OTVORENI UNIVERZITET TRAVNIK FAKULTET POSLOVNE EKONOMIJE TRAVNIK
GLOBALIZACIJA
SEMINARSKI RAD
PREDMET: UVOD U EKONOMIJU PROFESOR: PROF. DR. NIKOLA GRABOVAC ASISTENT: DRAŽEN LAŠTRO
STUDENT: PENDEK ANESA INDEKS br: SEMESTAR: I
SARAJEVO,OKTOBAR 2008 GOD
Page 1
SADRŽAJ
UVOD..........................................................................................................................3 1.DEFINICIJA GLOBALIZACIJE.............................................................................4 1.1. Globalizacija uopše...........................................................................................4 1.2. Proces globalizacije..........................................................................................5 2. EKONOMSKA GLOBALIZACIJA........................................................................7 2.1. Ubrzavanje međunarodnih tokova kapitala..................................................8 2.2. Ubrzavanje međunarodnih tokova roba.........................................................9 3. STAVOVI JAPANA PREMA EKONOMSKOJ GLOBALIZACIJI.....................10 4.NOSIOCI GLOBALIZACIJE.................................................................................11 5. GLOBALNE KOMPANIJE..................................................................................12 5.1 „ Coca-cola globalizacija“ .............................................................................12 6. PROCES GLOBALIZACIJE TRŽIŠTA I EFEKTI NA POSLOVANJE PREDUZEĆA...........................................................................................................14 ZAKLJUČAK............................................................................................................16 LITERATURA...........................................................................................................17
2
Uvod:
U ovom radu govori se o razvoju procesa globalizacije, samom značenju pojma kao i utjecajima globalizacije na svjetsko gospodarstvo, politiku i svjetsku zajednicu općenito.Istaknuto je da globalizacija ima i negativne i pozitivne aspekte, ali da svakako donosi značajne promjene. Razvijeni svijet nosilac je procesa globalizacije i upravo je on najbolje iskoristio aktualne globalne okolnosti. Razvojem informatičke i komunikacijske tehnologije svijet je postao jedinstveni sustav, a veza između dva subjekta u različitim dijelovima svijeta nerijetko se ostvaruje u roku od nekoliko minuta. Stvaranje gospodarskih i političkih integracija u uzročno- posljedičnoj je vezi s procesom globalizacije Svjedoci smo rastuće međuzavisnosti između država širom svijeta i odvijanja niza nezavisni procesa koji se događaju i obuhvataju države, regione, čitav svijet. Ovaj splet svih odnosa kojima se povezuju brojni sudionici na državnom, regionalnom nivou , pa i civilizacije – u raznim oblastima, vremenima, pri različitim brzinama odvijanja, s tendencijom sveobuhvatnosti, ali i širenja i kod onih procesa koji su već postali globalni- nazivamo globalizacijom.¹ Mnogi autori globalizaciju svode na procese koji se odvijaju u svijetskoj privredi, a vremenski je smještaju u razdoblje od sredine sedamdesetih ili čak od sredine osamdesetih godina. Međutim, globalizacija se odvija u mnoštvo oblasti, a prva globalizacija desila se vrlo davno i odvija se vrlo dugo, što znači da globalizacija nije nastala, odnosno nije produkt ovog vremena. Ako je naime, tačna teza da se ljudska vrsta prvo pojavila na jednom mjestu tj. u jednom regionu i da se onda u talasima migracija raširila na još pet kontinenata, onda prvu globalizaciju u istoriji ljudskog roda predstavljaju upravo te migracije. Prva globalizacija je bila demografska. Druga u istoriji, a prva među novijim bila je saobraćajna globalizacija, a do nje je došlo kada je pronađeno plovilo koje je moglo ostvariti dugu plovidbu - veliki jedrenjak. Saobraćajna globalizacija omogućila je globalizaciju u cijelom nizu drugih obliasti - trgovini, kulturi, tehnologiji, ali i globalizaciju mnogih zaraznih bolesti. ______________________________ ¹Mersud Ferizović, Strateški menadžment, Ekonomski fakultet Univerziteta u Bihaću, Bihać, 2005, str. 56
3
Slijedeći značajan korak predstavljala je globalizacija u komunikacijama koju je omogućio pronalazak telegrafa, a kasnije: radia, telefona, televizije i kompjutera koji su istovremeno značili i informatičku globalizaciju. Danas smo blizu mogućnosti da sva znanja tj. sve informacije postanu dostupne svakom čovjeku .
