena; ~, selected - izabrana zamena interchangeable - zamenljiv
interpolation
interclass - međuklasa intercolumniation - interkolumnijum, rastojanje između dva stuba intercorrelation - uzajamna korelacija, interkorelacija interdependent - međuzavisan interface - međupovršina, granica podele, uređaj sjedinjavanja (povezivanja) u sistemu interfacial level contriller - regulator nivoa međufazne površine (između dve tečnosti) interference - smetnja, uticanje; ~ of sound waves - interferencija zvučnih talasa interim certificate measurement - privremeni obračun interior - enterijer, unutrašnjost umetnički obrađena interlocking~, frame - postavni uređaj; ~, pantile - utorena ćeramida, falcovana ćeramida, utoreni crep; ~, plant - postavni uređaj; ~, roofing tile - utoren crep, falcovani crep; ~, tile - falcovan crep, utoren crep intermediate - poluproizvod, posredni, srednji; ~, columns međustubovi; ~, course of asphalt pavement construction - među sloj asfalta intermittence - prestup, prekid, prekidanje, zadržavanje intermittent - izostajan, s prekidima, na mahove; ~, lime-klin poljska peć; ~, welding - zavarivanje isprekidanim šavom, zavarivanje korakom, zavarivanje na preskok; ~, work - rad sa prekidima internal~, architecture - unutrašnja arhitektura, interna arhitektura; ~, cornice - plafonski venac; ~, vibrator - pervibrator international~, highway - međunarodni put; ~, style - funkcionalna arhitektura; ~, traffic signs - međunarodni saobraćajni znakovi interplay - uzajamno delovanje interpolation - interpolacija, umetanje; ~, backward - interpolacija unazad; ~, graphical - grafička interpolacija; ~, inverse - in-
interquatile
a
r
967
involute
obvojnica, Morova anvelopa; ~, verzna interpolacija; ~, linear viscosity - strukturni viskozitet linearna interpolacija; ~, polynominal - polinomna interpolacija; introduce - uneti (izmenu), izneti na tržište ~, simple - prosta interpolacija introscope - uređaj za kontrolu deinterquartile - interkvartilni, međulova proizvoda, introskop kvartilni interrelated - zavisan, međuzavisan, intrusive rocks - intruzivne stene, dubinske stene međusobno zavisan inventory - inventar, spisak, popis, interrupted - prekinut, zaustavljen roba po spisku, zaliha, opis mateinterruption - prekid, zaustavljanje, rijala, proizvodi na skladištu, imovremenski prekid vina ; ~, book - inventarska knjiga; intersecting angle - prelomni ugao ~, final - konačni inventar (popis); Intersection of events - presecanje ~, fixed - fiksirani inventar; ~, događaja gross - opšta količina rezerve; ~, interval - interval, razmak,. rastonet - čist inventar, čista količina janje, međuprostor, vremenski razzaliha; ~, optimum - optimalna mak; ~, change - interval između zaliha; ~, physical - fizička vezamena; ~, check-out - interval ličina zaliha; ~, ready-for-issue između kontrola; ~, class - interval zaliha spremna za upotrebu; ~, grupisanja; ~, control - kontrolni reserve - rezervna zaliha; ~, interval; ~, functioning - interval semifinished - zaliha poluproizfunkcionisanja; ~, inspection voda; ~, surplus - višak zaliha; interval između provera; ~, main~, total - ukupna zaliha; ~, tenance - interval održavanja; ~, working - zaliha za izvršenje poorder - interval između kvarova; rudžbine ~, prediction - interval prognoziinverseranja (predviđanja); ~, preventive ~, hyperbolic function - area maintenance - interval prevenfunkcija tivnog održavanja; ~, replacement - interval zamene; ~, sampling - invert - podnožni svod, štofunda interval uzorkovanja; ~, service inverted arch - podnožni svod, interval servisa (opsluživanja); ~, šotofunda, kontraluk, kontrasvod, test - interval ispitivanja; ~, toobrnut luk, obrnut svod lerance - interval tolerancije; ~, investigation - ispitivanje, kontrola, unit - jedinični interval provera, istraživanje; ~, accident intervention - intervencija, posre- istraživanje uzroka nepredviđenog dovanje, preduzimanje koraka; ~, slučaja; ~, exhaustive - iscrpno manual - ručna intervencija istraživanje; ~, fault - istraživanje interwork - uzajamni rad, interuzroka kvarova (grešaka); ~, laakcija, uzajamno dejstvo boratory - laboratorijsko istrainterablock - unutar bloka, unutar živanje; ~, model - istraživanje blokovski na modelu; ~, qualitative intraclass - unutar klasa kvalitativno ispitivanje; ~, quanintractability - nemogućnost pratitative - kvantitativno ispitivanje; ćenja, teškoća kontrolisanja, ne~, scale-model - ispitivanje na obradivost razmeru modela; ~, shortened intractable - neobradiv, težak za skraćeno ispitivanje obradu invitation to bid - poziv za učesintrados - intrados, podsvođe, po tvovanje na konkursu (podnošenje trbušina svoda ponuda), poziv za učešće na liciintraplot - unutar delova taciji intrinsic - unutrašnji, bitan, suštin involute - evolvents; ~ of a circle ski, istinski; ~, curve - Morova evolventa kruga
involve
968
involve - zaplesti, uvući, uključiti, povezati, povlačiti za sobom, sadržavati involved - zapleten, uvučen, uključen ionic order - jonski red IP - skraćenica za Institute of Petroleum Irish bridge - preliv iron - gvožde; ~, door - gvozdena vrata; ~, fence - gvozdena ograda; ~, paving - kaldrma od gvozda ironsmith's~, shop - bravarska radionica, kovačnica; ~, tool* - bravarski alat, kovački alat ironwork - okov ironworks - železara irreducibility - nemogućnost sažimanja, nemogućnost skraćivanja ili uprošćavanja, nesvodljivosti, neskratljivost irreducible - koji se ne može skratiti, nereduktivan, nesvodljiv, neskratljiv irredundant - netezervisan, nije u višku lrreformable - ne podleže izmenama, ne podleže izmeni irregular - nepravilan, ne odgovara standardu, nepriznat, neregularan, neravnomeran irregularity — nepravilnost, odstupanje od normi, neregularnost, nenormalncst; ~, maintenance nepravilnost održavanja; ~, sampling - nepravilnost uzorkovanja; ~, surface - površinska nepravilnost, nepravilnost površine irretraceable - neponovljiv, koji se ne može vratiti, neproveiljiv irreversible - nereverzibilan, nepovratljiv (npr. događaj) irrigation - navodnjavanje, natapanje; ~, network - melioradcna mreža; ~, system - melioradoni sistem island - ostrvo isochromatic lines - izohrome, linije jednake razlike napona isoclinal lines - izokline, linije istih magnetskih inklinacija isogonals - izogone, linije istih magnetskih deklinacija isogonic lines v. isogonals
item
isogons v. isogonals isohyetal lines - izohijete, linije sa istom visinom padavina isohyets v. isohyetal lines isolation - izolacija, izdvajanje, određivanje mesta ili prisustva isopleth - nomogram, grafički prikaz matematičkih rezultata isopropyl benzene - izopropilbenzen (kumol) isotherms - izoterme, linije sa istom temperaturom isteg steel - isteg čelik, okrugle čelične šipke Iszkowsky's formula - Iskovskijeva formula, formula za merenje protoka Italian~, cut - talijanski žalom, pojedinačno postavljanje mina; ~, me thod - italijanska metoda, klasična metoda građenja tunela item - stavka, proizvod, detalj, objekat, pozicija, član (npr. u ugovoru), tačka; ~ of information-jedinica informacije; ~, acceptable - prihvatljiv proizvod; ~, bought kupljeni proizvod; ~, catalogue predmet u katalogu; ~, contract tačka ugovora, predmet ugovora; ~, critical - kritična stavka; ~, dated - predmet sa ograničenim rokom trajanja; ~, defective predmet sa nedostatkom (manom); ~, demand - predmet potražnje; ~, developmental - predmet razvoja; ~, effective - efektivna tačka; ~, end - finalna stavka; ~, faulty - predmet greške, proizvod sa greškom, neispravan predmet; ~, good - ispravan predmet; ~, hlgher-prlorlty - predmet višeg prioriteta; ~, high-turnover - predmet visokog turnovera, predmet masovne proizvodnje; ~, high-volume - predmet izrađen u velikim serijama; ~, inspection - predmet kontrole; ~, interchangeable predmeti uzajamne zamene, zamenljivi predmeti; ~, repairec popravljeni predmeti; ~, replade-
item
969
able - zamenljivi predmeti; <~, representative - reprezentativni predmeti; ~, sampled - uzorkovane stavke; ~, satisfactory zadovoljavajući predmeti; ~,short-supply - deficitni predmeti; ~,
iteration standard - standardni predmeti; ~, unusal -. uobičajeni predmeti itemize - obraditi po tačkama, navesti tačke, izraditi specifikaciju iteration - iteracija, ponavljanje matematičke operacije
K jerkiness -- neravnomernost hoda, trzanje, cimanje jig - sto za ispitivanje, poskakivanje, trešenje, drmanje, poskakivati, trzati, drmati job - posao, rad, stvar, stanje stvari, proizvodni zadafek, operacija, zadatak, urađeni proizvod; ~ of quality control - zadatak kontrole kvaliteta; ~, component - deo posla, posebna operacija; ~, production - proizvodni rad (posao), proizvodnja, posao proizvodnje; ~, repair - remont, radovi na popravci jobbing - manje popravke, izrađeni
proizvod, izvršenje specijalnog zadatka, proizvodnja manjih serija, individualna proizvodnja job-proved - proveren u radu join - spojiti, sastaviti, smešati, pridodati judg(e)ment - odluka, presuda, rasuđivanje, ocena, oceniti, presuditi; ~, absolute - apsolutna odluka; ~, comparative - uporedna odluka; ~, engineering - inženjerska procena jump - skok, hitra promena, prekid, skočiti, preći s a . . . na jury - ocenjivački odbor
K-Monel - legura Ni, Cu sa 4% Al Karma metal - vatrootporna legura sa 80% Ni i 20% Cr keep - čuvati, držati, pridržavati se, održavati; to ~ in good condition - održavati u dobrom stanju; to ~ in order - održavati u redu keeping - čuvanje, držanje key~, adjusting - klin za podešavanje; ~, center - klin za izbijanje morze konusa; ~, coiled - klin sa oprugom; ~, dovetail - klin u obliku i lastinog repa; ~, draw - klizni ! klin; ~, false - spojna čivija; ~, j flange - ključ za prirubnice; ~, fox - dvostruki klin; ~, friction - frikcioni klin; ~, hollow - frikcioni klin; ~, Kennedy - kvadratni klin (za vratila velikog prečnika); ~, Kennedy double - pričvršćivanje sa dva kvadratna klina; ~, lathe chuck - ključ za stezač struga; ~, locking - frikcioni klin; ~, manipulating - ručni ključ; ~, offset - stupnjeviti klin; ~, piped - ključ sa cevastim jezgrom; ~, prismatic - prizmatični klin; ~, round - okrugli klin; ~, round-end - klin sa zaokrugljenim čelom; ~, saddle frikcioni klin; ~, solid - nepomični klin; ~, square - kvadratni klin; ~, tangent - tangencijalni klin; ~, taper - klin; ~, wedge -
klin; ~, Woodruff - segmentni klin kilter - ispravno stanje za rad; ~ out of - u neispravnom stanju kind - vrsta, karakter, posebno svojstvo kink - uvijanje, uvrnuće, krivljenje, uviti se, uvijati se kit - sanduk za alat, torba sa alatom; komplet; pribor; ~ of parts komplet delova; ~, do-it-yourself - pribor za „uradi sam"; ~, do-it-
-yourself-quality-system - alat
za kvalitetnu izradu po sistemu „uradi sam"; ~, inspection pribor za kontrolu; ~, mending alat za popravke; ~, repair v. mending kit; ~, service - alat za servisiranje; ~, standard - standardni pribor; ~, testing - komplet za ispitivanje; ~, tool - kom plet alata knock - lupanje (mašine), udar knockdown - demontiranje, rastavljanje know-how - „knou hau" - znanje, umeće, nivo znanja, tehnička informacija o procesu knowledge - znanje, poznavanje, saznanje; ~ a priori - teoretsko znanje, apriorno znanje; ~, incomplete - nepotpuno znanje; ~, present - savremeno znanje; ~, working - praktično znanje Kovar - kovar, ferolegura sa 28—30% Ni, 15—18% Co, 0,6—0,8% Mn
Kunheim metal
972
Kunhelm metal - Kunhajmov metal, piroforna legura sa 85% nitrida cerovih metala
kweU Kurrodur - kurodur, bakarna legura sa 0,75% Ni i 0,5% Si kwell - kvel, heksahlorbenzen
"i"
L label - etiketa, oznaka kvaliteta, natpis, označiti, etiketirati label(l)ed - etiketiran, označen, markiran label(l)ing - etiketiranje, klasifikacija, određivanje klase, markiranje labmanship - iskustvo sa laboratorijskim ispitivanjem laboratory - laboratorija; ~, measuring - merna laboratorija; ~, standard - meteorološka laboratorija, standardna laboratorija; ~, test - laboratorija za ispitivanja lack - nedostatak, nedovoljnost, manjak, odsustvo; ~ of control odsustvo kontrole; ~ of homogeneity - nedostatak homogenosti, nehomogenost; ~ of interactionodsustvo interakcije; ~ of success - izostajanje uspeha, odsustvo uspeha, neuspeh Iaid-up - demontiran, skinut lamp - lampa, lampica; ~, alarm signalna lampa alarma; ~, control - kontrolna lampa; ~, fault(-indicating) - lampa za signalizaciju kvara; ~, inspection (monitor) kontrolna lampa; ~, pilot v. control lamp; ~, signal(ling) signalna lampica; ~, supervisory v. control lamp; ~, test piobna lampica; ~, trouble - lampica za signaliziranje neispravnosti; ~, warning v. control lamp lapse - odstupanje, pogreška, odstupanje od standarda
last - trajati, održavati se, zadnji: krajnji lasting - trajanje, održavanje, trajan, dugotrajan, neprekidan lastingness - trajnost, dugotrajnost latency - latentnost, vreme čekanja lateness - zadrška, zadtžavanja, kašnjenje lattice - rešetka, strultura, mreža; ~, cubic - kubna rešetka; ~, square - kvadratna (kockasta) rešetka; ~, three-dimensional - trodimenzionalna rešetka lauching - puštanje u prodaju, iznošenje na tržište law - zakon, pravilo, formula, teorija; ~, binomial - binomni zakon; ~, deterioration - zakon starenja; ~, distribution - zakon raspodele; ~, equipartition - zakon ravnomerne raspodele; ~, exponential - eksponentni zakon, eksponencijalni zakon; ~, linear - linearni zakon; ~, mathematical frequency matematički zakon učestalosti (frekvencije); ~, nonnormal - nenormalni zakon; ~ of averages - zakon prošeka; ~ of chance zakon verovatnoće; ~ of large numbers - zakon velikih brojeva; ~ of least squares - zakon najmanjih kvadrata; ~ of small numbers - zakon malih brojeva; ~, probability - zakon verovatnoće; ~, repair - zakon podele intervala između popravki; ~, sa-
law
974
fety - zakon tehničke bezbednosti; ~, statistical - statistički zakon, zakon verovatnoće; ~, time vremenska zavisnost lay - položiti, postaviti, položaj, raspored; to ~ dawn - definisati, izložiti, ustanoviti; to ~ off- prekinuti, prestati; to ~ out-planirati, konstatovati, izložiti, prikazati; to ~ up for repair - odlaganje za popravke, postaviti za popravku laying-off - odlaganje, čuvanje, prestanak (rada) laying-up - čuvanje, odlaganje layout - shema, šema, plan, raspored, razmeštaj; ~, component - šema komponenti; ~, connection-šema veza, tema montaže; ~, điagrammic - dijagramski plan, plan rasporeda; ~, functional - funkcionalna šema; ~j inspection - šema tehničke kontrole; ~ of experiment plan eksperimenta; ~ of workapace - iema radnog prostora; ~, optimum - optimalna iema; ~, process - šema procesa; ~, typical - tipična iema, plan tipova lay-up - isključenje iz rada, stajanje leader - rukovoditelj, rukovodilac; ~, project - rukovodilac projekta ladger - registrator, fascikla, glavna knjiga legislation - zakonodavstvo length - dužina, trajanje, daljina; ~ of life - dužina veka trajanja, dugotrajnost; ~ of line - dužina linije, broj potreba; ~, time dužina vremena letter - pismo, dopis, slovo; ~ of guarantee - garantno pismo; ~, conventional - konvencionalna pisma level - nivo, stepen, iavan, izravnati, poravnati; ~, confidence - stepen poverenja; ~, control - stepen kontrole; ~, defect - stepen kvarova; ~, fixed - fiksirani (određeni, dat) nivo; ~, impurity količina nečistoće, iznos primesa, stepen primesa; ~, inspection nivo (stepen) kontrole; ~, intermediate - srednji nivo; ~, mean srednji nivo; ~ of treatment nivo (stepen) obrade, stepen tret-
life mana; ~, operating - radni nivo; ~, overload - nivo (stepen) preopterećenja; ~, performance - stepen performanse, nivo kvaliteta rada; ~, prescribed (preset) propisani (predodređeni) nivc; ~, production control - stepen kontrole proizvodnje; ~, qualitative - kvalitativni nivo; ~, quality nivo kvaliteta, stepen kvaliteta; ~, quantitative - količinski (kvantitativni) nivo; ~, rated - nominalni (deklarisani) nivo; ~, reference referentni nivo, nulti nivo; ~, reject - stepen škarta; ~, risk stepen rizika; ~, significance stepen značaja; ~, standard standardni nivo; ~, stock - nivo zaliha; ~, stock-out - nivo deficita liability - odgovcrnost, obaveza; ~, products - odgovornost za kvalitet proizvoda liable - podložan, dužan, odgovoran, izložen; ~ to damage - podložan oitećenju; ~ to failures podložan kvarovima; -~ to variations - podložan promenama liberal - sa rezervom, u viiku life - vek trajanja, rok upotrebe; ~ accelerated - vek trajanja pri prinudnom ispitivanju; ~, accuracy - vreme do gubitka tečnosti; ~, acoustical fatigue trajanje u uslovima akustičkog zamora; ~, active - aktivni vek upotrebe; ~, bench - vek (trajanje) pri ispitivanju na stolu; ~, characteristic - karakterističan vek trajanja; ~, coating dugotrajnost (trajanje) premaza; ~, component - vek trajanja komponenti; ~, creep(-repture) trajanje kripa (puženja), izdržljivost metala od prekida usled kripa; ~, effective - efektivan vek trajanja; ~, endurance - upotreba do razaranja, rok izdržljivosti; ~, entire - opšti vek trajanja, celokupni vek trajanja; ~, guaranted - garantovani vek trajanja; ~, infinite - neograničeni vek trajanja; ~, intended - namenjeni vek trajanja; ~, in-use - eksploa-
life
[s : ,$r, V -,\' *4f» •J
t
';:'
f
975
limit
tadoni vek trajanja, vek trajanja u verovatno, po svoj prilici; ~,most upotrebi; ~, limited - ograničeni - najverovamije; najmogućniji vek trajanjaj ~, long - dugi vek likeness - sličnost . trajanja; ~, mechanical - rok limit - granica, predeo, ograničavati, upotrebe, mehanički vek; ~, norgraničiti, staviti ograničenje, tolemal - normalni vek; ~ of sperancija, dopušteno odstupanje, gracimen - vreme do razaranja etanična mera, interval vrednosti; ~, Iona; ~, original - originalni vek; absorption - granica apsorpcije, ~> pot - „vreme u loncu", vreme kraj oblasti apsorpcije; ~, action u kojem se materijal mora da isko- granica akcije, granica dejstva; ~, risti posle pripreme (premazi); ~, age - granični rok rada, granica p r o d u c t - vek trajanja proizvoda; starosti (npr. mašine); ~, apparent ~, q u e s t i o n a b l e - sumnjivi vek elastic - uslovna granica (predeo) trajanja; ~, r a t e d - normalan vek elastičnosti; ~, city - granica trajanja, deklarisani vek trajanja; grada; ~, clearance - gabarit, nominalni vek trajanja; ~, respoljna dimenzija, slobodan profil; c o n d i t i o n e d - vek trajanja posle ~, compression - predeo (graremonta; ~, replacement - upotnica) kompresije; ~, confidence reba do zamene; ~, required dozvoljene granice, dozvoljeni prepotreban vek trajanja, zahtevani deo, granica poverenja, oblast sličvek trajanja; ~, rupture - upotreba nosti; ~, control - granica kondo razaranja (prekida); ~, safe trole, oblast dozvoljenih odstupanja; bezopasna upotreba; ~, shelf corrosion endurance - granica vek lagerovanjaj ~, specified korozione izdržljivosti; ~, corrospecificirani vek; ~, ultimate sion fatigue v. corrosion endunajveći (krajnji) vek; ~, usable rance limit; ~, creep - granica koristan vek trajanja, rok upotrebe, puzanja (betona); ~, critical upotrebljiv vek; ~, useful - period kritična granica, granica opadanja; normalne upotrebe; koristan vek ~, design - konstrukdona granica; trajanja; ~, warranty - period ~, detection - predeo detekdje, garandje, garantni vek trajanja; ~, granica detekdje; ~, dimension wear(-out) - trajanje do habanja dimenziona granica, granica tole(istrošenosti) rancije; ~, distribution - granica distribucije (raspodele); dynamic ~ lifetime - vek trajanja, vek (period) of yield point - dinamički predeo rada tečnosti; ~, elastic - predeo elaslift - podići, skinuti (npr. ogranitičnosti, granica elastičnosti; ~, čenje), lift endurance - predeo (granica) izlight - svetlost, lampa, svetlosni držljivosti, granica zamora (matesignal, lak; ~, control - kontrolna rijala); ~, environmental - gralampa (lampica); ~, danger nični uslovi sredine (okoline); ~, svetlosni signal opasnosti, lampica error - granica greške, kraj greške; za najavu opasnosti; ~, emerexplosive - granica eksplozivnosti, gency - lampica nepredviđenih sipredeo eksplozivnosti; ~, fatigue tuadja; ~, warning - svetlosni v. endurance limit: ~, fiducial signal opomene dozvoljena granica; ~, fine light-duty - predviđen za lakši rad t a č n a ' tolerancija; ~, finger rad u blažim uslovima indikator tolerancije; ~, finite likelihood - verovatnoća, izgled konačna granica; ~, group - grasličnost; ~, equal - jednaka venica grupe, granica intervala; ~ rovatnoća; ~j maximum - makhigh - visoka granica, maksimalni simalna verovatnoća, najveća venivo; ~ , i o n - granica kondenzarovatnoća cije na jonima (u Vilsonovoj komori); ~, irradiation - predeo ozračalikely - verovatan, moguć, pogodan..
limp limit
976
limnology
upper - gornja granica; ~, upper vanja, granica ozračavanja; ~, lean specification - gornja granica po - predeo osiromašenja; ~, life specifikaciji; ~, upper tolerance granica veka trajanja; ~, lower - gornja granica tolerancije; ~, donja granica, donji predeo; ~, waiting - granica vremena čekanja; magnetic - maksimalna magnetna ~, warning - granica opomene; indukcija; ~, maximum - najveća ~, wear - granica habanja; ~, granica, najveći dozvoljeni razmer; yield - ograničenje prinosa, granica ~, measurement - dijapazon prinosa (raspon, granica) merenja; ~, milimitation - ograničenje, nedostatak nimum - najmanja granica, najlimited - ograničen, podleže ogranimanji dozvoljeni razmer; ~ of čenjima accuracy - granica tačnosti, gralimiter - ograničavač, graničnik, linica preciznosti; ~ of age - granica miter; ~, acceleration - ograveka trajanja; ~ of demand - graničavač akceleracije (ubrzanja); ~, nica potražnje; ~ of efficiency amplitude - ograničavač ampligranica efikasnosti; ~ of error tude; ~, anode - anodna ogranigranica greške; ~ of power čavajuća dijafragma; ~, audio granica kapaciteta; ~ of proporoutput - ograničavač izlaznog nationality - granica proporcionalpona zvučne frekvence; ~, autonosti, predeo elastičnosti; ~ of matic noise - automatski ogranisensibility - granica osetljivosti, čavač smetnji (šumova); ~, diode prag osetljivosti; ~ of size - gra- diodni limiter, diodni ograninična mera, granica veličine, gračavač; ~, double - dvostruki ogranični razmer; ~ of stability ničavač; ~, grid - mrežni ogranigranica stabilnosti; ~ of vacuum čavač; ~, noise - ograničavač šupull - granica usisavanja, predeo mova (smetnji); ~, peak white podizanja vode pomoću vakuuma; šema ograničenja „belog" u signalu: ~, operating - granični radni vek ~, receiver - ograničavač prijem(rok upotrebe ili korišćenja); ~, nika; ~, saturation - ograničavač performance - granica perforsaturacije (zasićenja), ograničavač manse, granično tehničko svojstvo; zasnovan na pojavi zasićenja; ~, ~, permissible - dopuštena graseries-type - serijski ograničavač, nica ; ~, pitch - predeo visine tona; ograničavač serijskog tipa; ~, sweep ~, prediction - granica predviđanja; ~, prescribed (preset) - ograničavač rešetke; ~, torque predodređena (propisana) granica; ograničavač momenta rotacije; ~, ~, prescribed's - zadate granice; vacuum - ograničavač vakuuma; ~, proportionality - predeo pro~, video - videoograničavač porcionalnosti, granica elastičnosti; limiting - ograničenje, ograničava~, rupture - granica čvrstoće na jući ; ~, band - ograničenje opsega prekid; ~, safe(ty) - granica bez(frekvenci); ~, cut-off - ogranibednosti; ~, single-electron čenje sečenjem; ~, diode - diodno monoelektronska aproksimacija; ~, ograničenje; ~, grid - mrežno soil liquid - gornja granica plasograničenje; ~, negative - ogratičnosti zemljišta; ~, soil plastic ničenje negativnog dela signala; ~ donja granica plastičnosti zemljišta; of resolution - ograničenje rezo~, tidal - linija zone sušenja; ~, lucije; ograničenje jasnoće; ~, potidal wave - granica rasprostrasitive - ograničenje pozitivnog dela njenosti prilivne vode; ~, time signala; ~, symmetrical - sizadrška vremena, vremensko ogrametrično ograničenje ničenje; ~, stress - granica nalimitless - neograničen prezanja; ~, test - granica opita, limnetic - slatkovodni granični ušlo vi ispitivanja; ~, tolimnograph - limnograf lerance - granica tolerancije; ~, limnology - limnologija
977
limp - grebalica, makija, mekan, mek limpid - prozračan, preosetljiv, propuštan za svetlost limpidity - prozračnost limy - lepljiv; krečni; mutan linage - broj redova na štampanoj strani; prostrana oplata linchip - zatik, zavoranj, čivija line - crta, zarez; prava; putanja; ocrtavanje, kontura; granica, predeo; red; linija (mera dužine, ravna 2,12 mm); cevovod, vodovod; konvejer; urezak; tačno utvrditi; lanena tkanipa, gajtan; geneologija; linija fronta; ekvator; pruga; ~, absorption - linija apsorpcije, linija spektra apsorpcije, apsorpciona linija; ~, abutment - zatvorena linija; ~, aclinic - magnetni ekvator; ~, active - aktivna linija, radna linija; ~, addendum krug ispusta; ~, adiabatic adijabatska linija, adijabata; ~, admission - linija starta; vodeći cevovod; ~, aerial - vazdušna linija, vazdušni vod; aviolinija; ~, anchor - ankerna linija; ~, auroral - linija polarnog sjaja; ~, base - bazis, bazisna linija; magistralna linija, magistrala; osa puta; ~, bearing - smer, azimut, gonrometar; linija azimuta; ~, binary - dublet, binarna linija, dvojna linija, dupla linija; ~, bisecting bisektrisa; ~, boundary - granica, granična linija; ~, break - krajnji red; ~, bridging - grupna linija korisnika; ~, broken - lomna linija, prekidna linija, crtasta linija; ~, bucket - lopatasti eskavator; ~, building - radna linija, linijska gradnja; ~, busy - zauzeta linija; ~, button - čvorna petlja na kabelkranu; ~, called - pozivna linija; ~, calling - pozivna linija; ~, catenary - linija kola; ~, centre - centralna linija, osna linija; linija centara; ~, check(ing] - kontrolna linija, kontrolni bazis; ~, chord - linija horda; ~, city granica grada; ~, closing - zatvorena linija; ~, coarse - razvijena linija; ~, coast - uzdignuta linija; obalna linija; ~, composed -
line matrična obrada; ~, compression - linija kompresije, linija pritiska; ~, concurrent ~s - linije koje se spajaju u jednoj tački; ~, contact - kontaktni provod; linija kontakta; ~, continuous - kontinualna linija; ~, control - kontrolna linija; ~, conversion konverziona linija; ~, coolant-return - cev za vraćanje rashladi vača; ~, cream - sloj slivnika, red slivnika; ~, crest - linija vodorazdela; ~, critical - kritična linija; ~, cross ~s - krst niti, mreža niti; ~, cross-feed - cevovod za napajanje; ~, curved kriva linija; ~, dash - prekidna linija; ~, datum - bazis, nulta visina; ~, deck - palubni cevovod; ~, dedendum — okolina padine; ~, dee - linija napajanja duanata (ciklotrona); ~, deflection - linija defleksije, linija otklanjanja; ~, delay - linija za kašnjenje (impulsa u vremenu); ~, depth - izobata; ~, dielectric-sandwich - dielektiična r^vna linija predaje; ~, dimension - razmerna linija; ~, directed - upravljena linija, usmcrena linija; ~, direction(al) usmerena linija; ~, disengaged slobodna linija; ~, displacement - linija pomeranja, linija pomaka; ~, display - odvojeni red; ~, distributed-parameter - linija sa raspoređenim parametrima; ~, dot - tačkasta linija, isprekidana linija; ~, dot-and-dash - crtkasta linija, tačkasta linija; ~, double - dvokraka linija; dvojni cevovod; ~, drainage - linija vodosliva, granica basena reke; ~, driling - sajla za bušenje; ~, duplicate-level linija dvojaog nivelisanja; ~, engaged - zauzeta linija; ~, equipotential - ekvipotencijalna linija; ~, exhaust - linija puštanja; ~, fali - podizna sajla (uže), teretno uže; ~, fathom - dubinomer (sprava za merenje dubine mora); izobata; ~, finite - konačna linija; ~, firing - linija vatre; ~, flow - linija toka, linija potoka; linija klizanja; ~, form - kontura, li-
line nija oblika reljefa, hipotetična horizontala; ~, fraction - linija promrzavanja, granica mržnjenja; ~, fuel - toploprovod; ~, full puna linija; ~, funicular - polusni zrak; ~, gas - gasni provod; ~, gauge - tipometar; ~, generating - linija forme (oblika); ~, geodetic - geodezijska linija; duga velikog kruga; ~,geographic(al)linija geografske mreže; ~, ghost lažna spektralna linija; svetli prstenovi (na poliranom čeliku); ~, graduation - graduisana linija, marka, podela skale; ~, graticule v. geographic(al) line; ~, grid linija mreže koordinata; ~, ground - linija zemljine površine; aerofoto linija preseka površine aerosnimka; ~, guide - usmeravajuća linija; crta, kontrolna crta; ~, hair vrlo tanka linija; vizir, vizirna linija; končanica; ~, halving srednja linija, razdelna linija; ~, handling - put korisnik (vagona); ~, head - gornja Unija; transmisioni talas; ~, high-speed - magistrala za brzu vožnju; ~, high- water - linija nivoa visokih voda; ~, horizont - linija horizonta; ~, horizontal - horizontalna linija; ~, hyperbolic - hiperbolična linija; ~, image ~s - linije slike; ~, index - indeks-linija; ~, infinite - beskonačna linija, neodređena linija; ~, influence - influentna linija, linija uticaja; ~, initial - bazis, bazisna linija; ~, isobar - izobara; ~, isobathic izobata; ~, isoclinal -izoklina; ~, isodynamic - izodinama; ~, isogonic - izogona; ~, isopleric izoplera; ~, isothermal-izotei ma; ~, isotope - izotopska linija (u masenoj spektrografiji); ~, junction - spajajući krak; sastavni cevovod; opšta linija; ~, keel kilo (omska) linija; ~, knuckle linija pregiba; ~, landform - linija oblika reljefa, hipotetička horizontala; ~, laveling -nivelirani hod; ~, load - karakteristika opterećenja; linija opterećenja; ~, los - linijsko prigušenje, linijski gubici;
978
Une ~, loxodromic - loksodromija; ~ lubber - kalibraciona linija; ~ Luder's ~ s - Ludersova linija; ~ main - glavna linija, magistrala; ~ master - vodorazdvojna linija; ~ mean - srednja linija; bisektrisa ~, median - mediana; ~, middle - sredina; srednja linija; ~, monitor - monitor, uređaj za kontrolu linije; ~, multiple - multipletna linija, multiplet; ~, neutral neutralna linija, srednja linija; ~, numbered - linija sa brojnom vrednošću, linija sa brojnom karakteristikom, označena linija, numerisana linija; ~ of action linija dejstva sile; linija razdvajanja; ~ of correlation - linija korelacije, korelaciona linija; ~ of direction - usmeravanje vatre, linija cilja; ~ of engagement - linija spoja, linija veze, linija dislokacije; ~ of slide - linija klizanja; ~ of sphere - kružna linija, krug; ~ of weakness - linija minimalnog otpora; ~, open-circuit - rastavljena linija; ~, operating radna linija, linija u radu; ~, orthodromic - ortodromija, duga velikog kruga; ~, outer normal spoljna normala, vanjska normala; ~, overhead - vazdušna linija, vazdušni vod; kontaktni provod (vod); ~, parallel - paralelna linija; ~, parting - Unija razdvajanja; ~, party - grupna linija potrošača (korisnika); ~, pass linija valjanja; ~, prespectlve linija perspektive; aerofoto projekcioni zrak; ~, phantom - fantom linija; ~, pick-up - linija izdvajanja, linija zahvata; ~, picture linija slike; ~, pipe - cevovod; ~, pitch - razdvojna linija; srednja linija; ~, planlmetric - planimetrijska linija; linija konture; ~, plumb - linija oznake ose, linija pravca viska, vertikalna linija; ~, polytropic - poli tropa; ~, position - linija položaja, linija pozicije; ~, preceding - pređeni put; ~, preliminary transit - Unija preliminarnog tranzita; ~, primer v. priming line; ~, priming -
Une r
j
> •'
979
servisni cevovod; ~, principal aerofoto glavna vertikala; ~, processing - linija kontinualne obrade; ~, production - tekuća linija; proizvodna linija; ~, projected projektna linija, projektovana linija; ~, proof - kontrolna linija, kontrolni bazis; ~, pull - komandno uže, uže za upravljanje; ~, railway - železnička linija, pruga; ~, re-expansion - linija reekspanzije, linija obratnog širenja; ~, read linija čitanja (informacije); ~, reading - podela skale, marka; ~, reception - Unija prijema, linija recepcije, prijemni put; ~, resonance - rezonantna linija (spektra); ~, rhumb -loksodromija; ~, right - prava linija; ~, roll Unija valjanja; ~, rotational rotaciona linija (spektra), vibraciona Unija; ~, rudder - krmno uže; ~, saturation - linija zasićenja, linija saturacije; ~, screen - raster-Unija; ~, secant - presečena linija; ~, seepage - depresiona kriva, kriva depiesije; ~, shaft transmisija; ~, shear - linija saglasnih sila; ~, shore - obalska Unija, Unija obale; ~, side - bočni put; ~, sighting - linija viziranja; ~, Simpson - Simpsonova linija; ~, single - odvojena Unija, usamljena Unija; ~, skeleton - osnovna konturna linija; ~, sky - linija horizonta; ~, slip -i linija smicanja, Ludersova Unija; ~, snow - snežna linija, linija snega; ~, solid čvrsta Unija; ~, sounding - izobata; ~, spiral - Unija navoja; ~, springing - linija bočnog oslonca; ~, stadial ~s - mreža niti daljinomera; ~, steam - parovod; ~, steam return - cevovod za paru koja je odradila; ~, stipple punktii, punktirana Unija; ~, stock - linija opterećenja; ~, straight - prava linija; ~, suction - usisna cev; linija usisavanja (na dijagramu); ~, tape - merna traka; ~, terminated - konačna Unija; ~, terrain - linija zemljine površine; prirodna košuljica; ~, thrust - Unija pritiska; ~, tie - spojna 62*
linotype linija, spajajuća Unija; ~, top flow - depresiona kriva, kriva depresije; ~, tow(ing) - tegleće uže, vučno uže; ~, trail - Unija posmatranog pada bombi; ~, transit - linija viziranja; ~, transmission - linija predaje, Unija transmisije; fider (antene), predajna linija, rezonantna Unija; ~, traverse - strana poligona; ~, trolley - kontaktni vod; ~, vacuum - vakuumna magistrala; linija vakuuma (na dijagramu); ~, visual - vizualna linija; ~, vortex - vrtložna linija; ~, waiting linija čekanja, čekanje; ~, warning - oblast upravljanja; Unija opomene; ~, water - vater linija, izobata, oblast bogata vodom; ~, wave pravac prostiranja talasa; ~, whirl v. vortex line; ~, zero - neutralna osa lineup - red, niz link - veza, spoj, povezati, sastaviti; ~, rigid - kruta veza, čvrsta veza; ~, standard - standardna veza; ~, straight - prava kulisa; ~, suspension - viseća kampada, čekrk, viseća vuča; ~, Tchebyshev cross-shaped - paralelogram Čebiševa; ~, telemetering - radiotelemetrijska linija; ~, track spojnica gusenice, trak; ~, valve - razvodni ventil; ~, valve gear ventilski mehanizam; ~, weak slaba veza; ~, weakest - najslabija veza; ~, wireless - radio-linija linkage - spajanje, veza, sjedinjavanje; spajanje tokova; mehanizam za spajanje pomoću poluge; veze medu bušotinama; ~, brake - spora predaja, usporena predaja; ~, flux v. magnetic linkage; ~, inter- valve - cevna veza; ~, magnetic - spajanje magnetnom vezom; ~, unsaturated - nezasićena veza linked - sjedinjen, vezan, spojen, povezan linking - sjedinjenje, veza, povezivanje, spajanje linkwork - raspoređene spojnice; vezni mehanizam linotype - lino tip, mašina za slaganje teksta u jednom redu; ~ -cast -
linotype odliven na linotipu; ~, slug linotipni red, redak linotyper - linotipist lint - paperje linter - kratko vlakno; razdvajač vlakna lip - zaliv, zaton; ivica, rub, oštra ivica; izbočina, istup, istureni deo; konzola; prirubnica; jama u rudniku, brust, čelo potkopa; prag; ~, entering - ulazni otvor; ~, exit izlazna cev, izlazni otvor; ~, spillway - prag vodosliva, greben vodosliva liparite - liparit lipped - ugnut lipping - flancovanje liquate — topiti, rastapati, topiti se; paliti, izgarati liquated - topljiv liquid - tečnost, tečan; zalivanje; ~, cold-vapour - tečnost sa hladnom parom; ~, discharge tečnost koja je odradila; ~, hardening - rastvor za kaljenje, sredstvo za kaljenje; ~, polish - politura; ~, process - tehnološka tečnost; ~, quickening - živin rastvor za amalganisanje; ~, toxic - tečni bojni otrov; ~, volatile raspršena tečnost; ~, wash tečnost za pranje (ispiranje) liquor - tečnost, rastvor; napitak; alkoholni napitak; ~, acid - kiseli rastvor; sulfatna tečnost; kiseli sok; ~, alkaline v. alkali liquor; ~, ammonia-base - amonijačna baza; ~, bisulphite - tečni bisulfat; ~5 cleaning - rastvor za čišćenje, rastvor za bdjenje; ~, clear svetli alkalni rastvor; <~, cooking - vruća tečnost, vruća kiselina; ~, digestion v. cooking liquor; ~, fresh - svezi rastvor; ~, kraft kraft-celulozni alkalni rastvor; ~, lime-bleach - krečno mleko, rastvor od kreča za beljenje; ~, mellow - eksploatisani sok list - lista, spisak, nabrojati, napraviti spisak; ~, approved parts lista odobrenih delova; ~, assembly - montažna lista; ~, master - osnovni spisak podav taka; ~, parts - lista delova; ~,
980
load
preffered parts - lista preferiranih delova; ~, rinout - izvod (spisak) proizvoda, lista materijala za proizvodnju; ~, service stock spisak zaliha za upotrebu; ~, short(age) - spisak nedostajućih materijala; ~, spare parts spisak rezervnih delova; ~, waiting - spisak čekanja listel - listel listen - slušati; to ~ in - slušati radio-predaju; prisluškivati listener - slušalac; ~, short-wave radio-prijem na kratkim talasima listener-in - radio-slušalac listening - slušanje, prisluškivanje; ~ in - radio-slušanje; prisluškivanje lister - lister, listerna sejalica literal - pisani, literarni; bukvalni, doslovni, tačni literature - literatura, dokumentacija; ~, maintenance - dokumentacija održavanja lithergol - litergol, jednokomponentno raketno gorivo lithistid - kamena spužva litho - litografska hartija lithochromy - hromolitografija lithoclase - litoklaz lithogenesis - litogenezis lithorgaph - litografija, litografski otisak, litografisati lithographer - litograf lithography - litografija; ~, offset - ofsetno štampanje lithoidal - litoidni, kameni lithology - litologija lithophysa - litofiza live - promenljiv, vremenski; koji se nalazi pod naponom; radioaktivan; dejstvujući; živ, brz; ~, cartridge - bojova municija; ~, steam kotlovska para; ~ -stock - domaća životinja lively - svetao; intenzivan; pod nabojem, sa strujom, delujući livering - želiranje, zgušnjavanje lixiviate - obrađivati vlažnim putem; ekstrahovati lizard - gušter; petlja load - opterećenje, teret, opteretiti, punjenje, šaržirati; ~, actual stvarno opterećenje; ~, additional
load
981
- dodatno opterećenje; ~, admissible - dozvoljeno opterećenje; ~, allowable v. admissible load; ~, apparent - prividno opterećenje; ~, applied - primenjeno opterećenje; ~, assumed - pretpostavljeno opterećenje; ~, average prosečno opterećenje; ~, basic osnovno opterećenje; ~, bearable - izdrživo opterećenje, podnošljivo opterećenje; ~, bending - opterećenje savijanja; ~, breaking opterećenje kidanja; ~, buckling opterećenje ispupčenja; ~, calculated - izračunato opterećenje; ~, changing - promenljivo opterećenje; ~, collapse - opterećenje rušenja; ~, compression (compressive) - kompresivno opterećenje; ~, constant - konstantno opterećenje; ~, continuous - neprekidno opterećenje; ~, cracking - opterećenje koje izaziva prskotine; ~, crippling - opterećenje koje izaziva trajnu deformaciju; ~, critical - kritično opterećenje; ~, crushing - opterećenje drobljenja; ~, dead - sopstvena težina, mrtav teret, statičko opterećenje; ~, design - proračunsko opterećenje; opterećenje konstrukcije; ~, disruptive - razorno opterećenje; ~, distributed - razdeljeno opterećenje; ~, dummy - veštačko opterećenje; ~, dynamic - dinamičko opterećenje; ~, excess nadopterećenje, prekomerno opterećenje; ~, factory - obim proizvodnje, fabrički teret; ~, fatigue - opterećenje zamora, opterećenje zamorom; ~, fixed - tačno (određeno, fiksirano) opterećenje; ~, fractional - delimično opterećenje; ~, gross - ukupno opterećenje; ~, guarantee - garantovano opterećenje; ~, heat - toplotno opterećenje; ~, impact - opterećenje udarom; ~, increment(al) - povećano opterećenje; ~, indirect indirektno opterećenje; ~, initial početno opterećenje; ~, instantaneous - trenutno opterećenje, kratkotrajno opterećenje; ~, intermittent - periodično opterećenje; ~,
load light - malo opterećenje; ~, linit(ing) - granično opterećenje; ~, live - dinamičko opterećenje; ~, long-term static - dugotrajno statičko opterećenje; ~, maintenance - obim radova na održavanju; ~, matched - podešeno opterećenje; ~, maximum - maksimalno opterećenje; ~, maximum permissible - najveće dozvoljeno opterećenje; ~, maximum work - najveće radno opterećenje; ~, minor - predostrožno opterećenje; ~, momentary v. instantaneous load; ~, near ultimate - opterećenje koje je blizu krajnjem opterećenju; ~, net - čisto opterećenje; ~, nominal - nominalno opterećenje; ~, normal - normalno opterećenje; ~, o'key - dozvoljeno opterećenje; ~, one-time - jednokratno opterećenje; ~, operating - radno opterećenje; ~, optimal - optimalno »opterećenje; ~, oscillating (oscillatory) - oscilatorno opterećenje; ~, part - delimično opterećenje; ~, pay(ing) - korisno opterećenje; ~, peak v. maximum load; ~, perishable - opterećenje koje se gubi, brzo kvarljiv teret; ~, permanent - stalno opterećenje, permanentno opterećenje; ~, permissible - dozvoljivo opterećenje; ~, proof- probno opterećenje; ~, rated - nominalno opterećenje; ~, rupturing - opterećenje do kidanja; ~, safe - bezbedno opterećenje; ~, service - radno opterećenje; ~, shock - udarno opterećenje, opterećenje šokom; ~, simultaneous - istovremeno opterećenje; ~, specific - specifično opterećenje, specifični teret; ~, specified - uslovljeno opterećenje, specificirani teret; ~, static statičko opterećenje; ~, steady postojano opterećenje; ~, structural - opterećenje konstrukcije; ~, surface - opterećenje površine; ~, sustained - održavano opterećenje, produženo delujuće opterećenje; ~, tensile - rastezajuće (vučno) opterećenje; ~, thermal termalno (toplotno) opterećenje;
load
982
~, torque (torsion)(al) - uvijajuće opterećenje; ~, total - ukupno opterećenje; ~, trial - probno opterećenje; ~, ultimate - krajnje opterećenje; ~, useful - korisno opterećenje loađ-bearing (load-carrying) - nosivost, noseće opterećenje loaded - opterećen; ~, equally ravnomerno opterećen; ~, heavily - teško opterećen loading - opterećivanje, opterećujući; ~, back - ponovno opterećenje, ponovno naelektrisanje; ~, dynamic - dinamičko opterećenje; ~, safety - bezopasno opterećivanje loadstone - magnetit, prirodni magnet loaf - hleb, veknica, zemička; glava šećera; kočan (kupusa); kom kaučuka loam - suglinak, nečista glina, ilovača; ~, clay - masna glina; ~, moulding - mešana glina, profilisana glina; ~, sandy - peskovita glina; ~, silty - glina sa ilovačom loamification - kaolinizacija lobe - nastavak, dodatak, izbočina, ispust; padina, udubljenje, kotlina, priliv, cvetni listić, latica dijagrama antene, sporedni listić; dolja, udolina; peraje; ~, calyx - listić; ~, cam - radni dodatak; ~, coma krilo kome; ~, ice - ledeni jezičak; ~, main v. major lobe; ~, major - osnovni listić (dijagrama antene); ~, minor - zadnji listić (dijagrama antene); ~ off-centre - dijagram antene posmeren u odnosu na osu reflektora; ~, principal - glavni listić (dijagrama usmeravanja); ~, side - bočni listić (dijagrama usmeravanja) lobing - upravljanje zrakom antene, priključenje antene; ~, conical koničko priključivanje local - mesni, lokalni; lokalni voz locality - mesto, naseljeni punkt; rejon, deo; lokalnost localization - lokalizacija; određivanje položaja (mesta), nalaženje mesta kvara localize - lokalizovati, određivati položaj location - lokacija, parametar kretanja, položaj, mesto, tačka, ras-
logging pored; ~, flaw - određivanje mesta nedostatka; <•», optimum određivanje optimuma; ~, trouble - određivanje mesta neispravnosti locator - lokator, detektor loft-room - ostava za zimnicu log - brvno, pešački-most, trupac, stublina, panj; žurnal, časopis, razrez bušotine; registar, formular, atest mašine, registrovati, uneti, logaritamski dijagram, knjiga; ~, cut - trupac; ~, half - polustub; ~, inspection - registar (knjiga) izvršenih kontrola, dnevnik kontrole; ~, long - dugo brvno; ~, maintenance - dnevnik održavanja; ~, operational time dnevnik radnog vremena, dnevnik vremena rada; ~, operator's operatorov dnevnik; ~, rough neobrađeno šumsko drvo; ~, test - dnevnik ispitivanja; ~, top gornje brvno log-book - logaritamske tablice log-yard - šumska berza logarithm - logaritam, logaritmovati; ~, Brigg's - dekadni logaritam, Brigsov logaritam; ~, denary v. Brigg's logarithm; ~, hyperbolic v. natural logarithm; ~, Napierian - Neperov logaritam, prirodni logaritam; ~, natural prirodni logaritam logger - kranska dizalica; registrator toka procesa, rekorder toka procesa; ~, electric - uređaj za električno sondiranje; ~, radioactive - uređaj za radioaktivno sondiranje loggerhead - lagret loggia - lođija, lođa, otvorena prostorija na fasadama zgrada logging - prerada građe; sečenje građe; zapis koji pokazuje instrument; zapis u časopisu; sondiranje; registrovanje, zapisivanje; ~, automatic - automatska registracija; ~, continuous - kontinualno sondiranje, kontinualna registracija; ~, electric(al) - električna registracija, elektrosondiranje; ~,gamma-ray - gama sondaža, prozračivanje sa gama zracima; ~, hot - sistem neprekidnog kretanja drveta od seče do obrade; ~, magnetic -
logging
983
magnetno sondiranje (karotaža); ~, neutron - neutronsko sondiranje, neutronsko ozračavanje; ~, radioactive - radioaktivno sondiranje (ozračavanje, ispitivanje); ~, velocity - karotaža brzine, ispitivanje brzine; ~, well - sondiranje bušotine logic - logika, logički logical - logičan, logički; koji logički sledi logistics - logistika, materijalno i tehničko snabdevanje loli - ugao nagiba pri nestabilnoj ravnoteži lon-flame - dugoplameni long - dužinski, dug, dugačak; produžan, podužan; ~ -decayed dugog raspada; ~ -focus - dugofokusni; ~ -irradiated - ozračen dugo vremena; ~ -lived - dug po vremenu tiajanja (života); dugoživeći (izotop); ~ -range - dugog radijusa dejstva; dugodometni (zraci); daljnoubojni (projektili); ~ -shore - duge obale; ~ -stabled - dugog vlakna; ~ -term - dugotrajan, dugoročan long-life - dugovečnost, dugotrajnost, izdržljivost long-lived - dugotrajan, izdržljiv long-range - dugoročni, perspektivni long-wearing - nehabajući, otporan na trošenje longevity - dugovečnost, dug vek trajanja, dugotrajnost; ~, component - dugotrajnost komponenti; ~, equipment - dugotrajnost opreme; ~, individual - pojedinačna dugotrajnost; ~, mean srednja dugotrajnost longhole - duboka bušotina longitude - dužina; ~, astronomical - astronomska dužina; ~, authalic - dužina u projekcionoj ravni; ~, celestial - nebeska dužina; ~, conformal - dužina u ravnougaonoj projekciji; ~, ecliptic - ekliptična dužina; ~, equal-area v. authalic longitude; ~, geocentric - geocentrična dužina; ~, geographical - geografska dužina; ~, isometric v. confor-
loss mal longitude; ~, reduced redukovana dužina, smanjena dužina longshoreman - prenosni teret longwall - sistem stubne razrade (gradnje); ~, oblique - dugooblikovanje; ~, outward - iskop unapred longwork v. longwall look - izgled look-out - punkt za posmatranje; osmatrač, posmatrač; onaj koji posmatra (osmatra) napred lookup - traženje, provera loop-coupled - sjedinjen kroz ciklus looper - luper neprekidnog postrojenja; ~, down - donje postrojenje looping - uvijanje; aparatura paralelnih mreža; sistem cevovoda; propuštanje vozova; vođenje gasova pomoću cevi u zemlji loose - slobodan, slobodnosedeći; sjedinjen labavo; rastresit; leteći; otkinut; siromašan; ~ -packed — nekompaktno upakovan loosely - slobodno, sa velikim zazorom loosen - oslabiti, otpustiti; rastresati looseness - nezbijenost, nekompaktnost; rastresitost, usitnjenost, nezbijenost loosing - opuštanje lop - visiti; vodeno talasanje; ~ -sided - neravan, nesimetričan lopliths - lopoliti loppings - odrubljenje čvora Lorac - Lorak (tačan sistem radionavigacije) lorry - teretni automobil; tegljač; platforma; ~, agitating - automobil sa betonskom mešalicom; ~, break-down - teretni automobil za prevoz havarisanih vozila; ~, mixer - automobil — betonska mešalica; automobil za prenos betona; ~, motor - teretni automobil; ~, platform - teretni automobil; ~, sidedness - asimetrija; ~, tip teretni automobil — samoprevrtač tereta lose - gubiti loss - gubitak, rashod, šteta, gubici, rastur; ~, complete - potpuni gubitak; ~, customer - gubitak potrošaka; ~, dead v. complete loss; ~, expected - očekivani
loss
984
luboil lubricant
gubitak; ~, full load - gubitak (rastur) pri punom opterećenju; ~ in reliability - opadanje pouzdanosti; ~, information - gubitak informacija; ~, manufacturing proizvodni gubitak; ~, net v. complete loss; neto gubitak; ~, normalized - normirani gubitak; ~ of accuracy - opadanje tačnosti, gubitak preciznosti; ~ of efficiency - gubitak efikasnosti; ~ of life - umanjenje veka trajanja; ~ of linearity - gubitak linearnosti ; ~ of orthography - gubitak ortogonalnosti; ~ of service gubitak prava na servis; neispunjenje servisa; ~ of time - gubitak vremena ; ~ of work - gubitak (smanjnje) efektivnosti rada; ~, partial - jielimičan gubitak; ~, potential - potencijalni gubitak; ~, pure v. complete loss; čist gubitak; ~, quadratic - kvadratni gubici; ~, quality - pogoršanje kvaliteta; ~, running - gubici u toku rada; ~, salvage - gubici nastali preradom nerealizovaneproizvodnje; ~,scrap - gubici rashodovanjem; ~, system - gubici u sistemu; ~, total time - ukupni gubici vremena; ~, weighted - važni (uticajni) gubitak; ~, working - proizvodni gubitak lot - lot, partija, serija; ~, defective - partija izabrana za kontrolu; ~, economic - ekonomska serija; ~, good - dobra serija; ~, high-quality - serija visokog kvaliteta, visokokvalitetna partija; ~, initial - p o č e t n a serija; ~, job - deo posla; ~, large - velika serija; ~, low-quality - serija niskog kvaliteta; ~, outstanding - neisporučena serija, zadržana serija; ~, perfect - perfektna partija, visokokvalitetna serija; ~, production proizvodna serija, partija proizvoda; ~, rejected - škartirana serija, odbijena partija; ~, returned vraćena serija, vraćena partija; ~, satisfactory - zadovoljavajuća serija, dobra partija; ~, standard standardna serija, standardna partija; ~, trial - probna serija, probna partija
loupe - lupa louver - žaluzine, rešetka na prozoru, vitražni otvor za žaluzine louvre v. louver low - nizak, neznatan; ciklon, oblast niskog barometarskog pritiska; u maloj količini; ~ -alloyed - niskolegiran; ~ -built - niska gradnja; ~ -cetane - sa niskim cetonovim brojem; ~ -compression - sa niskim stepenom kompresije; ~ -cost - jevtin, niske cene, beznačajan, ništavan; ~ -duty - lakog tipa, niske snage; lakog režima rada; ~ -expansion - sa malim koeficijentom širenja; ~ -freezing - sa niskom temperaturom zamrzavanja; ~ -friction - niskog trenja, sa malim trenjem; ~ -grade niskosortni, siromašan; niskog kvaliteta; ~ -gravity - sa niskom specifičnom težinom; ~ -level niskog nivoa; ~ -lift - niskog pritiska (pumpe); ~ -loss - sa malim gubicima; ~ -melting lako topljiv; ~ -octane - niskog oktanskog broja; ~ -pitched niskog tona; ~ -powered - niske snage, male snage; ~ -pressure niskog pritiska; niskog napona; ~ -price - jevtin, niske cene; ~ -purity - zagađen, niske čistoće; ~ -rank - nižeg ranga, niskog kvaliteta; ~ -resistance - niskog otpora, malog otpora, niskoomni; ~ -sided - sa niskim stranicama; ~ -slung - nisko postavljen; ~ -speed - tihohodan; ~ -sulphur niske koncentracije sumpora; ~ -tolerance - sa niskom greškom, male tolerancije; ~ -voltage niskovoltni, koji radi pri malom naponu; ~ -water - sa niskim nivoom vode, plitak, malovodan lower - snižavati, spuštati; donji lowering - spust, sniženje, spuštanje, opuštanje; snižavajući; ispuštanje lowland - nizina, dolina loxodrome - loksodromija lube - mašinsko ulje, mašinska mast; mazivni materijali lubex - aromatični ekstrakt od mazivnog ulja luboil - mazivno ulje, mazivna mast
985
lysimeter
lubricant - mazivni materijal, malunette - staklo za naočare; lunet zivna materija, mazivo; ~, antilung - lako; ~, collier's - antrekoza; freezing - niskomrznuće mazivo, ~, iron - aparat za veštačko disanje; antlfrizno mazivo; ~, colloidal ~, quartz - silikoza lungmotor - aparat za veštačko disanje kolidno mazivo; ~, extreme pressure - mazivo ekstremnog pritiska; lurch - nagib, naklon; nagibati ~, high-grade - kvalitetan ma- luscious - sladak lusec - lusek (jedinica zračenja) zivni materijal; ~, ideal - idealan mazivni materijal; ~, industrial - lush - sočan, bujan industrijski mazivni materijal; ~, luster v. lustre lustre - bljesak, glanc; ~, brilliant liquid - tečno mazivo; ~, metal-wor&ing - mazivni materijal koji i - brilijantski bljesak; ~, dull mat-sjaj; ~, glimmering - mise koristi pri obradi metala; ~, i neralni bljesak; ~, glistening military - vojni mazivni materijali | srednji bljesak; ~, mottling (za oružje); ~, paste - mazivne mineralni bljesak; ~, sub vitreous paste lumber-rough - neostrugana drvena - polustakleni bljesak; ~, waxy voštani bljesak grada; ~ -yard - berza grade lumberer - okrajak grade lustreless - mat lustrine - glačanje lumbering - rezanje grade lumen-second - lumen-sekunda lustrous - blešteći; uglačan lumenmeter - lumenmetar, instrulute - cementni premaz, glineni rastvor, zamazati; šablon ment za merenje svetlosnog fluksa lumnite - lumnit lutetium v. lutecium lump - stena, odronjena stena, gruluting - zamazivanje, premazivanje men, grudva, komad, parče; kon- lutite - lutit centrisati, koncentrisati u opštu lutyte v. lutite masu, usmeravati u jednu tačku; ~, lycopod - likopod uranium - uranov blok lyddite - lidit (eksplozivni materijal) lumping - usredotočenje; deljenje lydite v. lyddite na blokove; metoda približnog računa lyometallurgy - liometalurgija lumpy - koji se sastoji od stena lysimeter - lizimetar (instrument (komada), grudvast; sa prevojima za određivanje količine vode)
987
M machine - mašina, mehanizam; mašinski obraditi; uređaj za ispitivanje; ~j" abrasive (wear) testing - mašina za ispitivanje na abraziono trošenje; ~, fatigue - mašina za ispitivanje na zamor; ~, flexing - mašina za ispitivanje na višestruko savijanje; ~, heavy-duty - mašina za rad u teškim uslovima; ~, impact test(ing) - mašina za ispitivanje na udar: ~, indentation - mašina za ispitivanje tvrdoće ulubljivanjem; ~, inspection mašina za prijemnu kontrolu; ~, renewed - obnovljena mašina; ~, sorting - mašina za sortiranje; ~, testing - mašina za ispitivanje; ~, used - korišćena mašina, upotrebljavana mašina; ~, weathering - klima komora, uređaj za ispitivanje otpornosti u klimatskim uslovima macrocorrosion - makrokorozija macrodefect - makronedostatak macroexamination - makroskopsko ispitivanje macroobservation - makropraćenje macrostatistic - makrostatika, statika većih uzoraka made-to-order - izrađen po porudžbini made-up - veštački, izrađen, gotov magnitude - veličina, apsolutna veličina, razrner; ~ of error - veličina greške, veličina odstupanja maintain - održavati, zadržati, ostati pri
maintainability - mogućnost održavanja, remontna tehnologija, verovatnoća održavanja u radnom stanju; ~, optimal - optimalna mogućnost održavanja; ~, poor slaba mogućnost održavanja maintainable - koji može da se održava maintenance - održavanje, tehničko opsluživanje; ~, automatic automatsko održavanje; ~, bench regulisanje na probnom stolu; ~, breakdown - održavanje radi otklanjanja loma (kvarova); ~, constant - konstantno održavanje; ~, contract - ugovorno održavanje, održavanje po ugovoru; ~, crew ekipa za održavanje; ~, direct direktno održavanje; ~, heavy krupne popravke, održavanje velikog obima; ~, immediate održavanje bez odlaganja; ~, independent - nezavisno održavanje (bez prisustva predstavnika firme); ~, indirect - indirektno održavanje; ~, inventory - održavanje gotovih proizvoda na lageru; ~, medium - održavanje srednjeg obima; ~, negligent - neznatno održavanje; ~, periodic - periodično održavanje; ~, planned - planirano održavanje; ~, preventive - preventivno održavanje; ~, progressive - progresivno održavanje; ~, routine - rutinsko održavanje; ~ running - tekuće održavanje; ~'
shop - pogonsko održavanje, radioničko održavanje; ~, total ukupno održavanje, totalno održavanje maintenance-free - bez potrebe za održavanjem, neodržavajući majority - većina make - marka proizvoda, model, tip, detalj, proizvoditi, praviti making - izrađujući, praveći; ~, decision - donošenje odluke; ~, model - izrada modela malfunction - kvar, neispravnost, neispravan, rad, pogreSno funkcionisanje; ~, critical - kritična neispravnost; ~, human-initiated neispravnost izazvana akcijom čoveka; ~, machine - neispravnost mašine; ~ of component - neispravnost komponente; ~j operator - greška (pogrešna akcija) operatora malobservatlon - pogrešno praćenje, greška posmatranja maloperation - nepravilan rad, rad sa greškama (prekidima) man - radnik, čovek; ~, maintenance - radnik na održavanju, čovek za održavanje; ~, quality control - radnik na kontroli kvaliteta; ~, reliability - specijalista za bezbednost; ~, repair čovek (radnik) zadužen za popravke management - uprava, direkcija, administracija; ~, contract - uprava projekta, direkcija projekta; ~, quality - kontrola kvaliteta manager - direktor, upravnik, rukovodilac; ~, quality - upravnik odeljenja za kontrolu kvaliteta; ~, team - rukovodilac grupe (tima) man-hour - čovek-čas, radnik-čas, rad po čoveku-času manifestation of failures - ispoljavanje kvarova (nedostataka) manipulation - manipulacija, postupak, operacija; ~, statistical statistička manipulacija (obrada podataka) manned - sa personalom, sa potrebnim osobljem (ljudstvom) manner - način, metoda, ponašanje; ~ in random - na proizvoljan način
material
manual - priručnik, knjiga sa uputstvima, ručno; ~, instruction priručnik sa uputstvima; ~, maintenance - priručnik za održavanje; ~, service - priručnik za servisiranje, priručnik za opsluživanje (ili rad); ~, technical - tehnički priručnik manufacturer - proizvođač, izrađivač manufacturing - proizvodnja, iz rada, proizvodeći manufacturing-oriented - proizvodno usmeren, usmeren na proizvodnju map - mapa, karta, dijagram; ~, resource - dijagram resursa (izvora) margin - margina, rezerva, kraj, granica, ivica, višak, zarada (najniža); ~ for loss - rezerva za gubitak, granica gubitka, ivica gubitka; ~ of error - rezerva za grešku, granica greške; ~, reliability - rezerva pouzdanosti, granica pouzdanosti; ~, safety - rezerva bezbednosti, granica bezbednosti; ~, strength - rezerva čvrstoće, granica čvrstoće marginal - kritičan, marginalni, ivični mark - znak, oznaka, ocena, označiti, crta mere, granica; ~ : brand v. trade mark; ~, time - oznaka vremena, trag vremena; ~, trade - fabrička oznaka, trgovačka oznaka marketability - mogućnost prodaje, pogodnost za tržište marketing - marketing, proučavanje tržišta mask - maska, šablon, maskirati master - majstor, kontrolni etalon, osnovni, pivi match - par, parica; biti ravan; koji odgovaraju jedan drugom; usaglasiti; podesiti; prilagoditi; odgovarati; nijansirati matching - podešavanje, usaglašavanje; nijansiranje material - materijal, sredstvo, materija; ~, abradant - abrazivni materijal; ~, alternate - alternativni materijal, materijal za zamenu; ~, auxiliary - pomoćni materijal; ~, available - dostupni materijal,
material
988
raspoloživi materijal; ~, basic bazni materijal, osnovni materijal; ~, conforming - podoban materijal, materijal koji odgovara specifikaciji; ~, constructional konstrukcioni materijal; ~, corrosion-resistant - materijal otporan na koroziju; ~, critical kritičan materijal; ~, defective feleričan materijal, materijal sa nedostacima; ~, direct - direktni materijal, materijal koji ide direktno u proizvodnju; ~, discrepant v. nonconforming material; ~, downgrade - materijal lošijeg kvaliteta; ~, encapsulating - materijal za pakovanje, materijal za oblaganje; ~, engineering ~s - mašinski materijali; ~, erosion-resistant - materijal otporan na eroziju; ~, finished -. gotov (obrađeni) materijal; ~, government-furnished - materijal dostavljen od strane državne organizacije; ~, half-finished - polugotov proizvod, polufabrikat; ~, hardware - hardverski materijal; ~, high-performance - materijal sa visokim karakteristikama; ~, high-purity - materijal velike čistoće; ~, high-quality - materijal visokog kvaliteta; ~, impact materijal otporan na udare; ~, indirect v. auxilary material; ~, long-life - dugotrajni materijal; ~, long-wearing - materijal otporan na habanje (stiranje); ~, low-grade - niskokvalitetni materijal; ~, nonconforming - nepodesan materijal, materijal koji ne odgovara tehničkoj specifikaciji; ~, obsolete - zastareli materijal; ~, OK - dobar materijal; v. conforming material; ~, on-hand - materijal pri ruci, materijal na zalihi; ~, on-order - poručeni materijal; ~, original - originalni materijal; ~, oxidation-resistant - materijal otporan na oksidaciju; ~, penetrant inspection - penetrirajuće sredstvo za kontrolu (ispitivanja); ~, perishable - potrošni materijal, materijal kratkog trajanja, materijal koji lako propada;
maximize ~, poor-quality - materijal slabog kvaliteta; ~, predeterminated-properties - materijal sa unapred određenim svojstvima; ~, raw sirovina, osnovni (neobrađeni) materijal; ~, refused - odbijeni materijal; ~, rust inhibitor - materijal (sredstvo) za inhibiranje korozije; ~, semifinished (semimanufactured) - poluproizvod; ~, shock-resistant - materijal otporan na šokove; ~, starting — početni materijal; ~, structural - strukturni materijal; ~, substitute - materijal zamene; ~, superhard - najtvrđi materijal; ~, superhigh-pure - najčistiji materijal; ~, superstrength - najjači materijal; ~, tailored (tailer -made) - materijal sa zadatim svojstvima; ~, ultrahard v. superhard material; ~, ultrahigh-strength - najčvršći materijal; ~, ultrapure - najčistiji materijal; ~, ultrastrength v. superstrength material; ~, upgrading - poboljšanje kvaliteta materijala; ~, waste - otpadni materijal, rashodovani materijal; ~, wear-resistant - materijal otporan na habanje (stiranje) materiel - materijalni, oprema, materijalni deo; ~, defective - neispravni materijalni deo matrix - matrica, tablica, kalup; mesto gde se nešto proizvodi; ~, correlation - matrica korelacije, korelaciona matrica; ~, decision - matrica odluke; ~, error - matrica greške; ~, factor - matrica faktora; ~, outcome - matrica rezultata; ~, successor - matrica sledeće operacije matter - materija, stvar; ~, foreign - strana materija; ~, gritty - materija sa tvrdim česticama, zrnasta materija mature - zreo, razrađen, razvijen maturity - zrelost, dovršenost, razradenost; ~ of production razradenost proizvodnje, zrelost proizvodnje, dokazanost maximization - maksimizacija maximize - maksimizirati
maximum
989
measurement
