MARMARA ÜNİVERSİTESİ HUKUK FAKÜLTESİ CEZA HUKUKU GENEL HÜKÜMLER I YAZ OKULU FİNAL SINAVI (18.08.2015) CEVAP ANAHTARI Prof. Dr. A. Caner Caner Yenidünya Yenidünya
Soru 1- Milletvekili (M), seçimden önce işlediği ileri sürülen bir suçtan dolayı Cumhuriyet savcısı tarafından sorguya çekilmek istenmektedir. (M)'nin müdafi, müvekkilinin milletvekili sıfatının bulunması sebebiyle sorguya çekilemeyeceğini ileri sürmüştür. a) (M)'nin müdafinin bu iddiasının ceza hukukundaki dayanağı nedir? Şartları ve kapsamını da yazarak açıklayınız. (M)'nin müdafi bu iddiasında haklı mıdır? Belirtiniz. Olayda yasama dokunulmazlığı söz konusudur . TC Anayasasının 83 üncü maddesine göre seçimden önce veya sonra bir suç işlediği ileri sürülen bir milletvekili, Meclisin kararı olmadıkça tutulamaz, sorguya çekilemez, tutuklanamaz ve yargılanamaz. Olayda da M suçu seçimden önce işlemiş olsa da, milletvekili sıfatını kazanmış olduğu için yasama dokunulmazlığını haizdir ve sorguya çekilemez. Ağır cezayı gerektiren suçüstü hali ve seçimden önce soruşturmasına başlanılmış olmak kaydıyla Anayasanın 14 üncü maddesindeki durumlar bu hükmün dışındadır, ancak olayda böyle bir durum söz konusu olmadığından avukatın savunması yerindedir. b) (M)'nin işlediği iddia edilen suçtan ötürü evinin aranması istenseydi ve (M) aynı gerekçelerle bu işlemin
yapılamayacağını ileri sürseydi, vereceğiniz cevapta bir değişiklik olur muydu? Neden? Yasama dokunulmazlığı kapsamında milletvekilleri için yapılamayacak işlemler Anayasa’nın 83 üncü maddesinde sayılmış olup bunların arasında arama yapmak sayılmamıştır. Bu itibarla milletvekili M’nin ikametgâhında arama yapılabileceği gibi, bu esnada elde edilen eşyaya da elkonulabilir. Bu tür koruma tedbirlerinin icrası için dönem sonunu beklemek lazım gelmez. Ancak M bu işlemlere karşı koyduğu takdirde, söz konusu işlemleri kendisine zorla yaptırmak mümkün değildir.
Soru 2- Bir akşam yolda yürümekte olan (A)'nın yanından koşarak geçen (B), (A)'nın kolundaki çantayı hızlıca çekip alır. Olaydan haberdar edilen polisler (B)' yi yakalamak için çalışma başlatırlar ve (B)' yi bir otobüsten inerken görürler. Polislerden (P1), (B)'ye dur ihtarı yapar, ancak (B)'nin koşarak kaçmaya yeltenmesi üzerine doğrudan (B)'nin ensesini nişan alarak (B)'ye ateş eder, (B), bunun neticesinde neticesinde bitkisel bitkisel hayata girer. girer. a) Olayda (B)'nin işlediği fiil yönünden cezai sorumluluğunu tespit ediniz. (P1)'in kaçan (B) 'ye yönelik fiilinden ötürü cezai sorumluluğunun bulunup bulunmadığını gerekçeli olarak açıklayınız. (B)'nin (A)'nın kolundaki çantayı hızlıca çekip alması hırsızlık suçunu oluşturur. Burada (A)'ya vücuduna yönelik bir cebir olmadığı için eylem yağma suçu kapsamında değerlendirilemez. Ayrıca fail, (A)'nın üstünde taşıdığı eşyasını çekip almak suretiyle suçu işlediğinden, hırsızlık suçunun nitelikli hali söz konusudur. (P1), kanundan kaynaklanan silah kullanma yetkisi bulunmaktadır. Somut olayda, polis bir suç işlendikten sonra failin kaçmasını önlemek amacıyla silahını kullanmıştır. Ancak gerekli uyarıyı yaptıktan sonra failin kaçmasını engelleyecek şekilde orantılı olarak bu yetkisini kullanması gerekirken, mağdurun doğrudan ensesini hedef alması nedeniyle bu sınırı kasten aşmıştır. Hedef alınan bölge göz göz önüne alındığında alındığında failin kastının kastının adam öldürmeye öldürmeye yönelik yönelik olduğu söyle söylenebilir nebilir ve kişi ölmediğinden ölmediğinden kasten kasten adam öldürmeye öldürmeye teşebbüsten sorumlu tutulmalıdır. Eğer failin kastının yaralama yönelik olduğu söylenebilir ise, mağdur bitkisel hayata girdiğinden kasten yaralamanın neticesi sebebiyle ağırlaşmış halinden sorumlu tutulur. b) (B), (A)'yı bayıltıcı spreyle uyutarak çantasını kolayca alsaydı, cezai sorumluluğuna ilişkin (a) şıkkında vereceğiniz
cevap değişir miydi, nasıl? Mağdurun herhangi bir vasıta ile kendisini bilemeyecek ve savunamayacak hale getirilmesi de yağma suçunda cebir sayılır (m.148/3). Olayda da fail, spreyle mağduru uyutup çantasını aldığı için bu eylemi yağma suçu kapsamında değerlendirilir.