1. Definicija globalizacije
Globalizacija je jedan relativno novi izraz za neke stare procese koju su se ranije samo drugačije nazivali. Tako npr. kao sinonime za globalizaciji mogli bismo pomenuti ''univerzalizaciju'', ''internacionalizaciju''...Globlozacija potiče od francuske riječi ''global'', što znači cjelovitost, sveukupnost. Pojam globalizacije može se shvatiti i definirati na različite.Jedno definira globalizaciju kao pozitivan i optimističan proces koji donosi razvitak tehnologije, proširenje tržišta, veći profit, lagodniji život, znanstveni napredak, raspad diktatorskih režima i užitak potrošnje (dakle, kao nužnost povezivanja svijeta bez nacionalnih granica). Drugo definira globalizaciju kao nužno zlo, prevlast SAD-a i EU-e u svim aspektima života: ekonomiji, politici, znanosti i kulturi (dakle kao oblik kolonijalizma i imperijalizma nad malim narodima). Klaić o globalizaciji kaže: ''Osnovno obilježje sadašnjeg društvenog života i stanja zemalja je prisustvo međuzavisnosti. Međuzavisnost i globalna rasprostranjenost na širokom prostoru poznata je kao globalizacija.''² ''Globalizacija je naziv za pretvaranje svijeta u jedinstven prostor''³ 1.1.
Globalizacija uopšte
Izvorište globalizacije uklapa se u novu filozofiju znanu kao novi svjetski poredak koji je zamišljen u Sjedinjenim Američkim Državama nakon propasti komunističkih poredaka i sovjetskog bloka, a čija je najvažnija odrednica stvaranje globalnog tržišta. _________________________ ² S.Klaić, ''Rječnik stranih riječi'', str. 259³ LJ. Berberović,, '' Globalizacija ili diktiranje budućnosti'', Sarajevo, 1996, str.1
4
Kao dugotrajni povijesni proces u kojemu ljudski rod od samih početaka svojim kretanjem i izumima teži sveobuhvatnosti svijeta, globalizacija je svoje ubrzanje doživjela raspadom realnog socijalizma i slomom komunističkih jednostranačkih režima u zemljama srednje i istočne Europe i u bivšem Sovjetskom Savezu.
U ujedinjenju Europe mnogi vide prvi korak k stvaranju svjetske države,a ta ideja o jednom svijetu jednako je stara kao i iluzija o vječnom miru kojeg bi taj svijet trebao jamčiti.Globalizaciju je kao proces nemoguće izbjeći, s obzirom na razvijenost visokosofisticirane tehnologije, posebno informatičke što svijet pretvara u globalno selo. Takvo globalno otvoreno tržište nameće visoke kriterije kvalitete, učinkovitosti, te razvojnih sposobnosti i afiniteta poduzeća kao i kompetencije menadžera.Otvorenost prema svjetskom tržištu, duboka međunarodna integracija i revolucija u ekonomiji znanja oblikuju globalizaciju kao proces sa sve manjim mogućnostima nacionalnih država da utječu na ekonomske procese.Vlade pojedinih država raspolažu sa sve manje moći koja prelazi u ruke menadžera multinacionalnih interesa kojima su podređene i najveće države svijeta, što uzrokuje nestanak državnog kapitalizma i nacionalne države.Na međunarodnom planu vlade djeluju sve više zajedno s međunarodnim organizacijama, "od Ujedinjenih naroda do General Motorsa".a kao primjer možemo navesti Fiat, simbol talijanskog obiteljskog vlasništva i nacionalne industrije, koji je napokon popustio globalizaciji udruzivši se s multinacionalnim partnerom američkim General Motorsom"
1.2.