maximum - maksimum nosti; ~ of correlation - mera mean - srednji, srednja veličina, korelacije; ~ of dependability sredina, srednji broj, sredstvo, namera zavisnosti; ~ of discrepancy čin; ~, actual - stvarna srednja - mera različitosti, mera neslaganja; vrednost; ~, adjusted - podešena ~ of dispersion - mera dispersrednja vrednost; ~, atrihmezije, mera rasejanja; ~ of importic(al) - aritmetička sredina, arittance - mera važnosti, kriterijum metička srednja vrednost; ~, asznačaja; ~ of inaccuracy - mera sumed - pretpostavljena sredina, netačnosti, pogreška; ~ of laproizvoljno uzeta sredina; ~, bibo(u)r intensity - mera intenziteta as(s)ed - sredina sa sistematskim rada; ~ of location - parametar odstupanjem, srednja vrednost sa kretanja, parametar koji daje posistematskim odstupanjem; ~, class ložaj centra rasejanja; ~ of prio- sredina vrste, sredina unutar rity - mera prioriteta, pokazatelj klase; ~, estimated - procenjena prioriteta; ~ of producibility sredina, procenjena srednja vredmera tehnologičnosti (mogućnosti nost; ~, exact - egzaktna sredina, proizvodnje); ~ of productivity tačna srednja vrednost; ~, geomera produktivnosti; ~ of quality metric - geometrijska sredina; ~, - mera kvaliteta; ~ of risk - mera group - grupna sredina, sredina (stepen) rizika; ~ of shortage unutar grupe; ~, harmonic stepen deficita (nedostatka nečega); harmonična sredina (srednja vred~ of stability - mera stabilnosti; nost); ~, logarithmic - logari~ of utilization - mera upotrebtamska sredina (srednja vrednoit); ljivosti; ~ of value - mera vred~, long-term - dugoročna srenosti; ~, preventive - prevendina (srednja vrednost); ~, motivna mera; ~, protective - zašdified - modifikovana sredina (sretitna mera; ~, relative - relativna dnja vrednost); ~ of distribution mera; ~, safety - mera sigurnosti; - srednja veličina distribucije, ~, standard - standardna mera; srednja vrednost distribucije; ~, ~, statistical — statistička nvra; overall - opšta (prosečna) sredina, ~, utility - mera upotrebljivosti (srednja vrednost); ~, row - measurement - merenje, dimenzija, sredina unutar reda; ~, sample premeravanje; ~, absolute - apuzorkovana sredina, sredina uzorka; solutno merenje, apsolutna veličina; ~, treatment - sredina u uslovima ~, accurate - precizno merenje, tretmana tačna veličina; ~, adjusted meaning - značenje, smisao; ~, podešeno (iskorigovano) merenje; precise - tačno značenje ~, continuous - neprekidno memeans - sredstvo; imetak, oprema; renje; ~, direct - direktno me~, backup - pomoćno sredstvo; renje; ~, duplicate - ponovljeno ~, measuring - memo sredstvo; (duplo) merenje-; ~, engineering ~, protective - zaštitno sredstvo - merenje parametara; ~, false measurand - meriva (izmeriva) vepogrešno merenje; ~, full-scale ličina prirodno merenje; ~, indirect — measure - mera, kriterijum, pokaindirektno merenje; ~, individual zatelj; ~, absolute - apsolutna - individualno merenje; ~, mainmera; ~, approximate - aproksitenance - normiranje održavanja; mativna mera, približna mera; ~, ~, nondestructive - merenje mecorrective - korekciona mera, todom ne razaranja; ~, perforkorigujuća mera; ~, crude - gruba mance — merenje performanse; ~-, mera, približna mera; ~, local precision — precizno (tačno) melokalna mera, lokalni kriterijum; renje; ~, property - određivanje ~, modified - modifikovana mera; svojstava; ~, quality - određi~ of complexity-mera kompleks- i vanje kvaliteta; ~, statistical -
measurement
990
statističko merenje; ~, strain merenje naprezanja; ~, ultrasonic - merenje ultrazvučnom metodom; ~, wear - merenje habanja (trošenja) measurer - pribor (aparat) za merenje mechanic - mehaničar, mehanički; ~, maintenance - mehaničar za održavanje; ~, master - glavni mehaničar mechanism - mehanizam, aparat, uređaj; ~, selection - selekcioni mehanizam, mehanizam biranja; ~, service - mehanizam opsluživanja, radni mehanizam meddleproof - osiguran protiv neovlašćenog diranja median - sredinski, srednji; ~, sample - uzorak iz sredine, srednji uzorak mediation - posredovanje, obučavanje, upućivanje medium - srednji, usmereni, sredina, medijum; ~, corrosive srednje korozivan; ~, exterior spoljna sredina; ~, surrounding - okolna sredina medium-duty - namenjen umerenom režimu rada medium-hard - srednje tvrd medium-lived - srednjeg veka trajanja meet - zadovoljiti, udovoljiti, ispunjavati; to ~ requirements zadovoljiti zahteve; to ~ specifications - zadovoljiti specifikacije; to ~ the challenge - prihvatiti izazov; to ~ tolerances - odgovarati tolerancijama member - član, detalj, deo; ~, fabricated - izrađeni deo; ~, staff - član ljudstva, član osoblja; ~, strength - potporni deo, element koji trpi opterećenja; ~, structural - element (deo) konstrukcije; ~, working - radni deo mender - čovek zadužen za popravke mending - popravka, popravljanje, ispravljanje merit - zasluga, dobro svojstvo, vrednost meter - merač, merni uređaj, brojač, časovnik, brojilo; ~, air -
meter merač količine vazduha; ~, air-flow - anemometar; ~, alpha merač intenziteta alfa zračenja; ~, altitude - altimetar, merač visine; ~, amper-hour - brojač amper-časova; ~, angle - uglomer; ~, audio-noise - merač intenziteta šumova; ~, batch - dozator; ~, board - brojačka ploča; ~, case kućište brojača; ~, check - kontrolni uređaj; ~, clock - brojač sa satnim mehanizmom; ~, contamination - merač (kontaminacije) radioaktivnosti; ~, cosmic ray merač intenziteta kosmičkog zračenja; ~, course - indikator (kursa) pravca; ~, current ampermetar; ~, current volocity - hidrometar; ~, cut - merač brzine rezanja; ~, dial - kružna skala brojača; ~, direction - radiopelengator; ~, distance - merač udaljenosti; ~, dosage v. dose meter; ~, dose - dozimetar; ~, dose-rate - merač jačine doze; ~, double-rate - dvotarifno brojilo; ~, electric(al) - električno brojilo; ~, foot-candle - luksmetar; ~, gamma survey - gama-dozimetar, merač intenziteta gama zračenja; ~, gas - gasometar, gasni brojač; ~, gauss - merač magnetne indukcije; ~, G.-M.^ Gajger-Milerov brojač; ~, gravity - gravimetar; ~, gardness sklerometar; ~, ion(ization) jonizacioni vakuum metar, merač intenziteta jonizacije; ~, level indikator nivoa; ~, light-intensity - v. foot candle meter; ~, losses - gubici u brojaču, sopstvena potrošnja; ~, maximum-demand brojač maksimalnog opterećenja; ~, microfarad - mikrofaradmetar; ~, modulation - merač modulacije; ~, modulation-depth - merač dubine modulacije; ~, moisture - higrometar; ~, needle - kazaljka mernog instrumenta; ~, noise merač nivoa šumova; ~, phase fazometar; ~, power - merač snage; ~, pressure - manometar; ~, radiation - merač intenziteta zračenja; ~, radioactivity - merač
meter
991
radioaktivnosti; ~, recording beležnik; ~, resistance - unutrašnji otpor brojača; ~, revolution - brojač broja obrtaja; ~, secondary - sekundarni meiač; ~, sound-level v. noise meter; ~, standard - standardni merač; ~, strain - tenzometar; ~, tautness - tenzometar; ~, thrust - dinamometar; ~, vibration - vibrbmetar, merač vibracija; ~, wind anemometar method' - metoda, način, postupak; ~, analytic(al)-analitička metoda; ~, approximate - aproksimativna metoda; ~, batch - grupna metoda, postupkom sarži; ~, conventional - konvencionalna metoda; ~, correlation - korelaciona metoda; ~, crude - gruba metoda, približna metoda; ~, descriptive - opisna metoda; ~, design - metoda planiranja, metoda projekto van ja; ~, destructive - metoda ispitivanja sa razaranjem; ~, direct - direktna metoda; ~, dry - suvi postupak, metoda prahom; ~, elaborate - složena metoda, podrobno razrađena metoda; ~, empirical - empirijska metoda; ~, error - metoda grešaka, metoda pokušaja i pogrešaka; ~, estimation - metoda ocenjivanja; ~, exact - egzaktna metoda; ~, experimental - eksperimentalna metoda; ~, fabrication - tehnologija proizvodnje (izrade); ~, freehand - metoda prikaza krive slobodnom rukom; ~, gradient gradijantna metoda; ~, graphic(al) - grafička metoda; ~, grinding metoda uribavanja; ~, inaccurate - netačna (neprecizna) metoda; ~, indirect - indirektna metoda; ~, inexact - neegzaktna metoda; ~, integral estimation - metoda integralnog ocenjivanja; ~, maintenance - postupak održavanja; ~, manufacturing - metoda izrade; ~, measurement - metoda merenja; ~, mid-square - metoda srednjih kvadrata; ~ of acceptance - metoda prijema; ~ of analysis metoda analize; ~ of choice -
milepost
metoda izbora; ~ of comparison - metoda poređenja; ~ of correction - metoda korekcije (korekture, ispravke); ~ of detection - metoda otkrivanja; ~ of forecast - metoda prognoziranja; ~ of inspection - metoda kontrole; ~ of operation - metoda rada, metoda upotrebe; ~ of prediction - metoda pređskazivanja (prognoze); ~ of procedure - metoda rada, redosled obavljanja operacija; ~, potting - metoda oblivanja (zalivanja); ~, production - metoda proizvodnje; ~, prognosis - metoda prognoze, metoda prognoziranja; ~, quality control - metoda kontrole kvaliteta; ~, quantitative - kvantitativna metoda; ~, replacement - metoda zamene; ~, rigorous - stroga metoda, oštra metoda; ~, routine - rutinska metoda, metoda rutine; ~, safety postupak zaštite, metoda obezbeđenja; sampling ~ by variables metoda uzorkovanja prema količinama, metoda uzorkovanja pomoću promenljivih; ~, scheduling - metoda planiranja; ~, screening - metoda izbora; ~, search metoda traženja; ~, simplified pojednostavljena metoda; ~, solution - metoda rešenja; ~, statistical - statistička metoda; ~, wet - mokri postupak, mokra metoda methodology - metodologija, metodika; ~, check-out - metodologija provere; ~, test - metodologija ispitivanja, metodika testa microassembly - mikrosklop, mikroblok microhardness - mikrotvrdoća micromodel - mikromodel microregime - mikrorežim mlcrosample - mikrouzorak mid-coefficient - srednji koeficijent midpoint - srednja tačka, centar midrange - srednji raspon mid-value - srednja vrednost mile - milja mileage - pređenih milja, put u miljama milepost v. milestone
milestone
992
milestone - etapa miniaturization - minijaturizacija minimad - veličina minimiziranja, minimizirajuća veličina minimization - minimizacija minimum - minimum, minimalna vrednost minor - minor, beznačajan minority - manjina, manji deo minute - sićušan, taćan, precizan, skrupulozan mirror - ogledalo; ~, inspection kontrolno ogledalo misadjustment - nepravilna podešenost misalignment - rđavo svrstavanje, rdav vodoravni položaj misapplication - nepravilna primena, pogrešna aplikacija misassembly - pogrešno sklapanje miscalculation - greška, pogrešna kalkulacija misclassification - pogrešna klasifikacija misconnection - pogrešna veza, nepravilno povezivanje miscount - pogrešno odbrojavanje misfit - nepasovanje, neusklađenost mishandling - pogrešno rukovanje mishap - nesreća, lom mismachined - nepravilno obrađen mismatch(ing) - neusklađenost misoperation - pogrešna operacija misreading - nepravilno (pogrešno) očitavanje miss - propust, odsustvo, izostati, propustiti, ispustiti missing - nedostajući mission - misija, zadatak missout - propust, ispuštanje mistake - greška, pogrešnost; ~, bad - gruba greška; ~, great velika greška; ~, human-factor greška izazvana ljudskim faktorom misuse - zloupotreba, nepravilna upotreba, pogrešna primena mix - asortiman, sortiment; ~, product paleta (sortiment) proizvoda mixture - smeša, mešavina, sastav, kompozicija mock-up - maketa, model (u prirodnoj veličini); modelni, maketni
model modal - modalni, odnosi se na način ili metodu mode - način, modus, metoda; tip, oblik, forma; ~, acceptable prihvatljiv način (režim); ~, alternative - alternativni način; ~, automatic - automatski način; ~, control - način upravljanja, način regulacije; ~, normal - normalan način; ~ of behavior - način ponašanja, režim rada, ponašanje; ~ of failure - vid (vrsta) kvara, tip otkazivanja (promašaja); ~ of test - način ispitivanja, režim ispitivanja; ~, periodic - periodični režim; ~, simulation metoda (način) simulacije model - model, maketa, obrazac; ~, advanced - usavršeni model; ~, analytical - analitički model; ~, availability - model raspoloživosti (gotovosti); ~, balking model smetnji (prepreka); ~, binomial - binomni model; ~, breadboard - eksperimentalni model; ~, breakdown - model kvara (mogućnosti otkazivanja kanala); ~, complete - kompletan (potpuni) model; ~, cost - model troškova; ~, crude - grubi model; ~, decision(-making) model odluke (donošenja odluke); ~, degradation - model degradacije (pogoršavanja svojstava); ~, deterministic - deterministički model; ~, development - model razvoja; ~, estimation - model procenjivanja; ~, expected value - model očekivane vrednosti; ~, experimental - eksperimentalni model; ~, exponential - eksponencijalni model; ~, feasibility model ostvarivosti (fizibilnosti); ~, fixed(-effect) - model sa fiksiranim efektom, fiksirani model; ~, full-scale (full-size) - model prirodne veličine; ~, fundamental osnovni model; ~, general opšti model; ~, generalized uopšteni model; ~, half-scale model u odnosu 1 : 2 ; model upola veličine; ~, hierarchical - hijerarhijski model; ~, inspection model za kontrolu prijema; ~,
model
993
interruption - model prekida (opsluživanja ili rada); ~, inventory - model rezervi, model inventara; ~, miantainability model mogućnosti remonta (održavania); ~, maintenance-model održavanja; ~, network - model mreže; ~, nonlinear - nelinearni model; ~, optimization - model optimizacije; ~, parallel - paralelni model; ~, pilot - probni model, poluindustrijski model; ~, prediction - model prognoziranja; ~, priority - model prioriteta; ~, prototype - model prototipa, opitni model; ~, qualitative - kvalitativni model; ~, quantitative kvantitativni model; ~, quasi-empirical - poluempirijski model, kvaziempirijski model; ~, reduced - smanjeni model, uprošćeni model; ~, renewal - model obnavljanja ; ~, replacement - model zamene; ~, research - model istraživanja; ~, sample - model uzorka; ~, scale - model razmera (dimenzija, skale); ~, search - model traženja; ~, simple prost model; ~, simulation model simulacije; ~, structural strukturni model; ~, suboptimization - model delimične optimizacije model-building - pravljenje modela, modeliranje model(l)ing - modeliranje; ~, empirical - izrada empirijskog modela model-tested - ispitan na modelu moderate - umeren, srednji modification - modifikacija, izmena; ~, contract - modifikacija ugovora; ~, slight - neznatna modifikacija; ~, trial - probna (opitna) modifikacija modular - modulni, unificiran modular-constructed - izrađen na principu modula modularization - modularizacija, izrada iz modula module - modul
mutilation modulus - modul, koeficijent moisture-resistant - otporan na vlagu moment - momenat (vremena), trenutak; ~, absolute - apsolutni momenat; ~, critical - kritični momenat; ~, crude - momenat proizvoljnog značaja; ~, empirical - empirijski momenat monitor - monitor, kontrolni uređaj, uređaj za registrovanje monitoring - kontrola, upravljanje, praćenje; ~, automatic - automatska kontrola; ~, continuous neprekidna kontrola; ~, periodic - periodična kontrola; ~, process - kontrola procesa; ~, selective selektivna kontrola mortality - ispadanje iz rada, kvarenje, otakzivanje; ~, environmental - otkazivanje pod uticajem okoline moving - pokretni, klizni, kretajući multichannel - mnogokanalni, iz više (mnogo) kanala multicomponent - mnogokomponentni, iz mnogo komponenti multilevel - sa više nivoa multimodal - mnogomodalni multiphase - višefazni, višestadijumski multiple - sastavni, složen, sa složenom strukturom, višekratni, mnogostruk, mnogostruki sadržatelj multiple-function - mnogofunkcionalni, univerzalni multipleness - složenost, višestrukost multiplier - množitelj multistage - višeetapni, mnogostadijumski multiunit - mnogoelementni, kombinovan, sastavljen iz više delova muster - uzorak, mustra, provera, kontrola mustered-up - probran, škartiran mutability of property - nestalnost svojstva mutilation - izvitoperavanje, deformacija, sakaćenje (npr. teksta); oštećivanj e, unakaženje
network
N name - naziv, imenovanje, ime; označavanje; navesti, imenovati, nazvati; ~, brand - naziv marke (proizvoda); ~, component - naziv komponente; ~, part - naziv dela; ~ 3 trade - trgovački (komercijalni) naziv, fabrički naziv nameplate - ploča sa imenom (npr. mašine, proizvoda), tablica sa imenom; ~, rating - ploča (tabla) sa nominalnim podacima nanopulser - generator nanosekundnih impulsa narrowing - suženje, sužavanje, smanjenje širine; ~, bandwidth - suženje širine opsega; ~, collision sudarno sužavanje; ~, Dicke suženje spektra koherentnog spontanog zračenja; ~, frequency suženje širine spektra (frekvencije); ~, gain - smanjenje pojačanja; ~, motional - kinetičko suženje; ~, spectral - smanjenje širine spektra; ~, superradiant - smanjenje spektra superradijacije narrowness - uskost, malo razilaženje snopa nature - priroda, struktura, karakter, osnovno svojstvo, osobina, tip; ~, discrete - diskretna struktura; ~, filamentary - vlaknasta struktura; ~, granular - granularna struktura; ~, monochromatic - monohromatska struktura, jednobojnost; ~, multicolor - polihromatska struktura, višebojnost; ~, mul-
tifrequency - multifrekventna struktura; ~, multimode - višenačinska struktura; ~, random slučajna struktura, haotičnost; ~, redundant - redundantna struktura, bogata struktura, više nego dovoljna struktura; ~, wave talasna struktura near-critical - skoro kritičan near-optimal - skoro optimalan neat - čist, bez primesa, nerazraden, nerazblažen nebula - maglina; ~, emission emisiona maglina, izračena maglina neck - grlo, grlić, uski prolaz (ili otvor); ~, bottle - usko grlo necking(-down) - smanjenje poprečnog preseka needle - igla, šiljak; ~, optical optička igla needs - potreba, nužda negligence - zanemarenje, nepažnja, zanemarenost, zapuštenost negotiation - pregovaranje, ugovaranje, zaključivanje; ~, contract zaključivanje ugovora, razmatranje uslova ugovora nematic - nematik, nematički tečni kristal; ~, twist(ed) - dvojni nematik nephelometry - nefelometrija nest - grupa, džek, komplet net - mreža; čist (bez odbitka); zbirni; rezultujući; ~, guard (safety) sigurnosna (zaštitna) mreža
995
network - mreža, shema; ~, linear - linearna mreža; ~, logical logična šema; ~ of samples grupa uzoraka; ~, oriented - orijentisani mrežni graf; ~, skeleton - šematska mreža noclogging - nezačepljujući, nezapušavajući node - čvor, uzao; stecište; ~, grid - mrežni čvor, presek mreže no-go - ,,ne prolazi", „ne ulazi" (natpis na široj strani kalibra) noise - šum, smetnja; ~, amplifier - šum pojačavača; ~, artifact difrakcioni šum; ~, barrage baražne smetnje, širokopojasni šum; ~, brightness - osvetljajni šum; ~, brute - jak šum, šum velike jačine; ~, clipped - ograničeni šum; ~, coding - šum kodiranja; ~, coherent optical - koherentni optički šum; ~, correlated - korelirani šum; ~, dark-current šum tamne struje; ~, environmental - šum okoline; ~, film (grain) - šum usled granuliranosti filma; ~, flat-spectrum - beli šum, šum ravnog spektra; ~, fluctuation - fluktuacioni šum; ~, gain - šum pojačanja; ~, Gaussian - Gausovski šum; ~, image - šum slike; ~, intensity šum intenziteta; ~, inter modulation - intermodulacioni šum; ~, low-frequency - niskofrekventni šum, flikćr šum; ~, luminescence - luminescentni šum; ~, media šum sredine; ~, pictorial - šum slike; ~, pink - fliker šum; ~, popcorn - molekularni šum; ~, reflection - šum usled refleksije; ~, semiconductor - f liker šum, poluprovodnički šum; ~, spatial - prostorni šum; ~, speckling granulacioni šum; ~, sun - šum sunčevog zračenja; ~, temperature - temperaturni šum; ~, uncorrelated - nekorelisani šum no-loaded - bez opterećenja, u praznom hodu no-maintenance - bez potrebe za održavanjem nomenclature - nomenklatura; ter83*
nonrusting
minologija; specifikacija; sistem uslovnih označavanja (pisanja) nominal - nominalan nonageing - nestareći, koji ne podleže starenju nonavailability - deficitarnost; odsustvo spremnosti noncommercial - nekomercijalan noncompatibility - nepodnošljivost nonconformance - nesaglasnost, odstupanje nonconventional - nekonvencionalan, neuobičajen, nestandardni noncorrodibility - nerđanje, otpornost na koroziju, nekorozivnost nondefective - bez nedostataka; podoban, pogodan nondegenerate - nedegenerisan nondestructive - neuništiv, nerazoriv nondetermination - nedeterminisanost nondimensional - bez dimenzija, bezrazmerni, nedimenzionalni noneffect - odsustvo uticaja (bez efekta) nonequilibrium - neravnoteža; ~, rotational - rotaciona neravnoteža nonlinearity - nelinearnost; ~, degenerate - degenerativna nelinearnost; ~, film - nelinearna karakteristika filma; ~, index - nelinearnost indeksa (prelamanja); ~, intrinsic - unutrašnja nelinearnost, sopstvena nelinearnost; ~, saturating - nelinearnost zasićenja; ~, scan - nelinearnost skaniranja nonnormal - nenormalan, odstupa od normalnog nonnormality - odstupanje od normalnosti nonoperation - izvan rada, u mirovanju nonoptimal - neoptimalni nonpenetration - nepenetriranje, neprodiranje nonperfect - neidealni, nesavršen nonpersistent - nestalan, netrajan nonremovable - neukloniv, neodstranjiv nonrepairable - nepopravljiv nonresponse - bez reakcije, bez reagovanja, odsustvo reakcije nonrusting - nerđanje, nerđajući
nonserviceable
996
nonserviceable - nemoguć za servisiranje, nepodesan za upotrebu (rad), u neupotrebljivom stanju nonstandard - nestandardan nonstationary - nestacioniran nonthreshold - bez praga nonuniformity - nehomogenost, nejednorodnost, nejednoobraznost, neravnomernost, nejednakost; ~, laser beam - nehomogenost laserskog snopa norm'- norma, standard normal - normalan, upravni, perpendikularan normalcy v. normality normality - normalnost normalization - normalizacija, normiranje, standardizacija normalized - normalizovan, normiran notation - notacija, sistem pisanja (označavanje), terminologija; ~, agreed - dogovorena notacija; ~, contracted - skraćena notacija; ~, symbolic - simbolička notacija notched - zarezan, sa zarezom, žljeb note - znak, ocena, oznaka, beleška, napomena; zapisati; zapaziti;uočiti; pribeležiti; ~, scrap - beleška o odstranjivanju (otpisu, škartiranju) notice - obaveštenje, primedba; ~, design change - obaveštenje o izmeni u konstrukciji; ~, engineering change - obaveštenje o izmeni u konstrukciji notification - notifikacija, obaveštenje, obznana novel - noviji, novina u izradi novelty - novina; ~ in design konstrukciona novina, novina u konstrukciji nuisance - nevolji, neprilika, nezgoda number - broj, količina, veličina, numerisati; ~, acceptance - broj prijema; actual ~ of defectives - stvarni broj škartova; ~, admissible - dozvoljeni broj; allowable ~ of failures - dozvoljeni broj kvarova; ~, aperture - broj otvora; ~, approximate - približan (aproksimativan) broj; ~, average - prosečan broj; average ~ inspected srednji broj kontrolisanih; average
number ~ of defectives - prošek škartova, prosečan broj škartova; average ~ of occurences - prosečan broj pojava; ~, average sample - srednji broj uzoraka; ~, ball hardness - broj (indeks) tvrdoće po Brinelu; ~, batch broj šarže, broj partije (lota); ~, Brinell hardness v. ball hardness number; ~, characteristic - karakterističan broj; ~, clearancebroj ocarinjenja, broj puštenih (odobrenih) proizvoda; ~, construction - broj izgradnje, fabrički broj; ~, defective - broj škartova; ~, diamond pyramid hardness broj tvrdoće po Vikersu; ~, event - broj događaja; ~, expected očekivani broj; ~, expected sample - očekivani broj uzorka, očekivani obim uzorka; ~, expedite reference - otpremni referentni broj, otpremni broj; ~, failing broj proizvoda koji ne dozvoljavaju, broj otkazanih (npr. mašina); ~, failure - broj kvarova, broj koji nije izdržao (ispitivanja); ~ good - broj dobrih komada; ~ hardness - broj tvrdoće; ~ identification - identifikacioni broj broj proizvoda, broj uređaja; ~ identifying - nomenklaturni (identif ikuj ući) broj; ~ in system broj u sistemu; ~ in the queue broj u nizu (broj naloga koji čeka na obradu); ~, inspected - broj proverenih; ~, item - broj stavke; broj proizvoda; ~, lot - broj lota, broj partije; maximum ~ of failures - maksimalni (dozvoljeni) broj kvarova; ~, merit - koeficijent kojim se označava kvalitet; , mode - broj načina, indeks načina, red načina; ~, Mohs' hardness broj tvrdoće po Mosu; ~ of conditions - broj uslova; ~ of defectives - broj neispravnih proizvoda (škartova); ~ of defects per sample - broj nedostataka po uzorku; ~ of degrees of freedom - broj stepena slobode; ~ of observed values - broj izmerenih vrednosti, broj posmatranih veličina; ~ of redundant elements -
number
997
broj suvišnih elemenata; ~ of renewals - broj obnova; ~ of rubs - broj ciklusa istiranja (pri ispitivanju premaza i diugih materijala, npr. tekstila); ~ of successes - broj uspeha, broj uspešnih ishoda; ~ of units waiting - broj naloga koji čeka na obradu; ~, part - broj dela; ~, passing - broj koji je zadovoljio (izdržao ispitivanja); ~, photon - fotonski broj; ~, priority - broj prioriteta, indeks prioriteta; pseudorandom ~s - pseudoproizvoljni broj; ~, quality - indeks kvali'eta; random ~s - slučajni (proizvoljni )brojevi; random normal ~s - proizvoljni brojevi raspoređeni po normalnom zakonu; ~, rejection broj škaitova; ~, relative - relativni broj; ~, reliability - indeks pouzdanosti; ~, Rockwell hardness - broj tvrdoće po Rokvelu; ~, rotational quantum - rotacioni kvantni broj; ~, rounded-off zaokruženi broj; run-out ~ of cycles - broj obavljenih ciklusa
numeric (pre prekida ispitivanja); ~, sample - broj uzoraka, obim uzorka; broj uzorka; ~, scale - množitelj razmere; ~, scratch hardness broj tvrdoće ha grebanje (po Mosu); ~, sequence - broj po redosledu; ~, serial - serijski broj; ~, served - broj servisiranih, broj opsluženih; ~, stop-inspection - broj (na kojem se) prekida kontrola; ~, tested - broj ispitanih (komada); tolerance ~ of defects - dozvoljeni broj proizvoda sa nedostacima; ~, transJational quantm - translacioni kvantni broj; ~, turbulence - stepen turbulentnosti; ~, urgency - indeks urgentnosti (hitnosti); ~, vibration - vibracioni broj, frekvencija vibriranja; ~, vibrational quantum - vibracioni kvantni broj; ~, Vickers hardness (Vickers pyramid) v. diamond pyramid hardness; ~, warranty - broj garancije; ~, weight - težinski (indeks) koeficijent; ~, works - fabrički broj numeric - numerički, brojčani
objective
o obey - poštovati; pridruživati se object - predmet, objekat; cilj, telo; ~, birefringent - dvoprelomni objekt, dvostrukoprelamajući objekt; ~, changing - promenljivi objekt; ~, coherently illuminated - koherentno osvetljeni objekt; ~, colored - obojeni objekt; ~, deformed - deformisani objekt; ~, diffuse - difuzni objekt; ~, diffusely illuminated - difuzno obojeni objekt; ~, diffusely reflecting - difuzno reflektujući objekt; ~, digitized - digitalizovani objekt, digitalno predstavljeni objekt; ~, directly illuminated - direktno osvetljeni objekt; ~, displaced - pomereni objekt; ~, distorted - deformisani objekt, izobličeni objekt; ~, extended prošireni objekt; ~, finite - konačni objekt; ~, front lighted - frontalno osvetljeni objekt; ~, geometrical - geometrijsko telo; ~, holographic - holografski objekt; ~, image(d) - objekt koji se slika; ~, imaginary - imaginarni objekt; ~, imaging - objekt koji se slika; ~, incoherent nekoherentni objekt; ~, low-contrast - niskokontrastni objekt; ~, low-reflection - nisko reflektujući objekt; ~, multicolor - višebojni objekt; ~, noncoherently illuminated - nekoherentno osvetljeni objekt; ~, nonscattering - nera-
sej avaj ući objekt; ~, numerically described - digitalno opisani objekt; ~, obscured - skriveni objekt, mračni objekt; ~, opaque neproziran objekt; ~, original originalni objekt, original; ~, phase - fazni objekt; ~, phase-modulating - fazno modulisani objekt; ~, phase-shaping - fazno oblikovani objekt; ~, pictorial - slikoviti objekt; ~, point - tačkasti objekt; ~, premarked - prethodno obeleženi objekt; ~, reflection - reflektujući objekt; ~, restored - rekonstruisani objekt, obnovljeni objekt; ~, scintillating - scintilacioni objekt; ~, self-luminous - samosvetleći objekt; ~, semitransparent - poluprozračni objekt; ~, sinusoidal - sinusoidalni objekt; ~, specularly reflecting - ogledalo reflektujući objekt; ~, transparent - prozračni objekt, providni objekt; ~, unideformed - nedeformisani objekt; ~, viewed - vidljivi objekt; ~, white - belo telo, beli objekt objectionable - neprijatan, štetan, nepodesan, neprihvatljiv objective - objektiv, cilj, zadatak; ~, flat field - objektiv sa ravnim •poljem (slike); ~, immersion imerzioni objektiv, potapajući objektiv; ~, micro(scope) - mikro (skopski) objekt; ~, relay - zamenljivi objektiv; ~, short-focus
999
- objektiv kratkog fokusa; ~, split - objektiv sa procepom; ~, wide-angle - širokokutni objektiv, širokougaoni objektiv obscuration - zamračenje, zatamnjenje, slabljenje; ~, beam slabljenje snopa, slabljenje zraka observability - mogućnost posmatranja observable - primetan, pratljiv, koji se može posmatrati observance - pridržavanje (npr. uputstva za upotrebu) observation1 - osmatianje, posmatranje, opservacija; ~, casual slučajno posmatranje; ~, direct direktno posmatranje; ~, emission - posmatranje zračenja; ~, experimental - eksperimentalno praćenje; ~, extreme - krajnje značajno posmatranje; ~, field posmatranje na poligonu, posmatranje na stalcima za izlaganje, posmatranje u toku upotrebe; ~, fringe - posmatranje interferentnih polova; ~, holographic - holografsko posmatranje; ~, indirect - indirektno posmatranje; ~, individual - individualno posmatranje; ~, interferometric - interferometrijsko posmatranje; ~, Lamb dip - posmatranje lambovskog procepa; ~, optimal - optimalno posmatranje; ~, periodical - periodično posmatranje; ~, sampling - posmatranje uzorka (uzorkovanja); ~, standardized - standardizovano (normirano) posmatranje; ~, visual - vizuelno posmatranje observational - empirijski, eksperimentalni, posmatrani obsolence - zastarevanje, zastarelost, zastarenje obsolete - zastareo, nerazgovetan. izanđan obturator - opturator; ~, optical - optički opturator; ~, saturable absorption - opturator sa zasićenom apsorpcijom occupancy - zauzetost, zauzimanje, držanje occurrence - dešavanje, događanje, događaj, pojava, slučaj; ~ of
on-off fringes - pojava interferentnih polova ocular - okular; ~, diverging divergentni okular; ~, guiding okular za viđenje, vodeći okular; ~, laser - laserski okular; ~, orthoscopic - ortoskopski okular odds - izgledi, verovatnoća, prevaga, nadmoć, šanse, preimućstvo; ~, equal - jednake (iste) šanse; ~, long - nejednake šanse; ~, short - manje preimučstvo, male šanse odds-and-edds - parčići, otpaci, nepotrebni delovi, svaštarija off - „isključen" off-base - bez osnove, neumesan off-design - ne prema konstrukciji off-duty - isključen, izvan upotrebe, ne radi offending - narušavanje normalnog rada off-gauge - nestandardni, izvan mere off-grade - izvan klase, niskokvalitetni off-hand - nasumce, bez pripreme, ovlaš office - kancelarija, biro off-performance - izostanak radnog svojstva off-position - neradni položaj, izmešten, položaj isključenja off-rating - nenormalan (o režimu ili uslovima) offset - pomeren, premešten, uznemiren off-size - nije po meri off-test - nekondicioni, ne po testu, neuslovljen off-the-shelf - podesan za upotrebu, koji ulazi u sastav individualnog resursa, na zalihi off-time - neradno vreme, slobodno vreme offer - predstavljanje, nuđenje, pokazivanje; ~, free-sample - predstavljanje slobodnog uzorka oil - ulje; ~, index-matching - ulje sa podešenim indeksom on - „uključen" one-man - potreban jedan čovek one(-to)one - jedan (prema) jedan, uzajamno jednoznačni one-use - jednokratna uporteba on-off - „uključeno-isključenc"
on-position
1000
on-position - radni položaj, položaj uključenja onset - nastanak^ početak, postanak; ~, laser - početak generacije lasera; ~ of arcing - nastanak duge, nastanak luka; ~ of breakdown - nastanak proboja; ~ of quenching - nastanak gašenja on-the-shelf - na zalihi, na skladištu open-door - dostupan za remont opening - otvor, otvaranje; ~, aper-'* ture - aperturni otvor; ~, cavity - otvor šupljine; ~, iris - otvor sočiva (zeničnog tipa); ~, lens otvor sočiva operability - pogodnost za korišćenje; ~ of process - tehnološka elastičnost procesa operate - raditi, dejstvovati, delovati, pustiti u rad, upravljati mašinom, rukovoditi, voditi operating - delujući, radeći na mašini; koji radi, radni, operativni; radeći na operation - operacija, postupak; dejstvo, proces, režim; upravljanje mašinom, manipulisanje; rad; ~, above-threshold - rad iznad praga; ~, actual - stvarna operacija, stvaran rad; ~, amplifier - pojačavački rad, rad pojačavača; ~, anding - operacija logičkog I; ~, attended - nadgledani rad; ~, averaging - usrednjenje; usrednjavanje; ~, axial mode - režim aksijalnog načina (rada); ~, below- threshold - rad ispod praga; ~, capacity - rad sa maksimalnim kapacitetom; ~, check-out - kontrolna operacija, operacija provere; ~, close-threshold - rad oko praga, rad na pragu; ~, cold rad na hladno, hladni postupak; ~, continuous - neprekidni rad; ~, critical - kritična operacija, rad u kritičnom režimu; ~, cutting rezanje, operacija rezanja; ~, cyclic - cikličan režim rada; ~, diffraction-limited - difrakciono-ograničeni rad; ~, dual-wavelength - rad na dvojnoj talasnoj dužini; ~, emergency - rad u nepredviđenim uslovima; ~, erase - brisanje, operacija brisanja; ~,
operation erroneous - pogrešan rad, netačna operacija; ~, experimental eksperimentalna operacija; ~, faultless - operacija bez greške; ~, filamentary - vlaknasti režim; ~, four-level - četvoronivoski režim; ~, free-running - slobodni rad, slobodni režim; ~,frequency-doubled - režim dvojne frekvencije; ~, fuul-load - rad pod punim opterećenjem; ~, giant-pulse - režim gigantskih impulsa; ~, high-power - režim visine snage; ~, high-repetition-rate - rad sa velikom brzinom ponavljanja; ~, improper - nepravilna operacija, nepravilan rad; ~, in-phase sinfazni rad; ~, inspection prijemna kontrola; ~, inverse inverzni rad; ~, long-pulse režim dugih impulsa; ~, maintenance - operacija održavanja; ~, mode-locked - režim sinhronizacije načina (rada); ~, model modeliranje, postupak izrade modela; ~, multiline - višelinijski rad; ~, multimode - višemodni rad, višenačinski rad; ~, multiple - jednovremeno obavljanje više operacija; ~, multiple-filament režim generacije na više vlakana; ~, multiple-mode - višemodni rad, višenačinski rad; ~, multiple-wavelength - režim generacije na više talasnih dužina; ~, multiplexing - multipleksing, multipleksni rad; ~, nonstop - rad bez prestanka; ~, normal - normalna operacija, normalan rad; ~, normal(-pulse) - normalni (impulsni) rad; ~, off-design rad u nepredviđenom režimu; ~, oring - logička ILI operacija; ~, parallel - paralelna operacija; ~, phase-locked - fazno sinhronizovani rad; ~, pre-lasing - režim pre praga; ~, preliminary (prior) - prethodna (preliminarna) operacija; ~, pulse(d) - impulsni rad; ~, Q-spoiled - režim modulacije dobrote (Q); ~, quantization - kvantizacioni režim; ~, quantum-limited - kvantno ograničeni režim; ~, quantum noise-
operation
1001
-limited - režim ograničen kvantnim šumom; ~, quick - brza operacija; ~, readout - očitavanje; ~, read-write - režim čitanja-pisanja; ~, recognition operacija, prepoznavanja; ~, remote - distantni rad, distantno upravljanje; ~, repair - operacija popravke; ~, repetitive-pulse režim ponovljenih impulsa; ~, room-temperature - rad pri sobnoj temperaturi; ~, sampling uzorkovanje, semplovanje; ~, scribind - skrajbovanje; ~, self-Q-switched - režim sopstvene modulacije dobrote; ~, service - operacija serisira; ~, short-pulse režim kratkih impulsa; ~, single- frequency - jednofrekventni rad; ~, single-line - jednolinijski rad; ~, single-pulse - jednoimpulsni rad; ~, single-wavelength - rad na jednoj talasnoj dužini; ~, space - filtering - režim prostornog filtriranja; ~, standby - rad u neopterećenom stanju; ~, successful uspešna operacija, uspešan rad; ~, supermode - jednofrekventni režim, jednomodni rad; ~, superradiant - režim superzračenja; ~, sustained - samopodržavajući rad; ~, technological - tehnološka operacija; ~, thresholding - rad sa raspodelom prema pragu; ~, to be out of - biti izvan upotrebe, biti u kvaru, biti u neispravnom stanju; ~, to place in (to put into) - pustiti u rad; ~, to put out of izbaciti iz stroja (iz rada), pokvariti; ~, trial - opitna operacija; ~, trimming - podešavanje, režim podešavanja; ~, trouble-free operacija bez problema; ~, unattended - rad bez nadgledanja; ~, under control - kontrolisani rad, operacija pod kontrolom; ~, winter - zimska operacija, rad u zimskim uslovima operational - radni, operativni, operacijski, delujući operative - operativan, kvalifikovani radnik, radni operator - operator, radnik na mašini; ~, density - operator gus-
optics
tine, matrica operatora; ~, experienced - iskusan operator; ~, linear filtering - operator linearne filtracije; ~, nonlinear - nelinearni operator; ~, scattering - operator rasejanja, matrica rasejanja; ~, spin - spinski operator; ~, test - ispitivač; ~, time evolution - Šredingerov operator; ~, transformation - transformacioni operator; ~, unit - jedinični operator optacon - optakon, uređaj za čitanje za slepe opteltronics - optoelektronika optichron - optihron, filter sa podešavanjem optics - optika; ~, active - aktivna optika; ~, address(ing) - optičko adresiranje; ~, aeronautic - aeronautička optika; ~, all-reflecting - punoreflekrujuća optika; ~ beam-collimadon - optika za kolimaciju snopa; ~, beam divider - optika za deljenje snopa; ~, beam-forming - optika za formiranje snopa; ~, beam-handling - optika za upravljanje snopom; ~, beam-shaping - optika za oblikovanje snopa; ~, changeable promenljiva optika; ~, coherent - koherentna optika; ~, collection - kolekciona optika, sabira;-jća optika; ~, collimating - kolimaciona optika; ~, color - optika za boju; ~, color separation optika za odvajanje boja; ~, computer-controlled - optika za upravljanje računarom; ~, computer-designed - optika projektovana računarom; ~, diffraction-limited - difrakciono ograničena optika; ~, embossed integrated - utisnuto optičko integrisano kolo; ~, entrance - ulazna optika; ~, fiber-glass - optika od staklenog vlakna; ~, field - optički sistem formiranja slike; ~, focusing fokusirajuća optika; ~~, Fresnel Frenelova optika; ~, Gaussian Gausova optika; ~, guide - svetlovodna optika; ~, image forming - optika za formiranje slike; ~, incoherent - nekoherentna optika;
optics
1002
~, integrated - integrisana optika, optičko integrisano kolo; ~, interchangeable - promenljiva optika; ~, interferometer - interferometrijska optika; ~, laser laserska optika; ~, layer(ed) slojna optika; ~, lens - sočivasta optika, optika sočiva; ~, light-gathering - svetlosakupljačka optika; ~, light-reflection - svetloreflektujuća optika; ~, light-refraction - svetloprelamajuća optika; ~, light-transmission - sveuopropusna optika; ~, mirror optika ogledala; ~, numerically controlled - numerički upravljena optika; ~, ophthalmic - oftalmološka optika; ~, output izlazna optika; ~, paraxial paraksijalna optika; ~, photographic - foto-optika, fotografska optika; ~, polarization (polarizing) - polarizaciona optika; ~, projection - projekciona optika; ~, receiving - prijemna optika; ~, recorder - optika pisača, registrujuća optika; ~, reflectiong - reflektujuća optika; ~, refracting prelamajuća optika; ~, space prostorna optika, kosmička optika; ~, spectroscopic - spektroskopska optika; ~, stabilized - stabilisana optika; ~, statistical - statistička optika; ~, thin-film - tankofilmska optika; ~, total-reflecting - optika sa totalnom refleksijom; ~, transform - transformaciona optika; ~, transmitting - predajna optika; ~, ultraclean - ultračista optika; ~, waveguide svetlovodna optika; ~, woven fiber - pletena vlaknasta optika optimal - optimalan; ~, almost skoro optimalan; ~, near - blizak optimalan optimality - optimalnost, najbolje svojstvo optimization - optimizacija; ~, cost - optimizacija troškova; ~, design - optimizacija konstrukcije; ~, experimental - eksperimentalna optimizacija; ~, global globalna optimizacija; ~ of parameters - optimizacija parame-
order
tara; ~, performance - optimizacija performanse; ~, process optimizacija procesa optimize — optimizirati optimum - optimum, optimalni ušlo vi (ili režim); ~, conditional uslovni optimum; ~, global globalni optimum; ~, local lokalni optimum; ~, overall potpuni optimum option - mogućnost biranja, opcija, izbor (slobodan), izabrana varijanta optional - opcioni, neobavezan, po želji, po izboru optoelectronic - optoelektronika optron - optron, optronski par; ~, laser - laserski optron Optronics - optronika, optoelektronika order - red, redosled, poredak; stepen, indeks; ispravnost, niz; porudžbina, nalog; svrha, namera; ~, back - zaostala porudžbina; ~, cyclic - ciklični poredak (red); daily ~ of work - svakodnevni red rada; ~, delivery — nalog za otpremu, otpremnica; «-, fringe red interferentnih polova; ~, in u redu, u ispravnom stanju; ~, in bad - u neispravnom stanju; ~, in good (working) - u dobrom (radnom) stanju; ~, in running u radnom stanju ispravan; ~, in working - u radnom stanju; ~, inspection - nalog za kontrolu; ~, made to - izrađen po nalogu (porudžbini); ~, manufacturing nalog za proizvodnju; ~, mode indeks načina (rada); ~, modification work - nalog za radove (rad) na modifikaciji; ~, on - naručen; ~ of spectrum - spektralni red; ~ of testing - redosled testiranja; ~, orientational - orijentacija; ~, perpetual - stalni nalog; ~, production - nalog za izradu (proizvodnju); ~,replenishment -nalog za popunjavanje zaliha; ~, running - tekući nalog, radno stanje; ~, schedule - veliki nalog podeljen na delove po rokovima; ~, servicing - nalog za servisiranje, poredak opsluživanja; ~, standard
order
1003
- standardni nalog; ~, technical tehnički nalog; ~, technological tehnološki nalog; ~, to fill an ispuniti nalog; ~, to get an dobiti nalog; ~, to give an dati nalog; ~, to put in - dovesti u red; ~, to receive an - primiti nalog; ~, to set in - postaviti u red; ~, working - radni nalog; ~, works - pogonski nalog, redosled radova; ~, zero - nulti red ordered - naručen, uređen, trebovan, naređen ordering - naručivanje, trebovanje, naručujući; orijentacija; dovođenje u red; ~, back - ponavljanje porudžbine, povratno naručiti; ~, batch - naručivanje u partijama; ~, helical - spiralna orijentacija; ~, long-range - dugoročna orijentacija; ~, molecular - molekularna orijentacija; ~, nematic nematska orijentacija; ~, short-range - kratkotrajna orijentacija organ - organ, oruđe, sredstvo organization - organizacija; ~, functional - funkcionalna organizacija; ~, memory - organizacija memorije; ~, parent - glavna organizacija, osnovna (glavna) organizacija udruženog rada; ~, staff - organ zicija ljudstva, organizacija administrativnog osoblja orientation - orijentacija; ~, baffle ~, orijentacija ekrana; ~, disordered - nesređena orijentacija; ~, ~, domain - orijentacija domena; ~, fringe - orijentacija interferentnih polova; ~, homeotropic homeotropska orijentacija; ~, homogeneous - homogena orijentacija; ~, phase-matching - orijentacija sa faznom podešenošću; ~, spatial - prostorna orijentacija; ~, substrate - orijentacija podloge; ~, surface - površinska orijentacija oriented - orijentisan; ~, homeotropically - homeotropski orijentisan; ~, homogeneously homogeno orijentisan origin - izvor; ~, noise - izvor šuma
oscillator
origination - nastajanje, nastanak, poticanje (npr. podataka) origin - logička ILI operacija orthicon - ortikon; ~, image superortikon orthoscopic - ortoskopski oscillation - oscilovanje, oscilacija, generisanje; ~, anharmonic neharmonično oscilovanje; ~, axial - aksijalno oscilovanje; ~, bistable - dvostabilno oscilovanje, bistabilna generacija; ~, continuous kontinualno oscilovanje, neprekidni režim rada; ~, coupled - spregnuto oscilovanje; ~, degenerate degenerativno oscilovanje; ~, distributed-feedback - oscilovanje sa raspodeljenom povratnom spregom; ~, driven - prinudno oscilovanje; ~, filamentary - vlaknasto oscilovanje; ~, free - slobodno oscilovanje; ~, fundamental - osnovno oscilovanje, osnovni harmonik; ~, harmonic - harmonično oscilovanje; ~, internal - sopstveno oscilovanje; unutrašnje oscilovanje; ~, nonlinear - nelinearno oscilovanje; ~, phase fazno oscilovanje, fazna nestabilnost; ~, polarized - generisanje polarisanog zračenja; ~, pulsed impulsno oscilovanje, impulsna generacija; ~, regular - regularno oscilovanje; ~, relaxation - relaksaciono oscilovanje; ~, room-temperature - oscilovanje pri sobnoj temperaturi; ~, self-excited - samopobudno oscilovanje; ~, self-sustained - samopodržavajuće oscilovanje; ~, stable stabilno oscilovanje; ~, supermode - jednofrekventna generacija; ~, transient - prelazno oscilovanje, nestabilno oscilovanje; ~, uncoupled - nespregnuto oscilovanje; ~, undamped - neprigušeno oscilovanje; ~, unidirectional - jednosmerna generacija; ~, unstable - nestabilno oscilovanje; ~, unsteady - nestabilno oscilovanje, neuravnoteženo oscilovanje oscillator - oscilator, generator oscilacija; ~, anharmonic - ne-
oscillator
1004
harmonični oscilator; ~, coupled spregnuti oscilator; ~, CW - neprekidni oscilator; ~, CW pumped - oscilator sa neprekidnim pumpanjem; ~, diffraction-limited difrakciono ograničeni oscilator; ~, diffractively coupled - difrakciono spregnuti cscilator; ~, doubly resonant - dvorezonantni oscilator; ~, dual laser - dvojni laserski oscilator; ~, external eksterni oscilator, spoljni ~»nerator; ~», feedback - oscilator sa povratnom spregom; ~, gated strob oscilator, stroboskopski oscilator; ~, high-gain - oscilator velikog pojačanja; ~, injection oscilator injekcionih signala; ~, internal - interni oscilator, unutarrezonantni generator; ~, intermode - oscilator sa uzajamnim dejstvom načina (rada); ~, master - glavni oscilator; ~, monomode - jednomodni oscilator; ~, multimode - višemodni oscilator; ^~, nondegenerate - nedegenerativni oscilator; ~, optically tuned optički podešeni oscilator; ~, picosecond - oscilator pikosekundnih impulsa; ~, pulse - impulsni generator; ~, Q-switched - generator sa modulacijom dobrote (Q)> ~J self-excited - samopobudni oscilator; ~, semiconductor - poluprovodnički oscilator; ~, single-frequency - jednofrekventni oscilator; ~, single-mode - jednonačinski oscilator; ~, supermode - jednofrekventni oscilator; ~, tunable - oscilator sa podešavanjem; ~, visible - generator vidljivog dijapazona oscilloscope - osciloskop; ~, double(-beam) - dvomlazni osciloskop out - izvan, oštećen, ne radi, bez tačnosti outage - prestareti, jednostavan prekid rada outcome - rezultat, ishod, posledica; ~, favorable - povoljan ishod; ~ of experiment - ishod eksperimenta; ~, possible - moguć ishod; ~, successful - uspešan ishod; ~, unfavorable - nepovoljan ishod;
output
~, unsuccessful - neuspešan ishod; ~, very likely - veoma verovatan ishod outcoupling - izvod, sprega, odvod outdated v. out-of-date outdiffused - dobijen obratnom difuzijom outdiffusion - obratna difuzija, difuzija s površine outdoor - napolje, pod vedrim nebom outfit - oprema, agregat, aparatura; opremiti outmoded - zastareo, demodiran out-of-commission - u neispravnom stanju out-of-control - izvan kontrole, bez uticaja out-of-date - zastareo, ispao iz upotrebe out-of-flatness - neravan, neizravnat out-of-focus - van fokusa, nefokusiran out-of-line - koji odstupa od primenjene tehnologije out-of-operation - ne radi, isključen out-of-order - pokvaren, ne radi out-of-position - pomeren sa položaja out-of-repair - nepopraviv, istrošen out-of-run (out-of-service) v. out-of-operation out-of-shape - bez oblika, izobličen out-of-size - izvan veličine out-of-time - izvan vremena, sa pomaknutim rokovima out-of-tolerance - izvan tolerancije out-of-true - netačno postavljen (podešen) out-of-use - neupotrebljiv out-of-work - v. out-of-operation outproduce - premašiti proizvodnju output - izrada, izlaz, prinos, proizvodnost, učinak, izlazni efekat, rezultat izračunavanja; ~, actual stvarni učinak; ~, adjustable regulisani izlaz; ~, amplifier izlaz pojačavača; ~, average srednji izlaz; ~, bandwidth-limited - izlaz sa ograničenom širinom opsega; ~, beam - izlazni mlaz, izlazni snop; ~, broad-band - širokopojasni izlaz; ~, cavity - izlaz šupljine; ~, circy-
output
1005
larly plaorized - kružno polarisani izlaz; ~, coherent - koherentni izlaz; ~, correlator - izlaz korelatora; ~, daily - dnevni učinak; ~, detector - detektorski izlaz; ~, double-frequency - izlaz sa dvojnom frekvencijom; ~, double-pulse - udvojeni izlazni impuls; ~, doubler - izlaz udvajača frekvencije; ~, downconverted izlaz sa umanjenom frekvencijom; ~, dual wavelength - izlaz sa dve talasne dužine; ~, effective efektivan učinak; ~, elliptically polarized - eliptički polarisani izlaz; ~, energy - energetski izlaz, izlaz snage, energija izlaza; ~, filtered - filtrirani izlaz; ~, focused - fokusirani izlaz; ~, frequency-doubled - izlaz sa udvojenom frekvencijom; ~, full - maksimalni učinak; ~, fundamental - osnovni izlaz; ~, high-power - izlaz velike snage; ~, hourly - učinak na čas; ~, idler - izlaz praznog hoda; ~, incoherent - nekoherentni izlaz; ~, linearly polarized - linearno polarisani izlaz; ~, long-pulse izlaz u režimu dugih impulsa; ~, maximum - maksimalni učinak (ili proizvodnja); ~, mode-selected - izlaz sa selekcijom načina (rada); ~, modulated - modulisani izlaz; ~, momentary - trenutni učinak; ~, monochromatic - monohromatski izlaz; ~, multicolored) - višebojni izlaz; ~, multiline - višelinijski izlaz, multifrekventni izlaz; ~, multiple-Raman shifted - izlaz višestrukog kombinacionog zasejanja; ~, nominal - nominalni učinak; ~, nonpolarized - nepolarisani izlaz; ~, normal - normalni učinak; ~, normal-mode - izlaz za normalni način (rada); ~, oscillator - izlaz oscilatora; ~, partially polarized - delimično polarisani izlaz; ~, peak - vršna snaga izlaza, vršni izlaz; ~, permanent - permanentni učinak, dugoročna proizvodnja; ~, polarized - polarisani izlaz; ~, power - izlaz snage,
overhaul izlazna snaga; ~, Q-spoiled - izlaz lasera sa modulacijom dobrote (Q); ~, radiation - izlazno zračenje; ~, rated - nominalni učinak; ~, real - stvarni učinak, stvarna proizvodnja; ~, scannable - izlaz koji se može skanirati; ~, second harmonic - izlaz drugog harmonika; ~, signal - izlazni signal; ~, single-frequency - jednofrekventni izlaz; ~, specific - specifični učinak, specifična proizvodnja; ~, spectral - spektralni izlaz, spektar izlaznog zračenja; ~, stabilized - stabilisani izlaz; ~, sum(-frequency) - izlaz na zbirnoj frekvenciji; ~, supermode jednofrekventni izlaz; ~, TEM izlaz na TEM načinu (rada); ~, total - ukupni učinak, ukupna proizvodnja; ~, transmitter izlaz predajnika; ~, tunable (tuned) - podesivi izlaz, izlaz sa podešavanjem; ~, ultrastable visokostabilni izlaz, ultrastabilni izlaz; ~, unpolarized- - nepolarisani izlaz; ~, upconverted izlaz sa povišenom frekvencijom; ~, useful - koristan učinak, korisna mogućnost, korisni izlaz; ~, visible - vidljivo izlazno zračenje outwear - ishabati, istrošiti outworn - ishaban, istrošen overage - vreme iznad normalnog veka upotrebe; prestar overall - uopšte, potpuno, opšti overcharge - prepunjavanje, preveliki naboj, preopteretiti overdesign - proračun sa nepotrebnom rezervom overdevelopment - prekomerni razvoj overdriven - preopterećen overestimation - precenjivanje, precenjenje overirradiation - prekomerno zračenje overflow - preliv, prepunjavanje, brojka veća od broja koji se može da prikaže overga(u)ge - odstupanje od mere overhaul - remont, pregled, remontirati, podrobno pregledati; ~,complete - kompletan remont; ~,
overhaul
1006
in-situ - remont na licu mesta; ~ 3 machinery - remont mašina, kapitalni remont opreme; ~, main tenance - tekući remont; ~ ,major - glavni (veliki) remont; ~, preventive - preventivni remont; ~, regular - regularni remont; ~, routine - rutinski pregled; ~, toppotpuni remont overhead - troškovi poslovanja overlap - preklapanje, preklop; ~, besm - preklapanje zraka, preklapanje snopova; ~, character preklapanje slova, preklapanje simbola; ~, hologram spectrum preklapanje hologramskih spektara; ~, pulse - preklapanje impulsa; ~, spatial - prostorno preklapanje; ~, spectral - spektralno preklapanje; ~, spectrum - preklapanje spektra overlapping-preklapanje; ~, band - preklapanje opsega overload - preopterećenje, preopteretiti; ~, momentary - trenutno preopterećenje; ~, operating eksploataciono preopterećenje; ~, permissible - dozvoljeno preopterećenje; ~, thermal - toplotno preopterećenje overloading - preopterećenje overmaintenance - prekomerno održavanje
oxyluminescence
overmeasure - prebačaj dozvoljene količine overmoded - višemodni, sa više načina (rada) overranging - neodgovaranje normi overrate - preceniti overriding - najahivanje (skazaljki), prelaženje preko, preopterećenje (mernog uređaja) overrunning - prelivanje, neodgovaranje normi overshoot - prebacivanje određene vrednosti overshooting - višestruko previšenje praga oversight - nadzor, omaška, previd oversimplified - prekomerno uprošćen, prepojednostavljen oversized - veće veličine, preuveličan overstock - nepotrebna zaliha, prekomerna zaliha overstrained - prenapregnut overstress - prenapregnuti, prenaglasiti, podvrgnuti prekomernom naprezanju overvalue - preceniti, precena, precenjivanje overweight - prevelika težina, težina iznad dozvoljene, preopteretiti overwork - peopteretiti, izandati oxyluminescence - oksiluminescencija
package - paket, pakovanje; komplet; pakovati; blok; ~, defective - neispravan paket, oštećen paket; ~, experiment - komplet aparata za eksperimente; ~, maintenance komplet za održavanje; ~, plug-in -blok(paket) zautikanje; ~, spare - rezervni paket; ~, standard standardni paket packaged - upakovan packaging - upakovanje, razmeštanje, pakovanje packet - paket, komplet; spremiti, upakovati; ~, experiment - komplet za eksperimente pad - podloška, jastuče, podmetač paint -premaz, premazati; ~, anticorrosive (antirusting, corrosion-inhibiting) - antikorozioni (protiv rđe, koji inhibira koroziju) premaz; ~, corrosion-resistant premaz otporan na koroziju; ~, fungus-resistant (mold-resistant) - premaz otporan na gljivice (funguse), (otporan na bud); ~, protective - zaštitni premaz; ~, water-resistant - premaz otporan na vodu; ~, weatherproof vodonepropustivi premaz panel - komisija; panel, tabla; polje; ~, alarm - signalna tabla; ~, visual control - tabla za vizuelnu kontrolu paper - članak, hartija; stav; ~, antirust - antikoroziona hartija; ~, arithmetic - aritmetička har-
tija (za izradu dijagrama u aritmetičkom razmeru); ~, graph milimetarska hartija; kockasta hartija; hartija za izradu grafikona; ~, log (arithmic) - logaritamska hartija; ~, plotting v. graph paper par - po standardu; ravan, jednak paraboloid - paraboloid parallel - paralelno, paralelno jedinjenje, paralela paralleling - paralelno uključenje parallel-series - paralelno — u nizu parameter - parametar; ~, continuous - kontinualni parametar; ~, cost - parametar koštanja; ~, critical - kritični parametar; ~, design - propračunski (konstrukcioni) parametar; ~, discrete diskretni parametar; ~, environmental - parametar okoline; ~, estimable - procenjiv (odrediv) parametar; ~, estimated - ocenjeni (određeni) parametar; ~, functional - funkcionalni parametar; ~, generalized - uopšteni parametar; ~, incidental - slučajni parametar; ~, incidental slučajni- parametar; ~, input parametar ulaza; ~, lot - parametar lota (partije, dela); ~, maintenance - parametar održavanja; ~, manufacturing - proizvodni parametar, tehnološki parametar; ~ of distribution - parametar distribucije (raspodele); ~, optimal -
parameter
1008
optimalni parametar; ~, part parametar dela; ~, performance parametar performanse; ~, shape parametar oblika; ~, state - parametar stanja; ~, statistical statistički parametar; ~, time-dependent - parametar zavisan od vremena; ~, time-varying — parametar promenljiv sa vremenom; ~, unknown - nepoznati parametar; ~, utilization - koeficijent upotrebe part - deo, element; deliti, odvojiti; ~, age-sensitive - deo osetljiv na starenje; ~, approved - odobreni deo; ~, broken - polomljeni deo; ~, change - deo za zamenu; ~, component - sastavni deo; ~, critical - kritični deo, deficitni delo; ~, defect - neispravan deo; ~, hand-tooled - ručno obrađen (izrađen) deo; ~, high-tolerance - deo sa malim odstupanjima; ~, high-usage - deo koji se mnogo koristi; ~, high-wear - deo koji se brzo haba (troši); ~, nonstandard - nestandardni deo; ~, obsolete - zastareli deo; ~, old-style - deo starog tipa; ~, on-the-shelf - rezervni deo; ~, oversize - deo sa veličinom većom od potrebne; ~, prefabricated gotovi deo; ~, preproduction deo za pretproizvodnju; ~, purchased - kupljeni deo; ~, rejected - odbačeni deo; ~, repair - popravljeni deo; ~ , repairable - deo kcji se može popraviti; ~, replaceable (replacement) - zamen1 jivi deo; ~, reserve - rezervni deo; ~, retrofit - naknadno upasovani deo; ~, reusable - deo koji se može ponovo koristiti; ~, sampling - izabiranje delova; deo za uzorkovanje (biranje); ~, scrapped - odbačeni (škartirani, otpisani) deo; ~, selective v. sampling part; ~, serviceable - upotrebljiv deo; ~, spare - rezervni deo; ~, spoiled - upropašćeni deo: - , standard - standardni deo; ~, structural - strukturni deo; ~, swapped - zamenjeni deo; ~, troublesome - neodgovarajući deo;
penetrometer
~, undersize - deo manje veličine od potrebne; ~, undersize spare - rezervni deo manje veličine; ~, vital - vitalni (bitni) deo; ~, vulnerable - slabi deo; ~, wearing - habajući deo; deo trošenja; ~, worn-out - istrošeni deo parter - delilac, razdeljivač; jedan od dva bloka particular - poseban, zaseban, pojedinačan, vanredan; leading ~ s - posebne osobenosti partition - pregrada, deoba, podela, odvajanje, razlaganje, raščlanjivanje party - grupa, brigada, tim, partija; ~, maintenance - grupa za održavanje; ~, repair - grupa za popravke; ~, sample - partija uzoraka path - putanja, put, fizička sredstva za izvršavanje zadataka; ~, activity - putanja aktivnosti; ~, critical - kritična putanja; ~, semi-critical - polukritična putanja; ~, slack - putanja sa rezervom (vremena); ~, surplus - putanja sa viškom rezerve; putanja u višku pathology - patologija, stanje; ~, system - stanje sistema pattern - obrazac, šablon, oblik, model, tip, crtež, dijagram, šara, mustra; ~, chance - slučajan model, slučajan oblik; ~, error model grešaka; ~, search - oblik traženja; ~, service - model opsluživanja pavload - koristan teret payment - plaćanje, otplata payoff - isplata, otplata; isplaćivanje, otplaćivanje peak - pik, maksimum; vrh krive peakedness — oštrina površine (kod raspodele) peaky - sa oštrim vrhom (o krivoj) penalization - kažnjavanje, kažnjenost penalty - penal, kazna penetrant - penetrant, sredstvo koje penetrira, probijajući penetration - penetracija, prodiranje, probijanje penetrator - ulubljivač, vrh sa kuglom, probijač penetrometer - penetrometar
percent
I
1009
percent - procent percentile - u postocima, percenil; odsto perfection - usavršavanje, savršenstvo, savršenost performability - sposobnost za rad performance - performansa, izvršavanje, vršenje rada; ~, acceptable-prihvatljiva performansa; ~, adequate - adekvatna performansa; ~, defect-free - performansa bez kvarova; ~, design - proračunata performansa; ~r, error-free - performansa bez grešaka; ~, estimated - procenjena performansa; ~, operational - operativna (radna) performansa; ~, optimum - optimalna performansa; ~, overall - opšta performansa; ~, peak - maksimalna performansa; ~, poor - slaba performansa; ~, running - performansa u toku rada; ~, safe - bezbedna (sigurna) performansa; ~, standard - standardna performansa; ~, strength - karakteristična čvrstoća; ~, top - maksimalna performansa period - period, ciklus, proteklo vreme; ~, busy - period zauzetosti; ~, degradation - period degradacije (pogoršanja svojstava); ~, depreciation - period amortizacije; ~, design - period (stadijum) projektovanja; ~, earing period unosne upotrebe; ~, endurance - rok trajanja, period izdržljivosti; ~, guarantee - garantni rok; ~, implementation - period primene; ~, infant failure (infant mortality) - period uhodavanja (razrađivanja), period ranih kvarova; ~, inspection - period kontrole za prijem; ~, nonoperating - period van upotrebe (rada); ~, normal operating period normalnog rada; ~, observation - period posmatranja; ~ of forecast - period prcgnoze; ~ of loading - period opterećenja (punjenja); ~ of repair - period popravke; ~ of service - period servisa (opsluživanja); ~, on-load - period pod opterećenjem; ~, operating - radni period; ~, 84 Rečnik
philosophy
overhaul - period radova na opštem remontu; ~, performance period eksploatacije (rada); ~, return - period vremenskog rada; ~, sampling - period uzorkovanja; ~, trial - probni period; ~, usage - period upotrebe; ~, useful life - period eksploatisanja; ~, waiting - period čekanja; ~, warranty - period jemstva; ~, wearing-in - period habanja permanent - permanentan, trajan, neizmenjen permit - dozvola, omogućiti, dozvoliti; ~, operating - dozvola za rad; ~, work - dozvola za proizvodni rad persistent - stalan, trajan, postojan, uporan personnel - personal, osoblje; ~, contractor - osoblje izvođača; ~, fabrication - proizvodno osoblje; ~s field - osoblje za eksploatisanje (na mestu postavljanja); ~, maintenance (operating) - osoblje za održavanje; ~, production osoblje iz proizvodnje; ~, repair osoblje za popravke (remont); ~, supervisory - osoblje tehničke kontrole ; ~, support - tehničko osoblje perturbation of regime - oštra izmena režima phase - faza, stadijum, etapa, period; ~, acquisition - faza prikupljanja; ~, development - faza razvoja; ~, evaluation - faza ocenjivanja; ~, information - faza sakupljanja informacija; ~, investigation faza istraživanja; ~ of operation - faza radova; ~ of service faza servisa; ~, operational faza korišćenja; ~, preliminary design - faza prethodnog projektovanja; ~, production - faza proizvodnje; ~, quality - faza obezbedenja kvaliteta; ~, retest - faza ponovljenog ispitivanja; ~, testing - faza ispitivanja phase-out - prestanak rada, prestanak proizvodnje philosophy - filozofija, osnova, osnovni princip; ~, design - princip konstruisanja
physics of failure
1010
physics of failure - mehanizam kvara piece - komad, deo; ~, off-limit komad sa veličinom (merom) koja je izvan datih granica; ~, production - proizvodni deo (komad); ~, repair - deo za popravku; ~, sample - izabrani deo, komad iz izbora; ~, work - komad za obrađivanje, radni komad piece-production - proizvodnja po komadu, proizvodnja na komad piecework - rad na komad, rad po ugovoru pilot - opitni, poluindustrijski, eksperimentalni pinpoint - ukazati na, ustanoviti, utvrditi pipe - cev; vijužnica; ~, adapting fazonska cev, fiting; ~, admitting - uvodna cev; ~, air - vazdušna cev; ~, angle - koleno; ~, antipriming v. dry pipe; ~, bare - cev bez zavojnice, cev bez izolacije; ~, bent - koleno cevi; ~, black - cev od crnog metala; ~, blast - pisak aparata za peskiranje, parouvođna cev; ~, blowoff ispušna cev; ~, brake - glavna cev pneumatskog sistema kočenja; ~, branch - odvodna cev, trosmerni od vodnik; ~, circulation cirkulaciona cev, cev povratnog voda; ~, coil - vijužnica; ~, coiled expansion - kompenzaciona vijužnica; ~, collecting kolektor; ~, compensating - kompenzaciona sekcija cevi; ~, cooling - rashladna vijužnica; ~, corrugated - cev od talasastog lima; ~, cross - četvorostrani fiting za cevi; ~, dip - cev sa krajem uronjenim u vodu; ~, discharge odvodna cev; ~, distribution razvodna cev; ~, dog's leg bend - dvokolenasta cev; ~, double-extra strong v. double-strength pipe; ~, double-strength - veoma čvrsta cev, cev sa debelim zidovima; ~, downflow - ispušna cev, odvodna cev; ~, downtake v. downflow pipe; ~, drain - odvodna (drenažna) cev; ~, drainage v. drain pipe; ~, drip - cev za
pipe odvođenje kondenzacione vode iz parovoda; ~, drowned - uronjena cev; ~, dry - perforirana cev; ~, earthenware - keramička cev; ~, eduction - ispušna cev, odvodna cev; ~, exit - ispušna cev, odvodna cev; ~, expansion v. compensating pipe; ~, feed dovodna cev, cev za napajanje; ~, flange(d) - cev sa prirubnicom; ~, flexible - elastični rukav; ~, gilled - rebrasta cev; ~, hose gipki rukav; ~, hydraulic - cev za tečnosti pod visokim pritiskom; ~, induction - usisna cev; ~, intake - usisna cev; ~, knee koleno; ~, levelling - spojna cev (između dva rezervoara); ~, line cev za postavljanje električnih vodova; ~, loricated - cev sa unutrašnjom bitumenskom prevlakom; ~, lubricating - cev za podmazivanje; ~, main - magistralna cev; ~, makeup v. adapting pipe; ~, mud - cev za ispuštanje prljavštine; ~, multiflame blow - višeplameni gorionik; ~, offtake - odvodna cev; ~, oil - cev za podmazivanje; ~, outlet - odvodna (ispušna) cev; ~, overflow - ispušna cev, prelivna cev; ~, pitch - cev za ispuštanje kondenzata; ~, polyethylene - polietilenska cev; ~, purge - ispušna cev; ~, receiver - prijemna cev, dovodna •cev; ~, rectangular - cev pravouglog preseka; ~, rolled - valjana cev: ~, rose - usisna cev sa mrežom; ~, run-down - ispušna cev; ~, runner - ulivni kanal; ~, seamless - bešavna cev; ~, service - ispušna cev; ~, sewer - kanalizaciona cev; ~, smoke dimna cev; ~, soot - uređaj za produvavanje čađi; ~, spiral-riveted - spiralno zakovna cev; ~, spiral-welded - spiralno zavarena cev; ~, steam - parna cev, paro vod; ~, stoneware - keramička cev; ~, suction - usisna cev; ~, supply - dovodna cev; ~, syphon - sifonska cev; ~, tail - usisna cev (pumpe); ~, tap - ispušna cev; ~, tapping v. tap pipe; ~, te-
pipe .