Soru 3- (F), (G)'yi darp eder. Bunun neticesinde (G)'nin burnu kırılır. Olay yerine gelen ambulansla hastaneye kaldırılmakta olan (G), ambulans şoförü (Ş) 'nin aracın hâkimiyetini kaybetmesi sonucu, devrilen ambulansın altında kalarak hayatını kaybeder. a) Olayı nedensellik bağlantısını da gözeterek değerlendiriniz. Neticenin gerçekleşmesi gerçekleşmesi konusunda konusunda objektif objektif öngörebilmenin öngörebilmenin yokluğu yokluğu sebebiyle sebebiyle de, failin nedensellik nedensellik akışında etkisi bulunmamaktadır. bulunmamaktadır. Burada failin hareketi (buruna (buruna vurma) vurma) ile ortaya ortaya çıkan müşahhas müşahhas netice (aracın devrilmesi) devrilmesi) arasında nedensellik ilişkisi yoktur. Trafikte ölüm hayatın rizikolarına dâhildir, failin hareketinin doğurduğu bir riziko değildir. Onun eseri olarak ona isnat
1
edilemez. Şart teorisi esas alındığında (F), kasten öldürme suçundan sorumlu tutulmalıdır. Hâlbuki meydana gelen ölüm neticesi (F)'ye objektif olarak isnat edilemeyeceğinden, (F), kasten yaralamadan, (Ş) ise taksirle ölüme sebebiyetten sorumludur b) (F), (G)'yi bıçakla yaralar. (G) inançları gereği doktora gitmediği için ölür. Bu ihtimalde (F)'nin sorumluluğu nasıl tespit edilir? Nedensellik bağlantısını da gözeterek değerlendiriniz. Fiilden sonra, mağdurun mantıki olmayan ve riziko oluşturan yanlış hareketi neticeye sebebiyet vermiş olabilir. Mağdurun tamamen özgür ve kendi sorumluluğuna ait davranışının nedenselliğe katıldığı bu hallerde, failin sorumluluğuna gidilemez. İnsan, bir başkasının davranışından değil, yalnızca kendi hareketlerinden sorumludur. Burada (G)'nin mantıksızlığının, hayat tecrübelerine aykırı hareketinin ortaya çıkardığı riziko ölüme sebebiyet vermiştir. (G)'nin ölümü (F)'ye objektif olarak isnat edilemez. (F), kasten yaralamadan sorumludur. Şart teorisine göre, (F)'nın fiili ile (G)'nin ölümü arasında nedensellik bağı bulunmaktadır. Ancak (G)'nin riziko oluşturan bir davranışı ile tedaviyi reddetmesi ölüm neticesinin (F)'ye objektif olarak isnat edilmesini engeller.