Proces globalizacije
Proces globalozacije počinje industijskom revolucijom i kapitalističkim načinom proizvodnje, čiji je cilj sticanje i povećanje profita. Profit se može povećati uz brz rast proizvodnje od troškova za isti nivo proizvodnje. Industrijska revolucija i tehnološki napredak smanjivali su troškove proizvodnje i omogućavali stvaranje novih proizvoda, prije potpuno nepoznatih.
5
Proces globalizacije potaknut je osobito tehnološkim napredkom u telekomunikacijama i transportu, a kraj je 20-tog stoljeća donio je informatičku tehnologiju. Ekonoski gledano, može se reći da su uzroci i poticaji globalizacije kapitalistički način proizvodnje, tehnološki napredak i međunarodna regulacija. U globalnoj se privredi faktori proizvodnje, prirodni resursi, kapital, tehnologija, rad, informacija kao i dobra i usluge slobodno kreću svijetom. Špekulanti zadarđuju prebacujući navedene faktore s mjesta gdje su jefrtinija na mjesta gdje su skupi, a proizvođači lociraju svoje pogone tamo gdje je to najjeftinijeu nerazvijene zemlje. Domaće tržište više ne postoji, ono je dio jedinstvenog globalnog tržišta. Globalizaciju karakterise sve veca medjuzavisnost nacionalnih ekonomija sa svjetskom privredom. Zemlje u svijetu su povezane u multidimenzionalnu mrezu ekonomskih, socijalnih, i politickih veza. Osnovni cilj globalizacije je profit, zatim osvajanje novih tržišta, pronalazak novih tržišta, pronalazak novih i jeftinijih sirovina, smanjenje rizika u poslovanju, uklanjanje ili ograničavanje konkurencije i dominacije svjetskom razmjenom od strane nerazvijenih svijetskih zemalja. Predpostavka svjetske povezanosti se zasnivaju na tezi koju su nametnule razvijene zemlje da se dalji racionalni razvoj privrede može ostvariti na osnovu oštrijih kriterija poslovanja i gdje su velike multinacionalne kompanije osnova i nosioci povezivanja. Uslov za globalizaciju je internacionalizacija svijetske proizvodnje i trgvine. Globalizacija uključuje potpunu ekonomsku liberalizaciju, to jest otvaranje vrata krupnom biznisu. Multinacionalne kompanije su na čelu. Vlade stvaraju maksimalno povoljne uslove za porast njihovog biznisa. Regionalne grupacije poput APEC, GATT i WTO su u potpunosti posvećene istom cilju. Povezanost velikog biznisa, vlada, regionalnih i međunarodnih institucija u stvaranju povoljnih okolnosti za globalizaciju nije slučajnost. Ono ima historijske korijene u kolonijalizaciji, otuda su dominantne snage bazirane na Zapadu. Ipak, bilo bi pogrešno današnju globalizaciju opisati kao repliku zapadnog kolonijalnog iskustva, jer je jedan od centara moći u Japanu. Izrastaju i drugi centri kontrole u sjeveroistočnoj i jugoistočnoj Aziji
6
Globalizacija ima pozitivne i negativne uticaje, odnosno aspekte na društvene, privredne, komunikacijske, nacionalne i druge faktore. Pozitivni uticaji globalizacije su: poduzimljivost i kreativnost glavnih nosilaca, dobra organizacija rada, razvoj novih tehnologija i tehnika proizvodnje, racionalizacija i razvoj novih sirovina, razvoj novih izvora energije pri čemu se nabroani uticaji posmatraju kroz integraciju nauke i proizvodnje. Drugu grupu pozitivnih uticaja čine prestrukturiranje proizvodnje gdje se radnointenzivna proizvodnja locira u zemlje u razvoju jer je jeftinija radna snaga, a kapitalno intenzivna proizvodnja se locira u područjima razvijenih