1011
lescopic - teleskopska cev; ~, template - fazonska cev; ~, trombone v. telescopic pipe; ~, twin - dvojna cev, dvostruka cev; ~, union - spojna cev; ~, vapor - parna cev, paro vod; ~, vitrified keramička glazirana cev; ~, waste - ispušna cev; ~, water - vodovodna cev; ~, walded - zavarena cev; ~, wrapped - izolovana cev; ~, wrought - zavarena cev pitting - piting, korozija uz stvaranje rupa, piting korozija; ~, initial početni piting; ~, progressive progresivni piting place - mesto, položaj; staviti, razmestiti; odrediti; ~ of discoverymesto otkrića; ~, work - radno mesto plain - običan, ravan, bez ukrasa plan - plan, planirati, izraditi plan; projekt, šema, crtež; horizontalna projekcija, izgled u ravni; ~, acceptance - plan kontrole prijema; ~, acceptance sampling - plan uzimanja uzoraka za prijem; ~, advanced development - plan poodmaklog razvoja, plan razrade eksperimentalnog etalona; ~, appraisal - plan ocenjivanja; ~, arrangement - plan raspoređivanja; ~, attributes (sampling) plan (uzimanja uzoraka) za kontrolu prema oznakama kvaliteta; ~, Bayesian sampling - bajesovski plan uzimanja uzoraka; ~, binomial sampling - binominalni plan uzimanja uzoraka; ~, combined sampling - kombinovani plan uzimanja uzoraka; ~, continuous inspection - procedura neprekidne kontrole; ~, continuous sampling - plan neprekidnog uzimanja uzoraka; ~, contract definition - plan za izradu osnovnih stavova ugovora; ~, contractor product assurance - plan ugovarača za obezbeđenje kvaliteta proizvoda; ~, curtailed sampling v. reduced sampling plan; ~, data-accumulation plan akumulacije (prikupljanja) podataka; ~, defects-per-unit sampling - plan odabiranja za kontrolu prema broju nedostataka na proiz-
plan vodu; ~, dependability - plan za obezbeđenje pouzdanosti; ~, double sampling - plan duplog uzimanja uzoraka; ~, factorial plan faktornog opita, faktorni plan; ~, fixed-samole-size sampling plan uzimanjUruzorka (za kontrolu) pri postojanoj veličini uzorka; ~, fixed-time-testing - plan ispitivanja proizvoda u određeno vreme (ili za određeno vreme); ~, fraction defective sampling - plan uzimanja uzoraka za kontrolu uzimajući u obzir frakciju proizvoda sa nedostacima; ~, frequent-sample - plan kontrole sa čestim uzimanjem uzoraka; ~, graphic sampling grafički plan uzimanja uzoraka; ~, group - plan grupe, grupni plan; ~, improved - poboljšani (doterani) plan; ~, incentive - plan nagrađivanja; ~, inspection plan kontrole (za prijem); ~, item-by-item inspection - plan kontrole za prijem stavke po stavke; ~, large-sample — plan kontrole na većem uzorku; ~, life-test plan za ispitivanje za dugotrajnost (vek trajanja); ~, lot acceptance plan za kontrolu za prijem partija; ~, lot-by-lot sampling - plan za uzimanje uzoraka (za kontrolu) partije po partije; ~, lot template - plan prijema prema šablonu; ~, maintenance support - plan za obezbeđenje održavanja; ~, management - plan organizacije; ~, multiple sampling - plan višekratnog uzimanja uzorka za proveru; ~, nonparametric sampling - plan neparametrijskog uzimanja uzoraka; ~, normal sampling - plan normalnog uzimanja uzoraka; ~, preliminary technical development - plan preliminarnog tehničkog razvoja; preliminarni plan tehničkog razvoja; ~, process acceptance - plan za prijem procesa; ~, process control - plan za kontrolu procesa; ~, product assurance - plan za obezbeđenje proizvoda; plan za obezbeđenje kvaliteta proizvoda; ~, qualification - plan prve kontrole;
plan
1012
plan kontrole prve partije ili prvog proizvoda; ~, quality-and-reliability - plan za obezbedenje kvaliteta i pouzdanosti; ~, quality assurance - plan za obezbedenje kvaliteta; ~, quality rating - plan za deklarisanje kvaliteta; ~, reduced sampling - plan za smanjenje uzimanja uzorka; ~, reliability demonstration - plan za prikazivanje pouzdanosti; ~, reliability engineering - plan tehničkog obezbedenja pouzdanosti; ~, reliability evalution - plan za procenjivanje pouzdanosti; ~, reliability qualification - plan za kvalifikovanje pouzdanosti; ~, reliability sampling - plan za kontrolu pouzdanosti uzimanjem uzoraka ; ~, reliability testing - plan za ispitivanje pouzdanosti; ~, reliable life - plan korišćenja bez problema; ~, repair-and-maintenance - plan popravki i održavanja; ~, replacement - plan zamena; ~, R/M v. repair-and- maintenance plan; ~, sample plan uzimanja uzorka, plan odabiranja proizvoda; ~, sampling plan uzimanja uzorka za pro veru; ~, sequential life test - plan redosleda ispitivanja za vek trajanja; ~, sequential sampling plan redoslednog uzimanja uzorka; ~, single sampling - plan uzimanja jednog uzorka; ~, skip-lot sampling v. reduced sampling plan; ~, standard test plan standardnog inspitivanja; ~, supplier quality assurance plan za obezbedenje superkvaliteta; ~, survey - plan praćenja; ~, system development - plan razvoja sistema; ~, system package - plan ukomponovanja sistema; ~, technical development - plan tehničkog razvoja; ~, ten-percent sampling - plan desetoprocentnog uzimanja uzorka za kontrolu; ~, test - plan testa, plan ispitivanja; ~, tightened sampling - plan strožeg uzimanja uzorka; ~, unique sampling - plan jednokratnog uzimanja uzorka; ~, variables (sam-
point
pling) - plan uzimanja uzorka promenljivih; plan kontrole uzimanjem uzoraka prema oznakama kvaliteta plane - ravan; ~ of rupture - ravan prekida (razaranja) planning - planiranje, projektovanje; ~, advanced - poodmaklo planiranje, perspektivno planiranje; ~, business - planiranje poslova; ~, capacity - planiranje kapaciteta; ~, inspection - planiranje kontrole; ~, management - planiranje upravljanja; ~ of experiments planiranje eksperimenata; ~, production - planiranje proizvoda; ~, project - planiranje radova na projektu; ~, quality - planiranje nivoa kvaliteta; ~, repair - planiranje popravki plant - fabrika, pogon, ustanova, radionica, postrojenje, proizvodna oprema; ~, experimental - eksperimentalna fabrika; ~, jobbing - remontna radionica; ~, pilot poluindustrijsko postrojenje plant-manufactured - fabričke izrade plate - ploča, tablica plot - graf, grafikon, dijagram, šema, plan; praviti grafikon plotting - nanošenje podataka u grafikon, izrada krivih, ucrtavanje krivih point - t a č k a , momenat (vremena), mesto; ~, breaking(-down) tačka prekida (kidanja), tačka kvara (loma); ~, check (control) kontrolna tačka, momenat kontrole; ~, critical - kritična tačka; ~, design - proračunska tačka; ~, initial - početna tačka; ~, inspection - tačka kontrole; ~, maintenance - tačka održavanja; ~, measurement - tačka merenja; ~ of facture - tačka preloma; ~ of regeneration - momenat regeneracije; ~, operating - operativna (radna) tačka; ~, probability tačka verovatnoće (na grafu); ~, reference - referentna tačka, početna tačka; ~, representative reprezentativna tačka; ~, sample - mesto uzorkovanja, tačka izbora;
point
1013
~, selling - tačka prodaje (na dijagramu poslovanja); ~,servicing - tačka servisirani a (opsluživanja); ~, set - data tačka, izabrana (određena) tačka; ~, terminal krajnja tačka; ~, upper significance - gornja tačka značaja, tačka gornjeg značaja; ~, working radna tačka policy - politika, strategija, metodika, pravilo; ~, design - metodika projektovanja; ~, inspection pravila (politika) kontrole za prijem; ~, maintenance - pravila održavanja, politika održavanja; ~, ordering - politika naručivanja; ~, renewal - politika obnove; ~, repair - politika obnove; ~, replacement - politika zamene; ~, replenishment - politika popunjavanja zaliha (dopune); ~, restocking - politika ponovnog stvaranja zaliha; ~, stocking - politika stvaranja zaliha; ~, warranty - politika jemstva, garantovana obaveza pool - rezerva, zaliha (npr. delova), depo; objediniti pooling - objedinjenje, grupisanje, objedinjavajući population - populacija, sveukupnost, ljudstvo portion - deo, obrok, podeliti, razdeliti, deliti (na porcije) position - položaj, mesto postavljanja, pozicija positioning - stavljanje na mesto, postavljanje positive - pozitivan, veran positive-acting - pozitivno delujući possibility of error - mogućnost (nastajanja) greške post-test - nakon ispitivanja, posle testiranja (testa) postulate - postulat, postulisati power - stepen, snaga, jačina, sila powerful - snažan practical - praktičan, realan, stvaran practice - praksa, iskustvo, postupak; ~, routine - rutinski postupak; ~, safe - tehnika bezbednosti; ~, standard - standardni postupak preageing - predstarenje, veštačko starenje
preproved
precaution - predostrožnost, mera predostrožnosti; ~, safety - mera bezbednosti; ~, storage - postupak za lagerovanje, pravila uskladištenja precede - prethođenje, prethoditi precheck - pretkontrola, prethodna provera precision - preciznost, stepen (mera) tačnosti, tačnost; ~ of estimate tačnost procene predecessor - prethodnik, prethodni događaj predesign - prethodni proračun, pretprojekt predictable - predvidiv, predskaziv, koji se može predskazati prediction - predskazanje, prognoza, prognoziranje; ~, approximate približna prognoza; ~, exact precizna prognoza, egzaktno predskazanje; ~, performance - prognoza performanse; ~, statistical statistička prognoza; ~, to make theoretical - dati teoretsku prognozu predictor - nezavisna promenljiva (varijabila), uređaj za prognoziranje preemption - ranija kupovina (nabavka), preče pravo, prekid opsluživanja preemptive - sa prečim pravom, koji prekida opsluživanje (o prioritetu) preevaluate - prethodno oceniti preexamination - prethodno ispitivanje premature - prevremen premium - prvorazredni, prve klase, višeg kvaliteta, premija, ažija, visak preparation - priprema, prethodna obrada; ~, maintenance - priprema za održavanje, priprema održavanja; ~, method - razrada metode; priprema metode; ~ report - priprema izveštaja; ~, sample - priprema uzorka preproduction - pretproizvodnja, opitna serija preprototype - prototip za ispitivanja preproved - prethodno ispitan (proveren)
presentation
1014
presentation - prikaz, predstavljanje, prezentiranje; ~, data - prezentiranje podataka; ~, tabular tabelarni prikaz preserving - konzerviranje, zaštićivanje, zaštita pressure - pritisak, sila na jedinicu površine; ~, air - vazdušni pritisak, atmosferski pritisak; ~, allowable - dozvoljeni pritisak; ~, barometric - barometarski pritisak; ~, boiler - pritisak u kazanu; ~, capillary - kapilarni pritisak; ~, collapsing - razorni pritisak; ~, constant - ujednačeni pritisak; ~, critical - kritični pritisak; ~, diagram - dijagram pritiska; ~, discharge - ulazni pritisak; ~, dinamic - dinamički pritisak; ~, effective - efektivni pritisak; ~, entrance - ulazni pritisak; ~, forged part - matricirani otkivak; ~, forging - matricirani otkivak; ~, lubrication prinudno podmazivanje; ~, maintenance valve - ventil za regulaciju pritiska; ~, measurement - mcrenje pritiska; ~, meter - manometar ; ~ of steam - mapon pare; ~, operated - pneumatski pritisak; ~, peak - maksimalni pritisak; ~, propagation - rasprostiranje pritiska; ~, reducing transformer - redukcioni transformator; ~, release valve - redukcioni ventil; ~, relief valve - sigurnosni ventil; ~, resonance - rezonanca napona; ~, return - protivpritisak; ~, ring - zaptivni prsten; ~, roller - gornji valjak (valjaonica); ~, sensitive - samolepljiv, osetljiv na pritisak; ~, sensitive adhesive - lepak; ~, sensitive adhesive film - samolepljiva folija za kasiranje; ~, sensitive switch - membranski preklopnik; ~, sequence valve - kompenzacioni ventil; ~, thermometer - manometarski termometar; ~, top v. peak pressure pretested - prethodno testiran (ispitan) pretesting - prethodno testiranje (ispitivanje)
probability
prevention - zaštita, sprečavanje, onemogućavanje; ~, accident zaštita od nesrećnih slučajeva; ~, corrosion - zaštita od korozije; ~, defects - sprečavanje (pojave) nedostataka: ~, rust - sprečavanje rde, zaštita od rdanja preventive - preventiva, zaštitna mera, preventivan, zaštitan prime - prvoklasan, prve klase, boljeg kvaliteta principle - princip, pravilo, zakon, osnova; ~ s of design - principi projektovanja. osnove konstruisanja; ~, action - princip akcije (dejstva); ~, functional - funkcionalni princip, pravilo grupisania delova; ~ . operating - operativni princip; princip delovanja priorit y - prioritet, preimućstvo; ~ . absolute - apsolutni prioritet; ~ , dynamic - dinamički prioritet; <•>-. first - prvi prioritet; ~, high visoki prioritet: ~, lower - niži prioritet; ~, preemptive - prioritet prekida opsluživanja; ~, relative - relativni prioritet: -<-, repair - prioritet popravki; ~, State - prioriiOt stanja, prioritet koji zavisi od stanja (^npr. sistema}; ~, static - statički prioritet probability - verovatnoca; ~, absolute - apsolutna verovatnoca; ~, additive - aditivna verovatnoca; •»a posteriori — aposteriorna verovatnoca; ~ a priori - apriorna - verovatnoca; ~, balking - verovatnoca neprisajedinjenja sa sredinom; ~, binomial - verovatnoca binomne raspodele; ~, break-even - verovatnoca rada bez gubitka; ~, busy-period - verovatnoca pojave intervala zauzetosti; ~, completely additive - potpuno aditivna verovatnoca; ~, composite - složena (potpuna) verovatnoca; ~, conditional - uslovna verovatnoca; ~, cumulative - kumulativna verovatnoca; ~, detection verovatnoca utvrđivanja (otkrivanja'): ~, deterioration - verovatnoca pogoršavanja: ~, drift-failure verovatnoca pojave postepenog kvara; ~, empirical - empirijska
probability
1015
verovatnoca; ~, equal - jednaka verovatnoca; ~, estimating - ocenjujuća verovatnoca; ~, event verovatnoca pojave događaja (u direktnom roku); ~, existence verovatnoca egzistencije, apriorna verovatnoca; ~, failure - verovatnoca pojave kvara (otkazivanja); ~, failure detection - verovatnoca otkrivanja kvara; ~, failure-free mission - verovatnoca rada bez kvarova; ~, false-alarm - verovatnoca lažne uzbune; ~, general - opšta verovatnoca; ~, guaranteed - garantovana verovatnoca; ~, idleness - verovatnoca odsustva naloga za rad; ~ in all - najverovatnije, po opštoj verovatnoći; ~, inverse - im'erzna verovatnoca, aposteriorna verovatnoca; ~, limiting transition granična verovatnoca prelaza, verovatnoca ograničenja prelaza; local ~ of failure - lokalna verovatnoca kvara; ~, loss - verovatnoca gubitka; ~, malfunction - verovatnoca pogrešnog funkcionisanja, verovatnoca narušavanja normalnog rada; ~, marginal - marginalna (bezuslovna) verovatnoca; ~, maximum - maksimalna verovatnoca; ~, mission survival - verovatnoca izvršavanja zadataka; ~, nonnegative - nenegativna (neodrečna) verovatnoca; ~, nonzero - nenulta (krajnja) verovatnoca; ~, normal - normalna verovatnoca; ~, normed - normirana verovatnoca; ~, occupation - verovatnoca zauzetosti; ~ of acceptance - verovatnoca prijema; ~ of accepting a false hypothesis - verovatnoca prihvatanja lažne hipoteze; ~ of accepting a bad lot - verovatnoca prijema rđave partije; ~ of accepting a good lot - verovatnoca prijema dobre partije; ~ of availability - verovatnoca (mogućnost) nabavke; ~ of complete loss - verovatnoca potpunog gubitka; ~ of correct use - verovatnoca pravilne upotrebe; ~ of customer loss - verovatnoca gubljenja kupca; ~ of defect - ve-
probability rovatnoca nedostataka; ~ of degradation - verovatnoca pogoršavanja svojstava; ~ of discovering (of finding) trouble - verovatnoca otkrivanja (iznalaženja) problema; ~ of large deviations - verovatnoca velikih odstupanja; ~ of looking for trouble - verovatnoca traženja problema; ~ of meeting scheduled date - verovatnoca ispunjenja obaveza do planiranog roka (datuma); ~ of no-arrivals verovatnoca neprispevanja naloga; ~ of no-failure - verovatnoca rada bez kvarova; ~ of not finding trouble - verovatnoca neiznalaženja problema; ~ of not looking for trouble - verovatnoca netraženja problema; ~ of obsolence - verovatnoca zastarevanja; ~ of occur ence-verovatnoca pojave; ~ of partial loss - verovatnoca delimičnog gubitka; ~ of readiness - verovatnoca spremnosti (za rad); ~ of refusal - verovatnoca odbijanja; ~ of rejecting a bad lot verovatnoca škartiranja rđave partije; ~ of rejecting a good lot - verovatnoca škartiranja dobre partije ~ of rejection - verovatnoca škartiranja (odbijanja); ~ of reliability demonstration - verovatnoca prikazivanja pouzdanosti; ~ of renewal - verovatnoca obnavljanja; ~ of replacement - verovatnoca zamene; ~ of reworking - verovatnoca ponovne obrade; ~ of success (of successful operation) - verovatnoca uspeha( uspešne operacije); ~, on-line verovatnoca radnog stanja; ~, one-dimensional - jedrodimenziona verovatnoca; ~, posterior - posteriorna verovatnoca; ~, queue-length - verovatnoca veličine reda (čekanja) u uslovima određenog broja naloga; ~, reliability - verovatnoca rada bez kvarova; ~, remote - mala verovatnoca; ~, shortage - verovatnoca nedostatka, verovatnoca deficitarnosti; ~, specified - specificirana (data) verovatnoca; ~, state - verovatnoca stanja; ~, stationary transition
probability
1016
stacionarna verovatnoća prelaza; ~, steady-state - određeni značaj verovatnoće, verovatnoća nepromenjenog (postojanog) stanja; ~, stockout - veiovatnoća nedostatka (deficitarnosti); ~, survival - verovatnoća rada bez kvarova; ~, system success (system survival) - verovatnoća uspeha sistema (opstanka sistema); ~, tail - verovatnoća većih odstupanja; ~, total ukupna verovatnoća; ~, transition - verovatnoća prelaska; ~, true rprava verovatnoća, stvarni značaj verovatnoće; ~, unity - jedinična verovatnoća; ~, wear-out - verovatnoća habanja (istiranja, istrošenosti); ~, zero - nulta verovatnoća probe - proba; etalon, ispitivati, isprobati, probati, pokušati problem - problem, zadatak; ~, check - problem kontrole (provere); ~, control - problem kontrole; ~, decision - problem odluke; decision ~ under certainty - problem donošenja odluke u uslovima izvesnosti; decision ~ under uncertainty - problem donošenja odluke u uslovima neizvesnosti; ~, drift - problem kolebanja (npr. skazaljke), problem pogoršavanja svojstava; ~, estimation - problem procene; ~, forecasting problem prognoziranja; ~, inference - problem statističkog izvoda; ~, inventory - problem inventara, problem rukovanja (kontrole) zalihama; ~, maintenance problem održavanja; ~, management - problem upravljanja; ~, max(imization) - problem maksimizacije; ~, min(imization) problem minimizacije; ~, multidecision - problem statističkog izvoda ukoliko ima nekoliko alternativnih rešenja ili hipoteza; problem složene odluke; ~, optimization - problem optimizacije; ~, overhaul - problem generalnog remonta; ~, prediction - problem predskazivanja (prognoziranja); ~, production - problem proizvodnje; ~, quality - problem kvaliteta; ~,
procedure
queueing - problem masovnog opsluživanja; ~, search - problem traženja; ~, servicing - problem servisiranja; ~, statistical - statistički problem procedure - procedura, metodika, tehnika, operacija, tehnološka operacija, postupak; ~, abort - promašena (neuspela) operacija (procedura); ~, acceptance - procedura prijema; ~, acceptance test - procedura ispitivanja za prijem; ~, antithetical) - antitetička procedura (kod odabiranja po redu); ~, apportionment procedura raspodele;.~, assembly - procedura montaže; ~, audit procedura provere; ~, Bayesian bajesovska procedura; ~, burn-in - postupak ugrađivanja (elemenata); ~, cannibalization - tehnika primene ispravnih delova neispravnog uređaja za popravku drugih uređaja; ~, checking - procedura provere; ~, cleaning - postupak čišćenja; ~, control - kontrolni postupak; ~, data-handling proces obrade podataka; ~, design - procedura projektovanja; ~, detailed check-out - procedura detaljne provere; ~, emergency procedura u slučaju hitnosti (kvara ili druge situacije); ~, empirical empirijska procedura; ~, equipment operating - tehnika (procedura) korišćenja opreme; ~, error cause removal - postupak za uklanjanje uslova (razloga) nastajanja greške; ~, estabilished ustanovljena procedura; ~, estimation - procedura (metodika) procenjivanja; ~, experimental eksperimentalna procedura; ~, fabrication - tehnološki proces, tehnika izrade; ~, fail-safe test postupak ispitivanja mogućnosti rada sistema kod oštećenja pojedinih elemenata; ~, fault isolation - procedura izolovanja grešaka; ~, functional test - procedura za test funkcionalnosti; ~, incoming- inspection - postupak kontrole prispelih proizvoda; ~, inspection postupak kontrole za prijem; ~,
procedure
1017
process
pitivanja; ~, trial-and-error iteration - procedura iteracije; ~, metoda pokušaja i grešaka; ~, laboratory - laboratorijski postruncated sequential - prekratupak; ~p least-squares - mećena uzastopna procedura; ~, type toda najmanjih kvadrata; ~, lifetest - procedura tipskih (perio-test - procedura ispitivanja veka dičnih) ispitivanja; ~, uniform trajanja; ~, longevity evaluation test - unificirana procedura ispi- metodika procena dugovečnosti; ~, tivanja; ~, updating - proces maintenance - procedura održavaažuriranja (podataka), proceduia donja; ~, maximum-likelihood - meterivanja; ~, warning - postupak toda maksimalne verovatnoće; ~, opomene nondestructive inspection - metoda ispitivanja bez razaranja; ~, process - proces, tehnološka metoda, tehnološki proces, metoda; ~, agenonreplacement (test) - postupak - dependent - proces zavisan od ispitivanja bez zamene; ~, opestarosti (vremena); ~, ageing rating - način korišćenja, režim proces starenja; ~, batch - proces rada; ~, optimization - procedura grupisanja, grupni proces; ~, contoptimizacije; ~, optimum checrolled - kontrolisani proces; ~, king - procedura optimalnih provedebugging - proces traženja i uklaravanja; ~, parts recall - procenjanja neispravnosti (grešaka); ~, dura vraćanja delova (za ispitivanje); deterioration - proces pogorša~, periodic checking - procedura vanja svojstava; ~, engineering periodične provere; ~, prediction tehnološki pioces; ~, estimation - procedura predskazanja (progproces ocenjivanja (procenjivanja); noze); ~, randomized - rando~, general - opšti proces; ~, mizirana (uproizvoljena) procedura; growth - proces rasta; ~ in cont~, remedial - procedura uklarol - proces kontrole; ~, indenjanja neispravnosti; ~, repair pendent - nezavisan proces; ~, procedura popravke (remonta); ~, industrial - industrijski proces; replacement (test) - procedura ~, inspection - proces kontrole zamene (sa ispitivanjem); ~, ro(prijema); ~, irreversible - irebust test - gruba procedura isverzibilni proces; ~, manufactupitivanja; ~, safety - pravila tehring v. production process; ~, nike bezbednosti; ~, sampling measurable - izmeriv proces; ~, procedura uzimanja uzoraka; ~, memoryless - proces bez posiescreening - procedura provere; ~, dejstva; ~, mixed - proces meselection - procedura selekcionišanog tipa; ~, optimum - optisanja; ~, sequential - uzastopna malni proces; ~ out of control procedura; ~, sequential checneregulišući pioces, proces izvan king - procedura uzastopne kontkontrole; ~, pilot - poluindustrijski role; ~, service - procedura serproces; ~, probability - verovatni visa; poredak opsluživanja; ~, (slučajni, stohaistički) proces; ~, spot-check - procedura mestimične production - proces proizvodnje, kontrole; ~, standard inspection proizvodni proces; ~, renewal - procedura standardne kontrole, proces obnavljanja (obnove); ~, standardna metoda kontrole; ~, repair - proces popravke; ~, standardized - standardizovana replacement - proces zamene; ~, procedura; ~ ; standard operareplenishment - proces nadoknating - standardni režim tada; ~, đivanja (nadomeštanja, popunjastandard test - procedura stanvanja) zaliha; ~, reversible dardnog testa, standardna metoda reverzibilni proces; ~, service ispitivanja; ~, statistical - staproces opsluživanja; ~, stationary tistička procedura; ~, system test - stacionarni proces; ~, techno- procedura ispitivanja sistema; | logical - tehnološki proces; ~, ~, test - procedura testa, metoda is- I
process
1018
unacceptable - neprihvatljiv proces; ~, uncontrolled - nekontrolisani proces; ~, under statistical control - proces pod statističkim upravljanjem (statističkom kontrolom); ~, with aftereffect - proces sa posledejstvom (zakasnelim efektom); ~, without aftereffect proces bez posledejstva (zakasnelog efekta) pr ocessability - tehnologičnost, mogućnost prerade processing - prerada, obrada; , direct - direktna obrada; ~, in-line - operativna obrada; ~, off-line - autonomna obrada; ~, on-line - neautonomna obrada processor - procesor (najvažniji deo kompjutera); obrađivač procurement - nabavka, dobijanje, dobavljanje prod ucibility - proizvodnost, mogućnost proizvodnje; ~, optimum - optimalna proizvodnost product - proizvod, produkt, rezultat, delo; ~, acceptable - prihvatljiv proizvod (odgovara tehničkim uslovima); ~, accepted - primljeni proizvod; ~, ancilary - pomoćni proizvod; ~, borderline proizvod sa svojstvima na granici; ~, complete - potpun (gotov) proizvod; ~, conforming v. acceptable product; ~, end (final) - finalni (krajnji) proizvod; ~, finished - dovršen (gotov) proizvod; ~, fully tolled - proizvod potpuno mašinski izrađen; ~, fully tooled - proizvod potpuno mašinski izrađen; ~, high-quality - proizvod visokog kvaliteta; ~, high-reliability - proizvod sa svojstvom visoke pouzdanosti; ~, homogeneous - homogeni proizvod; ~, incompletely engineered - nepotpuno obrađeni deo; ~, intermediate - poluproizvod, intermedijer; ~, made-to-order - proizvod izrađen po narudžbini; ~, marginal physical - proizvod sa marginalnim fizičkim svojstvima; ~, moving - proizvod proveren od kontrole i odobren; ~, multiple-use - proizvod za višestruku upot-
production
rebu; ~, NATO unified - proizvod unificiran od strane NATO-a; ~, nonconforming v. unacceptable product; ~. nonstandard v. off-standard product; ~, obsolescent - zastareo proizvod; ~, off standard.- nestandardni proizvod; ~, off-test - proizvod koji nije prošao test (ispitivanje); ~, prime - primarni (osnovni) proizvod; ~, proprietary - zaštićeni proizvod, proizvod koji može da proizvodi samo određena firma; ~, purchased - kupljeni proizvod; ~, purified - očišćeni proizvod; ~, qualified v. acceptable product; ~, ready-made - gotov proizvod; ~, rejected - škartirani proizvod; ~, related - srodni proizvod; ~, satisfactory - zadovoljavajući proizvod; ~, semifinished (semimanufactured) ~ poluproizvod; ~, semistandard proizvod koji ne odgovara u svemu standardu, polustandardni proizvod; ~, single-use - proizvod za jednokratnu obradu; ~, straight proizvod bez primesa; čist proizvod; ~, superior - superiorniji proizvod; ~, unacceptable - neprihvatljiv proizvod (ne odgovara specifikaciji); ~, standard(ized) standardizovani proizvod; ~, unified - unificirani proizvod; ~, uniform - jednoobrazni proizvod; ~, unreliable - nesiguran proizvod; ~, unsalable - proizvod koji nema prođe (ne prodaje se); ~, unsatisfactory - nezadovoljavajući proizvod; ~, useless - nekorisan proizvod; ~, waste otpadni proizvod productibility - pogodnost za proizvodnju production - proizvodnja, proizvod; izrada; produkcija; ~, batch(ed-flow) - proizvodnja u šaržama (u partijama); ~, controlled kontrolisana proizvodnja; ~, defective - proizvodnja sa greškama; ~, estimated - procenjena proizvodnja; ~, full(-scale) - serijska proizvodnja, puna proizvodnja; ~, gross - masovna
production
1019
proizvodnja; ~, high-run - proizvodnja u velikim serijama; ~, high-volume - proizvodnja u velikom obimu (masovna proizvodnja); ~, in-line - proizvodnja na liniji (protočna proizvodnja); ~, intermittent - proizvodnja sa prekidima; ~, jobbing - proizvodnja u partijama (proizvodnja na slobodnim kapacitetima, uz plaćanje, za drugu firmu); ~, job-order proizvodnja u partijama po porudžbini; ~, large-lot - proizvodnja u velikim lotovima (serijama); ~, limited - ograničena proizvodnja; ~, line - proizvodnja na liniji; ~, lot - proizvodnja u lotovima (u partijama ili serijama); ~, mass - masovna proizvodnja; ~, multiple - raznovrsna proizvodnja; ~, nonstandard - nestandardna proizvodnja; ~, piece(-work) - proizvodnja na komad; ~, pilot - poluindustrijska proizvodnja; ~, quality-quantity masovna proizvodnja kvalitetnih proizvoda; ~, quantity - proizvodnja kvantiteta, masovna proizvodnja; ~, rejected - škartirana proizvodnja proficiency - umešnort, spretnost; ~, maintenance - spretnost održavanja profile - profil, kontura, oblik profitability - rentabilnost, unosnost program - program, načela; ~, accelerated development - program ubrzanog razvoja; ~, ad hoc ad hoc program, specijalni program; ~, allocation - program raspodele resursa; ~, control - program kontrole; ~, decision - program donošenja odluke; ~, development - program razvoja; ~, diagnostic - dijagnostički program ; ~, evaluation - program ocenjivanja; ~, inspection - program provere (inspekcije); ~, maintenance - program održavanja; ~, optimum - optimalni program; ~, pilot - eksperimentalni program; ~, production - program proizvodnje; ~, quality-monitoring -
propejrt/y
program kontrole kvaliteta; ~, repair-and-maintenance - program popravki i održavanja; ~, safety - program bezbednosti; ~, standardization - program standardizacije; ~, surveillance program praćenja programmable - programiriv, koji se može programirati programming - programiranje, programirajući project - projekt, plan, tema, rad, projektovati, planirati; ~, development - projekt razvoja; ~, final finalni projekt; ~, high-reliability - projekt visoke pouzdanosti; ~, special - specijalni projekt; ~, standard - standardni projekt projection - projekcija, prikazivanje, projektiranje, planiranje projectization - rad na projekju project-oriented - orijentisan na projekt, projektno orijentisan proof - dokaz, proba, provera; otporan, nepropustiv; ~, corroding - nerđajući; ~, design - provera konstrukcije; ~, maintenance bez potrebe za održavanjem; provera u toku korišćenja; ~, product - ispitivanje proizvoda proofing - ispitivanje, dokazivanje, provera; dokazivanje nepropustivosti; davanje svojstva nepropustivosti proofness - nepropustljivost, opornost; ~, moisture-fungus - otpornost na vlagu i plesan; ~, shock - otpornost na šok propagation of errors - širenje grešaka, prenošenje (rasprostiranje) grešaka propert/y - svojstvo, kvalitet; ageing ~ ies - svojstva starenja; ~, basic - osnovno svojstvo; chemical ~ ies - hemijska svojstva; ~, cold-resisting - svojstvo otpornosti na mraz; creep-rupture ~ ies v. stress-rupture properties ; elevated-temperature ~ ies - svojstva (materijala) na povišenoj temperaturi; ~, environmental - svojstvo u uslovima sredine; fabrication ~ ies - svojstva koja određuju tehnologiju proiz-
propert/y
1020
vodnje; svojstva izrade; fatigue ~ ies - svojstva zamora; fracture ~ies - svojstva loma, otpornost razaranju; ~, heat-ageing - svojstvo starenja pod dejstvom toplote; high-temperature ~ ies - svojstva na visokim temperaturama; high-temperature mechanical ~ ies - mehanička svojstva na visokim temperaturama; hot ~ ies svojstva na visokim temperaturama; ~, intrinsic - unutrašnje svojstvo, suštinsko svojstvo; long-term ~ ies - dugoročna (dugotrajna) svojstva; low-temperature ~ ies svojstva na niskim temperaturama; mechanical ~ ies - mehanička svojstva; physical ~ ies - fizička svojstva; ~, rustless - svojstvo nerdanja; otpornost na koroziju; ~, stainless - otpornost na rdanje; ~, statistical - statističko svojstvo; ~, storage - svojstvo pri lagerovanju; strenght ~ ies - svojstva čvrstoće; strength-weight ~ ies - svojstva zavisna od čvrstoće i težine; stress-rupture ~ ies - svojstva otpornosti na istezanje do kidanja; tailor-made ~ ies - svojstva postignuta na zahtev; technological ~ ies tehnološka svojstva; tensile ~ ies - svojstva pri istezanju; otpornost na istezanje; thermal ~ ies termička svojstva; time-dependent ~ ies - svojstva zavisna od vremena; ~, undesirable - nepoželjno svojstvo; ~, wear-resisting - otpornost na habanje proportion - proporcija, udeo, odnos, razmer, deo; ~, average prosečan udeo; ~, sample - deo (proporcija) uzorka proposal - predlog, sugestija; ~, contract change - predlog izmene ugovora; ~, design change (engineering change) - predlog o unošenju izmene u konstrukciju; ~, development - predlog razvoja protection - zaštita, obezbedenje, ograda, garancija; ~, anodic anodna zaštita; ~, area - zaštitna zona, zona zaštite; ~, cathodic -
proving
prove-out
katodna zaštita; ~, coating zaštita (presvlakom) nanosom; ~, complete - potpuna zaštita; ~, complete cathodic - potpuna katodna zaštita; ~, contact kontaktna zaštita; ~, corrosion zaštita protiv korozije; ~, cover zaštitna kapa, zaštitna hauba; ~, dual - dvojna (kombinovana) zaštita (nanos i katodna zaštita); ~, earth(ing) - zaštitno uzemljenje; ~, electrolytic - elektrolitička zaštita; ~, error - zaštita od erozije; ~, error - sprečavanje pogreške (greške); ~, full - potpuna (kompletna) zaštita; ~, galvanic - galvanska zaštita; ~, ground v. protection earth(ing); •~, indoor - zaštita unutar prostorija; ~, initial - zaštita na počektu, početna zaštita; ~, local - mesna (lokalna) zaštita; ~, mechanical - mehanička zaštita; ~ of inventors - patentna (pronalazačka) zaštita; ~, overall - potpuna zaštita; ~, overheating zaštita od pregrevanja; ~, overload (overpower) - zaštita od preopterećenja; ~, overtemperature - zaštita od pregrevanja; ~, rust - zaštita od rđe; ~, sacrificial - zaštita galvanskim anodama; ~, chock - zaštita od šoka; ~, sole - osnovna zaštita; ~, suit - zaštitno odelo; ~, temporary - vremenska zaštita; ~, thermal - toplotna zaštita; ~, vibration - zaštita od vibracija; ~, weather - zaštita od vremena (atmosferskih uticaja) protective - zaštitan, obezbedujući prototype - prototip, obrazac, model; ~, developmental - model razvoja, prototip razvoja; ~, experimental - eksperimentalni prototip; ~, preproduction - maketa, prototip pretproizvodnje; ~, production - proizvodni prototip, prototip proizvodnje proved in service - dokazan u upotrebi prove-out - provera; ~, final finalna (krajnja) provera
1021
proving - dokazivanje, dokazujući provision - uslov, provizija, opskrbljenje, snabdevanje, obezbedenje prožimate - najbliži, neposredan pseudorandom - pseudoproizvoljni, pseudoslučajan publication - publikacija, izdanje, objavljivanje
1
put
punishment - kazna, teški uslovi rada put - staviti, postaviti, izraziti, formulisati; to ~ back - vratiti, odložiti; to ~ forward - izneti, predložiti; to ~ into operation (into use) - pustiti u rad; to ~ on test - staviti na ispit
quality
Q quad - elementarni kvadratni deo qualification - kvalifikacija; provera; stručnost; ocena; ~, environmental - kvalifikacija sredine; ~, equipment - provera pogodnosti opreme; ~, process - provera procesa qualify - kvalifikovati, oceniti, zadovoljiti qualitative - kvalitativan quality - kvalitet, vrsta; svojstvo, osobina; klasa tačnosti; ~, acceptable - prihvatljiv kvalitet; ~, average incoming - prošek ulaznog kvaliteta; ~, average outgoing - prosečan kvalitet opreme; ~, bad - rđav kvalitet; ~, best najbolji kvalitet; ~, consistent postojani kvalitet; ~, contract kvalitet ugovoren ugovorom, ugovoreni kvalitet; ~, delivery - kvalitet isporuke; ~, directly measurable - direktno meriv (izmeriv) kvalitet; ~, economic - ekonomski uslovljen (stepen, nivo) kvaliteta; ~, enduring - izdržljivost, otpornost na habanje; ~, equal in - istog kvaliteta; ~, expected - očekivani kvalitet; ~, fair average - prilično prosečan kvalitet; ~, first - prva klasa; ~, first-rate - prvorazredno svojstvo; ~, functional - funkcionalno svojstvo; ~, good - dobar kvalitet; ~, good marketable (good merchantable) - dobar' komercijalni
kvalitet; kvalitet koji se dobro prodaje; ~, handling - kvalitet rukovanja, tehnološko svojstvo; ~, heat-resistant - kvalitet otporan na toplom; ~, high - visoki kvalitet; ~, immediate - neposredno izmeriv kvalitet; ~, indifference kvalitet na kome je rizik potrebe jednak riziku izrade; ~, inferior inferiorniji kvalitet, slabiji kvalitet; ~, inherent - inherentan kvalitet, prisutan kvalitet datog proizvoda; ~, initial - početni kvalitet; ~, keeping - kvalitet čuvanja; ~, midspecification - srednji kvalitet po specifikaciji; ~ of conformance - stepen zadovoljenja uslova; ~ of design - kvalitet konstrukcije; ~ of distribution kvalitet distribucije, svojstvo raspodele; ~ of item - kvalitet proizvoda; ~ of manufacture kvalitet proizvodnje (izrade); ~ of sample - kvalitet uzorka; ~ of service - kvalitet servisa; kvalitet opsluživanja; ~ of work kvalitet rada; ~, optimal (optimum) - optimalni kvalitet; ~, outgoing - nivo izlaznog kvaliteta; ~, poor in - slabog kvaliteta; ~, present - postojeći kvalitet, prisutni kvalitet; ~, process average - prosečni kvalitet (iz datog piocesa); ~, production - kvalitet proizvodnje; ~, shipped - otpremljeni kvalitet; ~, standard -
1023
standardni kvalitet; ~, storage v. keeping quality; ~, superior in - superiornijeg kvaliteta; ~, technical - tehnički kvalitet; ~, to upgrade the - povećati kvalitet; ~, top - najbolji kvalitet; ~, uniform - jednoobrazni kvalitet; ~, utilization - kvalitet upotrebe; ~, wearing - otpornost na habanje qualmation - automatsko određivanje kvaliteta quantile - kvantil quantitative - kvantitativan quantity - kvantitet, količina, veličina; parametar; ~, batch - veličina (količina) šarže; ~, chance slučajna veličina; ~, contracted ugovorena količina; ~, controlled - kontrolisana veličina; ~, economic batch - najekonomičnija veličina partije; ~, economic manufacturing v. economic production quantity; ~, economic order - najekonomičnija veličina porudžbine; ~, economic production - najekonomičniji obim proizvodnje; ~, economic purchase - najekonomičnija količina kupovine; ~, minimum cost najekonomičnija količina; količina uz minimalne troškove; ~, observed - eksperimentalno ocenjena veličina; ~, on-hand - količina pri ruci (na raspolaganju); ~, optimum batch - optimalna ve-
quotient
ličina partije; ~, optimum order -optimalna veličina porudžbine; ~, order - naručena količina, količina iz porudžbine; ~, production - obim (količina) proizvodnje; ~, purchase - veličina kupovine; ~, run - količina proizvoda, količina izrađena u toku jednog radnog perioda (vremena); ~, write-off - količina za otpis quantity-built - serijski izrađen quantum - kvant, zbir, količina, veličina, mera, iznos; ~ of output obim (mera, količina) proizvodnje; ~ of time - deo vremena quartile - kvartil quasi-range - kvaziraspon quasi-redundancy - kvaziizlišnost question - pitanje; sumnjati; ~, closed-ended - pitanje na koje je moguće dati jedinstveni (zajednički) odgovor queue - red, niz, obrazovati red queuee - zahtevi razvrstani po redosledu queueing - obrazovanje redova, čekanje na opsluživanje quiescent - u mirovanju, neradeći, koji ne radi quieting - obezbeđenje bešumnog rada quotient - kvocijent; deo, udeo, odnos, količinik; ~, critical kritični kvocijent; ~, extremal ekstremalni kvocijent
range
R rack - stalak, stelaža, polica, postolje radioexamination - radiografsko ispitivanje (ili kontrola), rendgenoskopija radiograph - radiograf, rendgenski snimak radiography - radiografija radiomateriology - rendgenska defektoskopija radioscopy - rendgenoskopija radix - osnova, osnovni obim izbora pri ispitivanju ramp - izmena po zakonu linearnosti (linearnom zakonu) random - proizvoljan, slučajan, bez reda randomization - randomizacija; slučajni položaj; ista mogućnost biranja bilo kog elementa randomized - randomiziran randomness - proizvoljnost, slučajnost, bez poretka range - raspon, širina, rastojanje, dijapazon, kolebanje u određenim granicama, sfera, oblast; ~, acceptable environmental - raspon promene uslova sredine; ~, acceptable quality - raspon prihvatljivog kvaliteta; ~, average prosečan raspon; ~, capacity širina kapaciteta; ~, distribution - raspon distribucije; ~, doubtful - sumnjivi raspon (cd 1% do 5% pouzdanosti); ~, economic batch (economic lot) - raspon najekonomičnije veličine partije (lota,
šarže); ~, effective - efektivan raspon, radni dijapazon, radni deo skale; ~, environmental - raspon promene uslova sredine; ~, error - raspon greške; ~, interdecile interdecijalno rastojanje; ~, interquartile - interkvartilno rastojanje; ~, inventory - raspon promene količine zaliha; ~, least significant - interval najmanjeg značaja; ~, mean - srednji raspon; «-, moving - klizni raspon; ~, natural tolerance - raspon prirodne tolerancije, prirodna oblast dozvoljenih veličina; ~ of applicationoblast primene, raspon aplikacije; ~ of observation - širina posmatranja; ~ of reliability - raspon pouzdanosti; ~ of use - oblast upotrebe; ~ of variability raspon promenljivosti; ~ of variable - raspon menjanja promenljive; ~, operaitng (operation) radni dijapazon, eksploatacioni raspon; ~, process - širina procesa, oblast promene kvaliteta pri datom procesu proizvodnje; ~, rated - nominalni (deklarisani) raspon; ~, reduced - smanjeni raspon; ~, reproducibility - raspon reproduktivnosti; ~, safe - raspon bezbednosti; ~, sample - odstojanje uzoraka, raspon uzimanja uzoraka; ~, semi-interquartile - polukvartilno rastojanje; ~, significant - značajan raspon; ~, stan-
1025
dardized - standardizovani raspon; ~, studentized - studentizovani raspon; ~, tabled - tablica raspona; ~, tolerance - raspon tolerancije; ~, variation - raspon promene; ~, wide - široki raspon; ~, working - radna širina, radni raspon rank - klasifikovati, rangirati, urediti; rang, raspored (po značaju itd.), klasifikacija ranking - rangiranje, raspoređivanje, raspoređujući; ~, criticality raspoređivanje po važnosti rate - brzina, obim, stepen, iznos, cena, ocena, intenzitet; oceniti, vrsta, klasa, klasifikovati; ~, abort - stepen promašaja, intenzitet kvarova; ~, acceptable degradation - prihvatljiva brzina degradacije (pogoršanja); ~, acceptable failure (acceptable hazard) - prihvatljiva brzina kvarova (opasnosti); ~, acceptable malfunction dozvoljena učestalost neispravnog funkcionisanja; ~, acceptance brzina prijema, obim prijema; ~, acceptance failure - brzina kvarova kod prijema; ~, accident učestalost nesrećnih slučajeva; ~, accuracy - stepen preciznosti (tačnosti); ~, ageing - brzina starenja; ~, age-wear-specific failure - učestalost kvarova koja zavisi od vremena upotrebe i stepena istrošenosti; ~, allocated failure - obim pronađenih kvarova; ~, allocated repair - obim izvršenih (predviđenih) remonta; ~, anticipated failure (application failure) - očekivani intenzitet pojave kvarova (kvarova pri upotrebi); ~, arrival v. input rate; ~, attrition - stepen (brzina) usitnjavanja; ~, catastrofic failure - obim katastrofalnih kvarova; ~, chance failure - učestalost slučajnih kvarova; ~, collective failure - opšta učestalost kvarova; ~, component change - učestalost zamene komponenti; ~, component failure - učestalost kvarova (otkazivanja) komponenti; ~, condemnation - obim škarta; ~, 65 Rečnik
rate constant - postojani obim, postojana brzina; ~, constant service - obim postojane upotrebe; ~, corrected - obim ispravljenih, broj korigovanih; ~, corrosion - obim (stepen) korozije; ~, cost - iznos troškova; obim troškova (pri upotrebi); ~, crack propagation brzina širenja prskotine; ~, cumulative failure - ukupna brzina kvarova; ~, damage - obim štete, stepen oštećenja; ~, decreasing failure - opadajuća brzina (pojave) kvarova; ~, degradation failure - intenzitet (učestalost) postepenih kvarova; ~, departure - obim odstupanja, učestalost otpreme; ~, downtime - stepen stanja; ~, electronic operating failure učestalost kvarova u elektronskoj aparaturi u toku rada; ~, error učestalost pojave grešaka; ~, failure - obim kvarova; ~, false alarm - učestalost lažnih uzbuna; ~, fault - stepen (obim) greške, učestalost kvarova; ~, field usage failure - učestalost kvarova kod upotrebe u spoljnim uslovima; ~, general failure v. collective failure rate; ~, hazard - obim (stepen) opasnosti; ~, in-commission - stepen spremnosti (za rad); ~, increasing failure povećana učestalost kvarova; ~, initial failure - intenzitet početnih kvarova; ~, input - intenzitet ulaska (unošenja podataka); ~, instantaneous failure - obim trenutnog kvara; ~, interruption učestalost prekida; ~, inventory carrying charge - troškovi držanja zaliha; ~, limiting failure granična učestalost kvarova; ~, load - veličina (stepen) opterećenja; ~. maintenance (action) - stepen održavanja; ~, malfunction učestalost neispravnog funkcionisanja; ~, maximum repair maksimalna učestalost popravki (remonta); ~, mean failure - srednja učestalost kvarova; ~, mean repair - srednja učestalost popravki (remonta); ~, memoryless failure (memoryless hazard) -
rate
1026
rated
učestalost kvarova bez kasnijih posspecified - dati (specificirani) steledica; ~, merit - indeks kvapen (ili obim); ~, standard failiteta; ~, mission success - inlure - standardna učestalost kvadeks (stepen) uspešno obavljenih rova; ~, stock depletion - obim zadataka; ~, monotone failure rashodovanih zaliha; ~, stoppage monotono promenljiv intenzitet kva- intenzitet zaustavljanja (prestanka rova; ~, nominal failure - norada); ~, storage - obim zaliha; minalna učestalost kvarova; ~, ~, storage failure - stepen (ili observed failure - uočena učesučestalost, obim) kvarova kod usklatalost kvarova; ~, obsolence dištenja; ~, structure failure stepen zastarelosti; ~, occupance stepen otkazivanja strukture; ~, koeficijent zauzetosti; ~ of change survival - stepen rada bez kvarova; - brzina promene; ~ of deprecia~, target (optimum) failure tion - stepen amortizacije; ~ of zadata optimalna učestalost kvagrowth - brzina rasta; ~ of ocrova; ~, total failure v. colleccurence - brzina nastajanja (potive failure rate; ~, upper crijavljivanja događaja;) ~ of output tical failure - gornja kritična učes- obim izlaza; ~ of rise - stepen talost kvarova; ~, usage - stepen porasta (povećanja), stepen • peupotrebljivosti; ~, utilization njanja krive; ~ of use - stepen obim iskorišćenosti, stepen iskorišprimene (upotrebe); ~, optimum ćenosti; ~, variable sampling failure - optimalna učestalost kvapromenljiva učestalost uzimanja uzorova; ~, overflow - stepen (obim) raka; ~, variable service - propreliva (broj cifara u prikazu posle menljiva učestalost servisiranja (opneke matematičke radnje); ~, presluživanja); ~, wastage - obim ventive maintenance - obim prerastura; ~, wear(-out) - stepen ventivnog održavanja; ~, probaistiranja, obim habanja; ~, wearbility - stepen verovatnoće; ~, -out failure - učestalost kvarova production - stepen proizvodnje, usled habanja; ~, wear-out reobim proizvodnje; ~, ready placement - učestalost kvarova stepen spremnosti, obim gotovih usled habanja proizvoda; ~, redundancy - obim rated - nominalan, proračunski, prosuvišnosti; ~, reject - obim (stejektni, ocenjen pen) škartova (škartiranja); ~, rerating - nominalna svojstva, ocena, jectable hazard - učestalost kvakarakteristike iz atesta, klasa, razrova .na kojoj postoji opasnost odred, kapacitet, snaga, procena; ~, bacivanja; ~, rejection v. reject accuracy - stepen tačnosti; ~, rate; ~, removal - učestalost crane - nominalna nosivost krana; zamene delova; ~, renewal ~, merit - ocena kvaliteta; ~, učestalost obnavljanja; ~, repair normal - normalna ocena; ~ of učestalost popravki; ~, replacean instrument - nominalni opseg ment - učestalost zamena; ~, mernog instrumenta; ~ of fuel resource expenditure - brzina ocena kvaliteta goriva; ~, output utroška (rashodovanja) resursa; ~, ocena proizvodnosti; ~, perforrestorability - stepen mogućnosti mance - ocena performanse; ~, vraćanja u prethodno stanje; ~, quality-klasa kvaliteta; ~, service rusting v. corrosion rate; obim - ocena servisa, eksploataciona mo(stepen) rđanja; ~, sample (sampgućnost; ~, standard - standardna ling) - učestalost uzimanja uzoraka; klasa ~, scrape - obim otpisivanja; ste- ratio - odnos, proporcija, stepen, pen otpada; ~, service - obim koeficijent; ~, abuse - stepen servisa, učestalost opsluživanja; ~, zloupotrebe, dužina vremena u koshortage - obim (stepen) deficijem na predmet deluju krajnje netarnosti (nedostatka na tržištu); ~, i povoljni uslovi; ~, accelerated
ratio
1027
test - stepen pooštrenja uslova kod prinudnog (ubrzanog) testa (ispitivanja, probe); ~, availability - stepen mogućnosti nabavke, stepen spremnosti; ~, benefit-cost - odnos rentabilnosti — troškovi, koeficijent rentabilnosti; ~, control - stepen kontrole; ~, corerlation - korelacioni odnos, odnos korelacije; ~, cost - odnos (stepen) troškova; ~, cost-effectiveness koeficijent efektivnosti troškova (cene);*~, cost-reliability - odnos troškovi-pouzdanost; ~, cycle ciklusni odnos; ~, dependability - stepen pouzdanosti; ~, distribution - koeficijent distribucije; ~, downtime - proporcija vremena stajanja; ~, effectiveness koeficijent efektivnosti; ~, endurance - stepen izdržljivosti; ~, failure mode frequency odnos frekvencije kvarova određene vrste; ~, fatigue - koeficijent zamora; ~, frequency - koeficijent frekvencije; ~, light replaceable assembly - deo lako zamenljivih sklopova; ~, likelihood stepen verovatnoće (sličnosti); ~, load - stepen opterećenja; ~, log-likelihood - logaritamski odnos verovatnoće (sličnosti); ~, maintenance - stepen održavanja; ~, maintenance cost - stepen troškova (koštanja) održavanja; ~, man-hour - odnos čovek-čas, odnos troškova prema izdacima za remont; ~, mean-life - koeficijent srednjeg veka trajanja; ~, Mills - Milsov cdnos; ~, misapplication - deo nepravilno upotrebljenih proizvoda; ~, mission success - stepen uspešno obavljenih zadataka; ~, moment - odnos momenata; ~, mortality - intenzitet kvarova; ~ of extreme values odnos ekstremnih vrednosti; ~, operability - stepen radne sposobnosti, stepen operativnosti; ~, output-input - odnos ulaz-izlaz; ~, price-life - odnos cena-trajanje; ~, quick replaceable assembly - koeficijent (odnos) brzo zamenljivih sklopova; ~, restora-
reason
bility - stepen rekuperacije; ~, sequential probability - redosledni (sledeći) kriterijum odnosa verovatnoće; ~, serviceability koeficijent spremnosti za rad; ~, standardized mortality - standardizovani odnos kvarova; ~, up-time - odnos vremena u radnom stanju; ~, utilization - koeficijent korišćenja; ~, variance odnos varijanse (disperzije) ratten - pokvariti reach - postići, dostići, obuhvatiti, dostići; protezanje, radijus dejstva reactor - prigušnica, reakcioni aparat, nuklearni reaktor, reaktor; ~, celle - ćelija u reaktoru; ~, control - upravljanje (regulacija) reaktora; ~, core - zona reaktora, zona cepanja; ~, engineering reaktorska tehnika; ~, envelope omotač reaktora; ~, feed - punjenje reaktora; ~ for irradiation - reaktor za ozračivanje; ~, fuel reaktorsko gorivo; ~, loading punjenje reaktora; ~, material materijal za reakter; ~, plant nuklearne postrojenje; ~, power snaga reaktora, energetski reaktori; ~, safety - reaktorska bezbednost; ~, shell - omotač reaktora readiness - spremnost, gotovost; ~, operation - spremnost za rad; ~, operational - operativna gotovost; ~, service - spremnost za upotrebu, eksploataciona gotovost reading - očitavanje, prikaz, vrednost (na skali), pokazatelj readout - očitavanje, prikaz ready - spreman, gotov, pripremljen realizability - ostvarivost, mogućnost realizacije, ispunjivost realization - realizacija, ispunjavanje, izvršavanje; ~, arbitrary - arbitražna (proizvoljna) realizacija; ~ of experiment - realizacija eksperimenta; ~, technical - tehnička realizacija reallocation - preraspodela rearrangement - prerasporedivanje, rekonstrukcija reason - razlog, osnova; ~, external - spoljni razlog; ~, internal unutrašnji razlog
reasonable
1028
reasonable - razuman, umeren, opravdan rebuilder - lemonter, remontni uređaj rebuilding - ponovna izgradnja, prepravljanje, remont recalibration - ponovno baždarenje (kalibriranje) recall - opziv, vraćanje receivable - pogodan za prijem received - primljen recheck - ponovna provera, izvršiti ponovnu proveru reclaim - ispraviti, rekuperirati, pripremiti za ponovnu upotrebu, najaviti reklamaciju reclamation - reklamacija recleaning - ponovno čišćenje recognition - priznavanje, raspoznavanje, upoznavanje, cenjenje recommendation - preporuka reconditioning - remont, dovođenje u ispravno stanje reconstruction - rekonstrukcija recontrol - ponovna kontrola, prekontrolisati record - zapis, beleška, zapisnik, protokol, zabeležiti, zapisati, registrovati; ~, accurate - tačan zapisnik; ~, curernt stock-zapisnik o tekućim zalihama; ~, expenditure - zapis o rashodima; ~, inspection - zapisnik o kontroli, protokol o pregledu; ~, inspection-and-maintenance - kartica o kontroli i održavanju; ~, item - popis stavki, predmetni registar po stavkama; ~, maintenance-inspection - kartica o održavanju i pregledu; ~, modification - zapisnik (protokol) o modifikaciji; ~, order delivery kartica o isporuci porudžbine; ~, performance - protokol o performansi, graf radnih karakteristika; ~, quality - zapisnik o kvalitetu; ~, running - tekući zapisnik; ~, sampling inspection - zapisnik o registrovanju uzoraka za kontrolu prijema; ~, stock - zapisnik o zalihama; ~, stocktaking - inventarni zapisnik, zapisnik o popisu; ~, test - protokol o ispitivanju; ~, j
redundancy
utilization - protokol o upotrebi (korišćenju) recorder - pisač, rekorder, registru jući uređaj; ~, idle time - rekorder vremena stajanja (nekorišćenja); ~, productive time - rekorder produktivnog (proizvodnog) vremena; ~, trouble - rekorder neispravnosti recording - beleženje, zapisivanje, registrovanje, beležeći, registrujući recover - povratiti se, rekuperirati, recover - povratiti se, rekuperirati, vratiti se (u neko stanje) recoverable - oporavljiv, povratljiv, višestruko primenljiv, popravljiv recovery - dobijanje natrag, rekuperacija, vraćanje, oporavljanje; ~, by-product - iskorišćavanje nusproizvoda rectangle - pravougaonik rectification - rektifikacija, popravljanje (uklanjanje nedostataka), ispravka odstupanja recurrence - vraćanje, ponovno javljanje; ~, failure - ponovno javljanje kvara recurrent (recursive) - rekurentan, povratan recycle - recirkulacija, recirkulisati, obaviti proveru redesign - izmeniti konstrukciju, ponovo projektovati, izmena konstrukcije reduction - redukcija, smanjenje, sniženje; sažimanje, preobražaj (poredundancy - suvišnost, izlišnost, obilje, višak, rezerva; ~, active aktivna rezerva, rezerva za zamenu; ~, active automatic switchable - rezerva za zamenu sa automatskim uključivanjem; ~, active command switchable - iezerva za zamenu sa uključivanjem na komandu; ~, active-parallel kombinovana rezerva; ~, active switching - rezerva za zamenu sa uključivanjem, rezerva sa aktivnim uključenjem; ~, automatic automatska rezerva; ~, built-in ugrađena rezerva; ~, circuit rezervno kolo; ~, command switchable - rezerva sa uključenjem na
redundancy
1029
komandu; ~, complete - potpuna (kompletna) rezerva; ~, compounded - složena rezerva; ~, constant - stalna rezerva; ~, design - rezerva delova konstrukcije; ~, distributed - raspodeljena rezerva; ~, duplex - dupliranje rezerve; ~, equal reliability - rezerva jednake (iste) pouzdanosti; ~, fixed - fiksirana rezerva; ~, full - potpuna rezerva; ~, functional - funkcionalna rezerva; ~, gate connector - rezerva po šemi prebacivača; ~, high-level - višestruka rezerva; ~, inherent razdelna rezerva; ~, inspection suvišnost kontrole; ~, light-duty - rezerva za laki režim; ~, load-sharing - rezerva za deobu opterećenja; ~, logic-gate - rezerva za logičku šemu; ~, majority(-voted) - rezerva većine, majoritetna rezerva; ~, modified m a jority(-voted) - modifikovana majoritetna rezerva; ~, modular modularna rezerva; ~, Moore- Shannon - rezerva po Mur-Šenonovoj šemi; ~, multiple(-line) - višestruko (na više linija) rezervisanje; ~, n-tuple - n-puta rezervisanje; ~, operative v. parallel redundancy; ~, optimal (optimum) - optimalna rezerva; ~, parallel - rezerva u opterećenom stanju; ~, parallel-sequential (parallel-series) v. active-parallel redundancy; ~, partial - delitnična rezerva; ~, partially active - delimično aktivna rezerva; ~, partial-system - delimično rezervisanje elementa sistema; ~, parts - rezerva delova; ~, passive - pasivna rezerva; ~, perfect - idealna rezerva; ~, practical - praktična rezerva; ~, random - proizvoljna rezerva; ~, reiterative - višestruko rezervisanje; ~, sequential (series) v. active redundancy; ~, single jednokratna rezerva, dupliranje; ~, standby v. active redundancy; ~, standby automatic switchable v. active automatic switchable redundancy; ~, standby
region
command switchable v. active command switchable redundancy; ~', stressed v. parallel redundancy; ~, subassembly rezervisanje podsklopa; ~, switchable (switching) - rezervisanje sa uključivanjem; ~, system rezervisanje sistema, rezerva sistema; ~, three-component dvokratno (dvostruko) rezervisanje; ~, three-fold - trostruko rezervisanje; ~, time - rezerva vremena, rezervisanje sa vremenom (programskim) uključivanjem; ~, triple (triplicated) v. three-fold redundancy; ~, two-fold v. three-component redundancy; ~, voting - rezervisanje prema šemi glasanja; ~, without renewal (without repair) - rezerva bez obnove (popravke); ~, with renewal (with repair) - rezerva sa obnavljanjem (popravkom); ~, whole-system - rezerva celog sistema, rezervisanje celog sistema redundant - suvišan, u višku, obilat, rezervni redundantized - rezervisan redundantly - sa rezervom reentry - ponovno upisivanje reequipment - zamena opreme reference - referensa, preporuka; obaveštenje, veza, odnos refine - prečistiti, poboljšati refinement - prečišćavanje, poboljšanje kvaliteta, oplemenjivanje refit - remont, ponovno upasovavanje, ponovo opremiti, zameniti istrošenu opremu reflectoscope - reflektujući defektoskop reform - reformirati, preoblikovati, ispraviti, reforma, poboljšanje refreshment osveženje, manji remont refuse - odbaciti, odbiti, škartirati; škart, otpad, otpadak regime - režim (rada) region - region, oblast, zona; ~, admitted - odobrena oblast, oblast dozvoljenih veličina; ~, confidence - oblast pouzdanosti (poverenja;) ~, ctirical - kritična oblast; ~, doubtful - sumnjiva
region
1030
oblast; ~, error - oblast grešaka; ~, good v. admitted region; ~, infeasible - oblast nedozvoljenih veličina; ~, optimal - optimalna oblast; ~, prohibited v. infeasible region; ~, similar slična oblast regression - regresija; ~, analytic - analitička regresija; ~, average - prosečna regresija; ~, conditional - uslovna regresija; ~, estimated - procenjena regresija; ~, exponential - eksponencijalna reg resija; ~, individual - individualna regresija; ~, internal interna (unutrašnja) regresija; ~, lag - regresija sa zakašnjenjem argumenata; ~, linear - linearna regresija; ~, monotone - monotona regresija; ~, net - čista regresija; ~, nonlinear - nelinearna regresija; ~, partial - parcijalna (delimična) regresija; ~, strainght-line - linearna regresija; ~, true prava regresija regressor - nezavisna promenljiva u ravni (na nivou) regresije regrouping of lot - pregrupisanje partije (proizvoda) regular - normalan, regularan, pravilan regulation - odredba, pravilo, uputstvo, tehnički uslovi, upravljanje, regulisanje; ~, construction-and-use - uputstvo za montažu i upotrebu; ~, equipment - uputstvo za korišćenje opreme; ~, maintenance - uputstvo za održavanje; ~, safety - uputstvo za bezbednost; ~, service - uputstvo za servis (opsluživanje); ~, storage - uputstvo za lagerovanje; ~, technical - tehničko uputstvo; ~, testing uputstvo za ispitivanje rehabilitation - rekonstrukcija, remont, popravka reinforced - armiran, sa povišenom, čvrstoćom reinspection - ponovna provera, ponovna kontrola reject - škart, odbačeni proizvod, odbaciti, škartirati rejected - škartiran, odbačen, neprimljen
remedial
rejection - škartiran je, odbacivanje, neprimanje; ~, final - finalno škartiranje; ~ of batch - odbacivanje-partije; ~ of lot - škartiranje (odbijanje) lota (partije) rekitting - zamena kompleta relation - odnos, relacija, veza; ~, direct - direktni odnos; ~, order odnos reda; ~, preference odnos preferencije relationship - odnos, zavisnost, veza, srodnost, povezanost; ~, empirical - empirijski odnos; ~, exponential - eksponencijalna zavisnost; ~, functional - funkcionalna zavisnost; ~, linear - linearna zavisnost; ~, probability odnos verovatnoće; ~, recursion odnos rekurentni; ~ ,regressional regresiona zavisnost, izjednačavanje regresije release - osloboditi (npr. materijal za upotrebu), resiti, pustiti, puštanje (npr. proizvodnje), oslobađanje relevant - relevantan, od značaja, važan reliability - pouzdanost, verovatnoća rada bez kvarova, sigurnost u radu; ~, absolute - apsolutna pouzdanost; ~, acceptable - prihvatljiva pouzdanost; ~, achievable - dostižna pouzdanost; ~, achieved - postignuta pouzdanost; ~, actual - stvarna pouzdanost; ~, age-independent - pouzdanost nezavisna od starosti; ~, flight pouzdanost u letu; ~ of device pouzdanost uređaja; ~ of product - pouzdanost proizvoda; ~ of service - pouzdanost u upotrebi; ~, zero - nula pouzdanost reliability-conscious - osmišljen za obezbedenje pouzdanosti reliable - pouzdan, siguran reliance - oslanjanje, pouzdanje, poverenje, oslonac reloading - ponovno punjenje, ponovno opterećenje rel-variance - odnos disperzije prema kvadratu matematičkog odstupanja remanufacturing - ponovna izrada, preradivanje remeasurement - ponovno merenje remedial - za popravku
removal
1031
removal - uklanjanje, zamena; ~, premature - prevremena zamena; ~, preventive - preventivna zamena renege - izvođenje iz sistema do kraja opsluživanja renew - obnova, zamena, zameniti, obnoviti renewable - zamenljiv, koji se može obnoviti, obnovljiv renewal - obnavljanje, zamena novim (delom); ~, average - prosečno obnavljanje; ~, component - obnavljanje komponenti; ~, scheduled - planirano obnavljanje; ~, total - potpuno obnavljanje; ~, unscehuled - neplanirano obnavljanje renovation - modernizacija, rekonstrukcija, renoviranje reoperate - ponovno koristiti reorder - ponovo naručiti reordering - ponovno naručivanje repair - popravka, ispravka, remont, popraviti, ispraviti, remontirati repeatability - ponovljivost repetition - ponavljanje replace - zameniti replaceability - zamenljivost, mogućnost zamene replaceable - zamenljiv replacement - zamena; ~, equipment - zamena opreme; ~, free - besplatna zamena; ~, immediate - hitna zamena; ~ initial - početna zamena; ~ in-situ - zamena na licu mesta ~, partial - delimična zamena; ~ parts — zamena delova; ~, periodic — periodična zamena; ~ planned - planirana zamena; ~ preventive - preventivna zamena ~, routine - rutinska zamena; ~ schedule - planska zamena; ~ service - zamena u toku upotrebe zamena pri servisu; ~, wear-out zamena usled habanja replacer - instrument za zamenu replenish - popuniti, obnoviti, dopuniti replenishment - popunjavanje, obnavljanje, dopunjavanje, popuna; ~, routine - rutinsko dopunjavanje