Soru 4- Meydana gelen bir kazada ağır yaralanan (V) hastaneye getirildiğinde bilincini kaybetmiş durumdadır. Yanında bir yakını da bulunmayan (V)'ye doktorlar acil olarak müdahale edilmesi gerektiğini belirterek (V)'yi ameliyata alırlar. a) Doktorlar, böyle bir durumda (V)'yi ameliyata alabilir mi? Bu durum, ceza hukukunda hangi kavramla izah
edilebilir? Şartlarını da belirterek açıklayınız. Hekimin tedavi amaçlı insan üzerinde gerçekleştirdiği tıbbi müdahaleler hakkın icrası kapsamında değerlendirilir. Buna göre hakkını kullanan kişinin eylemi suç teşkil etmeyeceği için, cezalandırılması da mümkün değildir. Tıbbi müdahalelerin hukuka uygunluk sebebi oluşturabilmesi için gerekli şart; muhatabın fiile rızasının -kanunda öngörülen hallerde- usulüne uygun şekilde alınmış olmasıdır. Olayla hekimin tıbbi müdahalesi açısından özellik arz eden durum ise "varsayılan rıza"dır. Buna göre, hastanın rızasının alınamadığı veya veli ya da vasisine de ulaşma imkânının bulunmadığı durumlarda, korunmak istenen yarar, zarar verilecek menfaatten daha üstün ise, hastanın yararına yapılan müdahaleler hukuka uygundur. Örneğin, hasta bilincini kaybetmiş durumda ise ve hastaya acil olarak müdahale edilmesi gerekiyorsa, hastanın rızasının varlığı kabul edilerek, gerekli müdahaleler yapılmalıdır. Burada hasta, böyle bir durumda olmasaydı, bu müdahaleye zaten rıza gösterirdi denilebiliyorsa, gerçekleştirilen müdahaleler hukuka uygundur. b) (V) nin ölümü halinde vücut organlarının alınması ve bekleyen hastalara nakli için hangi koşullar gerçekleşmelidir?
Yazınız. Ölüden organ veya doku alınabilmesi için öncelikle vericinin ölmüş olması gerekir. Bu noktada ölümün tarif ve tespit edilmesi zorunludur. Ölüden biyolojik madde alınması konusunda kabul edilen modelleri genel olarak üç grupta toplamak mümkündür. Bunlar, irade modeli, itiraz modeli ve zaruret hali modelidir. Türk hukukunda, 2238 sayılı Kanun ile kural olarak irade modeli kabul edilmiştir. Kanunun 14/1 inci maddesine göre ölüden organ ya da doku alınabilmesi için bu kişinin, sağlığında vücudunun tamamını ya da belirli organ veya dokularını, tedavi, teşhis ya da ilmi maksatlarla bıraktığını açıklaması gerekir. Eğer böyle bir açıklama yoksa sırasıyla, ölüm anında yanında bulunan eşi, reşit çocukları, ana veya babası ya da kardeşlerinden birisinin; bunlar da yoksa yanında bulunan herhangi bir yakınının izniyle ölüden organ ya da doku alınabilir. Bizim hukuk düzenimiz kural olarak irade modelini benimsemesine rağmen, istisnaen bazı hallerde itiraz ve zaruret hali modellerine de yer vermiştir. Somut olayda, kazada ağır yaralanan (V)’nin vücut organlarının alınması bakımından zaruret hali modelinin gerçekleştiği düşünülebilir.
Soru 5- Elverişsiz teşebbüs kavramı hangi hallerde söz konusu olur? Örnek vererek açıklayınız. Elverişsiz teşebbüsün sözde suçtan farkını belirtiniz. Elverişsiz teşebbüste, failin gerçekleştirdiği eylem, hukuki veya fiili nedenlerden dolayı, failin isteği dışında, maddi unsurları karşılayamamaktadır. Süjenin, fiilin vasıtalarının veya konunun elverişsiz olması ve failin de bunu anlayamaması halleri buna örnek olarak gösterilebilir. Örneğin, kamu görevlisi olmayan bir kişiye, kamu görevlisi zannıyla rüşvet verdiğini düşünme (süjede elverişsizlik), zaten ölmüş bir kimseyi öldürme teşebbüsü (konuda elverişsizlik) yahut hamile bir kadının basit bir ağrı kesici ile çocuk düşürmeye çalışması (vasıtada elverişsizlik) gibi. Elverişsiz teşebbüste fail, aslen var olmayan bir unsurun varlığından yola çıkmaktadır ve bu unsur tipikliğe aittir; fail kendince öyle bir durum hayal eder ki, aslen var olsa, gerçekten tipiklik karşılanacaktır. Sözde suçta durum farklıdır. Fail burada aslında bilinçli olarak doğru bir eylem içerisindedir, ancak bu eylemin bir ceza hukuku normunu karşıladığını düşünmektedir, oysa bu norm sadece onun hayalinde vardır veya fail yanlış bir yorumlama sonucu öyle bir normun varlığından yola çıkmaktadır. Başka bir deyişle, sözde suçta fiil tipik değildir. Elverişsiz teşebbüste ise fiil tipiktir ancak hukuki veya fiili nedenlerden dolayı, failin isteği dışında, maddi unsurları karşılayamamaktadır.
2