zemalja. Treću grupu pozitivnih uticaja čini međuzavisnot koja se odražava kroz regionalna udruživanja, prenos znanja, prenos tehnologije, educiranje radnika, mogućnost tehničko-tehnološkog i proizvodnog obrazovanja mladih ljudi, itd. Negativni uticaji globalizacije izražavaju se preko opštih uticaja: nametanje običaja i shvatanja od strane razvijenih i ZUR-u, potiskivanje domaćih tradicionalnih vrujednosti, nesolidarnost,... Globalizacija dovodi do neravnomjerne zaposlenosti u ZUR-u, finansijske dominacije razvijenih zemalja( jer razvijene zemlje imaju kapital), ograničavanje od razvijenih, itd
2. Ekonomska globalizacija
Pod djelovanjem tržišnih zakona, međunarodnih ekonomskih organizacija i ustanova, te međunarodnih multinacionalnih kompanija, sa snažnim poticajima kroz razvoj tehnologije u oblesti informatike i komunikacija, provodi se ekonomska globalizacija kao jedan prirodan i nužan proces rasta međunarodnih tokova roba i kapitala Ako ekonomsku globalizaciju shvatimo u najužem smislu tj. kao ''rastuću privrednu međuzavisnost država širom svijeta'' i tada moramo biti svijesni da nije dovoljno da privredne veze prelaze granice država ili regiona, već je potrebno da se uspostavljaju sa velikim brojem zemalja i da imaju tendenciju da obuhvate cijeli svijet, tj. da postanu globalne i da su tek tada sastavni dio procesa ekonomske globalizacije __________________________ Mersud Ferizović, Strateški menadžment, Ekonomski fakultet Univerziteta u Bihaću, Bihać, 2005, str.57
7
Značajan događaj koji je označio ne samo početak već i veliki skok u procesu svestrane a posebno ekonomske globalizacije je pad Berlinskog zida. Davno smo poučeni da na potrebama i njihovom rast, gledano na razlike domaće potrošnje i proizvodnje, te investicija i štednje, a prema njihovim ekonomskim politikama, počivaju glavni tokovi ekonomskih integracija: međunarodni tokovi roba, međunarodnih tokovi kapitala i njihov rast Ekonomska globalizacija prirodan je, tj. nužan proces i proizvod je djelovanja tržišnih zakona, međunarodnih ekonomski politika, država i međunarodnih ekonomskih ustanova i organizacija kao i transnacionalnih i multinacionalnih kompanija. U tom proces posebno potsticajnu ulogu igra razvoj tehnologije u oblastima informatike i komunikacija. Oba glavna toka globalne ekonomske integracije: međunarodni tokovi kapitala i međunarodni tokovi roba kreću se ciklično, ali imaju jasnu tendenciju brzog rasta, znatno bržeg nego što je to rast ukupnog proizvoda.
2.1. Ubrzavanje međunarodnih tokova kapitala Na globanlom planu, finansije sve više postaju digitalna djelatnost, jer finansijska tržišta danas postaju unutar kompjuterske mreže i više nema potrebe za fizičkim strukturama.Posljedne dekade XX vijeka obilježila je visoka mobilizacija kapitala, internacionalna mobilnost kapitala i njegova koncentracija, koja zapanjuje sa brzinom integracija, ekspanzija i obimima.U ukupnim novijim tokovima kapitala odvijale su se dvije značajne strukture promjena: jedna je značajno preusmjeravanje sa bankarskih kredita na posredna i neposredna ulaganja i ulaganja u državne obveznice, a druga, do azijske finansijske krize, preusmjeravanje ulaganja sa superindustrijalizovanih na novoindustrijalizovane, uključujući tu i Kinu. Danas su praktično sve zemlje svijeta- i bogate i siromašne- uvoznice i izvoznice kapitala.