report
replica - replika, duplikat, kopija, odgovor replicate - ponoviti, kopirati replication - ponavljanje pregleda, replika, ponavljanje, kopija replotting - ponovna izrada grafikona (na bazi podataka) report - izveštaj, saopštenje; izvestiti, saopštiti; ~, accept-reject izveštaj o prijemu i odbijanju; ~, accident - izveštaj o nesrećnom slučaju; ~, contract status - izveštaj o statusu ugovora (o toku ispunjenja ugovora); ~, corrective action - saopštenje o korektivnoj akciji; ~, damage - izveštaj o šteti; ~, defect - izveštaj o neispravnosti; ~, defective material - izveštaj o neispravnom materijalu; ~, design apprortionment - izveštaj o raspodeli zadate čvrstoće na elemente konstrukcije; ~, design approval test - izveštaj o ispitivanju izvršenog radi odobrenja konstrukcije; ~, discrepancy - izveštaj (protokol) o odstupanjima; ~, engineering tehnički izveštaj; ~, engineering malfunction - izveštaj o tehničkoj neispravnosti; ~, evaluation izveštaj o proceni; ~, factory failure - izveštaj fabrike o kvarovima; ~, factory inspection izveštaj o kontroli u fabrici, fabrički izveštaj o kontroli; ~, failure - izveštaj o kvaru; ~, failure analysis - izveštaj o analizi kvara; ~, failure-and-rejection - izveštaj o kvarovima i škartiranju; ~, failure diagnosis - izveštaj o dijagnozi kvarova; ~, failure identification - izveštaj o identifikaciji kvarova; ~, fault - izveštaj o greški; ~, field failure - izveštaj o kvaru na mestu korišćenja; ~, field reliability - izveštaj o pouzdanosti na mestu korišćenja; ~, field service - izveštaj o radu na mestu korišćenja; ~, field trouble - izveštaj o problemu na mestu korišćenja; ~, final - finalni izveštaj; ~, final reliability - finalni izveštaj o pouzdanosti; ~, general - opšti izveštaj; ~, hot-
report
1032
representativeness
line - izuzetno saopštenje; ~, assessment - izveštaj o oceni pouzinitial technical - početni (prvi) danosti; ~, reliability data tehnički izveštaj; ~, initial troizveštaj sa podacima o pouzdanosti; uble - izveštaj o početnom prob~, reliability demonstration lemu; ~, instrumentation - izizveštaj o demonstraciji pouzdaveštaj o instrumentaciji; ~, intranosti; ~, reliability engineering -company - unutrašnji (interni) analysis - izveštaj o analizi tehfabrički izveštaj; ~, inventory ničke pouzdanosti; ~, reliability izveštaj o zalihama; ~, mainteevaluation-izveštaj o procenjivanju nance - izveštaj o održavanju; ~, pouzdanosti; ~, reliability premaintenance irregularity - izdiction analysis - izveštaj o veštaj o nepridržavanju rokova odranalizi predskazanja bezbednosti; žavanja; ~, monthly percent ~, reliability program control defective - mesečni izveštaj o proizveštaj o kontroli za program obezcentu škarta; ~, monthly product bedivanja pouzdanosti; ~, reliand process quality - mesečni ability program status - izveštaj izveštaj o kvalitetu proizvoda i teho statusu programa za obezbeđinološkog procesa; ~ of invenstivanje pouzdanosti; ~, reliability gation - izveštaj o istraživanju (naprogress - izveštaj o progresu učnoistraživačkom radu); ~, opena obezbeđenje pouzdanosti; ~, rating cost - izveštaj o troškovima reliability trouble - izveštaj o eksploatisanja; ~, operating time problemu sa pouzdanošću; ~, re- izveštaj o radnom vremenu (vremoval (replacement) - izveštaj menu, rada); ~, operational o zameni; ~, service trouble izveštaj o korišćenju; ~, operaizveštaj o problemu pri korišćenju; tional-and-maintenance - izveš~, situation (status) - izveštaj taj o korišćenju i održavanju; ~, o situaciji (statusu); ~, stock operations - izveštaj o operaciavailability - izveštaj o raspojama; ~, overhaul - izveštaj o laganju zaliha; ~, stock status kapitalnom remontu; ~, prelimiizveštaj o statusu (stanju) zaliha; ~, nary survey - preliminarni izsummary - zbirni izveštaj; ~, veštaj o pregledu, izveštaj o presurvey - izveštaj o proveri; ~, liminarnom proveravanju; ~, pretechnical - tehnički izveštaj; ~, liminary test - izveštaj o prelitechnical inspection - izveštaj o minarnom ispitivanju; ~, program tehničkoj kontroli; ~, test - izcost - saopštenje o troškovima (izveštaj o ispitivanju; ~, test-equdacima za) programa; ~, progress ipment error-analysis - izveštaj o analizi neispravnosti opreme za - izveštaj o progresu (napretku); ~, ispitivanje; ~, trouble - izveštaj quality control - izveštaj o kono problemu (neispravnosti); ~, troli kvaliteta; ~, quality deviunsatisfactory - nezadovoljavajući ation - izveštaj o odstupanjima izveštaj; ~, unsatisfactory conkvaliteta; ~, quality program dition - izveštaj o nezadovoljavaaudit - izveštaj o kontroli programa jućem stanju; weekly ~ of leza obezbeđivanje kvaliteta; ~, quading defect - nedeljni izveštaj ality status - izveštaj o statusu o najčešćim nedostacima; ~, we(radovima za obezbeđivanje) kvaekly quality - nedeljni izveštaj o liteta; ~, quarterly quality kvalitetu kvartalni izveštaj o kvalitetu; ~, receiving - izveštaj o prijemu; ~, representation - reprezentacija, prirejection - izveštaj o odbijanju kaz, predstavljanje (škartiranju, odbacivanju); ~, reliability - izveštaj o pouzdanosti; ~, representative - reprezentativan reliability analysis - izveštaj o representativeness - reprezentativanalizi pouzdanosti; ~, reliability nost
reproducibility
1033
reproducibility - reproduktivnost; ~ of tests - reproduktivnost testova (ispitivanja) reproduction - reprodukcija reprogramming - ponovno programiranje repudiation - storniranje; otkazivanje (npr. narudžbina); škartiranje, odbijanje, nepriznavanje, neusvajanje request - zahtev, nalog, molba, zahtevati, tražiti; ~, test - zahtev za ispitivanje; "~, uniffilled - neispunjen zahtev requirement - uslov, zahtev, potreba; ~j annual - godišnja potreba; ~, contractual - ugovorni uslov, ugovorena potreba; ~, design - konstruktivni uslovi; ~, development - uslov za razvoj; ~, environmental - uslovi sredine; ~, exacting - strogi uslovi; ~, exploratory development uslovi istraživačkog razvoja; ~, forecast - planirana potreba; ~, functional - funkcionalni uslovi; general operational ~ s - opšti eksploatacioni uslovi; life (time) ~ s - uslovi za dugovečnost; load-carrying ~ s — uslovi za opterećenje; long-range (long-term) ~ s - dugoročni uslovi, perspektivne potrebe; ~, maintainability - uslov za održavanje (mogućnost održavanja); maintenance ~ s uslovi za tehničko održavanie; materials ~ s - uslovi za materijale; ~, one-time - jednokratna potreba; operational ~ s - operativni uslovi; parameters-and-performanse ~ s - uslovi parametara i performanse; performance ~ s uslovi eksploatisanja; palnned ~ s - planirane potrebe; process ~ s tehnološki uslovi, tehnološke potrebe; product assurance ~ s uslovi za obezbeđenje kvaliteta; ~, qualtative - kvalitetni uslov; qualitative maintainability ~ s kvalitativni uslovi za mogućnost remonta; qualitative reliability ~ s - kvalitativni uslovi za pouzdanost; quality ~ s - uslovi za nivo kvaliteta; quality control
reserve ~ s - potrebe za kontrolu kvaliteta; quantitative ~ s - kvantitativne potrebe; quantitative maintainability ~ s - količinske potrebe za mogućnost održavanja; quantitative reliability ~ s - količinske potrebe za pouzdanost; ~, realistic - realna potreba, realan uslov; reliability ~ s - uslov za pouzdanost; research ~ s - potrebe za istraživanja; safety ~ s potrebe za bezbednost; ~, service life - uslov za eksploatacionu dugovečnost; specification ~ s uslovi specifikacije; ~, starting početna potreba; ~, storage potreba za zalihama; ~, strenght uslovi čvrstoće; ~, strict - striktni uslov, sasvim određeni uslov; ~, string - obavezni uslov, obavezna potreba; structural ~ s - konstrukcioni uslovi, strukturni uslovi; system ~ s - sistematske potrebe; technical ~ s - tehničke potrebe, tehnički uslovi; technological ~ s - tehnološki uslovi, tehnološke potrebe; temperature ~ s - temperaturni uslovi, temperaturne potrebe; test ~ s - uslovi ispitivanja; use ~ s - uslovi eksploatacije requisite - potreban, neophodan requisition - rekvizicija, potreba, zahtev; ~, material - zahtev za materijal; ~, priority - prioritetni zahtev; ~, purchase - zahtev za nabavku; ~, routine rutinska potreba, planirani zahtev rerating - preinačenje nominalnih karakteristika rerun - ponovo obraditi, serija ponovljenih ispitivanja rescheduling - ponovno planiranje research - istraživanje, ispitivanje; ~, advanced - perspektivno istraživanje; ~, applied - pr'menjeno istraživanje; ~, basic osnovno istraživanje; ~, engineering - tehničko istraživanje; ~, exploratory - istražno istraživanje; ~, operational - istraživanje operacija, operativno istraživanje reserve - rezerva, rezervisati, ograničenje, zaliha, zadržati; ~, reduced - smanjena rezerva
reservicing
1034
reservicing - ponovno servisiranje reshape - preoblikovanje, vraćanje oblika reshaper - uređaj za vraćanje oblika (pri remontu) resilience - sposobnost za vraćanje u radno stanje, odskok; vraćanje elastičnosti resistance - otpornost, otpor, otpornik, rezistencija, čvrstoća; ~, atmospheric-ageing - otpornost na atmosfersko starenje; ~, attrition - otpornost na usitnjavale (uribavanje); ~, bearing - otpornost ležišta; ~, bending - otpornost na savijanje; ~, buckling otpornost na savijanje po dužini; ~, chemical - hemijska otpornost; ~, chemical-corrosion - otpornost na hemijsku koroziju; ~, compression - otpornost na sabijanje (komprimiranje); ~, corrosion-fatigue - otpornost na zamor izazvan korozijom; ~, crack(ing) - otpornost na prskanje; ~, creep - otpornost na krip (puženje); ~, crushing - otpornost na drobljenje; ~, dent otpornost na ulubljivanje; ~, environmental - otpornost na uslove sredine; ~, erosion - otpornost na eroziju, eroziona otpornost; ~, erosion-corrosion - eroziono-korozivna čvrstoća; ~, fatigue otpornost na zamor; ~, fire otpornost na plamen (vatru, gorenje); ~, flexing (flexure) otpornost na savijanje; ~, fungus - otpornost na buđ (plesan); ~, heat - otpornost na toplotu; ~, light - postojanost na svetlosti; ~, microbial - otpornost na delovanje mikroba; ~, moisture - otpornost na vlagu; ~, queue - neprilagođavanje sredini (ako broj očekivanog rezultata prelazi dozvoljena polja); ~, relative wear - čvrstoća (otpornost) na habanje, relativna čvrstoća na trošenje; ~, salt-corrosion otpornost na koroziju izazvanu solju; ~, shear upornost na smicanje; ~, shock - otpornost na šok; ~, spalling - otpornost na rastresavanje; ~, splitting - otpornost
response
na cepanje; ~, stain - otpornost na mrljanje (prljanje); ~, stress-corrosion - otpornost na koroziju naprezanjem; ~, stretch(ing) otpornost na rastezanje; ~, tear otpornost na cepanje; ~, thermal toplotna otpornost, otpornost na toplotu; ~ to abrasion - otpornost na abraziju; ~ to collapse - otpornost na rušenje; ~ to corrosion - otpornost na koroziju; ~ to crippling - otpornost na rušenje; ~ to deformation - otpornost na deformisanje; ~ to failure - otpornost na kvarove; ~ to fracture - otpornost na lom: ~ to impact - otpornost na udar; ~ to indentation - otpornost na ulubljivanje; ~ to lateral bend v. buckling resistance; ~ to rupture - otpornost na kidanje; ~, torsional (twisting) - otpornost na uvijanje (uvrtanje); ~, vibration - otpornost na vibracije; ~, wear - čvsrtoća na habanje, otpornost na trošenje; ~, weathering) - otpornost na starenje pod dejstvom atmosferskih uslova resistant - otporan, rezistentan, postojan resotron - rezotron, rendgenski defektoskop resource - resurs, izvor, sredstvo; ~, maintenance - sredstvo za održavanje; ~, reusable - sredstvo za višekratnu upotrebu response - reagovanje, reakcifa, osetIjivost, karakteristika, odgovo:; ~, average - prosečno reagovanje; ~, linear - linearna karakteristika; ~, mean - srednje reagovanje; ~, observed - uočeno reagovanje; ~, optimum - optimalno reagovanje, optimalna reakcija; ~, output reagovanje na izlaz; ~, predicted predskazano reagovanje; ~, quantitative - kvantitativni rezultat; ~, ramp - linearno rastuća karakteristika; ~, step - skokovito reagovanje, prethodno reagovanje; ~, time - reagovanje sa vremenom, viemenska karakteristika; ~, total - ukupno reagovanje
responsibility
1035
responsibility - odgovornost, dužnost, obaveza responsible - odgovoran, zadužen responsiveness - odgovaranje, reagovanje, odgovornost rest - pauza, ostatak, mirovanje, odmor restorability - uspostavljivost, obnovljivost, mogućnost restaurisanja restoration - obnova, uspostavljanje, restauracija, remont restorer - uređaj za remont restraint - ograničenje, sputavanje, prepreka, smetnja restriction - restrikcija, ograničenje, ograda result - rezultat, ishod; ~, actual stvaran rezultat; ~, assessed ocenjeni rezultat; ~, damage rezultat štete; ~, direct - direktni (neposredni) rezultat; ~, extrapolated - ekstrapolisani rezultat, rezultat dobijen ekstrapolacijom; ~, final - konačni rezultat; ~, inconclusive test - rezultat ispitivanja koji ne omogućava donošenje zaključka; ~, inspection rezultat kontrole; ~, limiting ograničavajući reuzltat; ~, model - rezultat dobijen ispitivanjima na modelu; ~, numerical - brojčani rezultat; ~, observed - zapaženi (posmatrani) rezultat; ~, optimum - optimalni rezultat; ~, predicted - predskazani rezultat; ~, representative - reprezentativni rezultat; ~, simulated - simularni rezultat; ~, theoretical - teoretski rezultat resume - rezime, nastaviti, popraviti, produžiti, obnoviti, sažeti retention - zadržavanje; ~, shape zadržavanje oblika; ~, strenght zadržavanje čvrstoće retest - ponovno ispitati, ponoviti ispitivanje retesting - ponovno ispitivanje, ponovo ispitujući retirement - rashodovanje, povlačenje iz upotrebe (npr. zastarelih mašina) retool - preopremiti, preobraditi, uvesti novu tehniku retrial - ponovno ispitivanje
risk
retrieval - pronalaženje, iznalaženje (npr. podataka) retrofit - modifikacija, izvršiti modifikaciju retrograde - pogoršanje, pogoršati, pogoršavati, unazaditi return - vraćanje, povraćaj, dohodak, vratiti, prihod; ~, fixed - fiksirani prihod; ~, net - čist prihod; ~, warranty - reklamacioni povraćaj (vraćanje) returnability - mogućnost višekratne upotrebe reusability - mogućnost ponovne upotrebe reusable - ponovo upotrebljiv revaluation - revalvacija revenue - prihod, dohodak, primanje; ~, operating - prihod od eksploatisanja review - pregled, razmatranje, analiza, pregledati, razmotriti, revizija; ~, continual - neprekidno razmatranje (proveravanje); ~, design - oceniti konstrukciju, revidirati konstrukciju; ~, detailed detaljni pregled; ~, final - krajnji pregled; ~, in-process - kritički ispitati u procesu uhodavanja; ~, periodic(al) - periodični pregled; ~, preliminary - prethodna provera; ~, specification - revidiranje specifikacije; ~, tfeđt - analiza rezultata ispitivanja revise - revidirati, proveriti, izmeniti, pregled, ispravka revitalizing - osvežavanje, revitalizacija, remont, obnavljanje rework - preraditi, ispraviti, prerada, preradivanje; ~, defect - odstranjivanje nedostataka; odstraniti nedostatke ridge - greben, vrš, ivica; ~, rising - rastući (podižući) greben; ~, stationary - stacionuani (nepokretni) greben rig - oprema, uređaj, opremiti, snabdeti se regidity - krutost rising - porast, u porastu, povećanje, povišenje, rastući, povećavajući risk - rizik, opasnost; acceptable ~ of error - prihvatljivi rizik od grešaka; ~, accident - rizik od nes-
risk
1036
rećnog slučaja; ~, actual - stvarni rizik; ~, allowed - dozvoljeni rizik; ~, average - prosečan rizik; ~, calculated - izračunat rizik ~, constant - stalan rizik; ~ estimated - procenjeni rizik; ~ overall - sveukupni rizik; ~ tolerated - dopušteni rizik; ~ total - ukupni rizik robust - snažan, masivan,'čvrst; ~, optimally - optimalno masivan (čvrst) robustness - masivnost, čvrstoća; ~, optimal - optimalna masivnost room - prostorija, mesto, komora, prostor; ~, all-weather - komora sa veštačkom klimom; ~, clean čista komora, komora sa prečišćenim vazduhom; ~, cold - hladna komora, komora za ispitivanje na hladnoću; ~, exposure - komora za ispitivanje na ulsove okoline; ~, observaton - prostorija za posmatranje rotatability - rotatibilnost rotation - rotacija, obrtanje, okretanje; ~, orthogonal - ortogonalno obrtanje (o prostoru faktora) rounds - ciklus, broj postupaka rough - grub, neobrađen, približan route - put, način, metoda; ~, flow - tehnološki put routine - rutina, metodika; ~, diagnostic - dijagnostička rutina; ~, inspection - rutina kontrole; ~, maintenance - rutina održavanja; ~ of work - rutina za rad, režim rada; ~, sampling - metodika za uzimanje uzoraka rugged - čvrst, jak, masivan, neravan, hrapav ruggedize - opremiti za upotrebu u nepovoljnim uslovima, povećati konstrukcionu čvrstoću ruggedness - masivnost, čvrstoća, osposobljenost za ptimenu u nepovoljnim uslovima eksploatacije rule - prava ,, zakon, princip, kriterij um; ~, acceptance - princip prijema; ~, decision - pravilo za donošenje odluke; ~, maintenance
running
- pravilo za održavanje; ~, minimas - princip minimaksa (minimuma i maksimuma); ~ of thumb - pravilo od oka, praktično pravilo; operating ~ s - pravila eksploatacije; plant safety ~ s pravila bezbednosti fabrike; ~, preemptive resume - pravilo nastavljanja prekinutog opsluživanja; ~, priority - pravilo prioriteta; ~, replacement - pravilo zamene; ~, resume v. preemptive rule; ~, rough-and-ready - pravilo brzih približavanja proračuna; safety ~ s - pravila bezbednosti; ~, sum - pravilo slaganja, pravilo zbira; ~, team decision — pravilo timske odluke; ~, working - primenjujuće pravilo, praktično pravilo run - partija, proces, serija, šarža, rad, period proizvodnje, period, ciklus, voditi, upravljati, izvršiti, prolaziti, učestvovati, polaziti; ~, economical - ekonomičan režim rada; ~, endurance - ispitivanje na izdržljivost;- ~, heat - ispitivanje na toplotu; ~, long - velika partija, duga upotreba, dugi period; <•" model - partija proizvoda pr«ma modelu; ~, pilot opitna partija, poluindustrijska šarža; ~, production - proizvodni period, upotreba za proizvodnju; masovna proizvodnja; ~, short mala partija (šarža), kratak period, period, kratka upotreba; ~, steady - postojani režim, stabilan rad; ~, trial - probni rad, opitni period, probna serija proizvoda run-down - istrošen, ishahan run-in - uhodavanje runaway - odstupanje, izvan kontrole running - rad, eksploatacija, u radu, delujući; ~, day-to-day - svakodnevna upotreba, svakodnevna korišćenja; korišćenje iz dana u dan; ~, irregular - neregularno korišćenje, povremeno korišćenje; ~, low-load - rad sa malim opterećenjem; ~, normal - normalan rad; ~ of experiment - izvođenje eksperimenata
runout
1037
runout - odvajanje (na krivoj) rupture - prekid, lom, proboj izolacije, kidanje, prekinuti, polomiti rush - požuriti, žuriti, nagliti
I
rust-resistant
rust-preventing - protivkorozioni, koji sprečava rđanje rust-resistant - nerđajući, otporan na rdarje (koroziju) .
sample
saddle - sedlo, grba, sedlasta površina safe - siguran, bezbedan safeguard - predostrožnost, štitnik, ograda, zaštitni uređaj, čuvati; ~, overload - predostrožnost protiv preopterećenja safekeeping - maksimalni rok održanja, čuvanje safety - sigurnost, bezbednost, sigurnosni, bezopasni, bezbedni; ~, absolute (complete) - apsolutna sigurnost, apsolutna bezopasnost; ~, handling - sigurnost pri rukovanju, bezbednost pri rukovanju; ~ in operation - bezbednost u radu; ~, nuclear - nuklearna (atomska) bezbednost; ~, system - sistemska sigurnost, sigurnost sistema salvage - spasti, nerealizovana proizvodnja pogodna za preradu, popravka salvageable - ispravljiv, popravljiv, koji se može spasti salvaging - spašavanje, spašavajući sample - uzorak, mustra, etalon; ~, aged - ostaieli uzorak; ~, ageing - starenje uzorka; ~, aligned izravnati uzorak; ~, analysis uzorak za analizu; ~, average prosečna proba, srednji uzorak; ~, batch control - uzorak iz kontrolne partije, uzorak za kontrolu šarže; ~, bivariate - dvosmerni uzorak; ~, censored - cenzurisani uzorak; ~, check - kontrolni uzo-
rak; ~, complete - potpun uzorak; ~, complex - kompleksan (složen) uzorak; ~, concordant usaglašeni uzorak; ~, consecutive-s - konsekutivni uzorci, uzorci uzeti jedan za drugim; ~, continuous - kontinualni uzorak; ~, control - kontrolni uzorak; ~, correlated - korelisani uzorak; ~, defective - uzorak sa manom; ~, discarded - odbačeni uzorak; ~, discrete - diskretni uzorak; ~, display - uzorak za prikazivanje; ~, double - dupli uzorak; ~, duplicate - duplikat uzorka; ~, duplicated - duplirani uzorak; ~, enlarged - prošireni (povećani) uzorak; ~, equal size-s - uzorci istih veličina (dimenzija); ~, exceptional - izuzetni (specijalni) uzorci; ~, experimental - eksperimentalni uzorak; ~, exposure uzorak za izlaganje ispitivanju; ~, finite - definitivan uzorak, mustra konačne dimenzije (veličine); ~, first - prvi uzorak; ~, fixed fiksirani uzorak, uzorak definitivnih dimenzija; ~, frequent-s - česti uzorci; ~, grouped - grupisani uzorci; ~, heterogeneous - heterogeni (raznovrsni) uzorak; ~, homogeneous - homogeni (jednorodni) uzorak; ~, incomplete nekompletan uzorak; ~, individual - individualni uzorak; ~, instantaneous - trenutni uzorak;
1039
~, interpenetrating - penetrirajući uzorak; ~, judgement - uzorak za ocenu; ~, laboratory laboratorijski uzorak; ~, large veliki uzorak; ~, tinked-s - povezani uzorci; ~, list - spisak uzoraka, uzorak iz spiska; ~, master - glavni (osnovni) uzorak; ~, matched-s - podešeni uzorak; ~, mixed - mešani uzorak; ~, normal - normalan uzorak; ~, observed - praćeni (posmatrani) uzorak; ~ of observations - uzorak za posmatranje; ~, omitted izostavljeni uzorak; ~, ordered naručeni uzorak; ~, original originalni uzorak; ~ out of line nepravilni uzorak; ~, parts uzorak delova; ~, periodic periodični uzorak; ~, pilot poluindustrijski uzorak, opitni uzorak; ~, probability - verovatnoća uzorka; ~, product - uzorak proizvoda; ~, production-uzorak proizvodnje; ~, proof - uzorak za dokazivanje (ispitivanje); ~, proportional - proporcionalni uzorak; ~, purposive - uzorak sa namenom; ~, replica - kopija uzorka; ~, replicate - kopirni uzorak, ponovljeni uzorak; ~, representative - reprezentativan uzorak; ~, sniping - uzorak za otpremu (dostavu); ~, single - pojedinačni uzorak; ~, small - mali uzorak; ~, standard - standardni uzorak; ~, statistically significant - statički značajan uzorak; ~, successive - sukcesivni uzorak; ~, systematic - sistematski uzorak; ~, taken at random - uzorak uzet proizvoljno; ~, unaged neostareli uzorak; ~, undisturbed - neuznemireni uzorak; ~, unrepresentative - nereprezentativni uzorak; ~, unrestricted - neograničeni uzorak; ~, with partial replacement - uzorak sa paralelnom zamenom; ~. with replcement - uzorak sa zamenom; without replacement - uzorak bez zamene sampler - šablon, model, obrazac, sampling - uzimač uzoraka; uzo-
sampling rkovanje, uzorkovajući, uzorkujući; ~, acceptance - uzorkovanje za preuzimanje (prihvatanje); ~, additional - dodatno uzorkovanje; ~, analytical - analitičko uzorkovanje; ~, automated - automatizovano uzorkovanje; ~, batch - uzorkovanje iz šarže (serijske partije); ~, bulk - uzorkovanje iz mase (proizvodnje); ~ chain - lančano uzorkovanje; ~ cluster - grupno uzorkovanje; ~ control - kontrolno uzorkovanje uzimanje kontrolnih uzoraka; ~ destructive - destruktivno uzor' kovanje, razorno uzorkovanje; ~ direct - direktno uzorkovanje; ~ double - duplo uzorkovanje; ~ duplicated - duplirano uzorkovanje; ~, extensive - ekstenzivno uzorkovanje; ~, grid - rešetkasto uzorkovanje; ~, independent nezavisno uzorkovanje; ~, indirect - indirektno uzorkovanje; ~, item-by-item - uzorkovanje stavke za stavkom; ~, manual ručno (manuelno) uzorkovanje; ~, mechanical - mehaničko uzorkovanje; ~, normal - normalno uzorkovanje; ~, one in-ten uzorkovanje iz jedan prema deset, desetoprocentno uzorkovanje; ~, optimum - optimalno uzorkovanje; ~, optional - opciono uzorkovanje; ~, period - periodično uzorkovanje; ~, point - diskretno uzorkovanje; ~, product - uzorkovanje proizvoda; ~, proportional proporcionalno uzoi ko van j e; ~, purposive - uzorkovanje sa ciljem; ~, rectifying - uzorkovanje radi ispravke; ~ reduced - smanjeno uzorkovanje; ~, repeated - ponovljeno uzorkovanje; ~, representative - reprezentativno uzorkovanje; ~, restricted - ograničeno uzorkovanje; ~, simple - prosto uzorkovanje; ~, single - jednostepeno uzorkovanje; ~, successive - sukcesivno uzorkovanje; ~, systematic - sistematsko uzorkovanje; ~, work - uzorkovanje rada, izborna kontrola radnih procesa
satisfaction
1040
scuff-resistance
satisfaction - zadovoljstvo, zadoplaniranje projekta; ~, replacevoljavanje (npr. uslova), ispunjament - planiranje zamena vanje scheme - shema, šema, plan, prosaturation - zasićavanje, korelacija jekat, planirati, sastavljati shemu, između prostih faktora procedura, redosled operacija; ~, saving - ušteda; ~, cost - ušteda acceptance - plan kontrole pritroškova; ~ of time - ušteda jema; ~, arbitration - plan arvremena bitraže, arbitražni redosled; ~, scale - skala mera, parametar mere block - blok-šema, strukturna odrediti skalu, razmer, obim; ~ shema; ~, inspection - plan inhardness - skala tvrdoće; ~ spekcije, plan prijemne kontrole; industrial - industrijska skala; ~ ~, optimization - shema (plan) logarithmic - logaritamska skala., optimizacije; ~, original - ori~, natural - prirodna skala, aritginalni plan; ~, priority - plan metička skala; ~, nominal - no(šema) prioriteta, sistem prioriteta; minalna skala; ~, numerical ~, probability - shema verovatbrojčana skala; ~, pilot - ekspenoće; ~, replacement - plan rimentalna skala, poluindustrijska zamene; ~, sampling - šema skala; ~, utility - skala upotuzorkovanja; ~, simulation rebljivosti šema simulacije (modehranja); ~, scanning - skaning, razlaganje, prastandby - pomoćni (rezervni) plan; ćenje; ~, ultrasonic - ultrazvučni ~ to lay a - izraditi plan, napraviti skaning šemu scatter - rasejanje, rasipanje, rascope - domen, obim, važnost sejati, rasipati score - suma, količiski pokazatelj; pogodak, mnoštvo, rezultat; ~ scattergram - dijagram rasejanja expected - očekivani rezultat; ~ scattering - rasejanje, rasejavajući ordered-s - uređeni rezultati; ~ schedule - plan, raspored, graf raraw - neobrađeni rezultati; ~ dova, program, planirati, tablica, standard - standardni rezultati rok; ~, assemply - plan montaže (sklapanja), rok sklapanja; ~, scoring - određivanje pokazatelja, check-out - plan kontrole (propostizanje, dostizanje, postižući vere), rok pro vere; ~, contract - screen - ekran, prebiranje, rešetanje, ugovorni rok; ~, delivery - rok rešetka, sortiranje, izabrati, pro(plan) isporuke; ~, design - plan brati, proveriti; ~, initial - pokonstrukcije, plan radova na pročetna provera; ~, safety - sijektovanju; ~, operational - opegurnosna rešetka rativni plan; ~, optimal (optiscreening - ekraniziranje, proveramum) - optimalni rok, optimalni vanje, klasifikovanje, proveravajući, plan; ~, overhual - plan (rok) kontrolišući, kontrolisanje; ~, remonta; ~, production - plan group - grupna kontrola; ~, proizvodnje; ~, servicing - plan parts - kontrola delova servisiranja; ~, shutdown - plan scrub - prečistiti, izbrisati, prati, isključenja, rok prestanka rada; ~, kvar rakete na lansirnoj rampi task - plan zadataka; ~, verifiscrutinize - oštro proveriti, podcation - plan verifikacije robno ispitati, temeljno proučiti scheduled - planiran, sa rokom scrutiny - temeljno proučavanje; ~, scheduling - planiranje, planirajući; quality - proučavanje kvaliteta, ~, contract - planiranje ugovora; provera kvaliteta ~, critical-path - planiranje kriscuffing - habanje, trošenje, istiranje, tične putanje; ~, optimal - optiotrljavanje, iznošenje; ~, breakmalno planiranje; ~, order - pla-in - habanje pri uhodavanju niranje porudžbina; ~, project - scuff-resistance - otpornost na habanje
search
1041
search - traženje, istraživanje, po traga, tražiti, istraživati; ~, automatic - automatska potraga (traženje podataka); ~, complete kompletna potraga; ~, exhaustive - iscrpna potraga; ~, manual ručna potraga, ručno traženje; ~, optimal - optimalna potraga, optimalno traženje; ~, simultaneous - simultana potraga, istovremeno traženje; ~, systematic - sismatska potraga, sistematsko traženje seasonals - sezonski uslovi, sezonska kolebanja seasoning - prirodno starenje, odstojavanje seating-in - postavljanje i završni stadijum ugrađivanja seconds - proizvod druge klase, proizvod nižeg kvaliteta section - sekcija, deo, razrez, presek, profil, deliti na delove; ~, maintenance (control) - sekcija održavanja; ~, service - sekcija servisa; ~, system maintenance - sekcija sistematskog održavanja secure - obezbediti, osigurati, siguran, bezopasan, bezbedan, pričvršćen security - sigurnost, bezbednost, garancija, zaloga seeking - traženje, pretraživanje, tražeći segment - segment, deo seizing - spicanje, lepljenje selection - selekcija, izbor; ~, component - selekcija komponenti; ~, controled - kontrolisana selekcija; ~, ordered - uređena selekcija, kontrolišuća selekcija; ~, parts selekcija delova; ~, preassembly selekcija predmontaže self-contained - sam po sebi celina self-diagnozability - samodijagnostika, autodijagnostika self-healing - samopopravljajući self-monitoring - sa autokontrolom, sa samokontrolom self-repair - automatska popravka self-restoring - automatsko uspostavljanje self-sufficient - autonomni, nezavisan, samostalan 66 Rečnik
sequence
self-verifying - samoverifikujući semirange - kvazi-raspon semistandard - polustandard, polustandardni, kvazistandardni semitheoretical - poluteoretski sensibly - osetan praktično, zadovoljavajući, u osnovi, u zoni moguće osetljivosti (tačnosti) sensing - opažanje, osećanje sensivity - osetljivost (npr. mernog instrumenta); ~, flaw - osetljivost na nedostatke; ~ of test osetljivost opita, osetljivost kriterijuma separable - odvojiv, razdvojiv, koji se skida, razdeljiv, deljiv; ~, finely - fino deljiv, deljiv na male delove separation - separacija, sortiranje, podela na grupe sequence - sekvenca, redosled, poredak; ~, arbitrary - arbitražni redosled; ~, best - najbolji redosled; ~, complete - potpuni redosled; ~, dominating - dominirajući redosled; ~, exchange redosled zamena; ~, independent - nezavisan redosled; ~, infinite beskonačni redosled; ~, linear linearni redosled; ~, loading redosled punjenja (šaržiranja); ~, mixing - ledosled mešanja; ~, nondecreasing - nesmanjujući redosled; ~, nonincreasing - nepovećavajući redosled; ~ of distributions - redosled distribucije; ~ of estimators - redosled praćen j i vača; ~ of experiments redosled eksperimenata; ~ of processes - redosled procesa (postupaka); ~ of states - redosled stanja; ~ of transitions - redosled tranzicija (prelaska); ~ of trials - redosled opita; ~, optimal optimalni redosled; ~, periodic periodični redosled; ~, processing - procesni redosled, redosled prerade; ~, production - proizvodni redosled, redosled proizvodnje; ~, renewal - redosled obnavljanja; ~, solution - redosled rešenja; ~, testing - redosled ispitivanja (testiranja); ~, time - redosled vremena, vremenski redosled; ~, ti-
sequencing
1042
med - tempirani redosled, taktirani redosled sequencing - poredak (redosled) obavljanja radova, ledosled; ~, optimal (optimum) - optimalni redosled operacija; ~, parallel paralelni redosled operacija; ~, work - poredak (redosled) radova serial - serijski, poredačni serialization - serijalizacija, organizacija serijske proizvodnje series - serija, red, redosled, poredak, niz, grupa, kompleks; ~, forecast - redosled predviđanja; ~ of curves - poredak krivih, serija krivih; ~, quantity - kvalitetna serija, niz series-connected - u nizu povezan, serijski vezan server - opslužni uređaj, server, kanal opsluživanja; ~, free - slobodan opslužni uređaj, slobodan kanal service - servis, usluga, eksploatacija, upotreba, eksploatisati; ~, accelerated - prinudni servis, ubrzano opsluživanje; ~, afteroperation - servis posle rada; ~, aftersales - servis posle prodaje; ~, all-weather - servis po svakom vremenu; ~, arduous - servis (upotreba) u teškim uslovima; ~, before-operation - servis pre rada; ~, bimonthly - dvomesečni servis; ~, break(down) servis pri havariji; ~, bulk — grupno opsluživanje, maseni servis; ~, comparable - uporeiivi servis; ~, complete - kompletan servis; ~, continuous - neprekidni servis; ~, continuous heavy-duty - produžena eksploatacija u teškim uslovima; ~, day-after-day v. continuous service; ~, day-and-night - dvadesetčetvoročasovni servis; ~, deficient manjkav servis, nepotpun servis; ~, delayed - zakasneli servis; ~, dependable - zavisni servis;~, desired - poželjni servis; ~, during-operation - servis u toku rada; ~, elapsed - protekli servis, opsluživanje do kvara; ~, emergency - hitni servis; ~, engine-
servicing
ering - tehnički servis; ~, exponential - eksponentni servis, servis sa produžavanje; ~, forced - prinudni servis; ~, graded - stepenasti servis; ~, harder- than-usual - servis u uslovima težim od uobičajenih; ~, heavy(-duty) servis u teškim uslovima, upotreba u teškim uslovima; ~, high-tem perature - upotreba na visokoj temperaturi; ~, maintenance servis održavanja; ~, major glavni servis; ~, normal - normalni servis; ~, on-call - servis po pozivu; ~, ordered - poručeni servis; ~, part-time - rad u nepotpunoj smeni, upotreba u nepotpunom radnom vremenu; ~, preventive - preventivni servis; ~, proper - pravi servis, pravilni servis, servis prema uputstvima; ~, protective - zaštitni servis, v. preventive service; ~, regular servis u roku; ~, required - potreban servis, zahtevani servis; ~, rigorous - oštn (strogi) servis; ~, round-the-clock v. day and night service; ~, running tekući servis; ~, shop - pogonski servis; ~, special - specijalni servis; ~, specialized - spetijalizovarii servis, specijaiizovani rad; ~, statistical - statistička usluga; ~, temporary - privremeni servis; ~, to complete - završni servis, završiti upotrebu (rad); ~, to put in(to) - pustiti u rad; ~, to watch - kontrolisati rad; ~, under - u službi, u eksploataciji, u radu, pod servisom; ~, without interruption - servis bez prekida rada, rad bez prekida service-free - bez servisa service-strong - potpun servis service-tested - ispitan u toku upotrebe, isproban u radu serviceability - lakoća servisiranja, podobnost za upotrebu, lakoća u radu serviceable - prigodan za upotrebu, koji se servisira serviceableness - podobnost za servisiranje, radna sposobnost servicing - servisiranje, tekući re-
servicing
1043
mont; ~, contact - neposredno servisiranje; ~, excessive - obimno servisiranje; ~, major - veliko servisiranje, glavno servisiranje; ~, minor - manje servisiranje i neznatno servisiranje; ~, periodic periodično servisiranje; ~, routine - rutinsko servisiranje; ~, scheduled - planirano servisiranje set - komplet, deo, sistem, uređaj, agregat, grupa, serija, merenja izbor, sortiment, paleta, postaviti u datom položaju, namestiti, uključiti, niz; ~ of assignable causes - grupa neslučajnih uzroka; ~ of causes - serija (grupa) uzorka; ~ of characteristics - niz karakteristika; ~ of conditions izbor uslova, kombinacija uzroka; ~ of control charts - komplet kontrolnih karata (grafikona); ~ of control limits - niz kontrolnih granica; ~ of curves - komplet krivih, niz krivih; ~ of deviations - niz odstupanja; ~ of documents - komplet dokumentacije; ~ of equations - sistem (niz) jednačina; ~, to — at a value - postaviti na (nekoj) vrednosti, odrediti neku vrednost; ~, to-down - odrediti, postaviti; ~, to-equal(to) - izjednačiti (sa); ~, to-off - povući; ~, to-out results - izneti (prikazati) rezultate; ~, to-up - pripremiti za rad, ustanoviti, obrazovati, formirati, nastati set-asides - nerešeni zadaci, odloženi delovi, rezerve setting - položaj, regulisanje, puštanje, postavljanje settle - resiti, odlučiti setup - organizacija, struktura, plan, montaža, sastav, razmeštaj; ~, test - probni raspored, raspored za ispitivanje severe duty - za rad u teškim uslovima, sa teškim (oštrim) režimom rada shakedown - isprobavanje, provera u radu shakeproof - nevibrirajući shaker - vibracioni sto, mućkalica 66*
shockproof
shape - oblik, forma, konfiguracija, oblikovati, dati oblik share - deo, akcija, deliti, podeliti, uzeti učešća shatterproof - nelomiv, nerasprskavajući shed - radionica, pogon; ~, assembly - montažna radionica, radionica za montažu; ~, maintenance - radionica održavanja; ~, repair - radionica za popravke, servis; ~, storing - magacin, baraka za uskladištenje sheet formular, list (hartije),dijagram; ~, batch - radni nalog šarže, formular za opis izrade šarže; ~, check - kontrolni formular, kontrolni list; ~, clean-up - lista uklanjanja mana (nedostataka); ~, engineering job - lista tehničkih poslova; ~, flow v. process sheet; ~, information - informacioni list; ~, inspection - formular kontrole; ~, instruction uputstvo, priručnik; ~, job tehničko uputstvo; ~, operation dnevnik rada; ~, pick-up - lista remontnih radova; ~, process tehnološka shema, lista tehnološkog procesa, dijagram procesa proizvodnje; ~, program - plan rada; ~, record - formular, izveštaj; ~, repair - lista popravki; ~, route v. process sheet; ~, setup komutaciona šema, plan rasporeda; ~, specification control - lista kontrole tehničkih uslova; ~, stock - lista rezervi, inventarska lista; ~, technical data - spisak tehničkih podataka; ~, testing record (trial) - izveštaj sa ispitivanja, protokol o ispitivanju shelving - uskladištavanje, odlaganje shield - ekran, zaštita, zaštitni deo, ekranizirati, zaštiti shielded - zaštićen, ekraniziran shift - smena, pomer, pomeranje, prelazak shipment - isporuka, deo otpreme, otprema; ~, emergency - hitna otprema shockproof (shock-resistant) - otporan na šokove, otporan na udar
shoddy
1044
shoddy - niskog kvaliteta, niskokvalitetni shooter - tragač (uređaj), okidač; ~, trouble - uređaj za uklanjanje smetnji shoo tin g~, trouble - traženje neispravnosti, uklanjanje smetnji shop - pogon, radionica, radnja, prodavnica, stanica; ~, maintenance - pogon održavanja; ~ mobile - pokretna radionica; ~ overhaul - radionica remonta; ~ repair - radionica za popravke; ~ service - servisna radionica; ~ short-run - radionica za manje popravke; ~, work - radionica, pogon, stanica short - kratak, kratak spoj; ~, dead neposredan kratak spoj, potpuni kratak spoj; ~, to run - ostati bez, utrošiti; ~, to trace down the - pronaći kratak spoj shortage - nekompletnost, nedostatak, deficit; ~, chronic - hronični deficit (nedostatak); ~, planned planirati deficit (sirovina), planirani nedostatak shortcoming - nedostatak, mana, nedostatnost, nedovoljnost shortcut - kraći put, skraćenje, uprošćavanje; ~, inspection uprošćavanje (skraćenje) obima provere shorted-out - kratko spojen, sa kratkim spojem shortening - skraćenje, skraćivanje, skraćivajući; ~, life - skraćenje veka trajanja shortfall v. shortcoming show - pokazati, ispoljiti, pojaviti shutdown - prekid rada, isključenje, zaustavljanje rada; ~, disaster (emergency, safety) - prekid rada usled kvarova shutoff - uređaj za isključivanje (zatvaranje) sigma - sigma, srednje kvadratno odstupanje sign - znak, marka, oznaka, simptom; označiti, potpisati; ~, alarm znak alarma; ~, s of wear - znak haban ja; ~, warning - znak opomene
simulation
signal - signal; ~, alarm - signal alarma (uzbune), signal neispravnosti; ~, attention - signal upozorenja; ~, audiable - zvučni signal; ~, call - pozivni signal, signal poziva; ~, caution - signal upozorenja, signal predostrožnosti; ~, danger - signal opasnosti; ~, distress - signal opasnosti, signal nevolje; ~, emergency - signal hitnosti, signal nepredviđenih okolnosti; ~, error - signal greške; ~, false - lažni signal; ~, fault signal neispravnosti; ~, ghost (phantom) v. false signal; ~, reject - znak škarta; ~, safety v. acution signal; ~, trouble signal smetnji; ~, visual - vizuelni signal; ~, warning - signal upozorenja signalling - signalisanje, signalizacija, signalizirajući; ~, automatic - automatsko signaliziranje; ~, back - kontrolno signaliziranje; ~, lamp - svetlosno signaliziranje; ~, trouble - signaliziranje smetnji signature - potpis, oznaka significance - značaj, važnost, smisao; ~ of effect - značaj efekta; ~, physical - fizički značaj, realni smisao significant - značajan, važan; ~, definitely - definitivno važan (značajan); ~, highly - veoma značajan similar - sličan, analogan similarity - sličnost, analogija simlitiude v. similarity simplicity - jednostavnost, prostost; ~ of operation - jednostavnost operacija, jednostavnost u radu simplification - uprošćavanje, pojednostavljenje; ~, design - uprošćavanje konstrukcije, konstrukciono pojednostavljenje simulant - imitator, imitirajući uređaj simulate - simulirati, imitirati, podražavati simulation - simulacija, imitiranje; ~, business - imitiranje poslova; ~, electronic - elektronsko imitiranje; ~, environmental - imi-
simuladon
1045
tiranje uslova sredine; ~, human factor - imitiranje ljudskog faktora; ~, maintenance - imitiranje održavanja; ~, operational - imitiranje uslova eksploatacije; ~, physical - fizičko imitiranje; ~, stress - imitiranje naprezanja; ~, time - imitiranje karakteristike odvajanja procesa sa vremenom simulator - simulator; ~, environment - simulator sredine (okoline) simultaneity - jednovremenost, sinhronost, istovremenost simultaneous - jednovremeni single - jedinični, pojedinačan, jednokratni; ~ to-out - izdvojiti, izabrati single-phase - jednofazni single-pupose - specijalan, jednonamenski single-step - jednostepeni single-valued — jednoznačni sister - parnjak, dvojnik, sestrinski (radna organizacija) site - gradilište, teren, nalazište, mesto; ~, accident - mesto nesreće; ~, test - teren ispitivanja situation - situacija; ~, critical kritična situacija; ~, emergency situacija hitnosti (nepredviđenog slučaja); ~, limiting - ograničavajuća situacija; ~, out-of-control - nekontrolisana situacija; ~, physical - realna (fizička) situacija size - veličina, dimenzija, razmer, broj (veličine), kaliber; ~, above preko dimenzije, preko mere; ~, ASN - average sample size prosečna veličina uzorka; ~, below - ispod mere, sa manjim dimenzijama; ~, crew - ekipa, tim, radna brigada, grupa, brojčanost ekipe; ~, economic(al) - ekonomska radna grupa, ekonomična ekipa; ~, economic(al) lot - najekonomičnija veličina šarže; ~, experiment - brojčanost, veličina eksperimenta; ~, finished - završena veličina, finalna dimenzija; ~, in actual - u stvarnoj veličini, u prirodnoj veličini; ~ of ample dovoljne dimenzije, dimenzije sa viškom; ~ of laboratory - laboratorijske dimenzije; ~ of chan-
snagging
ging - promenljivih dimenzija; ~ of region - veličina regiona; ~, off - napravljen izvan dimenzija; ~, over - napravljen izvan datih dimenzija; ~, theoretical - teoretski razmer (veličina, dimenzija); ~, to-up - odmeriti, dati dimenzije; ~, under - ispod datih dimenzija; ~, up to - prema datim dimenzijama, do datih dimenzija; ~, upper limit - gornja data granica sized - doveden na meru, dimenzioniran, kalibriran sizing - određivanje veličine, sortiranje po veličinama, kalibriranje skeleton - kostur, shema skew - asimetrija, kosina, ukošen, asimetričan, kosi skewness - asimetrija, ukošenost, kosina skilled - kvalifikovan, stručan, obrazovan slack - labav, bez dejstva, rezerva (vremena); ~, negative - negativna rezerva (vremena); ~ of control - labava kontrola, slaba kontrola; ~, positive - pozitivna rezerva (vremena); ~, total ukupna rezerva (vremena) slacken - olabaviti (tempo rada), popustiti, usporiti slogan - natpis, krilatica; ~, advertising' - reklamni natpis slope - nagib, tangens ugla nagiba (kosine), imati nagib (kosinu), pad; ~ of curve - nagib krive; ~ of line - nagib linije, nagib prave, ugao prave slushing - nanošenje antikozionog premaza smooth - gladak, ravan, bez problema, izravnat smoothing - glačanje, izravnavanje, podešavanje, usklađivanje; ~ of curve - izravnavanje krive; ~ of operation - usaglašivanje operacija smoothness - glatkost, glatkoća; ~ of operation - usklađenost (glatkost) operacija snagging - usklađivanje kvrga (čvorova, patrljaka)
softening
1046
softening - omekšavanje, plastifikacija; <•», work - omekšavanje u toku prerade sojourn - boravak, zadržavanje, prebivanje, vreme prebivanja solid - čvrst, pun, tvrd, jak solution - rastvor, rešenje; ~, analytical - analitički rastvor, analitičko rešenje; ~, approximate približno (aproksimativno) rešenje, približan rastvor; ~, asymptotic - asimptotsko rešenje; ~, basic osnovno rešenje; ~, characteristic - karakteristično rešenje, karakterističan rastvor; ~, exact tačno rešenje, egzaktno rešenje; ~, explicit - eksplicitno rešenje; ~, feasible - ostvarivo (fizibilno) rešenje; ~, general - generalno rešenje; ~, graphical - grafičko rešenje; ~, integer - integralno rešenje, celovito rešenje; ~, iterative - iterativno rešenje, rešenje metodom iteracije; ~ of equation - rešenje jednačine; ~, optimal (optimum) - optimalno rešenje; ~, parametric - parametrijsko rešenje; ~, permissible - dozvoljeno rešenje; ~, preferred preferisano rešenje; ~, real stvarno rešenje; ~, trial - probno rešenje; ~, trial-and-error - rešenje metodom probe i grešaka soniscop*e - soniskop, ultrazvučni defektoskop sort - vrsta, klasa, sortirati, klasifikovati sorter - uređaj za klasifikaciju (sortiranje) sorting - sortiranje, klasifikovanje; ~, conveyor-belt - uređaj za sortiranje sa konvejerom; ~, hand ručno sortiranje; ~, operational - operativno sortiranje; ~, preliminary - preliminarno (prethodno) sortiranje sound - zvuk, zvučati; zdrav, ceo, kvalitetan soundness - ispravnost, čvrstina, glasnost soundproof - nepropustivost za zvuk, zvuko-izolacioni soundproofing - davanja svojstva nepropuštanja zvuka
space
source - izvor; ~, impurity - izvor nečistoća; ~ of error - izvor grešaka; ~ of trouble - izvor smetnji; ~, procurement - izvor nabavki (obezbedenja) space - prostor, obim, mesto, vasiona, rasporediti, razmestiti; ~, admission - zapremina punjenja; ~, air - vazdušni prostor, prostor, površina prolaska vazduha, zazor; ~, airless - bezvazdušni prostor; ~, annular - prstenasti zazor, prstenasti prostor; ~, anode dark anodni tamni prostor; ~, Aston dark - Astonov tamni prostor, prva katodna tamna oblast; ~, bar - prazna dirka; ~, body - površina koša (korpe), kapacitet koša (korpe), površina karoserije; ~, cathode dark - Kruksov tamni prostor, druga katodna tamna oblast; ~, circular - kosmički prostor do mesečeve orbite; ~, clearance čist prostor; zazor; ~, colour spektar boja; ~, combustion prostor sagorevanja; ~, compression - prostor pritiska, prostor kompresije, komora pritiska, komora povećanog pritiska; ~, craft - kosmički brod; ~, curve - prostorna kriva; ~, dangerous opasni prostor, reon opasnosti; ~, dark - tamni prostor; ~, dead mrtva zona, efikasni prostor (u gasnom termometru), zona male osetljivosti (regulator), mrtvi prostor; ~, decision - prostor odluke, mesto (prostor) rešenja; ~, dependence - prostorna zavisnost; ~, distribution - prostorna raspodela; ~, electronics - kosmička elektronika; ~, empty - vakuum; ~, error - mesto greške, prostor grešaka; ~, exhaust - izlazni prostor; ~, factor - prostor (mesto), faktora, položaj faktora, faktorni položaj; ~, Faraday's dark - Faradejev tamni prostor; ~, fault - odbačena zona; ~, fligth - kosmički let, let u kosmos (sa posadom); ~, frame - rešetkasti nosač; ~, functional funkcionalni prostor; ~, idle efikasni prostor; ~, image -
space
1047
površina koja je zahvaćena aerosnimkom, prostor slike; ~, interelectrode - međuelektrodni prostor; ~, interlinear - interlinearni prostor; ~, intermediate - međuprostor; ~, interplanetary - međuplanetarni prostor; ~, interstellar - međuzvezdani prostor; ~, line - odrezak prave; ~, linear - linearni prostor; ~, luggage garderoba; ~, maintenance prostor održavanja, mesto za održavanje; ~, mined-out - obrađeni prostor; ~, mixing - mešajuća komora (karburator); ~ of time - prostor vremena, produženost, proticanje vremena; ~, packing - komprimovana komora, debljina komprimovanja, debljina savijanja; ~, parametric - parametarski prostor; ~, parking parking prostor, širina pojasa za parkiranje automobila; ~, passenger - putnička čekaonica, putnička kabina; ~, policy - prostor (mesto) politike; ~, pressure oblast povećanog pritiska, komora pod pritiskom; ~, probability prostor verovatnoće; ~, sample prostor (mesto) uzimanja uzorka; ~, seating - korisni prostor; ~, solution - prostor rešenja; ~, state - prostor stanja; ~, strategy - prostor strategije; ~, stress-strenght - prostor parametara napona i čvrstoće; ~, three-dimensional - trodimenzionalni prostor; ~, tooth - udolina između zubaca (zupčanika); ~, vacuum vakuumski prostor, razređeni prostoi, oblast malog pritiska; ~, waste - efikasni prostor (u cilindru); ~, white - praznina, prazno mesto, prored, razmak; ~, word - razmak između reci; ~, working - radni prostor space-independent - koji ne zavisi od prostornih koordinata, prostorno nezavisan spaced - razmešten, raspoređen; ~, equally - ravnomerno razmešten spacer - raspinjač, razupirač, šajbna, spejser, mašina za umnožavanje; ~, bearing - distantni ležaj (kuglični);
span ~, panel - distantna ploča, distanciona ploča; ~, spark - raspoređivač paljenja, razvodnik paljenja spacing - razmeštanje, raspoređivanje, zazor; ~, clear - rastojanje čisto; ~j coil - korak pupinizacije; ~, diagonal - kosi korak, dijagonalni korak; ~, digit - računski kapacitet; ~, frequency - frekventni interval; ~, lattice - parametar rešetke, period rešetke; ~, longitudinal - longitudinalni korak; ~, rod - rastojanje između armaturskih stubova; ~, track međuput, raspoređivanje putića; ~, transverse - poprečni korak, transverzalni korak spade - lopata; kopati lopatom spali - iverje, lom cigle span - privezivati, učvršćivati, zatezati; tetiva; raspon mosta; spen (mera dužine koja iznosi 22,9 m); ~, anchor - ankerni raspon (prolet); ~, approach - obalski raspon; ~, beam - gredni raspon, gredna noseća konstrukcija; ~, belt - širina fazne zone; ~, bridge - raspon mosta; ~, cantilever konzolni raspon; ~, clear - slobodan otvor; ~, continuous - nerazdvojena lebdeća konstrukcija; ~, deck - raspon konstrukcije mosta; ~, draw - razvodni raspon; ~, effective - efektivni raspon; ~, end - krajnji raspon, raspon s kraja na kraj; ~, finite - krajnji raspon, konačni raspon (razmak); ~, fixed - stalni raspon, nepokretni ra»pon; ~, interior - unutranji raspon; ~, intermediate - međuraspon; ~, life - vek trajanja; ~, main glavni raspon (mosta); ~, mean srednji raspon; ~, movable razvodni raspon; ~, pivot - raspon okretno-proletne konstrukcije mosta; ~, pole - polusna duga; ~, river - rečni raspon; ~, shore - obalski raspon; ~, single - jedinačni raspon, jedinačni let (prolet); ~, skew - kosi raspon, kosi lebdeći raspon; ~, suspended - raspon visećeg mosta; ~, time - period vremena, interval vremena; ~,
span
1048
tower - raspon visećeg mosta sa stubovima na koje naleže most; ~, truss - proračunati raspon rešetkastog nosača; ~, wing - raspon krila spandreal - nadsvodna građevina (gradnja), deo svoda; svod nad vratima i prozorom spanner - ključ za zavrtanja (navrtku); ~, bent - kolenasti ili S-oblika ključ; ~, box - tirfonski ključ, za odvrtanje tirfona; ~, C - ključ za okrugle navrtke; ~, closed-mouth - ključ za zavrtanj sa zatvorenim otvorom; ~, double-endeđ - dvojni ključ za zavrtanj; ~, face - štift-ključ; ~, female ključ natikač, nasadni ključ; ~, fork - rakljasti ključ za zavrtanj; ~, hook - ključ za okrugle navrtke; ~, jaw - univerzalni (francuski) ključ, ključ sa primenljivim otvorom; ~, pin - štift-ključ; ~, set-screw - ključ sa kvadratnim otvorom, ključ za standardne stubove; ~, shifting v. span jaw; ~, skeleton v. closed-mouth spanner; ~, skew - kosi ključ, ključ za navrtke sa bočnim otvorom; ~, S-type v. bent spanner spar - greda, nosač, puni nosač, nosač koji ima puna rebra, moštanica; ~, bitter - dolomit; ~, calcareous - kalcit spar-deck - spardek spare - rezervni deo, rezervni, dopunski ; ~, machine-s - rezervni delovi mašine; ~, repairable rezervni delovi koji se mogu da poprave; ~, standby - pomoćni rezervni deo, deo u rezervi sparge - prskati, rasprskavati; brizgati, ubrizgavati spark~, electric - električna varnica, električni luk, lučno pražnjenje; ~, ignition - varnica za paljenje; ~, set - stalni moment paljenja (koji ne dozvoljava prestanak) spark-over - varnično piekrivanje spatial - prostorni, prostanstveni spattering - razbrizgavanje, raspršivanje spattle v. spatula
specification
spawn - ikru, ikriti, bacati ikru speaker~, cabinet - spiker-kabina, spi kerska soba spear - igla; lovački pribor; igla pumpe (vakuumske); kolac, kočić, kuka, čakije; kazaljka, strelica, indeks, indikator; ~, bulldog - buldog, jednostavna hvataljka; ~, casing - hvataljka, cev-hvatač; ~, tubing v. spear casing; ~, vibrating - vibro igla specialist - specijalista, stručnjak specialit/y - specijalnost, osobenost, detalji, podrobnosti, specijalno probiranje; ~, metal-ies - metali za industrijsku upotrebu species - vid, rod, raznovidnost, raznorodnost, stene; ~, broad-leaved - lisnate stene; ~, fissicnable - fisioni izctopi; ~, isotopic - izotopi; ~, nuclear - izotopi i izomeri; ~, secondary - sekundarni produkti specific - specifičan, osoben specification - specifikacija, konkretizacija, tehnički uslovi, opis patenata, tehnički opis; ~, acceptance-s - specifikacija prijema; ~, activity - specifikacija aktivnosti; ~, adopted-s - prihvaćena specifikacija; ~, as-new - tehnički uslov da bude kao nov; ~, basic-s - osnovne specifikacije; ~, centered-s - tehnički uslovi razrade organizacije; ~, contract-s - ugovorne specifikacije; ~, customer-s - kupčeve specifikacije; ~, definitive - definitivna specifikacija; ~, delivery - specifikacija isporuke ; ~, design-s - konstrukcione specifikacije, specifikacije konstrukcije; ~, electrical-s - električne specifikacije; ~, engineering tehnička specifikacija; ~, environmental - specifikacija sredine; ~, equipment - specifikacija opreme; ~, federal - federalna (npr. SAD) specifikacija; ~, functional test specifikacija testa funkcionalnosti, tehnički uslovi za ispitivanje funkcionalisanja; ~, industrial - industrijska specifikacija; ~, inspection - tehnički uslovi prijema;
specification
1049
~, material - specifikacija materijala; ~, minimum - minimalna specifikacija (tehničkih uslova); ~, original - originalna specifikacija; ~, part - specifikacija delova; ~, patent - specifikacija patenta; ~, performance - specifikacija performanse; ~, product - specifikacija proizvoda; ~, production specifikacija proizvodnje; ~, purchasing - specifikacija nabavki (kupovina); ~, safety - specifikacija bezbednosti; ~, sampling specifikacija uzorkovanja; ~, standard - standardna specifikacija; ~, technical - tehnička specifikacija; ~, tentative - predložena specifikacija; ~, work - specifikacija radova specifications - specifikacija, tehnički uslovi; ~, job - karakteristika zahteva koji se daju izvršiocu; ~, performance - radni tehnički uslovi, tehničke performanse; ~, production - produktivne norme, industrijske norme specified - specificiran, utvrđen, tačno naveden, sa datim tehničkim uslovima specify - specificirati, tačno odrediti (navesti), označiti specimen - uzorak, etalon, proba, obrazac, probni uzorak (primerak); ~, fatigue (test) - etalon za ispitivanje na zamor; ~, flexural proba za određivanje elastičnosti; ~, runout - uzorak za ispitivanje bez razaranja; ~, small-scale uzorak u smanjenoj veličini, poluindustrijski uzorak; ~, standard (test) - standardni uzorak (za ispitivanja); ~, subsized - umanjeni uzorak; ~, substandard uzorak ispod standarda; ~, impact - probni primerak za ispitivanje na udar; ~, tension - primerak za ispitivanje na izvlačenje (rastezanje); i*>, weak - slab uzorak speck - mrlja, tačka, fleka, restica, deo, komad, masno meso, komad mesa, tačkasti izvor svetlosti spectacle - ram sa obojenim staklima ili svetlosnim filterima, naočari spectra v. spectrum
spectrum
spectogram~, mass - maseni spektrogram, mas-spektrogram spectography - spektrografija; ~, mass - masena spektrografija spectometer~, automatic - automatski spektrometar ; ~, bent-crystal - spektrometar sa ugnutim kristalom; ~, coincidence-scintillation - scintilacioni spektrometar sa koincidencijom; ~, crossed-field - spektrometar sa ukršetnim poljima; ~, fast-chopper neutron - neutronski spektrometar sa brzim čoperom; ~, fast-neutron - spektrometar za brze neutrone; ~, helical-orbit beta-ray - beta-spektrqmetar sa spiralnim orbitama; ~, ion-resonnance-principle - jonsko-rezonantni spektrometar; ~, lens spektrometar sa sočivima; ~, pair - parni spektrometar; ~, radiation - spektrometar zračenja, spektrometar radijacije; ~, radio-frequency - visokofrekventni spektrometar ; ~, recoil - spektrometar odbijenih čestica, rikoil spektrometar; ~, total-absorption spektrometar totalne apsorpcije speetroradiometer~, cathode-ray - katodni spektroradiometar spectroscopy~, coincidence - spektroskopija preko koincidencije; ~, mass masena-spektroskopija.; ~, X-ray rentgenoskopija spectrum - spektar, dijapazon, oblast mogućih značenja, graf spektralne funkcije, spektralna funkcija; ~, atomic - atomski spektar; ~ continuous power - kentinualni spektar energije; ~, conversion konverzioni spektar, spektar konverzionih elektrona; ~, decay spektar čestice raspada; ~, degraded - spektar zračenja raspada; ~, density - spektar gustine; ~, differential range - diferencijalni spektar dometa; ~, distorted distordovani spektar; ~, environment - dijapazon mogućih uslova
spectrum
1050
korišćenja; ~ , equi-energy - ekvi-energetski spektar; ~, fission-product - spektar zračenja produkata fisije, spektar masa produkta fisije; ~, innovation - dijapazon (spektar) inovacije; ~, inversion - inverzioni spektar; ~, microwave - mikrotalasni spektar; ~, molecular - molekularni spektar; ~, near-thermal (neutron) - spektar termalnih neutrona; ~, neutron enegry - energetski spektar neutrona; ~, nuclear - spektar nuklearnog zračenja, nuklearni spektar; ~, nuclear quadrupole nuklearni kvadrupolni spektar; ~, phase - fazni spektar; ~, production - spektar generisanih čestica; ~, pu8le-amplitude - amplitudni spektar impulsa; ~, received - spektar datih signala; ~, secondforbidden - spektar druge zabrane; ~, side-band - spektar bočnih traka; ~, single-count - spektar jediničnih signala; ~, single-line spektar koji se sastoji od jedne linije; ~, thermal(-neutron) spektar termalnih neutrona; ~, transmitted - spektar zračenja koje je prošlo kroz apsorber; ~, uniform power - uniformni spektar energije; ~, video - spektar video-signala speech~, incoming - ulazna predaja speech-modualted - modularan rečju speed - brzina, ubrzati; ~, accelerated - akceleraciona brzina, ubrzanje; ~, access - brzina skupljanja (rezultata); ~, actual aktuelna brzina, stvarna brzina, realna brzina; ~, adjustable regulaciona brzina; ~, air - vazdušna brzina, brzina poleta, indikatorska brzina; brzina vazdušnog toka; ~, airscrew - brzina postepenog kretanja vazdušnog vinta; ~, angular - angularna brzina, ugaona brzina; ~, approach - brzina pr;bl;žavanja; ~, aquilibrium - uravnotežena brz'na, balansirana brzina; ~, authorized - razrešena brzina; ~, average srednja brzina; ~, basic - osnovna
speed brzina, bazična brzina; ~, block brzina (poleta) na delu između dva meduleta; ~, breakdown - kritična brzina; ~, burned - brzinau momentu izgaranja goriva; ~, calibrated air - indikatorska vazdušna brzina; ~, circular orbit brzina leta po kružnoj orbiti; ~, circumferential - kružna brzina; ~, closing - brzina kolizije, brzina zbliženja; ~, conveying - brzina premeštanja; ~, corrected •- korigovani broj obrtaja; ~, critical kritična brzina; ~, cross - poprečna brzina, poprečna sastavna brzina; ~, cruising - eksploataciona brzina; ~, cutting - brzina rezanja, brzina bušenja; ~, damage - rezonantna brzina; ~, datum zadana brzina, nominalna brzina; ~, delivery - izlazna brzina, brzina na lđazu; ~, design - projektna brzina; ~, diving - brzina pikiranja; ~, first - prva brzina, prva predaja; ~, flight - brzina poleta; ~, flutter - brzina flatera; ~, flying - vazdušna brzina, brzina poleta; ~, fuel cut-off - brzina (rakete) u trenutku okončanja rada pokretača; ~, full - potpuni hod, potpuna brzina; ~, get-away uzletna brzina; ~, ground - putna brzina; ~, high - visoka brzina; treća brzina (u automobilu); ~, hypersonic - hiperzvučna brzina; ~, idling - brzina praznog hoda; ~, indicated - indikatorska brzina; ~, instantaneous - trenutna brzina; ~, intermediate - međubrzina; ~, level - horizontalna brzina, brzina horizontalnog leta; ~, level-flight - brzina pravolinijskog hoiizontahiog poleta; ~, level-flight stalling - minimalna brzina pravolinijskog niskog horizontalnog poleta; ~, lifting brzina podizanja; ~, line - linearna brzina; brzina kretanja (elektronskog zraka); ~, maximum - maksimalna brzina; ~, mean - srednja brzina; ~, memory - brzina memorije; ~, middle v. intermediate speed; ~, near-sonic - oko zvučna brzina; ~, nominal
speed
1051
- nominalna brzina; ~, no-load v. idling speed; ~ of loading - brzina punjenja; ~ of propagation - brzina rasprostiranja; ~ of response - brzina reakcije, brzina reagovanja; ~, operating - eksploataciona brzina; ~, overturning - startna brzina; ~, peripheral- periferna brzina; ~, pitch - osna brzina vinta; ~, rated - nominalna brzina, proračunata brzina; ~, recovery brzina izlaska aviona iz hangara; ~, reverse - reverzna brzina; ~, rotational - ugaona brzina, brzina rotacije, broj obrtaja; ~, rotor brzina rotacije nosećeg vinta, broj obrtaja rotora; ~, runaway - broj obrtaja u minuti; ~, running eksploataciona brzina, brzina kretanja, tehnička brzina; ~, schedule - brzina kretanja po grafiku, tehnička brzina; ~, scram - brzina isključenja reaktora; ~, screen - inerdonost ekrana; ~, service eksploataciona brzina; ~, sliding - brzina sudara; ~, sonic - zvučna brzina; ~, specified - zadata brzina, specificirana brzina; ~, spindle - brzina obrtanja vretena; ~, stalling - brzina poleta na kritičnom režimu; brzina obaranja, brzina pada toka; ~, subcritical do kritična brzina, subkritična brzina; ~§ subsonic - subzvučna brzina; ~, superosnic - nadzvučna brzina; ~, take-off uzletna brzina; ~, terminal konačna brzina; brzina pri kraju rada pokretača; ~, tip - kružna brzina vazduha; ~, top - maksimalna brzina; ~, touch-down brzina u trenutku prizemljenja (aviona); ~, transonic - oko zvučne brzine; ~, trial - brzina pri ispitivanju; ~, true - faktička brzina, stvarna brzina; ~, ultra-high hiperzvučna brzina; ~, unstick brzina odvajanja; ~, variable promenljiva brzina; ~, zero nulta brzina speed-up - ubrzanje, povećanje produkcije, povećanje proizvodnosti rada, ubrzana eksploatacija