8
2.2. Ubrzavanje međunarodnih tokova roba Brži rast i neobično velika brzina i obim kretanja nekih oblika kapitala kao i činjenica da je praktično cijeli svijet pokriven mrežom transnacionalnih i međunarodnih finansijskih ustanova, još uvijek ne znače da su međunarodni tokovi kapitala postali glavni instrment ekonomske globalizacije. Nasuprot, međunarodna trgovina je bla i ostala najglobalizovaniji vid međunarodnih ekonomskih odnosa.
Zahvaljujući, s jedne strane, vrlo dinamičnom rastu industrijske i poljoprivredne proizvodnje u pojedinim regionima i zemljama, a s druge, liberalizacjij svjetske trgovine koja je uslijedila uspješnim završetcima osam rundi globalnih pregovora o trgovini u okvirima GATT-a i WTO-a , kao i liberalizaciji trgovine unutar integracionih cjelina, međunarodna je trgovina brzo i stalno. Ključnu ulogu u procesu globalizacije tokova roba( isto kao i globalizacije tokova i tehnologije) igraju multinacionalne kompanije. Zahvaljujući dejstvima ''demonstrativnih efekata'' ( ''efekata ugledanja'') one prvo globalizuju ukuse i modele potrošnje( što je nekada dobro, a nekada loše. Loše je na primjer , kada u jednoj zemlji omladina pije isključivo vještačke napitke, dok hiljade i milioni tona voća propadaju ), a onda proizvodnja ili samo potrošnju, dobara i usluga i njihove tokove. Ekonomska ujedinjenja odnosno stvaranje velikih ekonomski blokova shvaćena kao proces otvaranja i sve intenzivnije međusobne ekonomske saradnje gotovo svih zemalja svijeta predstavljaju samo jednu etapu na velikom putu globalizacije svijetske privrede Među mega integracijama, svakako, najkrupniju predstavlja Azijsko-pacifička ekonomska kooperacija (APEC). APEC je postao petokontinentalna integraciona cjelina, jer okuplja zemlje Sjeverne i Južne Amerike, Azije; evrope i Australije. A slijede je NAFTA i Evropska unija. ______________________ Džemal Hatibović', ''Ekonomski razvoj'',Ekonomski fakultet Univerziteta u Bihaću, Bihać, 2003, str. 263
9
Zemlje zapadne Evrope su, gradeći snažne komercijalne veze i potičući međunarodne tokove roba između zemalja WE, imale uspješno kretanje prema ekonomskoj i monetarnoj uniji. Međunarodna kretanja roba prate kretanja novca i kapitala. Sistem međunarodnih plaćanja u svom razvoju je doveo do postizanja skupa međunarodnih sporazuma o sistemu međunarodnih plaćanja i institucija, koji omogućavaju i olakšavaju plaćanja. Stvoren je međunarodni monetarni sistem. Tehnološki razvoj, s jedne strane, te liberalizacija tekućih i kapitalnih računa, s druge strane dovela je do jednog strašnog rasta tokova kapitala, tako da je finansijska integracija, zapravo, ''nezavisna'' od drugih aspekata ekonomske integracije, odnosno finansijski tokovi su višestruko nadmašili ekonomske tokove roba. Finansijska globalizacija mijenja odnos balansa snage vlade- tržišta u korist tržišta i tradicionalne solucije, manje snaže, resortira i osnažuje internacionalnim tretiranjem.
3. Stavovi Japana prema ekonomskoj globalizaciji
Prirodno bi bilo da se Japan kao jedna od privredno najrazvijenijih zemalja i druga po ekonomskoj snazi među njima, javlja kao jedan od šampiona ekonomske globalizacija. Međutim, to nije tako. Za današnje stanje duhova u Japanu moglo bi se reći da je ovo možda po prvi put do kraja okupacije da japanski poslovni i politički vrhovi nisu u stanju da kontrolišu ili da iskoriste brze promjene koje se posljednih godina odvijaju u svijetskoj privredi. Jedni globalizaciju shvataju kao spoljni pritisak na Japan,a ne kao interakciju između Japana i svijeta. Neki japanski autori tvrde da globalni standardi jesu ''američki standard. Japanski antiglobalisti, suočeni sa činjenicom da stranci mnogoviše nego ranije kupuju japanske kompanije (jer je cijena dionica mnogo niža nego ranije), stalno
10
upućuju nacionalistične alarme japanskoj javnosti govoreći da pohlepni stranci gutaju japanske firme, posebno japanske finansijske ustanove. Dok drugi, pristalice globalizacije, za decenijsku stagnaciju japanske privrede ne optužuju globalizaciju, već tvrde da su japansko društvo i privreda prožeti neefikasnošću, protekcionizmom...