spike
speeder - predaja, regulator brzine, moto-dresina speedometer~, centrifugal - centrifugalni spidometar speedy - brzi, ubrzani spell - prekid, smena, kratki period vremena spelter~, brazing - tvrdo prisajedinjavanje, tvrdo (pripajanje) lemljenje; ~, hard - premaz od cinka i gvozda spencer - spenser sperm - sperma, spermatozoid spewing - ubrizgavanje, brizganje sphere - kugla, globus, nebeski svod, krug dejstva; ~, Ulbricht - sferni Ulbrihtov fotometar spherical - loptasti, kuglasti, loptastog oblika sphericity - sferičnost, sferna forma spherics - sferna geometrija, sferna trigonometrija spheroid - obrtni elipsoid; ~, oblate - spljošteni sferoid spheroidal - sferoidni, loptasti, sfernog oblika spheroidization - sferoidizacija spherometer - sferometar; ~, Abbe - Abeov sferometar spherometry - sferometrija spherule - loptica sphingometer - sfingometar špice - začin, mirodija, pripravljati sa začinom; specijalitet spider - krstača (kardana), zvezda (kolektora); stubac sa kranovima; ram zvezdastog oblika; palica sa upravljačem; trajna viljuška (elastičnog kardana); pauk; ~, armature - krstača kotve, zvezda kotve; ~, commutator - kolektorska zvezda; ~, field - zvezda induktora Spiegel - ogledalo, uglačani metal spigot - namotaj, spiralno kuplovanje; uže krana, kran; centrirani nastavak; centrirana spojnica spike - veći ekser, šip, zašiljena šipka, klin drljače, zakucavati, zaoštravati; probni signal, eksperimentalni signal (u obliku vertikalne bele linije na ekranu); štift (dezintegratora); ulazni konus; forsirati (re-
spike
1052
aktor), dovoditi sveže gorivo (u reaktor); ~, dog - šinski ekser, kukasti ekser; ~, notched v. spike dog; ~, plate-holding ekser za šinsku podlogu; ~, rail v. track spike; ~, track - ekser za šine spike-drawer - usmerivač eksera spike-driver - čekić za pobijanje eksera spikemaster - mašina za zakucavanje eksera spiking - zakucavanje eksera spile - stubac, šip, noseći šip, oslonjeni šip; stojeći šip; rezana građa, talpa, drvena zaptivka spill - prm, t>ipka, stap, gvozdena traka, metalna šipku, drvena zaptivka, prolivati, rasturiti; slati inibimaciju (preko radio-talasa); ~, to-over - prelivati se preko ivice (ruba), preći, u režim generacije spillage - rdanje (metala); prolivanje, curenje spillway - vodosliv, vodopad, preliv; ~, canal - preliv na kanalu; ~, chute - preliv sa brzim tokom; ~, circular - cirkularni preliv, šaltni preliv; ~, composite shaft vodosliv sastavljen preko šahtova; ~, controlled - kontrolisani preliv, preliv sa branom; ~, emergency opasni preliv, snažni preliv; ~, fixed-crest - vodosliv bez brane; ~, flat-crested shaft - šahtni preliv sa koničnim ispustom; ~, gate-type - vodosliv sa pregradama; ~, glory-hole - šahtni prelivnik; ~, lateral-flow - prelivnik sa bočnim odvođenjem vode; ~, morning-glory v. glory-hole spillway; ~, overflow odvodni vodosliv; ~, saddle otvoreni bazen sa branom; ~, shaft - šahtni preliv; ~, side-channel v. spillway lateral-flow; ~, ski-jump - vodosliv u obliku vodopada; ~, standard-crested shaft - hvataljka za vodu u obliku šahta; ~, surface - vodosliv; ~, trash - drenažna galerija; ~, trough - preliv sa brzim oticanjem; ~, ungated - vodosliv bez pregrada
spiral
spin - rotacija, rotiranje, vrteti se, kruženje; savijati, uvijati; sopstvena rotacija; otpušač, vadičep; ~, antiparallel-s - antiparalelni spinovi; ~, channel - spin kanala; ~, electron - spin elektrona; ~, half-integral - poluceli spin, spin polovične vrednosti; ~, integral ćeli spin; ~, intrinsic - sopstveni spin, unutrašnji spin; ~, isobaric - izobrani spin; ~, isotopic izotopski spin; ~, minus - negativni spin; ~, nuclear - nuklearni spin; ~, plus - pozitivni spin; ~, zero - nulti spin spindle - val, talas, nasip, bedem; vratilo, valjak, vreteno, palac, breg; korak; cev, šipka, osa; vrteška; zečji nasip, pomoćni (privremeni) nasip; ~, bored - vreteno sa razdvojenim kanalom; ~, Brix Briksov saharometar; ~, brush pokretna osovina (osa); ~, cam bregasta osovina; ~, control kontrolni talas; ~, copy - vreteno struga; ~, cut-off - osa odsečka; ~, feed - hod vinta; ~, guied hod vinta; ~, hammer - osa čekićara; ~, knuckle - breg povratne opruge; ~, lifting - podizni vint; ~, live - obrtno vreteno, rotaciono vreteno; ~, main glavno vreteno, glavna osa; ~, planetary - planetarno vreteno; ~, solid - vreteno fiksnog preseka; ~, steam - regulaciona igla injektora; ~, stop - ograničavač hoda vinta; ~, telescopic - teleskopsko vreteno; ~, trigger triger-vreteno; ~, turret - osa revolvera; ~, valve - osovina ventila spindle-shaped - vretenastog oblika spine - igla, šip, stub u obliku zvona; greben spineless - bešuman, bezglasan spinner - mašina za predenje; ~, antenna - obrtač antene, rotor antene spinning - brzo obrtanje (rotiranje); predenje; centr'fugiranje spiral - spirala, zavrtna linija, spiralni, obrtni; spiralno spuštanje (aviona); spiralna magla (oblač-
spiral
i
1053
nosti); spiralna turbinska komora; ~, equiangular - logaritamska spirala; ~, fast - čvrsta spirala, kruta spirala; ~, flat - ravna spirala; ~, lead-in - uvodna spirala (na gramofonskoj ploči); ~, steep v. spiral fast; ~, tight v. spiral fast spiral-fluted - sa spiralnim žlebom spire - špic, visoki piramidin vrh, vrh; spiralna linija, zavrtanj spirit-tight - nepropustan za alkohol spirt - struja, strujanja spiry - spiralni, koji ima spiralni oblik spissitude - gustina, zbijenost spit - dugi plićak, blaga kosa (kosina); dubina sloja zemlje veličine lopate; lopata; pro ticati; paliti (zapaljivi materijal); prskati, naprsnuti spitter - lopata; sposobnost za grupno paljenje (u šumama); spitting - razbacivanje, raspršivanje; paljenje spitzkasten - hidraulični klasifikator splash - zalivati rastopljenim materi j alom; zali van j e splash-boar - štit brane splash-proof - zaštićen od prskanja splasher - krilo (automobila); ~, metal - metalizator, metalopulvezator splashing - raspršivanje splay - otkos, kosi, ukošen splice - sjedinjavanje šavom; mesto srastanja, srastanje; ~, butt spajanje sjedinjavanjem; ~, cable spajanje kablova, sastavljanje kablova; ~, chord - spoj fermijevih pojaseva; ~, pile - srastanje pojaseva; ~, step - stepenasto spajanje; ~, web - spajanje zidova šavovima splicing~, timber - spajanje brvana, nastavljanje grade spline - šlic, skidanje spona, špon, tanki odrezak metaia strugom splineway - opruga od spona splint - splint, zatik, zavoranj, čivija; ostatak, fragment, deo; produkt čvrsti kameni ugalj, dugoplameni ugalj
spoil
splinter - ostatak, odlomak, fragment, produkt fisije, produkt raspada, cepati, razbijati, odvajati split - prorez, pukotina, prskotina, napuklina, naprslina; rezanje; drugostepena ventilaciona obrada; ostvarenje ventilacione struje; ~, air - razdvajanje struje vazduha; ~, eye - prorez za osmatranje; ~, mould - deo razdvojenog oblika split-phase - sa razdvojenom fazom split-pole - sa ekranisanim polovima splitter - razdvajač, odvajač, razlagač; međupregrada; kolona; ~, light - razlagač svetlosnog fluksa; ~, phase - razdvajač faze, razlagač faze splitting - razdvajanje, cepanje; ~, acid - razlaganje kiselinom; ~, air - raspoređivanje ventilacionog vazduha, razdvajanje vazdušne struje; ~, alkaline - alkalno razdvajanje; ~, band - razdvajanje opsega frekvenci; ~, column kolona za izdvajanje; ~, fat razlaganje masti; ~, fine-structure - cepanje fine strukture (spektralnih linija); ~, hydrolytic - hidrolitičko razlaganje; ~, isotopic izotopsko razlaganje, izotopsko cepanje; ~, mass - cepanje linija masenog spektra, razdvajanje linija masenog spektra; ~ of levels cepanje nivoa, razdvajanje nivoa (u jezgru); ~, resonance - cepanje rezonance, rezonantno razlaganje; ~, sample - odabiranje primeraka; ~, spectroscopic - razdvajanje (cepanje) spektralnih linija; ~, spin-orbit — Spin-orbitno razlaganje (cepanje); ~, stream razdvajanje (razlaganje) pare; ~, symmetrical - simetrično razlaganje (cepanje) splitting-out - izbijanje (čestice iz jezgra) splittine-up - demontiranje, rastavljanje; rasturanje (sastava) splutter - razbrizgavati; metalizirati mlazom spoil - odronjeno zemljište, ogolela stena, otpadni materijal, otpaci; bacati u otpad, oformiti otpad; ~, reclaimed - ponovo upotrebljeni
spoil
1054
otpadni materijal; ~, trench - ostatak zemljišta (pjsle postavljanja cevovoda) spoilage - kvai, neispravnost, neispravni teret spoiler - interceptor, spojler spoke - špica (točka), moštanica spokeshave - strug, strugač, nož za skidanje kore sponge - grub, grubost, grubi materijal, metal grube strukture spongeous - v. spongy sponginess - grubost, poroznost; ~, detrimental - gruba struktura (zemljišta, terena) sponk - trulež, polutrulo drvo, trulež na drvetu sponsor - sponzor spool - namotaj, bobina, namotaj kalema, telo namotaja, motalica, motati, namotavati, kaskada (kompresora); ~, field - polje kalema, polje namotaja za pobuđivanje; ~, first - prva kaskada (kompresora); ~, high-pressure - kaskada visokog pritiska (kompresora) spool-type - kalem-tipa, rebrast (izolator) spooling - omotač, namotaj spoon - kašika; rep plasta, kraj sloja, kraj naslage spore - spora sporogenous - sporonosan spot - mesto, postaviti na mesto, uspostavljati, razmeštati, praviti raspored, sunčana mrlja, dijafragma (u mikroskopu), staviti (vagon) pod teret (opterećenje), otklanjati svetle tačke sa negativa, reklama preko radija; ~, analysing - razložena mrlja; ~, black - crna mrlja (na ekranu); ~, blind - pad osetljivosti (instrumenata), mrtva zona, zona ćutanja, šlepa mrlja (oka); ~, bright - bsvetljeno (svetio) mesto (blještavo mesto na metalnoj površini); ~, cathode - katodna mrlja (živinog ispravljača); ~, dark - jonska mrlja; ~, dark-and-light-s - mrlje na negativu; ~, dead - v. blind spot; ~, dry neproduktivni deo, „suva mrlja"; ~, elongated scanning - produžena nečista mrlja; ~, flare -
»prag
parazitski refleks na slici (kod TV); ~, flying - leteći zrak, leteća mrlja (na ekranu); ~, focal fokusna tačka, fokusna mrlja; ~, hard - čvrsta (spojna) tačka (u kontrolnoj mreži); tvrdo mesto, čvrsto mesto, jako uključivanje; ~, ion - jonska mrlja; ~, key - čvorna tačka; ~, low - udubljenje u šavu; ~, luminescent - svetleća mrlja; ~, mercury - katodna mrlja; ~, scanning - leteća mrlja (na ekranu); ~, soft - meko mesto; ~, strobe oznaka selektorskog impulsa; ~, trouble - mesto smetnji, problematično mesto; ~, wobbled scanning - leteći zrak (spot) spotter - avion-korektoi, vazdušni osmatrač (posmatrač); ~, air gunnery - avion-korektor, vazdušni korektor artiljerijske vatre; ~, gun- avion-korektor, artiljerijski osmatrač; ~, rail - šinski defektoskop spottiness - mestimičnost, tačkastost, nestalnost kvaliteta spotting - otkrivanje, nalaženje tačnog mesta, predaja pod opterećenjem; ~, flash - noćni snimak; ~, hot - pojava lokalnog pregrevanja; ~, trouble - uočavanje smetnji spout - mlaznica, mlaznik, naglavak, dizna, vodotečna cev, rukavac, sliv, izlazni otvor, struja, stub vode, strujati, fontana; ~, charging oluk za punjenje; ~, discharge ispušni žleb, ispušni oluk, rasuti stub vode; ~, elephant-trunk rukavac za prenos betona na mesto ugradnje; ~, feed - napunjeni žleb; ~, flexibile - fleksibilni žleb; ~, monitor - cev hidromonitora; ~, tailing - ispušni otvor (za vodu); ~, tapping ispušni žleb spouter - otkriveni izvor nafte, fontanska bušotina, bušotina tipa fontane sprag - raspinjač, razupirač, rastezač; ~, botton - donji rastezač; ~, drift timbering - produžni rastezač
spray-cone
1055
spray-cone - konusno-šireći se, konusno-rasprskavajući se spray-painting - v. spraying paint sprayer - rasprskivač, pulverizator, prskalica, dizna; ~, bitumen hidronator; ~, concrete - raspoređivač cementne smeše, betonska puška; ~, oil - prskalica nafte; ~, steam jet - rasprskivač pare spraying - br'zganje (mlaza), pulverizaćija, kvašenje, vlaženje; ~, air - raspršenje vazduhom pod pritiskom ili vazdušnnom strujom;~, metal - metalizacija raspršivanjem; ~, paint - farbanje raspršivanjem sprayproof - nerasprskavajući, neprskajući spread - rasejanje, nanos, dijapazon, razmeštaj (na grafu), rasprostranjenost; ~, azimuth - interval azimuta; ~, band - rastezanje dijapazona uređaja; ~, explosion rasprostiranje eksplozije; ~, hole disperzija bušotina, razdvajanje bušotina; ~ of holes - razdvajanje otvora, odvajanje otvora; ~ of time - vremenski period, vreme odvijanja procesa; ~, tolerance dopuštena tolerancija spreader - rastezač, raširivač, raspinjač, razupirač, uže za fiksiranje, kabl za fiksiranje (kontaktne mreže), hidronator, mašina za raspoređivanje betona, sejačica, razbacivač, mašina za češljanje lana; ~, box rasporedivač u obliku sanduka; ~, clutch - frikciona spojnica; ~, hay - razbacivač otkosa sena; ~, manure - razbacivač navoza (sena); ~, piston-ring - skidač karika; ~, rope - ispravljač pletenica; ~, stone - razbacivač kamenog sitneža spreading - rasprostranjenje, prostiranje, raspoređivanje, raširenje, istezanje, rastezanje, navarivanje, narastanje, široko nabacivanje (pri varenju), povećanje zapremine, bubrenje, frikcioniranje, pripajanje, špredingovanje; ~, clay - bubrenje gline, narastanje gline; ~, dubb'e rasprostiranje mehurova (pri flotaciji); ~, dust - raspoređivanje interne prašine, rasprostiranje pra-
spring
šire; ~, fire - rasprostranjenje požara, širenje požara; ~, glue podmazivanje klema; ~, hand sabijanje zagrevanjem (betonske smeše); ~, inverse-square - slabljenje intenziteta zračenja po zakonu obrnutih kvadrata; ~, of the beam - razvlačenje snopa; ~, of track - širenje tragova, širenje šina; ~, soil - razbacivanje zemljišta; ~, waste - ravnanje nasipa sprig - zavoranj, zatik spring - mpruga, gibanj, pero; vešati na opruge; poskakivati, udarati; izvor; ključ; ~, acidulous kiseli mineralni izvor; ~, adjusting - regulaciona opruga; ~, antirattle - zatezna opruga; ~, axial - aksijalna opruga, osna opruga; ~, back - v. back-moving spring; ~, back-moving - vučna opruga; ~, band - prstenasta opruga; ~, blade - slojevita opruga, lisna optuga; ~, bow - lisnata opruga; ~, brake - kočnična opruga; ~, buffer - buferna opruga, opruga amortizatora; gibanjska opruga; ~, calibrating - kalibraciona opruga; ~, cambered - ugnuti gibanje; ~, cantilever - konzolna opruga, konzolni gibanj; ~, car - vagonski gibanj; ~, case - zatvarajuća opruga; ~, centring - centrirajuća opruga; ~, check - zaustavna opruga, stabilizaciona opruga; ~, clock - opruga satnog mehar.izma; ~, close-coiled - spiralna opruga sa malim korenom; ~, cluster sastavna opruga; ~, clutch opruga za spajanje; ~, compensating - kompenzaciona opruga, uravnotežujuća opruga; ~, compression - kompresiona opruga; ~, conical - kupasta (konična) optuga; ~, constant - stalni izvor; .~, counter - kontra opruga; amortizaciona opruga; ~, cross poprečni gibanj; ~, cushioning - buferna opruga; ~, cutout v. disconnecting spring; ~, damper - v. buffer spring; ~, disc tanjirasta opruga, kolutasta opruga; ~, disconnecting - isključujuća opruga; ~, double-coil - dvo-
spring
1056
stepena opruga; ~, draft - vučna opruga; ~, drag - klizna opruga, gibanj spajajuće poluge; ~, driving - pokretna opruga, povratna opruga; ~, dual-rate - gibanj promenljive jačine; ~, elliptic - eliptički gibanj; ~, feed - padajuća opruga; ~, firing - bojna opruga; ~, flat - ravna opruga; ~, fly okidna opruga; ~, hair - tanka opruga, vlaknasta opruga, petlja oscilografa; ~, inclined - pod uglom postavljen gibanj; ~, journal - povratna opruga; ~, laminated - tanjirasti gibanj; ~, locking - fiksirana opruga; ~, magazine - opruga predajnika; ~, main - pokretna opruga (satnog mehanizma); ~, mineral oil izvor nafte; ~, nest - lisnati gibanj; ~, overcoil - satna opruga (spirala); ~, overhung - gibanj koji se veša iznad osovine; ~, pendulum - opruga klatna; ~, petroleum - mlaz nafte; ~, plate - v. spring nest; ~, pressing - navijena opruga; ~, pressure - v. spring pressing; ~, pull-back - kontra-opruga; ~, pull-off - opuštena opruga; ~, recuperator - povratna opruga; ~, relief - izravnjujuća opruga; ~, restoring - povratna opruga, protivdejstvujuća opruga; ~, retaining - zaustavna opruga; ~, return - povratna opruga; ~, ring - kružna opruga; ~, semi-elliptical - polueliptični gibanj; ~, single-coil - jednodelna opruga, jednostepena opruga; ~, sounding - opruga za buđenje (na satu); ~, spiral - spiralna opruga; ~, stabilizer - poprečni gibanj, stabilizacioni gibanj; ~, step - stupnjasti gibanj; ~, stiff jak gibanj; ~, striker - opruga udaraca; ~, subvariable - malo promenljiva opruga; ~, suspension - opruga pokretača; ~, transverse - poprečni gibanj; ~, underhung - gibanj koji se veša ispod ose; ~, underslung v. underhung spring; ~, unfailing - neistraženi izvor; ~, valve - opruga
sprueing
ventila; ~, volute - spiralna opruga, konični gibanj; ~, watch satna opruga; ~, yoke - opruga klatna spring-actuated - koji dejstvuje sa oprugom spring-back - elastično dejstvo, odskakivanje, elastično rasejanje spring-borne - poduprt gibnjem spring-loaded - opterećen oprugom spring-mounted - pod dejstvom gibnja spring-opposed - uravnotežen oprugom spring-return - povratan pod dejstvom opruge spring-wood - rano drvo springer - početak luka, nožica luka, bočni kamen (svoda ili luka); ~, cross - rebro krstastog svoda springiness - elastičnost, pod dejstvom opruge springing - elastičnost, povratnost, elastičan, vešanje na gibnjeve, linija petlji, odskakivanje sprinkle - polivati, vlažiti, prskati sprinkler - razbrizgivač, rasprskivač, veštačka kiša, sprinkler sprinkling - ovlaženje, oprskavanje sprocket - točak za lanac, lančanik, zvezdica, vodeći točak (gusenica), predajni bubanj (kino-aparata); ~, deflecting - deflektujuća zvezdica; ~, driving - vodeća zvezdica; ~, track driving - vodeći točak gusenica sprout - nicanje (rastinja), rast, rasti; izdanak, mladica sprouter - pribor za bubrenje semena spruce - jela, bor, čamovina; ~, black - crna jela, crni bor; ~, blue - plava jela, plavi bor; ~, eastern - istočna jela; ~, hemlock - gemlok; ~, Norway "obična jela, običan bor; ~, pine -jela; ~, silver v. snruce blue; ~, white - bela ili kanadoka jela sprue - vertikalni kanal sprueing - oslobađanje odlivka; ~, cold - oslobađanje stvrdnutog odlivka; ~, hot - oslobađanje odlivka pre stvrdnjavanja
spud
1057
spud - motika, manja lopata, kopati zemlju, ašov, iskopavati; šip, stub, greda; stolarski nož, pritisna letva (žioka), nož za skidanje kore spudding - udarno bušenje spume - pena, peniti se spunk - kap, rosa (na drvetu) spur - naper, pero, paket, grupa, oblak, zub, oštri istup, vodogradevina na reci, valjkasti zupčanik, cilindrični zupčanik, podupirač, kosnik, bočni podupirač, raspinjač, ra7:.-iračv rastezač, dijagonala, krak, poluga, Vrh ili greben planine, glavnica, urodica spruge - jezičak spurious - lažni, fiktivan, izgledan, parazitski spurn - nožica, krak sputnik - sputnjik, satelit, veštački satelit sputter - raspršivač, mlaznica, metalizirati raspršenjem; ~, anode anodno raspršenje; ~, cathode katodno raspršenje spy-glass - staklena cev za osmatranje squad - grupa, komanda, odeljenje, radne brigade squadron - eskadron, divizion, eskadrila, eskadra; sjedinjavanje brodova squama - krljušt square - kvadrat, pravougaonik, davati kvadratnu formu (oblik), pod pravim uglom, vertikalno, ugaonik; površina (grada), kvartal, kvart (grada) jedinica površine, kvadrat veličine, podizati na kvadrat; ivičast, paralelan; ~, carpenter's drveni ugaonik; ~, centre - ugaonik centrotragač; ~, dead - tačni kvadrat, pravilno kvadratno sečenje, pravilan kvadratni preske; ~, Epstein - Epštajnov pribor (za određivanje magnetnih svojstava gvozda); ~, grid - kvadrat mreže koordinata; ~, mean kvadrat srednje veličine, kvadrat srednje vrednosti; ~, mitre ugaonik sa uglovima od 45°; ~, optical - optički eker; ~, prism prizmeni eker; ~, protraction set - transport« sa ugaonikom; ~, 67 Rečnlk
stability
reflecting v. optical square; ~,
set - ugaonik; ~, setting - kvadrat kukaste spojnice; ~, T - Tavrov ugaonik square-law - kvadratni squarer - šema formiranja pravougaonih impulsa, protezanje kvadratnog preseka, kvadrator squariance - zbir kvadrata, odstupanje od sredine vrednosti squaring - razdvajanje na kvadrate, obtesavanje na četvrtke, obtesavati četvrtke squash - pritiskivati, pritezati, zanositi (auto) squawk - reski zvuk (u pojačavaču) squeak - šum; ~, brake - šum pri kočenju squeal - pištanje (u pojačvaču), pojačani šum signala squeegee - gumeni sloj, gumeni međusloj, gumeni kalup, gumena makija squeeze - pritisak, pritiskivanje, sabijati, pritiskivati, presovati, zgušnjavati squeezer - pokretna mašina, presa, mašina za cedenje, "mašina za izradu kalupa, spajajuća mašina; ~, alligator - poslužna pokretna mašina; ~, cork - aparat za sabijanje uzoraka; ~, jolt - presa mašina; ~, roll - valjak za sabijanje squegger - relaksacioni generator squib - piro-paljenje, elektro-paljenje; ~, electric - električno paljenje squirt - špric, struja, puniti strujom; ~, grease - špric ili pumpa za konsistentno podmazivanje stability - postojanost; ~, aerodynamic - aerodinamička stabilnost; ~, aeroelastic - stabilnost pomoću aeroelastičnosti; ~, against - stabilnost na, otpornost na; ~, arrow - stabilnost na trajektoriji (putanji); ~, attitude - stabilizacija položaja; ~, automatically mainteined - stabilnost koja se dobija pomoću sredstva automatske stabilizacije; ~, bucklingprodužna stabilnost, stabilnost u odnosu na produženi nagib; ~, channel - stabilnost kanala; ~, corrosion - koroziona stabilnost;
stability
1058
~, dead-beat - aerodinamična stabilnost; ~, dimentional - sposobnost održanja razmera; ~, dynamic(al) - dinamička stabilnost, dinamička postojanost; ~, elastic - elastična stabilnost, elastična postojanost; ~, flow - stabilnost toka, stabilnost protoka; ~, gravitational - gravitaciona stabilnost; ~, high - veća zaliha stabilnosti; ~, high-speed - stabilnost pri velikim brzinama; ~, hydrodynami( - hidrodinamička stabilnost; ~, infinite - neograničene zalihe stabilnosti; ~, inherent sopstvena stabilnost; ~, initial stabilnost na start poletanja; ~, lateral - lateralna stabilnost, poplečna stabilnost; ~, light - svetlosna stabilnost; ~, liquid m a s s stabilnost tečne mase; ~, locked-control - stabilnost sa fiksiranim usmeravanjem; ~, longitudinal longitudinalna stabilnost; ~, low-speed - stabilnost pri malim brzinama; ~, negative - nestabilnost; ~, neutral - neutralna stabilnost, neutralna ravnoteža; ~, noise - stabilnost na šum; ~, nuclear - stabilnost jezgra, stabilnost nuklearnog reaktora; ~, oscillatory - oscilatorna stabilnost; ~, overall - opšta stabilnost, sumarna zaliha stabilnosti; ~, pendulum - stabilnost kretanja klatna; ~, phase - fazna stabilnost; ~, positional - poziciona stabilnost; ~, positive - pozitivna stabilnost; ~, pyrolytic - pirolitička stabilnost, stabilnost na toplotne povrede; ~, radiation - stabilnost na zračenje, stabilnost na ozračavanje; ~, radiation-damage - stabilnost na radijaciono dejstvo; ~, radiolytic - radiolitička stabilnost, stabilnost na radiolizu; ~, relative - relativna stabilnost; ~, scanner - stabilizacija šeme kola; ~, servo - stabilnost servo sistema; ~, speed - stabilnost brzine; ~, statical - statička stabilnost; ~, storage - stabilnost na čuvanje; ~, thermal cycling - stabilnost na temperaturne cik-
stabilizer
luse; ~, transient - dinamička stabilnost; ~, transonic - stabilnost pri okolozvučnim brzinama; ~, transverse - poprečna stabilnost; transverzalna stabilnost; ~, unstable - nestabilnost; ~, volume - postojanost zapremine, stalnost zapremine, stabilnost zapremine; ~, zero - nulta zaliha stabilnosti, odsustvo stabilnosti stabilization - stabilizacija; ~, automatic - automatska stabilizacija; ~, automatic gain - automatska stabilizacija pojačanja; ~, beam stabilizacija zraka (antene); ~, chemical soil - hemijska stabilizacija zemlje; ~, current - stabilizacija struje; ~, flame - stabilizacija gorenja, stabilizacija paljenja, stabilizacija plamena; ~, frequency - stabilizacija frekvenci; ~, gyroscopic - giroskopska stabilizacija; ~, intermediate-frequency - stabilizacija međufrekvenci; ~, pitch - produžna stabilizacija, udružna stabilizacija; ~, roadbed - učvršćenje zemljišta; ~, roll - poprečna stabilizacija; ~, soil - stabilizacija zemljišta, učvršćivanje zemljišta; ~, sweep - stabilizacija ispitivanja; ~, tilt - stabilizacija ugla nagiba; ~, voltage stabilizacija napona stabilize - obezbediti stabilnost, obezbediti postojanost stabilizer - antikoagulator, protivkoagulaciono sredstvo, legirajući element; usmeravajući mehanizam; ~, arch girder - raspon medu lukovima; ~, automatic - automatska stabilizacija; ~, current - stabilizator struje; ~, degenerative - stabilizator sa negativnom obratnom vezom; ~, derictional kursni stabilizator; ~, drill - bušeći stabilizator; ~, gyroscopic hidroskopski stabilizator; ~, lateral - stabilizator poprečnog kretanja, stabilizator bočnog kretanja; ~, piezoelectric - kvarcni stabilizator, piezoelektrični stabilizator; ~, soil - vezujući materijal za stabilizaciju zemljišta (terena), mašina za stabilizaciju zemljišta vezujućim
stabilizer
1059
materijalom; ~, voltage - stabilizator napona stabilizing - stabilizacija, obezbedenje stabilnosti stable - komora, niša, staja, štala, konjušnica; ~, directionally stabilan na trajektoriji, koji ima putnu stabilnost; ~, dinamically - dinamička stabilnost; ~, hydrodynamically - hidrodinamička stabilnost; ~, infinitely - sa neograničenom zalihom stabilnosti; ~, laterally -koji ima lateralnu stabilnost, stabilna u poprečnom pravcu; ~, longitudinally - koji ima longitudinalnu stabilnost, stalan u longitudinalnom pravcu; ~, netrally - neutralan, koji se nalazi u stanju ravnoteže; ~, statically statički stabilan stack - kostur (broda), figura, kalup, stavljati u kalup, stek (jedinica za gorivo, iznosi 3,06 m 3 ), paket (gvozda), lula za vodu, olučna cev, odvodna cev (ventilacionog sistema), rashladni toranj (kolona), omot, plast, stog (sena), stavljati u stog, skupljati; polica za knjige; ~, calender - kalender, glezer; ~, chimney - dimna cev; ~, cooling - rashladni toranj sa prirodnom vučom; ~, core-lamination središte jezgra, unutrašnjost jezgra; ~, evasing — difuzor ventilatora; ~, exaust - fizduvna cev, auspuh; ~, field - stokiranje stacker - slagač, postavljač, umetač, nabacivač (u stog), ukalupiti, prijemni sto, sabirni sto; ~, hay nabacivač na stog; ~, standard standardni kran; ~, wing - pneumatski transporter stacking - paket (gvozda), garnitura (limova), slaganje u kalup staddle - potporka, podstava stadia - daljinska merna letva staciometer - stadiometar staff - letva, letvica (sa podelom), malterski rastvor sa primesom vlaknastih materija, štap, polica, osa (balansa), zakivanje, nitovanje, ručica, poluga, ručka, drška; personal, štab; ~, balance - osa balansa; ~, centre - osa srednjeg ili mi67»
stage
nutnog kruga; ~, cross - ukrštena letva, poprečna letva; ~, hydrometric - hidrometrijska palica (letva); ~, levelling - nivelirska letva; ~, reversible - reversibilna letva, povratna merna letva; ~, surveyor's - letvica (letva) sa podelom; ~, telescopic - pokretna letva, podizna letva; ~, topographic v. surveyor's staff; ~, train - vozna rampa stag-headedness - suva površina (u šumi) stage - kaskada, horizont vode, scena, estrada, stanica; ~, adder - pomešana kaskada; ~, Albian - alb; ~, amplifier - pojačavačka kaskada; ~, bleaching - stepen beljenja; ~, boster - period poja7 čanja, stepen pojačanja; ~, buffer razdvajajuća kaskada; ~, cathode-follower - kaskada sa katodnim izlazom, katodni pretpojačavač; ~, chroma amplifier - kaskada pojačanja bojnog (boja) signala, stepen pojačanja kolor-signala; ~, colour-kiler - stepen isključenja kolor-kanala; ~, controlled - kontrolni stepen, kontrolna kaskada; ~, counting - brojačka kaskada, brojačka šema; ~, driver - podmodulator; ~, egg - inkubacioni stepen; ~, elastic - elastična faza, elastično stanje; ~, ephebic zreli stadijum; ~, expansion stepen ekspanzije, stepen širenja, faza ekspanzije; ~, final - finalna etapa, poslednji stepen (rakete); ~, first doubler - prva kaskada udvajanja frekvence; ~, flush - fontanski period; ~, gain - kaskada pojačanja, stepen pojačanja; ~, hanging - viseći stepen (mosta); ~, high-pressure - stepen visokog pritiska; ~, inhibit - kaskada zadrške, stepen zadrške; ~, input - ulazni stepen, ulazna kaskada; ~, inverter - inverzna kaskada, pretvarajuća kaskada; ~, isolator - razdelni stepen, izolalacioni stepen; ~, landing debarkader, pristanište, pristan; ~, lower - donji stepen (rakete); ~, low-pressure - stepen niskog pri-
stage
1060
tiska; ~, microscope - predmetni stočić mikroskopa; ~, neanic mladalački stadijum; ~, output izlazni stepen, izlazna kaskada; ~, power-amplifier - stepen pojačanja snage; ~, pressure - stepen pritiska (turbine); ~, radio-frequency - stepen radio-frekvenci, visokofrekventna kaskada; ~, reduction - stepen redukcije; ~, research - stadijum istraživanja; ~, rocket - stepen osnovne rakete; ~, search - stadijum traženja; ~, tipping - startna platforma; ~, upper - poslednjr stepen (rakete), goinji stepen (rakete); ~, video - stepen videopojačavača stage-motor - pokretač stepena (rakete) stagger - iznošenje, potcentrala, ljuljati se, trasirati, rasporediti u šahovski red, raspolagati po stepenima stagger-tuned - sa razgiadenom konturom staging - građevinska šume, pokrivanje, ležište; ~, drilling - bušotina za čuvanje; ~, safety mesta za čuvanje (materijala) stagnant - nepokietan, stojeći, zastoj ni stain - mrlja, fleka, tačka, mesto obezbeđenja; ~, sap - pravilo, modrina staining - bojenje, obojiti; ~, alkali - alkalno bojenje; ~, differential - kontrastno bojenje stainproof - koji se ne mrlja, otporan na mrljanje stair - stupanj (stepenice), stepenica; ~, on arches - stepenica na svodu stair-hall - stepenasta kvadratura stair-head - gornja površina lestvice stair-well - stepenasti prostor staircase - lestvice; ~, travelling cskalator stairstep - stepen stepenice stake - lestvica, kolac, obeleživač, potporna lestvica, kvadratna lestvica bez glave, stub, podupirati stubovima (ili gredama); ~, aiming nivelirska letva; ~, anvil - ambis; ~, dressing - ručni nakovanj; ~, hatchet - nakovanj za uvijanje me-
stand
tala; ~, moulding obrađeni šiljak (kolac); ~, round-head kružni nakovanj; ~, saucepan belly - nakovanj sa otvorenim šiljkovima; ~, setting - razvodnik za prašinu; ~, side - nakovanj sa bočnim šiljcima; ~, slope kolac za razdvajanje otkosa; ~, survey - letva; ~, witness poboden piket staking - razdvajanje radova stalagmometer - stalagmometar stale - ručka, bajat, nesvež stalk - stalak, greben, dimna cev, tetiva, vertikalna grana stali - komora, radni prostor, jama u rudniku, čelo potkopa, kanal (u depou), regulisano korito za malu vodu, pad toka, gubitak brzine pri padu toka, prebaciti se, prevrnuti se; ~, advanced - razvijen pad potoka; ~, foot - cokla, pijedestal; ~, power - gubitak brzine na uzletanju ili u režimu povećanja brzine; ~, shock - talasni pad; ~, tid - krajnji pad stalling - zaustavljanje, obustavljanje, obustava, prekidanje, prekid stallometer - pokazivač kritične brzine; pokazivač ugla opadanja stamina - klasa efikasnosti stamp - stamp, marka, otisak, podbijač, dleto za šuperisanje, utapkavati; ~, acceptance - prijemni otisak; ~, block - kalup za štampanje, porubni alat, rezni alat; ~, bottom - matrica; ~, inspection žig kontrole; ~, rivet - omot za ploče stamped - žigosan stamped-out - odštampani stand - stanje, probni sto, uređaj za ispitivanje, podloga, postolje, stav, staviti, biti postavljen; ~, check out - sto (probni) za kontrolu; ~, control - kontrolni sto; ~, display - štand za izlaganje; ~, dynamic test - sto za dinamičko ispitivanje; ~, inspection - kontrolni probni sto; ~, overhual sto za remont; ~, proving - sto za ispitivanje; ~, roll-over povratni (obrtni) probni sto; ~, teardown - štand za demontažu;
stand
1061
~, test(ing) - sto za ispitivanje; ~, tilting - nagibni probni sto; ~, to-against - biti protiv; ~, to-by idly - biti isključen, biti u praznom hodu; ~, to-the test zadovoljiti test, izdržati ispitivanje; ~, to-under load - biti pod opterećenjem standard - standard, norma, standardan; ~, acceptable - prihvatljiv standard; ~, calibrated bazdareni standard; ~, color standard boje; ~, commercial komercijalni standard; ~, company - fabrički standard, standard radne organizacije; ~, complete - kompletan standard; ~, contractual-s - ugovorni standardi, norme donete dogovorom; ~, cost quality - norma izdataka (troškova) za obezbeđenje kvaliteta; ~, derived - izvedena norma, izvedeni standard; ~, design-s - projektno-konstrukcioni standardi (norme); ~, draft - projekat norme, predlog standarda, nacrt norme; ~, engineering - tehnički standard; ~, factory - fabrički standard; ~, frequency - etalon frekvencije, standard frekvencije; ~, fundamental - fundamentalni standaid; ~, graphical - grafički standard; ~, industrial - industrijski standard; ~, inter laboratory - međulaboratorijski standard; ~, international - međunarodni standard; ~, legal - pravni standard; ~, mandatory - mandatorni standard, obavezni standard; ~, metric - metrički standard; ~, minimum - minimalni standard; ~, national - nacionalni standard; ~, nominal - nominalni standard; ~ of accuracy - standard preciznosti; ~ of behavior - standard ponašanja; ~ of comparison - standard poređenja; ~ of tension standard napona; ~, performance - standard performanse; ~, permissive - neobavezan standard; ~, practical - praktičan standard; ~, precision - etalon preciznosti; ~, production - standard proizvodnje; ~, prohibitory - prohibicioni
state standard; ~, quality - standard kvaliteta; ~, recommended preporučeni standard; ~, reference - referentni standard; ~, safety-s - norme bezbednosti; ~, shop practice - praksa u pogonu, standard proizvodnje; ~, statutory - statutarni standard; ~, surface finish - standardni površinski finiš, standardna površinska obrada; ~, temporary - privremeni standard; ~, voluntary - neobavezni standard; ~, working - radni standard; ~, workmanship - standard kvaliteta izrade standardization - standardizacija, normiranje \ standby - nekorišćena rezerva, rezervni deo, rezervni uređaj; ~, optimal - optimalna rezerva standing - nekorišćen, stojeći, stajanje, utvrđen standstill - mirovanje, nekorištenje, nerad staple - osnovni proizvod proizvodnje start - start, početak, začetak, puš tanje u rad; ~, earliest - najraniji rok starta (početka); ~, early raniji (rani) rok starta, rani početak; ~, late - kasniji rok starta, kasni početak; ~, latest - najkasniji rok starta, najkasniji početak startability - stepen lakoće starta, startnost state - stanje, položaj, struktura, svojstvo, kvalitet; ~, acceptable prihvatljivo stanje; ~, active aktivno stanje; ~, allowed - dozvoljeno stanje; ~, continuous neprekidno stanje; ~, critical kritično stanje; ~, deenergized isključeno stanje; ~, degenerate degenetarivno stanje; ~, deteriorated - pogoršano stanje, stanje (režim rada) sa pogoršanjem svojstava; ~, discrete - diskretno stanje; ~, distinguishable - razlikuju će stanje; ~, element stanje elementa; ~, elementary elementarno stanje; ~, empty prazno stanje; ~, filled - puno stanje; ~, final - završno stanje; ~, functioning - stanje funkcionalnosti; ~, good - dobro stanje;
state
1062
status
~, good as new - stanje posle daj, oprema, mesto, položaj; ~, popravke, kao nov; ~, interacting inspection - kontrolna stanica; ~, - interakciono stanje, stanje međuproofing - kontrolni punkt; ~, delovanja; ~, intermediate repair - remontna baza; ~, service posredno stanje, međustanje; ~, - servisna stanica (baza); ~, testinternal - interno (unutrašnje) i n g ) - stanica za ispitivanje; ~, stanje; ~, microscopic - mikrowork - radno mesto skopsko stanje; ~, natural - pristationarity - stacionarnost, postorodno stanje; ~, nonabsorbing janost, nepokretaost neapsorbujuće stanje; ~, nondestationary - stacioniran, nepokretan generate - nedegenerisano stanje; statistic - statistika; ~, conditional ~, nonequilibrium - neravno- uslovna statistika; ~, correlatežno stanje; ~, nonoperational ted-8 - korelirane statistike; ~, neradno stanje; ~, nonrecurrent derived - izvedena statistika; ~, neponavljajuće stanje, nerekurentno efficient - efikasna statistika; ~, stanje; ~, nonsteady - nestabilno exhaustive - iscrpna statistika; ~, stanje; ~, normal - normalno inefficient - neefikasna statistika, stanje; ~ of equilibrium - stanje neefektivna statistika; ~, norma ekvilibrijuma; ~ of readiness lized - normalizovana statistika; ~, stanje gotovosti; ~, off - stanje optimum - optimalna statistika; isključenja, „isključen"; ~ on ~, order - statistika redosleda; ~, stanje uključenja, „uključen"; ~, poor - slaba statistika; ~, rank operating - radno stanje; ~, order - statistika zavisna od reordered - naređeno stanje, uredosleda rangova; ~, sample đeno stanje; ~, original - oriuzorak statistike; ~, similar ginalno stanje; ~, periodic slična statistika; ~, sufficient periodično stanje; ~, ready dovoljna statistika stanje gotovosti (za rad); ~, restatistical - statistički duced - redukovano stanje, sma- statistician - statističar njeno stanje; ~, regular - pravo statistics - statistika; ~, classical stanje, regularno stanje; ~, stable klasična statistika; ~, comparative - postojano stanje; ~, stationary - komparativna (uporedna) sta(steady) - stacionarno stanje; ~, tistika; ~, descriptive - deksripstressed - napregnuto stanje; ~, tivna (opisna) statistika; ~, enginesubcritical - subkritično stanje; ering - tehnička statistika; ~, ~, successful - uspešno stanje; enumerative - statistika celih bro~, taboo - zabranjeno stanje; ~, jeva, nabrajajuća statistika; ~, extarget - zadato stanje; ~, terperimental - eksperimentalna staminal - završno stanje; ~, unactistika; ~, failure - statistika kvaceptable - neprihvatljivo stanje; rova; ~, inductive - induktivna ~, unessential - ne neophodno statistika; ~ of attributes - stastanje; ~, unreachable - nedostistika atributa (kvalitetnih svojtižno stanje; ~, unstable - nestastava); ~, quality - statistika kvabilno stanje; ~, unsteady - neliteta; ~, sample - statistika mepostojano stanje; ~, working todom uzorka radno stanje; ~, zero - nulto status - status, stanje; ~, acceptastanje bility - status prihvatljivosti; ~, statement - bilten, izjava, zvanična equipment - status opreme; ~, izjava, saopštenje; ~, contract inspection - status inspekcije; ~, work - izjava o ugovoru rada; ~, inventory - status (stanje) invenexpert's - izjava stručnjaka, saoptara; ~, maintenance - status štenje eksperta; ~ of problem održavanja; ~, operational - opepostavka problema { rativni (radni) status; ~, servicestation - stanica, tačka, punkt, ureable - u stanju održsvanja, neko-
status
1063
rišćenje usled servisa; ~, standby stanje rezerve statusing - određivanje statusa steady - postojan, stalan, nepromenljiv, ravnomeran, monoton steady-state - postojano (nepromenjeno) stanje step - korak, etapa, stadijum, skok, stepenast, postupak, operacija; ~, in-s - u etapama; ~, program etapa programa; ~, test - etapa ispitivanja; ~, unit - pojedinačni korak, pojedinačni pomer stepwise - etapno, u etapama, stepenasto stick - držati se slepiti se, neispravno raditi sticker - obaveštenje koje se lepi, etiketa, instrukcije (upustva) koja se lepe stimulus - stimulus, pobuda stipulate - razmatrati, usloviti, ograditi se, utvrditi, ugovoriti stipulated - zadat, uslovljen, ugovoren stipulation - dogevor, uslov, ograda, uglavljivanje, ugovaranje, odredba (u ugovoru), jemčenje, utvrđivanje stock - inventar, zaliha, držak, ručica, količina, skladište, kapital, fond; ~, above-level - zalihe iznad nivoa; ~, accumulated akumulisana zaliha; ~, active aktivna zaliha, rezerva koja se koristi; ~, available - zaliha na raspolaganju; ~, consignment - partija roba, teret, tovar; ~, consumed utrošena zaliha; ~, dispatched otpremljena zaliha; ~, excessive prekomerna zaliha; ~, extra dopunska zaliha; ~, factory pogonska zaliha, fabrička zaliha; ~, filler - norma o sadržaju zaliha u skladištu; ~, floor - zaliha (jeftinih) sirovina; ~, fluctuation rezervna zaliha; ~,free v. active stock; ~, initial - početna zaliha; ~, maximum - maksimalna zaliha; ~, on-hand - zaliha pri ruci (na raspolaganju); ~, opening v. initial stock, zaliha na početku perioda; ~, physical realna zaliha; ~, protective - rezervna zaliha; ~, raw(-material)
storing
- zaliha sirovina; ~, remnant preostala zaliha; ~, semiprocessed - poluprerađena zaliha; ~, service - eksploataciona zaliha; ~, total - ukupna zaliha, zbirna zaliha; ~, transit - prenosna zaliha; ~, working v. active stock stockage - uskladištenje, lagerovanje, zaliha stocking - stvaranje zaliha, lagerovanje stockist - velikoprodavac, organizacija sa gotovim robama u magacinima stockout - deficit, bez zaliha, rasporediti zalihe; ~, average srednji deficit; ~, total - ukupni deficit; ~, virtual - stvarni deficit stop - zapušiti, zatvoriti, zaustaviti, prekinuti, prestati, obustava stoppage - zaustava, prekid, zastoj, obustava; ~, mechanical - mehanički prekid; ~, unforeseen nepredviđeni prekid; ~, unscheduled - neplanirani prekid; ~, work - prekid rada, obustava rada stopped-up - začepljen, zapušen, popunjen, zaustavljen, zatvoren storage - lagerovanje, skladištenje, stvaranje zaliha, čuvanje, držanje; ~, extended - produženo skladištenje; ~, limited - ograničeno skladištenja; ~, long-term - dugotrajno skladištenje; ~, shelf držanje proizvoda na skladištu (u magacinu); ~, short-term - kratkoročno skladištenje; ~, stationary - dugotrajno skladištenje; ~, working - radna zaliha storageability - mogućnost skladištenja, podobnost za lagerovanje store - magacin, skladište, uskladištiti, lagerovati, nakupiti, nagomilati, čuvati, smestiti, zaliha, količina robe; ~, emergency - zaliha u slučaju hitnosti; ~, spare parts zaliha rezervnih delova, magacin rezervnih delova stored - skladištenje, uskladišten, čuvan storekeeping - držanje na skladištu, lagerovanje, držanje na zalihi storing - lagerovanje, čuvanje, držanje (na lageru)
stoutness
1064
stoutness - čvrstoća, jačina, trajnost, izdržljivost straggling - rasturanje, raštrkan, rasut straight - prav, pravolinijski, neposredni, nepomešan, nerastvoren strain - naprezanje deformacija, istegnuće, zatezanje, nategnuti, zatezati straining - zatezanje, naprezanje, zatezajući, naprezajući stratification - raslojavanje, uslojavajije, slojevitost, uslojenost; ~, complete - kompletno (potpuno) uslojavanje; ~, deep - duboko raslojavanje; ~, incomplete nepotpuno raslojavanje; ~, marginal - marginalno raslojavanje; ~, proportional - proporcionalno raslojavanje; ~, two-way - dvosmerno raslojavanje stratum - sloj, grupa stream - mlaz, tok; ~, limiting granični mlaz; ~, original - ishodni mlaz; ~, output - izlazeći (izlazni) mlaz strength - jačina, moć, snaga, otpornost, čvrstoća; ~, allowable dozvoljena snaga; ~, available raspoloživa snaga; ~, average prosečna snaga; ~, bearing nosivost snage; ~, bending čvrstoća na savijanje; ~, breaking - čvrstoća na kidanje; ~, buckling - čvrstoća na produženo savijanje (ponovljeno savijanje); ~, calculated - izračunata snaga; ~, cleavage - otpornost (jačina) na cepanje; ~, collapse - čvrstoća na razrušavanje (rušenje); ~, component - čvrstoće komponente; ~, compression (compressive) kompresiona čvrstoća; ~, corrosion fatigue - čvrstoća (otpornost) na zamor korozijom; ~, creep(ing) - čvrstoća na krip (puženje); ~, crushing - čvrstoća na drobljenje (isitnjavanje); ~, dynamic - dinamička čvrstoća; ~, erosion - eroziona čvrstoća, otpornost na eroziju; ~, extension otpornost na istezanje; ~, fatigue - otpornost na zamor, čvrstoća na zamor; ~, flexural v. bending
stress
strength; ~, folding - čvrstoća na previjanje; ~, fracture - čvrstoća na lom; ~, impact - otpornost na udar; ~, insulating izolaciona čvrstoća, deilektiična čvrstoća; ~, maximum - maksimalna čvrstoća; ~, mechanical - mehanička čvrstoća; ~, notch tensile - čvrstoća (otpornost) zarezancg etalona na istezanje; ~ of materials - čvrstoća materijala; ~, overall - opšta čvrstoća; ~, product - čvrstoća materijala; ~, room temperature - otpornost na sobnoj temperaturi; ~, shear(ing) - otpornost na smicanje; ~, short time - kratkoročna čvrstcća, kratkovremena otpornost; ~, specific - specifična čvrstoća (otpoinost); ~, specific fatigue specifična otpornost za zamor; ~, specific tensile - specifična otpornost na istezanje; ~, structural čvrstoća konstrukcije; ~, swinging v. vibration strength; ~, tensile - čvrstoća na istezanje; ~ theoretical -. teoretska čvrstoća ~, treshold - prag čvrstoće; ~ twisting - čvrstoća uvijanja; ~ vibration - otpornost na vibracije ~, work - radna čvrstoća; ~ yield - čvrstoća na savijanje, granica tečenja; ~, yield-in tension - granica čvrstoće na savijanje strengthener - podupirač, pojačavač; stress - naprezanje, napor, napon, zategnutost, naglasak, pritisak, naprezati, napeti, polagati na, istaći; ~, accelerated - prinudni napon, forsirani (ubrzani) napor; ~, admissible (allowable) - dozvoljiv napor; ~, application v. operating stress; ~, applied - primenjeni napon; ~, average unit prosečan jedinični napon; ~, bearing - napon opterećenja; ~, blow - udarno opterećenje, napon udarom; ~, breaking - naprezanje pri prekidu; ~, buckling - naprezanje pri previ janju; ~, built-in - ugrađeno naprezanje, naprezanje ugrađeno u proizvod prilikom izrade; ~, compression - kompre-
stress
1065
sioni napon, naprezanje pri sabijanju; ~, contraction - naprezanje (napon) pri skupljanju; ~, critical - kritičan napon, kritično na prezanje; ~, crushing - napon pri drobljenju; ~, cyclic-es - ciklično naprezanje; ~, derated - smanjeno naprezanje; ~, design - proračunsko naprezanje; ~, detrimental - opadajuće naprezanje, pogoršavajuće naprezanje; ~, engineering - proračunsko naprezanje; ~, environmental - naprezanje u uslovima okoline; ~, estimated predviđeno naprezanje; ~, fatigue - napon zamorom, naprezanje zamorom; ~, flexural - elastično naprezanje, napon savijanjem; ~, fluctuating - promenljivo naprezanje; ~, fracture - naprezanje do loma; ~, heavy (high) - teško opterećenje, visoko (veliko) naprezanje; ~, impact - udarni napon, naprezanje pri udaru; ~, internal - unutrašnji napon, interno naprezanje; ~, limit(ing) - granično naprezanje; ~, load - naprezanje pod teretom, radno opterećenje; ~, local - lokalno naprezanje; ~, longitudinal - naprezanje po osi, dužinsko naprezanje; ~, maximum - maksimalno naprezanje; ~, mean - srednje naprezanje; ~, mean cycle - srednje naprezanje ciklusa; ~, mean fatigue - srednje naprezanje zamorom; ~, mechanical - mehaničko naprezanje; ~, normal - normalno naprezanje; ~, operating - operativno naprezanje; ~, permissible v. admissible stress; ~, proof - naprezanje pri ispitivanju; ~, pulsating - pulsaciono (pulsirajuće) naprezanje; ~, racking - naprezanje raspinjanjem; ~, radial - radijalno naprezanje; ~, residual - zaostali napon, zaostalo naprezanje"; ~, reverse(d) - obratno naprezanje; ~, rupture - naprezanje do prekida; ~, shock - naprezanje šokom; ~, shrinkage - naprezanje skup ljanjem; ~, simulated - simulirano naprezanje; ~, static (loading) - statično naprezanje, napre-
study
zanje statičkim naprezanjem; ~, steady - postojano naprezanje, naprezanje u nepromenjenim uslovima; ~, step-down - skokovito smanjujuće naprezanje; ~, stepup - skokovito povećavajuće naprezanje; ~, stretching v. tensile stress; ~, structural - konstrukciono naprezanje; ~, tensile naprezanje rastezanjem; ~, torsional - naprezanje uvrtanjem; ~, transverse - trar.sverzno (poprečno) naprezanje; ~, twisting - naprezanje uvijanjem; ~, ultimate - granično naprezanje; ~, unit - jedinično naprezanje, naprezanje po jedinici površine; ~, volumetric - zapreminsko naprezanje, naprezanje na više osa; ~, warping - naprezanje uvrtanjem; ~, welding - naprezanje varenjem; ~, working - naprezanje radom, radno naprezanje stress-ageing - starenje pod naprezanjem stress-bearer - nosač naprezanja stress-corrosion-sensitive - osetljiv na koroziju pod naponom stressed - napregnut string - lanac, niz stringency of test - strogost opita (testa, ispitivanja) stringent - strog, oštar, tačan, sa datim ograničenjima stripped for inspection -demontiran za kontrolu strong - čvrst, jak, snažan, intenzivan structure - struktura, konstrukcija; ~, block - blokovska struktura; ~, decision - model donetih odluka; ~, functional - funkcionalna struktura; ~ loss - struktura gubitaka; ~, monotonic - monotonska struktura; ~, one-component - jednokomponentna struktura; ~, ordered - uređena struktura; ~, parallel - paralelna struktura; ~, pathological patološka struktura; ~, rigid čvrsta (kruta) struktura study - studija, izučavanje, proučavati, studirati, proučavanje, naučni rad; ~, analog - analogna studija;
study
1066
~, analytical - analitička studija ~, case - proučavanje slučaja ~, check - kontrolno proučavanje, ~, comparative - upcredno proučavanje, uporedna studija; ~, compatibility - studija kompatibilnosti; ~, design - proučavanje projekta; ~, detailed - detaljna studija; ~, diagnostic - dijagnostička studija; ~, empirical empirijska studija, empirijsko proučavanje; ~, environmental proučavanje spoljnih uslova (uslova sredine); ~, experimental - eksperimentalna studija; ~, exploratory - istraživačka studija; ~, fatigue - proučavanje zamora; ~, in-depth - podrobno proučavanje; ~, life-appraisal - proučavanje radi ocene veka trajanja; ~, model - izučavanje modela, proučavanja na modelu; ~, pilot - esksperimentalno izučavanje, izučavanje u poluindustrijskim razmerama; ~, precharacteristic - izučavanje na prvim skicama; ~, precontract - preugovorna studija; ~, significance - studija značaja, analiza važnosti; ~, simulation - izučavanje simulacijom (metodom modela); ~, simulator - izučavanje na modelu; ~, tolerance - izučavanje tolerancija styling - stilizacija, stilizirajući subassembly - podsklop, deo kompleta, blok, polukomplet subcase - pojedinačni deo subcategory - potkategorija, podvrsta, potklasa subclassification - klasifikacija sa razbijanjem na potklase subcomponent - potkomponenta, prost elemenat subcontract - saugovor subcontractor - saugovarač; ~, major - glavni saugovarač subcontrol - nepotpuna (prva) kontrola subdesign - potplan, deo plana subexperiment - delimičan eksperiment subgroup - podgrupa subject - predmet, disciplina, objekat, podviknuti, izložiti
success
sublevel - medunivo sublot - deo partije subminiaturization - subminijaturizacija submission - podnošenje, prilog, dostava ha razmatranje submodule - podmodul subnet - podmreža suboptimal - suboptimalni suboptimization - suboptimizacija subrodination - potčinjavanje subplot - poddijagram subpopulation - potpopulacija, delimična populacija subproblem - deo problema, potproblem subrequirement - ispod potreba subsample - uzorak iz uzetog uzorka subsequent - subsekventan, sledeći subset - podgrupa subsidiary - pomoćni, rezervni, dopunski, dopuna, rezerva, sestrinski (u preduzeću) subsize - sa dimenzijom ispod date, sa manjom veličinom od date substandard - podstandard, nestandardni, ne odgovara normi substitute - zamena, surogat, substitut, zameniti; ~, emergency - zamena u slučaju potrebe substitution - supstitucija, zamena, nadomeštanje; ~, ordinary - obična zamena; ~, part- delimična zamena substore - deo magacina substratum - podsloj, donji sloj substructure - podstruktura, konstrukcija pod zemljom, podloga, osnova subsupplier - saisporučilac, kooperant subsystem - podsistem, deo sistema subtask - deo zadatka subtest - deo opita, delimična provera subtolerance - ispod tolerancije subtriple - u odnosu 1 : 3 subunit - podgrupa, blok succeed - slediti, ići iza, uspeti, imati uspeha success - uspeh; ~, marginal marginalni uspeh; ~, partial -
success
1067
delimični uspeh; ~, qualified ograničeni uspeh succession - red, redosled, dolaženje iza, uzastopnost, nasleđivanje, niz successive - sukcesivan, sledeći, dolazeći iza successor - sledbenik, naslednik suddenness - iznenadnost, naglost, neočekivanost suffer - trpeti, podvrgnuti suffice - biti dovoljan sufficiency - dovoljnost, valjanost, podobnost; ~, conditional - uslovna dovoljnost; ~, joint skupna dovoljnost, skupna (zajednička) podobnost; ~, margina! marginalna dovoljnost; ~, minimal - minimalna dovoljnost; ~, partial - delimična dovoljnost sufficient - dovoljan, sposoban, podoban suit - komplet, odgovarati, biti podesan, garnitura, pribor suitability - podobnost, prikladnost, shodnost suitable - podoban, prikladan, odgovarajući, podesan sum - zbir, suma, zbroj, iznos, svota summary - rezime, zbir, kratak pregled summation - zbiranje, zbrajanje, zbir sunproof - otporan na sunce sunproofing - davanje svojstva otpornosti na dejstvo sunca superannuated - zastareo, izvan upotrebe supercontrol - superkontrola superficial - površinski superfluous - suvišan, izlišan, preobilan superintendent - nadzornik, kontrolor superior - superioran, viši, stariji, pretpostavljeni, jači, nadmoćniji superposition of renewal processes - stavljanje ispred procesa obnove supersevere - osobito težak (uslov) supervision - nadzor, kontrola,nadgledanje, insepkeija; ~, design kontrola projektovanja; ~, engi-
surface
neering - tehnički nadzor; ~, equipment - nadgledanje opreme, nadzor nad opremom; ~, manufacturing (plant) - kontrola proizvodnje, nadzor proizvodnje; ~, technical (technological) - tehnička kontrola, tehnički nadzor supervisor - kontrolor, inspektor supervisory - kontrolni, nadzorni supplier - isporučilac, snabdevač, nabavljač suppl/y - dopuniti, isporučiti, nadoknaditi, snabdeti, dostava, zaliha; ~, adequate - adekvatna zaliha (isporuka); ~, available pos ojeća zaliha; ~, balanced kompletna snabdevenost; ~, bulk (packaged) - isporuka u većim (pakovanim) partijama; ~, critical - kritična snabdevenost; ~, fresh - nova zaliha; ~, materiel - materijalna snabdevenost; ~, parts - snabdevenost delovima; ~, reserve — rezervna zaliha; ~, routine (scheduled) - planirana zaliha (rutinska zaliha); ~, short - nedostatak, bez rezerve; ~, spare parts - rezerva (isporuka) rezervnih delova; ~, technical tehnička snabdevenost support - pomagati, podupirati, podržavati, podrška, nosač, podnožje, naslon supportability - mogućnost podržavanja, pomoć surcharge - preopteretiti, pretovatiti, preposkupeti, utisnuti iznad, preopterećenje, prevelik naboj, doplata sure - pouzdan, siguran, istinit, bezopasan, bezbedan surface - površina; ~, abradedistrošena površina; ~, abrasive - abrazivna površina; ~, boundary - granična površina; ~, broken-in - uklopljena površina; ~, bursting - pucajuća površina (pod dejstvom unutrašnjeg napona) ; ~, corroded - zarđala (korodirala) površina; ~, corrosionresistance - površinska otpornost koroziji; ~, cracked - isprskana površina; ~, distorted - deformisana površina; ~, flaw-free -
surface
1068
površina bez mana; ~, fracture površina loma; ~, normal - normalna površina; ~, operating characteristic - radne karakteristike površine; ~, response - reagovanje površine, površina reagovanja; ~, wear(ing) - habajuća površina, habanje površine; ~, wear-resistant - površina otporna na trošenje; ~, worn-out - istrošena površina; ~, yield v. response surface surroundings - okolina, uslovi sredine surveillance - stalni nadzor, osmatranje, bdenje nad survey - pregledati, sagledati, obuhvatiti, podvrći, razmotriti, oceniti, snimiti, pregled, snimanje, procena, premer; ~, damage - procena štete, snimanje štete; ~, exhaustive - iscrpna procena; ~, periodical - periodična kontrola (pregled); ~, pilot - procena na poluindustrijskom postrojenju; ~, quality - pregled kvaliteta, snimanje kvaliteta; ~, regular - regularna provera; ~ repeater - ponovljeni pregled; ~, statistical - statistički pregled survivability - mogućnost održavanja u radu bez kvara, preživljavanje survival - nadživljavanje, opstanak, nadživljenost, preostanak survivance v. survival survive - nadživeti, preživeti, održati se susceptibility - podložnost, susceptibilnost, osetljivost, prijemčivost; ~, crack(ing) - podložan prskanju; ~, erosion - podložan eroziji; ~, failure - podložan kvaru; ~, stress-corrosion - podložan koroziji pod naprezanjem; ~, wear - podložan habanju (trošenju) sustain - izdržati, držati, održati, zadržati, podupirati, podržavati swarf - proizvod habanja, otpadak metala prilikom mehaničke obrade delova switch - prekidač, uključiti, zamena, izmena, preći na switching - uključivanje, prelaženje, prebacivanje
system
symbol - simbol, znak, oznaka; ~, surface-finish - oznaka površinske obrade symptom - simptom; ~, deterioration - simptom pogoršanja (svojt stva) synthesis - sinteza; ~, failure rate - sinteza podataka o broju kvarova system - sistem, agregat, režim, plan; ~, advanced - viši sistem, sistem na bazi najnovijih saznanja, moderan sistem; ~, alarm (signal) - sistem uzbune; ~, available - raspoloživi sistem; ~, cascaded - kaskadirani sistem; ~, cause sistem uzroka (npr. kvarova); ~, checking (check-out) - sistem provere, kontrolišući sistem; ~, classification - sistem klasifikacije; ~, closed - zatvreni sistem; ~, complete-of equations - kompletni sistem jedinica; ~, corrosion protection - sistem zaštite od korozije; ~, cyclic - ciklusni (ciklični) sistem; ~, data - sistem podataka; ~, data collection sistem skupljanja podataka; ~, data compression - sistem sažimanja podataka; ~, data exchange - sistem razmene podataka; ~, data handing - sistem obrade podataka; ~, data logging - sistem registrovanja podataka, sistem zapisivanja podataka; ~, data processing - sistem obrade podataka; ~, data reduction - sistem smanjenja podataka; ~, data retrieval - sistem pronalaženja podataka; ~, data transmission - sistem prenosa podataka; ~, deterministic - deterministički sistem; ~, duplex - dupleks sistem; ~, duplicated - duplirani sistem; ~, dynamic priority - sistem dinamičkog prioriteta; ~, emergency - sistem hitnih slučajeva; ~, feasible fizibilni (izvodljiv) sistem; ~, flaw-testing - defektoskopski sistem; ~, good-as-new - potpuno obnovljiv sistem; ~, hardware - sistem hardvera, sistem opreme; ~, hareditary - nasledan (nasledeni) sistem ; ~, heterogeneous - heterogeni (raznorodni) sistem; ~, ho-
system
1069
mogeneous - homogeni (jednorodni) sistem; ~, hybrid - hibridni sistem; ~, hypothetical - hipotetičan sistem; ~, identifiable - sistem u kome je moguće oceniti parametre, sistem koji se može identifikovati; ~, inspection - sistem inspekcije; ~, integrated - integrisani sistem; ~, linear - linearni sistem; ~, logical - logički sistem; ~, loss - sistem sa gubicima; ~, lossless - sistem bez gubitaka; ~, maintained - održavani sistem; ~, maintenance - sistem održavanja; ~, man-machine sistem čovek-mašina; ~, material flow - sistem toka materijala; ~, monitor - monitorski sistem, sistem monitora, sistem kontrole; ~, monitored - kontrolisani sistem; ~, monitoring - kontrolišući sistem; ~, multichannel mnogokanalski sistem; ~, multicomponent - višekomponentni sistem; ~, multidimensional - višedimenzionalni sistem, sistem više dimenzija; ~, multitem inventory - sistem kontrole inventara
system (zaliha) iz mnogo proizvoda; ~, multilevel - sistem iz više nivoa; ~, multiple - složeni sistem, sistem iz mnogo elemenata; ~, multistage - mnogoetapni sistem, višestadijumski sistem; ~, nondissipative - nedisipativni sistem, ne rasejavajući sistem; ~, nonlinear - nelinearni sistem; ~, operable - sistem sposoban za rad (upotrebu); ~, operational - dejstvujući sistem; ~, optimization sistem optimizacije; ~, optimum - optimalni sistem; ~, ordering - sistem poručivanja; ~, priority - sistem prioriteta, prioritetni sistem; ~, processing sistem obrađivanja; ~, protective - zaštitni sistem; ~, prototype - prototip sistema, model sistema za ispitivanja; ~, quality - sistem kriterijuma kvaliteta; ~, safety sigurnosni sistem; ~, series sistem u nizu; ~, tandem - tandemski sistem, udvojeni sistem; ~, testing - sistem ispitivanja; ~, workable - sistem pogodan za primenu
task
table - tabela, tablica; probni sto; pregled, spisak, lista, shema; ~, acceptance - tablica za prijem, tabela po kojoj se vrši prijem; ~, acceptance-and-rejection - tablica (tabela) za prijem i odbacivanje; ~, accuracy - tabela preciznosti (tačnosti); ~, approximate - tabela približnih vrednosti; ~, checking - kontrolna tabela (tablica); sto za ispitivanje; ~, coefficient - tablica koeficijenata; ~, conversion - tablica (tabela) konverzije (zamene); ~, correction - tablica korekcije; ~, correlation - korelaciona tabela; ~, cost - tabela troškova; ~, decision - tabela odluke; ~, design - proračunska tabela; ~, frequency - tabela frekvencije; tabela gustine raspodele; ~, function tabela funkcija; tabela značenja funkcija; ~, life - tabela iz koje se vidi dugotrajnost; ~, loss tabela gubitaka; ~, master osnovna tabela; ~ of limits tabela ograničenja; tabela tolerancija; ~, original - originalna tabela; ~, sampling - tabela za uzimanje uzoraka; tabela za izbor veličina; ~, shock - sto za ispitivanje na šok table-like - tabelarni, u vidu tabele tabular - tabularni, u vidu tabele tabulated - tabelaran; kao tabela; sveden na tabelu
tabulation - tabelisanje, tabelarno prikazivanje; razmeštanje podataka u vidu tabele; ~, statistical statističko tabelarno prikazivanje; izrada statističkih tabela tag - etiketa, visuljak; etiketirati, postaviti etiketu; oznaka; ~, inspection - etiketa kontrole; ~, number - etiketa sa brojem; ~, test - formular ispitivanja tail - „rep" na krivoj distribucije; zaostala materija; oblast većih odstupanja tailor-made - izrađen po narudžbini; izrađen sa datim svojstvima tailored - podešen, prilagođen, upasovan, napravljen take - dobiti, primiti (npr. veličinu), uzeti, snimati (npr. dimenzije), posedovati tally - račun; etiketa, duplikat, kontrolnik; slaganje; uračunati, saobraziti, podudarati se, zabeležiti tamper - neovlašćeno dirati, nepropisno koristiti tamperproof - osiguran protiv neovlašćenog ili nestručnog upotrebljavanja tared - tariran, ispravljen target - cilj, zadatak, plan; planski; ~, application - cilj primene; ~ by the - do utvrđenog roka task - zadatak, obaveza, posao, dužnost; ~, key - ključni zadatak; ~, maintenance - zadatak održavanja; ~, major - glavni za-
1071