4. Nosioci globalizacije
Kako smo ranije naveli, ključnu ulogu u globalizaciji imaju multinacionalne kompanije. Multinacionalne kompanije se opisuju kao kompanije koje posluju širom svijeta. Ovakve kompanije imaju sjedište u jednoj zemlji, a posluju u mnogo zemalja (General Motors, IBM, General Electric, Toyota). Multinacionalne kompanije mogu koristiti prednosti poslovnih prilika u mnogo različitih zemalja. Mogu širom svijeta prikupljati novac za svoje operacije. Koristi im što su u mogućnosti da proizvodne kapacitete uspostave u zemljama u kojima njihovi proizvodi mogu biti proizvedeni najučinkovitije i najefikasnije. Kompanije s operacijama rasprostranjenim širom svijeta ponekad imaju pristup prirodnim resursima i materijalima koji možda nisu uvijek dostupni domaćim kompanijama. MNC mogu zaposliti menadžere i ostalo osoblje iz cijelog svijeta. Prednosti multinacionalnog djelovanja moraju biti odmjerene u odnosu na izazove i rizike povezane s djelovanjem u stranim okruženjima. Jedan od problema predstavlja porast nacionalizma u mnogim zemljama. MNC moraju održati dobre odnose sa zemljom domaćinom, što može biti teško, jer dolazi do čestih promjena vlada, a korporacije se moraju nositi s tim promjenama i neprestano im se prilagođavati. Iako mnoge kompanije teže postati globalne, samo ih je nekoliko u tome i uspjelo. To zahtijeva razvijanje proizvoda imajući na umu cijeli svijet. Pri donošenju strateških odluka treba voditi računa o cjelokupnom svijetu, dok taktike moraju biti prilagođene
11
nacionalnom i lokalnom okruženju. Sa kompanijama iz zemalja u koje je globalnim kompanijama onemogućen pristup, potrebno je osnovati strateške alijanse.
5. Globalne kompanije
Globalne korporacije su izrazito velika preduzeća koja svoje djelatnosti obavljaju u novim industrijama (Microsoft, Apple, IBM, Sony, Compaq...) ili u starim industrijama koje su svoju tehnološku potku bazirale na informacijskoj tehnologiji (GM, Ford, ABB, Reebok, Coca-cola,Nike...), gledajući na cijeli svijet kao na jedno tržište. Za globalne korporacije ''nacionalne granice su irelevantne u naporu da se nađe najbolji izvor materijala, proizvode proizvodi po najnižim cijenama''.
Globalne korporacije vide cijeli svijet kao jedno tržište. Lociraju svoje operacije i resurse različitim dijelovima svijeta. Globalne korporacije nude globalne proizvode prilagođene lokalnim potrebama, a teže ostvarenju vodećeg mjesta u prodaji određenih proizvoda na svjetskom nivou. Razlog zbog kojeg korporacije odlučuju postati globalnim korporacijama, je težnja da se u uslovima jake konkurencije osigura vodeća pozicija u prodaji određenog proizvoda na svjetskom tržištu. 5.1 „ Coca-cola globalizacija“
Svaka priča o sve prisutnijoj globalizaciji bila bi nepotpuna bez pomena njenonog najjačeg „oružja“ – ekonomije. Svaka priča o globalnoj ekonomiji i njenim instrumentima bila bi prazna bez pomena najsnažnijeg svijetskog brend-a „ Cocacole“. Coca-cola je je rođena krajem XIX vijeka, 1895. ili 1896. godine, iste sezone kada i film i strip, a zahvaljujući izvjesnom Džonu Pambertonu, apotekaru iz Atlante, država Džordžija. Ono što je Pamberton izmislio bio je sirup protiv kašlja kome je dodavana obična voda. Ali jednog dana, najverovatnije početkom 1897. godine, neki Vilis Venderbeli, vlasnik prodavnice soda- vode, je greškom pomješao sodu sa kokinim koncentratom i izazvao oduševljenje kupaca.
12
Ime napitku je dao Frenk M. Robinson, Pambertonov knjigovođa i kasnije partner. Tokom prve godine prodato je jedva 25 galona pića. Pamberton ubrzo umire, i sa prvom krizom patent i firma bivaju prodati Ejsi Dži Kendleru, koji stabilizuje prodaju u zemlji i lansira koku u inostranstvo. Već 1897. godine susrećemo se sa njenim karakterisičnim znakom, ali ne i sa njenom karakterističnom bočicom. Hiljadu devetstote počinje proces dizajniranja originalne ambalaže, koji je dovršen 1916. godine, kada je po tome danas znameniti Aleksandar Samjuelson, oblikovao sadašnji izgled bočice Coca-cola-e. Posle Ejsinove smrti, ne vejrujući u trajnost investicije, njegovi nasljednici se, brže bolje, oslobađaju preduzeća i ono(1923) prelazi u ruke tada trideset trogodišnjeg Roberta V. Vudrafa. Prava istorija tek tada počinje. Vudraf lansira tezu o «tajnoj formuli», te je sve do danas pravilo firme da recept znaju samo dvije osobe koje nikad ne putuju zajedno avionom. Cijena od pet centi po bočici dugo je bila jedan od važnih elemenata Coca- cola mitologije. Najveći Vudrafov poduhvat vezan za tu cijenu je i poslednji Svijetski rat, kada je vještim poslovnim manevrom Coca-cola preplavila svijet.Vudraf se, naime, obavezao da će svakom američkom vojniku, bez obzira na kom se frontu u svijetu nalazio, osigurati Coca-colu po tradicionalnih pet centi, nezavisno od toga koliko je to kompaniju zaista stajalo. U toku rata podignute su u inostranstvu 64 punionice, od kojih većina u neposrednoj blizini velikih bojišta. Kada su topovi utihnuli, postalo je jasno kako je Coca- cola jedan od najvećih ratnih dobitnika. Danas se preko 705 milijuna puta dnevno konzumira neki od Coca-Colinih proivoda u više od 195 zemalja, u svim klimatskim zonama. Coca-Cola ima oko 5.8 milijardi potrošača, koji govore na 80 različitih jezika. Oko 94% svjetske populacije danas poznaje ime „ Coca –cola“ a dnevna poptrošnja je oko 8 000 000 000 litara. „ Coca- cola“ danas ima svoje punionie u više od 200 zemalja svijeta, dakle, ako se nekada zateknete na Tibetu i monarh pije slavnu „ Coca-colu“ ,nemojte biti začuđeni jer sve je to dio globalizacije. (Dio preuzet sa www.coca-cola.ba)
13
6. Proces globalizacije tržišta i efekti na poslovanje preduzeća U suštini, sve što se dešava vani predstavlja globalizaciju tržišta i ekonomije. Globalizacija svijetske ekonomije stvara više prilika, ali i više prijetnji kako za postojeće tako i za potencijalne učesnike u grani. Globalizacija u suštini predstavlja proces koji donosi više prilika i prijetnji u globalnom okruženju na nivou planete i obuhvata sve promjene u odnosima između država, privredni subjakata, Obuhvata sve odnose vezane za promjene čak i promjene za društva, odeređena ponašanja Državne velike kompanije, razne nevladine organizacije provode proces globalizacije i integracije, nameću odrećene standarde, kodekse kroz razne prakse, politike, zahtjeve... Posebno značajne promjene desile su se 60-tih godina prošloga vijeka kao što su: -
tehnološke promjene: brža i bolja komunikacija, brži i bolji transport, sve više informacionih mreža koje globalno povezuju ljude
-
međunaroden ekonomske integracije: manje tarife (GATT), valute povezane flukruirajućim kursevima, globalni tokovi kapitala
-
sazrijevanje tržišta u razvijenim zemljama : sporiji domaći rast, agresivniji izvoznici, manje intervencije države
-
pad komunističkog i socijalističkog režima: sve više zemalja povezanih sa kapitalističkim sistemom, više privatizacije
Globalizacija tržišta i konkurencije na takav način dovodi do stvaranja više prilika što ima za posljedicu povećanu brzinu i veću konkurenciju, a s drge strane stvaraju se i veće prijetlje u smislu većeg tržišta i stvaranja manje međudržavnih barijera. Da bi se izbjegle prijetnje i/ ili iskoristile prilike, preduzeća moraju izabrati transformaciju kojom će postati jači konkurenti.