datak; ~, quality - zadatak za obezbeđenje kvaliteta; ~, urgent hitan zadatak tau - tau (neparametrijski koeficiient korelacije) team - tim, grupa, brigada; ~, development - grupa za razvoj; ~, inspection - grupa tehničke kontrole (inspekcije); ~, project - grupa koja radi na projektu; ~, quality - grupa zadužena za kvalitet; ~, repair - remontna grupa, grupa zadužena za popravke; ~, technical acceptance - grupa tehničkog prijema; ~, test - grupa ispitivača, grupa za ispitivanja teammate - član grupe (tima) teamwork - timski rad, grupni posao tearproof - koji se ne čepa, otporan na habanje technician - tehničar technique - tehnika; ~, manufacturing - tehnologija proizvodnje, tehnika proizvodnje; ~, measurement (measuring) - tehnika merenja; ~, standard(ized) standardizovana tehnika; ~, statistical - statistička tehnika; ~ : storage - tehnika uskladištenja ~, testing - tehnika ispitivanja, ~, trial-and-error - tehnika pokušaja i greške; ~, unstandardized - nestandardizovana tehnika technology - tehnologija, tehnika, metodika; ~, engineering - inženjerska tehnologija; ~, statistical - statistička tehnologija (metoda) technologist - tehnolog technonomy - zakoni industrijske proizvodnje, tehnonomija tenacity - otpornost na razdvajanje; prionljivost, žilavost, čvrstoća, kohezivnost tend - težiti, stremiti, naginjati, biti naklonjen, smerati (čemu) tendency - tendencija, težnja, teženje, stremljenje tensile - otporan na istezanje tentative - opitni, probni, u vidu predloga (npr. norme) tenuity - neotpornost, slabost, tankost, razređenost
test
tenuous - tanak, neotporan, razrađen, slab term - član, uslov, termin, izraz, rok; ~, correction (corrective) - korektivni (ispravke) član; ~, error - izraz greške; preostali član; ~, interaction - član interakcije; ~, usual - običan član termination - okončanje, prekid, završetak, ograničavanje, međa, zaključenje; ~, contract - završetak ugovora, prekid ugovora; ~, test - prekid ispitivanja ternary - tercijarni, trojni, sastoji se iz tri elementa test - test, opit; ispitivanje, testirati, ispitati, isprobati; ~, abrasion test (ispitivanje) na abraziju; ~, abrasion resistance - ispitivanje (test) na otpornost na abraziju; ~, abrasive hardness - sklerometrijsko ispitivanje za (na) tvrdoću; ~, abruption - prekid testa; ispitivanje na kidanje; ~, abuse - ispitivanje u uslovima koji ne odgovaraju uslovima eksploatacije; zloupotreba ispitivanja; ~, accelerated - prinudni test, ispitivanje u prinudnim uslovima; ~, accelerated ageing - ispitivanje na ubrzano (prinudno) starenje; ~, accelerated corrosion - ispitivanje na ubrzanu kroziju; ~, accelerated development - ispitivanje na ubrzani razvoj, ubrzano ispitivanje u etapama; ~, accelerated wear - ispitivanje u uslovima prinudnog habanja; ~, acceleration - ispitivanje na ubrzanje (na dejstvo ubrzanja); ~, acceptance - ispitivanje za prijem; provera saglasnosti sa tehničkim uslovima; ~, accuracy - ispitivanje tačnosti; provera (test) tačnosti; ~, acoustic fatigue - ispitivanje na akustični zamor; ~, actual - ispitivanje u uslovima eksploatacije; stvarni test; ~, adaptability - provera prilagodljivosti uslovima upotrebe; ~, ageing - ispitivanje na starenje; ~, - ispitivanje na hermetičnost; alternate stress - ispitivanje naizmenično naprezanje; ~,
air ~, na al-
test
1072
teraating bending - ispitivanje na naizmenično savijanje; ~, alternating impact - ispitivanje na naizmenični udar; ~, alternating torsion - ispitivanje na naizmenično uvijanje; ~, altitude - visinsko ispitivanje; ispitivanje na visini; ~, ambient - ispitivanje u ušlovima sredine; ~, appearance - provera (kontrola) izgleda; ~, approval v. acceptance test; ispitivanje na odobravanje; ~, approximate - približni test; arbitration - arbitražni test; , artificial ageing - ispitivanje na veštačko starenje; ~, assessment - ispitivanje radi ocenjivanja; ~, attrition - ispitivanje na usitnjavanje (mlevenje); ~, axial - ispitivanje za osno opterećenje; ~, ball indentation - ispitivanje tvrdoće po Brinelu; ~, bench ispitivanje na stolu; ~, bendover - ispitivanje na previjanje (preklapanje, presavijanje); ~, bending - ispitivanje na savijanje; ~, bias(s)ed - nepotpuno ispitivanje; ~, blow - ispitivanje na udar; ~, breadboard - laboratorijsko ispitivanje; ~, brittleness - ispitivanje na krtost; ~, buckling (bulging) - ispitivanje na ispupčavanje; ~, bump - ispitivanje na sudar (udar); ~, certification - ispitivanje radi izdavanja certifikata (certifikacije); ~, check(-out) - kontrolno ispitivanje; ~, chemical - hemijski test; hemijska analiza; hemijsko ispitivanje; ~, climatic - klimatsko ispitivanje; ~, cold - hladno ispitivanje; ispitivanje na hladno; ~, cold weather - ispitivanje u uslovima hladnog vremena; ~, commercial - komercijalno ispitivanje; ~, companion - uporedno ispitivanje; ~, compatibility ispitivanje na kompatibilnost; ~, component - ispitivanje komponenti; ~, comprehensive - svestrano ispitivanje; ~, conditional - uslovno ispitivanje; ~, configuration - kontrola konfiguracije; provera pridržavanja tehničkih uš-
test
lo va; ~, constant load - ispitivanje uz konstantno opterećenje; ~j contingency - kriterijum mogućih događaja; ~, corner srednji kriterijum; ~, corrosion - ispitivanje za otpornost na koroziju; ~, corrosive wear - ispitivanje za koroziono habanje (trošenje); ~, cracking - ispitivanje na prskanje; ~, cracks - ispitivanje izgleda prskotina; ~, crash ispitivanje na rušenje; ~, creep ispitivanje na krip (puženje); ~, crippling - ispitivanje sa razaranjem; ~, critical - ispitivanje u kritičnim ušlo vima; ~, crushing - ispitivanje za drobljenje (usitnjavanje); ~, cryogenic (temperature) - ispitivanje na kriogenoj temperaturi; ~, cycle humidity - ciklično ispitivanje u vlažnim ušlo vima; ~, cycling - ispitivanje na ciklična opterećenja; ~, day-to-day - svakodnevno ispitivanje; ~, deflection - ispitivanje na povijanje; ~, deformation - ispitivanje na izvitoperavanje; ~, degradation - ispitivanje pogoršanja svojstava; ~, demonstration demonstraciono ispitivanje; ~, design approval - ispitivanje sa ciljem da se odobri konstrukcija; ~, designed - planirano ispitivanje; ~, detail(ed) - detaljno ispitivanje; ~, development(al) ispitivanje u toku razvoja; ~, diagnostic - dijagnostičko ispitivanje; ~, documentation - provera dokumentacije; ispitivanje (radi provere svojstva) prema dokumentaciji; ~, doubling - dublirani (ponovljeni) test; ~, drift - kontrola stabilnosti parametara; ~, drop-hardness - ispitivanje tvrdoće padajućim teretom; ~, dropshock - ispitivanje na šok udarom (padom težine); ~, dummy ispitivanje na modelu; ~, duplicate - ponovljeno ispitivanje; ~, durability - ispitivanje na trajnost; ~, durable - produženo (dugo) ispitivanje; ~, economy - provera ekonomičnosti; ~, elektromagnetic (flaw) - test (proba) metodom
test
1073
elektromagnetske defektoskopije; ~, elevated temperature - ispitivanje na povišenim temperaturama; ~, engineering - tehnička ispitivanja; ~, engineering design ispitivanje tehničke konstrukcije; ~, erosion - ispitivanje na eroziju; erozioni test; ~, event - ispitivanje do dobijanja konačnih rezultata; ~, exact - egzaktno (tačno) ispitivanje; egzaktni test; ~, exaggerated - ispitivanje u posebno nepodešenim uslovima, preuveličani test; ~, exhaustive - iscrpno ispitivanje; ~, expedited - ubrzano ispitivanje; ~, experimental - eksperimentalno ispitivanje; ~, extended (time) - dugo ispitivanje; produženo ispitivanje; ~, extensive - ekstenzivni test; svestrano ispitivanje; ~, extreme ispitivanje u krajnjim uslovima; ~, extreme conditions - ispitivanje u krajnjim uslovima upotrebe; ~, factory acceptance fabričko ispitivanje za prijem; ~, feasibility - ocena fizibilnosti (tehničke izvodljivosti); ~, field - ispitivanje na mestu upotrebe; ispitivanje u slobodnom prostoru; ~, field control - kontrolno ispitivanje na mestu upotrebe; ~, field service - ispitivanje eksploatacije u uslovima slobodnog prostora; ~, final - završno ispitivanje; ~, final acceptance - završno ispitivanje za prijem; ~, final assembly - ispitivanje pcsle završene montaže; ~, fitness - provera pasovanja; ispitivanje za podobnost; ~, folding - ispitivanje na savijanje (na 180°); ~ for confidence - ispitivanje za pouzdanost; ~ for convergence ispitivanje za konvergenciju; provera slaganja; ~ for difference - ispitivanje za razlike; ~ for ergodicity - ispitivanje za ergodičnost; ~ for homogeneity ispitivanje za homogenost; ~ for homogeneity of lots - ispitivanje za homogenost partija (lotova); ~ for homogeneity of means provera istovetnosti srednjih vred68 Rečnik
test nosti; ~ for homogeneity of variances - provera istovetnosti disperzije; provera istovetnosti (jednorodnosti) promena; ~ for independence - kriterijum (test) nezavisnosti; ~ for linearity provera linearnosti; ~ for normality - provera normalnosti; ~ for parallelism - provera paralelnosti; ~ for randomness - provera proizvoljnosti (slučajnosti); ~ for regression - provera linije regresije; ~ for significant changes - ispitivanje za značajne promene; ~ for suitability - ispitivanje za prikladnost (pogodnost); ~ for uniform convergence ispitivanje za jednoobraznu konvergenciju; ~, formal - formalno (zvanično) ispitivanje; ~, fracture - ispitivanje na lomljenje (lom, prelom); ~, freezing - ispitivanje na zamrzavanje; ~, fraibility ispitivanje za krhkost (lomljivost); ~, full-load - ispitivanje pod punim opterećenjem; ~, full scale - potpuno ispitivanje; prirodno ispitivanje; ~, functional - provera funkcionalnosti; funkcionalno ispitivanje; ~, fundamental fundamentalno ispitivanje; ~, fungus - ispitivanje za otpornost na gljivice budi (funguse); ~, guardantee v. warranty test; ~, hardness - određivanje tvrdoće; ~, heat - ispitivanje na toploti; ~, heat ageing - ispitivanje starenja na toploti; ~, heat resistance - ispitivanje otpornosti na toplotu; ~, heavy-duty - ispitivanje u teškim uslovima (oštrom režimu); ~, high-temperature - ispitivanje na visokim temperaturama; ~, humidity - ispitivanje otpornosti na vlažnost; ~, hydrodynamic - hidrodinamičko ispi-* tivanje; ~, immersion - ispitivanje potapanjem (uronjavanjem); ~, impact - ispitivanje na udar; ~, impact compression - ispitivanje za sabijanje udarom; ~, impact hardness - ispitivanje za tvrdoću udarom; ~, impact tensile (impact tension) - ispitivanje
test
1074
udarom za istezanje; ~, impact wear - ispitivanje udarom za habanje; ~, incomplete - nepotpuno ispitivanje; ~, indentation - određivanje tvrdoće ulubljivanjem; ~, individual acceptance - individualno ispitivanje za prijem; ~, indoor - laboratorijsko ispitivanje; ispitivanje u prostoriji; ~, informal - nezavisno ispitivanje; ~, initial acceptance ispitivanje za prijem prvih proizvoda; ~j in-process - ispitivanje u procesu (u toku) proizvodnje; ~, inspection - kontrolna prcvera; ~, installation - ispitivanje instalacije; ~, integrated - integrisano (složeno) ispitivanje; ~, interlaboratory - međulaboratorijsko ispitivanje; ~, investigative - istražno ispitivanje; ~, largescale - ispitivanje u većem obimu; ~, leak(age) - ispitivanje za curenje; ispitivanje za hermetičnost; ~, light duty - ispitivanje u blažim uslovima (blagom režimu); ~, limited - ograničeno ispitivanje; ispitivanje u ograničenom obimu; ~, load(ing) - ispitivanje opterećenja; ispitivanje pod opterećenjem; ~, location - kriterijum za proveru hipoteze o jednakosti dveju srednjih skupina; ~, long-duration - dugotrajno ispitivanje; ~, longevity - ispitivanje dugotrajnosti; ~, lot acceptance - ispitivanje za prijem partije (lota); ~, low temperature - ispitivanje na niskim temperaturama; ~,maintainability - ispitivanje za pogodnost remontiranja (održavanja); ~, marginal - granično ispitivanje; ~, material - ispitivanje materijala; ~, mechanical - mehaničko ispitivanje; ~, microhardness određivanje mikrotvrdoće; ~, model - ispitivanje na modelu; ~, normal - normalno ispitivanje; ~, notched impact - ispitivanje zarezanog etalona na udar; ~ of association - ispitivanje međuveza; ~ of control - kriterijum testa (kontrole); ~ of differences - kriterijum razlika; utvrđivanje
test razlika; ~ of line - autonomno ispitivanje; ispitivanje posle skidanja sa linije; ~, official - zvanično ispitivanje; ~ on-line neposredno ispitivanje; ispitivanje na liniji; ~ on means - provera srednjih vrednosti; provera hipoteze; ~ on-paper - provera na papiru; ~, optimal - optimalno ispitivanje; ~, optimality - kriterijum optimalnosti; ~, optimum - ispitivanje optimuma; optimalni kriterijum; ~, optional - opciono ispitivanje (prema dogovoru između kupca i proizvođača); ~, partial - delimično ispitivanje; ~, performance - ispitivanje za određivanje performanse (ponašanja u toku korišćenja); ~, periodic periodično ispitivanje; ~, peripheral - periferno ispitivanje; površno ispitivanje; ~, physical fizičko ispitivanje; ~, pilot - probno ispitivanje; poluindustrijsko ispitivanje; ~, pitting corrosion - ispitivanje za otpornost na piting koroziju; ~, precision - provera tačnosti; ~, predelivery — ispitivanje pre isporuke (otpreme); ~, preliminary - preliminarno (prethodno) ispitivanje; ~, preload - ispitivanje predopterećenja; ~, preshipment - ispitivanje pre otpreme; ~, product - ispitivanje proizvoda; ~ 5 production - ispitivanje proizvodnje; ~, program - provera programa; ~, programmed - programirano ispitivanje; ~, proof - kontrolno ispitivanje; ~, prototype - ispitivanje na prototipu; ~, quality - kontrola kvaliteta; ~, quality acceptance - kontrola kvaliteta za prijem; ~, quick - brzo ispitivanje; ~, rank (order) - kriterijum ranga (važnosti, reda); ~, rapid - ekspres analiza; ~, rated load - ispitivanje sa nominalnim opterećenjem; ~, referee (refery) - arbitražno ispitivanje; ~, repair - ispitivanje (provera) posle popravke; ~, repeated - ponovljeno ispitivanje; ~, requalification - ispitivanje za prekvalifikaciju; ~, rerun -
test
1075
ponovljeno ispitivanje; ~, research - ispitivanje u toku istraživanja; ~, rigid - strogo ispitivanje; oštra kontrola; ~, robust - strogi kriterijumi; ~, room-temperature - ispitivanje na sobnoj temperaturi; ~, rough - približno ispitivanje; gruba provera; ~ 3 routine - rutinsko ispitivanje; ispitivanje (provera) rutine; ~, running ispitivanje u uslovima eksploatacije; ~, running-in — ispitivanje za puštanje u rad; ~, rupture ispitivanje na kidanje (razaranje); ~, rust - ispitivanje na rđanje; ~, safety - ispitivanje za sigurnost; ~, safety limits - ispitivanje granica sigurnosti; ~, salt-fog ispitivanje u slanoj komori (na sonu maglu); ~, sample - ispitivanje uzorka; ~, sampling probno ispitivanje; ~, scale - ispitivanje etalona u prirodnoj veličini (punoj dimenziji); ~, scleroscopic - skleroskopsko ispitivanje; određivanje tvrdoće na skleroskopu; ~j screening - ispitivanje radi odabiranja; ~, sensitive određivanje osetljivosti; osetljiv test; ~j sensitivity - određivanje osetljivosti; ~, sequential - sekvencijska kontrola; ~, service ispitivanje u uslovima rada; ~, shake-table - ispitivanje na vibratoru (vibracionom stolu); ~, shear(ing) - ispitivanje za smicanje; ~, shelf life - ispitivanje trajnosti pri uskladištenju; ~, shock ispitivanje na šok (udar); ~, shop - pogonsko ispitivanje; ~, short - kratko ispitivanje; ~, short-run (short-term) - kratkotrajno ispitivanje; ~, significance - određivanje značajnosti; ~, simulated - simulirano ispitivanje; ~, simulated service (simulated use) - ispitivanje u uslovima simulirane eksploatacije (upotrebe); ~, simulation - ispitivanje simulacijom; ispitivanje na modelu; ~, slow polagano ispitivanje; ~, small sample - ispitivanje na malom uzorku (etalonu); ~, small-scale - ispitivanje manjeg obima; ~, 68«
test space - ispitivanje u prostoru (u kosmičkim uslovima); ~, special (purpose) - specijalno ispitivanje; ~, specimen - ispitivanje etalona; ~j spray - ispitivanje raspršivanja; ispitivanje na koroziju prešpricavanjem; ~, stability - određivanje stabilnosti; ~, standard - standardno ispitivanje; ~, static - statičko ispitivanje; ~, static hardness - statičko određivanje tvrdoće; ~, step-stress - ispitivanje sa stepenastom promenom opterećenja; ~, storage - ispitivanje za podobnost uskladištavanja; ~, storage life - ispitivanje za određivanje trajnosti pri uskladištenju; ~, strength - određivanje čvrstoće; ~, strenuous - ispitivanje u strogim uslovima; naporno ispitivanje; ~, stress corrosion - ispitivanje na koroziju naprezanjem; ~, structural - ispitivanje na čvrstoću; strukturno ispitivanje; ~, subsidiary - dopunsko ispitivanje; ~ 3 subzero - ispitivanje na temperaturama ispod nule; ~, tactical - taktičko ispitivanje; ~, technical - tehničko ispitivanje; ~, temperature - ispitivanje na dejstvo temperature; ~, tensile - ispitivanje na istezanje; ~, tensile-and-compression - ispitivanje na istezanje i sabijanje; ~, tensile strength - ispitivanje na čvrstoću istezanjem; ~, tension - ispitivanje za istezanje; određivanje napona; ~, thermal - termičko (toplotno) ispitivanje; ~, thermal shock - ispitivanje na toplotni šok (udar); ~ to invalidate the - pobiti rezultate ispitivanja; za pobijanje ispitivanja; to meet tihe ~ of experiment da zadovolji eksperimentalno ispitivanje; ~ to pass the - da zadovolji (prođe) ispitivanje (ili test); ~ to put to - podvrgnuti ispitivanju (testu); ~, torque (torsional) - ispitivanje za uvijanje; ~, transportability - ispitivanje mogućnosti transporta; ~, trial probno (kontrolno) ispitivanje; ~, tropical - ispitivanje u tropskim
test
1076
uslovima; ~, tropicalization ispitivanje u uslovima veštačke tropske klime; ~, twisting - ispitivanje na upredanje (krivljenje); ~, type - periodično ispitivanje; ~, under load - ispitivanje pod opterećenjem; ~, uprated - ispitivanje u uslovima koji su pooštreni u odnosu na normalne uslove; poboljšano ispitivanje; ~, user - ispitivanje koje vrši korisnik; ~, verification - verifikaciono ispitivanje; ~, warpage - ispitivanje na krivljenje; ~, warranty - garantno ispitivanje; ispitivanje u garantnom roku; ~, with immediate replacement - ispitivanje sa neodložnom zamenom; ~, without destruction - ispitivanje bez razaranja; ~, without replacement - ispitivanje bez zamene; ~, work - kontrola radova; ispitivanje radova; ispitivanje u toku rada; ~, yearly - godišnja provera test-bed - uređaj za izvođenje ispitivanja (testova) testability - mogućnost (podobnost) za obavljanje ispitivanja tested - ispitan, testiran, proveren; ~, partially - delimičr.'O ispitan; ~j type - ispitan za određivanje tipa; tipski ispitan tester - uređaj za ispitivanje; laborant, ispitivač; ~, abrasion uređaj za ispitivanje otpornosti na abraziju (otrljavanje); ~, bend uređaj za ispitivanje na savijanje; ~, compression - uređaj za ispitivanje sabijanja (kompresije); ~, cracking - uređaj za ispitivanje na prskanje (prskanja); ~, creep - uređaj za ispitivanje kripa (puženja); ~, eddy current - elektroinduktivni defektoskop; ~, fatigue - uređaj za ispitivanje na zamor; ~, hardness - uređaj za određivanje tvrdoće; ~, impact (hardness) - uređaj za određivanje tvrdoće udarom; ~, magnetic magnetski defektoskop; ~, material - uređaj za ispitivanje materijala; ~, scratch-hardness uređaj za određivanje tvrdoće grebanjem; ~, shock - uređaj za
ticket
određivanje otpornosti na šok; ~, wear - uređaj za određivanje otpornosti na habanje testing - ispitivanje, testiranje, proveravanje, ispitujući, proveravajući; ~, automatic - automatsko ispitivanje; ~, continuous - neprekidno ispitivanje; ~, full - potpuno ispitivanje theorem - teorema; ~, converse obratna teorema; ~, either-or teorema verovatnoće (i — ili); ~, mean value - teorema srednjih vrednosti; ~, multinomial - uopštena Bernulijeva teorema o mnogostrukim slučajevima; multinominalna teorema; ~, multiplication - teorema umnožavanja (verovatnoće); ~, normal addition teorema slaganja normalno raspoređenih slučajnih veličina; teorema normalne adicije; ~ of total probability - teorema o potpunoj verovatnoći; ~, renewal - teorema obnavljanja; ~, sampling - teorema o izboru (uzimanju uzoraka) theory - teorija; ~, approximate - približna teorija; ~, approximation - teorija aproksimacije; ~, correlation - teorija korelacije; korelaciona teorija; ~, error teorija greške; ~ of chances teorija verovatnoće; ~of estimation - teorija ocenjivanja; ~ of storage - teorija upravljanja zalihama; ~ of tests - teorija kriterijuma; ~ of variables - teorija promenljivih (varijabla); ~, optimization - teorija optimizacije; ~, prediction - teorija predskazivanja; ~, renewal - teorija obnavljanja; ~, replacement - teorija zamene; ~, sampling - teorija metode izbora; ~, testing - teorija ispitivanja; teoretski osnovi ispitivanja treshold - prag; granična veličina, granica; ~ of failure - prag kvarova; ~, throw-off- škartovi; ~, throw-outs - škartovi; ~, throwaway - škart; detalj (deo) koji se koristi određeno vreme, a potom baca ticket - etiketa; kartica; etiketirati
time
1077
time - vreme, period, momenat, rok; izmeriti vreme; ~, active - aktivno vreme; ~, ageing - vreme starenja; ~, appointed - naznačeno vreme; ~, average - prosečno vreme; average ~ between repairs - prosečno vreme između popravki; ~, average down prosečno vreme stajanja (nekorišćenja); ~, breakdown - vreme neispravnosti; vreme u kvaru; ~, busy - vreme zauzetosti (korišćenja); ~, calibration - vreme baždarenja (kalibriranja); ~, changeover - vreme prelaska na novi postupak; vreme promene; ~, check - vreme kontrole; ~, continuous - neprekidno vreme; ~, criterion - kriterijum vremena; minimalno vreme; ~, critical - kritično vreme; ~, critical storage - kritično vreme uskladištenja; ~, cycle - vreme ciklusa; ~, dead vreme stajanja; ~, discrete - diskretno vreme; ~, down - vreme stajanja; vreme neispravnog stanja; ~, dwell - vreme zadržavanja u sistemu; ~, effective - efektivno vreme; ~, engineering - vreme tehničkog opsluživanja; ~, expected - očekivano vreme; ~, free slobodno vreme; planirano vreme stajanja; ~, full - puno vreme; vreme rada (korišćenja); ~, general repair - vreme opšteg remonta; ~, good - vreme trajanja ispravnosti; vreme ispravnog stanja; ~, guarantee - vreme (rok) garancije; garantovano vreme; ~, handling - vreme opsluživanja; vreme rukovanja (obrade); ~, idle - vreme stajanja; ~, inactive - neaktivno vreme; v. down time; ~, initial - početno vreme; početni momenat; ~, input - vreme punjenja; vreme unošenja; vreme ulaska; ~, inspection - vreme trajanja kontrole; ~, lost - izgubljeno vreme; ~, maintenance - vreme održavanja (remonta); ~, makeready - vreme pripreme (operacija); ~, operating - rok (vreme) upotrebe; radno vreme; ~, order - vreme izdavanja naloga; vreme izvršavanja
timed
narudžbine; ~, out-of-service (out of-work) - vreme izvan stroja (rada, upotrebe); ~, pilot production - vreme poluindustrijske proizvodnje; ~, preparation - vreme priprema; ~, processing - vreme obrade; ~, production - vreme proizvodnje; proizvodno vreme; ~, recovery vreme obnavljanja; ~, reference - referentno vreme; ~, rejection operating - obrada u momentu škartiranja; ~, repair - vreme popravki (remonta); ~, reset vreme vraćanja (u prethodni položaj ili stanje); ~, review - vreme između provera; vreme pregleda; ~, schedule - vreme direktive; vreme plana; vreme prema grafikonu; ~, scheduled - planirano vreme; ~, search - vreme traženja; ~, service - vreme upotrebe; vreme opsluživanja; ~, shelf - vreme čuvanja; ~, shipping (lead) - vreme isporuke (otpreme); ~, slack - rezerva vremena; ~, specified - zadato vreme ; ~, standard - vreme po normi; normativno vreme; ~, standing - vreme stajanja; ~, start vreme početka; ~, staying - vreme bavljenja u sistemu; ~, storage - vreme uskladištavanja; vreme memorisan'a; ~, supply - vreme nabavki; trajanje snabdevanja; ~, survival - vreme ispravnog stanja; vreme izdržavanja; ~, troughput - vreme proizvodnje; proizvodno vreme; ~, true - stvarno vreme; ~, unit - jedinica vremena; ~, up vreme ispravnog stanja; ~, usable - vreme trajanja spremnosti za rad; korisno vreme; ~, waiting - vreme čekanja; ~, warm up vreme zagrevanja time-consuming - za što treba dugo vremena; dugog trajanja time dependent - zavisan od vremena; neodrediv time independent - nezavisan od vremena; odrediv time out - prekid, pauza timed - tajmovan; predviđen; isplaniran u vremenu
timeproof
1078
timeproof - dugotrajan timetable - raspored; grafikon vremena; vremenski dijagram torelable - dozvoljen, koji se toleriše tolerance - tolerancija; dozvoljeno odstupanje; ~, accepted - prihvaćena tolerancija; ~, assembly - tolerancija za montažu; ~, basic - osnovna tolerancija; ~, close tolerancija u uskim granicama; ~, component - tolerancija za komponente; ~, fit - tolerancija zazora; tolerancija za upasovavanje; ~, initial - početna toleiancija; ~, lot - dozvoljena tolerancija u proizvodima jedne partije; ~, lower - niža tolerancija; ~, maintenance - tolerancija za održavanje; ~, manufacturing - proizvodna tolerancija; ~, margin - marginalna (granična) tolerancija; ~, natural - prirodna tolerancija; ~, operating - operativna tolerancija; eksploataciona tolerancija; ~, parameter - tolerancija po parametru; ~, process - tolerancija u procesu; dozvoljeno odstupanje kvaliteta u datom procesu proizvodnje; ~, production - tolerancija pri proizvodnji; ~, sampling - tolerancija prema oceni posle izabranih podataka; tolerancija prilikom uzimanja uzoraka; ~, specified specificirana (data) tolerancija; ~, statistical - statistička tolerancija; ~, upper - gornja granica tolerancije tolerant - dozvoljen; prihvatljiv tool - alatka, instrument; ~, inspection - kontrolni instrument; ~, maintenance - instrument za održavanje; ~, measuring - merni instrument; ~, production - sredstvo proizvodnje; tehnološka osnova; ~, repair - instrument (alat) za popravke; ~, service - alat (instrument) za servisiranje tooling - obrađivanje (mašinsko); tehnološka baza topology - topologija; razmeštaj; izučavanje topografije; ~ of components - topologija delova (kom-
treatment
ponenti); ~, system - topologija sistema torque - obitna sila (ili snaga); uvrtanje tortuosity - strogost (ispitivanja); razaranje total - suma, zbir; ukupni, opšti, rezul tkajući trace - trag; pronaći (npr. grešku); ostatak; vrlo mala količina nekog ' sastojka tracer - traser (uređaj za iznalaženje grešaka ili utvrđivanje tragova neke supstance) tracing - ucrtavanje krive, precrtavanje trade-off - kompromis, kompromisno rešenje; ~, design - kompromisna konstrukcija; ~, system kompromisni sistem; utvrđivanje traffic - zauzetost (npr. sistema); saobraćaj train - red, serija, redosled elemenata; voz; ~, maintenance - pokretna radionica za popravke trainer - trenažer training - treniianje, obučavanje, pripreme; ~ on the job - obučavanje na pcslu; ~, quality obučavanje metodom obezbeđenja kvaliteta; ~, reliability - obučavanje metodom obezbeđenja pouzdanosti transcend - prevazići, prelaziti, prekoračiti, premašiti, nadmašiti transform - preobličiti, preobraženi prikaz, pretvoriti, pretvarati, transformisati, promeniti transformation - transformacija, preobražaj, pretvaranje, promena; ~, mathematical - matematička transformacija; ~, normal - normalna transformacija; ~, one-toone - transformacija jedan prema jedan; uzajamno jednoznačno pretvaranje transient - prelazan, trenutan, prolazan, privremen, nestalan transition - tranzicija; promena transitivity - prelaznost, tranzitivnost, prenosnost treatment - tretman, obrada, razmatranje, varijanta ispitivanja, postupak; ~, advanced - unapređeni
treatment
/
1079
(poboljšani) tretman; ~, analytical - analitička obrada; ~, between - između postupaka; ~, empirical - empirijski postupak; ~, experimental - eksperimentalni postupak; ~, mathematical matematički postupak; ~, nonpreferential - nepreferencijalni postupak; ~, preferential - preferencijalni postupak; ~, within - unutar1 postupka tree - drvo; shema u vidu drveta; ~, specification - drvo specifikacije (tehničkih uslova) trend - trend, tendencija, pravac; težište, naginjati, stremiti trial - ispitivanje, proba, opit; ispitivati, probati; ~, competitive - kompetetivno ispitivanje; ~, firing - ispitivanje na toploti; ~, independent - nezavisno ispitivanje; ~, manufacturer's - proizvodačevo ispitivanje; ~, uniformity - ispitivanje za jednoobraznost trichotomy - trihotomija; ispitivanje sa tri moguća ishoda trier - uređaj za uzimanje proba (uzoraka) trigger - okidač trim - doterivanje; spremnost, stanje spremnosti; dovesti u red; doterati trimming - cenzurisanje; doterivanje trip - mehanizam uključivanja; isključivač triplicate - triplikat; u tri primeika triplicated - utrostručen triplication - utrostručenje trisafe v. triplicated tropicalization - tropikalizacija; izrada proizvoda za tropsku klimu trouble - neispravnost, kvar, nezgoda; uznemiravati, smetati; ~, impending - približavajuća nezgoda; ~, operating - nezgoda u radu; ~, serious - ozbiljan kvar; ~, service - kvar u toku rada trouble-free - bez kvarova, bez nezgoda troubleproof - osiguran od kvarova (nezgoda) troubleshoot - tražiti neispravnosti
type
troubleshooter - uieđaj za iznalaženje neispravnosti troubleshooting - traženje neispravnosti troublesome - problematičan, nezgodan trough - lokalni minimum; ~, time series - lokalni minimum vremena rada truck - kamion, teretni automobil; ~, maintenance - kamion za održavanje; ~, repair - kamion za popravke; ~, service - kamion za servisiranje; ~, workshop kamion radionica; ~, wrecker v. repair truck trueing - provera, tačno podešavanje trueness - tačnost, pravilnost truncated - usečen, zasečen, zarubljen, skraćen, presečen truncation - skraćenje, presecanje; ~, test - skraćivanje ispitivanja trust - poveriti, osloniti se, verovati; poverenje, oslanjanje, pouzdanje trustworthy - pouzdan, dostojan poverenja, veran, na koga se može osloniti trusty - pouzdan, veran try - pokušati, isprobati, truditi se; pokušaj, proba, ogled, eksperiment tryout - proba, opit, isprobavanje tune - podešavanje, podešavati; ~, coarse - grubo podešavanje; ~, fine - fino podešavanje; ~, rough - približno podešavanje turnaround - vreme upotrebe između remonta turnover - promet; turnover two-dimensional - dvodimenzioni, dvodimenzijalni type - tip, vrsta, kategorija, serija, rod; ~, development - tip (vrsta) razvoja; ~, hazard - vrsta opasnosti; ~, impurity - vrsta nečistoće; ~, material - vrsta materijala, tip materijala; ~, novel novi tip, novi model; ~ of data - vrsta podataka; ~ of distribution - tip raspodele; ~ of duty - režim korišćenja; ~ of failure - vrsta kvara; ~ of inspection vid (vrsta) kontrole; ~ of priority - vrsta prioriteta; ~ of
type
1080
priority discipline - vrsta discipline sa prioritetom; ~of production - vrsta proizvodnje; <~ of redundancy - tip (vrsta) izlišnosti (obilatosti); ~ of sampling - vid kontrole za uzorke; ~ of
type service - vrsta servisa; vid upotrebe; ~ of variation - vid promene; ~, part - tip dela; ~, standard - standardni tip; ~, test vrsta ispitivanja; ~, transition tip tranzicije (prelaska)
U ultimate - zadnji, krajnji, poslednji, osnovan, konačan unaffected - nepromenjen, koji nije pod uticajem unaged - nije podvrgnut starenju, neostareo unambiguity - nedvosmislenost, nedvoznačnost, jednoznačnost unambiguous - nedvosmislen, jednoznačan unattackable - koji ne podleže napadu unattacked - nenapadnut unattended - nepažen, bez operatora, bez opsluživanja, koji radi bez kontrole od strane čoveka unavailability - nedobavljivost, nedostupnost, deficitarnost unavailable - deficitan, nedobavljiv, koji se teško nabavlja unbias(s)edness - nepristrasnost uncertainty - neizvesnost, nesigurnost; ~, average - prosečna neizvesnost; ~, experimental - eksperimentalna neopredeljenost (neizvesnost) unchengeable - nepromenljiv, neizmenljiv uncompatibility - nepodnošljivost, inkompatibilnost unconditional - bezuslovan uncontrolled - nekontrolisan uncorrelated - nekorelisan, uzajamno nezavisan; ~, completely potpuno nekorelisan; ~, observa-
tionally - nezavisno meren]e, eks perimentalno nezavisne undamaged - neoštećen undependable - nepouzdan underaction - nepotpuno delovanje undercapacity - nedovoljnost (manjak, nedostatak) kapaciteta underdesigned - oslabljen (o konstrukciji), sa nedovoljnom rezervom čvrstoće underestimation - potcenjivanje, niska procena, nedovoljna procena underload(ing) - nepotpuno (nedovoljno) opterećenje underproduce - ne proizvoditi dovoljno underrate - dati niža nominalna svojstva, potceniti underrun(ning) ~ red sa nedovoljnim opterećenjem undershoot - odstupanje od normalne ka nižem vrednostima undersized - manjih dimenzija, mali, nedovoljne veličine understressed - nedovoljno opterećen undesirable - nepoželjan, štetan undetected - neotkriven undeterminable - neodrediv undistorted - neizvitoperen, nedeformisan undue - nepotrebno, nepravilan, prekomeran, preteran uneconomic - neekonomičan unefficient - neefikasan unequipped - neopremljen
uneven
1082
uneven - neravan, neravnomeran unexpended - neistrošen, nerashodovan unexplored - neistražen unfailing - koji se ne kvari unfavourable - nepovoljan, nepodesan unfit - nepodesan, neodgovarajući ungraded - nestandardan, negraduisan unhandiness - neudobnost pri upotrebi unification - unifikacija, objedinjavanje uniform - ravnomeran, jednoobrazan uniformity - ravnomernost, jednoobraznost, jednakost; ~ life jednakost u trajanju; ~ product - istovrsnost (jednakost) proizvoda unimodality - unimodalnost, jednovrsnost (npr. distribucije) uninterrupted - neprekinut uninvestigated - neistražen union - unija, ujedinjavanje; ~ of events - ujedinjavanje događaja; ~ of inputs - ujedinjavanje ulaza; ~ of streams - ujedinjavanje tokova unique - jedini, jedinstven uniqueness - jedinstvenost; ~of solution -Jedinstvenost rešenja unit - jedinica, jedinični; deo, agregat, komplet; jedinica, jedinica mere, montažni element; ~, absolute electrostatic - apsolutno elektrostatička jedinica; ~ aged - deo korišćen izvesno vreme, stari deo; ~, building - građevinski element; ~, caloric v. thermal unit; ~, caloricity v. thermal unit; ~, carbonator - saturator; ~, changeable - nepromenljiva jedinica; ~, complete - kompletni agregat; ~, complex - složeni deo; ~, conforming - deo koii odgovara specifikaciji; ~, cost jedinica cene koštanja; ~, defectfree - ispravan deo; ~, defective - defektni deo, neispravan deo; ~, derived - proizvodna jedinica; ~, drilling - glava za bušenje; ~, discardable - deo koji se baca;
unit ~, effective - pogodan deo; ~, electronic system test - uređaj za ispitivanje elektronskih sistema; ~, end production - uređaj za završnu proizvodnju; ~, experimental - eksperimentalni uređaj; ~, feed - mehanizam dodavanja; ~, first-class - prvoklasni uređaj; ~, fuel control - regulator dodavanja goriva; ~, fuel-metering - regulator dodavanja goriva, aparat za doziranje goriva; ~, full-scale - uređaj u prirodnoj veličini; ~, fundamental - osnovna jedinica, najvažniji uređaj; ~, good - dobar deo, ispravan uređaj; ~, heat v. thermal unit; ~, heating grejni element; ~, higher-priority(-class) - deo višeg prioriteta (ili uređaj); ~, in parallel - paralelno vezani deo (element); ~, in sample - broj proizvoda u uzorku; ~, in series - element vezan u nizu; ~, in service uređaj u upotrebi; ~, inaccessible - nedostupan uređaj, agregat kome se ne može prići; ~, infrared detection - glava (rakete) za toplotno samonavođenje; ~, inspected - nekontrolisani uređaj; ~, inspection - uređaj za kontrolu; ~, line replaceable - blok zamenljiv u toku rada; ~, lock sinhronizator; ~, maintenance - grupa za održavanje; ~, major - osnovni element; ~, of equipment - deo opreme; ~, of product - jedinica proizvoda; ~, operational - funkcionalni blok (uređaj); ~, ordinary - običan uređaj (bez prioriteta) obična jedinica; ~, out-of-tolerance - deo sa veličinom izvan tolerancija; ~, pilot - poluindustrijski uređaj; ~, plate power - blok napajanja anodne mreže; ~, pluggable deo koje se utiče, deo koji se skida; ~, primary - primarni uređaj; ~, priority - uređaj sa prioritetom; ~, production - jedinica proizvodnje, proizvodna jedinica; ~, prototype - prototip uređaja; ~, replaceable (replacement) zamenljivi element (deo, uređaj);
unit
1083
~, reserve - rezervni uređaj; ~, resistor - otpornički element; ~, ribbed heating - grejni element sa rebrima; ~, self-centring mehanizam za automatsko samocentriranje; ~, self-recording samopisač; ~, sensation - fon (jedinica nivoa bučnosti); ~, serviceable - uređaj koji se može servirati; ~, servomechanism blok servomehanizma; ~, shop replaceable - blok koji se zamenjuje u radionici; ~, short - broj nedostajućih uređaja, veličina deficita; ~, socket-power - uređaj za napajanje iz mreže; ~, spare - rezervni uređaj, rezervni deo; ~, standard - standardni blok (element); ~, standby - pomoćni blok (element), pomoćni uređaj; ~, supporting v. standby unit; ~, tagged - škartirani uređaj; ~, tapping - glava za izradu navoja; ~, transmission - decibel; ~, turbine' - turboagregat; ~, weak - slabi element unitized - u bloku, sastavni, unificirani unitizing - unifikacija, izrada pomoću istih tipova blokova univariate - jednoobrazni (iz istih tipova mašina) universe - sveukupnost, opšta sveukupnost unjustified - neopravdan; ~, economically - ekonomski neopravdan unknown - nepoznat, nepoznata, nepoznata veličina, neizvestan unlikely - neverovatan, malo verovatan, neodgovarajući unload - ukloniti opterećenje unmanageable - ne podleže kontroli unmanned - bez operatora, bez ljudstva, radi bez prisustva osoblja umnendable - nepopravljiv unnormalized - nenormalizovan unobservable - ne da se posmatrati unoccupied - nezauzet unordered - neuređen, bez reda unorthodox - neobičan, originalan unpredictability - nepredvidivost, nemogućnost predskazivanja
upgrade
unpredictable - ne može da se predskaže unreadiness - nespremnost unreliability - nedostatak pouzdanosti, odsustvo pouzdanosti; ~ allowable - dozvoljeno odsustvo pouzdanosti; ~ conditional - uslovno odsustvo pouzdanosti; ~ expected - očekivano odsustvo pouzdanosti; ~ true - stvarno odsustvo pouzdanosti unreliable - nepouzdan, nesiguran unrenewed - neobnovljeni unrepaired - r.epopravljeni unsafe - opasan, nesiguran unsatisfactory - nezadovoljavajući; ~ qualitatively - kvalitativno nezadovoljavajući unsatisdiability - nemogućnost ispunjavanja uslova unscheduled - neplaniran unserviceability - nemogućnost servisiranja unserviceable - ne može da se servisira, nepodesan za servisiranje unsized - nesortiran po veličini unsorted - nesortiran, neklasifikovan unsound - nezdrav, naprsnuo, sa manom unsoundness - defektnost, manjkavost unstable - nestabilan, nepostojan unstaffed v. unmanned unsteady (state) - nestacioniran, nepostojano stanje unsuccessful - neuspešan untested - neispitan, netestiran untreated - netretiran, neobrađen, neočišćen untrue - netačan, neprecizan, pogrešan unused - nekorišćen, neupotrebljavan unwatched - radi bez prisustva čoveka unworkable - nepreradiv, nepodesan za rad, neupotrebljiv unworn - neishaban, neistrošen up-to-the-mark - do oznake upcrossing - ispadanje iz nekog nivoa update - ažurirati, modernizovati, usavršiti, obnoviti upgrade - poboljšati kvalitet
upkeep
1084
upkeep - opsluživanje, održavanje, izdaci, održavati u ispravnom stanju uprated - sa povećanim nominalnim svojstvima uptime - vreme ispravnog stanja uptrend - tendencija ka povećanju usable - upotrebljiv, primenljiv usage - primena, upotreba, korišćenje; ~ hard - korišćenje u teškim uslovima; ~ long-term - dugoročna upotreba; ~ repeated ponovljeno korišćenje; ~ rough grubo korišćenje; ~ short-term kratkoročno korišćenje; ~ unqualified - nestručno korišćenje use - primena, korišćenje; ~ actual - stvarna primena, realni uslovi korišćenja; ~ annual - godišnja primena; ~ common - široka primena; ~ field - primena na mestu korišćenja; ~ final - konačna (krajnja) upotreba; ~ in u upotrebi; ~ normal - normalna upotreba; ~ operational eksploatacija; ~ optimum - op-
utilization
timalna primena; ~ to make-of - upotrebiti za, poslužiti se sa, koristiti, primeniti used - upotrebljavan used-up - potpuno iskorišćen, izjeden, ishaban, istrošen useful - koristan, efektivan, upotrebljiv; ~ practically - praktično koristan user - korisnik utilit/y - korisnost, upotrebljivost, ekonomičnost, rentabilnost; ~ acceptable - prihvatljiva korist; ~ cumulative - kumulativna (ukupna) korist; ~ dynamic - dinamička rentabilnost; ~ expected - očekivana rentabilnost; ~ measurable - meriva rentabilnost; ~ optimum - optimalna rentabilnost utility-type - univerzalan utilization - utilizacija, korišćenje, primenjivanje, iskorišćavanje; ~ system - korišćenje sistema; ~ waste - iskorišćavanje otpada
V vacant - nezauzet, slobodan, prazan vagueness - neopredeljenost, nejasnoća valid - važeći, osnovan, efektivan, obavezan validation - vrednost, punovažnost, proverenost, legalizovanje, provera, potvrđivanje; ~, product - proveravanje proizvoda; ~, service proveravanje u eksploataciji; ocena korišćenja; ~, test - ocena prema rezultatima ispitivanja validity - važnost, vrednost, pravilnost, primenljivost; ~ of operation - pravilnost operacije (postupka, rada) valuation - ocena, norma, normiranje value - vrednost, važnost, značaj, veličina, oceniti, ceniti; ~, acceptable (accepted) - prihvatljiva vrednost; ~, acceptance - značaj prijema, vrednost prijema (broj primljenih komada); ~, actual stvarna vrednost, stvarna veličina; ~, adopted - prihvaćena veličina; ~, allowed - dozvoljena veličina; ~, anticipated - očekivana vrednost, očekivana veličina; ~, apportioned - podeljena vrednost; ~, approximate - približna vred-
nost;
~, arithmetic mean -
srednja aritmetička veličina (vrednost); ~, assumed - pretpostavljena veličina (vrednost); ~, asymptotic - asimptotska veličina; ~,
average - prosečna veličina; ~, boundary - granična vrednost; ~, calculated - izračunata vrednost, kalkulisana vrednost; ~, characteristic - karakteristična veličina; ~, conditionally optimal - Uolovno optimalna vrednost; ~, contract minimum - minimalna vrednost prema ugovoru; ~, control - kontrolna veličina; ~, corrected ispravljena veličina; ~, correlated - korelisana veličina; ~, corrosion - veličina (vrednost) korozije; ~, cost - vrednost prema izdacima (troškovima); ~, criterion kriterijum značaja, kriterijum vrednosti; ~, critical - kritična vrednost; ~, design - veličina konstruisanja, konstrukcioni parametar; ~, desired - željena veličina, zadata veličina; ~, deviation - veličina odstupanja, veličina devijacije; ~, economical - ekonomska cena; ~, effective - efektivna vrednost; ~, empirical - empirijska veličina, empirijska vrednost; ~, estimated - ocenjena vrednost; ~, exact tačna vrednost; ~, expectation (expected) - očekivana vrednost; ~, experimental - eksperimentalna veličina; ~, extreme ekstremum; ekstremalna (krajnja) vrednost; ~, fatigue - veličina zamora; ~, final - krajnja veličina; ~, given - data veličina; ~, highly significant - vrlo značajna
value
1086
variable variable
veličina; ~, hypothetical - hipo(veličina); ~, tentative - predtetička veličina; ~, ideal - idealna ložena veličina; ~, test - ekspeveličina; ~, improved - tačnija rimentalna veličina, eksperimentalna vrednost; ~, initial - početna vrednost; ~, theoretical - teovrednost, početna veličina; ~, inretska veličina, teoretska vrednost; stantaneous - trenutna vrednost; ~, threshold - kritična vrednost, ~, interpolated - interpolirana prag vrednosti; ~, throw away a veličina; ~, inverse - inverzna - zanemariti vrednost (veličinu); ~, (obratna) veličina; ~, least-squtotal - ukupna vrednost; ~, ares adjusted - veličina dobivena unique - jedinstvena vrednost; ~, metodom najmanjih kvadrata; ~, unit - pojedinačna vrednost, cena limit(ing) - granična vrednost; ~, jednog proizvoda; ~, upper acmean - srednja vrednost; ~, mean ceptance - gornja vrednost prieffective - srednja efektivna vredjema; ~, written down - otpisana nost; ~, measured - izmerena vrednost veličina; ~, modal - najverovat- valueless - neprocenjiv; bezvredan, nija veličina; ~, nominal - nobez značaja minalna veličina (vrednost); ~, variability - promenljivost, izmennonaccepted - neprihvaćena veljivost; ~, absolute - apsolutna ličina; ~, normalized - normapromenljivost; ~, chance - slulizovana veličina, normalizovana čajna promenljivost; ~, controlled vrednost; ~, numerical - broj- kontrolisana promenljivost; ~, čana vrednost; ~, observed error - promenljivost greške; ~, uočena (zapažena) veličina; ~ on excessive - prekomerna promena - po vrednosti, po značaju; ~, ljivost; ~, general - opšta prooptimal - optimalna vrednost; ~, menljivost; ~, manufacturing output - izlazna vrednost, veličina - promenljivost procesa proizvodnje; izlaza, veličina učinka; ~, peak ~, observed - uočena promenljimaksimalna vrednost; ~, permisvost; ~ of product - promena prosible - dozvoljiva vrednost, dozizvoda, promenljivost parametara voljiva veličina; ~, preassigned proizvoda; ~, parameter - prozadata veličina; ~, predetermimena (izmena) parametara; ~, nated - predodređena veličina, performance - promena perforpredodređena vrednost; ~, pre- I manse; ~, process - promena dieted - predskazana vrednost; ~, procesa; ~, relative - relativna prescribed - propisana veličina; promenljivost; ~, sample (samp~, rated - normalna vrednost, ling) - izmena elemenata izbora; ~, deklarisana veličina; ~, real systematic - sistematska promenrealna veličina, stvarna vrednost; ljivost; ~, testing - izmena uslova ~, recorded - zapisana vrednost; ispitivanja ~, rejection - broj škartova, vredvariable - varijabila, promenljiva nost škarta; ~, reliable - pouzdana vrednost; ~, accidental (aleavrednost (veličina); ~, replacetory) - slučajna promenljiva; ~, ment - vrednost zamena; ~, runauxilary - pomoćna promenljiva; ning - tekuća vrednost; ~, salvage ~, behavior - promenljiva ponav. scrap value; ~, sample - ve- [ šanja; ~, bounded - ograničena ličina uzorka; ~, scrap - veličina | promenljiva (veličina); ~, causal otpisa; ~, significant - značajna ; slučajna veličina; ~, continuous veličina; ~, special - specijalna i neprekidna promenljiva; ~, conveličina; ~, standard - stan- i trollable (controlled) - promendardna veličina, uobičajena vred- i ljiva koja se može kontrolisati, nost; ~, standardized - normalna \ kontrolisani parametar; ~, crucial veličina; ~, stock - vrednost za- kritična promenljivost; ~, deliha; ~, target - željena vrednost pendable - zavisna promenljivost;
1087
variation
~, exact - tačna razlika; ~, ~, design - konstrukcioni paraexplained - objašnjenje razlika; ~, metar; ~, dimensional - progeneralized - uopštena razlika; ~ menljiva dimenzija; ~, dimensiinternal - interna razlika; ~, onless - promenljiva bez dimenmarginal - marginalna razlika; ~, zija; ~, discontinuous - disminimax - minimaksna razlika, kretna promenljiva; ~, effect minimalna i maksimalna razlika; ~, zavisna promenljiva; ~, eliminormalized - normalizovana raznated - eliminisana (isključena) lika; ~, relative - relativna razlika; promenljiva; ~, explanatory ~, sampling - razlika uzoraka; ~, promenljiva koja objašnjava, newithin sample - razlika unutar zavisna promenljiva; ~, fixed uzoraka fiksirana (određena ili zadata) promenljiva; ~, independent - ne- variant - različit, drugačiji, varijanta, različit oblik, koji varira (ili odstupa), zavisna promenljiva; ~, input modifikacija, verzija promenljiva ulaza, ulazna promenvariate - menjati, varirati, sluča'na ljiva; ~, inventory - promenljiva veličina, izmeniti, odstupiti; ~, nivoa (veličine) zaliha; ~, latent discontinuous - neprekidno melatentna (skrivena) promenljiva; ~, njati, neprekidna slučajna veličina; manufacturing - promenljiva (pro~, normal - normalno menjati, menljivi faktor) proizvodnje; ~, normalna varijanta; ~, normalized measured - izmerena promenljiva; - normirana slučajna veličina; ~, ~ , nondimensional v. dimensistandardized - standardizovana onless variable; ~, nonlattice slučajna veličina; ~, transformed random - slučajna promenljiva - transformisana (preoblikovana) bez rešetkaste raspodele; ~, norslučajna veličina mal - slučajna veličina po normalnom zakonu; ~, observable - variation - varijacija, varijanta, verzija, promena, razlika, odstupanje, neposredno prateća promenljiva; skretanje; ~, allowable - dozvo~, original - originalna promenljiva razlika; ~, batch - variranje ljiva; ~, performance - promenu partiji (šarži); ~, bateh-toljiva performanse; ~, periodic -batch - razlika od šarže do šarže; periodična promenljiva; ~, pre~, continuous - neprekidna prodeterminated - unapred odremena; ~, controllable - piomena đena promenljiva; ~, process koja se može kontrolisati; ~, dispromenljiva procesa; ~, response continuous - skokovita promeca; - odziva ~, service-time - vreme ~, explained - objašnjena proslučajnog servisa; ~, standardized mena; ~, gross - celokupna pro- standardizovana (normirana) promena; ~, linear - linearna promenljiva; ~, state - promenljiva mena; ~, net - čista piomena; ~, stanja; ~, theoretical - teoretska nonlinear - nelinearna razlika; ~, promenljiva; ~, time - funkcija nonperiodic - neperiodična razvremena, promenljiva koja zavisi od lika; ~, parametric - parametvremena; ~, uncorrelated - nerijska razlika; ~, percentage korelisana veličina; ~, unreguladata promena u procentima, razted - neregulisana promenljiva; ~, lika u procentima; ~, permissible wear - pokazatelj habanja - dozvoljiva razlika; ~, permisvariance - variranje, razlika, odstusible sample - dozvoljena razlika panje, neslaganje, promena; ~, uzorka; ~, piece-to-piece - razanalytical - analitička lazlika; ~, lika od komada do komada; ~, between-sample - razlika između quality - promena (razlika) kvauzoraka; ~, desired - željena liteta; ~, regular - pravilna prorazlika; ~, empirical - empirjska mena; ~, reliability - promena razlika; ~, error - razlika u greški; pouzdanosti; ~, residual - zaos~, estimated - ocenjena razlika;
variation
1088
tala razb'ka; ~, stepped (stepwise) - stepenasta razlika, stepenasta promena; ~, strength promena čvrstoće; ~, systematic sistematska promena; ~, temporal (time) - promena sa vremenom; ~ , total - ukupna promena, ukupna razlika; ~, transient - prolazna promena (ili razlika); ~, unexpected - neočekivana promena (ili razlika); ~, unexplained - neobjašnjiva promena; ~, unit-to-unit v. piece-to-piece variation; ~, zero - odsustvo promene (ili razlika) variety - raznovrsnost, vrsta, varijanta, razlika, grupa raznih stvari; verzija; ~ of operating conditions - raznolikost radnih uslova varying - menjajući, izmenjujući, izmena; ~, continually - neprestano menjajući, stalna izmena; ~, slowly - polagana izmena, sporo menjajući vector - vektor; ~ of observations - vektor posmatranja; ~ of parametres - vektor parametra; ~, probability - vektor verovatnoće; ~, random - slučajni (proizvoljni) vektor; ~, reliability - vektor pouzdanosti; ~, requirements vektor uslova, vektor potreba; ~, solution - vektor rešenja vehicle - vezivo (npr. boja i lakova), vozilo; ~, repair - vozilo za popravke; ~, rescue - vozilo tehničke pomoći (spašavanja) vendor - prodavač venial - beznačajan, nevažan verifiable - koji se može verifikovati, proverljiv verification - verifikacija, proveravanje, potvrda, potvrđivanje, ratifikacija; ~ of forecast - potvrđivanje prognoze; ~, product proveravanje proizvoda versimilar - vrlo sličan, verovatan, izgleda istinit verisimilitude - verovatnost, verovatnoća versatility - mnogostranost, prilagodljivost (laka)
voter
version - verzija, varijanta, tip, modifikacija; ~, advanced - usavršena varijanta (ili tip); ~, revised - revidirana varijanta; ~, scaled-down - varijanta izrađena u smanjenoj veličini (razmeri); ~, scaled-up - varijanta izrađena u uvećanoj veličini (razmeri) vibration - vibracija; ~, cycling ciklična vibracija; ~, horizontal horizontalna vibracija; ~, irregular - nepravilna vibracija; ~, longitudinal - uzdužna vibracija; ~, low-frequency - niskofrekventna vibracija; ~, prolonged prolongirana (produžena) vibracija; ~, severe - intenzivna (snažna) vibracija; ~, shock - udarna vibracija; ~, steady-state - postojana vibracija; ~, structural - vibracija konstrukcije; ~, sustained održavana vibracija; ~, transverse - poprečna vibracija vibration-proof - nevibrirajući, otporan na vibriranje vibrobench - vibracioni probni sto vibrograph - vibrograf vibrometer - vibrometar vibrometry - vibrometrija vibrorecord - vibrogram vibroscope - vibroskop vibrostand v. vibrobench vicious - odstupajući, neispravan, nepravilan, nečist, prljav view - stanovište, gledanje, pogled, vidokrug, izgled, piojekcija; gledati, posmatrati, razgledati violation - povreda, prekršaj, nepridržavanje; ~, deliberate - namerno nepridržavanje; ~ of rules - povreda pravila violent - buran, silovit, snažan, žestok virtual - stvaran, praktičan, posle dični, moguć, efektivan volume - volumen, obim; ~ of delivery - obim isporuke; ~ of output - obim učinka (proizvedene robe); ~ of stocks - obim zaliha; ~ of work - obim radova voter - glasač, funkcija glasanja
w wafer - ploča; ~, double-heterostructure - dvojna heterostrukturna ploča; ~, double-layer dvoslojna ploča; ~, circuit - ploča za integrisano kolo; ~, integrated circuit - ploča integralnog kola; ~, processed - izrađena ploča, ploča sa gotovim crtežom; ~, single-heterostructure jednostruka heterostrukturna ploča waist - suženje; ~, beam - suženje snopa, suženje zraka wait - čekanje, dužina čekanja walk-off - izlaz, bočni izlaz; ~, double-refraction - dvorefrakcioni izlaz; ~, scan - izlaz pri skaniranju wall - zid; ~, cell - zid ćelije, ćelijski zid; ~, guide - talasovodni zid, zid talasovoda, zid svetio voda; ~, waveguide - talasovodni zid, svetlovodni zid wand - uređaj za centriranje; ~, laser - laserski uređaj za centriranje; ~, micrometer - mikrometarski uređaj za centriranje wandering - otklon, odstupanje, lutanje; ~, beam - otklon snopa want - potreba, nedostatak warfare - boj, borba, bitka; ~, electronic - elektronska borba warm-up - zagrevanje warning - opomena, upozorenje; upozoravajući; ~, audible - zvučno upozorenje; ~, danger - upozo69 Rečnik
renje na opasnost; ~, error upozorenje na grešku warp(ing) - krivljenje, iskrivljenje, izvitoperavanje, vitoperenje; ~, longitudinal - krivljenje po dužini; ~, temperature - krivljenje pod dejstvom temperature; ~, transverse - poprečno krivljenje warrant - opravdavati, tvrditi, sigurati, garantovati, jemčiti, dopuštati warranty - garancija, jemstvo; ~, extended - produžni rok garancije; ~, guaranteed - obezbeden garancijom; ~, long-term - dugoročna garancija; ~, product - garancija za proizvod; ~, short-time - kratkoročna garancija warranty-covered - pokriven garancijom wastage - rasipanje, rastur, gubitak waste - rasipati, trošiti; prekomeran, rashodovan; rastur, rashod, otpad; ~, excess - prekomeran rastur; ~, material - rastur materijala watch - časovnik, sat; posmatranje, praćenje; paziti, posmatrati; ~, digital - digitalni časovnik; ~, solid-state - poluprovodnički časovnik wave - talas, signal; ~, absorption - apsorpcioni talas; ~, amplitude-modulated - amplitudno-modulisani talas; ~, background povratni talas; ~, bleaching prosvetljavajuić talas; ~, bulk -
wave
1090
prostorni talas; ~, bunched grupisani talas; ~, carrier - noseći talas; ~, confined - držani talas, ograničeni talas; ~, converging - konvergentni talas; ~, counterrunning - obratni talas, suprotni talas; ~, diverging divergentni talas; ~, evanescent prigušeni talas, nestajući talas; ~, expansion - ekspanzioni talas, talas koji raste, talas koji se širi; ~, exposing - eksponirajući talas; ~, first-order diffracted - talas prvog reda difrakcije; ~, harmonic - harmonik, harmonični talas; ~, hybrid - hibridni talas; ~, illuminating - osvetljavajući talas; ~, imploding - implozioni talas; ~, interacting - interakcioni talas; ~, laser-driven - laserom pogođeni talas; ~, laser-generated shock - laserski generisan udarni talas; ~, linearly polarized linearno polarizovani talas; ~, modulated - modulisani talas; ~, modulating -• modulacioni talas; ~, monochromatic - monohromatski talas; ~, multipilx - multipleksni talas; ~, nth order diffracted - talas n-tog reda difrakcije; ~, object - predmetni talas; ~, off-axis reference - referentni t?las van ose; ~, original - originalni talas; ~, perturbed perturbovani talas; ~, phase-modulated - fazno modulisani talas; ~, plane-polarized - ravno polarisani talas; ~, reconstructed - rekonstruisani talas; ~, reconstructing - rekonstruišući talas; ~, secondary - sekundarni talas; ~, second harmonic - talas drugog harmonika; ~, sensing - sondažni talas, merni talas; ~, s- polarized - s- polarisani talas, talas vertikalne polarizacije; ~, transmitted - propušteni talas; ~, twin - dvojni talas; ~, undeflected - neskrenuti talas, direktni talas; ~, undistorted - neizobličeni talas; ~, unpolarized - nepolarisani talas; ~, vertically polarized - vertikalno polarisani talas; ~, waveguide critical - kritični talas
wavefront
talasovoda; ~, working - radni talas; ~, zero-order diffracted talas nultog reda difrakcije wavecrest - grebenasti talas waveform - talasni oblik, oblik talasa, oblik signala, signal; ~, analog - analogni talasni oblik, neprekidni talasni oblik; ~, current - strujni talasni oblik, oblik strujnog impulsa; ~, dither - talasni oblik sa malom (faznom) modulacijom; ~, input - ulazni talasni oblik, oblik ulaznog signala; ~, modualtion - modulacioni talasni oblik, oblik modulacionog signala; ~, output - izlazni talasni oblik, oblik izlaznog signala; ~, pulse - impulsni talasni oblik, oblik impulsnog signala wavefront - talasri front, čelo talasa; ~, captured - zapisani talasni front; ~, coherent - koherentri talasni front; ~, colored - talasni front signala boje; ~, computed - izračunati talasni front; ~, converging - konvergentni talasni front; ~, corrected - korigovani talasni front; popravljeni talasni front; ~, crosstalk image talasni front smetnje slike; ~, diffracted (diffraction) - difrakcioni talasni front; ~, distored - izobličeni talasni front; ~, disturbed - poremećeni talasni front; ~, diverging - divergentni talasni front; ~, illuminating osvetljavajući talasni front; ~, image(-carrying) - talasni front slike; ~, incident - talasni front upadnog signala, upadni« talasni front; ~, incoming - dolazni talasni front; ~, instantaneous trenutni talasni front, momentalni talasni front; ~, laser output izlazni laserski talasni front; ~, modulated - modulisani talasni front; ~, monochromatic - monohromatski talasni front; ~, object - talasni front objekta; ~, original - originalni talasni front, izlazni talasni front; ~, phase-only - čistofazni talasni front; ~, plane - ravni talasni front; ~, point-source - talasni front tač-
wavefront
1091
kastog izvora; ~, radiating izračeni talasni front, talasni front radijanta; ~, returning - reflektovani talasni front, povratni talasni front; ~, sheared - pomereni talasni front, talasni front sa pomakom; ~, spurious - bočni talasni front, talasni front smetnje; ~, stored - memorisani talasni front, zapisani talasni front, registrovani talasni front; ~, subject - talasni front predmeta; ~, tilted - nagnuti talasni front; ~, time-averaged - vremenski usrednjeni talasni front; ~, vectoral - vektorski talasni front waveguide - talasovod, svetlovod; ~, active - aktivni talasovod; ~, amorphous - čvrsti talasovod, amorfni talasovod; ~, anisotropic — anizotropni talascvod; ~, apertured - talasovod sa otvorom, otvorni talasovod; ~, atmospheric - atmosferski talasovod; ~, bending - savijeni talasovod; ~, branching - razgranah talasovod; ~, broad-band - širokopojasni talasovod; ~, buried optical skriveni talasovod, potpovršinski talasovod; ~, capillary - kapilarni talasovod; ~, channel - kanalski talasovod; ~, coated - pokriveni talasovod, prekriveni talasovod; ~, coupled — spregnuti talasovod; ~, crystalline - kristalni talasovod; ~, curved - zakrivljeni talasovod; ~, delineated - skrenuti talasovod, usmereni talasovod; ~, dielectric clad - talasovod prekriven dielektrikom; ~, diffused - difuzni talasovod; ~, distributed raspoaeljeni talasovod, talasovod sa raspodeljenim parametrima; ~, double-film - talasovod sa dva filma, dvoslojni talasovod; ~, evanescently coupled - talasovod spregnut prigušenim talasom; ~, epitaxial - epitaksijalni talasovod; ~, fiber - talasovod sa vlaknom; ~, fiber-optic - talasovod sa staklenim vlaknom; ~, filamentary talasovod sa vlaknom, talasovod sa nitima; ~, film - film talasovoda; ~, flat - ravni talasovod; ~, fo-
waveguide cused - fokusirajući talasovod; ~, frame - kanalni talasovod, talasovod sa okvirom; ~, gas(-filled) gasni talasovod, gasom punjeni talasovod; ~, graded index - talasovod sa promenljivim indeksom; ~, image - talasovod za prenos slike; ~, inhomogeneous - nehomogeni te lasovod; ~, iris talasovod sa dijafragmom; ~, irregular - neregularni talasovod; ~, laser - laserski talasovod; ~, laterally bounded - bočno ograničeni talasovod; ~, leaky - talasovod sa gub'cima; ~, lens talasovod sa sočivom; ~, liquid tečni talasovod; ~, lossy - talasovod sa gubicima; ~, magneto-optic - magnetooptički talasovod; ~, matched - podesivi talasovod, talasovod sa podešavanjem; ~, metal clad - metalom presvučeni talasovod; ~, mirror - talasovod sa ogledalima; ~, monolithic monolitni talasovod; ~, monomode - jednomodni talasovod, talasovod za jedan način (rada); ~, multimode — višemodni talasovod, talasovod za više načina (rada); ~5 multiple-beam - višezračni talasovod; ~, n-layer - n-slojni talasovod; ~, nonlinear - nelinearni talasovod; ~, nonuniform - nehomogeni talasovod; ~, one-component - jednokomponentni talasovod; ~, periodic - periodični tolasovod; ~, perturbed - perturbovani talasovod, talasovod sa neravnim površinama; ~, reflector - reflektorski talasovod, refleksni talasovod; ~, ribbon - talasovod sa trakom; ~, rod - talasovod sa šipkom, šipkasti talasovod; ~, self-aligning - samopodešavajući talasovod; ~, self-created - samoformirajući talasovod; ~, self-focusing - samofokusirajući talasovod; ~, selfoc samofokusirajući talasovod, selfok talasovod; ~, slab - talasovod sa šipkom, šipkasti talasovod; ~, strip - talasovod od ravne trake; ~, terminated - završeni talasovod; ~, thin-film - talasovod od tan-
waveguide
1092
kog filma; ~, three-dimensional - trodimenzionalni talasovod; ~, trunk - glavni talasovoci, magistralni talasovod; ~, tube - cevni talasovod; ~, two-dimensional - dvodimenzionalni talasovod; ~, uncoupled - nespregnuti talasovod; ~, uniform - homogeni talasovod; ~, unperturbed - talasovod glatkih površina; ~, wavy - talasni talasovod waveguiding - vođenje talasa; ~, optical - optičko vođenje talasa wavelength - talasna dužina; ~, blazed — talasna dužina bljeska; ~, constructing - konstrukciona talasna dužina; ~, cut-on - donja talasna dužina, niža prekidna talasna dužina; ~, downconverted - talasna dužina s». sm&T!*čnom frekvencijom; ~, excitation pobudna talasna dužina; ~, exposing - ekspoziciona talasna dužina; ~, eye-safe - tpJasna dužina bezopasna za oči; ~, fluorescence - fluorescentna talasna dužina; ~, half - polovina talasne dužine; ~, idler - prazna talasna dužina; ~, Sasing - generaciona (laserska) talasna dužina; ~, natural - prirodna talasna dužir.a, sopstvena talasna dužina; ~, operating radna talasna dužina; ~, output - izlazna talasna dužina; ~, peak - vršna talasna dužina, najviša talasna dužina; ~, playback talasn* dužina rekonstruisanog zračenja; ~, probe - sondažna talasna dužina, talasna dužina sonde; ~, pump - talasna dužina pumpanja, pumpna talasna dužina; ~, quarter - četvrtina talasne dužine; ~, quenching - gušeća talasna dužina; ~, reciprocal - recipročna talasna dužina, talasni broj; ~, reconstructing - talasna dužina rekonstrukcije; <*», recording talasna dužina zapisa; ~, roomtemper ature - talasna dužina pri sobnoj temperaturi; ~, secondharmonic - talasna dužina drugog harmonika; ~, shifted - pomerena talasna dužina, pomaknuta talasna dužina; ~, source - ta-
wear
wear
lasna dužina izvora; ~, telltale - karakteristična talasna dužina; ~, threshold - talasna dužina praga; ~, tunable - podesiva talasna dužina; ~, upconverted - talasna dužina sa povišenom frekvencijom; ~, waveguide - talasna dužina talasovoda wavelet - elementarni talas waveplate - talasna ploča wavetrough - čvor, talasni čvor weakness - slabost; slaba strana; neotpornost, nedostatak; ~, critical - kritičan nedostatak; ~, hidden - skrivena slabost, skriveni nedostatak; ~, inherent - nedostatak prisutan u proizvodu; ~, quality - nedostatak kvaliteta; ~, reliability - nedostatak pouzdanosti; ~, structural - strukturni nedostatak weapon - oružje; ~, electrooptically directed - oružje sa elektrooptičkim vođenjem; ~, laser lasersko oružje; ~, laser-guided - laserski vodeno oružje; ~, laser thermal - lasersko termalno oružje; ~, lethal - ubistveno oružje, smrtno oružje, uništavajuće oružje;
~, optically aimed - optički na-
vođeno oružje; ~, radiation radijaciono oružje, zraci smrti; ~, visually aimed - vizuelno navođeno oružje weaponry - naoružanje, oružani sistem; ~, laser - lasersko naoružanje; ~, radiation - radijaciono naoružanje wear - habanje, trošenje, trajnost, otiranje, stiranje; ~, abrasion abrazivno stiranje (otiranje, habanje); ~, corrosive - koroziono stiranje; ~, even - ravnomerno stiranje; ~, fatigue - stiranje zamorom; ~, initial - početno stiranje; ~, irregular - nepravilno stiranje; ~, mechanical mehaničko stiranje; ~, overload - stiranje preopterećenjem; ~, rapid - brzo stiranje; ~, run-in stiranje u toku uhodavanja; ~, service - stiranje u toku upotrebe; ~ to-away - otrti, istrošiti, ishabati; ~ to-off - istirati, istro-
S
T
1093
siti, ishabati; ~, uneven - neravnomerno trošenje, neravnomerno stiranje; ~, uniform - jednoobrazno trošenje, ravnomerno stiranje wear-and-tear - stiranje, habanje wear-in - uhodavanje wear-out - habanje, stiranje wear-preventive - protiv habanja wear-resistant - otporan na stiranje wearability - trajnost, stiranje, trošenje , wearlessness - otpornost na stiranje (habanje) wearproof - nehabajući, nestiriv weatherabillity - otpornost na atmosferske uslove weathering - dejstvo atmosferskih uticaja weatherproof - otporan na atmosferske uslove wedge - klin; ~, absorbing - apsoipcioni klin; ~, achromatic ahromatični klin; ~, correction - korekcioni klin; ~, filter - filtarski kb'n; ~, gray - sivi klin; ~, neutral - neutralni klin; ~. photometric - fotometrijski klin; ~, step - stepenasti klin; ~, truncated - usečeni klin weed-to-out - otkloniti (npr. nepravilnosti) weight - težina; ~, changing - promenljiva težina; ~, fixed - stalna težina; ~, moving - klizna težina; ~, statistical - statistička težina weighted - procenjen; opterećen, sa težinom; ~, exponentially eksponencijalno procenjen weighting - merenje (težine), usrednjavanje; ~, signal - usrednjeni signal welder - zavarivač, aparat za zavarivanje; ~, pulsed laser - laserski impulsni aparat za zavarivanje welding - zavarivanje; ~, deep penetration - zavarivanje sa dubokim prodiranjem; ~, noncontact - beskontaktno zavarivanje; ~, spot - tačkasto zavarivanje well-equipped - dobro opremljen well-worn - istrošen, ishaban, dobro iskorišćen
window
wheel - disk, točak, zamajac; ~, chopper - prekidački disk, čoper; ~, filter - filtarski disk widening - širenje, razmicanje; ~, pulse - širenje impulsa width - širina, zora; ~, cavity širina (rezonantna) šupljine; >", channel - širina kanala; ~, collision - sudarna širina; ~, correlation - širina korelacije, korelaciona širina; ~, cutting - širina reza, širina rezanja; ~, edge - širina ivice; ~, filament - širina vlakna; ~, fringe - širina interferentnog pola, širina interferentne ivice; ~, gap - širina proreza, širina zazora; ~, guide - silina talasovoda, širina svetio voda; ~, hologram širina holograma, hologramska širina; ~, image - širina slike; ~, kerf - širina reza, širina razreza; ~, level - širina nivoa; ~, line širina linije; ~, lobe - širina dijagrama usmerenosti; ~, maximum attainable pulse - najveća moguća širina impulsa; ~, natural spectral line - širina prirodne spektralne l ; n ; je; " ~ , oscillation line - širina oscilatoine linije; ~, phase-match - širina fazne podešenosti; ~, pulse - širina impulsa; ~, radiation - radijaciona širina; ~, raster - širina rastera; ~, resolution - širina rezolucije; ~, slit - širina otvora; ~, spectral line - širina spektralne linije; ~, strip - širina trake; ~, temporal - privremena širina; ~, waveguide - širina talasovoda window - prozor, okno; ~, aerodynamic - aerod'namički prozor; ~, angled - nagnuti prozor' prozor pod uglom; ~, bielement - dvoelementni prozor; ~, coated - prekriveni prozor; ~, conductive flass - prozor od providnog stakla; ~, correction - korekcioni prozor, kompenzacioni prozor; ~, coupling - sprežni otvor; ~, cryogenic - kriogeni otvor; ~, (electron)-beam - otvor za elektronski snop; ~ : end - krajnji otvor; ~, fast-reacting - brzoreagujući otvor; ~, fiber-optic -
window
1094
fiberoptički otvor; ~, high-power laser - otvor lasera velike snage;
~, humidity-resistant - otvor
otporan na vlagu; ~, inspection - otvor za osmatranje; ~, IR otvor za IR zračenje; ~, laser laserski otvor; ~, mica - mika otvoi, otvor od mika stakla; ~, Nesa glass - otvor od providnog (Nes) stakla; ~, nonmaterial nematerijalni otvor: ~, output izlazni otvor; ~, picture - pejzažni otvor; ~, shock-compression - otvor za kompresiju (udarnog talasa); ~, shock-expansion - otvor za ekspanziju (udarnog talasa); ~, supersonic flow aerodynamic - otvor za ultrazvučni tok (gasa); ~, tolerance - otvor tolerancije, dozvoljeni otvor; ~, transmitting - predajni otvor, propusni otvor; ~, vacuum(-tight) - nepropustljivi otvor; ~, variable transmission - otvor promenljive propustljivosti wing - krilo; ~, pulse - krilo impulsa, bok impulsa, kraj impulsa wire - provodnik, žica; ~, masking - maska od provodnika winsorization - vinsorizacija (način poredenja posrr.atranja uzoraka) winterization - vinterizacija, priprema za korišćenje u zimskim uslovima winthdrawn from service - povučen iz upotrebe wobble - ljuljanje, voblovanje (slike) work - rad, raditi, posao; ~, consumed - utrošeni rad; ~, contract - rad po ugovoru; ugovor o delu; ~, defective - škart, rad sa nedostacima; ~, development (al) - razvojni rad; ~, effective efektivni rad; ~, experimental - eksperimentalni rad; ~, field rad u poljskim uslovima; ~, hard (heavy) - težak rad; in ~ - u radu, dejstvujući; ~ in progress - ne-
written-off
završeni rad; ~, jobbing - manji remont; izvršenje specijalnih porudžbina; ~, maintenance - rad na održavanju; tekući remont; ~, quality control - i ad na kontroli kvaliteta; ~, reclamation - rad po reklamaciji; ~, reconditioning - radovi na popravkama; ~, reliability - rad za obezbeđenje pouzdanosti; ~, remedial - sitne popravke; rad na remontu; ~, repair - rad na popravci, remont; ~, repetition - serijska pioizvodnja; ~, research - rad na istraživanju; ~, schedule - rad po planu; ~, test - rad na ispitivanju; ~, theoretical - teoretski rad; ~ to-in tandem - rad na principu tandema; ~ to-out - ogled, proba, razrediti; ostaviti; ~ to over - preraditi, pridobiti; ~ to upon - raditi na; uticati na; ~, uninterrupted - neprekidan rad; ~, useful koristan rad working - rad, posao; upotreba; radeći worn(-down) - istrošen, ishaban, iskorišćen worth - vrednost, cena; vredan worthiness - vrednost, prikladnost, pogodnost; ~, field - pogodnost za rad u poljskim uslovima wreck - olupina, krntija, ruševina wrecker - auto za šlepovanje wrecking - upropašćavanje, oštećivanje writer - pisač, pisaća mašina; ~, laser - laserski pisač writing - zapis, pisanje; ~, Curiepoint - Kirijev zapis, termomagnetski zapis; ~, holographic holografski zapis; ~, magneto-optical - magnetooptički zapis; ~, repeated - ponovljeni zapis; ~, thermal - termalni zapis, termički zapis; ~, thermomagnetic - termomagnetski zapis written-off - otpisan
zero - nula, početak koordinate; ~, false - lažna nula zero-defects - bez kvarova zero-loss - bez gubitka zone - zona, oblast; ~, aberrated - zona aberacije; ~, critical kritična oblast; ~, determinate - oblast prihvaćenih rešenja; ~, focal - fokalna zona; ~, indeterminate - oblast neprihvaćenih rešenja; ~, interference - zona interferencije; ~, load(ing) - zona punjenja, zona šaržiranja; ~, melting - zona topljenja; ~ of ambiguity - zona nejednakosti; ~ of dispersion - ravan (zona) rasejanja; ~ of indifference - oblast
bez razlike; ~ of linearity - zona linearnosti; ~ of opacity - zona neprozirnosti; ~ of (preference for) acceptance - oblast prijema;
~ of (preference for) rejection
- oblast odbijanja (škartiranja); ~ of sharp focus - zona oštrog fokusiranja; ~ of vision - vidna zona; ~, operating - radna oblast (ili zona); ~, reflectance - oblast visoke refleksije; ~, shadow zona senke; ~, transparent prozračna zona; ~, turbulence turbulentna zona; ~, welding zona zavarivanja zoomfinder - merač fokusnog razmaka
A Glossary of the Englisch Colour Names — Glosar engleskih imena boja acacia yellow — bagrem žuto aconite yellow — jedić žuto, žabljak žuto; bledožuto, svetlije od kukuruz žutog, slično slama žutom acorn brown — žir mrko, svetio žutomrko absynthe green — pelin zeleno, vermut zeleno, svetio žuto-zeleno, tamnije od šartrez zelenog i svetlije od grašak zelenog Adam's gold — Adamovo zlato; staro zlato, tamnozlatna boja koja ima zeleni štih Adam's blue — gorocvet plava; plavo gorocveta, nešto tamnije od nezaboravka adonis blue — leptir plavo; svetio, živo plavo African brown — afričko mrko, crnkasto-mrko do mrko-crno, slično crnoj prirodnoj ovčjoj vuni agate blue — ahat plavo; ~, brown — ahat mrko, toplo oranž-mrko, slično lepom rđa-mrkom ageratum blue — oskoruša plavo, svetio do tamno crvenkasto-plavo, slično boji cveta lavandule air blue —• vazduh plavo, svetloplavo
alabaster white — gips belo; od sneg belog do sivo ili žućkasto belog Alhambra green — Alhambra zelena, tamnoplavo zelenkasto, slično ruskom zelenom Alice blue — Alisa plavo, svetio, sivkastije od mlekoplavog i slično nezaboravku i akvamarin plavom almond blossom — boje bademovog cveta; nežnoroza boje, nežno ljubičasto-roza; ~, green — bagrem zeleno, bleda, svetla, sivkasto-zelena boja; ~, shell colour — boje bademove ljuske; mrke boje aloe green — aloja zeleno, tamnomaslinasta bcja Alpine glow — alpski sjaj; crvena koja vuče u purpurnu; ~, red v. Alpine glow amber yellow — ćilibar žuto; u ovu žutu spada veliki broj žutih nijansi: vosak žuto, med, vino, zlato, slama, limun, belo-žuto, crno-braon, itd. American green — američko zeleno, malahit zeleno, nijansa hrom zelenog; ~, yellow — američko žuto, olovo hromat žuto
amethystine violet
1098
amethystine violet — ametist ljubičasto, svetloviolet sa crvenkastim tonom amiant white v. asbestos white ananas red — ananas crveno, jagoda crveno; ~, green — ananas zeleno, tamnoplavo zeleno anemone blue — sasa plavo, mat ljubičasto; v. blue anemone antelope yellow — antilopa žuto, žućkasto-siva boja aniline black v. nigrosine: ~, blue — anilin plavo, zelenkasto plavo; ~, green — anilin zeleno, nijansa svetlozelenog; ~, red — anilin crveno, crveno koje vuče u roza antique blue — ažurno plavo, antika plavo; ~, bordeaux — mat bordo; mat, malo sivkasto-crveno, boja vina (crnog); ~, brass — boja stare bronze, boja bronze sa veštačkom patinom; ~,pink—antika roza, antika crvenkasto Antwerp blue v. Harlem blue apple green — jabuka zeleno; zeleno ove vrste je mnogobrojno; od zeleno-žutog, žuto-zelenog do svetlozelenog; ~, pink — jabuka roza (boja cveta jabuke) apricot — boja kajsije; žuta boja između okercrvene i svetlocrvene; ~, yellow — kajsija žuto, mat oranž — žuta sa mekim braonkastim sjajem aquamarine — akvamarin, plavkasto-zeleno ili jasno svetloplavo Arabian blue — aiapsko plavo, tamnoplavo, svetlije od persijskog plavog koje vuče u crveno; ~, green — arapsko crveno; tamno košenil (karmin) crveno argus brown — fazan mrko; privlačno, toplo oranž-mrko arras green — tepih zeleno, tamno žuto-zeleno, punije i zelenije od maslinastog; ~, rose — tepih crveno, tamnopurpumo, deluje braonkasto, kao braonkasto vinocrveno asbestos white — azbest belo; belo svila&tog S)ixyj. sa zelenkastim štihom ashy — pepeljasto, svetlije od sivog, neutralno; ~, gray — pepeo sivo;
Bavaria blue
svetlije i toplije od sive boje; ~, pink — pepeljasto roza, tamnije od boje ražinog drveta asparagus green — asparagus zeleno; zelena boja svetlije nijanse asphodel green — čapljan zeleno; zeleno koje je slično vermut zelenom; ~, yellow — čapljan (zlatoglav) žuto; zlatnožuto aster blue — lepa kata plavo, tamnocrvenkasto, ali svetlije od šljiva plavog Astrakhan — astragan; crna do mrka boja astraganske ovce Atlantic blue — atlantik plavo; veoma tamnoplavo, skoro kao crno-plavo; ~, green — atlantik zeleno; tamno dubokozeleno, svetlije od ruskog zelenog, a otvorenije od modernog zelenog Attic rose — atičko roza-crveno; jelinsko, grčko, atinsko roza; na grčkim vazama srećemo ovu zasićenu boju koja je slična berlinsko crvenoj aurora colour — boje jutarnjeg neba; plavkasto-sive boje autumn green — jesensko zeleno, mat maslinastozeleno; ~, yellow — jesen žuto, mrko-žuto, toplije od okera i ne tako mrko kao žito žuto azalea orange — azaleja narandžasto, narandžasto ' gorske ruže, crvenkasto narandžasto
B banana green — banana zeleno; tamno, maslinastozeleno; ~, yellow banana žuto, svetio limunžuto koje vuče u zeleno basalt gray — bazalt sivo, od sivog do sivocrnog basilica blue — bazilika plavo, tamnoplavo tamnije od persijsko plavog, sa zelenim štihom bast yellow — lika žuto; tamno krem; slično bežu sa belomrkim štihom Bavaria blue — bavarsko plavo, boja na bavarskoj zastavi, svetloplavo
beach colour
1099
beach colour v. sand colour bear brown — medveđe mrko; toplo tamnomrko beaver brown — dabar mrko beech gray — bukva isvo; svetio, prijatno sivo beechnut brown — mrko bukovog žira; toplo, svetlomrko begonia pink — begonija roza; od tamno do karmin roza; ~, rose v. begonia pink beige — bež, žutosivo, drap Bengal blue v. blue fire Bengal red — bengalsko crveno, plavičastije od karmina, sa štihom rubin crvenog benzol green — benzol zeleno; živa plavozeleno slično led plavom Berlin blue — berlinsko plavo, tamno čelik plavo ili prusko plavo; ~, green v. Prussian green; ~, ochre v. Prussian ochre; ~, red v. Prussian red beryl blue — beril plavo; od bledo plavkastog do nebo plavog; akvamarin more zelene boje i vrlo zeleni smaragd su berili bile green — žuč zeleno birch tree gray — breza sivo; nežno svetlosivo; ~, green — breza zeleno, svetlozeleno sa maslinastom nijansom birch white — breza belo; toplo, zelenkastožuti štih i toplije od sneg belog biscuit v. biscuit yellow biscuit yellow — boje biskvita, biskvit žuto, dvopek žuto; u odnosu na biskvit, to je bledonarandžasto do braonkastožuto; neglazirani porculan ima mat belu boju, biskvit bistre — mrka boja čađi od drveta blackberry blossom — cvet kupine, vrlo bledo svetloplavkasto-crveno; ~, colour — boja kupine, tamnocrveno, tamnobordo do crnopurpurno, toplo, ugodno black-blue — crnoplavo blackish — crnkasto; ~, blue — crnkastoplavo; ~, green — crnkastozeleno blackwood — abonos; pravi abonos je crnomrk do tamnocrn (v. ebony)
brass colours
blood red — krv crveno, srednje do tamnocrveno, sa jedva uočljivim žutim štihom blossom pink v. Venetian pink blue — plavo, najtamnija boja u krugu boja; ~, anemone — plava sasa; mat ljubičasto, tamnije od lavanda plavog blueberry blue — borovnica plavo, crnoplava boja bluebird blue — crvendać plavo, guša crvendaća ima auzrno plavu boju sa zelenim štihom; ~, conifer — boja jele; boja plave jele, plavosivo sa zelanim štihom; tamnije od čelik sivog; ~, fire — bengalsko plavo; tamno zelenoplavo; ~, green — plavozeleno, zelenkastije od zelenoplavog, ali tamnije i oštrije ~, pigeon coloured v. pigeon blue; ~, purple — plavo purpur, najtamnije purpurno u odnosu na plavo, ali nešto crvenkastije; ~, red — plavocrveno, crveno koje vuče u plavo; ~, violet — plavkasto ljubičasta boja; crvenkastoplavo, tamno; ~, white — plavobelo, najviše cenjena boja dijamanta koja je plavkasta na dnevnoj svetlosti bluish — plavkast; ~. pink — plavkastoroza, lila boje, nijansa ljubičastog sa belim štihom blush — žućkastoroza, slično boji mesa; ~, beige — ružičastobež sa žutim štihom; ~, rose v. almond blossom boegberry red — jarebina (mahovica) crveno; zatvoreno crvena boja; krmezna (karmin) boja Bordeaux red — Bordo crveno; boja bordoa, francuskog vina box yellow — šimšir žuto; žuto šimširovog drveta; bledožuto sa zelenkastim štihom bracken brown — paprat mrko; srednje, mat, hladno mrko brass colours — mesing boja, bakarna boja; to su, uglavnom, žuti tonovi sa mrkim, crnkastim, zelenkastim štihovima
brick brown
1100
brick brown — Cigla braon; tamnobraonkasto cigla crveno (v. brick red); ~, brown-red — cigla mrkocrveno; tamno mrkocrvena boja cigle; ~, red — cigla crveno; toplo, mutno narandžastocrveno brilliant yellow — brilijant žuto, svetložuto, blistavo žuto; ~, yellow, dark — brilijant žuto, tamno; ~, yellow, light — brilijant Žuto, svetio bronze blue — bronza plavo, nije prava nijansa, već bronza bez sjaja; ~, brown — bakar mrko ili hladnija nijansa, kao što je maslinasto mrko; ~, colours — bronzine boje (nijanse bronzinih boja); ~, gray — bronza sivo, sivo sa maslinastim štihom i vuče u tamnomaslinasto, odnosno sivo-crno; ~, red — bronza crveno, bakar crveno sa metalnim sjajem; ~, yellow — bronza žuto; žuto sa mrkim štihom, slično senf žutom broom yellow — metla žuto; između sumpor žute i zlato žute boje brown — mrko; ~, black v. dark brown; ~, carmine — mrkokarmin; lepo, toplo, tamno karmin sa nežnim mrkim štihom; ~, fig — smokva mrko; žutomrko do mat zlatnomrke boje; ~, gray — mrkosivo, boje zemlje ili kamena; ~, green — mrkozeleno, mrko koje vuče u zeleno, slučaj kada mrko i zeleno nisu potpuno izmešani; ~, lilac — mrko lila, crvenkastjie od lila; ~, ochre — mrko; mrkooker boje; v. brown red; ~, olive — mrko maslinast; maslinasta je po sebi mrkozelena, a ova nijansa je tamnija; ~, orange — mrkonarandžasto, deluje tamno narandžasto sa mrkim štihom; ~ ,purpure — mrkopurpurno; tamno, lepo i toplo crveno, srodno crvenoj boji vina; ~, red — mrkocrveno, nešto više mrko od krv crvenog buff— oak, bistre (bledo mrkožuto) butter coloured — boja butera, bledožuto
caramel (brown)
buttercup yellow — ljutić žuto, malo prigušeno narandžasto boja butterfly blue v. adonis blue
cactus red — kaktus crveno; većina kaktusa ima cvetove lepe eozinroza boje, a drugi cinobercrvene cadmium red — kadmijum crveno; ~, yellow — kadmijum žuto; ~, yellow, dark (deep) — kadmijum-žuto, tamno; ~, yellow, light — kadmijum žuto, svetio; ~, yellow, lightest — kadmijum žuto, najsvetlije calabar — suro sibirske veverice; boja krzna sibirske veverice je svetio sura do tamno sura (siva) ili skoro crna; neutralno sura je najčešća boja Cambridge blue — Kembridž plavo: svttloplavo sa zelenim štihom camel brown — kamila mrko; meko, svetio mrko, pesak mrko camellia pink v. camellia red; ~, rose — kamelija roza; tamno, lepo, živo roza, kreće se od roza-crvenog do karmin boje; ~, yellow — kamelija žuto; svetio, nežno i hladnije od zlatnožute boje canary green — siskin; ~, yellow — kanarinac žuto; svetio, nežnije od zlatnožuteg, tamnije od sumpor žutog i svetlije od limun žutog Canton blue — kantonsko plavo; sivkasto tamnoplavo sa zelenkastim štihom; ~, green — kantonsko zeleno, tamno plavo-zeleno, slično zelenom kod stakla za boce Capri blue — Kapri plavo, glečer plavo; ~, green — Kapri zeleno, plavo-zelena boja capsicum red — paprika crveno, skoro skerlet crveno Capucine brown — kapucinersko mrko; tamno narandžasto-mrko -caramel (brown) — karamel mrko; zlatnomrka boja istopljenog šećera
carmine
1101
carmine — karmin, crveno; najlepša crvena boja brilijanta, puna, srednje svetla; ~, brown — karmin mrko; fina civeno-mrka boja, topla, meka; ~, green — karmin zeleno; indigokarmin (plavo); ~, imitation — imitacija karminove boje; ~, lilac — karmin lila; lila sa karminom je nešto lepša nego sa običnom crvenom bojom; ~, rose — karmin roza; najfinija roza boja sa plavim štihom carob brown — roščić mrko; mrka boja hladnija od čokolada mrke carnation coloured — boje karanfila; bledocrvena boja, boja mesa carrot red — šargarepa crveno; žutocrvena ili svetla mrkonarandžasta boja cattleye rose — orhideja roza, nežno lila sa srebrnastim sjajem (preko 6 000 vrsta orhideja ima roza boju u različitim nijansama) cedar green — kedar zeleno; tamno žutozeleno, tamnije od lorber zelenog; ~, brown — kedrovina (kedar mrko) mrko; bledo mrko cement — boja cementa; tamnosivo sa plavičastim štihom; ~, blue — cement plavo; plavo slično ultramarin plavom; ~, gray — cement sivo; žućkasto sivo, žutosiva boja običnog cementa; ~, yellow — cement žuto; slično oker, gvožđeoksid ili napuljgko žutoj boji chalcedony gray — kalcedon sivo, plavkasto sivo; ~, yellow — kalcedon žuto, bledo limunžuto chalk white — kreda belo; bela od svetlosivog ili žućkastog do hladno belog tona chamois yellow — divokoza žuto; beličasto žuto do žućkastobele boje Champagne — boja šampanjca, vrlo bledožuto, blede od kiem boje, kao žuta boja vina, ponekad sa crvenkastim štihom chartreuse — šartrez, bledo limunžuto;. ~, green — šartiez zeleno; nežno, svetio žutozeleno; ~, yellow — šartrez žuto, svetlije od kanarinsko žutog cherry — trešnja crveno ili trešnja roza; od tamno žarkocrvene do
citron green
narandžaste boje žara; ~, brown — trešnja mrko; topla, tamna karminmrka boja, između crvene i crne trešnje; ~, coloured — trešnjeve boje, boje trešnje; svetla trešnjacrvena boja, slična ribizla crvenoj; ~, red — trešnja crveno; živo, jarko crveno zrele trešnje, slično rubin crvenoj boji chesnut brown-maroon — kesten mrko; tamne, hladno mrke boje chichory blue — vodcpija plavo; cveta bledo ultramarin China blue — kinesko plavo; pod ovim nazivom obuhvaćeno je više tonova plave boje, fajans plavo, plavo mora, čisto plavo, prusko plavo, indigo itd.; ~, ink — kineski tuš; tamnocrno; ~, yellow — kinesko žuto; određeno žuto, svetio, sasvim malo crvenkasto, svetlije od kukuruz žutog chinchilla gray — činčila sivo; srebrnosivo (na trbuhu) i plavkasto do sjajnog tamnosivog (na leđima) Chinese green — kinesko zeleno; tamnozeleno sa ljubičastim štihom ili čak svetio zelenoplavo; ~, jade — boja nefrita (mineral), sivozeleno, svetlije od kineskog zelenog; ~, turquoise — kineski tirkiz, tamniji zelenoplavi ton tirkiza chocolate brown — čokolada boje, čokolada mrko; crvenkasto ili crnkastomrko choshenille v. carmin chrome orange — hrom narandžasto; ~, orange, light — hrom narandžasto, svetio; ~, scarlet — skerlet;— yellow v. lemon yellow; ~, yellow, deep — hromžuto, tamno; ~, yellow, lightest — hrom žuto, najsvetlije cinnabar — cinober; između narandžastog i skerlet ima još jedna crvena koja se naziva cinober; cinober može biti narandžasto-crvene, skerlet crvene ili košenil crvene i plavo-crvene, vino crvene, mrkocrvene i čeličnosive boje; ~, dark — cinober boje, tamne; ~, light — cinober boje, svetle citron green v. lemon green; ~. yellow v. lemon yellow
clay brown
1102
Delft blue
clay brown — ton (glina, kaolin) cossak green — kozačka zelena boja; mrko; može da bude sive, žutotamno žuto-zelena sa maslinastim -sive, žućkaste ili braonkaste boje štihom cloud blue v. cloudy Coventry blue — Koventri plavo; cloudy — oblak.plavo, oblačno plavo; tamnoplavo sivo-plavo, sa malim crvenim šticrab red — rak crveno; svetio nahom randžasto-crveno; svetla crvena boja clove brown — oraščić mrko; boja pastrmke oraščića je tamnomrka sa plav- crayon green — krejon zeleno; kastim štihom svetlozeleno cjover green — detelina zeleno; j cream — krem; ~, colour —• krem lišće mat zeleno boje, belo sa narandžasto-žutim; ~, cobalt blue — kobalt plavo; intencoloured linnen v. linnen colouzivna plava boja; lepa, čista i najred čistija od svih plavih boja, tamnija cress yellow v. nasturitum yellow od nebo plave crimson rambler — rumena boja cocoa brown — kakao mrka; mat ruže puzavice; crvena boja između narandžasto-mrka, crvenkasto-mrka purpur i skerlet crvene, sa vrlo (cacao brown) blagim plavkastim štihcm coconut black — kokos crno; ~, crocine v. saffron brown — kokos mrko; normalno, crown blue v. English blue srednje miko sa nešto žutog crystal blue — kristal plavo; kriscoffee black — kafa crno; tamna talno čista plava boja mrko-crna boja taloga kafe; ~, curd white — belo usirenog mleka; brown — kafa mrko; topla, tamna lepša žućkaslija boja od kreč bele narandžasto-mrka boja cyclamen — ciklama boje, purpurno colibrl blue — kolibri plavo; v. crveno, plavkasto crveno; ~, pink colibri green; ~, green — ko— ciklama roza, plavkasto; svetio, libri zeleno; oko 400 vrsta ovih mutno roza najmanjih ptica ima vrlo lepe boje cypress green — čempres zeleno; koje su slične nebo plavoj, paun zagasito žuto-zeleno, odnosno tamno plavoj, smaragd zelenoj i tirkiznoj maslinastozeleno, slično kedar zecolophany brown — kolofonijum lenoj boji mrko, mrke do zlatnomrke boje (evropski kolofonijum); ~, yellow — kolofonijum žuto; čisto žuto, D slično ćilibar žutom (američki kolofonijum) Dahlia red — dalija crveno, georcolza yellow — uljarka žuto, žuto gina crveno; nešto tamnije od riolajne repice; limun žuta boja bizla crvenog conifer blue v. blue conifer Danube blue — dunavkso plavo; copper red — bakar crveno; ~ 3 zelenkasto plavo; ~, green — yellow — bakar žuto dunavsko zeleno, tamno žućkasto-zeleno coral pink — koral roza; roza nidark brown v. brown black-swarjanse korala; ~, red — koral thy; ~> yellow v. yolk coloci veno; svetio, jarko crveno ured cork coloured — boje plute; tamnodate-coloured — boje urme, srednje bež, svetlomrka i bledomrka boja do tamno zlatnomrko cornflower blue — različak plavo; dead black v. jet black živo do najtamnijeg ultramarin Delft blue (blue of Delft) —delftsko plavog plavo, plavo tamnije od dim placosmos blue — kosmos plavo; kovog i svetlije od borovnica plavog balt plavo, bez crvenog štiha na delftskoj grnčariji
Derby blue
1103
frown coloured
elephant gray — slon sivo, sivo sa Derby blue — Derbi plavo, tamnomrko-sivim nijansama plavo elm green — brest zeleno; crnkasto Devon brown — Devon mrko, maslina zeleno, slično kedar zecrveno-mrko sa plavim štihom; lenom nijansa slična čokoladi ember red — žar crveno; lepše, diamond — dijamant, čista bela toplije crveno od vatra crvene boje boja dijamanta; ~, gray — dijaemerald green — smaragd zeleno; mant sivo, srebrnosivo tamna ili svetla smaragd zelena boja donkey brown — magareće sivo, empire yellow — imperija žuto; žućkasto-sivo do mrko-sivo svetlije od limun žutog, a tamnije dove blue v. pigeon blue; ~, brown od jasmina — golubije mrko, nežno; svetio English blue — englesko plavo; mrko; ~, gray — golubije sivo indigo plavo presečeno berlinskim svetio do tamno sivo sa crvenkasplavim; crown blue je plava tim štihom, tamnije od pepeo sive boja na kojoj je otisnuta kruna boje engleskih kraljeva; ~, green — drab — drap; tu su nekoliko drap englesko zeleno; tamnozeleno, kao tonova: mrki, crvenkast i žućkast; što je crnkasto zeleno stakla za ~, gray v. yellowish gray boce; ~, red — englesko crveno; Dresden brown — drezdensko mrko, ~, red, light — englesko crveno, limun žuto sa Majsnerovog porsvetio; ~, yellow — englesko culana žuto; svetio, lepo, kao sumpor žuto duck blue — patka plavo; zelenkasto, ermine white — hermelin belo; tamno, sa metalnim sjajem i slično hermelin jfi preko leta sivocrven, čelik plavom a u zimu be ložut, do čiste bele boje dun — mrko; englesko svetlomrko sa narandžastim štihcm (v. mouse Ertruscan orange — ertrusko narandžasto; svetio, mutno narangray) džasto dusty — prašina sivo, prljavo sivo; eternit gray — eternit sivo, žuć~, gray — prašina sivo, lepa siva kasto sivo boja u rečniku nijansera ethyl blue — etil plavo; svetio, zelenkasto-plavo Eton blue — iton plavo, boja Eton koledža; slično kembridž plavom ebony v. blackwood eucalyptus green — eukaliptus zeedelweiss — runolist belo, mutno leno; svetla, vrlo jako žuto-zelena belo sa blagim žutim štihom egg plant — boje plavog paradajza; evening glow — večernje nebo, od zlatnožute do purpurno-ljubičaste; crno-ljubičasto i tamnije od šljiva večernji sjaj plave g eggshell — boje ljuske od jajeta; od mat prljavobele do svetle bronza boje; ~, blue — plavo ljuske od jajeta; nežno, mat plavo, slično falcon brown — soko mrko pastel plavom na tekstilu i keramici; ~, green — zeleno ljuske faience blue — fajans plavo, tamnojajeta; jaje divljih ptica ima nežno plavo ili svetloplavo zelenu ili nežno plavu boju, vrlo fallow — boje konja, i to od mrkomeku i sličnu pastel boiama žute, nažute, bledožutc sa crvenoEgyptian blue — egipatsko plavo -žutom do zemlja boje prigušeno svetloplavo iz ultramarin familije plave boje; ~, brown — fawn coloured — boje srne, mrko; boja srne je sivomrka preko zime, egipatsko mrko; mrka boja na egi a rđamrka preko leta patskim slikama
fern green
1104
hawthorn red hay-coloured
fern green — papiat zeleno, mat žuto-zeleno, a može biti plavkasto ili zelenkasto fig brown v. brown fig fiord blue — fjord plavo, plavo skandinavskih fjordova je svetio zelenoplavo, tamnije od nebo plavog, slično plavoj boji nezaboravka fir brown v. pine brown fire red — vatra crveno, plamen crveno, žućkasto-crveno; ~, yellow — vatra žuto, slično svetio narandžasto-žutom flamingo red — flamingo crveno flax blue — lan plavo, nebo plavo; ~, yellow — lan žuto; slama lana je mutno žuta, skoro svetla, hladno mrke boje flesh pink — meso roza, nešto žućkastije od meso crvenog; ~, red — meso crveno; svetio meso roza do bledo narandžasto-crvene boje forest green — šuma zeleno; nešto plavlje zeleno od pojedinačne jele, jer u šumi jela vidi se i nešto plavlja atmosfera fox coloured — boje lisice; lisica crveno je mat, mutno i ima ove nijanse: crveno-žuto (zlatna lisica) i žuto-crvena (crvena lisica); ~, white — boje bele lisice ili polarne lisice, siva do snežno bela French blue — francusko plavo; plava nijansa sa ljubičastim štihom; ~, gray — francusko sivo; bledo, plavičasto sivo, skoro neutralno, hladno i svetlije od pepeo sivog; ~, green — francusko zeleno fresco blue — freska plavo; tipična plava boja bleda od nezaboravka frog green — žaba zeleno; svetio zelena boja, skoro boja lišća frost white — mraz beto; mat, kreda belo, skoro bez tona
garnet red — paradajz crveno, vatra crveno gazelle (gazel) brown — gazela mrko; žuto boje peska, mrko-
-žućkasto na leđima i tamno crveno-mrko na stomaku gentian blue — lincura plavo, tamno ultramarin, može biti plavo do kobalt plavo ginger brown — đumbir ride, đumbir mrko; žućkasto-mrko, nešto hladnije od kesten mrke boje goose gray — guska sivo; prema svim nijansama guščjih pera gooseberry green — ogrozd zeleno; mat, mutnjikava žuto-zelena do zelenožuta boja grape fruit yellow — grejpfrut žuto, svetlije limun žuto gray of goose v. goose gray gray olive — sivo-maslinasto; mat maslinasto green — zeleno; plavo i žuto daju zelenu; ima više zelenih nijansi i čistih tonova; ~, beetle — zeleno repe (šećerne); svetio, smaragd zeleno; ~, black — zeleno-crno, tamnije od crno-zelenog; ~,gray — zeleno-sivo, plavkasto; ~, slate — zeleni škriljac; tamnije od zeleno -sivog, a može da vuče u žućkasto, plavkasto ili crvenkasto greenish rust (of copper) — patina, plemenita rđa; patina je svetlozelena, između srednje zelene i jezero zelene; ~, yellow — zelenkasto-žuto, između lišće zelenog i limun žutog guara red — ibis crveno; boja crvenog ibisa je živa skerlet crvena ili crvenkasto-narandžasta gumigutae colour — crvenkasto-žuto, zlatnožuto, mrko-žuto gumiguta Guinea green — gvinejsko zeleno; svetla puna zelena H Hansa yellow — Hanza žuto; svetio žuto, vrlo slično limun žutom Harlem blue — harlemsko plava, antverpensko plavo; srednje plavo, slično nebo plavom Havana brown v. tobacco brown hawthorn red — crveno belog gloga; tamnije od šipak crvene
1105
hay-coloured — seno boje; mat, sivkasto (mrko) zeleno haze coloured — boje izmaglice; neodređeno, bledo, sivkasto lila hazelnut brown - lešnik mrko, mutno narandžasto-mrko, bledo do srednje Havana mrko; ~ yellow žuto lešnikovog cveta; mutno zelenkasto-žuto hedgemustard yellow - oranj (žunjarica) žuto; svetio do jasno zlatožuto ili jednostavno žuto hip red - šipak crveno, jarko crveno, skerlet crveno honey colour - boje meda, boja meda horse chestnut - boja divljeg kestena; lepa narandžasto-mrka boja horizon blue v. sky blue; ~ gray v. sky gray hunter green - lovačko zeleno; šuma zeleno, nešto svetlije hyacinth blue - zumbul plavo; sivkasto ultramarin plavo sa crvenkastim štihom; ~ red - hijacint (dragi kamen), narandžasto sa mrkastim štihom; zumbul crveno, krv crveno ili tamnocrveno hydrangea blue - hortenzija plavo; najsvetlija plava boja; ~, pink v. hydrangea red; ~ red - hortenzija (roza) crveno; sve boje hortenzije su blede, malo jarke boje; crveno je u stvari roza
ice blue - led plavo; svetio zeleno-plavo, na prelomu debelog leda između tirkiz plavog i plavo-zelenog; ~ gray - led sivo, sivo sa plavkastim štihom Icelandic moss - islandska mahovina; svetla zelenkasto-siva ili zelenkasto-mrka boja Indian orange - indijsko narandžasto, plamen crveno; ~ red - indijsko crveno; svetlomrko sa crvenkastim tonom; indijsko crveno, tamnocrvena boja; ~ yellow - indijsko žuto; tamno, puno žuto, skoro narandžasto indigo blue - indigo, indigo plavo; najtamnija plava boja u spektru i •Ml 1>j»Xn
juniper green
krugu boja, sa nečim sivkastim u sebi; može da bude i zelenkasto-plavo; ~ red - indigo crveno; skoro vino crveno iodine green - jod zeleno; svetio, svetleće zeleno; ~ red - jod crveno iris blue - perunika plavo; tamno plavkasto-ljubičasta boja; ~ green - perunika zeleno; svetio maslina zeleno, slično rezeda boji; ~ violet - perunika ljubičasto; plavkasto lila-crveno iron colour v. iron gray; ~ gray gvožđe sivo, Fe2O3j gvožđe oksid je crn do svetlosiv; čisto belo gvožđe je srebrnosivo, a sirovo gvožđe je svetio čelik sivo, svetlosivo do tamno crno-sivo; ~ gray horse - konj boje gvožđe sivog ivory (white, yellow) - slonovača (belo ili žuto), fino žućkasto-belo sa prijatnim sjajem; meka slonovača je mlečno bela, tvrda je toplije boje, jer može da bude nežno crvenkasta, žućkasta ili zelenkasta; sijamska ima crvenkastu boju, indijska je belja od afričke
jade green - nefrit zeleno; svetlozeleno, ali najčešće je zeleno-sivkasto Jaffa orange - jafa pomorandžine boje; crvenkasto-narandžasto jasmine yellow - jasmin žuto; belo slično krem boji, vuče malo u narandžasto, ili beličastožuta boja jasper green - jaspis zeleno; tamno moreplavo, tamno smaragd zelena boja; ~ red - jaspis crveno; crvenije od cigla crvenog jay blue - plavo kreje (sojke); svetla, lepa plava boja koja je slična fjord, led ili nazaboravak plavoj jet black - ugalj crno, tamno crno juchtem red - crveno ruske kože, juhte; tamno mrkasto-crvena boja juhta kože juniper green - venja (smreka, kleka) zeleno; sivkasto-tamnozeleno
laurel green
1106
laurel green - lorbei zelenoj tamno zeleno-žuto sa maslinastim Stihom, nešto sivije od kedar zelenog lava gray - lava sivo; mrkasto-siva površina, inače boje lima lavander - lavandula plavo, despić plavo; plavo lavandule može da bude: plavkasto kao svetio morsko plavo; lavandula crvenkasto, zapravo lavandula lila sa ljubičastim štihom; lavandula sivo, sa ljubičica plavim štihom lead gray - olovo sivo, teško, neprivlačno sivo sa crvenkasto-plavim štihom leaf green - list zeleno, zelena boja svežeg lišća na drveću, svetlije od trava zelenog leather brown - koža mrko, žućkasto ili crvenkasto-mrko; ~ yellow koža žuto, mutno narandžasto lee gray - kvasac sivo; bledo mrko-sivo, bež-sivo leek green - praziluk zeleno; mat, zagasito plavo-zelena boja lemon green - limun zeleno; svetio zeleno-žuto (v. citron green); ~ yellow - hrom žuto, limun žuto; svetio nezasićeno žuto; nije crvenkasto kao šafran žuto (v. citron yellow; citrine) lettuce green - salata zeleno; svetio žuto-zeleno, slično prolećnom zelenom Hane green - lijana zeleno; fino, prijatno svetio sivkasto-zeleno, slično badem zelenom, ali svetlije, žućkastije, bliže jabuka zelenom lichen gray - lišaj sivo; plavkasto ili zelenkasto-sivo light bay-horse - dorat boje; svetla kesten mrka boja; ~ blue - svetloplavo; svetlije od kobalt plavog sa finim zelenim štihom; ~ green -, svetlozeleno; ~ red - svetlocrveno; ~ yellow - svetložuto lila brown - lila-mrko, tamnije od crveno-mrkog, ima više tamnijeplavog u sebi lilac blue - lila-plavo; ~ gray lila-sivo; plavkasto crveno-sivo, crvenije od Ijubičasto-sivog; ~ red -
magnolia flower
lila erveno; mat crveno sa plavim štihom i plavkastim sjajem lily gray - krin sivo; bledo žuto-zeleno; ~ white - krin belo; ljiljan belo; toplije, lepo belo, sa žućkastim štihom; belje od sneg belog lime blue - kreč plavo; plava boja slična voda plavoj; ~ -cream v. white-wash, lime white; ~ white - kreč belo; mat bela boja; bela boia^krečnog mleka linden flower - boja cveta lipe; bletla svetložuta boja; ~ green Hpa-želeno; bledo žuto-zeleno linnen coloured - lan boje; boja poluizbeljenog lana je žućkasta kao krem, a nebeljenog bež siva lion's foot v. edelweiss lion yellow - lav žuto, crvenkasto-žuto ili mutno žuto koje vuče u crvenkasto-mrko lizard green - gušter zeleno; tamno, sivkasto, maslina zeleno lobelia blue - lobelija plavo; ljubičasto-plavo, između zumbul i lincura plave boje lotus green - lotos zeleno; svetio žuto-zeleno; ~ pink v. lotus red; ~ red - lotos crveno; cvet lotosa; roza sa narandžastim štihom slično meso roza boji lupine blue - obrnika plavo; divlja kafa plavo; bledo crvenkasto-plavo, svetlije od lavandula plavog M Madeira yellow - Madera žuto; vatreno mrkasto-žuto, svetlozlatno, mrka boja madera vina madder - boja broća, crvena boja; crvena boja broća je sa žutim štihom; ~ brown - broć mrko; zagasito, lepo crveno-mrko, svetlije od karmin-mrkog magenta - jarka purpurnocrvena boja magnolia flower - boja cveta magnolije; u zavisnosti od vrste može da bude bela, crvena ili plavkasto-crvena; ~ purple - magnolija purpurno; plavkasto-crveno, slično purpurnoj boji
mahagoni brown
1107
noctarine yellow
mauve - slezove boje; mirna, mat, mahogani brown v. mahoganl red; plavija i svetlija od ljubičaste, manje ~ red - mahagonija crveno (ili plavo od lavandula plavog mrko); prirodno drvo može da meadow green - livada zeleno; inbude žuto do crvenog i mrkasto tenzivna zelena boja mail-coach yellow - poštansko žuto melon red - lubenica crveno; uglavmaize green - kukuruz zeleno; nom svetle crvene boje bledozeleno; ~ yellow - kukuruz mercury coloured - boje žive žuto; svetio zlatnožuto; žuto slame metal gray - metal sivo; boje metala je tamnije, a šafran žuto svetlije Mexican tan - meksičko žutomrko; majolica - majolika; tamno naranboje meksičke uštavljene kože i na džasto-žuto meksičkoj grnčariji; svetla boja kao malachite green - malahit zeleno; roza-bež koja je crvenija od okerlepo srednje zeleno -bež Malaga red - crvenkasto-zlatnožutu micadow yellow - mikado žuto; boju ima najbolje malaga vino, a zlatnožuto do narandžasto-žuto inače malaga crveno može da bude milk blue - mleko plavo; čisto mleko tamno mrko-crveno do crveno-mrko na ivici posude izgleda plavkasto, malmaison pink - malmezon roza; mat plavo i to samo štih plave boje fino, nežno srebroroza. sa štihom mimosa yellow - mimoza žuto, pastrmka crvene boje nežno žuto; stariji cvetovi su zlatnomandarine blue - mandarin plava žute boje boja; stepeni (značaja) hijerarhije mink brown - nerc mrko; slično mandarina raspoznavali su se prema kesten mrkom boji dugmadi na kapama; svetlomint green - nana zeleno; metvica plava boja, vrlo slična ljubičicazeleno; svetlozelena boja -plavoj boji; ~ yellow - mandamisty gray - magla sivo; belo-sivo, rina žuta boja; mandarin žuto ne ponekad sa blagim lila tonom, može da se zove ovim imenom, plavo-sivo jer je u Kini samo car smeo da moor brown - tetreb mrko; tamno, oblači žuti kimono; mandarini su crvenkasto narandžasto-mrko nosili crvene tunike sa ljubičicamoos green - mahovina zeleno; od -plavim ogrtačem; boja se odresvetio do tamno maslina zeleno; ~ đuje po mandarininom plodu rose - mahovina roza; bledo roza Manila (hemp) - boja manilske kumouse gray - miš boje; miš sivo; čine; svetlobež, svilaste boje neutralna siva boja miša maple green - javor zeleno; zagasito mulberry red - dudinja crveno; maslinastozeleno, sivkasto crveno do tamno ciglacrveno ili marble - mermer; boje mermera ljubičasto-crvena boja mogu da budu sledeće: plava, mustard yellow - senf žuto, slamrka, žuta, siva, zelena, crvena, čica žuto; mutna maslinastozelena crna, bela, ljubičasta i šarena boja marengo v. Oxford gray marigold orange - pasulj narandžasto; žuto-narandžasto do zlatoN žute boje marine blue v. navy blue; sailor narcissus yellow - narcis žuto; blue bledo do tamno zlatožuto, tammaroon - kesten mrko; tamno, nije od mimoze hladno mrko nasturitum yellow - kapucinersko maroquin - maroken, marokanska žuto koža, najčešće crvena kozja koža ; navy blue v. sailor blue marten brown - lasica mrko; lepo, nectarine yellow - breskva žuto; tamno crvenkasto-mrko zlatnocrvenkasta boja
negro brown
1108
negro brown v. african brown nephrite green - nefrit zeleno; svetio do jasno zeleno, slično smaragd zelenom nenuphar - lokvanj zeleno; svetla, sjajna zelena boja nigrosine (aniline black) - analin crno, roza-crno Nile blue - nilsko plavo; led plavo; ~ green - nilsko zeleno; bledo morsko zeleno nougat brown - nugat mrko; svetločokolada boje •nut brown - orah mrko nutmeg blossom - boje cveta oraščića; mat narandžasto, slično boji rđe; ~ green - oraščić zeleno; bledo zeleno-žuto, sivkasto-mrko, bilo žućkasto ili crvenkasto O
pearl blue
maslinastim štihom; ~ rose v. cattleya rose Oural green - uralsko zeleno; veoma bleda žutozelena oxblood red - crvena boja goveđe krvi; ova crvena boja je svetlija, crvenija i ne tako tamna kao mrkocrvena Oxford blue - oksfordsko plavo; tamna plava boja, slična mornarskoj plavoj; ~ gray - oksfordsko sivo; sivo ili mrko sa belim nitima ili tačkicama oyster gray - ostriga sivo, sivo sa crvenim štihom oxide brown - oksid mrko; mrka boja rde
palm colour - boje palme, mrke boje; ~ green - palma zeleno; oak - hrast mrko, bledo sivo-okermalo mutno zelenožuto sa maslimrko; ~, green - hrast zeleno, nastim štihom tamnozeleno parchment v. parchment coloocher - oker; toplo, mrkastožuto, ured; ~ coloured - boje pernezasićeno, mirno, slično mutnom gamenta; bleda žuta boja narandžasto-žutom Paris red - pariško crveno, tamnije old gold - staro zlato, mutno zlatnood engleskog crvenog žuto ili mrkasto hromžuto; ~, parrot green - papagaj zeleno; green - staro zeleno; mat zeleno zelena boja slična jabuka ili salata sa sivim štihom; ~ red - staro zelenoj crveno; mat i tamno crveno; ~ pasteboard brown - karton mrko rose - staro roza; mat sa plavkastim patina (patine) - patina; svetla, štihom jasna sivozelena boja; patina na olive - maslinasto, maslina boje; predmetima u prostorijama je lepa mrkasto žutozeleno; ~ bistre siva boja bez zelenog štiha žutomaslinasto mrko; ~, brown - pea green - grašak zeleno; bledo maslina mrko; srednje svetio, hladno žuto-zeleno sa maslinastim štihom, mrko sa zelenkastim štihom; ~ srodno sa rezeda-zelenim; ~ yellow drab - maslinasto drap; svetlije - grašak žuto, mutno žuto maslinasto mrko, sa više zelenkastosive boje; ~ gray - maslina sivo; peach blossom - boje breskvinog cveta, meso roza, tamnije od cveta sivo sa zelenkastim štihom jabuke; ~ red - breskva crveno; opal blue - opal plavo; mlečno plavsvetio, malo mutno narandžasto kasta plava boja peacock green - paun zeleno; briorange - narandžasto; lepa, crvenlijantna, srednje svetla zeleno-plava kasta zlatnožuta boja; ~ -brown boja, slična tamnoj tirkiz plavoj narandžasto mrko; svetio, prijatno pearl blue - biser plavo, sedef plavo, crvenomrko nebo plavo; biserka plavo, bledo orchid green - orhideja zeleno; zeplavo, beličasto plavo ili plavkasto; lena boja lišća orhideje, fina zelena ~ gray - biserka sivo; tamno sivo, boja, slična zlatnozelenoj boji sa ' srednje sivo, srednje sivo malo
peat brown
1109
mat i plavičasto; biser (sedef) sivo; vrlo lepo sivo koje vuče u crnkasto, poredi se sa srebro sivom ili olovo sivom bojom; ~ white - biser belo; fina, srebrnasto bela sa krem štihom peat brown v. turf brown Persian blue - persijsko plavo; dve nijanse: kobalt plava na persijskoj keramici i druga, svetio ili tamnoplava persimmon orange - urma narandžasto, žuto-narandžasto kao i plod šljive urme (Indija) petrol blue - petrolej plavo; tamno zeleno-plavo phlox - floks boje, boja metličastog plamenca; svetla roza-crvena boja pigeon blue - golubije plavo; bledo sivkasto-plavo pike blue - štuka plavo, bledosivkasti ultramarin, slično lavanda plavom; ~ gray - štuka sivo, plavkasto-sivo sa zelenim štihom pine brown - borovo mrko; mrko koje je žućkastije od jelovog mrkog; ~ green - bor zeleno; zelena boja bora je žućkastija od jelove zelene pink - roza; svetla roza boja, karanfil roza boja; ~ green - oraščić zeleno, beličasto morezeleno pitch black - katran crno; iz ove boje posebno se probija crna boja platan green - platan zeleno platin coloured - boje platine; sivo-bela, više mat od srebrne boje, sa belo-plavičastim sjajem polar blue - polarno plavo; tamnoplavo Pompadour blue - ultramarin plavo sa zelenim štihom; ~ red - svetio, ljupko roza poppy red - bulka crveno; narandžasto-crveno ih u lila tonu, slezovoj boji ili u ljubičastom tonu post yellow v. mailcoach yellow primerose yellow - jagorčevina žuto; svetložuto sa zelenim štihom, svetlije od sumpor žutog, slično limun žutom Prussian green - prusko zeleno, berlinsko zeleno; tamnije, plavlje od kineskog žutog, slično ruskom zelenom; ~ ochre - prusko oker;
river blue
crveno, crvenkasto-mrko ili tamno crveno-mrko; ~ red - berlinsko crveno, prusko crveno; tamnocrvena do zagasitocrvena; slična mahagoni crvenoj purplish red - purpurast, rumenkast, skerletast, plavkasto-crveno lucerke
quartz - kvare boje, zelena boja slična zelenoj boji lišća; ~ green kvare zeleno; ~ white - kvare belo quince yellow - dunja žuto, zelenkasto-žuto; boja zrele dunje ima manje zelenog štiha
railway green - železničko zeleno; ova zelena boja je hrom zelena; ~ red - železničko crveno; crvena boja oksida gvozda ramier blue - plava boja grivnjaša (goluba); ljubičasto-sivo-plava boja raspberry red - malina crveno; svetio, somotsko karminerveno raven black - gavran crno; tamnocrna boja red - crveno; ~ orange - crveno-narandžasto, između narandžaste i crvene boje; ~ orange brown crveno-narandžasto-mrko; svetlije, prijatnije crveno-mrko; ~ violet crveno-ljubičasto; slično purpurnom, ispred crverkasto-ljubičastog reddish - crvenkasto; ~ -bistre mrko-crven; ~ gray - crvenkasto-sivo, toplo sivo; ~ yellow crvenkasto-žuto reed yellow - trska zeleno; svetlobež, slično slama žutom reseda - rezeda boje; ljubidrag boje, malo mutno, svetio, nežno, žuto-zeleno, vrlo slična boja sa svetio zelenomaslinastom (v. reseda green); ~ green - rezeda zeleno, mutno, svetio, nežno žuto-zeleno, najbliže zelenomaslinastoj boji river blue - reka plavo; mutno plavo-zeleno; ~ green - reka
river blue
1110
zeleno; tamna plava boja (v. river blue), sa zelenim štihom roll yellow - zemička žuto; nezasićeno crvenkasto-žuto ili mrkasto-žuto rose - roza; roza postoji u sedam nijansi: bledoroza, boja ruže, roza nijansa; svetloroza; svetio bledoroza; srednje roza; roza-crveno svetio; roza-crveno tamno; puno roza; ~ brown - ruža mrko, vrlo svetio, slično boji ružinog dfveta; ~ gray - ruža sivo; meko, crvenkasto sivo, bledo do svetio; ~ green - ruža zeleno, mutno zeleno; ~ red - ruža crveno; razne nijanse od svetle do tamne krvcrvene boje; ~ wood - boje ružinog drveta; svetla roza-mrka boja rosebay red - crveno alpske ruže, tamnocrvena boja rosy mauve - nežna slezova boja, skoro svetio lila ruby - rubin; boja se teško definiše, zato se najčešće iskazuje sa rubin crveno (v. ruby red); ~ red rubin crveno; bledo roza, skoro brilijantne žar crvene boje; ~ wood v. sandel wood rust coloured - boje rđe, definišu se kao: rđamrko, tamna boja gvozda oksida, odnosno žuto-mrko; gvožđe žuto, skoro okeržuto, i rđacrveno u sredini između prve dve boje rusty coloured - boje rđe, v. rust coloured rye brown - raž mrko; svetlosivkasto, hladno mrko S Saffian - Safijan, marokanska koža skerlet crvene boje (po gradu Saffi, Maroko) saffron - šafran žuto; puna zlatnožuta do narandžasto-žuta boja; ~ yellow v. saffron sage green - žalfija zeleno, kadulja zeleno; svetio zeleno, vrlo slično livada zelenoj boji sailor blue - mornarsko plavo;
silver gray
tamnoJplavo, tamnije od ultramarina, manje crno od indiga salmon red v. flesh red sand colour - boje peska, slično bež boji sandel wood colour - boje sandalo vog drveta; crvena i žuta sandalovina saphire blue - safir plavo; bistra, tamna neboplava, a najlepši ima plavu boju različka; na svetlosti je kobalt plave boje, u mraku tamno plave, tamno zelenkasto-plave do tamno ultramarin boje, a na suncu i veštačkoj svetlosti mastilo do crne boje satin white - saten belo; belo sa svilastim sjajem, sa blagim žutim štihom Saxony blue - saksonsko plavo; skarlet - hrom skerletno, slično cinoberu mutno, tamno čelik plavo sea blue - jezero plavo; plavo-zelena boja jezera; ~ gray - sivo morskog psa; foka svetio žućkasto-sivo; ~ green - jezero zeleno; boje jezerskih voda zavise od algi, a što je sloj vode deblji, to data boja izgleda tamnija, a što je plići — svetlija seal brown - foka mrko, tamnomrko; ~ gray v. calf gray scarlet - skerlet; boja između (svetlije) cinober i (tamnije) karmin sepia - sepija boje; tamno žuto-mrko ili crvenkasto-meko shrimp red v. crab red silk - svila boje; žućkasta ili bela boja; ~ gray - svila sivo; bež, beličasto, žućkasto sa crvenkastim ili mrkastim tonom; ~ green svila zeleno; žućkasto hrom žuto-zeleno silver colour - boje srebra; čisto srebro ima crvenkasto-beli sjaj; kao metal je lepe boje sa žućkastim štihom; u prirodi je većinom sa žutim, mrko-sivim ili crnim štihom silver gray - srebrno sivo; vrlo bledo sivo, mada srebro inače izgleda kao belo; srebro sivo; ~ white - srebro belo; sjajna bela boja
siskin
1111
siskin - kanarinac mrko; nežno žuto-zelena boja skin red - koža crveno sky blue - nebo plavo; nebo plavo može da se podeli na: zasićeno plavo na zenitu i horizontu, ažurno plavo sa crvenim štihom; uobičajeno nebo plavo između zenita i horizonta koje je nešto svetlije od onog prvog; horizont plavo, bledo sa zelenkastim štihom. Plavetnilo ili sivilo nastaju zbog toga što oko mora da prodre kroz duži sloj tmine. Izgled horizont plavog ili sivog zavisi od toga da li se posmatra južno ili severno nebo i od geografskog položaja mesta sa kojeg se nebo posmatra smoky blue - dim plavo, bledo svetloplavo snow white - sneg bela boja; hladna, tvrda, svetleća bela boja soot black - boje čađi Spanish red - špansko crveno; kesten mrko-crveno, tamnije od okera sparrow-hawk gray - kobac sivo; sivo-mrko do žućkasto-sivo spinach green - spanać zeleno; nežna žuto-zelena boja spring green - prolećno zeleno; sveže meko žuto-zeleno squirrel brown - veverica mrko, žućkasto-mrko, svetio crveno stag red - jelen crveno, crvenkasto-mrko (letnjeg jelenskog krzna) star colours - boje zvezda. Kad se uvidelo da se na polju klasifikacije boja zvezda ništa ne može da postigne, zaključeno je da se izradi skala, po kojoj bi zvezde koje se posmatraju mogle lako da se razvrstaju, polazeći od pretpostavke da su boje zvezda posledica temperatura koje na njima vladaju i da moraju da poseduju tri osnovne boje — belu, žutu i crvenu. Između ovih triju osnovnih, određene su međuvrednosti boja. Skala boja zvezda koja je ovde data je najpriznatija; izradio ju je J.F.J. Schmidt (1825—1884), modifikovao je H. Osthoff, a C. Wirtz dopunio uvođenjem dveju po.tklasa, —2 i
sulphur green — 1 , za bele zvezde sa plavim nijansama —2 bela (plavkasta) —1 bela (plavkasta) 0W bela 1 G W žućkasto-bela (bela dominira) 2 G W belo-žućkasta (bela i žuta u istim delovima) 3 H G svetložuta ili bledožuta 4G čisto žuta 5 D G tamno žuta, zasićena duboko žuta 6 R G crvenkasto-žuta (žuta dominira) 7O crna i žuta (iz istih delova), narandžasta 8 O R narandžasto-CTvena (narandžasta dominira) 9R crvena Pored toga, veličina 10—11 je za zvezde koje iznenada zablistaju, a posle nekoliko dana postanu blještave zvezde veličine 2—1 čiji se bljesak smanjuje, tako da vidljiva bela, belog sjaja i usijanja prelazi u žutu, narandžastu i crvenu boju, da bi na kraju opet prešla u belu. Po ovoj klasifikaciji, bele zvezde imaju temperaturu između 12——15.000 °C, žute 6—8.000 °C, a crvene 3-^t.OOO °C. steel blue - čelik plavo; jaka, tupa plava boja; ~ gray - čelik sivo; svetla sivo-bela, svetloplava ili crno-plava boja stone blue - kamen plavo, plava boja plavog kamena; ~ gray kamen sivo; bledo sivo, slično srebro sivoj boji straw yellow - slama žuto; svetla žuta boja strawberry red - jagoda crveno, svetio crveno sulphur green — sumpor zeleno, plavkasto-zeleno; ~ yellow - sumpor žuto; svetla, žuta zelenkasto-siva ili žućkasto-bela boja, kao boja svetla, živa, sa zelenkastim Stihom, hladnija od limun žute, slična svetio zlatnoj boji
Victoria blue
sun yellow
- sun yellow - Sunce žuto; meka, malo mutna zlatnožuta svetlost večernjeg sunca, skoro banana žuto, slama žuto itd. Sung blue - Sung plavo; bleda sivo-zelena boja omiljena u vreme Sung dinastije, 961—1127. u Kini Sung yellow - Sung žuto; bledo limunžuto, najomiljenije u doba Sung dinastije, 961—1127. u Kini swarthy - mrko-crno, svetlije crno sa mrkim ili crvenim štihom, toplije od tamno crnog
tan v. tawny tangerine orange - boje tangerinske pomorandže, svetio narandžasto-žute; ~ red - crveno tangerinske pomorandže, više od paprika crvenog tawn coloured v. tawny tawny - drvo mrko; mrko-žuto do žuto-mrko sa crvenkastim štihom; prijatrio narandžasto-miko tea coloured - boje čaja, mrke do crne boje; ~ flower coloured boje čajevog cveta; bledocrveno, crvenkastosemiš boje; ~ green čaj zeleno; sivkasta zelena boja; ~ rose yellow - žuto ruže mesečarke; krem boja ili bleda narandžasto-žuta boja thistle green - čičak zeleno, tamno purpurnog tona, svetlije od burgunca tiger yellow - tigar žuto, svetio crvenkasto-žuto; crvenkastije od žute boje lava tin coloured - boje kalaja, skoro srebrobele tobacco (brown) - duvan mrko; Havana je mutno narandžasta, Brinete su mutno zlatnomrke, a brazilske vrste su kao tamno mrke sa maslinastim štihom, kao kafa mrko; Maryland i mađarske vrste su žute, Virginia je jasno mrka, a makedonska vrsta ima lepu zlatno mrku boju tomato red - paradajz crveno; svetla, malo prigušena žuto-crvena boja
1113
zircon blue
Victoria blue
1112
Tokay brown - tokajsko mrko; mrka boja tokajskog vina je svetla, crvenkasta zlatnomrka trefoil green v. clover green turf brown - treset mrko; tamnomrko sa sivo-crvenkastim sjajem; ~ green - busen zeleno; travnjak zeleno; svetlije od zelene boje obične trave U ultramarine ashes — boje ultramarin pepela; nežno plavo-sivo sa crvenkastim nijansama; ~, blue — ultramarin plavo; snažno, puno plavo, intenzivno tamno plavo; ~, green — ultramarin zeleno; bledo plavo-zeleno; ~, red — ultramarin crveno; plavkasto-crveno bledo lila boje; ~, yellow v. ultramarine ashes umber — umbra boje; mrkasto, mutno, tamno, narandžasto do tamno maslinasto-sive boje uranium ocher — uran oker; sumporžuto do narandžasto-žuto
Van Dyck brown — Van Dajk mrko; fina tamna do čokolada mrka boja; ~, red — Van Dajk crveno; mrko-crvena boja vanilla — vanila boje; cvet zelenkast, a mahuna sivomrka velvet brown — somot mrko, kesten mrko Venetian blue — venecijansko plavo, bledo ili svetio plavo, eventualno sivkasto plavo; ~, green — venecijansko zeleno; svetio, plavkasto zeleno, naginje mahovina ili maslina zelenom verbena mauve (verbena) — svetio ljubičasto, slično lila lavandula boji vermilion v. cinnabar; ~, dark v. cinnabar, dark; ~, light v. cinnabar, light Verona brown — veronsko mrko; oker mrko, slično bronza oker boji Victoria blue — Viktorija plavo; čisto plava do crvenkasto-plava
boja; ~, green — Viktorija zeleno; lepo, sveže, svetio zeleno, slično lišću zelene boje; ~, orange — Viktorija narandžasto, anilin narandžasto, jedna nijansa anilin žutog; drugi naziv — Viktorija žuto; ~, yellow — Viktorija žuto, anilin narandžasto, jedna nijansa anilin žutog vinegar red — sirce crveno, žuto-crveno violet — ljubičasto, crveno-plava boja; ~, blue — ljubičica plavo; ne čista ljubičasta, već Ijubičastoplava boja; ~, brown — Ijubičastc-mrko, tamnije _»d čokolada mrkog; ~, gray — ljubičica sivo, više plavo od liia-sivog
vrba zeleno; maslinasto zelena sa sivim štihom wine colour — boje vina; od svetlocrvene, bledocrvene do slama ili med žute boje Windsor blue — vinzorsko plavo; sivkasto, ultramarin plavo, odnosno svetlija indigo boja wood green — šuma zeleno; hrom zeleno, slično sa maslina zelenom bojom woodbine yellow — orlovi nokti žuto; žućkasto-bela boja cveta (lijanasta biljka) woodpecker green — detlić zeleno; maslinasto zeleno-žuta, slična bronza zelenoj boji
W walnut brown — orah mrko; mrko kao pluta waffle yellow — vafel žuto; zemička žuto, ali intenzivnije žuto washing blue — vešplav plavo; svetio plavo water blue — voda plavo; svetio zelenkasto-plavo; ~, green — voda zeleno; zelenije od voda plave boje wax yellow — vcsak žuto; skoro boje slonovače weasel brown — hermelin mrko; crvenkasto-mrko, srednje mrke boje weather green — svetla, žućkasto-zelena boja (na strani drveta izloženoj padavinama) wheat yellow — žito žuto, boje žita; svetio crveno-oker ili plavkasto slama žuto whey yellow — surutka žuto; bledo, mutnjikavo žuto sa zelenim štihom white — belo, bela boja; teško je nabrojati sve vrste bele boje, od i „čisto" bele do plavkasto, žućkasto, mrkasto „belih" boja; ~, gold — belo zlato, platina belo; svetlije od topaz bele boje; ~, red — belo crveno; izraz za boje na } 'cvetu koji je i beo i crven whitish gray — beličasto sivo; između sivo-bele i svetlosive boje willow gray — vrba sivo; srebrnastosiva boja lišća vrbe; ~, green —
yellow — žuto; najbliža boja svetlosti, najsvetlija boja; postoji više nijansi; ~,olive — žuto-maslinasto, mrko žuto-maslinasto, svetlije od maslina zelenog; ~, topaz — topaz žuto; ima više nijansi: bledo vinožute boje ili zlatnožute boje sa crvenkastim štihom, kao stari šampanjac yellowish gray — žućkasto sivo; svetio, toplo sivo yew green — tis (tisovn) zeleno; tamno maslina zeleno, slično kedar zelenom, ruskom zelenom yolk coloured — žumanac žuto; svetio narandžasto-žuto, između zlatožute i žute
zenith blue — zenit plavo; zasićeno plavo sa blago crvenkastim štihom zinc ash v. zinc gray; ~, gray — cink sivo; cinkova boja sa žućkastim ili sivim štihom; ~, green — cink zeleno; iste boje kao i kobalt zeleno (v. cobalt green); ~, yellow — cink žuto, limunžuto do čisto žute boje zircon blue — cirkon plavo; nežno, svetloplavo, zelenkastije od nebo plave boje, slično svetloj voda plavoj boji
Rječnik botaničkih i herboloških izraza* 1. Porijeklo i značenje naziva nekih rodova i familija biljaka Achillea: prema grčkom junaku Ahilu. Agropyron: grč. = poljska pšenica Agrostemma: grč. = poljski vijenac (agros = polje, stemma = vijenac). Agrostis: grč. = poljski. Ajuga: lat. = razdvojen; krunica nije dvcusnata. Allium: latinsko ime za luk. Alopecurus: grč. = lisičji rep. Anagallis: grč. = divan, ugodan. Anemone: grč. = što se povija na vjetru (anemos = vjetar). Anthoxanthum: grč. = žut cvijet. Anthrisais: stare rimsko ime. Apium: staro grčko ime. Arctium: grč. arktos = medvjed; vjerovatno zbog vunastog izgleda biljke Arctium lappa. Arenaria: lat. = u vezi sa pjeskovilim staništem (area = pijesak). Arrhenatherum: grč. = muški cvjetovi imaju osje (arrhen = muški, atheros = os). Arundo: lat. = šaš, trska. Aster: grč. i lat. aster = zvijezda; biljke roda sa zvjezdastim izgledom cvasti. Atriplex: staro latinsko ime. Atropa: prema lat. Atroposu koji, po mitologiji, prekida nit života; u vezi sa otrovnošću ove biljke. Avena: staio latinsko ime. Bellis: lat. bellus = lijepo. Beta: klasično ime. Brachypodium: grč. = kratko stablo, peteljka. Brasska: antički naziv za kupus. Bromus: grč. = hrana; staro grčko ime za zob (bromos). Calystegia: grč. kalix = čašica, stega
= pokrivač; u vezi sa brakteolama koje obuhvataju čašicu. Campanula: lat = campanula = zvončić; u vezi sa zvonastim oblikem krunice. Cannabis: staro grčko ime. Capsella: lat. capsula = mala kutija. Cardamine: grč. kardia = srce, damao = podvrgnuti; u vezi sa upotrebom kao srčanog sedativa. Cardaria: grč. kardia = srce; u vezi sa srcolikim oblikom ploda Cardaria draba. Carduus: staro latinsko ime. Carex: lat. carere = češati; biljke ovog roda (šaševa) su upotrebljavane za četke. Caryophyllaceae: grč. karyon = kuglasto zadebljanje, phylon = list; familija karanfila, sa listovima često pričvršćenim za stablo, koje ima zadebljanja. Centaurea: staro grčko ime za biljku koja je izliječila rane na nozi centaura (prema legendi). Cerastium: grč. keras = rog; u vezi sa oblikom ploda u čaški. Chelidonium: prema grčkom nazivu za lastu; u vezi sa Vremenom cvjetanja. Chenopodium: grč. = guščja noga; u vezi sa oblikom lista nekih vrsta. Chrysanthemum: grč. chrysos = zlato, anthemos = cvijet; u vezi sa žutom bojom cvijeta. dehorium: arapsko ime. Cicuta: latinsko ime za kukutu. Cirsium: grč. ime za jednu vrstu osjaka. Clematis: grč. klema = vitica; ime nekih vrsta puzavica.