________________________ Dževad Šehić, Strateški menadžment, Slovo, Mostar, 2001, str.
14
Tipične metode transformacije su: -
reinžinjerin
-
restruktuiranje programi kvaliteta
-
integracija i akvizicije
-
promjene kulture i opstale strateške promjene.
Menadžment svakog preduzeća mora biti svijestan ovih promjena. Čak i komanijae koje prodaju proizvode na manjim geografskim regionima osjetiće posljedice globalizacije.
15
Zaključak:
Proces globalizacije se ne odnosi samo na ekonomsku globalizaciju, on mijenja naše životne okolnosti. To je način na koji danas živimo. Opirati se ekonomskoj globalizaciji bila bi jednako promašena taktika i za bogate i za siromašne nacije. Pesimistični pogled na globalizaciju smatra da ona uništava lokalne kulture, širi svjetske nejednakosti i uveliko pogoršava živote siromašnih. Neki tvrde da globalizacija stvara svjetske pobjednike i gubitnike od kojih nekolicina prosperira, a većina biva osuđena na bijedan i očajnički život. Globalizacija je kompleksni set procesa, a ne jedan jedini proces, a oni se odvijaju kontradiktornim načinima. Većina ljudi misli o globalizaciji jednostavno kao o odvlačenju moći ili uticaja iz lokalnih zajednica i nacija prema globalnom tržištu. Ovo stvarno i jeste jedna od njenih posljedica. Nacije gube dio svoje ekonomske moći koji su nekada posjedovale. Neovisno o svim negativnim aspektima globalizacije, njenu pojavu treba prihvatiti kao izazov za mogućnosti koje ona nudi u ekonomskom razvoju, rastu i blagostanju. Budućnost kako i svjetskih tako i naših preduzeća zavisi od građenja konkurentnosti sa sposobnošću ostvarivanja konkurentskih prednosti na BiH tržištu, kao dijelu globalnog tržišta, i na ukupnom globalnom tržištu. Vođene sposobnim i inovativnim menadžmentom, naša preduzeća će moći ostvarivati rast na takvom tržištu. Neka od njih će se i povezivati sa međunarodnim kompanijama, i na taj način se uspješnije uključivati u globalno tržište.
16
Korištena literatura: 1. Mersud Ferizović, Strateško menadžment, Ekonomski fakultet Univerziteta u Bihaću, Bihać, 2005 2. Dževad Šehić, Strateški menadžment, Slovo, Mostar, 2001 3. Džemal Hatibović, Ekonomski razvoj, Ekonomski fakultet Univerziteta u Bihaću, Bihać, 2003 4. Klaić, Rječnik stranih riječi, 5. Lj.Berberović, Globalizacija ili diktiranje budućnosti, Sarajevo, 1996,
Internet: 1. www.ien.bg.ac.yu/moma.htm 2. www.diskrepancija.org/casopis/2br/radovi/domisljanovic.html#N_1_ 3. www.wikipedia.org
17