Prema literaturi: Gill i Year (1958), Gligić (.1953), Silić (1977).
Clinopodium
1116
Clinopođium: grč. kline = krevet, podion = stopalo; staro ime jedne aromatične biljke. Colchicum: Colchis na Crnom moru. Compositae: compositus = složen; naziv familije biljaka sa složenim mnogobrojnim malim cvjetićima u glavičastu cvast. Convalaria: lat. con valis = dolina; u vezi sa staništem ove biljke. Convolvulus: lat. convol vo = oviti se, obmotati. Coronilla: lat. corona = kruna; u vezi sa izgledom cvasti. Crepis: od grčkog naziva za cipelu. Crocus: gič. kroke = konac; sa konca" tim žigom. Cruciferae: crux = krst, ferre = nositi, familija krstašica, sa krstastim rasporedom cvijeta. Cuscuta: od grčkog zaplesti, uplesti. Cynodon: grč. = pseći zub; u vezi sa redovima zutolikih klasića. Cynosurus: grč. = pseći rep. Dactylis: grč. u vezi sa prstima. Datura: indijsko ime. Daucus: staro grčko ime. Delphinium: grč. delphis = delfin; u vezi sa oblikom cvijeta. Deschampsia: prema franc, prirodnjaku Des Longchampsu. Digitalis: lat. = naprstak, u vezi sa sličnošću krunice sa naprstkom, naročito u vrste Digitalis purpurea. T>ipsacus: grč. žeđ; u vezi sa skupljanjem vode u osnovi lista nekih vrsta. Echium: grč. ecbis = zmija otrovnica. Epilobium: grč. epi = na, lobion = ljuščica; na razvijenom plodu nalaze se dijelovi cvjetnog omotača. Equisetum: lat. = equus = konj, seta = dlaka; čekinjast; u vezi sa izgledom nadzemnog dijela vrsta ovog roda. Erysimum: od grčkog = ispuhnuti mjehurić. Euphorbia: prema Euphorbusu, antičkom ljekaru Ke biljke ovoga roda su ljekoviti. Euphrasia: grč. = radovati se; zbog stare iar :-:be za popravak vida.
Lentodon
Festuca: lat. festuca = slamka, liska trave. Filipendula: lat. = viseći konac; u vezi sa končastim dodacima na gomoljima nekih vrsta. Fumaria: lat. fumus = dim; u vezi sa mirisom korijena. Galeopsis: grč. = sličan lasici. Galium: grč. gala = mlijeko; neke vrste ovog roda korištene su za zgrušavanje mlijeka. Genista: staro latinsko ime; genu = koljeno; mlade grane su koljenaste. Geranium: grč. geranos = ždral; plod sličan ždralovom kljunu. Glechoma: staro grčko ime Gnaphalium: grč. = vunast; u vezi sa vunastom dlakavošću biljaka ovog roda. Gramineae: lat. gramen (gen. graminis) = trava; familija trava. Hdleborus: grč. helo = smrtonosan sam, bora = jelo; v. vezi sa otrov nošću biljke. Helianthus: grč. helics = sunce, anthos = cvijet. Heracleum: ime po bogu Herkulesu. Holcus: antičko ime za travu. Hordeum: lat. = ječam. Hyoscyamus: grčko ime za otrovnu biljku. Inula: grč. inoo = praznim; zbog purgativnog djelovanja korijena ove biljke. Iris: grč. = duga; odnosi se na bogatstvo boja cvijeta perunike. Juncus: lat. jungo = vezati; zbog upotrebe za vezanje. Labiatae: labium = usna; familija usnatica (krunica ima dvije usne). Lactuca: lat. lac = mlijeko; u vezi sa mliječnim sokom u biljci. Lamium: grč. = ždrijelo; u vezi sa oblikom krunice. Lappa: rimsko ime za čičak. Lapsana: antičko ime. Lathyrus: grč. la = vrlo, hyros = žestok; u vezi sa upotrebom Lathyrus sativus i L. sicer kao afrodizijaka. Leguminosae: legumen = mahuna; familija mahunarki. Leontodon: grč. leon = lav, odous = zub.
Lepidimn
1117
Sysuphytiun
Potentilla: grč. potens = moćan; za Lepiđium: grč. mal; odnosi se na male vrstu Potentilla anserina smatralo se plodove. da je vrlo ljekovita. Leucanthemum: grč. leukos = bijel, Primula: lat. primus = prvi; u vezi anthemos = cvijet. sa prvim cvjetovima u proljeće. Lilium: grč. leiros = nježan, tanak; Prunella: brunella, braune = njem. rimsko ime za ljiljan. naziv za bolest grla, za koju se vjeLinum: lat. = lan. rovalo da je biljke roda Prunella Lithospermum: grč. lithos = kamen, liječe. sperma = sjeme; u vezi sa bijelim, Pteridium: grč. pteron = krilo, pteris kao kamen tvrdim plodićima. = paprat; zbog perasto razdijeljenih Lolium == ljulj. listova paprati. Luzula: lat. lucere = sijati; u vezi sa svijetlim perigonom vrsta ovog roda. Pulmonaria: lat. pulmo = pluća; u vezi sa upotrebom plućnjaka za lijeLychnis: grč. = plamen; u vezi sa čenje pluća. bojom cvjetova nekih vrsta. Ranunculus: lat. = mala žaba; mnoge Matricaria: lat. mater = majka; u vezi biljke ovog roda rastu u barama. nekadašnje ljekovite upotrebe ovih Raphanus: grč. raphanos = koji se biljaka za žene. pojavljuje brzo ; u vezi brzog klijanja. Melampyrum: grč. melas = crn, pyros = pšenica; u vezi sa crnim sjemen- Rhinantkus: grč. rin = njuška, kljun; anthos = cvijet; u vezi sa izgledom kama M. arvense, sličnim zrnu pšecvijeta vrsta ovog roda. nice. Medicago: prema oblasti Medea, oda- Rubus: lat. ruber = crven; odnosi se na boju plodova nekih vrsta. kle se vjeruje da je porijeklo lucerke. Rumex: latinsko ime. Mentha: antičko grčko ime. Mercurialis: prema bogu Merkuru, Salvia: lat. salvare = spasiti, izliječiti; zbog ljekovitosti žalfije. kome legenda pripisuje otkriće ljeSambucus: grč. sambix = crvena boja kovitosti nekih biljaka ovog roda. minijuma, na koju liči sok ploda. Milium: lat. = proso. Sanguisorba: lat. = zaustavljač krvi. Nardus: grč. nardos = pramen; buseScleranthus: grč. = tvrd cvijet. nast rast biljaka. Senecio: lat. senex = starac; u vezi Odontites: grč. odous = zub. sa dlačicama papusa. Ononis: staro grčko ime. Orobanche: grč. orobos = grahorica, Setaria: lat. seta = oštra dlaka. Sherardia: prema engleskom botanianehein = udaviti. čaru W. Sherardu. Oxalis: grč. oxis = kiseo, hais = so; Sieglingia: prema prof. Sieglingu. u vezi sa kiselim ukusom biljke. Silene: grč. saliva = ljepljivi sekret iz Panicum: staro latinsko ime. nekih biljaka. Papilionaceae: papilio = leptir; familija leptirnjača, sa leptir&stim cvje- Sinapis: lat. = gorušica. Sisymbrium: grčko ime jedne biljke. tovima. Solanum: lat. solamen = smirivanje; Pastinaca: lat. pastus = hrana. u vezi sa sedalivnim osobinama. Pennisetum: lat. = nakostriješen. Sonchus: antičko ime. Petasites: grč. petasos = šešir; u vezi Sorghum: prema talijanskom imenu. sa oblikom širokih listova. Spergula: lat. = raštrkati se; u vezi Phalaris: grč. phalaros = sjajan; u raštrkavanja sjemena. vezi sa izgledom sjemena. Stachys: grč. = klas; cvast ovih biPlantago: staro latinsko ime. ljaka sliči na klas. Poa: grč. = trava ili krma. Poly gonim: grč. polys = mnogo, go- Stellaria: lat. stella = zvijezda; zbog zvjezdastog oblika krunica. natus = koljeno, čvor; u vezi sa Symphytum: grč. symphyo = srasti; vi?e izraženih koljenaca. 71 Reinik
Symphytum
1118
u vezi primjene biljaka ovog roda za liječenje (srašćivanje lomova kostiju). Taraxacum: od jednog starog arapskog imena. Thlaspi: staro gr x ko ime. Tragopogon: gr*. = kozja brada. Trifolium: lat. = trodjelni listovi.
Gracilis Tussilago: gr?., tussis = kašalj; u v c i sa upotrebom u liječenju. Urtica: lat. uro = paliti, goriti. Veronica: prema svetoj Veroniki. Vida: lat. vincire = uvijati, obavijati. Viola: staro latinsko ime. Viscum: lat. viscum = ljepak; u vezi ljepljivih plodova.
2. Značenje imena vrsta biljaka Imena vrsta biljaka su obično pridjevi gramatičkog roda, koji se slažu sa imenom roda biljaka. Tako, u vezi sa raznim imenima biljnih rodova, imena vrsta mogu biti: sativus — muški rod, sativa — ženski i sativum neutralni. Ili: arvensis — muški i ženski i arvense — neutralni. Pridjevi koji se završavajuj sa -ens, npr. procumbens, ostaju u sva tri gramatička roda. ascule: grč. a = ne, kaulos = stablo; communis: koji raste u kolonijama, bez stabla. običan. acetosellus: kiselkast. convolvulus: obavljen, spleten. acetosus: kisec. crispus: kovrdžav, kudrav. acris: oštar, ljut. cruciatus: krstolik. aestivus: ljetni, koji cvjeta u ljeto. cyanus: tamnoplav. agrestis: seoski. decumbens: polegli, ležeći. albus: bijel. dissectus: razrezan, duboko isječen. altissimus: visok, najviši. domesticus: domaći, odomaćen. amplexicaulis: koji okružuje, obgrljuje draba: staro ime za krijestu. stablo. dubium: sumnjiv. angustifolius: uskolisni. dumetorum: koji raste po živicama. anuus: jednogodišnji. dulcamara: gorkosladak. aparine: piijanjući, priljepljiv. dulcis: sladak. aquilinus: lat. aquila = orao; svijen durus: tvrd. kao orlov kljun. elatior: viši. arenarius: na pjeskovitim tlima. erectus: uspravan. arundinaceus: crvenkast. elongatus: izdužen. arvensis: poljski, što raste u polju. esculentus: jestiv. asper: hrapav, čekinjast. excelsior: lat. excelsus = visok; viši, autumnalis: lat. autumnum = pesen; U7Višeniji. jesenji. exiguus: mali, tanak, vitak. avicularis: avium = ptičji, služi za falcatus: srpolik, srpastog oblika. hranu pticama. farfara: od starog latinskog naziva za belladonna: ital. bella donna = lijepa konjsko kopito. žena; sok velebilja služio Talijan- ficaria: smokvastog oblika; odnosi se kama za ulepšavanje očiju (širenje na izgled listova. zjenica). flavescens: žućkast, od flavus = žut. biennis: dvogodišnji. foeminus: ženski. bistortus: dvostruko savijen, uvijen. foetidus: smrdljiv. bulbosus: lukovičast, s lukovicom. fructus: sa plodovima. caespitosus: pramenast, busenast. fruticosus: grmolik. campestris: lat. la campus = ravnica glomeratus: okruglast. polje; poljski, iz ravnice. glabra: glaber: gladak, go. caesius: sivoplav. glaucus: plavozelen, sivozelen. canadensis: kanadski. gracilis: vitak, skladan. capitatus: glavičast.
Gramineus
1119
gramineus: travolik. halepensis: ime prema gradu Alepu u Siriji. hederaceus: kao bršljan. hederaefolius: sa listovima kao u bršljana. helioscopius: koji gleda u sunce. herbaceus: zeljast. hirsutus: dlakav. hirtus: sa kratkim dlakama, čekinjast. hortensis: vrtni; lat. hortus = Vrt. incamatus: svježe obojen. intermedius: srednji. inermis: nenaoružan (bez pljeva, osja ili trnja). intybus: latinsko ime za cikoriju. laevis: gladak, ravan. lanatus: vunast. lanceolatus: kopljast. latifolius: širokolistan. leucanthus: sa bijelim cvjetovima. lividus: boje olova, plavkast. lobatus: režnjevit. longifolius: sa dugim listovima. luteus: žućkast. macrophyllus: krupnolistan. macrocarpus: krupnoplodan. maculatus: pjegav. majalis: majski, što cvjeta u maju. major, majus: veći. maximus: najveći. medius, medialis: srednji. micranthus: malih cvjetova. microcarpus: malih plodova. microphyllus: malih listova. millefolius: sa hiljadu listova. minor, minus: manji. mollis: mekan. montaneus: brdski. mollugo: mekan, nježan. multiflorus: mnogocvjetan. muralis: zidni. myosuroides: kao rep miša. napellus: mala repa; sa gomoljastim korijenom. napus: staro ime za repicu. neglectus: zanemaren; ranije nepriznat, nemoralis: što raste u gajevima. niger, nigra, nigrum: crn. nivalis, niveus: sniježnobijel. nocturnus: noćni, koji cvjeta noću. nodosus: sa zadebljalim koljencima, ili sa zadebljalim rizomima. 71 •
Tenuis
nudus: go. nutans: koji visi preko. oblongifolius: dugih listova. obtusifolius: tupolistan. odoratus: mirisan. officinalis: ljekovit, upotrebljiv. oleraceus: vrtno povrće; listovi su jestivi, kuhaju se. palustris: barski. parviflorus: sitnocvjetan. patens: koji se širi, puzajući. patulus: raširen. perennis: višegodišnji, trajan. persicarius: s listovima sličnim breskvinim. pilosus: mekano-dlakav. pinnatus: perast. podagraria: zglob stopala; u vezi sa korištenjem za kostobolju. polycarpus: mnogoplodan. politus: gladak. pratensis: livadski. procumbens: ležeći, povaljan. prostratus: ležeći, polegao. pubescens: pahuljast. purpureum: purpurnocrven. racemosus: grozdast. ranunculoides: sličan žabnjaku (Ranunculus). rapa: rtaro latinsko ime za repicu. repens: pužući. reptans: koji puže i zakorjenjuje. rhoeas: antičko ime za mak. rotundifolius: okruglolisni. ruber, rubra: crven. sanguinvus: crven kao krv. sativus: kultiviran, koji se uzgaja. segetum: koji raste u kukuruznom polju. sepium: koji raste po plotovima i ogradama. serotinus: kasni, kasno cvjetajući. sessilis: sjedeći, bez peteljke ili drške. somniferus: koji uspavljuje. spinosus: trnovit. spontaneus: samonikao, divlji. sterilis: neplodan, sterilan. stoloniferus: koji ima stolone (vriježe). strigosus: sa krutim dlačicama. sylvestris: šumski, što raste u šumama. temulentus: pijan. tenuis: vitak, tanak.
Tricolor
1120
tricolor: trobojan. trifolium: trolistan. trivialis: običan. tuberosus: gomoljast. uliginosus: močvarni, koji raste u močvarama. urens: koji pali, žari. »ero, vernalis: proljetni, koji cvjeta u proljeće. verticillatus: pršljenast. verus: pravi. vilosus: kudrav, čupav, maljav. vineale: vinogradski. violaceus: ljubičast. virens: zelen. viridis: zelen. vitalba: bjelocvjetna. vulgaris: običan, opšti, rasprostranjen.
3. Ostali nazivi
ahenija: roška, mali suhi plod nepucavac, sa jednom sjemenkom. alpinski pojas: planinski pojas. areal: oblast rasprostranjenja. aurikule: roščići na sastavu liske i rutevca lista trava. brdkteola: listić u pazuhu kojeg se razvija cvijet. edajski faktori: ekološki činioci koji se odnose na zemljište (grč. edafos — = zemljište). ekologija: nauka koja proučava odnose između živih bića i spoljne sredine (grč. oikos = okolina, logos = nauka). habitus: lat. = izgled, oblik; vanjski oblik stabla ili biljke. haustorije: organi za sisanje kod parazita. herbiciđi: hemijska sredstva za uništavanje korova. humus: organska materija zemljišta. kompetitor: takmac, konkurent za životni prostor, hranu itd. hosmopoliti: organizmi rasprostranjeni po gotovo cijelom svijetu (grč. kosmos = svijet, poleo = stanujem). krio/Una biljka: koja podnosi niske temperature. kserofiti: biljke koje podnose sušu (grč. xeros = suh, phyton = biljka). kunađra: vidi „papus". latice: listovi vjenčića cvijeta (petala).
Vegetativno razmnožavanje ligula: jezičac ili tanak kožasti dio na granici rukavca (vagine — dijela koji obuhvata stabljiku) i plojke lista mnogih vrsta trava. lijane: biljke sa dugim tankim stablom, koje pužu ili se penju (povijaju) uz druge biljke ili neke podloge. montani pojas: brdski pojas. nitrofilna biljka: koja treba mnogo azota. nođij: koljence, čvor na stabljici. palištiči: zalisci. papus: čuperak finih dlačica ili bodljika (metamorfozirana čašica na plodu, pomoću koje se neki plodovi šire vjetrom ih4 životinjama). parazit: biljka (ili drugi organizam), koja živi na tijelu (ili u tijelu) drugog organizma i hrani se na njegov račun. perem: višegodišnji (perennis = trajan). populacija: zbir organizama iste vrste na jednom staništu. radix = korijen. rizom: podanak, podzemno stablo, iz čijih koljenaca izbijaju koijenovi. ruderalna staništa.' nepoljoprivredne površine pod uticajem čovjeka: dvorišta, đubriSta, putevi, pruge3 nasipi, međe, smetljišta itd. sMofite: biljke sjenovitih staništa. sinonim: drugo ime za istu vrs*u. species: vrsta. stolon: nadzemne vriježe kao oblik puzajućeg stabla ili neke vrste podzemnog izdanka (grč. stolos = pratnja). subalpinski pojas: pretplaninski pojas. subspecies: podvrsta. supstrat: podloga. terminalan: vršni (pup, cvijet i si.). termofilna biljka: koja treba dosta toplote, a ne podnosi hladnoću. tobolac: čahura, kapsula, plod pucavac sa više sjemenki. vegetacija: sav biljni pokrivač u jednoj oblasti. vegetativno razmnožavanje: nesporno razmnožavanje biljaka (za razliku od spornog, generativnog) pomoću rizoma, reznica, korijena, gomolja itd.
Stručni izrazi iz oblasti kontrole kvaliteta Accuracy — tačnost; preciznost Appearancy — spoljni izgled materijala ili proizvoda Bad — loš; rđav ~ product — loš proizvod ~ quality — loš kvalitet Batch — partija proizvoda; serija Bin kvtija u kojoj se nalaze komponente pri izradi Borderline case — granični slučaj; slučaj kada postoji dilema da li da se proizvod prihvati, jer je kvalitet na donjoj granici tolerancije Classification — sortiranje proizvoda; klasiranje prema stepenu kvaliteta proizvoda Check — provera; kontrola; proba
Contour — oblik; profil Control chart — formular u koji se unose rezultati kontrole kvaliteta Cost /costs/ — trošak; cena proizvodnje Crack — naprslina; pukotina Crib — kutija u koju se odlaže proizvod ili obrađeni deo Curve — kriva linija; dijagram frequency distribution ~ — kriva linija koja pokazuje raspored učestanosti pojave neispravnosti; dijagram kvaliteta proizvodnje D Defect — oštećenje; neispravnost; nedostatak; proizvod koji ne odgovara kvalitetu canceled ~ — skriveni nedostatak; nedostatak koji se ne može ustanoviti standardnim metodama kontrole kvaliteta, ali se pojavljuje u toku upotrebe proizvoda
Defect
1122
surface ~ — nedostatak koji se može uočiti na spoljnjoj površini materijala ili proizvoda Defective product — oštećen, neispravan proizvod Design — nacrt; skica; plan; oblikovanje Deviation — odstupanja od kvaliteta standard ~ — srednja vrednost odstupanja od kvaliteta; prosečno odstupanje Ductility — otpornost na kidanje; elastičnost Durability — trajnost proizvoda E Error — greška allowable ~ — dozvoljena greška Estimate — proceniti Estimates — procena; ocenjivanja Extraneous factor — spoljni faktor koji utiče na kvalitet Fatigue — zamor materijala Final use — namena Fissure — pukotina; procep Flash point — tačka zapaljivosti Flaw — neispravnost; mesto na kojem se nalazi neispravnost na materijalu ili proizvodu; fabrička greška Flexibility — elastičnost; savitljivost Fraction defective — decimal koji označava procent proizvedenih komada koji odstupaju od zahtevanog kvaliteta Frequency — učestanost pojave defekata
Inspection
Gage /gauge/ — instrument za merenje neke fizičke veličine Gaging — merenje; kontrola Impurity — nečistoća; primesa Inspection — kontrola; pregled ~ device — uređaj za kontrolu kvaliteta ~ method — metoda za utvrđivanje kvaliteta ~ record — zapis o rezultatima kontrole kvaliteta ~ point — mesto u procesu proizvodnje na kojem se obavlja kontrola kvaliteta central ~ station — odeljenje u kojem se vrši celokupna kontrola kvaliteta floor ~ point — mesto kontrole kvaliteta na istom nivou na kojem se dovršava neka tehnološka operacija posle koje se zahteva kontrola kvaliteta incoming material ~ — kontrola kvaliteta ulaznog materijala (delova) final ~ — krajnja kontrola; kontrola gotovog proizvoda output standard percentage ~ — kontrola srednje vrednosti škarta na kraju proizvodnje visual ~ — kontrola kvaliteta posmatranjem degree of ~ — stepen kontrole kvaliteta volume of ~ — obim kontrole kvaliteta minimum amount of ~ — najmanji obim kontrole potreban da se utvrdi da materijal ili proizvod odgovara željenom kvalitetu
Inspection
1123
statistical methods of ~ — statističke metode kontrole; kontrola na osnovu računa verovatnoće strategic location of ~ point — najpogodnije mesto kontrole kvaliteta sa gledišta ekonomičnosti Law — Loss — ~ — ~ — Lot —
of probability zakon verovatnoće gubitak in weight gubitak na težini in quality gubitak u kvalitetu partija materijala (proizvoda) M
Manufacturing — proizvodnja ~ conditions — usloviodvijanjaproizvodnogprocesa ~ costs — troškovi proizvodnje ~ process — proces proizvodnje economics of ~ — ekonomika proizvodnje Market requirements — zahtevi kvaliteta koje postavlja tržište Measuring — merenje ~ instruments — merna instrumentacija Measurable characteristics — osobine proizvoda ili materijala koje se mogu izmeriti Observation — posmatranje, vizuelna kontrola Operation — radni postupak u toku proizvodnog procesa; operacija ~ method — metod rada
Quality
Performance — makfimalne mogućnosti ili osobine nekog proizvoda; stepen do kojeg se materijal ili proizvod može koristiti bez njegovog oštećenja Product — proizvod end use of ~ — namena proizvoda; krajnja upotreba proizvoda I reduction — proizvodnja continuous process ~ — proizvodnja koja se odvija uz pomoć neprekidnog proizvodnog procesa na duže vreme job ~ — proizvodnja koja se menja po potrebi; svaki put se menja proizvod line ~ — serijska proizvodnja na traci mass ~ — proizvodnja u velikim količinama ~ control — kontrola procesa proizvodnje; upravljanje procesom proizvodnje Proficiency — znanje; stručnost Property — svojstvo; lična osobina; svojina Quality — kvalitet ~ control — kontrola kvaliteta ~ consciousness — svest o kvalitetu ~ requirement — zahtev u vezi kvaliteta ~ level — nivo kvaliteta ~ degree — stepen kvaliteta ~ standard — etalon kvaliteta; kvalitet koji odgovara određenim zahtevima
Quality
1124
~ spesifications — specifikacija kvaliteta; opis željenog kvaliteta; zahtev
good ~ — dobar kvalitet
inferior ~ — niži kvalitet; loš kvalitet high ~ — visok kvalitet Range — opseg; domen; raspon Raw material — sirovina Reject — odbaciti Resistance — otpornost
Sample — uzorak
discrete ~ — uzorak sastavljen od posebnih delova representative ~ — uzorak koji sa dovoljnom verovatnoćom predstavlja srednju vrednost kvaliteta serije ili grupe proizvoda od kojih je odabran stratified ~ — uzorak koji je predstavnik većeg broja uzoraka uzetih sa raznih slojeva ili mesta na materijalu unique ~ — jedinstveni, neponovljivi uzorak čije se osobine nikada ne ponavljaju u potpunosti Sampling — uzorkovanje; uzimanje uzoraka acceptance ~ — uzorkovanje materijala ili proizvoda prilikom prijema percentage ~ — uzimanje uzoraka materijala ili proizvoda procentualno od broja, serije ili partije random ~ — proizvoljno uzimanje uzoraka; uzimanje uzoraka nasumice ~ plan — plan uzorkovanja
Variable
Tolerance ~ inspection tables — tabele u koje se upisuju rezultati ispitivanja uzoraka i način uzorkovanja Salvage — spašavanje ~ methods — metode za najbolje iskorišćenje defektnih materijala ili proizvoda Standard — etalonski kvalitet; određen kvalitet koji se unapred utvrđuje merenjem ili procenom Scrap — škart; defektni proizvod Seconds — kvalitet drugog reda Shape — oblik; profil Speed — brzina Split — pukotina; procep; rascep Squeak — škripa Strenght — čvrstina; čvrstoća tensile ~ — čvrstoća na kidanje Specimen — primerak; uzorak Statistical quality control method — statistički metod kontrole kvaliteta Test — ~ — ~ —
ispitivanje; proba; provera for longevity ispitivanje trajnosti proizvoda for performance ispitivanje maksimalnih karakteristika proizvoda ~ for properties — ispitivanje svojstava proizvoda mechanical ~ — ispitivanje mehaničke izdržljivosti; mehanička provera Tolerance /tolerances/ — dozvoljeno odstupanje od Optimalnog standardnog kvaliteta
V
'ti
Variable /variables/ — promenljiva veličina ~ factor — promenljivi faktor koji utiče na kvalitet assignable ~ — poznati promenljivi faktori koji nastaju tokom procesa proizvodnje (npr., promena tačnosti mernih instrumenata) chance ^ — slučajni promenljivi faktori; faktori Čiji uzrok ne leži u samom proizvodnom procesu Viscosity — viskoznost; otpornost na razvlačenje
A
BP
rA Y8 E s
z l
H n 0 8I t KX
A X M [X
Zone of acceptability
1125
alfa beta gama delta epsilon zeta eta teta jota kapa lambda mi
I
W Waste — otpaci Wear — habanje Weight — težina
Zone of acceptability
— oblast dozvoljenih odstupanja od optimalnog standardnog kvaliteta u čijim granicama proizvod ili materijal zadovoljava po kvalitetu
GRČKI ALFABET*
N v O o
n n
p p S a T T
T V m
X x
n u
ni ksi omikron Pi ro sigma tau ipsilon fi hi psi omega
»Izgovor se odnosi na starogrčki jezik koji se u nauci upotrebljava. U novogrčkom ima razlika: beta je vita, eta je i ta, teta je tita itd.
1127
Chopper
Baffle 1 — jednostruki svetlosni oklop koji služi za sprečavanje uticaja okolne svetlosti na merenja koja se vrše na optičkoj klupi između emitera i detektora. Band gap — razlika energije između provodnih slojeva i valentnih slojeva nekog materijala (tehnika pcluprovodnika). Blackbody — radijator i apsorber svetlosnog zračenja, efikasnosti 100%, koji se uzima kao etalon u svim merenjima zračenja svetlosti i fotometriji, koji se naziva „crno telo". Blackbody luminous efficiency — efikasnost užarenog crnog tela u funkciji temperature, izražena jedinicama vidljive svetlosti. Boltzmann's konstant (k) — Bolcmanova konstanta zračenja k = 1,38 x IO"« j / ° K (1.38 x IO" 1 6 ergfK) u SI sistemu. Br — jedinica mere svetlosnog osvetljaja površine u W/(sr x m 2 ). Jedinica starog sistema, nazvana radiansa, izražavana je u 2 W/(sr x cm ). Brightness — osvetljaj pcvršine intenzitetom svetlosti po jedinici površine, bilo u jedinicama (Lambert-stopa), bilo u jedinicama SI sistema (lx). U fotometriji se taj izraz naziva sjajem svetlosnog izvora.
losti frekvencije 5,4 x IO14 Hz (5550 A) koje zrači crno telo na temperaturi očvršćavanja platine (2046/2), što je ekvivalentno iznosu izračene energije od 1/683 W po steradijanu (sr). Candela/cm2—cd/cm2 — stara jedinica sjaja svetlosnog izvora, zvana „stilb".
Baffle
Stručni izrazi iz oblasti optoelektronike 4*
A-angstrom — oznaka stare jedinice za merenje talasne dužine — angstrem Absolute spectral response — odgovor uređaja (izlazni signal) u zavisnosti od talasne dužine svetlosti pri apsolutnim nivoima njihovih intenziteta Angstrom /A/ — stara jedinica dužine, korišćena posebno u fizici za merenje talasne dužine elektromagnetskih talasa 1 A = 10~10 m = 10~4(xm = 3,937 x IO" 9 in. U SI sistemu ova jedinica je zabranjena. Angular alignment — ugaona podešenost; odstupanje optičke ose uređaja od mehaničke ose optičkih uređaja Apostilb — jedinica za merenje sjaja ili bljeska savršeno difuzne površine svetlosnog izvora, koji emituje svetlosni fluks od 1 lm/m2, a što odgovara osvetljaju od 1 lx. 1
apostilb =
• stilb, n X IO4 (stilb = cd/cm2), jedinica stilb je stara jedinica i ne koristi se u novom SI sistemu, dok se lm (lumen), lx (luks) i
cd (kandela) koriste. Jedinica koja bi odgovarala apostilbu u SI sistemu naziva se USA „nit", tj. (cd/m2) što je veće od apostilba (re) puta. Area source — izvor svetlosti čiji je prečnik veći od jedne desetine rastojanja između izvora i detektora. Axial intensity (Io) — maksimalna jačina svetlosti koju emituje svetlosni izvor, a koja se prostire duž ose prostornog ugla, upravno na površinu nekog detektora. Jedinice: lm/sr (u fotometriji) i W/sr (u radiometriji), gde su lm (lumen), sr (steradijan). B (odnosno Bi) — fotometrijska jedinica u engleskom sistemu mera, koja se koristi za merenje sjaja odnosno osvetljaja neke površine, u starim jedinicama mera (lumen/steradijan) /kvadratnoj stopi tj. (lm/sr)/ft2, odnosno u jedinicama Lambert-stopa (foot-Lamberts), ili u SI sistemu u jedinicama lx, odnosno metar-candela.
Candela (cd) — Kandela (cd) — sveca, fotometrijska jedinica SI sistema za određivanje jačine svetlosnog izvora — odnosno intenziteta svetlosti izražena u jedinicama lm/sr — odnosno W/sr. Definicija cd: intenzitet svetlosnog izvora monohromatske svet-
(1/TC) • candela/cm 3
— stara jedinica sjaja svetlosnog izvora, zvana „lambert" u engleskom sistemu mera. (l/°)7t. candela/ft2 — stara jedinica sjaja svetlosnog izvora koja se široko koristila u SAD, a koja se naziva „Lambert-stopa", u engleskom sistemu meia. Candela/m2 — cd/m2 — jedinica osvetljaja nazvana „nit" u SAD. (l/7t) • candela/m2 — jedinica sjaja ili osvetljaja svetlosnog izvora, nazvana „apostilb". 1 1 apostilb = stilb-a 4 TI; X I O Candle /international candle/ — stara međunarodna jedinica intenziteta svetlosti — „međunarodna sveca" izražena u lm/sr, def inisana kao određeni deo srednje vrednosti horizontalne komponente svetlosti koju emituje grupa od 45 sijalica sa ugljenim vlaknom, koja se čuva u Birou za standarde. Cgs system /cgs/ — stari sistem mernih jedinica (santimetar, gram, sekunda) zamenjen 1. 1981. godine novim SI sistemom (metar, kilogram, sekunda, amper, kelvin, kandela, mol), koji je prihvaćen u ćelom svetu. „Chickenwire" — videti pod „optički mozaik". Chopper — elektromehanički ili elektronski uređaj koji izaziva periodično prekidanje snopa infracrvene ili
Chopper
1128
vidljive svetlosti u cilju ostvarivanja impulsne karakteristike snopa. C.LE. — Internacionalna komisija za pitanja iz oblasti svetlosti i svetlometrije. Cladding — u optici svetlovoda (fiber optika) liveni zaštitni sloj ili pokrivač vlakana svetlovoda, obično od stakla nižeg indeksa prelamanja od provodnog jezgra svetlovoda. Coherent radiation — svetlosni talasi zračne energije koji su neprekidno u istoj fazi — zračenje jedne talasne dužine, tj. frekvencije. Color temperature — ekvivalentna temperatura crnog tela, izražena u °K nekog crnog tela čija je distribucija talasnih dužina (boja) najpribližnija distribuciji necrnog tela koje se meri, te na taj način definiše njegovu spektralnu gustinu energije. Conduction band — delimično prazan energetski sloj koji ima nosače elektronskih naboja (tehnika poluprovodnika). Coulomb /C/ — električni naboj koji predstavlja zbir osnovnih elementarnih naboja elektrona ili protona čiji broj iznosi 6,25 x IO 18 , koji je prisutan u nekom dielektriku ili na površini metala (statika). Kulon je jedinica naboja u SI sistemu. Critical angle — upadni ugao svetlosnog zraka u odnosu na normalu neke površine pri kojem se svetlost reflektuje sa te površine. Cross talk — (1) međusobno mešanje informacija iz dva susedna kanala koji nose informacije; (2) u fiber optici označava probijanje svetlosti iz jednog vlakna svetlosti u drugi, što se može sprečiti povećanjem debljine zaš-
Edge response titnog sloja svakog pojedinačnog vlakna.
D
D
— videti „optička gustina" Dark current — „mirna struja" — struja foto-detektora kada je on u potpunom mraku. Decollimated light — difuzno rasejani svetlosni zraci uzrokovani nesavršenostima na optičkim graničnim površinama ili na optičkoj rešetki. Depletion region — „ispražnjena oblast", u kojoj je gustina nosača električnih naboja zanemarljiva u odnosu na koncentraciju nečistoća (tehnika poluprovodnika). Depth of focus — tačka na nekoj površini u kojoj lik postaje izoštren (jasan). Detector quantum efficiency — odnos broja stvorenih nosača naboja i broja apsorbovanih fotona u fotodetektoru. Dispersion — odnosi se na promenu indeksa prelamanja datog materijala u zavisnosti od talasne dužine svetlosti — rasejane svetlosti. Duty cycle — u impulsnoj tehnici označava odnos širine impulsa i periode ponavljanja impulsa. Duty factor — decimalni ekvivalent odnosa širine impulsa i periode izračunat množenjem broja impulsa u sekundi širinom impulsa. E
— fotometrijska jedinica osvetljaja u engleskom sistemu, izražavana u jedinicama (lm/ft2), korišćena u SAD pod nazivom „stopa-sveća" (foot-candle). Edge response — mera razlaganja slike (rezolucija slike) i karakteristike kontrarta fiber optičkog sistema.
Electroluminescence
1129
Electroluminescence — pretvaranje električne energije u svetlost — elektroluminiscencija. Electron amplification — emisija sekundarnih elektrona koji nastaju kada primarni elektroni pogađaju neku površinu. Electron-volt /eV/ — (1) energija elementarne čestice koja nosi elementarni električni naboj (e = 1,602 x IO" 1 9 C), a koja je ubrzana električnom silom pri prolazu kroz razliku potencijala od 1 volta; (2) energija čestice koja iznosi 1 eV = 1,602 x IO" 1 9 J (Džaula). Emittance — (1) snaga koju zrači jedinica površine; (2) emisiona energija u radiometriji (W/m2) koju zreči jedinica površine; (3) emisioni fluks svetlosti u fotometriji (kn/m2) po jedinici površine; osvetljaj (bc). Emitters — jedna od dve glavne grupe optoelektronskih uieđaja, koja emituje generisanu zračnu energiju kada se ekscistira električnim putem. English system — engleski sistem mera (stopa, finta, sekunda) koji se prvenstveno koristio do sada u SAD. Erg /erg/ — (1) stara jedinica u cgs sistemu za merenje rada; (2) stara jedinica u cgs sistemu koja predstavlja rad sile od 1 dyn-a na putu od 1 cm dužine, a koji je ekvivalentan energiji od 6,25 x 10 10 eV; u SI sistemu erg se ne koristi već J (Džaul); 1 J = 10-' erg. Extramural-absorption cladding — drugi sloj za pokrivanje spoljne površine vlakna svetlovoda, a koji je izrađen od neprovidnog materijala, u snopu vlakana nekog optičkog sistema u cilju apsorpcije svetlosti koja pada pod većim uglom od dozvoljenog.
Foot-Lambert
Faceplate — ulazna površina svežnja vlakana fiber optičkog sistema, zatopljenih međusobno, čija je površina veća od nekoliko kvadratnih centimetara i osa upravna na površinu slike. Fiber optics — grana nauke koja se bavi prenosom ili prostiranjem svetlosti kroz svetlovode načinjene od staklenih ili plastičnih vlakana. Flux — u optoelektronici fluks predstavlja broj fotona koji prolaze kroz neku površinu u jedinici vremena. Izražava se jedinicama lm (u oblasti fotometrije), ili u W (u oblasti radiometrije merenje intenziteta zračenja). Flux density /H/ — fluks po jedinici površine u pravcu normale na površinu, ili broj fotona koji prolazi kroz jedinicu površine u jedinici vremena. Flux intensity — fluks po jedinici prostornog ugla. F /number — (1) izraz koji karakteriše moć sakupljanja svetlosti od strane nekog sočiva; (2) aproksimativna vrednost odnosa A/A, gde je A prečnik sočiva, a A fokalna dužina. Foot-candle /ft-c/ — jedinica gustine svetlosne snage u oblfsti vidljive svetlosti, ili osvetljaj neke površine, preciznije csvetljaj površine jedne kvadratne stope na kojoj je homogeno raspoređen svetlosni fluks u iznosu od 1 lm, tj. osvetljaj od 1 lm/ft2. Foot-Lambert /ft-L/ — (1) jedinica gustine svetlosne snage u oblasti vidljive svetlosti, zahvaćene prostornim uglom; (2) fotometrijska jedinica osvetljaja (sjaja) koja iznosi 1 ft-L = 1 /n • cd/ft*
Frit
1130
Frit
— fino samleveno staklo za cementiranje stakla na metal ili staklo. Ft-c /ft-c/ — vidi foot-candle. Ft-L /ft-L/ — vidi foot-Lambert. GaAs, GaAsP, GaP — materijali koji se najčešće korifte kao emiteri svetlosti, galijum arsenid (GaAs), galijvm arsenid fosfid (GaAsP), i galijum fosfid (GaP) za crvenu, žutu i zelenu boju, ali se i drugi materijali pripremaju u okviru težnje da se proširi broj raspoloživih boja i alternativa svetlosnih izvora u boji.
H
H
— količina izračene svetlosti, tj. gustina fluksa izračene svetlosti u W/m2 (radiometrija) ili W/cm2 u starom sistemu mera. Hole-electron pair — individualna jedinica koja se sastoji od nosača naboja, i to jednog pozitivnog (praznina) i jednog negativnog (elektron).
Io Ir
— fotometrijska jedinica jačine svetlosnog izvora ili svetlosti izražena u (lm/sr), odnosno (cd). — videti „axial intensity".
— jačina svetlosti izražena u jedinicama W/sr (radiometrija). Illuminance — videti „luminous flux" Illumination — (1) gustina svetlosnog fluksa na nekoj površini, odnosno osvetljaj ili osvetljenost 2površine u jedinicama (lm/m ) odnosno (lx) ili (fot), kao i u starim siste-
Joule
mima (lm/cm2), odnosno lm/it2 u engleskom sistemu mera; (2) Gsvetljenost jedinične površine na jediničnom odstojanju od izvora jediničnog intenziteta, izražena u jedinicama „metar-sveća" (m—cd) ili (lx), kao i „stopa-sveća" (lm/ft2). Illumination sensitivity — odnos električne struje, proizvedene fotoefektom i ulazne svetlosne energije, merene na ulaznoj površini fotodetektora. Image inverter — sočivo, ogledalo, vlakno svetlovoda ili neki drugi uređaj za okretanje ravni slike za unapred određeni ugao. Imagescope flexible — uređaj sa svetio vodom od vlakana (fiberoptika) za prenos slike, namenjen prenosu slika duž savitljivih, promenliivih i drugih linija prenosa. Incident — pad, udar o zemlju ili udar o neki predmet. Infrared radiation /r/ — elektromagnetsko zračenje čija je frekvercija ispod 4,28 x IO14 Hs, tj. talasna dužina iznaa 7 x 10~7 m (7000 A), koja spada u oblast ispod oblasti vidljive svetlosti. Irradiance — količina izračene svetlosne energije koja pogađa neku površinu, izražena u (W/m2) ili (W/cm2) koja se koristi u radiometriji kao ekvivalent fotometrijskoj jedinici osvetljaja (lm/m2). Joule IJI — izvedena jedinica rada, energije u SI sistemu koja 2ima dimeraije N • m ili kg • m /s 2 , naziva se „džaul" ili „džul", a u odnosu na jedinice starog sistema „cgs" unosi IO7 erg-a. 1 J/s je jedinica snage vat (W).
Lambert
1131
Luminous flux
Lumen /lm/ — jedinica svetlosnog fluksa koji se — fotometrijska jedinica za mereprostire u jediničnom prostornje osvetljaja — (lx) u SI sisnom uglu, steradijanu (sr) od 2 temu, (lm/cm tj. Lambert) v uniformnog tačkastog izvora svet2 starom cgs sistemu ili (lm/ft — losti, jačine 1 svece (kandele — stopa Lambert) u engleskom siscd). temu mera. Lumen per square foot /lm/ft2/ — (1) jedinica osvetljaja u englesX — talasna dužina svetlosti. kom sistemu (lm/ft2 = footLambert /L/ -candle); — (1) mera površinskog sjaja ili (2) stopa-Lambert. osvetljaja koja je jednaka Lumen per square cm /lm/cm2/ 1/re x cd/cm2; — jedinica osvetljaja — Lambert, (2) jedinica osvetljaja savršeno koja je u „cgs" sistemu ekvivadifuzne površine u „cgs" sislentna jedinici „fot"; temu, koja zrači ili reflektuje 1 fot = IO" 4 lx. svetlosni fluks od 1 lm/cm2. Lumen per square meter /lm/m2/ Lambertian Source — jedinica u SI sistemu za merenje — Lambertov izvor, izvor čiji je osvetljaja površine koja se naziva fluks svetlosti proporcionalan lux (lx), odnosno metar-sveća. kosinusu ugla u odnosu na nor- Lumen per steradian / I I / malu i koji ima podjednaki sjaj — jedinica intenziteta svetlosnog kada se posmatra iz bilo >og izvora — candela (cd). pravca. Luminance /BL > L/ LED — fotometrijska jedinica osvetljaja — skraćenica od „light emitting definisana kao jačina svetlosti u diode". datom pravcu po jedinici projekLight tovane površine (radiometrijski — elektromagnetsko zračenje talasekvivalent ove jedinice je „ranih dužina koje ulaze u vidljivi diance"). spektar zračenja. Luminescence Light conduit /guide/ — svojstvo nekih materijala da emi— savitljiv nekoherentni snop vlatuju svetlost (elektronsko zrakana za prenos svetlosti. čenje) kao odgovor na spolj mi Light current stimulaciju. — struja prouzrokovana u spoljnjem Luminous efficacy kolu detektora koji je izložen — odnos svetlosnog fluksa i odgosvetlosti. varajućeg fluksa zračenja enerLight emitting diode gije na određenoj talasnoj dužini — poluprovodnifka dioda sa tačkasizražena u jedinicama lm/W. tim spojem, koja emituje svetlost, i tj. elektronsko zračenje kao pos- Luminous efficiency — sposobnost svetlosnog izvora da ledicu rekombinacije nosača nastimuliše oko. boja, odnosno prolaza struje kroz diodu u neprovodnom smeru. Luminous energy — energija u vidu vidljivog zračeSvetlosna dioda je mnogo pouznja. danija i otpornija od sijalice sa užarenim vlaknom, ili od neon- Luminous flux ske lampice, a može se koristiti — fluks svetlosnog zračenja u oblasti spektia vidljivog zračenja, i u oblasti megaherca. koji se izražava u jedinicama Lm /lm/ lumen (lm). — lumen, jedinica svetlosnog fluksa.
Luminous flux density
1132
Luminous flux density — gustina ffcksa zračenja talasne dužine koja spada u opseg vidljive svetlosti, izražena jedinicama „stopa-sveća" ili lux (lx). Jedan vat zračne snage je ekvivalentan 683 lumena (kn) na talasnoj dužini koja odgovara najvećoj osetljivosti čovečijeg oka, tj. 0,555 x 10~8m, odnosno 5,4 x IO 14 Hz (žuto-zelena svetlost). Luminous intensity — svetlosni fluks emitovan po jedinici prostornog ugla, odnosno jačina svetlosti izražena jedinicama kandela (cd). Lux /lx/ — jedinica svetlosnog osvetljaja površine koja zrači ili reflektuje svetlost (ima dimenzije lm/m2 ili „metar-sveća" — me). M Mks /mks/ — metrički sistem mera (metar, kilogram, sekunda) koji je poslužio kao osnova internacionalnog SI sistema mera, koji je isključivo u važnosti od 1. I. 1981. godine. Mae West system — kruta komponenta fiber optike čija je jedna sekcija dužine sa manjim prečnikom, a koja deluje kao efikasno sredstvo za smanjenje ulaznog ugaonog otvora sistema ili numeričkog otvora. Magnification — u optici, ako se odnosi na sočivo, predstavlja numerički odnos dimenzija lika i predmeta (izvora svetlosti). Majority carriers — nosači naboja koji formiraju provodnu zonu u uslovima termičke ravnoteže; kod poluprovodnika n-tipa to su elektroni, a kod p-tipa „praznine". Meridional ray — zrak svetlosti koji prolazi kroz osu svetlovoda (vlakna) usled
Nit
refleksije na unutrašnjoj površini oboda vlakna (za razliku od kosog reflektovanog zraka koji ne prolazi kroz osu vlakna). Meter — osnovna merna jedinica SI sistema 1 m = 100 cm = 39,37 inča (cola). Meter candela /me/ — videti pod ,,lux". Micron (ji) — stara jedinica dužine koja se koristila za merenje talasne dužine, a koja iznosi IO" 6 m. U novom SI sistemu mora da se piše kao ((im) tj. mikrometar. Minority carriers — elektroni kod poluprovodnika p-tipa ili „praznine" kod n-tipa. ML /mL/ — mili Lambert. Mobility — brzina kretanja nosača naboja po jedinici primenjenog električnog polja. Modulation transfer function /MTF/ — matematički izraz koji se odnosi na mogućnost nekog sistema da prenese jedinične informacije (bitove) pri čemu je veličina bita izražena u broju linijskih parova po milimetru. Monochromatic (radiation) — svetlosno zračenje jedne boje, tj. jedne talasne dužine ili veoma uskog pojasa talasnih dužina. Multifiber — koherentni snop zatopljenih pojedinačnih vlakana koji mehanički deluje kao jedinstveno vlakno svetlovoda. N Near infrared — svetlosno zračenje, nevidljivo za ljudsko oko, koje je blisko crvenom kraju vidljivog spektra. Nit /nit/ —• jedinica svetlosnog osvetljaja ili sjaja koja se u SAD koristi umesto jedinice (cd/m2).
Noise-equivalent
1133
Photo current fall time
Opto coupler Noise-equivalent power /NEP/ — svetlosna dioda koja emituje in— (1) količina svetlosti koja pada fracrvenu svetlost ili vidljivu na fotodiodu, a koja proizvodi svetlost, koja je sa fotodetektosignal jednak nivou „šuma", rom ugrađena u zajedničko kukoga u svojoj unutrašnjosti gećište u jednom komadu poznaneriše fotodioda; tom pod imenom; optički pre(2) minimalni nivo signala koji kidač, fotonska sprega, optički se može detektovati. razdvajač, razdvajač sa optičkom Non-coherent radiation spregom, opto-rele i si. Ov<.j — talasi zračenja koji nisu u fazi sklop zamenjuje sprežne transizmeđu sebe u prostoru i/ili formatore između stepena pojavremenu. čavača ili releje, kao i sklopove Numerical aperture /N.A./ za spregu ili povratnu spregu u — izraz za moć obuhvatanja svetelektronskim kolima. losnog fluksa, koji je matematički Optoelectronics jednak sinusu polovine ugla ko— tehnologija koja povezuje polunusnog ulaznog otvora. Nomiprovodnifku elektroniku i opnalna vrednost se izračunava iz tiku. izraza (N* — N*) 1 /2, gde su Na i N3 indeksi prelamanja materijala i obloge, respektivno. Pošto moć razlaganja ili stepen — radiometrijska jedinica zračnog prenosa mora znatno da opadne fluksa svetlosti izražena u vakada se izraz približava nomitima. nalnoj vrednosti, to je efektivni Packing fraction „numerički otvor" uvekmanji od — deo površine koju zauzima matenominalne vrednosti; željeni rerijal jezgra provodnih svetlosnih zultati učinka moraju biti brižvlakana u optičkom mozaiku. ljivo specificirani da bi se odre- Peak spectral emission dila vrednost efektivnog „nu— odnosi se na emisiju zračenja na meričkog otvora". talasnoj dužini pri kojoj izvor zračenja ima maksimalnu izlaznu O snagu (jedinice u SI sistemu (xm Opacity (l/t) i u starom sistemu A ili |x). — (1) upadni fluks u odnosu na Phonon preneti fluks zračenja izražen — iznos termalne energije koji može kao njihov odnos; pomoći u opisu termalne vibra(2) recipročna vrednost faktora cije kristalne rešetke. prenosa. Phot /phot/ Optical density /D/ — jedinica osvetljaja u starom ,,cgs" — logaritam odnosa količine ulazne sistemu mera koji iznosi 1 svetlosti i prenete svetlosti. lm/cma. Optical mosaic Photo current fall time /it/ — konstrukcija svetlovoda kod koje — vreme odgovora fotodetektora su svetlovodna vlakna grupisana na impulse svetlosti tj. vreme i razuđena tako da čine površinu potrebno da generisana fotokoja u opštem slučaju ima neku struja detektora spadne sa vredvrstu ili tip „nesavršenosti" koja nosti 90% na 10% posle presse odražava na granicama podtanka svetlosnog impulsa, u usgrupa, pri čemu se ovi granični lovima stabilnog napona napauslovi nazivaju (po engleskim janja, otpora opterećenja i amautorima) u originalu „chicken bijentne temperature. wire". 72 Re«nik
Photo current rise time
1134
Photo current rise time /tr/ — vreme odgovora fotodetektora na impulse svetlosti, definisano kao vreme potrebno da generisana fotostruja detektora poraste sa nivoa 10% na 90% maksimalne vrednosti, kada se impulsno osvetljavanje vrši impulsima konstantne amplitude, pri stabilnom naponu napajanja, otporu opterećenja i ambijentnoj temperaturi. Photo current saturated fall tim? tt /sat/ — vreme odgovoia fotodetektora na uklanjanje saturacione vrednosti svetlosti definisano kao vreme potrebno da generisana fotostruja detektora spadne sa vrednosti 90% na 10% po uklanjanju svetlosnog izvora, a u uslovima stabilnog napona napajanja, otpora opterećenja i ambijentne temperature. Photo current saturated rise time tr /sat/ — vreme odgovora fotodetektora na osvetljavanje svetlosnim izvorom koji ga dovodi u saturaciju definisano kao vreme potrebno da generisana fotostruja detektora poraste sa nivoa 10% na 90% saturacione vrednosti u uslo\ima stabilnog napona napajanja, otpora opterećenja i ambijentne temperature. Photo detector , — uređaj kao na-primer foto-dioda, foto-tranzistor ili foto-Darlingtcn par, (redosled izabran prema povećanoj osetljivosti i opadanju brzine dejstva), koji može da oseća svetlost (da detektuje pojavu svetlosti na svojoj površini). Photo emissive detector — uređaj sa elektronskom cevi čija se anodna struja menja sa pramenom intenziteta svetlosti koja pogađa njenu katodu. Photoconductive device — elektronske komponente kod kojih se promena vrednosti njihove električne provodnosti sa pro-
Radiant energy
Phototransistor menom svetlosti koristi u optoelektronskim kolima kod kojih je poželjno da se otpornost kola linearno smanjuje sa porastom intenziteta svetlosti. Photoconductivity — električna provodnost električne komponente prouzrokovana izlaganjem komponente svetlosnom ili drugom zračenju. Photo Darlington — tranzistorski par u Darlington sprezi koji je osetljiv na svetlost. Photo diode — poluprovodnički tačkasti dioini spoj, koji se koristi sa inverznim prednaponom na spoju, koji električno polje povećava i na tsj način postaje strujni izvor kojim upravlja svetlosno zračenje koje pada na diodni spoj. Photometric — fiziološki sistem koji se odno i na merenja intenziteta svetlosti. Photometric measurements — merenja osvetljaja površine ili sjaja svetlosnih izvora, kao i vidljivosti svetlosnih zračenja. Photon — najmanja jedinica zračne energije koja se koristi u opisu svetlosnih svojstava u vezi sa talasnom teorijom svetlosti. Photon energy — energija fotona; Plankova konstanta pomnožena frekvencijom svetlosti (E = h • v). Photon flux — (1) broj ulaznih fotona po sekundi; (2) energija fotona pomnožena fluksom daje zračnu snagu u vatima. Photoswitch — poluprovodnički uređaj kojeg aktivira svetlost i radi kao prekidač velike brzine dejstva. Phototransistor — (1) tranzistor koji postaje provodan kada svetlost pogađa spoj baza-kolektor, koji je inverzno polarisan, tako da se stvaraju parovi elektrona i praznina koji
proizvode struju. Struja je proporcionalna intenzitetu zračenja, a ima vrednost osnovne foto-struje pomnožene faktorom pojačanja tranzistora (beta), zbog čega je fototranzistor mnogo osetljiviji od jednostavnih fotodioda; (2) sredina između poznatih fovodetektora kao što su: spori foto-Darlingtonski par (visoke osetljivosti i pojačavanja) i brze fotodiode (male osetljivosti). Photovoltaic device — uređaj koji generiše napon kada apsoibuje svetlost. Plank's Constant /h/ — Plankova konstanta (h) — prirodna konstanta, čija je vrednost 6,625 ± 0,0002 x IO" 3 4 Js, koja daje vezu između energije kvanta zračenja i frekvencije oscilatora koji je emituje, a koja ima dimenzije „energija puta vreme". T? veza je data i>razom E = h • £, gde je E energija kvanta, a t frekvencija zračenja.
Radiance /Br/ — zračenje površina izraženo kao fluks zračenja (W)/površina (m a ) x ugao (sr), Radiometry — merenje intenziteta zračne energije. Recombination — spajanje elektrona i praznine. Refracted wave — produžni nastavak upadnog talasa iza graničnog sloja dveju sredina sa različitim indeksima prelamanja, a pod uglom koji zavisi od odnosa indeksa ptelamanja. Refi action — pramen? pra\ca prostiranja svetlosnog zraka pri prelazu iz jednog medijuma u drugi. Refractive index — odnos faznih brzina prostiranja u slobodnom prostoru i rasnim drugim medijima; indeks prelamanja svetlosti. Relative spectral response — izlazni signal uređaja (odgovor) Point source u zavisnosti od talasne dužine, — izvor zračenja čija je najveća dinormalizovan u odnosu na maksimert7ija manja od 1/10 dela rasmalnu moguću vrednost. tojanja izvor-detektor, te se može smatrati tačkastim izvorom. Resolving power — (1) sposobnost nekog optičkog Pps /pps/ sistema da razdvoji bliske detalje — impulsa po sekundi. neke slike, izražena u parovima optičkih linija, moć razlaganja; (2) maksimalni broj visokokonQuantum trastnih kvadratića od crno-belih — m jmanja količina energije; linija koji se može nabrojati sa jedinica energije u kvantnoj fiizvesnošću (subjektivno merezici (videti photon i phonon) nje). Kod svih optičkih mozaika, osim kod onih sa dobrim omoQuantum efficiency tačima vlakana svetlovoda, moć — (1) kvantitativna ocena sposobrazlaganja opada sa približavanosti nekog uređaja da vrši pretnjem ugla gledanja nominalno i varanje energije jednog vida u vrednosti numeričkog otvora. drugi; (2) kod fotodetektora: odnos ge- Radiant emittance — gustina emitovanog fluksa sa nerisanih nosača struje i ulaznih površine svetlosnog izvora. fotona; (3) kod LED: odnos broja ge- Radiant energy nerisanih fotona i struje kroz —^energija zračenja elektrona. diodu. 72*
Radiant flux
1136
Radiant flux — vremenski iznos protoka zračne energije izražen u- W/s. Radiant flux density /irradiance/ — zračna energija po jedinici površine koju pogađa (W/m2). Radiant intensity — energija (J) emitovana po jedinici prostornog ugla (sr), u jedinici vremena (s) u određenom pravcu, izražena kao (W/sr) u ladiometrijskom sistemu, što odgovara (cd /sr) u fotometrijskom sistemu (jačini svetlosti). Radiation sensitivity — odnos struje generisane svetlošću i ulazne zračne energije merene na površini fotodetektora. Radiometer — uređaj za merenje gustine zračnog fluksa toroidnim uvijanjem ovešenog sistema sa krilcima čija je jedna strana zacrnjena i na koju pada zračna energija; bilo koji drugi instrument kao na primer bolometar i termospreg iskorišćeni za ovu svrhu. Rađiometric — loji se odnosi na merenja zračenja i merenje fizičkih svojstava izvora zračenja. Responsivity — (1) odnos struje detektora (A) i ulazne zračne energije (W/ma); (2) mera osetljivosti fotodetektora na svetlost; vezano za efikasnost.
Striae
stakla ili plastike, koje je izvučeno obično zajedno sa oblogom od materijala sa nižim indeksom prelamanja. Skew ray — kosi zrak svetlosti, koji ne preseca osu vlakna (za razliku od „meridional ray"). Solid angle — trodimenzioni ugaoni prostor koji se širi od vrha kupe ili piramide, pri čemu je širenje mereno površinom koju obuhvata kupa na mestu preseka sa sferom jedinične površine, čiji centar predstavlja istovremeno i vrh kupe; prostorni ugao. Spectral — koji pripada, ili koji se odnosi, ili je načinjen od spektra. Spectral response — osetljivost u zavisnosti od talasne dužine ulazne energije (obično normalizovana u odnosu na maksimalnu osetljivost i izražena u obliku dijagrama). Spectral sensitivity — odgovor nekog materijala na razne frekvencije u spektru. Spectrum — kontinualni niz sukcesivnih komponenti emitovanih talasa poredanih po redosledu, na primer vidljivo zračenje, infracrven'.» itd. Standard luminosity curve — subjektivna mera koja prikazuje odgovor oka na zračenje u zavisnosti od talasne dužine. Sensitivity , Steradian /sr/ c — odnos izlaznog signala fotodetek— prostorni ugao definisan povrtora i gustine ulaznog zračenja šinom loptine kalote, koja je (ima isto značenje kao „responbrojno jednaka kvadratu polusivity"). prečnika lopte; ćela lopta ima 4 Tt steridijana. Sensor — uređaj iz jedne od dveju glavnih Stilb grupa optoelektronskih uređaja — jedinica sjaja svetlosnog izvora koji predstavljaju fotosenzitivne koja iznosi (Cd/cm2). Ova jekomponente kod kojih se elekdinica se u novom SI sistemu trična svojstva menjaju pod dejne koristi. stvom apsorbovane svetlosti. Striae Single fiber — prostorne varijacije indeksa prelamanja nehomogenog stakla. — vlakno od optičkog materijala,
Transmission factor
Wavelenght
1137
Transmission factor odnos prenetog fluksa i ulaznog fluksa (recipročno od „opacity"). Transmitted wave — deo upadnog talasa koji napušta medijum prenosa. Trapping zadržavanje „praznine" ili elektrona na nečistoći ili na defektnom mestu. Valence band opseg popunjen energijom iz kojeg se elektroni „istiskuju" u opseg provodnosti.
W a
W— zračenje energije u W/m (radiometrija). Watt/cm 2 (watt/cm2) stara jedinica zračenja energije. Watts/steradian intenzitet svetlosti, jačina svetlosti u radiometriji (Ir). Wavelenght — (1) horizontalno rastojanje između dveju sukcesivnih identičnih ta taka susednih talasa, iste faze; (2) rastojanje koje pređe talas u tol.u jednog cilla (periode).
* * * * * *
ZNAČAJNUA IZDANJA REČNIKA I ENCIKLOPEDIJA Prirodne nauke Bibliography of Interlingual Scientific and Technical Dictionaries. 4th ed. UNESCO, New York: International Documents Service, 1961. Gaynor, Frank. Science Dictionary. Paterson, N.J.: Littlefield, Adams, 1960. Hechtlinger, A. Modern Science Dictionary. New York: The Bobbs-Merrill Co., 1959. Howard, Arthur V. (ed.) Chamber's Dictionary of Scientists. New York: E.P. Dutton, 1951. McGraw-Hill Encyclopedia of Science and Technology, rev. ed. 15 vols. New York: McGraw-Hill, 1965. Newman, James R. (ed.) Harper Encyclopedia of Science. 4 vols. New York: Harper & Row, 1963.
Thomas, Robert C, and others (eds.)< Acronyms and Initialisms Dictionary. Detroit, Mich.: Gale Research, 1965. Uvarov, E. B., and D. R. Chapman. Dictionary of Science. 4th ed. Baltimore: Penguin, 1960. Van Nostrand's Scientific Encyclopedia. 3rd ed. Princeton, N.J.: D. Van Nostrand, 1958. Matematika Bendick, Jeanne, and M. Levin. Mathematics Illustrated Dictionary. New York: McGraw-Hill, 1965. Kendal, M.G., and W.R. Buckland (eds.). Dictionary of Statistical Terms 2nd ed. New York: Hafner, 1960. Universal Encyclopedia of Mathematics. New York: Simon & Schuster, 1964.
